Google This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project to make the world's books discoverable online. It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that's often difficult to discover. Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the publisher to a library and finally to you. Usage guidelines Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying. We also ask that you: -* Make non-commercial use of the files We designed Google Book Search for use by individual personal, non-commercial purposes. and we request that you use these files for * Refrain from automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's system: If you are conducting research on machine translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the use of public domain materials for these purposes and may be able to help. -* Maintain attribution The Google "watermark" you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find additional materials through Google Book Search. Please do not remove it. * Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can't offer guidance on whether any specific use of any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe. About Google Book Search Google's mission is to organize the world's information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers discover the world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web a[nttp: //books . google. con/] HARVARD COLLEGE LIBRARY * [110 e. JAaciocvs *'nul PATROLOGLE SEU BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA, OMNIUM. SS. PATRUM, DOCTORUM. SCRIPTORUMQUE ECCLESIASTICORUM, SIYE LATINORUM, SIVE GR ECORUM. QU1 AB .£VO APOSTOLICO AD TEMPORA CONCILII TRIDENTINI (ANNO 1515) PRO LATINIS ET CONCILII FLORENTINI (ANN. 1159) PRO GRAECIS FLORUERUNT |: RECUSIO CHRONOLOGICA OWNIUM QUA EXSTITERE MONUMENTORUM. CATHOLICAE TRADITIONIS PER QUINDECIM PIUMA ECCLESLE SJECULA ET AMPLIUS, JCATA EDITIONES ACCURA TISSTIMAS, INTER SE CUMQUE NONNULLIS CODICIBUS MANUSCRIPTIS COLLATAS, PERQUAM DILIGCKN- TER CASTIGATA ; DISSERTATIONIBUS, COMMENTARIIS YARIISQUE LECTIONIBUS CONTINENTER It.LUSTRATA ; OMNIRUS OrEft:BUS POST AMPLISSIMAS EDITIONES QUA TRIBUS NOVISSIMIS SACULIS DEBENTUR ABSOLUTAS DETECTIS, AUCTA ; INDICIBES PARTICULARIBUS ANALYTICIS, SINGULOS 81VE TOMOS, SIYE AUCTORES ALICUJUS MOMENTI SUBSEQUENTIBUS, DONATA ; CAPITULIS INTRA IT5UM TEXTUM NITE DISPOSITIS, NECNON ET TITULIS SINGU- LARUM PACINARUM MARGINEM SUPERIOREM DISTINGUENTIBUS SUBJECTAMQUE MATERIAM SIGNIFICAN- TIBUS, ADORNATA ; OPERIBUS CUM DUBIIS, TUM APOCRYPHIS, ALIQUA VERO AUCTORITATE IN ORPINE AD TRADITIONEM ECCLESIASTICAM POLLENTIBUS, AMPLIFICATA ; PLCENTIS ΕΤ AMPLIUS LOCUPLETATA INDICIBUS AUCTORUM SICUT ET OPERUM, ALPHABETICIS, CIIRONOLOGICIS, STATI- $TI!CIS, SYNTIETICIS, ANALYTICIS, ANALOGICIS, IN QUODQUE REI.IGIONIS PUNCTUM DOGMATICUM, MORALE, LITUR- GICUM, CANONICUM, DISCIPLINARE, HISTORICUM, ET CUNCTA ALIA SINE ULLA EXCEPTIONE; SED PR/ESERTIM μοι INDICIBUS IMMENSIS ET GENERALIBUS, ALTERO 3CILICET ILEILUM, Quo CONSULTO, QUIDQUID NON SOLUM TALIS TALISYE PATER, VERUM ETIAM UNUSQUISQUE PATRUM, NE UNO QUIDEM OMISSO, IN QUODLIBET THEMA SCRIPSERIT, UNO INTUITU CONSPICIATUR ; ALTERO SCIIPTUBUE SACR/E, EX QUO LECTONI COMPERIRE SIT OBVIUM QUINAM PATRES ET ιν QUIBUS OPERUM SUORUM LOCIS SINGULOS sINGULORUM LIBRORUM SCRIPTURA VERSUS, A PRIMO GENESEOS USQUE AD NOVISSIMUM APOCALYPSIS, COMMENTATI SINT. ΕΡΙΤΙΩ ACCURATISSIMA, CATERISQUE OMNIBUS FACILE ANTEFONENDa, S81. PERPENDANTUR CHARACTERUM NITIDITAS, CHAI1.K QUALITAS, INTECRITAS TEXTUS, PERFECTIO CORRECTIONIS, OPERUM RECUSORUM TUM YAR!ETAS TUM NUMERUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAM COMNODA SIBIQUE IN TOTO PATROLOGLE DECURSU CONSTANTER 819115, ΡΙΚΤΙΙ EXIGUITAS, PRIESERTIMQUE 1$TA COLLECTIO UNA, METIIODICA ET CHRONOLOGICA, $EXCENTORUM TFRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE HACTENUS Πιο ILLIC SPABSORUM, FMIMUM AUTEM IN NOSTRA BIDLIOTHECA, KX OPERIBUS ET MSS. AD OMNES KTATES, LOCOS, LINGUAS FORMASQUE PERTINENTIBUS , COADUNATORUM. SERIES GR/JECA PRIOR, IN QUA PRODEUNT PATRES, DOCTORES SCRIPTORKSQUE ECCLESLE οπως A S. BARNABA AD PHOTIUM, AGCCURANTE J.-P. MIGNE, Bibiiotheese celeri univcfase , SIVE CURSUUM COMPLETORUM IN SINGULOS SCIENTI/E ECCLESIASTICAE RAMOS EDITORE. PATROLOGIA, AD. INSTAR IPSIUS ECCLESIZ, IN DUAS PARTES DIVIDITUR, ALIA NEMPE LATINA, ALIA GRACO-LATINA. LATINA, JAM PENITUS EXARATA, QUOAD PRIMAM SERIEM VIGINTI-QUINQUE ET DUCENTIS VOLUMINIBUS NOLE τί &TAT. ΜΟΝΤΕ FOST PERACTOS INDICES STABIT, AC QUINQUE-VIGINTI-CENTUM ET MILLE FRANCIS VENIT. GRAECA DUPLICI EDITIONE TYPIS MANDATA EST. PIIOR CRECUM TEXTUM UNA CUM VERSIONE LATINA LATERALIS AMPLE- CTITUR, ET AD NOVEM ET CENTUM. VOLUMINA PERVENIT, SED SINE INDICIBUS ; POSTERIOR AUTEM HANC VERSIONEM TANTUM EXHIBET, IDEOQUE INTRA QUINQUE ET QUINQUAGINTA VOLUMINA RETINETUR. UTRAQUE VIGESIMA QUARTA s)E DECEMBRIS 1860 OxNINO APPARCERAT. UNUMQUODQUE vOLUMEN GIAECO-LATINUM OCTO. UNUMQUODQUE WERE LATINUM QUINQUE. FRANCIS SOLUXMODO EMITUR : UTROBIQUE VERO, UT PRETI! HUJUS BENEFICIO FRUATUR EMN- PTOR. COLLECTIOXEM INTEGRAM, SIVE GRAECAM SIVE LATINAM, 226 VOLUMINIBUS PRO AMPLIORI EDITIONE ET 9179 FRO MINORI ARSQUE INDICIBUS CONSTANTEM, COMPARET NECESSE ERIT; SECUS ENIM CUJUSQUE VOLUMINIS AMPLI- TUDINEM NECNON ET DIFFICULTATES VARIA ΡΑΕΤΙΑ AZQUABUNT. ATTAMEN, 86 QUIS EMAT INTEGRE ET $£ORSIM COLLECTIONEM GRECO-LATINAM, VEL EAMDEM EX GRECO LATINE VERSAM, TUM QUODQUE VOLUMEN PRO NOVEM γε, RO SEX FRANCIS OBTINEBIT. 18T CONDITIONES SERIEBUS PATROLOGIA MONDUM RXCUSIS APPLICANTUR. — Á—HÉUERENNN - PATROLOGIE GRAECE TOMUS XCIV. S. JOANNES DAMASCENUS. -----α-κιας- 1. -- EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE, EDITOREM, --- IN VIA DICTA ΓΡ ΑΝΜΙΙΟΙΦΕ, OLIM PROPE l'ORTAM LUTETLE PANISIORUM VULGO. IDkNFER NOMINATAM, SEU PET/T-MONTROUGE, NUNC VERO INTRA MOENIA PATNISINA. 186^ AVIS IMPORTANT. D'aprés une deslois providentielles qui régissent le monde, rarement les oeuvres 2u-dessus de l'ordinaire sc font sans contradictions plns ou. moins fortes eL nombreuses. Les Ateliers Catholiques ne pouvaient guére échapper à ce cachet:Jivin de leur utilité. Taritót on a nié leur existence ou leur importance ; tantót on a dit qu'ils étaient fermés ou qu'ils allaient l'étre. Cependant ils poursuivent leur carriére depuis 21 ans, et les productions qui en. sortent deviennent de plus en plus graves et soignées : aussi parait-il certain qu'à moins d'événements qu'aucune prudence humaine ne saurait prévoir ni empécher, ces Ateliers ne se fermeront que quand la Bibliothéque du Clergé sera terminée en ses 2,000 volumes in-4*. Le passé parait un sür garont de l'avenir, pour ce qu'il y a à espérerou à craindre. Cependant, parmi les calomnies auxquelles ils se sont trouvés en butte, il en est deux qui ont été conti- nuellement répétées, parce qu'étant plus capitales, leur effet entrainait plus de conséquences. De petils et ignares concurrents se sont donc acharnés, par leur correspondance ou leurs voyageurs, à répéter partout que nos Editions étaient mal corrigées οἱ mal imprimées. Ne pouvant attaquer le fond des Ouvrages, qui, pour la plupart, ne sont que les che(s-d'oeuvre du Catholicisme reconnus pour tels dans tousles temps et dans tous les pays, il fallait bien se rejeter sur la forme dans ce qu'elle a de plus sérieux, la correction et l'impression; en effet, les chefs-d'oeuvre méme n'auraient qu'une demi-valeur, si le texte en était inexact ou illisible. Il est trés-vrai que, dans le principe, un succés inoui dans les fastes de 1a Typographie ayant forcé l'Editeur de recourir aux mécaniques, afin de marcher plus rapidement et de donner les ouvrages à moindre prix, quatre volumes du double Cours d'Ecriture sainte et de T héologie furent tirés avec 1a correction insuffisante donnée dans les impri- meries à presque tout ce qui s'édile; il est vrai aussi qu'un cerlain nombre d'autres volumes , appartenant à diverses l'ublicatians, furent imprimés ou trop noir ou trop blanc. Mais, depuis ces temps éloignés, les mécaniques ont cédé le travail aux presses à bras, et l'impression qui en sort, sans étre du luxe, attendu que le luxe jurerait dans des ouvrages d'une telle nature, est parfaitement convenable sous tous les rapports. Quant à la correction, il est de fait qu'elle n'a jamais été portée si loin dans aucune édition ancienne ou contemporaine. Et commeat en serait-il autrement , aprés toutes les peines οἱ toutes les dépenses que nous subissous pour arriver à purger nos épreuves de toutes fautes? L'habitude, en typographie, méme dans les meilleures maisons, est de ne corriger que deux épreuves et d'en conférer uue troisióme avec la seconde, sans avoir préparé en rien le manuscrit de l'auteur. aus les Ateliers Catholiques 1a différence est presque incommensurable. Au moyen de correcteurs blanchis sous Je harnais et dont le coup d'al typographique est sans pitié pour les fautes, on commence par préparer la copie d'un bout à l'autre sans en excepler un seul mot. On lit ensuite en premiere épreuve avec la copie aínsi préparée. On lit en seconde de la méme maniére, mais en collationnant avec la premiére. On fait la méme chose en tierce, en colla - tionnant avec la seconde. On agit de méme en quarte, en collationnant avec la tierce. On renouvelle là méme opé ration en quinte, en collationnant avec la quarte. Ces collationnements ont pour but de voir si aucuue des fautes signalées au. bureau par. MM. les correcteurs, sur ]a marge des épreuves, n'a échappé à MM. les corrigeurs sur le marbre et le métal. Aprés ces cinq lectures entiéres contrólées l'une par l'autre, ei en dehors de la préparation ci-dessus mentionnée, vient une révision, et souvent il en vient deux ou trois; puis l'on cliche. Le clichage opéré, par conséquent la pureté du texte se trouvant immobilisée, on fait, avec la copie, une nouvelle lecture d'un bout de l'é preuve à l'autre, on se livre à une nouvelle révision, et le tirage n'arrive qu'aprés ces innombrables précautions. Aussi y a t-il à Montrouge des correcteurs de toutes les nations et en plus grand nombre que dans vingt-cinq imprimeries de Paris réunies ! Aussi encore, la correction y coüte-t-elle autan: que !a composition, tandis qu'ailleurs elle ne coüte que le dixiéme ! Avs«si en(in, bien que l'asserlion puisse paraitre téméraire, l'exactitude obtenue par lant de frais et de soins, fait-elle que la plupart des Editions des Ateliers Catlioliques laissent bien loin derriere elles ceiles méme des célebres Bénédiclins Mabillon et Moulfaucon et des célébres Jésuites Pelau οἱ Sirmond. Que l'on compare, en effet, n'importe quelles feuilles de leurs éditions avec celles des nótres qui leur correspondent, en grec ^omme en latin, on se convaincra que l'inyraisemblable est une réalité. D'ailleurs, ces savants éminents, plus préoccupés du sens des textes que de la partie typographique et n'étant pont correctleurs de profession, lisaient, non ce que portaient les épreuves, mais ce qui devait s'v trouver, leur aule intelligence suppléant aux fautes de l'édition. De plus les Bénédictins, comme les Jésitles, opéraient presque toujours sur des manuscrits, cause perpétuelle de la multiplicité des fautes, pendant que les Ateliers Catholiques, dont le propre est surtout. de ressusciter la "Tradition, n'opétent le plus souvent que sur des imprimés. Le R. P. De Buch, Jésuite Bollandiste de Bruxelles, nous écrivait, il y a quelque temps, n'avoir pu trouver en dix-huit mois d'étude, une seule faute daus notre Patrologie latine. M. Denzinger, professeur de Théologie à l'Uni versité de Wurzbourg, et M. lteissmann, Vicaire Général de la méme ville, nous mandaient, à la date du 19 juillet, n'avoir pu également! surprendre une seule [uute, soit dans le latin soit dans le grec de notre double Patrologie. Enfin, le savant P. Pitra, Bénédictin de Solesme, ct M. Bonetty, directeur des Amiales de philosophie clirétienne, mis au défi de nous convaincre d'une seule erreur typographique, ont été forcés d'avouer que nous n'avions pas trop présumé de notre parfaite correction. Dans le Clergé se trouvent de bons latinistes el de bons hellénistes, et, ce qui est plus rare, des hommes trós-positifs et trés-pratiques, eh bien ! nous leur promettons une prime de 29 centimes par chaque faute qu'ils découvriront daris n'importe lequel de ros volumes, surtout dans les grecs. Malgré εο qui préceéde, l'Editeur des Cours complets, sentant de plus en plus l'imporlance et méme la. nécessité d'une correciien parfaite pour qu'un ouvrage soit véritablement utile et estimable, se livre depuis plus d'un an, et est résolu de se livrer jusqu'à la fin à une opération longue, pénible et coüteuse, savoir, la révision entiére ej universelle de ses innombrables clichés. Ainsi cliacun de ses volumes, au fur et à mesure qu'il les remet sous presse, est corrigé rot pour mol d'un bout à l'autre. Quarante hommes y sont ou y seront occupés pendant 10 ans, et une somme qui ne saurait étre moindre d'un demi million de francs est consaeree à cet important contróle. De cette maniére, les l'ublications des Ateliers Catholiques, qui déjà se distinguaient entre toutes par la supériorité de leut correction, n'auront de rivales, sous ce rapport, dans aucun temps ni dans aucun pays; car quel est l'éditeur qui pourrait et voudrait se livrer APRES COUP à des travaux si gigantesques et d'un prix si exorbitant ? 1] faut certes étre bien pénétré d'une vocation divine à cet ο[δί, pour ne reculer ni devant la peine ni devant la dépense, surtout lorsque l'Europe savante proclame que jamais vo'umes n'ont été édités avec tant d'exactitude que ceux de la Bibliothéque universelle du Clergé. e présent volume est du nombre de ceux révisés, et tons ceux qui le seront à l'avenir porteront cette note. En conséquence, pour juger les productions des Aleliers Catholiques sous le rapport de la correction, il ne faudra prendre que ceux qui porteropt en iéte l'avis ici tracé. Nous ne reconnaissons que cette édition et celles qui suivront sur nos planches de métal ainsi corrigées. On croyait autrefois que la stéréotypie immobilisait les fautes, attendu qu'un cliché de métal n'est point élastique; pas du tout, il introduit Ja perfection, ear on a trouvé le moyen de le corriger jusqu'à extinetion de fautes. L'Hébreu a élé revu par M. Drach, le Grec par des Grecs, le Latin et le l'rancais par les premiers correcteurs de la capitale en ces langues. Nous avons la consolation de pouvoir finir cet aris par les réflexions suivantes : Enfin, notre exemple a fini par ébranler les grandes publications en Italie, en Allemagne, en Belgique ct en l'rance, par les Canons grecs de lome, le Gerdil de Naples, le Saint Thomas de Parme, Y Encyclopédie religieuse de Munich, le recueil des déclarations dcs ties de Bruxelles, les Bollundistes, ἰο Strez et le Spicilége de Paris. Jusqu'ivi, on n'avait su reimprimer que des ouvrages de courte haleine. Les 1n- ^, οὗ s'engloutissent les in-folio, faisaient peur, et on n'osait y toucher, par crainte de se nover dans ces abimes sans fond et saus rives; mais on a lini par se risquer à nous imiter. Dien plus, sous notre impulsion, d'autres Editeurs se prénarent au Bullaire universel, aux Décisious de toutes les Cougrégations, à une Diographie et à une Histoire généralc, etc., etc. Malheureusement, la plupart des éditions dójà faites ou qui se font, sont sans autorilLéó, parce qu'elles sont sans exactitude ; la correction semble en avoir été faite par des aveugles, soit qu'on n'en ail pas senti la gravité, soit qu'on ait reculé devant les frais; mais patience! une reproduction "urrecta. surgira bientót, πο füt-ce qu'à la lumicre des écoles qui se sont faites 9u qui se feront encore TRADITIO CATHOLICA. SAECULUM VIII. ANNUS 756. TOY EN ATIOIZ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ IOANNOY. TOY AAMAXKHNOY, ΜΟΝΑΧΟΥ, KAI ΠΡΕΣΡΥΤΕΡΟΥ ΙΕΡΟΣΟΛΥΜΩΝ, ΤΑ ΕΥΡΙΣΚΟΜΕΝΑ ΠΑΝΤΑ. SANCTI PATRIS NOSTRI JOANNIS DAMASCENI, ΜΟΝΛΟΗΙ, ET PRESBYTERI HIEROSOLYMITANI, OPERA OMNIA οὗ EXSTANT, ET EJUS NOMINE CIRCUMFERUNTUR, ες VARIIS EDITIONIBLS, tT CODICIBUS MANU EXARATIS, GALLICIS, ITALICIS ET ANGLICIS, COLLECTA, RECENSITA , LATINE. VERSY, ATQUE ANNOTATIONIBUS ILLUSTRATA, CUM PRAEVIIS DISSERTATIONIBUS ET COPIOSIS INDICIBUS , OPERA RT STUDIO P. MICHAELIS LEQUIEN, MORINO-BOLONIENSIS, ORDINIS FF. PRJEDICATORUM : variorum curís adaucta, nempe, ANDR. GALLANDII , ANG. MAII, WEGELINI : ACCURANTE ET DENUO RECOGNOSCENTE J.-P. MIGNE, DIBLIOTHEC/E CLERI UNIVERSE, SIVE CURSUUM. COMPLETORUM IN SINGULOS SCIENTLE ECCLESIASTIC.E RAMOS EDITORE. ————— "Áá nn" 000000 m————— TOMUS PRIMUS. -o—-—— uuu QQQQ ccm — — VENIT 15 FR. GALLICIS. EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM, IN VIA DICTA D'AM BOISE, OLIM PROPE PORTAM LUTETLAE PARISIORUM VULGO D'ENHER NOMINATAM, SEU PETIT-MONTROUGE , NUNC VERO INTRA MOENIA PARISINA. 186; TRADITIO CATHOLICA. SAECULUM VIl4. ANNUS i56. ELENGHUS OPERUM QUE IN HOC TOMO XCIV CONTINENTUR. S. JOANNES DAMASCENUS. Notitia. Pre[ationes. Prolegomena Leonis Allatii. Dissertationes Damascenice septem. Dialectica. De tresibus liber. Expositio Fidei orthodoxe. Pro sacris Imaginibus Orationes tres. De recta Sententia liber. 'Tractatus contra Jacobitas. Dialogus contra Manicheeos. Disceptatio Christiani et Saraceni. Opusculi de Draconibus et Strygibus fragmentum. col. Parisiis. — Ex typis L. MIGNE. NOTITIA. (Εαηπιο. Bibliotlieca γατα, ed. Harless, tom. IX, p. 682.) Joannes Damascenus, (α) cum Joanne Mesue, resbyter et monachus, non confundendus est, ut multi fecerunt, amasceno, medico (b), vel cum Joanne Damasceno, Serapionis F. itidem medico (c), nec cum Damasceno, episcopo Rhondinensi (d, vel altero episcopo Da- masceno, sive Damasci urbis, qui seculo medio decimo sexto e animalibus scripsit ad Mi- chaelem Cantacuzenum (e), nec denique cum recentiore scriotóre Damasceno, monacho et hvpodiacono Studita, Thessalonicensi (f). (a! Quemadmodum liomonymia Theodosii imp., qui ante Leonem Isaurum 'exstitit, Vincentio Bel- lovacensi , Antonino Florentino, Andrez Dandolo, Joanni Nauclero, Trithemio aliisque fuit fraudi, ut Jeannem Damascenum szculo IV, sub Theodosio primo vixisse scriberent ; ita alios decepit simili- tado nominis, ut Joannem Damascenum nostrum confunderent cum Joanne Damasceno, medico. Vide Latini Latinii Bibl. sacram et profanam p. 79 b. οἱ 813a; Petri Bielii Lexicon historicum in Da- masceno, et Leon. Allatium apud Mich. Lequien in Prolegomenis ad Damascenum, ubi errores il- los refellunt. Idem Allatius confutat etiam et. fabu- losa esse evincit, qux: de Damasceno Raph. Vola- terranus. libro xvi. Coramentar. urban. falso (ridens, eum. Judzis parentibus natum et ex Ju- daismo ad Christianismuum conversum esse, et Constantinopolin venisse, captumque a piratis Saracenis, postea a Theodosio redemptum magi- strum ejus epistolarum fuisse, mox abscissam ei dexteram, quod in suspicionem proditionis venis- set. Ne dicam de fabulis, quas addunt auctor ser- monis de Damasceni conversione, Vincentius Bellovacensis Speculi hist. XVII, 105; Petrus de Natalibus, episcopus Equilianus, in Historia san- ctorum, IV, 155; Jo. Nauclerus in Chron. aliique, restitulam ei manum beneficio Marie Virginis, reductum CPolin. etc. (b) Joannes Damascenus , medicus, cognomento Mesue, abnepos Abdall», Damasci regis, secta Mu- h:uninedanus, circa a. 1200 floruit et Arabice scri- psit. quz scripta ejus deinde ex Arabico in Grecam et Latinam linguain conversa sunt. Ex illis aliqua S. Joauni f'amasceno, presbytero, male tribui notat Lambecius Vl. p. 148. 151.154. etc. F'Apn.—Mediolani im bibl. Ambros. teste Montfauc. in bibl. biblioth. MSS. p. 499. — et p. 1199. C. περὶ φαρμάκων in bibl. Guil. Pelliserii. — ib. p. 382. A. 384. D. 433. B. Aphorismi. — lidem cum commento Isidori, Lipsie in bibl. Paulina, teste Fellero in catal. codd. Milius hibl. p. 277. --- Aphorismorum liber : per Platon. de Benedictis. Bonon. 1489. 4, — Iu cud. Crsareo XXV. n. 7, est inter. collectanea. medica Greco-barbara , Jo. Damasceni remedium pur- Ελι 1! capitis et stomachi, inscriptum ποίηµα coin- rosttio Jo, Damasceni. v. Lambec. comm. VI. part. ll. p. 269. — Male autem S. Jo. Damasceno in "Hd. asseritur Joannis, filii Mesuz, s. Moysis, Damasceni, medici Arabis, liber De simplicibus me- éicamentis purgantibus, in quinque sectiones divi- $15, in codd. Cesareis XXIX. n, 4. XXX. n. i. et XXXI. n. 2. v. Lambec. Vl. pag. 297 sq. (qui eum tradit, duce Conr. Gesuero, vixisse circ. a. C. 1154, εἰ alia de eo notat : id si ita est, junior ille itrlugendus est Joannes Mesues Damascenus. ) — p. 229 sq. et 505. ed. Kollar. — De medicamen- lis, ad purzandum imprimis idoneis, in lll codd. Paris. Vibl. publ. — De antiquiore Joanne Dama- PATROL. GR. XCIV. sceno, Mesuz filio, medico Syro Christiano, circ. a. 6. 845. v. Hamberger Z. N. lll. p. 185 sqq. et de utroque plura infra in vol. Xlll, in. elencho medicor. veterum p. 257 sq. (ubi suo tempore lura adnotabuntur, ) ibid. p. 259. sqq. et 275. ex o. Leonis, Africani, libell. de viris quibusdam il- lustrib. apud Arabes, — Addatur Jo. Damasceni de sacra arte lihell. versibus politicis, in cod. MMCCCXX VII, n. 57. Paris. bibl. publ. conf. Ban- din. cat. codd. Laurent. IIl, p. 357. et Fabr. B. Gr. XII pag. 774. Harl. (c) Joannes Damascenus, Serapionis F. itidem Muhammedanus, medicus, a Joaune Mesue lauda- tur. Fabr. V.infra, vol. XIII. pag, 299 sq. et su- pra in h. vol. pag. 156. Iarl. [ De Damascio Syro, Peripatetico philosopho, vide supra, vol. III. p. 483 sq. — De Damascio, poeta epigrammatario, supra vol. ]V, p. 470 sq. arl. (d) Leo Allatius in prolegomm. ad Jo. Damasce- num, ubi de variis hisce Damascenis disserit, me- morat MS. Δαμασχηνοῦ ἐπισχόπου 'Ῥονδίνης διάλο: Yov μετὰ τοῦ ἡγουμένου τῆς ἁγίας ᾿Αναστασίας' ᾖτοι ταλανισμὸν χατὰ τῶν νῦν τῆς Ἑλλάδος ἐπισχόπων' Damasceni, Rondinensis episcopi, dialogum cum abbate S. Anastasic, sire deplorationem episcoporum Grecie sua etate. Incipit :Προσαγορεύω. Fabr. In cod. Nanianis LXXXV. n. 5. et CLX. n. 9: Παραίνεσις πρὸς τοὺς θέλοντας σωθῆναι μοναχοὺς ὡς ἓν συνόπτῳ * τοῦ ἐπισχόπου λογιωτάτου Κυροῦ Δαμασκηνοὺ Λιτῆς xat ᾿Ῥενδίνης ' xaX προέδρου Πο- λιανῆς * init. : Αδελφοὶ xal πατέρες, ἔπειδῃ τὸν χό- σµον ἀφήσαμεν, etc. In codice posteriore n. 11, est quoque ejusdein λόγος πεζῇ φράσει εἰς τὴν δεχάλο- γον τοῦ Μωῦσέως * inc. : Δέχα παμαγγελίαι εἶναι. v. cat. codd. Gr. Nanian. 115. οἱ 561. — In Mart. Crusii Turcogrzcia, libr. iv, inter auctores episto- larum LX, nominantur etiam Damascenus, Lit» οἱ Rhendinz atque Damascenus, Demonici et Elas-- sonis. v. supra, vol. VIII, p. 94. Harl. (e) Damasceni, episcopi, librum, communi (η - corum dialecto scriptum, De natura animalium, constantem XC capitibus, quem ex Aristotele , /Eliano et Phile collegit, atque Michaeli Cantacu- zeno, magno domestico, transmisit, legisse se ins. imperfectum tamen apud Petrum Velliam Romanum testatur. Leo Allatius loco jam laudato ; incipit : Συνήθειαν ἔχουσιν οἱ ἄνθρωποι ὅταν Οέλουσι và ἰδοῦσέ τινα μέγαν ἄρχοντα. Γαῦτ. ιν cod. Taurin. CCXLVII , fol. 55. est : Damasceni ἀρχιερέως Στου- δίτου συνάθροισις etc., episcopi Studite — libellus in quo collecta sunt ez veterum philosophorum li- bris, quecunque de avibus, el terrestribus alque murinis animantibus ab his dicia fuerunt et commu- nior inlerpretatio subditur. Atque auctor catal i codd. (f) Ilic est Damascenus, cujus Thesaurus hemi- liarum in sanctos lingua Graeca vulgari sepius j1 NOTITIA EX ΕΙΡΙΙΟΤΠΕΟΑ ΕΑΡΗΙΟΠ. 12 Hic Joannes ex nobili genere (a), patria Damascenus, dignitate presbyter (b) et vite insti- tuto monachus, contumelias causa Sarabaita (c) et pro Mansure, Mamzer (d), ab aliis Arclas (e) et propter eloquentiam Chrysorrhoas (f) cognominatus legitur. Damascenus a Cosma, mo- nacho docto ex Italia, captivo illuc adducto, eruditus una cum Cosma, Hierosolymitano (qui melodi nomine deinde celebris et Majumensis episcopus exstitit). Hine neglectis, quas Dama- sci satrapa offerebat, mundialibus dignitatibus, Hierosolymas in Sabe monasterium conces- sit, ibique in litterarum, sacrarum presertim, meditatione consenuit et prope Sanctum Sa- codd. Gr. Taurin. pag. 567, putat, hanc collectio- nem eamdem esse, quam Leo Allatius (4 Fabricio etiam citatus) legisse se scribit ; eumdem tamen Allatium, addit, subdidisse, non sibi constare, num Damascenus, episcopus Studi!a, alius sit a Damasceno monacho, hypodiacono Studita, Thessa- lonicensi (cujus Thesaurum Fabr. (in not. f) me- morat) ; an vero prorsus idem, qui, postea in episcopatum assumptus, ingenium rebus historicis colligendis exercuerit. Tum observat confector catalogi, in cod. Taurin. capita numerari XCI, for- san quia librarius caput quoddam in 1I sectiones diviserit : denique idem auct. cat, adnotat, in cod. Taur. nullam operi premissam esse przfatio- nem ; sed primo capiti De aquila, tetrastichon Si- meonis, lierodiaconi Ss Gr. cum versione Lat. evulgavit auct. cat.), praefixum, atque primum eaput incipere : 'O ἀετὸς εἶναι βασιλεὺς εἰς ὅλα τὰ πετόµενα, etc. Harl. prodiit Venetiis, ut 1605. 1618. 4. [ Venet. 1528. 4. Gr. v. bibl. Askew. j; 49. — Venet. 10928. 8. ap. Anton. Pinell. — Thesaurus monachi Dama- sceni, subdiaconi et Studite Thessalonicens. in quo sunt expositiones evangeliorum. Grzec. vulg. Venet. 1643. ]. v. Pinelli cat. Il. pag. 5. n. 2288. add. supra vol. Vlll. p. 88. de libro l. Turco-grzciz Mart. Crusii, et infra, vol. X, P 504. vet. edit. — De Petro Damascenu, v. paulo post ad n. 26. Harl.] — Omitto dicere de aliis Damascenis, ut Nicolao Damasceno, Damascio Damasceno, et Da- reasceno, cujus ὁρᾶμα Σωσανίδος laudatur ab Eu- 8tathio ad Dionysium Periegetem v. 976. Fabr. De Nicolao Damasceno, qui a U. 747. ante Ch. nat. 5, ab Herode orator missus est ad Octavianum Ce- sarem, et num auctor fuerit dramatis, Σωσανὶς, v. supra vol. III, in. catalogo Peripateticorum, pay. 500 sq. et in notitia tragicor. deperditorum pag. 3135 ; atque utroque loco Fabric. asseruit ei drama illud, quod alii male tribuerunt Joanni Damasceno, pag. autem 7492. hzsitavit ; sed v. not. (555. — ) vol. II. pag 179. — vol. I. pag. 726, in elencho scri- ptorum, collectioni gnomicorum Frobeuianz prze- misso. Scripsit quoque de Aristotelis philosophia et in quosdam illius libros, at Joanni Damasceno tribuuntar scholia in Aristotelis κατηγορίας. (v. vol. Ul. p. 209.) ; — epitome organi Aristotelici (ib. pag. 220. ) add. infra, vol. IX. pag. 440 vet. ed. in cap. de Photio, Bruckeri Hist. crit. philos. tom. M. p. 469 "a. Saxii Onom. I. pag. 200 sq. et quos ille citat. De Damascii Damasc. ἁπορίαις etc. v. Villoison. Anecd. Gr. Il. pag. 255. etc. Harl. | Michael Damascenus. Cretensis, scriba codicum, V. Moutfaucon. Ῥαἱ Φορτ. Grec. p. 104. imprimis pag. 513. sq. ubi profitetur, se acta synodi Chalcedo- n2nsis exscripsisse a. Chr. 4525. Harl. |. (a) Patrem Damasceni Sergium τὸν τοῦ Μανσοὺρ, questorem generalem, vevixby λογοθέτην Abdol- ineleci Calife Saracenorum, ex Tucophane veri- similiter conjicit laudatus uien. Fabr. De Joanne Damasceno, homine quidem superstitione haud mediocri, et acerrimo imaginum defensore, víro tamen sui zevi eruditissimo, systematieze theo- logie conditore et. scholasticorum inter Grecos praeeurgore, conf. Heineccii Hist. eccles. Grecs, part. |. cap. 3. &. vlt. — Cavei Hist. liu. SS. Eccl. tom, {. p. 024 seq. — C. Oudin. comment. de SS. eccl. 1. pag. 1715. seq. qui pag. 1717 se. monet et late disserit, Jo. Damasc. primum ex Graecis Pa- tribus exstitisse, qui Eucharistiam esse verum corpus et sangumem Christi lib. 1v, De fide orthod. cap. 14, docuerit.— L. Ell. du Pin Nouv. Biblioth. tom. Vl. p. 101. — Brucker., Hist. crit. philos. lll. pag. 534 seq. αἱ in appendice sive vol. VI. E 5354.— R. Ceillier. Hist. gen. des aut. eccl. tom. Vill. pag. 110 seq. — Hamberger zuverl. Nachr. part. ui, p. 528 seq. Saxii Onom. Il. p. 84 sq. et b 549, atque alios, quos illi duumviri citant ; — chroekh. Hist. eccl. Christ. tom. XIX, pag. 60 sq. Quasdam Jo. Damasceni sententias persequitur Moshetn. in not. ad Cudworthi systema intellect. tom. I. pag. 765. not. s. ed. Leid. 1775. 4. de Deo omnia permeante ;, — pag. 921.de similitudinibus, quibus S. Trinitas depingitur ;tom. ll. pag. 473 De natura angelorum. Harl. b) Presbyterum fuisse, male negat Possevinus, qui constantibus veterum testimoniis refellitur. Vide Jo. Hierosolymitanum in vita Damasceni p. xis et ihi notas. (c) Apud Vincentium Bellov. XVIl. 105. impera-- tor Theodosius ad Joannem : Sarabaita pessime. Nisi legendum Sabaità, nam iu S. Sabz Laura Damascenum diu vixisse constat ; οἱ Sabaita di- citur Stephanus, ejus fratris filius. Caeterum Sara- bait: S, Hieronymo epist. 22 Ad Eustoch. (edit. nova 18. tom. ll, p. 45. ) Remoboth, monachorum genus deterrimum atque neglectum : hi bini, vel terni, nec multo plures simul habitant, suo arbitratu ac ditione viventes. De his viri docti ad lKegulam S. Benedicti c. 1. Cassianus collat. XVIlI. 4 et 7. Pe- trus. Crinitus lll. 15. de honesta disciplina, ubi Augustini locum illustrat de Sarabaitis sacerdo- tibus. (d) Ὑδριστιχῶς, sive per contumeliam dictum esse Μανσοὺρ ab Iconomachis, tradit synodus. se- ptima Act. VI. tom. Ill edit. Binianze pag. 678, fal- liturque Cangius, quando de alio, nescio quo, Joanne, hzretico Zgyptio, et hec verba et acclama- tionem leonomachorum p. 677. Μανσοὺρ τῷ xax- ωὠνύμῳ καὶ Σαρακηνέρονι ἀνάθεμα intelligendam esse utat,,gloss. Gracoin Μανσοὺρ. | In cod. Veneto larc, CXXX VIII. qui continet Parallela, Damasceno attributa, pro Μανσοῦ legitur Μασοῦ, teste cel. Mo- rellio in bibl, MS, Cr. οἱ Lat. pag. 85. Add. Jo. Fabr. flistor. bibl, Fabr. l. pag. 152. Harl. ] As- sentior tamen Theophani, qui pag. 500. Jo. lDama- scenum dictum esse, ail, Mansur παππιχῷ ὀνόματι, quod avus ejus ita diceretur. Addit Theophawues, voce Μανσοὺρ significari λελντρωμµένον, redemptum. Pro quo Scylitzz: et Cedreni cod. monstrum habent vocabuli λέντραθον, sed λελυτρωµένον esse scriben- dum, recte idem Cangius adnotavit. Nontam itaque contumeliosum erat nomen ipsum Mausur, pluri- bus aliis commune, quam quod per contumeliam illud Constantinus Coprotiymus corruperat in Μαμ- ζηρὸν, spurium, quemadmodum ex eodem Theo- phane Cedrenus et auctor Hist. miscell:e testantur. (e) Ἰωάννου τοῦ ᾿Αρχλᾶ χανὼν διὰ στίχων ἰαμθι- χὼν εἰς τὴν ἁγίαν Πεντηχοστὴν. Ιί inscribitur Joannis Damasceni hymnus in Pentecosten, el agnoscit nomen ἀχλᾶν, quod arculariwm signilicat Damasceno tributu:n Eustathivs, Thessalontcensis, in commentario ad illum hymnum, «apud Allatiuim de Georgiis p. 320. (f) Ybeophanes, Cedrenus lib. Auct. llist. Miscelle XXI. 96. p. 1004. et XXII. 6, p. 1ul5. 13 NOTITIA EX BIBLIOTHECA FADRICII. 11 bam est sepultus (a). Certe tumulum Damasceni et Cosme spectatum eo loco, Joannes Phc- eas (b) meminit. Disciplinis philosophiz egregie excultum et eruditione omnivaria ultra il- lius seculi exemplum ornatum omnes fatentur : hymnis dulcissimis, scriptisque quamplu- rimis, de quibus deinceps dicetur, celeherrimum. In his quod volsellis quandoque non gladiis ugnat, narrationesque parum credibiles ingerit, ubi pro imaginum cultu et precibus pro de- functis descendit in certamen, &aedati potius, qua vixit, quam ingenio ejus tribuendum existi- mno. Diem obiisse videtur non ante a. C. 756 (c). Leonis Isauri et Constantini, Copronymi iras parum, quoad vixit, reveritus. Memoria ejus inter sanctos ab Ecclesia Latina colitur 6 Maii, a Greca 29 Nov. et 4 Decembr. Vitam ejus, commentarios dc !lla, Arabice scriptos, nactus, tradidit atque ex illis, ut videtur, fabulam illam parum credibilem de manu Damasceni, per S. Mariam restituta, hausit Joannes Hierosolymitanus, post medium seculi decimi clerus ln. Eam Latine a Lipomanno toin. V, et Surio ad 6 Mai. Greece Rom. 1553, 8, cum oratt. de ima- inibus editam, cum Jacobi Billii versione dedere in Damasceni editione Basileenses an. 15, fol., deinde Grece Papebrochius tom. I[ Act. Sanclor. Maii, pag. 723, ex codice ms. Mediceo, collato cum codice Regis Christianiss. et Latine, p. i11; ex versione Antonii Fran- cisci Destieu, S. J. Incipit : τοῖς τετηρηχόσι τό. Idem Papebrochius Constantini Acropolitae ser- monem de Joanne Damasceno, pag. 131, ex ms. Vaticano dedit Greece, una cum versione Jo. Francisci de Rubeis ICti. Incipit : «à Ἰωάννῃ τὸν λόγον, τῷ &x Δαμασχοῦ τὰ ἐγκώμια. Nec non excer- | pa e Graecorum Synaxario et Mensis, Damascenum spectantia. Constantinus Acropolita ve- uti paraphrastes Joannis Hierosolymitani, in editione nova Operum Damasceni omissus, at Joannes, Hierosolymitanus, a Mich. Lequien Grzce et Latine tomo primo premittitur no- tis etiam illustratus, quibus nonnulle illius hallucinationes castigantur. Hinc ibidem ex edi- tione Damasceni Latina Coloniensi et codice Regio Paris. Latino MMMCMLXVI. sequitur Nar- ratio ex Graeco, ut videtur, conversa, de S. Joannis Damasceni vita et conversatione, qu& in- cipit : Quemadmodum dulce philocosmis exsistit. Preterea excerpta e Vincentio Bellovacensi, e Meneis, variaque variorum, veterum precipue, de Damasceno testimonia. Et preclara Leonis Allatii de Damasceni scriptis commentatio ex opere ejus inedito de libris apocry- phis. Amicitia conjunctos (e) sibi habuit J. Damascenus preter Cosmam, melodum, et, a quo creatus est presbyler, Joannem, patriarcham Hierosol., Petrum Majumensem et Petrum Da- mascenum : diseipulosque,Joannem Laodicenum, Theodorum Abucaram (Carorum episcopum), et Stephanum, Eccles. Hierosol. presbyterum 40 syncellum, Anastasiumque , monaste- rii S. Euthyrnii preepositum, auctorem libri contra Judaeos, quem Latine ex Turriani versione H. Canisius tom. IIl Antiq. lect. p. 67, edidit. CODICES MSS. ET EDITIONES OPERUM JOAN. DAMASCENI. [Primum codd. mss. nonnullos paucis commemorabo. Cum autem magna codd. vis in va- riis restet bibliothecis, brevitati cum maxime inserviendum est. Adde de codd. Oudin. p. 1730 sqq. Secundum catal. codd. Anglic, etc., modo plura, modo pauciora, modo singula Dama- sceni opp., aut etiam particule ac fragmenta servantur in codd. variarum bibliothecarum. No- minantur igitur in tomo I, in bibl. Bodlei., inter codd. Baroccianos, v. 5, excerpta; n. 10 epistole et bis de fide; n. 15 fragm. de epactis; n. 49 duo opusc., n. 85 de Deo uno ; n. 107 de miraculo S. Michaelis; n. 196, duo fragmm.; n. 197, de passione Domini et alia : — inter codd. Th. Roe, n. 251. narratio (f. fabula) de abscissa manu J. Damasceni et quomodo aVirgine Maria sanata fuerit ; — inter codd. Laudi n. 506, Quod panis et vinum consecrata non Sint signuru Dominici corporis, sed ipsum corpus et sanguis Christi ; n. 698. de 22 Lit- teris alphabeti (v. infra, n. 30, ; n. 1229, varia opera ; — inter codd. Bodl. n. 2871, de ima- ginibus, de cruce adoranda, de fide , de sanctis, etc. — inter codd. Selden. n. 3216, libell. Russicus, continens aliquid, ut videtur, ex Damasceno, vel de eo, — In tomi I. parte ir. Cat. Oxon. in coll. Merton. n. 612, quinque opusc, — in coll. Mar. Magdal. n. 2333. quedam opusc. Latine. — In toino LU, inter codd. Cantabr. n. 219, de quibusdam sanctis, etc.— num. 1502, opus in IV libros divisum : pr. Deum nemo unquam vidit. — n. 2111, δαὺ indice vago Sigebertus Gemblacensis c. 75 De scriptoribus eccles. (a) Confer Lambec. comm. VIII. p. 620 seq. ubi presertim longus locus de Jo. Dainasceni profectio- ne in urbem llierosolymitanam et de subsequenti secessu in monasterium S. Saba ex Damasceni Vita 3 Joanne, patriarcha Hierosolym., conscripta, red- ditus legitur. Harl. (b) Jo. Phocas, szculi xiiscriptor, in descriptione Terre sanciz p.28. in. Symmnictis Allatii. Deinde CPolim adductas Jo. Damasceni reliquias, ex Pa- chymeris Andronico lib. I. c. 12. observat Mich. Lequien. (c) Iia Combefisii Bibl, concionatoria errore cala- mi, vel typographi, Damascenus traditur claruisse a. C. 830, pro 750. Libellus ejus adversus Constan-' tinum Copronymum scriptus est post synodum Copronymianam, habitam a. 754, atque adversus illam synodum strinxisse calamum Damascenus etiam ex auctore Vitae Stephani junioris martyris cognoscitur. ! (d) Vita a Jo. patriarcha. Hieros. composita in cod. Coislin. ΟΧΙ ΥΠ. initio vitarum sanctorum m. Decembr. v. Montfauc. bibl. Coisliu. p. 212. — Monachii in cod. XXXIX. et XLI. v. cat. codd. Gr. Bavar. pag. 1l. et 15. — Vindobone in cod. Ces. "CCIV. n. v. Lambec. notamque Kollar. comm de bibl. Cas. V. p. 1. — Paris. in cod. MDLIX bibl, art. (e) Vide notas ad Vitam Dainasceni, pag. 29. 15 NOTITIA EX BIBLIOTHECA FABRICII. 16 aut falso (conf. n. 26. dicta), liber, qui Mansur dicitur, de Greco in Latinum translatus. — In vol. II, in varus biblioth, n. 828, flores ex Damasceno aliisque a Mag. Thoma de Ilibernia, socio Sorbonam, collecti. — n. 1608, opera quadam : — 189, de vera traditione ; — n. 5958, 5959, 9079, 9291, varia opp. — part. u, Dublini, etc., n. 507. narratio fabularuimn Saracenica dialecto per J. Damasc. — n. 1019, lectiones ex Damasc. — Paris. in bibl. publ. de variis modis quibus res una alteri conjungi dicitur, in cod. MIXV. — de sacris mysteriis, in tribus eodd. — Jo. Damasc. excerpta e Chrysostomi homiliis in. epp. Pauli, in Il codd. (v. infra ad n. 4, scriptorum, que in ed. Lequien non exstant), — de hominis natura et animi partibus, in Π codd. — capp. de Dei incomprehensibilitate, in II codd. (nec non in cod. Naníano CCXCI, n. 6,sec. cat. codd. Gr. Nan. p. Moe) — de corpore et sanguine Christi in cod. MMCCCXV. — de libero arbitrio, in cod. M . — Íragmentum de rebus geographicis, in cod. MMDCCCXLVII;et plurima Damasc. opera inserta sunt cod. ΜΟΥ, usque ad cod. MCXXIV ; nec pauci codd. París. deinceps laudabuntur. — Montfaucon, in biblioth. bibl. Coislin. permultos variorum Damasc. opp. recenset codd. quorum magnam partem, quia jam consuluit Lequien, brevitatis studio ad paginas tantum bibliothece Coisl. ubi illa adducun- tur, provocabo ; pag. 143, multa Damasceni opera in cod. ΧΟΠ. — pag. 271 bis, 274 bis, 306, 404 — 407, 412 sq. 581 aliquoties. — Venetiis in codd. Nanian. LXXXIII, opera Damasc. cum ejus Vita, seu potius sermone de ejus laudibus. — et CCXCI, opus quoddam secundum illorum catal. pag. 170 et 488. — in bibl. Marc. permulta opp: in cod. CXXXIX. — περὶ τῶν θείων xal ἀχράντων μυστηρίων, in cod. CCCCXCVIII. — epist. a imp: Constant. Copronymum ; explanatio XII capitulorum f. anathematismorum, atque ep. ad Theophil. imp. e imagini- bus. v. cat. codd. Gr. Marc. pag. 79 sq. 261, 301 et 302. — Quaedam in codd. bibl. S. Cru- eis Florentie, teste Franc. Anton. Zacharia in Itinere litter. per Ital. p: 97, 98, 99. — Au- ctore Montfauc. in diario Ital, pag. 13 (etin bibl. bibl. mss. p. 499 C. D. ac p. 528 D, intri- bus codd.) : plura opera Damasc. Mediolani in bibl. Ambros. — p. 62. opp. philosophica et rhetorica, Venetiis in bibl. Contarina ; — p. 216, et 217, et 337, varia opp. Rome in cano- bio S. Basilii et in duobus codd. monasterii Crypte Ferrate ; — p. 392, Fesuli in cenobio 4anonicor. regular. Damasceni quedam Latine ; — p. 408, Bononie in monast. S. Salvatoris, .Damasceni τί ἐστι θεός; — p. 433, Venet. in bibl. Juhi Justiniani, procurat. Damasceni canon et aliqua astronomie opuscula. — Ab eodem Montfauc. in bibl. biblioth. mss. permulti va- riarum bibliothecarum codd. qui Damasceni opera vel pauciora vel plura continent, enume- rantur. Hic mentionem faciam plurium opp. Aome in bibl. Ottobon. (1. p. 184 A. C.) in bibl. Sfortiana ϐ, p. 105 A. B, p. 705 B, et p. 706 C). — Venetiis in bibl. Meletii Typaldi, . Damasc. parallela et alia | P 418 C) ; — Verone in Museo Jo. Saibante, et Auguste Vindel: quadam Damasceni (p. 490 D, et p- 993 B). — Paris. in bibl. Coislin. opera, Slavice ( A8. 1042 B). — Varia opp. in codd. Bavar. v. cat. codd. Gr. Bavar. p. 10, 11, 12 sq. 18, 51, et pluribus locis. — Bibl. Vindobon. Cesaream abundare codd. qui multa variaque Damasceni opp. continet, uno obtutu videbis in indice-ad Nesselii catal. Cesar. p. 75 si. Hic nonnul- los, precipue qui particulas aut fragmm. Damasc. continent, codd. duce Lambecio, doctius et copiosius eos recensente, indicalyo. In vol. IIl, cod. XIX fin. Damasceni preces sacre (pag. 95); — in catenis in Lucam, Ep. ad Romanos et in precipua V. ac N. T. in codd. XLIV, XLVI et XLVII. (Ita haud infrequens fit mentio Damasceni in catenis in libros sacros, supra in vol. VllI, p.679, etc.) In vol. V. p. 245 sq. ; incod. CCXLVI, n. 12 (eujus lect. interdum discrepant ab ed. Paris. 1619, F. p. 931 sqq) ; et vol. VII, p. 227 sq. in cod. LXIV, n. 3. ora- tio de incorruptibili corpore Christi, quod in sacra synaxi accipimus. — Wratislavie in bibl. Rehdinger. opp. v. Kranz Memor. illius bibl. pag. 83. — Mosque in bibl. synod. in cod. XIII, s. variis scriptis contra Latinos, fragmm. in specie in orat. εἰς τὴν θεόσωµον zagfjv v. Matthei notit. codd. Gr. Mosq. p. 21 et 22. — Excerpta suut aut fragmm. in variis codd. Laurent., sicin cod. XX, n. 8 et 9, plut. 71 De re terra et caput dialectieum De nomi- nibus, etc. v. Bandin. cat. codd. Laur. III, pag. 14. — conf. paulo post ad n. 1. — Citatur Damasc. a J. Cantacuzeno contra Palamam, in Opere anonymi adversus eumdem et in The- sauro orthodoxe fidei. Conf. Bandin. cat. cit. I, pag 294, 358 et 433. — Inquot codd. Es- eoríal. multa variaque Damasceni opp. reperiantur, discimus ex Plueri Itinerar. per Hispan. . 115 sq. — De quibusdam codd. Damasc. memorabilia quaedam adnotavit Montíauc. in Pa- laor. Gr. p. 58, 65 sq., 303 sq. et p. 404; in diplomate quodam Greco nominatur Dama- sceni dialogus. — En nubem codd. ! et tamen deinceps variorum opp. codd. haud paucos adhuc suis locis excitabimus. Harl.| ' Graco cditiones. Liber de fide orthodoxa, cum orat. de iis, qui in fide obierunt, prodiit Grece auspiciis Jo. Mattheei Giberti, Veronensis episcopi, cum prefat. Donati Veronensis ad Clementem VII, pontificem, Veronae apud Stephanum et fratres Sabios, 1531, in-4, typis luculentis. Fabr. '«issimee hujus edit. quam habeo, inscriptio est: Ἰωάννου τοῦ Δαμασχηνοῦ ἔχδοσις τῆς ὀρθοδόξου πίστεως. ToU αὐτοῦ, περὶ τῶν ἓν πίστει χεχοιµηµένων. Joannis Damasceni editio orthodoxe fidei. Ejusdem de iis, qui in fide dormierunt. Verone, MDXXXI, 4. Dedicationem Latinam sequitur Prefatio Donati Veronensis, Grece scripta, in qua laudat οἱ Damascenum et Joann. Mattheum Gibertum, episcopum Veronens., cujus jussu et impensis, se, fátetur, collatis exemplaribus, opus descripsisse et a mendis purgatum dedisse, chalcographis typis exprimendui. Add. 17 NOTITIA EX BIDLIOTHECA FABRICIT. 18 cel. Panzer. A. T. vol. VIII, p. 562. — lidem libri Grece, ex edit. Joan. Epnesini. 1n Moldavia 1715, 4. Harl. Vita et libri III de imaginibus, Rom. 1533. 8. Fabr. In Maittaire A. T. indic. pag. 994, hec est inscriptio: Jo. Damasceni orationes. tres, et Theodori de imaginum cultu, et Jo. Damasceni vita a Jo. patriarcha Hierosolymit. scripta Gr. (edente Nicolao Majorano,) Rome ap. Steph. Nicolin. Sabiens. chalcogr. apostolic. 1553, 8. Harl. Latina. Quandoquidem versio libri de fide orthodoxa a Burgundione, cive Pisano, Federici '/Eno- barbi pre ecto, ssec. xir, composita et Thome Aquinati pridem lecta non vidit lucem | v. ad n. 3], Idem liber ex Jacobi Fabri, Stapulensis, interpretatione París. 1507 in-Á, primum editus est ex officina H. Stephani, avi. Et cum commentariis Jodoci Clichtovei ad. Jac. Ambasium, episcopum Claromontanum, Paris. 1512 et 1519 (a), et sine commentariis Marpurg. 1602, in-8. Cum brevioribus Fabri, interpretis, notis et Orat. de iis qui in fide dormierunt, per Jo. (Ecolampadium versa et historia Josaphat et Barlaam, Basil. 1535 et 1539 (b), premissa Vita Jo. Damasceni, scripta a Joanne, patriarcha Hierosol. Ex recensione Henrici Gravii, Noviomagensis ord. Preedicator. Colon. 1546, apud Petrum Quentel ; in qua editione Latina aecesserunt Damasceni Logica, et introduclio elementaris ad Joannem, Laodicenum episc., nec non liber de duabus voluntatibus et operationibus, epistola ad Jordanem archimandritam, de hymno trisagio, liber de heresibus, fragmentum sententiarum de octo vitiis, altercationes cum Sarraceno, et de judicio, carminaque et can- tica varia, cum Cosme Majumensis et Theophanis ac Scholarii quibusdam. Ex versione meliore vel recensione Jacobi Billii, Prunei abbatis, Paris, 1577, in-fol., in qua edit. preeter plura, in edit. Greco-Lat. Basil. 1515 obvia, primum accesserunt Latine tantum Parallela sacra, Physica, Vita S. Stephani junioris et octoechus : Grece vero et Latine Oratio de Christi transfiguratione, et de nativitate B. Marie orationes tres. Hec editio, de qua in Apparat sacro Possevinus, non sine auctario recusa est Paris 1603 [item 1615, ap. Oudin.], et 1619 (c). fol. curante Frontone Duc&o. Graco-Latino. Basileensis apud Henricum Petri, cum Marci Hopperi Preefatione a. 1548, fol., ubi ante J. Cassiani, Latini scriptoris, opera exhibetur Grece et Laline J. Damascenus De orthodoxa fide, cum commentariis J. Clichtovei, et liber De iis qui in fide obdormierunt. Latine autem tantummodo cetera, que in Coloniensi Gravii editione exstare jam dixi. Repetita est heo editio Basil. 1559 in-fol. Basileensis tertia a. 1575 fol. prioribus duabus longe plenior, et itidem Cassianum habens adjunctum, atque utraque lingua exhibens preterea dialogum Damasceni contra Manicheos, aliaque scripta complura. Cum ejusdem Hopperi Praefatione. Parisiensis denique, curante preeclaro atque eruditissimo viro, Michaele Lequien, Morino- Boloniensi, ordinis FF. Predicatorum, qui provinciam, que ante ipsum 7. Auberto (d), Fran- (a) Editio a. 1512, fol est in hibl. acad. Erlang. et inscripta : In hoc opere contenta. Theologia Da- masceni, quatuor libris explicata : et adjecto ad litteram commentario elucidata : 1l, de ineffabili divinitate. II, De creaturarum genesi, ordine Moseos. Il, De iis, qux ab incarnatione usque ad resur- rectionem Christi. IV, De iis, qua post resurre- ctionem usque ad universalem resurrectionem. Hzc Damasceni cum expositione prima emissio typis absoluta est Parisiis, ex officina Hen. Ste- [bani e regione scholz Decretorum. Anno MDXII onis Februarii. Judocus Clichtoveus, Neopor- tuensis, in epistola nuncupatoria opinatur, Pe- trum Lombardum a Damasceni theologia, ut ar- chetypo, exemplum sui operis (Sententiarum libri) elucubrandi sumpsisse. De tribus bisce edit. Pa- risiens. v. quoque cel. Panzeri A. T. vol. Vll. pag. 535 εἰ 564 vol. VIII. p. 54. et X. p. 7. Harl. (b) V.Panzeri A. T. VI. pag. 208 n. n. 1055. Harl. (co) Hzc editio, Dienior quam Basileensis, ab llambergero Z. N. lil, pat. 551, ita. indicatur : Dam. Opera partim Gr. et Lat., partim Latine tan- tum, mulio, quam antehac auctiora, ex edit. Jac. Bülii. Paris. magna navis. 1619. fol. — Oudin. in comm. de script. eccl. |. cul. 1727 sqq. uberius recenset. edd. Dasil. 1548 et 1575. Paris. 15771, $008. 1615 et 1619. Add. Jo, Fabric. Histor bibl. Fabr. tom. I. pag. 150 sqq. de ed. Basil. 1548. ubi quoque de Damasceno ejusque interpretibus agitur. In illa ed. est etiam Damasc. sententia- rum aliquot fragm. Bilibaldo Pirekheimero inter- prete, a quo verse sunt et edite Nili sententiz morales, e Greco in Latinum verse, et excerpta quad. ex Damasceno, Noriberge, Frid. Peypus. impressit, 8. a. in-4. Pirckheymeri tamen epistola ad sororem suam, Claram, apud divam Claram Nuremberg monialei, data iv Kalend. Januar. M.D. XVI. est prefíixa. v. Maittaire A. T. lL p. 278. Harl. o Aubertus post Cyrillum Alex., voluit etiam J. Damasceni editionem curare ex decreto illustris cleri Gallicani a. 16356, 91 Jan. Sed dum Ephrai- mum Syrum edere prius instituit, neutrum per- fecit ; neque Combelisius potuit ab eo, vel ab ejus hzredibus impetrare, qux Leo Allatius ad Auber- tum Roma Lutetiam miserat, et quorum catalogum ex Allatii Συµµίχτοις p. 448 seq. laudatus Lequien in prolegomenis exbibet. Meminit et Allatius in epistola ad Aubertum, dissertationi ll. de libris ecclesiasticis Grecorum pramissa. Combefisius vero, cui cleri Gallicani judicio sparta hzc deinde ornanda fuit commissa, dolet periisse , inquit. in Bibl. concionatoria, tania illa Állatiana, Auberto, Damasceni operum editionem pollicenti, missa. 19 NOTITIA EX BIBLIOTHECA FABRICIT. 20 cisco Combefisio et Philippo Labbeo (a) designata videbatur, occupavit cum summa laude (b? atque egregie obivit, publicatis Grece et Latine J. Damasceni Operibus sic, ut non modo plura inedita ex mss. in lucem protulerit primus, aut Latine tantum vulgatis Greeca addiderit : sed etiam, qua utraque jam lingua exstabant, castigaverit reddideritque nova vel castigata versione illustriora, et doctis notis, premissisque preter priorum prefationes editionum luculentis prolegomenis atque de doctrina Damasceni dissertationibus (c) explicuerit, Paris. 1712, fol. II volum. Non me fugit, hoc opus certatim laudatum esse, et Jaudatum esse ex merito a Diariorum eruditorum scriptoribus, in Ephemeridibus Paris. a. 1712, mense Januar. in Actis erudit. que Latine eduntur a. 1713, p. 1, et que Germanice, tom. I, p. 311, 365, in Diario, quod sub Novi Musei titulo, itidem vernacula lingua Lipsie menstruis intervallis prodit (never Bücher-Saal) parte xxxmr, p. 600, ete. (d). Sed puto tamen ab illis mihi relictum esse locum obsequendi instituto meo, quod in aliis scriptoribus Grecis hactenus observavi, ut Damasceni scripta secundum ordinem editionis hujus optime lectori adnumerare, mihi liceat. TOMO I. In hoc familiam ducit ΠΗΓΗ ΓΝΩΣΕΩΣ (e) sive opus tripartitum, quod titulo Fontis scientie Aide (f ipse commendavit, hoc est Dialectica, liber de haeresibus, et liber De orthodoxa e (f). 1. Κεφάλαια φιλοσοφικά. Capita philosophica, sive Dialectica, cum preefixa epistola ad Cosmam, Majume jam episcopum, adeoque scripta post a. c. 743, p. 1-74. Hujus diale- ctic&», in qua Porphyrium de quinque vocibus et Aristotelis logica scripta secutus Damascenus est, compendium Latine prodierat in antiquis editionibus, ex versione fortassis Burgundionis, Pisani. [v. Bandin. cat. codd. Gr. Laur. I, p. 273.] Ac in editione Basil. 1575, Grecis fusio- ribus epitome Latina male accommodatur. Eamdem epitomen Interpretatio Arabica repra'- sentat teste Lequinio, qua non est edita. Idem Greca integra ex pluribus codicibus regiis mss. et editione Basil. recensuit, novaque versione donavit. Fabr. (In bibl. Britannicis secundum cat. codd. Anglie, etc., in tom. 1, in bibl. Bodlei. sunt n. 298, 702, 1882, opera n.1 et 3 (a Fabricio signata : — (eadem inter codd. bibl. Harleiane, n. 5649, et in cod. Bavar. CLXI, teste cat. Gr. codd. Bavar. p. 62.) — n. 2524, Damasceni. 1) Logica; sed, adnotante catalogi confectore, ordo capitum a 25 ad 32, non prorsus idem esi, qui in editis, uti codex hic ms., ita et alii pro uno eodemque opere habent , que in editis pro binis habentur, e. g. dialectica et de ortbodoxa fide. Et certe epistola ad Cosmam episc. plane evincit, non esse distincta opera : habentur in hoc cod. nonnunquam etiam scholia, sive note longiores, sed rariores , ubi alicubi in summo margine legitur τοῦ αὐτοῦ Ἰωάννου etc. 2) de orthodoxa fide. — n. 3614, de orthodoxa fide : logica; introductio dogmatum, ad J. episcop. Laodicez, que Imultum differt ab edita; epist. de trisagio ad Jordanem, archimandritam, qua non concordat eum excusa. — Inter co (a) Labbeus, Paris, 1652, in-4, edidit conspectum eperum Dainasceni, in quatuor partes tributorum, in quo non vult videri usus transmissis ab Alla- tio, sed de illis, velut necdum sibi visis, loquitur, licet Allatius in epistola ad Nihusium, qu: Sym- míctis p. 446, inserta est, haud obscure plagium pei eo nomine objiceret. Idem Labbeus toin. 1 libri scriptoribus ecclesiasticis, a. 1660 editi, p. 556, conspectum suum nova editionis Damasceni me- morans, quam tum demum, inquit, aggrediar, cum ex aliis occupationibus liber emersero, εἰ eruditos viros, quorum operam auxiliumque etiamnum im- ploro, in subministrandis ad eam perficiendam sub- sidiis paratiores [uero expertus. [Couf. Oudin. l. c. pag. 1756. (b) Couspectus operum Damasceni a Lequinio 3. 1700 Parisiis separatim editus est, atque exstat praterea in Diario eruditorum Hanoverano J. Geor- gii Eccarti (Monathlichen Auszug) a. 1700, mense Augusto p. 526 seq. Vide et Memorias litterarias Trevoltinas 4709 mense Augusto, p. 1440 seq. et a. 1145, p. 1 seq. Scripta, qux in duobus toinis Lequinii non exstant, et in conspectu, vcl Lequi- niano, vel Labbeano, aut Allatii catalogo, comme- morantur, referam infra post notitiam editionis Lequinianz. (c) Dissertationes Damascenicm, ab editore operi pramisse, sunt septem. {, dec processione Spiritus - Η, de auctoritatibus, quibus Eutychiani lizere- fin suam tuebantur. III, de cpistola, Chrysostomo tributa, ad Cesarium monachum, ct aliis quibus- dam, a Damasceno primum laudatis scriptis. IV, de epistolis ad Petrum Fullonem de Trisagii additione, d. coll. Etonens. tom. Ἡ cat. n. 1823. Logica, elementarium, de el de expositione fidei inter Justini, martyris, opera. V, de oratione Damasceni de iis, qui in fide obdormierunt et de purgatorio secundum orienta- lis Ecclesie sensum. VI, de azymis εἰ postremo Christi Paschate, et ΥΠ, de Christianis Nazarenis οἱ eorum fide, nec non de Ebionitis. [In introduct. δ. praf. recenset idem omnes versiones Lat. atque editt. tam Latinas, quam Gracas, et Graeco-Lati- nas. ldem judicat de Damasceni libris et scribendi genere, et Baronii sententiam, ἐπ multis Dama- sceni scriptis fidem vacillare et compluribus ipsum scatere mendaciis, contra Casaubonum et Gerh. Vossium defendere studet. Harl. (d) Add. censuras in : Baumgartenii Nachrichten von merkwürdigen Büchern, tom. Vlil, p. 517—529 in primis Oudin. l. c. pag. 1762 sqq. in cap. 6 ex Eccarto repetitus est conspectus opp. Damasc. a Lequinio separatim editus ; cum auctario dein in cap. agitur de ipsa Mich. Lequien edit. iisque Damasceni scriptis, quze in uiroque vol. continen- tur ; tum pag. 1767 sqq. iu cap. 8 de prerogativis atque defectibus illius editionis, et pag. 1774 sqq. in cap. 9 legitur discussio operum, quz tomo II editionis illius continentur. — llla Mich. fequien ed. recusa est Venetiis 1748 fol. et in fronte lau- datur : Editio novissima Veneta longe aliis accura- tior. Harl. (9 Vide notas ad Vitam Damasceni , scriptam a Xy οτονοΙ. pag. xix, et Allatium de Damasceno ( Hinc etiam illa tria opusc., precipue n. 4 et 9 memorata, in aliquot codd. junctim posita sunt. Harl. | 21 NOTITIA EX DIBLIOTIIECA FABRICII. 22 duabus naturis et una hy postasl; — Cantabrig. in bibl. publ. n. 2297, introductio dogmatum, elementarium a voce S. Damasceni ad J. episc. Laodicee, ac n. 1, 2, 3, a Fabr. signati. — tom. IT cat. n. 2276, inter eodd. Voss. definitiones philosophice. — In bibl. publ. Paris. de dialectica in viginti et duobus codd. — de heresibus in codd. quatuor. — Orthodoxe fidei ex- positio in codd. viginti et septem, secundum catal. etc., tom. 1I.— In Coislin. cod. CCCLXXV, dialectica capp. 150, quorum quedam desunt ab initio, quedam sunt transposita. — in cod. CCCLXXVIIL, tribuitur Damasceno lib. De azymis (de quo vide infra, n. 24.) teste Montfauc. in bibl. Coislin. p. 584 et 585. — Matriti in cod. reg. LXXXII de fide orthodoxa, et cod. CXV, Logica : de quibus codd. multus est Iriarte cat. codd. Matr. p. 303 et 455 sqq. — Auguste Vindel. Logica, iterumque cum op. de orthodoxa fide, in 1 codd. — In bibl. Cesar. Vindob. vol. V. Lamb. n. 1, 2, 3, incod. CCII. — n. 1, et definitiones theologica, in cod. CCI. — n. 1 et 3, in cod. CCIII, atque CCV, et CCXCIII, et n. 1, cum antiquis Grecis scholiis margin. tabulis synopticis et prolegomenis generalibus de philosophia, ad n. 3, in cod. CCIV. — Logica in capita L divisa, in cod. CCXCIV, v. Lambec. comm. V, p. 5 sq. ubi Kollar. in nota de voc. Majuma, h. e. portu maris, et festivis ludis, iu honorem Dionis Veneris primo vere a Gazeis prasertim celebratis nomineque Majumarum insignitis multus est (a),—p. 1 sqq., p. $ sq. ubi Kollar. de illo cod. et de breviore Damasceni Logica curatius disserit; p. 9 sq. ubi notat Kollar. prolegomena gener. in cod. CCIV, nequaquam esse in Damasceni Logicam, sed in. Porphyrii lsagogen de quinque universalibus predicamentis ; p. 12 sqq. ubi conf. Kollarii not. p. 323, p. 535 et 539. — Tum in vol. IV n. 1 et 3, ac 21, item definitiones theolugice per interrogationes et responsiones, in cod. CXLVII. — Excerpta ex operibus, n. 1 et 3 indicatis, in cod. CLVII. — Ex opere de orthodoxa fide fragmentum de processione Spirit. S. in cod. CLXI, et caput de virginitate, in cod. CLXV. — Fragmenta quedam miscellanea, in cod. CLXXXVII. — Prime institutiones de decretis et placitis, et dialectieee caput 1 de cognitione in cod. CLXXXVIII. — N. 3, in cod. CXCVII, in quo opus divisum est in capita cxriv et duobus sequentibus, et in horum ultimo opus divisum est in capp. cii; et margini apposita sunt antiqua nonnulla scholia; denique p. E Sq. exstat appendix quaedam de divinis nomi- nibus. v. Lambee. V, p. 268 seq. et 270 seq., p. 340, p. 358seq., p. 384, 447, 450 et 478 sqq.— Atque in vol. VII, p. 382; in cod. XCV, 6, Logica cum preefat. ad Cosmam, episc. Majume, portus et emporii Palestine. — Venetiis in cod. Marc. CXL. et D. Opp. n. 1 et 3. — in ο04. CCCCXCIX, Opus n. 3 in centum capp. divisum : — in cod. DLXXXVII, Dialectica, cum epi- stola ad Cosmam : v. cat. codd. Gr. Marc. p. 80, 265 et 308. — Florentie, in bibl. Laurent. sunt in variis codd. modo capita philosophica et theologica ; modo excerpta ex dialectica et capitibus philosophicis; aut caput de nominibus; aut excerptum de Deo; modo dialectica secundum breviorem methodum; modo expositio orthodoxe fidei; modo citatur Damasc. in alienis operibus. Brevitatis studio ablego lectores ad Bandini catal. codd. Gr. Laurent. (ubi interdum ille uberius persequitur ordinem rerum argumentaque aut differentiam codd. ab editis aliaque notatu digniora), tom. I, pag. 255, et 273, et 422, 1 et 2; ac tom. III, p. 375 seq.; rursus in tem. I,p. 492, 3, tom. Η1, p. 4, n. 7. p. 11 sqq. n. 1, 2, et De divin. nominibus n. 9. — p. 34, n. 2. — p. 324, n. 20. ex J. Damasceni capp. theologicis aliisque Patribus excerpta de Spiritu S. — pag. 394, cod. XIV, n. 2. add. supra in notit. codicum generali, sub finem. — Taurini in bibl. Regia, capp. philosophica in codd. CCXV et CCLXXXVIT. — Vita Damasceni a J., patriarcha Antiocheno, scripta; — de S. Trinitate (s. caput VII, libri I, De fide orthod. tom. I, p. 131, ed. Lequien). De divinis nominibus et de loco Dei, in cod. LIV. v. cat. codd. Gr. Taur. p. 308, 384 et 157. Harl. 2. Περὶ αἱρέσεων &v auvzov(a, πόθεν ἤρξαντο xal mó0ev γεγόνασιν, De centum haresibus compen- dium, unde orüe sint et quomodo prodierint, pag. 76-118 (b). Ex S. Epiphanii Anacepha- : 16051 ad verbum fere repetitum, eui ex Theodorito, Timotheo et Sophronio paulo plusquam viginti sectarum enarrationem et de Mohammedanis nonnulla Damascenus subjecit (c). In prioribus editionibus occurrit Latine tantum, ex versione Joachimi Periunii. In Coloniensi, alia legitur interpretatio iucerti auctoris, quem Lequinius putat Burgundionem Pisanum. Partem postremam de Mohammedanis Grece e codice Augustano suppleverat Latinamque ver- sionem addiderat Fronto Duceus in editione Damasceni Latina. Paris. 1619, in fol. Grece librum integrum primus ex codice Regio Paris. MMCCCXXXVI, vulgavit J. Baptista Cotelerius cum versione sua et notis, in tomo primo Monimentor. Ecclesie Grece, París. 1677, in-4, p. 218, 337. Lequinius preterea contulit cum codicibus regiis MMMCCXLIV et MMCMXXX, atque Augustano, nec non illo, quo Perionius ad versionem suam concinnandam est usus, et cum Epiphanio ceterisque heresiologis, et uberiores notas adjunxit. Professio fidei, qua librum de haeresibus obsignavit Damascenus, Greece vulgata est a Lambecio VIII, p. 426. Fabr. S. pag. 898 sqq. ed. Kollar. cujus notas pag. 901 et 903 conferes, de cod. Ciesar. XLIV, n. 43, ubi exstat Damasceni epitome Panarii s. operis Epiphanii adversus 80 hereses cum conti- nuatione ad suam usque etatem. Illum epilogum totum, quem Lambec. Grece evulgavit , reddidit quoque Gr. et Lat. Lequien in sua edit. tom. I, p. 117. Idem liber de heresibus ex - (a) Lambec. de illis ludis, de Majuma, et de Co- Billii valde discrepans. R sima, episcopo Majumze, late disputat in comm. (P) Conf. de additamento quodam p. 115 s. vol. IV, p. 270 4 de cod. CXL VII, in quo, n. 14, — Walch. hist. lzeres. tom. XI. pag. 532 seq. Harl. est Damasceni Dialectica, ab edit. Lat. Jac. (c) Conf. supra, vol. VIII p. 265 sq. Harl. 23 NOTITIA EX BIBLIOTHECA FABRICIT. 2t stat in cod. Cesar. 00Η, n. 3. v. Lambec. V, p. 5sq ibique not. Kollar. In eod. vol. p. 957, in cod. CCXLVII, n. 16, sunt capita falsorum logmatum heeresium Massalianorum, at, judice Kollario, hoc syntagma ex iisdem auctoribus eorumque similibus congestum esse videtur, e quibus Damasceni compendium de heresibus est collectum, quia codicis illius Ces. de Massalianis capita eadem, sed correctiora et pleniora, omnino sint cum iis, qua Cotelerius in Eccles. Gr. Monument. tom. I, pag. 278, in lucem protulit. In eod. cod. CCXLVII, n. 25, est Damasc. liber contra hereses, at multo auctior. V. Lamb. V, pag. 266 sq. ibique Kollar. — Varia Damasceni fragmm. ex opere contra haereses exstant in cod. CCLI, sive anonymi cujus- dam locis communibus asceticis. Plura dabit Lambec. V, pag. 324. sqq. — Damascenus in lib. de heresibus tom. I, p. 302, ed. Coteler. Collyridianorum s. Collyridianarum, mentionem facit : de quo loco et heresi Collyridian. quedam adnotat Kollar. ad Lamb. VIII, p. 303. Lambec. vero ipse late demonstratum it, errasse Collyridianos, qui, B. Mariam pro dea ha- bentes, morti eam non fuisse obnoxiam falso crediderint. add. Walch. Hist. heeres. tom. IIl, p. 625 sqq. de secta illarum feminarum, et infra, n. 31 («).— In Th. Gale cod. XX. s. cat. codd. Anglie, etc., [1, n. 5855. catalogus hareseon ex J. Damasceno. — In cod. Coislin. XXXIV, fol. 195, de quo v. supra, vol. VIII, pag. 265. not. ee. — Vid. quoque Montfauc. in bibl. Coislin. p. 111 de cod. XXXVII, sive Niconis collectione locorum tam S. Scripture, quam Patrum, in his J. Damasceni amplissima. — Paris, in quatuor codd. bibl. publ. Add. Oudin. l. c..pag. 1198. de codd. Harl. 9. Ἔκδοσις ἀχριθῆς τῆς ὀρθοδόξου πίστεως. Orthodoxe fidei accurata expositio , pag. 123-304. Capitibus eentum (a) , non quatuor libris hoc opus a Damasceno distributum est, ut ex Grie- eorum codicum mss. inspectione Lambecius et Lequinius testantur (b). Addit hic vir doctissimus, nec in editione Greca Veronensi 1531, in-4, partitionem in libros quatuor exhi- beri: quod de contextuipso verum est; sed in summis paginis per totum opus, quatuor librorum numeri notati comperiuntur. Nec illa divisio in vetustis prisci versionis Latinte MStis occurrit, nisi forte secunda recentiorique manu et atramento in marginalibus quorum- dam oris adnotata. (In bibl. Tarvisiana Rubrice libri Jo. Damasceni, presbyteri, in. quo est Iraditio certa orthodoxe fidei, traducta de Greco in Latinum a Burgundione judice cive Pisano sub Eugenio III Pont. Maz. apud Montfauconum p. 75 Diarii Italici, [et in ΡΙΟΥ. bibl. mss. I, p. 482 E..] Vestigia distinctionis in quatuor libros jam deprehenduntur apud S. Thomam Aquinatem, et Vincentium Bellov. XXVII, 102, Speculi naturalis, qui versione Latina usi sunt. Quamobrem existimo, inquit Lequinius, ejusmodi partitionem a Latinis excogitatam introductamque fuisse ad instar. quatuor liborum Petri Lombardi. Nam ut inter Latinos scholasticos Petrus hic, Magister sententiarum, tot aliis preeivit (c); ita primus fuisse Damascenus inter Griecos Ecclesie doctores cognoscitur, qui plenius et σωματικώτερον sub- tiliusque universum theologie systema ordine fuit complexus, ipsis plerumque verbis, qui- bus divina mysteria edisserit, usus przeclarorum Patrum (Basilii M.,Gregorii Nysseni, Nemesii, Athanasii, Epiphanii, Chrysostomi, Cyrilli Alex., personati Dionysii Areopag., Leonis M., Leonti Byz., Maximi confessoris, precipue vero Gregorii Nez.). Adnotationes Roberti Groshead, sive Capitonis, Lincolniensis episcopi, qui steculo XIII in Anglia claruit, in librum Damasceni de orthodoxa fide, male e Greco interpretstum, memorat Jo. Lelandus, pag. 285, De scriptoribus Britannicis. Sed nec Burgundionis (d) interpretatio, nec Roberti adnotationes hactenus edite sunt. Item Robertus in libro de cessatione legalium pag. 92 et 167, citat Joannem Dàmascenum in lib. Sententiarum, opus hoc innuens. Jac. Fabri, Stapulensis, versio cum Jodoci Clichtovei commentariis prodiit Paris. 1507 ; in-4 ; ac deinde sepius tum Grecis addita, tum sine illis, ut supra in editionibus operum Damasceni retuli. Post Fabrum vertit Jac. Billius, cujus interpretatio in editionibus Latinis Paris. a. 1577, 1603 et 1659, fol. occurrit, et subinde indiget castigatione, ut Rich. Simoni etiam notatum tom. 1 Bibl. selecte p. 35. Sedebat animo , inquit Combefisius, Clichtovei hominis nihil Graci, commenítariis remotis, quibus onerati potius libri de fide, quam serio illustrati, puriorem textum multiplicum codicum collatione, nova etiam seu interpolata (Billii) versione auctum (a) Uti in cod. Laurent. XVI. 2, v. Baudin. I. p. (255 sq. Harl. (b) Add. Bandin. I. c. tom. I. pay. 274, ubi cod. inquit, ejus exordium afferat Zanettus (|. c.), atque illu ero contulerim cum vetustissima edit. Veneta, a. 1514, quse ex versione Jacohi Fabri Laur. XXIII. habet. capp. 081, uti alii : conf. ad. n. I. de codd. Harl, c) Jac. Thomasius Diss. de doctoribus schola- sticis Latinis, Lips. 1676. (d) Conf. Oudin. tom. Il. pag. 1296 sqq. — Ex- &tat hzc interpretatio in aliquot mss. codd. Venet. in bibl. Marc. inter codd. Lat. in cod. LXXXIII. opus in centum capp. distributum est, sine ulla librorum divisione; cujus initium οι Zanetti in cat. illorum codd. pag. 59, de quo cod. et Bur- gundionis versione disputat Jo. Domin. Mansi ad Fabricii Biblioth. Lat. med. et inf. ztatis, tom. |. pag. 909 (ubi de Burgundione, s. Burgundio co- piosius agitur), et contra Fabricium, negantem versionem illius operis unquam paruisse, « cuni, Stapulensis expressa legitur in titulo, una eadeimn- que cum illa mihi visa est. — Fortasse Faber in- terpretis Pisani versionem reformavit, atque hinc inde interpolavit. » — ln bibl. publ. Paris. intet codd. Lat. cat. vol. 11, cod. MMCCCLXXV, οἱ quatuor sequentibus, occurrit Burgundionis inter- pret. atque in cod. VIIMDCCX. m. 9. vol. IV. pag. 987. notante auctore catalogi. « Damasc. traditio orthodox:zx fidei, Guidone sive potius, Burgun- dione, judice Pisano, interprete. » In cod. MMCLV. est versio, nulla interpretis mentione. — 1n codd. Oxoniens. n. 607. 612 οἱ 1609. catal. — Florent. in bibl. S. Crucis, bis. V. Zacharice lter litterar. per ltal. pag. 97 et 98, etc. Harl. Z) NOTITIA EX BIBLIOTHECA FABRICII. 96 edere, atque ad fontes, Patres scilicet antiquiores, quos totos Damascenus loquitur, q se nihil scribere professus ipse, reducere. Quod Combefisius aliis occupatus implere supersedit, magno studio Lequinius exsecutus est, qui hoc Damasceni opus, servata utraque et capitum et libro- rum distinctione, ad Grecos codices mss. accurate recensitum cum nova versione sua et notis exhibet. Non omittendum, quod epitomen universe theologia ex hoc Damasceni Opere contextam vulgavit Christophorus Pelargus Francof. ad Viadrum 1605 in-4, qui cum in reformatorum partes trahendum illum scriptorem duxerit, ex nostratibus B. D. Balthasar Mentzerus, avus, Giesse a. 1614, edidit et respondente Jo. Sauberto Altdorfino publice defensitavit delineationem brevissimam libri 1M Damasceni de orthodoxa fide, in qua auctoris hujus de Christo θεανθρώπῳ sententia fuerit et. confessio, contra infelices nonnullos rerum theologicarum criticos ad oculum ostenditur. Constat etiam B. D. Eliam Vejelium, Ecclesiae Ulmensis antistitem meritissimum, a longo tempore id agitasse consilii, ut Dama- sceni hoc opus ad mss. codices Augustane (a) et Caesares bibl. recensitum Grece etLatine cum commentariis ederet ; sed preclaro proposito fatum viri praestantissimi intercessit. Duas interpolationes, lib. gt ο. 3 et 7. in codicibus aliquot mss. repertas et Damasceno ab alena manu insertas, Grece et Latine dedit Lequinius, pag. 659-661. Qus porro sub Cyrilli, Alex., nomine Jo. Wegelinus edidit de SS. Trinitate, et Aubertus tomo ultimo operum Cyrilli exhibet, jam supra p. 571, notare me memini esse Damasceni, licet e Cyrilli scriptis maznam partem repetita. ) 4. Πρὸς τοὺς διαθάλλοντας τὰς ἁγίσς εἰχόνας. Adversus eos qui sacras imagines calumniantur. Λόγοι ἀπολογητιχοὶ tres pag. 307-390. ἐπιστολιμαίους λόγους vocat Jo, Hierosolymitanus in Da- masceni Vita cap. 14, meminitque eorum iterum cap. 33. Primus scriptus est post a. C. 727, Leonis Isauri decimum, quo ille edictum adversus imagines promulgavit, sed ante quam καλὸς lle ποιμὴν τῆς λογικῆς Χριστοῦ ποίµνης, quibus verbis Germanum, patriarcham Constantinop. (b) Damascenus p. 303, intelligit, a Leone depositus esset, quod accidit sub extremum anni i23. Secundus post Germanum in exsilium pulsum, cujus meminit p. 336 : Καὶ νῦν 6 µαχάριος Γερμανὸς, ὁ Bip xal λόγῳ ἑξαστράπτων, ἑῤῥαπίσθη, xat ἑξόριστος γέγονε, xai ἕτεροι πλεῖστοι ἐἑπίσχοποι xil πατέρες, ὧν οὐκ οἴδαμεν τὰ ὀνόματα. Tertius, quem Joanni Damasceno sine magna causa apjudicat Humfredus Hody prolegom. ad Chronicon Joannis Malalie cap. 32, secundo est simillimus, et scriptus uterque adhuc ante anathema adversus Leonem pronuntiatum publice, hoe est ante annum ejus tertium decimum, Christi 730 (c). Prodierunt primum cum Vita, a Joanne Hierosol. scripta Grece, edente Nicolao Majorano, qui eos cardinali, Joanni Petro Caraffe dedicavit, Rom. 1553, in-8. Latine vertit Godfridus Tilmannus, Carthusia Parisiensis monachus, Paris. 1555 in-A (e); Antwerp. 1556, in-12. Ante eum Petrus Franci- scus Zinus, Venet. 1554, in 8 (n), cujus versionem additis Graecis recusam in JBasileensi, edit. 1575, etiam Jac. Bilius in Latina sua editione servavit, additis paucis castigationibus, Paris, 1911, 1603, 1619. Denique (ne de Gallica versione dicam vulgata Virduni 1573), Lequinius ex utraque interpretatione Latina nova tertiam concinnare opere preuum Quxit, adhibitis etiam emendationibus Billii (f). Singulis hisce libris a Damasceno subjuncta: sunt loca varia Patrum pro imaginibus, quorum indicem hoc loco subjiciam [v. Walch. Hist. her., XI, p. 322 sq.] (a) De Augustanis codd. vide B. Antonii Reiseri catalogum mss. bibl. Augustana, pag. 29. De Cz- sareis Lambecium lib. v. p. 1. elc. Fabr. Tum in «eld. CCII, et tribus seqq. it. in cod. CCXCIII εις]. το]. — In bibl. Taurin. codd. CCXV. et C'LXXXVII. vid. cat. codd. Gr. Taur. p. 308 et 984. — Paris. in bibl. publ. codd. XXVII. add. ad n.1. scripta. — Ex cap. 13 libri ιν. de ortbod. fide recepta est particula in Liturgiis SS. Patrum, Paris, ap. Guil. Morell. 1560 fol. p. 125. Jo Da- masceni quod panis et vinum in S. Eucharistia non dnt (typus, sed. ipsum corpus et sanguis Christi. — la cod. Bodlei. XCIV. sive n. 2877. cat. codd. Angl. etc. Huc quoquereferri potestJo. Dam. opinio inlib. im De orthod, fide, cap. 28, et in libro iv, cp. 34: atque similis argumenti oratio de incor- rsptibili corpore Christi, quod in sacra synaxi acci- pmus, in edit. Paris. 1619. fol. pag. 951. Gr. ac Lat. — et in cod. Cesar. CCXLVI. n. 12, qui ali- quantum discrepare dicitur a Lambec. V. pag. 245 sj. ibid. n. 15. p. 246. est Damasc. doctrina de wuilate et differentia S. Trinilatis et in cod. CCVII. 1. 9. pag. 25. it. in cod. LIX. n. n ( v. Lamb. lil. nt 264.) fragm. de Trinitate — Taurini in cod. V de S. Trinitate, 8. cap. 8 libri primi de fide, ec. el cap. 12 libri primi, de divinis nominibus, prc non cap. 15 ejusd. libri, de loco Dei et quod solus Deus non circumscriptus sit. — in cod. Medic. Laur. XXI. n. 9. plut. 71. caput de nominibus ecuraliws. v. cat. codd. Gr, Taur. pag. 157, et Bandin. |. c. vol. Ill. pag. 14. — Ex primo capite operis desumpta esL pars orotionis, quod Deus com- prehendi non potest, in cod. Florent. Laurent. XH. n. 95. plut.6. v. Bandin. |. c. I. p. 121. adde supra, in notitia. generali codd. — et. Walch histor. hze- res. tom. Vill, pag. 616. etc. 619, sqq. 652. 000. 666 sq. Harl. uu (b) V. infra, vol. X. b 206 sqq. Walchii Hist. haeres. cit. tom. X. p. 152. 166 sq. 725 sqq. tom. ΧΙ. p. 270 sq. 377 sqq. 9587 sq. et de Dama- sceni oratt. p. 288 sqq. ac seq. not. Harl. (c) Excerpta ex his lil. orr. et summam illarum dedit Walch. l1. c. tom. Xl, pag. 502-525. Harl. (d) V Maittaire Α. T. in indice, p. 524. H. (e) In 4. v. Pinelli cat. 1. p. 71. Η. (f) Jo. Damasceno tributa est narratio de ori-: gine motuum lconoclastar., ab aliis Joanni, πιο” nacho Hierosol., assignata ; v. supra, vol. VII. pag. 682. $ V, et nota c. de codd. — Dam. De sanctis imaginibus, in quinque codd. Gr. bibl. Parisiis. — Ózon. in cod. Bodlei. XCIV. sunt n. 55. Dan. De imaginibus, n. 44 de cruce, et quod ea sit adoranda, in qua etiam tractat. de fide ; n. 42 de sanctis eorumque reliquiarum veneratione el mi- raculis , 45. de SS. imaginibus ; n. 14 Damasceni et aliorum Patrum preces ante communionem ce- lebratam recitatze. v. cat. codd. Angliz, etc..]. pag. 150. — Joach. Camerarius in Disput. de piis et catholicis atque ortliodoxis prec bus et invocatione nominis divini, etc. Argentor. A560. 8. Grece ?1 NOTITIA EX BIBLIOTHECA FABRICII. 28 INDEX SCRIPTORUM quos in libris de imaginibus laudat Joannes Damascenus. Ambrosius , episc. Mediolanensis, ἐκ τῆς πρὸς πᾶσαν Ἱταλίαν ἐπιστολῆς, 544 ad Gratianum imp. P τῆς Évsápxou οἰχονομίας τοῦ Θεοῦ Λόγου, Anastasius Sinaita, τοῦ ἁγίου ὅρους Σινᾶ, 378. In novam Dominicam et apostolum, Thomam, 288. Anastasius, archiepisc. Theopolis (Antiochiz), et patriarcha περὶ Σαθδάτου xal πρὸς Συμεὼν, ἐπί- σχοπον Βόστρης, 544, 3580. Anastasius, imp. 317. Arcadius, archiep. Cypri, in Vita Symeonis, tliaumaturgi, miraculo CXXXII, 578. Athanasius, 919. Alexandrinus lib. Ill, κατὰ Αρειανῶν, 385. "Ex τῶν γραφέντων ἑχατὸν χεφαλαίων πρὸς ᾿Αντίοχον τὸν ἄρχοντα χατὰ πεῦσιν χαὶ ἀπόχρισιν, χεφάλαιον λη’, 506, 983. Ha: questiones junioris Athanasii sunt, quem post a. C. 700, vixisse Lequinius non diffitetur. Basilius, 517, 562 : Ex τῆς εἰς «bv Ἡσαῖαν ἑρμη- νείας, 966, in Barlaamum, martyrem, 520, 51, 965. In Gordium, martyrem, 322, 3542. Ad S. Fla- vianum de Samaritana muliere, 384. Basilius &v εἰχοστῷ ἑδδόμῳ τῶν πρὸς ᾽Αμϕιλόχιον ze τοῦ ἁγίου Πνεύματος τριάκοντα χεφαλαίων, 218, 221, 542, 364. — In XL martyres, 222, 3525, $42, 564, 381. | Chalcedonense concilium, 380. Clemens, Alexandrinus, τοῦ ἀρχαιοτάτου ΚλΙ- “μεντος πρὸς ᾿Αλέξανδρον, kx τοῦ ἑθδόμου βιθλίου τῶν Στρωµατέων, 582. . Constantinus, tmp. 510. 2 yrillus Alex., £x τοῦ προσφωνητικοῦ πρὸς τὸν βασιλέα θεοδόσιον, 967, ix τῶν θησαυρῶς, 901, , v. EX τοῦ πονῄµατος, ὅτι διὰ πάσης τῆς Μωῦσέως Υρα- 7 ne τὸ τοῦ Χριστοῦ μυστήριον ἑνσημαίνεται, 367. .^ Cyrillus, Hierosol. ; ἐκ τῆς δωδεχάτης νατηχήη- σεως, 989. Dionysius, 354, Areopagita, ὁ πολὺς τὰ θεῖα, 559. "Kat κατὰ θεοῦ τὰ περὶ Θεοῦ διασχεφάµενος, 51. — Περὶ θείων ὀνομάτων, 320, 742. ionysius, περὶ ἐχχλησιαστικῆς ἱεραρχίας, 390, 942, 305. Epist. ad Titum, 519, 542, ad Joannem, theologum, 365. Dioscorus, 580. Ephesina synodus λῃστριχή. 529. , Epiphanii liber, e quo contra imagines produ- citur testimonium, τυχὸν παρεγγεγραμμένος γαὶ ἐπίπλαστος , 519. γνῶθι ὣς ἀἁπόπλαστος ὁ λόγος, 399. Ubi conferend:x not». Leontius, Cyprius, commodus verborum Epiphanii interpres, 2926. spiphanii ecclesia in Cypro, imaginibus exornata, Eusebius Pamphili lib. V, τῶν ἓν Εὐαγγελίοις ἀποδείξεων, 967; lib. VII, Ecclesiastice historic, 269 ; lib. IX, 370. Vita Constantini, 571, 372, 580. Euthymius, exarchus, Arianus, 516. Eutychianus, $11. , Flavianus, many in synodo Ephesina ληστριχῇ énlerfectus, 329. Alius Antiochenus, 381. Gennadius, archiep, Constantinopol. 386. 9. 71 sqq. reddidit ex libello precationum, quo Grz- €x Ecclesi: utuntur, Jo. Damasceni οἱ aliorum Patruu eccl. Preces. — Num autem tres libri de imaginibus genuini sint, necne, copiose inquirit Oudin. |. c. pag. 1747 sqq. et contra Guil. Ca- veum sententiam Frid. Spanhemii atque El. Dupin. Damascenum nostrum non fuisse architectum trium illarum orationum , pluribus argumentis , przser- tim quod scriptores , Damasceni ztate longe infe- Fiores, citantur, corroborare, Humfíredi autem Hody judicium., a Fabricio oppugnatum, defen- Germanus, patriarcha Constantinopol. 508, missrs in ο μπε, $86 (N ,.5 vegorius, ὁ θεοῤῥήμων azianzenus ), 219, 955; ὁ θεῖος, 316, Pío : 6 θεολόγας, 919; Ex τοῦ περὶ Ylou, λόγου β’, 567 ; ἐν τοῦ λόγου τοῦ χατὰ Ἱουλιανοῦ τοῦ παραθάτου, 911 ; £x τῶν ἐπῶν, 381, 982; εἰς τὸ βάπτιαµα, 384. Gregorius Nyssenus, Basilii frater, 525.— ἆνα- πληρωματικὸν (supplemeritum hexaemeri 'asiiani), περὶ χατασχευῆς ἀνθοώπου, 524, 542. — Oratio de divinitate Filii et Spiritus S. et de Abrahamo 324, 942, 564. Helladius in Vita S. Basilii, 527, 565. Hieronymus, presbyter [lierosol., 385, locus, qui affertur, est Ilieronymi, Graci scriptoris, de quo supra. Ἰωάννου γραφία, 568. Joannes Chrysost. de uno legislatore, 5435. Joannes Chrysostomus ἐκ τῆς ἑρμηνείας τοῦ διχαίου Ἰώ6δ, 971. Ἐκ τοῦ λόγου, τοῦ, Ἐπίγνωσαι, ὅτι ἓν µέσῳ παγίδων διαθαίνεις (XV, De statuis), 919. In Machabzos, 384. Κατὰ Ἰουλιανοῦ τοῦ ἀθέου ἐκ τοῦ πρὠτου λόχου, 984 ; εἰς τὸν νιπτΏῆρα. 584. — In Meletium, Antioch., incipit : Πανταχοῦ τῆς ἱερᾶς ταύτης, 949. In S. Flavianum, Antioch. 381. [n Colossenses. £x τοῦ τρίτου λόγου, 967. In Epist. ad Timoth. χεφἀλ. η’, 382, — Ἑρμηνεία in Epist. ad Hebr:eos, 524, 542, 564, 567. In parabolam semi- nis, 943. De proditione Judae et in Pascha, 549. In psal. i11, de Davide et Absolone, 567. — Apud Eudoxiam delatus, ac si Origenis hzresin seque- retur, 385. Joannes, diaconus, 571. Isidorus, diaconus. Ejus Χρονογραφία, 985. Julianus, ἀθεώτατος xal ἁποστάτης , 527 , 565. Αντιοχείας τοῦ xai Μαλάλα Xpovo- Alius, 380. — Tb κατὰ Λέοντα Εὐαγγέλιον, ab {οο- . nomachis Evangelium Leonis lIsauri scribi jubet per sarcasmum, 338. Leontii, Neapolis in Cypro episcopi, £x τοῦ κατὰ Ἰουδαίων λόγου, 325, 526, 543. Ἐκ τοῦ ε’ λόγου, 915, 914, 315, $106. Macedonius, 580. Magnus, presbyter, 516. Manichzei, 314 , 906. Λἰσχρὰ xai μυσαρὰ xal ἀχάθαρτος vpdqoh Μανιχαίων τε xal Ἑλλήνων xai τῶν λοιπῶν αἱρέσεων, 944, 550. Μανιχαῖοι συνέγρα- φαν τὸ χατὰ θωμᾶν Εὐαγγέλιον, 5258. Maximi, philosophi et confessoris, ἓχ τῶν περὶ αὑτοῦ πεπραγμένων μεταξὺ αὑτοῦ τε xai θεοδοσἰονυ ἐπισχόπου, 944, 358 Mercurius, martyr, 365. Methodii, Patarensis episcopi, περὶ ἀναστά- σεως, 989. Olympius, $16. Pantaleonis et Marini, martyrum, reliquie, 371. Polychronii ἑρμηνεία in Ezechielem, 572. Proclus (Constantinopol.), 528. Severiani, Gabalorum episc., εἰς τὰ ἐγχαίνια τοῦ σταυροῦ, 327, 9λ5, 565 ; Ex τοῦ λόγον τετάρτου εἰς τὸν σταυρόν, $89. dere et firmare, denique concludere studuit , au- ctorem trium istarum oratt. non posse antiquio- rem esse vel fine seculi x , vel initio sequentis x$. — De Damasceno , precipuo cultus imaginum pa- trono, plura leges in Walchii Histor. heres. etc. tom. X , pag. 150 sqq. 156 sqq. 168 31 176 sqq. 255 sqq. 599. 7235 sqq. eic. et tom. XI, pag. 278 sqq. ubi etiam contra Lequien. de tempore , quan- do ll. λόγος scriptus sit, quaedam monet ct tres orr. contra Oudinum, etc. vindicat Damasceno, nee Humfredi Hody probat judicium. Harl. NOTITIA EX BIBLIOTHECA FABRICIT. S meonis, τοῦ θαυμαστοῦ ὅρους, περὶ sl- s Historie eccles. lib. 1, 5770. nii, Hierosol. archiepisc., λειμωνάριον, $52. De martyribus, Cyro et Joanne et | hypodiacono, podagra laborante, 587. Bi Bostreni contra Judzos χεφάλαιον ὃ, lum, 309, 345. i$ quinta, 386 ; quinisexia, 589. ritus , episcopus Cyri, Ex «nc Φιλοθέου εἰς τὸν βίον τοῦ ἁγίου Συμεῶνος, Ktovi- Περὶ Μακεδονίου ᾿Ασιανίτου, 580. Ἑρμη- rechielem, 372. rus, /Eliotes, abbas, 598, 514, 352. rus, Mopsuestenus, 586. ri, lectoris Constantnopol. Historia ec- 0 clesiastica, 980, 586. Ἐκ τοῦ ὃ' τόμου, 570. Theodorus (S.). episcopus Pentapolis. Ejus nar- ratio parum credibilis de Dione, servum fugitivum martyris imagine efficta ad reditum cogente, 582 seq. θεολογιχῶς εἰπεῖν, ut cum theologo loquar. 510, 949. Respiciuntur Nazianzeni loca. Thome evangelium a Manichais suppositum, Timotheus, Constantinopol. 580. Vita S. Basilii, ab Helladio scripta, 397. Chry- sostomi , 328, 343, 565. Abbatis. Danielis, 588. Eupraxie, 328, 245, 389. Eustathii τοῦ xai 1]λα- A martyrium, 272. Mariz, /Egyptize, 328, 540, ; Simeonis thaumaturgi , scripta ab Arcadio, 1g. ς περὶ ὀρθοῦ προνοήµατος. Libellus de recta sententia, sive confessio fidei, dictata a no et ab Elia episcopo, tradita Petro, Damasci metropolite, p. 390-395. Incipit : 600 αφοτέρωθεν φόδος. Primus edidit Lequinius e codice Vaticano MCCLXII, et versionem In hoc libello comprobatur doctrina sex synodorum, rejiciunturque cum heere- nnibus a Simone Mago, µέχρι τὴν νῦν χινηθεῖσαν xaz& τῆς ἁγίας τοῦ Χριστοῦ xat θεοῦ ἡμῶν ες, hoc est usque ad Iconomachos, etiam Origenis ληρήµατα, Petri Fullonis addita- ad Trisagium, Monothelite Sergius, Cyrus, Paulus, Petrus, Pyrrhus, Macarius et us, ejus discipunus, nec non Maronite. [ Conf. Walch. Hist. heres. VIII, p. 480 sq. 1 seq. ad n. 6. Harl.] ας, sive Libelluscontra Jacobitas, Monophysitas,sive Eutyehianos ex Petri, Damasceni , persona ad Tudarece,h. e. Dare (a), episcopum Jacobitam, p.397-427.Incipit : Οὐδὲ ὅτε uh καλῶς. Ediderat Latine ex Francisci Turriani versione, sed mutilum, sub titulo ni contra Acephalos, Henricus Canisius tom. IV, p. 173 Antiquar. lect. Ingolstadii -ᾱ. Integriorem et Greece primus vulgavit Lequinius e codice Vaticano, ac que huic erant, ea Latine suppleta dedit ex versione Arabica, quam ms. servant Patres Ora- isiensis (5). Quoniam huic libello loca plura doctorum Ecclesiae Damascenus aduexuit, [uoque brevem elenchum hoc loco accipe. sius, Mediolanensis, ἐχ τοῦ περὶ &v0pu- ἤτοι χατὰ 'Anolwaplou λόγου, 425. Ejusd. inum, imp. 425. Quem locum laudavit ip Epbesina synodo, ibid. ἐκ τῆς ἑρμῃ- συµθόλου, 425. lochii, lconii episc., epistola ad Seleucum, ,eles, tertius decimus apostolorum, hazre- 596, 3599. isius, Alex. episc. 408, 409, £x τοῦ χατὰ . 420. Epist. 3d Epictetum, 422. i$, Caesareensis, ἐκ τοῦ χατ᾽ Εὐνομίου λό- B3. Ex τῆς διαλέξεως (C) πρὸς ᾿Αέτιον τὸν v, 421. — Epist. ad Amplilocbium. 398. is, Alex. 406, 408, 409, 410, 411, 415. ána synodo, 425. Ἐκ τοῦ προσφωνητικοῦ ᾽Αλεξανδρεῖς, 424. Ἐκ τοῦ περὶ πίστεως 5. — Epist. ad Joannem, Antiochenum, Acacium, Melitenes episc. ibid. Ἐκ τοῦ υϊτιχόν, 425. Περὶ Τριάδος λόχος, ibid. ad sm I et I] epist. 426. "us, 598. wus, 398. jus, hareticus, 597. quo loco v. Lequwien. in Orient. Chri-, m. lI. p. 1427. Harl. . ed. Mich. Lequien. Cum libr. Gr. ac Lat. iorem exhibet Basnage in altera Canisii iesauro monimentor. eccles. Amstel. 1795. .W. pag. 29 sqq. - Inter codd. Th. Roe Bodlei. n. 272. cat. Damasc. conia Euty. Dioscorum , Arabice, conf. &nfra, vol. IX, . ed. vct. Cbr. Guil. Franc. Walch. Histor. n, etc. tom. VIII. pag. 842 sqq. qui cum l. €. pag. 1756. illum libell. contra Eutych. Gregorius, theol. 398, 410, 411, 412, 418, 419. Epistola II ad Cledonium , 422. "Amoloyntixóc, 422. — Sermo ll de Filio, 422, Ἐκ τῶν ἑπῶν, 423. Gregorius, Nyssenus, Epistola ad Philippum, monachum, 424. Ἐκ τοῦ χατὰ ᾿Απολιναρίου , ibid. lIrenzus, episcopus Lugd. £x τῶν χατὰ Οὐαλεν- TU; 420. — Αἱ ἱστορικαὶ διαγορεύουσι βίδλοι, 19. Joannes Chrysostomus ἐχ τοῦ εἰς τὸν Λάζαρον λόγου, 526. Ἐκ τῆς πρὸς Καισάριον «bv μονάζοντα Ἐπιστολῆς, 427. Justinus, philos. et martyr, ἓν τῇ ἐχθέσει τῇ περὶ τῆς ὀρθης ὁμολογίας, 410. 'Ex τοῦ τρίτου βι- θλίου, τοῦ περὶ ἁγίας Τριάδος, χεφάλ. cy, 420. Κεφάλ. t ibid. Lequinius observat, per tertium de Trinitate intelligi expositionem fidei, quz inter S. Justini opera legitur, et subjuncta fuit duobus libellis adversus Judaeos et Graecos ad Fuplira- sium, soplistam, quz omnia Justinum juniorem auctorem habent, illum fortasse, cujus epistola ad Petrum Fullonem exstat. Methodius, Patarensis episc. ἐκ τοῦ λόγου εἰς τὴν ὑπαπαντήν, 421. Nestorius, anthropolatra, 598, 402. . Petrus Fullo, 419. — Kac& τοὺς quatxo?c, 405. et Dioscorum incertis aut supposititiis opp. Damasc. adnumerat. Insuper, Walch. dubitat num opusc. de divinitate et incarnata economia Domini nostri Jesu Christi, contra exsecrandas Jacobitarum su- perstitiones, et opusc. a Damasc. dictatum, et ab. Elia episc. traditum Petro, a Caveo in Hist. litter, SS. Eccl. 1, pag. 626. inter inedita Jo. Dam. opp. memorata, sint genuina. Harl. ! (c) Severo, haresiarcha, recentius scriptum , adeoque suppositum Basilio M. nec hacteuus edi- tum, Lequien, 31 NOTITIA EX BIBLIOTHECA FABRICII. Proclus, patriarcha Constantinopol., Trisagium Uymnum ab angelis edoctus, 419. Sabellius, Afer, 398. Severus, 398. Theodorus Mopsuestenus, 598. Trisagio adjecta improbantur, 418 seq. 7. Κατὰ Μανιχαίων διάλογος. Dialogus contra Manicheos, sive Paulicianos , pag. 42 Incipit : Ἐπειδὴ cuveAnAo0agev. In quibusdam codicibus preter rem refertur ad S. Anathasiu Damasceni esse dubitavit Billus eam tantum ob rationem, quod ignem, tortorein d num impiorumque hominum, exponit non de vero igne, sed de nequitie furiis ac p flagrante frustrataque libidine. Vide pag. $46, 448, 460, 463. Sed idem visum aliis Eet doctoribus, etiam antiquioribus, notarunt Sixtus Senensis, lib. vr Bibliothece S. adnc et Benedictini ad Ambrosium tom. I, p. 1460. Primus hunc dialogum cum versione Emanuel Margunius, Cretensis, Patav. 1572, 8. deinde utraque lingua recuderunt Basile in sua Damasceni editione a. 15715, fol. Cum alia versione sua Jo. Leunclavius adjunxit Manuelis Comneni, legationi ad Armenios, Leonis M. epistole de fide, Leontioque et Coi tino Harmenopulo de sectis, et Barmenopuli, Augustini atque Hilarii confessionibus Basil. 1578, in-8. Tertia Jac. Billii versio exstat in editionibus Damaszeni Latinis Par sibus a. 1577, 1603, 1619, fol. | 8. Διάλεξις Σαραχηνοῦ xai Χριστιανοῦ. Disceptatio Christiani et Saraceni, pag. 4066-46 cipit : τί Xéyetc τὸν Χριστόν. Prodierat Latine ex veteri versione in prioribus editionibus. ? Lequini ad manus fuit Grecus codex, quem exstare in bibl. Cesarea testis Lambeci Ρ. 126 5); tamen Greca quaedam fragmenta ascripsit ex Dialogis Theodori Abucaree, e: etiam p. 470, Greece et Latine subjunxit brevem dialogum Christiani et Saraceni ἐκ τῷ τοὺς Σαῤῥαχηνοὺς ἀντιῤῥήσεων διὰ φωνῆς Ἰωάννου Δαμασχηνοῦ. incipit : '"elmé pot, ὦ ἐπίσχο' Χατείδωλος fjv ὁ χόσµος. i Voy. Oudin. ]. c. pag. 1145, inter dubia opp. et p. 1760, et Ε. De veritate relig. Christ. p. 119 et 122 sq. Harl.] 9. Περὶ δραχόντων. De draconibus fragmentum p. 471, 473. Incipit : Ἐπειδῃ xaX δρά ἀναπλάττουσι. Et περὶ στρυγγῶν, de strygibus, pag. 413. Incipit : Θέλω δὲ ἵνα uf. Hec duo gmenta, quibus vulgi et hereticorum fabulas ridet Damascenus, antea inedita, Lequini cepit a Montfaucono. Pag. 472, laudatur Δίων ὁ Ῥωμαίοις συγγραφάµενος περὶ βασιλείσς xa τῆς Δημοκρατίας ᾿Ῥώμης, xat διηγησάµενος περὶ τοῦ πολυθρυλλήτου πολέμου τοῦ Καρχηδονίου, Q verbis non Dionis Chrysostomi περὶ βασιλείας λόγοι , sed alterius Dionis Cassii Hi: Romane libri innuuntur. Fabr. Est in cod. Selden. XV, cat. bibl. Bodlei, s. angie n. 3403. — in bibl. San-Germanens. V. Montfauc. Bibl. bibl. mss. p. 11 arl. 10. Περὶ ἁγίας Τριάδος. De S. Trinitate, per quaestiones et responsiones, Ρ. 411-111. Or lum pridem editum a Jo. Wegelino cum versione et notis, Auguste Vindel. 1611, in-8. In Περὶ μὲν τῆς ἁγίας Τριάδος τῆς ὁμοουσίου. Fabr. Exstat Paris. in bibl. publ. codd. ! MCCLXVII. — Vindob. in cod. Cesar. CXLVII, n. 10. V. Lambec. IV, DAE: ο cod. CCXLVI, n. 13. V. Lamb. V, pag. 246, et supra ad n. 6. Add. Oudin. p. 1764 arl. 41. Περὶ τοῦ Τρισαγίου ὕμνου. De hymno Trisagio, ad Jordanem Archimandritam, ad' eorum sententiam, qui hymnum illum non ad SS. Trinitatem, sed ad solum Christum rebant, et adversus Petri Fullonis additamentum, Jacobitis et Maronitis (vide pag. isi batum, p. 480-497. Prodierat hac epistola Grece et Latine nescio quo interprete, in e Damasceni Basil. 1575, sed a Lequinio longe castigatior et cum nova versione exhibe quatuor codd. mss. Incipit : Too πρὸς σέ µοι πόθου (c). Loca Patrum, quee vindicare ad c hujus scripti instituit Damascenus, pag. 488 seq. heec sunt : Athanasii ἓν τῷ περὶ σαρχώσεως xai Τριάδος λόγῳ p. 268, οὗ ἡ ἀρχή * Οἱ καχοτέχνως P. 493. Basilii £x τοῦ τετ Qro λόγου τοῦ xav' Εὐνομίου, οὗ ἡ ἀρχή ' El φύσει θεὸς ὁ Υἱός, 495. "Ex τοῦ πρὸς App όχιον περὶ τοῦ ἁγίου Πνεύματος p. 493. hrysostomi εἰς τὸ εὐλογημένος, οὗ ἡ ἀρχή * "Ex τῶν θανµάτων εἰς θαύματα (tom. V Savil. p. 882) Cyrilli, Alex, ἀπὸ ἕχτου λόγου τοῦ περὶ τῆς ἁγίας Τριάδος, οὗ à ἀρχή ' Ἰσότητος μὲν οὖν, pag. 490. (a) Damasceno ascribitur in cod. Vindohon. Czs. CCL. n. 2, v. Lambec. comm. V, pag. 507. — Monachii in bibl. elect. cod. CXIV, v. cat. codd. Gr. Bavar. pag. 44. — Florentie in codd. Laurent. Medic. ΧΙ, n. 92, plut. 4, v. Bandin. cat. codd. Gr. 1, pag. 5355.— Paris, in bibl. publ. codd. MCX1 et MCCCXXVII. add. supra, vol. VII, pue 530. [nter incerta vel supposititia refert Oudin. . €. pag. 1745, n. 2. Harl. 6 Pag. 267, ed. Kollar. de cod. CCXLVII, n. 26, sed iu cod. Czs. ordinem longe alium esse, ac in ed. Lat. Biljiana. Paris. .observat Lambec.— — "Amb ϐ) λόγου περὶ τῆς Ev πνεύματι π σεως, p. 490. Ἐκ τοῦ πρὸς Ἑρμείαν 0 λόγο ἀρχή ᾿ Τὸν δὲ θεὸν ix θεοῦ, p. 491. "A: πέμπτου λόγου τοῦ πρὸς Ἑρμείαν, οὗ ἡ ἀρχί ix παντὸς ἡμῖν, p. 492. Ἐν τῷ περὶ Ilve λόγῳ πρὸς Ἑρμείαν, οὗ ἡ ἀρχή' Πόνον ἀγαθῶ Epiphanii ix τοῦ εἰς τὴν ἁγίαν θεοιόχον p. 498: Ὅ ἅγιος xai θαυμαστὸς Ἐπιφάνιος ἐπιγεγραμμένῳ ᾿Αγχυρωτῷ λόγῳ, 494. ex eod. Taurin. CC, n. 17. suppleri poss notat confector cat. codd. Taur. pag. 298. (c) Reperitur in cod. Cxsar. CCXLVI , V. Lambec. V, pag. 244 sqq. — In cat. cod gli2, etc. tom. f in bibl. Bodl. n. 3614, et ctor cat. adnotat, cod. non concordare cu presso. Ozon. n. 612, inter codd. collegii nens.— Paris, in quatuor codd. bibl. publi Florentie, in codd. Laurent. XII, n. 21, p teste Bandin. cat. codd. Gr. Laur. 1], pag add. Oudin. |. c. pag. 1740, et Walch. Hist. tom. IX, pag. 480 sqq. de Maronitis. Harl. 33 NOTITIA EX BIBLIOTHECA FABRICII. 34 Gregorii, Nysseni, Ex τοῦ κατ) Εὐνομίου πρώτου Procli, Constantinopol., ἐκ τοῦ λόγου τοῦ εἰς τὴν ioo, p. 494: H ἁγίαν θεοτόχον, p. 499. "Ex τοῦ ἐγχωμίου εἰς τὴν Theologi (Gregor. Nazianzeni), ἐκ τοῦ λόγου εἰς ἁγίαν θεοτόχον, οὗ ἡ ἀρχή ' Πᾶσαι μὲν ab µαρτνρίαι τὰ γενέθλια p. 495 seq, xai πανηγύρεις, ibid. Loca hzc produxerat Anastasius, abbas S. Euthymii, sed ab heresi Eutychiana alienus, jus cum laude facit Damascenus mentionem, pag. 481 et 495, ut evinceret, ad Filium eos Trisagium retulisse, quod Joanni, patriarchee Hierosol., nullo modo committendum visum. Denique ex solemni formula celebrationis mysteriorum Damascenus Trisagium probat de SS. Trinitate utique, non de solo Filio accipiendum esse, p. 496. Quem locum ex liturgia, que sub Jacobi apostoli fertur nomine repetitum esse, Lequinius adnotavit. ΜΠερὶ τῶν ἁγίων νηστειῶν. De sanctis jejuniis, epistola ad Cometam, monachum, τῷ εὐλογημένῳ χα] γνησίῳ δούλῳ Χριστοῦ, χύρῳ Κομητᾷ πνευματικῷ à e. Ἰωάννης ἑλάχιστος, pag. 499-505. Hanc pimus Lequinius edidit e mss. Mediceo (a)et Barocciano, quorum apographa cum eo communicerunt Jo. Ernestus Grabe et Anselmus Bandurius, cum fragmenta pridem ex illa [roduxisset Turrianus in Apologia pro epistolis pontificum et notis ad Constitutiones aposto- cas. Rejicit in hac epistola Damascenus morem Severianorum, qui jejunium observabant per hebdomadas octo, a septuagesima usque ad Pascha. Loca, qus ad calcem subjiciuntur, sunt lam διάταξις apostolica, cujus et apud Epiphanium LXX, 12, mentio, doctorumque Ecclesie, S. Basilii &x τοῦ κατὰ µεθυόντων λόχου, Chrvsostomi ἐχ τοῦ πρὸς τῷ τέλει τῆς νηστείας λόγου, Anastasii patriarchae Constantinopol. ex encyclica epistola, Epiphanii, Cypri, ἐχ τοῦ εἰς μοναχοὺς ( inter- pres : ex epistola ad monachos ), Joannis, episcopi Athenarum, Anastasii , patriarche Hiero- sol. tum heereticorum, Severi, Acephali, archiep. Antiocheni, ex sermonibus ἐνθρονιαστιχαῖς, sermone εἰς τὴν τῶν νηστειῶν τεσσαρακοστὴν, dicto in Cassiani Ecclesia, qui incipit : Νόμος ἑστὶ xil bri τῶν σωματιχῶν παλαισµάτων, et ex libro τῶν ὑποσημειωθέντων ἰδιοχείρως διαφόρων κεφαλαίων, nec non Benjaminis, Severiani, pseudoepiscopi Alexandrini, ex quarto libro τῶν ἑορταστιχῶν ᾧ, φευδεορταστικῇ τριαχοστῇ, ἧς ἀρχὴ * Φαιδρὰ xal ἁξιάγαστος" ψευδεορταστικῇ τριακοστῇ πέµπτῃ, ἧς ἀρχή ' Καὶ vuv ἀχούειν δοχῶ. 13. Περὶ τῶν ὀχτὼ τῆς πονηρίας πνευμάτων. De octo spiritibus nequitie, de quibus ante Dama- scenum Évagrius, Nilus, Cassianus, etc., ad monachum quemdam, p. 506-508, Greca primus e ms. Abrahami Selleri dedit Lequinius. Latine verterat Bilibaldus Pirekeimerus, cujus versio ex diverso in multis Greco codice composita p. 508 separatim subjicitur. Incipit : Γίνωσχε, ἀδελςὲ, ὅτι ὀχτώ claw. Sequitur deinde περὶ ἀρετῶν xai χαχιῶν, ἡχικῶν καὶ σωματιχῶν Εἰ περὶ τοῦ τριµε- ροῦς τῆς ψυχῆς De virtutibus et vitiis anime, corporisque et de triplici parte anima. Grece o codice Regio cum versione Leonis ΑΙ] p. 509-514. Incipit : Ἱστέον οὖν ὅτι διπλοῦς ὢν ὃ ἄνθ «9ο ms. Cesareo vide Lambecium, MAE Fabr. S. pag. 434, ed. Kollar. in cod. CLXXXIV, n. 3. — In cod. Coislin. CCCLXXIV. fol. 343, teste Montfaucon. in bibl. Coisl. p. 564. — Venetiis, in cod. Marc. CCCCXCVIIL. V. cat. codd.Marc. p. 261. sq. Harl. {15 Εἰσαγωγὴ δογμάτων στοιχειώδης. Institutio elementaris ad dogmata, adversus Acephalos, seu Monophysitas, Monothelitas, et Nestorianos, ad Joannem Laodicene urbis episcopum. pa . 515-551. Incipit : 'Ev ὀνόματι τοὺ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ xal τοῦ ἁγίου Πνεύματος. Verterat a. 1544 Joachimus Perionius. Grece οἱ Latine prodierat in editione Basil. 1575. Fabr. V. Oudin. |. c. pag. 1743. Exstat in Bibl. Bodlei.n. 3614, atque cod. multum differre ab impresso, scribit auctor cat. codd. Anglie, etc. I, p. 173. — Oxon. in cod. CXLV collegii Mertonensis, s. n. 612 Cat. citati. —In cod. Taurin. CCCLXI. V. catal, codd. Gr. Taur. p.485. — Floren- fim in cod. Medic. XXIX, n. 5. plut. 8, et cod. XX( in quo multa sunt Damasceni opp. ), n. 3, plut. 71, V. Bandin. Cat. codd. Gr. Laurent. II, p. 212 ; et tom. III, p. 13. — Paris, in bibl. publ. cod. MCXXII, in quo etiam sunt, que mox a Fabr. memorantur, n. 15, 16, et 17. Harl. Ι5.Περὶ συνθέτου φύσεως, κατὰ ᾿Αχεφάλων. De natura composita , Contra Acephalos pag. 521- 527. Etiam hec diatriba lucem viderat Grece et Latinein jam dicta Basileensi. Fabr. Orzonice in cod. antea laudato collegii Merton. — Paris, in cod. MCXIX, n. 9. — Florent. in cod. Laurent. XX. n. 4. tum sequuntur ea duo opuscc. que a Fabr. n. 16 et 17 recensentur. V. Bandin. |. c. III, pag. 13 ; et Oudin. l. c; pag. 1739 sq. Harl. 16. Περὶ τῶν ἓν τῷ Χριστῷ δύο θεληµάτων xal ἐνεργειῶν xal λοιπῶν φυσικῶν ἰδιωμάτων. De duabus in Christo voluntatibus et operationibus, et de naturalibus reliquis proprietatibus. p. 9529. 555. Incipit: Οἱ δύο φύσεις xal plav ὑπόστασιν. Exstat Grece οἱ Latine cum Perionii versione in edit. Damasceni Basileensi anno 1575. Perionium subinde in Parisiensibus Latinis castigat Billius. Sed Franciscus Combefisius cum nova versione notisque edidit in historia Monotheli- tarum, sive tom. II Auctarii novi, p. 466. Combefisii versionem Lequinius servavit, notas omisit. Fabr. Exstat in cod. Taurin. ad n. 14 citato, et in sex codd. Paris, bibl. publ. v. etiam ad n. 14 et 15 ; et conf. Walchii Hist. heres. tom IX (de controversiis cum Monotheletis, quos Damascenus in hoc libro oppugnavit ) , p. 498 sq. cum primis p. 540 — 556 ; ubi longiora ex illo libro dedit excerpta. Add. Oudin. p. 1738 sq. qui adnotat, in edd. Basil. 1548 et 1575, subnecti libell. de duabus J. C. naturis, qui vero non pertineat ad Damasc., sed ad S. Mazi- mum monach. Harl. (s) V. Bandin. Cat. codd. Gr. Laur. Medic. tom. III, p. 294 seq. HanL. 15 NOTITIA EX BIBLIOTHECA FABRICII. 16 aut falso (conf. n. 26. dicta), liber, qui Mansur dicitur, de Greco in Latinum translatus. — In vol. II, in variis biblioth, n. 828, flores ex Damasceno aliisque a Mag. Tlioma de Hibernia, socio 5orbonm, collecti. — n. 1608, opera quedam : — 189, de vera traditione ; — n. 5958, 5959, 9079, 9291, varia opp. — part. n, Dublini, etc., n. 507. narratio fabularum Saracenica dialecto per J. Damasc. — n. 1019, lectiones ex Damasc. — Paris. in bibl. publ. de variis modis quibus res una alteri conjungi dicitur, in cod. MIXV. — de sacris mysteriis, in tribus eodd. — Jo. Damasc. excerpta e Chrysostomi homiliis in. epp. Pauli, in Il codd. (v. infra ad n. 4, scriptorum, qu& in ed. Lequien non exstant), — de hominis natura et animi partibus, in II codd. — capp. de Dei incomprehensibilitate, in Ἡ codd. (nec non in cod. Naniano CCXCI, n. 6,sec. cat. codd. Gr. Nan. p. 488). — de corpore et sanguine Christi in cod. MMCCCXV. — de libero arbitrio, in cod. MDCIII. — fragmentum de rebus geographicis, in cod. MMDCCCXLVII ; et plurima Damasc. opera inserta sunt cod. ΜΟΥ, usque ad cod. MCXXIV ; nec paucicodd. Paris. deinceps laudabuntur. — Montfaucon, in biblioth. bibl. Coislin. permultus variorum Damasc. opp. recenset codd. quorum magnam partem, quia jam consuluit Lequien, brevitatis studio ad paginas tantum bibliothece Coisl. ubijlla adducun- tur, provocabo ; pag. 143, multa Damasceni opera in cod. XCII. — pag. 271 bis, 274 bis, 306, 404 — 407, 412 sq. 581 aliquoties. — Venetiis in codd. Nanian. LXXXIH, opera Damasc. cum ejus Vita, seu potius sermone de ejus laudibus. — et CCXCI, opus quoddam secundum illorum catal. pag. 170 et 488. — in bibl. Marc. permulta opp: in cod. CXXXIX. — περὶ τῶν θείων xai ἀχράντων μυστηρίων, in cod. CCCCXCVIII. — epist. a Imp Constant. Copronymum ; explanatio XII capitulorum f. anathematismorum, atque ep. ad Theophil. imp. e imagini- bus. v. cat. codd. Gr. Marc. pag. 79 sq: 261, 301 et 302. — Quedam in codd. bibl. S. Cru- cis Florentie, teste Franc. Anton. Zacharia in Itinere litter. per Ital. p. 97, 98, 99. — Au- ctore Montfauc. in diario Ital, pag. 13 (etin bibl. bibl. mss. p. 499 C. D. ac p. 538 D, intri- bus codd.) : plura opera Damasc. Mediolani in bibl. Ambros. — p. 62. opp. philosophica et rhetorica, Venetiis in bibl. Contarina ; — p. 216, οἱ 217, et 337, varia opp. Rome in caeno- bio S. Basilii et in duobus codd. monasterii Cryptee Ferrate ; — p. 392, Fesuli in cenobio &anonicor. regular. Damasceni quedam Latine ; — p. 408, Bononie in monast. S. Salvatoris, Damasceni τί ἐστι θεός; ; — p. 433, Venet. in bibl. Julii Justiniani, procurat. Damasceni canon et aliqua astronomie opuscula. — Ab eodem Montfauc. in bibl. biblioth. mss. permulti va- riarum bibliothecarum codd. qui Damasceni opera vel pauciora vel plura continent, enume- rantur. Hic mentionem faciam plurium opp. Home in bibl. Ottobon. (I, p. 184 A. C.) in bibl. Sfortiana (I, p. 703 A. B, p. 705 B, et p. 706 C). — Venetiis in bibl. Meletii Typaldi, . Damasc. parallela et alia (p. 4718 C) ; — Verone in Museo Jo. Saibante, εἰ Auguste Vindel: quedam Damasceni (p. 490 D, et p. 593 B). — Paris. in bibl. Coislin. opera, Slavice (pag. 1042 B). — Varia «ΡΡ; in codd. Bavar. v. cat. codd. Gr. Bavar. p. 10, 11, 12 sq. 18, 51, et pluribus locis. — Bibl. Vindobon. Ceesaream abundare codd. qui multa variaque Damasceni opp. continet, uno obtutu videbis in indice ad Nesselii catal. Cesar. p. 75 sq. Hic nonnul- los, precipue qui particulas aut fragmm. Dainasc. continent, codd. duce Lambecio, doctius οἱ copiosius eos recensente, indicalyo. In vol. IIl, cod. XIX fin. Damasceni preces sacre (pag. 95); — in catenis in Lucam, Ep. ad Romanos et in precipua V. ac N. |j in codd. XLIV. XLVI et ΧΙ ΥΠ. (Ita haud infrequens fit mentio Damasceni in catenis in libros sacros, supra in vol. VIII, p.679, etc.) In vol. V. p. 245 sq. ; incod. CCXLVI, n. 12 (eujus lect. interdum discrepant ab ed. Paris. 1619, F. p. 931 sqq.) ; et vol. VII, p. 227 sq. in cod. LXIV, n. 3. ora- tio de incorruptibili corpore Christi, quod in sacra synaxi accipimus. — Wratislavie in bibl. Rehdinger. opp. v. Kranz Memor. illius bibl. pag. 83. — Mosque in bibl. synod. in cod. XIII, s. variis scriptis contra Latinos, fragmm. in specie in orat. εἰς τὴν θεόσωµον ταφἠν' V. Matthei notit. codd. Gr. Mosq. p. 21 et 22. — Excerpta suut aut fragmm. in variis codd. Laurent., sicin cod. XX, n. 8 et 9, plut. 71 De dni terre et caput dialectieum De nomi- nibus, eic. v. Bandin. cat. codd. Laur. III, pag. 14. — conf. paulo post ad n. 1. — Citatur Damasc. a J. Cantacuzeno contra Palamam, 1n Opere anonymi adversus eumdem et in The- sauro orthodoxe fidei. Conf. Bandin. cat. cit. I, pag 291, 358 et 433. — In quot codd. Es- eoríal. multa variaque Damasceni opp. reperiantur, discimnus ex Plueri Itinerar. per Hispan. . 115 sq. — De quibusdam codd. Damasc. memorabilia quedam adnotavit Montfauc. in Pa- [mogr. Gr. p. 58, 65 sq., 303 sq. et p. 404; in diplomate quodam Greco nominatur Dama- sceni dialogus. — En nubem eodd. ! et tamen deinceps variorum opp. codd. haud paucos adhuc suis locis excitabimus. Harl. | Graco cditiones. Liber de fide orthodoxa, cum orat. de iis, qui in fide obierunt, prodiit Grecs auspiciis Jo. Matthei Giberti, Veronensis episcopi, cum praefat. Donati Veronensis ad Clementem VII, ontificem, Verone apud Stephanum et fratres Sabios, 1531, in-4, typis luculentis. Fabr. issimee hujus edit. quam habeo, inscriptio est: Ἰωάννου τοῦ Δαμασχηνοῦ ἔχδοσις τῆς ὀρθοδόξου πίστεως. ToU αὐτοῦ, περὶ τῶν Ev. πίστει χεχοιµηµένων. Joannis Damasceni editio orthodoxe fidei. Ejusdem de iis, qui in fide dormierunt. Verone, MDXXXI, 4. Dedicalionem Latinam sequitur Preefatio Donati Veronensis, Grece scripta, in qua laudat οἱ Damascenum et Joann. Matthzeum Gibertum, episcopum Veronens., cujus jussu et impensis, se, fátetur, collatis exemplaribus, opus descripsisse et a mendis purgatum dedisse, chalcographis typis exprimendum. Add. ' NOTITIA EX BIDLIOTHECA FABRICIT. 18 cel. Panzer. A. T. vol. VIII, p. 562. — lidem libri Grece, ex edit. Joan. Epnesini. 1n Moldavia 1715, 4. Harl. Vita et libri ΗΙ de imaginibus, Rom. 1533. 8. Fabr. In Maittaire A. T. indic. pag. 324, hec est inscriptio: Jo. Damasceni orationes. tres, et Theodori de imaginum cultu, et Jo. Damasceni vita a Jo. patriarcha Hierosolymit. scripta Gr. (edente Nicolao Majorano,) Rome ap. Steph. Nicolin. Sabiens. chalcogr. apostolic. 1553, 8. Harl. Latina. Quandoquidem versio libri de fide orthodoxa a Burgundione, cive Pisano, Federici '/Eno- arbi pre ecto, s&c. xit, composita et Thome Aquinati pridem lecta non vidit lucem [v. ad n. 31, Idem liber ex Jacobi Fabri, Stapulensis, interpretatione París. 1507 in-Á, primum editus est ex officina H. Stephani, avi. Et cum commentariis Jodoci Clichtovei ad. Jac. Ambasium, episcopum Claromontanum, Paris. 1512 et 1519 (a),et sine commentariis Marpurg. 1602, in-8. Cum brevioribus Fabri, interpretis, notis et Orat. de iis qui in fide dormierunt, per Jo. (Ecolampadium versa et historia Josaphat et Barlaam, Basil. 1535 et 1539 (b), premissa Vita Jo. Damasceni, scripta a Joanne, patriarcha Hierosol. Ex recensione Henrici Gravii, Noviomagensis ord. Preedicator. Colon. 1546, apud Petrum Quentel ; in qua editione Latina accesserunt Damasceni Logica, et introductio elementaris ad Joannem, Laodicenum episc., nec non liber de duabus voluntatibus et operationibus, epistola ad Jordanem archimandritam, de hymno trisagio, liber de heresibus, fragmentum sententiarum de octo vitiis, altercationes eum Sarraceno, et de judicio, carminaque et can- tica varia, cum Cosme Majumensis et Theophanis ac Scholarii quibusdam. Ex versione meliore vel recensione Jacobi Billii, Prunei abbatis, Paris, 1577, in-fol., in qua edit. preeter plura, in edit. Greco-Lat. Basil. 1575 obvia, primum accesserunt Latine tantum arallela sacra, Physica, Vita S. Stephani junioris et octoechus : Grece vero et Latine Oratio de Christi transfiguratione, et de nativitate B. Marise orationes tres. Hec editio, de qua in A pparatu sacro Possevinus, non sine auctario recusa est Paris 1603 [item 1615, ap. Oudin.], et 1619 (c). fol. curante Frontone Duc&o. Graco-Latina. Basileensis apud Henricum Petri, cum Marci Ἡορρογι Preefatione a. 1548, fol., ubi ante J. Cassiani, Latini scriptoris, opera exhibetur Grece et Latine J. Damascenus De orthodoxa fide, cum commentariis J. Clichtovei, et liber De iis qui in fide obdormierunt. Latine autem tantummodo cetera, que in Coloniensi Gravii editione exstare jam dixi. Repetita est haeo editio Basil. 1559 in-fol. | - Basileensis tertia a. 1575 fol. prioribus duabus longe plenior, et itidem Cassianum habens adjunctum, atque utraque lingua exhibens preterea dialogum Damasceni contra Manicheos, aliaque scripta complura. Cum ejusdem Hopperi Praefatione. Parisiensis denique, curante preeclaro atque eruditissimo viro, Michaele Lequien, Morino- Boloniensi, ordinis FF. Predicatorum, qui provinciam, que ante ipsum 3. Auberto (d), Fran- (s) Editio a. 1512. fol est in bibl. acad. Erlang. et inscripta : In hoc opere contenta. Theologia Da- masceni, quatuor libris explicata : et adjecto ad litteram commentario elucidata : ], de ineffabili divinitate. I], De creaturarum genesi, ordine Moseos. lil, De iis, qux ab incarnatione usque ad resur- rectionem Christi. IV, De iis, quas post resurre- ctionem usque ad universalem resurrectionem. Hac Damasceni cum expositione prima emissio typis absoluta est Parisiis, ex officina Hen. Ste- ου e regione scholz Decretorum. Anno MDXII onis Februarii. Judocus Clicbtoveus, Neopor- tuensis, in epistola nuncupatoria opinatur, Pe- trum Lombardum a Damasceni theologia, ut ar- chetypo, exemplum sui operis (Sententiarum libri) elucubrandi sumpsisse. De tribus hisce edit. Pa- risiens. v. quoque cel. Panzeri A. T. vol. Vll. pag. 525 εἰ 564 vol. VIII. p. 54. et X. p. 7. Harl. (^) V.Panzeri A. T. ΤΙ. pag. 508 n. n. 1035. Harl. (c) Hac editio, plenior quam Basileensis, ab Hambergero Z. N. lll, paf. 551, ita. indicatur : » Opera partim Gr. et Lat., partim Latine tan- twm, multo, quam antehac auctiora, ex edit. Jac. Bülii. Paris. magna navis. 1619. fol. — Oudin. in comm. de script. eccl. Ll. col. 1727 sqq. uberius recenset edd. Dasil. 1548 et 1575. Paris. 1577. $405. 1615 et 1619. Add. Jo. Fabric. Histor bibl. Fabr. tom. ]. pag. 150 sqq. de ed. Basil. 1548. ubi quoque de Damasceno ejusque interpretibus. agitur. In illa ed. est etiam Damasc. sententia- rum aliquot fragm. Bilibaldo Pirekheimero inter- prete, a quo versz sunt et edite Nili sententiz morales, e Greco in Latinum verse, et excerpta qued. ex Damasceno, Noriberge, Frid. Peypus. impressit, s. a. in-4. Pirckheyineri tamen epistola ad sororem suam, Claram, apud divam Claram Nurembergz monialem, data iv Kalend. Januar. M.D. Ἁγι. est praefixa. v. Maiuaire A. T. IL p. 278. Harl. () Aubertus post Cyrillum Alex., voluit etiam J. Damasceni editionem curare ex decreto illustris cleri Gallicani a. 1656, 21 Jan. Sed dum Ephrai- mum Syrum edere prius instituit, neutrum per- fecit ; neque Combefisius potuit ab eo, vel ab ejus heredibus impetrare, qux Leo Allatius ad Auber- tum Roma Lutetiam miserat, et quorum catalogum ex Allatii Συµµίχτοις p. 448 seq. laudatus Lequien in prolegomenis exhibet. Meminit et Allatius in epistola ad Aubertum, dissertationi ll. de libris ecclesiasticis Grecorum praemissa. Combefisius vero, cui cleri Gallicani judicio sparta hac deinde ornanda fuit commissa, dolet periisse , inquit. in Bibl. concionatoria, tanta illa Állatiana , Auberto, Damasceni operum editionem pollicenti, missa, -—- 19 NOTITIA EX BIBLIOTHECA FABRICIT. 20 cisco Combefisio et Philippo Labbeo (a) designata videbatur, occupavit cum summa laude (b? atque egregie obivit, publicatis Grece et Latine J. Damasceni Operibus sic, ut non modo plura inedita ex mss. in Jucem protulerit primus, aut Latine tantum vulgatis Greca addiderit : sed etiam, qua utraque jam lingua exstabant, castigaverit reddideritque nova vel castigata versione illustriora, et doctis notis, premissisque preter priorum prefationes editionum luculentis prolegomenis atque de doctrina Damasceni dissertationibus (c) explicuerit, Paris. 1712, fol. II volum. Non me fugit, hoc opus certatim laudatum esse, et Jaudatum esse ex merito a Diariorum eruditorum scriptoribus, in Ephemeridibus Paris. a. 1712, mense Januar. in Actis erudit. qu& Latine eduntur a. 1713, p. 1, et que Germanice, tom. I, p. 311, 365, in Diario, quod sub Novi Musei titulo, itidem vernacula lingua Lipsie menstruis intervallis prodit (never Bücher-Saal) parte xxxmr, p. 600, etc. (d). Sed puto tamen ab illis mihi relictum esse locum obsequendi instituto meo, quod in aliis scriptoribus Greecis hactenus observavi, ut Damasceni scripta secundum ordinem editionis hujus optime lectori adnumerare, mihi liceat. TOMO I. In hoc familiam ducit ΠΗΓΗ ΓΝΩΣΕΩΣ (e) sive opus tripartitum, quod titulo Fontis scientie Ads (fj ipse commendavit, hoc est Dialectica, liber de haeresibus, et liber De orthodoxa e (f). 1. Κεφάλαια φιλοσοφικά. Capita philosophica, sive Dialectica, cum preixa epistola ad Cosimam, Majume jam episcopum, adeoque scripta post a. c. 743, p. 1-74. Hujus diale- ctic&, in qua Porphyrium de quinque vocibus et Aristotelis logica scripta secutus Damascenus est, compendium Latine prodierat in antiquis editionibus, ex versione fortassis Burgundionis, Pisani. [v. Bandin. cat. codd. Gr. Laur. I, p. 273.] Ac in editione Basil. 1575, Grecis fusio- ribus epitome Latina male accommodatur. Eamdem epitomen interpretatio Arabica repr»- sentat teste Lequinio, quee non est edita. Idem Greca integra ex luribus codicibus regiis mss. et editione Basil. recensuit, novaque versione donavit. Fabr. (In bibl. Britannicis secundum cat. codd. Anglie, etc., in tom. 1, in bibl. Bodlei. sunt n. 298, 702, 1882, opera n.'1 et 3 (a Fabricio signata : — (eadem inter codd. bibl. Harleiane, n. 5649, et in cod. Bavar. CLXI, teste cat. Gr. codd. Davar. p. 62.) — n. 2524, Damasceni. 1) Logica; sed, adnotante catalogi confectore, ordo capitum a 25 ad 32, non prorsus idem esi, qui in editis, uti codex hic ms., ita et alii pro uno eodemque opere habent, que in editis pro binis habentur, e. g. dialectica et de orthodoxa fide. Et certe epistola ad Cosmam episc. plane evincit, non esse distincta opera : habentur in hoc cod. nonnunquam etiam scholia, sive note longiores, sed rartores , ubi alicubi in summo margine legitur τοῦ αὐτοῦ Ἰωάννου etc. 2) de orthodoxa fide. — n. 3614, de orthodoxa fide : logica; introductio dogmatum, ad J. episcop. Laodicec, quee multum differt ab edita; epist. de trisagio ad Jordanem, archimandritam, qua non concordat cum excusa. — Inter co (a) Labbeus, Paris, 1652, in-4, edidit conspectum eperum Datinasceni, in quatuor partes tributorum, in quo non vult videri usus transmissis ab Alla- tio, sed de illis, velut necdum sibi visis, loquitur, licet Allatius in epistola ad Nihusium, qux Sym- mictis p. 446, inserta est, haud obscure plagium hs eo nomine objiceret. Idem Labbeus tom. 1 libri scriptoribus ecclesiasticis, a. 1660 editi, p. 556, conspectum suum novz editionis Damasceni me- morans, quam ium demum, inquit, aggrediar, cum 6 aliis occupationibus liber emersero, et eruditos viros, quorum operam auriliumque etiamnum im- ploro, in subministrandis ad eam perficiendam sub- sidiis paratiores (uero expertus. [Conf. Oudin. |. c. pag. 1756.] (6) Conspectus operum Damasceni a Lequinio a. 1700 Parisiis separatim editus est, atque exstat praterea in Diario eruditorum Hanoverano J. Geor- gii Eccarti (Monathlichen Auszug) a. 1700, mense Augusto p. 526 seq. Vide et Memorias lilterarias Trevoltinas 4709 mense Augusto, p. 1440 seq. et a. 1115, p. 1 seq. Scripta, qux in duobus tomis Lequinii non exstant, et in conspectu, vel Lequi- niano, vel Labbeano, αν) Allatii catalogo, comme- morantur, releram infra post notitiam editionis Lequinianz. (c) Dissertationes Damascenicm, ab editore operi premisse, sunt septem. l, dc processione Spiritus - ll, de auetoritatibus, quibus Eutychiani hzere- fin suam tuebantur. III, de cpistola, Chrysostomo tributa, ad Czsarium monachum, ct aliis quibus- dawn, a Damasceno primum laudatis scriptis. IV, de eyistolis ad Petrum Fullonem de Trisagii additione, d. eoll. Etonens. tom. II cat. n. 1823. Logica, elementarium, de el de expositione fidei inter Justini, martyris, opera. V, de oratione Damasceni de iis, qui in fide obdormierunt et de purgatorio secundum orienta- lis Ecclesie sensum. vi de azymis el postremo Christi Paschate, et Vll, de Christianis Nazarenis et eorum fide, nec non de Ebiouitis. [In introduct. S. przf. recenset idem omnes versiones Lat. atque editt. tam Latinas, quam Graecas, et Grzco-Lati- nas. ldem judicat de Damasceni libris et scribendi genere, et Baronii sententiam, in. multis Dama- sceni scriptis fidem vacillare et compluribus ipsum scatere mendaciis, contra Casaubonum et Gerh. Vossium defendere studet. Harl. (d) Add. censuras in : Baumgartenii Nachrichten von merkwürdigen Büchern, tom. Vlil, p. 517—529 in primis Oudin. |. ο. pag. 1762 sqq. in cap. 6 ex Eccarto repetitus est conspectus opp. Damasc. a Lequinio separatim editus ; cum auctario dein in cap. ? agitur de ipsa Mich. Lequien edit. iisque Damasceni scriptis, quee in utroque vol. continen- tur ; tum pag. 1767 sqq. in cap. 8 de praerogativis atque defectibus illius editionis, et pag. 1774 sqq. in cap. 9 legitur discussio operum, quie tomo Il editionis illius continentur. — llla Mich. l.equien ed. recusa est Venetiis 1748 fol. et in fronte lau- datur : Editio novissima Veneta longe aliis accura- tior. Harl. (9 Vide notas ad Vitam Damasceni , scriptam a Xx ierosol. pag. xix, et Allatium de Damasceno TL Hinc etiam illa tria opusc., precipue n. 4 οἱ 9 memorata, in aliquot codd. junctim posita sunt. Harl. ' 2l NOTITIA EX DIBLIOTHECA FABRICII, 22 duabus naturis et una nypostast — Cantabrig. in bibl. publ. n. 2297, introductio dogmatuni, elementarium a voce S. Damasceni ad J. episc. Laodicee, ac n. 1, 2, 3, a Fabr. signati. — tom. IT cat. n. 2276, inter codd. Voss. definitiones philosophicae. — In bibl. publ. Paris. de dialectica in viginti et duobus codd. — de haeresibus in codd. quatuor. — Orthodoxe fidei ex- positio in codd. viginti et septem, secundum catal. etc., tom. δω In Coislin. cod. CCCLXXV, dialectica capp. 150, quorum quadam desunt ab initio, quedam sunt transposita. — in cod. CCCLXXVIIL, tribuitur Damasceno lib. De azymis (de quo vide infra, n. 24.) teste Montfauc. in bibl. Coislin. p. 584 et 585. — Matriti in cod. reg. LX XXII de fide orthodoxa, et cod. CXV, Logica : de quibus codd. multus est Iriarte cat. codd. Matr. p. 303 et 455 sqq. — Auguste Vindel. Logica, iterumque cum op. de orthodoxa fide, iu II codd. — In bibl. Cesar. Vindob. vol. V. Lamb. n. 1, 2, 3, incod. CCII. — n. 1, et definitiones theologice, in cod. CCI. — n. 1 et 3, in cod. CCIII, atque CCV, et CCXCIII, et n. 1, cum antiquis Grecis scholiis margin. tabulis synopticis et prolegomenis generalibus de philosophia, ad n. 3, in cod. CCIV. — Logica in capita L divisa, in cod. CCXCIV, v. Lambec. comm. V, p. & sq. ubi Kollar. in nota de voc. Majuma, h. e. portu maris, et festivis ludis, in honorem Dionis Veneris primo vere ἃ Gazzis presertim celebratis nomineque Majumarum insignitis multus est (a),—p. 1 sqq., p. 9 sq. uhi Kollar. de illo cod. et de breviore Damasceni Logica curatius disserit; p. 9 sq. ubi notat Kollar. prolegomena gener. in cod. CCIV, nequaquam esse in Damasceni Logicam, sed in Porphyrii Isagogen de quinque universalibus predicamentis; p. 12 sqq. ubi conf. Kollarii not. p. 323, p. 535 et 539. — Tum in vol. IV n. 1 et 3, ac 21, item definitiones theolugicee per interrogationes et responsiones, in cod. CXLVII. — Excerpta ex operibus, n. 1 et 3 indicatis, in cod. CLVII. — Ex opere de orthodoxa fide fragmentum de processione Spirit. S. in cod. CLXI, et caput de virginitate, in cod. CLXV. — Fragmenta quadam miscellanea, in cod. CLXXXVII. — Primo institutiones de decretis et placitis, et dialecticee caput 1 de cognitione in cod. CLXXXVIII. — N. 3, in cod. CXCVII, in quo opus divisum est in capita cxriv et duobus sequentibus, et in horum ultimo opus divisum est in capp. cii; et margini apposita sunt antiqua nonnulla scholia; denique p. I Sq. exstat appendix quadam de divinis nomi- nibus. v. Lambee. V, p. 208 seq. et 270 seq., p. 340, p. 358seq., p. 384, 447, 450 et 478 sqq.— Atque in vol. VII, p. 382; in cod. XCV, 6, Logica cum praefat. ad Cosmam, episc. Majume, portus et emporii Palestine. — Venetiis in cod. Marc. CXL. et D. Opp. n. 1 et 3. — in co4. CCCCXCIX, Opus n. 3 in centum capp. divisum : — in cod. DLXXXVII, Dialectica, cum epi- stola ad Cosmam : v. cat. codd. Gr. Marc. p. 80, 265 et 308. — Florentie, in bibl. Laurent. sunt in variis codd. modo capita philosophica et theologica ; modo excerpta ex dialectica et capitibus philosophicis; aut caput de nominibus; aut excerptum de Deo; modo dialectica secundum breviorem methodum; modo expositio orthodoxe fidei; modo citatur Damasc. in alienis operibus. Brevitatis studio ablego lectores sd Bandini catal. codd. Gr. Laurent. (ubi interdum ille uberius persequitur ordinem rerum argumentaque aut differentiam codd. ab editis aliaque notatu digniora), tom. I, pag. 255, et 273, et 422, 1 et 2; ac tom. III, p. 375 Seq.; rursus in tem. I, p. 492, 3, tom. III, p. 4, n. 7. p. 11 sqq. n. 1, 2, et De divin. nominibus n. 9. — p. 34, n. 2. — p. 324, n. 20. ex J. Damasceni capp. theologicis aliisque Patribus excerpta de Spiritu S. — pag. 394, cod. XIV, n. 2. add. supra in notit. codicum generali, sub finem. — Taurini in bibl. Regia, capp. philosophica in codd. CCXV et CCLXXXVIT. — Vita Damasceni a J., patriarcha Antiocheno, scripta; — de S. Trinitate (s. caput VII, libri I, De fide orthod. tom. I, p. 131, ed. Lequien). De divinis nominibus et de loco Dei, in cod. LIV. v. cat. codd. Gr. Taur. p. 308, 384 et 157. Harl. 9. Περὶ αἱρέτεων ἂν συντονίᾷ, πόθεν ἤρξαντο xat πὀθεν γεγόνασιν. De centum haresibus compen- dium, unde ογί sint et quomodo prodierint, pag. 76-118 (b). Ex S. Epiphanii Anacepha- : leos1 ad verbum fere repetitum, cui ex Theodorito, Timotheo et Sophronio paulo plusquam viginti sectarum enarrationem et de Mohammedanis nonnulla Damascenus subjecit (c). In priuribus editionibus occurrit Latine tantum, ex versione Joachimi Perionii. In Coloniensi, alia legitur interpretatio incerti auctoris, quem Lequinius putat Burgundionem Pisanum. Partem postremam de Mohammedanis Grece e codice Augustano suppleverat Latinamque ver- sionem addiderat Fronto Duceus in editione Damasceni Latina. Paris. 1619, in fol. Grece librum integrum primus ex codice Regio Paris. MMCCCXXXVI, vulgavit J. Baptista Cotelerius cum versione sua et notis, in tomo primo Monimentor. Ecclesie Grece, Paris. 1677, in-4, p. 278, 337. Lequinius preterea contulit cum codicibus regiis MMMCCXLIV et MMCMXXX, atque Augustano, nec non illo, quo Perionius ad versionem suam concinnandam est usus, et cum Epiphanio cieterisque heresiologis, et uberiores notas adjunxit. Professio fidei, qua librum de haresibus obsiguavit Damascenus, Grece vulgata est a Lambecio VIII, p. 426. Fabr. S. pag. 898 sqq. ed. Kollar. eujus notas pag. 901 et 903 conferes, de cod. Cesar. XLIV, n. 43, ubi exstat Damasceni epitome Panarii s. operis Epiphanii adversus 80 hereses cum conti- nuatione ad suam usque «tatem. Illum epilogum totum, quem Lambec. Grece evulgavit , reddidit quoque Gr. et Lat. Lequien in sua edit. tom. I, p. 117. Idem liber de heresibus ex- (a) Lambec. de illis ludis, de Majuma, et de Co- Billii valde discrepans. . sima, episcopo Majumze, late dispulat. in. comm. (b) Conf. de additamento quodam p. 115 s«. vol. iV, p. 270 4 de cod. ΟΧΙ.ΝΙΙ, in quo, n. 14, — Walch. hist. Ιιῶτθδ. tom. XI. pag. 332 seq, Harl. est Damasceni Dialectica, ab edit. Lat. Jac. (c) Conf. supra, vol. VIII p. 265 sq. Harl. 23 NOTITIA EX BIBLIOTHECA FABRICIT. 2t stat in eod. Cesar. CCIl, n. 3. v. Lainbec. V, p. 5sq ibique not. Kollar. In eod. vol. p. 257, in cod. CCXLVII, n. 16, sunt capita falsorum Bogmatum heeresium Massalianorum, at, judice Kollario, hoc syntagma ex iisdem auctoribus eorumque similibus congestum esse videtur, e quibus Damasceni compendium de heresibus est collectum, quia codicis illius Ces. de Massalianis capita eadem, sed correctiora et pleniora, omnino sint cum iis, qua Cotelerius in Eccles. Gr. Monument. tom. I, pag. 278, in lucem protulit. In eod. cod. CCXLVII, n. 25, est Damasc. liber contra hereses, at multo auctior. V. Lamb. V, pag. 266 sq. ibique Kollar. — Varia Damasceni fragmm. ex opere contra haereses exstant in cod. CCLI, sive anonymi cujus- dam locis communibus asceticis. Plura dabit Lambec. V, pag. 324. sqq. — Damascenus in lib. de heeresibus tom. I, p. 302, ed. Coteler. Collyridianorum s. Collyridianarum, mentionem facit : de quo loco et heresi Collyridian. quedam adnotat Kollar. ad Lamb. VIII, p. 303. Lambec. vero ipse late demonstratum it, errasse Collyridianos, qui, B. Mariam pro dea ha- bentes, morti eam non fuisse obnoxiam falso crediderint. add. Walch. Hist. haeres. tom. III, p. 625 sqq. de secta illarum feminarum, et infra, n. 31 (ua). — In Th. Gale cod. XX. s. cat. codd. Anglie, etc., [1, n. 5855. catalogus heereseon ex 1. Damasceno. — In cod. Coislin. XXXIV, fol. 195, de quoe v. supra, vol. VIII, pag. 265. not. ee. — Vid. quoque Montfauc. in bibl. Coislin. p. 111 de cod. XXXVII, sive Niconis collectione locorum tam S. Scripture, quam Patrum, in his J. Damasceni amplissima. — Paris, in quatuor codd. bibl. publ. Add. Oudin. l. c..pag. 1738. de codd. Harl. 9. Ἔχδοσις ἀχριθῆς τῆς ὀρθοδόξου πίστεως. Orthodoxe fidei accurata expositio , pag. 123-304. Capitibus centum (a) , non quatuor libris hoc opus a Damasceno distributum est, ut ex Gre- corum codieum mss. inspectione Lambecius et Lequinius testantur (b). Addit hic vir doctissimus, nec in editione Greca Veronensi 1531, in-4, partitionem in libros quatuor exhi- beri: quod de contextuipso verum est; sed in summis paginis per totum opus, quatuor librorum numeri notaü comperiuntur. Nec illa divisio in vetustis priscae versionis Latine MStis occurrit, nisi forte secunda recentiorique manu et atramento in marginalibus quorum- dam oris adnotata. (In bibl. Tarvisiana Rubrice libri Jo. Damasceni, presbyteri, in. quo est Iraditio certa orthodoxe fidei, traducta de Greco in Latinum a Burgundione judice cive Pisano sub p ugenio III Pont. Max. apud Montfauconum p. 75 Diarii Italici, [et in bibl. bibl. mss. I, p. 482 E..] Vestigia distinctionis in quatuorlibros jam deprehenduntur apud S. Thomam Aquinatem, et Vincentium Bellov. XXVII, 102, Speculi naturalis, qui versione Latina usi sunt. Quamobrem existimo, inquit Lequinius, ejusmodi partitionem a Latinis excogitatam introductamque fuisse ad instar quatuor liborum Petri Lombardi. Nam ut inter Latinos scholasticos Petrus hic, Magister sententiarum, tot aliis preivit (c); ita primus fuisse Damascenus inter Grecos Ecclesie doctores cognoscitur, qui plenius et σωματικώτερον sub- tiliusque universum theologie systema ordine fuit complexus, ipsis plerumque verbis, qui- bus divina mysteria edisserit, usus przeclarorum Patrum (Basilii M.,Gregorii Nysseni, Nemesii, Athanasii, Epiphanii, Chrysostomi, Cyrilli Alex., personati Dionysii Areopag., Leonis M., Leontiü Byz., Maximi confessoris, precipue vero Gregorii Naz.). Adnotationes Roberti Groshead, sive Capitonis, Lincolniensis episcopi, qui steculo XIII in Anglia claruit, in librum Damasceni de orthodoxa fide, male e Greco interpretatum, memorat Jo. Lelandus, pag. 285, De scriptoribus Britannicis. Sed nec Burgundionis (d) interpretatio, nec Roberti adnotationes hactenus edit: sunt. Item Robertus in libro de cessatione legalium pag. 92 et 167, citat Joannem Dàmascenum in lib. Sententiarum, opus hoc innuens. Jac. Fabri, Stapulensis, versio cum Jodoci Clichtovei commentariis prodiit Paris. 1507 ; in-4; ac deinde emplus tum Grecis addita, tum sine illis, ut supra in editionibus operum Damasceni retuli. Post Fabrum vertit Jac. Billius, cujus interpretatio in editionibus Latinis Paris. a. 1577, 1603 et 1659, fol. occurrit, et subinde indiget castigatione, ut Rich. Simoni etiam notatum tom. Ii Bibl. selecte p. 35. Sedebat animo , inquit Combefisius, Clichtovei hominis nihil Graci, commentariis remotis, quibus onerati potius libri de fide, quam serio illustrati, puriorem textum multiplicum codicum collatione, nova etiam seu interpolata (Billii] versione auctum (a) Uti in eod. Laurent. XVI. 2, v. Daudin. I. inquit, ejus exordium afferat Zanettus (|, c.), p. 255 η Harl. d (b) Add. Bandin. l. c. tom. I. pay. 274, ubi cod, atque illud ego contulerim cum vetustissima edit. Veneta, a. 4514, qus ex versione Jacohi Fabri Laur. XXIII. habet. capp. 6111, uti alii : conf. ad. n. I. de codd. Harl, (c) Jac. Thomasius Diss. de doctoribus schola- sticis Latinis, Lips. 1676. e Conf. Oudin. tom. Il. pag. 1296 sqq. — Ex- stat hzc. interpretatio in aliquot mss. codd. Venet. in bibl. Marc. inter codd. Lat. in cod. LXXXIII. opus in centum capp. distributum est, sine ulla librorum divisione; cujus initium ου Zanetti in cat. illorum codd. pag. 59, de quo cod. et Bur- gundionis versione disputat Jo. Domin. Mansi ad Fabricii Biblioth. Lat. med. et inf. zetatis, tom. I. pag. 905 (ubi de Burgundione, s. Burgundio co- piosius agitur), εἰ contra Fabricium, negantem versionem illius operis unquam paruisse, « cum, Stapulensis expressa legitur in título, una eadem- que cum illa mihi visa est. — Fortasse Faber in- terpretis Pisani versionem reformavit, atque hinc inde interpolavit. » — In bibl. publ. Paris. intet codd. Lat. cat. vol. lll, cod. MMCCCLXXV, οἱ quatuor sequentibus, occurrit Burgundionis inter- pret. atque in cod. VIIMDCCX. m. 9. vol. IV. pag. 7. notante auctore catalogi. « Damasc. traditio orthodox:x fidei, Guidone sive potius, Burgun- dione, judice Pisano, interprete. » In cod. MMCLV. est versio, nulla interpretis mentione. — In codd. Oxoniens. n. 607. 612 et 1609. catal. — Florent. in bibl. S. Crucis, bis. V. Zacharie lter litterar. per Ital. pag. 97 ei 98, etc. Harl. rA NOTITIA EX BIBLIOTHECA FABRICII. 26 edere, atque ad fontes, Patres scilicet antiquiores, quos totos Damascenus loquitur, q se nilil scribere professus ipse, reducere. Quod Combefisius aliis occupatus implere supersedit, magno studio Lequinius exsecutus est, qui hoc Damasceni opus, servata utraque et capitum et libro- rum disünctione, ad Gracos codices mss. accurate recensitum cum nova versione sua et notis exhibet. Non omittendum, quod epitomen universe theologia ex hoc Damasceni opere contextam vulgavit Christophorus Pelargus Francof. ad Viadrum 1605 in-4, qui cum in reformatorum partes trahendum illum scriptorem duxerit, ex nostratibus B. D. Balthasar Mentzerus, avus, Giesse a. 1614, edidit et respondente Jo. Sauberto Altdorfino publice defensitavit delineationem brevissimam libri V Damasceni de orthodoxa fide, in qua auctoris hujus de Christo θεανθρώπῳ sententia fuerit οί confessio, contra infelices nonnullos rerum theologicarum criticos ad oculum ostenditur. Constat etiam B. D. Eliam Vejelium, Ecclesie Ulmensis antistitem meritissimum, a longo tempore id agitasse consilii, ut Dama- sceni hoc opus ad mss. codices Augustana (a) et Cesaree& bibl. recensitum Grece et Latine cum commentariis ederet ; sed preclaro proposito fatum viri prestantissimi intercessit. Duas interpolationes, lib. ur ο. 3 et 7. in codicibus aliquot mss. repertas et Damasceno ab aliena manu insertas, Grece et Latine dedit Lequinius, pag. 659-661. Quse porro sub Cyrilli, Alex., nomine Jo. Wegelinus edidit de SS. Trinitate, et Aubertus tomo ultimo operum Csrilli exhibet, jam supra p. 571, notare me memini esse Damasceni, licet e Cyrilli scriptis magnam partem repetita. | i. Πρὸς τοὺς διαθάλλοντας τὰς ἁγίσς εἰχόνας. Adversus eos qui sacras imagines calumniantur. Λόχο: ἀπολογητιχοὶ (tres. pag. 307-390. ἐπιστολιμαίους λόγους vocat Ja, Hierosolymitanus in Da- masceni Vita cap. 14, meminitque eorum iterum cap. 33. Primus scriptus est post a. C. 727, Leonis Isauri decimum, quoille edictum adversus imagines promulgavit, sed ante quam καλὸς lle ποιμὴν τῆς λογικῆς Χριστοῦ ποίµνης, quibus verbis Germanum, patriarcham Constantinop.,(b) Damascenus p. 308, intelligit, a Leone depositus esset, quod accidit sub extremum anni 133. Secundus post Germanum in exsilium pulsum, cujus meminit p. 336 : Καὶ νῦν 6 µαχάριος Γερμανὸς, ὁ βίῳ xal λόγῳ ἑξαστράπτων, ἑῤῥαπίσθη, xai ἑξόριστος γέγονε, xaX ἕτεροι πλεΐῖστοι ἐπίσχοποι αἱ πατέρες, ὧν οὐκ οἵἴδαμεν τὰ ὀνόματα. Tertius, quem Joanni Damasceno sine magna causa ijudicat Humfredus Hody prolegom. ad Chronicon Joannis Malalee cap. 32, secundo est suillimus, et scriptus uterque adhuc ante anathema adversus Leonem pronuntiatum publice, hoc est ante annum ejus tertium decimum, Christi 730 (c). Prodierunt primum cum Vita, ὰ Joanne Hierosol. seripta Grece, edente Nicolao Majorano, qui eos cardinali, Joanni Petro Caraffae dedicavit, Rom. 15353, in-8. Latine vertit Godfridus Tilmannus, Carthusie Parisiensis monachus, Paris. 1555 in-Á (e); Antwerp. 1556, in-12. Ante eum Petrus Franci- scus Zinus, Venet. 1554, in 8 (n), cujus versionem additis Grecis recusam in JBasileensi, edit. 1575, etiam Jac. Biliius in Latina sua editione servavit, additis paucis castigationibus, Paris, 1577, 1603, 1619. Denique (ne de Gallica versione dicam vulgata Virduni 1573), Lequinius ex utraque interpretatione Latina nova tertiam concinnare opere pretium Quxit, adhibitis etiam emendationibus Billii (f). Singulis hisce libris a Damasceno subjuncta: sunt loca varia Patrum pro imaginibus, quorum indicem hoc loco subjiciam [v. Walch. Hist. her., XI, p. 399 sq.] (a) De Augustanis codd. vide B. Antonii Reiseri catalogum mss. bibl. Augustanz, pag. 29. De Cz- sarei» Lambecium lib. v. p. 1. etc. Y abr. Tum in «odd. (08Η, et tribus seqq. it. in cod. CCXCIII ejnsd. vol. — In bibl. Taurin. codd. CCXV. et C LXXXVIIL vid. cat. codd. Gr. Taur. p. 508 et $34. — Paris. in bibl. publ. codd. XXVII. add. ad 5.1. scripta. — Ex cap. 43 libri ιν. de orthod. $je recepta est particula in Liturgiis SS. Patrum, Paris, ap. Guil. Morell. 1560 fol. p. 125. Jo Da- πεικεπὶ quod panis et vinum in S. Eucharistia non imi (gpus, sed. ipsum corpus et sanguis Christi. — ha cod. Bodlei. XCIV. sive n. 2877. cat. codd. Angl. etc. luc quoque referri potestJo. Dam. opinio ia lib. a1. De orthod. fide, cap. 28, et in libro iv, ap. 14; atque similis argumenti oratio de incor- rspibili corpore Christi, quod in sacra synazi acci- μπας, in edit. Paris. 1619. fol. pag. 951. Gr. ac Lit, — et in cod. Cesar. CCXLVI. n. 12, qui ali- «0tum discrepare dicitur a Lambec. V. pag. 245 $j. ibid. n. 15. p. 246. est Damasc. doctrina de witate et differentia S. Trinitatis el in cod. CCVII. 1.9. pag. 25. it. in cod. LIX. n. n ( v. Lamb. lll. i. E) fragm. de Trinitate — Taurini in cod, V de S. Trinitate, 5. cap. 8 libri primi de fide, &c. ei cap. 12 libri primi, de divinis nominibus, Ρε nog. cap. 15 ejusd. libri, de loco Dei et quod solas Deus non circumscriptus sit. — in cod. Medic. Lewr. XXI. n. 9. plut. 71. caput de nominibus «csratius. v. cat, codd. Gr. Taur. pag. 157, et Bandin. |. c. vol. ΠΙ. pag. 14. — Ex primo capite operis desumpta est pars orationis, quod Deus com- prehendi non potest, in cod. Florent. Laurent. XH. n. 95. plut.6. v. Bandin. l. c. I. p. 121. adde supra, in notitia generali codd. — et Walch histor. hzx- res. tom. VIII, pag. 616. eic. 619, sqq. 652. 6060. 666 sq. Harl. -- (b) V. infra, vol. X. b 906 sqq. Walchii Hist. hares. cit. tom. X. p. 152. 166 sq. 725 sqq tom. ΧΙ. p. 270 sq. 377 sqq. 587 sq. et de sceni oratt. p. 288 sqq. ac seq. not. Harl. (c) Excerpta ex his ll. orr. et summam illarum dedit Walch. |. c. tom. Xl, pag. 502-525. Harl. (d) V Maittaire A. T. in indice, p. 924. H. (e) In 4. v. Pinelli cat. |. p. 71. Η. (Ώ Jo. Damasceno tributa est narratio de ori- gine motuum lconoclastar., ab aliis Joanni, πιο” nacho Hierosol., assignata ; v. supra, vol. VII. pag. 682. $ V, et nota c. de codd. — Dam. De sanctis imaginibus, in quinque codd. Gr. bibl. Parisiis. — Ózon. in cod. Bodlei. XCIV. sunt n. 55. Damn. De imaginibus, n. 41 de cruce, et quod ea sit adoranda, in qua etiam tractat. de fide ; n. 42 de sanctis eorumque reliquiarum veneratione et mi- raculis , 45. de SS. imaginibus ; n. 144 Damasceni et aliorum Patrum preces ante communionem ce- lebratam recitatz. v. cat. codd. Angliz, etc..]. pag. 150. — Joach. Camerarius in Disput. de piis el catholicis atque ortliodoxis prec bus el invocatione nominis divini, etc. Argentor. 1560. 8. Grece ana- NOTITIA EX BIBLIOTHECA FABRICII. 28 INDEX SCRIPTORUM quos in libris de imaginibus laudat Joannes Damascenus. Ambrosius , episc. Mediolanensis, ἐχ τῆς πρὸς πᾶσαν Ἰταλίαν ἐπιστολῆς, 5448 ad Gratianum imp. me τῆς ἑνσάρχου οἰχονομίας τοῦ θεοῦ Λόγου, Anastasius Sinaita, τοῦ ἁγίου ὅρους Σινᾶ, 378. In novam Dominicam et apostolum, Thomam, 588. Anastasius , archiepisc. Theopolis (Antiochia), et patriarcha περὶ Σαθδάτου καὶ πρὶς Συμεὼν, ἐπί- σχοπον Βόστρης, 544, 35806. Anastasius, imp. 317. - Arcadius, archiep. Cypri. in Vita Symeonis, tliaumaturgi, miraculo CAXXII, 578. Athanasius, 319. Alexandrinus lib. Ill, χατὰ Αρειανῶν, 385. "Ex τῶν Yoagévttoy ἑχατὸν κεφαλαίων πρὸς ᾽Αντίοχον τὸν ἄρχοντα χατὰ πεῦσιν xai ἀπόχρισιν, χεφάλαιον λη’, 366, 989. Πα φυῶοίίοποῬ junioris Athanasii 8unt, quem post a. C. 700, vixisse Lequinius non diffitetur. Basilius, 517, 562 : £x τῆς εἰς τὸν 'Hoatav ἑρμη- νείας, 966, in Barlaamum, martyrem, 320, πα 965. In Gordium, martyrem, 332, 542. Ad S. Fla- vianum de Samaritana muliere, 3584. : Basilius &v εἰχοστῷ ἑδδόμῳ τῶν πρὸς ᾽Αμϕιλόχιον zie τοῦ ἁγίου Πνεύματος τριάκοντα χε Malay, 218, 221, 543, 564. — In XL martyres, 322, 523, $42, 564, 381. | Chalcedonense concilium, 380. Clemens, Alexandrinus, τοῦ ἀρχαιοτάτου KXf- 44£vtoz πρὸς ᾿Αλέξανδρον, kx τοῦ ἑθδόμου βιθλίου τῶν Στρωµατέων, . Constantinus, tmp. 510. Cyrillus Alex., £x τοῦ προσφωνητικοῦ πρὸς τὸν βασιλέα Θεοδόσιον. 967, ix τῶν θησαυρῶν, 361, .. 6X τοῦ πονῄµατος, ὅτι διὰ πάσης τῆς Μωῦσέως Υρα- ' fg τὸ του Χριστοῦ μυστήριον ἑνσημαίνεται, 567. Cyrillus, Hierosol. ; ἐκ τῆς δωδεχάτης γατηχή- σεως, 085. Dionysius, 354, Areopagita, ὁ πολὺς τὰ θεῖα, 555. ' Kat χατὰ θεοῦ τὰ περὶ Θεοῦ διασχεφάµενος, 51. — Περὶ θείων ὀνομάτων, 320, 742. ionysius, περὶ ἐχχλησιαστιχῆς ἱεραρχίας, 390, 942, 505. Epist. ad Titum, 3519, 542, ad Joannem, theologum, 365. Dioscorus, 580. Ephesina synodus λῃσατριχή. 529. . Epiphanii liber, e quo contra imagines produ- citur testimonium, τυχὸν παρεγγεγραμµένος val ἐπίπλαστος , 219. γνῶθι ὡς ἀπόπλαστος Ó λόγος, $39. Ubi conferend:x mnotz. Leontius, Cyprius, commodus verborum Epiphanii interpres, 3296. s piphanii ecclesia in Cypro, imaginibus exornata, Eusebius Pamphili lib. V, τῶν ἓν Εὐαγγελίοις ἀποδείξεων, 967; lib. ΥΠ, Ecclesiastice historic, $69 ; lib. IX, 370. Vita Constantini, 371, 272, 580. Euthgmius, exarchus, Arianus, 316. Eutychianus, 517. . Flavianus, marty" in synodo Ephesina ληστριχῇ énterfectus, 329. Alius Antiochenus, 381. Gennadius, archiep, Constantinopol. 386. p. 71 "1: reddidit ex libello precationum, quo Grz- €x Ecclesi:€ utuntur, Jo. Damasceni el aliorum Patrum eccl. Preces. — Num autem tres libri de imaginibus genuini sint, necne, copiose inquirit Oudin. l. c. pag. 1747 sqq. et contra Guil. Ca- veum sententiam Frid. Spanhemii atque El. Dupin. Damascenum nostrum non fuisse architectum trium illarum orationum , pluribus argumentis , przeser- tim quod scriptores , Damasceni ztate longe infe- ΓΙ0Γ68, cilantur, corroborare, Huinfredi autem Hody judicium., a Fabricio oppugnatum, defen- Germanus, patriarcha Constantinopol. 308, πείσει» in ο μπε, 385 (N regorius, ὁ θεο ν azianzenus ) , 212 $55; 6 θεῖος, 216. tr θεολόγος, 319; ἐχ τοῦ περὶ Υἱοῦ, λόγου β’, 967 ; ἐκ τοῦ λόγου τοῦ χατὰ Ἰουλιανοῦ τοῦ παραθάτου, 911 ; ἐκ τῶν ἐπῶν, 381, 982; εἷς τὸ βάπτιαµα, 584. Gregorius Nyssenus, Basilii frater, 525.— ἆνα- πληρωματικὸν (supplementum hexaemeri 'asiliani), περὶ χατασχευῆς ἀνθοώπου, 924, 5342. — Oratio de divinitate Filii et Spiritus S. et de Abrahamo 324, Helladius in Vita S. Basilii, 327, 565. Hieronymus, presbyter dMierosol., $585, locus, qui affertur, est Hieronymi, Graci scriptoris, de quo supra. Ἰωάννου γραφία, 368. Joannes Chrysost. de uno legislatore, 545. Joannes Chrysostomus ἐχ τῆς ἑρμηνείας τοῦ διχαίου '106, 971. Ἐκ τοῦ λόγου, τοῦ, Ἐπίγνωσαι, ὅτι ἐν µέσῳ παγίδων διαθαἰνεις (XV, De statuis), 519. In Machabzos, 3584. Κατὰ Ἰουλιανοῦ τοῦ ἀθέου ἐχ τοῦ πρώτου λόγου, 984 ; εἰς τὸν νιπτηρα. 984. — ]n Meletium, Antioch., incipit : Πανταχοῦ τῆς ἱερᾶς ταύτης, 949. In S. Flaviauum, Antioch. 381. [n Colossenses. £x τοῦ τρίτου λόγου, 367. In Epist. ad Timoth. χεφἀλ. η’, 382. — Ἑρμηνεία in Epist. ad Hebrzos, 524, 5l, $64, 367. In parabolam semi- nis, 343. De proditione διά et in Pascha, 545. In psal. i11, de Davide et Absolone, 567. — Apud Eudoxiam delatus, ac si Ürigenis hzresii seque- retur, 585. Joannes, diaconus, 511. Isidorus, diaconus. Ejus Χρονογραφία, 3585. Julianus, ἀθεώτατος xal ἁποστάτης , 527 , 365. Alius, 380. — Τὸ κατὰ Λέοντα Εὐαγγέλιον, ab ico- nomachis Evangelium Leonis Ιδαυτὶ scribi jubet per sarcasmum, 338 Leontii, Neapolis in Cypro episcopi, £x τοῦ χατὰ Ἰουδαίων λόγου, 395, 326, 519. Ἐκ τοῦ &' λόχου, 919, 914, 315, 910. Macedonius, 580. M agnus, presbyter, 516. Manichzi, 314 , 356. AlaypX xai μυσαρὰ xat ἀχάθαρτος γραφὴ Μανιχαίων τε xat Ἑλλήνων xai τῶν λοιπῶν αἱρέσεων, 544, 550. Μανιχαῖοι συνέγρα- φαν τὸ χατὰ θωμᾶν Εὐαγγέλιον, 558 Maximi, philosophi et confessoris, £x τῶν περὶ αὑτοῦ πεπραγμένων μεταξὺ αὐτοῦ τε xal θἐοδοσίου ἐπισχόπου, 044, 387. Mercurius, mariyr, $65. Methodii, Patarensis episcopi, περὶ ἀναστά- σεως, 989. Olympius, 516. Pantaleonis et Marini, martyrum, reliquie, 371. Polychronii ἑρμηνεία in Ezechielem, 3572. Proclus (Constantinopol.), 528. Severiani, Gabalorum episc., εἰς τὰ ἐγχαίνια τοῦ σταυροῦ, 531, 943, 565 ; ἐκ τοῦ λόγου τετάρτου εἰς τὸν σταυρὀν, $85. Αντιοχείας τοῦ καὶ Μαλάλα Xpovo- dere et firmare, denique concludere studuit , au- ctorem trium istarum oratt. non posse antiquio- rem esse vel fine seculi x , vel initio sequentis xi. — De Damasceno, pr:ecipuo cultus imaginum pa- trono, plura leges in Walchii Histor. haeres. etc. tom. X , pag. 150 sqq. 156 sqq. 168 31 176 sqq. 955 sqq. 599. 725 sqq. etc. et tom, XI, pag. 276 sqq. ubi etiam contra Lequien. de tempore , quan- do ll. λόγος scriptus eit, quaedam monet ct tres orr. contra Oudinum, etc. vindicat Damasceno, nec Humfredi Hlody probat judicium. Harl. A — d'S ah o: » NOTITIA EX BIBLIOTHECA FABRICII. Simeonis, τοῦ θαυμαστοῦ bpovc, περὶ εἰ- is Historie eccles. Vib. 1, 510. jii, Hierosol. archiepisc., λειμωνάριον, , 992. De martyribus, Cyro et Joanne et 0 hypodiacono, podagra laborante, 3587. ii Bostreni contra Judzeos χεφάλαιον 9, υπ, 309, 545. us quinta, 586 ; quinisexta, 3589. oritus, episcopus Cyri, Ex τῆς Φιλοθέου , εἰς τὸν βίον τοῦ ἁγίου Συμεῶνος, Κιονί- . Περὶ Μαχεδονίου ᾿Ασιανίτου, 580. Ἑρμη- zechielem, 379. "mus, /Eliotes, abbas, 528, 514, 352. "rus, Mopsuestenus, 586. Dri, lectoris Constantünopol. Historia ec- J0 clesiastica, 980, 586. Ἐκ τοῦ δ τόµου, $106. Theodorus (S.), episcopus Pentapolis. Ejus nar- ratio parum credibilis de Dione, servum fugitivum martyris iinagine efficta ad reditum cogente, 582 seq. θεολογιχῶς εἰπεῖν, ut cum theologo loquar. 510, 949. Respiciuntur Nazianzeni loca. ,Jhomae evangelium a Manichzis suppositum, 8 Timotheus, Constantinopol. 580. Vita S. Basilii, ab Helladio scripta, 597. Chry- sostomi , 328, 343, 3565. Abbatis. Danielis, 388. Eupraxiz, 398, 245, 589. Eustathii τοῦ xai 1λα- κ δα martyrium, 372. Mariz, /Egyptiz, 328, 545, , Simeonis thaumaturgi , scripta ab Arcadio, 4 « ος περὶ ὀρθοῦ προνοῄµατος. Libellus de recta sententia, sive confessio fidei, dictata a »no et ab Elia episcopo, tradita Petro, Damasci metropolite, p. 390-395. Incipit : οὐ τέρωθεν φόδος. Primus edidit Lequinius e codice Vaticano MCCLXII, et versionem In hoc libello comprobatur doctrina sex synodorum, rejiciunturque cum haere- mnibus a Simone Mago, µέχρι τὴν νῦν χινηθεῖσαν xaz& τῆς ἁγίας τοῦ Χριστοῦ xal Θεοῦ ἡμῶν ας, hoc est usque ad Iconomachos, etiam Origenis ληρήµατα, Petri Fullonis addita- ι ad Trisagium, Monothelite Sergius, Cyrus, Paulus, Petrus, Pyrrhus, Macarius et us, ejus discipulus, nec non Maronite. | Conf. Walch. Hist. eres. VIII, p. 480 sq. n seq. ad n. 6. Harl.] | ος, sive Libelluscontra Jacobitas, Monophysitas,sive Eutychianos ex Petri, Damasceni i, persona ad Tudaree,h. e. Dare (a), episcopum Jacobitam, p.397-427.Incipit : Οὐδὲ ὅτε μὴ καλῶς. Ediderat Latine ex Francisci Turriani versione, sed mutilum, sub titulo eni contra Acephalos, Henricus Canisius tom. IV, p. 173 Antiquar. lect. Ingolstadii 1-4. Integriorem et Grece primus vulgavit Lequinius e codice Vaticano, ac qu& huic eerant, ea Latine suppleta dedit ex versione Arabica, quam ms. servant Patres Ora- risiensis (5). Quoniam huic libello loca plura doctorum Ecclesie Damascenus aduexuit, quoque brevem elenchum hoc loco accipe. »Sius, Mediolanensis, ἐχ τοῦ περὶ ἀνθρω- fiot χατὰ ᾽Απολιναρίου λόγου, 423. Ejusd. iaanum, imp. 425. Quem locum laudavit in Epbesina synodo, ibid. íx τῆς ἑρμη- 3 συµθόλου, 425. ilochii, lconii episc., epistola ad Seleucum, teles, tertius decimus apostolorum, hzre- 9. » 996, 399. iasius, Alex. episc. 408, 409, ἐχ τοῦ χατὰ v. 420. Epist. ad Epictetum, 422. us, Casareensis, ἐχ τοῦ χατ᾽ Εὐνομίου λό- Q1. ix τῆς διαλέξεως (ζ’) πρὸς ᾿Αέτιον τὸν όν, 421. — Epist. ad Amphilocbium. 398. us, Alex. 400, 408, 409, 410, 411, 415. sina synodo, 425. Ἐκ τοῦ προσφωνητικοῦ ς ᾽Αλεξανδρεῖς, 424. Ἐκ τοῦ περὶ πίστεως 95. — Epist. ad Joannem, Antiochenum, | Acacium, Melitenes episc. ibid. Ἐκ τοῦ ευῖτιχόν, 425. Περὶ Τριάδος λόγος, ibid. ad ium ] et Il epist. 426. rus, 598. orus, 398. mius, hareticus, 591. equo loco v. Lequien. in Orient. Chri-, om. Il. p. 1427. Harl. x ed. Mich. Lequien. Cum libr. Gr. ac Lat. riorem exbibet Basnage in oltera Canisii hesauro monimentor. eccles. Amstel. 1725. i. Bl. pag. 29 sqq. - Inter codd. Th. Roc Bodlei. n. 272. cat. Damasc. conia Euty- Dioscorum , Arabice, conf. nfra, vol. IX, J. exl. τοι. Chr. Guil. Franc. Walch. llistor. im, εἰς. tom. Vill. pag. 842 sqq. qui cum l. e. pag. 1756. illum libell. contra Eutych. Gregorius, theol. 298, 410, 411, 4192, 418, 419. pistola II ad Cledonium , 422. ᾿Απολογητιχός, 422. — Serino 1I de Filio, 4229, Ἐκ τῶν ἑπὼν, 425. Gregorius, Nyssenus, Epistola ad Philippum, monachum, 4291. Ἐκ τοῦ χατὰ ᾿Απολιναρίου , ibid. lIrenzus, episcopus Lugd. £x τῶν κατὰ Οὐαλεν- Hr , 420. — AL ἱστορικαὶ διαγορεύουσι βίθλοι, 19. Joannes Chrysostomus ἐκ τοῦ εἷς τὸν Λάζαρον λόγου, 526. Ἐκ τῆς πρὸς Καισάριον τὸν µονάζοντα Ἐπιστολῆς, 427. ἐν τῇ ἐχθέσει τῇ Justinus, philos. et maris περὶ τῆς ὀρθῆς ὁμολογίας, 410. Ἐκ τοῦ τρίτου βι- θλίου, τοῦ περὶ ἁγίας Τριάδος, χεφάλ. cy', 420. Κεφάλ. ιζ ibid. Lequinius observat, per tertium de Trinitate intelligi expositionem fidei, quz inter S. Justini opera legitur, et subjuncta fuit duobus libellis adversus Judzos et Graecos ad Fauplira- sium, sophistam, quz omnia Justinum juniorem auctorem habent, illum fortasse, cujus epistola ad Petrum Fullonem exstat. Methodius, Patarensis episc. ἐκ τοῦ λόγου εἰς τὴν ὑπαπαντήν, 421. Nestorius, anthropolatra, 598, 402. . Petrus Fullo, 449. — Κατὰ τοὺς φυσικούς, 405. et Dioscorum incertis aut supposititiis opp. Damasc. adnumerat. Insuper, Walch. dubitat num ορυδο. de divinitate et incarnata economia Domini nostr Jesu Christi , contra exsecrandas Jacobitarum su- perstitiones , et opusc. a Damasc. dictatum , οἱ ab. Elia episc. traditum Petro, a Caveo in Hist. litter. SS. Eccl. T, pag. 626. inter inedita Jo. Dam. opp. memorata, sint genuina. Harl. (c) Severo, hzresiarcha, recentius scriptum , adeoque suppositum Basilio M. nec hactenus edi- tum. Lequien. 31 NOTITIA EX BIBLIOTHECA FABRICII. Proclus, patriarcha Constantinopol., Trisagium Uymnum ab angelis edoctus, 419 Sabellius, Afer, 3598. Severus, 398. Theodorus Mopsuestenus, 598. Trisagio adjecta improbantur, 418 seq. 7. Κατὰ Μανιχαίων διάλογος. Dialogus contra Manicheos, sive Paulicianos , pag. 429 Incipit: Ἐπειδὴ συνεληλύθαμεν.ἴα quibusdam codicibus preter rem refertur adS. Anathasiun Damasceni esse dubitavit Billius eam tantum ob rationem, quod ignem, tortorein da num impiorumque hominum, exponit non de vero igne, sed de nequiti& furiis ac pe flagrante frustrataque libidine. Vide pag. £46, 448, 460, 463. Sed idem visum aliis Ecc doctoribus, etiam antiquioribus, notarunt Sixtus Senensis, lib. νι Bibliotheca S. adnot et Benedictini ad Ambrosium tom. I, p. 1460. Primus hunc dialogum cum versione e Emanuel Margunius, Cretensis, Patav. 1572, 8. deinde utraque lingua recuderunt Basile in sua Damasceni editione a. 1575, fol. Cum alia versione sua Jo. Leunclavius adjunxit Manuelis Comneni, legationi ad Armenios, Leonis M. epistole de fide, Leontioque et Con: tino Harmenopulo de sectis, et Barmenopuli, Augustini atque Hilarii confessionibus | Basil. 1578, in-8. Tertia Jac. Billii versio exstat in editionibus Damasceni Latinis Pari sibus a. 1577, 1603, 1619, fol. 8. Διάλεξις Σαραχηνοῦ xai Χριστιανοῦ. Disceptatio Christiani et Saraceni, pag. 466-469 cipit : τί λέγεις τὸν Χριστόν. Prodierat Latine ex veteri versione in prioribus editionibus. N Lequinio ad manus fuit Grecus codex, quem exstare in bibl. Cesarea testis Lambecii p. 126 5); tamen Greca quedam fragmenta ascripsit ex Dialogis Theodori Abucare, ex etiam p. 470, Grece et Latine subjunxit brevem dialogum Christiani et Saraceni ἐχ τῶν τοὺς Σαῤῥαχηνοὺς ἀντιῤῥήσεων διὰ φωνῆς Ἰωάννου Δαμασχηνοῦ. incipit: 'elmé pot, ὦ ἐπίσχοπ Χατείδωλος ἣν ὁ χόσµος. f Voy. Oudin. l. c. pag. 1745, inter dubia opp. et p. 1760, et Fa De veritate relig. Christ. p. 119 et 122 sq. Harl.] 9. Περὶ δραχόντων. De draconibus fragmentum p. 471, 473. Incipit : Ἐπειδῇ καὶ ὁδράκ ἀναπλάττουσι. Et περὶ στρυγγῶν, de strygibus, pag. 473. Incipit : Θέλω δὲ ἵνα uf. Hxc duo gmenta, quibus vulgi et hereticorum fabulas ridet Damascenus, antea inedita, Lequiniu cepit a Montfaucono. Pag. 472, laudatur Δίων ^ Ῥωμαίοις συγγραφάµενος περὶ βασιλείσς xal τῆς Δημοχρατίας ᾿Ρώμης, xav διηγησάµενος περὶ τοῦ πολυθρυλλήτου πολέμου τοῦ Καρχηδονίου, αι verbis Hon Dionis Chrysostomi περὶ βασιλείας λόγοι, scd alterius Dionis "Cassii His Romane libri innuuntur. Fabr. Est 1n. cod. Selden. XV, cat. bibl. Bodlei, s. c Ange n. 3403. — in bibl. San-Germanens. V. Montfauc. Bibl. bibl. mss. p. 115 arl. 10. Περὶ ἁγίας Τριάδος. De S. Trinitate, per queestiones et responsiones, P. 411-411. Opt lum pridem editum a Jo. Wegelino cum versione et notis, Auguste Vindel. 1611, in-8. Inc περὶ μὲν τῆς ἁγίας Τριάδος τῆς ὁμοουσίου. Fabr. Exstat Paris. in bibl. publ. codd. C MCCLXVII. — Vindob. in cod. Cesar. CXLVII, n. 10. V. Lambec. IV, hag: 7 cod. CCXLVI, n. 13. V. Lamb. V, pag. 246, et supra ad n. 6. Add. Oudin. p. 1764, arl. | 11. Περὶ τοῦ Τρισαχίου ὕμνου. De hymno Trisagio, ad Jordanem Archimandritam, adv eorum sententiam, qui hymnum illum non ad SS. Trinitatem, sed ad solum Christum rebant, et adversus Petri Fullonis additamentum, Jacobitis et Maronitis (vide pag. 485), batum, p. 480-497. Prodierat haec epistola Grece et Latine nescio quo interprete, in edi Damasceni Basil. 1575, sed a Lequinio longe castigatior et cum nova versione exhibet quatuor codd. mss. Incipit : Too πρὸς cé µοι πόθου (c). Loca Patrum, que vindicare ad ca hujus scripti instituit Damascenus, pag. 488 seq. hec sunt : Athanasii ἓν τῷ περὶ σαρχώσεως xai Τριάδος λόγῳ p. 448, οὗ ἡ Ρχή * Οἱ χαχοτέχνως i 493. Basilii £x τοῦ τετ ρου λόχου τοῦ χατ᾽ Εὐνομίου, οὗ ἡ ἀρχή ' El φύσει θεὸς ὁ Ylóc, 192. Ἐκ τοῦ πρὸς ᾽Αμϕιλόχιον περὶ τοῦ ἁγίου Πνεύματος p. 495. hrysostomi εἰς τὸ εὐλογημένος, οὗ ἡ ἀρχή * Ἐκ τῶν θαυμάτων εἰς θαύματα (tom. V Savil. p. 882) p. 489. Cyrilli, Alex. ἀπὸ Éxtou λόγου τοῦ περὶ τῆς ἁγίας Τριάδος, οὗ à ἀρχή ' Ἰσότητος μὲν οὖν, pag. 490. (a) Damasceno ascribitur in cod. Vindobhon. Cas. CCL. n. 2, v. Lambec. comm. V, pag. 307. — Monachii in bibl. elect. cod. CXIV, v. cat. codd. Gr. Bavar. pag. 44. — Florentie in codd. Laurent. Medic. ΧΙ, n. 92, plut. 4, v. Bandin. cat. codd. Gr. 1, pag. 555.— Paris, in bibl. publ. codd. MCX1 et MCCCXXVII. add. supra, vol. VII, pe. 526. Inter incerta vel supposititia refert Oudin. . €. pag. 1745, n. 2. Harl. 6) Pag. 267, ed. Kollar. de cod. CCXLVII, n. 26, sed in cod. Cas. ordinem longe alium esse, ac in ed. Lat. BilJiana. Paris. .observat Lambec.— — "Amb O0')óyou περὶ τῆς ἓν πνεύματι προσ σεως, p. 490. "Ex τοῦ πρὸς Ἑρμείαν δ’ λόγου ἀρχή Τὸν δὲ θΘεὸν Ex θεοῦ, p. 491. "Ax πέμπτου λόγου τοῦ πρὸς Ῥρμείαν οὗ ἀρχή ἐχ παντὸς ἡμῖν, p. 492. Ἐν » περὶ Ilveo λόγῳ πρὸς Ἑρμείαν, οὗ fj ἀρχή” Πόνον ἀγαθῶν Epiphanii &x τοῦ εἰς τὴν ἁγίαν θεοτόχον P. hi : 'O ἅγιος xaX θαυμαστὸς Ἐπιφάνιος ἐπιγεγραμμένῳ Αγχυρωτῷ λόγῳ, 494. ex cod. Taurin. CC , n. 17. suppleri posse notat confector cat. codd. Taur. pag. 298. 1 (c) Reperitur in cod. Cxsar. CCXLVI , n V. Lambec. V, pae 244 sqq. — In cat. codd gli, etc. tom. Í in bibl. Bodl. n. 3614, et « ctor cat. adnotat, cod. non concordare cur presso. Oxon. n. 612, inter codd. collegii M nens.— Paris, in quatuor codd. blbl. public Florentie, in codd. Laurent. XII, n. 21, pli teste Bandin. cat. codd. Gr. Laur. l1, pag. add. Oudin. l. c. PE. 4740, et Walch. Hist. | tom. IX , pag. 480 sqq. de Maronitis. Harl. «| NOTITIA EX BIBLIOTHECA FABRICII. 34 Gregorii, Nysseni, x τοῦ κατ Εὐνομίου πρώτου Procli, Constantinopol., £x τοῦ λόγου τοῦ εἰς τὴν 1ου ο. 494: ἁγίαν Ocoxóxov, p. 492. Ἐκ τοῦ ἐγχωμίου εἰς d. Theologi (Gregor. Nazianzeni), &x τοῦ λόγου εἰς ἁγίαν θεοτόχον; οὗ ἡ àpyf;* Πᾶσαι μὲν αἱ µαρτνρίαι τὰ γενέθλ.α p. 495 seq, xai πανηγύρεις, ibid. Loca heec produxerat Anastasius, abbas S. Euthymii, sed ab heresi Eutychiana elienus, cujus cum laude facit Damascenus mentionem, pag. 481 et 495, ut evinceret, ad Filium eos Trisagium retulisse, quod Joanni, patriarchee Hierosol., nullo modo committendum visum. Denique ex solemni formula celebrationis mysteriorum Damascenus Trisagium probat de SS. Trinitate utique, non de solo Filio accipiendum esse, p. 496. Quem locum ος liturgia, que sub Jacobi apostoli fertur nomine repetitum esse, Lequinius adnotavit. Η. Περὶ τῶν ἁγίων νηστειῶν, De sanctis jejuniis, epistola ad Cometam, monachum, τῷ εὐλογημένῳ ml γνησίῳ δούλῳ Χριστοῦ, χύρῳ Κομητᾷ πνευματικῷ abe. Ἰωάννης ἑλάχιστος, pag. 499-505. Hanc primus Lequinius edidit e mss. Mediceo (a)et Barocciano, quorum apographa cum eo communicerunt Jo. Ernestus Grabe et Anselmus Bandurius, cum fragmenta pridem ex illa produxisset Turrianus in Apologia pro epistolis pontificum et notis ad Constitutiones aposto- icas. Rejicit in hac epistola Damascenus morem Severianorum, qui jejunium observabant per hebdomadas octo, a septuagesima usque ad Pascha. Loca, que ad calcem subjiciuntur, sunt lam διάταξις apostolica, cujus et apud Epiphanium LXX, 12, mentio, doctorumque Ecclesie, S. Basilii £x τοῦ χατὰ µεθυόντων λόγου, Chrysostomi £x τοῦ πρὸς τῷ τέλει τῆς νηστείας λόγου, Anastasii patriarche» Constantinopol. ex encyclica epistola, Epiphanii, Cypri, ἐχ τοῦ εἰς μοναχοὺς ( inter- pres : ex epistola ad monachos ), Joannis, episcopi Athenarum, Anastasii , patriarche Hiero- sol. tum haereticorum, Severi, Acephali, archiep. Antiocheni, ex sermonibus ἐνθρονιαστιχαῖς, sermone εἰς τὴν τῶν νηστειῶν τεσσαραχοστὴν, dicto in Cassiani Ecclesia, qui incipit : Νόμος ἐστὶ xal ἐπὶ τῶν σωματιχῶν παλαισµάτων, el ex libro τῶν ὑποσημειωθέντων ἰδιοχείρως διαφόρων χεφαλαίων, nec non Benjaminis, Severiani, pseudoepiscopi Alexandrini, ex quarto libro τῶν ἑορταστικῶν p, ψευδεορταστιχῇ πριακοστῇ, ἧς ἀρχή * Φαιδρὰ καὶ ἀδιάγαστος * φευδεορταστικῇ τριαχοστῇ πέµπτῃ, fic ἐρχὴ * Καὶ νυν ἀχούειν δοκῶ. 13. Περὶ τῶν ὀχτὼ τῆς πονηρίας πνευμάτων. De octo spiritibus nequitie, de quibus ante Dama- scenum Evagrius, Nilus, Cassianus, etc., ad monachum quemdam, p. 506.508, Greca primus e ms. Abrahami Selleri dedit Lequinius. Latine verterat Bilibaldus Pirckeimerus, cujus versio ex diverso in multis Greco codice composita p. 508 separatim subjicitur. Incipit : Γίνωσχε, ἀδελςὲ, ὅτι ὀχτώ εἰσιν. Sequitur deinde περὶ ἁρετῶν xal χαχιῶν, ἠρχικῶν καὶ σωματιχῶν et περὶ τοῦ τριµε- (o3; τῆς ψυχῆς De virtutibus et vitiis anime, corporisque et de triplici parte. anime. Grece 9 codice Regio cum versione Leonis Allatii p. 509-514. Incipit : Ἱστέον οὖν ὅτι διπλοῦς ὢν ὅ ἄνθ .De ms. Cesareo vide Lambecium, DOES, Fabr. S. pag. 434, ed. Kollar. in cod. CLKXXIV, n. 3. — In cod. Coislin. CCCLXXIV. fol. 343, teste Montfaucon. in bibl. Coisl. Ρ. 564. — Venetiis, in cod. Marc. CCCCXCVIII. V. cat. codd.Marc. p. 261. sq. Harl. 4L Εἰσαγωγὴ δογμάτων στοιχειώδης. Institutio elementaris ad dogmata, adversus Acephalos, seu Monophysitas, Monothelitas, et Nestorianos, ad Joannem Laodicene urbis episcopum. pa . 915-521. Incipit : Ἐν ὀνόματι τοὺ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ ἁγίου Πνεύματος. Verterat a. 1544 Joachimus Perionius. Grece et Latine prodierat in editione Basil. 1575. Fabr. V. Oudin. l. c. pag. 1743. Exstat in Bibl. Bodlei.n. 3614, atque cod. multum differre ab impresso, scribit auctor cat. codd. Anglise, etc. I, p. 173. — Ozon. in cod. ΟΧΙΥ collegii Mertonensis, s. n. 612 Cat. citati. —In cod. Taurin. CCCLXI. V. catal, codd. Gr. Taur. Dp455. — Floren- tia in cod. Medic. XXIX, n. 5. plut. 8, et cod. XX ( in quo multa sunt Damasceni opp. ), n. 3, plut. 71, V. Bandin. Cat. codd. Gr. Laurent. II, p. 272 ; et tom. III, p. 13. — Paris, in bibl. publ. cod. MCXXII, in quo etiam sunt, que mox a Fabr. memorantur, n. 15, 16, et 17. Harl. Ι5.Περὶ συνθέτου φύσεως, χατὰ ᾿᾽Αχεφάλων. De natura composita , Contra Acephalos pag. 521- 527. Etiam hec diatriba lucem viderat Greece et Latine in jam dicta Basileensi. Fabr. Οχοπία in cod. antea laudato collegii Merton. — Paris, in cod. MCXIX, n. 3. — Florent. in cod. Laurent. XX.n. 4. tum sequuntur ea duo opuscce. que a Fabr. n. 16 et 17 recensentur. V. Bandin. |. c. III, pag. 13 ; et Oudin. 1. c; pag. 1739 sq. Hari. 16. Περὶ τῶν tv τῷ Χριστῷ δύο θεληµάτων xat ἐνεργειῶν xat λοιπῶν φυσικῶν ἰδιωμάτων. De duabus in Christo voluntatibus et operationibus, et de naturalibus reliquis proprietatibus. p. 929. 555. Incipit: Οἱ δύο φύσεις xal µίαν ὑπόστασιν. Exstat Greece et Latine cum Perionii versione in edit. Damasceni Basileensi anno 1575. Perionium subinde in Parisiensibus Latinis castigat Billius. Sed Franciscus Combefisius cum nova versione notisque edidit in historia Monotheli- tarum, sivetom. II Auctarii novi, p. 466. Combefisii versionem Lequinius servavit, notas omisit. Fabr. Exstat in cod. Taurin. ad n. 14 citato, et in sex codd. París, bibl. publ. v. etiam ad n. 14 et 15 ; et conf. Walchii Hist. heres. tom IX (de controversiis cum Monotheletis, quos Damascenus in hoc libro oppugnavil ) , p. 498 sq. cum primis p. 540 — 556 ; ubi longiora ex illo libro dedit excerpta. Add. Oudin. p. 1738 sq. qui adnotat, in edd. Basil. 1548 et 1575, subnecti libell. de duabus 1. C. naturis, qui vero non pertineat ad Damasc., sed ad S. Μααί- num monach. Harl. (a) V. Bandin. Cat. codd. Gr. Laur. Medic. tom. 1, p. 294 seq. HaARL. 35 NOTITIA EX DIBLIOTIIECA FABRICII. * 2 4T. "Exo; ἀχριδέστατον κατὰ θεοστυγοῦς αἱρέσεως τῶν Νεστοριανῶν. Dissertatio accuratiss. αἀνεγ- sus. exosam Deo Nestorianorum Aeresin ; RO 999-571. Incipit : πρὺς τοὺς Νεστορίω".... ὀμόφρονας, Greca primus e codice Hegio MMCMXXVI. rofert Lequinius, addita Francisci Tur-; riani versione, quam vulgaverat Henr. Canisius tom. ]V Antiquar. lectionum, p. 212, Ingolstad, — . 1603, in-& (a). Etiam Arabicam hujus libri interpretationem ms. servari in Bibliotheca Patrum: Oratorii Paris. eodem Lequinio adnotante didici. Prodiit et Turriani versio cum Marci Beum-;ua leri notis Tiguri, 1606, in-8, sub titulo tractatiunculi de duabus in Christo naturis. - 18. Fragmenta varia, .in antiquiss. codd. reperta. [ Varia fragmenta in notitia codd. gene- :.. rali et passim citavimus. IN m a ) Ἐπίλυσις responsio ad eos, qui dicunt, si due nature constituunt hominem, necesse — est, ut in Christo naturas tres, totidemque dicamus actiones ( b), ut objecit Severus. pag. 572 a 5ος. incipit : Ὁ γὰρ ἅθλιος οὗτος Es6Tpo;. In fine legitur : Τέλος εἴληφε ἡ βίθλος τοῦ ἁγίου xal µακα- e ρίου Ἰωάννου τοῦ Μανσουρ τοῦ Δαμασχηνοῦ, fj λεγομένη Πάνδεχτος. Testatar sepe laudatus mihl τι Montfauconus, pag. 62. Diarii Italici, Venetiis apud nobiliss. Contarinum exstare codicem σα z- seculi membranaceum , in quo Joannis Damasceni philosophica et rhetorica, jn cujus itidem ς fine legitur: Ίέλος τῶν ἐμπονημάτων Ἰωάννου τοῦ Μανσοὺρ, τῆς Πανδέχτης λεγομένης βίθλου. -- b ) Περὶ θεολογίας, πῶς εἰκονίζει τὸ Θεῖον ἄνθρωπος, de theologia, qua ratione ;imaginem Dei «. homo referat. Incipit : Τὸ κατ εἰχόνα xat ὁμοίωσιν, p. 973, 514. . c ) De anime partibus tribus, virtutibus quatuor, facultatibus quinque. Incipit: τὴς & , φυχῆς µέρη Y' p. 914 seq. n. un : d ) Περὶ ἑνώσεως de unione, varie delinitiones. Incipit : "Ἔνωσίς ἐστι διεστώτων pag. 919. Con- | fer S. Maximi Opera toi. II, p. 115. Fabr. Iu. cod. Cesar. CCL, n. 29, est ex Damasceni Lo- s gica( p. 651 sq. ed. Paris. 1619) excerptum Je differentia unionis. V. Lambec. V. p. 323 « sq. Harl. T, ) Fragmentum breve Damasceni, servatum a Niceta Choniata lib. XXIII Thesauri, ubi * disputat contra Sotericum Panteugenum, qui sacrificium Patri soli offerri a Filio docebat. D. Incipit : Ὁ τῶν ὅλων θεὸς pag. 576. Ediderat Allatius in Vindiciis synodi Ephesine, pag 596. . f j Alia duo fragmenta ex catena regia ms. ad Luce ur 13, p. 916. Incipit : Καὶ ἐπὶ τοὺς ig ἁποστόλους. Et : "Exeibh πολλαχῶς. [ V. general. codd. notit. (supra col. 14).] g) Ue mensibus Macedonicis, Romanis, Judaicis, Grecis et /Egypliis, pag. 577, 978. Incip.: Φασὶ γὰρ οἱ Ἕλληνες εἶναι. Fabr. In cod. Coislin. CXX, fol. 214, verso περὶ τῶν Μακεδόνων ix. y, τῆς ἐχκλησιαστικῆς ἐχδόσεως. V. Montfaucon. Bibl. Coisl. poe. 193. — Idem fragm. Florent. in ,. cod. Med. VI, n. 7. plut. 4. (v. Bandini cat. cit. I, p. 525.) et in cod. CVII Thom. Gale, (Vid. .. cat. codd. Anglie, II, n. 5941) nec non Venetiis in Bibl. Marc. DXXI, sed jntegrum opusc. duo- -. decím mensium nomine, et juomodo vocentur ZEgyptiorum lingua ex ecclesiastica traditione, κ in cod. Marc. CCCXXXV (V. cat. codd. Gr. Marc. pag. 280 et 194); et in cod. Coislin. CCLVIII. : (v. Montfauc. Ἱ. c. pag. 304.) Harl. 19 ) Πασχάλιον, sive canon paschalis p. 580, 491, ex Isaaci Argyri, monachi, computo cap. 10, qui circa a C. 1373 scripsit. Ceterum, Lequinio notante, Joannes, Hierosolymitanus, Da- mascenum astronomieg peritissimum fuisse refert in ejus Vita ( cap. 11) , idque colligi posse ait ex paucis illis, que ad rudiorum eruditionem scripsit : in quibus utique fuerit hic canon paschalis. Hujus porro condendi sive potius describendi occasionem fortasse Damasccno no- stro dederit dissensio haereticorum a Catholicis,quam Theophanes a. X X. Copronymi accidisse refert, ut Catholici die VI Aprilis Pascha celebrarint, heretici die ΧΙ, quod tamen doctiss. Antonius Pagi in annum XIX ejusdem Copronymi et Christi 7159 rejiciendum observat. De Isaaci Argyri, monachi, computo, quem post Jac. Christimannum, Heidelb. 1611, 4, edidit Petavius 1n Uranolog. Paris, 1630, tol. Amst. 1703, fol. dixi lib. III, cap. 5, p. 96 ( in nostra ed. cap. 18, vol. IV, p. 29 not. ff, [f. | . 20. ) Epistola, missa ad nescio quem, sed majore parte manca, De natura hominis, p. 582. Incipit: Ὁ ἄνθρωπός ἐστι ζῶον λογικὸν 8vnxóv, Primus edidit Lequinius e codice Barocciano. 91, Περὶ τῶν ἐν πίστει κεχοιµημένων, ὅπως αἱ ὑπὲρ αὐτῶν γινόµεναι λειτουργίαι καὶ εὐποιίαι τούτους ὀνίνησιν. De iis, qui in fide obdormierunt, quomodo missis et. eleemosynis, que pro illis fiunt, adjuventur. In codicibus mss. et a recentioribus Grecis magno consensu Jo. Damasceno tribuitur. Legitur et in ecclesiis Grecorum quotannis Sabbato «rc Απόκρεω, sive Carnisprivii, (a) Grace autem ex cod. Regio, n. 2926, et La- tine a Jac. Basnagio in nova edit. Antig. lectionum Canisii, Amstel. 1735, tom. ll. p. 66. Add. Walchii Jlist. heres. tom. V. pag. 755 sq. ubi is negat, Damascium, qui de Nestorianis, non, de Nestorio, et eo quidem tempore, quo nulli genuini adhuc fuissent Nestorii assecle, loquatur, testem esse locupletem. Exstat illa dissert. Vindobonae in cod. €s5. LVII. n. 108. V. Lambec. Ill. p. 250, ibique Kollarii not. De cod, Medic. vide ad n. 15. Harl. (b) Conf. Damasc. De duabus voluntat. cap. ΙΧ. tom. | Opp. . 594; et contra Nestorian. tom. |. Opy. pag. sb, ac Walch. Hist. heres. l. pag. 716 H. c) Damasc. Canon Paschalis in cat. bibl. Bodlei. 8. tom. I. codd. Anglie, n. 297. Huc quoque re- ferrelicebit Damasc. fragmentum De VII planetis, Florent. in cod. Laureut. XXVII. n. 3. plut. 98. et ejusdem fragin. De luce: in cujus fine attingun- tur nonnulla de zodiaco, sole, luua, aliisque pla- netis, etc. ibid. in cod. XXXVII. n. 16, plut. 21 (Bandin. Catal. cit. tom. III, pag. 53 et 118). Et sub nomineejus opusc. alias non memoratum De revolutionibus celi et terre ; in cod. Taurin. CCLI, in eoque opusc. multas tradi rationes cyclici lunaris et solaris, multosque canones inveniendi diem Pa- schalis tradit auctor catal. codd. Gr. Taurin. pag. 908 sq. llarl. aT | NOTITIA EX BIBLIOTHECA FABRICII. 28 quod fidelium defunctorum commemorationi dicarunt. Tamen Damasceno abjudieandum esse contendunt Jo. Lenseus De limbo Patrum, IIl, 12; Franciscus Suarez. in 3 Thom:, q. 932, art. 8, disp. 45, sect. 3; et Rob. Bellarminus, II, 8 De purgatorio,quorum loca jam attulit " Rob. Cocus in Censura seriptorum, p. 427 seq. Post illosPetrus Arcudius contra Barlaamum De purgatorio,p. 396 et 402 ; Allatius, De libris ecclesiasticis Greecor. 270 seq. et in Diatriba de Da- masceno p. 21, ac novissime Lequinius in dissertatione quinta Damascenica (a). Ac fateor, non contemnendas esse rationes dubitantium et Damasceno hoc scriptum eripientium. Quando tamen comparo, qua pro imaginibus idem Damascenus scripsit: magisinclino in eam sen- tentiam, Combetisio in Bibl. eoncionatoria etiam probatam, ut Damascerium auctorem esse mihi rsuadeam. Veterem translationem Latinam, inquit Lequinius, quam sanctus Thomas consu- rat, reperire nusquam potui. Aliam adornavit Jo. OEcolampadius et Conrado Peutingeto auncupavit a. 1920 in- 4, adhuc monachus Brigittanus. Alteram postea Ludovicus Nogarola con- didit. Verona, 1532,&. Quartam Jacobus Billius, quam Combefisius hinc inde passim mutandam censuit castigata dictione Graeca ad mss. codices aliquot : quorum labori manum iterato addere pro more mon dubitavi. CEcolampadii versio in Basileensibus, Billii in Parisiensibus Dama- sceni editionibus sepius recusa et apud Surium ad 2 Novembr. Nogarola suam Cleimenti VII inscripsit, ediditque Verone 1532, in & ; recusam Venet. 1541, in 8, cum Greco textu, quod Verone jam adcalcem libri de orthodoxa fide prodierat 1531, 11-4. Citantur in hoc scripto : Athanasius, 6 πάνν ἓν τῷ εἰς χοιµηθέντας αὑτοῦ — salute íntercedens et exauditus, p. 591. παναρμονίῳ λόγῳ, p. 991, . Gregorius, Naz., orat. in funere Caesarii, fratris, Basilius, 595, (homilia in avaros) 596. . 986. Dionysius, iv τῇ περὶ τῶν κχεχοιμηµένων μυ. Gregorius, Nyssenus, p. 586. στιχῃ capit. respicitur lib. De celesti Hierarch. Jo. Chrysostomus enarrat in epist. ad Philip- c. 7 p. . penses et Galatas, p. 586, 595, 595. S. Ephrem, ὁ τῆς τοῦ Χριστοῦ δευτέρας παρ- Joannis, τοῦ ἐλεήμονος, Vita, p. 595. ουσίας ἀχριθέστατος μύστης Ἑφραὶμ ὁ µαχάριος, Machabzorum libri fj θεία Γραφή, 5 985. 6 p. 996, 597. Palladii, πρὸς Λαῦσον ἱστοριχὴ βίθλος, ex illo De Falconilla, precibus S. Theclz saluti resti- fabula de cranio loquente cum Macario, p. 587. tuta p. 585, 591 ; ex Actis Thecla. Sibllarum de Christo vaticinia videlur tangere, Gregorius, ó Διάλογος, p. 591, pro Trajani, imp., — p. 589. 22. Epistola ad quemdam, qui ad auctorem scripserat περὶ ἐξομολογήσεως, de confessione et quinam ii sint, qui potestatem ligandi et solvenci acceperint, p. 601—610. Incipit: 'Ez- έταξας τῇ εὐτελείᾳ ἡμῶν, πάτερ xal ἁδελφέ. Hanc epistolam, qua monachos etiam, licet sacerdotes non sint, potestate gaudere confessiones Christianorum excipiendi, auctor, quisquis est, disputat, primus cum versione Thome Galei, decani Eboracensis [ex cod. XCIII Gale, s. n. 59271 Cat. codd. Anglie, etc.], a quo edendam accepit, in lucem protulit Lequinius, sed, qui negat, auctorem esse vel Damascenum nostrum vel alium Syrum Palastinumve, sed potius alterius regionis, que patriarchee Constantinopolitano subesset. 23. Λόγος ἀποδεικτιχὸς περὶ τῶν ἁγίων xal σεπτῶν εἰχόνων. Oratio sive epistola demonstrativa de sacris et venerandis imaginibus ad Christianos omnes, adversusque imperatorem, Constan- tinum τὸν χαθαλῖνον, Cabalinum, ac hereticos universos, p. 613-638. Incipit : Ἐπειδήπερ πολλοὶ ἐπεχείρησαν. Ediderat cum versione sua Combefisius in tom. II Auctarii novi p. 663, Paris, 1648 ο]. testatus in alio codice regio [qui est CM. secund. cat. codd. Paris. reg. tom. II, p.175], exstare sub titulo, epistole Joannis Hierosolymitani, ad Constantinum, Cabalinum. Certe scripta est post synodum Copronymianam habitam a. C. 754, imo post depositionem Constantini, patriarche, factam a. 760. Fabr. Ideo negavit etiam Oudin. l. c. μα 1749 3d auctorem fuisse Jo. Damascenum, cui tamen attribuitur in cod. Vindob. Ces. IV. n. 21. V. Lambec. Comment. IV, p. 235.— in Cat. codd. Anglia,etc.,tom. I, n. 274 Bibl. Bodlei ihter codd. Thom. Roe. — Lequien. suspicatur, pag. 611, tom. I, auctorem fuisse Joan. episc. Eubes. Conf. Walch. (qui etiam Jo. Damasc. non agnoscit auctorem, in Htst. heres, tom. X, p. 151 sq. tom. XI, p. 279, 288 sr 363 — 367. Harl. ) 2$. Epistola ad Theophilum imp., Michaelis Balbi F. de imaginibus, scripta circa a. 845, adeoque auctore non J. Damasceno, cui in codice Mazarino [et Veneto Marc. DLXXV v. cat. (e) Oudinus quoque 1. c. pag. 1719, subscribit οἱ vol. V. κ 580, cum Kollar. nota. — in cod. judicio Natalis Alexandri et condemnationi propter — Coislin. CCXXXIII et CCL XXXV, teste Montfauc. enormes fabulas de liberatione animae Trajani in bibl. Coislin. p. 295 ac 401, eodem indice in imperat. ab inferis, Gregorii, pape precibus , — Bibl. biblioth, mss. 1], pag. 196 B.et in. Diario et Falconille, mulieris, precibus Thecle , primz — ltal.:*pag. 215. Rome inter codd. monast. Patrum martyris, enarratas, refertque judicia Baronii et — S. Basilii.— Leide in bibl. publ. inter codd. Vos- G. I. Vossii De historicis Gr. lib. »1, cap. 24. add. sian. V. cat. bibl. Leid. p. 401. n. 4, cum titu- Owlin, p. 1744 sq. inter dubia Damasceni ο) lis XIV contra Nestorianos. — Monachii, in cod. Damasceno tamen ascribitur in cod. Naniano LXXV, — Bavar. ΧΙΙ. v. cat. pag. 18. — Mosque, in bibl. n. 75, v. cat. codd. Gr. Nan. p. 156. -—— in eodd. synod. cod. XXVl. a manu antiqua Ἰωάννου τα- Teurin. LXX, CCXV et CCCXX. v. eat. codd. Gr. πεινοῦ μοναχοῦ xal a. manu autem recentiore του Taur. pag. 164, 508 et 402. — in cod. Medic. se- ἐν ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν ."loávvou τοῦ Δαμασχηνοῦ cundum indic. cat. Dandin. — Vindobone, in cod. λόγος notante cl. Matthei in Notit. codd. Gr. Mot CZL VI. n. 32. cod. CXLIV. n. 42 οι CULCUXV. n. 2. pag. 37. Paris. exstat ille sermo inquindecim cod v. Lambec. 1V. p. 261 et 241. cum not. Kollarii, — iu bibl. publica. Hari. 29 NOTITIA EX BIBLIOTHECA FABRICII. 0 codd. Gr. p. 302], tribuitur, sed, ab. alio, nescio quo, diu post illius obitum, trium Orientis patriarcharum nomine, Christophori Alex., Jobi Antiocheni et Basilii Hierosol. aliorumque episcoporum (a). Incipit: Ἐπεὶ τοιγαφοῦν κατὰ τὴν θεόλεχτον, p. 629 —647. Primus edidit Com- befisius in Manipulo originum rerum Constantinopol. Paris, 1664, 4, ut dixi volumine : octavo hujus Bibl. pag. 83. DEM 25. Περὶ τῶν ἀζύμων. De azymis, opusculum dupler, prius incipit : Ἱστέον, ὅτι οἱ τὰ ἄζυμα προσχοµίζοντες, pag. 614. Alterum inscribitur: Ἕκτη αἴρεσις Αρμενίων, οἱ incipit: Τὸ ἄζυμον τὴν νεκρὰν θυσίαν. Hostiam sine fermento mortuam impudenti fronte offerunt. secundum tradi- tionem Hebraeorum, p. 648-651. Auctor non J. Damascenus est, sed (posterioris saltem), - Miletius quidam, qui P. 648 E, vocatur θεοφόρος ἀν]ρ xai τῶν Γραφῶν ἀχριθὴῆς ἐξεταστής. Eliam Damasceno neutram lucubrationem tribuendam pluribus declaret Lequinius dissertatione sexta Damascenica, ostenditque sanctum illum doctorem suffragatum communi Patrum traditioni, et statuisse, quod Christus ipso pridie, quam pateretur, Pascha Judaicum cum discipulis comederit. Id vero in utroque hoc opusculo negatur. Posterius laudat Combefisius, tom. II Auctar. novi, pag. 427. Fabr. Montfauc. in Bibl. Coislin. p. 585, notat in cod. CCCLXXVIII, fol. 180, occurrere quidem J. Damasceni De azymis, sed esse Joannis Philoponi librum, editum a Balthasare Corderio cum ejusd. Philoponi Opere in Hexaemeron, et incipere, Ἐζήτηται περὶ τοῦ δείπνου τοῦ Δεσποτιχοῦ molo. — Paris, in cod. bibl. publ. MCCXCV , n. 18, inesse dicitur J. Damasceni opuscul. De azymis, in cod. autem MCCCXV n. 2, Leonis Acrideni, Bulgarie archiepiscopt, De azymis εἰ Sabbatis epistola, et n. 3 aliud opusc. Deazymis, nomine auctoris non addito: inc.: Τὰ ἄζυμα οὐκ ἄρτο:. Harl. 96. Epistola Petri Mansur ad Zachariam, episcopum Δοάρων, Doarorum, incipit: El καὶ διιστώµεθα τοῖς σώμασιν pag. 655. Subjicitur ejusdem χεφάλαιον περὶ τοῦ ἀχράντου σώματος ob µεταλαμδάνοµεν, de immaculato corpore ῳ, cujus. participes reddimur. Incipit: Τὸ τοῦ Κυρίου καὶ θεοῦ ἡμῶν σώματος, p. 056 — 659. Sub J. Damasceni nomine laudat Mich. Glycas, Sicydita, epist. ad Nectarium et Joannicium ; et sub J. Damasceni nomine ediderat Petrus Pantinus, Antwerp. 1601, in 8 ; cum homilia de Sabbato sancto, inde Fronto Duceeus in edi- tionibus Damasceni, Paris. 1603, 1619, fol. Petrum illum Mansur, J. Damasceni consangui- neum: non puto (inquit Lequinius) fuisse Petrum, Damasci metropolitam, cujus nomine Damascenum nostrum opuscula quedam condidisse certum est, quique sub Chalipha Walid, abscissa lingua missus in exsilium fuit, quia Arabum et Manicheorum errores scriptis redar- guerat. Theophanes insuper martyrium recitat Petri Majumensis, quem a Damasceno nostro panegyrica oratione laudatum norrat cum pro fide a Mahomedanis occisus esset. Fuit alter Petrus Damascenus, cujus ascetica opera in bibliothecis asservantur nondum edita (ο): qui vero simplex monachus erat, et inter üracos Byxantinós morabatur. Vivebat anno mundi 6695, seu Christi 1157, ut ipse testatur. in. fine. libri tertii his verbis, qua excerpsi ex regio cod. MMCMXIV, fol. 192 : Ὁ γὰρ νιχήσας χάριτι Χριστοῦ τὰ ὀχτὼ πάθη ταῦτα, φησὶν, ἑνίχησε xai τὰ λοιπὰ πάντα ἅτινα προεγράφησαν Ev τῷ πρώτῳ HN ὑπὸ τοῦ συγγράφαντος αὐτὸν Πέτρου ταπεινοῦ μο,αχοῦ κοῦ Δαμασκηνοῦ χατ᾽ αὐτὸ cy he ἔτος, (vé. e. — E - 91. Expositio et declaratio fidei ex Arabico versa Latine et a Lequinio primum edita, pag. 663 — 610 Incipit. Quis sapiens est, ut intelligat? Subjungit idem partem orationis contra (a) Contra Combefisium graviter dimiceat Oudia. exstant in codd. MCXXXVII εἰ MCLXXXVIII. In |. c. pag. 1753 sqq. et ostendit copiose, id opuse. scrihi non potuisse a J. Damasceno, idemque anim- advertit, Ducang. in Catal. scriptorum Grzcor. uem subjunxit Glossario Grz:co , col. 28, id attri- Duere Joanni, archiepiscopo Hierosolyin , tum col. 59. Joanni monacho. Add. Walch. in Hist. her. tom. X, p. 155 sqq. (ubi auctorem opusc. esse iguotum et vixisse szeculo nono acribit) p. 725 sqq. (ubi copiosius agit de auctore, s. auctoribus atque argumeuto hujus epistole , antiqua quidem, sed supposititize ) , tom. Xl, p. 288 sq. οι 368 sq. Hari. - (b) Post resurrectionem corpus Christi sangui- nis expers esse affirmat hic scripior contra Dama- &ceni et Patrum, Gracorum praecipue, senten- tiam. Vide Jac. Boilavii disquisitionem theologi- cam , oppositam Petri Allixii dissertationi de san- guine Jesu Christi post resurrectionem , ad episto- lam Augustini CXLVI, Paris, 1681. in-8. [Matriti in cod. regio LX XVII. fol. 350. v. Iriart. Cat. codd. matr. p. 286. de litteris adpictis, γράµµασι χατα- σύγλοις, el vera ultimi voc. lectione atque inter- pretotione. Harl. (c) Paris, in Bibl. publ. cod. secund. catal. codd. Paris. tom. Il. in cod. MCXXXIV Petri Da- masceni, 1) commonilio ad suam ipsius animam , ]us etiem est in cod. MCXXXV. 2) de Christi mini mandatis, 5), explicatio dicti S. Chryso- &tomi de vita monastica, 4) ascetica , qu:e etiam hoc cod. 'preterea reperiuntur ejusd. de certamine et bello spirituali , de nullo periculo pro veritatis defensione recusando; item de vitando peccato etiexpositio regule Jo. eremitze : in cod. MUXXX V alphabetum ; in cod. ΜΟΧΧΧΥΙ Συνοπτιχόν. — lu bibL Bodlei. in cod. Barocc. XIII. Petrus Darhasc. de discretione; in cod. CXXXIHI quatuor opusc. $. ecloge; e variis scriptoribus , 1) miscellanea, 2) excerpta,ex Jo. Chrysostomo de bumilitate, etc., $) de mandatis divinis, 4) de tribus facultatibus animi. — In cod. CXCVIL ex libro Petri Damasc. ἀρχὴ μὲν παντὸς ἀγαθοῦ. — Eadem excerpta cx ibro Petri Dam. ascetica sunt Vindobon. in cod. (9545. CCLXXXIX. n. 20 sec. Nesselii Cat. codd. Css. part. I. p. 597. — in cod. Barocc. CCXIII. de δθρίθηι operationibus, quibus mens ad Deum ele- vatur.—1n cod. Casar. Ce. n. 2 ap. Nessel. |. c, . 995 et ap. Lambec. vol. IV. p. 441. in cod. CLXXXVII ex libro P. Dam. sermones animo utiles. inc. Τρίτη &ativ ἀγρυπνία σύμμετρος — In cod. Na- niano CCXXIX. (in. opusc. de virtutibus et vitiis. v. cat. codd. Gr. Nan. Venet. p. 425. — Matriti in cod. XIV. 35. Damasc. excerptum de modo , quo quis debeat ad S. synaxim accedere, et n. 93 sqq. quatuor capp: ascetica. v. lriart. Cat. codd. Gr. Matrit. p. 36. 327 sq. — Petri Damasc. liber de laudibus ac festis Virginis Ματίς, alias Maricnale dictus , s. |. et a. ful. Panzer. A. T. IX. p. 170, ex Thott. cat. Vll. p. 55. Harl. u NOTITIA EX BIDLIOTITECA FADRICII. 42 1169. similiter ex Arabico versam, in qua citatur locus ex Chrysostomi honilia in T.azarum, que ificipit : Omnis scientia a Deo est. Fallitur autem. vir doctus, qui homiliam illam wnlum prodiisse putat : exstat enim tom. VII Saviliana edit. p. 524, ct non procul ab initio Jiusleguntur verba, a Damasccno ex eadem cilàta : 'U Υὰρ τοὺς ἐχείνου φίλους τιμῶν εἰς Exetvoy πραπέμπει τὸ δῶρων ' φιλάνθρωπος γὰρ ὧν εἴωθςν ἀεὶ τὰς ὑπὲρ ἑχξίνων οἰχε'οῦσθαι τιµάς. " Carmina 1ambica, εἰς τὴν θεογονίαν, p. 073, εἰς Ozogávia (e), p. 016, εἰς «xv Πεντηκοστήν, p.969, cum versione prosaria Aldi Manutii. Hic. Venetiis primum ediderat Grece et Latine em nonnullis aliorum melodorum Grecorum, Cosme Hierosol., Marci Hydruntini, Theo- nis et Scholarii a. 1501 , 4 (f) : unde Latine deinde in editionibus Damasceni, at in Ba- Sensi a. 1575, quemadmodum et in poetis Grecis Christianis, Paris. 1709, in-8, utraque lingua iterum prodierunt. Verum in editionibus Damasceni, Paris. 1577, 1603, 1619,. le- gntur Latine ex metaphrasi poetica Jacobi Billii, quam p. 681 seq. Lequinius itidem exhi- iet. Apud hunc Grace et Latine deinceps sequuntur odi El; τὴν Κυριαχὴν τοῦ Πάσα, p. 684: Εἰςτὴν ἀνάληώνιν τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, p. 686; Εἰς τὴν µεταμόρφωτιν τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ Ape) (g), p. 26088; Εἰς τὸν εὐαγγελισμὸν τῆς ὑπεραγίας θεογεννήτου, p. 690. Tomum claudit óp,sive precatio versibus Anacreonticis, cum metaphrasi Jacobi Billii, p. 691 — 693. Qua- munetiam in poetis Grecis Christianis, Paris. 1609, in-8, legitur, p. 202. 1n Grecorum li- brisecclesiasticis exstat in officio sanctee communionis £x τῶν ἠξίων ἐρωτήῄσεων τῆς ἁγίας µεταλήψεως Suv τοῦ νέου θεολόγου. Fabr. Damasceni hymni, Paris. in quatuor codd. bibl. ubl. jambi in Valem. Domini, in cod. elect. Bavar. CCXLV ; v. Cat. codd. Gr. p. 83. — Add. infra inter «ripa Damasceni inedita, n. 9. Hic quoque commemorare juvat J. Damasceni ex Dioptra wrsus politicos XVI, in cod. Florent. Medic. XVI, n. 47, plut. 86, quos integros dedit Fa- bric. infra in. vol. XII de collect. mss. chemicorum Grecorum : item in collect. similis argu- menti, codd. Paris. bibl. publ. MMCCCXXVII et MMCCCXXIX. J. Damasc. De sacra arte li- br, versibus politicis. Harl. Tomo MH. 99. "Ex της χαθόλου ἑρμηνείας Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου ἐχλογαὶ £v ἐπιτομῇ ἐχλεγεῖσαι ' Ex uni- eersa. interpretatione Joannis Chrysostomi excerpta compendiaria in XIV epistolas S. Pauli, antea inedita et nunc primum e codice Regio MMCCCXXXT, a Lequinio prolata in lucem et latina versione donata, p. 1—274. Oportet Damascenum aliis preterea commentariis Epi- stolas Pauli, vel Epistolam saltem ad Hebreos, aut ejus partem, illustrasse, ad quos respicit Petrus Blesensis libro contra depravatorem operum suorum tom. XXIV, Bibl. Patrum edit. Lugd. p. 1187. H. « Joannes enim Damascenus super verbo illo in Epistola ad Hebreos (v, 7): Ezauditus est pro sua reverentia, intellige, inquit, hanc reverentiam totius timoris exper- tem. Deus enim charitas est, charitas autem timoris consortium non admittit. » Hoc in commentario illo incassum quaesivi. [v. Oudin. judicium ad n. 30.] 30. Ἱερὰ παράλληλα. Sacra parallela, sive locorum communium opus cx dietis S. Scripturm et priorum Ecclesie doctorum sub certis titulis magno digestum studio, atque ab auctore inito in tres distributum libros, quorum primo de Deo et rebus divinis; secundo de re- rum humanarum statu ac conditione; tertio de virtutibus et vitiis tractandum susceperat Sed postea existimavit, lectorum usibus accommodatius fore, si titulos universos ordine dis- poneret alphabetico, qui in littera alpha, sunt unus et quinquaginta ; in beta XIII; in gam- πια XV; atque ita in celeris. Hoc opus praeclarum, et quo multorum egregiorum sceripto- rum, αυ pridem intercidere, fragmenta servantur, Latine tantum ex Jac. Billii versione (e) 1n MS. eodice chartaceo , quem habeo scho- liis gracis illustratum, inscribitur Eiq τὰ ἅγια φῶτα. Scholia duplicia sunt , interlinearia et alia, qui ἑρμηνείας, sive mataphraseos loco subjiciun- tur. Speciminis causa duo disticha priora cum utrisque scholiis ascribam. Σήµερον ἀχράντοιο βα.1ῶν θεοφεγγέὶ πυρσῷφ Πνεύματος ἐνθάπτει γάµασιν ἁμπ.]ακίην. ΦΙέξας παμμεδέοντος ἐὺς πάϊς, ἠπιόων δὲ Ὑμνηταϊῖς ueAéur τῶγδε δίδωσι χάρυ». Hzc in scholiis interlinearibus explicantur hunc in modum : Nouv τοῦ ἁμιάντου µίξας τῆς θεότητος τῷ πυρὶ τοῦ ἁγίου Πνεύματος καλύπτει τοῖς ὕδασι τὴν ἁμαρτίαν καῦσας τοῦ παµθασιλέως ἀγαθὸς ὁ YU τῶν ταπεινῶν τοῖς ψάλταις ᾠδῶν τούτων παρέχει ἑωρεάν. Sequitur altera ἑρμηνεία. Σήµερον ὁ τοῦ παµδασιλέως Θεοῦ χαὶ Πατρὸς μέγιστος mal; τὴν ἁμαρτίαν βαλὼν ἓν τῷ θεοφεγγέῖ πυρὶ καὶ τῷ xs- g12vtp τοῦ θείου Πνεύματος, τοῖς τοῦ Ἰορδάνου νά- μασιν ἐνθάπτει, χαταφλέξας πρότερον ταύτην ὑπὸ της χεραυνώσεως. Tot; Ψάλταις δὲ τῶν πραὔτάτων Trev μελῶν, τοι τοῖς ἆδουσι πράως αὐτὰ τὴν χά- ευ) xai δωρεὰν τοῦ ἁγίου Πνεύματος δίδωσιν. (f) Raram hanc Prudentii, Prosperi, J. Dama- PATROL. Gn. XCIV. sceni aliorumque melodorum Gr. collectionem ubc- rius recensuit Fabric. infra vol. X, pag. $52 sqq. et auctor libelli : Serie delle edizioni Aldine, οἱ. Ἡ, Patav. 1790 19. p. 12 sq. Hymnus in Theogoniam, Gr. Paris. ap. Guil. Morell. 1551. 8. — Idem hymnus acrostichus, cum Synesii, Cyrenes episcopi, liymnis decem, et Gregorii Nazianzeni odis quatuor; Gr. ac Lat. Paris. ap. Jo. Benenatum 1570. 8. — In corpore poetar. Graecor. tragicorum, comicorum, J| ricorum etc. Gr. ac Lat. Ge:zeva', 1614. fol. tom. lH. p. 189, et 757. H. in Tleogon. p. 759. 1l. εἰς τὰ 6cogávia* p. 741. H. in Pentecost. et precatio versibus Anacreonticis, pag. 745. — Bandini in Cat. codd. Gr. Laur. Medic. tom. Ἡ, p. 204, recen- suit edit. Ilyrmnorum quorumdam szeculo XV s. a. etl. nota in 4. Insunt vero prater quosdam Co- sm:e Hierosolym. Marci episcopi, et Theophianis hymnos, Damasceni hymni εἰς θεογονίαν, εἰς θεο- φανίαν, εἰς Πεντηχοστὴ», εἰς «tv Κυριαχὴν τοῦ Ilá- σχα, εἰς τὴν ἀνάληψιν τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰπσοῦ ῥιστοῦ, εἰς τὴν µεταµόρφωσιν τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. Harl. (6) Exstat οἱ ad calcem homilie Damascen? in edit. Hosscheliana, p. 63. 2 40 NOTITIA EX BIBLIOTIIECA FABRICII. Ha 'exhibuerant editiones Damasceni Parisienses a. 1577, 1603, 1629. Maguee itaque gratie Le- quinio debentur, qui Greca primus dedit e codice Vaticano, versionemque recensuit, in qua Billius dicta S. Seripture ex Vulgata Latina haud probando Caraffie consilio addiderat, etiam ubi Damasceni Greca aliud tinniunt. Idem Lequinius post Parallela, pag. 278-730, ex co- dice Vaticano representata, exhibet deinde, ο 131-790, excerpta cum indice eorumdem ος altero preclaro et in multis diverso Parallelorum codice , quem Claromontano Jesuitarum Parisiensium collegio donavit Rupefucaldus, cardinalis, et quem ex auctore antiquiore, qui sub Heraclio vixerit, interpolatum adnotarunt viri docti. In hoc plura etiam ct presstantis- simorum et antiquissimorum scriptorum fragmenta conservata leguntur, quemadmodum melius jam constabit ex indice, quem hic per otium confectum a me subjiciam, cum prius monuero, eximium horum Parallclorum codicem ms., qui fuit abbatis Gerasini Blacchi, jam exstare in bibliotheca Medicea. Fabr. — 1n bibl. Medic. cod. XXII, plut. 8, sunt Damasceni Sacra Parallela, quem cod. uberrime recenset Bandin. in Caj. codd. Gr. Laur. I, p. 367 seq. : et primum adnotat indicem omnium titulorum, sub unaquaque alphabeti littera contento- rum, at initio mutilum, fere convenire cum cod. Rupefucaldino, quem Lequien, in sua ed. II, p. 731, retulit integrum; attamen in multis, a Bandinio late curateque expositis, discre- pare; tum observat duo alios occurrere indices : dein tradit, ia tres partes divisa esse hu- jus codicis Parallela, que quomodo cum cod. aut Rupefucaldino aut Vaticano conveniant aut ab uno alterove discedant, copiose animadverlüt, comparata edit. Lequien., quem inter- dum castigat. Denique supplet indicem scriptorum a Fabricio contextum : cujus supplementa ostea repetemus. Oudinus, p. 1113 sq. Joanni Damasceno juniori, qui modo a loco nata- lium J. Damascenus, modo a sede patriarchali, quam per plures annos occupabat, J. Απ- Liochenus in codd. dicitur, eruditione et sanctitate preclaro, circ. a 1090 et seqq. annis ad an. circ. 1120 florenti, attribuenda censet, preter libros De imaginibus, omnia opuscula, qua Mich. Lequien. tomo Η sue edit. Greeco-Lat. Damasceno, monacho et seniori, ascripsit : n. 1) Epitomen commentariorum J. Chrysostomi in Epp. Pauli; 2) Parallela moralia; 3) Eclogarum lihros II ejusdem methodi ; η Oratt. tredecim de variis argumentis, in celebrio« ribus Ecclesise solemnitatibus vel sanctorum festis pronuntiatas. Tum Oudin., p. 1775 Sqq., contra Lequien. pugnans, sententiam suam de memoratis libris uberius explicuit et copio- sius demonswatum ivit, J. Damascenum seniorem non potuisse illorum auctorem esse : in primis evincere studuit, Parallela sacra non potuisse scribi a Damasceno seniore, sed a Da- masceno juniore, sive Antiocheno, esse congesta; et Excerpta in cod. Vindob. Cesareo (A) diserte tribui J. Damasc. juniori, patriarche Antiocheno, atque in illo cod citari Andream, Ceesarec in Cappadocia archiepiscopum circ. a. 850; Theodorum Studitam, sec. rx, aliosque recentiores; nec codicem Eclogarum Claromontanum, codice Caesareo recentiorem, cum Le- quien. adeo vetustum esse censendum. Sed ipsum consules Oudinum, plurihus suum judi- cium confirmantem. — Pariter in cod. Coislin. CCXCIV, sunt Ecloge, seu excerpta Seriptu- re, Patrum et aliorum, in varia capp. et argumenta ordine alphabetico digesta, que ta- men, quia non semel laudetur in iis J. Damascenus, differre a Parallelis J. Damasceni, adnotat Montfauc. in Bibl. Coislin. p. 432. — Venetiis in cod. Naniano, CCXXIIX, n. 37, J. Damasceni Parallela, quem (Minzarell.) in cat. codd. Gr. Nan. p. 422 sq. putat illum esse codicem, de uo Lequien. p. 277 edit. Dam. Opp. Venetz, 1748, tom. II, et quem hic dixit esse biblio- theca. illustr. archiepiscopi Philadelphiensis M atque, postquam alia notavit, utilem fore existimat laborem, si quis Lequieni edit. cum hoc codice contierat. — Ibid. in cod. CXXXVIII bibl. Marc. exstant Parallela. V. Cat. codd. Gr. Marc. p. 79, sed cum primis cel. Morell. in Bibl. Gr. et Lat. mss., tom. 1, p. 83 sqq., qui docte jllum cod. recensendo comparat eum eum codd. Rupefucald. Laurentiano et Vaticano; tum adnotat librarios in ejuseemodi po- tissimum scriptis ausos fuisse haud pauca demere, adjicere, aut immutare. Hinc, id quod Oudini judiciuin aliquantisper infirmare videtur, animadvertit, sub littera e inesse quidem scholion de cruce Christi, Héraclii. imp. tempore a Chrosroe in Persiam ablata, a Lequien. . 215 editum; at nulla Andree Caesariensis, Theodori Studite, Antonii Melisse, Michael. Pselli, aliorumque recentiorum fragmenta, quibus adductus Oudinus illam collectionem (cujus tamen auctor neque omnino certus esse videtur, neque, num cod. Marcianus ean), quàlis primum a J. Damasc. sen. prodiit, collectionem, an delectum ex opere uberiore - contineat, cognitum omnino est exploratumque) , adjudicabat J. Damasceno, patriarcha Antiocheno. Denique docet humanissimus Morell. Joannis etiam Damasceni nonnihil illi cod. fuisse immistum, et preter Pythagoram in carminibus aureis ac Democritum, qui semel af- . feruntur, Librorum sacrorum loca et ecclesiasticorum scriptorum, quos nominat Morell. fragmenta tantummodo inserta legi. Qua cum ita sint, J. Damasc. sen. videtur aut puta- . batur olim, ejusmodi collectionem inchoasse; quam alii deinceps vel interpolarunt, vel alio- rum seriptorum, etiam ipsius J. illius Damasceni, atque, ut in tertia Parellelorum parte in cod. Laurent. potissimum factum est, profanorum scriptorum locis ac sententiis amplifica- runt : ettamen codicibus nomen J. Dam., utpote celebris auetoris, a librariis fuerit pre- fixum (quod etiam Hesiodi aliorumque scriptis evenisse constat); denique J. Dam. patriar- cha Antiochen. videtur vel similem compilasse collectionem, quamplurimis ex superiore repetitis, vel antiquiorem auxisse ac perfécisse. Hinc fieri potuit ut a librariis ejusmodi l'a- railela Joanni modo seniori, Damasceno, modo juniori, Antiocheno, ascriberentur. Harl. (4) Cod. CCXLI, u. i. V. Lambec. V. pog.221 sqq. (i) V. Montfauc. Diar. Ital. pag. 46, de,illius codd. &5 NOTITIA EX BIBLIOTHECA FABRICII. A6 INDEX SCRIPTORUM 1n S. Joannis Damasceni Parallelis sacris laudatorum, Α4 paginas editionis Michaelis Lequien, tomo 11. Excerpta ex cedice Rupe[ucaldino incipiunt α γαρ. "i31 bserui nomina, a Bundinio ez cod. Laur., wi supra jam monui, subjecta. IARL, A Actemenides, p. 121 b. fElianus, p. 92. 97 b. 104. 106. 109 b. 119 b. 425. 194. 195 b. 144. 146. AKschines, p. 104 b. 118. Aschylus, p. 79. 99 b. 147. 177 b. /£sopus, p. 175. Africanus, p. 463. Agatho, p. 74. 161 b. Agesilaus, p. 1499. Alchmeon, p. 166. Alexander, rex, p. !18. Alexis, p. 107 b. 145 b. 172 b. Ambrosius, thaumaturgus, περὶ σαρχώσεως xal πίστεως, 110. Amphilochius, episcopus Iconiensis, 785. Anaxagoras, p. 164. Anaxandrides, p. 141. 168 b. Anazimenes, p. 111 b. Antigonus, p. 121 b. Antipater, cpiscopus, 185. Bostrensis. 141. 754. Ex τῖς κατὰ τῶν βλασφημιὼν ἩὩριγένους πραγµα- σείας τὸ aeq. tv χεφαλαίῳ w'. 762. 768. £v χεφαλαίῳ C, . Antiphaues, 145. Antiphon, p. 146. Antisthenés, p. 146. a. 146 b. 147. 154. 175. Apollodorus, p. 107 b. 172 b. 181. Apollonius, p. 100. 144. a. 144 b. 187. Arcesilaus, p. 146. Archytas, p. 149. Aristarchus, p. 168 b. Aristippus, p. 154. Aristo, p. 122 b. 147. a. 147 b. Aristombrotus, περὶ ὄφεως, p. tu b. Aristonymus, p. 109, 141. Aristophanes, p. 121 b. 145 b. Aristophon, p. 172 b. Aristoteles, P 104 b. 118. 140. a. 146 b. 464. 165 b. 166. 181. Aristoxenus, P 149. Athanasius , 559. 444. 571. 595. 619. 674. ix τοῦ περὶ ἀνδρείας. 515. 180. Athenedorus, 152. 1607 b. B Bacchylides, p. 177 b. Basilius M. 947 seq. 367. 308. 515. 583. 400. 405. A27. 450. 454. 455. A371 seq. 448. 460. 505. 506. 507. 531. 522. 557. 560. 562. 566. 561. 571. 572. 599. 608. 614. 615. 627. 633. 640. 676. 619 bis. 680. 682. 686. 687. 694. 690. 699. 700. 702. 705. 109. 113. 716. — In Hexaene- ro», 501, 512. 318. 519. 329, 557. 548. 565. 593. 434 seq. 427. 457 seq. 495 "1 525 seq. ad 530. 550. 625 seq. 620. 642. 653: 662. 670. 685. €89. 139. How. 1 in Genesin. 292. — In Psalmos, 301. 314. 518. 529. 536 seq. 369 seq. 370. 572. 46. 497. 431. 454. &60. 461. 494. 553. 529 seq. 568. 569 seq. 580. 611. 654. 6355. 642. 678. 091. "3. — In principium Proserbiorum, 506. 319. 545. 362. 2303. 457. 443. 445. 504. 520. 555. 560. 058. 685. 693. — In Esaiam. 301 357 seq. 404. 521. 644. — De Spiritu S. 509. 435. 649. 191. — Epi- sole, 3508. 519. 3520. 354. 392. 519. 564. 611. 677. 680, 689. 694.— Ad Patrophilum, 448.— Ad Simpli: casum, horeticum, 022. — Κανονικαὶ διατάξεις. 46. 331 seq. 565. 576 seq. 511 $eq.517. 530. 645.— 454. Reguleg breviores, 306. 648. 658. —iequie fusius dis- putate, 405. 538. 564. 611. 610. 658. 078. — De fide, 298. 502 b. — Εαλοτίαίίο dd baptismum, 556. 080 seq. 587 seq. 450. 645. 656. 713. 728. -— Ad adolescentes, $19. 5604. — In illud. Attende tibi ipsi, 911. 519 seq. 557. 400 seq. 580. 607. 636. 645. 655. 600. — De araritía, 490 seq. 492. 573 seq.— Ei, τὸν Kotv, 650. — De Davide εἰ Saule, 56D. — In illud, Destruain. horrea mea, 475 seq. 485. — Quod Deus non est auctior malorum, 208. 511. 315. &»l. 524. 541. €73. 690 seq. — Ad divites, 564. 411. 476. 485 seq. 495. 148. — Ad ebriosos, 345. 411 seq. 602 seq. 605 seq. 629. 658. — In fame et siccitate, A491 seq. 574. 660. — Ad feneratores, 451 seq. 454, 474. 660. — In Gordium martyrem, 3239. 656. 705. 719. — De Gratiarum actione, 549. 945. 610. — Ad habitantes in. Lasic. 445. 659. 653. 120. — De jejunio, 565. 404. 417. 580. 602. 605 seq. 605. 618 seq. 622. 651..676..699 .- De ingluvie, 417. — De invidia, 443 seq. 430. 470 seq. 554 6233. 700. 717 seq. — De ira, 851 seq. 058. 060. 705 seq. — In S. Julitam martyrem, 459. 471 seq. 545 seq. 548. 680. — De legendis gentium libris, 564. 417. 642. 681. 797. — In Mamanten , $02. — Ad monachum lapsum, 580 seq. — Iu pa- rabolam decies mille talentorum, 600. — In quadra- giunta martyres, 210 Bassus, ἑομτνεύς, p. 154 b. C Caianus, p. 168 b. Caius Casar, p. 75. Callicles, p. 106. Cassianus, abbas, ἐκ τοῦ περὶ ὀκτὼ λονισμῶν. 960 seq. 540. Chrysippus, p. 91. 108 b. 110. 164 b. 106. Cleanthes, p. 108 b. 146 b. 172. 174. Clemens, 573. 593. 598. 402. 420. A355. 459. 530. 901. 535. 558. 570. 594. 628. 640. 702. 740. 741. — Alexandrinus, 507. 657. &x τοῦ α’ τοῦ Παιδαγω- γοῦ. 994. £x τοῦ p'. 569. 519. 564. 725. — Stro- matd, 480. 658. liber Il, 356. 570. 375. 408. 414, Ill, 438. 1V. 356. 480. V, 599. 573. VI, 454. 649- 657. VII, 399. 648. Clementis liber VII, 645. 751. 755. 718 : Quis dives salvetur. 515. 543. 512. 598. 448. 480. 503. 906. 594. 684. 715. ex Eclogis, p. 341. Clemens, Romanus, 752. Epist. 1, 510. II ad Co- finthios, 185. 181. Clitorchus, p. 171 b. Crantor, p. 146. Crates, grammaticus, p. 118 b. 181. Gyprianus, Epistola ad Fidum (πρὸς τὸν Φίδωνα), Cyrillus, Alex., 508. 418. 422. 458. 440. 447. 410. 479. 502. 508. 523. 506. 558 b. 564. 559. 000 seq. 612. 699. 701. ἐκ τῶν χατὰ Ἰουλιανοῦ. 409. liber 1, 559. 154. V. A711. AT8. X. 657. XM.- 595. XV. 755. XVI. 662, XVI. 515. 780. 782 seq. XVIII. 034. 753. 718. — ἐκ τοῦ ιε’ τῶν ἓν πνεύματι λατρείας. 564. (leg. περὶ ης ε. πι λ.) i" caput xix Joannis, 408, — Εἰς παρθενίαν. D Denrades, p. 154 b. Democrates, p. 146 b. Democritus, p. 79: 94. 100. a 100 b. 104 b. 105. i NOTITIA EX BIBLIOTHECA FABRICII. (8 410. 117 b. 199. 147. 161 b. 164. 165. 171 b. 472 b Demonax, p. 154. 168 b. Demosthenes, p. 100. a 100 b. 108. 122. 146. a 116 b. 102 b. S. Diadochus, 751. 7592. Didymus. $01. 304. 309. 405. 425. 458. 455. . 481. $15. 520. 557. 562. 570. 515 seq. 594. 630. 031. 645. 654. 675. 677. 018. 684. 687. 695. 699. 710. 724. 7237. 7187. p. 169. — In Ecclesiasten, 685. — In lsaiam, οὐ], $45. 077. 191. '181. — In Oseam, T18. — In Mattheum, 676. — In Evan- geiium Joannis, 754. — In Epist. ad. Corinthios, 21. — u^ ἀσωμάτον, 780.— 'Ex τοῦ λόγου τοῦ εἰς τὸν Ἰώ6, 189. — Εἰς τὸν Aüt χαὶ «bv Δαθίδ, 189. Didymus, Πρὸς φιλόσορον, 645. — Κατὰ Μανι- χαίων, 507. Dio, Romanus, p. 75. 99 b. 133. 147. a 147. b. Diogenes, p. 78 b. 100 b. 118. 192. 146 b. 147. 166 b. 472 b. 175. 179 h. Dionysius, 3559, 674. 679. Alexandrinus, 539. 480. 654. 780. 784. 788 bis. Dionysius, Alexandrinus, Περὶ φύσεως, 752. — Epistola 1 V ἑορταστικῇ, 735 , Dienmius, Areopagita, De divinis nominibus, 549. Diphilus, p. 162 b. Dorotheus, E 730. laudatur inter eos, e quibus Damascenus Parallela sua congessit , licet nomen ejus in opere ipso nusquam memoratum repererim. Eleutherius, $15. Empedocles, p. 90 b. 110 111 b. 145. 154 b. 161. 165 b. 166 b. Epaminondas, p. 118 b. Epicharmus, p. 99 b. Epictetus, p. 100. 105 b. 107 b. 117. 172 b. 174. Ephraimus, archiepiscopus Antiochiz, Ἐκ τοῦ εἰς τὸν Katy, 755. — Ἐκ τοῦ Í χεφαλαίου τοῦ περὶ τοῦ γραμματιχοῦ Ἰωάννου καὶ Συνόδου, 158. Epicurus, 759. 90 b. 140. 154 b. 164. a. 164 b. Epiphanius, Cyprius, in Ancorato. 299. Esaias, abbas, 677, 698. 721. Evagrius, $07. $531. 541. 356. 362. 365. 275. 50]. . 404. 419. 497. 447. A48. 400. 481. 515. 518. 563. 570. 615. 629. 630. 650. 654. 661. 104. 101. 715. 714. 721. 7125. — In Proverbia, 309. Euclides, p. 146 b. 156 b. 174. Euripides, P 14 b. 79. 99 b. 10i b. 108. 116 b. 124 b. 144,145. 2. 145 b. 146. 156 b. 161 b. 162 b. 168 b. 172. 177 b. A Eusebii Praeparatio evangelica. 637. 1929 b. 173. 14 Eusebius, episcopus Alex. Vide notas Lequinti ad pag. 660 seq. 516. 531 seq; 3941. 393. 439. 425. 435. 410. 472. 561. 576. 597 seq. 1629. 657. 665 . 666 - 668. 671. 675. 697. 701. 111. 185. 5. Eustathius, 788. episcopus Antiochenus, 752. — Contra Arianos, 944. -- Περὶ φυχῆς, 7592. Γέροντας, 562. "Ex τοῦ ἁγίου Γέροντος, 4853. m τοῦ γερόντων, 646. Intelligitur Gerohticum, sive iber, quo apophtheginata et narrationes de piis Patribus et monachis continentur. Gregorius Nazianzenus, theologus, 329. 357. 509. 50]. $78. 397. 405. 425. 435. 438. 440. 444. 446. 465. 495. 506. 508. 517. 539. 356. 558. 560. 505. 566. 501. 571. 055. 654. 640. 662. 664. 674- 700. 709. 720. — Oratio 1. 506. 5419. 595. 403. 404. 4358 seq. 512. 517. 525. 629. 683. 686. 687. 691. ὁ péyag ἀπολογετιχός, 350. Oratio IL, 505. 906. 591. 421. 550. ΗΙ, 363. 613. 688. 1V, 550. 448. IX, 479. X, 3520. 3835. 429. 548. ΧΙ, 598. 558. XV, 552. 448. 451. XIII, 998. 539. 109. XV, 2192. $51, 471. 494. 574. 581. 6560. 674. sq. 685. 685. XVI, 320. 229. 385. 500. 674. 079 sq. XVIT, 509: 505. XVIMH, 579. 591. XX. 352. 372. 540. 571. 669. 671. 683. XXI, 2999. 365. 729. XXIII, 503. 656. XXV, 520. 565. $175. 590. 418. 615. XXVI, 905. 519. 348. 420. 532. 679 seq. XXVII, 418. . XXVII, 729. XXXI, 581. XXXIH, — 570. 5339. XXXIV. 312. XXXV, 359, XXXVII. 418. XXXIX, 298. 305. 383. 581. XL, 998. 388. 505. 567. 581. 661. 669. 701 seq. XLH, 513. XLIII, 396. 655. XLIV, 655. — In S. Babylam, — 714. — Epistole, — 275. — Ἐχ τῶν ἐπῶν iambi, 3520. 391. 650. 653 661. 689. 720; hexametri, 628. — Gnome, 564. Monosticha, 505 seq. 707. 790. Te- trasticha, 539. 530. 575. 519. 296. 102. 408. 454. 437. 444. 111. 458. 478. 494. 505. 517. 564. 510. 608. 615. 617. 627. seq. 028. 646. 657. 661. 682. 691. 799. soluto passim sermone reddita exhiben- tur. Vide notas Lequinii pag. 630. — Poema he- roicum de rebus suis, 101. De secessione sua. 611. — Lamentatio ad Christum, 627] scq. — Carmen ad Olymp. 617. — Praecepta ad. virgines, 642. regorius Nyssenus, 315. 321. 273. 383. 404. 439. 458. 465. 504. 515. 568. 570. 615. 6571. 91- 109. 709. — De opificio hominis, 700. — In Canti- cum canticor. 3539. 458. — In illud : Hic est Filius meus dilectus, 779. — dn octo beatitudines, 312. Homilia I, 438. IIl. 505. 636. IV. 418. VII, 351. 519. — In orationem Dominicam, 559. 5129. Homi- lia 1, 465. 478. ΙΙ, 565. 381. 465 seq. IV, 466. V, 381 b. 418. 750. VI, 495. Vil, 589 — ix τοῦ χατηχητιχοῦ, 637.— Πὲρὶ τελειότητος βίου, 339. i SP Κωνσταντίνου πόλει χαταστ τοῦ Πε ἁγίου γορίου, 115. in alio codice : Ei, τὴν ἔαυ- τοῦ γειροτονίαν. -— In S. Romanum. 151 ^ Gregorii, thaumaturgi, capitula, 751. — Credo rius, thaumaturgus, De laudibus Origenis, . ATI. 554 seq. — Ἐκ τοῦ ὅτι οὐδὲν εἴδωλον ἐν τῷ χόσμψ. 635. 078. H Heraclides, p. 164. b. 171. Heraclitus, p. 106 b. Hermippus, p. 118. . Herodorus, p. 85 b. 107 b. 408 ϱ. 162. b. 9 Hesiodus, p. 108. 161 b. 168. Hesychius, 525. llierax, p. 118. Hierocles, p. 102 b 156 b. Hieronymus, p. 149) b. Hippocrates, 514. 122. Hippolytus, episcopus Remz, 787. — Περὶ Xe:- στοῦ xal τοῦ ᾽Αντιχρίστου 181. Homerus, 758. 161 b. 162 b. 177 b. Hyperides, p. 147. Hypsaeus ἐχ τῶν ὑποθηχῶν περὶ τοῦ εὑεργετεῖν, p. 144. I κκ. p. 116 b. 1418. 144. 146. 119. Ignatius Theophorus, 358. 702. 777. — Epistola ad Antiochenos 642. adde notas. — ad Ephesios, 687. 150. 772. TIS. 111. TT3. 119. 783. — Inter- polata, $51. — Ad Magnesios, T19. 185. 89. — Ad Philadelphienses, 713. 180. — Ad Polycarpum, 545. 049. [adde notas) 724. 779 seq.788. Αά Smyr- nenses, 914. 514. 747. T9. — Ad Trallenses. 650. 712. 1180. — Interpolata, 622. Incertus, 3035. 315. 3567. 583 seq. (fortasse Nilus, vel Serapio), 429. 454. 566. 617. 651. 633. (fo-san Nazianzenus) 688. 707 seq. (forsan Chrvsosto- mus). [blrierates, p. 154. . ος 901. 396. 425. 650. 051. 24. 769. 788. s Irenan Denies xai ἀνατροκὴ τῆς φευδωνύμου γνώστως, 747. 152. 1595. 788. Jus ὅτε 18S. 186. 181. — Kex αἱρέσεων, 579. 147. 155. 181. — Ἐκ τῶν 6 144. — Epistola ad Victorem, A80. Isidorus, Pelusiota. Vide supra in Dorotheo. Isocrates, p. 146. b. 151. 149. J Joannes Chrysostomus, 513. 515. 3350. 3531. 348 seq. 551. 358 seq. 968. 981. 386. 593. 398. 402 . 405. 414 415. 49. 421 seq. 425. 427. . 4355. 456. 4358. 444. 447, 456. 458. 460. 466. 478 seq. 495 "e 506. 508. 509. 515. 517 518. 519. 535. 540. b41. 542 seq. 548 seq. 557. 562. 563. 570. 572. b. 595 seq. 605. 628. 042. 646 ied 650. 653. 676. 677. 680. 681 585. 694. 700. 705. το 109 seq. 711. 712. 714. 715. 720. 22 seq. Joannis Chrysostomi in Ácta apostolor. 539. 517. 653. El; «bv lv Digi δεσμοφύλαχα, 456 seq. — Περὶ τῆς àyámQc,555. — Εϊς τὸν 'A0aváatov, 444. — ]n S. Babylam 655. — Ad recens baptizatos (vsogwtlstouc), 550. Πρὸς τοὺς φωτισθέντας 389. 462. — |n decollationem Baptiste, 432 seq. — El; β΄ Βασιλειῶν, 462, — Ἐκ τῆς εἰς τὸν Βασίλειον ελίας 463. — In Constantinum. imp. 396. 715 — Cruce. 697. — llomil. 111, de eleemosyna. 499. — Adversus. Eutropium, 521 seq. 657. (qui locus jn editis deest.) 669. --- In psalmum xLíuv. de Eutropio, 463 ο, 499 6]. — De gratiarum actione, 5435. — Homil. Vll, de diversis, 467 — Ho- seil, XXV]1II], (10m. V Savil.) 684.— De jejunio, 621. 629. — Homil. 111, de incomprehensibili, 594. — Homil. LXXV1I, in Joannem, 299. — El; τὴν iL eroi τοῦ Ἰούδα. 990 — a' πρὸς Ἰουλιανόν, . (fortasse Cyrilli). — In martyrem Julianum, 656 (locus dee in editis). — In Lazarum, 636 (deest in editis). Hom. XIV, in Mattheum, 375. — De conversione Matthei, 698 — Περὶ µετανοίας 335. M66. 535. 5923. 648.. In nativitatem Christi, 384. Ες τὰ θεοφάνια 469. 536 seq. — De pauper- tate foriiter [erenda, ὅτι χρῆ Ὑενναίως φέρειν πε- νίαν», 595. 048. 657. 6061. In psalm. xxxvur. $24. 592 seq. 497. 498. — In psalm. L. 515 el 9582-590. 595. — In S. Romanum martyrem, 572. — De sacerdotio, $50. 405. 5419. 6525. 054. — Ἐκ του ph; Σταχείριον 560. — De statuis, 576. El, tv ἀποζτμίαν ἐπισχόπων, HI. 554. 514. XV. 206 seqq. — In S. Stephanum 3504. — El, τοὺς ἔχοντας συνξισάκτους, 990. — In parabolam decies mille ta- lentorum, 354 seq. 518. 710.— "Οτι ἐπισφαλὲς τὸ εἰς θέατρα ἀναθαίνειν, 920. 555. — Ad Theodo- ram (αρεαπι, 569. 581 seq. 600. — In 1 ad Thes- sal. 545 pj — Homil. in Turturem (tom. VII Savil. ), 592. — In viduam,que duo minuta obtulit, 661. "Ex τῆς πη’ ἐπιστολῆς, 712 (nec in editis, neque in ms. codice. quo utor, sententiam illam Chrysostomi in epist. 88. reperio ). Joannes Climacus. Vide supra in Dorotlieo. Josephus, 278. 280. 359. 444. 458. 502. 500. $13. 525. 550. 649. 605 bis. 692. — Ἐκ τῆς Ἰου- ἑαῖχτς ἱστορίας. 669. — De-bello Judaico, 515. -- De imperio rationis, 510. — Ἐκ τοῦ λόγου τοῦ &va- Ἱεγραμμένου χατὰ Πλάτωνος, 789, et fortasse, 603. ' Julius, episcopus Romanus (sive Apollinaris ligas, si credimus Michaeli Lequien.). Epistola Vd Dienysium, 715. Justinus , 359. 351. 362. 398. Philosophus et martyr. 515. 600. — Apologia ], 446. 569. — 'Ex ου ρους z &Toloy(a; αὐτοῦ , 981, — Ἐκ «ου τ΄ μέρους, 794. — es ᾽Αντωνϊνον αὐτοχράτορα, i33. — Ἐκ τοῦ πρὸς Τρύφωνα β’ λόγου. 351. τη, — pl ἀναστάσεως, 154. 756 seqq. ad 763. — πρὸς Ἓλληνας παραινετιχός, 981. 518. L Leucippus, p. 110. t64. Lycius, p. 100 b. NOTITIA EX BIBLIOTHECA FABRICII. 5d Lycon, p. 154 b. Lycurgus, p. 107 b. Μαρτυρολόγιον τοῦ ἁγίου Βαθυλᾶ, 785. S. Maximus, 520. — Περὶ τοῦ αὐτεξονσίου 540. Meletius, episcopus Antiochenus, 755. Melissus, p. 164. Menander ,- p. 74. 79. 99. b. 100. 104 b. 116 b. rye b. 196 b. 161 b. 162 b. 168 b. 172 b. Menedemus. p. 117. Methodius, 504. 251. 438; episcopus Patarensis,. 765. Τοῦ ἁγίου ἱερομάτυρρς Μεθοδίου Πατάρων, 685. — Ἐχ τοῦ περὶ ἀγνείας συμποσίου, 045. — Contra Porphyrium, 778. 784. 785.— De resurrectione, se q. Metrodorus, p. 90 b. 146 b. 164. Miletus, p. 168 b. Monimus, p. 137. Moschion, p. 174 b. Musonius , p. 102. 117 b. 150. 151. a 151 b. 451 b. 161 b. 172 b. [Myson, p. 1'U.] Nicostratus, p. 121 b. Nilus, $516 seq. 540. 344, (ubi plura Nili, ad- scriptis numeris Grzcis sententiarum, credo, vel epistolarum ad quatermillestmum fere), 365. 516. 981 seq. 586. 392. 592. 404. 418. 419. 420. 435. 441. 460. 461. 471. 472. 481, 495. 502. 506. 507. 508. . 522. 549. 560 seq. 565. 569. 572. 516.594. . 606. 612. 6239. 631. 638. (p]648. 664. 681. 687. 691. 704.705. 706. Monachus, 597. 400. Asce- ta, $45. ín. epistolis, 535. "Ex τοῦ πατρός 459. Vide supra Γέρων. — Ἑκ τῆς διδασκαλίας Πέτρον, 415. ο Olympiades, p. 177 b. ] p Παμόλίων ( sic), Μαχεδονίῳ περὶ ὁμονοίας, p. 10& Parmenides, h ni b. 164. a 164. b. Phalaris, p. 100 b. Philemon, p. 99 b. 121 b. 145 b. 172. Philetas, p. 144 b. Philistion, p. ead. Philo, Judzus, 278. 280. 501. 504. 526. 5941. 245. 549. 556. 359 b. 367. 310. 312. 376. 918. $19. 387. 589. 405. 427 A34. 435. 456. 438. 48 b. 481. 502. 590. 531.539. 550. 5693. 507. 615 b. 650. 665. 675. 681. 685. 692. 705. 710. 711. 715. 150. 776 b. — De opificio mundi 314. 401. — De Abrahamo, 695. ix τοῦ Brosivo. 404. — De vita Moysis. 565. - - Περὶ τῶν tv Γενέσει A NU rM 962. (ubi vide notas ), $63. 296. 658. 748. 149. 790 b. 151. 154. 772. 114. 715. 116. 711. 183. 7184. 187. 788. — Περὶ τῶν £v Ἐξόδῳ ζητημάτων, 748. seq. 751. 752. 754. 172. 715. 111. 182, 784, 789.— Legatio ad Caium. 564. : Philoxenus, p. 121 b. 147. Phocylides, p. 99 b. Phonicides, p. 172 b; Photinus, p. 156 b. Pittacus, p. 125 b. 147 b. Plato, 315, 759, 762, 190. Plutarchus, p. 85 b. 94. 155 b. 157 b. 162. 171. 175. 111. b. Polyzenus, p. 100 b. Porphyrius, p. 169. Posidonius, p. 181. Protagoras, p. £64. Pythagoras, 762, [Nensra p. 84. 117. 125 b.] S Seleucus, p. 181. Serinus , p. 85 b. 117 b. 192 b. 149. 171 .. 51 NOTITIA EX BIBLIOTHECA FABRICII. "2 Serapion, 3339. To) ἁγίου Σεραπίωνος, 612, — Theophilus, 999, episeopus Alexandrinus, 601. Kpistola XX1V, 714. LV, $15. 194. 18. 781. Severianus, Gabalorum episcopus, 780. — "Ex Theophilus, libro ] ad Autolycum, 564. τοῦ κατὰ τῶν αἱρετικῶν, 385 seq. 155. Theophrastus, p. 85 ὑυ.100. 146. 151. 156b. 161b. Sextus, (Pythagoricus philos.), 411. 420. 440. 656. Theotimus, 640. 675. 694. 785. episcopus Scytho- Simonites, p. 168 b. 'poleos, 3581. (an Scythe, ut suspicatur Mich. Le Sixtus Romanus , 562. uhi vidc notas. quien. ex Sozom. VII. 25, — Εὶς τὴν Γένεσιν 615. Socrates, p. 100. 107 b. 117 b. 123 b. 147 b. — Περὶ νηστείας 643. — Ἐκ τοῦ, Εὰν προσφέρτς 474 b. 172 b. 115. 111 b. τὸ δῶρόν σου, 581. Solon, p. 199. 147 b. 154 b. 179 b. Thucydides, p. 117. 446 b. 169 b. Sophilus, p. 107 b. 121 Timzus, p. ibi. Sophocles, p. 79. 99 b. 100. 108. 446 b. 444. Timagoras, p. 110. 445 b. 168. b. 4735. 111 b. Titus, Bostrensis, 747. 785. — Ἐκ τοῦ περ Sostratus, p. 156 b.— 4 νοίας 789. 788 seq.— "Ex τοῦ χατὰ Mavtyalwuv Stoici, 759. λόγου α’ 763. — Ἐκ τοῦ ὅ’ λόγου, 785 Symmachus, p. 180. - X Synesius, 532. 624. Xenocrates, p. 116 b. 149. T Xenen, p. 164. . Xenoplanes, p. 90. 164. Themistocles, p. 144. Xenophon, p. 103. 117 b. 144. 159, 455 b. 157. Theocritus, p. ead. b. 162 b. 169. 7] heodectes, p. 102, Theodoritus. Vide supra in Dorotheo. 2 Theodorus, Ἐκ τοῦ αὐτοῦ τῶν Τέλητος ἐπιτομῆς Zaleucus, p. 79 b. cujus fragmentum satis log- περὶ τοῦ δοχεῖν, xal τοῦ εἶναι, pag. 101. gun est. heognis, 364. Lenon, p. 141. 31. Homilia in μµεταµόρφωσιν, transfigurationem | Christi, p. 791-804. Incipit : Aeücs παγηγυρίσωµεν. Hanc Billius cum versione sua primus ediderat, a. 1577, in Damasceno suo, Tecuso a. 1603. 1019. Emendatiorem ex codice Augustano vulgavit Grece et Latine cum no- tis David Hoschelius, Augusta Vindel., 1588, in 8; subjuneta insigni observationum Appeu- dice, quibus plura Philonis, Basilii Magni, Nazianzeni, Athensei et aliorum scriptorum loca ex mss. emendontur. Combefisius, tom. VII Bibl. conciopatorice hanc homiliam, in cod. Seguieriano perperam ad Joannem Antiochenum refertur, contulit cum ms. Seguieriano, sed i et Regiis duobus MMXXIX vetustissimo et MMXXVI. Lequinius etiam cum Colbertino CMLXXVII. Fabr. Exstat Paris. in quinque codd. bibl. publ. — Sed juvat, ne nimia catalogo- rum repetitio taedium ereet, secundum numeros, a, b, etc. a Fabricio notatos, Homiliarum : indices h. |. simul citare. In cod. Coislin. CCLXXXI. sunt quatuor J. Damasceni sermones ascetici, necnon capita octo in quadam S. S. loca qr putat Mich. Lequien. esse J. Dama- sceni. V. Montfaucon. Bibl. Coislin., p. 393, et p. 182 ac 183, n. a. et i; in cod. CVII, it. p. 388 sq. n.g. h. e, actres n. i. tum pag. 425 sq. n.a. et tres n. i. — Monachii, in cod. elect. LXIII, sunt Ποπ]. a Fabricio designate, n. a. et 4. — in cod. LXXVIII, et eod. CIV, varii set- mones.— in cod. LXXX, n. &.— in cod. €CXIV, n. b.—Vindobon. in cod. Caesar. XXXV , Orest. n. k. — Orat. n. A. et n. b. V. Kollar. Suppl. p. 262 sqq. — n. bh. in cod. CXL, 7, Larmbec. IV, pag. 205. — n. d. in cod. CCXLIX, 14, Lambec. V, pag. 305. ubi v. Kollar. not. — Sec. cat. codd. Anglis, etc. sunt varii Damasceni Sermones, tom. 1, jn Bibl. Bodlei. n. 148, 196, 199. quinque, n. 234. 274. bis. 283. 290. 688. 726. 2500. 3383. 5824. — Oxon. n. 211, in tom.II, n. 5845 et 5950. — Taurini, n.a. et f. in codd. EXX οἱ CXLVIII; v. cat. codd. Gr. Taur. pag. 166 et 239. — Pag. autem 398, in cod. CCCXX, fol. 12, tribuitur J. Damasceno Encomium archangelorum et angelorum, cujus initium τὸν μὲν λόγον ἡ πρρθυμία κινεῖ, In primo tamen to- mo Auctarii novi Cembefisiani, pag. 2525, exstat Gr. ac Lat. sub nomine Michaelis Syncelli. — in eodem cod. fol. 398, J. Dainasceno ascribitur sermo in. receptionem manus J. Baptiste, cujus tamen auctorem Allatius in. diatriba de Symeonuza scriptis, p. 90, facit Theodorum Paphnopatam, sub cujus nomine legitur etiam in cod. CCLXXIX Cesar., part. 1, Catal. bibl. Vindob. V. Cat. codd. Gr. Taurin., p. 400, sine auctoris nomine Latine ap. Surium et Lipo- mannum. V. infra vol. IX, p. 101 ed. vet. — Florentie, in cod. Laurent. Medic. XXXHI. 28, plut. 9., n. a, et tres serm. Damasceni in Dormitionem Marie; iterum n. a. in cod. XXXI, 19, plut. 10. V. Bandini cat. I, p. 456 et 406. — Venetiis, in cod Naniano LXXIII, 18, Orat. n. g. — In cod. CXXVI, 16, n. i. V. Cat. codd. Gr. Nan., p. 149 et 348. — Neapoli, in. cod. bibl. J. de Corbonaria, etc. Ithomilie quedam, teste Montfauc., in Diario Ital., p. 309. — Lei- de, inler codd. Vossian. Homil., n. a. et hom. in sepulturam Domini nostri,et eas, qua fe- rebant unguentum. V. Cat. bibl. Leid. p.403, 29. — Matriti, incod. Regio LXVII, Hom. n. d. V. Iriárt. €at. codd. Gr. Matrit., Dag: 280. — Oudinus, l. c., pag. 1780 sqq., omnes, que inedit. Lequien., tom. IJ, p. 791-910, sub Damasceni nomine continentur, judicat uberius- ue ostendere studet; incertas esse, vel J. Damasceno suppositas ac junioris scriptoris. arl. b) In ficum arefactam cet àn parabolam vinee, pag. 804-810. Incipit : xtu& µε πρὸς τὸ λέχειν. Prodiit ex duobus codicibus Colbertinis et tertio Thome Galei. In. inscriptione hujus homilie Damascenus dicitur monachus εί presbyter τῆς ἁγίας Χριστοῦ τοῦ θεοῦ ἡμῶν ἀναστά- σεως, Ecclesie sancte Christi Dei nostri resurrectionis (Fabr.) Exstat Ρακίδ., in ibl. publ. codd. DCCCCLXXXVI. et MCDLXXVI. Harl. 93 NOTITIA EX BIBLIOTHECA FABRICII. 5i €) In S. Parascevem ct in crucem pag. 810 - 815. Incipit. Tlerfpursar ἡμῶν λοιπόν. Primus sub Chrysostomi nomine edidit Grece Hoschelius Auguste Vindel. 1587, in 8, (j) inter va- rias Patrum homilias, p. 490. Exstat etin Clirysostomo Savilii, tom. V, MW 906, et in Greco- Latina edit. cum Frontonis Duce&i versione, tom. VI, pag. 336. Et sub Chrysostomi nomine Grece et Latine est apud Jac. Gretserum, tom. Η, De cruce, p. 460. Sed Damasceno resti- tuit Lequinius ex codice Regio MMCCCCXLIM, οἱ altero Remensi, qui itidem transiit in Re- ram bibliothecam. Fabr. In codd. Paris. bibl. publ. DXX οἱ MDXCV, Catal. codd., tom. It. arl. d) [n Sabbatum sanctum, p. 815 — 833. Incipit: Τίς λαλήσει τὰς δυναστείας τοῦ Κυρίου: Pri- mus ediderat Graece cum versione Petrus Pantinus, Antwerp. 1601, iu 8, ex bibl. Antonii Co- varruviee, inter homilias varias S. Chrysostoint, Antiochi et Germani (&*. Inde repetiit Ducmus in editionibus duabus Damasceni, a. 1603 et 1619. Pantini versionem in Bibl. concionatoria emendatiorem dedit Combetisius. Lequinius Greca contulit etiam cum mss. Regio MMCMLII et Colbertino MMCDXLII. Fabr. Sec. Cat codd. Paris., vol. IT, in codd. MCLXXV et MCCXCII ; Vindob., in cod. Casar. XXXV, n. 36. V. Kollar. Supplem. ad Lamb. comm. pag. 264;. &dd. Oudin., pag. 1740 sq. e) In Annuntiationem, pag. 833- 835. Latine tantum ex Aralsico. Incipit: Jam tempus est, [ratres dilectissimi. Non antea edita. f) In Annuntiationem homilia altera, p. 835-841, Gra»ce primum vulgata a Lequinio e co- dice Seguieriano, addita Latina versione. Incipit : Νῦν ἡ τῆς βασιλίδας βασιλική. Fabr. Ex initio orationis (quee est in duobus codd. bibl. publ. París.) colligit Oudin. ]. c., illam esse habi- tam in festivitate. celebri memorati mysterii, que sieculo 1x, dnnis centum post J. Dama- sceni sen. etatem, instituta fuisset. In cod. Paris. bibl. publ. MCELXXIX, 3, est Joan. mona- chi et presbyteri Ευ Homilia in Conceptionem B. Virginis. Harl. g) In Natalem S.Marie, p. 841-849. Incipit: Δεῦτε, πάντα ἔθνη. Primus edidit cum versione sua Jac. Billius, in editione Damasceni , Paris. 1517 (recusa ann. 1603, 1615 et 1619). Casti- gationes Petri Pantini (qui ex duobus niss. vetustis et probes note eam (l) vertisse se testa- tur) leguntur inter varias Patrum homilias, p. 380 seq. Successerunt deinde nove cure Combefiii in Bibl. concionatoria e codice Mazariniano, et Lequinii e ms. illustris Passio- nei. h) H. /n Natalem B. Marie, p. 849-857. Jncipit: Λαμπρῶς πανηγυρίνει dj χτίσες ehuspov. Primus edidit Lequinius e codice Reg. MMCCCL, collato cum versione inedita Leonis. Allatii, sed qui hanc homiliam Theodoro juniori Studite tribuit in libro De Simeonibus Fabr. Due homilie tribuuntur Joanni Damasc., in cod. Coislin. CCLXXIV. V. Montfauc. in. Bibl. Coisl. p. 388, et in eod. cod. ibid., p. 389. Homilie n. f. et tres n. i, signaue, p. 421 ; homil. n. g., in cod. CCCVI. — Hom. in Natalem Marie Virginis estin octo codd. Paris., bibl. publ. — In cod. etiam. Cesar. XXXV, n. 34, asseritur illa J. Damasceno, nec dissentit Kollar. in Supp!. ad Lambec. comuin., p. 262 sq. At, monente Oudin.. ]. c., etate Damasceni nostri nondum institutum erat festum Nativitatis Marie Virginis, quod seculo demum nono, vel medio, vel labente, post Theophili imperatoris mortem factum est. — Sub Theodori Studits nomine infra in vol. IX, p. 112, add. ibid. p. 246 ed. vet.— In cod. Cesareo Vindob. XXXIX, quo continentur Excerpta miscellanea ex diversis variorum auctorum scriptis, sunt etiam Excerpta ex J. Damasc. orat. in Nativitatem B. Mariw, ex. opusc. De voluntate Christi, et de duabus Christi naturis, ex eodem περὶ τοῦ μνημονευτιχοῦ, ex ejus orat. in obitum et as- sumptionem B. Marie, denique fragm. Περὶ πάθους xat ἑνεργείας. Harl. i) El; «t» κοίµησιν, in. Dormitionem B. Marie, homili& tres. Prima incipit : Μνήμη &xaitov pes ἐγκωμίων Τίνεται, pag. 857-868. Secunda incipit : ἔστι μὲν ἀνθρώπων οὐδείς, pag. 868-882 ertia. incipit : Ἔθος ἐστὶ τοῖς ἐρωτικῶς, pag. 882-886. Has tres homilias primus ex mss. Regiis MDCCCXX et MMXXVT; Colbertino CMLXXVII ; Seguieriano et ms. Sangermanensi Paris. Grace vulgavit Lequinius. Duas priores ex Raph. Volaterrani versione (m) habet editio Basil. (I) Versio l'antini lucem non vidit. (j1 Titulus collectionis H«schelianze est: Όμι- iat θεοφόρων τινῶν Πατέρων. Integrum libro vi, cap. 10 recenseo. [infra, vol. XIII. pag 534 sq. wk) V. infra, vol. ΧΙ, p. 750 sq. h. , (&) Prius prodiit Lat. versio Raph. Volaterrani, ia bujus opere, inscripto : Be institutione Chri- stiena ; it. De prima philosophia. Joannes Damasce- nus De dormitione Marie, ab codem Latine versus. hem e:xeremoniz Ecclesi, jussu. Leonis X edite, Venetiis, 1516, fol. V. Cat. bib!. Leidens. pag, 97. — ln bibl. Sfortianz cod. est J. Damasc. Sermo I» obitum Marie virg. teste Montfauc. in bibl. hi- Mioth. ns. 1. p. 700 D. — Y:ndobonm, in. cod. Casar. XIV, n. 56-58. sunt tres Orau. in. Dormni- Uonetb, cic. , Mariz, de quibus copiosus ast Lambcc. Vill. p. 480 sqq. ed. Kollar. qui notas subjecit plures.Lambec. adjunxit Dissertat. de dormitione, s. assumptione B. Maria Virg. in coelum mire lon- gam οἱ a consilio coramentar. de bibl. Cws. alic- nam (ut ipse Kollar. pag. 283. not. A. haud diffitc- tur), quam olim Diario sacri itineris Celensis , Vindob. 1666, £, inscruerat, pag. 67-202; in com- ment. vero de bibl. Cas. |. c. p. 285-410, τους” gnitam et nonnullis locis aliquantulum inutatam, iterum exhibuit. Kollar. in nota primum miratur, J. Alb. Fabric. qui Lamhecii Prodromum Ifisto- rie litteraria una cum Diario sacri itineris Cel- lensis, Lips. 1720, ful. sub prelam revocavit, nul- lam harum Lambecii posteriorum curaruny fecisse mentiorem : tum adnotat, ab hac altera ctiam Lambecii lima multa adhuc limanda superesse, et 55 NOTITIA EX DIBLIOTHECA ΕΛΡΗΙΟΙΣ. 96 1575 ; et Parisienses, an. 1577, 1603 et 1619, ex interpretatione Jac. Billii. Inde Combefisius Uilianse illarum versioni castigatee homiliam tertiam ος Leonis Allatii versione addidit in Bibl. concionatoria. Lequinius ad homiliam secundam memorat quoque liberiorem Lipo- manni interpretationem, que exstat in ejus Vitis sanelor., tom. VI, et apud Surium ad 15 Augusli. Fallitur Caveus, qui cam homiliam ideo manifesto spuriam pronuntiat, quod in illa citetur Euthymius, qui sub Alexio imp. vixerit: nam per εὐθυμιαχὴν ἱστορίαν, pag. 819, respicitur ad alium Euthymium, longe vetustiorem, abbatem, qui defunctus a. C. 419. Fabr. At tamen Labbeus in Nova Biblioth. mss. etc., part. n, p. 81, et Oudin., ]. c., pag. 1746 sq., ubi quoque de codd. agit, in quibus 1] supersunt,in primis pag. 1721 sqq. et 1781 sq., ideo quod festus dies Assumptionis Marie annis centum post J. Damasceni obitum fuerit insti- tutus, contendunt, homilias illas nullatenus posse ad Damasc. referri. Oudin. praterea animadvertit alias inesse opiniones, Damasceno indignas, et in mss. codd. illas modo attribui Andree , Cesaree Cappadocuin archiepiscopo , seculi αχ — scriptori , modo Germano II CPolitano archiepiscopo, sec. xir, ita ut. auctor illarum sit plane incertus. Harl. k) In S. Joannem Chrysostomum, p. 886-895. Incipit : Ἔδει μὲν, ὦ Ἰωάννη, Primus cdiait Lequinius ex ms. Mauritii Le Tellier, archiepiscopi Ποιηεηςὶς, Latinaque versione donavit. Fabr. Etiam hanc laudationem esse Damasceni, dubitat Oudin., pag. 1755, n. 12 , cilatque codd. quosdam mss. in quibus illa reperitur. Adde supra, val. Vm, . 459 et Lambec. comm. VIII, p. 635 sqq. — Exstat vero Paris. in bibl. publ. cod. CXXXVIU. — In cog. bibl. Sfortian; teste Montfaucon. Bibl. biblioth. ms., I, pag. 702. 4. — Vindobone, in cod. Cis. XXXV, n. 33. V. Kollar. in Suppl. ad Lamb. comm., p. 262, qui adnotat, illam ex edit. Lequien. a Stiltingo depromptam et in actis Chrysostomi mens. Sept. tom. IV, p. 700, esse vulgatam. Harl. |) In S. Barbaram virginem, martyrem, passam sub Maximiano, p. 895-920.Incipit : Ὑπέμ- κειται μὲν ὁμολογουμένως. Latine dederat Combefisius in Bibl. concionatoria ad 4 Dec. Grecam primus Lequinius e cod. Regio MDCCCXXXI. Fabr. Sive secund. catal. codd. Paris. tom. 11, in cod. MCLXXX, 13. — Πὐίά. in cod. MCDXCI, n. 16, memoratur J. Damasceni Orat. iu laudem S. Anastasie ; atque in Indice tribuitur S. J. Damasceno ; sed in cod. MCLXXIX, 8, ubi eadem occurrit, additur nomini episcopi Eubcm. Barbare tamen laudationem Combefi- sius Nicetae potius vindicandam putat (v. supra, vol. VII, p. 749); contra Oudinus, p. 1753, Georgio, Nicomediensi episcopo, cui tribuitur in cod: Eusebii Renaudoti, et pag. «às, judi- cat, cam propter fabulosas omnemque fidem perdentes prodigiorum narrationes Damasceno, cui quidem Allatius et Bollandini in Vitis sanctorum in prolegomenis ad Vitam J. Dam. ad diem vr Maii, n. 16 fol. i, eam assercre malint, omnino esse indignau. Conf. infra, vol. IX, p. 60. ed. vet. Harl. Claudunt volumen, post fragmentum ex sermone Damasceni in B. Virginem ex Ca- tena regia in [πιο 1, 35. cod. Reg. MMCDKXL., incipiens : Ὅ τῶν ojpavov δημιουργός τε καὶ συνοχεὺς , 910. Precationes tres in horologio Grecorum obvie. I incipit: Δέσποτα Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, 1L: Πρὸ τῶν Οθυρῶν τοῦ ναοῦ σου, et IlI : Τετρωμένος xapblav εἰμι ἐγώ, p. 911, 912. | Scripta edita Damasceni, vel Damasceno tributa, que in editione Lequiniana non ezrstant. 1. Historia Judaica de Barlaamo eremita, et Josaphat, sive potius Josapho, rege Indie, qua ex veteri Latina versione exstet in antiquis editionibus Damasceni et in. Vitis Patrum ex Coloniensi editione, et apud Lipomannuin tomo V. Auctorne versionis fuerit. Anastasius Bibliothecarius, ut persuasum Caspari Barthio in notis ad Hermo Pastorem, p. 910, viderint alii : certe falluntur qui Georgio Trapezuntio illam interpretationem tribuunt, eum lecta jam sit Vincentio Bellovacensi xv, 64, Speculi historial., Jacobo de Voragine, Hist. Lombardice c. 175, ct Petro de Natalibus x, τά Vide Allatium De Georgiis, p. 376. Ex alia versiorie sua hanc historiam in suo Damasceno Billius dedit, et ex Billii versione Surius ad 27 Nov., et Rosweidus in Vitis Patrum, pag. 186. Graece necdum prodit (1), licet obvia in variis bi- bliothecis. De Caesareis mss. vide Lambecium VIII, p. 289, 293, 294 (n). Incipit : Όσοι Ηυεύ- µατι Θεοῦ ἄχονται. Ὠδιηᾶδύοπο plurimi codices tribuunt, et Martyrologium Romanum 27 No- alios, praesertim Lainbertinum, postea Bencdictum XIV. P. M. id orgumentum multo felicius tractasse. Idem Koll. quosdam castigat Lambecii errores. Multa bene disputat Lamb. contra. Collyridianos, Marix divinam naturam attribuentes atque som- nwiantes, Mariam mortis prorsus fuisse expertem, add. supra ad n. 5, de orthodoxa fide. Sed, cui volupe erit, is legat diss. doctrina atque erudi- lione non minus quam opinionibus animo prz- conceptis abundantem. — Paris. in. decem codd. , quss. bibl. publ. exstant ille homil. οἱ Florentie in cod. Laurent. XXXIII, 33-56, plut. 9. V. Ban- dini Cat. codd. Gr. Laur. Il. p. 456./Hlarl. (n) Pag. 614-625. De codd. XXI, wu. 10. XXII. XXlil. XXIV et XXV, n. 1, nec tamen Kollar. pag. 619. in not. cum credulo Lambecio, eam, videtur J. Damasc. assignare. - - Eadem liistoria, nec ta- men integra, occurrit in codd. Cxs. CXLV. i1. 90. et tribuitur Joanni, menaclio μονῆς τοῦ ἁγίου Σά6α V. Lamb. ΜΥ, p. 254 sq. — Iu catal. codd. Bavar. (1) Exstat Grece et Latine in hac novissima Damasceni editione ex Ariecdotis Boissonadii. Εντ. 51 NOTITIA EX BIBLIOTHECA FABRICIT. 58 vembr., et recentiores Greci, ut Gennadius pro concilio Florentino, €. 5. Οὐχ ἵτον δὲ xai ὁ Ἰωάννης ὁ μέγας τῆς Δαμασκοῦ ὀφθαλμὸς ἐν τῷ βίῳ Βαρλαὰμ xa Ἰωσάφατ τῶν Ἰνδῶν μαρτυρεῖ. Omitto alia argumenta, que apud Allatium. $ XLIV seqq. Diatribee de Damasceni senplis possunt videri, ex quibus Joannem Climacum, vel Sinaitam, non esse illius Historie auctorem, colligitur. 2. Physices compendium, quod sub Damasceni nomine reperit et ex Greco versum Latine . edidit Billius, auctorem habet Nicephorum Blemmydem. Vide 1. Wegelinum, pref. ad Phy- scam jBlemmyde,, quai e codicibus duobus Augustanis Grece integriorem edidit, Auguste indel., in-8. J. Vita S. Stephani junioris, qui sub Constantino Copronymo pro imaginum cultu mor- lem perpessus est an. 166, Latine edita a Billio, qui e Greco vertit, atque inde a Surio 29 Novembr. auctorem habet non Damascenum, sed recentiorem aliquem, qui Constantino- pot scripsit, atque, ut Allatius in Diatriba de Damasceni scriptis, $ LIX, evincit, Simeonen: elaphrastem. Incipit : 6eióv τι χρΏμα ἡ ἀρετή. Grece ms. in bibl. Cesarea. Vide Lam- becium, VIII, pag. 376 (ο). Altera autem Vita ejusdem Stephani, que incipit : ᾿Αγαθὸν χαὶ δίχαιον xai πᾶσι τοῖς εὐσεδέσιν προαιρουµένοις ἀποδεχτὸν χατὰ τὴν τοῦ µεγαλοχήρυχος Παύλου, auctorem habet Stéphanum quemdam Byzantinum, qui jussu Epiphanii, abbatis, quadragesimo secundo post illius, cujus Vitam tradit, obitum scripsisse se testatur. de eaudatam Allatii Diatribam, $ LXII, et de Simeonibus, p. 81, et contra Creyghtonum, p. 336. , &. Octoechus, sive liber per octo genera tonorum, quibus utuntur Greci, dispositos con- Uünens canones et troparia, hoc est hymnos saeros et cantiones, qua a primis vesperis Dominice ad finem usque Misse canuntur. Vide Allatium, De libris ecclesiasticis Grecorum, p- 6&5 seq. Licet autem Damasceno Πίο liber tribuatur, cujus imaginem etiam editiones Grecrm Venet prefixam habent rudi delineatione ligno expressam; tamen non magis Damascenus auctor Octoechi in multis jam ab antiquo dissidentis, totius est, licet canones multi prosa oratione, qui in eo, quemadmodum et in Paracletice, et in aliis Grecorum libris ecclesiasticis continentur, Damascenum auctorem habeant, quam Menologii Grecorum, quod Damasceno tribuit Galatinus, VII, 51 De arcanis catholice fidei, vel typicum, quod a masceno restauratum fuisse scripsit Simeon Thessalonicensis. Vide Allatium, Diatriba de Damasceni scriptis, $ LXIX (p). Prodiit Ὀχτώηχος Grece, Venetiis, 1523, 1543, 1584, 10053, 1610, 1624, in-8. Scripta Damasceni adhuc. inedita (q) 1. Homilie quatuor asceticee quas e bibl. Coisliniane codice editurum se prestantissimus p. 5, de cod. XVII, sic citatur: « Narratio utilis ex interiore JEthiopum regione, qux India dicitur, 3d sanctam civitatem perlata per Joannem archi- wandritam monasterii S. Saba. Liber hic inscribitur Barlaam, et est illa ipsa historia qux Damasceno vulgo tribuitur. » Plura jam adnotata sunt supra vol. VIII, pag. 144 aeq. — Ab otioso monacho il- lam historiam esse conscriptam, censet Oudin. p. 1724, eamque p. 1729, vocat opus fabulosum; pag. autem 1755 οἱ 1755 excitat quosdam codd. mis$.; p. denique 1750 seq. copiosius disserit de illa atque de codd. et diversa variorum VV. DD. judicia recitat. Barl. (9s. pe 479. ed. Kollar. de cod. Casar. XV. n. 14. ubi Lambec. de auctore Vitz assenti- tsr Allatio. Add. Oudin. pag. 1752 sq. ubi, « dum scribo, ait, isia, opusculum istud Gr. et Lat. ex ass. codd. Regiis Gallicis excuditur in 4, hoc a. 1688, Paris, cum Miscellaneis aliis, apud J. Bou- dot, cura et stadio monachorum Benedictinor. congregat. S, Mauri in Gallia, atque illud attribu- tum Stepbano, Constantinopolitang Ecclesiz dia- «ono, ad quem pertinet, non, ad S. Joannem Da- mascenum. » Atque supra, vol VIII, p. 549, vitam Stephani junioris a Stephano, diacono Constanti- lit. esse conscriptam, et a monachis Benedicti- nis, Paris. 1692. 4, editam, scripserat Fabricius. Forsan scribendum (uit, 1682. Nam infra, vol XIII. . 855 sq. recensentur Montfaucon. Analecta eca, sive Yoria opuscula Graeca hactenus non edita, Paris. 1682, 4; in quibus ultimum locum eceupat Vita S. Stephani junioris, Stylitze, auctore Stepbano, diacono Ecclesie Constantinopol. cum versione Jac. Lopini, p. 3596-531. Utraque Ste- pani Vita, infra, in vol. IX, p. 144 e 145 ed. vet. inicr elogia Vitasque SS. commemoratur. Harl. (p) Conf. Oudin. 1. c. p. 1741 sq. in primis pag. 1711 8q. — Octoechus cum amplissimo J. Zonarz commentario exstat Vindobone in cod. Casar. CCVI. V. Lambec. comment. V. p. 17 sq. ubi Kol- larius in nota ex Lambecii additamento refert, su- resse in boc cod. recentiorem hanc manu Marci amunz, Cretensis, inscriptionem Ἰωάννου Δαμα- σχηνοῦ ἡ Ὀχτώηχος, fiyouv Ύμνοι εἰς τὴν ἀνάστα- ctv, xal ἐξήγησις εἰς αὐτὴν πάνυ ὡραία h. e. 6. Damasceni Octoechus, sive hymni in resurrectio- nem Christi, cum expositione valde pulchra. — Ibid. in codd. CCCVI, CCCVII, et inter alia in coJ. CCCIX, CCCXXIII, continetar liber ecclesiasticus cum antiquis notis musicis, Octoechus inscriptus, et maximam partem a S. J. Damasceno coniposi- tus. V. Lambec. V. p.571. 572 οἱ 514 sq. — Ibid. p. 605., de cod. CCCXXV, in quoest Hirmilogium Graecorum continens omnes Octoechi Hirmos, sive cantus initiales. — Leide, inter codd. Vossianos, Octoechus, cum j'glegomenis , et commentariis Cyri Theodori et J. Zonarz, qua agunt de incar- natione, passione et resurrectione Domini Latiue. V. Cat. bibl. Leid. pag. 396. n. 27. — In aliquot codd. Vatican. bibl. Petavii, Grace, et in uno La- tine. — Mediolani, in bibl. Αιπῦγοφ. jn duobus codd. et in aliis, Damasceni opp. ejusdemque opp. musica cum musicis notis, teste Montfauc. Bibl. bibl. mss. 1l. p. 66, 75 et 528 D. Sed de supposi- titiis aliisque scriptis abunde disputavit Oudinus. Sub nomine Damasceni cireumferuntur quoque scholia ín Epp. Pauli; atenim et desunt illa in codd. antiquioribus et ejus nomine indigna cen- sentur. De quibusdam aliis, v. supra in Catal. ge- nerali codd. et supra n. 6. Harl. (q) Add, Caveum 1. ο. pag. 026. H. 59 | NOTITIA EX BIBLIOTHECA FABRICII. 00 Lequinius recepit in Appendice, quam daturus erat, Damasceni operum. Vide cjus notas ad Damasceni Vitam, a J, Hierosolymitano scriptam, p. xv. 2. De fide opusculum, quod Allatius ad Aubertum miserat ( diversum ab edito, tom. I, pag. 390.) et de quo videndusin Diatriba de scriptis Damasceni, $ LXVIII. Fabr. — In cal. codd. Anglie, etc. I, n. 1882, citatur J. Damasc. De fide; sed quodnam sit opuseul. non adnotatur. Harl. 93. Lericon etymologicon. Λεξιχὸν παρὰ τοῦ ἁγιωτάτου xaX σοφωτάτου χυροῦ Ἰωάννου ποε- σθυτἐρου τοῦ Δαμασκηνοῦ διορθωθεν, xal ἀπὸ διαφόρων βιθλίων τὰς λέξεις εἰς ἑτυμολογίαν ἑρμηνεύσαντος. Incipit : ΤΑ, ἐπίῤῥημά ἐστιν ἐπ,πληκτιχόν. "Λατος ὁ ἀθλαθῆς, ἅτη γὰρἡ βλάθη. Opus ingens , inquit in Συµµίκτοις, p. 451. Allatius, copiosum et singulare (Fabr.). — Plura de hoc Lexico jam sunt disputata supra, vol. VI. p. 602 sq. Curatius tamen egit cel. Morelli in Bibl. Gr. et Lat. ms. 1, p. 85 sqq., ub non solum plures codices diversasque VV. DD. de ejus auctore sententias recenset ; sed etiam evincit, auctorem illius esse Joann. Zonaram, et docet contra Bandin. ( qui me ad hesitandum adduxerat supra VI, p. 633 sq.) Lexicon, quod Maxinto ascri- pitur, diver sum esse a lexico 1. Zonare, de quo ibid. p. 634, quedam sunt adnotata. arl. 4. Εἰς τὴν ὑπαπαντὴν τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. — Homilia tn occursum Domini. Incipit : Etye μὲν ἡ τῶν γενεθλίων πανήχυρις, Miserat cum versione sua ad Aubertum Leo Allatius. Fabr.— Est Vindobone in cod. Cesar. XXXV , n. 35. Sed Kollario in suppl. ad Lamb. comm. p. 263, dubium est, num ea oratio revera sit Jo. Damasceni , necne. Heri. B. El; τὸ γενέθλιον Κυρίου λόγος ἱστοριχός. In. Natalem Christi sermo historicus. Incipit : ᾿Ὁπόταν ^b fap ἀπέλθῃ. ( Fabr.) Taurini, in cod. quondam Regio CLXVI (Cat. codd. Gr. Taur. P. 253. ) — Venetiis, in cod. Nanian. CLIV, n. 9; atque Mingarell. in Cat. codd. Nan., pag. 47. Nonnulla in hac homilia legi fabulosa, aut ex apocryphis monumentis desumpta. — Florentie, in cod. Laurent. XVII, n. 5; at Bandin. cat. I, pag. 416, tradit, in calce p. 15, Greculum adnuotasse , hunc sermonem non esse J. Damasceni , sed ὄλλου τινὸς κχονδροῦ ἀνθρώπου xat ἀμαθοῦς. Atqui Fabric. infra vol. IX, p. 86 vet. ed. eum esse Joannis, episcopi Eubo, sine ulla hesitatione seripsit : et in Cat. codd. Paris. tom. Il, p. 235, ος cad. MOLXNIX, citatur n. 44, Joannis, Eubeee episcopi, Oratio historica in nativitatem Domini. arl. 6. Λόγος περὶ τῆς ἁγίας συνάξεως τῆς ἁναστάσεως τοῦ Κυρίου περὶ τοῦ μὴ χρίνειν μηδὲ μνησιχαχεῖν. Incipit : 'Az μὲν fj τοῦ ἁγίου Πνεύματος χάρις διά πάσης τῆς τοῦ Θεοῦ Πραφῆς, Eadem fere, paulo uberior, homilia sub Anastasii, Antioelieni, nomine edita Grace et Latine in tom. Ill Antiquarum lect. Canisii (r). Sed lic, que in ms. Palatino ad Damascenum refertur, multis detractis depressior est. Et forte Anastasii est, inquit Allatius Diatriba de Damasceni scri- ptis, $ LXXIV, a Joanne tamen Damasceno in eam formam contracta : ex Anastasio namque multa in sua commentaria transfudisse, demptis, que sibi eidebantur, deprehen- itur. 7. Διῆγησις περὶ τοῦ μεγάλου Αρτεμίου Ex τῶν Φιλοστορχίου. Incipit: Τὰ τοῦ μεγάλου καὶ kvbóbou- μάρτυρας Ἱλρτεμίου διηγεῖσθαι µέλλων ἀνδραγαθήματα. Á d 8. Paracletice in B. Virginem, secundum octo tonos Grecorum distincta : opus magnum et rarum, et Allatio judice, φιλοπαρθένοις futurum gratissimum. Hanc Lequinius in Operum Damasceni Appendice dare voluit cum versione Ludovici Maraccii, clerici regularis. | Conf. cl. Morell. Bibl. Gr. et Lat. mss. I, p. 29. 9. Canones (s) varii in sanctorum solemnitates. Εἰς τοὺς ἁσωμάτονυς. En angelos, incipit : Πάντες ἀνυμνήσωμεν πιστο[. Ei; τὸν μάρτυρα Kóvova. Incipit : 'O χαλλίνιχος vuv pápruc ὑμνείσθω. El; ᾽Αρτέμωνα τὸν páptupa , vai ἀλφάθδητον. Incipit : ᾿Ανοίγω τῆς Υνώσεως θησαυρούς. El; τὸν μάρτυρα θΘεόφριλον. Incipit : Αρχ] ἔχρη- μάτισας. Eig Εὐφημίαν τὴν μάρτυρα. Incipit : Ἔλχει πρὸς Eig τὸν Λάζαρον. ἨΗναὶρῖί : Ὁ πρὶν ἐκ μὴ ὄντων παραγαγών. εἰς Ἰωάννην τὺν εὐαγγελιστὴν χαὶ slg τὸν ἅγιον Ἀρσένιον, Incipit : ϐ χαθαρὸς ἠγαπημένος. d; τὸν ἅγιον Θεόδωρον τὸν Τήρωνα. Incipit : Θεοῦ σε, Θεόδυρε, ἀχροστιχίς. θεοῦ., σε µέλπω, δωρεῶν ἐπώνυμς. Eig Ἐπιφάνιον Κύπρου. lacipit : Ἐν τῷ τοῦ 0ε- ῥάποντος πιστῶς. (1) Pag. 67. ex cod. Davar. aut in ed. nova Dasuagii, sive Thesaur. monimentor. eccles. tom. IIl, pag. 465, ex ed. Combefisiana, recensita ad codd. Libl. Paris. Harl. (s) Oblymnorumsacrorum multitudinem et suavi- tatem, quos prosa et earmine composuit Damasce- nus, inter przecipuos Graeeze Ecclesie melodos cum Cosma jam pridem celebratur. Vide J. Hierosoly- ὑμνῳδίαν ἡ ἀχροστιχίς. Ἐγκωμιάζω τὴν πανεύ- φημον χόρην. Εἰς τὴν χοίµησιν τῆς θεοτόχου. Incipit : Πεποι- πιλµένη τῇ θείᾳ δόξη, ἡ ἀκροστιχίς. Πανητυριζέτω- σαν οἱ θεόφρονες. [V. ad n. 10 Gregorii Pardi. Ei; τὴν αὐτὴν χοίµησιν τῆς θεοτόχου. Incipit : Ηαρθένοι νεάνιδες. Eig τὸ γενέθλιον τοῦ προδρόµου. Incipit : Ὢς ὄρθρος εὐπρεπῆς. mitanum in. Damasceni Vita, e 5ΐ et 35 ; Snidam iu Ἰωάννης, Sed hac dere pluribus, nos, at spero, propediem edocebit Rev. Urbanus Godfridus Sibe- rus, Ecclesix et academiz Lipsiensis doctor egre- gius, in melodorum quam parat Grecorum IHéetoria. quantum equidem scio, lucem tantum videroat Prolegemena ad Historiam melodorum Graecorum, Lips. 1714. Ia Joecheri tamen Lexico cruditorum. 61 NOTITIA EX BIBLIOTHECA FABRICIT. El; τὴν ἵνδικταν. Incipit : "Ασωμεν, πάντες λαοί. [V. ad n. 10 Gregorii Pardi etc.] Εἰς Θεοδόσιαν ἐν χοινοθιάρχην. [Incipit : ἘὩς εὐοφλς ταξίαρχος. Ei; Ἰωάννην τὸν χαλυθίτην. Incipit : Πλουτισθεὶς ταῖς θείαις. EM Ἰωάννην τὸν πρόδροµον. Incipit : Δεῦτε, εὐνημῳ τῇ γλὠττη. Ei; τὸν Ἰώδ. Incipit : Tbv καρτεριχὸν ἁδέματα. κας P^ προφήτην 'Hcatav. lucipit : Φώτισὸν µε, ύριε (t). | . 10. T oparia, prope innumera, ip varias festi- vitates (a). Georgii Cbioniadz, Γεωργίου ταῦ Χιονιάδου σχή- part. 1v, p. 565, inter scripta Siberi, sed sine die κ consule, memoratur Historia melodorum Eccle- sie Gr. eorumque theologia poeliea e menzis li- brisque liturgicis; at Prolegomen. ad Hist. mel. Gr. non nominatur. Harl. (à) Paris. in bibl. publ. cod. CCCXLHI, n. 2, Cosmae, melodi, et J. Pamase. hymni : accedit commentarius in cod. MCLIV , 5n. 7, J. Dam. ca- Beats, sive bymni; sequitor typicum, sive ordo divini OfBeii, in Graecorum ecclesiis recitandi: — in cod. MDCCXX, n. 11, Canones. s. Cantus eecle: siastici acrostichi IV. Primi et tertii anctor Cosmas monachus, seeundi ct quarti Joan. Damaseents; h:zec amaia cum Gregorii , Corinthi archiepiscopi, inter- pretatione 5. commentario.—In cod. MMDCCCLIM, n. 7, eanon lambicus in festum Pentecostes : pas- sim inter lineas glossze, conjecta vero ad marginem scbolia. — praterea in duobus codd. Iambi de anima. — Matriti in bibl. reg. cod. CV, fol. 46, J. Damasc. Hymnus in nativitatem Christi, versibus iambicis, et fol. 49, In sancta lumina acrostichis, beroico elegiacum tetrastichon : qui duo hymni in novem odas, tribus tropariis pentastichis distin- ejas, sunt distributi ; fol. 52 b, Canon in sacram resurrectionem, in excusis, in Dominicam Pasche : hymnus prosaicus, qui etiam dividitur in 1x odas ; sed modo tribus, modo quatuor tropariis constantes; 101.55, canon in S. Pentecosten, versibus iambicis,in »x odas pariter tributus, et nunc tribus, nunc quatuor tropariis constans, fol. 58. iterum Canonis in S. re- surrectionem troparia priora; fol. 59. Canon in dor- mitionem Dei genitricis, prosaicus, itidem distributus in odas x, tropariis modo tribus, modo quatordistin- ctas. Hunc bymnum, cujus initium : ἀνοίδω τὸ στό- pa εἰς., et nulla fit mentioin ed. Lequiniana, lriarte, qui reliquos etiam hymnos, ex hoc codice memo- ratos paulo uberius persequitur, p. 418 sqq., Grzce cum versione Latina in lucem protulit (add. pulo post ad n. 10. Gregorii Pardi etc., de cod. inbob.) idem ex Cangii Glossario Greco, voc. Kawvv, refert verba: Canones dividuntur in norem odas, inter quas Lamen secunda nullibi apparet (nec in codd. Matritens.), sed componentis in pectore re- manet. — Viudobona, in. cod. Cesar. CXLVII, n.9, J. Damasc. canones s. carinina tria iambica penta- sücha, n. in festum Pentecostes ; in Nativitatem Christi, et in festum Baptismatis Christi, cum pa- rapbrasi. Gr:eca. Theodori Prodromi. V. Lambec. eomm. IV. p. 267 sq. — in cod. CCCIX, Canones anaslasimi, 68. 46 resurrectione Christi cum expo- sione amplissima, Lamb. V. p. 586 sq. — Cano- nes in diversis festis diebus in cod. Barocc. LIX, et a. 9906, 5. cod. Bodlei. CXXIII. Harl. (κ) Vindobonae in cod. Cesar. CCCIV, n. 2, sunt Στχτρὰ, s. Cantica cum antiquis notis musicis a Deminica Publicani et Pharisei usque ad festum Omnium SS. Subjuncla iisdem sunt alia varia οπής ecclesiastica, inter qux: Troparium S. J. i. v. Lambec. V, p. 569 seq.; add. cod. Naniap. ΟΙ ΣΧΥΙΙ οἱ cat. Gr. codd. Nan, p. 385. Harl. (e)Conf. not. ad n. 9. Víndobone,in codd. CCCXV , 1, ri (2 Aux εἰς τὴν πηγὴν τῆς γνώσεως Ἰωάννου τοῦ Aag σχηνοῦ. Incipit : Τὰ εἰωθότα ζητεῖσθαι χεφάλαια. ®orii Pardi, Γρηγορίου Πάρδου, µητροπολίτου Κορίνθου Ex. τῶν ἐξηγῆσεων εἰς τοὺς χανόνας τῶν Δεσποτικχῶν ἑορτῶν, ἐξηγέσεις εἰς τοὺς χανόνας τῶν αὐτῶν ἑορτῶν Ἰωάννου τοῦ Δαμασχηνοῦ. Incipit : Ὁ παρὼν οὗτος χανών (v). Theodori Prodromi, Θεοδώρου τοῦ Προδρόμου ἐξήγησις εἰς τοὺς iv ταῖς ἱεραῖς Δεσποτιχαὶς ξορταῖς ἐχτεθέντας χανάνας παρὰ τῶν ἁγίων xal σοφῶν ποιητῶν Κοσμᾶ xat Ἰωάννου τοῦ Δαμασχηνοῦ. [η- cipit : "Ἔοιχας, ἄνθρωπε τοῦ Θεοῦ, πρὰς τὴν τῶν ἐν ταῖς Δεσποτικαῖς xal δηµοτελέσιν ἑορταῖς (x). et CCCXVII, expositio in SS. Patrum Cosme, eplscopi Majumensis, et J. Damasceni Canones, s. Cantica ecclesiastica, in precipuis sacris solemnita- tibus cantari solita. Lambecius quidem comm. V. p. 579 ; iterumque, p. 585, epigraphe Graeca, arecen- . tore manu scripta, deceptus, tribuitLillam expositio- nem|Theodoro Prodromo. Verum Kollar. im notis ad utrumque locum docet eam csse Georgii, aut Gre- gorii Pardi, metropolitze Corinthi, uti codd. Vati- cani babent, ab Allatio in Diatriba de Georgiis et eorum scriptis, p. 418 et 419, laudati; οἱ codex Cx»sar. CCCXX, mox memorandus diserte testatur. Idem Kollar. ad priorem cod. animadvertit, tres Canores, s. Cantica in islo codice occurrere, quae in edit. Aldina aliisque non inveniuntur, nimirum, ut verbis utar Kollarii, codicis fol. 105, p. 1, in Dominicam τοῦ ἀντίπασχα, cujus initium : "Astopev, πάντες λαοί * qui canon, alias Damasceno tributus, inscribitur : Elg τὴν ἴνδικτον * deinde fol. 160, p. 2, Cosma Hierosolymitani in obdormitionem B. V. Maris, cujus initium : Πεποιχιλμένη τῇ θείᾳ 068r. In aliis mss. canon iste Damasceno ascribitur : de- nique in eamdem obdormitionem Damasceni, ut videtur, cujus initium : ᾿Ανοίξω «b στόµα µου. Hunc hymnum ab lriarto sub Damasceni nomine in cat. codd. Gr. Grace publici juris factum esse, aulo aute observavimus. — in cdd. CCCXIX, . Dam. Canones anastasimi, s. de resurrectione Christi cum expositione amplissima. Lamb. in p. 586 sq. — Iu cod. CCCXX, Gregorii, archiep. Corinthi, expositio in canones, s. cantica ecclesia - «tica festorum Domihicorum totius anni, ut eL in Triodia et canones magna hebdomadis et festorum B. Virginis Deiparz. Lamh. ib. p. 587. — Paris. in bibl. publ. cod. MDCCXX, n. 1, canones acrosti- chi quatuor : primi et tertii auctor Cosmas, mo- nachus, secundi et quarti J. Damascenus ; hzc omhia cum Gregorii, Corinthi archiep. commenta- rio. — Florentie, in cod. Laur. Mediceo XLVII, n. 4, plut. 57, Gregorii Cor. Expositio in Domini- cos canones festorum, etc., Sunt vero tredecim ca- nones partim J. Damasceni, partim Cosmas, mona- chi ; singulorum canonum tituli atque expositionum initia concordant cum narratione Allatii de Georgio, Corinth. metropol., ejusque canonum expositione (infra in vol. X, p. 804 sqq. vet. ed.) canonum tamen series cum eod. Palatin. CCCLV (ib. pag. 804), auctore Bandino in cat. codd. Gr. Laur. ll, p. 428 sq. Harl. | rz) Vindobone, in cod. Casar. CXLVII, n. 9, J. Damasc. canones, s. carmina tria iambiea pen- tasticha, cum paraphrasi Grzca Theodori Prodromi. v. Lambec. comm. IV, p. 267 sq. — in codd. CCCXVI et CCCXVIU. Theodori expositio in Co- sm: atque J. Damasceni canones, etc. Lamb. V, . 584 sqq., cum nota Kollarii. — Eadem in cod. aurin. quondam Regio CCLII, v. Cat. codd. Gr. Taur. p. $69. — In cod. Barocc. bibl. l'odlei. cod. CX, Theod. Prodroini Expositio Octoechi Cosmz ac Damasceni ; ejusdem Expositio hyninorum Cosma ac Damasc. qui in festis canuntur; J. Damasc. 63 NOTITIA EX BIBLIOTHECA FABRICII. 64 Eustathii , episcopi Thessalonicensis , commen. tarius satis longus et doctus in canonem Jo. Da- mnasceni in Pentecosten (y). Joannis Zonare in Octoechum. Joannis Dama- sceni expositio pulcherrima (2). Marci Eugenici, in. quosdam canones Dama- sceni expositio (s *). b eodem Allatio przeter ea, qu: Lequinius exhibet de Damasceno, missa fuere ad Aubertum : 4) Constantini Acropolita? Oratio , τοῦ σοφωτάτου κυροῦ Κωνσταντίνου Λογοθέτου τοῦ ᾿Ακροπολίτου λόγος εἰς τὸν ἅγιον Ἰωάννην Δαμασχηνόν. Incipit : Τῷ ἹἸωάννη τὸν λόγον, τῷ ἐχ Δαμασχοῦ τὰ ἑγχώ- µια. 2) De eodem Damasceno ex Macario Ancy- rano. Incipit . Ἡ τοίνυν ῥηθεῖσα ἁγία καὶ oixov- varii Ἁγιωπὶ expositi, conl. supra, vol. VIII, p. 141 seq. sect. 7. — In cod. Coislin. CCXIX, "Theod. Prodromi Enarratio in canones, ete. Explicantur cantiea et troparia, s. versiculi, gum in singularum solemnitatum officiis occurrunt. V. Montfauc. Bibl. Coisl. p. 273. — Venet. in cod. Naniano CLXXV. v. Cat. codd. gr. Nan. p. 584 sq. et p. 386 de cod. CLXXVIll. Harl. ; (y) Exstat Vindobone in cod. Casar. CCXCVAM, de quo late disserit Lambec. V, p. 556 seq. Harl. (1) Conf. infra, vol. X, p. 245, 6 ed. vet., supra ad n. 4 scriptor. qux in ed. Lequin. nondum re- periantur. — Exstat vero Vindobone in cod. Ce- sar. XXV, n. &. — cod. CCVI. — codd. CCCXIIU µενική. 5) ᾿Αχολουθία εἰς τὸν ὅσιον Πατέρα ἡμῶν Ιωάννην τὸν Δαμασχηνόν. lncipit : Ποίοις Dy ἄσμασι τοῦ xavóvoc. Al. τὸν μουσιχὺν τῆς Ἐκχλη- σίας τέττιγα. 4) ᾿Αχολουθία ἄλλη clc τὸν αὐτόν. Incipit : Χαίροις, Ἐκχλησίας ὄργανον. Too χανόνος ἡ ἀχροστιχὶς χατὰ ἀλφάδητον , xai iv τοῖς θεοτο- χίοις φιλοθέου. Al. ᾽Αδωνάϊῖ σοι «hv ἄδουσαν σεπτὴν xaí. 4) Αθανασίου τοῦ χατζύχη µεγαλυνάρια εἰς Ἰωάννην τὸν Δαμασχηνόν. Incipit : Μααρζωμέν σε, Ἰωάννη σοφὲ, ὡς χαρίτων λογιχῶν. (6) Βίος xat πολιτεία xat μεριχὴ θαυμάτων διἠγησις τοῦ Ev ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν Κοσμᾶ τοῦ ποιητοῦ. Incipit : Τιμᾶν ἐστιν ἄξιον τοὺς ἐφευρηχότας τὰ κάλλιστα. Scriptor profitetur, se narrare de Joanne Damasceno, quz praeteriit Joannes Hierosolymitanus in ejus Vita. * et CCCXIV. v. Lambec. comm. vol. lil, p. 104. — vol. V, p. 17 sqq. ibique Kollar. quem etiam con- feres ad vol. IV, p. 35 sq.— vol. V, p. 571 et 578; in cod. Coislin. CCIX. v. Monfauc. Bibl. Coisl. p. 275 sq. in cod. Naniano CLXXV. — J. Damasc. fraymin. sunt Mosqua in cod. Syn. v. Matthzei No- tit. codd. etc. p. 21 sq. Harl. (s) Marci Eugenici, episcopi Ephesini, Triadici; 8. de S. Trinitate et octo canones, s. cantica in B. Mariam sunt Vindob. in cod. Cesar. CLXXXVIFH, teste Nesselio in Cat. codd. Caesar. part. 1, p. 275, aut secundum Lambec. vol. V, p. 598 sq. in cod. ΕΟΟΧΣΥ. Conf. infra vol. X, pag. 551 edit. vet. ari. lI-————— M "—À . SANCTI JOANNIS DAMASCENI OPERA OMNIA QU/E EXSTANT CURA ET STUDIO P. MICH. LEQUIEN ORDINIS FRATRUM PR,EDICATORCM (Parisiis apod Joannem Baptistam Delespine, via Jacobsa, ad insigue divi Pauli, prope fontem S. Severini MDCCXII cum privilegio Regis. 2 vol. fol). YIRO ILLUSTRISSIMO D. D. JOANNI- PAULO BIGNON ABBATI S. QUINTINI, REGALIS ET COLLEGIATJ£ 8. GERMANI ANTISSIODORENSI& DECANO COMITI CONSISTORIANO, UTRIUSQUB ACADEMLIE INSCAIPTIONUM ET SCIENTIARUM PRAESIDI, ETC. Etsi patrocinii jure tua, VIR PRAESTANTISSIME, , cénseri debent quotquot litterati nostri opera in lucem emittunt, propter incredibile illud studium, quo, iniquissimis etiam temporibus, illustrissimi avunculi tui, Francie cancellarii integerrimi, providis consiliis, in litteris jucandis promovendisque obsecundas : eam gloriam hec sibi pre ceteris vindicat, quam pu- . blici juris facio, scriptorum S. Joannis Damasceni collectio. Id siquidem operis, quod summi omnium ordinum viri, ac tum ecclesiasticis infulis, (um singulari doctrina. specta- tissimi, diu assiduisque votis expetierant, quodque propter graviorem molem eruditi alii deseruerant, audacior ego sum aggressus, ea animatus spe, te mihi laboranti et contendenti ^. fautorem, officiosissimumque Mecanatem adfuturum. Νεο me fefellit exspectatio. Vir enim illud prelo parari accepisti, cum tuum mihi patrocinium subsidiumque propensissima benevo- lentia spopondisti. Quin etea qua in rem litterariam auctoritate vales, erpeditam facilemque tiam aperuisti, quo id tandem typis excuderetur. Unde meorum iste laborum . partus, te, son auspicem solum habuit, uti sezcenti libri alii qui apud nos prostant, sed et obstetricantem benignam manum tuam expertus est. Quinam vero alioqui fieri poterat, ut nove praecipui Orientalis Ecclesie doctoris lucubrationum editioni, in qua innumera et diversissimo res erpenduntur ac discutiuntur, protectorem alium ambirem, nisi te, DOCTISSIME atque HU- MANISSIME virorum, quem, prater raram εί paucis communem in. negotiis expediendis solertiam facilitatemque, immensa pene omnium scientiarum peritia praeditum — esse explora- tissimum est ? Hanc nostrates faustis vocibus prosequuntur, sibique de te gratulantur. et ap- plaudunt, sive te e sacro pulpito Christiane fidei capita aut. regulas morum pro innata tua smotendisque animis aptissima facundia edisserentem audiant, sive in. Scientiarum εί Inscri- ptionum veterum Academiis, quibus a Ludovico Magno prafici meritus es, singula dé quibus selectioris eruditionis viri copiose accurateque e schedis suis dixerunt, ex tempore retra- εἰαπίεπε, nopisque animadversionibus illustrantem, ac. si eadem ipse argumenta. deditiore epera. elucidanda suscepisses. Sed et quotquot exterarum gentium homines eruditi Lutetium wadique adveniunt, te pretiosissimum Galliarum nostrarum thesaurum et ornamentum nobis pene tnvident, rem miraculo similem apud nosvideri dictitantes, prastantissimum abbatem Joannem Paulum Bignonium, in quo eximie dotes omnes facto velut agmine concurrerint. Non solum enim ezquisitissimam illam eruditionem. tuam,' prudentiam, equitalem, εί alias quas dizi virtutes mirabundi omnes suspiciunt; sed et, quod illas eleganti decore. exornat, UT PRAEFATIO GENERALIS. 63 sinceram pietatem, religionem, modestiam, ac tandem ingenuum illum animi candorem, cujus ipsa tua frons certissimus illis qui te conveniunt, nuntius, , testis, ac sponsor est. Sic porro, vir illustrissime, nihil ab avita patergaque gloria, nihi ab.eorum incomparabili tum probi- tate, tum profendíéoro ac politiore litteratwra descisqens, auf degeserans, πο nudam magni ipsorum nominis umbram pra[erá, sed vitam exactissmafque repraseMas imaginem. Viva, inquam, et germana, πεο fucata prorsus imago es, prastantissimorum virorum, Hieronymi utriusque DBignonii, parentis etavi tui (ut non atavos longiori ordine recenseam ), quorum dignissimas laudes, quas ob pgexlara sua.de republica e) literis merita sibi conciliarunt, nulle in posterum aetates retigelunt. Idque multo réctius quod wniversa illa nature animique prasidia quibus ambo prefulsere, it fe ipse hereditario vehuijure cumulatissime concluseris ; ut qui ex insigni admodum gente vestra nascituri sunt, te perinde in exemplum sint habituri, quod debeant imitari. Quod faxit Deus, quoad hic wundus stabit ; te vero interim litterato orbi longos annos prasidere concedat. Vale eis igitur, vir illustrissime, et munusculum litteras rium quod mec observcantie gratique animi pignus erit, si qua se utilitate tuetur, ea qua cepisti cura atque humanitate complectere. Offerebat Obsequentissitmus dddictiséimusque Fr. MICHAEL LEQUIEN, Ordinis FF. Predicatorum. | PRJEFATIO GENERALIS IN NOVAM OPERUM S. JOANNIS DAMASCENI EDITIONEM. Ι. Joannis Damasceni opera diu avide expetita. — Johsnnem Damascenum nter prestantis- simos doctores suos censet Ecclesia Orientalis, ac preccipuo semper honore? coluit, cum pro- pter elegantissima cantica plurima, quee vir sanctus edidit, et quibus magna pars Officii eccle- siastiei Grecorum constat, propter qua» etiam Ἰωάννης votn*te, Joannes poeta nuncupatus est, tum in primis propter ingentem rerum presertim divinarum scientiam atque eruditio- nem, qua omnia fere et singula Chrjstiane fidei mysteria exiinia perspicuitate, aut Catholicis edisseruit, aut adversus hereticos propugnavit. Quod in causa fuit, ut Ἀρυσοῤῥόας cognomi- natus sit, sumpto vocabulo tum ab aureis doctrine fluentis, quibus affluit, tum etiam ob flu- men Chrysorrhoám quo Damascus civitas ejus patria alluitur. Quamobrem ex omnibus Eccle- sie Patribus vix ullius opera a theologis avidius expetita sunt, quam que Joannes Damascenus posteritati consignavit. Greecos omitto, quibus ceterorum instar ipse semper unus fuit. At magnam quoque existimationem in Occidente habuit, ex quo ejus libri Latine reddi cceperunt. ll. Translata primum Latine α Burgundione Pisano. — Swculo Ecclesie duodecimo, Eu- genio III Romane Ecclesie pontificatum gerente, liber ejus De fide orthodoxa, qui ceterorum precipuus est, ab Burgundione judice, cive Pisano, Frederici /Enobarbi prefecto,.in Latinam linguam tum primum redditus fuit, sed barbare prorsus et indocte, quippe quem interpres iste, ut Joannis Cononis, Nurimbergensis Dominicani, verba usurpem, versione sua, ne dicam inversione, verbum e verbo reddens, de more suo feedavit, Greca bona et lepidissima sor- didis Latinis immergens. Hoc viri apprime docti judicium fuit, de variis Patrum translatio- nibus, quas Durgundio attentavit. Hujus autem Burgundionis mentionem habemus in secundo Anselmi Havelbergensis episcopi dialogo, qui testatur eum Constantinopoli interfuisse colla- tionibus suis quas habuit cum Niceta Nicomediensi sub Calo-Joanne Comneno imperatore, cum illic Lotharii Germanie imperatoris orator ageret. Aderant , inquit, non pauci Latini, inter quos tres fuerunt viri sapientes, in utraque lingua periti, et litterarum doctissimi, Ja- cobus nomine, Veneticus natione ; Burgundio nomine, Pisanus natione; tertius inter ulios pra- cipuus, Grecarum et Latinarum litterarum doctrina inter utramque gentem clarissimus, Moy- ses nomine, Italus natione, ex civitate Pergamo. Eidem vero Burgundioni ascribendam cen- seo aliorum quorumdam Damasceni Joannis tractatuum translationem, quam in codice Regio 5966 reperi, quamque Henricus noster Gravius in sua auctoris ejusdem collectione, de qua paulo post dicemus, edidit. Eamdem enim ubique inficetam et rudem dictionem exhibet. III. Atqui translatione illa libri De fide orthodoxa, quam Burgundio elaboraverat, Petrus e PR.EFATIO GENERALIS. 70 Lombardus Magister sententiarum, sanctus Thomas, aliique seculi decimi tertii et sequioris evi de schola doctores, usi sunt. Creeteras vero Damasceni dissertationes, preter illam in qua de precibus pro his qui dormierunt habendis disputatur, nequaquam viderunt, nec usquam saltem ab eis citate reperiuntur. Plane S. Thomas, qui Joannem Damascenum eamdem, quam Theodoretus, opinionem erroneam de Spiritus sancti processione tenuisse asseruit, ab hac eriminatione temperasset, si in fine epistole de hymno trisagio, legisset Spiritum sanctum ex Petre per Filium procedere; quod etiam Theodoretus negabat, nec recte fidei sensui us- quequaque repugnat, quemadmodum suis locis a me demonstratum est. IV. Jacobi Fabri Stapulensis translatio libriDe (dé orthodoxa. Ejus prima editio, secunda, tertia. — Altera non prodiit Damasceni librorum Latina translatio, usque ad seculi decimi sexti initium, quo Jacobus Faber Stapulensis librum De fide orthodoxa anno 1506 inter au- lieos, ut ait, tumultus majore fide quam elegantia convertit, ejusque interpretatio Parisiis ex- cusa est in 4^, apud Henricum Stephanum anno 1507. Anno subinde 1512 liber idem Latine iterum editus est, opera Judóci Clictovei, cui epistolam ad Jacobum Ambasianum episcopum Claromontanum praefixit, suaque commentaria, qua ad Fabri versionem accommodaverat , singulis capitibus interjecit. Quam editionem Parisiensis altera similis secuta est anno 1519. Editio Greca Verongnsis. — Cum autem nullum Damasceni Joannis opus lucem hactenus Greece vidisset , anno Domini 1531 Donatus Veronensis librum integrum De fide orthodoxa: nativa ipsius lingua Greca, prima vice excudit cum sermone De iis qui in fide dormierunt, editionemque suam Clementi septimo pontifici Romano nuncupavit, Joanne Matthaeo Giberto episcopo Veronensi ita fieri consulente. Qui quidem preesul hoc preterea etiam atque etiam considerandum duxerat, inquit, nulli aptius opus de orthodoxa fide dicari potuisse, quam ipsi, cui adversus novos desertores veritatis, qui Lutherani vocantur, certamen assiduum esset.-Ad- dit: Hunc Damascenum habebis quasi telum acutissimum , quo si non priores illos, saltem hos posteriores confodias. Cujus quidem scriptoris laudes hoc in loco effusius predicarem, quantique semper nominis, non modo apud theologos, sed etiam apud philosophos et medicos fuerit, exponerem, si vel epistole brevitas pateretur, vel hoc ita obscurum esset. Hoc Donatus Pontifici Maximo, quibus significat quantum utilitatis Ecclesia omnis acceptura esset ex ope- ribus sancti Joannis Damasceni. V. Editiones alié Latine. — Anno 1535 et 1539 editiones alie libri De fide orthodoxa cum brevioribus annotationibus Jacobi Fabri Stapulensis Basileensibus typis evulgatee sunt, nec noh orationis De iis qui in fide dormierunt, cujus translationem adornaverat Joannes (Ecolam- padius, antequam ab Ecclesia catholica deficeret ; itemque Historie Josaphat et Barlaam, quee Damasceno nostro vulgo attributa erat, preemissa insuper ejusdem Joannis Damasceni Vita a Joanne Hierosolymitano patriarcha conscripta, quam idem (Ecolampadius in Latinam linguani perinde transtulerat. Que omnia Latine duntaxat prostiterunt. VI. Coloniensis editio. — Post septennium, anno utique 1546, Henricus Gravius Novioma- gensis, ordinis Predicatorum, vir doctissimus, ac multiplici nomine, tum de Ecclesia, tum de re litteraria bene meritus, collectionem novam publicavit operum sancti Joannis Damasceni, qua Colonie prodiit ex offlcina Petri Quentel ; in qua preter libros qui in anterioribus ex- stabant, seemonem adjecit De conversatione S. Joannis Damasceni, ejus Logicam, Introdu- cüonem elementarem ad Joannem Laodicee episcopum, tractatum de duabus voluntatibus et operationibus, Epistolam ad Jordanem archimandritam de hymno trisagio, Librum de here- sibus, Fragmentum sententarum de octo passionibus, Altercationes cum Saraceno, de judi- cio, carmiua denique et cantica ejus varia , necnon Cosme Majumensis, Theophanis et Scho. larii. VII. Editio Greco-Latina Basileensis prima, secunda, tertia. — Rursum anno 1548 isthaec tadem opera denuo excusa sunt Basilee a Matthaeo Hoppero, adjecto e regione Greco con- textu libri De fide orthodoxa, οἱ sermonis De iis qui in fide dormierunt, prout Verona ante- hac editus fuerat. Quin etiam anno 1559 consimilis editio Basilee iterum prodiit, ejusque cu- ram gessit idem Hopperus. Tandem anno 1575 editio altera ibidem ejusdem Matthei Hopperf curis elaborata est, cieteris omnibus longe auctior, adjecto insuper ad omnes fere tractatus Graco auctoris contextu. VH. Editiones Parisienses Latine, interprete Jacobo Billio. — Quia vero in omnibus illis editionibus, singulorum librorum translationes variis mendis scatebant,'harumque non psucze. barbara prorsus dictione hirsute erant, nec intellectu, imo nec lectu faciles; vir ' τι PR/EFATIO GENERALIS 13 doctissimus Jacobus Billius Prunamus, S. Micna?lis in Eremo cenobiarcha, operam posuit suam in nova versione omnium fere lucubrationum qui in Dosilcensi postrema cditiono exstaren!, adornanda, collato primum atque emendato textu ad codices aliquot manu exaratos. Translationem insuper adjecit libri Parallelorum, aliarumque lucubrationum, qua vel Joannis Damasceni nomen pre&ferrent, vel ipsum quomodocunque concernerent. Haec porro Jacobi Billii interpretatio publici juris facta est Parisiis anno 1571, at sine Greca phrasi, nisi quatuor homiliarum, de Transfiguratione, et de Nativitate B. Marie Virginis. Rursumque annis 1603 et 1619 posteriores due editiones aliorum operum, que in priori deerant, accessione locupletat& sunt a R. P. Frontone Duceo Soc. Jesu. IX. Cleri Gallicani preceptum de edendis Grece et Latine operibus sancti Joannis Da- masceni. — Sed quia editiones iste ultime suis numeris absolute non erant, atque in eis Grica desiderabantur, idcirco in comitiis cleri Gallicani generalibus que Parisiis anno 1635, subindeque 1636, celebrata sunt, decretum fuit, ut Joannis Damasceni opera typis denuo Grece Latineque accuratius et auctius quam antea ederentur. Quin et editionis adornande cura viro utriusque lingue peritissimo Joanni Auberto , theologo Parisiensi , et collczii quod Laudunense dicitur, in urbe prefecto, qui Cyrilli Alexandrini libros nuper Grrece et Latine publicaverat, demandata fuit. Decretum Gallicane Ecclesie presulum exstat in co- mitiorum illorum Actis ad diem xxi Januarii anni 1636. Du Lundi vingt-uniéme Janvier à huit heures du matin, Monseigneur l'Archevéque d'Arles Président. Monseigneur l'Archevéque de Tholoze a rapporté, et dit, que luy et Monseigneur de Seez avoicnt, sclon l'intention de l'Assemblée, conferé ensemble, et pris l'avis de quelques Docteurs, du choix des Livres des Peres Grecs qu'il seroit plus à propos de faire imprimer. Qw'ils avoient jugé que les OEuvres de saint Jean Damascene, d'Origene, de Maximus, et d'Ephrem Syrus, estoient les plus necessaires, entre celles de tous les anciens, pour servir à la décision des controverses de la Religion, lesquelles néanmoins n'avoient pas esté imprimées jusques icy en leur langue originelle ; voire que la pluspart de leurs ouvrages n'ont point esté imprimez pour tout, lesquels se peuvent trouver επ diverses Bibliotheques, et que pour cela il faudroit choisir quelque personne bien entendué en la langue Grecque qui pristcesoin : à quoy Monsei- gneur de Seez a ajodté, Que l'on pouvoit prier Monseigneur de Tholoze de prendre le Sieur Aubert Docteur de Sorbonne, pour l'un. des deux, que la Compagnie l'a cy-devant prié de choisir pour travailler sur le Droit Canon , et sur l'Histoire Ecclesiastique , et luy donner le soin de cette impression, pour ne charger pas l'estat de plus grande dépense. Ledit rapport concerté et agité, Mesdits Seigneurs de Tholoze et de Seez ont esté priez de traiter avec quelques Imprimeurs qui feront la condition la plus avantageuse, et en leur prestant la somme de huit mil livres, qui est entre les mains de Cramoisy, les obliger à l'im- pression desdits Autheurs, et aux autres qu'ils jugeront necessaires ; auquel traité ils feront entrer par préference le Sieur Vitré, Imprimeur du Clergé : Et en outre la Compagnie a desiré, que ledit Sieur Aubert [ust employé au soin de ladite impression; et pour ce, a or- donné, qu'il sera couché sur l'estat des gratifications, avec l'autre que Monseigneur de Tho- loze nommera pour le Droit Canon. Comitiorum porro pr&ses erat illustrissimus archiepiscopus Arelatensis Joannes Jouber de Barrault; archiepiscopus vero Tolosanus, qui in decreto nominatur, Carolus de Monchal, vir eximie eruditionis, et rei litterari& studiosissimus; Sagiensis demum episcopus Jacobus Camus de Pontcearré, vir itidem politiore litterstura excultissimus. Verum Aubertus, dum omisso Damasceno Ephrem Syrum edere primum proponeret, neutrum perfecit. Quamobrem illustrissimus dominus Carolus de Monchal, archi- episcopus Tolosanus, necnon illustrissimi DD. Dominicus Seguier Meldensis, Antonius Go- deau Venciensis, et Frapciscus Bosquet Monspeliensis, episcopi, clarissimique abbates de -Rancé, et de Liguy, qui posthac Meldensis itidem antistes fuit, eodem Auberto annuente, spartam hanc adornandam R. P. Francisco Combefis, τῷ µακαρίτῃ, ordinis Preedicatoruin, commiserunt. Combefisium, tum preesules illi quos nominavi, tum illustrissimus doctissi- musque Suaresius, Vasionensium episcopus, tum etiam Dominicani ordinis magistri gene- rales Thomas Turcus et Joannes Baptista de Marinis, tum denique, ut alios taceam, vir toto orbe celeberrimus, ac de Ecclesia optime meritus, Leo Allatius, ad id operis exsequendum 73 PRAEFATIO GÉNERALIS. 74 summis studiis excitarunt. Id testantur frequentes ipsorum ea de re ad eumdem epistolz quas hodie penes me habeo. Ille vero injunctum sibi pensum adorsus, dum Aubertum ex- orare non potest, ut ea secum communicet opuscula, que Allatius illi Roma miserat, ad alios Orientalis Ecclesie Patres illustrandos et edendos animum appellere cogitur. X. Conspectum operum sancti Joannis Damasceni Philippus Labbe evulgat. — Interim anno 1652 R. P. Philippus Labbe, Societatis Jesu presbyter, Conspectum πουα editionis omnium operum S. Joannis Damasceni monachi et presbyteri, quam animo conceperat in vulgus emisit, nec vero meditatum opus perfecit. Cuneta Damasceni opera in quatuor tomos distribuebat, cum tamen singula accurate nondum legisset, aut recensuisset. Hinc est quod eorum distributio non satis consulta et apposita videatur. Ceterum ingratus essem, nisi viro doctissimo me multum debere testificarer, quod multas auctoris mei lucubrationes in- dicaverit, quae me forsitan alias fugissent, multos insuper manuscriptos codices, quorum auxilio editio mea admodum aucta illustrataque fuit. Sperabat fore ut ea opuscula qua Leo Allatius Auberto miserat, ahquando tandem nancisceretur, sed spe sua cecidit, frustraque ac perperam Goarius nóster suspicatus est omnia ad ejus manus pervenisse. Auberto siqui- dem vita functo omnes ejus charte in totum interiere. XI. In indice librorum manuscriptorum Bibliothece Augustane, que anno 1675 editus est, ad codicem 29 secundi subsellii, in quo babentur Logica Damasceni et liber De fide orthodoxa, obiter monemur pag. 29 : Utriusque codicis ope opus hoc Damasceni de ortho- doza fide editurum esse prozime cum versione et notis D. Veielium Ecclesie Ulmensis non solum, sed tum universdà ornamenium singulare. Quod an a Veielio tandem prestitum sit, a nemine hactenus discere potui. XII. Cum porro Combefisii nostri schedas et adversaria perlustrarem, in eam quam in- choaverat Joannis Damasceni librorum collectiónem incidi, quorum quinque duntaxat Latine reddiderat, nimirum Dialecticam, librum De haeresibus, librum De fide orthodoxa, partem dialogi contra Manicheos, et opusculum componendis moribus perutilem, cum preterea t. H Auciatii Bibliothecae PP. tractatum de duabus voluntatibus atque operationibus Christi Greece Latineque jam edidisset, variasque itidem homilias Latine in Bibliotheca Patrum con- cionatoria. Quocirca prioribus hisce viri doctissimi curis posteriores meas adjeci, adhibito» que complurium manu exaratorum codicum subsidio, universum auctoris textum recensui, Billiique ac Combefisii translationes qua potui diligentia castigavi, atque adnotationibus il- lustrare conatus sum. Multis insüper lucubrationibus eximii Doctoris, qu& nondum vel Greece saltem prodierant, repertis, universum opus ad tria fere volumina sensim succrevit. Quorum primum tractatus àd dogmáta fidei pertinentes complectitur ; secundum vero come mentarios in Epistolas Pauli, Parallela sacra et homilias : tertium denique sermones aliquot asceticos, cum subjectitiis operibus variis, quee ejus nomine inscripta sunt, exhibebit. XIII. De Latina translatione Jacobi Billii. — Neminem mihi vitio versurum spero, quod Billii translationem multis identidem in locis immutaverim. Jacobum quippe Bülium omnes inter prestantissimos auctorum Grecorum interpretes habent : ac merito plane. Ceterum Combefisius, vir Grece peritissimus, mihi preeivit (a), atque Billium in Joanne Damasceno vertendo tirocinium posuisse, aliquando palam affirmavit, ac in sua quam adnotationibus suis premittendam paráverat, prefatione animadvertisse se aiebat, excidisse Billio complura minus accurata, « nec satis ad amussim philosophicam et theolo- gicam, in qua .precipuus ac princeps fuit Damascenus, exacta : idque sibi pridem primi ordinis Patres atque viros doctissimos inter fabulandumi dictitasse. Ita nimirum arduam rem esse absoluti philosophi ac theologi Greci in Latinum sermonem absolutam omnino versio- nem et expositionem condere. » Quanquam hoc etiam in clarissimi interpretis excusationem addendum puto, eum in Joannis Damasceni translatione operam posuisse, cum infirma vale- tudine uteretur, quemadmodum ipse declarat in nuncupatoria ad serenissimum principem Carolum Borbonium Rothomagensem archiepiscopum. Quinimo cum ejus versionem recen- serem, et cum Grecis auctoris verbis compararem, duntaxat observavi in hoc tantum virum eruditum peccasse, quod periphrasibus et circumlocutionibus nimium indulgendo, accuratis- simarum ac simplicium vocum quas Dámascenus Joannes usurpaverat, vim quadamtenus elevaverit, ac varias neqiaquam proprias, nec theologis satis familiares adhibuerit, pro aliis (e) Combelis. Bibl. Concion. tom. VIII, c. 457, ParmoL. Ga. XCIV. 3 75 PRJEFATIO GENERALIS. Τὸ usitatissimis, quas purus sermo Latinus non sic respueret. In his enim specimen eloquen- tie minime querendum est, ubi sane fidei doguata, nulla verborum ambage, nullo fuco declaranda atque exprimenda sunt. XIV. De subjectis textui auctoris annotationibus. — Kx annotationibus quas doctissimus noster Combefisius in Damasceni Dialecticam et priora libri De orthodoxa fide capita reliquit, paucas excerpsi, cum ceetere nihil nisi animadversiones essent in Billii translationem, nec Griecorum Patrum doctrinam, placita ac locutiones satis enarrarent. Id quod tamen ut ipse prasstarem, viris eruditis consulentibus, aut annuentibus, operam praesertim posui, uti lector benevolus ex annotationibus mois facile comperiet. Quocirca non ex ediüs solummodo libris priscorum doctorum sententias eruere curavi, verum et ex compluribus aliis quee lucem nondum viderunt, quorum proinde prolixa fragmenta recitare non dubitavi, ex qui- bus Ecclesi veteris Orientalis, tum dogmata, tum mores, tum etiam res gesta tantil- lum lucis accipient. Ad hac, in illis notis de variis variorum auctorum ac Patrum nomine inscriptis Jucubrationibus, quas auctor, vel ab hereticis objectas tanquam sinceras admisit, ac recto sensu interpretatus est, vel deceptus ipse allegavit, criticorum more judicium tuli, ut eas quoad per me licebat germanis parentibus suis redderem. Ceterum quia propter amplissimam dicendi segetem de multis doctrine Damasceni capitibus, deque spuriis illis voluminibus longe plura mihi explicanda supererant et occurrebant, opere pretium me facturum existi- mavi, si momenta omnia in dissertationibus quibusdam, quas idcirco Damascenicas nuncu- pavi, ex ordine congererem. Quod utrum feliciter patraverim, judicio suo sancient periti. Quocirca, cum multa opera, qu& sanctissimis Ecclesie magistris ascripta fuerant, non pisi ab hereticis Apollinaristis, Monophysitis, et Nestorianis edita esse contenderim, quecunque eam in rem a me dicta sunt, eruditorum theologorum censure permitjo, qui tempus saltem aliquod contriverint in rimandis genuinis sectariorum qui Orientalem Ecclesiam infece- runt, placitis et loquelis, quibus errores suos exponebant tuebanturque, aut quandoque dis- simulabant. XV. Numerus librorum Joannis Damasceni incertus.— Numerus librorum aut opusculo- rum omnis generis que Joannes noster reliquit, ex nullo certo ejus equali aut suppari au- clore accipi potest. Eo quippe seculo, atque in ea presertim regione omnem vite ctatem egit, in qua propter durissimum Saracenorum jugum ac ferocissimam barbariem, paucissimi inter Christianos erant qui litteras sacras aut ecclesiasticas colerent, aut res apud se gestas scriptis consignarent. Ex sola igitur diligenti germanorum quorumdam ejus operum inspe- ctione et assidua meditatione ad alia dignoscenda, atque a spuriis secernenda provectus fui : ad quod etiam admodum contulit remotior codicum aliquot manu exaratorum antiquitas seu vicinior auctori etas. Ceterum, cum multa genuina ac sincera collegerim, multa tamen interiisse, aut in bibliothecis orbis latere pro certo habeo. Ac sane quidem, in Vita S. Ste- phani junioris martyris legimus Joannem Damascenum, quicum Stephanus arctissima necessi- tudine conjunetus fuerat, tractatus varios pro imaginibus sacris adversus Constantinum Co- pronymum scripsisse, qui minime supersunt hodie. Theophanes quoque ad annum impera- toris hujus tertium testis est, illum in laudem Petri, Majumensis episcopi, qui pro Christi fide martyr nuper occubuerat orationem pronuntiasse, que nusquam comparet. Atqui quoscun- que ejus libros, tractatusve, ac sermones , aut homilias edidi, in premonitionibus quas uni- €uique passim premisi, vel in annotationibus secundum accuratiores critica artis regulas dispulavi ac definivi quinam germani esse mihi viderentur, et sinceri, ac qui vicissim subje- ctitii, aut sublestae ac dubie fidei. XVI. Je stylo auctoris. — Auctoris nostri dictio, seu dicendi scribendive ratio, ubi dog- mata fidei edisserit, aut tuetur, simplex est et perspicua. Totus est in re quam agit vocibus propriis et usilatis explicanda. Quamobrem in libro presertim De fide orthodoza, non tam suis, quam anteriorum se Ecclesie doctorum verbis identidem utitur. In orationibus vero ac homiliis simplex quidem est, nec eomptus admodum et laconicus, uti nec ejus etas et patria tunc ferebant, Asiaticain vero eloquentiam nonnihil redolet. In longis- simas periodos quandoque effunditur, quarum confertim congesta sibique succedentia mem- bra acerrimum ardentissimumque ejus ingenium spirant, accepüisque ut plurimum e Scriptura locutionibus atque sententiis constant. In versibus et canticis sacris ipse, uti Cosmas Majumensis, suus quondam studiorum atque cducationis institutionisque socius, neminein e Grecis superiorem habuit, non paren alterum, ipso fatente Suida. Caeterum inulta alia opera zl PRJEFATIO GENERALIS, TH ex eonsarcinatis, atque àd certa capita eoncinnatis divine Scripturte et sanctorum Patruni excerptionibus composuit, in quibus nihil nisi pauca quedam hinc inde scholia adjecit, cu- jusmodi est Sacrorum Parallelorum liber. XVH. De spuriis historiis quibusdam quo it Damasceni libris occurrunt. — Multi Joanni nostro vulgo crimini dant, quod lubens febulas nullo discrimine admiserit : inter quos Casau- bonus heterodoxus in suis in Baronii Annales annotationibus doctissimo cardinali in hoc sal- tem gralulatur et applaudit, qued ad annum Christi 31, n. 75, scripserit de Joenne Dama- sceno, in multis ejus scriptis fidem cacillare, et compluribus ipsum scatere mendaciis. Quim verba avide exceperunt alii Protestantes, quibus Joannis Damasceni nomen et doctrina mul- tiplici de causa ac titulo displicent, puta Joannes Gerardus Vossius, vir alioqui &odestissi- mus, et Guillelmus Cave. Quam vero sublesta fide illustrissimi cardinalis verbis abusi jlli sint, legenti cuivis manifestum fiet. Celeberriinus quidem iste Annalium ecclesiasticorum parens, postquam recitavit illum Eusebii locum ex lib. vr Historie etclesiustic, qao narratur Pa- neade in Palestina erectam Domino statuam fuisse à muliere cujus sanguinis flazum cura- verat, subjungit, ad calcem «rationis tertie S. Joannis Damasceni recenseri et Chronico Joan- nis Malale Antiocheni supplicem Hbellum eb illa oblatum esse Philippo tetrarchee Trachoni- üdis regionis, ut de beneficio quod acceperat, liceret in perpetuum ejus Tei monumentum erigere statuas. Tum deinde ait : Sed cwm in maltis ejus scripti fides vacillet , et compluribus scatere mendaciis cognoscatur, inüignum putavimus his noetris chartis inserere. Ubi sincerum candidumque lectorem appello, num Joannis ipsius Damasceni fidem ia ejus soriptis vacillare dicat Baronius, ejusque scripta compluribus scatere mendaciis : annon potius, solius scripti illius ac narrationis Joannis Malale de statue faneadensis erectione, quam indignam putaret his suis chartis ad longum intexere. Verum, inquiet forsan aliquis, saltem spurium hwne libellum supplicem et Joannis Ma- lai Chronico pretulit recitavitque Damascenus inter auctonitates et testimonia veterum de imaginibus erigendis, adeoque putidissimas iles fabwlas quibus iste libellus scatet, appro- bavit. Quasi vero eerio affirmare quis poss& omnes et singulas auctoritates qué ad calcem orationis presertim tertie de imaginibus sacris leguntur, Joannem ipsummet nostrum colle- gisse, ae non quasdam a librariis, uti sepe alias contigit, ineertas fuisse. Plane inter illa et- cerpta habetur canon $82 synodi Trullanee, seu, ut vulgo vocant, Quinisexts, quem Joanni Demasceno, Ecclesie Hierosolymitano hieromonacho, 3gnotum tunc fuisse ex eo infero, quod Anastasius Bibliothecarius in prvefatione translationis eue Latine actorum octavae $ynodi ad Joannem VHI papam testificatus eit regulas istas, cwn emnes ex toto maneant aped Latinos incognita, quia nec interpretata, € vec in ceterarum. patriarchalium sedium , licel. Greca «tantur lingua, reperiri arcMivis. Nénirum quia nulla earum, cum ederentur, aut promulgans, eut consentiens, aut. saltem prasens inventa est. Quanquam eosdem Patres illas promulgasse perhibeant, qui sexta eynodo sunt $noenti. Ubi tres Orientis patriarchatus, Alexandrinum, Antiochenum, et Hierosolymitanum Trullanos canones ignorasse prorsus diserte declarat Anastasius : noB ergo potuit Joannes Damascenus octogesimum secundum tertie orationi su» subjicere. Quanto minus vero Joannes noster excerptum ex Malale Chronico proferre potuerit, si Jooannes Walalas Damasceno posterior recentiorque sit, id quod quidem viri pereruditi in- nui asseverant his Joannis Tzetze versibus, ubi de Cleopatra et Pharo. Μέμνηται μὲν Bern toc ταύτης τῆς Κλεοπάτρας, Λουχιανὸς,χαὶ Γαληνὸς, xai Πλούταρχος σὺν τούτοις, Διόδωρος, Γεώργιος ὁ χρονιχὸς σὺν ἄλλοις, Καὶ Ἰωάννης get! αὗτονς ᾽Αντιοχεὺς ὑστέρως. Meminit enim Virgilius istius Cleopatra, Luciatmus , et Gulenus, et Píutarchus cum eis, Diedorns, Geargizs Ghronographus cum aliis, Et Joannes posteos. Antiochenus postremum. Quod si Georgius iste chronographus syncellus est Terasii patriarche Constantinopoli- tani, extra dubiuin est Tzetzem. censuisse Joannem Antiochenusa, qui vix alius esse à Ma- laa putabitur, Joanne Demasceno longe recentiorem fuisee. Quidquid id est, esto Joannis Tzetim testimonium hoc irrefragabile non sit (boe enim lubens admiserim, nec a vero ah- horrere concesserim), ut segre suspicari quis possit, nono Ecclesie seculo, cum Oriens om- mis sub twist Saracenorum jugo afflictus ac desolatus gemeret, exstitisse ullum Antioehio 19 PR/ÉFATIO GENERALIS. 80 scriptorem, qui ut Romanas, sic et presertim Antiochenas res colligeret, ac Grecis litteris : eonsignaret, mihi alioqui verisimile non est, Damascenum Joannem rem eamdem, puta histo- riam ereci& Christi statua) Paneadensis, testimoniis duobus confirmare voluisse, ad cujus fidem faciendam luculenta Eusebii Cwsariensis narratio potior esset, quam obscuri illius ac nuperi chronographi Joannis Malale. Nemo est qui ejusmodi auctoritatum collectiones quas- cunque, quales in Catenis, Parallelis, et Pandectis variis visuntur, pro codicum varietate, si eos accurate recensuerit, modo strictiores ac modo ampliores esse uon repererit. XVIII. Cur falsis narrationibus Damascenus fidem adhibuerit. — Ceterum non eo inficias auctorem nostrum, falsas, imo spurias quandoque narrationes admisisse : at hoc viro alio- qui doctissimo indulgendum est, qui ea etate vixerit, cum nulla critice artis cura habere- tur, cujus etiam maxima pars Patrum incuriosi semper fuerunt. Plane si Damascenus meus eam ob rem condemnandus veniret, pari jure prastantissimorum Ecclesie doctorum 80 scriptorum fame et nomini detrahi posset, quorum libri ab ejusmodi fabulis confictisque traditiunculis immunes prorsus non sunt. Ut enim posteriorum seculorum doetores scho- lasticos omittam, quid Justinum Martyrem, Clementem Alexandrinum, Origenem, Epipha- nium referam? Horum libri adulterinorum librorum citationibus ac laciniis scatent. Quot Eusebius supposititios tractatus allegavit in libris De preparatione evangelica, et in Historia ccclesiastica? Quid epistolis Abgari ad Christum, et Christi ad Abgarum nugacius? quid He- gesippi de Jacobo Domini fratre narratione, quam serio retulit Eusebius, a vero magis ab- horrens? Annon Nazianzenus, Hieronymus et Chrysostomus spuriis historiis fidem aliquan- tum adhibuerunt? Quin nec libri Theodoreti ab hoc nevo liberi sunt. Palladium, Sophro- nium et alies sequioris &vi viros, alioqui non prorsus indoctos, sileo, quibus propter morum simplicitatem et animum a mendacio alienissimum imponi facile potuit. Unus.ad .exem- plum sufficiat Photius, celebratissimus ille criticus, maxime apud heterodoxos ; nonne in sua selectorum codicum Bibliotheca commentitia opera tanquam sincera posteritati consigna- vit ac commendavit? Puta Niceni concilii acta Gelasii Cyziceni nomine inscripta, ampla itidem excerpta ex actis SS. Alexandri Alexandrini, Metrophanis Constantinopolitani, Athanasii, septem martyrum, quos Zormientes appellant, preter sexcenta hinc inde errata, que hominem criticee artis parum peritum produnt, ut ea vix ultra grammatice spherram vix extenderetur : quin comparatione styli et doctrine sincera auctorum scripta a falsis raro secernit. Hi omnes aliique quos hic recensere non vacat, haud secus atque Damascenus, non fabulas modo, quin et subjectilia sanctorum Ecclesise doctorum nominibus inscripta opera, quorum non alii ut plurimum nisi heretici parentes erant, bona fide, nulla latentis veneni suspicione in- cunctanter admiserunt : cum utique nihil in eis deprehenderent, quod vel sanam doctrinam recte ferire videretur, aut propter preclara nomina quibus insigniebantur, si quid in eis erroneum appareret, ab hereticis intrusum existimarent. De spuriis ejusmodi lucubrationi- bus compluribus fuse disputavi in dissertationibus quas Damascenicas nuncupavi, ac pree- sertim in secunda, tertia et quarta. Quod si summorum virorum illorum nomini atque aucto- ritati nihil propter ejusmodi lapsus derogatum est, quia Ecclesie catholice causam feliciter alias gesserunt, eccur Joanni nostro idcirco detrahatur, qui propter egregia opera, quibus singula Christiane fidei mysteria felicissime, ac plusquam ceteri, enarravit, tuitusque est, et propter utilissimos tractatus moribusque cemponendis aptissimos quos edidit, de Ecclesia optime meritus fuit? XIX. Cur Dialectice regulas adhibuerit. — Sunt, qui sanctissimum Doctorem culpare eo iterum nomine audeant, quod dialecticis tricis nimium indulserit. At ne illi quidem ejus eetatis rationem et conditionem norunt. Eo quo Damascenus in Palestina floruit seculo, Oriens totus multiplici haereticorum lue obsitus erat, in primis vero Jacobitarum seu Acephalorum, Monophysitarumve, qui, Severo Antiocheno presertim auclore, a tribus jam seculis, Eccle- sie Catholice alumnos variis sophismatibus dementare contenderent, sumptis preecipue vi- tilitizandi argumentis ex Aristotelis Categoriis. Ingruebant pariter Incorrupticole, Agnoette, Monothelete, Tritheite, ac Nestoriani dialecticis artibus ac cavillis, iisque solis, perinde in-- Structissimi. Hinc operc pretium fuit illis qui sanee fidei causam agebant, ut dialecticee leges defnitionesque ad illos refellendos adhiberent, quas tamen ad tritam probatorum Ecclesia ' magistrorum doctrinam tanquam ad certam regulam normarmmque exigerent. Sic vero ante De- ! mascenum Maximus confessor contra Severianos ac Monotheletas eorum sobolem pugnave- ) £81; SiC Leontius Byzantinus, non ignobilis sexti sseculi scriptor, eosdem Severianos refelit; | 8l PRJEFATIO GENERALIS. δξ sic Eulogius Alexandrinus, sic Epnhremius et Anastasius Antiocheni, sic Rusticus diaconus, Fulgentius, Boetius, Gelasius papa, aliique, quorum volumina integra aut voluminum fra- gmenta hodieque supersunt. Quin imo sic Gregorii ambo, Nazianzenus et Nyssenus; sic in primis Basilius Aetium et Eunomium Arianorum versutissimos sophistas egregie confutave- runt. Plane Dionysius Petavius, vir priscorum Ecclesie Patrum theologie studiosus quam qui maxime, non tam morosum se prebuit erga doctores de schola, qui philosophico more: de rebus divinis dissererent, quin potius horum patrocinium suscipere non dubitavit in Pro- legomenis iB opus Theologicorum dogmatum, cap. ἆ et 5, allata presertim Damasceni ipsiue auctoritate. « Nihil theologum impedire potest, inquit, quominus sincere ac germanae phi- losophie et dialecticee presidiis munitiorem et ornatiorem habeat divinam seientiam. Sed: Dec ἐριστιχὴν illam et σοφιστιχὴν funditus aspernabitur : non ut ea sic utatur, quomodo here- lici ac reliqui hostes Ecclesie ad oppugnandam veritatem; sed ad propugnandam potius, et ad illorum perplexos nodos et laqueos ejusdem, unde implicati sunt, artis ope solvendos. Omnis artifex, ait egregie Damascenus (a), aliquibus instrumentis opus habet ad operum suo- rum affectionem. Porro reginam decet ancillarum quarumdam uti: ministerio. Accipiamus igitur doctrinas istas, tanquam veritatis famulas, et impietatem que tyrannico dominatu sibi eas usurpaverat, proeul amandemus : neque bono male utamur, nec ad circumveniendos simplieiores-convertamus artem illam disputandi ; tametsi neutiquam variis istis sophisticis inventis veritas opus habeat, nihilominus ad evertendos malos illos pugnatores, et: α false nomine appellatam istam refellendam scientiam, illia utemur. » Capite sequenti argumen- tum idem persequitur vir doctissimus, asseritque, tam. illas questiones quas Erasmus deri- serat, quam multas ceterarum, quas omitteret, a Patribus ipsis, Athanasio, Basilio, Epipha- Dio, Gregoriis duobus, Nazianzeno et Nysseno, Cyrillo, Theodoreto, Maximo Martyre, Ne- inesio, Hilario, Augustino, Ambrosio, Hieronymo, Fulgentio, et ceteris Nicena synodo .po- sterioribus pertractatas reperiri, et multo quam in scholis subtilius ac diffusius. At vero vix ullus Patrum Joanne Damasceno felicius catholicam fidem adversus errores quoscunque traditionis ope ac sanctorum Patrum auctoritate propugnavit et explicavit; quippe cujus opera noB nisi ex contextis Scripture et anteriorum ipso doctorum dictis, sententiis et ar- gumentationibus constent. Id quod in primis preestitit in libro De fide orthodoxa, quemad- modum in ejus marginibus indicare curavi, fusius autem in annotationibus ad eumdem li- brum, et ad quosdam alios, in quibus Ecclesie doctrinam edisseruit. XX. Nounulle supplentur qua hinc inde in utroque tomo exciderunt *. — Quia vero tum in annotationibus, tum in dissertationibus Damascenicis, dum de compluribus cum doctrine, tum historisze ac discipline ecclesiasticee capitibus mihi tractandum fuit, nonnulla a me dicta assertaque animadverti, quee satis accurata non essent, adeoque aut reteactatiane, aut emen- datione opus haberent, hos defectus suppleri debere puto in hacce de universo opere pre- fatione. Joannes et Cyrus /Egeate a-Joanne.Germanicie et Cyro Lesbensi diversi. — Dissertatio- ne tertia pag. Lit, col. 2, ubi eontra doctissimum Garnerium ostendo Cyrum et Joannem, quorum monachi Palestine in epistola ad Alcisonem, et Vietor Tununensis in Chronico, meminere, non esse Cyrum Lesbi insule monachum, et Joannem. Germanicis, ad quos ex- stant Theodoreti epistole ; ad hec verba que habentur lin. 14: Imo neque ex 135, qua sola «t ad Joannem Germanicie, pretensum istud patrocinium inferre quis possit, hoc lectorem admonitum velim, postquam hec prelo expressa erant, me incidisse in alteram Theodoreti epistolam ad Joannem Germanici, que seorsim edita fuit t. IV operum illius, pag. 702, quasi centesima vicesima quinta censenda esset inter ejus epistolas. In hac paucis narrat, quee a Dioscoro Alexandrino in Latrocinio Ephesino. perpetrata fuerant, Domnum Antioche- num depositum esse, quia Cyrilli capitula noluisset admittere, aliaque contra leges admissa facinora : demum Joannem adhortatur, ne se decipi patiatur, et ut impietatis communionem éevitet. Que omnia solummodo arguunt, Joannem Germanicie amicitia fuisse cum Theodo- reto conjunctum, non autem Nestoriani. erroris patrocinium propalam suscepisse. Nam alio- qui indicta causa admissus non fuissel a concilio Chalcedonensi, cujus actis omnibus subscri- (e) Diatect. c. 1. (*) Upieuique loco hic reiractato notam epposuimus quie lectorem ad hune. Reeefationis. poregrophom revocat, ULT. ATA. 89 PR/&FATIO GENERALIS. | 84 paisse legitur, non velut Ibas et Theodoretus, pronuntiato prius contra Neslorium anathema- te. Ex quo evincitur magis Joannem Germanicie diversum fuissea Joanne A&geate, quem adversus sybodum Chalcedonensem calamum strinxisse posthac ostendo, quemque vix dubi- tavero quin ex illis Nestorianis unus exstiterit, quos Evagrius lib. m Hist. cap. 2, refert ChalcedosBem venisse, et contra concilium conclamasse, quod viris sanctis, Nestorio. scilicet ac Theodoro Mopsuesteno, anathema diceretur. Vita brevior S. Gregorá M. Paulo Diacono abjudicatur. — Disseptatione quinta p. Liv, eul. 1, observandum monui, Joannem. Diaconum.lib. π. Vita Gregorii Magni, cap. 44, non- nisi ex Anglorum et Saxonum.traditione perhibuisse, sanctum. Pontificem, dum publice pro- cederet, fusis ad Deum precibus impetrasse, uf Trajani imperatoris anima ab inferni suppli- ciis eriperetur, adeoque Joannis etate nulla alia Rome-aut apud Italos monumenta exstitisse, quibus ea liberatio astrueretur. Quocirca in dubium verti pessit num Vita altera Gregorii brevior, in qu& perinde liberati Trajani mentio. fit, Paulo Diacono et monacho Cassinensi tribui debeat ; cum certum sit Joannem Diaconum adornatam a Paulo Gregorii Vitam. ρε manibus dum histpriam suam seriberet, habuisse acconsuluisse. Scrupulum auget, quod Paulus.Diaconus quadam. in. Historia Langobardorum aecuratius referet, quam. reperiantur in illa Vita que- ipsius nomen in codicibus quibusdam praefert : puta septiformis Litanie er- dinem; quid apud Theodelindam Langobardorum reginam egerit, unde pax Ecclesie catho- licea nea non urbi Romane conciliaretur. Ptaoius pristinam de ultimo Christi paechate sententiam non. deseruit. — Cum disserta- tione vr, in. qua de azymis, nee non. de postremo D. N. Jesu Christi paschate disputavi, Dio- nysii Petavii ex ejus.in Epiphanium. annotationibus locum attulerim, quo affiemare non du- bitavit, verisimile: omnino-esse, perturbationem exstitisse apud Jud&os eo quo Christus pas- sus.est anna, ut alii- dáverso a oeteris. die Pascha celebrarint, huncque in modum explicatam. defensamque communem. sententiam roulto.probabiliorem videri, propter diserta et expressa. Joannis testimonia , que nulla cavillatio possit eludere ; opere pretium fore duxi, si lecto-- renx iterum: monerens, virum erudítissimum sententiam hanc suam nunquam retractasse, sed eam insuper uti certiorem commendasse libro.xu. De doctrinatemporwn, cap. 18, et Rationa- rii temporum part. 11, lib. 1v, & 4. Sadducei in Karaitas mutati ; quo tempore.— Quod in eadem dissertatione pag. rxxxai,, col. 2, dictum est sectarios illos Judaeos, quos Kareos vel Karaitas vocant, successores ac nepotes esse Sadduceeorum, Που quidem Rabbinistarum commune assertum est : creterum colligi posse videtur ex Authentica Justiniani imp., tit. 29, nov. 146, De Hebrais, qua natam inter eos litem diremit, cum alii, preeter Hebreeam scripturam, translationem Graecam in sy- nagogis legi vellent, alii recusarent : alii rursum traditiones majorum, seu δευτερώσεις que: libro Misnico eontinentur, statuere vellent, alii nollent admittere. Tumultum ut compesee- ret imperator, hac lege sanxit quidem oportere omnino preter Hebreum Scripture textum translationem Grecamin synagogisrecitari,tum illam quee Septuaginta esse interpretum fereba- tur, tum illam quoque quam. Aquila proselytus adornaverat : Thalmudistarum vero δευτερώ- σεις recipiendas non esse, ut qu& in libris sacris non contineantur, nece sint ab prophetis tradite. Deinde subjungit cap. 2 :El δέ τινες παρ αὐτοῖς χεγοφωνίας ἀθέους ἐπάγειν ἐγχειρήααιεν, ἣ ἀνάστασιν, fj χρίσιν ἀρνούμενοι, f| τὸ ποίηµα τοῦ θεοῦ xai χτίσµα τοὺς ἀγγέλους ὑπάρχειν, τούτους χαὶ ἀπελαύνεσθαι βουλόµεθα τόπου παντὸς, xal μὴ ἀφιέναι φωνὴν βλασφήμου οὕτω χαὶ αὐτῆς τῆς περὶ θεοῦ χαθάπαξ. ἑξολισθήσασαν Ὑγνώσεως. Ἐγχειροῦντας Yàp αὐποὺς παραφθέγγεσθαί τι τοιοῦτον, ταῖς πασῶν ἑαχάταις ὑποδάλλομεν τεµωρίαις, τῆς ἐπεισαγομένης πλάνης Ex τούτου τὸ τῶν Ἑδθραίων πε- ρικαθαέροντες ἕθνος. Si quidam vero apud eos impia vana vocis eloquia inferre presumpsertnt, aut. resurrectionem et. judicium. negantes, nec non angelos Dei facturam et creaturam. esse, hos et expelli-columus loco omni, εξ non relinqui. vocem blasphemia que a Dei notitia. exci- derit. Qui. enim: ejusmodi aliquid effari presumunt, ultimis subdimus suppliciis, ab illato exinde erzore. Hebreorum geptem ezpurgantes. Ex hujus legis inspectione apparet illos επ Judseis qui Misnicas traditiones admittere recusabant, Sadduceorum heresim sectatos esse ut qui resurrectionem atque angelorum qui substantie spirituales creat;» essent, exstantiam abnegarent.Quocirca districtimjubetimperator,ut ha Sadducaismi reliquie proscribantur,extre- misque suppliciis addicantur, qui impium illum errorem sectari reperirentur. Quo factum est, ut qui supererant ex Sadduceorum factione, mutati sint. ip Karaitas, qui, rejectis traditio- uibus humanis cum priscis erroribus, Scripture sacre sola nativa sensa curarent. Novella & PILEFATIO GENERALIS. 65 ista data est anno Justiniani xxv, post Basilii V. C. consulatum anro xit, Christi nimirum 548, aquo proinde repetenda sunt puri puti Karaismi initia. Epistole Theoriami ad sacerdotes exordium. — n cadem dissertatione sexta pag. Lxxxvirmi, col. 2, Greece Latineque fragmentum edidi epistole: Theoriani philosophi ad sacer- dotes m montibus degentes, qucd ad epilogum ejus forsan pertinere mihi videbatur. Posthac vero R. P. Jacobus Echart, vir accuratissime erudilionis, quicum identidem de mulliplici nostrorum | Praedicatorum cum Grecis concertatione contuleram , initium ejusdem epistole mihi suppeditavit, ut ab ipso fepertum est in codicibus mss. Latinis ad calcem tractatus Coustantinopoli contra Greecos habiti, qui a Stevartio excusus fuit; unde comperi excerp- tum illud epistole? exordio proxime succedere. Sic enim habet : fnitium epistole Theoriani philosophi ad sacerdotes. Innotuit nobis, edocti digni sacerdotes, a quodam milite, quoniam contentiones inter cos sunt, et de quibusdam quastionibus ecclesiasticis : dico autem de jejunio Sabbati, de sacra communione, et conjugio matrimoniali sacerdotum , et rasura bar- barum, eorum scilicet qui in sacris ordinibus sunt constituti. Narrabat insuper idem miles nobis sultas contentiones alias inter vos et Latinos factas, rogabatque obnixe nos aliquid scribere vobis super iis. Nos autem propter charitatem Christi, et vestram utilitatem conscn- simus amicabili postulationi viri Deo devoti. Ecce scribimus, et primum rogamus vos ut contentiones non recipiatis, καὶ πρῶτον παρακαλοῦμεν ὑμᾶς φιλονειχείας μὴ καταδέχεσθαι, etc. , ut in editis ex Allatio, usque ad σκἀνδαλόν τε καὶ πρόσχοµµα, scandalum et offendiculum. De additamento ad synodi Sardicensis epistolam spuriam. — Pag. 37 operum sancti Joannis Damasceni, in annotatione 4 ad cap. 30 Dialectice , col. 1, ubi ostendo Patres Ni-. cenos in appendice ad Symbolum ὑποστάσεως vocabulo, non subsistentem in se et per se personam, sed naturam, essentiam, substantiam significasse, hoc confirmari posse putavi. auctoritate epistole concilii Sardicensis, in qua, ut apud Theodoretum lib. r1 Hist., cap. 8, le- gitur, eade; Patri, Filio et Spiritui sancto hypostasis atque adeo essentia tribuitur. Verum re melius atque attentius considerata , hanc annotationis partem demendam censeo, doctissi- misque criticis assentior , qui ex Athanasii ad Antiochenos epistola intulerunt, postremam hanc synodice parlem merum assumoentum esse, quod concilium non probaverit, quin po- tius cum a quibusdam. insulse obstrusum esset, rejecerit : ut nempe sola fidei expositio quee Nice condita erat, velut ampla satis, integra et perspicua, ab omnibus teneretur. Quocirca sufficiat nobis, Athanasium qui Niceni concifii magna pars fuerat, cominuniore suo usu, hypostasim, non pro persona, sed pro natura, essentia ac substantia prisco more accepisse , ut inde inferam, prime illius synodi Patres altero sensu vocabulum istud non usurpasse. Ce- terum prolixa illa appendix nequaquam habenda foret uti formula fidei altera a Nicena, sed tanquam ejus enarratio diffusior: sicut nec formule fidei speciem aut formam preferunt hee sincere epistolze verba, qua Patres catholicam fidem sic edisserunt : Nam qui Filium a Patris substantia εί divinitate separant. qui Verbum alienum a Patre arbitrantur, hi omnino excludendi sunt ab. Ecclesia cathotica et Christianorum nomine privandi. Que quidem licet equivaleant appendici symboli Niceni, non tamen velut expositio fidei altera a Sardicensibus Patribus habita sunt. Quanquam mirari subit Theodoretum, Antiochene sedis obnoxium prsulem, et Meletii Antiocheni cultorem, assumentum illud approbasse, non modo adversus certissimum Athanasii testimonium , quo reprobatum hoc fuisse a concilio constat, verum eliam cum eo posthaberetur Orientalium atque Antiochenorum usus, qui a Meletii temporibus contra Paulini ejusque sequacium morem invaluerat, οὐσίαν et ὑπόστασιν non eodem sensu accipiendi. Florinus Valentiniunus fuit, non Marcionita. — Pag. 88, in annotatione ad haeresim Quarto- deeimanorum, Florinum, contra quem Irenieus Lugdunensis librum scripsit, quo Deum mala non patrare ostenderet, Marcionitam fuisse dixi, qui tamen, Eusebio teste, Valentini potius erroribus implicatus fuit. Plane siquidem in Deum mundi conditorem Valentiniani perinde atque Marcionite mala refundebant. Nec opus fuisset Irenso adversus Florinum de Ogdoade, seu octo primis /Eonibus disputare, quam Marcion nihil curaret, sed Valentinus. Quocirca pag. 173, in annotatione, circa finem, erratum meum aliud emendandum venit, ubi ex Hiero- nymo dixi lreneum de octava scripsisse, quasi de septem primis conditi orbis diebus, et octava qu& eos secula est die tractaverit, cum octava illa nihil aliud esset rrisi ὀγδοάς seu octo primi /Eones Valentiniancrum. Macedoniani Semiariunorum errorem non reliquerunt. — Pag. 93, in annotatione ad here» et PRAEFATIO GENERALIS. 88 sim 74, que est Pneumatomachorum seu Macedonianorum, boe memoria excidit, quod ob- servatione dignum olim sstimaveram, Macedonii partium presules erroris sui formulam presertim edidisse in concilio Cyziceno, qua, uti Basilius, narrat epist. 82, τὸ ὁμοούσιον xata- σιγήσαντες, τὸ xav' οὐσίαν ὅμοιον ἐπιφέρουσι, xaX τὰς εἰς τὸ ἅγιον Πνεῦμα βλασφημίας μετὰ Εὐνομίου (συγγράφουσι * consubstantialis vocem silentio prementes, similem secundum substantiam Filium exprimerent et Eunomii in Spiritum sanctum blasphemias conscriberent : adeoque ab ipsius Macedonii semiariani perverso sensu nulla adhuc parte illi discrepabant. Quando primum usurpata vox µετουσίωσις ad transsubstantiationem eucharisticam signifi- candam. — Cum ad caput 13 libri rv De fid. orthod., pag. 210, nonnulla de panis et viniin Christi corpus et sanguinem transsubstantiatione dixerim, quam olim Greci vocibus variis e fferebant, posthac autem µετουσίωσιν diserte nominare non dubitarunt, nec dubitant, hic ab Te non erit lectorem eruditum admonere, quid de vocis hujus auctoribus compererim. Nullos plene alios fuisse puto preter Latinos qui de Ecclesiarum unione apud Byzantinos impera- tores et patriarchas egerunt, eosque vel ex Predicatorum ordine vel ex Minorum. Exstant inter acta concilii Lugdunensis r1 littere Michaelis Paleologi imperatoris ad Gregorium X, in quibus inter alia Romane fidei capita, et hoc quoque se admittere profitetur de pane non fermentato perinde 8c fermentato, ὅτι £v αὐτῇ τῇ ἱεροτελεστίᾳ ὁ ἄρτος ἀληθῶς μετουσιοῦται εἰς σῶμα, xat ὁ οἶνος εἰς αἷμα τοῦ Κυρίαυ Χριστοῦ. Panem in ipso sacramento vere transsubstantiari in corpus, et vinum in sanguinem Domini Jesu Christi, Harum litterarum conditores fuisse Fratres illos Minores qui in earumdem principio nominantur , pro certo teneo. In illis enim non Grece lingue dictionem et phrasim animadvertere est, sed Latine potius indolem. Odericus vero Raynaldus ad annum Christi 1277 synodicas litteras Ioannis. Becci, patriarchre Censtantinopolitani et synodi Orientalis Eatine edidit (utinam et Grecel) in quibus perinde testificabantur secerta fide credere, azymum panem, ut et fermentatum, vere transsubstantiari in corpus Domini nostri: Jesu Christi, et vinum in sanguinem ejus, per sanctissimi Spiritus virtutem et operationem ; ubi dubio procul verbum μετουσιοῦσθαι adhibuerunt, ut jacet in lit- teris imperatoris, quas ad'amussim imitabantur, ac pene exscribebant. Quinimo dum Grecos bibtiothece» Colbertine mss. perlustrarem, incidi in cod. 3285 qui collectionem Latino-Gre- cam continet variarum laciniarum ex Patrum scriptorumve ecclesiasticorum , ac presertim Grecorum, operibus congestarum, quas Bonacursius, ordinis Predicatorum alumnus, se- culo xir medio ex idiomate Latino in Grecum transtulerat, ut nostris usui essent adversus schismaticos. In ista autem collectione fragmentum reperi illius epistole , cujus exordium ante retuli, Theoriani philosophi ad sacerdotes et monachos, sed Joannis Chrysostomi nomine inscriptum, et quale visitur in collatione Constantinopoli cum Grecis habita quam Stevartius edidit : iu quo pro his verbis quee Latina translatio hahet, transmutatur gutem divina virtutea Spiritu sancto in corpus et sanguinem Jesu Christi, Latinus interpres Graece posuit μετουσιοῦται δὲ τὰ θεῖα Opa. παρὰ τοῦ Πνεύματος ἁγίου εἰς τὸ σῶμα xav αἷμα τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ * Transsubstantiantur autem divina dona a Spiritu sancto in corpus et sangui- nem Domini nostri Jesu Christi. Hanc porro collectionem eamdem esse quam Urbanus IV sancto Thome suppeditavit, ut opusculum ederet contra errores Grecorum , nullus dubito ; eo maxime quod in ea occurrant loca illa tanquam ex Cyrilli Alexandrini Thesauro excerpta, quibus Romani pontificis auctoritas admodum commendatur. Jam vero cum reconciliationem a Michaele Paleologo initam patratamque Greci schismatici deinceps nullis non modis de- testati sint, atque idcirco imperatorem, istum, Joannemque Beccum acerbissimis quibusvis convieiis prosciderint, et hodieque proscindere non desinant : cum adversus varia confes- sionis illius ad Gregorium X papam misse , necnon synodicarum Becci litterarum capita, imprimisque adversus quatuor illa preecipua quse Ecclesiarum unioni pre ceteris obesse aiunt, puta Spiritum sanctum, ex Patre Filioque procedere, animas defunctorum purgatorio igne expiari, azymym panem legitimam esse Eucharistie materiam, Romanum pontificem primariam, auctoritatem in Ecclesia habere; quinimo adversus peculiaria quacunque Lati- norum nostrorum placita ac ritus virulento estu deblateraverint : nihilominus tantum abest, ut transsubstantiationis, µετουσιώσεως, Vocem exhorruerint, nedum ipsummet fidei caput quod ea significatur , ut eamdem ipsi deinceps schismatici lubentissime usurpaverint , velut ex Georgii Scholarii, seu Gennadij, duplici de Eucharistie sacramento. oratione constat. Cae- terum tametsi Bopacursius Latinam vocem, fransmutatur, novo verbo Gr&co μετουσιοῦται (ranqsubstantiatur pro. commupiore µεταδάλλεται, reddiderit, nequaquam germanum auqtoris 8 PE/EFATIO GENERALIS. 90 sui sensum, aut labefactasse, aut immntasse censendus est : quandoquijdem ipsemet Theo- rianus substantialem prorsus esse panis et vini in Christi corpus etsanguinem conversionem disertissime ibidem docuerit, his nempe verbis : Ὁ θεῖος ἄρτος πρὸ μὲν τοῦ ἁγιασθῖναι, εἴτ ἄζυμος, εἴτ᾽ ἔνζυμος ἣν,ἁδιαφόρως ἄρτος ἔστι-τε χα) λέγεται ὑπὺ τῶν θείων Λογίων, ὡς ὕστερον δξίξομεν᾽ μετὰ δὲ τὸ ἁγιασθῆναι, οὔτε ἕνευμος, οὕτε ἄζυμος, ἀλλὰ σῶμα χαὶ Κυρίου ἡ αὐτὴ ἐστιν, οὔτ ἄλλη àv ἄλλης. Divinuspanis antequam consecretur, sive fermenti expers, sive fermentatus sit, indiscriminatim pereque panis est ac dicitur a divinis Scripturis, ut subinde ostendemus. Ubi vero conseeratus est, ne- que axymus est, neque fermentatus, sed corpus et caro ipsamet Domini, non alia pro alia. Plane qui panem quemcunque consecratiope sic mutari in Christi carnem credit, ut neque jun azymus sit, neque fermentatus, is profecto in ea opinione non est, substantiam panis post consecrationem rermanere : adeoque Theorianus. catholicum dogma quod transsubstan- tiationis vocabulo: effertur, hec in epistola confessus est : quin et illud ceu tritum Grecis ratumque adhibuit, ex quo validum et efficax argumentum. assumeret , ad sacerdotibus et monachis schismaticis persuadendum ut concordiam cum Ecclesia Romana non detrectarent. Eum porro Theoriani epistole locum quem modo retuli, Bonacursius ex Latina iBterpreta- WÀone ita Grece transtulit : Ὁ θεῖός γε ἄρτος πρὸ τοῦ ἱερουργεῖσθαι καὶ πατασλευάζεσθαι, εἴτε ἄζυ- uos, εἴτε ζυμωτὸς, ἁδιαφόρως ἄρτος ἐστὶ xat λέγεται ὑπὸ τῶν ἱερῶν Λογίων-, χαθὼς ὕστερον ἀποδείξομεν. Μετὰ δὲ τὸ ἱερουρχεῖσθαι καὶ χαθιεροῦσθαι, οὔτε ἄζυμος, οὔτε ξυμωτὸς λέγεται, οὔτε ὑπάρχει, ἀλλὰ σῶμα xal σὰρξ vou Κυρίου ἡ αὐτὴ, Ἶτις ἀπὸ τῆς ἀφθάρτου Παρθένου xai θεοτόχου ὑπὸ τοῦ θεοῦ Λόγου ληφθεῖσα, xai by τῇ δεξιᾷ τοῦ Πατρὸς συνεδριάζουσα, ἀφ᾿ ἡμῶν τῶν ὀρθοδόξων μυστικῶς λαμθάνεται. Orientalis Ecclesie. de libris canonicis decreta. — Pag. 283, in annotatione, ubi scripsi Dionysium Constantinopolitanum patriarcham cum multis sue diocesis episcopis suffraga- tum esse sanctioni Bethleemiticse seu Hierosolymitane synodi de libris Scripture canonicis adversus Cyrillum Luearim, id a me non satis accurate dictum moneo. Nam Constantino- politanum decretum datum est, anno quidem 1672, mense vero Januario, ἔτει ιαχοβ’, μηνὶ Ἰανουαρίῳ, Ἰνδιχτιῶνος t. At synodus Hierosolymitana non nisi mense Martio ejusdem anni celebrata fuit, &v Exec σωτηρίῳ αχοβ’, μηνὶ Μαρτίῳ.ις’, anno salutis 619, decima sexta Martii : adeoque decretum Constantinopolitanum Hieroselymitano concilio anterius fuit. Cum vero Palestini episcopi in sua synodo preter libros canone Laodiceno contentos, illos etiam quos Latina consuetudo recipit, pula Sapientiam Salomonis, Tobiam, Judith, Draconis et Susanne historias, Machabeos, et Sapientiam Syrach seu Ecclesiasticum, tanquam germanas Scripture partes habuerint, xoi ταῦτα τῆς Γραφῆς µέρη χρίνοµεν, quemadmodum etiam ab ip- somet Lucari variis in homiliis secundum Orientalis Ecclesie normam laudati erant ; in Con- stantinopolitano decreto hoc solummodo sancitur, minime rejiciendos illos esse, quin potius uti bonos et preclaros commendari , ἀλλὰ χαλὰ χαὶ ἑνάρετα προσαγορεύεται. Ceterum non Lao- dicenum dunlaxat librorum sacrorum catalogum isti commemorant, uti Pajeestini preesules, sed et illum in primis qui ultimo seu octogesimo quinto canone apostolorum habetur , nec non et Carthaginensem, in quorum priore preter libros Veteris Testamenti, quibus Hebrei tanquam divinis utuutur, libri Machabeorum tres et Ecclesiasticus numerantur, in posteriore vero illi omnes quos Hierosolymitana synodus perinde admisit. Cum autem Damascenus 08- nones illos qui Apostolorum dicti sunt, divinis Scripturis Novi Testamenti accensere non du- bitaverit, inde coHigere quis posset eum uti divinos habuisse libros Machabeorum tres, ut. et Ecclesiasticum. Illorum vero nusquam meminisse reperitur capite illo 17 libri iv De fide orthodoxa. Quin imo in Paraillelis sacris, tam Rupefucaldinis quam Vaticanis, excerpta nulla oceurrunt ex ullo libro Machabeorum. Id quod argumento esse possit familiares illos ali- quando non fuisse Christianis de Palestina. Ut autem Joannes Damascenus canones aposto- licos Novi Testamenti libris anpumeraret, vix canonem Trullanum secundum contulisse as- severavero, quem ipse forsan nullatenus legerat. Quo proinde auctore hoc scripserit, me pror- sus. nescire confiteor. Quanquam in promptu illi erat, ut ec& regule, quas Orientis Ecclesia velut ab apostolis editas venerabantur, inter divinas Scripturas recenseret. De inscriptione tractatus contra Jacobitas.— Pag. 396, in admonitione ad tractatum con- tra Jacobitas, ubi de voce τοῦ Δαραίας, que in operis inscriptione legitur, inquiro num 33 articulus sit, an pars nominis civitatis, cujus episcopus Jacobitice heresi ad- dictus tunc fuerit, hoc addendum nec omittendum puto, articulum τοῦ vulgo premitti momini urbis Δαρὰ-, Daras, que in Mesopotamia sita erat: unde colligere liceat eumdera emnino prefigendum videri nomini oppidi, quod Daras vel Dara vocabatur , nec procul 4 91 PR/ERATIU GENERALI 99 Damasco distabai, quodque rerum Orientalium periti auctores relebre satis fuisse pro- dunt. Quamobrem in titulo legendum videtur, Πρὸς ἐπίσχοπον τοῦ Δαραίας Ἰαχωθίτην, ad episco- pum Darcee Jacobitam., Parallela Rupefucaldina ab auctore seculi septimi ineuntis consarcinata. — Tom. II, pag. 730, in annotatione eonfirmare opus fuit, quod in premonitione ad sacra Parallela Va- ticana dixeram, nimirum Parallela Rupefucaldina, seu que in bibliotheca collegii Pari- siensis Soc. Jesu ex eminentissimi cardinalis Rupefucaldini dono asservantur, cum a Vatica- nis, Venelis aliisque diversissima sint, concinnata fuisse ante Joannis Damasceni eeta- lem, tempore belli Persici, quo Cosrhoes Persarum rex erucem Domini Hierosolymis ablatam in Persidem transportaverat : non enim Christianis eam ademptam fuisse a Saracenis Mohammedanis, postquam urbe sancta sub Omaro calipha potiti sunt. Imo tametsi Theo- phanes narret Heraelium postremo suo in Palestinam itinere, quando Saraceni Hierosoly- morum obsidionem moliebantur, ligna saneta secum Constantinopolim advexisse ; insignem saltem Dominice crucis partem illic reliquisse multis árgumentis comprobavi : in primis ni- mirum ex sermone S. Sophronii, qui eo tempore pronuntiatus fuit, quo civitas sancta obsi- deri a Saracenis ccpit, dudum postquam Heraclius Palestine totique Syrie valedixerat; nec non ex quibusdam Joannis Damasceni operum locis, quibus constat, ejus e&tale pretiosum crucis lignum Hierosolymis adorari solitum fuisse. Tandem testimonium adjeci Guillelmi Tyrii, qui lib. ix De bello sacro, cap. 4, hoc a Christiano quodam apud quem reconditum fuerat, Francis nostris statim atque urbem recuperaverunt, restitutum perhibet. Hujus porro portio- nem quamdam insignem paulo post obtinuit Ansellus, canonicus quondam Parisiensis, atque expugnata urbe sancta Hierosolymitanse Ecclesie precentor, hancque Parisios mittendam euravit. Cujus susceptionis recordationem annuam Parisiensis Ecclesia recolit Dominica prima post festum S. Petri ad Vincula. Certissimis argumentis istis alterum hoc aliud ad- dam, nimirum ipsa Joannis Damasceni setate ac deinceps, toto saltem szculo octavo, fideles undique, quoad per barbaros Palestine dominos licebat, de more quotannis Hierosolyma convenisse ad exaltationem ostensionemve crucis Dominice, perinde atque olim sub Ro: manis ac Christianis imperatoribus fieri consueverat. Id testatur scriptor Vite et certaminis S. Bacchi junioris, qui seculo octavo labente martyrium obiit in Palestina sub Elia patriar- cha. Narrat enim auetor, rerum gestarum equalis, matrem illius aliquando demum ad urbem sanctam perrexisse propter exaltationem sive ostensionem pretiose crucis, εἰς Ἱεροσόλυμα ἀφίκετο τῆς ὑψώσεως ἕνεχεν τοῦ τιµίου σταυροῦ. Ktemque in Vita Stephani Sabaite, qui filius fuit fratris S. Joannis Damasceni, ille presbyter ordinatus fuisse fertur in illis diebus quibus crux e suggestu populis ostendebatur (hoc quippe est, quod voce Exaltationis pretiose crucis significabatur) ἐν ταῖς ἡμέραις δὴ τῆς ὑψώσεως τοῦ τιµίου σταυροῦ. Denique Typicon Hierosolymi- tenum, quod a Sophronio patriarcha primum, ac subinde a Joanne Damasceno nostro, vel &dornatum, vel restitutum , vel auctum fuit, ostensionis hujus ritum, et ea qua diebus istis canenda aut recitanda essent, enarrat. Ex quibus certissime evincitur, diu post Heraclii tem- pora servatum adhuc Hierosolymis fuisse pretiosum crucis Christi lignum, quod fideles sta- tis anni temporibus adoratum venirent. XXI. Hec porro sunt que pre ceteris in utroque volumine operum S. Joannis Dama- sceni, tum in dissertationibus, tum in premonitionibus, tum demum in annotationibus, vel emendanda, vel illustranda mihi visa sunt. De singulis sancti Doctoris tractatibus, quos utrumque volumen complectitur in hac praefatione generali singulatim dicere non lubet, nec juvat. Que enim de unoquoque dicenda essent, vel doctissimus vir Leo Allatius in Diatriba sua de Joanne Damasceno et ejus operibus enarravit, vel in admonitionibus meis quas uni- cuique libro ac lucubrationi preposui, legi possunt. Ceterum opere pretium est lectorem hic premonere , me primo volumine conclusisse quecunque Joannis Damasceni insignita nomine opera exstarent, in quibus de fidei dogmatibus ageretur, sive ea genuina ac sincera essent, sive dubie auctoritatis, aut spuria ac subjectitia. Secundo continentur quee de variis pietatis argumentis tractavit, collegit, ac peroravit. Que appendici operum Joannis Damasceni reservata sint. In editione postrema Basileensi etin Parisiensibus lueubrationes alie sunt, Joannis Damasceni nomine falso insignita, qua in appendice seu tertio volumine operum ejus quod paro (a), suum perinde locum obtinebunt cum genuinis illius aliquot sermonibus asceticis, quos nuper reperi in codice manu exarato (a) Lucem non vidit. 9] ΡΠΕΕΑΤΙΟ GENERALIS. 94 bibiothece illustrissimi ducis episcopi Metensis. Quibus aliorum querumdam auctorum tractatus ineditos adjungam, quos viri eruditi prelo dignissimos existimarunt. In primis vero buic appendici destinabam Leontii Byzantini lucubrationes qua inveniri potuerint, ex quibus aliquot que Grece nondum prodierunt, apud me habeo ; reliquas vero magnis sumptibus . ex codice Vaticano erui curat reverendissimus ordinis nostri magister Generalis Antoninus Cloche, ut ipse nuper suis ad me litteris benignissime significavit. Quanquam vereor ne propter nimiam tractatuum amplitudinem et prolixitatem haec Leontii opera singulari seorsim volumine edere oporteat. Doctissimorum aliquot virorum enumeratio qui operam ὑπ Damasceni libris adornandis posuerunt. — In Joannis Damasceni commendationem admodum cedit, quod in ejus operi- bus vertendis, recensendis, illustrandis et edendis viri doctissimi operam impenderint suain, quorum egregios labores maximo mihi adjumento fuisse lubentissime fateor. Jam Burgundio- nem judicem civemque Pisanum, Frederiei /Enobarbi prefectum, antea nominavi, cujus wransiationes tametsi Joannes Cono horrisonas et incomptas esse clamaverit, theologis tamen diu summeque utiles fuisse agnovit ipse, testatusque est. Jacobum insuper Fabrum Stapu- lensem memoravi, a quo Paulus Jovius in elogiis n. 121 scribit, totius Gallie juventutem ad cultarum litterarum. studia excitatam esse, cum in omni fere doctrine genere ad docendum aptissimus haberetur. Utinam non in Lutherane heresis suspicione senex mortuus esset. In Ecclesie? castris monachus Brigittanus agebat adhuc Joannes (Ecolampadius, quando vitam Joannis Damasceni et orationem De iis qui in fide dormierunt Latine est interpretatus. Jodo- eum Clictoveum Neoportuensem , Carnutensem canonicum, de litteris et religione optime meritum esse omnes norunt. Cujus commentarios in librum De fide orthodoxa curin hacce mea editione omiserim, causas attuli in premonitione ad precipuum istud Joannis Damasceni opus. Hos sequuntur Petrus Franciscus Zinus Veronensis, vir utriusque lingue, Latine et Greece eallentissimus, qui non paucas Ecclesie Grece Patrum lucubrationes Latinas fecit; Henricus item Gravius, ordinis Predicatorum, cujus insignem sacrarum humaniorumque litterarum peritiam contestantur eruditissime , quas scripsit annotationes in S. Hieronymi epistolas centum ; Joachimus Perionius, Cormeriacensis, ordinis S. Benedicti congregationis Clunia- censis monachus, multiplici Grecorum auctorum versione clarissimus; Godefridus Til- mannus, Carthusie Parisiensis monachus, Grece et Latine doctus, qui summam sibi ex ecclesiastice antiquitatis investiga&ione laudem promeruit. Quibus addam Bilibaldum Pirchey- merum, Mattheum Hopperum, Aldum Manutium, Petrum Pantinum Tiletanum, Bruxellensem decanum, Frontonem Duceum, Philippum Labbeum. Omnibus vero istis preit Jacobus Billius Pruneus, S. Michaelis in Eremo in Britannia minori abbas, qui ob singularem lingue Grece peritiam doctorum virorum venerationem maximam sibi comparavit. Prioribus ejus in Damasceni libros Latine reddendo curis secundas suas Franciscus noster Combefisius adjecit, cujus etiam non exigua laus est apud eruditos eb multa illa que edidit volumina, quibus res litteraria admodum locupletata est. Nec vero minores illis omnibus in nostro auctore illustrando parles sustinuit Dionysius Petavius, fulgentissimum sseculi nuper elapsi lumen, cujus quinque De dogmatibus theologicis tomi, Joannis presertim Damasceni dictis sententiisque confertissimi sunt ; quibus proinde eximiam sancti Doctoris in rebus divinis enarrandis et definiendis aucteritatem summe commendat. Alios inferioris subsellii scriptores omitto, ne prolixitate nimia t:»dium iis qui presfationem hancce meam legerint, afferam. Qui ad hanc editionem in primis contulerint — Modo superest, ut illorum, quorum opera, consiliis ac monitis in hacce mea editione elaboranda usus sum, singularem ad mea studia promovenda benevolentiam testatam omnibus faciam, atque in primis eorum qui codicum manuscriptorum penes se erant, mihi per se aut per amicos copiam fecerunt. In primis quantum illustrissimo D. abbati De Louvois, bibliothecario regio, debeam digne satis a me significari non potest, quo, pro congenita sibi humanitate, benigne favente et annuente, libros quosvis regios, seu manu exaratos, seu excusos adeundi, consulendi, legendi ac domum asportandi perampla mihi liberrimaque facultas fuit. Nec vero defuerunt virorum ntotissimee orbi litterario eruditionis atque humanitatis, qui penu illud vere regium dignissime curant, clarissimorum DD. Nicolai Clement et Joannis Boivin propensissima officia, quibus &d susceptum opus persequendum incitatus fui. Idem prestitere doctissimi viri DD. $te- 95 PRAEFATIO GENERALIS. οὐ phanus Baluzius et Carolus Duchesne, qui alius post alium confertissime bibliothecee Col- bertinee prefecti fuerunt. Nondum volumen secundum absolveram, cum illustrissimi nobilissimique episcopi Metensis, D. Henrici Caroli du Cambout, ducis de Coislin, et paris Francie, singularem humanitatem sum expertus, qua in bibliothecam suam, quam Seguerianam olim vocabant, exquisitissimis manuscriptis locupletem, facilem aditum mihi paterejussit. Id quod peramanter pro more suo exsecutus est cl. D. Nicolaus Blanchard, sacre facultatis Parisiensis in theologia doctor, hujusque bibliothece prefectus meritissirpus. Magnas itidem suppetias attulerunt preestantissimi codices collegii Parisiensis Soc. Jesu, quos mihi ad usum prebuit vir eximie doctus, Rev. admodum P. Joannes Harduinus, eujus perennis erga me amoris et henevolentie nunquam non recordabor. Quid vero dicam de reverendissimo ordinis nostri magistro generali, Antonino Cloche, qui, decessorum suorum vestigia premens, nullis non modisegit, ut absolutam numerissuis Joannis Damasceni editionem darem ? Quocirea pro incredibili suo inlitteris apud nos adjuvandis promovendisque studio, ingenlibus non pepercit expensis,, quo. ex Vaticana praesertim bibliotheca auctoris nostri que desiderabam volumina, ac presertim amplissimum Paralle- lorum opus, proferrentur, mjhique quantocius transmitterentur. Jam ante retuli quid etiamnum hodieque preestet, quantosque sumptus effundat, ut Leontii monachi, doctissimi accuratissimique, ac de Ecclesia adversus hereses Nestorianorum ac Monopliysitarum optime meriti seriptoris, librorum compos fiam. Votis suis ac curis ultro atque humanissime faventes nactus est doctissimos bibliothece Vaticanae prefectos Laurentium Zacagnium, et D. abbatem Joannem Baptistam de Miro, viros, ut'eruditione, ita et propenso in rem litterariam animo celeberrimos. Ad hec me illustrissimo abbati Julio Imperiali, summi pontificis nuper vicelegato Ferraris, post vero sedis apostolice ad supremum Melitensis ordinis magistrum nuntio designato, multiplici nomine obstrictissimum debitorem profiteor, qui propensa erga. me benevolentia, cui digne salis celebrande me imparem sentio, obicibus remotis qui insuperabiles videban- tur, larga ac benefica manu tractatus aliquot Damasceni mihi procuravit, sine quibus fieri nullo modo poterat, ut hanc quam parabam editionem, in publieum efferrem. Ejus porro hoc in negotio consiliorum exsecutorem se summa alacritate prebuit Cl. Justus Julius Fonta- ninus, Imperialice bibliotheca custos, quem ob singularem eruditionem, atque in Romane Ecclesie juribus vindicandis egregie navatam operam summus Pontifex Clemens XI hono- rarium camerarium suum fecit. Nec me rursum ingratum prebebo viris apud Anglos clarissimis ac rei litterarie studiosis quam qui maxime, Petro Allixio, Joanni Hudsono, et Joanni Ernesto Grabio, qui, reseratis Magne Britannie museis ac bibliothecis, quecunque Joammis Dainasceni scripta, que nondum excusa essent, apud se latere compererunt, prompta et alacri sollicitudine ad me transmiserunt. Insuper consiliis ac documentis suis precipuo mihi adjumento fuerunt praestantissimi duo viri ac toto orbe notissimi, D. abbas Ludovicus du Four de Longuerue, et D. Eusebius Re- naudot, quorum eximiam eruditionem, maxime quod ad res Orientalium attinet, indigena atque exteri omnes suspiciunt : sed et ambo in opusculis quibusdam ex Arabico idiomate vertendis et recensendis operam suam humanissime posuerunt. Inter tot illustres viros, qui studiorum laborumque meorum fautores sese prebuerunt, posteriorem non tenet locum doctissimus meique amantissimus, R. P. admodum P. D. Ber- nardus de Montefalconis, qui, cum ipse rei ecclesiastice et littérarie, praeclaris operibus et priscorum monumentorum evulgatione locupletande se totum impendat, nihil nostri imme- mor, quidquid hinc inde ad Joannis Damasceni editionem illustrandam et augendam aptum et idoneum reperit, hoc mecum communicare intenta sollicitudine studuit. Nec minus etiam prolixe rem meam egit R. P. D. Anselmus Banduri, Ragusinus, ejusdem. instituti alumnus, toti jem orbi singulari sua eruditione clarissimus, cujus opera, ex quo Parisios appulit, quidquid auctoris mei tractatuum in variis Italie locis ac Florentie presertim et Venetiis delitesceret, consecutus sum, ejus desideriis ac petitionibus morem ultro gerentibus illustrissimo D. Me- letio Typaldo, Philadelphiensi metropolita, nec non viris clarissimis doctissimisque R. P. D. Angelo Maria Quirino, ordinis S. Benedicti alumno, et Antonio Maria Selvino. 97 SELECT/E PR/RFATIONES. 98 -——— SELECT/E PRJEFATIONES AUT NUNCUPATORIAE ΕΡΙΦΤΟΙ. QUAE ANTERIORIBUS OPERUM S. JOANNIS DAMASCENI EDÍTIONIBUS PRAEFIXA SUNT. JACOBI FABRI STAPULENSIS Epistola ad Agidium Delfo doctorem theologum, de sua libri De fide orthodoxa translatione Latina. Jacobus Faber /Egidto Delfo doctori theologo. Parisiorum Academiam , cominunem studiorum nostrorum parentem , cum fido rumore repetiisse te cognovi : mihine, an tibi magis gratulatus fuerim, incertus sum. Quis enim alius insignior locus ? Quis moribus tuis tuoque accommodatior ingenio ? Solent enim pretiosiores planta in solo natura sud con- sentaneo, non modo ornamento esse, sed et pretiosum non minus alferre fructum. Locum de me con- venientem (?), neque ornamento fuerint, neque quos debent proferent fructus. Non secus autem arbi- wor te locum illum fovendis bonis omnibus cuin litteris, tum ingeniis aptissimum recepisse. Verum quia unus inter plurimos veteris consuetudinis amicos te festive quasi ex longinquissima peregrina- Lione revertentem suscipientes , esse non potui : hoc ad te munusculo meam testor absens benevolen- liam : opusculo , inquaui, beati Patris Joannis Damasceni , quod superioribus diebus inter aulicos tu- multus e Greco Latinum feci : non ea, fateor, qua deceret dignitate, non elegantia: sed in angulo paulisper semotus , sniserias curialium declinans, qua valui fidelitate lectoribus auctoris mentem per- viam faciens. Tuz igitur partes erunt et Clichtovei , qui, te adjutore ( pauci fluxere dies ), sacro docto- rum ceotui insertus est, agnoscere, an opus forte tale sit , quod usui , celeberrimo illi studio esse possit. Cum ipsuu maxime theologiz probetur studiosum, et ab Atheniensi defluxisse. Quod utrumque videtur presens Damasceni opusculum praferre. Neque enim in Grecorum gymnasiis alio in opere, ad sacrain theologiz palestram solebant initiari. Vale. Apud Bituriges, Idibus Februariis. ! ΒΕΑΤΙ RHENANI ALSATICI Carmen ad Robertum Fortunatum Macloviensem. Eoo proprior radius qui surgit ab axe, Tradit enim fidei prima incunabula recte, Hic plus Phobza luce nitoris habet. Ac puras mentes mystica sacra docet. Haud aliter perdocta magis suscepit ab alto ) Utque salutís iter,teneat, loca devia vitans : Prima cohors, populo posteriore, Patrum. incera quemvis traditione monet. Qualia sunt magni celeberrima dogmata Pauli , Hac felix semper jactet se Graecia prole, Ου novus in toto legifer orbe tulit : Qus quondam claros edidit alma viros. Talis Joannis sublimi pagina sensu Ergo pias sectans leges ac jura Tonantis, Culta Damasceni, fundit ut astra jubar. Hoc opus exacta sedulitate legat. JUDOCI CLICTOVEI - Épistola ad Jacobum Claromontanum episcopum, de suis in librum De fide orthodoxa observationibus. Reverendo in Christo Patri ac Domino D. Jacobo Ambasiano, episcopo Claromontano dignissimo , Judocus Clictoveus Neoportuensis. Una omnium qui recte sapiunt, et vera est sapientia, sacratissimo prasul, nihil certius aut firmius animis nostris esse debere, quam catholicze fidei documenta, regulas et articulos, quibus sine hzsita - tione aut orationis efflagitatione assentiri debent omnes , quod divina irradiatione a cclo in homines defluzerunt. Si enin tanti fuit apud discipulos Pythagorz auetoritas, ut interpellati ad reddendam eorum qua asserebant causam , aliud nihil approbationis attulerint , quam magistrum ita dixisse , nefas- que putarent , quz ab ipso acceperant, in disceptationem aut controversiam deducere : si rursum tanti 3pud Athenienses momenti fuit assertorius Xenocratis sermo , ut cum semel in judicio manum esset aris 99 SELECTA PRAEPATIONÉS. BERT. admoturus , quo de more juramentum przstaret, ob spectatam ipsius integritatem et gravitatem ei jv- dices jusjurandum remitterent , verborum suorum sola affirmatione contenti ; nonne majoris apud ho- mines ponderis erit divina et summa veritas, qui nec falli, nec fallere novit? Est Deus, ut ait Apostolus, veraz : omnis autem homo mendaz *. Quis igitur addubitaverit, aut ancipiti agitaverit animo , quz» a Deu revelata sunt, sacrosancta fidei mysteria , presertim cum tam solida basi nixa sint el fundata supra fir inam petram ? Nihilosecius haud absurdum (uerit illa interdum rationali via modoque fulciri , et salva reli- ionis pietate persuasoriis approbari raliomibas , ad raentis nostre juvandam áurbecillitatern, qua tum acile ad ipsa credenda eubvebitur, cum ea perspexerit a ratione non esse aliena. Quocirca summo stu- dio versandi sunt libri , qui altissima nostrze fidei sacramenta detegunt, atque ad ea clarius intelligenda praestant adjumentum : presertim si ab antiquis , probatis, doctrina et sanclitate przclaris auctoribus, elaborata sint. Non enim potest rivus sui fontis non sapere .nataram » neque fructus ab arbore sua dis- crepare. Plane inter illos et hoc quadrifidum eximii Patris Joannis Damasceni opus haud immerito an- numerandum est, quod Je orthodoxa fide inscripsit, copiosum sane, fecundum et utile, nihil eorum quz ad fidei elucidationem pertinent, omittens. Exorsus enim a:primo rerum omnium principio, per mundi genesim , et nostri lapsus reparationeu , jn mandi consummationem , suam editionem perpetuo deducit ordine, completoque canditionis humapz orbe et cirenlo , nos in eam reducit finem per beati- tudinis participationem , a quo primzvam (sicut et res omnes) sumpsimus originem : ipsum videlicet , qui est Alpha et omega , principium et finis, primus et novissimus. Enimvere praesentem editionem , hi Damasceni Theologiam , ili librum Sententiarum ejus , et utrique recte quidem, appellarunt. À quo ut archetypo crediderim , nisi me fallat conjectura, doctrina celebrem virum Petrum Lembardum sumpsisse exemplum sui operis elucubrandi , qui Sententiarum liber vulgo nuncupatur. ldem enim utriusque est librorum numerus et ordo eademque materia. Hic autem illo longe posterior. Czeterum ut hoc przclarum Damasceni opus magis pervium essel legentibus, adjeci facilem ad litteram commentarium , quz obscura se offerunt, planiore declaratione dilucidantem, et si qua occurrunt discussionem exposcentia, doctri- nali disceptatione agitantein. Verum hasce aunotationes adjunxi potius ad recentiorem Dawasceni edi- tionem , quod nitidiori Latini sermonis elegantia exornetur quam vetustior, et fidelius veriusque mentem ipsius auctoris exprimat, sitque mullo apertior atque accuratior. Siquidem antiquior ejusdem e Greco in Latinum traductio plerisque in locis mutilata videlur et manca , rudiore contextu, nec non usque adec ob sermonis obscuritaiem interdum abstrusa et intellectu difficilis, ut sepius vel ORdipo conjectore, aut Sibylla interprete foret opus ad sensum littere percipiendum. Porro adjuncti ad inferiorem margiuem numeri laterales , qui et litteram auctoris, et commentarium illius ordinem continuata fere serie a ca- pite ad calcem usque propemodum sequentem , copsimiliter in partes minutiores digerunt, et cui lit- lere parti unaquaque cummentationis pars respondeat, ex eorumdem numerorum admotione clarius indicant. Denium hanc nostram quantulamcunque explanationem tui amplissimi nominis patrocinio et nuncupatione in lucem prodire volui, ravissime antisles : ut si quam sacrarum Litterarum s1udiosi utili- tatem (quod vel maxime velim) ex ea hauserint , eam totam tuc eximia paiernitati acceplam referant , cui me fateor in primis obnoxium et perpetuo obsequio devinctum. Vale, litterarum el virtutis eumator et cultor. Parieiis pridie Kalendas Septembres MDXII. DONATI VERONENSIS P d Epistola nuncupatoria edétioni Grece libri S. Joannis Damasceni De orthodoxa fide, et orationis Dc iis qui in fide dormierunt, premisse, cwm pre[atiuncula Greca ad lingue Greca studiosos. Sanctissimo ac beatissimo Patri nostro Clementi septimo, Pontifici Maximo , Donatus Veronensis. Nisi Graeca lingua, 8. P. Clem. Sept., non modo olim cum in Siciliam atque Ttuliam , ac potius in orbem terrarum [requentes colonias mittebat , sed ipsis quoque Romanis temporibus , cum jam eorum imperio omuia tenerentur, omni alia lingua latius patuissel; nunquam Paulus scribens ad Romanos, hac ipsa usus esset potius, quam quz illorum propria erat Latina. Praterea non nodo hunc ipsum quem dico, Paulum, verum et reliquos illos, qui primi ab ipso Christo, dum in humanis degeret, jinstituti sunt , οἱ quibus auctoribus Christiana resp. , quz Ecclesia dicitur, primum initium accepit , non alia in scribendo lingua delectatos quam Grzca, ita precipue compertum est ut dubitari non possit. Quocirca ne illud quidem relinquitur dubitandum, tantam fuisse Grzcz linguz amplitudinem , ut unà ex omnibus merito visa sit, cui potissimum medilata sua omnia , quz posteris nota esse vel- lent, divini illi viri committerent. Nam quod idem Paulus Epistolam ad Hebraeos , et Mattheus Evan- gelium suum Hebraica lingua conscripserint, quanti tandem putandum est, si reliquis partibus com- paretur? cum presertim illud constat , eamdem Epistolam idemque Evangelium a viris ejusdem setatis sanctissimis illico ex Hebrazo in Graecum fuisse conversa, nec pervenire ad posteros initiove latius propagari aut disseminari alia demuni lingua potuisse. Secuti sunt plures alii scriptores quasi priorum interpretes , usque ad Origenein, Basilium , Chrysostomum, aliosque ejusdem zeatis ; quos deinceps nostri partim imitari coeperunt , partim convertere : nec postea defuerunt, qui in utraque lingua prio- rum scripta imitantes , semper aliquid novi in medium proferrent. Atque hie ego quidem , utri pra- stantius, Grzecine an Latini in doctrina sacra suum munus absolverint , judicaturus non sum , ut sive lios , sive illos , alteris anteponam , alteros non offendam. lllud quidem plane affirmare non dubito , ea qux de Graeco conversa sunt , apud ipsos Graecos multo baberi puriora, multoque integriora, quam apud Latinos. Omnis quippe doctrina vino quam simillima esse consuevit , litterisque quasi vase con- tineri. Vinum si de hoc vase in illud transferas , vim suam et robur amittat necessc est; eoque magis si de sua in alienam regionem transvectum fuerit. Sic doctrina , si de suis in quibus edita est , litteris in diversas traducatur, quin deterior multo ae eordidior evadst fleri non potest. Merito ergo hic 3lum- nus tuus , beatissime Pater, qui tibi quidquid apud seipsum boni agnoscit , acceptum refert , Joannes Mauhieus Gibertus, episcopus Veronensis, JoannZm hunc Damascenum ea ipsa qua scripsit lingua, hoc est Graeca , cuin anteliac in. nostram duntaxat eonversus legeretur, apud nos pablicari nunc pri- mur voluit , tibique oronis nostre celigionis , totiusque Christianz reip. principi dicandum curavit : ut tuis ipse videlicet quasi egregius artifex preeclaris operibus lwitarere : οἱ quod nuper in Chrysostomi Graeca in Pauli Epistolas editione, ac deinceps in Eutbymio psalmorum interprete, quem Latinum e ! Bom. ui, 4. to) SELECT& PRJEFATIONES. 1 facrum accepisti , expertus cs , nunc item in Damasceno sua lingua loquente , et a nobis in eo pro viribts emendato , collatisque pluribus exemplaribus suz integritati restituto, experirere. lilud przterea vir tibi addictissimus Gibertus sibi etiam atque etiam considerandum duxit , nulli aptius opus de ortho- doxa fide dicari potuisse, quam tibi; cui non solum adversus barbaras nationes , qux hoc tempore armis illam nunquam oppugnare desistunt, seimper autem conantur evertere, sed ctiani adversus novos desertores veritatis, qui Lutherani vocantur, certamen assiduum est : quorum utrisque ita onmi dili- gentia omnique vigilantia resistis, ut aperle pronuntiare non verear, nullo nobis esse lztandum vehe- mentius , quod navis ista qua omnis nunc Christianus populus vehitur, talem gubernatorem sortita sit, quam dolendum , quod in tam adversas tempestates, tantosque procellarum inipetus inciderit, quantos ex quo imperium accepit, nunquam experta est. Hunc igitur Damascenum habebis quasi telum | acutis- simum, quo si non priores illos, saltem hos posteriores hostes confodias, Cujus quidem scriptoris laudes lioc in loco fusius pr:edicarem, quantique semper nominis , non modo apud theologos , sed etiam apud philosophos et medicos fuerit, exponerem, si vel epistoke brevitas pateretur, vel hoc ita obseurum esset , ul expositionis indigere videretur. Jam enim quicunque vel mediocriter sacris legendis auctoribus in- sueverit, ignorare non potest, bunc a Latinis tanti semper astimalum fuisse, ut non solum conversum habere voluerint , sed etiam longis commentationibus explanatum : quod paucissimis Grzecorum , przeter apostolos, contigit. Hic ergo sit hujus epistole finis : mihique, cum tuz sanctilalis pedes auimo et cogi- tatione fuero oculatus , liceat dicere : Vale. Ὁ αὐτὸς toic Φιξ 11ησυ". Ὅπερ fin πρόσθεν ἐπὶ τῆς ἄλλης τῶν Ἑλλήνων παιδείας ἐποιῄσατε, ὦ φιλέλληνες, xat νῦν ἐπὶ σεµνο- τέρας ταύτης, τουτέστιν ἀληθεστέρας ποιῄσασθε. Δεξάμενοι γὰρ πρὸ τούτου τὰ τῶν ῥητόρων, χαὶ φιλο- σόφων, xal ποιητῶν γράµµατα, proi τὰ τῶν θαυμα- στων τούτων, καὶ θείων ἀνδρῶν ἀποθάλλετε, ἀλλὰ τοσούτῳ μᾶλλον xal ἀγαπᾶτε, καὶ οἰκειοῦτε, ὅσψ τὰ θεῖα τῶν ἀνθρωπίνων τιµμιώτερα. Καὶ uh ὁμοιουσθε Ck τοῖς ἀνοήτοις, οἵτινες χρυσίον fj ἀργύριον, f) τῶν τοιούτων χτηµάτων τι ἀνευρόντες xat ἀνακτησάμε- vot, σφόδρα χαΐρουσι xal εὐφραίνονται, φρόνησιν δὲ καὶ ἐπιστήμην, xat τὸ τῆς δόξης ὀρθὸν, xal τὴν τοι- αὗτην πᾶσαν χοσµιότητα, xal, τὸ τελευταῖον, βασι- λείαν ἓν τῷ οὖρανῳῷ ἀΐδιον δννάµενοι ὀλίγου περιποιἠ- σασθαι, ὀχνοῦντες διατελοῦσι, χαὶ μηδ ὄναρ ἀξιοῦσι τὰ τοιαῦτα ζητεϊν. Ἰδου γοῦν ὑμῖν τοῦτον τὸν πεοὶ πάσης εὐσεθείας τῆς χαθ᾽ ἡμᾶς µάλα σαφῶς διαλε- γόμενον χαριζόμεθα Δαμασχηνόν * ὃς µόνος Exsivo τὸ ὑπὸ πάντων τῶν σπουδαίων del ζητούμενον χάλλιστά τε xai εὐδαιμονέστατα , xdv Ev τῇ ἡμετέρᾳ παιδείᾳ ἑἐζε.ργάσατο. lí δὲ τούτο; Τὸ xaxà πᾷσαν πραγµα- τείχν ἔχειν τι ἐγχειρίδιον πάντων τῶν ἐν αὑτῇ ἀναγ- χα:Οτάτων χαὶ χαλεπωτάτων μντμµύσννον. ᾿ῦπερ ὁ Δαμασχηνὸς, υὕτω μὲν σαφῶς απετέλεσεν, ὥστε χαὶ τὰς Yyuvaixa;, ὡς εἰπεῖν , fjón, xat τοὺς ἀγραμμά- τους τῶν ἀνδρῶν, El γε μὴ πάνυ τῆς Ἑλλάδος φωνῆς ἀνίέχνοι ὄντες ἐτύγχανον, τὸ πᾶν μὴ xatala6siv ἀχριδῶς' οὕτω δὲ συντόμως καὶ συνοπτικῶς, ὥστε ἐλίγων ὡρῶν ἀναγνώσει ἐπεξελθεῖν, Καὶ γὰρ οὗτος τὰ ὑπὸ τῶν ἅλλων θεολόγων, xal τῆς Χριστιανικῆς µαβίσεως διδασκάλων ἐν πολλοῖς xai .ἀναριθμήτοις βιθαίοις περιληφθέντα, ὁλιγίστοις xax βραχυλογωτά- τοις κξφαλαίοις ἐξηγήσατο μᾶλλον δὲ, τό γε ἐμοὶ ὀσκοῶν εἰπεῖν, τὰ ὑπὸ τῶν λοιπῶν ἁπάντων οὐὑτοσὶ ἀτάχτως χαὶ ἀτέχνως περὶ Χριστιανισμοῦ συντεθέν- τ1, οὕτω σοφῶς χαὶ διδασχαλικῶς εἰς ἰδίαν τάξιν τε χαι τέχνην avi (aye, ὥστε πάντας Evi τούτῳ µόνον ἑντυγχανοντας, ἐπισ:ημονιχῶς ἤδη ἀπὸ τούτου xal τεχνικὼς περὶ τῶν θείων ἁπάντων διαλέγεσθαι. Τί ge ἔτι ὀχνεῖτε, ut) οἰκειοποιησάμενοι τὸν τοσοῦτον θτσανρόν, ApáQac0s Ίδη, ὁράξασθε παιδείας, xai µηχέτι βραδύνατε ἀναστρεφόμενοι £v ταῖς ὑμετέραις Ἰδοναῖς, μήποτε ὀργισθῇ Κύριος, xat ἀπολεῖσθε ἐξ ὑδοῦ ὄνχαίας. 'O μὲν γὰρ βίος οὗτος βραχὺς, ὦ βέλ- τιδ:οεἵ τὰ Ok μετὰ τούτον ἀγαθὰ i xaxà, áióiu. ΠολλΏν μέντοι χάριν ἔχετε τοῦ πόνου τούτου, οὐ µό- νον τοῖς πάλαι συγγράψασι τὰ τοιαῦτα, ἀλλὰ xal τοῖς vuv ἑπανορθώσασιν, οὐχ Ίχιστα δὲ xal τῷ τῆς τοιαύ- της ὁαπάνης χορηγῷ καὶ χυρίῳ Ἰωάννῃ Ματθαίῳ *w Γιθέρτῳ, τῷ εὐλαθεστάτῳ xal µεγαλοπρεπεστά- ww Οὐτρώνης ἐπισχόπῳ. Οὗτος μὲν γὰρ τῷ µαχα- ρ-ωτάτῳ Πατρὶ, xal ἄχρῳ ἀρχιερεῖ ἥμων Ἑλήμεντι ἑέζόμῳ χαρισάµενος, xal ὑμῖν δηλαδὴ οὐχ ἧττον ἐχαρίσατο. Καὶ ἡμεῖς δὲ τοῦ αὐτοῦ Γεθέρτου ὃαπα- νήσα ντος καὶ χελεύσαντος, πολλὰ ἀντίγραφα, xol Idem lingue Grece amatoribus. Quod jam aute in aliis Graecorum disciplinis prae- stitistis, ο Grzca lingua amatores, id nunc in hac etiam augustiori, ut pote veraciori , przstate. Cum enim ante hac rhetorum , philosophorumque ac poetarum scripla susceperilis : nec ea pro- inde quz ab istis adiniratione dignissimis ac vere divinis viris exarata sunt, rejicite : quin tanto mayis diligite atque amplectimini, quanto divina humanis excellentiora sunt. Nec vero similes vos insipientibus illis prebeatis , qui, auro, aut ar- genio , aut quavis re alia reperta et comparata, ad- modum gestiunt et. lzetaptur : cum vero pruden- liam, ac scientiam, sanamque sententiam , el om- nem ejusmodi ornatum, ac tandem zternum in ccelo regnum exiguo prelio acquirere valeant, de- S$idia torpent, nec per somnium talia cogitant. Ea igitur hunc Damascenum vobis elargimur, qui de omni Christiana religione explicatissime disserit: qui solus illud quod studiosi omnes optimo felici- que conatu seniper quarunL ,in nostra disciplina exseculus est. Ecquounam vero istuc? uL plane in omni arte enchiridion aliquod habeatur,quod eorum qua in illa valde necessaria ac difficillima sunt, me- moriam reíricet. Hiec porro Damascenus ea quidem perspicuitate contexuit, ul jam mulieres, si ita loqui fas sit, et homines litlerarum rudes , modo Graci idiomalis prorsus experles non siut, uni- versa accurate percipiant : ea vero brevitale ac compendio, uL paucarum horarum spatio eadei legendo perlustrent. Enimvero aliorum theologo- ruin ac Christiane doctrine magisuorum senten- tias, qui multis innumerabilibusque libris conti- nentur, perpaucis brevissimisque capitibus enar- ravit; quinimo, ut mihi videtur, quz:ecunque czteri oinnes nullo ordine, nulla arte de Christiana fide scripserunt, ea sapienlia ac doctrinz methodo, ad suum ordinem artemque revocavit , ut omnes qui hoc solummodo volumen legerint, erudite deinceps εἰ accurate de rebus divinis omnibus disputare possint. Eccur ergo tantum (hesau- rum in usuin vesirum converlere cunclamini ? Apprehendite modo , appreliendite disciplinam, nec moras in vestris voluptatibus versantes wahatis, ne forle irascatur Dominus, et pereatis de via justa. Vita quippe przsens brevis est, o amici! qua vero eam sequuntur, sive bona, sive mala, sempiterna sunt. Atqui propter huuc laborem ad- modum vos debetis , nonillis solum qui hac olim couscripserunt, sed et iis qui nunc eadem resti- Luerunt ; in primis vero Dumino Joanni Matthaeo Giberto . religiosissimo illustrissimoque Veronenu- &ium episcopo, qui tot ac tantas expensas tulit Ipse enim quod beatissimo Patri Suiumoque Pon- Llici nostro Clementi septimo przstitit concessit- que , id quoque, vobis nihilo secius elargitur. Nos 165 vero ejusdem etiam Giberti expensis ac nutu exem- laria varia ac vetusta recensentes el conferentes , ιο unum descripsimus expurgavinusque, ac tandem iis qui hodie chalcographi dicuntur, tra- didtnus; adeo ut nec Damascenum prorsus doluerit nostri laboris et restitutionis. Quod si Ίο modo hilari atque alacri animo exceperitis , plura suhinde alia a nobis pesthac eo lubentius edenda SELECTAE PEJEFATIONES. 1M παλαιὰ συγχρίναντες xal παραδάλλοντες, ἓν τοῦτο διεγράφαµεν, καὶ τῶν σφαλμάτων ἐχκαθήραμενι εἶτα τοῖς νῦν λεγομένοις χαλκογράφοις ἐξεδώχαμεν, ὥστε μηδὲ τὸν Δαμασχηνὸν αὐτὸν τοῦ πόνου xat τῆς ὃ οῤρώσευς λυπήσεσθαι. "Av δὲ ταῦτα ἓν τῷ παρόντι ἡδέως xal προθύµως ἐχχομίσησθε, χαὶ πλεῖστα ἕτερα ἐν τοῖς μετά ταύτα χαιροῖς xal αὐτοὺς προθυµότε- pov ἑχδωσομένους ἐλπίζετε. sperate. HENRICI GRAVII NOYIOMAGENSIS, ORDINIS FF. PRAEDICATORUM, De sua operum S. Joannis Damusceni editione, Colonie 1545. Hlustri principi ac domino D. Osvaldo comiti Montensi, domino in Bilant, Hedel, Homoet, Wisch, Boxmer, Haeps, eic., F. Henricus Gravius, Dominicanus, S. D Cum toties et Lam diversis ac gravibus fidei naufragiis, Apostolorum naviculain jam inde ab Ecclesise nascentis initio periclitatam revolvimus, haud immerito lei Opt. Max. vigilantiam non solum admi- randam, sed et adorandain censemus, cum ille tanquam nauclerus attentissimus, eam licet tot tempesta- tibus agitatam, tot procellis commissam, tot scopulis illisam, non modo mergi mihime passus sit, verum eliam ad exitium usque laborantem, desiderata diu multumque tranquillitate reducta, ad tutum salutis portum traduxerit. Quauvis enim optimus ille navartha aliquando consulto, aut conquiescat, aut dor- miat, ut tentet et explofet, nunquam tamen vel dormitabit, vel dormiet custos Israelis, ut perdat wel perire sinat. Cujus rei plurima in sacris historiis passim obvia sunt exempla. Quoties enim afflictum opulum, cum Judaicum, tum Christianum, de adversariis suis vindicavit * Nonne contra Pharaonem, Cllananzos, Philist:os et alios hereditatis sus impugnatores et devastatores, Mosen, Josue, reliquosque judices et reges, vindices excitavit : quibus ceu brachiis usus, impetum impietatemque bostium attrivit et contudit? Annon et contra Arium, Sabellium, Eunomium, Macedonium, Photinum, Apollinarem, aliosque innumeros Ecclesiw insidiatores et praedones, e Grzcis Athanasium, Didymum, Epiphanium, Basilium Magnum, Nazianzenum et Nyssenum Gregorios, et Chrysostomum: e Latinis autem, Hilarium, Victorinum , Ambrosium , Augustinum , Hieronymum, et plures alios orthodoxos armavit : quorum eruditione pariter et vitis exemplo, hzresiarcharum versutias, insaniag et blasphemias detexit ac pro- vivit? Deinde eum, pace aliquandiu Ecclesiz restituta, omnium zizaniorum seminarium infelix genius, ie credentium saluti rursum invidisset, ac Nestorium, Eutycliium, Monophysitas, lconomachos, ac plura fa genus portenta, ad concitandam et convellendam fidei «atholicze cymbam excitasset, eorumdemque ope et opera totuin ferme Orientem conturbasset, mox supremus ille naviculator, sui muneris nequaquam oblitus, spectatissimum illunt theologum Joannem, a metropoli Syrie Damasco cognomento Damasce- nuin, orbi exhibuit, quem velut Herculeum quemdam fidei nostre ὑπερασπιστὴν, tot. h:eresiarcharum monstris objecit, virum, ut Suida testimonio utar, ἑλλογιμώτατον, οὐδενὸς δεύτερον τῶν χατ αὐτὸν ἓν παιδεία λαμφάντων. Fuit enim ille incredibili dicendi vi et festiva varietate mirabilis, vere χρυσώνυµος, aec inlra nomen suum χρυσόῤῥους, ui pote cujus ex ore aurea quzdam scaturigo assidue proflueret, qui κατὰ τὴν μέλιτταν latissima pradecessorum suorum volumina theologorum tanquam prata ἀπανθισάμενος ex elegantissimis passim lectis flosculis ἀνθολογίαν quamdam concinnavit, mira cum industria, tum arte, adversus omnes retro szculorum hiereses depugnans. Ad quam sane palestram non ἄνοπλος, ut modo multi, sed exquisita plane sacraruu Litterarum , orthodoxarumque sententiarum πανοπλίᾳ instructus accessit. Cujus rei specimen abunde prebere potest vel unicum Ἔχδοσις τῆς ὀρθοδόξου πίστεως, in quo universa fere Christiano vel theologo necessaria, ita pro rerum pondere et dignitate pertractat, ut inge- niine aeumen, an linguz facundiam plus admirere, prorsus addubites. Quanquam illud non tam clare ex Latina traductione, quam ex Grzco opere emicat, quod nuper divino beneficio ad studiosorum manus pervenisse, magnopere gaudemus. 2.1 Cuin autem superioribus annis in alia quaedam hujus viri opuscula, eademque Latina facta, inctdissem, quorum lectione mire delectatus, aliquem oriturum exspectarem, qui de posteritate bene meriturus, has e tenebris situque vindicandas assereret, neque talem reperirem vindicem : ego tandem indignum, imo 'rande nefas ratus, quz inexhausto labore hinc inde eruta paraveram, cuim magua religionis nostrae factura supprimi, nolui diutius lucernam hanc sub modio occultari, ut vel hinc, quantus quantus sit ille veritatis splendor, omnibus, przsertim theologiz candidatis, statim affulgeret. Neque deerat hic adhor- tator perurgens Petrus Quentelius, mira hodie diligentia typographus, in provehendis bonis auctoribus neque labores detrectans, neque sumptui parcens, uL praclari hujus auctoris libros, quos a studiosis passim flagitari aninadverterat, suis prelis excudendos proferrem. Hzc autem iibi subinde tacita mente reputanti, jamque de patrono, cujus auspiciis hzec doctissima vetustatis monumenta in lucem prodirent, circumspectanti, tu, illustris admodum princeps, unus e multis occurristi, cujus celsitudini Damascenus bic noster totus haud incongrue dicaretur. ldque vel eam maxime ob causam, ut hac qualicunque acces- sione, singularem animi tui propensionem erga pietatem ac sacras litteras proveheres : hoc est, ut lectione tanti doctoris, citra controversiam in Ecclesia celebratissini, non modo mentem erudita et ingenium mire dextrum, quibus utrisque feliciter preinines, felicius et acueres et oblectares, verum etiam religiosum pectus tuum in catholica fide confirmares. Equidem hic referre possem vetustissimam generis tui nobilitatem, clarissima majorum stemmata, ditionis amplitudinem, ornamenta ea, illasque dotes, quae eximium facile principem testantur ; nisi me admirari magis deceret, tametsi przedicare jam commode nou liceat, prz:cipuum hoc pietatis studium, quod sic apud te viget, sic floret apud integruin reip. prin- cipem, uL hac omnium turbulentissima tempestate inter raros principes ipse fidei catholice fortissimus propugnator tot jam annis perseveres emineasque : nimirum qui, omissa bellorum rabie, nibil prius, nihil sublimius habes, atque id quod ad Ecclesie catholicze dignitatem et concordiam juvaudam tuendam- que spectat, ut vel hoc nomine Damascenum quemdam referre nobis videare. Quanquam luec alias fortasse tempestivius referentur, et, ut arbitror, aliis rectius quam tibi. Nunc ut de nostro tecum Dainasceno solum agamus, tradunt annales hunc circa Gregorii Ill ραρο «οἱ Leonis illius Εἰκονομάχου imperatoris tempora floruisse, a cujus filio Constantino Ποιχιλοτρόπου παρδάλεως vir tantus una cum Germano 105 «ΕΙ ΕΟΤ PRJEFATIONES. 10 triarcha et Gregorio Cyprio, viris itidem omni sanctitate reverentiaque conspicuis, palam anathemati hit addictus, cacodoxis interim ad. inuocentissimi viri condemnationem supra modum applaudeutibus omnibus. Damnationis causa nihilo justior apparuit, nisi quod sincerissimus religionis assertor Damasce- nus, ecclesiasticam fidem damnare totis ipse nervis ac viribus recusaret. Quo quidem iomine et a perfido imperatore felicem pro Christo contumeliam illam sibi reportavit, ut. ignominiose Manseron appellaretur, qui pro avito nomine Mansur dici solitus erat, id est fledemptus, apud Latinos. Et in huuc ipsum Leonem, leonina certe ferocia insignem, aiunt Damascenum tres conscripsisse libros , quorum mihi nullum hactenus invenire licuit. Ceterum illos nequaquam audiendos puto, qui, magno ducti errore, aut huuc scriptorem :ztate Theodosii Senioris vixisse aflirmant, aut qui, cum Joaune Trithemio, abbate Spsnheimensi, duos Joannes Damascenos exstitisse somniant. Etenim przlerquam quod operibus ipsis, qua adliuc nobis exstant, error ejusmodi palam convincitur, sane constat ex probatissimorum quoruu- cunque historiographorum fide, unuin et eumdem auctorem esse hunc Damascenum, qui sub Leone lll Isaurico velut quoddam Ecclesize lumen. precipuum effulsit, circa annum restitutz salutis 730 jam tum orbi notissinius, ac &ermone omnium frequenti usque adeo celebratus, ut in Ecclesia Orientali non minus «uam Occidentali, postea semper spectatissimis Ecclesie doctoribus pro suo merito sit annumeratus, ded et idem error plures ex uno Damascenos fingentium, partim ex Vita ipsius, quam F. Joanne (Eco- lampadio (per id tempus nondum hzretico ) interprete legimus, presertim ex cujusdam scriptoris ἀνωνύμου, sed Grzci, sermone, cui De Philocosmis εἰ Philotheis titulus est, omnino perspicuus esse potest : in cujus sermonis fine (quisquis tandem ejus interpres fuit, qui polito minus stylo usus, nibilo felicius verterit) preter incredibilem Damasceni vitz integritatem, mire commendata ejusdem recitantug monumenta. Quorum omnium Logices opus primum est, primum etiam, ut apparet, ingenii uucloris documentum, idque non vulgare, ut in quo genuinam illam disserendi rationem, nullis sophistarum argutiis offuscatam, compendio quodam tradit, quatenus eam theologiz satis futuram pravidit χειραγωγὸς ritissimus, πρὸς ch» τῶν δογμάτων τῆς εὐσεθείας εἰσαγωγὴν, dedicans id opus Cosma sanctissimo ajum:e episcopo. Logice subditur Εἰσαγωγὴ ἀξιωμάτων, ad Joaunem beatissimum Laodicex, episcopum, Haac sequitur celebratum illud opus, De duabus in Christo voluntatibus ct operationibus, reliquisque naturalibus proprietatibus ac duabus naturis et una hypostasi, quo libro adversum hbzreses tunc .receng exortas, invictus ille Christi pugil fortissime depugnat. Succedunt quatuor. illi nunquam satis. laudati, De orthodoza fide libri, in quibus Damascenus ratione mirabili omnia quai Christiano vel pie credenda, vel scitu necessaria sunt, succincle pertractat. Nec abs re visum est adjungere pererudita Jacobi Stapulensis scholia, qui et eosdem De orthodoxa fide libros Latinitate donavit. Nam quod nos alicubi reves annotationes inseruimus, vel per eruditum quemdam ac theologi: studiosum inseri voluimus, ticorum id causa factum est, potissimum ubi doctrinam Ecclesie per Damascenum assertam ipsi nequiter convellunt. Tametsi quid illi hodie, quantumvis catholicum ac pium, non calumniantur, pro sua libidine (qui mos hzreticis semper fuit) praíractis animis improbantes, traducentes, despicientes, ridentes, exsibilantes, abominantes, everlentes quidquid in Ecclesia vel sincere docetur, vel pie servatur, vel decenter exigitur, modo ipsorum sensui, quo cuncta vellent innovata, imo polius inversa, not. respondere satis videatur ? Sed hzc obiter dicta sint. Neque enim omnia, quamvis opportuna, epistolaris angustia dici sinit. Cohzret quatuor Orihodoxe fidei libris opusculum siveepistola De Trisagto, scriptum peculiariter adversus Petri Cnaphei pestilentem errorem, quo ex Trinitate quaternitatem reddere conabatur : eujus mentionem facit et tertio Orthodoxe fidei libro, capite 10. Trisagio succedit. rarum illud opus, at nune primum in lucem emergens, De centum haresibus iuscriptum : in quo ad imitationem Epiphanii, Salamin: in Cypro episcopi, cunctas fere haereses ad suam usque selatlem succiuctiui perstringit. Hunc de ligresibus librum, sequitur fragmentum sententiarum ex Damasceni sermonibus, pusillum quidem illud, sed indignum tamen clarissimo illi viro Bilibaldo Pircheymero neutiquam visum, quin sua ipsum interpretatione Latinis auribus publicaret, haud dubie pre se ferens inyentem aliquem lbesaurum repertum iri, si sermones ii unde sententiz. ille sunt. excerpte, alicubi tandem reperiri possent. Post fragmentum istud subjecta est confutatio Saracenismi, inscripta Altercatio Christia et Saraceni ; in qua. fortissima veritatis fortis athleta, ineptissimas Agarenorum ineptias simul et impu- dentissimas blasphemias rationibus validissimis pessumdat. Altercationi subditur insignis ille ae pius scrmo, asserens eos qui in fide hinc migrarunt, sacris operationibus ac vivorum beneficiis multum juvari. Eum sermonem doctissime Latinum reddidit F. Joannes OEcolaimnpadius, Birgittani ordinis professor, per id tempus nondum hzresi ulli rejecto cucullo addictus, alioqui talem sermonem nunquain contra se ac suos versurus. Huic sermoni proxime succedit mirabilis illa ac pia de Berlaam et Josaphat historia, religiosis pariter ei szcularibus adeo utilis, adeo jucunda, ut haud facile invenias quidquam supra. Hiatorize subdidimus postremo loco Εὐχατάνυκτα Damasceni et aliorum quorumdam Damasceno parium carmina, per Aldum Manutium Latinitate donata : ne quid nostri Damasceni, quod uspiam prostaret, hic desideraretur. lllud ingenue lateri cogor, quaedam hic καχοζήλως e Grzcis bonis, ut. ille ait, Latina faeta non bona, neque 4460 pure in nostram linguam transfusa, dum religiosus nimium interpres, contra gravissimi Satyrici Raceptum, verbuin verbo reddere curat, nee se consuetudini bene interpretandi lotum accommodat. Verum nihil hic temere corrigere, mutaie aut expungere decretum erat, citra Grz- corwin exemplarium presidiam, qua fortasse aut rara, aut. nulla hodie exstant. Quod sé qui ea domi babet inclusa, aut alicubi asservari novit, is, obsecro, castigatiora proferat, mecuinque idein, hoc est, coremunem et presertim theologi studiosorum frugem, spectet. lta nec ipse sua apud homines gloria, nec apud eum qui judicaturus est vivos et nmiortuos, praumio fraudabitur. Mihi potissimum curz fuit, ut quidquid ex omnibus Damasceni operibus undecunque conquirere possem, variis ob id bibliophylaciis a me perlusiratis, in publicum Ecclesie commodum proferrem, tantumque doctorem ; theologorum lumen, orbi Christiano recens inferrem, studiosis omnibus elargirer, tuo demum nomini, princeps illustris, idemque patrone singnlaris, inscribetem, et, quod facio, nuncupatim dedicarem. Bene vale, princeps optime, nostrum dedicationis hujus et editionis studium boni consulturus. Dominationem tuam omni- poteus et misericors Deus, restaurandze Christiane fidei reparand:eque concordie incolumem diu con- servet. Novimagii Gelrie, anno Jesu Christi nati MDXLV, quarto Nonas Decenib. MARCI ΠΟΡΡΕΒΙ DBASILIENSIS De editione Greco-Latina operum S. Joannis Damasceni, Basilee 1515. Reverendo Patri ac domino, domino Thoine a Planta, episcopo Curiensi, seu Rhzetie ae, Marcus llopperus Basiliensis. S. P. D. PATROL. G8. XCIV. "i 101 SELECTJE PIUEFATIONES. 108 Sí eorum minime negligenda auctorum lectio est, amplissime pr:esul, qui et bene vivendi precepta * tradunt, et abstrusiora verz religionis dogmata explicant, explicandique ea viam monstrant : cur viri hujus sancti, Damasceni, inquam, nostri pia. simul et docta volumina ὁ manibus abjiciamus? In quibus, quie dizi jaw, prope omnia haud mediocri tide przstita sunt. Qua de causa repetere eorum editionem recudereque pii sit officii eportet. Quia autein superiorem ejusdem auctoris editionem (uo in episcopatus dignitate antecessori, dumino felicis recordationis Lucio Ytero jam aliquande dedicavi, haud παρὰ τὸ πρέπον faeturum me existiivavi, si Tue Amplitudiri tanquam ejusdem Ecclesi: antistiti eumdem auctorem iterum consecrarem. Quod quidem institutum meum, pios prasdecessoris tui manes adeo noa «στὸ laturos confido, ut etiam quam maxime approbaturos eos non dubitem. Quomodo enim, quem in dignitatis fastigio successorem fiabere voluerunt, non etiam eidem patrocinia a defuncto relicta commiL- taut? Verum ne aliqui invidiose mihi obtrectent, quasi de una fidelia (quod in proverbio est) duos deal- hare parietes velim, sciant illi eumdem quidem me offerre auctorem, at non solum eum, ut antea, sed Cassiano symmysta suo comitatum ante ora venire tua, ut jam nova hzc editio novi operis esse videri queat. Ad cujus lectionem, quo instructior majoreque voluptate Tua Amplitudo accedat, singulorum argumenta librorum, qua potero brevitate, hic perstringam. Damasceni itaque primum et niaximum quidem opus est *Ex&oc«c τῆς ὀρθοδόξου πίστεως iuscriptum, quod Latinus interpres in quatuor libros distinxit, qui tamen in Grueco contextu unicus et continuatus est : unde etiam fit ut Latinus capitum numerus in tribus posterioribus libris minime Grzco respondeat. In hoc vero, pius antistes, volumine, et nominatim quidem libro primo disserit de Creatore ipso, Deo unitrino, Patre, Filio, et Spiritu sancto, varia de supersancta Trinitate mysterio explicans quas fide quemlibet hominem Christianum apprehendere menteque tenere oportet : veluti de Dei incompreheusibili essentia, de tribus hypostasibus in una natura, et earumdem a sese discretione, nec non ejasdem generisalia. In secundo autem post Creatorem de creaturis, sseculo angelis, daemonibus, coelo, terra et reliquis mundi elementis, paradiso, homine, et qua in ipsum eadunt, cum perturbationibus, tum virtutibus. In tertio redit ad Verbum Dei incarnatum, disserens de ejus ceneeptione, utriusque naturz in una hypostasi conjunctione, de actionibus in Salvatore nostro, de passione ejusdom, maneate inseparabili acimpsssibili ejus divinitate, et aliis hujus generis pluribus. In quarto denique pergit deduabus in Cbristo Domino naturis post resurrectionem ad dextram Patris sedente varias refellere objectiones ; item de fide in Jesum Christum, de baptismate, de adoratione, de cruce, de Scriptura, de lege Dei et peccati, de Antichristo, de resurrectione, et aliis hujus argumenti rebus. Hactenus de Or- thodox:e fidei opero; cui subjicitur Περὶ τῶν ἐν πίστει κεκοιμημένω», hoc est, De. his qui in fde ob- dormieruni, oratio, qua disputandum sibi sumit, an piz viventium preces juvent aliquid eos qui ex vita hac fideles migrarunt. Tertium locum tenent orationes du: De obdormitione sancte Dei Genitricis, in qui- bus encomion et laudes ejusdem celebrantur. His annectitur sermo de Die exiremi j&üdicii, ubi cuncti homines ad piam et religiosam vitam cobortantur. Quartum in ordine opusculum est ad Laodicensiuim iscopum ᾽Αξιωμάτων εἰσαγωγὴ inscriptum, quod metaphrastes, De decretis ei placitis primas Institu- tiones vertit : quod in eo prima tbeologi institutiones, qua ex parte divinam naturam et hypostasim consideramus, contineantur. Quintum De duabus Christi voluntatibus, reliquisque ejus actionibus et pro- prietatibus inscribitur, quo, quid inter naturam et personam intersit, quz vel naturam personam propríe- tates efliciant, sintne ea, quse in Domino nostro Jesu Christo insunt, duplicia, an simplicia : sintne, ut dux nature, ita du:e quoque voluntates in Christo, et quid humana a divina voluntate differat, et alia, hujus materixe plurima edocemur. llunc sequitur tractatus, qua. ralione ad imaginem Dei facti simus, antecedentium quasi repetitio et explanatio. Cui annexa est quoque ejusdem argumenti oratio B. Maxi- mi, nempe de duabus in Christo Domino naturis e Graeco in Latinum conversa. In sextum est rejeetus locum Περὶ τοῦ Τρισα]ίου, hoe est, De terna sancii repetitione composito hymno libellus, αμοΤρισάχιον illad certissimum sacrosanct:ze Trinitatis, id est trium hypostaseon in una natura symbolum esse ad- versus Petrum Cnapheum, et heretici hujus asseclas ostendit, qui quartam Divinitati personam insano errore allingero pon verebantur, de quo etiam habetur caput 10 libri ui... Ορθοδόξου πίστεως. Septi- mum tenet locum Ortkodozi et Manichaei Dialogus, in quo Manichzorum de duobus rerum principiis e£ materia, quam vilem et malam statuebant, deliria receusentur, atque argumentis evidentissimis refu- tantur. Oetavum locum sibi vindicat sermo De naiura composita contra Acephalos. Nonum occupat locum De heresibus liber, quo scelas οἱ hzreses, qua post boniines natos ad suam usque aetatem exstiterunt, breviter quidem, at perspicue describit. Decimum obtinet locum Christiani et Saraceni de Verbi Dei in- caenalione, passione, morte, de libero hominis arbitrio, de causa boni et mali, de hominis in utero formatiene, e£ aliis hujus generis rebus colloquium : quo etiam monstrosi aliquot Agarenorum errores confutantur. Undecimum est sententiarum quoddam fragmentum : quo adversus octo principalium ví- tiorum gener que etiam shànelos ut plurinium in(estare solent, arinamur. Duodecimum sont sortita locum kóxavávuxta inscripta carmina, quibus Clristi Domini nostri nativitas, transfguralio, resur- rectio, Spiritus saucli missio, et alia hujus generis divina mysteria celebrantur. Decimum tertium opusculum est. De arte disserendi, quo quantum tlhieologiz candidato satis fore existimavit, ejus artis tradit. Decimo quarto loco ponitur, sancti Patris et confessoris Theodori, studiorum praefecti, oratio dogmatica de honore atque adoratione sanctarum imaginum. Decimo quinto loco describitur beati Joannis Damasceni , Vita, per Joannem patriarcham Hierosolymitanum conscripta. Penultimum jocum sortitss suat orationes tres de sanctis imaginibus colendis, in quibus li:ec summatim tractantur : rimum quid sit imago, quamobrem sit constituta; Scriptura: et Patrum testimonia de usu imaginum; tem quot imaginum sint genera, quz possint, quaeve non possint imaginibus exprimi : postremo quis imaginum auctor exstiterit. Itidem de aaoratione,quid sit adoratio : quot sint adorationis genera: postea quam multa sint qua in Scriptura invenimus adorata : ad hec omnem adorationem propter illum, qui natura Dous egt, esse conalitulam ; postremo autem honorem qui habetur imaginibus, ad ipsum exemplar | pervenire. Ultimum sibi locum elegit historia duorum Christi martyrum : quanquam de auctore non- nulli dubitent; quia tamen digna est visa Trapezuntio, quam a se conversam Latinis legendam exhibe- ret, reliquis hujus auctoris operibus subjiciendam duximus. Hactenus de Damasceno. CassiAMI vero ejusdem, aut saltem a superiore non prorsus alieni arguineoti opera sunt, veluti duodecim illi libri quos in prinia acie hic collocatos T. A. videt, quorum quator priores de ccenobiorum institutis con- scripti eunt, reliqui autem octo absolutam nobis perfectamque de octo principalibus vitiis disputationem reddunt, quam vis inchoatam in przdicto sententiarum [ragmento Damasceni legimus. Sequuntur eos viginti quauor Patrum Collationes, sive disputationes in hunc quoque finem omnes instituta, ut a viliis ad virtutes, a vitz: bujus illecebris ad sanctitatem, a svculi bujus vanitatibus ad divinarum et coele- 199 SELECT.E PRJEFATIONES. 110 stum rerum contemplationem eL studium nos pertrahant : et ut nosmetipsos abnegontes, Christum Dominum ducem sequamur, ος ejus pr:eceplis vilam nostram componamus. Post illas legendum sese offert pietate οἱ celestis sapientiz profunditate insigne de Domini nostri Jesu Christi incarnatione opus m hbomiliüs, eive libris distinctum : quo pius ille antistes fortissimis rationibus, apertissinis pro- pbetaruin, apostolorum et evangelistarum testimoniis comprobatis, impiam illam Nestorii haretici opi: mionem magno zelo impugnat, volentis una cum Pelagianis, Mariam Virginem, non θεοτόχον, sed tan &um Χριστοτόχον appellaudam esse, hoc est, Christum Dominum, non Deum, sed homiuen tantummode solitarium ex Virgine natum esse; qui, ut verbis utar auctoris, postea demum virtutis via pie religio- ue vivendo obtinuerit, ut dignus per banc vitze sanctimonia'n fieret, cui se majesjas divina sociaret : wt sic exclusa 3b eo penitus sacre origiuis dignitate, sola ei tantummodo «meritorum relinqueretur electio : qua vix major in Salvatorem nostrum dici blasphemia potuit. Habet nunc T. A. ownium νο” lu:inis bujus operum periochas, quibus ad lectionem eorum aditum et viam faciliorem parare volui : ejuz, non faslidienti sinceroque animo legenti, el fldem, et eruditionem, vitzeque probitateni augere unt, Tua H. P. Ito bec aoimo suscipere bonique consulere velit. Omnipoteus et misericors Deus argiatur tibi, uL ad sui nominis gloriam et Ecclesiz salutem pater et pastor bonus diu proesse valeas. Basiez Kalend. Augusti, anno restitute salutig 1575. JACOBI BILLII S. MICHAELIS JN EREMO COENOBIARCIIJE De sua operum S. Joannis Damasceni traus(atione Latina. Reverendissimo cardinali, atque illustrissimo principi, Carolo Borbonio, Rothomagensi archiepiscopo, Bacobus Billius, S. Michaelis in eremo ccenobiarcha S. D. later plurimas notas, quz orthodoxos ab hereticis dirimunt, hanc vel in primis numerandam imme- rito quispiam censuerit, quod illi veteres theologos, tanquam parentes, colunt ac suspiciunt, eorum ve- siigiis haerent, in eorum lucubrationibus ingenilque monumentis libenter versantur, ab eorum placitis sel transversum unguem sibi minime discedendum putaut : hi contra celeberrimos etiam quosque Patres, auque tum doctrina, tum admirabili vitse sanctitate ac pietate praeditos, inaudito quodam supercilio aspermantur, ac velut de ponte dejiciupt, eos nunc probris et maledictis incessunt, nune sannis ac dicte- riis impetunt, eorumque, non verenda, ut degener ille Cham, sed multo quam ille sceleratius, honestissi- mas corporis partes, hoc est gravissima εἰ sanctissima dogmata risni ac ludibrio habent : id denique omnibus modis agunt, ut eos quos errorum suorunm laqueis implicitos tenent, a prestantissimorum auctorum lectione dehortentur. Dicerem id ipsis ab intolerandu quodam fastu 46 009600 sui amore profleisei, uemadmodum etiam revera proliciscitur. Qui enim his vitiis laborat (laborant autem ounes, qui ab iss contu nefarie se preciderunt) minime sane mirum est, si reliquos oinnes prz ee despiciat, ac cerebri sui commenta quainlibet eruditis ac piis aliorum commentariis anteponat. alia insuper hu- jusce rei, οἱ quidem longe gravioris momenti causa est. ld enim perspicue vident hemines callidissimi, si priscorum Ecclesiam Patrum arbitrio religionis causa disceptetur, exploratam nobis .ac tanquam in $ae conditam vicloriam 6596. Quos enim errores hac miserrima tempestate ab orco revocarunt, hos a veteribus theologis jampridem confossos et jugulatos esse minime ignoraut : ut jam non tam h:eresum inventores (quod iis, qui gloriam in confusione quaruut, nominis aliquid afferre posset) quam sepultarum eliessores dici possint. Cum igitur in sanctissimorum virorum scriptis nobis certissimum praesidium con- stitatum, sibi crucem defixam, paratamqueruinam esse perspiciaut, idcirco eos tanquam firmissimos ca- tolicze dei propuguatores inlensissimo animo aversantur, ac de omnium manibus sublatos cupiunt; Testis est hac in re locupletissiinus fideque dignissimus ille hzreticorum nostri temporis signifer Duthe- rus, qui eum Vicelium (sic enim doclissumus episcopus Noviodunensis nuper extremo vitz: die perfun- etus, 86 aliquando ab ipsomet Vicelio accepisse non seiel mihl narravit) adhuc in castris suis veraantem, i m doctorum lectione impensius quain vellet, delectari perspiceret, iujectus statim ipsi metus esi, pe a partibus suis ille descisceret. Cumque ei magnopere, sed frustra tamen, ut hujusmodi libros e manibus exculeret, auctor fuissel ; tum denique de eo plane diflidere cepit, svmnyystisque suis aperte ixit, eum ad papisticum coetum (sic enim eos, qui de religione recte sentiebant, per contumeliam imparus apostata vocabat) brevi rediturum. In quo etiam falsus vates minime fuit. Nam baec sagena in- illum piscem ex ecnoso heresis Lutherana gurgite in altum traxit, ac velut. alterum Mosem iua Pbharsouis filia educatum, ac pestifera /Egypti doctrina infectum, ad νθγιθ matris gremium reduiit. Nec vero boc Vicelio solum usuvenit, sed plerisque aliis, qui ejusdem fili adjumento ex prodigiosoruim errorum labyrintho Dei benignitate tandeu emerserunt : quemadmodum contra. innumeris hominibus vias antiquas, ut Scripture verbo utar *, neglexisse, ac profanis vocum novitatibus animum adjecisse, ΟΡΙΑ fraudi fuit. buid enim ipsum etiam Augustinum impulit, ut de Christiane pietatis curriculo t, ac diuturno tempore Manichzorum, non tam decreta, quam portenta sequeretur, nisi quod, ut ipsemet confiterelur, in fidei saluüsque negotio consulendos sibi potius liereticos quar orthodoxos censuisset. Quocirca, cum ii, quievellunt ac destruunt, Christique tunicam in sexcentas portes lacerant, S005, quam maxime possunt, a veleruin lectione avocent, ac Palaestinorum in morem salutares puteos nobis obeiruere conentur *, an non illi, qui plantare, et zdificare, atque eum, qui filios Dei dispersos ia unum congregavit *, imitari student, binc apertissime intelligent, quam Ecclesize utile ac fructuosum, imo quam necessarium sit, quod illi, ut sux; cause detrimentum ac perniciem allaturam , fugiunt, id sequi atque amplecti, piosque Patres, ac de tota posteritate. optime ineritos, nocturna versare manu, versare diuturna? Hoc clypeo, ut etiam olim Sisinnius (a) animadvertit, hereticorum anucrones retundi, aui, si veleruin auctoritatem aperte rejiciunt (ut perfidos homines facere non pudet) siugularis eorum audacia coargul liquido potest. lllud quidem sine controversia est, Catholicos omnes, nisi quos, ut mare cadavera, sic improbissima vita e piorum cct ejicit, hac maxime ratione in orthodoxa religione reti- neri posse. Eoque nomine non parvam eos Ecclesie utilitatem alíferre judicio, qui veterum libris emen- i$ et explanandis, aut etiain de Greco in. Latinum convertendis, 40 novis accessionibus amplifi- candis, studium suum alque operam impendunt, theologisque materiam subministrant, qua, tum ad *! Tum. γι. ? Gen. xxvi. * Joan, ΣΙ. (s) Lib. v Hist. eccl. cap. 10. 11 ΕΙ ΕΟΤ PIUEFATIONES. 113 propellendos adversariorum impetus, tum ad plebem optiniis moribus instituendam, uti possint. Quo in genere cum multorum industriam elucere perspicerem, egoque etiam aliquid Jam, quod a piis quibus- dam et eruditis viris non illibenter exceptum fuisset, in lucem edidissem, ingens hinc mihi calcar ad idem studii genus prosequendum additum videbatur. Sed partim fortunze mes, parum ex animi sententia constitute, partim ἀλλεπάλληλα bella, partim variis morbis attrita et pene profligata valetudo, curren- tem, tanquam injecta manu, represserunt, ac ne me alto committerem, verum extremam littoris oram legerem : hoc est ne quid longioris operas aggrederer, sed in iis, quze minori labore ac breviori temporis spatio absolvi possent, animum exercerem, admoverunt. Nec tamen corporis imbecillitati tantam in me juris esse potuit, quin in divo Joanue Damasceno ultra constitutum progrederer, ultraque septa, ut proverbio dici consuevit, prosilirem. Quod tamen casu potius quam consulto et meditato contigit. Nam cum libros duntaxat Orit/iodoxa fide, quos non satis perspicue, nec interdum ad Greci codicis fidem satis recte atque integre conversos esse nonnulli querebantur, Latinos rursum facere decrevissem, per- inde mibi ut fastidiosis zegrotis accidit, qui, si multos ipsis confertim cibos ingeras, universos respuunt, si autem deinceps eosdem adhibeas, omnes plerumque admittunt. Eodem enim modo cum, libris illis ad umbilicum jam perductis, opuscula quzdam ab eruditissimo cardinali Sirleto accepissem, iisque item absolutis, Parallelorum opus singulari cardinalis Carafa nobilissimi ac doctissimi viri beneficio et hu- manitate nactus essem, atque hig rursum Latinitate donatis, alia quadam a prestantissimo juris pro- fessore Jacobo Cujacio, ac postremo Barlaami historiam a clarissimo viro Joanne Sanctandrea mutuatus essem, ila factum est, ut et dum mihi in singulis opusculis laboris finem proponerem, tzedium nunquam : subrepserit, el opus tandem in justum volumen excreverit. De Damasceno autem, ipsiusque eruditione, quid longam orationem comparare attinet, eum et quantus philosophus fuerit, et quanta theologize laude excelluerit, et quam studiose in auctorum qui ante ipsum floruerunt lectione versatus sit abunde ipsius scripta testantur? lllud quidem negari non potest, eum primum exstitisse, qui ea, qus prius fuse ac libere disputari solehant, in unum corpus coegerit, remque theologicain via et ratione, longeque commo- diori ordine tradiderit. Hoc enim ipse apud Grzcos primus prestitit, quod multo post apud Latinos Pe- trus Lombardus czterique scholastici. Hunc igitur auctorem, etsi minus amplum quam cuperem (multa euim ipsius etiamnum apud Grzces exstare audio, eliainái temporis injuria multa interciderint), haud paulo tamen quain anteliac unquam ampliorem, aaximaque ex parte a me translatum, atque imn iis etiam qua a lerionio et Zino conversa sunt, non negligenter recognitum et castigaturh, cum in lucem emit- tere pararem, sub cujus auspiciis prodiret, non mihi diu fuit cogitandum. Nam cum me multis magnis- que bene(ciis tibi jampridem obstrinxeris, multoque etiam plura mea causa cupere prz te semper tu- leris, mortalium omnium ingratissimus essei, si, cum nihi per. corporis infirmitatem nec in tuo comi- tatu esse, nec ulla tibi officia przestare liceat, qua una in re possum, grati erga te animi signiflcationein liaudquaquam exhiberem. id autem unum possum, quod litterarium otium suppeditat. Plura autem fortasse suppeditasset, si mihi in Michaelino nostro angulo, aut in Περία insula, hoc est µακάρων νήσοις, ut prius solebam, delitescere, atque inter fluctus et nemora philosophari, contigisset. mibi truculenti apri vineg nostre pervastatores εἰ inflammatores hujusmodi felicitatem inviderunt. Quamob- rem , ul divi Petri verbis utar * quod habeo, hoc tibi do, nempe Joannem Damascenum, clarissimum Gracie lumen, qui cum maximis in patria sua muneribus dignitatibusque aliquandiu perfunctus, dextra- que manu religionis causa multatus fuisset, eamqte postea divino munere recepisset, sempilernarum rerum desiderio incensus, non honores duntaxat ac vitae ornamenta, sed opes etiam ae facultates, ami- Cos, parentes, ipsam denique patriam reliquit, ut meliorem patriam qu'ereret, eique totum se consecra- ret, in quo quidquid ipsius causa hic relinquitur, multo certius auctiusque invenitur. Quo etiam nomine,. quavis me officii mei ratio ad id minime impelleret, merito sane atque optimo jure ipsius opera Illu- sirissimx tuss Dominationi nuncupare deberem. Multa enim in te pii omnes animadvertunt, in quibus ad preclarissimi viri similitudinem et laudem proxime accedas. Quid enim? An non ipse quoque dextram tuam manunm, qua tibi scandalum afferebat, abscidisti, atque a te projecisti; cum scilicet iis, quorum tibi ardentissimum amorem ipsa quoque natura in intimis visceribus ac medullis infixerat, quam Deo carere smaluisti, nec committendum putasti, ut carni et sanguini plus apud te virium esset, quam ei, qui non modo supra carnem et sanguinem, sed supra etiam animam amandus et expetendus est? Annon In illo memorabili superioris anni facinore oculum etiam tibi ipsi eruisti, cum Rothomagi , te prsesente, lupus funestissimi edicti flducia fretus, in tuum, imo in Domini tui, ovile libere grassaretur, ac tibi regis indignatio, quam mortis nuntium esse Sapiens pronuntiat*, tanquam fortis armatus occurreret ". Fortem enim ilium superveniens fortior alligavit, zelus nimirum domus Dei, quo tum animus tuus ita repente conflagravit, ut, omni offensienis regix€ metu propulsato, statim in latibulum illud, in quo immanis illa fera praedas agebat, te conferres, illicque ad errantes oviculas eam ex tempore orationem haberes, qus, doetissimorum hominum, qui tecum aderant, judicio, non tam ex te manare quam a Spiritus illius vebementis, quo petra conteruntur, afflatu atque instinctu proficisci videretur. Quod si Damasceno summae laudi ducendum est, publicorum negotiorum curam et administrationem abjecisse, ut divinarum rerum contemplationi se totum addiceret, non multo inferiorem laudem is meretur qui, in slissimo dignitatis gradu collocatus, inter negotia otium sibi facit, nihilque magis in votis babet, quam ut ex aulicorum tumultuum undis, si Ecclesiz utilitas ita postulet, in tranquillitatis portum sese asserat. Neque enim gratia et auctoritate in atl florere, summam felicitatem, ut multi solent, sed vin- cula, sed coinpedes ac speciosum carcerem esse arbitraris. Quid quod ita in aula degis, ut tamen nihil aulicum, hoc est nihil vafrum, nihil subdolum, nihil Όπουλον , i0. te mortales conspiciant ? Neque enim ullis suis veneficiis hoc, inquam, Circe illa efficere potuit, ut de nativa tua morum simplicitate demigra- res, alque ἐπιχώριον τρόπον, uL Aristophanis verbo utar, tibi colendum existimares. Quod ut apud aulicos irrideri ac vitio dari solet, ita apud optimos quosque in maxima laude ac prsedicatione ponitur ; quippe qui, ut illi τὴν διπλόην, sic ipsi τὸ ἁπλοῦν xat σχηνῆς ἐλεύθερον mirifica commendatione dignum censeant. Jam si monastica vita, quam amplissimis opibus preetulit, sanctissimeque coluit Damascenus, ingentem ei laudem conciliat, quis tam iniquus rerum zstimator erit, qui non te summis laudibus effe- rendum putet, cujus opera οἱ contentione sspe perfectum est ut complures bujus instituti homines ea nullo suo labore, nullo sumptu, nulla temporis mora conseculi sint, qua, nisi tuus favor accessisset, nunquam obtinere potuissent ? Ut enim olim tabernaculi * velis ex bysso el cocco et hyacintho contextis, 5 Act. ni... * Prov. xvi... * Matth, xi... * Exod. xxvi. 119 SELECT/E PILEFATIONES. 1! hec eilicina vela et pelles externe przstabant, ut ventorum atque imbrium vim et puiverem ab ipsis arcerent : eodem modo, quod pietatis colende studio devoti homines spiritualibus deliciis sine ullo strepitu fraantur, securique, ut D. Gregorii verbis utar (a), intima penetrent, ex tuo perszpe adjumento est, qui adversus hujus seculi procellas exterius laboros. llis patronum, his optimum parentem te ; bis praesidii, his sacra ancorz, his portus loco es. llis non modo domus tua, sed etiam aures . ορ patent. His etiam templa, his domos qwaximis sumptibus exstruis. Hoc denique in eos animo es, wt hibil ipsorum causa facere queas, quo voluntas tua expleri possit. Qux: cum ita sint (multa enim pra- tereo, quod te virtute ipsa magis quam virtutis prieconio delectari sciam), rem ine tum ab oflicio meo hon alienam, tum ipsi quoque Damasceno gratam atque jucundam facturum esse putavi, si ipsius monu- menta illustrissimo tuo nomini consecrarem. Quod tu, velut εὐχαριστήριον munus, ab addictissimo tibi cliente profectum, ut frato animo accipias, te summopere rogo ac supplex obsecro. Dominus Deus illustrissimam Tuam Dominationem ad Ecelesix€ suz utilitatem quam diutissime incolumem servet. Ex Dienysiauo cenobio, Nonis Maii 1577. EX VOLUMINE CL. νιβι LEONIS ALLATU, QvoD ZYMMIKTA iNscRiPsiT, PAG. 446. Lco Allatius, Bartholdo Nihusio. Joannes Aubertus, vir plane doctissimus, post bonam navatam operam Theodorito Cyrensi, et Alexan- drino Cyrillo, totum suum studium contulerat in Damasceno colendo, ut hic, s&que atque ili, suis orna- mentis decoratus ope typorum, inter sapientissimos versaretur. Studium laudans ego, meam quoque operam addidi, et quidquid in Romanis bibliothecis sub ejus nomine latebat, eruens, quadruplo niui- Tum, sumpius magna ex parte erogando, feci auctiorem : quin et laborem addens, ex iis multa in linguam Latinam -verteram : et, ut opus Auberti, magis conspicuum, lucem acciperet, de omnibus ejusdem Damasceni operibus, tum editis, tum edendis, singula ezaminans, οἱ spuria a legitimis separans, judicium adnexui. Qux omnia gratissima Auberto accessere. Sed, cum jam primo tempore meditaretur editionem vir ille przstantissimus, fato defungitur, et iinmaturo illius interitu res ecclesiastica et litteraria damnum impatibile facit: et, una cum eo, Damascenus in privatorum domibus alto silentio involutus jacuit. Nune tandem ex Parisinis unus aliquis, ut mihi significavit noster Goar, libellum edidit sub hoc titalo : Conspectus nowe editionis omnium operwn S. Joannis Damasceni, monachi et presbyteri, in qua- (wor tomos distinctorum; in quo equidem nulla mei mentio est : imo in fine, studia mea omnia alque Jaborem in illustrando tanto doctore vellicat, scribens, cum res esset perducta ad umbilicum, et typis mandata, accepisse se ab erudito viro, Allatium ab aliquot annis Roma Lutetiam misisse non- nulla Damasceni opuscula cum doctissimis scholiis. Ea si ab eodem, qui misit, impeiravero, inquit, cwm iis, quorum editionem aliunde paravimus, ad majorem ejus absolutionem adjungenda curabimus. Quare jaw, ut vides, mi Nihusi, oleum et operam perdidimus : et alienos labores subripiens, se graculus, nescio quis. circumvestit. ld sane mihi non displicet, cum semper pra oculis mihi fuerit, non mea iola, sed bonum publicum utiliter promovendum. Ut tamen aliena rapiendi aviditas quoque modo inhibeatur, visum est mihi, Damasceni operum, Auberto missorum a me, catalogum intexere, et tibi mittere, ul post alia in Symmictis edatur. Da mihi hanc adjutabilem operam, et consule, duin vales, la- bori meo. Cuperem enim, antequam ille Damascenum ederet, publice omnibus innotescere, quid ia eum ipse contulerim. Vale, Romas 19 Octobris clo [ο c Lr. Sancti Joannis Damasceni opera doctissimo Joanni Auberto Lutetiam transmissa per Leonem Ι. Ἐγχώμιον elc Ἰωάννην τὸν Χρυσόστομον. Prin- ' eipium : "Ele, μὲν, ἔδει, ὦ Ἰωάννη máTypuot, cum interpretatione Latina Francisci Arcudii episcopi Nuscani, collatum et correctum ex codice ms. Leo- nis Allatii. Π. Ei τὸ dine τῆς θεοτόχου. Princ. Aap.- ει ἡ χτίσις νι cum interpreta- ος AMAA . Elk παπαντην τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. P. Elye μὲν d τῶν ποθλίαν πανήγυ- ps.cum interpretatione Latina Leonis Allatii. IV. Ele τὴν χοίµησιν τῆς θεοτόχου. P. Ἔθος &c:t ταῖς ἐἑρωτιχῶς πρός τι διαχειµένοις, cum interpre- tatione Latina Allatii. V. El; τὴν ξηρανθεῖσαν συχῆν, etc, P. Κινεῖ µε πρὸς τὸ λέγειν ὁ ἑνυπόστατος του θεοῦ xoi Πατρὸς Ae eum interpretatione Latina Allatii. 1. Λίόελλος ὁ ξίας. P. Πιστεύω εἰς ἕνα θεὸν Πατέρα παντοχράτορα, cum interpretatione Latina VIL Περὶ ἀρετῆς καὶ κακίας. P. Ἱστέον ὅτι δι- αλοῦς ὢν ὁ ἄνθρωπος cum interpretatione Latina ui. Vill. Εἰς τὸ γενέθλιον τοῦ Κυρίου λόγος ἱστορι- χός. P. ᾿Οπύταν τὸ ἔαρ ἀπέλθῃη, cum interpreta- ύσως Latina Allatii. IX. Διάλεξις πρὸς Σαραχηνόν. P. Εἰπέ pot, ὦ ἑπίσκοπε. Eam ediderant, absque textu. Graco, (a) Lib. xxv Moral. Allatium. tantummodo Latine, cum aliis duabus Theodori Abucare, quas Grecas invenire non potuerunt, Modo ex manuscripto Allatii dantur Grace et Da- masceni et Theodori. X. "Opot. P. Πρὸς ἀχριθεστέραν mapáboow, cum interprelatione Malatest Albani. XI. "Opot ἄλλοι. P. ᾽Ανάγχη ἑστὶ βίας αἰτία. Στοι- χεῖον ἐστι. ΧΙΙ. Περὶ θεότητος xai ἐνσάρχου οἰχονομίας 'In- σοῦ Χριστοῦ. Ρ. Τοὺς εὐσεθεῖν αἱρουμένους. . XII. Περὶ τοῦ σώματος τοῦ Κυρίου. P. Περὶ τοῦ Κυρ.αχοῦ σώματος, οὗ µεταλαμδάνοµεν. — ἉΙΥ. Κατὰ τῆς θεοστυγοῦς τῶν ἸΙαχωθιτῶν θρη- σχείας. P. 0ὐδὲ τὸ χαλὸν χαλόν ἐστι», ὅτε μὴ γαλῶς γένηται. XV. ᾿Ἴσον Λιδέλλου ὑπαγορευθέντος ὑπὸ Ἰωάννου τοῦ Δαμασχηνοῦ, ἐπιδοθὲν δὲ παρὰ Ἠλία ἐπισκόπου Πέτρῳ μητροπολίτη Δαμασκοῦ. P. Οὐ μ.κρὸν ἁμφν- τέρωθεν φόθος χαὶ ἀπορία. Vl. Κατὰ Νεστυρ.ανῶν. P. Πρὸς τοὺς Νεστορίο» Ma E οὕτως &pxvéov τοῦ λόγου. u XVII. Περὶ πἰστεως κατὰ Ἱνεστοριανῶν. P. Ἔδει μὲν ἡμᾶς τοὺς ὑπὸ θεοῦ σεσωσµένους. XVIII. Toà αὐτοῦ χρήσεις ἁγίων Πατέρων, ἆπο- δειχνύουσαι ὡς εἷς ἐστιν ὁ Χρ.στὸς, Ex δύο φύσεων, xai δύο φύσεις. P. Τοῦ ἁγίον Εἱἰρηναίου ἐπισχόπον Λουγδούνων. 2. . XIX. Περὶ τῶν ἐν Ἀριστῷ δύο θεληµάτων, καὶ 115 δνεργειῶν, xal λοιπῶν φυσικῶν ἰδιωμάτων. Est pars ex editis , quz potest conferri cum editis, qua eor- ruptissima sunt. X. Τοῦ αὐτοῦ Πασχάλιον. XXI. Too αὐτοῦ E9yfj. P. Κύριε 6 Geb, ἡμῶν, ὁ ἓν EM et πλούσιος χαὶ ἓν οἰχτιρμοῖς. XXII. Εἰς τὸν εὐαγγελ.σμὸν τῆς ὑπεραγίας θεοτό- xov. P. Νὺν fj τῆς βασιλίδος βασιλιχἡ τε χαὶ ὑπέρξε- νος Ash. καὶ πανηγυρις. Principium tantum. XXI. Kye'. Πρὸς τοὺς εὐσεθῶς xal θεαρέστως λέγοντας δύο φύσεις ἐπὶ Χριστοῦ, ὁμοίως xal τὰς ἑνεργείας χαὶ τὰ θελήµατα. P. Ἱστέον καὶ μὴ &yvon- τέον, ὅτι οὗ δεῖ ἡμᾶς ἁδασανίστως χαὶ ἀπερισχέ- πτως. XXIV. Γεωργίου τοῦ Χιονιάδου σχόλια εἰς «hv Πηγὴν τῆς γνώσεως Ἰωάννου τοῦ Δαμασχηνοῦ. P. Τὰ εἰωθότα ζητεῖσθαι χεφάλαια. XXV. Γρηγορίου Πάρδου μητροπολίτου Koply8ou ἐχ τῶν ἐξηγήσεω» εἰς τοὺς χανόνας τῶν Δεσποτικῶν ἑορτῶν, ἐξηγήσεις εἰς τοὺς κανόνας τῶν αὐτῶν ἑορ- τῶν Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ. P. Ὁ παρὼν οὗτος χανών. XXVI.Ejusdem Vita Graeca, per Joannem Hiero- solyuitanum edita, Roms cum manuscripto Leo- nis Allatii collata et correcta. P. Τοῖς τετηρηχύσι «b xat' εἰχόνα Θεοῦ. XXVII. Ejusdem Vita ex Menologio Vaticano Basiliano. P. Οὗτο; ὑπῆρχεν ἐπὶ τῆς βασιλείας. ΧΧΥΙΠ. Tou σοφωτάτου κυροῦ Κωνσταντίνου Ao- γοθέτου τοῦ ᾿Ακροπολίτου λόγος εἰς οὸν ἅγιον Ἱω- άννην τὸν Δαμασχηνόν. P. To Ἰωάννῃ τὸν λόγον, 40 ix Δαμασκοῦ τὰ ἐγχώμια. XXIX. De eodem Damasceno, ex Macario Λη- eyrano. P. Ἡ τοίφυν ῥηθεῖσα ἁγία καὶ οἶχουμε- vixf;. XXX. ᾽Αχολουθία el; τὸν ὅσιον Πατέρα ἡμῶν Ἰω. άννην τὸν Δαμασχηνόν. P. Ποίοις ὑμνῳδ.ῶν ἅσμασι τοῦ xavóvoc. P. Tóv μονσιχὸν τῆς Ἐκχλησίας τἐτ- τιγα. XXXI. Ακολουθία ἄλλη εἰς τὸν αὐτόν. P. Χαίροις Ἐχκλησίας ὄργανον, τοῦ xavóvoc f; ἀχροσειχὶς κατὰ ἀλφάδητον, xaX Ev τοῖς θεοτοχίοις Φιλοθέου. P. Ἁδω- vat σοι τὴν ἄδουσαν σεπτὴν xat. ΧΧΧΙΙ. Αθανασίου τοῦ Χατζύχη µεγαλυνάρια elg Ἰωάννην τὸν Δαμασχηνόν. P. Maxapizoudv σε, Ἰωάννη σοφὲ, ὡς χαρίτων λογιχῶν. XXXIII. Βίος xai πολιτεία καὶ μεριχῇ θαυμάτων διήγτσις τοῦ àv ἁγίοις Πατρὺς ἡμων Κοσμᾶ τοῦ ποιητοῦ. P. Τιμᾶν ἐστιν ἄξιον τοὺς ἐφευρηχότας τὰ κάλλιστα. Seriptor profitetur se narrare de Joanne Damasceno quas przterierit Joannes Hieresolymi- tanus in ejus Vita. XXXIV. Leonis Allatii, de Joanne Damasceno et ejus scriptis, ex opere ejusdem non edito, De libris apocryphis.) Qus illustrant editionem Da- mascen:, et missa sunt. XXXV. Αναστασίου μοναχοῦ πρὺς τοὺς λέγοντας μίαν φύσιν ἐπὶ Χριστοῦ. P. A. Αὐτηἡ µία φύσις τοῦ θεοῦ᾽ Λόγου σεσαρχωµένη. —" XXXVI. ᾿Λναστασίου πατριάρχου Λ᾿Αντιοχείας διήγησις περὶ τῆς ἐν Περσίδι γενομένης συνόδου τῶν ἀνατολεχῶν ἐπισχόπων, bv fi καὶ περὶ τῶν ἐν τῇ αὐτῇ χώρᾳ γεγονότων τεραστίων κατὰ τὴν τοῦ Χρι- στοὺ γἐννησιν. P. Βασιλεύοντος ᾿Αῤῥενάτου τῆς Περ- σιχῆς χώρας. XXXVII. Τιμοθέου πρεσδυτέρου περὶ τῶν προσ- ερχοµένων τῇ Ἐκχλησίᾳ. P. Τρεῖς e dploxopev τά- MA collecti, correcti el aucti ex ms. Leonis Al- atii. XXXVIII. Φωτεινοῦ Μανιχαίου πρότασις, ἸΑντίρ- (nov Ζαχαρίου &rigxónou Μιτυλήνης. P. Eb τὰ ναντία αὐτὰ, αὐτοῖς οὐ λέγεται ἑναντία. XXXIX. Cuin Stephanus metropolita Nicomedien - sis opusculo suo, Περὶ τοῦ τριμεροῦς τῆς φυχῆς (D. "Ow τρία µέρη τῆς Toys), omnia exscripse- rit ex opusculo Damasceni De viriutibus et vitiis, edendus est ideui Stephanus, ut rerum legitimus SELECT/E PILEFATIONES. | 116 [arens habeatur. Micoque missus est Greceet a tine. XL. Ἰωάννου μηναχοῦ xal πρεσθντέρον Ebolac λόγος εἰς τὴν Ed ιν τῆς ἁγίας Geevóxou. P. 'O μέγας ἀπόστολος Παῦλος, ὁ τῶν μεγάλων μυστηρίων εξηγητίς, "RUL Tog αὐτοῦ λόγος εἰς τὰ Νήπια τὰ ὑπὸ Ἱρώ- δου ἀναιρεθέντα. P. Πάλιν ὁ τάλας ἐγὼ vv νοῦν ἐπὶ την Βηθλεὲμ ἐχπετάσαι βούλομαι. Mittenda erant. XLII, Λεξικὸν παρὰ τοῦ ἁγιωτάτου καὶ σοφωτάτου χυροῦ Ἰωάννου πρεσθυτέρου τοῦ Δαμασχηνοῦ διορ- θωθὲν, xat ἀπὸ διαφόρων βίδλων τὰς λέξεις εἰς ἑτυ- ολογίαν ἑρμηνεύσαντος. P. A, ἐπίῤῥημα ἐστὶν πιπληχτικόν. ΄Λατος ὁ ἀθλαθής ' ἅτη γὰρ ἡ βλάδη. Opus ingens, copiosum et singulare. XLIII. Θεοδώρου τοῦ Προδρόμου ἐξήγησις clc τοὺς ἐν ταῖς ἱεραῖς Λεσποτικαῖς ἑορταῖς ἐχτεθέντας χανό- νας, παρὰ τῶν ἁγίων χαὶ σοφῶν ποιητῶν Κοσμᾶ καὶ Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ. P. "Eotxag, ἄνθρωπε τοῦ θεοῦ, πρὸς τὴν τῶν iv. ταῖς Δεσποτιχαῖς xai nni ἑορταῖς. LIV. Paracletice in B. Vírginem, secundum ocio tonos Grecorum distincta : opus magnum et rarum et φιλοπαρθένοις fnturum gratissimum. XLV. Λόγος εἰς τὴν µεγαλομάρτυρα Βαρθδάραν. Princip. Ὑπέρχειται μὲν ὁμολογουμένως ἅπασαν P σύνθεσιν. XLVI. Λόγος περὶ τῆς ἁγίας συνάξεως τῆς àva- στάσεως τοῦ Κυρίου περὶ τοῦ μὴ κρίνειν, μηδὲ µνη- σικαχεῖν. P. Αεὶ μὲν fj τοῦ ἁνίου Πνεύματος χάρις διὰ πάσης τῆς τοῦ θεοῦ Γραφης. XLVII. Διήγησις περὶ τοῦ μεγάλου Αρτεμίου Ex τῶν Φιλοστοργίου. DP. τὸ τοῦ μεγάλου xal ἑνδόξου μάρτυρος Αρτεμίου διηγεῖσθαι µέλλων ἀνδραγαθή- α para. XLVHI. Canones varii in sanetorum solemni- tates. Bs τοὺς ᾽Ασωμάτους. Ῥ. Πάντες ἂγυμνῆσωμεν Tool. Εἰς τὸν µάρτυρα Κόνωνα. P. *O χαλλίνικος νῦν μάρτυς ὑμνείσθω. Ek τὸν Λάζαρον. P. 'O πρὶν ἓχ ph ὄντων παρ- αγαγων. Εἰς Ἰωάννην τὸν εὐαγγελιστὴν, καὶ εἰς τὸν ἅγιον Agréviov. P. Ὁ χαθαρὸς ἠγαπημένος. . lg τὸν ἅγιον θεόδωρον τὸν Τήρωνα, P. Θεοῦ as, θεδωρε. ᾿Ακροστιχίς. θεοῦ σε µέλπω δωρεῶν ἑπώ- VUE. Eig Ἐπιφάνιον Κύπρου. P. 'Ev τῷ τοῦ θεράπον- τος πιστῶς. Ei; ᾽Αρτέμωνα τὸν μάρτυρα χατὰ ἀλφάδητον. P. ᾽Ανοίγω τῆς γνώσεως φησανρούς. Εἰς τὸν μάρτυρα θεόφιλον. P. 'Apyh ἐχρημάτι- σας. El; Κὐφημίαν τὴν μάρτυρα. P Ἔλχει πρὸς ὑμνῷ 6lav * ἡ Audi d Ἐγχωμίαζω τὴν πανεύφημον χόρην. Ei. τὴν χοέµησιν τῆς θεοτόχου. Ῥ. Πεποικιλμένη NA: δόςη, Ἡ ἀχροστιχίς. Πανηγνριξέτωσαν ol εόφρονες. Eig «hv αὐτὴν χοίμησιν τῆς θεοτόχαυ. P. Παρθέ- νοι νεάνιδες. Eig τὸ γενέθλιον τοῦ Ἡροδρόμον. P. Ὡς ὄρθρας εὐπρεπής. e Ἴνδιχτον. P. "Ασωμµεν, πάντες λαοί. Εἰς Θεοδόσιον τὸν Κοινοδιάρχην, P. Ὡς cogi ταξίαρχος. o E Ἰωάννην τὸν Καλυδίτην. P. Πλουτισθεὶς ταῖς elate. Ei, Ἰωάννην «bv. Πρόδραμον. D. Δεῦτε εὐφήμφ τῇ γλώττῃ. Εἰς τὸν Ἰώθδ. P. Τὰν χαρτεριχὸν ἀδέματα. . EK τὸν προφήτην Ἡσαίαν. P. Φώτισόν µε, Κύ- ε e . £t pleritjue alii. | 127 LEONIS ALLATII PROLEGOMENA. XLIX. Troparia, prope innumera, in varias fe- — Joannis Damasceni in Pentecosten. stivitates. Lil. Joannis Zouare, in octateuchum Joanuis L. Τοῦ αὐτοῦ λόγος περὶ τῶν χεχοιµηµένων, µε- — Damasceni expositio pulcherrima. θερμηνεύτη εἰς τὴν ἡμετέραν ἰδιωτικὴν y τῶν Κν- Lill. Marci Eugcnici, in quosdam canones Jozn- Ὑλόττα, xai πρῶτον fbr άρχεύη. H γλυχύμ- — nis Damasceni expositio. νοστες τροραῖς, τὰ δειλίχατα xai τίµια φάγια. LiV. Gregorii Pardi, in nonnullos alios canones LI. ii, episcopi Thessalonicensis, com- — Damasceni expositio. Enentarius salis prolixus et doctus in canonem LY. Etalia. 18 LEONIS ALLATII DE S. JOANNE DAMASCENO PROLEGOMENA Ex opere ejusdem inedi:o « Ue libris apocryphis . » Joannem Damaseenum , quem inter doctorum catholicorum album collocat Ecclesia, diversum esse a Joanne Damasceno , medico , quidquid Symphorianus Champerius, Gaspar Cunradus aliique in contrarium afferunt, adeo manifestum est, ut sí quis id pluribus pro- bare, lucem soli addere conaretur. Ille, Christianis ortus progenitoribus, Christo nomina dedit, et tandem monachum induens ín absolutissimo virtutum omnium cumulo , et perfecta Christiane pietatis ratione vitam posuit, et inter sanctos, non ab Orientali modo, in quas vitam egerat , sed Occidentali etiam Ecclesia collocatur. Hic , gentilibus prognatus parentibus, inter gentiles et Mahumetanos, Mahumeto in ipso etiam vitee exitu addictissimus moritur. Ille ex nobilibus et divitibus genus agnoscit, hic ex Damasci regibus; atavus namque illius Ab- dalas Damasco, imperavit. Ille sub Leone Isauro, sub quo multa pco veneratione imaginum | pertulit, circeá annum Domini 740 floruit , iste post millesimum, anno 1158; iste Grece scripsit, hie Arabice : scripta postmodum ex ea lingua , et in Latinam , et in Greecam trans- missa sunt. De quibus in Joanne Mesue fusius dicemus. II. Diversus etiam est 4 Joanne alio Damasceno, Serapionis filio, qui tempore Isaac Dei- miram, ut nonnullis placet, non ante millesimum scribebat, Mahumetice secte cultor, equalis vel posterior Joanne Mesue. Cum enim alter in alterius scriptis laudetur, necesse fuerit, vel eodem tempore vitam egisse : vel, si Serapionis filius filio Mesue posterior est , &b exceptoribus, sive notatoribus, in libros Mesue dicta alterius sententiasque fuisse inve- ctas, vel postmodum ab exscriptoribus , que margini a curioso lectore fuerant adnotata, in textum mala fide fuisse inserta; unde postea de eorum «etate dissidia inter philologos orta sunt. III. Et preterea alius est noster Damascenus a Damasceno scriptore Greco recentissimo. Hic namque Damascenus nomine, non cognomine. Sic enim concipitur : Μοναχοῦ Δαμασχη- νοῦ τὸ ὑπαδιαχόνου xaY Στουδίτου, τοῦ θεσσαλονιχέως. Monachi Damasceni, hypodiaconi et Studite, Thessalonicensís. Plerasque orationes in varias sanctorum celebritates vulgari Grecorum (licet aliquando, dum plus nimio antiqua Grecie linguam ambit, gratiam communis deturpat, eamque nobis ut plurimum repressentat, quam ad excitandum auditoribus risum in scena et theatro peedagogi, genus hominum stultissimum, reboant), composuit, e& Thesauri titulo opus insignivit : eas postmodum impressores Veneti typis sepius evulgarunt. Opus, si quedam. exeipias , et linguam in meliorem frugem reduxeris , tenuioribus hominibus non incommo- dum, neque injucundum.(H] Diversus item est a Damasceno episcopo, qui Grecorum communi dialecto varia ex /Eliano, Phile et Aristotele, et aliis de natura animalium capitibus nonaginta (a) Gregorius Abulfarajius Joannem filium Masa- rui? Mondinus de Lentiis in antiquam versionem wathi, seu Mesue vixisse et Bagdadi artem me- dendi docuisse refert sub Harone Arrashido caliplia usque ad tempora Almotawaceti, qui fratri suo Al- watheco successit anno Hegire 250, Christi 816, imperamte Graecis Tbeophilo : adeoque Joanne nostro Damasceno recentior fuit. Ceterum Chri- stianus erat. Memoratur alter Joannes filius Mesue , fiti Hamach, filii Heli, filii Abdele regis Damasci, «ni idcirco Damascenus est cognominatus, quem circa annum 1160 aut 1168 , scripsisse aiunt. Ve- ^ canonum ejus, zgre concedit Joannem Mesue, dici nepotem fuisse Abdalz regis Damasci, et titu- lum sic interpretatur, quod licet hec verba hujus libri fuerint Joannis filii Mesue, tamen (uerunt inti- tulata, sive nuncupata, filii Hamech, filii Helg, qui erat filius Abdele regis Damasci, seu caliphzs Da- masci. Et certe Joannis nomen Christiani potius quam Mohammedani fuerit. Lindanus alicubi eum monachum Benedictinum facit : quam fabulam ex- cuterc non vacat, nedum confutare. 110 ) ' LEONIS ALLATH 120 concinnavit, et Michaeli Cantacuzeno magno Domartrio transmisit, qu& legt magno tempore apud virum nobilissimum Petrum Velliam Romanum , imperfecta tamen. F. Συνῄθειαν ἔχουσιν ul ἄνθρωποι, ὅταν θέλουσι νὰ ἰδοῦσι τινὰ µέγαν &pyovxa. Nisi id dicere velimus , unum esse eum jam dicto concionum scriptore, qui postea in episcopatum assumptus , rebus similibus colligen- dis ingenium exercuit : quod non credo, nisi aliunde accuratius edocear. IV. Longe etiam diversus est alius Damascenus Rondinensis episcopus, qui dialogum non ineleganter composuit, quo statum et mores recentiorum episcoporum Grecie deplorat. Habuit cum abbate S. Anastasis. Titulus ita concipitur, Δαμασχηνοῦ, ἐπισχόπου Ῥονδίνης, διά- λογος μετὰ τοῦ ἡγουμένου τῆς ἁγίας ᾿Λναστασίας, $vot ταλανισμὸς χατὰ τῶν νῦν τῆς Ἑλλάδος ἐπισχόπων. P. Προσαγορξύω. V. Quemadmodum ergo Joannes hic Damascenus a predictis diversus est, ita unus et idem est, nec diversus ab-eo quem circa Theodosii Senioris tempora viri non infimi nominis tradunt vixisse, Vincentius Belvaeensis Specw. histor. lib. xvin , cap. 100, et ex Vincentio Antoninus Florentinus in Chronico. tit. 40, cap. 10, $ 4; Joannes Nauclerus Chrenolog. volum. Π, et preter hos Andreas Dandolus in Chronico Veneto sub Theodosio Seniore : Joannes presbyter Damascenus hoc tempore viguit, qui infra duodecim annos liberalium artium scientiam apprehendit , et monachus factus, apud imperatorem de crimine diffama- tus , manum amisit, quam B. Maria ei restituit. Gesnerus in Joanne Serapionis, scribit eum vixisse anno a Christo quadringentesiino. Joannes Driedo De dogmatibus variis et libris. ( apocryphis lib. αν, proximum teinporibus Augustini fuisse tradit. ldem sentit Trithemius. Nec Joannem Frangscum Picum ab hac sententia alienum fuisse, dum de miraculo Trajani Cesaris cum Lilio Gregorio Giraldo sermonem habebat ; refert idemmet Giraldus De poeta- rum histor., dialogo 5. VI. Horum sententiam primus, quod ipse sciam, abunde refutavit Giraldus, postmodum Billius , et ex Billio Possevinus, Bellarminus aliique recentiores. Manifesto namque ex scri- ptore illius Vite Joanne Hierosolymitano, Menologiis Grecorum, et aliis colligitur Dama- scenum sub Leonis Isauri imperio vitam egisse, et ex Anonymo etiam qui Vitam Cosme Melodi descripsit. Quos secuti sunt alii recentiores , Sauderus lib. vir De visibili monarchia, Baronius et alii, ne singulos recenseamus. Ipse quoque Damascenus suo testimonio approbat, qui lib. u1 De orthodoxa fide, cap. 10, et ib. De Trisagio , Petri Cnaphei meminit, qui in quinta synodo sub Justiniano damnatus est. Lib. 1v, cap. 12, adversus Iconomachos dispu- tat, οἱ lib. Je heresibus profert Cyrum , Sergium et Eustathium , qui in sexta synodo con- demnati sunt. Imo oratione it De imaginibus meminit Germani patriarche , quem dicit cola- phis cesum a tyranno , et in exsilium missum. Non ergo qui De orthodoxa fide libros edidit, alius est ab eo qui pro imaginibus dimicavit. Haud enim fleri potuit, aut qui sub Theodosio vitam agebat, hereticorum multo post Theodosium tempore in Ecclesia damnatorum men- tionem faceret ; et eumdem fuisse , qui pro imaginibus adversus Iconoclastas, et libros Or- thodoze fidei composuit, aperte Joannes patriarcha Hierosolymitanus, antiquus sane au- etor testatur, qui horum omnium Joannem Cosme socium, amicum et fratrem , auctorem facit. VII. Sed examinanda sunt omnino verba Volaterrani , antequam ad opuscula ipsius Dama- $ceni eonvertamus orationem , ut magis lectoribus .pateat quantum in hunc sanctissimum virum hereticorum obstinata pervicacia, ut famam denigraret , commenta est. Scribit Vola- terranus : Joannes Damascenus Damasci natus , Hebraus , puer Constantinopolim venit : ubi liberalibus artibus legitime imbutus , et ad Christum conversus, monachi habitum sum- psit, simul et docebat. Captus deinde in littore maris a piratis Saracenis; MI] postca a Theodosio redemptus, magister ejus epistolarum fuit. In suspicionem proditionis veniens, dextera εἰ ablata est. Verum postquam deprehensus, qui litteras proditorias stylo. Da- masceni probe assimilaverat, in honore apud imperatorem fuit. At. illein. cenobium γε- gressus, tbi decessit. Euge, mi Volaterrane, historias nobis, an nugas congeris? tecum namque mihi inter alios res est, qui amoenioribus reipublice litterarie temporibus, ex olidissimis pratis flosculos nobis obnoxios excerpis atque delibas. Joannes Damascenus, Damasci natus. Non potuit, etiamsi voluisset, aliter dicere. Nec aliam ob causam Damascenus dictus est, nisi quia Damasci natus. Hebraeus. Si ante baptismum id asseris, egre; nihilo- minus morem geram: quando etiam proverbio tritum est, neminem Christianum nasci : ΔΙΙΔΠΙΘΠ Hebreum esse, qui nascitur, si a parentibus Christianis ortum ducat, licet adhuc baptismo non ablutus sit, sinamus alios dicere, non ita Christiano nomini addictos : nos qui a fidelibus nascimur, et, si dici fas est, una cum hac solis luce fidem parentum amplectimur, nunquam Hebrei dicemur ante baptismum, licet baptismum protrahi contingat. Omnes enim omnium gentium pueri, ante secta, sue signum Hebraei essent, et gentiles ipsi ante Christi adventum, quod nec Judei ipsi concedent. Si dicas adultum Damascenum Hebraismo no- mina dedisse, ideoque Hebraeum fuisse : hoc, pace tua dixerim, falsum est. Dainascenus enim ab ipsa pueritia Christiana religione imbutus, eam semper coluit, et in ea firmus et stabilis, extremo quoque spiritu, quemadmodum per totam vitam, illibatam conservavit, animam efflavit. Ut hinc videas adversariorum deliramenta, qui, nescio ex quo penu, in commentariis suis referre non sunt veriti, Joannem, cum adhuc esset apud Saracenorum regem in pretio; simulasse a Mahumeti religione non admodum abhorrere. Nam una cum eo ad sepulcrum Mahumeti profectum, et ex regis jussu, metu perculsum, Mahumetum (a) Ejusdem ante meminerat orat. 1. De Imaginibus, utet Lconis lsauri, Iconomachorum principis, et. — ---- ——À - 131 PROLEGOMENA. 122 adorasse, et ad laudem illius se inclinasse, et eum publice predieasse. Quamobrem honori- bus ac muneribus a rege acceptis Damascum fuisse reversum. Hocque lotum ex commen- tario plane fabuloso de ejus conversione proferunt (a). IIec tamen nugamenta esse detracto- rum, imque tanti viri pro catholica religione et cultu imaginum conatus et studia calum- niantium, ex aliorum scriptorum probatissimis testimoniis deprehendet. Licet enim in pseudosynodo septima adversus imagines a nefariis illis avit religionis hostibus Σαραχηνό- eoo» appellatus sit, non ideo ita dictus est, quasi ullo unquam tempore Saracenorum reli- s&&1oni addictus fuerit, sed quod inter Saracenos tunc Damascum occupantes nalus, non una cum illis sacrarum imaginum cultum ejurasset. Parentes illius Christianos quoque fuisse Ξοπρίός ipsius Vite, et alter Cosme, apertissime fatentur, et Greci 4 Decembris, in Mengo. ὠὗτος fjv ἐπὶ τῆς βασιλείας Λέοντος τοῦ Ἰσαύρου καὶ Κωνσταντίνου τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ ix Δαμασχοῦ τῆς πεόλεοςς, Ex γένους περιφανοῦς, xal τῇ ὀρθοδόξῳ διαπρέποντος πίστει ' Hic erat sub. imperio Leonis Fsauri, et Constantini filii illius, ex urbe Damasco illustri genere et fide orthodoxa conspi- «wo. Menologium Basilianum, γένους περιφανοῦς, xai ἑνδόξου, xai πιστοῦ. Genere illustri, et glorioso, et fei Sed frustra hic aliorum venamur testimonia, cum Joannem ipsum Da- mascenum de semet hoc idem asserentem habeamus in sua fidei professione, in qua aper- tissimis verbis fatetur : Αὕτη µου & πᾶσα ὁμολογία ἐν ᾗ ἐγενήθην’ αὕτη µου ἡ πίστις, ἓν fj βεξάπτι- σµαι, xal αὕτη µου ἡ δόξα, Ev fi συνανετράφην, xal fj συνέζησα. Hac est mea universa fidei professio in qua natus sum ; hec mea fides, in qua baptizatus sum, et h&c mea gloria,cum qua connutritus £um, εί quacum convixi. 1n fide Christiana ille nasci non dicitur, qui ab infidelibus paren- tibus, sed qui a Christianis ortum habet, licet adhuc baptismo ablutus non sit, in fide Chri- stiana dicitur, quam in parentibus habet et futuro baptismo amplexabitur : eamque si ejuraverit, perfidie ac perduellionis reus, non minus iis qui se fidei per baptismum subdide- runt, condemnabitur omnino. Non nemo tamen de Patre aliter enuntiarat, cujus historio- lam, cum ohvia non sit, opere pretium me facturum existimo, si Grece transcribam. Ἄξιον 6k μηδὲ τὸ μετὰ ταῦτα γενόµενον [1V], ὡς qaot, καταλιπεῖν ἁδιῆγητον » οὐ γὰρ πολὺ τὸ ἓν µέσῳ, χαὶ ὁ τούτων πατἡρ τῇ τοῦδε βίου µεθἰσταται * xal θάνατον, οἴμοι, θνῄσκχει διπλοῦν, τὸν τῆς φυχῖς xai τοῦ σώματος. Ti δὲ οἱ χρηστοὶ παΐδες ; τὰ ἀγαθώτατα ἔχγονα 0ὐχ ἀχάριστοι περὶ τὸν εὐεργέτην φανῆναι ἠνέσχοντο» οὐδὲ τῆς μὲν οἰχείας σωτηρίας φροντίσειν, τὸν δὲ οὕτως αὐτοὺς ἐλενθερίως θρεφάµενον παρ- εδεῖν, ὥστε τὸν τῆς ἀσεδείας χαρπὺν ἐγεῖθεν τρυγᾷν, χαὶ τῷ αἰωνίῳ πυρὶ ταμιεύεσθαι. Καὶ τοίνυν τῷ διδα- προσελθόντες ἀναμιμνῄσχουσί τε τῶν πατρικῶν ἀγαθουργιῶν, καὶ ὅπως περὶ τὴν πίστιν χωλεύων οὐχὶ xal χατὰ τοὺς τρόπους ὑπέσχαζε, χαὶ λιπαροῦσι χοινῃ θεού δεηθῆναι, ὡς συγγνωµονήσει τούτῳ, xal τῆς ἀσεθείας λήφοιτο τὰ ἐπίχυρα. Πείθεται τούτοις ἐχεῖνος * xai πῶς γὰρ οὐχ ἔμελλεν οὕτω χρηστὸς ἀνηρ, xal πολὺ φέρων τὸ συµπαθές; Καὶ δὲ συντόνοις ἀγρυπνίαις, xat δεῄσεσιν ἑαυτοὺς ἐπιδόντες, ὑπὲ του τεθνηχότος ἑδέοντο. 'O δέ ve διδάσχαλος χαὶ ταῦτα προσετἰθει ταῖς προσευχαῖς * « Κύριε ὁ θεὸς, ὁ xa Tpatavbv τὸν δυσσεθῃ βασιλέα, χαὶ χατὰ Χριατιανῶν ἁμέτρως λυττήσαντα, ταῖς τοῦ σοῦ θεράποντος Γρη- χορίου δεῄσεσι τῆς Ὑεέννης τοῦ πυρὸς λυτρωσάµενος, καὶ Φαλχονίλλαν τὴν Ἑλληνίδα ταῖς τῆς πρωτομάρ- vago; Θέχλης εὐχαῖς τῷ χλἠρῳ τῶν σωξομένων συγχαταλέξας, αὐτὸς ἐπάκουσον καὶ ἡμῶν, xal ταῖς τῶν ἐχλεχτῶν σου menvate τὸν τῶν σῶν οἰχετῶν γεννήτορα χατασχήνωσον. » Ἡ δὲ μεγίστη ἡ πρωτόµαρτυς θέχλα, μέγας δὲ ὁ Octo; T omtépuc, xai διὰ τοῦτο παρὰ col δεδυνηµένοι τὰ μέγιστα * ἁλ)λά ve πρόσεισι χαὶ ἡμῖν at τε τοῦ τεθνηχότος ἀγαθουργίαι πρὸς ἀντισήκωσιν, xal προσέτι τὰ εὐγενῆ ταυτὶ νεόφυτα, xal χιλλίκαρπα, xlv ix φαύλης ione ἐκέλάστησαν, ὡς €b ἑνδέον ἐκεῖθεν, ἔνθεν τὴν ἀναπλήρωσιν δέχεσθαι. Ἐγίνοντο ταῦτα δι) ὅλων ἡμερῶν τεσσαράχοντα, xal σαν οὕτως συντόνως δεόµενοι, xal τὴν £x Θεοῦ ῥο- κῆν Mri f wi * ἀλλ) iv ἄρα πάντων ἑνεργὴς δικαίων εὐχὴ, xal τὸ, τὸ θέλημα τῶν φοθουµένων αὐτῶν πο,εῖν τὸν , Χἀντεῦθεν πιστούµενον. Τη: Υὰρ τεσσαρχχοστης ληγούσης ἡμέρας, γἰνεταί τι χἀνταῦθα τῆς πολλῆς σου, Χριστὲ βασιλεῦ, φιλανθρωπίας ἔργον ἀξιοθαύμαστον. Νυχτὸς Τὰρ ἐπιγενομένης, xal τῷ πολλῷ χαμάτῳ πρὸς Όπνον τραπέντων τῶν ἀγαθῶν ἱκετῶν, ὁ τεθνηχὼς ἐφίσταται τοῖς τρισὶ, xal πολὺς ἣν εὖ- χαριστῶν, xal χάριν τούτοις ὁμολογῶν. Διὰ τῶν ὑμετέρων, φάσχων, εὐχῶν τοῦ σχότους, χαὶ τοῦ πυρὸς ἠλευθέρωμαι. Taba ἅμα εἶδον, xal à ὕπνος µεθῆχεν αὐτοὺς, xal τὰ ὁραθέντα πρὸς ἀλλήλους διηγησά- µενοι τὴν εὐχαριστίαν ἀξίαν τῷ τῆς δεήσεως τῶν ἐπιχαλουμένων αὐτὸν ἐπαχούοντι cip ἀπεδίδοσαν. Καὶ ταῦτα μὲν τὰ παρὰ π,λλῶν µέχρι τῆς δεῦρο θρυλλούμενα. Dignum porro est, quod postea subsecu- Ium est, et nonnulli tradunt, in commentaria referre. Non enim multum tempus ef[luxerat, el eorum (Joannis scilicet et Cosme), parens vita excedit, et mortem, ve misero! duplicem corporis et animi obit. Quid vero probi pueri, optima soboles ? Haud passi sunt benemerenti non referre gratiam ; neque tantum propriam procurant salutem, et parentis tam effuse bene- fici, et in alimentis prestandis negligunt, ut impietatis ille fructum perpetuis ignibus ad- dictus decerperet. Quare praeceptorem conveniunt, paternorum beneficiorum memoriam re- colunt, et quanam parens ratione, licet in rebus fidei vacillans claudicaret, firmo tamen pectore erat, et ingenio probus. Hinc supplices exorant, ut. junctis precibus Deum depreca- rentur, ut. illius misereretur, neque supplicium illi panasque pro impietate constituat. His ille inducitur. Qui enim aliter fieri poterat apud virum ingenuis moribus, et quam mazime: ad misericordiam propensum? Quare continuis vigiliis et orationibus semetipsos tradentes, pro defuncti salute preces (fundunt. Magister illa quoque supplicationibus addebat : « Domine Deus, qui Trajanum regem impium, qui in. Christianos immoderate tanquam rabidus canis sccierat , servi tui Gregorii precibus e gehenna ignis liberasti, εἰ Falconillam gentilem Thecle protomartyris supplicationibus sorti justorum adnumerasti, tu ipse exaudi nos quo- que, ct in. electorum tuorum tabernaculis servorum tuorum parentem colloca. Licet enim (s) Quidni forsan et, ex inscitia rerum et tempo- — censeo a libello fidei, cujus Allatius infra iemi- rum sauctissimo doclori ea attributa sint, que nit n^ 62 vel filio Mesue Damasceno, vel filio Serapionis obti- p Excerpta vero esse ex Vita Sancti Cosmae Me- rant? ludi , certum fit ex ipsomet Leone Allatio dissert. ui, (2) Professione hanc fldei diversam non esse — De libr. Eccles. Grac., p. 120-128. 123 LEONIS ALLATII | 194 Thecla protomartyr maxima [uerit, magnus porro et divinus Gregorius, ideoque maximc quoque ex te exsculpserunt : mihilominus suppetunt et nobis, qu& apponamus, et defuncti res probe geste, et nobiles hi recenterque nati, et. fructicosi, quamvis ex improba radice orti sunt, surculi, quibus, si quid fuerit, quod in nobis minus sit, supplere possumus. » Per qua- draginta dies integros hisce persistebant indemísse orationibus incumbentes, numin exspectantes clementiam. Erant vero justorum preces omnium potentes, indeque comprobabatur, Deum timentium se voluntatem perficere. In ipso namque quadraginta dierum occasu, opus admiratione dignum pro nimia tua, Christe Rex, humanitate completur. Ubi namque nox advenit, probis tribus supplicibus pre labore diutino somno sopitis, mortuus ingentes gratias illis habens et referens apparet. « Vestris, aiebat, supplicationibus a tenebris, igneque libe- ratus sum. » Hac cum vidissent, e somno excitati, que viderant, unusquisque alteri enarrat, debitasque Deo invocantium se preces exaudienti, gratias agebant. Et hec quidem sunt inter plerosque ad (V| hunc diem eulgo jactantur. Hec de rumore illo, ni velis dicere, fa- bella, que sua jam etate multorum animos occuparat, auctor ille. Commentum etiam fuisse probat, contenditque Constantinus Acropolita, orat. de laudibus Joannis Damasceni : Οὕτω v οὖν Ex διαδοχῆς οἱ τοῦ ἁγίου γεννήτορες εὐσεθεῖς, xal τὸν κατ᾽ ἀρετὴν βίον ἐπιφανεῖς. Μὴ γὰρ δὴ &c- µεθα τινὰς ἑτεροῖα τὰ περὶ αὐτῶν ἱστορηχότας, ἀπερισχέπτως οἶμαι τὰ xat' αὐτοὺς ἀχηκοότας, xai τὰ τῆς ἀληθείας ph διηχριθηκότας, xal τῶν ἁγίων προγόνων. Καὶ yàp ἀληθῶς ἅγιοι µέσον ἀσεδῶγ, εἰλικρινῃ τὴν πίστιν τηρῄσαντες, τῶν ἁγίων ὄντων φυτοσπόρων τοῦ ἁγιωτάτου τοῦδε xal θειοτάτου καταφευδο $ ἀνδρός * xa οἷον ὑπὲρ αὑτοῦ τοὺς ἐξ ὧν προσελήλυθε στηλιτεύοντας * ἀλλ εὐσεθεῖς μὲν ot Ἱεγάρχαι τῷ µα- καρίῳ, ὡς fj ἀληθὴς ἀνέχαθεν ἱστορία παραδέδωκεν. Εὐσεθεῖς δὲ οἱ πατέρες, xaX Δρετῆς διὰ πάσης ἀντι- ποιούµενοι βιοτῃς * Sic itaque per successionem sancti parentes pietate οί virtute conspicui Γμεγωπί. Neque enim illos admittimus, qui de illis absurda quedam scripto tradiderunt, inconsiderate, ut opinor, rebus eorum et sanctorum progenitorum examinatis (vere enim eancti inter impios intemeratam fidem servarunt), sanctissimi hujusce ac divinissimi viri mendacio genus conspurcantes, et quasi illius causam agerent, eos, unde ipse matus est, vituperantes, Sed beali hujusce progenitores pietatem coluerunt, ut vera de είς jampridem historiatradidit: e quoque parentesvirtutis omnegenus per omnemoite cursum consectati sunt. VIII. Sequitur Yolaterranus. Puer Constantinopolim venit. Nihil minus : nunquam Dama- Sscenus Constantinopolim venit, quam nec aspicere vivo per alias occupationes datum est. Ipse namque Damasci nascitur : ibidem munificentia, ne dicam: prodigalitate, patris a Cosma mo- nacho pio et doctrina atque eruditione magno una cum altero Cosma Melodo, tum profanis, tum nostris disciplinis apprime excolitur : postmodum elato funere paris. ipse dignitatibus a Damasci satrapa oblatis, summa etiam contentione, rebusque domesticis neglectis, post recuperatam divte Virginis beneficio manum, Hierosolymas profectus, in Sabes monasterio, vitee quod supererat, sub agresti nimis et iracundo sene peragit, ubi tandem fine vitse posito sepelitur; et bellum Iconoclastis indictum, ex Damasco primum, postea ex Palestina, li- cet eminus, animose tamen proficueque admodum confecit. An ergo, qui vite» sute rationem ita diviserat, Constantinopolim venit ? Huic rei testis est Joannes Hierosolymitanus patriarcha, v , accuratus sane;Vite illius scriptor. Verba sunt : Ὁ δὲ χαριτώνυµος οὗτος ἀν]ρ, οὐ τὴν ϐ τότε οἰχῶν, εἰς Σαυρομάτας ἀπέτρεχεν, οὐδὲ Ex τῆς Βύζαντος εἰς Ἡραχλείας στήλας ἀπέρυγεγ, ν Δαμασχῷ τὸ πρότερον, ἐν Παλαιστίνῃ τὸ δεύτερον ποιούµενος τὰς διατριθὰς, xat ἐν ἑρήμῳ τόπῳ ἁἀσχούμε- voc, ἀντεπαλαμᾶτο πρὸς τὸν Λέοντα γενναιότατα. At vir iste qui a. gratia nomen. sortitus est. neque Thraciam incolens ad Sauromatas perrexit, neque ex Byzantio ad columnas Herculis confugit ; sed cum prius Damasci, postea in Palestina vitam traduceret, seque in solitariis locis exer- ceret, strenuus et impavidus adversus Leonem depugnabat : Et infra. Καὶ ἀπιὼν εἰς Ἱεροσόλυ καὶ thv mposíxousav προσχύνηαιν ποιησάµενος ἓν τόποις τούτοις τοῖς σεθασµίοις, ὡς ἔλαφος 6 φῶσα τὸν θεὸν εἰς τὴν ἔρημον ἔξεισι, xaX τὴν τοῦ θεοφόρου Σάδα λαύραν χαταλαμθάνει, ἔχων ὁπαδὸν, οὗ τῆς ὁδοῦ µόνον, ἀλλὰ xat τοῦ σκοποῦ κοινωνὸν Κοσμᾶν. Et inde, Damasco profectus Hi ierosolymas, fa- ctaque tn venerabilibus locis adoratione decenti, mox velut cervus sitiens Deum, in deserta abit, ct ad beati Sabe monasterium perrexit, non tantum itineris, sed ejusdem instituti comite Cosma. Et tandem : Ἐκεῖνον δὲ καὶ εἰς τοῦτο πέπειχεν 6 ζἦλος 6 ἔνθεος, ὡς ὑπὲρ τοὺς θείους νόµους ἀγωνισάμενον Ex Δαμασχοῦ μὲν πρότερον, Ex δὲ Παλαιστίνης τὸ δεύτερον βαλεῖν τοὺς Ev Κωνσταντινουπό- Jet τῶν σεπτῶν εἰχόνων καθαιρέτας καὶ ὑδριστάς..Ναπι quod ez Damasco prius, εἰ»ροδίεα ex Pale- etina, in eos qui venerabilium imaginum Constantinopoli direptores erant et contemptores,in- vectus est, nihil eum aliud impulit quam zelus divinus.Et cum semel e loco patriarche Hierosolymitani jussu secessisset, ubiab eodem facultas data est, recta in eumdem regreditur. Ἰωάννην δὲ 6 τοὺς τῶν 'IeposoXop.ov. ἰθύνων οἴαχας, ἐκ θεοπνευστίας µέταστειλάμενος , ἓν καθέδρᾳ πρεσθυτέρων αἰνεῖν τὸν χύριον τοῦτον χειροτονεῖ" ὁ δὲ πρὸς τὴν τοῦ θεοφόρου Σα6ᾶ λαυραν αὖθις ἑπανιών. Idem Hierosolymorum gubernator, divina inspiratione etiam Joannem vocat, et ut ez cathedra seniorum Deum laudet, presbyterum ordinat, qui tamen mox ad divi Sabbe monasterium re- diens,etc. An rectius Damasceni itinera moresque subdistingui potuerunt ? Non in urbe Byzan- tio, sed aliunde longo locorum intervallo dissitus, calamum adversus [VI] Leonem perstringit. Frustra Leo in presentem, et quem ipse perimere poterat, litteras ad Damasci pressidem con- fingit. Voleterranus, ubi liberalibus artibus legitime imbutus. Qui is potuit liberalibus arti- bus Constantinopoli imbui, in qua nunquam fuit ? quemadmodum et que subdit, ibi habi- tum monachi sumpsisse et docuisse. Habitum monachi sumpsit in Sabe» monesterio, in quo et studiis et monumentis conscribendis operam dedit. Et ad Christum conversus. Ergo natu gran- dior et tetate adultus, in qua pietas et ides placere posset. At Vitee illius auctores eum a parvulo 125 PROLEGOMENA. 196 puero, et in'ipsis incunabulis sacro fonte ablutam (iradunt. Τίκτεται οὖν αὐτῷ mat; οὕτος 6 λαμ- πρὸς, καὶ ἁπαλφ epar ἔτι τῇ διὰ τῆς πνευµατιχῆς μητρὸς ἀναγεννῆσει, τέχνον φωτὸς ὁ πατὴρ τν υἷὸν ἀπεργάτεται. Nascitur igitur illi puellus praeclarus iste, quem a huc tenero. corpuseulo re- generatione per spiritualem. matrem filium lucis facit. Volaterranus, Captus deinde in. littore smaris a piratis Saracenis. Quee istaec fabula est? ut bene ex alto jamjam periturus et haerens, nec incommodo adagio, in aqua, vento secundo in littus portumque subducitur : unde postea inflatioribus velis ad somniandum mentiendumque eversionem facit! Quonam idin littore actum est? In μονο Cónstantinopolitano, an longe ab eo aberrans littore piratis preda objicitur, illisque Saracenis? At, mi homo, id temporis, licet Saracenorum natio ( neque enim ad rem per- tinet) in hac rerum luce , lucis usurafrueretur ; attamen intra proprios fines, sua sorte conten- tam interclusam fuisse , nec alienis inhiasse fortunis, ad illa tempora, ue nomine quidem, ut Ha dicam, cognitam certissimum est. Illa anno imperii IIeraclii duodecimo, orbis conditi 613], Christi 622, post Theodosium primum 227, post Theodosium minorem 172, ut harum rerum scriptores Theophanes monachus, Constenünus Porphyrogeneta, Georgius Hamartolus, Geor- gius Cedrenus, aliique asseverant, disrup!is propriis repagulis in exitum potissimum Gracie et insularum, varie certaminum eventu sub diversis ducibus, tum primum effusa, pulcberri- mam deinde Orientalium regionum faciem funestissimis cladibus conspurcavit. Quo etiam anno Stephanus Mathematicus, qui tunc temporis florebat, de Saracenorum exitu thema constituit. Non potuit ergo sub Theodosio a Saracenis, qui nulli erant, capi. Postea a Theodosio redem- - ptus, magister ejus epistolarum fuit. Somnia, et nova omnia et à scriptoribus sciolis, et aliud quidpiam agentibus h neque enim serio ea dictasse verosimile est) tradita. In suspicionem pro- itionis veniens, dextera ei ablata est. Verum postquam deprehensus, qui litteras proditorias stylo Damasceni probe assimilaverat, in honore apud imperatorem fuit. De manu per nefas exci- sa Damasceni mentionem induxit : eam beneficio Virginis mire restitutam, quod potissimum erat, tacet. Sane Theodosio nullam ob causam insigniter injuriam facit : scelus enim illi appingit quod non LDatrarat Nec injuriam minuit illi Damascenus, post detectam fraudem honorifice exceptus. Id namque et homo immanissimus, et Christiani nominis hostis veritate comperta luculentissime obiisset. Dein ille in cenobium regressus, ibi decessit. ELid. quoque a veritate - longe est. Nunquam enim egressus, non potuit regredi ; et qui institutum quod sibi semel animo fixerat, nunquam dimiserat, non potuit illud sibi denuo refovere. Scripta ejus utilia ab uiraque recipiuntur Ecclesia. Hic tandem dum finit Volaterranus, in mentem rediit , verum- que nescio qua ratione fassus semel est. Finisset utique citius. Sic enim minus inepliarum congessisset, nosque ab illis refellendis molestia teedíoque liberasset. Alii etiam cautiores cum Volaterrano multa desipiunt, que sufficitin Volaterrano improbasse, ne recoctam cramben nere videamur. . Verumtamen cum tante in Volaterrano ctecitatis causam non sine admiratione perqui- rerem, tandem eum ex stultis quibusdam de Joanne Damasceno narrationibus stultissimum factum deprehendi.Facem mihi preetulit Giraldus De poet., histor. Dial. 5. Inter quos ille est wi ejus Vitam copiosedescripsit : cujus piget fabulas hic vobis referre. Hinc cum ejuscemodi Ham mihi conquiro, in unam illius partem utcunque incidi apud Vincentium Belvacensem Specul. histor. lib. xvi, cap. 109, et Petrum Equilinum lib. 1v , cap. 135. Namque hi omnino ex nugamentis illis sua contexere veriti non sunt, et potissimum Centuriatores, qui propter ni studium in imaginibus propugnandis (VII| infensi, quid non in Damascenum deblaterant. Et, ut acerbius urgeant, sermonem De ejus conversione diversum, ut exisümo, ab hac Vita ( neque enim illum vidi ), in medium proferunt. Sed sermo hic sua ruit inanitate, εἰ apertissime a Damasceni nominis hostibus confictus deprehenditur, cum ea contineat qua de Damasceno dici non possunt. DeVita quid sentiendum sit, paucis accipe. Vincentius sub Theodosio HI, vel Anastasio, a quo dicit, monachalem habitum sumpsisse. Novum cst hoa, unperatores monachalem habitum dare. Vincentius ait, raptum a Saracenis, in Persidem dela- (um ; Petrus in Zgyptum. Vincentius, cum inter. predones prede divisio fieret, contigit, ut cuidam inter eos ditissimo Joannes in partem veniret ; Petrus, ad ZEgyptum ducentes, cuidam Saraceno diviti vendiderunt. Vincentius, a Theodosio missa legatione sub pana capitis do- mino mandasse, ut ei quantocius mitteret : qui precepto imperiali contradicere non auseis est ; Petrus, Theodosius, qui ei fuerat amicissimus, Joannem precibus ac pretio multo a Saracenis redemit. Vincentius, Constantinopolim reductum, monasterio inclusum, eum sepius pro nego- tiis mazimis imperatore consulente. Petrus, quem Constantinopolim reductum, suum canceila- rium fecit, ejusque consilio et industria curiam totam regendam commisit. Nec ab alio penu sunt que de Joanne Damasceno narrat Joannes Nauclerus, volum. II De generat. 14. Quid in his tam vehementer repugnantibus ac secum adversantibus firmum ac stabile dices? Otium abutentium homuncionum mera somnia, mihi crede. X. lllud quoque addam : Joannes Damascerius apud Vincentium proditionis reus, pessi- mus Sarabaita (a] declamatur. Quid illud nominis sit, explicandum.Sarabaitas eos esse mona- chos, qui consilia evangelice doctrine et monasticam disciplinam renuunt, colligo ex S. Benedicto su& Regule cap.1: Tertium monachorum teterrimum genus est Sarabaitarum, qui, nulla regula approbati, experientia magistra sicul aurum fornacis, sed in plumbi natura (4) Ia actis illis commentitiis Vitz S. Joannis — num, fabularum istarum indicat auctorem , qui , asceni, iratus imperator hoc convieio adversus — cum ex Regula S. Benedicti didicisset quoddam Josnnem usus refertur : O nequissime Joannes, be- — genus. fuisse monachorum nullius disciplinz, qui neficiis meis ingrate, malum mihi pro bono reddi- Sarabaite nuncuparentur, sanctum monachum disti , Sarabaita pessime. Qui locus hominem !:!i- — Joannem hac voce a principe lacessitum finxit. 197 LEONIS ALLATII | 198 molliti, adhuc operibus servantes seculi fidem, mentiri Deo per tonsuram noscuntur, qui bini, aut terni, aut certe singuli sine pastore, non Dominicis, sed suis occlusi ovilibus, pro lege cis desideriorum est voluptas, cum quidquid putaverint vel elegerint, hoc dicunt sanctum, εί uod noluerint putant non licere. Odo Cluniacensis abbas, lib. nr Collat. , cap, 23; Petrus Damianusepist. & libri v ; Isidorus lib. w De ecclesiast. offic. , cap. 16, fuse horum Sarabai- tarum genium et ingenium eque ac S. Benedictus explicant. Unde vero nomen traxerit, in Grecis frustra quaesivi. Putabam a βαίνω postea βάτης ambulans, aberrans, gradiens, ut et illud λαλοδαρνπαροµελοῤῥυθμοβάτης, Attamen sara annexum nullum esse in ea lingua comperie- bam. Neque enim ἃ σάραθος, pudendo infamique nomine, eta quo honestas abhorruisset Christiana, derivatum existimo. Quare ad externos confugio, et a Syris acceptum nomen ju- dico. Sarabaita namque apud eos, sive scripseris eum S, negligentem, relinquentem ac ab- negantem domum ; sive cum sade, suadentem domum significat. Quod ab hostibus in Damas- cenunm prolatum est, ut eum ἃ propriis descivisse, et in exteras animum advertisse innueretur. Ideoque pessimus Sarabaita, quasi diceres, rebellis, apostata, suorum proditor, inimicorum fautor, et quidquid aliud ad procacem et rebellantem animum dici posset. XI. Dictus fuit Mansur. Incertum mihi, ana familia, vel Leonis imperatoris contumelia. Nicephorus Constantinopolitanus in Chronico : Καὶ Ἰωάννην τὸν ἀπὸ Δαμασχοῦ τῆς Συρίας, τὸ ἐπίχλην Μανσούρ. Et Joannem Damascenum, cognomento Mansur. Suidas: Ἰωάννης ὁ Δαμασχηνὸς ὁ ἐπιχληθεὶς Μανσούρ. Joannes Damascenus, cognominatus Mansur. Sed hec familie nomen non inferunt. Cognomen duntaxat illud aliunde etiam in Joannis nomen et lares domesticos potuit immigrare. Et sane aliunde immigrasse, verba S. Stephani Junioris, apud Stephanum yzantinum qui ejusdem Vitam descripsit, inferunt : Ἐν οἷς χαὶ ὁ τιµιώτατος Ἰωάννης ὁ Δαμασχη- $ πρεσθύτερος, ὁ παρὰ τοῦ τυράννου τούτου Μανσοὺρ ἐπονομασθεὶς, παρ' ἡμῖν ὅσιος χαὶ θεοφόρος, οὐχ ἑπαύ- σατο γράφειν. Inter quos et prestantissimus Joannes [ VIL] Damascenus presbyter, qui a tyranno Mansur cognominatus, apud nos sanctus et deifer , nunquam cessavit scribere, Et apud Simeo- nem Metap rastem : Μεθ) ὧν χαὶ ὁ τὴν γλῶτταν εὔχαρις Ἰωάννης 6 0£0:0; πρεσθύτερος, ὃν ἡ λοίδο ἐχείνη γλῶσσα, καὶ στεν] μὲν τὴν παίδευσιν, περιττῃ xol εὔθηχτος την κχατηγορίαν Μανσοὺρ ἐπεχάλει, Consimili quoque modo ille lepida lingua praeditus, ac pius presbyter Joannes, quem ille petu- lanti ac maledica lingua tyrannus, atque eruditione quidem angusta, ceterum ad eituperandum copiosa εἰ peracuta, Mansur, appellabat. In septima etiam synodo act. 6 : Ἰωάννης δὲ, ὃς παρ) αὐτοῦ ὑδριστικῶς Μανσοὺρ προσηγόρευται. Joannes vero, qui ab. eodem per contumeliam Mansur cognominatus est. Paulus Diaconus, Hist. miscell. lib. xii: Joonnes, qui bene. cogno- minatus est Chrysorrhoas propter auream et fulgidam Spiritus sancti gratiam, que in ipso tam verbo quam in vita actu effioruit, quem videlicet Constontinus impius imperator annuo propter eminentem ejus orthodoxiam anathemati submittebat, pro Mansur, quod ejus avitum tomen est, quodque redemptoris interpretatur, sensu Judaico novum Ecclesie magistrum Manzeron, mutato nomine, vocitabat. Et Cedrenus : Ἰωάννης μοναχὸς, καὶ πρεσθύτερος, ὁ χρυσοῥ- ῥόας 6 τοῦ Μανσοὺρ, ὃ ἑρμηνεύεται Λέντραθος, ὄνπερ ὁ δυσσεθῆς Μανζὴρ Ἰουδαϊχῷ φρονήµατι μετωνόμασεν, Joannes monachus et presbyter, Chrysorrhoas cognomento, Mansuris filius quod notat Len- trabus, quem impius Judaico sensu in Manzerem immutavit. Cedrenus itaque Damasceni patri Mansur nomen fuisse, et ex eo pef allusionem ab impio Manzeris nomen distortum inditumque Damasceno tradit : Mansuremque lentrabum denotare. Quid autem lentrabus sit, adhuc quee- rit Meursius, et ego cum eo. Cedrenus Damasceni Patrem Mansur nuncupat. Et forte ob muni- ficentiam, aliaque preclara facinora, quibus ante alios Damasci Joannis pater eminebat, Mansur illi cognomen prius a civibus additum est, ut inter Arabas fieri solet, et ego apud illos regibus illud quoque exhibitum, si me memoria non fallit, legisse videor (a), postmo- dum in proprium degeneravit, quod deinde Joanni a paterna contestataque virtute minime degeneranti tribuerunt ? eo namque victor, adjuvans, notus significatur. Virtutis tandem co- gnomen tyrannus ejusdem litterule immutatione in infamiam distraxit. Ut enim mihi relatum est, ab expertissimis in ea lingua, Mansur cum s, vel scin scriptum notare eradicatum, sepa- ratum, evulsum,secatum. Quare tyrannus eo nomine innuit Joannem ab eo dissentientem, neque una cum eo imagines oppugnantem a communi fidelium fide fuisse avulsum et separa- tum."Quam poste& contumeliam Damascenus sibi ab hereticis oblatam sua doctrina ac sanctimonia in maximum laudis preconium convertit, Ut hinc videas nimiam aliorum in discernendis ejusmodi vocabulis περιέργειαν. XIl. Loqueretur alius, nec inverisimilia, sicodices antiquissimi et libri Grecorum eccle- siastici nos non fallunt, cognomen illius non aliud fuisse quam Arcla. Sic enim ipsein iisdem libris cognominatur ante canonem in Pentecosten, quem ille carmine iambico composuit. Ibi enim nomen auctoris hoc modo prefigitur, Ἰωάννου τοῦ ᾽Αρχλᾶ κανὼν διὰ στίχων ἰαμδικῶν slc τὴν ἁγίαν Πεντηχοστήν. Joannis Árcle canon. carmine. iambico in sanctam Pentecosten. Illius acrostichis est, Θειογενὲς λόγε πνεῦμα, Et principium, θείῳ καλυφθείς. Et fere omnes in hunc diem canonem illum Damasceno tribuunt. Quare erit nobis Joannes Arcia Damascenus in posterum, qui hucusque Joannes tanquam notior illustriorque ex patria, quam suo cognomine Damas- cenus innotuit. Sed vellem alii ante me id dixissent. Ἐγὼ δέ τοι οὗ ταχυπειθής. XIII. At undenam hauserit Possevinus eum sacerdotem non fuisse ; et quinam sunt qui id scribunt, dicat ipse. Ego sane in manuscriptis codicibus, iisque satis antiquis, eum presby- leri nomine insignitum «comperio. Scribitur namque : Ἰωάννου πρεσθυτέρου τοῦ Δαμασχηνοῦ, Joannis presiyteri Damasceni . Stephanus. Junior eum apud Metaphrastem, ὁ «hv γλῶτταν (b) Videsis Abulpharajium , Elmakinum, οἱ alios lnstoriz Arabum scriptores. * i29 PROLEGOMENA. 120 Ἰωάννης, ὁ θεοφιλἠς πρεσθύτερος * preclara lingua praeditum, ac pium presbyterum ; et Stephanum Byzanünum, £v of; xai ó τιµιώτατος Ἰωάννης ὁ Δαμασχηνὸς πρεσθύτερος : Inter eos εί celeberrimus Joannes Damascenus presbyter. Joannes. Hierosolymitanus: Tóv Ἰωάννην δὲ ὁ τοὺς τῶν Ἱεροσολύμων ἰθύνων οἴαχας Ex Ozorveuatlag µεταστειλάμενος Ev χαθέδρα πρεσθυτέρων αἰνεῖν «by» κύριον τοῦτον χειροτονεῖ. Joannem autem idem Ecclesie Hierosolymitane gubernator divinitus accersitum,ut in cathedra seniorum Deum laudaret, presbyterum ordinavit. |IX] Et ne presbyte- rumcum episcopo confundas, idem auctor priusMajume episcopum ab eodem Hierosolymitano antistite Cosmam creatum refert, a cujus ordinatione ordinationem Damasceni distinguit. Cos- mas scilicet episcopus,Joannes presbyter ordinatur. Preeterea Greeci in Synaxario ἆ Decembris, Mvfun τοῦ ὁσίου Πατρὸς ἡμῶν Ἰωάννου μοναχοῦ xal πρεσθυτέρον τοῦ Aapaoxqvos Commemoratio S. Patris nostri Joannis monachi et presbyteri Damasceni. E( Gregorius protosyncellus in Re- sponsione ad epistolam Marci Ephesini : Ἑν τῷ ἐπ Ἐκχληφίας ἀναγινωσχομένῳ λόγῳ τῷ Ertypagky Exovzt, Ἰωάννου μοναχοῦ καὶ πρεσθυτέρου τοῦ Δαμα τκηνοῦ. Legitur in Ecclesia sermo cum hac inscri- ptione, « Joannis monachi et presbyteri Damasceni. » Possevinus sane Augustini ac Hieronymi more locutus non est, apud quos sacerdotis noinen aliquando episcopum sonat. XIV . Scripsit itaque multa ab utraque Ecclesia comprobata, in eoque honore semper ha- bita,quo et aliorum ecclesiasticorum sanctorum Patrum monumenta. De fide orthodoxa ; Con- tra imaginum hostes,Orationes panegjricas, canones diversos jn dies festos sanctorum, tra- ctatus contra heereses,aliaque plurima,que partim supersunt adhuc,pertim tempus vorax ab- sumpsit. Scriptorum elogia lubens pretereo, cum passim omnibus obvia sint,non ita tamen, ut quee penes me lucem exspectant,silentio involvam. Anouymus : "ὄντως ποταμὸς τυγχάνεις, Ἰωάνγη, Ἑηγματίας &AAoc τις, ἢ χρυσοῤῥόας, "Ἀρδων νοητῶς τῶν πιστὼν τὰς καρδίας. Tp π.Ἱημμύρᾳ παντὶ ué cov τῶν δογμάτων. Et alius: 'H Bí A6oc αὕτη τοὺς σοφοὺς φέρει .Ἰόγους οὓς Ἰωάννης τῆς Δαμασκοῦ τὸ xAéoc, "Εγραγτ α.1ησθεὶς Πνεύματος παγατίου. E£ de canonibus, 'Ο Aauacxnvóc xal σοφὸς '1eárrnc Σαφρῶς ἑξυμγεῖ θαύματα cov Δεσπότου. Et qui non heri aut nudiustertius, sed multis abhinc annis eosdem libros descripserat,Joan- nes monachus, Arsenii frater Τὸ τοῦ JAóyov ἔντεχγο» xáAAove ὡς γέµων, Πρὸς τὸ «Ἰαμπρὸν γέγευχε τῆς 'ExxAnciac. Tov δογμάτων φέρων δὲ τὴν θεωρίαν, Σεµμνἡν, ἀ.Ίηθη, πρὸς σοφοῖς τιµωρένην Ὁ ξεῖνος εἰδὼς πυρπο.ούμενος Clo, Γράψας αροήχθην ἐκ 8sov .Ἰαθὼν σθένος. Zévoc γάρ αἰμι. Γῆς ἀπ dAAnc ἐν θράκῃ Μέτοικος 900r, ἀλλὰ πρὸς παροικίαν Σὺν Ἀρσενίῳ Ἰωάννης τῷ πόθῳ, Συζῶν ἀδελφῷ σώματος διαιρέσει. Τὸν τῶν μοναχών στέργοµεν δ᾽ ὅμως flor. 'AAA', ὦ Τριὰς πάνταρχε, σὺν τούτῳ τελεῖν Τὰ 0sid μ' εὐδόχησον ér παντὶ χρόνφ. Macarius Ancyranus contra Barlaamum cap.35 :Δαμασχηνὸν μέντοι εἰπὼν, πάντας τοὺς διδασχάλου χαὶ θεολόγους συμπεριλαδὼν ἑδήλωσα * στόµα Y&p xaX διερμηνεὺς οὗτος ὁ πἀνυ πάντων τῶν θεολόγων, χάριν xai οἷς γράφει, οὐ λέγω, ἀλλὰ λέγομεν φησίν " οὖγε ἡλίχον τὸ τῶν λόγων ὕλος, xa ἡ τῶν δογμάτων ἀχρίδειά τε xat στάθµη, xal ὃσοντὸ ἐν ἅπασι µέγιστον χλέος ἡ τῶν οἰκουμενικῶν ἁγίων συνόδων ἑθδόμη παρ- (στησιν. Damascenum autem cum dico, omnes doctores atque theologos in unum collectos signif cavi. Magnus etenim hic os et interpres theologorum omnium cst. Quapropter in. iis qua ille scribit,non, dico, sed, dicimus, ait. Cujus quanta sit in εο orationis sublimitas et dogmatum integritas et amussis, quantum sit in. omnibus percelebris gloria, inter acumenicas sanctas os septima commemorat. Georgius Chioniades Expositionibus in Damascenum : [X] Οὗτος 6 ἅχιος Πατὶρ ἡμῶν αυνεγράψατο χαὶ λόγους δοΥ ματικοὺς περὶ τῆς ἀχαταλήπτου θεότητος, xai τῶν μιαρῶν ἑχείνων Λέοντος τοῦ Ἴσαυρου υἱοῦ Κόνωνος, xai του νἱοῦ αὐτοῦ Κωνσταντίνου τοῦ Κοπρωνύμου τῶν πατηγορούντων αὑτὸν xai καλούντων βλάσφημον Μανσοὺρ xal τῶν ὁμοφρόνων αὐτῶν xat ἀσεθῶν βασιλέων. Hic sanctus Pater noster composuit orationes dogmaticas, de incomprehensibili — Deitate, et adcersus exsecrandos illos Leonem Isaurum Cononis F. et illius filium Constantinum Copro- , qui eum accusabant, vocabantque blasphemum Mansur, et adversus eos, qui una cum Mlis sentiebant, impios imperatores. Hic obiter animadvertimus falso Leonem hunc filium Co- nonis a Chioniada dici. Leo namque ille et Conon vocabatur. Etenim historici, et precipue . Graeci tradunt, Conon illi fuisse nomen τό βαπτιστικὸν, in baptismo inditum. XV. Ex his quidam omnia, alii potissimam eorum parlem a Joanne hoc nostro, qui sub Leone (lorebat abscindentes, ad seniorem illum sub Theodosio, quem ipsi sibi tepidissime nt, referunt. Id ut melius innotescat, de singulis sermonem instituam, et primum de iis quibus Fides orthodoxa nomen dedit :eos quippe omnes illi qui duplicem Damascenum comminiscuntur, seniori 'ascribunt, quem non elinguem indoctumque, sed facundissimum et rebus divinis apprime eruditum fuisse pronuntiant. / XVI. Dicersus est a Joanne /Egyplio. Et mirum sane est, hunc nobis Damascenum a tot tan- 4 * 131 a LEONIS ALLATTII 14 tisque viris intrusum, cum nusquam ea etate Damasceni nomen in historicis Greecis Latinis- que, vel aliis scriptoribus, antiquis tamen, occurrat. Licet enim sub Theodosio Joanni$ uomen, idque celebre ob sanctitatem, qua vir ille pollebat, obvium sit, illum tamen ex Da- masco fuisse, nemo est, qui asserat : imo aliis regionibus ortum, palam Theodoretus, Hister, lib. v, cap. 24 ; Sozomenus, lib. vr, cap. 28 ; Callistus, lib. xr, cap. 34, fatentur , qui eum /Bgy. tium faciunt, et quod dignum admiratione est, tradunt nunquam eum ex /Egypto, nisi ad Thebaida, idque nutu divino recessisse. Διέπρεπε δὲ, inquit Sozomenus, xac τούτους ὧν ἴσμεν, Ἰωάννης ἐν Αἰγύπτῳ. In. iis autem, quos. in. Egypto floruisse cognovimus, Joannes facile pri- mas tenebat. Et paucis interjectis : Ἐπεὶ δὲ τέρων fjv, χατὰ θείαν πρόσταξιν μετοιχισθεὶς εἰς θηδαῖδα, πλείστων ἡγεῖτο µοναστηρίω». Ubi autem senex [actus est, jussu. divino in. Thebaida se confert, et plurimis prefuit monasteriis. Qui hunc Damasci natum, vel Damasci menia contemple- tum dicemus ? Itinera Damasceni multo ab his diversa supra commemoravimus, qui mona- chus factus, semper aliis subdi voluit ad ultimum usque vite spiritum, tantum abest, ut monasteriis plurimis prefuerit. Hunc nihilominus Joannem arbitrati sunt aliqui, ut etiam ad- notavit Baronius in Martyrolog. 6 Maii, Joannem Damascenum fuisse, ideoque Damascenum ad tempora Theodosii amandant. | XVII. At quomodo hic /Egyptius, infans, atque imperitus, et disciplinarum alioquin rudis, et pene dixerim ἀγράμματος, theologici operis De fide orthodoxa (cujus operis!) auctor esse potuit? Divinitus eum afflatum, divinitusque scientiis imbutum scripsisse, insipiens ipse fue- ro, si dixero, qui divina oracula attente perlegi, et cireumspecte consideravi, et si quid post- modum Numine dictante in chartas relatum est. Dicendi modus, ratioque, et color, 8ο succus orationis, in illis multo ab hoc Damascenico diversus est, in quo quamvis nimis patens nu- men, et doctrina revelata sit, eam tamen ab ingenio dictantis manare, et pro captu illius digestam atque adornatam maniféste conspicio. Liberum scriptoris ingenium, et vires hu- manas in rebus arduis, atque supra earum captum sese conantes, et humanis disciplinis subnixas, divina queque in obscuris, atque in enigmate non admodum secure speculantes, deprehendo. Uno verbo,in hiscelibris De fide orthodoxa,eamdem quam in alis Patribus doctrine majestatem ac divinitatem agnosco, Deo vero dictante illos exscriptos fuisse nullus approbo. Sed quid ille /Egyptius scribendo potuerit afferre, dicat Sozomenus, Καὶ γράµµατα ph μαθὼν, οὐχ ἑδεῖτο βιθλίων εἰς ἀνάμνησιν, ἀλλά πᾶν ὅπερ ἔλαδεν εἰς νοῦν χρεῖττον λήθης ἑτύγ- χανεν. Qui licet litterarum ignarus, libris tamen non egwit ad recordationem, sed. quidquid mente complectebatur tllud nulla delere poterat oblivio. Quod clarius exposuit Callistus lib. ΧΙ. cap. J&: ᾽Αμύητος δὲ γραμμάτων ὧν, ἥχιστα βίθλων ἐδεῖτο πρὀς γε [XI] ἀνάμνησιν * πᾶν γὰρ ὅπερ ἀχούσειεν, καὶ εἰς νοῦν λάδοι, καθάπερ ὑπέρτερος πάσης λήθης, ἣν ταµιευόµενος, χαὶ χαιρῷ τῆς χρείας πρόχειρον ἑωρᾶτο, Et cum litteris initiatus non esset, minime tamen ad memoriam libris opus habuit. Quidquid entm semel auditum mente complexus esset, id supra oblivionem omnem conservabal, e£ quocunque tempore usu ejus opus esset, promptum ad manus habebat. Vides illitteratum hominem non indiguisse libris a excitandam memoriam, quandoquidem, que semel memorie maudarat, nusquam in posterum obliviscebatur. Pertinax siquidem reti- nendi qu: semel concepit memoria, aliorum monimenta negligit. At qui ita edoctus est, ut memoria tantum polleat, quomodo libros, et libros De fide orthodoxa scripsit : sed qua- nam ratione, ut id quoque edisseram, litterarum rudis, et legendi nescius aliquid memorie mandare, et illud postea absque librorum adminiculo tandiu memoria retinere potuit ? Facillimo id negotio, si morem veterum ascetarum consideres : illi namque rudibus ani- mis, memorieque magistre ope, sedula psalmorum repetitione Psalmos aliaque Scriptures sacre loca ingerebant, que illi postea continua recitatione absque librorum adminiculo me- moria retinebant. Vide Epiphanium orat. De fide orthodoxa et apostolica Ecclesia, in fine, et lepidam dePambo narratiuneulam apud Socratem, lib. rv. cap. 23, qui Pambo ἀγράμ» µατον vocat, quemadmodum hic Sozomenus Joannem, γράμματα μὴ µαθόντα, et Callistus,^rpe piu ἀμύητον. Quantum vero aberret Billius, qui hunc /Egvptium cum Sinaita confundit, in- ra cum de historia Darlaami et Josaphati sermo erit, dicemus. . XVIII. Joannes JEgyptius libros De fide orthodoxa non scripsit. —Sed scripserit Joannes iste, Siveexse, sivedictante Numinelibros,eosque plurimos, sane libros ille Defide orthodoxa, quiillius eatem non ferunt, nec Theodosii tempora, scribere non potuit. Joannes enim ante Italicam ex- PAPA Theodosii imperatoris contra Eugenium tyrannum in Thebaide commorabatur Sozomenus lib. vn, c. 22 : Ἔγνωκε (θεοδόσιος) περὶ τούτου συμδούλῳ χρήσασθαι Tod τῷ iv Θηδαΐδι μοναχῷ. (Constituit in hanc rem Theodosius uti consilio Joannis monachi, in Thebaide morantis ; et Callistus : Ἔγνω δὴ συμδούλῳ περὶ τούτου χρῄσασθαι Ἰωάννῃ τῷ £v Θηδαῖδι διαλάµποντι povayip. Consilio Joannis enitentis in Thebaide monachi sibi utendum esse statuit) ; εἰΤ]ιθυκἰάθπι ille petiit senio jam confectus (Sozomenus : Ἐπεὶ δὲ γέρων Ἶν, κατὰ θείαν π ξιν μετοιχισθεὶς εἰς Θηόαΐδα, πλείστων ἡγεῖτο µοναστηρίων. Ubi autem senez factus est, jussu divino in Thebaida se confert, et plurimis pre[fuit monasteriis ; Callistus, Ἐπεὶ δὲ πρεσθύτης ἐγένετο εἰς θηθαῖδα ὁμφῇ τινιθείᾳ μετοιχισθεὶς χαθηγεμὼν πολλῶν µοναστηρίων ἐγένετο. Ubi autem ad. senectutem pervenit, visione quadam divina Thebaidem incolere jussus, multorum monasteriorum dux factus est). Quare hic vel adhuc imperante Theodosio, vel paulo post ejus obitum diem obiit extremum. Non potuit ergo Basilii, Gregorii Nazianzeni, Gregorii Nysseni, imo vero Chrysostomi, Procli et Cyrilli operum meminisse, quorum alia quidem non edita, alia nondum elucubreta erant. Hinc ulterius argumentabatur Nicolaus Alemannus, qui de isto Joanne plura disceptat. Sed fue- ? 153 PROLEGOMENA. 131 rint heec omnino ἔχδοτα, et Joannes hic ad Theodosii usque Junioris tempora, licet Theodoretus et Sozomenus, illius tempestatis scriptores, contrarium significent, superstes fuerit, et Cyril- lo eequalis : quid, queso, hos omnes coetaneos, imo suos filiolos ita religiose veneratur, ut eos singulis fere capitibus, ἁγίους, ἱεροὺς, µακχαρίους, Si ubi ipsorum scripta laudare conti- gerit, appellet? Ita ut non dubitet Cyrillum, omnium jam dictorum etate minimum, et sibi eequalem, cum Athanasio sanctitate clarissimo, jomque multo antea vita functo, componere, et pari pietate venerari. Καὶ ὅσα εἴπομεν, inquit lib. 1Η, τὴν φύσιν τοῦ λόγου σεσαρχῶσθαι χατὰ τοὺς µαχαρίους ᾿Αθανάσιόν ct Καὶ Κύριλλον, τὴν θεότητα φαμὲν ἠνῶσθαι σαρχἰ. Quid preterea dice- rent adversarii ad tot sectas, quas posterior setas. velut abortus effudit, in quas auctor horum librorum acriter invehitur : Monothelitarum, Nestorianorum; Monophysitarum, Dioscoriano- um ? Annon Petri Fullonis, qui Zenone et Anastasio imperatoribus, leonomachorum deinceps, qui Eeone Isauro Ecclesiam vexarunt,hisce in libris mentio est ? Quare si nonnullas orationes e sacrarum imaginum veneratione Damasceno non detrahunt, propter ipsius et Iconoma- chorum equalia tempora, eadem ratione eidem libros De xij orthodoxa fide restituant necesse est, in quibus integra contra illos disputatio continetur. XIX. Scripti sunt circa tempora Leonis Isauri. — Certum ergo firmumque est dictos li- bros De orthodoxa, quemadmodum et reliqua opera qu» Joanni Damasceno sub Theo- dosio tribuuntur, Joannis Damasceni hujusce sub Leone esse, et cuin nullus alius Joannes Damascenus ab hoc nostro sit, nulli alii preeter huic nostro tribuendos esse. Neque unquam de hoc apud sanos prudentesque viros, concurrentibus omnibus in hoc idem sententiis, dis- pulatum est. Greci, quibus sane in hoc negotio magis credere debemus, omnes uno ore Da- nmascenum Joannem unum tantum, eumque sub Leone Isauro floruisse fatentur, cui et libros quatuor De fide orthodoxa ascribunt. . XX. Tripartiti operis inscriptio « Fons cognitionis. » — Istud quoque ante alia minime Degligendum est, quemnam scilicet titulum operi prefixerit, et quasnam auctor ipse in par- tes diviserit? Et primo quidem aspectu philosophicis capitibus Dialectice, vel Logice no- men preeponitur ; theologicis, De fide orthodoza; etalteri aliud; tum demum tractatui in quo varia haereticorum deliramenta recensentur, De heresibus. Bene est : argumentis tituli respondent. Quare ab auctore eos excogitatus fuisse non nemo dicet. Verumtamen cum ipso incod. 1447 bibliothece "Vaticane legissem, 'Ex τῆς βίθλου Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ, fc ἡ πωνυμία ΠΗΓΗ ΓΝΩΣΕΩΣ: Ex libro Joannis Damasceni, cujus nomen est, FONS COGNI- TIONIS, aliud ab his nostris opus suspicatus, diligentius perquiro, pauca tum ex philoso- phicis, tum theologicis capita occurrunt, eadem omnino cum editis; quare operis titulum eum esse mihi persuasi, Fontem cognitionis : nec falsus sum, idque postea ab aliis observa- tum animadverti. Constantinus Acropolitain Laudatione sancti Damasceni : Ἐάσω «' ἄλλα ᾽ καρήσω τοὺς ἐγχωμιαστιχοὺς τῶν ἁγίων, τοὺς αἰνετηρίους τῆς θεοµήτόρος τοὺς τὰς σεδασµίας ἑορτὰς περιχ Όντας, αἱ δὴ πρὸς Ege µεταχαλοῦνται θειοτέραν ὄντως xaX χρείττονα. Thv δὲ ΠΗΓΗΝ πῶς ἄρα παραδραμοῦμαι τής ΓΝΩΣΕΩΣ, ἡ πῶς οὐχὶ xol ix παρόδον ταύτης ἀῤῥύσομαι, ἵνα πῶς πρὺς τὸν δρόµμον ἀχμαιότερος γένωμαι; Silebo reliqua, encomiasticas etin. Deiparam laudatorias orationes. Preteream venerandas | solemnitates sonoro strepitu pertractantes, qua ad cho- ream vere diviniorem ac meliorem adhortantur. FONTEM vero COGNITIONIS quanam ra- lione silentio involvam, aut quomodo quasi aliud agens ex ea non hauriam, ut ad cursum qui sequetur quodammodo promptior fiam atque vegetior ? Georgius Chioniada in scholiis causam eillius reddit : Ἡ αἰτία τῆς ἐπιγραφῆς' ἐπιγέγραπται δὲ Πηγἡ Γνώσεως χατ' ἐξοχὴν, ὡς οὐχ ἔστιν iw ταύτης τῆς βίδλου γνῶσις, εἴτε ἀθρωπίνη, εἴτε θεία᾽ χαὶ ἁπλῶς εἴτε θεωρητικὴ, eise πρακτιχὴ, efc ἐπκόσμνος, εἴτε ὑπερχόσμιος. Causa inscriptionis. Inscribitur enimvero Fons cognitionis, secundum excellentiam, quasiextra hunc librum nulla sit cognitio sive humana, sice divina,et, ut ita di- cem, neque speculativa, nep practica, neque mundana, neque hacce superior. Nec tacuit Damas- cenus ipse Introduct. in philosophica capita. Cum enim de libri scopo ageret cap. 2 dicit : Σχο- hc τοίνυν ἡμῖν ἔστι Φιλοσοφίας ἁπάρξασθαι, xa παντοδαπὴν γνῶσιν ὅση δύναμις συντετµηµένως τῇ ππρούση ἑναπογράφασθαι δέλτῳ’ δὸ ΠΗΓΗ ΓΝΩΣΕΩΣ ὀνομαζέσθω. Propositum igitur nobis est philosophiam delibare, atque omnis generis scientiam breviter quoad cjus fieri poterit hoc volumine complecti. Ác proinde COGNITIONIS FONS sane nuncupetur. Fucum autem scri- ptoribus factum inde autumo. Nam cum primo operis capiti titulus Περὶ γνώσεως, De cogni- tione, preponeretur, qui opus scripsere, ne bis 1dem dicere viderentur, operis quidem to- tius titulum abdicarunt, et, qui erat capitis, conservarunt. Hine novi tituli operi erant as- suendi, qui tractatus omnes complecterentur. Indolui prius preclarissimum Damasceni operis titulum a Damasceno natum, Damasceno subrcptum etaliorum supposita: gavisus- que sum preeterea mihj, nunc denuo mea opera renatum, parenti proprio restitutum. Nomen ergo operis fuit, et nunc tandem esse debel Fons cognitionis. Cum itaque Dama- scenus, ut de divisione etiam operis aliquid dicamus, Christo addictum hominem ab igno- Tantia, non tantum, qua natura sua genus deformatur humanum, sed ab ea etiam, quam mele sani magistri, et ethnicis discussionibus dediti, incautis fidelium mentibus ingerunt, liberare percuperet, et cognitione vera collustrare, detruncatis eorum monumentis, qu&cun- que doctrine (XIII] Chrisuane officiunt, selecta quedam, et maxime proficua pro cogni- tome etiam humana, qua tamen ad divinam via strueretur, compendio quo potuit, in ca- ία non admodum multa redegit : illis subnexuit cognitionem de Deo, et rerum opifice, el ut gratie auctore, et ex sanctis Patribus, que in rem fore existimabat, et ad tantam cogni- lionem comparandam idonea, recte et conspicuo ordine aperiens, et explanans,in unum ἳ 115 LEONIS ALLATII 136 ve:uti fascem colligans, exactam de Deo cognitionem, pro humano tamen captu, exhibuit. Inter pliilosophica porro et theologica, hereticorum nugamenta, ut legentes cautius sibi pro- viderent, immiscuit. Preeposuit itaque dialectica, ut essent veluti instrumenta quibus quili- bet artifex opus habet ad totius operis constructionem, et veluti-ancilla regine, rebus scili- cet fidei deservirent ; et ab iis tanquam ab elementis,quibus lacte opus esset,initium facerent. Neque enim ethnicorum doctrine a Christiana veritate in multis diverse fidendum esse ratus, ex vere sapientie fonte recta probataque eduxit. Dicebat namque de natura in definitionibus, utexhocunoceeteradiscamus : Φύσις μέν ἐστι κατὰ φρόνηµα τῆς Ἐκχλησίας ἀληθοῦς πράγματος ὕπαρξις" χατὰ δὲ Λριστοτέλην, xat τοὺς λοιποὺς Ἕλληνας πολυτρόπως ἡ φύσις ὀρίζεται, οὔστινας ὄρους οἱ ἀπὸ Σευήρου χρατοῦντες ἀπεπλανήθησαν. Ναίωγα est,ut decernit Κεοἰθεία,υεγᾶ rei exsistentia ; ut Aristoteles εί reliqui gentiles, multis modis natura definitur : quas definitiones cum Severi assecle sectarentur, a recto tramite aberrarunt. Interposuit heeresum nugas, ut, falsitate cognita, propensiore ΒΠΙΠΙΟ ad veritatem raperentur.Ultimoloco vcritatem ipsam, et potissimum de rebus fidei scri- pto dictavit. Audi ipsum Damascenum epistola ad Cosmam Majume episcopum : Πρῶτον μὲν τῶν παρ) Ἕλλησι σοφῶν τὰ κάλλιστα παραθἠσοµαι, τὸν τῆς µελίσρης τρόπον μιμούμενος τοῖς οἰχείοις" τῆ ἀληθείας συνθήσομαι, xol παρ ἐχθρῶν σωτηρίαν χαρπώσοµαι, ᾽Αποπέμφομαι δὲ πᾶν ὅ τι φαῦλον, καὶ τῆς ψευδωνύμου ἐχόμενων γνώσσως. Εἶτα τούτων ἑχόμενα τὼν θεοστυγῶν αἱρέσεων αυντάξω' τὰ φληναφή- pasa, ὡσανεὶ τὸ ψεῦδος ἐπιγινώσχοντες' πλέον τῆς ἀληθείας ἑξώμεθα. Elsa. τὴν τῆς πλάνης ὀλέτειραν xal τοὺς ψεύδους ἑλάτειραν ἀλήθειαν, σὺν θ:ῷ, ἐχθήσομαι. Ác primum eorum qui apud Grecos doetri- ncelaude excellueruntprastantissima queque proponam, apicule morem imitans, ea que ceritati affinia sunt componam, et ab hostibus salutem colligam ; quidquid autem fadum et cum falsa scientia conjunctum est, ejiciam. Mox autem heresum, quas Deus odio habet, nugas uno 90- lumine comprehendam, ut, cognita falsitate, eeritatem arctius amplectamur. Atque ita de- mum errori exitium a[ferentem, et mendacium propulsantem veritatem, Deo mihi favente, libris mandabo.Quis ergo opusintegrum,et suis partibus constans, imminutum, deartuatum et aliis interpositis discitum, et deformatum ad hec tempora non videt ? Primus siquidem locus in tertio eollocande& tribuitur: prima et secunda, hac atque illac dissipata, a proprio cor- pore extorris, ut cuique "placet, disjicitur, et rectus sanctusque divini scriptoris ordo osci- tanter nimis invertitur. Hoc utique exscriptor ille cod. 1077 Vaticani recognovit , et crimen, si crimen ullum est in. evertendis auctorum scriptis, fassus sit licet, in priore tamen sen- tentia perstitit. (a) El καὶ ἓν τῇ ἐπιστολῇ ὁ παρὼν οὐτοσὶ ἅγιος εἴρηχεν, ὅτι μετὰ τὸ παραθεῖναι τὰ παρὰ τοῖς σοφοῖς τῶν Ἑλλήνων ἑχόμενα, τῇ τε, ἐχθήσομαι τὰ τῶν αἱρέσεων ' εἶτα τὰ τῆς ἀλιθείας. λλλ' ὅμως γε ἐνηλλαγμένως πεποιἠχαμεν μετὰ τῶν φιλοσόφων τὰ τῆς ἁληθείας προθέντες, εἶτα τὰ τῶν αἱρέσεων. Οὐχ ἔναντιουμενοι τῷ ἁγίῳ * ἄπαγε, ἀλλὰ μᾶλλον αἱρούμενοι τὰ τῆς ἀληθείας ἀληθῶς xal ax pubis εἰδέναι ὑπὲρ τὰ τῶν αἱρέσεων. Licet in epistola sanctus hic dixerit se prius, iis que apud. sa- pientes Gracorum exsistunt, expositis, continuato ordine haereses enumeraturum, tum de- mum ceritatem : nos nihilominus inverso ordine digessimus, post. philosophica ea qud sunt veritatis attexentes, postremas omnium hareses , non sancto adversantes : absit hoc ; sed potius cupientes qua veritatis sunt vere accurateque cognoscere prius quam hereses. XXI. Distributionis in capita auctor Damascenue ipse. — Et hec quidem de toto corpore. Quid tum de capitibus? Partes in capita divisisse Damascenum nullus dubito, cum eam divi- sionem manuscripti omnes codices tum veteres, tum recentiores preferant ; ea tamen ratio- - ne , ut philosophica theologicis ejusdem numeri continuatione colligentur ; adeo ut uno tum philosophica, [XIV] tum theologica, sive potius tractatus hic, in quo de philosophicis et theologicis agitur, numero concludatur. In omnibus codicibus tamen non unus capitum nu- merus est, in quibusdam enim amplior, in aliis parcior est: neque idem operis finis est ; quod posterorum nimia diligentia factum existimo , qui caput unum, vel alterum, ut magis istinguerent, subdiviserunt, alii ut magis argumentum unirent , duo capita in unum decur- tarunt. Id nihilominus cum in paucis patratum sit , non facit ut cetera quoque capita omnia ab aliis sint disjuncta , eorumque argumenta ipsis prefixa. XXII. Quedam tamen capita distracta et divulsa sunt a librariis. — Observavi id quoque non in omnibus codicibus eamdem semper occupare sedem predicta capita, sed que in quibusdam preponuntur, in aliis postponi : multa etiam ex prima parte avulsa in alteram deportari , et vice vérsa , que curiosus lector, per se manuscripta evolvendo, ne ipse nimius sim , adnotare poterit. Potissima tamen eorum pars eumdem sibi locum, etsi numerus im- mutatus sit, servat. Quod exscriptorum incurise ascribendum est. Totius enimvero operis ca- pita centum et quinquaginta tantum fuisse probabiliter sane asseverat Georgius Chioniades: Διαιρεῖται δὲ εἰς χεφάλαια pv. Οὐχ ὑπερέθη τὸν ἀριθμὸν τοῦτον, ὡς σεθασµίων ὄντα ἐν ἀριθμοῖς. Καὶ γὰρ ὁ ἁἀριθμὺς οὗτος Ex τριῶν συνέστηχε πεντηχοντάδων’ χκαθάπερ χαὶ ἡ βίθλος τῶν Ῥαλμῶν. Dividitur porro in capita centum quinquaginta. Neque numerum hunc veluti veneratione inter. alios tumeros dignum pratergressus est ; namque hic numerus ex terno quinquagenario constat, quemadmodum et liber Psalmorum. Nonnulla qua in manuscriptis codicibus invenimus ex- tra editorum numerum, exscripta jam transmisimus ad typographos Parisienses. His etiam concluditur, distinctionem illam capitum tbeologicorum in quatuor libros, quemadmodum et titulum, De fide orthodoxa , recentissima esse, et ex genio hujus seculi hominum, qui vetera recentibus accommodant. uM . XXIII. Liber De orthodoxa fide corruptus non fuit. — An tamen qui nunc sub illius nomine (a) Istbzc eadem leguntur in Reg. cod. 2926, in charta recenter satis exarato, ad calcem cap:tum philosophicorum seu Dialectic:e Dauasceni. 177 PROLEGOMENA. 138 »nanibus omnium ieruntur, De fide orthodoxa libri, integri, nec &b hereticis corrupti ad heec usque tempora permanserint, dubitarunt, etsi parum caute , nounulli, qui cum illius dicla su: sententie adversantia minus intelligerent , ea ab aliis tanti Patris scriptis tanquam inserta exploserunt. Et ex Grecis quidem Georgius Moschambar, Ecclesi Constantinopo- litanze. chartophylax , quod refert Pachymerius , et confutat lib. vn Jist., cap. 35, dictum illud, ex Filio vero Spiritum non dicimus, etc., ut spurium ex libro tanti Patris ejiciebat (a) : Καὶ προδολεὺς διὰ Λόγου ἐχφαντορικοῦ Πνεύματος. Ἔντεῦυθεν ὁ Μόσχαμπαρ Γεώργιος χαρτορύλαξ ὢν τῆς Ἐχχλησίας τῷ τότε, νόθον ἔλεγε τὸ ῥητόν. ᾽Αλλά πρὸς αὐτὸν ὁ μέγας Λογοθέτης ἄγχι σχὼν χεφαλὴν, ἵνα μὴ πευθοίατ᾽ οἱ ἄλλοι. Καὶ πῶς, ὦ οὗτοι, φησὶν, ἰσχυρῶς λέγειν ἑδθυμεν οὕτως ἀπολογούμενοι; ἐπεὶ ἐν ieu) τῆς ἱερᾶς ὁπλοθήχης χατὰ ῥῆμα χεῖται τὸ ῥητὸν ὡς ἁγίου ῥητὸν xa τοῦ perdio Δαμασχηνοῦ. Ef pro- ductor per Verbum ezplanantis Spiritus. Hinc Georgius Moschambar, eo tempore Ecclesie chartophylaz , spurium illud dictum affirmabat, cui magnus Logothetes capite approximato , ne alii audirent, « Et quomodo, ait, hac ratione respondentes propositis satisfacere videbi- sur, cum in sacri Armamentarii codice dictum illud ad verbum extendatur, tanquam sancti dictum , et magni potissimum Damasceni ? » Et lib. vir, cap. 1: Τὸν γὰρ τὸν Μοσχάµπαρα, xat αὐτοὺς λέγειν ὣς νόθον τὸ ῥητὸν, χαὶ ὡς Ev τισι τῶν βιθλίων οὗ φέρεται v5 χεφάλαιον, οὗ ξυνετὸν ἑδόχει. Προϊστατο γὰρ ἡ τῆς ἱερᾶ, ὁπλοθήχης Ρίθλος φέρουσα, καὶ τοῦτο μετὰ τῶν ἄλλων ἀνάγραπτον, xal vs τὸν Τεννήτορα μαρτυροῦσα. Moschambarem vero, ceterosque dictum illud spurium asserentes, et ca- put tllud in nonnullis libris non haberi imprudentia condemnarunt. Επείαδαί etenim sacri Ármamentarii codex , qui hoc ceteraque scripta continebat , dictique parentem indicabat. Et ex Latinis, quod Bessario cardinalis oratione Dogmatica ad synodum Orientalem, cap. 6, innuit, et refutat. "O0 μὲν Λατῖνοί φασιν, ἐπὶ τούτοις οὐχ ἂν εἴποιμι xot αὐτὸς, ὡς οὔτε τὸ τοῦ Δαμα- σχτνοῦ tv τοῖς πλείστοις τῶν αὐτοῦ βιθλίων εὑρίσχεται, τήν τε τοῦ Μαξίμου ταύτην ἐπιστολὴν μὴ εἶναι Ma- ξίµου. Οὔτς γὰρ πολλαχοῦ, οὔτε tv ἀρχαίοις βιδλίοις, οὔτε τοῖς Exelvou συγγράµµασιν |XV] ἐγγεγραμμένην εὑρέσχεσθαι. 0ὐδ' ὅτι xat τῶν ἡμετέρων τινὲς ταύτην νοθεύουσιν ' ἀλλὰ τοῦτο μὲν συγχωρήσω, xal δέξοµαι τῆς ἐχείνων εἶναι ταῦτα φωνῆς τε xai διανοίας. Que ad hec Latini dicunt, ego non dicam , quod scilicet , nec illud Damasceni omnibus in ejus libris inveniatur, quodque epistola Marimi non est ejus , cum nec ubique , nec in antiquioribus codicibus , nec tnter opera ejus inveniatur ; µε nonnulli nostrorum etiam eam non esse suam putant : hec, inquam, ποπ dicam, sed concedam , hec illorum esse doctorum et verba et sententias. XXIV. Preterea lib. 1v, cap. 14, verba illa, quibus negat Damascenus panem et vinum a Basilio post consecrationem vocari Antitypa, tanquam Damasceni verbis et menti Basiliano contraria explodit Turrianus schol. Greecis in librum v, eap. 14 Constitut. apostolic., asse- rique a sciolis quibusdam et malevolis assuta : neque enim verosimile est Damascenum ignorasse verba Clementis, Nazianzeni aliorumque auctorum, qui vocem hanc non pani et vino, sed corpori et sanguini Christi attribuunt. 'urriano Billius in orat. Gregorii Nazianzeni in sororem Gorgoniam addit eadem sentientem Bessarionem, sed qua fide, ipse viderit. Bes- sario namque tantum abest, ut verba Damasceni a reliquo opere explodat, ut eorum innixus auctoritate, a Damasceno, tanquam a patre filius veniam petat, si duobus propositis amicis, ipse praeferat veritatem, et infra audacter enuntiet : Sed meminisse oportet hominem cum [uisse, quamvis mira sanctitate praeditum, et fieri aliquando potuisse, ut pro. imbecillitate humani ingenii non clare aliquid senserit. Et verba potius Basilii fuisse ab eo loco, in quo Damasceni cetate legebantur avulsa, et in alium transvecta fuisse. Quod porro de hac mate- ria senserit, licet id certissimo se concludere existimet Turrianus, ipse tantum dixerim, rem non esse adeo facilem, cum Damasceni etate (quam id ob eausam fieret alibi dicemus, cum de Antytipis, et opinione Damasceni οὐ περιέργως agemus), non tantum Damascenus ipse, sed alii etiam Patres refugerint corpus verum Christi et sanguinem Antitypa nuncupare. Quod apertissime evincitur ex Nicena secunda act. vi, et Anastasio adversus Gaiánites. Μὴ γένοιτο ἡμᾶς εἰπεῖν ἀντίτυπον τοῦ σώματος Χριστοῦ τῆν ἁγίαν κοινωνίαν, f| φιλὸν ἄρτινν, ἀλλ᾽ ἀληθῶς σῶμα καὶ αἷμα τῷ Χριστοῦ. Et alii. Argumenta preterea Turriani nihil probant. Nusquain enim Dama- scenus panem et vinum Antitypa vocavit, sed verum corpus Christi et sanguinem. Et licet Antitypa in Basilio id innuant, an et apud Damascenum 14 ipsum notare dicendum ost? οἱ illa ad Darascenum addi non potuere, nisi post eorum heresim exortam, qui ad conficien- dum corpus et sanguinem Christi, non sola Dominica verba, sed preces etiam sacerdotum necessarias esse contendebant. Nos tamen fere innumeros Damasceni libros, cosque anti- issimos, multos etiam qui Damasceni cetatem referebant, vidimus et observavimus, et in illis omnibus verba illa quce Turrianus vult addita, eodem in loco adamussim reperiri. Et ne codices omnes recenseam, ea habentur in Vaticanis codicibus 106, 492, 495, 496, 500, 501, 1015, 1076, 1078, 1752; Palat. 242, 334; DBarberinis 54, 55, 56, 57 (b). Hinc concludo, si joca difficilia et scopulosa; si contorte sententie atque obscuraz; si que ab opinione no- (a) At isthzec nihil ad rem. Nam Moschambar non caput 8, in quo legimus, ex Filio autem Spiritum nou dicimus, ceu spurium rejiciebat ; sed cuin hzc ilia verba opponerentur ab iis qui a Latinorum partibus stabant, xai προθολεὺς διὰ Λόγου ἐχφαντο- ρ:κοῦ Πνενματος, et productor per Verbum explanan- its Spiríius, aiebat ille, caput, ex quo prolereban- dr, genuinum non esse auctoris nostri felujn. op Parkot. ας. Χα}. quod multis in codicibus abesset : quod quidem et nos manuscripta recensendo observavimus. Editum est enitn. post. caput 12 libri 1 De fide orthodoxa. Cxterum priora illa verba , de quibus ex professo disputat Allatius, Damascenu satis superque asse- ruimus. (b) tlis addas omnes quotquot vidi, cum Gra:cos tum Latinos, in yarzie libliotliecis. 9 139 LEONIS ALLATII 110 stra dissident, οἱ in aliam partem trahumt adversarii, e libris Patrum expungenda sunt, caque ab aliis non eque sentientibus inserta, vel corrupta, vel ἱπημίαία affirmare vellemus, Deus bone! quota eorum pars integra, qui liber immotus, qua sententie non intercise re- manebunt? Multa illi vel indulgentes genio, vel occasioni servientes, vel oppugnandi hire- ticos fervore jaciati, quandoque etiam quod illis ita videretur, scriptis commendarunt qua Sequiores homines vel negligunt vel condemnant, cum ea probatissimi scriptores in melio- rem sensum traducta explicant vel subdividendo explanant. De his ne exemplis hic agam, pleni sunt scriptorum omnium libri. Quid hic referam audacissimorum hominum conatus, qui nec a divinis Litteris, quando omnia non possunt intelligere, suoque metiantur omnia gressu, manus sceleratas abstinent? | XXV. Id quoque obiter hic notandum videtur, epitomatores Gesnerianos oscitanter nimis ex Damasceni lib. ur, cap. 11, scribere, Theodoricus Graecus, contra quem [XVI] Leontius Byzantius fecil Apologiam ad accusationes detestationis ejus. Cum apud eum nullus sit Theodoricus, quem cum Theodoreto confundunt : nec Leontius Byzantius Apologiam in eum composuit, sed Cyrillus Alexandrinus, Dasmascenus itaque illo Cyrilli, unam naturam in- carnatam, ex eodem Cyrillo prius exposito, subjungit, Cyrillum non alia ratione intellectum tuisse a Leontio Byzantio. Et bene; cum Cyrillus ipse in defensione secundi anathematismorum, quos Theodoretus adversus ipsum impugnaverat, eamdem sententiam tueatur. Verba Dama- sceni sunt : Μίαν γὰρ ὑπόστασιν τοῦ Θεοῦ Λόγου ἁπολύτως λέγοντες οὐ σφαλλόμεθα. Ὁμοίως δὲ xat Ascv- τιος 0 Βυζάντιος ἐπὶ τῆς φύσεως τὸ ῥητὸν ἑνόησαν, οὐχ ἀντι τῆς ὑποστάσεως, ἐν δὲ ο πρὸς τὰς θεοδω- ρίτου µέμψεις τοῦ δευτέρου ἀναθεματ.σμοῦ ἀπολογίᾳ, ὄντως φησὶν ὁ µαχάριος Κύριλλος" « Ἡ φὖσις τοῦ λόγου.ν Unam enim Dei Verbi personam absolute dicentes, haudquaquam aberramus. Consimilem etiam in modum Leontius Byzantius de natura hunc. locum intellexit, non de persona. At vero beatus Cyrillus in. ca apologia qua Theodoreti librum, quem. adversus secundum ana- thematismun ediderat refellit, ita loquitur : « Natura Verbi, hoc est. persona, » etc. XXVI. Joannis Damasceni interpretes Latini. — Libros Damasceni De fide orthodoxa ver- tit in linguam Latinam Burgundius Pisanus, jurisconsultus sui temporis non incelebris, sub Eugenio III, et alia alii. Postmodum a Jacobo Dillio magna ex parte de integro conversa, edita sunt Parisiis anno 1577. XXVII. De oratione de defunctis. — Libros De fide orthodoxa excipit oratio, Περὶ τῶν ἐν πίστει χεχοιμηµένων, De tis quiin fide obdormicrunt. Hanc omnes quotquot post Damascenum scri- sere, dummodo illius meminerint, Damasceno vindicant, ex Grecis etiam illi qui, schismati aventes, purgatorias poenas de medio tollunt. Eam utique, si potuissent, ne propriae opi- nionis refellende ansam adversariis preberent, vertissent in dubium. Nonnulli ita asseveran- ter hoc tradiderunt, ut vaticinio etiam comprobare non veriti sint; traduntque a Patribus qui in concilio Ferrariensi ac Florentino interfuerunt, inter cetera sanctorum Patrum testi- monia qua ad asserendas purgatorias poenas in medium adduxerunt, hac etiam Damasceni recensita fuisse, que omnes Greci, ut probatorum certorumque auctorum receperunt. Πολλάς, &iunt, µαρτνρίας ἁγίων ἀνέγνωσαν. Ad quos Marcus Ephesius respondit : Ὅσα εἴπατε, xoi τὰς αρτυρίας τῶν ἁγίων, ἃς ἀνέγνωτε, στέργει αὐτὰς ἡ Ἐκχλησία τῶν Poauuv, xal ἀναγινώσχει αὗτά, t infra : Ἑν τῇ εἰχοστῇ ἑθδόμῃ τοῦ αὐτοῦ μηνὸς πάλιν ἐχάθισαν, xal ἀνέγνωσαν οἱ Ἰταλοὶ πολ.ὰς µαρτνρίας ἁγίων, xal παραδείγµατα, xai ἀποδείξεις. Inter quee mirum islis videtur, si Damasceni testimonia non fuerint recensita. Cum et Gennadius patriarcha, illorum temporum scriptor, in defensione capitum concilii Florentini, cap. 3, totam ferme dictam orationem transcri- bat. lilius testimonia contra Grecos ad probandum ignem purgatorium usurpat Gregorius hieromonachus protosyncellus Apolog. pro coneilio Florentino contra Marci Ephesini episto- lam. Glycas epistola 50. ad Esaiam monachum, plura ex ea, uti Damasceni genuina, tran- scripsit, et potissimum historiam de Trajano, et Faconilla, et calvaria infidelis : nec a Da- masceno abdicat Emmanuel Calecas lib. 1v contra Grecos. Et communis fete Grecorum sen- tentia eam tradit Damasceno, qui etiam in linguam eorum versam sub nomine Damasceni le- gunt. Et alius, nescio quis, in linguam Cy priorum vernaculam vertit, habeturque in cod. 1171 aticano, eo principio, 'H γλνχοµνόσταις τροφαῖς, καὶ τὰ δειλικάτα, xat τίμια φαγία. Addunt Dama- sceni etate purgatorias peenas ceptas fuisse impugnari, ut ex Eustratio presbytero Constan- linopolitane Ecclesie, cujus ea de re conscriptos libros recenset Photius in Bibliotheca, inem. 171. Usus etiam loquendi Damasceno familiaris hoc probat. Ille enim nominibus hee- reticorum sue tempestatis parcens, errores tantum proponit oppugnatque. Lib. iv Orthod. fid., cap. 17 : Ἐπειδή τινες ἡμῖν καταµέμφονται, etc. Et hic hoc sermone non aliter, ἑνέσχηφέ εισιν ὁ παράνομος OxTyplv τινα ἔκφυλον, etc. Heec et alia pro Damasceno ἃ plerisque congeruntur. XXVIII. Gretserus notis in tomum II De cruce, in orationem Germani patriarchze, de Dia- tog nomine Gregorio pape a Grecis tributo, dubitat. Ut et Damascenus, seu [XVII] quisque ille auctor est orationis pro fidelibus de[unctis inter opera Damasceni. Eti ante Gretserum Gregorius protosyncellus dicto loco : Ἐν τῷ ἐπ) Ἐκκλησίας ἀναγινωσχομένῳ λόγῳ, τῷ ἐπιγραφὴν ἔχοντι: Ἰωάννου μοναχοῦ χαὶ πρεσδυτέρου τοῦ Δαμασχηνοῦ. In oratione, que in Ecclesia legitur sub hac inscriptione Joannis monachi et presbyteri Damasceni. Si genuinum Damasceni fetum e tistimasset, scripsisset utique, Joannes monachus et presbyter Damascenus in oratione, otc. Joannes Lenseus De Limbo, lib. im, cep. 12 : Librum istum non esse Damasceni non. inju- ria videri potest. Dubitavit etiam multis hinc inde adductis argumentis Petrus Arcudius lib. contra Barlaam de purgatorio, pag. 396. Alii ut spuriam Damasceno abripiunt, idque ita 6556 non invalidis rationibus contendunt. Bartholomeus Medina : Perinde, inquit, est, λανο LET PROLEGOMENA. 1d pro defunctis orationem Damasceno tribuere, ac mortuos excitare post longum ab obitu an- torum curriculum, εί ad studia iterum, et. lucubrationes revocare. Diu enim ante magnum Gregorium, cujus eo in sermone fit mentio, obiit Damascenus, cujus etas ad Theodosii Se- wioris tempora perlinet. Ergo non potuit de eo similia scribere, εἰ necesse est illud opus al- terius esse, οἱ non magni Damasceni. Franciscus Suarez 1deo abdicat, quod doctrinam om- nino Damasceno contrariam pro defunctis refert. De Trajano enim, et de Faconilla historite theologicum illud Damasceni axioma evertunt, quod lib. n De fide orthod. ita enuntiat : Χρὴ δὲ γινώσχειν, ὅτι ὅπερ ἐστὶ τοῖς ἀνθρώποις ὁ θάνατος, τοῦτο τοῖς ἀγγέλοις ἡ ἕκπτωσις * μετὰ γὰρ τὴν Έκχττωσιν oüx ἔστιν αὐτοῖς τάνοια, ὥσπερ οὐδὲ τοῖς ἀνθρώποις μετὰ τὸν θάνατον. Scire autem opor- (et, quoniam quod hominibus mors, hoc angelis est. lapsus. Post lapsum enim non est illis ttentic locus, ut neque post mortem hominibus. XXIX. Medincvoptime satisfactum putant, si dicant, illum ex eo quod pro cerio supponit, falli manifesto, dum Damascenum nostrum ad Theodosium Seniorem amandat, qui tot annis post Theodosium vixerat, poteratque optime referre factum Gregorii Magni, et Trajani salutem. ex his, que nos supra attulimus de etate Damasceni, et Joannis Zayptii, aperte constat Damascenum narrationein illam de Trajani anima potuisse scribere, ob quam et ob aliam de Falconilla, alii orationem illam Damasceno, etsi non ita affirmate, abjudicarunt; et si non abjudicant, Patrem tamen nimia credulitatis condemnant, Bellarminus De scriptoribus sacris in Joanne Damasceno: Oratio de his, qui in fide migrarunt, scrupulum injecit, quia narrat Felconillam precibus Thecle prime martyris, et Trajani animam precibus S. Gregorii papa ab inferni suppliciis liberatos, qu& narrationes false esse videntur, et fabulis similioresquam historie. Sed fieri potest ut. S. Joannes Damascenus , quamvis alioquin dcctus et pru- dens, istis narrationibus facilem fidem habuerit, neque de veritate earum investiganda sollici- (us fuerit. Gerardus Joannes Vossius De historicis Gracis, lib. n, cap. 24: Etsi vero Dama- scenus cir foret egregie eruditus ac magni nominis, tamen in plerisque credulus fuit plus satis, atque inler cetera judicium desideres in narratione illa de anima Falconille precibus B. Thecla, prime martyris, ab inferorum. suppliciis liberate, etsi in gentili errore et idolo- latria obiisset. Item quod ait, animam Trajani imperatoris similiter panis inferni erzemptam precibus Gregorii Magni, quorum utrumque legas apud Damascenum oratione, de his qui in fide migraverunt. Fortasse aliquis abjudicet propterea orationem illam Damasceno. XXX. Suaresio respondent, ratiocinationis illius vim non esse tantam, ut assumptum comprobat. Libri enim De fide orthodoxa, qui plane Damasceni sunt, nonnulla continent, ne dictum Damasceni axioma infringunt, atque radicitus convellunt. Falso ergo Damasceno i De erthodoxa fide tribuuntur. [mu de imaginibus commentarios, quos Trithemius etiam Damasceno nostro concessit, ratione Suaresii emancipantur omnino, atque ἀδέσποτοι erunt. Siquidem illi quoque ea continent, que illud axioma reddunt inane. Nam eademmet ipsa aententia, de multorum salule, atque ab inferni cruciatibus evocatione, quam fuse Dama- scenus astruit in sermone pro defunctis, atque Trajani, et Falconille historiis confirmat, lib. πι De fide orthodoxa, cap. 29, et lib. 1 De imaginibus luculentissime ab eodem asseritur. Et ibi [XVIII] quidem his verbis: Kázetow οὖν εἰς ἅδην φυχἠ τεθεωµένη, Iv ὥσπερ τοῖς ἓν γῇ ὁ τῆς xao € ἀνέτειλεν λιος, οὕτω xai τοῖς ὑπὸ γην kv σχότει xai axi καθημένοις ἐπιλάμφῃ τὸ φως ^ ἴν ὥσπερ τοῖς bv Β εὑηγγελίσατο εἰρήνην, αἰχμαλώτοις ἄφεσιν, xaX τυφλοῖς ἀνάθλεψιν, χαὶ τοῖς μὲν πιστεύ- 6ασι Ὑέγονεν αἴτιος σωτηρίας αἰωνίου, τοῖς δὲ ἀπειθήσασιν ἀπιστίας ἔλεγχος οὕτω xai τοῖς ἐν ἄδου, iv" αὐτῷ zv Υόνυ χάµφῃ ἑπουρανίων , καὶ ἐπιγείων, καὶ καταχθονίων Descendit in. infernum anima deificata, ut quemadmodum iis qui in terra justitie ortus est Sol, sic et iis qui sub terra in tenebris, et umbra mortis sedebant, lux infulgeret. Et ut quemadmodum in terra. evange- lizaverat pacem, captivis remissionem, cacis visum, εί iis, qui crediderunt factus est causa salutis eterno, incredulis autem infidelitatis improperium, et redargutio, sic et iis qui in inferno ; ut ipsi omne genu flectatur coalestium, εί terrestrium, et infernorum. Hic autem : Καὶ &* οὗ χατελθὼν εἰς din tal; ἁπ᾿ αἰῶνος πεπεδηµέναις φυχαῖς, ὡς αἰχμαλώτοις ἐχήρυζεν ἄρεσιν, ὡς σωφλοῖς ἀνάθλεφιν. Et ex quo descendens ad inferos, animis a. seculo — vinctis, εί captivis libertatem, «t εσείς visum praedicavit. Et oratione in Sabbatum sanctum, ut hinc etiam perpetuam in Damasceno doctrinam animadvertas, id idem asserit : Αὐτὸς δὲ οὖν πονηρῶν τὰ σχῦλα, τοὺς ἁπ᾿ αἰῶνος θανόντας χεχληρονόµηχεν, ἀπαλλάξας τούτους 530! τῷ ζυγῷ τῆς ἁμαρτίας Χατείχοντο΄ ἐν yàp ἀνόμοις χαταλεχθεὶς τὴν εὐνομίαν ἐφύτνεσε' τῶν δὲ ἀπε.θούντων τὸ σκεέρµα γέχονεν εἰς ἀπώλειαν, xal πένθος τῶν ἑορτών ἀντηλλάξατο, xal üpfvou; ὑμνῶν ἀντήχησεν᾽ ἡμῖν δὲ φώς £x σχότους ἀνέτειλε, xal ζωὴ προῇλθεν ἐκ µνήµατος, xal ἐξ ἅδου πηγάζει ἀνάστασις. xat χαρᾶ, xai toga, χαὶ ἀγαλλίασις. Ipse autem improborum istorum predam, eos nempe qui ab initio saculorum mortem obierant, velut hereditatem adeptus est, quicunque peccati jugo detenti [eerant, liberans. InMer iniquos enim reputatus, equitatem produxit, et factum est semen inobedientium in perditionem, festisque eorum in luctum commultatis, planctus pro hymnis resonuit. Nobis autem lux e tenebris est orta, vita emonumento provenit, resurrectio ab in- [eris promanavit, gaudium, inquam, animi voluptas, et exsultatio. XXXI. Et hec opinio non Damasceni modo, sed aliorum etiam multorum eorumque pro- batissimorum in Ecclesia doctorum videtur fuisse. Ne omnes hic recenseam, et que alibi fuse pertractavi, hic repetam, videsis Ireneum lib.1v, ο. 45; Clementem Alexandrinum lib. B et rv Stromatum ; Jobium monachum apud Photium in Bibliotheca; Anastasiam Sinaitain 3; Theodorum Studitam Orat. calechet. de Pascha ; Theodorum Abucaram quest. 12; patriarcham Constantinopolitanum, Orat. de resurrectione, ex quo sua transcripsit, ut ]43 LEONIS ALLATII 144 fere solet, Damascenus, inquit : ᾿Ανάστασιν µεγαλοφώνως ἀνυμνεῖ ὅτι Ev αὑτῇ τοῖς ἐξ ἁιῶνος ὁιχμ- αλώτοις γέγονεν ἄφεσις, xai τυφλοῖς ἀνάθλεψις * Resurrectionem hymnis celebrat, oniam in ea vindicati sunt in libertatem ii, qui a seculo detinebantur captivi, cacisque restitutus est visus. Et omnium apertissime Eustratius Ecclesie Constantinopolitane presbyter, tractatu vere aureo, de animabus post hanc vitam, an aliquid operentur, et an suffragia pro mortuis utilia illis sint. Verba quia non omnibus ita in promptu sunt, apponam : ᾽Ανοίγονται δέσοι φόδψ πύλαι θανάτου. Πυλωροὶ δὲ ἅδου ἱδόντες σε ἕπτηξαν, xat δῃλον Ex τούτου, ὡς εἰς τὰ χατώτερα µέρη τῆς γης αἱ Φυχαὶ χεκρατηµέναι τῶν πάντων Ίσαν * ἄσπερ χαὶ ἀνέσπασεν ὁ Κύριος xal θεὸς ἡμῶν, θανάτῳ πατῄήσας κὸν θάνατον, xal τὰς πύλας τοῦ (Mou σννέτριφεν. "0θεν xat ἐπισημαίνεται ὁ εὐαγγελιστῆς, dq πολλὰ τῶν ἁγίων τῶν χεκοιµηµένων ἀνέστη σώματα, xal ἐνεφανίσθησαν πολλοῖς. Ἰδοὺ, ἐνεφανίσθησαν, tire. Καὶ εἰ τοῦτο τότε γἐγονεν, εὔδηλον ὅτι χαὶ νοῦν ἐμφανίζουσιν. "Amb τότε γὰρ ἀρχὴν εἰληφυῖαι τῶν ἁγίων αἱ Φυχαὶ, τὸ αὐτὸ ποιεῖν οὗ παύσονται µέχρι τῆς συντελείας. Καὶ τὸ μὲν ἀπολυθῆναι τὰς ψυχὰς Ex τῶν ζοφερῶν xal χατωτάτω τόπων, οἵτινες καὶ εἰσὶν οἱ τόποι ἐκεῖνοι, περὶ πασῶν λεκτέον τῶν Vuxav, διὰ τὸ εἰρηχέναι τὸν χορυφαῖον τῶν ἀποστόλων * «διὸ χαὶ τοῖς ἓν φυλαχῇ πνεύµασι πορευθεὶς ἐχέρηδε.» Τὸ à ἑμφανίσαι περὶ τῶν ἁγίων µόνον, οὐχὶ δὲ περὶ πάντων ὁ εὐατγελιστῆς ἀπεφήνατο. Elxe δὲ xal τῶν πρὸ πολλοῦ τελευτησάντων ἁγίων ἐστὶ «à σώματα, εἴτε τῶν πρὸ ὀλίγων ἑτῶν, ) xa μᾶλλον τῶν προσφάτως ἀποθανόντων * Ó xal ἀληθέστερον elvai. µοι φαίνεται, διὰ τὸ εἰπεῖν, ἐγεφανίσθησαν ἵνα τὸ τῆς µνήµης πρόσφατον, xai τὸ γνωρίζεσθαι ὑπ ἀλλήλων σηµαίνῃ, τοῦτο ἴσασιν, οὐ πάντες, ἀλλ οἷς, ἐδόθη ἰδεῖν, efc. Tibi vero cum tremore aperiuntur mortis porta, et inferorum janitores, te conspecto, timore perculsi sunt. Hinc manifestum fit, in infimis terre partibus omnium animas detentas fuisse, quas Dominus Deus noster morte mortem conculcans, confractis inferorum januis, extraxit: quare et evangelista refert multa sanctorum, qui obdormierant, corpora resurrerisse, multis- que apparuisse. Ecce, apparuerunt, dizit. Et si id tum actum est, manifestum remanet, nunc quoque apparere. Ab eo namque tempore cum sanctorum anime [ΧΙΧ] capissent, ad finem usque mundi id idem peragere non desistent.. At liberatas animas a caliginosis illis, et infimis locis, quicunque illi sint, de omnibus animabus asserendum est : cum princeps apostolorum direrit: Quare et his, qui in carcere erant, spiritibus accedens predicavit. Apparuisse vero de sanctis solummodo, non de omnibus, evangelista affirmavit. Verumtamen, sive qui jam multo ante obierant, eorum corpora fuerint, sive ante pàucos annos, sive potius tunc recens defun- ctorum, quod mihi verius videtur, cum dixerit apparuerunt ut recentem memoriam, εί mutuam cognitionem notaret, id sciunt. non omnes, sed quibus datum est cognoscere, etc. Nec ab his diversus videtur Gregorius Nazianzenus Orat. in Pascha. Imo Grecorum Ecclesia eamdem opinionem videtur amplexa, cum eam sepissime inter officià in libris ecclesiasticis ad fastidium usque inculcet, ut ipse in recensione dictorum librorum adnotaveram : ubi loca omnia, quee huic opinioni favere videbantur, in unum recollegi, et dicta Patrum id idem affirmantium, uti potui, in meliorem sensum traduxi. Quare hic frustra locum etiam ex Epistolis Petri recen- serem. Non est itaque verendum, quod valde timet Suaresius, ne Damascenus suc loquatur doctrine contraria; eum axioma laudatum, ordinariam Dei, ut theologi dicunt, potentiam statuat; qu& vero de Trajano, et Falconilla regeruntür, absolutam commendent. Caven- dumque est ne, hac eadem ratiocinatione Damascenum, non eratiunculam pro defunctis, sed multis aliis, ac precipuis ipsius monuments exspoliemus, in quibus constans heec ser.- tentia, ac toties repetita de multorum ab inferis evocatione comperitur, quam ipse demum in hac oratione fusius confirmare voluit : ne vel desidiosi de illius operis auctore dubitarent. Quas demum Christus ab inferis animas eduxerit, et quenam fuerit illa apud eosdem a tot Patribus asserta predicatio, et an una cum justorum animis impiorum quoque evaserint, slernam salutem consecuture, cum preter institutum meum sit, et alibi, ut jam dixi, pluri- bus pertractaverim quemadmodum et de historiis Trajani, et Falconille,, quee tantopere, sed in recentiorum scriptorum Grecorum monumentis ineulcantur, exploret, qui volet. Mere fabule sunt, et nugee, mihi crede. XXXII. Nogarole judicium de oratione « pro defunctis. » — Ludovicus Nogarola in hujusce orationis, quam ipse in Latinum verterat, Prefatione ad Clementem VH, scribit : Tametsi nolim quempiam suspicari, hoc ipsum non vere fuisse Damasceno ascriptum, eo quod Machabeorum historia plurimum innitatur, quam in volumine De fide orthodoxa, quod legitimum esse Damasceni omnes censent, in saerorum librorum numero non reponit. Nam si quis utrumque studiose ac diligenter pertractabit, videbit procul dubio simili oratione factum esse, ac stylo, atque ad magni Dionysii Areopagite elocutionem, cujus etiam gravissimum ^lerumque | testimonium adducit, proxime accedere. Oppositioni de libris Machabaeorum Nogarola ipse non respondet, et respondere debuerat; eoque libentius, quo illa levior judicabatur, ut orationem Damasceno non cogeretur abjudicare, quando illam tan masceni summo pontifici divendit. Quare neque nos respondebimus. Respondeant, qui cum Nogarola una sentiunt. Quis vero absque stomacho, et equo animo ferret utrumque opus, de fide nempe orthodoxa, et hoc de defunctis, simili oratione, ac stylo, atque ad magni Dionysii Areopagite elocutionem proxime accedere? Libri De fide orthodoxa graves sunt, divini sunt, non sunt elingues, assurgunt quandoque, et nutantem excitant, et heerentem firmant, et adversarium, quam evidentissime, et admodum robuste concutiunt. Sed quid heec ad areopagiticam majestatem, dignitatem formarum, granditatem elocutionis, compositionem nominum , celsitudinem sententiarum? Grandis est, et sublimis, et eloquens, dummodo ad Dionysium non referas, Damascenus: si cum eo compares, quamvis valide et acute, repit t&men, et, ut in scholis, fluit, et docet. Quare in hoc judicium Nogarole cecutit omnino. XXXIU. An sit tere Joannis Damasceni. — An vero oratio illa Damasceni sit, frustra in re i45 PROLEGOMENA 16 incerta quaerimus. Quod ipse alias de hac eadem in examine Grecorum iibrorum: ecclesiasti- corum enuntiavi, hic habeto. Post enim loca Damasceni, tum in libris De fide orthodoxa, tum in hac de defunctis Oratione exposita, hec subdidi : Verumenimvero sermo ille, nescio |XX] quid mihi semper subolevit, et, ut verum fatear, nunquam Damasceni fetum legitimum ezxisti- mavi; sed, ut alias sepe contingit, anebulonibus, ut gratiam ac pondus orationi tanti Patris nomihe adderent, Damasceno fuisse appictum. Quod. dummodo a Damasceni operibus erro ton €s, facillimo negotio persentisces. Levis est in primis, ac nugaz hic auctor, qui de gravis- simis rebus ugens, quasi per saturam ludens, carmine et prosa, nullo dicendi fine orutionem omnem infarcit. Dictio illi, ac modus , si recte consideres, vilis, et e trivio hiulca, languida , affectata, puerilis, et a Damascenica mirum quantum diversa ; que licet oratoriis [losculis, et accurata i forma non luxuriet, fluit tamen inoffensa, sui facilitate decora, contentu gravis, sententiarum pondere clara, severa, equalis, divina. Versus Damasceni , cum alias elegantissimi sint, selectis semper verbis nitidi, quantitate syllabarum semper commodi, erro- ribus semper innozii : hi, qui tn isto sermone leguntur, si numerum tantum syllabarum demas, semper incompli, ac rustici, in ipsa tantum deformitate conformes. Ad hoc probandum, nul- lum argumentum erit validius ipsa lectione. Lege, si potes, sine fastidio : per te tantum, nullo alio duce, me vera fateri cognosces. Adde etiam que tradit Arcudius de hac cadem oratione, de purgato io contra Barlaam de historia Trajani tractans : Damascenus non nulla ratione est culpandus. Que enim audiverat, sincere scripsit, idem adhibens his que dicebantur pro pic- (ate, non diligenter examinans, neque inquirens scire veritatem. Et hec quidem fatemur, si oratio de dormientibus esl germana Damasceni. Sin minus , non est. difficile fateri non esse ipsius. Potest enim aliquis esse Joannes et Monachus, εί ex civitate Damasci ; non. tamen ille Mansur, ille scholasticus εἰ summus theologus. Qui vero adaptavit discipulum senis his, qui in inferno perpetuo puniuntur una cum dicite juxta parabolam et historiam justi Lazari , vero Damasceno conirariatur. Is enim in septimo capite secundi libri theologicorum ait : Quod est hominibus mors, hoc est angelis casus. οἱ igitur aliquis angelus, postquam cecidit, unquam salvus factus est: salvus etiam fuit homo exsistens in. profundo inferni, quo in loco degunt gentiles et infideles una cum daemonibus. Nam sanctus inquit, Post lapsum mon cst ipsis ραπί- lentéa, quemadmodum neque hominibus posi mortem : et hoc illud est quod ait Scriptura di- tina : « In inferno quis confitebitur tibi? » scilicet nemo. Pseudo-Damascenus vcro ait : In inferno omnino facta est confessio. Praterea dicit. salvasse eos qui crediderunt. Quis igitur igne sí combwratur, non crederet ? Propterea admirative ait, illud dici cum interrogatione pauci salvabuntur? quasi dicat multi et infiniti salvantur ; cum tamen contrarium sacri doctores fateantur, «t, Evangelio attestante, « multi quidem vocati, pauci vero electi; » οί «angusta porta, et arcta est eia. » XXXIV. De dialogo contra Manicheos. — Dialogum contra Manicheos sub nomine Dama- sceni ssepius, ac varia interpretatione editum, incerli auctoris esse affirmavit non nemo; quod in Pinelliana bibliotheca sine nomine auctoris, vel sub anonymi nomine legeretur ; sed quam futili argumento ! Quid enim refert, si transcriptor, aut amanuensis, nomen auctoris in fronte libri non posuit? In aliis codicibus, illisque antiquissimis, et optirge note nomen illud habetur. Orsetionem Demosthenis Pro corona sepius in codicibus etiam optimis sine nomine, quemadmodum Aristotelis libros De physica auscultatione , et Platonis dialogos, et innumera alia intuitus sum. Eruntne propterea et Demosthenis oratio, et libri De physica euscultatione Aristotelis , et dialogi Platonis spurii ? et alium eorumdem scriptorem expisca- bimus? Νοΐας. XXXV. Billius, notis in hunc eumdem dialogum, dubitasse videtur. Permirum namque illi est, Damascenum de supplicio tam demonum , quam impiorum hominum ita sermonem ha- bere , quasi poenam duntaxat damni , ac non item sensus in iis agnoscat, atque ignem illum vindicem tropice solum accipiat. Huc enim spectant heec verba, χόλασις &xclvn οὐδὲν ἕτερόν kotv, εἰ ph πῦρ ἁστοχίας τῆς ἐπιθυμίας. Porna illa nihil est aliud, quam igni frustrata cupiditatis. Sic vertendum est, non ut quidam vir alioquin doctissimus, ignis inordinate ac immoderate con- cupiscentie. Huc item illa, que mox sequuntur : Ἐπιθυμοῦντες οὖν, καὶ μὴ µετέχοντες τῆς ἔπιθυ- μίας. πυρὺς δίχην ὑπὸ τῆς ἐπιθυμίας καταφλέγονται ' Concupiscentes itaque, mec. obtinentes qua iscunt, ad instar ignis a concupiscentia comburuntur. Ubi ex his [XXI] πρὸς δίκην, in- telligi datur, auctorem vocabulum ignis improprie accipere. Atque etiam infra de eadein re * egenus, hanc unam damnatorum ponam constituit, nempe Θεοῦ μὴ µετέχειν. Sic enim loquitur. Ἔσει δὲ f) μὲν μετοχὴ θεοῦ τρυφὴ, ἡ δὲ ἀμεθεξία (vitiose namque legilur, ἀνεξικαχία) αὐτοῦ χόλασις ; modum paulo post penam diaboli hanc esse, στερηθῆναι τῆς ἀῑδίου τρυφῆς. Denique etiam de damnatis rursum loquens his verbis utitur : Οἱ ἁμαρτωλοὶ πενθοῦντες τὴν ἁμαρτίαν, xal Eh ἔχοντες τὰς ὕλας τῆς ἁμαρτίας, ὡς ὑπὸ πυρὸς καὶ σχώληχος χατεσθιόµενοι xoAágovtat: τί yàp xax χόλα- «ις, εἰ μὴ τοῦ ποθουµένου στἐρησις; quibus liquido patet hune auctorem , impiorum poenam in animi tantum cruciatu ponere, non autem in corporis etiam dolore; quod quidem Billio su- spicionem affert , Damasceni hunc librum non esse. Nam ille et lib. i Orthod. fidei , cap. &, apertissime tradit, diabolo, atque iis, qui ipsum sequuntur , paratum esse ignem nunquam exstinguendum, sempiternumque cruciatum : et in fine ult. cap. lib. 1v, tum demones, tuin impios et sceleratos homines, &terno igni traditum iri, ait. Deinceps forsan, re melius consi- derata, mitius agit. Aut certe si hunc dialogum Damasceno asserere volumus,dicemus eum,qui α locis supra a me citatis penam sensus pracipue constituisset, hic damni penum duntaxat comememorandam duxisse. Alioquin. enim imptum hoc dogma, quod sensus penam damnatis L4 LEONIS ALLATII 148 ecimit, cum innumera Scriptura sacre testimonia perspicue refutant , tum veterum omnium Patrum consentiens doctrina semper explosit, ac rejicit. Quo detestabilior est eorum impic- las quos hac nostra prodigiosorum errorum feracissima, perindeque miserrima tempestate, idem nun modo sentire; sed etiam tum ore, tum scripto profiteri non pudet. XXVI. Damasceno asseritur. -- Verumtamen cum dialogum hune, et sententiis, et oratione adamussim Damascenicis concinnatum, et per omnia Damascenum nobis, quem- admodum et reliqua illius scripta referre videam, Dillianis objectionibus satis erit, si que ipse tantopere exauget impedimenta, quominus ei dialogus ascribatur, non aliena esse a Damasceni doctrina, aliorumque sanctorum Patrum, sed paucis demonstravero. Ea nec tanti fecerat ipse Billius, ut propterea dialogum non dignum Damasceno existimaret : Ut- cunque sit, 8&it, elegans et arguta, atque erudita est. hec disputatio, dignague plane Damasceni nomen praferat : nisi fortasse illud, de quo aliquid adnotatum est, quominus ei dialogus ascribatur, impedimento sit. At impedimento non est. Que hic de primo et uno principio adversus Manicheos non minus solide, quam pie disputantur, iisdem fere verbis, et sententiis in libris De fide orthodoxa comperies. Ne omnia huc traducam, que de igne et poenis damnatorum, ut quam sit inane Billianum impedimentum comprehendamus, examinanda solummodo nobis sunt, Pene damnatorum sunt poena damni, et pcena sensus. Non moror. Alii tamen tertiam addunt, vermem, non corporalem, quia sicut vermis pungit et corrodit, sic remorsus conscientes, ut ipsi dicunt, pungit, lacerat et affligit. Ahi, ne pessima desint, quartam , aspectum semper presentem Luciferi, aliorumque deemonum , acresque differentium contumelias. Quidquid tamen sit, cum in peccato sit aversio ab infinito bono, necesse est poenam subsequi, sed infinitam; damni, dum infinitum bonum amittitur: sit vezo et conversio ad bonum finitum ac nutans, pro conversione illa, quee finita est, poena quoque finita debetur, qua sensus nuncupatur. Sed quia delinquens re- missione se privat, immotusque adhaeret; ideo pena illa in infinitum extenditur, quee | quamvis non respondeat culpe quantitati, respondet tamen irremissibilitati ipsius. Quare uplex erit poena, altera damni, altera sensus. De poena damni in hoc dialogo apertissima testimonia sunt ; de poena sensus, nulla. Quid inde? Ergo Dialogus iste Damasceni non erit? Non omnia simul edicenda sunt. Nec Billius cum ratiocinatur, multa silens reprehenditur od non omnia dixerit. Satis est, si necessaria non omiserit, vel pro argumento rei verba ecerit. Agit cum Manicheis Damascenus, qui Deo vitio vertebant, quod angelos, homi- Desque produxisset, quos sciebat defecturos: et postea illos puniret. Respondet Damasce- nus, poenas dremonum et damnatorum nulla ratione esse a Deo;sed illos sibi ipsis eas delinquendo procurasse, et postmodum dum continuo concupitis frustrantur, continuo quo- ue torqueri. Sed ait cruciatum illum nihil aliud esse, quam [XXII] frustratam cupiditatem. ta est. Sed poenam culpe respondentem, et potissimam, et maximam posuit : infinitam nempe ex se, quando altera aliunde habeat infinitum. Qua, vel sola Manicheorum obje- ctioni respondet. Carere namque visione divina est poena omnium gravissima, et major gacunque alia pcena sensibiii. Augustinus: Alienari a regno Dei, carere magna multitu- ine dulcedinis Dei, tam grandis pana est, ut nulla possint ei tormenta, que novimus, com- parari. Chrysostomus : Nonnulli imperitorum sibi satis esse putant et optabile videri, si ge- henna tantummodo careant : ego autem multo graviores gehenna dico esse cruciatus, remo- veri et abjici ab illa gloria. Pone mille gehennas, et mille cruciatus, nil tale, quale α gloria excedere, et a Deo odio haberi, et audire: « Ite, maledicti.» Hoctantumgenerat cruciatum, quod si nulla extrinsecus pena torqueret, hac sola sufficeret: omnes enim gehenna superat cruciatus. XXXVII. Etsi quis dicat in hoc eodem dialogo meminisse ignis, que poena sensus videtur esse; respondebit Billius, auctorem vocabulum ignis improprie accipere, cum alibi Dama- scenus damnatorum ignem, qua illi puniuntur, dieat esse inexstinguibilem. Miror sane Billiium in doctrina Damasceni adeo versatum, hec de Damasceno proferre. Licet enim Damascenus De fide orthodoxa, lib. n, cap. &, scribit damnatorum ignem esse inexstingui- bilem, et cruciatum eternum; in ultimo tamen capite lib. rv, in quo quis sit iste ignis, ex professo tractat, aperlissime fatetur ignem preparatum diabolo, et ceteris impiis, licet ieternuin, non esse tamen neque materialem, neque nostro similem : Καὶ παραδοθήσεται ὁ διά- 6ολος, xai οἱ δαίμονες αὐτοῦ, xal ὁ ἄνθρωπος αὐτοῦ, fjyouv ὁ ᾽Αντίχριστος, xal οἱ ἀσεθεῖς, xat οἱ ἆμαρ- τωλοὶ εἰς τὸ πῦρ τὸ αἰώνιον, οὐχ ὑλιχὸν, οἷον τὸ παρ ἡμῖν, ἁλλ᾽ olov αἰδείη ὁ θεός: Λο diabolus, et ipsius demones, et ipsius homo, hoc est Antichristus, et impii ac flagitiosi homines in ignem &ternum, non materia instar hujusce nostri constantem, sed qualem Deus novit, conjicientur. Quid hic clarius dici potuit? annon idem auctor est, qui in hisce libris et dialogo sibi consona loquitur? XXXVill. Multi pie Damascenum explicant, non negasse ignem; sed ignem illum talem esse operationibus, qualis est ignis apud nos. Siquidem magnum est inter hunc et illum discrimen : hic exstinguibilis est et lucidus, consumens ca, in qui agit, et in spirituales incorporeasque substantias non habens actiones : ille e&ternus est, inexstingulbilis, te- nebrosus, et lucem nonu diffundens, nec consumens corpora, nec equa ratione omnes reque puniens. Bene ergo dixit Damascenus, damnatos cruciari δίχην πυρός" cum ignis ille non sitin omnibus nostro similis : neque propterea asserendum est eum ibi improprie |5nem accepisse. Quamvis enim certum est animos puniri igne; modum tainen punitionis putabat ille, latere omnem hominem, cui Deus non revelavit. ideo namque poni corporeum, (quia post resurrectionem damnatorum corpora afflicturus est, Nunc vero animos cruciari &pprehensione mali futuri, considerationeque, atque timore ignis futuri ignescere: et hoc 149 PROLEGOMENA. 450 uidem plus, aut minus pro majori minorique cruciatu, ad quem se sciunt adjudicatos. uemadmodum enim beatorum premium, antequam illi corporibus uniantur, est in gaudio rei de divina visione, et gaudio spei (ita enim loquuntur theologi de corporis glorifica- tione), sic et poena reproboruin est vehemens tristilia de amissa visione divina, et vehemens limor de futuro corporis supplicio. Et ignis hic mente tantum conceptus, vehementerque futura corporis exustione animos absens affligens, post redssumpta corpora, vere corpo- reus cum sit, vere corpora exuret: sic etiam dicunt ignem spiritus comburentem per similitudinem et adaptationem dici ignem : dolor namque illorum spiritualis non potest aliter exprimi, nisi per ignem. Et sicut spiritus beati suum finem consequentes, nec ín alia re cerporea se delectantes, per similitudinem dicuntur et videre, et refici, que corpo- rea sunt : pari ratione et daemones a fine, quo summe perficerentur, separati, non in ali- qua re eorporea, sed per similitudinem ignibus ardere, et fetoribus affligi, que corporea sunt, dicuntur, et in amissione, et privatione sui finis, moerore, doloreve excruciantur. Hine non recte Billium a Damasceni operibus, dialogum hunc rejicere, mihi persuadeo, et alii sibi persuadebunt, si que hic referuntur cum aliis Damasceni scriptis conferant, et rem accuratius ( XXIII] expendant. Eoque potissimum, quod videam ab antiquis Dama- scenum contra Manicheos calamum strinxisse assertum. Canone in dictum Damascenum 4 Decembris, ode 1, Tropar 2»: θερμῶς ἑστηλίτευσας τῶν δυτωνύµων τροφίμων τοῦ Μάνεντος τὴν βλάσφτμον ἀσέδειαν, νοθεῦσαι πειρἆσασαν τὴν Ἐχχλῃσίαν Χριστοῦ , you τε xai δόγµασιν ὀρθοῖς, ὦ ivy, οἵσπερ συντέθειχας: Ácriter oppugnasti nefandorum Manetis alumnorum blasphemam im- pietatem que conata est Christi Eeclesiam seducere, orationibus , et dogmatibus rectis, quibus, o Joannes, scripta tua insperscras. XXXIX. Delibro de heresibus. — Damascenum de heeresibus scripsisse, nullus dubito, cum ipse se de illis scripturum post philosophicas tractationes Praefatione ad Cosmam Μαύρο episcopum promittat : Εἶτα τούτων ἑκόμενα τῶν θεοστυγῶν αἱρέσεων συντάξω τὰ φληναφήματα, ὡσα- νὸν τὸ φεῦδος ἐπιγινώσχοντες, πλέον τῆς ἀληθείας ἐξώμεθα - Moz autem heresum, quas Deus odio kabet, nugas uno volumine comprehendam, ut. cognita falsitate, veritatem arctius amplecta- mur. Attamen libellus hic de hreresibus illius non esse, non levi argumento convinci potest. Scribit enim in Aerianis, Aerium, cum ipse scriberet, vitam tentare; sed nom potuit, qui Epiphanii setate erat, usque ad Damasceni tempora vitam producere. Quare Billius, in notis asserit, vel hec verba ab aliquo assula fuisse, qui ea fortasse ab Epiphanio accepit. Nam is heresi 76, qua est adversus Aerianos, de eo loquens his verbis utitur , ὃς xoi δεῦρο ἐν expxl, xai πηρίεστι τῷ Bip * Qui adhuc vivit in carne et superstes est , vel per Aerium, Λο er- rorem intelligi. XL. Quid porro pluribus opus est ? quaudo pars prima hujus libelli ad Nestorianorum heresim Damasceni non est, sed tota verbatim, vel ab ipso Damasceno, qui suo De heresibus preeixit, vel ab alio Damasceno apposita, ut absoluta heresum historia sine aliorum librorum emendicatione haberi possit, ab Ebiphanii Áncyroto exscripta est. Quod reperi postmodum animadversum ab eruditissimo Frontone Duceo in notis. Primum animadrerti nihil aliud hunc librum continere, quam epitomen heresum in Panario Epiphanii refutaturum, quam ipsam epitomen duobus focis offendes in editione Graca Basiliensi ejusdem Epiphanii 1544, pag. 2, et pag. 519. Cum vero tantum octoginta lueresum enumerationem , usque ad. sua tempora deduxisset Epiphanius, alias consequentes attezuit Damascenus, a Nestorianis initio ducto usque ad Mahumetanos. XLI. mobrem, cum precedentium textus Grzecus ab Epiphanio peti possit, ea tantum, qua a Damasceno sunt edita, Grece edi curavit Ducieus, que vero in Perionii interpreta- tone deerant, Grece et Latine : tum si quid occurrerat, dum interpretationem Latinam cum auctoris verbis contulit, illud notis inspersit, quibus et varias codicis utriusque excusi, atque manuscripti, lectiones censuit indicandas. Id idem non in dissimili argumento alii quoque prestiterunt. Priora namque aliorum studio concinnata ac disposita, ut erant, operibus pra- sizentes suis, ipsi postea , que ad sua usque tempora contigerant, attexentes, unum abso- lutumque opus posteris reliquere. Quod in Chronologis usu venisse sepius compertum est. Hinc Damascenica ab Epiphanianis sejunges. Jpse tamen haud dubito, compendium hoc ab Epiphenio et aliis, qui de heresibus seripserunt, Damascenuin concinnasse. Ipse siquidem aperte fatetur nihil de suo, sed omnia ex Patrum scriptis hausisse, cap. 2: Es τοιγαροῦν, ἐμὸν μὲν οὐδὲν, τὰ δὲ σποράδην θείοις τε xai σοφοῖς ἀνδράσι λελεγμένα συλλἠ- Ge» ἐκθήσομαι Nihil porro meum dicam, verum sparsim a diwinis εί eruditis viris dicta sun£, in unum congesta compendio disponam. Colligitur preterea ex Indice August. subsell. 2, Theolog. : Joannes Damascenus de esibus, sumptus ex Epiphanio, Theodoreto, Timo- lheo, hronio archiepiscopo Hierosolymitano. Et ex codice Vatic. 1182, in quo habetur, Ἐχιφανίου ἀρχιεπισχόπου Κωνσταντίας τῆς Κύπρου * χατὰ δὲ τινας τοῦ ἁαμασχηνοῦ, περὶ αἱρέσεων Ev ουντόµεῳν p' καὶ ὅθεν Ίρξαντο, xai πόθεν γεγόνασαιν ' Epiphanii archiepiscopi Constantie Cypri , se- alios Damasceni de heresibus in compendie C. unde originem duxerunt, et unde orte sun/. Et ibidem postea eque ac in Epiphanii tomis diverse heereses disponuntur, quod et in manuscripto codice Barberino adnotabam. Verum itaque est hoc heresum compendium, pro majori sua parte in Epiphanio legi : verumque itidem est, inde Damascenum exscripsisse, assuisseque (XXIV] operi, quibus postea ex aliis multas, que post Epiphanium in Ecclesia iusurrexerunt heereses addidit. XLI. Delibro contra Acephalos, seu potius Jacobitas. — Eodem quoque inodo de libello νο 151 LEONIS ALLATII 1:9 ejusdem contra Acephalos procedendum est. Multa enim in eo leges similia his, quc Leonuus eontra Acephalos scribit: ut probabile sit Damascenum ex fontibus Leontii hortulos suos rigasse. Vide Prefationem Canisii ad lectorem , quam libello prefixit. Neque in hoc libelle tantum Damascenus Leontium , sed. in aliis etiam aliorum sanctorum Patrum, et magni no- minis auctorum sententias, et capita inde avulsa pro opportunitate materie quam tractabat, exseribens, in propria scripta, sepissime etiam tacito nomine, retulit. Damasceni acre inge- nium, vivax, promptum, curiosum, vehemens, multa semper molitur, ac perficit, que post- ea ut firmiora, ornatiora, desiderabilioraque domo exirent, dictis ac sententiis Patrum condecorat. Id nec ipse de se negavit, qui se apiculam imitari scribit : Ἑἶτα τὸν τῆς πλά- νης ὀλέτειραν, xa* τοῦ ψεύδους ἑλάτειραν, ὥσπερ χροσσωτοῖς χρυσοῖς τοῖς τῶν θεοπνεύστων πραφητῶν xal θειδιδάχτων ἁλιέων. xal θεοφόρων ποιμένων τε xal διδασκάλων λόγοις χεχαλλωπισμένην. περικεχοχμημέ- vr, ἀλήθειαν σὺν θεῷ, xal τῇ αὑτοῦ ἐχθήσομαι χάριτι.... Epio δὲ ἐμὸν, ὡς ἔφην, οὐδὲν, τὰ δὲ τοῖς ἐκχρί- τοις διδατκάλων πεπ)νηµένα εἰς ἓν συλλεξάµενος, ὕση δύναµις αυντετμηµένον τὸν λόγον ποιῄσοµαι, Atque ἑία demum errori exitium a[ferentem, ac mendacium propulsantem veritatem , prophetarum, qui divinitus afflati fuerunt , et piscatorum quos Deus edocuit , et divinorum pastorum ac doctorum sermonibus, tanquam fimbriis aureis exornatam, Deo, ipsiusque gratia mihi facente litteris mandabo. Et: Nihil porro, ut jam dixi , meum afferam : verum quo a prastantissi- mis quibusque magistris elaborata sunt , in unum colligens, quoad ejus feri poterit , brevem et compendiosum sermonem faciam. Quis doctrinam sic exornatam , prudenterque fundatain, tuto, secureque, ac apertis ulnis exceptam, in interiores mentis, cordisque partes non figat ? Hoc est vere, sancteque scribere. XLIII. De affictis Damasceno epietolis. — Plures item sub Damasceni nomine epistolas, tante virtutis hostes confinxerunt, que postmodum non sine miraculo falsitatis convictae auctorem prodiderunt. Fraudem, et technas Leonis Isauri sic exposuit Joannes Hierosoly- mitanus in ejus Vita: Ὁ βασιλεὺς παρήγγειλεν αὐτοῖς τὸ τῆς εὐσεθείας πρόσωπον περιθεμένοις, διά σπουδῆς ποιῄσασθαι, καὶ διαλαλιὰν θέσθαι οἰχειόγραφον εὑρέσθαι τοῦ Ἰωάννου ἐπιστολήν. Ol δὲ τῆς χαχίας ὑπασπισταὶ οὐχ ἀνηχαν πάντα χάλων χινοῦντες, τὸν δόλον ὑποχρυφάμενοι, χαὶ ἀναζητοῦντες ὃ προσετάγη- σαν, ἕως εὑρόντες τῷ βασιλεῖ ἐνεχείρισαν. Καὶ οὗτος δὲ προσχεχληχώς τινας τῶν ὑπογραρέων αὐτοῦ τῶν τοῦ Ἰωάννου γραμμάτων, προετίθει τοὺς τύπους εἰς µίμησιν, τόν τε τῆς Γραφῆς χαρλχχτῆρα ὅσον ἐν δια- vola, xaX ὅσον ἓν λέξεσιν. Εὖρεν οὖν τοὺς εἰς τοῦτο ὑπηρετῆσοντας ἰχανοὺς, xaX δη χελεύει, ὡς Ex τοῦ Ἰωάν- νου πρὸς αὐτὸν δὴ τὸν δυσώνυµον βασιλέα ἐγχχράξαι γραμμµάτιον τοιοῦδε τοῦ σχοποῦ ἐχόμενον Imperator, accersitis quibusdam sententie sue parlicipibus , precepit eis , ut assumpta pietatis persona, agno studio, variisque commenlis curarent, ut epistola Joannis, quam manu sua scripserat, inventa sibi redderetur. Ministri ergo, et propugnatores impietatis , parentes dicto regis, nullum non dolum sub pietatis specie excogitabant , donec inventam offerrent. Porro igno- miniosus rex convocat notarios, et epistolarum Joannis exemplaria proponens querit, si scripture characterem, tam in verbis, quam sententiis imitari possint. Qua in re et incenit sibi morem gerentes, et quod scriberent epistolium ad eumdem, in hunc. modum se habens. Et hec quidem tanquam a Joanne ad Leonem fingitur. Sunt et alie, quas ab eodem , dum Dyzantii moraretur, ad Saracenorum principem mitti dicuntur, et pluribus modis falsae depre- henduntur : quod tempore Theodosii , cum tum nullus esset Damascenus : quod a Byzantio, in quó nunquam fuerat: quod ad principem Saracenorum , qui tunc omnino latebant : et quod referantur in gestis Damasceni nullius apud cordatos homines auctoritatis, sed multis nominibus falsitatis damnatis. Et, ut ex earum lectione indicium de illis pronunties , eam, m Vincentius refert, apponam. Scripta est ad amicos Persidis : Dilectis amicis, qui sunt in erside, Damascenus Joannes minimus salutem. Noveritis imperatorem robur exercitus ad diversa bella in nationes externas misisse, urbemque regiam et finitimam hominibus vacuam remansisse. Quoniam ergo sapientes estis, securi venite, et victoriam vobis paratam absque mora viriliter obtinete. Jacobus Gretserus De prohibendis libris, lib. n, cap. 5, de ( XXV] iisdem epistolis : Epistolas sancti Joannis Damasceni nomine ab impiis Iconomachis fictas extremum prope Damasceno periculum creasse , quis ignorat ? Genuinarum vero ejusdemi epistolarum meminit auctor orationis in Dominicam orthodoxit, que manuscripta legitur in bibliotheca Barberina : ᾽Αγανίζεσθαι δὲ χελεύσαντος τὰ iv τοῖς θείοις ναοῖς ἑκτυπώματα, καὶ κελεύ- σαντος μηδαμῶς σέδεσθαι Χριστιανοῖς, ix Δαμασχοῦ ὁ Ἰωάννης θείῳ ζήλῳ πυρούμενος ἀπέστελλεν ἐπιστο- λὰς τοῖ; ὀρθοδόξοις, bv αἷς ἐδείκνυεν ἀναντιῤῥήτοις ἀποδείξεσι xal paptuplatg τῆς θείας Γραφῆς, ὥστε ἀναγχαίως πείθεσθαι τοὺς ἀναγινώσχοντας αὐτὰς, νέμειν σέδας ταῖς ἱεραῖς εἰχόσι, xaX χαταφρονεῖν τῆς χε- λεύσεως τοῦ τυράννου. Ὅ μαθὼν ὁ τύραννος, ἐκ συχοφαντίας τὴν αὐτοῦ χεῖρα χοπῆναι ἐσχαιώρησεν, ἣν ὁ θεὺς ταῖς τῆς πανάγνου Δεσποίνης λιταῖς ἀπεχατέστησεν ovd: Cum vero procepisset in. divinis tem- plis imagines aboleri, imperassetque Christianis, eas nullo modo colere, Joannes Damascenus divino zelo succensus, Orthodozis mit/ebat epistolas, in quibus demonstrationibus e παίν difficillimis et testimoniis e sacra Scriptura , adeo ut necessario persuaderentur. lectores, imagines in. veneratione. habendas. demonstraret, negligendaque tyranni jussa. Hec cum audisset tyrannus, compositis calumniis, ejus manum abscidi precepit , quam. Deus illi san- ctissime Domina precibus sanam restituit (a). | XLIV. De historia Darlaam οί Josaphat. Historiam de Barlaamo, et Josaphato, quc habetur apud Vincentium in Speculo histor.,lib. xv, per cap, 64, distincta ex antiqua versione paululum contracta ; magisque contracta apud Petrum de Natalibus in Catalogo, lib.&, c. 114. Integraex (a) Apud l'etrum de Natalibus in Catalogo SS., lib. x. A 153 PROLEGOMENA. 154 antiqua versione in Vitis Patrum ex Coloniensi edition2, et apud Lipomanum, tom. V ; Surium, tom. VI ; Rosveidum in Vitis Patrum Orientalium, et Latine tantum inter opera Daimnasceni, οἱ postmodum accuratius versa a Billio interejusdem opera. Damascenum scripsisse, tradit Mar- tvrologium Romanum 27 Novembris : Apud Indos Persis finitimos sanctorum Darlaam, et Josa- phat, quorum actus mirandos sanctus Joannes Damascenus conscripsit. Et Gennadius patriar- cha. pro concil. Florent., cap. 5 : Οὐχ ἅττον δὲ καὶ ὁ Ἰωάννης ὁ µέγας τῶν Δαμασκοῦ ὀφθαλμὸς ἐν τῷ Bit Βαρλαὰμ xa Ἰωσάφατ τῶν Ἰνδῶν μαρτυρεῖ ὡδί: Nec minus Joannes magnus Damasci ocu- lus in. Víta Barlaami, et Josaphati Indorum testimonium his verbis exhibet. Billius etsi lectoris non ita interesse putet, cujus ea sit, modo pia, vel lectu digna sit, quemadmodum revera est, verum Damasceni fetum esse affirmare non dubitat. « Nam ut omittam (ait) quod Trapezuntius vir natione Grecus, et magni non inter suos tantum, sed etiam inter nostros nominis, non alium, quam Damascenum ejus auctorem testatur, deinde ad eam opinionem confirmandam illud mihi magni momenti est, quod in libris De orthod. fide, ac re'iquis pene omnibus Damascenus multa a Basilio, Gregorio Nazianzeno, aliisque ejusdem not» Patri- bus libenter corrogat, atque integros sepe versus, imo etiam totas periodos ab ipsis mutua- tur. Eodem modo jn hac quoque historia multa ex iisdem auetoribus, suppresso interim nomine produci animadverti,ac presertim ex Nazianzeno, ut cap. 7, 8, 10, 11, 15, 07, 20, 9&,ac plerisque aliis locis. Adde quod non solum ab illis libenter mutuo sumit, sed etiam multa quoque affert ex libris De orthod. fide ad verbum transcripta, ut ea omnia qua cap. 15, de arbitrii libertate disputat. Denique cap. 19, disputatio ea de imaginibus, que Dama- seeni etate fervebat, in eadem sententia non parum me confirmat. Ut autem hac omnia pro Damasceno faciunt, ila hanc historiam Joannis Sinaitte minime esse apertissime convin- cunt. Nam eum ille Senioris Theodosii tempore fuerit, ut patet ex lib. xim Histor. miscell. Pauli Diaconi, quonam pacto in hac historia, quam auctor ex India transvectam testatur, Nazianzenum, cujus scripta vixdum in hominum manibus versabantur, citare potuisset, at- que etiam eo antiquiorem episcopum, ac Valentis 4empore vita functum Basilium, suppresso licet nomine, cap. 19, ubi de imaginibus tractat, et cap. 34, ubi Josaphat eam ad Deum ora- tione habet, quam ex Constitut. Basilii cap. 1, perspicue hausit? Quonam item modo Bar- laamum de imaginibus ad regis filium disserentem induceret, cum ea quasstio nondum eo tempore excitata fuisset? » Hactenus Billius. V. Bellarminus De scriptoribus ecclesiasticis eam, quemadmodum et orationem pro defuncus videtur in dubium revocasse. Historia Barlaam, et Josaphat (XXV1| insignis et utilis est. Sed quia Barlaam dum instituit discipulum suum Josaphat, jubet eum. credere. in. Spiritum sanctum ez Patre, et Filio procedentem, dubitatio exorta est, an hoc opus esse potuerit Joan- wis Damasceni, qui lib. 1 De fide orthod., cap. 11, docet Spiritum sanctum non procedere ex Filio, sed per Filium : sed responderi potest in historia Barlaam particulam illam, ex Filio, videri additam ab aliquo ; nam in nova editione per Billium castiguta non habetur, ex Filio. Hine male sanus nescio quis, videtur sibi triumphum agere contra Bellarminum, et eam ra- tionem adeo cogentem esse, ait, ut eludi nullo modo possit, nisi abradendo ex textu verba illa, Filioque : (uod fecisse Billium in nova editione testatur evidentia facti, εί Bellarminus spse, qui ut Billii lame consulat, ne plagiarius videatur, particulam, ex Filio, videri additam ab aliquo nugatur. Sed nugatoris istius pessimi in Bellarminum calumnia, ex his, qua infra dicemus, plus satis patebit. Nec diversa a Billio, et Bellarmino recitat Possevinus in Appa- ratu, in Joanne Damasceno. Et Vossius De historicis Grecis, lib. u. cap. 24: Sed hic aliud etiam in controversiam venit, An hec Damasceni historia sit genuina. Viz videtur. Nam in ea jubetur filius regis credere in Spiritum sanctum ex Patre, F οφ procedentem. Quod Da- suasceni sententie repugnat, ut liquet ex lib. 1 De fide, cap. 11. Neque video, ut. difficultati huic occurri queat, nist dicamus a. Latinis ea esse addita. Sane in Billiana editione non ha- Dentur, seu ea prater codd. veterum fidem Billius sustulerit, seu adjecerint priores. —. . XLVI. Mattheus Raderus [sagoge ad Scalam Joannis Climaci, cap. 1, Billii sententiam de Joanne Sinaita examinat, et refellit. Nam cumin plerisque codicibus manuscriplis ea historia Joanni Sinaite inscribatur, ut in Fumei codice, quod refert Billius, et in Sfortiane codice 63, quod notat Baronius in Martyrologio, addit Raderus Bavarice bibliothece cod. 205, et Heidelbergensis 200. Nonnulli existimarunt historie illius scriptorem Joannem Climacum, qui Sinaita etiam audit, fuisse. Id pluribus Ἱηργοῦαγαί Billius, ut vidimus; et ratiocinationem illii ab auctoritate Pauli Diaconi, Raderus. Nam nihil deSinaita, nec per somnium quidem Diaconus, et Joannes Diaconi a Sinaita diversissimus est. Nam ille Diaconi monachus, vates Theodosii, in Egypto et Thebaide vitam agit : Sinaita multum a Thebaide abfuit, montis Sin; incola, in quo prefecturam monachorum multis annis administravit, quam postea fratri suo germano reliquit : nunquam vixit cum Theodosio, sed post Theodosium centum et octo- gina quinque annos. His cadit ratio Billii, cum ille Joannes Theodosianus nihil ad Sinaitam ciat. | XLVII. His etaliis Raderus concludit, neque Joannis Sinaite, neque Damasceni, multo minus Joannisiilius /Egyptii fetum hunc de Darlaamo, et Josaphato videri; sed Joannis mo- nachi e cenobio Sancti-Sabre, idque. festari manuscriptum syllabum bibliothece Palatine Heidelbergensis, num. 368, ubi hec verba leguntur : Barlaami et Joasaphi vita ez interiori ZEthiopum, seu Indorum rcgione, in sanctam urbem translata per Joannem Monachum de contubernio Sancti-Sabe. Grece sunt : Ἱστορία ψυχωφελῆς τῶν Αἰθιόπων χώρας τῆς Ἰνδῶν )&ogé- γης, πρὸς τὴν ἁγίαν πόλιν μετενεχθεῖσα διὰ Ἰωάννου μοναχοῦ ἀνδρὸς :τιμίου xai ἑναρέτου μονῆς τοῦ ' - 155 . LEONIS ALLATTI 156 Ἁγίου Záf6a, iv n βίος Βαρλαὰμ xai Ἰωσάφατ τῶν ἀοιδίμων χαὶ µακαρίων. Nec ab ea differre quam in bibliotheca Áltempsiana legebatur : Διήγησις φυχωφελἠῆς &x τῆς ἑγδοτέρας τῶν Αἰθιόπων χώρας, Tie Ἰνδῶν λεγοµένης, πρὸς τὴν ἁγίαν μετενεχθεῖσα πόλιν διὰ Ἰωάννου μοναχοῦ μονῆς τοῦ ἁγίου Σά66α. Nec alium esse, qui Seoriaci in Hispania ita exprimitur : Joannis Monachi expositio de S. Barlaam, εἰ Josaphat. Et diserte expresseque tradi ia reipublice Augustane bibliothecze, num. .79 : Joannis Monachi, ἀνδρὸς τιµίου xal kvapécoo μονῆς τοῦ ἁγίου Zá66a, historia interioris Indie Indorum Ethiopie, continens vitam Barlaami et Joasaphi: Et in. Bavarica num. 17 : Narratio utilis ez interiore /Ethiopum | regione, que India dicitur, ad. sanctam civitatem perlata per Joannem. archimandritam monasterii Sancti Saba. Liber hic inscribitur Bar- laam, et est illa ipsa historia, que Damasceno vulgo tribuitur. Ἠδο, licet Damascenuset Joannes audiat, et in Sabe monasterium secessisset, cum in omnibus bibliothecarum indici- bus, ubi ejus opera recensentur, [XXVII] semper appelletur Damascenus, ad Damascenum nou trahunt. Nam in hac quoque quemadmodum et in aliis Damasceni monimentis, in epigraphe Damascenum haberemus. Sententie porro. locaque deprompta ex Damasceno, Basilio et Gregorio nihil probant, cum, que publici juris facta sunt, a quolibet usurpari possint. XLVIII. Joannes Climacus historie Barlaam et Josaphat auctor non est. — Et Joannem Sinaitam, sive Climacum non esse hujus Historie conditorem facile intelligit Raderus, non ob rationem , quam Billius affert, qui Sinaitam cum J/Egyptio confundit, eumdemque esse existimat ; sed quod Sinaite seculo nulla questio et contentio in Ecclesia de sanctis 1magi - nibus colendis, vel abolendis nata erat, quee &vo Damasceni ab Isaurico, et Copronymo agi- tabatur : cum tamen in Historia Barlaami cap. 19, prolixe de imaginibus adorandis dispute- tur. Suspicaturque preterea in Joannis Sinaitie nomine aliquid esse immutatum et scriben- dum fuisse, Joannis Sabaite, quod is monachus in ecnobio Sancti-Sabe vixerit, el scripse- rit. Addo ipse Sabaitee nomen non esse adeo peregrinum et novum, sed usu jam receptum in historiis Patrum; et ne longe abeam, in Vita Joannis Climaci, anonymo auctore, Joannis Sabaite monachi clarissimi mentio fit: Ὁ ἐπιστάτης αὑτοῦ ὁ ἀθθᾶς Μαρτύρ.ος ἀπηλθε πρὸς τὸν péyav Ἰωάννην τὸν Σαθαῖτην, bv τῇ τοῦ Γουδδᾶ ἐρήμῳ τότε διάγοντα" Martyrius abbas prefectus illius ad magnum illum virum Joannem Sabaitam, qui in Gudde solitudine degebat percenit. Et Greci in Menologio 13 Julii, et 28 Octobris, Stephanum Sabaitam, inter sanctos recolunt, καὶ τοῦ ὁσίου πατρὸς ἡμῶν Στεφάνου τοῦ Σαδαῖτου, μαθητοῦ τοῦ ἁγίου Eá66a: S. P. N. Stephani Sabaite, sancti Sabe discipuli : et 16 et 2: Martyres Sabaitas. In bibliotheca item Bar- berina cod. 72, leguntur nonnulla ex centum capitibus ad perfectionem monasticam pertinentibus Theodori episcopi Sabaite. Et, ni me fallit memoria, inter carmina Tzetza abentur iambi in monachum Sabaitam. Sabaite etiam nomen ab hereticis in opprobrium datum Catholicis habeo ex Cyrillo Seythopolitano in Vita sancti Sabeo : Καὶ εἴ τινα tv τῇ ἁγίᾳ πὀλει μοναχὺν ὀρθόδοξον ἑώρων, τοῦτον διὰ χοσμικῶν τινων τύπτοντες, xal Σαδαῖτην ἀποχαλοῦντες, τῆς ἁγίας ἀπήλαυνον πόλεως, Quod si quempiam in sancta civitate monachum recte sentien- tem consperissent, eum per saeculares verberantes, et Sabaitam nuncupantes, a sancta urbe ejiciebant. 1 XLIX. Joanni Damasceno asseritur. — Ego nihilominus cum Billio et Damascenum hujusco Historie scriptorem agnosco, quidquid titulorum varietate in contrarium astruat Raderus. Hoc sane nec ille negabit, multo plures esse codices qui Damascenum nobis preferunt ; et ne longius abeam, in ejusdem bibliotheca Palatina codicibus 59 et 901. Titulus ita concipi- tur : Ἱστορία duywos)te ἐκ τῆς ἑνδοτέρας τῶν Αἰθιόπων χώρας. τῆς Ἰνδῶν λεγοµένης, ἀπελθόντων τιµίων ἀνδρῶν πρὸς τὴν ἁγίαν πόλιν ἐν τῇ μονῇ τοῦ ἁγίου Σάθῥα, xal ἀπαγγειλάντων, συγγραφεῖσα παρὰ Ἰωάννου τοῦ Aapaoxnvoo * Historia utilis ex tnteriore «Ἠλίοριιπι regione, qu& dicitur India, quam inde venientes viri venerandi in sanctam civitatem in monasterio Sancti-Saba enarrarunt, con- scripta a Joanne Damasceno. Et in cod. Vaticano 1724 : Ἱστορία ψυχωφελὴς ἐκ τῆς ἑνδοτέρας τῶν Αἱἰὐιόπων χώρας τῆς Ἰνδῶν λεγομένης, Βαρλαάμ τε χαὶ '"locógat, συγγραφεῖσα παρὰ toU ἁγίου Πατρὸς ἡμῶν Ἰωάννου τοῦ Δαμασχηνοῦ xai ποιητοῦ Ηἰσίογία valde utilis , ez interiore Δ9]ιίοριµπι regione, Barlaam , et Josaphat , conscripta a sancto Patre nostro Joanne Damasceno, et poeta. Agapius quoque monachus, qui eam historiam in communem Grecorum linguam ver- sam Venetiis evulgavit, eam Joanni Damasceno ascribit : non ascripturus, si in manu- scriptis codicibus, ex quibus sua habuit, nomen Damasceni expressum non invenisset. Et qui Damasceni nomen omittunt, non ea addunt, que nos a Damasceno dimoveant, cum omnia Damaseeno tribuantur. Ipse enim in monasterio Sabi monachum induit ; unde vere, &vhp «ipto; xai ἑνάρετος μονῆς τοῦ ἁγίου Σάθδα. Vir honorandus , et studiosus monasterii Sancti-Saba : Et, monachus de contubernio Sancti-Sabe, dicitur. Magis in dubio est, quomodo Sinaita dici possit. Solemne est hoc Grecorum monachis, non nomen sibi ex loco, in quo religioni no- mina dant, tantum asciscere, sed ex instituto etiam, et vite ratione, quam amplectantur. Qui namque regulis Theodori Studit» vitam dirigunt, et ecclesiastica tractant, vel in loco Stu- ditis subjecto admissi sunt, licet in Studii monasterio non (XXXVIII] includantur, Studitarum tamen nomen sibi vindicant. Cognovi multos in Chio insula, qui neque per somnium mon- tem sahctum Inspexerant, Hagioritas tamen dictos, quod Hagioritarum insüituta sequeren- tur : sic etiam Sinaite nobis plures sunt, qui in Sineo monte nunquam fuerunt. An hac eadem ratione Damascenus dici potuit Sinaita, vel quod locus, in quo ille se exercebat Sinai- Us subderetur, vel quod Sinaitarum instituta consectaretur. Dicere etiam possumus a sciolo quopiam Sinaite illi nomen appensum : quod non tanti esse debet, licet in nonnullis codici- bus habeatur, ut quamplurium aliorum codicumtestimonium infringat. Falsum preeterca suppo- 157 PROLEGOMENA. 158 nit Raderus, in omnibus operibus Damasceni, Damasceni semper nomen affigi. Vidi ipse plu . rima ipsius opera, quorum aliqua , Ἰωάννου govayoo, Joannis monachi ; alia Ἰωάννου πρεσθνυτέρου Joannis presbyteri ; alia. Ἰωάννου ἑλαχίστου, Joannis minimi ; alia tantum Ἰωάννου, Joannis, nec propterea a genuinis Damasceni scriptis abjudicantur, et potissimum si in aliis codici- bus, eisdem tractatibus Damasceni nomen preponatur. Quod tandem dicit Bellarminus, illud ez Filio, additum esse ab aliquo , verum est , idque interpretatione Billii, et manuscri- ptis codicibus, qui illud non habent, palam fit. De hac tamen re, et sententia Damasceni de rocessione Spiritus sancti ex Filio, vide que fuse pertractavimus de consensione utriusque Teclesio lib. i1, cap. 2, num. 8, etc. L. Seripsit itaque hanc historiam Damascenus, cum Syria universa, /Egyptus, alie&que Asie partes Saracenorum iniquissimo parebant imperio : ut in calamitatibus et religionis ac fortu- narum detrimento haberent, quo prudentiores effecti, miserias sublevarent suas. Ego dum historiam lego, miseriam illius &vi, Christianorum sacras cedes desertas ac desolatas, 059Γ6- monias deperditas, non conteimnplor modo, sed ipsis oculis videre videor, et inter perditissi- mos vert religionis hostes quodammodo spatiari. LI. Ferane sit hac historia, an conficta. — Sed major illa dubitatio erit: An hec narratio sit vera historia, an potius confecta ad erudiendos nobiles adolescentes, qualis est Vita Cyri apud Xenophontem, Marci Aurelii imperatoris et Faustine conjugis apud AntoniumGuevaram indoniensem episcopum, et Thome Mori Utopia, ne reliquos recenseam. Illi quibus omnia sub sanctorum nomine prodita male olent, quemadmodum de sanctis Georgio, Christophoro, Hippolyto, Caterina, aliisque, nusquam eos in rerum natura exstitisse impudentissime nu- tur, quos refert et rejicit Serrarius Litaneuticon lib. n, quest. 16 ; Historiam Barlaami, et osaphati totam ex cerebro alia atque alia molientis Joannis Damasceni promanasse : et aucto- rem sub istis speciosis nominibus, rectam in Deum fidem, impiorum in ea abolenda machinas, piorum in conservanda pertinaciam, tum demum vite aulice turbas, pericula, dolos, et mo- nastice vitse ac solitarie quietem, securitatem, otia, ac tandem omnia, qui, dum vivunt, sibi, quia utiliter vivunt, Deo inserviunt, poenas omnes atque exercitationes maxime sibi proficuas exosculantur, et defuncti in e&ternitatis ac gaudii, quo Dei spectatores perfruuntur, perpe- luam possessionem «admittuntur felices, et miraculis non minus, quam dum viverent, ce- Fes. ^ LII. Licet ipse sciam pleraque esse ab ingenio humano in similibus narrationibus con- ficta, que Patres damnarunt, et nobis alibi de iis in hoc eodem opere sermo instituitur ; attamen cum non tantum in Mena&is Grecorum, sed Romano 'etiam Martyrologio Barlaami et Josaphati mentio habeatur, quorum nempe historiam scripserat Damascenus; meneea 16 Augusti : τοῦ ὁσίου Ἰωάσαφ υἱοῦ "A6cvtp τοῦ βασιλέως Sancti Josaphati filii Abeneri regis; Mar- tyrologium 27 Novembris : Apud Indos Persis finitimos sanctorum Barlaam et Josaphat : legitur etiam Philippi nescio cujus, in eumdem sanctum Josaphatum canon, cujus ea acrosti- ehis, τῆς τῶν παθῶν ῥύσαί µε ἀχλύος, Πάτερ (Nomen Philippi exprimitur in nona ode : Canonis P. τὸν τῇ ἀχλύῖ xpatoópevoy τῶν παθῶν) nusquam inducar, ut credam, historiam hanc confi- ctam fuisse, de quibus etiam Floriarium ms. quod refert Rosveidus, 29 Septembris dicit : Josaphat regis, et confessoris. EL 27 Decembris : Josaphat regis, et eremite, anno salutis 383. Quam «tatem unde Floriarium hauserit, nescio, (XXIX] subdit Rosveidus. Et ego eos dicerem antiquiores, quando jam huic narrationi fides habenda est. Tunc enim Josaphati certamina praedicantur, cum omnes orbis terrarum reges, et viri illustres deos colerent. Cap. 26 : Quo- niam magni et eximii viri a quibus omnis sapientia, et scientia inventa. est, sublimes deos atque immortales eos nuncupant , omnesque orbis terre reges, εί illustres viri ipsos colunt, 8c cenerantur : quonam modo ipse linguam adversus eos acuis, atque omnino eo audacia pro- rumpis, ut hec proferas? Hec vera nonnisi ante Constantini imperatoris tempora, trecen- tesimum Christi annum, vel circa, cum fere terrarum orbis universus crassis idolorum tene- bris eireumfunderetuf, esse non potuerunt. Et anno 383, sub Theodosio Christiana religio non tantum imperii Romani partes occupaverat, sed ad Indos Persasque penetraverat. Reete itaque Billius : Quod autem ad ipsam historie veritatem attinet, ob quasdam causas , quas nihil hoc loco commemorare attinet, videri fortasse nonnullis potuisset, hoc opus non fam veram historiam esse, quam sub historie specie tacitam vite monastice, atque ad. Chri- stianam per[ectionem exactam collaudationem, nisi auctor sub finem eam se ab hominibus, a mendacii crimine alienis accepisse testaretur. Ei ergo prasertim asseveranti diffidere hominis esse mihi videretur, plus suis suspicionibus, quam Christiane charitati, que omnia credit, tribuentis. Addit Bellarminus : Caeterum veram historiam esse constat ex eo, quod sanctus Joannes Damascenus in fine historie invocat sanctos Darlaum et Josaphat, quorum res gestas scripserat , e£ Ecclesia catholica in Martyrologio descriptos veneratur. Ipse concludo cum Rosveido in Vitis Patrum Orientalium : Ego vix dubito quin totius historie fundamentum. terum sit. Forte disputationes quedam de quibusdam fidei mysteriis ab auctore cel addita, cel dilatate. Nam qui potuit Josaphat recens ad fidem conversus tot Scripture locis se com- munire, qui nunquam eam legerat. Annon dictante Spiritu, aut Numine suggerente loqui he tuit? Matthei x, 18 : Et ad | presides et ad reges ducemini propter me in testimonium illis, et gentibus. Cum autem tradent vos, nolite cogitare, quomodo, aut quid loquamini : dabit entm vobis in illa hora quid loquamini. Non enim vos estis, qui loquimini ; sed Spiritus Patris vestri qui loquitur in vobis. Et Luc. xit, 2: Cum autem inducent vos in synagogas et ad ma- gistratus et potestates, nolite solliciti esse, qualiter, aut quod respondeatis, aut quid dicatis. 159 LEONIS ALLATII 150 Spiritus enim sanctus docebit vos in ipsa hora, quid oporteat vos dicere. Ubi Spiritus docens, linguam ad loquendum exacuit, frustra Scripturarum lectionibus pectus cominunimus. Legi infantes, pueros, femellas simplices, homines rudes, et legendi nescios in contenlionibus, et certaminibus coram viris eloquentissimis, et tyrannis loquacissimis causam sue fidei disertissime, ita eos impellente Spiritu, egisse. Non est animus tamen, ut has, quas hic interserit Damascenus conciones iisdem verbis, ac sententiis fuisse a Spiritu sancto dictatas, asseram, quod licet esset de illis, quas Barlaamus et Josaphatus habuere, nullo tamen modo de aliis id dicendum esset, cum ab improbis, impiisque effuse, nonnisi a male sano spiritu erucetari potuerunt. Sed quacunque ratione eas non inverisimiles concinnarit , efformaritque Damascenus, semper ver& dicende sunt, veraque historia, in qua inseruntur : idque fieri potuit exemplo non profanorum modo, sed ecclesiasticorum quoque scriptorum, qui res ve- ras narrantes similibus concionibus usi sunt; nec propterea, nisi a male sanis hominibus, con- demnau falsitatis sunt. LIII. Quis primus interpres Latinus hujus historie. — Et hac pro veritate historie. Quid porro de interprete? exstat antiqua versio nomine Georgii Trapezuntii edita una cum ope- ribus Damasceni a Basiliensibus anno 1548. Ea tamen multo est antiquior Trapezuntio. cum 68 usus sit Vincentius in Speculo histor. , centum quinquaginta annos ante Trapezuntium ; nec diversa est, quee in antiquis membranis passim in ltalia bibliothecis multo ante Trape- zunlii eetstem descripte est, ut ex libris ipsis, conditione membrane, aliisque aperte con- jicitur. Et ob menda, eaque foedissima dictee versionis dubitare videtur Billius, an Trape- zuntii sit, de qua ita censuit : De Trapezuntii autem versione nihil aliud dicam, nisi eam mihi quden antea semper valde rudem et imperitam visam fuisse : post autem (ubi per Joannem a ancto- Andrea vtrum optimum εί doctissimum , ita etiam optimorum ac [ΧΧΧ] doctissimo- rum librorum copia instructissimum , exemplaris Greci copia facta est) innumeris etiam locis vitiosam. Quod quidem libentius certe nimic festinationi , quam Graci sermonis ignorattoni, tribuendum putarem , nisi nimis multa loca essent, in quibus vix festinationis excusatione inscitie notam interpres deprecari queat. Qua res suspicionem mihi nonnullam injiceret , Trapezuntium fortasse versionis hujus parentem non esse , nisi in quibusdam etiam aliis eum Graca persepe non satis assecutum esse comperissem. Utcunque res ae habeat , novam a no- bis traductionem habes , si nihil aliud , precedenti profecto , nisi fallor, paulo clariorem et fideliorem. Cum Billio consentit Heribertus Rosveidus notis in Vitas Patrum : Εαείαί et alia antiqua versio quam volunt esse procuratam a Georgio Trapezuntio, cujus nomine editur in editione Damasceni anno 1548 Basilee ex officina Henrici Petri. Mihi videtur cetus trans- latio multo antiquior Trapezuntio. Nam invenitur ea in manuscriptis membranis, et jam ante annos 200 , ea translatione usus est Vincentius in Speculo historiali supra citato. Tra- pezuntius vero patrum memoria vixit, nondum 150 annis elapsis. Gaspar Barthius, Ad- rersar. , lib. X1, cap. 2 : Cum. Damasceni operibus editur Historia duorum Christi Opt. Maz. militum ab veteri monacho Latinitate donata, quam translationem pessimo errore Georgio Trapezuntio ascribunt , cum stylus et omnia doceant , multis seculis antiquiorem esse translationem. Et lib. xvii, cap. 10 : Cum atavorum memoria nomen Trapezuntii ven- dibiles faceret libros ex Grecis scriptoribus expressos, nihil dubitarunt typographorum pueri lucro suo posteritatis scientiam posthabere. Idem accidit Historie. Bar et Josa- hat , qu& cum ante aliquot secula a monacho quodam sit de Graco Joannis Sinaite trans- ata, multos lamen retro annos inter opera et cum operibus Joannis Damasceni ex interpre- tatione cujusdam , si diis placet, Trapezuntii lecta est. Sed de Trapezuntio, ejusque scri- ptura nos in Diatriba nostra De Georgiis et eorum scriptis, jam edita cum Georgio Acro- polita. LIV. Orationes de imaginibus. — De orationibus adversus desertores imaginum Joachimus Camerarius Notis in Chronologiam Nicephori patriarche scribit : Exstat scriptum titulo Joan- nis Damasceni de veneratione imaginum , indignum fama pietatis ac doctrine illius. Si cau- sam dicti a Camarerio exposcas,, 'audi quomodo argumentetur infamis Iconoclasta : Inere- dibile autem est, quantopere brevi interdum opere errores maximi corroborentur, hominum contentiosorum pervicace studio ; prasertim εἰ religionis opinioni vulgi animi occupentur. Jtaque cum alibi , tum mazime in Ecclesia res est perniciosa in primis proprie sententie , et peculiaris cogitationis assertio atque defensio, in quo qui nimii sunt, ii a Gracis ἰδιογνώμανες, cocantur ; ita parati, ut absurda absurdis cumulare potius studeant, quam concedere alteri, aut admittere , quod semel comprehensis, quamvis et futilia aliquando illa et inezplicabilia reperiantur, adversari intellexerint. Usque adeo sua probari letantur, et dolent. impro- bari. Deteriora autem. sunt omnia, si forte accedunt alie etiam cupiditates , cum his pro- pensio gratificandi aliquibus , et assentandi impudentia. Sed nimis enim longe evagatur ista disputatio : pergamus ad reliqua. Contentiosorum hominum pervicax studium, sententie proprie defensio, et potissimum si religionis causa fit, cupiditates alie, ingens sunt in re- publica malum. Ergo quid, Camerari ? Ergo brassica in horto decrescit, et ἀπὸ ποταμῶν χω- ροῦσι πηγαί; Id enim potius concludi videtur, quam orationes de imaginibus indignas esse gravitate ac dignitate Damascenica. Redderem hic verba sua Camerario, in quo et conten- tionis ardorem, etoppugnandee veritatis, hereseosque propugnande conatus vel c&eci vident. Sed nolo cum contentioso , ac pervieace contentiosius agere. Rem ipse examino , ex qua sententie meo robur accedit. Scriptun indignum est fama pietatis et doctrine illius. Au indignum , quod cum Damasceni non sit, male tamen ab aliis Damascceno tribuitur : vel indi- 101 PROLEGOMENA. 162 enum , quod licet a Damasceno scriptum sit, infra tamen existimationem tanti viri est, nobis Camerarius divinandum relinquit. Utrumque nos tamen et temere prolatum , et maligno animadversum esse probabimus. Et primum Damasceni scriptum esse, idque genuinum, preeter Joannem Bierosolymitanum in ejus Vita : Καὶ αὖθις περὶ τῆς τῶν θείων χαὶ σεπτῶν elxó- νων περιφανους προσκυνήῄσεως, xai ὅσον τὸ iv αὐτῷ τῆς θείας εἰχόνος κάλλος τὸ ἐξ ἀρχῆς ἀνεμορφώσατο χάλλιον, τοσοῦτον χαὶ τὰ περὶ τῆς τῶν σεθασµίων εἰχόνων τιµῆς ἀνετάξατο ὑψηλότερον χαὶ φαιδρότερον - ]tem libros de preclara adoratione venerabilium imaginum, εί quantum in ipso divine imaginis pulchritudo melius a principio informarat, tantum de venerabilium | imagi- num honore sublimius ac splendi ius concinnavit; Menologium Basilianum : Ὁ οὖν ὅσιος Ἰωάν- vns τῃ τῶν λόγων αὐτοῦ δυνάµει, καὶ ταῖς ἐκ τῶν Γραφῶν ἀποδείδεσι κατῄσχυνε τὴν τῶν εἰκονομάχων αἴρέσιν * Sanctus itaque Joannes sermonum suorum robore et ex Scripturis sacris petitis demon- strationibus Iconomachorum heresim , non sine hareseos contumelia confudit ; preter Geor- gium Chioniadem Expositionibus in Damascenum , Constantinum Acropolitam in laudatione Joannis Damasceni , et perpetuam doctorum omnium traditionem, modus ipse dicendi, doc- trina aliis Damasceni operibus consonans, argumentorum vis, et materia de qua agitur, Joan- nep nobis apposite exprimens , verum illius parentem Joannem esse convincunt. Hoc et discursus ipsius Camerarii ibidem subnexus apertissime demonstrat. LV. Quse ergo causa erit, ut scriptum a Damasceno, indignum tamen illius pietate et do- etrina sit? Nisi velimus dicere scripta omnia Patrum, que contra novatorum errores afferun- tur, hoc tantummodo titulo, quia novatores jugulant, et eorum hereses clarissime refel- lunt, indigna esse tantis Patribus scripta. Eadem ratione et sacrarum Scripturarum dicta et Evangeliorum dignitas, cum hereticorum impietatibus adversantur, indigna esse et pietate Christiana et doctrina ecclesiastica dicere possumus. Dicent Eunomiaui indigna esse Basilio scripta qua ille contra Eunomium scripsit. Nestoriani indigna esse Cyrillo scripta, quee Nestoriane heresi opponuntur. Ariani indigna esse Athanasio scripta, quee illein Arianos medi- tatus est, quemadmodum nunc demum, ne reliquos recenseam, recentes Iconomachi, et ima- ginum hostes dicunt, indigna esse Damasceno scripta, que Damascenus in desertores ima- ginum composuerat. Sed quemadmodum neque Eunomianis, neque Nestorianis, neque Aria- nis docti sapientesque viri animum animadvertunt, nec propterea quod illi scripta errorem proprium jugulantia damnant, Catholici item eadem negligunt : ita et scripta Damasceni, qui quid garriant ac nugentur recentes isti Iconoclastse, amplectuntur et exosculantur, et ignissima tanto Patre censent, eorumque auctoritate in nugatores similes, antiquas Eccle- sis traditiones, et recta dogmata, quemadmodum et ex scriptis aliis ejusdem Patris corro- borant. Sed quid tandem in eo scripto est, quod est indignum vel pietate, vel doctrina illius? annon ibidem et sacre Scripture sententie, et veterum ac sanctissimorum Patrum testimo- nia passim ubique ecclesiasticam traditiomem comprobantia occurrunt? Quid argumentis à sacrarum Litterarum penu depromptis validius? quid rationibus evidentius? quid conclu- sionibus severius ? quid sententiis dignius ? quid structura rerum illustrius? Utinain censores isti scripta ejusmodi legerent, et doctrinam ponderarent | Sane et pietate Damasceni, et do- ctrina dignissimum opus faterentur. Nihil enim in eo est, quod Damascenum non spiret, quod Damascenum non referat, et ad Damascenicam dignitatem) non assurgat. Pr:eterca cum Camerarius tantum dicat, nec dictum comprobat, fucumque, quem sibi prius fecerat, lectori- bus etiam facere insidiose intendat, non est cur in re clarissuna, nec ab aliis controversa comprobanda diutius immoremur. LYI. Insurgit alius Calvinicola, et iniaginum hostis, et propugnatori imaginum Damasceno veteratoria arte perstrepit, in his orationibus Damascenum sepe fabulis, et aperlis menda- eiis fidem adhibuisse, vel Baronio et Bellarmino testibus. Joannis Malale Antiocheni Chro- nicon laudatum a Damasceno orat. 3, de imaginibus, vocat Baronius plenum mendaciis : ergo Damascenus judicio Daronii sepe apertis fabulis et mendaciis assentitur. Audi, ne ego plura dicam, quid calumniatori respondeat Gretserus, de imaginibus non manufactis, cap.9: Hoc nihil aliud esse nisi manifestam criminationem tam in Damascenum, quam in Baronium : παπι Damascenus non assentitur Malale in iis, que vel chronologice , vel historice errat: sed in. iis, que de imagine Hamorrhouse tradit ; hic enim non errat; cum alii historici, nomi- , nolim Eusebius, lib. vn Histor. eccles., cap. 15, idem litteris mandaverint. Nihil autem aliud propositum erat Damasceno, quam demonstrare |XXXII] usum, et cultum imaginum in Ecclesia ab ipsis Christi temporibus originem ducere; quem ad finem recte Malalam testem advocavit : quidquid sit postea de chronvologicis- et historicis circa Herodem erroribus. Neque Bellarminus in libello De scriptoribus ecclesiasticis id dicit : quod veteratorie ei Calvinista imponit, ex his Bellarmini verbis de Damasceno intelliges : « Sed fieri potest, ut sanctus Joannes Damascenus, quamvis alioquin doctus et prudens, istis narrationibus de Falconilla et Trajano ex inferno liberatis facile fidem habuerit (in oratione de his, qui in fide migrave- runt) ,neque de veritate earum investiganda sollicitus multum fucrit.» Estne hoc dicere Dama-. scemum Bellarmino judice fabulis, et apertis mendaciis sepe fidem adhibuisse ? Quid est per- certere aliena verba et mentem, si hoc non. est? Crassam item perversamque de Joanne Da- masceno ignorantiam, ac fraudem deprehendit Heribertus Rosveidus in Lege talionis, tabula 3, in qua sanum Baronii de Joanne Damasceno judicium; iniquam de Baroniv, οἱ Damasceno opinionem expressam habes. LVII. De Vita sancti Stephani Junioris. — Exstant inter opera ejusdem Damasceni, Res geste sancti Stephani Junioris, οἱ sociorum, qui pro imaginum cultu ac defensione, Constan- L4 163 LEONIS ALLATII 164 tini Copronymi tempore crudelissima morte affecti sunt, omni fide conscriptm. Vitze seripto- rem asserit Vossius, De historicis Graecis, lib. n, cap. 24, Damascenum : Preterea scripsit Damascenus Vitam qualis sui Stephani junioris, qui cum acriter imaginum cultum defenderet, multum propterea Constantino imperatori exosus fuit, graviaque ab eo perpeti coactus est. LVIII. Verumtamen cum de Vita hujusce Stephani duas nobis narrationes manuscripti et antiquissimi codices (neque enim tot virtutibus, ac laudibus unus satis esse poterat) alteram, quam Latine expressam primum edidit Billius, et ex Billio Surius, 29 Novembris; al- teram, qu& nee Graece, nec Latine vulgata est, de utraque nobis disserendum erit. Et ut res magis pateat , illud in primis inquirendum, an Stephani vitam scribere potuerit Damascenus. Nec potuisse, manifesto, si tempora vite) utriusque computes, evincitur. Qui enim vitam Ste- phani, mortuus vivi scripserit? Collige tempora. Stephanus, imperante Anastasio, qui et Ar- temius dictus est, nascitur secundum Baronium anno illius 2, quierit annus Christi 714; secundum Theophanem et Cedrenum, anno 1, Christi 713. Neque in tam parva differentia, utra verior sit, examinandum modo judico : parum namque refert sive hoc, sive illo anno Ste- phanus in lucem venerit. Moritur secundum Baronium anno Christi 167, secundum alios 766, anuo nempe imperii Constantini Copronymi, vel vicesimo quinto, vel vicesimo sexto, anno etatis sure quinquagesimo tertio. Verum Damascenus anno Copronymi 13, jam fato functus una cum Germano, et Georgio Cyprio in pseudosynodo contra imagines anathemate feritur. Ne alios recenseam, habe tibi Theophanis verba nondum edita, sub anno Christi 547 : Τῷ 6' αὐτῷ ἔτει xal Κωνσταντῖνος 6 δυσσεδῆς χατὰ τῶν ἁγίων xal σεπτῶν εἰχόνων παράνοµον συνέδριον Sv ἐπισχόπων συνέλεξεν Ev τῷ τῆς Ἱερείας παλατίῳ, ᾧ ἐξηρχε Θεοδόσιος ὁ Ἐφέσου, υἱὸς ᾽Αψιμάρου , xat Παστελλᾶς ὁ Πέργης, o? καθ᾽ ἑαυτοὺς τὰ δόξαντα δογµατίσαντες, μηδενὸς παρόντος ἐχ τῶν καθολικῶν θρό- vov, Ῥώμῆς, φημὶ, xai ᾽Αλεξανδρείας, xaX ᾽Αντιοχείας, xaX Ἱεροσολύμων, ἀπὸ v τοῦ Φευρουαρίου μηνὸς ἀρξάμενοι, Uu pxecav ἄχ t η’ Αὐγούστου, τῆς αὐτῆς ς’ ἱνδικτιῶνος, καθ’ ἣν £v Βλαχέρναις εἰσελθόντες οἱ τῆς Θεοτόχου πολέμιοι, ἀνηλθε Κωνσταντῖνος ἓν τῷ ἄμθωνι κρατῶν Κωνσταντῖνον μοναχὸν, ἐπίσχοπον γενόµε- vov τοῦ Συλλαίου, καὶ ἐπευξάμενος ἔφη µεγάλῃ τῇ φωνῇ. Κωνσταντίνο» οἰκουμενιχου πατριάρχου πολλά τὰ ἔτη. Καὶ τῇ xc' τοῦ αὐτοῦ μηνὸς dvi Dey ὁ βασιλεὺς ἐν τῷ φόρῳ σὺν Κωνσταντίνῳ τῷ ἁνι «p προ δρῳ, σὺν τοῖς λοιποῖς ἐπισχόποις, χαὶ ἐξεφώνησαν τὴν ἑαυτῶν χαχήδοξον αἴρεσιν ἐνώπιον παντὸς τοῦ λαοὺ, ἀναθεμα- τέσαντες Γερμανὸν «bv ἁγιώτατον, xal Γεώργιον τὸν Κύπριον, xal Ἰωάννην τὸν Xeosodéniy Δαμασχηνὸν, τὸν Μανσοὺρ. ἄνδρας ἁγίους, xat αἰδεσίμους διδασκάλους * Hoc eodem anno impius Constantinus in sacras ac venerandas imagines perversum CCCXXXVIII cpiscoporum conciliabulum in I[ie- rie palatio congregavit. Illi preerat Theodosius Ephesinus antistes , Apsimari filius, et Pa- stillas Pergeus, qui privatim quidquid illis visum fuit, ratum esse οί. nemine ez uniter- salibus thronis, Romano scilicet, Alexandrino , Antiocheno et Hierosolymitano prasente, a decima Februarii mensis, usque ad octavum Augusti diem [XXXIIT] ejusdemséptime indictionis synodum continuarunt. Eo die cum in Blachernarum templo convenissent Deipara hostes,Con- stantinus ambonem ascendit Constantinum monachum tenens, qui Syllei fuerat episcopus, precatusque magna voce clamavit : Constuntino ecumenico patriarche multi sint anni ! Et vicesimo septimo ejusdem mensis imperator in forum progressus una cum Constantino dete- stando preside et reliquis episcopis, pravam suam heresim coram universo populo proclama- runt, anathemate ferientes Germanum. sanctissimum, e£ Georgium Cyprium, et. Joannem Chrysorrhoam Damascenum, cognomento Mansur, viros sanctitate celebres, et doctrina vene- vrandos. Vide preterea synodum Nicenam Ἡ, act. 6; Nicephorum patriarcham Breviario histor. ; Zonaram et Cedrenum. Qui itaque tot ante annos cesserat e vita, annon ridicule vitam alterius jamdiu postea superstitis scripsisse diceretur? Et eam potissimum vitam in qua ipsius tanquam demortui, et sanctitate ac certaminibus clari, celebris et honorifica admoduin mentio ab eodem, cujus vitam illam continuasse asseritur, habetur. Non vendo nugas. En verba : Μεθ᾽ ὧν χαὶ ὁ τὴν γλῶτταν εὔχαρις Ἰωάννης, ὁ coquit e πρεσθύτερος , ὃν ἡ λοίδορος Exsivm γλῶσσα, xal στενἡ μὲν τὴν παίδευσιν, περιττῃ xat εὔθηχτος τὴν χατηγορἰαν Μανσοὺρ ἐπεχάλει ' πληχτιχώτερον Ev δια- Φόροις ἐπιστολαῖς ἐχείνου χαθίχετο, νέον Μωάμεθ ἀποχαλῶν, Χριστομάχον τε χαὶ µισάγχιον. Consimili quo- que modo ille lepida lingua preditus ac pius presbyter Joannes, quem ille petulanti ac ma- edica [$ngua tyrannus, atque eruditione quidem angusta, ceterum ad vituperandum copiosa et peracuta, Mansur appellabat, in mullis epistolis eum acerrime perstrinzit, novum Mahome-. tum eum appellans, Christique hostem, et sanctorum inimicum, etc. Pudoris et inodestia ma- ister nunquam hec de se, licet ab aliis dicta, in scriptis, etiam coactus, retulisset. Et ne udes ab aliis in vita fuisse annexas suspiceris, ipse Joannes Hierosolymitanus in Vita Da- ma$ceni serupulum adimit. Ἐνθένδε τὸ τῆς µεγαλοπόλεως θρέµµα, ὁ τῷ πρωτοµάρτυρι ὁμωνυμῶν, xai λίθοις, d; ἐχεῖνος ὑπὲρ Χριστοῦ, οὕτως ὑπὲρ τῆς εἰχόνος ἐχείνου εἰς οὐρανοὺς ἀναδραμὼν, µέμνηται τῶν τοῦ Ἰωάννου λόγων, xal τῶν πόῤῥωθεν κατὰ τῶν εὐτεδῶν, θεῖον xal θεοφόρον τὸν ἄνδρα xaXmv- Quo quidem nomine ille quoque magne urbis alumnus : qui idem cum primo martyre nomen habebat, saxisque ut. ille pro Christo, sic pro ipsius imagine obrutus in celum ascendit, ser- monum Joannis, dimicationumque adversus impios mentionem fecit, divinum virum, et divi- nitus afflatum eum appellans. Ei sane quomodo ea Damasceni erit, quando scriptor se Byzan- tinum proclamat? Quid Byzantio et Damasco commune ? Nota verba : "Hyaye yàp οὖν τὸ xaAbv τουτὶ βλάστηµα f) xopla τῷ ὄντι xal βασιλὶς τῶν πόλεων, ἡ Κωνσταντινούπολις, φημἰ. ἩΗμεδαπὺς γὰρ οὗτος ὁ βλαστὸς, χαὶ ἐγχώριος, xaX γέννημα θεῖον αὐτῆς, xa φυτὸν ὁ Στέφανος. Ἡ xal πρώτη τῶν χαρπῶν αὐτὴ τῆς ἀρετῆς ἀπώνατο, καὶ vov εἰσέτι τρυφᾷ τὴν ὠφέλειαν, xal τῶν θαυμάτων χατατρυφᾷ τῷ ἡδεῖ ταυτῆς ἐνευπαθοῦσα Doe pas: * Tulit igitur egregium hoc germen domina vere , ac regtna urbium Con- sfantinopolis. Nostrum enim atque indigenum germen hoc est, ac divinus ipsius fetus εἰ planta Stephanus : que et prima virtutis ipsius (rucius degustavit, et nunc etiam utilitatem metit, 165. | PROLEGOMENA, | 66 ας miraculis summa cum voluptate fruitur, alumno videlicet suo jucundissime acquiescens., LIX. Metaphrastes Vite sancti Stephani Junioris scriptor. — Scriptor itaque Byzan- tinus fuit, non alius, ut ingenue fatear, quam qui pro recensendis expoliendisque tum lingua tum calamo sanctorum rebus gestis tantopere desudavit, Simeon Metaphra- stes, qui et i genere Byzantius fuit, ut fuse probamus nostra De Simeonibus et εο- rwn scriptis diatriba. Eam Metaphraste vindicat Gennadius patriarcha pro concilio Floren- tino cap. 5, ex qua pro auctoritate Romani pontificis bene longum testimonium exscribit : Μάλιστα δὲ ἓν τῷ βίῳ τοῦ ἁγίου Στεφάνου τοῦ νέου, ὃν ὁ Μεταφραστὴς ἀκριθῶς γράφει τῇ xv' τοῦ Nosu6plou- Et potissimum in οἰία. Stephani Junioris, quam Metaphrastes accuratevicesimo tertio Novem- bris describit. Metaphraste porro fetum esse dicent absque dubio, qui vel digito lepores et veneres in rebus enarrandis Metaphraste degustarunt. [n tota namque hac historia Metaphra- stem, Hliusque dictandi modum singularem exquisite deprehendo ; neque alium, quam quem notis Michael Psellus oratione in eumdem Panegyrica, nondum Grace, quod sciam, edita re- pressentavit: Δύο δὲ ταύτας ὁδοὺς αὐτῷ θέµενος, μαρτυρικὴν ἕνστασιν, xal ἀσχητιχὴν χαρτερίαν, τρέχει μὲν bm" ἀμφοῖν τοῖν σταδίοιν, οὐ μετὰ ποδῶν ὠχύτητος, ἀλλὰ μετὰ λογισμῶν ὀξύτητος ' μάλιστα δὲ τὸν ἀσκητιχὸν διαθέων δίαυλον, εὐτονώτερος ἑαυτοῦ xal ἀγωνιστιχώτερος Υίνεται. Πιαίνει γοῦν µοι Hi ἀχοὴν ὑπηνίκα à λόγος αὐτῷ ἄνεισι μὲν Bon, [XXXIV] ὕπεισι δὲ σπήλαια, ὑπό τε πίτυν 1] δρῦν τινα χαθίζει τὸν ἀσχητὴν, xat σχεδιάζει αὐτῷ τροφὴν D ἐχ βοτανῶν, xal πόµα τὸ ἐχ πηγῶν. Περιανθίζει γὰρ τὰς τοιαύτας διηγήσεις. λέξεσί τισι τὸ χαλὸν ἀνθούσαις, xal σχημάτων ποιχίλα:ς ῥοδωνιαῖς, καὶ ὡς ὀρώμενα δείχνυσι τὰ τότε χαιροῦ πραττόµενα Cum has autem. duas. vias sibi proposuisset, marlyricam constan- liam, et monasticam inezercitatione tolerantiam, currit. quidem in utroque studio, non cum pedum pernicitate, sed cum celeritate orationis : mazime autem monasticum percurrens curri- , £tadit seipso robustior ac fortior. Aures quidem mihi certe pinguefacit, quando ejus oratio ascendi. quidem montes, subit. autem speluncas, sub pinu. autem, aut quercu aliqua collocat exercitatorem, et vile alimentum, et illaboratum ei ofer ez herbis, et potum ez fon- fibus. Ejusmodi enim narrationes ornat quibusdam florenti rosis figurarum, et ea, que tunc fiebant, quasi subjicit oculis. LX. Dixeram supra, anno etatis su: quinquagesimo tertio diem obiisse ; habuique ex Si- meone Metaphraste, quando jam illius vite; Simeon auctor est : Τελειοῦται δὲ τῷ διὰ μαρτυρίου τέλει 6 πολύαθ oc ὄντως Στέφανος" τρία xai πεντήχοντα γεγονὼς ἔτη, χατὰ τὴν xvf. τοῦ Νοεμθρίου µηνός» Mar tyrio porro pev [unctus est ile egregius sane luctator Stephanus tertio et quinquagesimo etatis sue anno, Novembris mensis octavo et vicesimo die. EA ex altero illius Vite scriptore, em esse Stephanum monachum Constantinopolitanum infra dicemus : Ἐτελειώθη ὁ ἅγιος τοῦ v, xal µεγαλόμαρτυς Στέφανος, τῷ πεντηχοστῷ τρίτῳ χρόνῳ vr; αὐτοῦ ἡλιχίας, μηνὶ Νοεµόθρίου εἰχάδι ὁγδόῃ- Obiit. sanctus et magnus Dei martyr Stephanus ctatis sue anno Lim, octavo et vice- stmo die mensis Novembris. Si vera tamen sunt, qu& de eodem narrat Cedrenus, Ἑξήκοντα γὰρ X ἐποίησεν Ev τῷ βουνῷ τοῦ ἁγίου Αὐξεντίου ἔγχλειστος Sezaginta enit annos in monte Sancti urentii enclistus egerat. Vite tanti viri anni erunt, quam immani discrimine! septuaginta novem. Namque si annos addas sexaginta ad annos sexdecim, tunc cum ad Auxentii montem appulit, et annos tres, et dies decem, quos dicitur superfuisse, postquam de Auxentio pulsus est, jam erunt anni septuaginta novem, et dies decem. Verumtamen, cum annos triginta tres tantum in Auxentiano monte commoratus fuisset, quicum sexdecim ante profectionem et tribus, etdiebus decem post exsilium non efficiant nisi quinquaginta tres, licet non completos, videtur ma- ximum in modum falli Cedrenus, sive ipse oscitans, sive exscriptoris incuria vitium passus. Sed ducem habuit, quem ipse, dum sequitur, et exscribit, parum caute errorem quoque hausit : namque Theophanes in Historia, nescio an aliorum, an suo vitio, hoe idem, ut ex vetustis- simis codicibus manuscriptis colligo, enuntiat, qui post narratum tanti viri martyrium subdit : Αἰδέσιμος Υὰρ ὁ ἀνῆρ ὑπηρχε πᾶσι, διὰ τὸ περὶ E χρόνους ποιΏσαι αὐτὸν ἐν τῇ ἐγχλείστρα, xol ἀρεταῖς εολλαῖς διαλάµπειν’ Venerandus enim vir omnibus erat, quod sexaginta circa annos in claustro peregisset, et virtutibus multis inclaresceret : Multo minus : sed fallitur etiam Georgius Hamar- tolus in Constantino Copronymo : Ὡσαύτως οὖν xai τὸν ἅγιον Στέφανον iv τῇ ἀκρωρείᾳ τοῦ ὄρους Αὐξεντίου τοῦ θεοφόρου ποιῄσαντος ἔτη τεσσαράχοντα Ev οἰχίσχῳ μιχρῷ, πολλὰ τιµωρήσας ἐπ τριφε, aupév- τα ῥιφέντα εἰς τὰ Πελαγίου, ὡς οὐ µόνον ἀντιπίπτοντα, χαὶ μαχόμενον αὐτοῦ τῇ καχοδοδξίᾳ, ἀλλὰ xal πολλους µεταφέροντα πρὸς «bv μονήρη βίον, xal χαταφρονεῖν πείθοντα βασιλιχῶν ἀξιωμάτων τε xal xenbázom Non dissimili itaque ratione, et S. Stephanum, qui in summitate montis, cui a divino Áuxen- tie nomen est, in edicula parva quadraginta annos peregerat, multis prius affectum cru- ciatibus, attritumque ad Pelagii sepulcra abjici jussit ; quod non tantum sue heresi adversa- retur, sed multos ad monasticum vite genus transferret, tmpelleretque regias dignitates atque facultates negligere. Ut rem accuratius expendas. Nascitur anno Anastasii primo, anno Christi 713, tuüc cum Germanus in patriarchicum thronum ascendit, a quo adhuc ventre inclusus benedictionem accipit : decimum sextum vite annum agens, tondelur a Joanne in monte S. Auxentii, ac inonastica veste induitur ; annos natus aliquanto plus quam quadra- ginta in Joannis demortui locum sufficitur, illiusque heres designatus succedit : postmodum annos duos et quadraginta natus, peragrato montis cacumine, 1n parva cellula a se constru- cta seipsum includit : tandem annos novem et quadraginta habens, ab Auxentiano monte pulchre dictionibus, et variis in Proconesum exsulatum mittitur, etsuper columna in angustissima edicula (XXXV] includi- ' lur : secundo ezxsilii sui anno, mater, et soror illius vitam cum morte commutant : reductus deinceps Byzantium jussu imperatoris menses undecim in preetorio carceribus mancipatur, et panis uncia sex, etiique non plus tribus poculis singulis hebdomadis cibus illi ac potus fuit. Quadragesimo ante mortis sug die petit, ut nec tantulus illi cibus afferatur. Cum octa- - : | 161 LEONIS ALLATII 198 vus et tricesimus dies inchoaret, hospitalem inulierem preclaro deposito donat. Hos annos si simul conferas, erunt anni 53 nondum completi. Annos vite Stephani ex Metaphraste colligo. Et ut magis videas, habe eos quoque ex Stephano monacho Constanunopolitano in Vita Stephani, qui ita distinguit : Ἐν τοῖς χρόνοις Αρτεμίου, τοῦ καὶ ᾽Αναστασίου Αὐγούστου, ἔτει πρώτῳ τῆς αὐτοῦ βασιλείας, ἀπὸ ἈΧτίσεως χόσµου ἔτους |ςσχθ’, ἑξαέτη ἑληλαχότα χρόνον, παραδιδόασιν αὐτὸν εἰς «hv τῶν ἱερῶν Γραμμάτων µάθησιν, xat λαδὼν παρὰ τῶν αὐτον χειρῶν τὸ φαλλίδιον ἀπέχειρεν αὑτῷ τῷ ἐχχαιδεκάτῳ χρόνῳ τῆς αὑτοῦ ἠλιχίας. Τὸν τεσοαραχοστὸν γὰρ δεύτερον χρόνον Έλαυνεν, ὅτε τῇ χορυφῇ τοῦ ὄρους µετετέθη, Ev póseit ji μικρὸν ἔγχλειστρον ποιῄσας τῷ τεσσαραχοστῷ ἐννάτῳ χρόνῳ τῆς αὐτοῦ ἡλιχίας. Ἐν τούτοις τοῖς προτερήµασι τοῦ τιµίου Πατρὸς ἓν τῇ νήσῳ τῷ τῆς χατοιχήσεως αὐτοῦ δευ- τέρῳ χρόνῳ, καὶ ἑξορίας fj μήτηρ αὗὑτου ἐξεδήμησε. Τὸν ἑνδεχαμηναῖον χρόνον ὄνπερ Ev τῷ πραιτωρίῳ ἐποίησεν" Temporibus Artemii, qui et Anastasius Augustus dictus est, anno primo illius imperii, ab órbe condito anno 6222 (quierit Christi 714), sex annos emensum lectioni sacrarum Litterarum tradit acceptoque e manu illius forcipe etatis illius anno sexto et decimo totondit. In loci angusti &dicula, et subterraneo lapide semetipsum obserans anno atatis sue tricesimo primo. Quadra- gesimum οί secundum annum agebat, cum in verticem montis secessit. In. Proconneso angusto tn claustro annum quadragesimum nonum atatis sug exegit. Inter has prarogativas venerandi Patris in insula sue habitationis anno secundo, et. exsilii, mater illius ex. hac vita migrat. Undecimestre tempus quod in praetorio transegit. LXI. Et heec de Vita Stephani a Billio edita. An forte altera, quee nondum lucem vidit, quod ipse sciam, nec Grece, nec Latine, et incipit : ᾽Αγαθὸν xa δίκαιον, καὶ πᾶσι τοῖς εὐσεθεῖν προαιρου-- pévot; àmobextbv , κατὰ τὴν τοῦ µεγαλοχήρυκος Παύλου. Damasceni est? Multo minus. lilius seriptor Metaphraste antiquior ; multo tamen Damasceno posterior est. Quare Damascenum abjudicat. Auctor namque mandante Epiphanio abbate , Stephani in dignitate successore, conscripsit : "1 Πάτερ «ipte, xal τοῦ αὐτοῦ βουνοῦ , xal τοῦ σπηλαίου , xal τρόπου διάδοχε ὁσιώτατε Ἐπιφάνιε , ὁ καὶ πρὸς «ὸ τοιόνδε ἐγχείρημα ἐπιτάξας , xal προτρεφάµενος τὴν ἁμὴῆν ταπεινότητα, παριδὼν τὴν τε ἰδιωτείαν, καὶ νωθρίἰαν µου , ἅπερ xal ὄχνου παντὸς δίχα Ex τῶν πολλῶν ὀλίγα συλλεξάµενος , ἐπιφέροιμι συνεργῶν, προχατασχὼν ἐν τούτοις τῶν σῶν εὐπροσδέκτων θεῷ εὐχῶν τὴν χαλλιέπειαν * O Patcr honorande , et ejusdem collis, et spelunce et morum hores, sanctissime Epiphani, qui, ut hunc conatum assu- merem imperasti, et adhortatus es meam vilitatem, mea despecta ruditate ac segnitie , ea non segnes ez multis pauca colligentes, tuis a Deo bene exceptis precibus in auxilium antea asct- tis, offerimus. Quadraginta duobus annis elapsis post illius martyrium : Καὶ τοῦ µήπως τῇ χρο- vía παραδρομῇ εἰς λήθην ἔλθοι ὁ τοιόσδε τοῦ σεθασµίου Πατρὸς ἡμῶν βίος. Οἶδε γὰρ ὥσπερ νεφέλη NUN AT οὕτω καὶ χρόνος χρύπτειν τὰ ph λαλούμενα΄ κα[περ τεσσαραχοστοῦ δευτέρου ἔτους παραδεδραµηχότος , ἀφ᾽ οὗπερ τὴν διὰ μαρτυρίου ἱερὰν τελευτὴν ὁ παμμµαχάριστος Πατὴρ ἡμῶν ἐπέστη Στέφανος, µέχρι τῆς νυνὶ, $e προτραπεὶς ἀνελεξάμην παρ) ἀληθευόντων ἀνδρῶν , xal τῶν αὐτοῦ φοιτητῶν, ὧδέ τε χἀχεῖσε περιθέων, xal περιαθροίζων λέξαι τὰ EG ἁπαλῶν ὀνύχων αὐτοῦ µέχρι γήρως, τά τε τῆς γεννήσεως, xal τοῦ θανάτου πάντερπνα, καὶ θαυμαστὰ διηγήματα. Et ne diuturno temporis decursu tanta et talis venerandi Patris nostri vita in oblivionem abeat : ut enim solem nubes, ita tempus, qu& non enarrantur abscondere suevit. Et licet ex quo beatissimus ille Pater noster Stephanus martyrio sacre vi- tam posuit, ad hac usque tempora anni jam sint elapsi quadraginta duo; ipse mandutis αἰίο- rum compulsus, a fallere nescientibus viris , illiusque discipulis , huc atque illuc divagans col- legi, collectasque, que ille a teneris, ut aiunt, unguiculis ad senectam usque, illiusque nata- lium, et obitus, quam mazime latas, admirandasque narrationes scripto mandavi. Et quem- adinodum alter, ita et hic Byzanteus fuit : Ωὗτος τοῦ πρωτομάρτυρος ὀνόματι, χαὶ πράγματι ὁμώνυμος, xai ὁμότροπος, οὗ ξένος Βυδαντίων, οὐδὲ τῶν τὴν βασιλεύουσαν πόλιν οἰχούντων ἀλλότριος. Ἡμέτερος γὰρ οὗτος γέννημα xal θῦμα, χαὶ τοῖς ἡμῶν γνώριµος, καὶ [XXXVI | αὐτοπτικὸν ὁλοχάρπωμα: Ilic protomartyris illius et nomine et re cognominis et moribus iisdem, non Byzantii advena et peregrinus, neque reginam urbium colentium alienus. Nostrum enim erat hic fermen et alumnus, et sáerifcium, nostris non ignotus, et quod ipsi oculati testes viderunt holocaustum. In hac quoque Damasceni mentio fit, non sine laude : Ἐν οἷς xoi ὁ τιµιώτατος Ἰωάννης 6 Δα- μασκηνὸς πρεσθύτερος, ὁ παρὰ τοῦ τυράννου τούτου, Μανσοὺρ ἐπονομασθεὶς , παρ᾽ ἡμῖν, ὅσιος xai θεοφό- pos, οὐχ ἑπαύσατο γράφειν αὐτὸν xal ἀποχαλεῖν * [Inter eos et maxime venerandus Joannes Dama- scenus presbyter, qui ab hoc tyranno Mansur dictus fuit, apud nos vero, sanctus ct deifer, non cessavit eum refellere et nuncupare, etc. Et ut finem questioni imponam, nomen quo- que tene, longe a Joanne diversum, Stephanum : nam hic est, qui gesta tanti viri ante Meta- phrastem exsecutus est: Καὶ ὡς ἐν τῷδε τῷ Bip τῇ ὀνομασίᾳ τῆς κλήσεως, παμμαχάριστε Στέφανε, συνώνυµος γέγονα, xat τῆς αὐτόθεν ὁμόχλητος ὁρθῷ δεξιᾶς παραστάσεως σὺν πάσῃ ταύτῃ τῇ ὀρθοδόξω ὁμηγχύρει τῇ πιστῶς εὐφημούσῃ σε μετὰ μαρτύρων ἁγίων μάρτυρα Et quemadmodum in hac vita eo- em ac tu, beatissime Stephane, nomine nuncupor; ita illius qua ibidem est dextere stationis una cum hoc orthodozxo catu tibi plaudente, et inter martyres te martyrem collocante consors - fiam. Stephanus itaque Byzanteus quadraginta duos post e vivis exemptum Stephanum annos, jussu Epiphanii in officio ac diguitate Stephani successoris, vitam hanc collegit, et scripsit. Concorda hec cum Damasceno, et palmarium habe. LXIII. Sed preestat hic aliquantulum immorari , quando de morte Joannis Daizasceni facta supra mentio est, quam ante Copronymianam synodum conjecturis non levibus posuimus. Dubium tamen, quod remanet aliis extricandum, ingenue in medium afferam , ne quid pre- teriisse videar. Gretserus epistola dedicatoria in Theodorum Abucaram, cum tempora ÁAbu- care quarit, Joannis quoque Damasceni teinpora, perplexe licet nimis statuisse se putat. Namque, cum Abucarani Daraasceni discipulum Turrianus aliquoties pominet, dictoque Tur- riani probabilitatem conciliet illud ex titulo dissertationis decima octavae, διὰ φωνῆς Ἰωάννου τοῦ Aapaoxnvoo, ex ore dictantis Damasceni, et ex alia parte Theodorus Carie episcopus Pho- 169 PROLEGOMENA. 170 tianas partes contra Ignatium tutatus fuerit, postea, ut in Vita Ignatii testatur Nicetas, Pho- tianis fraudibus in apertum prolatis, admíssi piaculi in octava synodo veniam impetravit, existimat Gretserus sub Basilio Macedone , temporibus octave syriodi , doctrina , nominis- que celebritate claruisse. Et cum a secunda synodo Niceena, anno Domini 787 celebrata, usque ad octavam synodum, qua habita est anno 869, anni septuaginta duo interfluxerint ; Joannes vero Damascenus, ul plerisque chronologis nou imperitis placet, ante septimam sy- nodum diem obierit, alterutrum necessario asserendum esse, aut Abucaram ferme adhuc puerum Damasceno operam dedisse, aut octogesimuni wtatis annum longe transcendisse, quando Constantinopoli cecumenica synodus ordine octava coacta fuit : nisi quis Damasceni vitam ultra septimam synodum proferre velit. Videtur tamen ex his, quie supra diximus, non ultra septimam synodum proferenda. Et licet probabilis videatur sententia Gretseri de Theo- doro Abucara, in conjectura tam labili, quis ille fuevit, qui firmum praebebit assensum? Et qua contrarium stabiliunt ea videntur. Auctor Vite sancti Cosnie, Damasceni fratris, quis- quis ille fuerit non inelegans, et ecclesiastice historie vestigator non imprudens, quique multa de Damasceno a Joanne Hierosolymitano Damascenice Vite scriptore preetermissa, aut neglecta, scripto mandavit : is itaque de Cosma sermonem habens, dum res illius in By- 2zantina urbe gestas prosequitur, tradit inter alia, que Tarasio patriarcha triennio antequam moreretur prevaticinatus fuerat, postea opere tempore jam dieto absoluto, id quoque refert : "A 6$ τῷ &rlo προηγορεύδην xoi μέντοι xai xavà χαιρὸν εἰς ἔργον ἐκθέδτχε, ταῦτα xal dyes ἀναγχαῖον , xi: γράφειν οὗ περιττόν' tiva ταῦτα; Ἐμοὶ μὲν, φησὶν, ὦ Ücie ἀρχιερεῦ xai ἄριττε διδασχάλων, ἅλις τῆς ἐνταῦθα διατριθῆς. Δέον γὰρ ἀφιχέσθαι μοι πάλιν ἔνθεν xal παραγέγονα, σὺ δὲ τὴν τοῦ Χριστοῦ ποιµάνας τωίμνην καλως xai θεοφιλῶς , μετὰ παῤῥόησίας ἐχδημήσας πρὸς Κύριον, xa! τὸν τῆς δικα.οσύνης στέρ.νον anui, ὃς σοι τῶν ὑπὲρ τῆς Ἐχχλησίας χαµάτων ἀπ᾽κειται ἕἔπαθλον. Ἔσται δὲ σοι τοῦτο μετὰ διξ ας zov. Qua vero sanctus praeco vaticinatus fuerat, et tempore dicto facto evenit, (XXXVII| narrare necessarium mihi videtur, et scripto mandare non supervacaneum. Quaenam autem hec sun£ ? satis mihi, inquit, abundeque, o divine presul, ct preceptorum optime, more in hac tita est. Unde enim veni, eo mihi rursum secedenduim est. Át tu , cum Christi gregem bene, pieque paceris, alacriter ad Dominum progredieris , et justitie coronam, que tibi pro labori - bus tuis reposita est, accipies, quod post triennii decursum succedet. Moritur Tarasius pontifi- catus sui anno 21, Christi bd. Vaticinium itaque Cosma ante biennium factum erit anno Christi 804. Secessit postea Cosmas Byzantio, venit Romarn, deinde JEgy ptum appulit, tandem Sb: monasterium revertitur, clarus ubique miraculis, cum loco praesset Stephanus Cosma fratris. filius, a quo et Joannem Damascenuni paulo ante e vita migrasse audit : rerumque gestarum seriem in brevissimum tempus contraham , non ultra biennium protraho. Ergo Joannes Damascenus vitam Tarasii patriarche commensus, eudem cum Tarasio anno, vel circa eadem tempora mortem oppetiit. Ergo anno Christi 806, post Nicaenam secundain sy- nod:im anno 11, post Copronymianam synodum, in qua tanquam demortui, ut nos opinaba- mur, inentio fiebat, anno 51; post Stephani Junioris martyrium anno 40, tum ferme , cum Bvzantinus Stephanus Stephani cjusdem res gestas scripto inandabat. Quare si potuit Stepha- nus Byzantinus Vitam Stephani martyris scribere, potuit et Damascenus. Id tamen si propter &tatein liceret, propter alia tam multa in medium allata certe non licuit. Scio Damascenum plenum atate, et summa senectute confectum, tanquam qui centenario major obiit, sibi Ιηωγίοπι non maturasse; at ad ista tempora pervenisse, vellem, alii dicerent : ego valde sus- penso animo sum. Vah, quomodo me ex liae turba expediam? LXIV. Inter quatuor orationes, quas nobis ex codice Jacobi Cujacii inter opera Dama- sceni Billius Grece et Latine communicavit, due postrema, in quibus tum ex veteri histo- ria, tum ex variis testimoniis, Virginem ex Davidis semine descendere coutra id negantes Hebrzos ostenditur, altera cujus principium, Άλλοι μὲν ἄλλας ἑορτῶν ὑπυθέσεις' altera, eujus, πάλι» tvoci xat cá πανήγυρις, χαὶ πάλιν ἐγώ, in multis antiquissimis codieibus manuscriptis, nunc sub Damasceni, nunc sub Andree Cretensis nomine exhibentur. Nec mirum. Genus namque hu- Rsundi orationum exscriptorum incuria modo hune parentem, modo illum, quandoque &iam alium agnoscunt : ut pluribus in locis nostri operis adnotavimus. Quas sane difficile οἱ recognoscere, multoque difficilius est parentibus vindicare, iisque potissimum, quorum L^him et formam dicendi expiscare nullo modo possumus ; cum alia eorum preter unam, ' alteram orationem, non supersint. Quid autem de his ipse sentiam, quando jam Dama- «tni opera. examinemus, ingenue fateor. Compositio non ita subsultans, sed austera magis, & subturbida, ex pluribus nominibus nomina facta, Scripturarum loca non fuse exposita, κά tantum, ut ita dicam, proposita, disputationes sepius inculcatze do fidei nostre, dogma- Vus, contra ac fieri solet in his concionibus, hereticos ei male sentientes, et precipue kxphalos, et Judeeos vexantes, repetitiones sepius admistee, quibus se auctor dicil ad pro- PAlum redire, aliaque minutiora, que in Damasceno, tanquam Damasceni propria nusquam Wo sese. offerunt, me impellunt, ut eas Damasceno vindicem, Cretensi denegem. Hic nam- We pro more sui &vi, nonnisi figurate loqui scit, et veluti equus habenis liber, libere diva- Blur, ex uho in aliud pedem movens, indeque rursum ad prima referens: et theologicas ος digito tantum monstrat, et verbo explicat. Sed de Cretensi alius erit opportunior | locus. Nunc pro his orationibus hec satis sint (a). a Netram Damasceni nostri esse, sed Andrez Cretensis, certissime , ni fallor, suo loco. oSteud- PaTROL. Gs. XCIV, iM In LEONIS ALLATII 2 112 LXV. Inter alias orationes, quas nunc primum Grace et Latine damus , sub Joannis Damasceni nomine non tantum in Barberina Bibliotheca, sed aliis etiam codicibus anti- quissimis conspicitur illa, cujus est principium, Ὁπόταν τὸ Éap ἐπέλθη cum titulo : Λόγος ἱστοριχὸς εἰς τὸ γενέθλιον τοῦ Κυρίου καὶ θεοῦ xat Σωτῆρος ἡμῶν Ἴησου Χριστοῦ. In aliis : Περὶ τῶν ἐν Περσίδι πραχθέντων. Et Damasceno vindicant codices Vaticani 93, 555,1246, 1816. [XXXVII] Dum primo percurrerem et res in ea exactius considerarem, modumque eas explicandi diligentius examinarem, nullo inodo Damasceni esse videbatur. Est omnino gravior Damascenus, nec jn minutiora, nisi ubi se occasio offert, effunditur : metaphoris, iisque longe petitis in rebus serio exponendis non admodum delectatur : loca Scriptur&, et potissimum capita non ex- scribit : verba tantum, eaque raptim inducit: a compositis, quee modum excedunt, abstinet : nunquam, aut raro ex historiis apocryphis sua probat. AL in ea et puerile auctoris inge- nium in Procmio precipue vides, minutissima quaque percurruntur, metaphoris enormibus et prater rein utitur, capita Scripture integra exscribit, ut verbulum exp ιοοί, compositis, iisque incomptis abutitur, et historiolis apocryphis orationem infarcit. Nugax ipse essem, si hic omnia deducerem, monstrabo tantum digito rem. Ut primo vere mutari omnia in pul- chriorem aspectum demonstret, non ab hominibus tantum, sed a teria, ab avibus, a mon- tibus, ab arboribus, a pastoribus, a sole, ab agricolis, a vite, a mari : ut inde postmodum colligat, ex Virgine Deo nato omnia meliorem faciem induisse. Sed quid illa ad hoc? Integra ex evangelistis, et Judicum libro capita exscribit, ut membrum explanet. Quid illud preterea est ? Κελαδείαν τοιεῖν - στοργυλοχίστρεπτος, Vel στοργογλυχίστρεπτος. συριγγόπλοχος τραγῳδία: ὄρη φυλλοθλαστοῦντα τῇ τοῦ δρυμοῦ πυχνοπλόχῳ δασύτητι, ne singula recenseam. Que porro de Do- rida, et Philippo, et deorum Persicorum contentione, et Magorum itinere tam prolixe nar- rat, undenam ipse habuit ? Non dubito hec eadem , quemadmodum et pleraque alia a nugatoribus conficta Damasceno innotuisse, quibus lamen ille semper, licet ea recitandi non una causa impulit, ne insaniisse videretur, exsilium indixit, et, ac si non essent, neque dicta, neque scripta, neglexit. Hec cum ipse mecum cogitarem, et a simili scriptione Da- mascenum immunem expenderem, accidit ut per aliorum quoque vigilias oberrans, auctorem etiam nolens orationis inveneriin. In eadem namque Barberina Bibliotheca, et aliis codicibus satis antiquis eamdem orationem inveni in omnibus similem, nisi ubi librariorum incuria lectionum varietas, quod et in aliis quoque libris fieri solet, irrepsit. Ea sui parentem, non Joannem Damascenum, sed Joannem Eubce episcopum agnoscit (a). Ideoque ut melius res tangeretur, alias ejusdem Euboeensis orationes perquiro, ut inde facta collatione pedem. figam ; nec infortunate id advenit. Jn eodem namque codice Barberino est alia cjusdem eratio in nativitatem Deipare, quam avide legi, et contuli, neque ovum ovo, nec lac lacti . similius vidi. Quippe que supra adnotaveram in prima de Christi nativitate, omnia in hac | secunda deprehenduntur. Et quasi iste auctor esset apocryphorum fundus, multa etiam hic ex similibus historiolis consarcinat. Ut vero tu quoque, lector, videas, et securius dijudices. : utrasque has Eub«oensis orationes ex éodem codice exscriptas, et ex nostris cimeliis tertiam in Herodis infanticidium curavimus edi Grece, et ex nostra versione Latine. LXVI. Alius hic auctor est satis antiquus, Joanni Damasceno. Quamvis illum inter eos. scriptores Vossius lib. rv, part. rir, rejecerit, quorum incognita eas est, σύγχρονος, tanquam qui sub anno Domini 744 floreret, ut ex ejusdem in sacratissimos infantes ab Herode contru- cidatos oratione manifesto colligitur : El xal οὐχ fjunv παρὼν (n γὰρ ἀπὸ "τότε ἔτη ἤδη τεσσα- ράχοντα χαὶ ἑπταχόσια, ἀπὸ μὲν τῆς παρουσίας Χριστου ἔτη ἑπταχόσια τεσσαραχοντατέσσαρα, àmb δὲ τῆς παιδοχτονίας ἔτη ἑπταχόσια τεσσαράχοντα δύο), ἁλλ ὡς παρὼν Excel ὄντως ταῦτά µοι χατὰ νοῦν πάρεισιν' Et licet ipse non interessem (sunt enim ez eo tempore anni jam quatuor. et quadra- : ginta super septingentos. elapsi, ab adventu quippe Christi anni septingenti quadraginta quatuor , .ab infanticidio vero anni septingenti quadraginta duo), sed ac. οἱ interfwuissem, ita mihi obecolvuntur in mente. Est etiam satis pius, heresum, et precipue circa incarnationis mysterium exortarum, 4uas sepe refellit, acerrimus hostis, neque in exponendis sacris Lit- teris ineptus, et ob multa alia non contemnenda, quibus aspergit orationes, dignus est, qui legatur. Eo itaque tempore vivebat, cum Acephalorum, et Jacobitarum heresis, [XXXIX] alta ducta radice, economie divine mysterium subverteret; que fuerunt illa eadem tempora Damasceni. LXVI*. Illud id quoque obiler advertendum, sub Anastasii Theopolitani archiepiscopi nomine legi orationem, seu tractatulum cüm hoc titulo : Περὶ τῶν ἐν Περσίδι πραχθέντων - De his, que gesta sunt in Perside. Qui tamen diversus est ab hoc nostro, licet eadem ut plurimum contineat. Tractat namque de templo exedificato a Cyro in Perside, inter deos deasve contentione, apparitione stelle , Magorum vocatione, itinere, adoratione, et in Per- sidem regressu, que etiam Eubcensis persequitur, imo ex hoc opusculo hausisse videbatur, nec me conjectura fefellit; cum in codice Vaticano manuscripto 1816, is mihi titulus offertur : Ἰωάννου μοναχοῦ xai ἑλαχίστου τοῦ Δαμασχηνοῦ λόγος εἰς τὴν ἁγίαν Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν . γέννησιν, παρεχθληθεὶς ἀπὸ τῆς ἐξηγήσεως Αναστασίου πατριάρχου Θεουπόλεως, περὶ τῶν iv Περσίδι πραχθέντων. P. ὁπόταν τὸ Éap ἐπέστη * Joannis monachi, et minimi Damasceni sermo in sanctam Christi Dei nostri nativitatem, desumptus a narratione Anastasii patriarche Theopolitani, (a) Ms. eod. Colb. n. 7, vetustissimus , oratio- — buit. Nec prelo digne prorsus sunt, propter aniles nem hanc cum duabus aliis Joanni Euborensi tri-— fabulas quas narrant. 173 PROLEGOMENA. 174 JDe iis, que in Perside gesta sunl. Scribit praeterea Anastasius (a) .de Dionysaro et Philippo historiographis inter paganos et Christianos dissidium. LXVII. De definitionibus ecclesiasticis. — Definitiones ecclesiasticas, sive ad argumentum theologicum spectantes, e meis schedis descriptas, et cum aliis codicibus collatas, cor- rectiores Latinas fecit amicus meus Malatesta Albanus, Damasceni non essc, plura, nec contemnenda considerationis comprobare videntur. Nam alii codices Athanasio Alexandrino tribuunt, ideoque cum aliis ejusdem operibus vulga» sunt. Eas tamen Athanasii non esse notavit Bellarminus, qui existimat librum fuisse seriptum post concilium Chalcedonense, et ex Bellarmino Andreas Rivetus. Non potuit enim Athanasius Nyssenum, qui post Atha- nasium vixit, vel saltem qui nondum scripserat, dum viveret Athanasius, laudare. Idque idem easdem definitiones produnt, dum initio dicuntur a Clemente collecta, et aliis sanctis viris, et beatis Patribus. Et Clementem, non Alexandrinum illum Origenis preceptorem, sed Romanum sanctorum Petri et Pauli discipulum definitiones ecclesiasticas composuisse asse- rit Anastasius in Hodego, cap. 1: Καὶ διὰ τοῦτο xaX Κλήμης ὁ πολὺς ἓν σοφίᾳ xaX γνώσει πεποίηχεν ἰδιαζόντως ὄρους ἐχχλησιαστιχῶν δογμάτων, ὡς φοιτητῆς καὶ θρέµµα γνήσιον ὑπάρχων τῶν ἁγίων Πέτρου, xai Παύλου μάλιστα τοῦ πανσόφου, xaX ἀχούσας αὐτοῦ ἀποθαλλομένου , xat λίαν µυσαττοµένου, xal χαθ- υερίζοντος τὴν Ἑλληνιχὴν σορίαν:' Quamobrem prastantissimus ille sapientia et doctrina Cle- mens composuit proprias ecclesiasticorum dogmatum definitiones, tanquam genuinus sancto- rum Petri, et maxime sapientissimi Pauli discipulus, cum audisset ipsum valde repudiare, et detestari Grecanicam sapientiam. Neque dubium est, cum id asserat Anastasius, Clemen- tem, ut gentilium nugas et fraudes evitaret, multas ex ingenio et dogmate Christiano valde rofieuas definitiones dictasse, easque sive peculiari opere complexum fuisse, sive etiam in aliis suis prolixioribus operibus, ubi se occasio ferebat, inspersisse, quas deinde qui subsecuti sunt Patres, factas auctiores in commentaria retulere, vel eas, que fuere Clemen- tis, colligentes, additis etiam aliorum Patrum variis in locis dispersas in unum veluti fascem collegerunt. In cod. 1445 Vaticano legilur : Ὅροι σὺν θεῷ διάφοροι χατὰ «tv παράδοσιν xal πίστιν τὶς ἁγίας xa6 ιλικῆς xal ἀποστολικῆς Ἐκκλησίας λεγόμενοι, συλλεγέντες παρὰ Κλήμεντος καὶ ἑτέρων ὁσίων µακ1- ρίων Πατέρων ' Divina adjuvante gratia, varie definitiones secundum traditionem sancte catholice, et apostolice Ecclesie, et Clemente, et aliis sanctis ac beatis Patribus collecto. Sic etiam titulus concipitur in cod. 1075, in quo correctius legitur λεγομένης, dicte, non λεγόμενοι. In cod. vero 1077, habetur :Οροι διάφοροι σὺν θεῷ χατὰ παράξοτιν καὶ πίστιν τῆς ἁγίας χαθολιχης Ἐχνλησίας συλλεγέἑντες ἀπὸ Κλήµεντος Ῥώμης, Αναστασίου Αντιοχείας, xal ἑτέρων ὁσίω» xaX µαχαρίων Πατέρων ᾿ Divina adjuvante gratia varie definitiones secundum traditionem, et fidem sancte catholice Ecclesie collecte, ex Clemente Romano, Anastasio Antiocheno, et aliis sanctis, ac beatis Patribus. Habes hic Clementis patriam, et expresse Anastasii Antio- cheni nomen, ex quo etiam collecte) sunt. Et ex hoc opinor errorem exscriptorum incuria [XL] irrepsisse, ut pos Αναστασίω Αντιοχείας, Anastasio Antiocheno , ᾿Αθανασίου Ἀλεξανδρείας, Athanasio Αἰεταπάγίπο prefixum fuerit. Anastasius enim bene potuit multa ex Clemente, Nysseno, Cyrillo, aliisque mutuari, et pleraque sua de novo addere. Codex 495, loco Anastasii Joannem Damascenum collocat, συλλεγέντες ἀπὸ τοῦ µακαρίου Κλήµεντος, xat Ἰωάννου τοῦ Δαμασχηνοῦ, καὶ ἑτέρων * Á beato Clemente, et Joanne Damasceno, et alits collecte. Schede vero mese ita enuntiant: Too £v ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν Ἰωάννου τοῦ Δαμασχηνοῦ ὅροι διάφορο: χατὰ τὴν παρἆδοσι», xa τὰ ἑξῆς * Sancti Patris nostri Joannis Damasceni, definitiones varie secundum traditionem, eic. Scripsit ergo Clemens, et Anastasius Antiochenus, et Damascenus, aliique Patres ecclesiasticas definitiones : verum he, qua& nunc pre manibus sunt, et Grece et Latine inter opera Damasceni eduntur, cujusnam fuerint? Cum nónnulli codices Damasceno ascribant, Damasceni esse non levi conjectura inducor, ut credam. Etenim, cum que Da- masceno vindicantur, prolixiores sint, multaque liber contineat, qua nec Athanasius, sive mavis Anastasius, nec ipse Anastasius habent, verosimile est, que&& supersunt, edita fuisso ab homine his omnibus posteriore, qui absque dubio, eum nullus alius advocetur, Damasce- nus fuerit. Solent enim ut plurimum posteriores, antiquioribus monumentis nova abs se inventa addere, vel si propria non suppetunt, ex aliorum penu pleraque eruta in scripta aliorum inferre : de quo pluribus alibi egimus. Morisque id fuit Damasceno, ut profitetur ipse expresse, nihil, aut pauca de suo scribere; verumtamen quidquid scribit ex aliorum monumentis recolligere. Quare mirum non est, adnotasse Jocobum Gretserum in Anastasio, dum tradit istas definitiones Greecas invenisse in manuscriptis codicibus Bavarico, οἱ Au- gustano, editionem nihilominus Athanasii discrepare ab Augustano, et Bavarico codicibus, et longe esse concisiorem. Prima nempe in hoc scriptionis genere ut plurimum sunt conci- siora, postrema prolixiora. Ad doctrinam Damasceni opus necessarium est; recteque toti operi prefigi poterupt, ut terminis et rerum formulis |iaustis lector promptior, exercita- tiorque ad divine sapientie adyta, quam Damascenus propinat, penetrare possit. LXVIII. De libello recte fidei. — Libellum recte fidei non esse Damasceni, vel inde quis colliget (b). Quomodo enim Damascenus septime synodi potuit meminisse, qui ante septi- inam fato functus est? Et tamen in eo scriptum est : Ἔτι πρὸς τούτοις δέχοµαι τὰς ἱερὰς olxoj- (a) Ez, ni fallor. . A dequo disputat Leo Allatius , alierius generis ett. (b) Libellum fidei alium , seu de recta sententia — Neque verba quz hic οἱ num. 7 laudantur, in no- dedimus sincerum, ex codice Vaticano, in quo sex — stro reperire sit, ) dun!av3t synodi, non septem numerantur. Sed iste 175 ) LEONIS ALLATII 176 μενικὰς xol ἁγίας ἑπτὰ συνόδους, ὡς ἓξ ἁγίου Πνεύματες συγχροτηθείσας * Preterea amplector sacro- sanctas αεµηπιεπίσας septem synodos celuti in. Spiritu sancto celebratae. Et Damascenus ubique, cum mentio synodorum incidit, sex tautum semper eommemorat. Diximus hoc exseriptorum nimia diligentia accidisse. Cum. enim qui post septimam synodum libellum exseripserunt, ad pauca, imo nihil ad auctores advertentes, dum metuunt, ne si Seriptio illa publice legeretur, in qua non nisi tantum sex synodi probarentur, lectores existimantes septimam a tanto Patre rejici, ipsi quoque rejicerent, quotquot preecesserant synodos enu- merarunt, et temeraria manu, scopo tamen noa malo, scriptum sanctissimi Petris prever- terunt. Pluribus id possenr ostendere, unico tamen exemplo ex Anastasio Antiocheno con- tentus ero. Is namque in Hodego cap. 5, ubi tractat de sanctis conciliis gcumenicis (a), cum, dum ipse scriberet, non nisi quinque solummodo essent celebrata, ideoque mon posset, nisi quinque commemorare, quorum tantum etiam meminit, exscriptores subsecuti, cum et sexiutn faetum jam scirent, ne numerus truncus ac mutilus lectorum animos offenderet, sex posueruBt : Φημὶ δὲ τὸ περὶ τῶν ἁγίων xay οἰχουμενικῶν ἓξ συνόδων. Sancta, inquam , et ecumenica sex concilia. Et in fine capitis quique tantum ponit, nec alterius cecumenici, quod' nec poterat, meminit. Obit enim diem ipse anno 599, Mauritii imperatoris 14, et sextum vecumenicum concilium contra Monothelitas celebratur anno 681, Constantini Pogonaoti anno 12, annos post Anastasii obitum 82, Id quoque Damasceno accidisse XLI] mirum videri non debet. Et sextam synodum additam comperi ex alio mss. qui non nisi sex numerat: Δέχομαι δὲ xal τὰς ἁγίας ἓξ covóUno;- Recipio autem et sex synodos. Qui porro numerum synodorum auxit, non veritus est infra Constantinopolitane sedis mentionem intendere : Ὑποτάσσεσθαί τε τῇ ἁγιωτάτῃ χαθολιχῇ Ἐκκλησίᾳ τῆς Κωνσταντινουπόλεως, xai àv. πᾶσι πείθεσθαι xal ἀχούειν τῇ ἁγιωσύνη, xal τοῖς μετ αὐτὴν τῆς ἁγιωτάτης Ῥροληρίας προστατεύουσιν * Subdi sanctis- sime catholice Bcclesie Constantinopolitana, et in omni suaderi. et obedire sanctitati tuc, et universis qui postea sanctissime Ecclesie praerunt. ln antiquioribus enim nec male note codicibus Constantinepelitane mentio non habetur. Hine videas in evertendis sancto- rum Patrum scriptis sciolorum horminum temeritatem. In aliis libellus totum Damascenum refert et ab eo est. LXIII *. Inter dissertationes Theodori Abucore, dissertatio 18, habet sibi titulum διὰ φωνῆς Ἰωάννου τοῦ Δαμασχηνοῦ, quemadmodum in aliis quoque adnotatum comperimus : ᾽Ασχληπιοῦ ἀπὸ.φωνῆς 'Appuovlov* Ásclepii ex ore Ammonii. Leontii Byzantii commentarium de sectis: ᾽Απὸ φωνῆς Θεοδώρου τοῦ θεοφιλεστάτου "A663 Ex ore Theodori religiosissimi abbatis. Nicephori Callisti excerpta historiarum, ἀπὸ φωνῖς θεοδώρου. Ex ore Theodori : etin ipso etiam Dama- 'SceBo.: Εἰσαχωγὴ δογμάτων στοιχειώδης ἀπὸ φωνῆς Ἰωάννου πρεσθυτέρου, etc. : De decretis et placitis prime institutiones ez ore Joannis presbyteri, etc. Idque an ab ore dictantis rem accepisse, an etiam ab illius scriptis scriptorem excerpsisse, qua potiora judicabantur, vel quid eo -ieendi modo innuatur, agemus alibi. Nunc sufficiat indicasse in ea dissertatione nomen Damasceni haberi prefixum. LXIV. Gennadius patriarcha Constantinopolitanus Apologia pro concilio Florentino c. ἆ : Πᾶν γὰρ, inquit, τὸ παραχλητικὸν βιθλίον περὶ τούτου διαλα μµθάνει, xat τὰς φυχὰς τῶν ἁγίων bv τῷ οὐρανῷ εἶναι Δαμασχηνός τε xai Θεοφάνης οἱ τούτου ποιτταὶ διαπρυσἰως ἀναθοῶσιν' Omnis enim Paracleticue hoc idem continet, et animas sanctorum in calo esse Damascenus et Theophanes illius compo- sitores clara voce fatentur. Probe omnia. At illius libri compositores fuisse Demascenum et "Theophanem, quasi ii soli illius auctores fuerint, non prohe. In eo namque perficiendo plures alii, iique sanctissimi viri, animum et operam posuere; quorum conatus, si cum Da- masceni et Theopbanis conferas, neque illi plures sunt, et potiorem libri partem occupant : et Damasceni labor, si molem libri cireumspecles, quamvis sit dignitate grandis et multus, quantitate tameu non habet multum quod det. Hinc male factum opus totum Dsamasceno οἱ heophani ascribi. Auctores operis sunt preeipui, Joannes Damascenus , cum Octoechus Da- masceni in eo imseratur, Theophanes, Metrophanes Smyrueus, Josephus, qui plurimus est, et alii. Quinam vero ex his Damasceni, quenanr aliorum sunt. alius erit discernendi ocus. LXV. In libris preterea. ecclesiasticis Graecorum plerique canones prosa oratione sub Joannis Damascen), Joannis monachi, Xoannis nomine prostant. Eos non esse omnes Dama- sceni, vcl eo evinci poterit, quod plerique eo nomine, et Joannes ipse Mauropoda argumen- tum simile pertractarunt, quibus ex iis plerique, ne cuncta in unum conferri videantur, tri- buendi sunt. Quinam porro Damasceno, et quinam aliis ascribendi sunt? Certo Damasceni sunt, quicunque sub ejus nomine in Octoecho, seu Paracletice leguntur : qui in hebdomad«c sacra et ipso die Paschatis, aliisque precipuis solemnitatibus turp Christi, tum Virginis reci- tantur. De aliis non ita facile extrico me. Ét forte similis conatus in tractatu meo, De melodis Graecorum, in quo hrec accuratius examinabuntur, felicius succedet. LXVI. Nec Menologii auctor est Joannes Damascenus. — Galatinus, lib. vn De arconis, c. 5, asserit Martyrologium Grecorum a Joanne, Damasceno editum fuisse. Galatine alii quoque subscribunt, nec ullum alium, quam Galatinum ipsum laudant auctorem : f&cileque illis. non (a) Scriptor Hodegi non est Anastasius Antioche- — mss. regii habent, τεσσάρων συνόδυν, non ἕξ Dus; sed ulter, qui sub Heraclio vixit. Coeterum συνόδων. * Falsus est hic numerus cum sequentibus, quos idco non mutamus quia ad hane qualem qualem numerorum 96». riem lector multoties ia notis et disserlaliouibus revocatur. Epir. Para. ) ITI PROLEGOMENA. 118 nemo acquiescit, cum aliunde constet Joannem Damascenum officiorum ecclesiasticerum bonum suo tempore formatorem fuisse, atque adeo fieri potuisse, ut dictum Martyrelogium, seu Menologium, seu Calendarium (his enim nominibus opus illud appellant), vel primus con- flaverit, vel saltem correxerit ac repurgaverit. Salazar, Pro immaculata conceptione, cap. 35, num. 21, affirmat quedam festa in Menologio haberi, que post Damascenum capta [ΧΙ] sunt in Ecclesia celebrari. Nam undecimo die Octobris proponitur celebritas queedam hrs yerbis : Septima synodi Nicene adversus 1conomachos Copronymum , et episcopos, ac faventes ezse- erabili cuidam conciliabulo. Hec autem synodus post Damasceni obitum celebrata fuit, ut ex temporum ratienibus colligit Baronius, tom. VIN, et eodem die inscribitur : Zheophanes epi- scopus Nicec, qui casus est ταφεί Theophilo imperante, et deinceps οµὐίαίο Theophilo creatus est episcopus Νίοσα. Et 3 Aprilis exhibetur Nicetas abbas, et hic etiam 'Damasceno minor, qui sub Leone Armeno passus est; Theodorus Studita, Nicephorus patriarcha Con- stantinopolitanus, 9 Martii et 2 Junii; Tarasius patriarcha Constantinopolitanus, 25 Fobruarii Plato Studita, & Aprilis; Nico Myroblyta, qui a consueta sibi formula, Ponitentiam agite, τοῦ Μετανοεῖτε, cognomen adeptus est, et sub Joanne Zimisce, Basilio Juniore, et Constantino Porphyrogennetis eirca annum Domini 985 floruit, 26 Novembris; Stephanus Neolampes tempore Methodii patriarche post Theophilum, 9 Decembris; Theophano Leonis Sapientis imperatoris uxor, 16 Decembris; Theodorus Graptus, 26 Decenibris, et sexcenti alii in eodem Grecorum Menologio commemorantur, qui post Damascenum floruerunt, ne singulos recen- seatn. Hinc arguo non 8 Damasceno Menologium Grecorum «concinnatum, vel reformuatum, eum nuilo id auctore dicatur. At potuit id facere, fateor. Potuerunt et Dasilius, et Nazian- zenus, et Tarasius, et innumeri alii. An ideo eos contlasse dicemus? Nuge. Verumtamen cum varia sint Menologia sanctorum apud Grecos, dicant velim, si poterunt, cujusnam Dama- scenus conflator exstitit, vel corrector. In iis oinnibus multa inserta sunt, qu& post Dama- sceni tempora contigerunt. Quare licet dixerim potuisse Damascenum illud ad sua usque tempora concinnare, subsequentes tamen alios alia atque alia pro opportunitate temporis addidisse; non tamen illius auctorem Damascenum agnosco : nec unquam dixerim illius, quod nunc pre manibus Grecorum est, auctorem fuisse. Tritum illud jurisconsultorum axioma : Cum aliquid ez aliquo opere detrahimus, vel addimus, etc., ideoque cum subseculis temporthas faciem, formamque mutaverit, alius nobis illius auctor nescio an ita facilis inventu querendus. . LXVII. Et ut id quoque adnotem , Salazar satis acute argutatur, quemadmodum sanctorum jam dictorum nomina in Calendario illo post Damascenum, quando jam illi post Damascenum functi sunt, esse inserta, ita etiam Conceptionis festum similem admodum inserere potuisee exploratum esse. Quare Conceptionis solemnitatem in Ecclesia Greca, neque Leone impera- tore Sapiente dicto, neque Georgio Nicomediense, quorum orationes tradit Baronius in Sfer- tiana Bibliotheca conservari (a), quod est autiquissimum hujus festi monumentum apud. Graecos. Leo vero circa annum nongentesimum 1loruit. Quo etiam tempore, vel paulo ante apud. Laünos, hoc festum inchoatum esse videtur. Id postmodum idem ibidem latius. robat. LXVIII. Quando festum Conceptionis B. Virg. velebrari ceperit. — Typicon a Bamasceno- instauratum, sed non solo. — Quidquid tamen sit de eorum sententia, qui festum Conceptionis ab ipsis Ecclesie incunabulis in Ecclesia celebratum fuisse sibi autumant, aliisque suadere conantur, quos optime dictus Salazar, aliique refellunt, ipse multo Leone, et Georgio anti- quiorem 1n Ecclesia fuisse, evidentissima ratione me probaturum in gratiam φιλοπαρθένων existimo : cum et ante eosdem in Conceptionem Deiparse orationem conseriptam compe- rerim. Fust illius scriptor Joannes, qui nunc presbyter, nunc Eubowe episcopus , orationibus ab eo compositis preefigitur, cujus eas complures fuisse nullus dubito : tempus tamen nobis reliquas tantum tres fecit, quas cum eodem Damasceno in lucem Grece, Latineque profero. Quante ipse in Ecclesia fuerit auctoritatis, vel illud evincet, orationes illius in &estimatione fuisse, ut a multis sub Damasceni nomine vulgarentur. Eas tamen Damasceni non esse, cha- racter ipse dicendi, et rerum expositarum dispositio apertissime, ut nos supra adnotavimus, probant. Hic itaque oratione, quam de Conceptione Deipare habuit, cujus illud est princi- . ium, *O µέγας ἀπόστολος Παῦλος, narrat sua sitate festum de Conceptione a multis celebratum uisse, a nonnullis nulla habitum in [XLIIT] consideratione, celebrandum tamen omnino esse, ' ut hinc videas illius celebrationem jam tum in ambiguo, postmodum ab.omnibus avidis ulnis exceptam, approbatamque fuisse. Verba illius sunt : Ἑορτάσωμεν χαὶ ἡμεῖς ἅπαντες, ἀγαπητοὶ, τὰς τῆς Ὀεοτόχου Μαρίας πανηγύρεις, πνευματικῶς εὐφραινόμενοι, καὶ νοοῦντες «b τοῦ Προφήτου λότιον” Ἑόρταξε yàp, φησὶν, Ιούδα. τὰς ἑορτάς σου * ἀνέδη γὰρ 6 ἐμουσῶν εἰς τὸ πρὀσωπόν σου, xm ἐξαιρού- µενός σε bx θλίψεως. » Αὕτη οὖν ἐξ Ἰούδα, καὶ ὁ Κύριος ἐξ αὐτῆς τὸ κατὰ σάρχα. Δεῖ οὖν ἐν tolg θείαις καὶ µεγάλαις ἑορταῖς, καὶ τὰς τῆς Θεοτόκου τῆς ἑλπίδος ἡμῶν πανητυρίζειν. Εκτὼὸς οὖν τοῦ πληρώματος τν δώδεχα ἑορτῶν πανηγυρίζομεν xal τὴν ζωηφόρον αὐτῆς χοίµησιν. Αὔτη μετὰ τὴν εἰς οὐρανοὺς αὐτῆς ἆνοδον τοῦ Κυρίου ἡμῶν. Ἰησοῦ Χριστοῦ, χαὶ τὴν τοῦ παναγίου καὶ ζωοποιοὺυ Πνεύματος ἐπὶ τοὺς µακα- ῥίους ἀπωστόμους κάθοδον, τὴν xai ἑσχάτην χαὶ μεγάλην ὀνομαζομάνην ἑορτῆν, πλῆμωμα vic χρηστότητος του Kupíou χαὶ Θεοῦ ἡμῶν οἰχονομίας, xal πάσης ὕστερον την πάνσεπτον αὑτῆς xo: gotv παντγυρίζοµεν. Τὰς δὲ ἀνωτέρω xal προμνημονευοµένας κατὰ τὴν δεχάλοχον τῆς τε Παλαιᾶς xal Nx Διαθήχης. Toci; Υὰρ διαδοχαί εἰσι Ey έχα λόγων, περ ἐδιδάχθημεν ἀπὸ τῆς παναγίας ὁμοουδίου, καὶ ζωοποιοῦ, xa «poa- αυνητῆς Τριάδος. Ἡ πρώτη Ex τοῦ νόµευ * « ΑἉγαπήσεις Κύριον tbv θεόν σον, » xol τὰ ἑξῆς. Καὶ μετέπειτα — (a) Desunt hic voces aliquot, forle, velustiorem non esse censet. 179 LEONIS ALLATIT 180 àv τῇ Νέα, οἱ μαχαρισμοὶ, xal αὐτοὶ δέχα ὁμοίως. Καὶ τὸ, «Πάτερ ἡμῶν, » δέχα λόγοι εἰσί * ταύτας δὲ τὰς δέκα πανηγύρεις γεραίροντες ἑορτάζομεν. Τὴν μὲν πρώτην, εἰ καὶ μὴ παρὰ τοῖς πᾶσι γνωρίζεται, ἓν fj ἐδέξαντο οἱ µακάριοι Ἰωαχεὶμ χαὶ "Αννη τὰ εὐαγγέλια τῆς γεννήσεως τῆς ᾿Λειπαρθένου xal θεοτόχου Μαρίας τῇ ἑννάτη τοῦ Δεχεμθρίου pn»s * σημειοῦ νουνεχῶς, ἀγαπητὲ, ὅτι οὐκ ἄσπονδον, οὐδὲ ἀνωφελὲς τὸ Tap ἡμῖν γραφῇ παραδιξόµενον. El γὰρ καὶ ἐγκαινισμοὶ ἐχχλησιῶν ἑἐπαξίως ἐπιτελοῦνται, πόσῳ μᾶλλον ἡμεῖς ὀκείλομεν μυριονταπλασίονα μετὰ σπουδῆς, εὐλαβείας τε xal φόδου Θεοῦ ἐπιτελεῖν τὴν πανέγυριν ταύτην, ἐν ᾗ οὐχ Ex λίθων ὁ θεμέλιος ἑτέθη, οὐδὲ Ex χειρῶν ἀνθρώπων ὁ ναὸς τοῦ θεοῦ ᾠχοδομήθη, τουτ- έστιν, ἓν κοιλία συνελ/φθη 1j ἁγία Μαρία 1 θεοτόχος, ἀλλ᾽ εὐλοχίᾳ Πατρὸς, xai cuvepyia τοῦ παναγίου καὶ ζωοποιοῦ Ινεύματος ; Χριστὺς ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ ὁ λίθος ὁ ὀχρογωνιαῖος αὐτὸς ᾠκοδόμησεν, xal αὐτὸς ἓν αὑτῇ κατεσχήνωσεν, ἵνα vóuov xal προφήτας πληρώσῃ, ἐλθὼν εἷς τὸ σῶσαι ἡμᾶς ' Celebremus οί nos omnes, dilectissimi, Deipare Virginis solemnitates, spiritu exsultantes, et prophete pon- derantes eloquium. « Celebra (namque, ait), Juda, solemnitates tuas; quippe ascendit in[lans faciem tuam, et liberans te ez tribulatione !'. » Hec itaque ex Juda est, et Do- minus ex ea secundum carnem. Quare inter. alios divinos, solemnesque dies festos, et Dei- pare omnium nostri spei festa celebranda sunt. Ideoque extra duodecim solemnitatum nume- rum, vivificam illius dormitionem celebramus. Nosque post in celum ascensum Domini nostri Jesu Christi, et sanctissimi, ac vivificantis Spiritus in beatos apostolos descensum, postremum omnium, admirandumque festum, tanquam quod fuerit bonitatis Domini, et Dominica dispo- sitionis universe complementum, venerando illius dormitionis diem agimus festum : quas vero supra commemoravimus secundum Veteris Novique Testamenti Decaloqum celebramus. Tres quippe decem sermonum, de quibus nos sanctissima, consubstantialis, vivifica, et adoranda Trinitas instruxit, successiones conspiciuntur. Prima est legis : « Adorabis Dominum Deum tuum, * » etc. Deinceps in. Novo, beatitudines numero. similiter decem; et Pater item noster decem completur sermonibus. Has porro decem solemnitates non sine honore et letitia agimus. Primam quidem, licet ab omnibus non agnoscatur, in qua beati Joachim et Anna natalium semper virginis et Deipare Marie, nono Decembris die, nuntium acceperunt. Notaque attente, dilectissime, non essc preter fidem, et frustra, quod nos scriptis mandamus : nam si templa, nec prater tante rei dignitatem dedicamus, quanto magis ferventiori studio, devotione infinita, ac Dei timore solemnitas hec celebranda est, in qua non ex lapide fundamenta jaciuntur, nec manu hominum Dei templum exadificatur ; sed in ventre Deipara ac sanctissima Maria Patris beneplacito, et sanctissimi et vivificantis Spiritus ope concepta est. Christus Dei Fi- lius , qui lapis angularis cam exstruxit, in qua postea et ipse inhabitaverit , ut legem, et pro- phetas ad nos servandos adveniens adimpleret. Supra vero de iisdem solemnitatibus scripserat : ola; ἑορτὰς ἑορτάζειν τὸν Ἰούδαν, ὦ προφῆτα, Bodo; « Εἶτα ὁ βλέπων, φησὶν, οὐ τὰς νομικὰς ἑορτὰς Ἰούδας ἑορτάσει µοι οὗτος ἓν σαθθατισμοῖς, χαὶ νεομηνίαις, καὶ σάλπιγξι. Καιρὸς γὰρ τοῦ ποιΏσαι τῷ Κυρίῳ * διασχεδάσαι τὸν νόμον σου. } ᾿Ἑορτὰς δὲ φημι ἑορτάζειν τῖς χάριτος ἐλθούσης ἐν εὐσήμοις, ἑορτὰς δέχα᾽ πρώτων πασῶν τῶν εὐσήμων ἑορτῶν, Ev. f] ἐδέξατο τὰ εὐαγγέλια Ἰωακεὶμ χαὶ "Άννα τῆς γεννήσεως τῆς παναχράντου xal θεοτόχου Μαρίας ' xal μετὰ ταῦτα τὸ πάνσεπτον αὐτῆς γενέθλιον ' Exei σύλληψις, ὧδε γενέθλιον * μετὰ ταύτην ἑτέρα πανσεθάσµιος, xal προσχυνητὴ, ἐν ᾧ ὁ Γαθριὴλ ἆθλοις ποσὶ τὴν Y?» πατῄσας. τὸ, Xaips, τῇ Παρθένῳ προσεφώνησεν. Εἶτα fj σωσίχοσµος ἐκ Παρθένου Υγένεσις τοῦ παµ- 6ἀσιλέιος Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν. Εἶθ᾽ οὕτως ἡ πρὸς τὸν ναὺν ἄνοδος, χαὶ ἓν «aig ἀγχάλαις τοῦ Συµεὼν δοχἡ ΄ καὶ πάλιν ἡ φωτοφόρος ἐπιφάνεια * IU] xai πάλιν fj £v τῷ θαθωρἰῳ ὄρει µεταµόρφωσ:ς, xaX τὸ ζωηφόρον πάθος τοῦ Πάσχα τῖς ζωηφόρου ἀναστάσεως καὶ πάλιν τῆς εἰς οὐρανοὺς ἀνόδον, καὶ ἐχ δεξιῶν τοῦ Πατρὸς ἐν σαρχὶ καθέδρας, καὶ ἡ ἑσχάτη ἡμέρα, καὶ ἡ µεγάλη τῆς ἑορτῆς, ἐν T] τὸ πανάγιον κατῆλθε ἐπὶ τοὺς ἁγίους ἀποστόλους τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ ε Βόρταζε, Ἰούδα, τὰς ἑορτάς σου» Αὗται οὖν εἰσι αἱ ἑορταὶ, ἃς ὁ προφήτης ἑορτάζειν τὸν Ἰούδαν βοᾷ' Quasnam porro solemnitates Jude celebrandas esse, o propheta, exclamas? « Postmodum qui videt, ait, ποπ legalia festa Judas celebrabit tihi , non eas, αμα in Sabbatis , et neomeniis, et tubis fiunt. Tempus enim faciendi Domino, dissipare legem tuam.» Festa vero agenda esse aio, cum gratia advenerit, insignia decem. Primumque ante alia solemnia, in quo Joachim, et Anna purissima, ac Deipara Marice natalium nunttum accepit. Postmodum summe venerandas ipsius natales. Ibi conceptio, hic natales. Postea maxime honorandum, adorandumque, in quo Gabriel pedibus materie ex- pertibus terra calcata : Áve Virgini pronuntiavit. Deinceps qui mundum servavit ex Virgine emnium regis Christi Dei nostri ortus. Praterea in templum progressio, et in ulnis Simeonis acceptio. Rursum lucifera apparitio. Sequitur in monte Thabor trans[ormatio : vivifica passto, Pascha vitam afferentis resurrectionis : nec non in calum ascensus, et a dextris Patris in carnc cathedra. Tandem extremus, magnusque dies festus, in quo sanctissimus Spiritus in sanctos apostolos Domini nostri Jesu Christi descendit. « Cclebra, Juda, solemnitates tuas. » Hi itaque sunt dies festi, quos propheta a Juda agendos esse proclamat. Vides itaque anno a Nalivitate Christi 744, ante Leonem imperatorem (quando de Georgii Nicomediensis etate non constat] . annis 156, Conceptionem Virginis, non qua Christi Domini in ipsius Maris utero, sed quo Maris ipsius in visceribus Anne conceptum infert, licet apud aliquos non adeo innotuerat , à | plerisque tamen celebratam, ejusque solemnitatem ab hoc scriptore enixe admodum fide- ibus inculcatam, et felici postmodum, ut jam videmus, cum in omnium usu sit, eventu re- ceptam. Habesque jam ex me, φιλοπάρθενε, conceptionis diem festum, multo quam alii asse- verarint, antiquiorem. Cum itaque Damascetfi etate Conceptionis festum celebraretur, potuit jlle absque dubio in Menologio, in quo reliquas solemnitates sanctorum, et Deipare potissi- mum enumerabat, dictam Concepüonem, ni in Virginem injurius esse vellet, commemorarc. Quare licet ob alias causas Menologium illud nec male Damasceno abjudicatur; ob hanc ! Nalium. L 15. *Deut. vi, 45... * Osce. 11, 11. 181 PROLEGOMENA. 182 tamen Conceptionis memoriam abjudicandum non est. Et cum videam ab aliis, atque aliis nec leviter addubitari, quid illud sit, quod Greci in Conceptione viderint, quod postea cos nioverit, non ex aliis, sed ex iisdeinmet Gracis observabam : ne tamen ipse longior sim, vide ejusdem Joannis Eubceensis jam dictam orationem, et duas,de eodem argumento Georgii Ni- comediensis : duas namque 1n eamdem Virginis conceptionem penes me habeo. Et haec pro Couc2ptionis Mariang festo, homini aliud agenti satis dicta sunt. Illud addam, a Galatino ideo Damasceno tributum fuisse Menologium hoc Graecorum, quod, nec puto me falli, in codicibus quibusdam Arabicis, in quibus libri quatuor Damasceni De fide orthodoxa ea lingua exarati : sunt, excipiat, nullo indicato auctore, Menologium sanctorum. Id ubi vidisset Galatinus, nec ! osset alium auctorem profiteri, ne opus illud, quod sibi tantum favere agnoverat, quasi : ungus ex terra natus sine parente vilesceret, et argumenta sua amitterent nescio quid de ! dignitate, Damasceno ibi vicino in consortium ascito, sub Damasceni nomine Menologium ' illud divendidit. | LXIX. Menologium Damasceni ποπ est. — Satius hi fecissent, si non Menologium, sed Grecorum Typicon Damasceno ascripsissent, in quo illustrando Damascenum suam operam habeo impendisse, ex Simeonis Thessalonicensis Dialogo contra omnes haereses : Kal ἡ τοι- a2t1] Ób διάταξις ἀναγχαιοτάτη, xaX matpixf] xai γὰρ 6 θεῖος ΠἩατὴρ ἡμῶν Zá66ag ταύτην διετυπώσατο, , παραλαθὼν αὐτῆν ἀπὸ τοῦ ἓν ἁγίοις Εὐθυμίου xa θεοχτίστου. Οὗτος δὲ γε ἀπὸ τῶν πρὸ αὑτῶν xa τοῦ ὁμολογητοῦ Χαρίτωνος παρειλήφασι. Τὴν δὲ ἱεροῦ Zá66a διατύπωσιν, ὡς ἐμάθομεν, χαταφθαρέντος τοῦ τό- που ὑπὸ βαρθάρων ἀφανισθεῖσαν, ὁ ἓν ἁγίοις Πατὴρ ἡμῶν Σωφρόνιος, ὁ τῆς ἁγίας πόλεως πατρ.ἀρχης, φι- λοπονήσας ἐξέθετο. Καὶ μετ αὐτὸν πάλιν ὁ Ocio; ἡμῶν xai θεολογιχὸς ΠἩατὴρ ὁ Δαμασχηνὺς Ἰωάννης ἀνενεώσατο, xal Ὑράγας παρέδωκεν. Et hec quidem constitutio quam maxime necessaria, et Patribus convenientissima est. Etenim sanctus Pater noster Sabas eam prascripsit, a sanctis KEuthymio, et Theoctisto acceptam. Hi porro a majoribus, [XLV] εἰ homologeta Charitone desumpserunt. Sacri vero Sabbo constitutionem, ut audivimus, locis illis irruptione Barbaro- rum vastatis, deperditam sanctus Pater noster Sophronius, sancte civitatis patriarcha, stu- dio, laboreque restiluit : et post eum rursus divinus, et rebus theologicis pertractandis acer- rimus Joannes Damascenus renovavit, scriptoque demandatam tradidit. LXX. Falso itaque Typicon, quomodo sub Sabe nomine prostat, et tandem post aliorum correcliones renovatum a Damasceno Simeon Thessalonicensis tradit. Damasceni namque nonest, et multo minus Sabe, aut Theodori Studite, quando huic quoque in aliquibus manu exaratis codicibus inscriptum vidi. Qui enim fieri potuit, ut quod posterioribus tem- poribus, vel deperditum, vel depravatum a tot tantisque Patribus, etiam post Damascenurn »&pius instauratum, renovatum, immutatum, et auctum, a Saba vel Damasceno compilatuur sit * Quare stas absolute non patitur. Quomodo enim illi Patres prescribere potuerunt ea sanctorum, qui post illos in Ecclesia floruerunt , officia ? Vide que supra de Menologio dixi- mus. Que enim ibi sanctorum nomina post Damascenum commemoravimus, in hoc. quoque Typico inserta sunt. In laura Sancti-Sabe, et alibi etiam fere per universam Greeciam invio- fabiliter tanquam vera ac infallibilis recitandi divini officii regula observatur ; idque tituli verba significant : Τυπιχὸν τῆς ἐχχλησιαστιχῆς ἀχολουθίας τῆς £v “Ἱεροσολύμοις ἁγίας λαύρας τοῦ ὁσίου xat θεοφόρου Πατρὸς ἡμῶν Σάθ6α * Typicum — Ecclesiastici officii , sancti quod ἵπ Hiero- solymis est, monasterii sancti εί deiferi Patris nostri Saba. lllud Sancti Sabe, non &d Typicum, sed ad monasterium refertur, vel tandem servat nomen auctoris Saba, ul rimi. r LXXI. De quibusdam excerptis ex Damasceno.— Editus preterea est Joannis Damasccni libellus de corpore οἱ sanguine Christi cum aliis ejuscemodi tractatibus aliorum, nempe Nicolai Methonensis, Samone Gazei, Marci Ephesii Grece et Latine Parisiis apud Guillelmum Morellum typographum Hegium 1560, in fol. Ille tamen quamvis Damasceni sit, opus tamen ab aliis distinctum non est. Est enim cap. 14 lib. rv De fide orthodoxa, fine licet detrun- catum; et est caput operis 90. LXX. Admonitum etiam te velim, lector, a Joanne Wegelino Augustano Auguste Vindeli- corum edita esse tria capita adversus Nestorianos Grece et Latine una cum Cyrilli argu- mentis contra eosdem , apud Franciscum Francum 1611, in-8. Ea, licet sit opus diversum ab altero ejusdem Damasceni contra eosdem, non tamen est opus ab aliis ejusdem Damasceni - operibus distinctum, cum nihil aliud sint, quam 12, 22et 27, ex lib. 3 De fide orthodoxa, quibus acerrime Nestorianos oppugnat, quod etiam viderat, et observaverat Wegelinus. s tamen non vidit ea esse desumpta ex Panoplia Euthymii, tit. 14, adversus Nestorianos, quemadtinodum et reliqua Cyrilli ab ipso edita. LXXIII. Physici operis quod Billius edidit, genuinus auctor Blemmydes.— Physicam Da- masceni, cujus exemplar Graecum se accepisse tradit Billius in Prefatione 8 Jacobo Cujacio, et quam asserit Aristoteliczie Physicae veluti quoddam compendium esse, et qua vertenda se adjutum ab Italo viro nonnullis in locis ob rerum potius, quam verborum obscuritatem herentem, explanatis iis, qua sibi negotiuin facessebant, ingenue confitetur. Nomen illius non ascripsit, quod ab eo interdictum fuerat. Physicam, inquam, hanc septemdecim tantur capitibus constantem Perperam Damasceno ascribi a Billio contendit Joannes Wege- linus Augustanus Praefatione in Epitomen Physices Blemmide; quemadmodum etiam in operibus Damasceni Basilee anno 1575, excusis nec Grece, nec Latine habetur. Forte Billium hoc movit, quod nomen Damasceni prescriptum habuit in manuscripto codice suo. Sed non est hoc nunquam factum, uti suorum verorum auctorum noinina lilris: aliquibus 185 LEONIS ALLATII 141 prescripta non fucrint, sed aliorum, a quibus plus ipsis auctoritatis posse accedere existi- matum fuit. Vel forte etiam hoc respexit Dillius, quod primum caput illius Physice in Damasceni Logica bis repetitur, ordine nimium et tertium, et. sexagesimum quintum : unde existimavit ejusdem fore auctoris etiam sequentia capita sexdecim, Damasceni nimirum. Sed nec hoc adeo firmum argumentum est. Videtur enim caput istud primum, [XLVI]non ab auctore Physica, sed ab aliquo alio librario, vel lectore, prolegomenorum vice prepositum : quippe manifestam connexionem cum sequentibus capitibus primum . illud caput in textu non habet; quemadmodum etiam nostra Physica omisso eo, státim a capite incipit, quod in illa secundum est. Quod autem liec Physica Blemmidee sit, nec alterius auctoris, non tantum ex eo confirmatur, quod in manuscriptis codicibus nomen Blemmide& expresse preti- xum habet : sed quod auctor illius capite 4, pag. 46, v. 5, Logice Blemmide Epitomen, et caput illius vicesimum quartum allegat, sibique tribuit; quam quidem Logicam Blemmida, non Damasceni esse ex manifesta utriusque differentia, cujus liquido constare potest. Quin sicut auctor hujus Physice Logicam Blemmide allegat, ita et Blemmides in Logica ad hanc ipsam Physicam duobus in locis, nimirum, pag. 118, ad caput primum De principiis natu- ralibus : et pag. 136, ad 4 et 5 caput De motu et quiete lectorem remittit; ubi plura hisce de rebus dicere proposuerat. Et sane etiam congruunt, ut nullum dubium relinquatur, quin uni auctori, Nicephoro nimirum Blemmido, utramque Epitomen, et Logicam prioreto, et Physicam posteriorem tribuere, et acceptam referre debeamus. Conjeeturas Wegelini, licet responsio in promptu sit, cum fere omnes manuscripti codices, et qui apud me est elegan- iissime in pergamena exaratus, Blemmidé& {μπι Logicam Epitomen, tum compendium Physicum adjudicant, libentissime exosculor, et uti veras evulgo. Quantum vero recentiores Greci in exscribendis aliorum operibus, et philosophicis potissimum, sibique vindicandis insanierint, fuse alibi diximus. | LXXIV. Homilia de sacra Synazi. — In codice Palatino 248, habetur oratio sub nomine Joannis Damasceni de sacra synaxi, et non judicando : Τοῦ ἓν ἁγίοις flacphc ἡμῶν Ἰωάννου τοῦ Δαμασχηνοῦ, περὶ τῆς &yloc Σννάξεως, τῆς ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου, περὶ τοῦ μὴ κρίνειν, μηδὲ µνησικα- xsiv* Sancti Patris nostri humilis Joannis Damasceni, de sancta Synazxi, resurrectione Do- mini, de non judicando, neque reminiscendo injurie. Cum principio : Αεὶ μὲν ἡ τοῦ ἁγίου Πνεύματος χάρις διὰ πάσης τῆς τοῦ θεοῦ Γραφῆς. Eadem edita est Greece, et Latine a Canisio t. III Antiquarum lectionum, sub Anastasii Antiocheni nomine (a). Differunt, quod Anastasii pro- lixior est, et verbis abundantior, Damasceni manuscripta, multis detractis, compressiot. Et forte Anastasii est, a Joanne tamen Damasceno in eam formam contracta : ex Anastasio namque multa in sua commentaria transfudisse, demptis, que sibi videbantur, Damascenus deprehenditur. LXXV. Homilia de S. Barbara. — Antonius Verderius in supplemento Bibliothecae Gesne- riane notat, Petrum Galesinum sancte Barbare Virginis et Martyris Vitam a Damasceno, et Arsenio Grece conscriptam, Latine reddidisse, quam deinde breviter explicatam Surius retu- litin volumen sextum de Vitis sanctorum. Versionis suse meminit Galesinus in Martyrolo- gio (0), actorum sancte Barbare a Damasceno conseriptorum, quip aliis fidehora videri, ut qua feruntur nomine Joannis Damasceni, scribit Baronius in Martyrologio 4 Decembris. Greca Damasceni cum anxius conquisivissem, tandem in Vaticano codice 679. ipso initio vidi Arsenii Corcyrensis et Joannis Damasceni, neque indoctas, neque inelegantes ora- tiones in eamdem sanctam. Arsenanise , illud principium est : Ἐπειδῇ μάρτυρος σήμερον ἐπέστη πανῆγυρις, καὶ τοσαύτη éyovsv ἡ συνάθροισις. Damascenicee : ᾿Ὑπέρχειται μὲν ὁμολογουμένω» ἅπασαν ἐγχωμίων σύνθεσιν. Ex quibus sua hausisse Galesinum verosimile est LXXVI. Synopsis Veteris Testamenti. — In Indice manuscripto bibliothece Medicee ha- betur, Joannis Damasceni Σύνοψις εἰς «hv Παλαιὰν Γραφὴν διασαφιαθεῖσα φιλοσοφικῶς' Synopsis in Vetus Testamentum modo philosophico exposita. Interesset reipublice, ut inde opus eruere- tur, edereturque publice, commoditati : cum calamus tanti Patris nunquam ineptiat, et ma- gnum semper aliquid moliatur. LXXVII. De libro de vita et moribus Salvatoris. — Petrus Equilinus lib. rv, cap. 135, inter alia opera Damasceni illa quoque connumeral : Librum etiam compilavit de οιία, et moribus Salvatoris, et omnia Christi et (zenetricis gesta ab incarnatione usque ad. ascen- sionem seriose, et particulariter continentem. Quidnam hic liber sit, cum ipse non viderim, fateor me ignorare. Dolendum (XLVII] tamen esset nobis, si nos non ludit Petrus, opus tam insigne ac singulare, et argumenti precipui in rebus fidei. Neque enim aliter de eo statuendum est : si ex Damasceni calamo, cujus omnia preclarissima sunt, venit, injuria temporis amissum fuisse, vel incuriosorum negligedtia adhuc in tenebris et biblio- thecis latere. . LXXVII. Subdit Equilinus, Librum de laude Virginis rhythmico stylo Latine compositum. In laudem Virginis et carmine et soluta oratione multa scripsisse Damascenum verum est ; sed Grece. Latine ipse scripsit, sicut ego modo scribo Arabice. Eum vero aliquid Arabice scripsisse multo verosimilius est. Et forte scripsit, et nos ignoramus. Sed La- (a) llomiliam hanc edidit Combefisius Grece et. tom. I Auct., p. 882 Latine, cum praefixo Anastasii Antíoch. nomine (0) Quedam hic desunt , unde sensus obscurior. 185 PROLEGOMENA. 156 tine ahquid eum scripsisse eredat qui volet. Ezo fidem Equilini fluxam sepissime de- vrehendi. LXXVIII. De dramate de Susanna. — Gyraldus de poetarum historia Dialogo, in Joanne Damasceno scribit : Eusta£hius quoque in comment. ín. Dionysium Afrum, Susanne ait dra- ma a Damasceno compositum. Άη ideo a Damasceno Joanne? licet id asserant epitomatores Gesneriani in Damasceno, ipse non puto. Quamvis enim probe teneam Damascenum Joannem in compingendis carminibus εὐφυέστατον, multaque preterea carmine conscripsisse, cum eum comeedias sive tragoedias composuisse, qui ejus monumenta recensent scriptores non dicant, neque ipse dixero. Sed drama illud Susannee, quod ait Eustathius in Dionysium y. 987, de Tigri- dis declinatione edisserens : 'O μέντοι ᾽Αῤῥιανὸς διὰ τοῦ 0 κλίνει Τίγριδος, χαθὼς καὶ ὁ γράψας τὸ µα τῖς Σωσάνιδος, οἶμαι, ὁ Δαμασχηνὸς, ὡς Ex τῆς ἐπιγραφῆς φαίνεται Arrianus quidem per d declinat Tigridis, quemadmodum ct qui Susanne drama conscripsit. Damascenus, ut ex ἵπ- scriptione apparet. Nicolao Damasceno scriptori atque poete celebri ascripsero. De eo nam- que apud Suidam legi : Γραμματικῆς Υὰρ oj5evhz ἕττον ἐπεμεμέλητο, καὶ δι’ αὐτῆς ποιητικῆς πάσης, αὐτός τε τραγωδίας ἔποίει xal χωµῳδίας εὐδοκίμους' Namque in navanda grammatice opera et per eam poetice universe a nullo superabatur : εἰ ipse tragedias scribebat, ct comedias non contemnendas. Hec dum scriberem, incidi in Notas Henrici Valesii in Excerpta Nicolai Damasceni, mihique summopere gratulatus sum in hac re cum viro doctissimo unum atque idem sensisse. Scripsit, inquit, Nicolaus tragediam titulo Susannam, cujus meminit Eusta- thius ἐπ Dionysium Periegetam, ubi de Tigride. Attamen, ut. ingenue fatear, non alium, quam Damascenum Joannem Susanne dramatis auctorem innuere se Eustathius ipse in com- mentario satis prolixo et docto in iambos in Pentecosten testis est. A nullo namque me- lius, quam Eustathio ipso Eustathii mens expiscanda est. Hic itaque de Damasceno Joanne sermonem habens, et de eo dramate illa enuntiat : "Οτι ὁ μέγας ἐχεῖνος οὐ λέληθεν, οὐδὲ ὁποῖος ὃν την ἔποποιίαν. O5 γὰρ ἁπλῶς μετρητὰς ἄφῆχε σελίδας ἐπῶν, ἀλλὰ xa ἑδραματούργησεν, ὡς xal ἡμᾶς f πεῖρα ἑδίδαξεν περιτετυχηχότας δράµατι ἐχείνηυ, πεποιηµένῳ μὲν εἰς τὰ χατὰ τὴν μµαχαρίαν σώφρονα X32, παρασεσημειωμένφ δὲ ἐχ πλαγίων ποίηµα εἶναι Ἰωάννου Μανσούρ; ἣν δὲ ὁ Μανσοὺρ ἐἑπώνυμονν & δη ὁ ἑπάρατος Κοπρώνυμος ἐχαχρλόχει σχώπτων ἐχεῖνον, οἷα γένους ὠρμημένον Συριαχοῦ, xal ἑσχευώρει ττν διάθεσιν ἐχείνου τοῦ δράματος Εὐριπίδειος αὐτόχρημα μέθοδος. Ἐγονεαλόγει γάρ ἑαυτὴν ἡ Σωσάννα, xai ἀπεχλαί[ετο εἰ περιπέσοι χαχῷ τηλιχούτῳ ἑντὸς χήπου, xai βιασθείη ἕνθα, xai παραδείσῳ τὸν τόπον εἰχάτασα, ἓν d fj προμήτωρ ὑπὸ τοῦ δαίµονος ἁπατηθείη, φράζει γλνχέως, ὡς ἀρχέχακος ὁράχων πάλιν π)ανᾶν ἔσπευδε τὴν Εὖαν Epé ' οὕτως ἀστόμφαστος xaX dj ἐποποιία, χαὶ φωτὶ σαφηνείχς διάλευχος, xal ἀν- επισχότττος φράσει σκληρᾷ τῷ λαμπρῷ Δαμιαχηνῷ' Qualis ac quantus [uerit ἐπ pangendis carmi- nibus manifesto liquet. Neque enim exiguas et qua facile numerari possunt, paginas carmi- num reliquit, sed dramata etiam composuit quemadmodum nos experientia ipsa docuit, qui drama ab eo in beate et caste Susanna res gestas confectum comperimus, in vivis lateribus Joannis Mansur opus illud esse adnotabatur. Mansur vero cognomen illius erat. Sic enim exsecrandus Copronymus maledictis incessans eum, tanquam genere ex Syria oriundum nun- cupabat. Et dramatis [ία tractatio Euripidea, ut plane dicam, methodo contexebatur. Quippe suos Susanna in eo progenitores enumerabat et lamentabatur, si in tantum infortunii ὑπίγα hortum proceniret, violareturque : ubi et paradiso locum assimilans, in quo prima om- nium mater a demone est decepta, suaciter explicat; quanam ratione malorum origo ser- ens rursum fallere nitebatur mc Evam. Ita carminum ea pangendi ratio mollis, suavisque, et (XLVIII| perspicuitatis lumine splendida, et forma dicendi dura, haud obscura illustri Da- masceno conspicitur. Quare Eustathio ipso id asserente, qui nobis ex Perieget:» scholiis Da- Inascenus apponitur, Joannes est Damascenus, non Nicolaus. Ita est, non vendimus nugas. At potuit falli Eustathius, et quod Nicolao Damasceno tribuendum erat, Joanni appinxit, quemadmodum et alii ante eum. Non nego. Ex his que recitat Eustathius, auctorem illius ramatis rerum Hehraicarum eognitione scientissimum fuisse, non a Christo aversum notat. Disceret nescio quis et Nicolaum Damascenum a rebus Hebraicis minime alienum fuisse, eorum librorum lectione summopere delectatum, cum in Susanne dramatis constructione de Judaicis ageret, e Judeorum quoque penu, ut mores Judeorum ad amussim repreesenta- ret, multa in illud drama, qualia surit, que de serpente et Eva referuntur, corrivasse. Du- bium quoque auget, cum nomen Joannis non in fronte aut in fine operis, ut fieri sueverat, sed in margine et lateribus adnotatum fuisse scribat Eustathius : et forte etiam charactere litterarum a reliquo dramate diverso, quod tacuit Eustathius. Annon id notamentum er scioli cujuspiam capite, nihil certi asserentis, sed ex ingenio temere effutientis promanasse po- tuerat : ad quod parum animadvertens Eustathius, neque caetera examinans, quale quale illud fuerit, cum sententiani suam comprobaret, Joanni Damasceno attribuit? sed quis nodum nullo in nodo, cum nullum illud drama sit, extricet? , LXXIX. Quorum Canonum auctor Damascenus. — Carmine preterea scripti, eoque iam- bico, Canones in Christi Nativitatem, Daptisma et terlius in Pentecosten habentur. Greci fere omnes eos nihil ultra disquirentes communi voto Damasceno dant. Non nemo de ter- tio dubitavit, quem Joanni tamen, sed Arcle exhibuit. Gregorius Pardus Corinthi episcopus in Expositione ejusdem Canonis : Ἕτερος χανὼν εἰς τὴν Πεντηχοστὴν ποίηµα Ἰωάννου μοναχοῦ, ὥς φησι, τοῦ ᾽Αρχλᾶ' Canon alius in eamdem Pentecosten opus Joannis, ut tradunt, Αγεία. Et Marcus Eugenicus Expositione in dictum Canonem : Ἕτερος χανὼν ὅμοιος, ὥς τινες λέγουσι, τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Δαμασχηνοῦ * ἕτεροι δὲ, Ἰωάννου μοναχοῦ τοῦ ᾿Αρχλᾶ, olg xat ἐγὼ συντίθεµα:, φέρων τὸν ἀχροστιχίδα: Alius Canon similis, ut quidem referunt, S. Joannis Damasceni. Alii Joannis 187 | LEONIS ALLATII 185 monachi Arcle nuncupati ; quibus et ipse assensum prasto, habens acrostichidem. Et in Ty- pico Vaticano ms. sub num. 782, Dominica sanctissime Pentecostes, cum sermo est de hoc eodem Canone, qui illo die cani solet, in margine adnotalur, οὐ τοῦ Δαμασχκηνοῦ, ἀλλὰ ἑτέρου εἶναί φασιν ἐπιλεγομένου 'Apxià: Νοη Damasceni, sed. alterius esse tradunt, qui cognominatur. Arcla. Vidique ipse in antiquissimis mss. codicibus illi Canoni nomen Joannis Arcle pre-- figi. Quare si communi Graecorum sententia auctor hujus Canonis Damascenus est, qui sub Arcle etiam nomine innotescit, jam familiam et genus Damasceni tenemus, qui erit Joan- nes Arcla Damascenus, cognomento illi ab imaginum hostibus tributo Mansur. Sed ego non ita facile pronuntio. Eustathius Thessalonicensis, qui dictum Canonem elegantissimo ac eruditissimo, satisque prolixo commentario illustravit, tres jam dictos Canones, sed hunc potissimum Damasceno abdicat. Rationes illius comptis verborum flosculis circumvestitas ab eodem, ne sepius unum ipse agere videar, audiamus. Ille namque de auctore Canonis - disputans scribit : Ἐνάρξομαι δ' οὗπερ ἐζήτησας ' καὶ δη tv πρώτοις παρασηµαίνοµαι, ὅτι πολλῶν ὑπαγόντων τὸ τοῦ προχειµένου ἡμῖν σχἐµµα xavóvo; εἰς τὸ ἐχθέμενον τοὺς Δεσποτικοὺς ἱαμθείους, τὸν clc τὴν γέννησιν τοῦ ΣωτΏρος Χριστοῦ, καὶ τὸν εἰς τὸ βάπτισμα ἐχείνους δὲ αὖθις εἰς τὸν πάμμεγαν Ἰωάν- v τὸν Δαμασχηνόν * ἐγὼ οὐκ ἔχων γενέσθαι ῥᾳδίως τῆς τοιᾶσδε γνώμης διὰ τὸ "n ἐξαχριθώσασθαι τοῦ- τὸν το χανόνα, τῇῃ φράσει τεχµαιρόµενος ἀποδιιστῶ ἐχείνων τῶν δύο ἰαμθιχῶν, xal ἄλλων τοχνίτην ὀχείνοις ἱδιάζων, ἑτέρῳ τινὶ τοῦτον πχραπἠγνυμι, ὅστις ἂν εἴη ἐχεῖνος, καὶ οὐδὲ ἐχείνου τῷ µεγάλῳ Δαμασχηνῷ ἔχω προσνέµειν xaz' αἰτίαν τοιάνδε * Φὼς εἰς τὰς θείας Γραφὰς ἑλθεῖν ἐκ Θεοῦ, καὶ τὸν λαμπρὸὺν τοῦτον Δαμα- σχηνὸν λέγω. Τὴν δὲ σαφήνειαν αὐτοῦ τίς ἐχμάξεται µιμησάµενος τὸν ἐν ἅπασιν, οἷς Υράφει ' «maitre δὲ Ἰδέας οἱ εἰρημένοι χανόνες mávo μαχράν els εἰ δἑτις εἴπο: ἐχεῖνον ἑπίτηδες ἀλλάξαι τὺν οἰχεῖον χαρα- κτηρα, ἓν οἷς ἱάμδισε, πρῶτα μὲν ἀχκούσεται, ὅτι ὁ σαρὴς ῥήτωρ πανταχοὺῦ τοιοῦτος ἑμθαίνει, σχεδόν τι xal ἄχων τυραννούσης αὐτὸν τῆς εἰς τὸ γράφειν φύσεως, xal μᾶλλον Ev τοῖς ἔπεσι τοιοῦτος ἐχεῖνος, διὰ τὸ τὴν ποι τικήν ἡδονῆς εἰς τὸ πλέον στοχάζεσθαι, xal οὕτως αὐχεῖν μάλιστα τὸ ἐφολχόν ' ἡδὺ δὲ τὸ σατρὲς, οὗ iXLIX | τὸ μὴ σαφές. 'O γοῦν Πλάτων ὅτε πρὸς pi γράφει, σαρέἑστερός ἐστιν ἑαυτοῦ xal γλυχύτερος, εἶτα ἐπακούσεται ὃτι ὁ μέγας ἐχεῖνος οὗ λέληθεν, οὐδὲ ὁποῖος ἣν τὴν ἐπηωποιίαν * xaX τὰ ἑξῆς. Et : "Iva γὰρ μὴ Ιαεισμονὴν περιέπειν ἐγκληθῶμεν ἐφ' οἷς οὐχ ἑἐχρῆν, διδόαµεν ἀλλάξαι xaX τὸν ἅγιον Δαμασχηνὸν µελ- φὸὸν τὸν οἰκεῖον φθόγγον, ofa xal τινα φωνόμιμον πρὸς µίµησιν, οὗ τὴν ἁπλῶς παρὰ τοῖς πολλοῖς µελετωμέ- νην, ὅτε χαιρὸς, οὐδὲ χατὰ τὸ ἀξιαιρέτως ἱστόρημα περί τινος Πρωϊχου προσώπου, ἀλλὰ xarà τὴν ὑπ αὐτοῦ ῥεμελισμένην πολύφθογγρν ἁρμονίαν γλωσσῶν, ἵνα πρὸς τέχνην εἴη καὶ αὐτὸς ποιχιλόφωνος xaX Ex θείας πιπνοίας πολύγλωσσος. Τοίνυν, ὦ ἁγιώτατε Δαμασχηνὲ, χρεώστει χάριτας τοῖς παραλείψασι ἐπὶ σὲ τοὺς τοιούτους Χανόνας, xaX εἰσποιησάμενος τοὺς λόγους τούτους, ὡς οἷα xa γεννησάμενος αὐτοὺς, χα. οὕτω πληθύνας τὰ τέχνα σου, δέδαι xaX τρίτον xavóva τὸν εἰς τὸ ἁγιώτατον Πνεῦμα ' τί γὰρ χωλύει ἐπιγράφεσθαί σοι xal αὐτὸν κατ᾽ ἐχείνους, ἵνα πανάριον, ὅ ἐστι θήδη fj ἀρχλίον, Ίγουν κιδώτιον, χαρισώµεθά σοι τῷ µε- γάλῳ Ἰωάνν»η τὸ πόνηµα τοῦτο, ὥς φασιν οἱ ἵδμονες Ἰωάννου ᾿Αρχλᾶ ; χαὶ τὰ ἑξῆς. Et: El χαὶ véyovev ee ήσαντι xai τῷ ἐκ Δαμασχηνοῦ φωστῆρι τῆς τοῦ θεοῦ Ἐκχλησίας, ἀλλαξαμένῳ τὴν Φιλόσορον διάθεσιν ἰαμθίσχι xaX τοῦτο, οὐ χατὰ τὴν ἑαυτοῦ φύσιν, τὴν, ὡς οὕτως εἰπεῖν, ἓν ἁγίῳ Πνεύματι φαξσίμθροτον, ἀλλὰ πρὸς µίμησιν χαρακτῆρος ποιητικοῦ, ἄλλως μὲν xav ἔννοιαν σεµνοτάτο», οἷς δὲ φράζει αὐστηροῦ, εἴτε χαὶ ἀτηροῦ, χατὰ τὸν οὕτως ἑροῦντα, καθ) ὃν χαρακτῆρα καὶ αὐτὸς ἀλ)οῖος φαίνεται f) πἀροιθεν ὡς δυσπρόσιτος, xai μαρτυρεῖται πόθεν τοῦτο εἰς ἀναμφήριστον * τίθηµι βαθεῖαν προσκύυνησιν xaX δέχομαι πρὸς ὁμολογίαν τὸ μαρτυρηθέν πεισόµενος μὲν εὖ οἶδα µέμγιν, εἰ γέρων ἄνθρωπος ἐς βαθὺ, οὕπω ἔμαθον ἱστορήσας πρᾶγμα οὕτω χαλόν' ἀνεξόμενος δὲ διὰ τὸ uf) ἀμφιγνοεῖν, ὡς οὔτε πᾶσα ταῦτα δίδωσι θεὺς. οὐδὲ μὴν ὁ μαχρὸς χρόνος, δι οὗ ἀθροίζεται πολυπειρία, πάντων ἅπασι πεῖραν ἑντίθησιν. "Exv δὲ οἱ µαρτυρῄσοντες xal πιστωσόµενοι τὸ ζητούμενον οὐχ εὑρίσχοιντο, προσκυνῶ xat οὕτως xat τίθεµαι τῇ φήμη τῶν πολλῶν, xai τοῦ λοιποῦ Ὑίνομαι τοῦ φιλιχοῦ ἐπιτάγματος AD eo vero quod postulasti initium sumam, et ante omnia illud in primis noto. Licet multi propositum nobis Canonem, in eum, qui in Heriles solemnitates, Natalem nempe Christi Servatoris , et Baptismum, carmina iambica di- gessit, et ea in maximum Joannem Damascenum referunt ; ipse tamen illis haud facile as- sentiri valens, cum non. exquisite Canonem illum examinarim, indicio tamen a forma di cendi desumpto, ab iambicis illis duobus sejungo, et artificem alium illis dedens, alteri cui- dam hunc appingo, quisquis tlle fuerit. Sed nec illos magno Damasceno tribuo ob hanc ra- tionem. Lumen in divinas Litteras ex Deo advenisse clarissimum hunc Damascenum assero; illius vero quis imitatione expresserit perspicuitatem, quam in omnibus suis scriptis conser - vat? Ab hac forma laudati Canones quam longissime absunt. Si quis autem dixerit eum, data opera, propriam dicendi formam in iis, que iambicis carminibus extulit, in. aliam im- mutasse, equidem illud audiat, oratorem perspicuum locis in omnibus fere, etiam. invitum, eumdem esse, compellente eum. et quasi cogente, qua ad. scribendum prona est natura, εἰ precipue in carminibus eum talem esse, cum poesis ipsa suavitate ut plurimum delectetur, eamque sibi procuret, et sit quod impellit potissimum conspici; et perspicuitas, non autem obscuritas, suavitatem gignit. Plato igitur cum carmine ludit, magis est seipso perspicuus ac suavior. Postmodum et illud quoque audiat, magnum illum Damascenum qualis ac quan- tus fuerit in pangendis carminibus, manifesto liquere, etc. Nam ne quis nos uti pertinaces redarguat in his, quibus minime opus cst, concedamus et sanctum Damascenum, dum melo- die operam dat, propriam dictionem veluti quempiam vocum imitatorem ad emulationem, non que apud multos communi in usu ac studio est, cum occasio fuerit, neque secundum celeberri- πιαπι de aliqua heroica persona narrationem, sed secundum ab ipso decantutam apostolicam et. multisonam linguarum harmoniam immutasse : ut ante et ipse vario sermone et numinis instinctu multis linguis celebraretur. Igitur, sanctissime Damascene, habeto gratias iis qui ad te similes Canoncs demandant : et excipiens hos sermones, ac si eos progenerans filiorum tuorum numerum auzisses, habeto et tertium Canonem, qui in Spiritum sanctum e[fusus est. Quid enim impedit εί eum tibi ascribi illorum sententia, ut te Panario, quod est. scri- nium seu arcula, sanctissimum Joannem hoc opere donemus, ut. scientes ferunt. Joannem m PROLEGOMENA. 190 Arcle, eic. Et : Factum esi ut vellet Damascenus Dei Ecclesie luminare, philosophica condi- fione permutata, iambico carmine scribere, idque non secundum sui naluram in sancto Spi- vitu, ut ita dicam, lumen prebente sententiis gravissimum et dulcissimum, dictione tamen, ac dicendi: forma austerum, vel quod alius dixerit, intractabilem, quo et ipse alius, quam entea [L] videtur, tanquam qui pertingi non potest. Et hoc quod nonnullorum testimonio veluti certissimum affirmatur submisse revereor, et quod aliorum testimonio comprobatur, pronus exosculor. Quamvis redarguentes non effugiam, si senex homo εί effeta jam «tate adhuc mihi rem adeo pulchram non conquisierim, neque didicerim; quos tamen non aque nistinuerim, cum certum id habeam, non omnia hec Deum omnibus exhibere, neque longum lemporis tractum, per quem experientia multarum rerum comparatur, non omnibus omnium aperimentum impertiri. Quod si non adfuerint qui testimonio suo comprobent, fidemque rei faciant, hac quoque ratione veneror, multorumque sententie manus do, fioque tn posterum γης ex amicorum cetu obediens: LXXX. Eustathii judicium de canone ἵπ Pentecosten infirmatur. — Hunc itaque in mo- dum argutatur Eustathius, homo in aliis satis circeumspectus; at in his quantum ponderis ha- beat, judicent alii. Mihi sane responsio in promptu est, si que ipse adeo asseveranter pro- nuntiat, unica negatione de medio tollam. Quis enim vel ienuiter in oratoria arte imbu- tus concedet, poesim oratione ipsa soluta dilucidiorem esse? et oblectationem, quam ex car- minibus consequimur, et suavitatem a nullo alio, quam a perspicuitate gigni? Platonem in carmine suaviorem et dilucidiorem? et quenam ipse Platonis carmina preter pauca epi- grammata ob sui suavitatem ab aliis in monumentis relata, ex quibus de carminibus Plato- nis nullum judicium fieri potest, et pleraque alia. Diceres puerum et in oratoria palestra sese experientem etffutiisse. Verum se senem, et jam etate effeta scribere ipse dicit, et tu, lector, vides. Esto, non miror, ne pejora de tanto viro, cujus lectionem et eruditionem suspi- cio, dicam. Et concludo Canonem hunc optime Damascenum potuisse scribere, et omnino in eo conscribendo pro argumenti dignitate, pro natura carminum et alligatiuribus dicendi formu!is dictionem suam apertam ac dilucidam in obscuriorem et tenebricosiorem immu- tasse. Damascenus namque cum docet, fonticulis ipsis limpidior fluit, cum pro suggestu sauctorum laudes prosequitur, assurgit tumidior, et in concitatione illa sua paululum de cla- ritate deperdit. Nihil itaque mirum in rebus obscurissimis exponendis e terra sublatum equitare, complicatisque calcaribus impetu prona et dilucida confundere et dithyrambicis assurgentem modulis, raptuque celeriori omnia confundere obtenebrareque. Quod et in &liis etiam adnotabamus. Quis non videt Thucydidem narrantem alium esse ab eodem con- cionante? Apis illa Attica mella nobis narrando construit, dum concionatur aculeos quoque relinquit, et nervis orationis subsultat. Poetam tibi Damascenum exhibe, furoreque non tantum numinis, sed poesis etiam ipsius concitatum, non dices eum tantummodo dicendi formulis immutasse et factum obscuriorem, sed quasi alia lingua eque ac alios poetas Gre- cos, si Ciceroni credimus De oratore, locutum. Potuit itaque scribere : num scripsit? com- muni omnium voce, re tamen non equa lance pendentium scripsit. Eustathius, sed nimis anxie, negat. Ipse, ut ingenue dicam, penitus ignoro. Joannes Arcla, quem manuscripti co- dices antiquissimi et optimee note Canonis illius scriptorem preeferunt, assensum detinet. Arclam enim alium a Damasceno, eum nullam illius inter Damascenica lineamenta mentio- nem inveniam, suspicor, quem et optimum scriptorem fuisse, licet notum tantum de no- mine, vel iste solummodo Canon commonstrat, qui ex se solo, et si nullum profiteretur auctorem, tantus est, ut dignus existimatus sit inter ecclesiastica officia locum habere, et Damasceno a plerisque appingi. De eo optima est sententia Eustathii : Ἐκχεῖνο καλῶς ἐπιλογι- E vate ὅτι τὸ ἐχχλησιαξόμενον ἱερῶς, ὡς fón xai ἐμφανισθὲν καὶ δοχιμασθὲν, xol ἐγκριθὲν, καὶ εἰς Φαλμῳδίαν παῤῥησιαζόμενον οὐκ ἔστιν ὥσπερ οὐχ ἑξαθερίσα., οὕτως οὐδὲ ἀμφιβαλεῖν μὴ οὐχὶ ἀγαθοῦ πα- ερὸς vob; δηλαδη ἔχγονον εἶναι * διὸ οὐδὲ χρῆναι παραβλέπεσθαι ὡς νόθον χαὶ ὑποθολιμαῖον, καὶ δι αὐτὸ ἔχόλητον, ?) ἀπόόλητον, ἀλλ᾽ εἰσποιεῖσθαι xax ἓν λόγῳ τίθεσθαι πολλῷ. "H πῶς οὐκ ἂν εἴη µεμπτέον , μάρ- apo» γὰρ λίθον χρηπἰδος ἐχχλησιαστιχῆς ἢ ψηφίδος, 7] ἐπίπλασμα τιτάνου μὴ περιορᾷν, ὡς παραπ-σεῖν, ὅπη τῦχοι, θΞολογίας δὲ Τριαδικὰς τοιαύτας καὶ λόγους μυστηρίων θειοτάτων ἐχράντορας, οἷς καὶ ἅγιο: 0:02 θε βάπουτες ὑμνοῦνται παραπλεχόµενοι, μὴ προσχυνητῶς xat λαλεῖσθαι καὶ ψάλλεσθαι καὶ γράφεσθαι elg ὁρθὸν, xat ἀνυποστόλως ἐπὶ σαφηνείᾳ [LI] ἑρμηνεύεσθαι, ὡς οὕτως ἁγιάζεσθαι χαὶ ὀφθαλμοὺς, xal στόμα, xa* χεῖ- ρας . xaX περιοχἣν ὅλην σώματος, xal ψυχὴν αὐτὴν; Perbene considera quod inter res sacras tanquam sacrum locum habuit, cum jam notificatum sit, et plane exceptum, εἰ inter alia connumeratum, et cantu et solemnitate omnibus propositum, illud condemnari non posse : sic nec dubitare nos non esse parentis optimi, mentis scilicet prolem, proptereaque tanquam spurium et. supposititium despiciendum, ideoque ejiciendum et. expellendum, sed. adoptan- um, multaque habendum in consideratione. Vel quanam ratione redarguendum non esset : pretiosum quidem lapidem ecclesiastice basis aut lapillum aut ce&mentum, quocunque. illa modo cadant, non aspernare. Similes vero de Triade tractationes, divinissimorumque arcano- rum sermones interpretes, quibuscum una cet sancti Dei servi complicati laudantur, non reve- renter et dici et concini, recteque scribi, secureque in. patentiorem sententiam trahi, ut. ca ratione et oculi, εί os, et manus, et reliqua corporis structura, et animus landem ipse sancta fiant. LXXXI. Auctor Vit» S. Nili Junioris seribit Joannem Damascenum ift sanctos Apostolos laudationem carminibus iambicis conscripsisse ; Παρακαλεῖ ὁ μέγας Φαντῖνος τὸν ὅσιον ἸΝεῖλον ἀναστῆναι xaY ἀναγνῶνα: ἐγκώμιον elg τοὺς ἀποστόλους συγγραφὲν παρὰ τοῦ ἐν ἁγίοις Δαμασχηνοῦ Ἰωάννου 191 LEONIS ALLATI) PROLEGOMENA. na ἰαμθιχοῖς xai ἑ etc παταπεποιχιλµένον. 'O δξ µακάριος N. ποτε χοῦσαι γυνό- RE xalcot aee ae iulii ne. τυγχάνων, ο μετὰ πάσης αρᾶς ped μέας αὐτὸς κα 7i vere σεως j^ ἀρχὴν ἔπομεῖτο, xai f πονηρὰ ἑχείνη νόσος χατὰ μικρὸν τοῦ σώματος ὑπεξίει * Hortatur gnus Fantnus sanctum Nilum, ut surgeret et legeret encomium in. apostolos S. Jeannis Da- masceni iambis et metris satis ornatum. B. Nilus, qui nunquam non obedire noverat, licet jam esset pene aridus, cum gaudio et alacritate surrexit, utque primum aggressus lectionem est, acerba illa egrotatio paulatim e corpore defluebat. Incertum est an solis carminibus laudatio illa constaret, an similia cormina in eam, ubi et ubi visum est, ab auctore ΙηδοΓία, uti factum est in oralione de mortuis sub nomine ejusdem Damasceni vulgata. Sic enim ἐμμέτροις χατα- ποικίλλεσθαι dicilur. Quod frustra poneretur si tota illa ex carminibus esset : et innueret συγγραφὲν ἰαμθιχοῖς xal ἐμμέτροις στίχοις. An adhuc exstet, mihi equidem ignoratum est. Uti- nam monasteriorum, qu& Fantinus et Nilus exstruxerant, Patres id unum satagerent, ut quidquid in illis Damasceni latet, publice commoditati ederetur. Forte una cum iis et car- mina ejusdem in apostolos lucem aspicerent. LXXXII. Oratio de Sabbato sancto. — Addo preterea in indice mss. codicum Bibliothecte Urbinatis inter alia legi, S. Joannis Damasceni Oratio de S. Saba : quod diu me anxium te- nuit. Potuit namque Damascenus etate posterior in Sabam sanctissimum anachoretarum patrem orationem habere. At errorem inesse indici subodorabam, et Sabbatum sanctum esse de quo ageretur ; quod cum non deprehendisset indicis scriptor, Sabbam supposuisse. Con- sului de hoc rebusin hisce consultissimum Holstenium, qui eo temporis Urbini immorabatur, Is dedit titulum ut in codice exstat: Τοῦ ὁσίου xai θεοφόρου Πατρὸς ἡμῶν Ἰωάννου τοῦ Aap.aexmvoo λόγος εἰς τὸ ἅγιον Σάθδατον: Sancti et Deiferi Patris nostri Joannis Damasceni oratio in Sabbatum. P. « Τίς λαλήσει τὰς δυναστείας τοῦ Κυρίου; ᾿Ακουστὰς ποιῄσει. Et est illaeadem quam ex biblio- theca Antonii Covarruvia edidit Greece οἱ Latine Pelrus Pantinus. Codex tamen hic multo Covarruviano videtur correctior, ut ex postremis illius verbis colligo. Nam ubi Covarruvianus legit : Ἔπειτα δὲ φαιδραῖς ταῖς λαµπάσι τῷ νιχητῇ τοῦ θανάτου τῷ ἀθανάτῳ νυμφίῳ ἡμᾶς 6 ἄχραντος ὑποδέξεται, corrupte et inutile ; Urbinas habet: Ἔπειτα δὲ φαιδραῖς ταῖς λαμπάσι τῷ νικητῇ τοῦ θανάτου τῷ ἀθανάτῳ νυμφίῳ λαμπρῶς ὑπαντήσομεν, καὶ ὁ ννμφὼν ἡμᾶς ὁ ἄχραντος ὑποδέξεται. Optima omnia. LXXXIIT. Dissertatio contra Nestorianos.—Nec illud silentio prectereundum est, quem nunc primum transmittimus doctissimo domino Auberto ex Vaticans Dibliothece codicibus, ut eum aliis ejusdem Damasceni operibus ederetur et incipit : Πρὺς τοὺς Neavoplou ὀμόφρονας, sub alio titulo laudari a Gregorio Protosyncello contra epistolam Marci Ephesii, nempe, "Eno; ἀκριθέστατον χατὰ τῆς θεοστυγοῦς αἱρέσεως τῶν Νεστοριανῶν ' Sermo exactissimus contra Deo invisam heresim Nestorionorum. LXXXIY. Memorantur item [LII] Joannis Damasceni orationes contra Judaeos, inter libros exhibitos a Grammatico apud Antonium Verderium. LXXXV. De ipsius libro Paracletico in laudem Virginis instar Octoechi in octo tomos di- viso, diverso tamen ab Octoecho, quod Octoechus dierum Dominicorum canones et troparia, Paraeleticus singularum etiam feriarum, exhibet: et qui apud me est, volumen ingens et rarum. De quo et aliis similibus Damasceni operibus opportuniori tempore dicemus alibi in i1ractatunostro De melodis Grecorum. Et heec jam satis sint de sancti Joannis Damasceni scriptis. His omnibus quo Leo Allatiusde sancto Joanne Damasceno ejusque operibus, copiose ad- modum et erudite congessit, plura que modo subjiciam non habeo. Nam que vel addenda vel denuo tractanda mihi visa sunt, omnia exsecutus sum , tum in adnotationibus ad vitam san- ctissimi auctoris , et ad varia ejws operum loca, tum in admonitionibus quas singulis pene lucubrationibus ejus pramisi. Etenim prater. Canones illos et hymnos, de quibus vir do- ctissimus se alibi,in tractatu De melodis Grecorum, dicturum pollicitus erat, nullum de multis aliis sancti doctoris dissertationibus orationibusve quas ipse repererat, et Cl. Joauni Auberta typis edendas miserat, aut missurus erbt, judicium tulit. Quin tametsi eximiam ejus et pene immanem eruditionem impense colo et suspicio, meque multis nominibus illius debitorem sen- tio, ab ejus nihilominus judicio et sententia. aliquoties discrepare me veritatis amor coegüt Quam tamen utrum assecutus sim, equus lector, ponderatis utriusque partis rationum πιο. mentis, judicabit. Ceterum quia in premonitionibus et notis omnia qu& ad precipuorum quo rumdam capitum elucidationem observatione digna putabam, expedire non. potui, opere. pre- tium me facturum existimavi, si de his seorsim εἰ [ιδίως tractarem, in. specialibus aliquo: dissertationibus , que cum Allatii Diatriba prolegomenorui instar £oti editioni preirent. DISSERTATIONES DAMASCENICE, DISSERTATIO I. DE PROCESSEONE SPIRITUS SANCTI. 1. Tametsi in libris sancti Joannis Damasceni multa loca occurrunt, prepter qua disputatum esi de processione Spiritus. sancti qx Patre οἱ Fi- lie: attamen adnotatiuneularum beevitas impedi- mente. fuit, quin omnia qua ad precipuum hoe , dbeologüae orientalis momentum spectant, aceu- Γι satis. enactala siat. Ut ergo qui de hoc ar- gumenio dicenda sunt, melius perspiciamtur, dis- sematienem critico-bistoricam aggredior; quippe εἴαι bac methodo aptius nihil atque utilius videa- ματ, ad orthodoxa traditionis defendenda expli- candaquie capita. ll. Status. quaestionis. — Medio sxculo Ecclesise quarto eanctus llilarius (a) pronuntiavit, « absque ulla calumnia, sive injuria, intelligentiz liberta- iem adimi Arianis, utrum ex Patre, an ex Filio Spiritum Paraclelum putent esse. Non enim in incerto id Dominum reliquisse, qui ita locutus sit: Adhxc mulia habeo vobis dicere, sed non potestis portare illa modo. Cum venerit ille Spiritus verita- As, diriget vos in omnem veritatera. Non enim lo- quelur a semelipso, sed quecunque audierit loque- tur, e$ [ntura annuntiabit vobis. 1lle me honorificabit, quia de meo accipiel, el annuntiabit. vobis. Omnia quecunque habet mea suni: propterea. dixi, quia de 1x£0 accipiet, εἰ annuntiabit vobis '. A Filio igitur Spiritus accipit (perg Hilarius) qui ab eo mit- litur, e& a Pawe procedit. Atqui nihil differre ereditur, inter aecipere a Filio, et a Patre proce- dere, et idipsum atque unum esse existimabitur accipere a Filio, quod sit aecipere a. Patre. Huc q"od accipit, sive polestas est, sive virtus, sive doctrina, Filius. a se cum dixerit accipiendum, a se rursum boc ipsum signilücavit accipiendum a Patre, cum ait, oinnia qua Patris sunt, sua esse. » Tandem concludit, « boc ita fieri propter natura ejusdem unitatem, nec permiuendam. ad impie intelligentize libertatem, hzereticam hanc perver- sitem esse, quod, quia omnia qug Patris sunt, jlcirco accipiet a se Spiritus veritatis, non ad wnitatem confiteatur esse nature.» Hoc pacto Hilarius exponit id quod alibi dixerat (b), neduin ! Joan, xv, 19.15, (a) Hil. lib. vut. De Trip., $ 30. b) ldem ibid. lib. n, $4 et 29. | ldem lib. xij, $ 56; Epiph. Ancor. et Παγ., Filium, esse largitorem Spiritus saucti, verum et auciorcin : Spiritum esse ex Patre εἰ Filio aucto- ribus; ianquam scilicet ab uno principio, ob unam amborum naturam : adeoque Spiritum acci- pere, et mitti a Filio, quia ex eo uti ex Patre pro- cedit. Iz: in Occidente docuit adversus Arianos, qui Spiritum esse Filii creaturam aiebant, quos subinde Macedoniani imitati sunt ; imo et Marcel- lus Ancyranus, qui Filium, seu Verbum, extensio- nem esse aiebat substantize Patris; Spiritum vero extensionis ulteriorem exteusionem. Hac omnes istj docuerunt cum pracouceptam Ecclesiz fidem impie interpretarentur. Quam Hilarius theologiam explicavit, quz&eque genuina est hodiernse Ecclesiz Latine fides, hanc coplirimmavit Epiphanius, affir- mans idcirco Spiritum sauctum dici non debere filium Filii, nec nepotem Patris, quia ex Patreet Filio simul procedit. EL quemadmodum llilariug rursum in alio loco Spirilum per Filium ex Patre procedere, modo relato sensu professus est: sic quoque idem a Basilio, Nysseno et.aliis (c) asse- ritur, qui addunt Spiritum esse ῥῆμα, verbum, εἰχόνα, imaginem Filii. Quid plura? Filium esse [ontem. Spiritus sancti, et alia horum similia. Ni- mirum hoc ratum certumque erat, sic se Spiritum sanctum habere ad Filium, uti Filium ad Patrem; Spiritum sauctum ἐξηρτῃησθαι, pendere a Filio, Spiritum esse Filii, quia spiratur, ut ita dicam, a Filio : Omnia denique, que habet, a Filio ac- cipere. Sexcentas omitto priscorum Patrum con- similes locutiones, quibus innuitur processio Spi- ritus sancti, cuim ex Patre, tum ex Filio. lil. Cyrilli Alex. sententia. — Receptissimam hanc in universa Ecclesia doctrinam Cyrillus Alexandrinus passim in suis operibus docuit. In epistola synodica ad Nestorium Constantinopoli- tanum, sui suxque Ecclesie /Egyptiaes nomine hec babet : Spiritus intelligitur, secundum quod. . Spiritus est, et non Filius, sed tamen non est alie- nus ab eo. Spiritus enim veritatis nominatur, el Christus est veritas, xal προχεῖται παρ᾽ αὐτοῦ, xa0á- περ ἀμέλει καὶ Ex Θεοῦ xal Πατρός, et. profluit p. 743; Basil lib. v cont. Eunom., p. 1320 seqq. et 151; Nyss. epist. ad Abl.; Athan. ad Serap. ; Das. |. v cont. Eunom. , et c. 17 ad Amphiloch. DISSERTATIONES DAMASCENICE. 196 Leone primo imperatore Palzstini monachi et alii : Chalcedoncnsis concilii propugnatores comproba ἵ runt, prolato operum hujus haresiarchz indice, » quem Timotheus ejus discipulus olim contexue- « rat. Ea in expositione legimus : Tou τε Πνεύματος -Ὁ 195 ab eo, sicut et ex Deo εἰ Patre. Cyrillus nimirum sic preludebat anathematismo suo nono, quo de- finivit contra Nestorium : Si quis unum Dominum Jesum Christum a Spiritu sancto clarificatum dixe- rit, propria virlule ipsius tanquam aliena wutentem, et vim et efficaciam ab eodem accepisse, qua contra immundos spiritus operaretur, et dieina inter ho- mines miracula palraret, ac non polius ipsum Spi- ritum, per quem divina signa edidit, illius proprium esse confessus (uerit, anathema sit. Anathemati- smum hunc pari ac alios morositate Theodoretus excepit, atque Alexandrino prasuli vitio vertit, quod dicendo Spiritum sanctum esse proprium Christi, eumdem, seu ex Filio, seu per Filium exsistere intelligeret. Proprium autem Spiritum Fi- lii, inquit | II], siquidem ejusdem cum eo nature et ex Patre procedentem dizit, simul confitebimur, et tan- quam piam excipiemus hanc vocem, εἰ δὲ ὡς EG Υἱοῦ, δι Υἱοῦ τὴν ὕπαρξιν ἔχον, sin vere tanquam ez Filio, aut per Filium ezsistentiam habentem , hoc ut bla- sphemum et impium rejicimus. Thcodoretus itaque auathematismi predicti sensum colligehat, ex syno- dica epistola, cui Cyrillus anathematismos velut ap- pendices adjunxerat: nisi forte traditam a Cyrillo in Ephesina synodo ejusdem anathematismi noni de- clarationem legerat, in qua disertis verbis habetur, Filium proprium sui Spiritum sanctum habere, &£ αὐτοῦ, xal οὐσιωδῶς ἐμπεφυχὸς αὐτῷ, qui ex ipso sit, ipsique essentialiter insitum. Quid vero causx Theodoretus obtenderit, ut contra hoc Cyrilli do- Cirine caput. insurgeret, ipsemet aperit epistola quam scripsit adversus illius anathematismos ad monasteria, quaque recitata est in quinta synodo generaii (a). Dlasphemat vero ( Cyrillus) in Spiri- tum sanctum, inquil, non ex Patre ipsum proce- dere dicens, secundum Domini vocem, sed ex Filio esse, Isle vero Apollinarii seminum fructus : pro- pinquat vero ei Macedonii maligne culture. Ex quo manifestum est Theodoretum Cyrilli dicta de Spiritus sancti processione ex Filio eatenus im probasse, quatenus Macedonii atque Apollinarii impietates iis exprimi arbitrabatur. Quorsum vero in primis dixerit, istum esse Apollinarii se- minum fructum, colligere quispiam possit, ex eo quod Apollinarius, adducto exemplo solis, radii el splendoris, qui a sole per radium emittitur, Spiritum sanctum magnum,tFilium majorem, Pa- trem maximum, gradus in Trinitate statuendo effutierit ; ut sicut Filius minor esset Patre, quia natus esset ex Patre, íta quoque Spiritus san ctus esset Filio minor, quia procreatus ex Filio. Theodoretus etiam alio in loco (5) narrat Apolli- narium personarum divinarum proprietates inver- tisse : qua vero ratione, non explicat. Exstat ex-- positio fidei κατὰ µέρος, qux sancti Gregorii Thau- maturgi nomine insignita est, scd genuinum pa- rentem habuit Apollinarium, quemadmodum sub (a) Coll. v, p. 504 ix τῆς οὐσίας τοῦ Πατρὸς, δι’ Υἱοῦ ἀῑδίως ἔχπεμ- φθέντος * Et Spiritu sancto ex substantia Patris per Filium eterne. emisso. lis aliisve de causis Theodoretus deliniebat, blasphemiam esse, el Apol- linarii seminum [ructum, confiteri Spiritum. san- ctum aive ex Filio, sive per Filium exsisteutiam habere. Quo nimirum livoris z:stu erga prastan- tissimum doctorem agebatur, nequaquam auimad- vertebal familiarem Patruin tertii et quarti. sz- culorum assertionem fuisse, ex Patre per Filium Spiritum sanctum exsplendescere. ld passim cla- mant magnus Basilius et Gregorius Nyssenus, sc- cundum veram illam et sinceram fidei formulam, quam Thaumaturgo divinitus traditam accepe- rant. Ünws Spiritus sanctus ex Deo exsistentiam habens (verba istius formule sunt) xai δι Υἱοῦ πεφηνός, et qui per Filium effulsit. 1n codicibus Graecis, in quos hactenus incidi, additur, δηλαδὴ τοῖς ἀνθρώποις, scilicet liominibus. Quas voculas Gregorianz istius confessionis simplicitas pati non videtur, atque temeritatem sapiunt Grzculi schismatici, qui hac interpretatione voluerit si- gnificare ea duntaxat ratione Spiritum sanctum per Fitium exsplendescere, qua per Filium homi- nibus conceditur. At vero Patribus Grecis tritis- simum est, quamlibet personz divine processio- nem ἐχφάνσεως, et ἐχλάμφεως, effulsionis voca- bulo enuntiare. Quocirca Gregorius Theologus ali- cubi ait divinas personas ab invicem discriminari ratione τῆς ἐχφάνσεως, ἢ τῆς πρὸς ἄλληλα σχέσεως, effulsionis, sive mutum inter ipsas relationis. Qui- bus verhis diserte docet relationes divinas in processione alius ab alia fundari, ut suo loco mo- nuimus. Porro falsatam Thaumaturgi expositio- nem coarguit vetus interpretatio Latina Historie ecclesiastice Eusebii, quam Huffinus Aquilegien- sis adornavit, et in quam, cum alia non pauca, tum bancce Gregorii formulam inseruit, absque his vocibus, scilicet hominibus. Eas etiam non le- gebat Adrianus Il, qui in epistola Ad Carolum Ma- gnum ejusdem expositionis fidei auctoritate pu- gnat, in septima synodo recte dictum a Tharasio Constantinopolitano fuisse, Spiritum ex Patre per Filium procedere. Eninvero omnes Graeci, qui de theologia deinceps scripsere, posthabitis Theodo- reti obtrectationibus, incunctanter asseverarunt, procedere Spiritum sanctum ex Patre per Filium. Sed et nimiam rixandi pruriginem prodit Tbeodo- retus, cum ait epistola superiu$ laudata, Cyrillum in Spiritum sanctum blasphemare, qui non ex Patre ipsum procedere dicat, secundum Domini vocem. Etenim Cyrills diserte in synodica scripserat. (b) Lib. iv Har. (abul. 19] Profluit ab ipso (Filio), καθάπερ ἀμέλει xol ix θεου καὶ Πατρός, quemadmodum ex Deo et βα- tre. Satius vero duxit hoc de Spiritus processione momentum silentio transigere, quo praecipuum quod sibi adversus Nestorium incumbebat, nego- tium conficeret, molestam illam criminationem depellendo, qua de incarnationis mysterio eum Apollinario sentire ferebatur. IV. Synodus Ephesina Spiritus sancti ex Patre el Filio processionem agnoscit. — Interim, dum Ephesi synodus anno 451, Cyrillo preside, cele- brabatur, Charisius presbyter Philadelpbiensis in Lydia, symbolum quoddam fidei ad Patres detu- lit, quod Nestorius ejusque emissarii hzreticis qui 1d Ecclesiam reverterentur, profltendum trade- bant. Hujus genuinum auctorem fuisse Theodo- rum Mopsuestenum constat. In eo de Spiritu san- εἰο dicebatur, Sed nec Filium illum putamus, ne- que per Filium ezsistentiam accepisse, οὔτε δι Υἱοῦ τὴν ὕπαρξιν εἰληφός * tum deinde in subsequenti- bus Nestorianus error de Christi persona diserte enuntiabatur. Quamobrem synodus decretum tu- lit, quod integrum lii^ referre opera pretium cst. His per[ectis, statuit. sancta. synodus alteram. ne- mini licere proferre, aut conscribere, aut compo- mere , preter definitam a sanctis Patribus qui in Nicea cum Spiritu. sancto [IM] congregati sunt. Qui tero ausi fuerint, aut componere fidem alteram, aut proferre vel offerre converti volen- tibus ad agnitionem veritatis, sive ex. gentilitate, sive ex Judaismo, sive ex qualicunque haresi; hos quidem, si sunt episcopi aul clerici, alienos esse, episcopos ab episcopatu, et clericos a cleri- catu decrevit : si vero laici fuerint, anathemati subjicit. Simili eliam modo, si qui inventi fuerint, vel episcopi, vel clerici, vel laici, sive sentire, sive docere ea qu& continentur in oblata expositione a € harisio presbytero, de unigeniti Filii incarnatione, sive pereersa Nestorii dogmata, qua et subnexa sunt, subjaceant sententie sancte hujus et. univer- salis synodi : ut videlicet episcopus quidem remo- veatur ab episcopatu, et sit depositus : clericus vero simililer excidat a clericatu : si vero laicus sit, et ipse anathemaltizetur. Hoc statuto, de quo recur- rel $uus dicendi locus, multi arbitrati sunt ab Ephesiais Pawibus damnatum esse syinbolum il- lud, etiam propter ea qua adversus Spiritus san- cii processionem ex Filio continet. Quod tamen non censtat, cum hoc solum exprimat anathe- mati subjectos fore, qui reperti fuerint sentire eel docere ea qua coniinentur in oblata expositione a Charisio presbytero τὰ περὶ τῆς ἐνανθρωπήσεως, de incarnatione Ίγουν, seu scelerata et perversa Nestorii doginata. Nestorius itaque Spiritum ex Filio, seu potius δι Yiou, per Filium exsistere ne- * Philipp. n, 15. (a) Lib. De fide, c. 1, 2. DISSERTATIO I. 198 gabat, eadem qua Tlicodoreius ratione; explose scilicet Eunomiano, aut Macedoniano, aut etiam - Apollinariano errore. Enimvero Rusticus Eccl. Rom. diaconus, qui sub Justiniano I et Vigilio papa Dialogum contra Acephalos Constantinopoli evulgavit, laud ita Ecclesiz decretorum imperitus fuerit, ut fide certum esse inficiaretur, Spiritum ex Filio perinde atque ex Patre procedere, si id Ephesi contra Nestorium definitum esset. Pater genuit, et non genitus est, verba sunt Rustici, et ab aliquo alio non est, sicut ex eo sunt alii. Filius vero genitus est, et nihil consempiternum genuit : et Spiritus sanctus α Patre. procedit, nihil consempi- lernum procedit, cel genitum est ab eo. (Quidam vero antiquorum, et hoc proprietatibus adjecerunt, quia sicut Spiritus sanctus cum Patre Filium sempiterne non genuit, sic nec procedit. Spiritus α Filio sicut a Patre. Ego vero quia. Spiritus quidem non genuit sempiterne, profiteor (nec enim duos dicimus Pa- tres), utrum vero a Filio eodem modo quo ex Patre procedat, non per[ecie habeo satis[actum. Quinam fuerint. illi antiqui, haud indicat Rusticus. Nus- quam vero Theodorelus sic disputavit. Caeterum, esto Rusticus arbitratus sit Theodoretum suum negasse omnino, Spiritum sanctum ex Filio pto- cedere; Hilarium tamen libertatem olim ademisse diximus dubitandi, quin ex Patre, et ex Filio Spi- ritus procederet; id quippe Dominum non in in- certo reliquisse. lpsomet Rustici :vo, imo ante- quam Rusticus libros istos scripsisset, Gennadius inlib. De dogmatis, confessus erat Spiritum san- ctum esse ex. Patre Filioque procedentem : et rur- sum, ex Deo Patre, et ex Deo Filio procedere. Avi- tus Viennensis, lib. De divinitate Spiritus sancti, postquam dixit : De divinitate Spiritus sancti, quem nec factum legimus, nec genitum, nec creatum, Apo- stolus ait Deus est, * etc. (ubi symbolum quod Athanasii vocatur videtur innuere), subjungit : Nos vero Spiritum sanzium dicimus α Filio et Pa- tre procedere. Ac rursum ait in catholiee fidei et discipline regula non esse omissum proprium Spi- rilui sancto esse a Patre Filioque procedere. Ful- gentius : Quod Spiritus sanctus de natura Patris Filiique procedit. Itemque : Firmissime tene, et nullatenus dubites, eumdem Spiritum sanctum, qui Patris et Filii unus est spiritus, de Patre εἰ Filio procedere. Paschasius diaconus (5) : Ecce hic Spi- ritus sanclus merilo procedere ex utroque dignosci- tur. Rursum, Mitti α Patre et. Filio dicitur, et de ipsorum substantia procedere. Eucherium, Vigilium Tapsensem, aliosque antiquiores omitto. Sed et Ephesina synodus Spiritus sancti processionem ex Filio concessit, ubi Cyrilli synodicam cum ana- thematismis approbavit. Atqui anathematismos illes non temere admisit, sed postulata ab ipso- (b) Lib. : De Spiritu sancto c. 10, 11. 199 met Cyrillo eorumdem declaratione explicatiori, jn qua processionem hanc disertius itidem profes- sus est, uL supra ostensum fuit. ld contestatur titulus anathematismorum expositioni pramissus in bunc modum: Ezplicatio duodecim capitum, Ephesi pronuntiata a Cyrillo Alexandrino, τῆς ἁγίας συνόδου ἀξιωσάσης αὐτὸν σαφέστερον αὐτοῖς ἔχτρα- νωθῆναι τὴν τούτων διάλυσιν, sancta synodo. clario- sem istorum declarationem επϊφεοπίε. V. Cyrillus. sententiam. non. mutavit. — Graci sclismatici obteadunt Cyrillum οὗ Theodoreti querelas , tum dictum , tum sententiam mutasse, alferuntque Theodoteti ad Joannem Antiochenum epistolam, qua narrat se legisse litteras /Egyptio- yum , quibus predicarent Spiritum sanctum meque ex Filio, aut per Filium exstantiam habere , sed a Patre procedere, propriumque Filii dici , quia con- substantialis est. Epistolam hanc spnriam esse mul- tis contendit Allatius (a), cui tamen penitus non aesentior; quia Latine ex vetustissima translatioue reperitur cap. 95 Tragedix Irenzi. Sed Theodo- retus inde eonvineitur non alio sensu negasse Spi- ritum ex Filio aut per Filium exsistere, nisi quo- ad res per Filium a Deo ereatas amandaretur. Lo- quitur enim de litteris communionis quas Alexan- drinus pontifex Antiocheno per Paulum Emesenum remiserat, in quibus hoc solum legere sit, quod ad Spiritum sanctum pertineat : Non enim Patres ipsi locuti sunt, .sed Spiritus Dei et Patres:;"Obxnopcóevax μὲν ἐξ αὐτοῦ , ἔστι δὲ αὖχ ἀλλότριον τοῦ Υἱοῦ κατὰ τὸν τῆς οὐσίας λόγον Qui procedit quidem ex ipso, nec vero extraneus eat Filio, secundum essentia κα” tionem. Ubi Cyrillue non abnegat ex Filio quoque Spiritum procedere ; sed consubstantialém eum esse Filio, seu Christo, eonfirmat ; quod ipsi tunc suffi- ciebat, atque Tlieodoreti querelas compescuit. Vl. Cwierum sanctus doctor in posterioribus suis operibus perinde tenuit Spiritus ex Filio pro- cessionem. Sicul enim dectrinam hanc.in Thesauro quem Nemesino cuwklam numeupavit, sepe astru- xerat, presertim assertione $4, ita et in dialogis de Trinitate in quibus praeoipsa momenta et ca- pila que tractaveest in. Thesauro summatim re- sSumpeit , eamdem denuo ineunlcavit. Dialogo 6, ubi de Spiritus sancti Deitate disputat, asserit eum elficiemiam actionemque omnem habere a Filio; xaX οὐχὶ μᾶλλον ὡς αὑτάς τε xal παρ) αὐτοῦ ὅλην ἔχον αὐτοῦ τὴν ἑνέργειαν. Diologo 7, propter hac Scripture verba : In hoc cognoscimus , quoriam in nobis est , ez Spiritu qwem dedit nobis ?, infert Spi- ritum non esse alienum substantiave sejunctum a Filio, quippe quod &£ αὐτοῦ καὶ Ev αὐτῷ xa ἴδιόν ἐστιν αὐτοῦ, ex ipso, et in ipso, et ipsius proprius sit ; id quod in iis quz» subsequuntur repetit. Atqui dialoges [IV] istos de Trinitate, quos etiam Neme- "11090. rv, 15. (a) Vindic. syn. Ephes., cap. 29. DISSERTATIONES DAMASCENICAE. 200 sino inscripsit, cum Hermia habitos Alesandriz fuisse aliquanto post sancitam pacem cum Orienta- libus (quando nempe jam in Christo duas maturas palam tuebatur), exhinc collegero, quod in eis οὐσίαν et φύσιν ad significandam essentiam et natu- ram multis communem usurpet , et ὑπόστασιν, ad exprimendam personam , individuum et singulare : cum antehac φύσιν el. ὑπόστασιν, pro eodem acce- pisset in anathematismis, imo et in epistola ad Valerianum. Quidquid id est, in postremis duobus dialogis qui sunt de incarnatione, Quod wrus sit Christus, et in quibus omnia strictim , sed eleganter regessit qu:e. pro fide contra Nestorium ejusque fautores in variis lucubrationibus protulerat; in bis , inquam, dialogis docere pergit Spiritum san- ctum ex Filio procedere. Nam dialogo 8, iisdem totidemque verbis quibus ipse quendam in epistola De recta fide ad Theodosium imperatorem , ita lo- quitur : Hunc (Joannes) dizit in igne et Spiritu baptizare, οὔτε ἀλλότριον τοῖς βαπτιζομένοις ἑνιέντα Πνεῦμα, δουλοπρεπῶς xal ὑπουργιχῶς, ἀλλ᾽ ὡς θΘεὸν χατὰ φύσιν, μετ) ἐξουσίας τῆς ἀνωτάτω, τὸ ἐξ αὐτοῦ τε xaX ἴδιον αὐτῷ, neque. alienum baptizatis Spiri- tum immittere servi el ministrantis more; sed. taa- quam natura suapte Deum. cum suprema potestate , eum qui ex ipso est, el proprius ipsius est. Quse quidem in utroque loco anathematismi 9 declarationem οχ- hibent, similem prorsus illius quam Ephesi tradi- derat. Ex dialogo 9 apparet utrumque scriptum fuiese post Ephesinam synodum ; quia Nestorium in 90 venenatum draconem appellat, quod rite non fe- cissel, nisi hxretico concilii sententia damnato. Quinimo, cum in his dialogis naturarum distin- ctionem tueri satagat, hinc colligo eos editos fuisse post annum 4953, et post scriptam epistolam ad Suceessum , qui ex eo sciscilatus erat, an tandem in Cliristo duas naturas dicere oporteret : quod qui- dem, exploso, primum Diodori Tarsensis duos lilios ponentis sensu, quem Nestorius secutus erat, predicandum reepondet. Quamobrem nullus du- bito quin vel Diodori vel Theodori Mopsuesteni voces sint, quse initio prioris dialogi leguntur, 'omisso auctoris nomine. Cyrillum adversus utrum- que, presertim Mopsuestenum, scripsisse volu- men aliud, Quod mnws Christus sit, illudque a Theodoreto confutatum, quint: synodi acta te- stantur. Theodori autem errores propalari expu- gnarique ceperunt circa annum 405, biennio a re- coneiliatione Cyrilli eum Antiochenis. Quorum animi ne rursum offenderentur, consiliam Cyrilli οἱ Procli Constantinopolitani primum fuit, Theo- dori nomini parcendum esse, modo impia ejus di- cta proscriberentur. VH. Quod Latinos Patres spectat, omnes uno consensu docuerunt , Spiritum ex Patre Filioque 201 procedere ; quanquam non omnimoda prorsus ra- tione ex Filio qua ex Patre, cum unum censerent primordialem Spiritus sancti fontem , Patrem sci- licet, a quo tota deitas in Filium et Spiritum sca- turiat : tametsi Pater et Filius vi eadem , nimirum divina natura Spiritum producant. Unde Augusti- nus 2it (a), ez Patre principaliter Spiritum proce- dere. Ideo autem addidi « principaliter », inquit, quia et de Filio Spiritus sanctus procedere reperitur : sed hoc il($ Pater dedit, non jum ezsislenti et non ha- benti, sed quidquid Unigenito dedit,gignendo dedit. Sic lib. si Cont. Maxim. de Patre Spiritum proprie pro- cedere dicit, quoniam Pater processionis ipsius est au- dor; boc est primordiale principium. Unde non im- merito veteres illi, de quibus Rusticus loquebatur, inficiati fuerint, Spiritum ex Filio omni modo quo ex Patre procedere. Prater Hilarium , et Augustinum , quem nostrates theologi imitati sunt : preter scri- ptores. Rustico zquales, quorum loca modo ante aiuli , Ambrosius etiam szpe docuit processionem Spiritus ex Patre et Filio, ut puta lib. De Symbolo, cap. 1, Set 4 , et alibi ; Marius Victorinus lib. 1Cont. Arian. : Spiritus, inquit, ex Filio, et idcirco exutroque. O:nitto veterem Symboli declarationem ad Dama- sum, etDamasi Symbolum , qus exstant inter opera Hieronymi ; quippe quz licet a scriptoribus szculi octavi laudata sint, nec Damasi, nec Hieronymi esse aestimantur. Sincerior forsan est, Confessio fidei catholice, quam papa Damasus scripsit ad Pau- linum Antiochenum episcopum , qu:eque laudata fuit in Florentina synodo , ex originali antiquissimo : in qua bis dicitar, Spiritus Paracletus a Patre proce- dere et Filio. Leo Magnus, cujus voces ipsimet Grzci in synodico orthodoxie, quotannis Dominica prima Quadragesimae , zqualis momenti esse prze- dicant ac conciliorum generalium , epistola ad Tur- ribium Asturicensem de Priscillianistis sic scribit ; Qui Patris ei Filii et Spiritus sancti unam atque eamdem asserunt esse personam, tanquam idem Deus, nunc Pater, nunc Filius, nunc Spiritus sanctus no- minelur, nec alius sit qui genuit , alius qui genitus est , alius «qui de utroque processit.) Hzec schisma- tci non legerant, qui Leonem totum esse suum jactitaverunt. Turribius: vicissim accepta ponti- ficis epistola in frequenti Hispaniz totius synodo anno 447, assertionem fidei edixit, in qua bis Spi- rius $ancius dicitur a Patre Filioque procedens. ldem deinceps synodus Toletana tertia, anno 589, sub Recaredo rege, adversus Arianos defi- nierunt, ne Spiritus sanctus putaretur exsors illius substantiz qüz est Patris et Filii. VIII. Augustinus auctor non est Spiritum sanctum ez Filio procedere. — Quia vero lioc doctrine ca- put Augustinus prs caleris inculcavit, hinc ejus architectum ipsum fuisse Greci recentiores affir- marunt, nihilque non moverunt, quo tanti viri m De Trin., |. xv, c. 17. b) Lib. 1 De stat. anim., c. 7. Βλτκοι. Gà. XCIV., DISSERTATIO I. 209 αυοἰογ]ίαίεπι pessumdareut : quam tamen , ut εἰ aliorum doctorum , concilia generalia, quintum . el sextum, commendavere. Georgius Scholarius , lib. 1 De processione Spiritus sancti , sect. 1, cap. 5, contentiosius asserit. Augustinum , animo Nesto- rium quaquaversum expugnandi, systema proces- sionis Spiritus sancti ex Patre et Filio composuisse. Sed hoc gratis : nam Augustinus lib. xv DeTrinitate, itemque tres alios castigatiores Contra Maximinum Árianum prius ediderat, quam Nestorius hizeresim suam declararet : in quibus tamen omnibus de processione Spiritus sancti ex Patre et Filio dis- putat. In libris quidem De Trinitate, quos scripsit cum junior esset , ex Platonicorum , ut Claudianus Mamertus (6) prodit , principiis Spiritum sanctum amoreim esse mutuum Patris et Filii vulgo asserit : ex quo cum ipse, tum Látini deinceps theologi Spiritum ex utroque procedere confirmarunt. In libris vero Contra Maziminum quos provectiori zlate composuit , omisso illo amore mutuo, Ecclc- si: dogma propugnare pergit. Non novam igitur doctrinam cudit Augustinus , asserendo Spiritum procedere ex Filio, etsi [V] forte veterem novis argumentorum momentis stabilivit et illustravit , quae Latini postmodum amplexi sint. ΙΧ. Graeci PP. Spiritum ρε Filium procedere interim | docent. — Ad Graecos doctores quod altinet, posthabitis, ut dictum est, Theodoretii adversus Cyrilli voces querimoniis, Spiritum ex Patre per Filium procedere conflteri perrexerunt , quantumvis dicendo, per Filium, Eunomianus Ma- cedonianusve sensus menti potius objiceretur quam catholicus. Nam sacre pagine, ubi de rc- rum opificio loquuntur, eas per Filium esse con- ditas affirmant, parcius ex Filio : Omnia, inquiunt, per ipsum facta sunt ; omnia per ipsum constant ; per quem fecit et secula, etc. At vero cum Spiritus dicitur esse ex Patre et Filio, statim intelligitur esse de substantia Patris et Filii, et. utrique con- substantialis, quemadmodum scilicet Niczna sy- nodus dicendo, Filium ex Patre natum esse, intel- ligendum significavit, eum esse ex substantia Patris, τουτέστιν kx τῆς οὐαίας τοῦ Πατρός. Neque ex La- tinorum loquendi more consequitur, Spiritum ex duobus principiis fore. Nam, ut monet Augustinus (c) : Sicut Pater etFilius unus Deus,et ad creaturam relalive, unus Creator, et unus Dominus, sic relative ad Spiritum sancitum , unum principium. Quocirca Anselmus (d) definivit Spiritum sanctum non esse de hoc, unde alii ab invicem sunt Pater et Filius, sed de divina essentia, in qua unum sunt : id cst, non qua ratione personz et liypostases sunt Pater et Filius, Spiritum producunt, sed qua sunt unum in natura divina. X. Locutiones varie Ecclesias non. scindebant. Monothelite primi jurgiorum auctores. — Proptet (e) Lib. v De Trin., c. 1a. (d) De proc. Spir. sancii, c. 17. 203 diversos istos ulriusque gentis loquendi modos nihil paci et concordix:e derogatum fuit, quantum- vis Latini, atque in primis Romani pontifices Spi- ritum ex Patre et Filio procedere palam profiteren- tur. llormisdas, cpistola decretali (a) ad Justinum seniorem Augustum, diserte et impune scripsit : Proprium est Patris ut generaret Filium : proprium Filii Dei, κι ez Paire Patri nasceretur. a qualis: proprium Spiritus sancii ut de Paire et Filio pro- cederei sub una substantia deitatis. Nullus Graeco- rum totis hisce szeculis in Latinos mussabat, Primi omnium Romanis dicam impegerunt Constantiuo- politani Monothelits, cum in quibusdam Martini papse syuodicis litteris perinde legissent Spiritum sanctum ex Patre Filioque procedere, ut. exinde pretextum haberent Romanam Ecclesiam, a qua suus error damnatus erat, criminandi. id docel sanctus Maximus lHlomologeta, epistola ad Marinum Cypri presbyterum, ubi refert Romanos, cum men- tem ipsorum diligenter scrutatus essel, consonantia proiulisse testimonia Latinorum Patrum, necnon et Cyrilli Alexandrini de sacro ejus opere quod in sanclum evangelistam | fecit. Joannem : ex. quibus non causam Spiritus sancti se [acere monstraverunt, Unam enim norunt causam Filii et Spiritus sancii esse Patrem alterius quidem secundum generationem, alterius vero secundum emissionem : sed ut hunc per eum prodire insinuarent, et hac (voce nimirum Filioque) substantie communionem εἰ indissimilitu- dinem demonstrarent. Nounullis interjectis isihac addit, quz interest hie recitare : Porro secundum iussionem vestram rogavi Romanos interpretari pro- pria dicta, causa. adversantium. (Monothelitarum scilicet) subreptiones effugiendi. Verumtamen more obtinente iia [aciendi atque. mittendi, nescio utrum consentiant, Alias autem. non valent in. aliena di- clione el voce sensum suum sicut. in propria tel alumna subtili (accuratave) exprimere intelligentia, vel etiam quemadinodum nos. in nostra nostrum. Maximi locum Latiue describo ex translatione ΑΠΔ- stasii Bibliothecarii; de qua ipse.sic loquitur epistela ad Joannem Diaconum : Preterea inter- pretali sumus ez epistola sancti Mazimi ad Marinum scripta. presbyterum, circumstantiam de Spiritus sancti processione, ubi (rustra causari contra nos innuit Graecos, cum nos non causam tel. principium Filium dicamus Spiritus. sancti, wt autumant, sed unitatem. substantig Patris et. Filii non nescientes, sicut procedit ex Patre, ita eum procedere (ateamur ex Filio, missionem (forte legendum emissionem, ut in interpretatione ipsiusmel Anastasii ) , nimirum processionem intelligentes : pie interpretans, εἰ wtrius- que lingue gnaros ad pacem erudiens ; dum scili- cet nos et Graecos edocet, secundum quiddam proce- dere, et secundum. quiddam non procedere Spiritum sancium ez Filio ; difficultatem exprimendi de al- (ο) Bpist. 89. DISSERTATIONES DAMASCENICE. 204 lerius in. alterius. lingue proprietatem. significuns. Siquidem et ejusmodi pia interpretatione sanctus olim Athanasius Orientales εἰ Occidentales. subsi- stentia vel persone nomine dissidentes univit, dum unum idemque utrosque credere sensuque relinere perdocuit; licet οὐ lingug varietatem aliter atque aliter confiterentur, atque impor(iunis contentionibus de.ctirent. XI. Sincera est. Maximi ad Marinum epistola. — Hactenus S. R. E. cardinalis bibliothecarius, qui apostolice sedis apocrisiarius diu Constanti- nopoli bzsit. Hujus porro testimonio astruitur sinceritas epistola Maximi, quam e Latinis qui- dam in concilio Florentino uti spuriam rejiciebaut. Nec sane a Latinis solis, nec itidem a Grzecis so- lis, epistola hzc conficta esset, quz utrisque fa- vere videatur, ut. apposite argumentatur Georgius Scholarius (b). C:eterum ex eadem epistola appa- ret quam iniqui dogmatum astimatores essentilli, qui Latinis vitio verterunt processionis Spiritus Sancli ex Filio filem : Non in tot hujus. sanciissi- mi papae synodicm, φκοί scripsistis, capitulis Con- stantinopolitani reprehenderunt, inquit. Maximus, sed in duobus tantum, quorum alterum est de divi- nilatis ralione; quia dixit, aiunt, procedere etian ex Filio Spiritum sanctum : alterum est. de diviua incarnatione; quoniam scripsit, inquiunt, absque originali et actuali peccato Domiuuw. esse. Quis citra blasphemiam doceat absque originah οἱ actua- li peccato Dominum non. fuisse? Hz porro Grz- corum adversus Romanos criminationes diuturnz non fuerunt, nec dubium quin sancti Maximi litte- ris sedat:e. ΧΙΙ. Iconomachi Latinorum dogmatis impugna- lores alii. — Litem vero de Spiritus sancti pro- cessione movit iterum Constantinus Copronymus cum suis Iconomachis, cum sese proscriptum ab apostolica sede accepisset. Quocirca de boc articulo Genethliaci haud procul Lutetia Parisiorum, in synodo episcoporum Galliz: coram rege Francorum Pipino disputatum est. Facia esi tunc lemporis synodus, inquit Ado Viennensis in Chronico, et questio ventilata est inler [Vl) Grecos et Romanos de Trinitate, et utrum Spiritus sanclus, sicut. proce- dit a Patre, ita procedat a Filio et de sanctorum imaginibus, utrumne fingenda, an pingende essent in ecclesiis. Paulus Amilius addit, quo auctore nescio, Gracos oratores Cesarem suum. admonere jussos, ut cum catteris pis sentiret. Quod de capite processionis Spiritus sancti przsertim intellexero, cum nostrates Galli his temporibus cultui sacra- rum imaginum haud admodum faverent. Pro La tinorum sententia summo posthac studio pugna- vit Carolus Magnus Pipini filius : qui cum acta (b) Lib. 1 contra Latinos. sect. 4, cap. 15. 205 septimae synodidegisset, reperissetque in profes- sione Tharasii (a) Constantinopolitani Spiritum ex Patre per Filium procedere, articulum hunc, ut et alios bene multos, ceu pietati minus consonum, censoria nota dignum putavit ; eo quod Spiritum ex Filio procedere Tharasius diserte non dixisset. Nibilominus Adrianus I, papa, epistola ad Caro- lum responsoria-(5), quz exstat hodie, Tharasium αἱ synodum tuetur, ostenditque recte dici Spiri- tum. sanctum ρε Filium procedere, congestis in hanc rem sanctorum Patrum testimoniis non pau- dis: quse tamen si attente considerentur, nihil aliud pro majori parte enuntiant, nisi Spiritum sanctum a Patre per Filium hominibus concedi. ΧΙΙ. Hierosolymis iterum de processione Spiritus sancti disputatur contra Latinos. — Hos hactenus defensores, Grecorum sententia Bacta erat, Theo- doretum acerrimum Nestorii patronum et infen- sissimum magni Cyrilli hostem, Monothelitas, et leonoelastas hereticos. Hac eadem circiter state menacbus quidam Hierosolymitanus, cujus nomen Joannes erat, cuin alterius erroris reus non esset, monachos quosdam Latinos, qui in monte Oliveti morabantur, hzresis taxare caepit, quia credereut etiam ex Filio proeedere Spiritum sanctum. Atque hoc in causa fuit, ut anno Domin. 809, mense De- cembri, concilium Aquisgrani celebratum sit co- ram Carolo Magno imperatore (c), qui priscum Ecclesie dogma, missa Romam | legatione, in epi- stola ad Lconem [li erudite comprobavit. Petrus Pithoeus (d) existimavit Joannem illum Hierosoly- mitanum alium non fuisse a Joanne nostro Da- masceno, qui Hierosolymitanz Ecclesia ἱερομήναχος presbyter et monachus fuit: ut nempe quaestioni movendse auctor fuerit in libro De fide orthodoxa, in quo legimus, ex Filio autem Spiritum non dici- σι» necnon in oraliene in Sabbatu:u eanctum, in qua itidem planius dicitur Spiritus sanctus ez Filio exsistentiam non habere, οὐκ ἐξ αὐτοῦ ἔχον την ὕταρξιν. la Pithei conjectationem Joannes Gerardus Vossius (e) pene concessit. Leo Allatius suspicatur (f) Joannem alterum, qui Hierosolymi- tanus patriarcha fuit, et multa scripsit adversus Latinos, rixarum illarum facem exstitisse. At hic patriarcha recentioris evi fuit, οἱ quantum con- jicio, ille ipse est, qui anno 1156 intererat synodo quz Constantinopoli celebrata est, ad profligan- dos errores Soterichi Panteugeni, qui nuper ele- cius fuerat in. patriarcham Antiochenum, ejusque sequacium. Hos omnes ob nominis conformitatem deceptos nullus dubito. Quod ut magis perspi- euum fiat, juvat bic afferre quedam fragmenta epistole monachorum Latinorum, quos Joannes lacessiverat, ad Leonem lil papam, quie ex sche- * Matth. xvi, 16. "n In act. vin syn., act. 1. 5) Tom. VII Cont. gener. c) Eginh. in Annal. d) De processione Spiritus sancti. DISSERTATIO I. 236 dis suis pro censueta liumanitate sua describeudi mihi copiam fecit vir eximie doctus οἱ clarissimus Daluzius. EPISTOLA PEREGRINORUM MONACHORUM, IN MONTE οἱ: VETI HABITANTIUM,'AD LEONEM PAPAM (9). Sanctissimo ac reverentissimo Domino in Christo Patri Leoni summo pontifici et universali pape sedis sancte apostolice wrbis Rome, congregati . montis Oliveti. Domine Pater, te. dignatus est Do- minus exallare super omnes sedes Christianorum, quia suo ore dignatus est. Christus dicere: « Tu es Petrus, et super hanc petram. edificabo Ecclesiam meam *. » Benignissime paler, nos qui sumus. hic in sancta civitate Jerusalem peregrini, nullum ho- minem super terram amamus plusquam vos, et in . quantum valemus, in istis sanctis locis die noctuque . Domino fundimus preces, prostrati omnes servi (ui super terram cum lacrymis. [taque notam facimus tibi tribulationem nostram quam hic patimur. Joan- nes qui [nit de monasterio Sancti Sabe, quem Theo- dulus lgumenus servus vesler scit, ipse levatus est super nos dicendo, quod Franci qui sunt in monte Oliveti, herelici sunt : εί dixit nobis, quia omues Franci haretici estis : εἰ reprobat fidem nostram dicendo, quia non est major haresis. Et nos ei dixi- mus : Frater nosler, sile. Quod si nos. dicis hare- licos, de sede sancta apostolica dicis. Et in tautum nos conturbavit, ut in. die Natalis Domini in san- clam Bethleem in sancto prasepio, ubi Deminus no- ster redemp:or humani generis pro. mundi salute nasci dignatus est, submitteret laicos homines, qui nos foras yprojicere vellent, dicendo quod ha'retici estis, εί libri quos hubetis heretici sunt : sed per vesiram sanctam orationem el fidem confortavit ncs . Dominus. Non enim potuerunt nos ejicere. Diximus omnes : « Hic volumus mori. Nam foras nos non ejicietis. » Unde et fecimus vocem nostram omnes. vos servi vesiri pariter dicendo ad sacerdotes. qui sunt in sancta civitate : videte, Patres et fratres, de ísto homine, qui contra 1105 ἰαπία et talia loquitur, et contra fidem sanctam Romanam, quia talia nun- quam audivimus de gente nostra. Postücc die sancto Dominico congregati sunt sacerdotes cum clero εἰ populo contra sepulcrum | Domini, et inter sanctum Calvarie locum, et interrogaverunt nos de fide nostra ipsi sacerdotes, et qualiter crederemus. Symbolum. Nos autem dicendo, quod sic credimus sicut sancta Ecclesia Romana, diximus : et dicimus in lingua nostra quod vos non. dicitis in Graeca. Et in « Gloria Putri » non dicitis «Sicut erat in principio : » et in € Gloria in excelsis, » non dicitis, « Tu solus altissi- mus ; » et «Pater noster » alio mododicitis, et in Sym- bolo nos dicimus plusquam vos, «Qui ex Patre Filio- que procedit. » Unde dicit iste Joannes, inimicus ani- (e) De tribus Symb., c. 15. (f) Cont. Hotting. , c. 19 οἱ 20. 1d. Vindic. conc. Ephes., cap. 75. (gy) Ex veteri codice S. Martialis Lemovicensis. 2/] ma suc,propter hunc. sermonem, [Vll] eo quod herelici sumus. Quos Hierosolymitas rogavimus, dicentes : Nolite audire hunc hominem, neque di- calis de nobis haereses. Quod si nos dicitis hereticos, de throno beati Petri dicitis heresim. Et si hoc di- citis, peccatum | inducitis super vos. Et sacerdotes scripserunt nobis chartam de fide nostra, quam licet crederemus, dicendo nobis : Creditisne sicut sancia resurrectio (id est Ecclesia Hierosolymitana)? Nos auem diximus, quod sic credimus, quomodo sancta sedes apostolica Romana. Posthec ipse archidiaconus in sancto Constantino una nobiscum ascendit in pergo, et legit ipsam chartam in populo, et nos servi vestri anathematizavimus omnem heresim, et omnes qui de sancta sede apostolica Romana dixerint ha- resim. Ei nunc, domne Pater benignissime, cogitare digneris de nobis servis tuis, qui etsi de longinquo simus, otes tue sumus, el libi commissus est. omnis mundus, sicut vestra sanctitas scit, sicut ait Domi- nus Petro, « Sidiligis me, Petre, pasce oves meas. » Benignissime pater, dum essem ego Leo servus vester ad sancia vestigia vestra, et ad pia vestigia domni Caroli piissimi imperatoris, filiique vestri, audivi- mus in capella ejus dici in Symbolo fidei, « Qui ex Patre Filioque procedit. » Et in homilia sancti Gre- gorii, quam nobis filius vester domnus Carolus impe- ralor dedit in parabola Octavarum Pasche, wbi dixit : « Sed ejus missio ipsa processio est, qui de Paire procedit et Filio. » Et in Regula sancti Bene- lictí, quam nobis dedit filius vester domnus Carolus, qug habet fidem scriptam de sancta. et. inseparabili Trinitate : « Credo Spiritum sanctum Deum verum ez Patre procedentem et. Filio : » et in. Dialogo quem mobis vestra sanctitas dare dignata est, similiter dicit. El in fide sancti Athanasii eodem modo dicit. Jtaque per ipsum Joannem [αοία est. nobis grandis confusio in sancia civitute ; quoniam dicit : Spiritus sanc'us non procedit de Patre et Filio. Et de hoc misit grandem errorem per. omnia monasteria : et requirebat fidem nostram, et libros nostros. Et de domino Gregorio dicit , quod non sini recipiendi ejus libri. Unde iterum atque iterum, sancte Pater, — áu terram prostrati cum lacrymis postulamus et roga- eus te per Patrem et Filium et Spiritum sancitum, qui Trinitas et inseparabiliter unus dicitur, ut di- gneris inquirere, tam in Greco, quam in Latino de sanclis Patribus, qui Symbolum composuerunt, istum sermonem, ubi, « Ex Patre Filioque procedit : » et in Greco non dicunt sicut nos, sed dicunt : « Qui ex Patre procedit. » Et vident istum sermonem gra- vem, quem nos dicimus in Latino. Et mandare , digneris domno Carolo imperatori filio vestro, quod Nos isium sermonem audivimus in ejus capella, « Qui ex Patre Filioque procedit. » Et nos hic servos vestros cerlos (acere digneris, quia nulla species sacramenti hujus tam. nobis amabilis videatur, quam sanctius ee Mer vnlius, et. sancta. deprecatio, seu. memoria cesira. Üude poscimus, benignissime Paler, vestram sanciissimam pietatem, ut hos servos [deost hic vox DISSERTATIONES DAMASCENICA. aliquas, fortasse copula, et] Joannem presbyterum, quando Deo gubernante ad sacrosanciam | vestram gravitatem pervenerint, benigne suscipere digne- mini, et nobis servis vestris certissimum mandatum dirigere. Commendamus nos Dominicus, Theodo- rus, Arimundus, Gregorius, Joannes, Leo, et om- nis congregaiio de monte sancto Oliveti, humiles servi vestri, vestris sacris et Deo dignis orationibus. Deus et Dominus noster, te sanctissime Pater, cum omnibis (uis ad exaltationem sancte Ecclesie, et ad salutem. anime (ug, et ad. gaudium nostrum regere εί protegere, et pia miseratione ἐν omnibus et per ommia custodire dignetur, qui dicitur benedictus in secula. XIV. Monachos Latinos Caroli Magni nutu in mente Oliveti mansisse narrat monachus Engo- lismensis in Vita hujus imperatoris. Qui vero a sancta hac congregatione Romam hac vice missi sunt, litteras commendatitias Thomze patriarche ad Leonem papam detulerunt, quibus msnifestum fit, nec sanctum illum antistitem, nee Hieroso- lymorum Ecclesie presbyteros Joannis monachi criminationi consensisse. Hoc Leo ipse testatur in epistola ad Carólum, quam itidem exhibeo ex schedis viri doctissimi D. Stephani Baluzii. Domino piissimo ac serenissimo victori ac trium- phatori filio, amatori Dei et Domini nostri Jesu Christi, Carolo Augusto, Leo episcopus, serves servorum Dei. Omnia que de singulis partibus nobis accidunt , necesse est ul vestra intimemus imperiali potestati. Presenti siquidem anno direxerunt aobis epistolam monachi, qui in sancto monte Oliveti moran- tur, fidei contentionem continentem, quam inter se ha- bebant. Nos vero Symbolum orihodoze fidei illis misi- mus, quatenusaecundum nostram hanc sanctam catho- licam Ecclesiam, rectam et immobilem teneant fidem. Quam vero epistolam vestre imperieli potestati misimus relegendam. Interea. revertentes prasentes fideles vestri, Agamus videlicet et Rocalphus, ab Hierosolymis detulerunt. nobis epistolam Thome Hierosolymorum patriarche , quam relegentes repe- rimus, wt per nostram precatoriam epistolam τε- stre pielati commendaremus. Qua de re precamur vestram imperialem potentiam , ut siculi estis supcr omnes fideles vestros impertire suffragium , ita cum eis misericordiam facere jubeatis. Ipsam vero epi- stolam , quam nobis predicti fideles nostri detule- funt, vesire serenitati misimus. His prelibatis , omnipotens Deus sua vos protectione custodiat, at- que a perfidis omnibus regnum vesirum sui exten- sione brachii defendat , vosque post longa annorum curricula ad gaudia eterna perducat. Pristinum Do- mini Caroli imperium gratia semper custodiat, ei- que omnium gentium colla substernat. SEQUITUR SYMBOLUM ΟΑΤΠΟΡΟΣΑς FIDE! LEONIS PAPA, Leo episcopus, servus servorum Dei, omnibus Orien- talibus Ecclesiis. Moc symbolum orthodoxe fidei vobis mittimus, wt tam. [VII] vos, quam omnis 200 wundus secundum Romane catholice et apostolice Ecclesid rectam εἰ inviolatam teneatis fidem. Cre- dimus sanctam Trinitatem , id est Patrem et Filium et Spiritum sauctum , unum Deum omuipoteutem, unius substantie , unius essenliw , unius potestatis, creatorem omnium creaturarum , a quo ommia , per que omnia , in quo omnia : Putrei in. ipso, non αὐ alio, Filium a Patre genitum , Deum verum de Deo rero , (umen verum de (umine vero , non lamen duo [κμιίπα, sed unum lumen, Spirilum sanctum & Patre et Filio equaliter procedentem , consubstan- tiglem ceterum Patri et Filio: Pater plenus Deus in δε, Filius plenus Deus a Paire genitus, Spiritus san- cius plenus Deus, Patre et Filio procedens... Inde senturus est pudicare vivos 6ἱ moriuos : quem impii jadicantem videbunt, in ea forma qua crucifixus &est; mon im ea. humilitate qua. injuste judica(us est, sed in ea claritate qua juste. judicaturus est mundum : cujas majesialis visio eterna est omnium sanctorum beatitudo. Qui secundam hanc fidem non crediderit, kunc. damnat sancta. catholica et apo- sielica Ecclesia, que (undata est ab. ipso Jesu Christo Domino nostro , cui est gloria in. secula. XV. Carolus, acceptis Leonis papse litteris, con- cilium episcoporum, cujus ante meminimus Aquis- grani babuit anno 809, in quo de Spiritus sancti processione actum est. Missi sunt Bomam Berna- rius Warmaciensis episcopus, et Adalardus mo- nasterii Corbeiensis abbas, qui a pontiflce obii- nerent inseri Symbolo Constantinopolitano vocem Filioque. Legatorum cum Leone colloquium de- scripsit Smaragdus abbas Sancii Michaelis in Lo- tharingia ; cujus hzc summa est. Ipsorum postu- lationi Leo abnuit, potioremque esse dixit san- ciorum Patrum, qui Symbolum illud ediderunt, auctoritatem. Nam et ego me illis non dico prefe- 748 , inquit zquissimus pontifex , sed etiam illud absit miki , «t comguare presumam. Nunquid ma- gis salutare ast credere, et periculosum non credere, Spiritum sancitum α Filio sicut a Patre procedere , quam Filium sapientiam Deum a'sapientia Deo, verita- lem Deum averitate Deo genitumesse, eLlamenutrum- que unam sapientiam , unam veritalem essentialiter Deum esse; cum. tamen constet ida sanctis Patribus idem Symbolo indictum non esse. Porro dogma de processione Spiritus sancti ex Filioejusmodi generis esse ait , ut nop oinnes illud assequi valeant. Li- centiam quidem se dedisse cantandi Symbolum, »on Gwiem cantando aliquid addendi , minuendi, scu uumandi. Nos enim id ipsum non caniamus , in- qnit, sed legimus, et legendo docere , nec tamen lejendo addere, quidpiam eidem Symbolo inserendo, presumimus. Quarentibus vero legatis , num illud 4c quo agebatur, de sepe (ato Symbolo tolleretur, ec ium demum a quolibet licite aut libere , seu can- lando, sew iradendo disceretur εἰ doceretur, re- spondit papa : Jta procul dubio a nostra parte decer- DISSERTATIO I. 210 nitur : i(a quoque ul a vestra assenliatlur, a nobis omnibus modis suadelur. ld quod ita demum fa- ciui iri ait, si primum in palatio cantandi Sym- boli consuetudo intermit(atur : Tunc enim dinmit- tendum ab omnibus. Quod suum responsum ut fir- maret magis pontifex Leo, Symbolum sine adje- clione purum in tabulis argenteis duabus Graece ei Latine exaravit (a), atque ad confessionem sancti Petri in ejus basilica affixit, ut omnibus innotescerel Ecclesiam Romanam illis non assentire, qui communem hanc fidei forinulam quovis addi- tamento &eu declaratione immutarent, Verum ne rectum de Spiritu sancto ex Patre Filioque pro- cessione dogma pessundaretur , hoc diserte satis enuntiaverat in expositione fidei ad episcopos Orientales , quam modo ante retulimus : nec pro- pter banc fidem ulla sedes Orientis 4 Romana divulsa est. Ex quibus falsi convincuntur Photius εἰ alii schismatici , qui Leonem lll, perinde ac Leonem Magnum, processionem Spiritus sancti ex Filio abnegasseasseverarunt , cum eamdem utrius- que pontificis et aliorum decretalibus epistolis assertai constet. ΧΥΙ. Ex his rursum omnibus evincitur, vana prorsus conjectatione viros aliquot eruditos sibi finxisse, Joannem quemdam Hierosolymitanum monachum ex Oriente missum ad Carolum, disce- pta'ionem de processione Spiritus sancti eo tempore excilasse , audito additamento riLioQUE quod Aquis- grani in capella regia prolatum audierat. Arguisse illum hoc additamentum, indeque arrepta occasione ad rem ipsam venisse. Prolaia hinc inde, cum a Gallis , tum ab ipso Joanne , ut fit, argumenta pro uiriusque parlis sententia. Plane monachus Engo- lismensis qui Caroli Vitam scripsit, diserte refert litein, non Aquisgrani , nón in Galliis, sed Hiero- solymis motam fuisse. His ita gestis (inquit ad annum 809), imperator de Árdenna Aquis reversus , mense Novembri concilium habuit de Spiritu sancto procedente a Patre. et Filio. Quam questionem Joannes quidam monachus Hierosolymis primo mo- vit. ldem habent illius ztatis Annalium exscripto- res. Quinimo anonymus Engolismensis monacho- rum montis Oliveti mentionem facit ad annum 807, his verbis : Legatus, regis Persarum (seu po- tius Arabum), nomine Abdella, cum monachis de Jerusalem , qui legati erant Thoma patriarcha , id est Georgius εἰ Feliz (quorum Georgius abbas de monte Oliveti , patria Germanus , proprio nomine Engelbaldus dicebatur), pervenerunt ad imperatorem, munera de[erentes... lmperator legatum et mona- chos per aliquantum tempus secum retinens in 1ta- liam direxit, ibique eos tempus navigationis exspe- clare jussit. Qux cuim ila. sint, horum tumultuum Joannes Damascenus auctor mon fuit, uti Pithoeus et Vossius existimarunt. Hzc enim omnia gesta sunt annis 808 , 809 οἱ 810, sub Leone 1, postremis (a) Phot. epist, ad episc. Aquil. et tract. De proc. Spir, sancti, οἱ alii. 211 Caroli Magni temporibus, Tlioma flierosolymita- pum sedem tenente : Danascenus vero noster obierat ante septimam &ynodum, quz anno Christi 181 celebrata est, 16* Adriani decessoris Leo- nis Ill, cum Theodorus Hierosolymitauz Ecclesi:z prieesset. Quis autem fuerit Joaunes iste monachus et presbyter, delinire non ausim. Που tantummodo observavero, ea atate Joannem quemdam Ἠ[εγο- solymitanum monachum et presbyterum in se- prima synodo locum tenuisse trium patriarcharum Orientis, et eam Iconoclasticz h:eresis [X] przelu- diorum narrationem coram Patribus recitasse , qam Combefisius edidit inter continuatores Ili- storie Dyzantinze post Theophanem. XVII. De Syubolo Athanasiano. — Insuper Theo- dulpho Aurelianensi, Rathramno Corbeiensi, nez Parisiensi, et atiis qui octavo et nono seculis, Symboli, seu, ut loqui solebant, Fidei Athanasii, auctoritate pro vindicanda Spiritus ex Patre et Filio processione pugnarunt adversus Grecos, ad- Jungendi sunt monachi illi de monte Oliveti, qui in epistola ad Leonem hoc quoque contra. Joannis Hierosolymitani criminationem addiderunt: Et in fide sancti Athanasii eodem modo dicit. Innuebant nimirum verba hxc: Spiritus sanctus a. Patre et Filio, nec factus, nec ereatus, nec genitus, sed pro- cedens. Hanc quidem fldem Athanasii Magni Ale- xandrini non esse certo certius est, tametsi ab ejus doctrina non discrepet: attamen mihi hactenus visa est ad ejus ztatem quam proxime accedere. Joannes Beleth in Explicatione divinorum officio- rum, cum fateatur illam ab Athanasio composi- tam fuisse, subjungit tamen pleresque eum Anasta- situm. fuisse falso arbitrari. In Bodleiano codice 1904, inscribitur : Anastasii expositio Symboli epostolorum : in Lipsiensi vero, quem Tenzelius ex Felleri testimonio citavit : Fides Anasta:ii pape. Doctissimus reverendusque admodum P. D. Ber- nardus de Montfaucon versionem ejusdem veteri idiomate Gallico edidit, cum inscriptione simili : Ce chant fust saint. Anaistaise Apostoilles de Rome. Verum offirmare non ausim Anastasium 1 papam, qui seculo quarto labente Romanam sedem tenuit, illam condidisse ; veritus in primis ne pro Atha- nasii, nomen Anastasii errore librariorum scriptum fuerit, unde posthac attributa sit Anastasio papa, seu apostolico Romano. Nam hi codices recentis nimium ztatis sunt, cum vetustiores, aut Athana- sium duntaxat, aut nullum auctorem przferant. Usserius antiquissimum laudat, quem Gregorii Magni vo exaratum putat, in quo hie duntaxat titulus prefigitur, Fides catholica. Sunt qui suspi- centur expositionem istam fidei fuisse concinnatam a Vigilio Tapsensi, qui scripsisse existimatur li- bros tres contra Varimadum Arianum : sed ab il- lorum opinione me deterruit versus iste, Unus om- nino non confusione substantie, sed unitalepersona. Nom Vigilius in libris quinque Contra Eutychem, nusquam unitatem personc dicit, sed passim et DISSERTATIONES DAMASCENICE. 212 [Írequentissime vnionem persone. Quam sane locu- tionem singularem prorsus, sibique faniiliarem, in formula fidei, si quam edidisset, fuisse illum im- "mutaturum non credo. Cumque varie supersint l:odie Vigilii Tapsensis confessiones fidei de Trini- tate et incarnatione, nulla earum similitudo et convenientia cum Symbolo Athanasiano, quoad stylum animadvertitur. Quod si multzz apud Vigi- lium occurrunt locutiones el perfodi similes pror- sus earum quz in pretensi Athanasii, Symbolo leguntur, non minus expresse reprehenduntur in libris quos sanctus Augustinus contra Arianos scripsit. Omitto loca quse proferri possunt ex libris De Trinitate, 8ο potissimum 'quinto, ne proli- xitate nimia fastidiosus accidam. Alterum dunta- xat producam ex libro ni Contra Maximinum Aria- num. Dixerat prius : Quia Pater et Filius et Spiri- (us sanctus, non tres dii, sed unus Deus : nec tres Domini, sed unus Dominus : Et paulo post : 7n illa quippe Trinitate que Deus est, unus est Pdter, non duo vel tres; et unus Filius, non duo vel tres; el unus amborum Spiritus , non duo wel tres. Sic εἰ Dominum οἱ quaeras , singulum quoque res- pondeo , sed simul omnes, mon ires Dominos Deos, sed unum Dominum Deum dico. Ad eumdem modum in Symbolo dicimus: Unus. ergo Pater, non tres Patres ; unus Filius, non ires Filii ; unus Spiritus sanctus, non tres Spiritus sancti. Et rur- sum : Quia sicut sigillatim unamquamque personam Deum εἰ Dominum confiteri Christiana veritate compellimur, ita tres deos aut dominos dicere ca- tholica religione prohibemur. Mox deinde subjungi- tur ab Augustino: Hec est fides nostra, quoniam hec est FIDES RECTA, QUE. FIDES eliam CATBOLICA nuncupatur. Quibus postremis verbis annuere prorsus videtur expositionem illam fidei, quam in codice citato ab Usserio hoc titulo insigniri dixi- mus, Fides catholica ; aut alludere ad illa ejusdem Symboli : Oportet st teneat catholicam fidem. Fides autem. catholica hec est. Est agtem fides recta. lac est fides catholica. Duim Ίο confero cum similibus aliis, quee Vincentius Lirinensis contra Arianos et Nestorianos recitat, cap. 18 et 19 Commonitorii, et propter quz? doctissimus Jes. Anthelmius for- mulam istam eidem Vincentio ascribendam censuit, necnon cum excerptis ex Vigilio Tapsensi; quo- rum auctorum, ille kugustini sequalis fuit nec nisi quarto ad summun i ab ejus obitu anno libros suos composuit, alter vero suppar ; omnino fateri co- gor Augustini, Vincentii et Vigilii etate exstitisse expositionem Latinam fidei, quse postmodum Atha- nasio magno attribui meruerit : quemadmodum utique eamdem szeulo saltem septimo innotuisse nobiles critici intulerunt, quia ejus locutiones et periodos synodus Toletana prior, Romanique pon- tiflces in prefessionibus (idei smulati sunt; etl nonnisi ex eodem Symbolo quod jam ante rece- ptum esset, Avitus Viennensis, Vigilii equalis, alicubi scribebat: De divinitate Spiritus. sancti, 213 quem nec factum legimus, nec genitum, uec creatum, Deus est, etc. (a). Nec cuiquam negotium facessat, quod Nestorii et Eutychis hazreses ea prius pes- sundatze essent, quam ipsarum auctores emerge- rent. Alibi siquidem ostensum fuit sanctos Patres, qui contra Apollinarium calamum strinxerant , disertissimis etiam verbis amborum impielates proscripsisse. Prater Nazianzeni epistolas ad Cle- denium, quz hoc diserte testantur, juvat bic do- ctoris Latini testimonium afferre, Ambrosii scilicet, qui lib. De incarn. Dom. sacram., cap. 6, ita loqui- tur: ΕΙ hos. igitur, qui in phaniasmate Dominum senisse praedicant, et illos condemnare debemus, qui adversa erroris. liuea non unum eumdemque Fi- liwm Dei dicunt : sed. alium esse qui ex Deo Patre naius sit, alium qui sit. generalus ex Virgine ; cum evangelista dicat, « Quia Verbum caro facium est, » s4 unum. Dominum Jesum, non duos crederes. Pau- cis interjectis: Emergum alii, inquit, qui carnem Domini εἰ divinitatem dicant unius esse naturc..... Deinde cum isti dicant, quia Verbum in carnem, ca- pillos, sanguinem et ossa conversum est, el a pro- pria natura [X] mutatum est, datur illis locus, ut infirmitatem carnis ad infirmitatem divinitatis que- dam [αεία divine nature mutatione detorqueant. Propter primum itaque errorem dicitur in Sym- bolo : Qui licet Deus sit et homo; non duo tamen, sed unus est Christus. Propter secundum : Ünus autem non conversione divinitatis in carnem ; sed assumptione humanitatis ἐν Deum ; unus omnino Ron con[usione substantie, sed unitate personc. lu baeresi Apollinaristarum observavi frustra Peta- vium ex quodam Theodoreti loco sibi finxisse Apollinarium utramque illam impietatem docuisse: sed illum potius priorem attribuisse Catholicis, ac si duarum naturarum integrarum professione duplicem Christum facerent. Hic addo perquam verisimile esse criminationi buic ansam praebuisse Diodorum Tarsensem, qui hereticum hunc arden- tius aliis impugnavit, ita ut supersint hodie fra- guenta non pauca librorum Apollinarii contra Diodorum. Atqui nemo ignorat Diodorum Tarsen- sem 4 quinla synodo damnatum fuisse tanquam Nestorii przcursorem. Propter hanc autem Apol- linarii obtrectationem in Symbolo subjungitur: Nam sicut anima rationalis et caro unus est homo ; ita Deus εἰ homo unus est Christus. Eodem modo disputat Augustinus epistola 157, Ad Volusianum , cap. 9: Nam sicut in unitate personam anima uni- tur corpori, «l homo sit; iia im unitate persone Dens unitur homini, ut Christus sit. Imprimis vero sanctus doctor exemplum hoc adhibet iu Enchiridio, ubi incarnationem Demini adversus quascunque bxreses edisserit. Quod quidem simile, quo Theo- logus etiam aliique Patres Apollinaristas confuta- rant, tanti posthac non fecerunt insequentis, scu 5 Joan. 1, 14. (a) Yide Baluzii Miscell. t. 1, p. 361. DISSERTATIO I. 21i quinti szeculi desinentis doctores, ut illud in ex- positione fidei insererent, cum Monophysitas, Se- vero presertim duce, eo vehementius contra Ca- tholicos pugnarent, ut unam in Christo naturam esse ex deilate et humanitate compositam evince- rent. Quinimo omnes ingenii vires explicare coacti sunt, ut varias discrepantias reperirent inter unio- nem deitatis cum humanitate in Christo, et unio- nen: animes cum corpore in homine. Syubelum porro, quod Athanasii dicitur, Graeci tandem ob praefixum tanti doctoris nomen a Latinis accipere non dubitarunt, sed ab interprete Graeco corru- ptum fuit, vel postinodum saltem abrasum, ubi de Spiritus sancti processione sermo est. Nam pro lis verbis, qua tritam Ecclesiarum nostrarum doctrinam referunt, Filius a Patre solo est : et, Spiritus sanctus a Patre et Filio, ec., ita. legunt : 'O Υἱὸς ἀπὸ τοῦ Πατρός ἐστιν ^ Filius α Patre est, etc , τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον ἀπὸ τοῦ Πατρός ἐστιν ' Spi- rilus sanctus a Patre est. Intetpretis audacia, vcl falsimonium satis superque arguitur, ex eo quod expositionem hanc fidei acceperit a Latinis solis, apud quas dudum ante in usu fuerat, quam Grzcis innotesceret ; adeo ut nostrates adversus ipsos ejus auetoritate certaverint, ubi primum de Spiri- tus sancti processione inter utramque genlem disputari ccpit. ΧγΙΙΙ. Monachi de moute Oliveti prxter Fidem sancti Athanasii, homiliam laudant sancti Gregorii, quam nobis, inquiunt, filius vester dominus Carolus imperator dedii, in parabola Octavarum Pascha. Quibus verbis nullus dubito, quin significent sibi traditam a Carolo fuisse collectionem homiliaruim, ceris quibusdam anni diebus et celebritatibus recitandarum , quam Paulus Diaconus ipsiusmet imperatoris jussu congesserat. Nam in hac Colle- ctione homilia illa Gregorii quam citant, reperitur pro die ectava Paschae. Addunt : Et in Regula san- cti Benedicii, quam nobis dedit filius vester domnus Carolus, que habet fidem scriptam de sancta et in- separabili Trinitate : « Credo in Spiritum sanctum verum Deum ex Patre procedentem et Filio. Nibil ejusmodi habetur hodie in Regula sancti Benedicti. Arbitror professionem hanc (idei appendicis cujus- dam instar fuisse, quz postmodum regulz sub- nexa sit, a monachis recitanda. De Dialogo, utique Gregorii Magni quem subinde proferunt, suus brevi dicendi locus erit. | XIX. Jurgium Photius instaurat. — Sopitam litem pervieaciori postea furore Constantinopoli Photius excitavit, ubi primum accepit se proscriptum Roms a Nicolao 1 fuisse tanquam sedis alterius, Ignatii scilicet, invasorem. Classicum hie cecinit data epistola ad Orientis patriarchas. Tractatum etiam edidit adversus Latinorum dogma aliosque eorum mores, cujus nonnulla fragmenta passim 215 exstant in operibus Leonis Allatii. [n primis vero Michaeli imperatori et Dasilio Cxesari persuasit, ut decretum de fide emitterent, quo Latinorum de Spiritus sancti processione doctrina, presbytero- rum Romanorum vita οφ]οῦς, jejunium Sabbati, et alia ejusmodi discipline nostre capita , acriter perstringerentur. Nulla quidem hujus decreti me- moria superest apud Grecos, solusque Ratlram- nus Corbeiensis monachus, testis locuples est, dalum illud esse ab imperatoribus Micbaele et Ba- silio; quippe quod quatuor libris dedita opera confutaverit : Oppositorum, quibus Michael et Basi- lius Grecorum imperatores Romanam Ecclesiam in- famare conantur (iuquit Rathramnus initio libri primi) tel falsa, vel haretica, vel irreligiosa fore cognoscuntur. Libro 1, de iisdem ait: Videmus lai- €os conira cunctas ecclesiasticas regulas venire, de- εγεία fidei fidelibus imponere, et quibus licitum non est ullo super ecclesiastico jure prater episcoporum consultum statuta constituere, leges ipsi fidei con- dere, el secundum sua decreta alii in communionem recipiuntur, alii removentur. Decretum hoc a Nico- lao ad Galliarum episcopos missum esse colligere licet ex epistolo Hincmari ad Odonem Belvacen- seni : Domnus Apostolicus, inquit, communiter nobis el aliis episcopis regni domni nostri Caroli, episto- lam misit, in. qua continetur quod Graci tam Eccle- siam Romanam specialiter, quam omnem generaliter, que lingua Latina utitur, conantur reprehendere , quia jejunamus in Sabbatis, quod Spiritum sanctum .ex Patre Filioque procedere dicamus, cum ipsi hunc tantum ex Paire procedere fateantur. Dicunt preterea nos abominari nuptias, quia presbyteros sortiri con- juges inhibemus : quod tamen chrisma nos ex aqua fluminis conficere fallaciter arbitrantur, reprehen- dere nihilominus moliuntur : eo quod octo hebdoma- dibus ante Pascha a carnium, et septem hebdomadi- bus a caseiet ovorum esu more suo noncessamus, etc. Atjui hec ipsa capita sunt, propter. que Ra- thramnus narrat, imperatores Grecos conatos esse Romanam Ecclesiam infamare. (X1] Addit uterque, quod legatos Sedis apostoliez recipere noluerant. XX. Quod vero ad Photium attinet, in libris iu quibus de Spiritus sancli processione disputat , vix unius Ecclesi: doctoris sententiolam profert ; tametsi plurimos, imo omnes, pro se stare affirmet : sed immania convicia merosque paralogiamos contexit, qui perinde recta feriant zternam Spiritus sancti per Filium processionem, quam Joannes Damasce- nus multis in locis aguoscit secundum priscorum Patrum traditionem. Nesciebat vir eruditissimus, si- ve Spiritus sanctus ex Patre solo procederet, sive ex Paire et Fiiio, perinde perfectam fore ejus pro- ductionem , perinde simplicem ejus hypostasim ; quia una Patris et Filii indivulaa et simplicissima essentia, substantia, virtute, vitalique actio- je producitur, absque successione ulla : mi- nime absonum esse proprietatem eamdem, ex iis quas motionales vocant , duabus personis conve- DISSERTATIONES DAMASCENICE. 216 nire) quandoquidem Pater οἱ Filius Spiritum san- ctum mittant, non vero Spiritus Patrem et Filium. Diximus supra, secundum sancti Gregorii Theologi doctrinam, eatenus distingui Spiritum a Patre et Filio, quatenus ad utrumque refertur; eam vero relationem in processione fundari. Cum igitur dis- tinguatur ab utroque, oportet ut utrumque au- ctorem sui agnoscat. Utrumque Photii librum contra Latinos cum aliis quatuor contra Manichaseos, ipsi Photio tribuit et vindícat Colbertinus codex nongentorum annorum, ut et Euthymius in Pano- plia, cum in quibusdam mss. non sine Grzculo- rum fraude, Metrophanis Smyrnsi , hominis ea- tholicze unitatis, et ut Ignatianze causz defensoris invictissimi nomen praeferat. Confutationes vero argumentationum Photii legesis apud Joanmem Beccum [. 1 De unione, t. lU Grec. orthod. Georgius Scholarius in opere priori De processione Spiritus saneti contra Latinos, cap. 4, ingenue fatetur Pho- tium non catholice fidei studio, sed animo scin- dendi Ecclesias, disceptationem hanc iniisse : O0 γὰρ αὐτὸς xaX διελεῖν τὰς Ἐκκλησίας προῄχθη, χρώ- ματι τῇ διαφορᾷ τῆς δόξης χρησάµενος, xai πάλιν τὰς τῶν Ἐχχλησιῶν συµθάσεις μισθὸν ἀπέδωχε τῶν ἰδίᾳ συµφερόντων αὑτῷ' Hic enim et dividere Ecclesias aggressus, pretextu differenti dogmatis, rursum Ecclesiarum con[ederationes ob sua propria commoda pretio nundinatus est, ut majori malo mi- nus sibi mercaretur. XXI. Epistola Joannis V111 pape conficta a Pho- tio. — Enimvero Photius recuperata sede ex qua detrusus a concilio viii fuerat, ne injuria Roma- nam Ecclesiam lacerasse putaretur, tantum po- tuit apud populares suos, ut eis persuaderet, a Pontifice Romano Joanne VIII, non modo vocem Filioque repudiari, verum et ipsummet dogma. Epistolam composuit tanquam ad se scriptam a Joanne papa, in qua uti divine fidei et paterna- rum tradilionum eversores condemnantur qui Symbolo hoc verbum addiderunt : Παραδάτας τῶν θείων λόγων κρίνοµεν, xal μεταποιητὰς τὰς Oco- λογίας τοῦ Δεσπότου Χριστοῦ καὶ τῶν λοιπῶν Ila- τέρων. Àtque in subsequentibus ita loquens pon- tifex inducitur : Rationi congruere nobis visum est, ne violenter aliquis a nobis additamentum illud omit - tere cogatur, quo Symbolum auctum fuit, sed potius pru«entia et - mansuetudine preparare illos, pau- latim ad monentes ut α blasphemia recedant, ἆττο- στῆναι τῆς βλασφηµίας. Quis sanus concedat ponti- ficem, blasphemum censuisse, quod ipsein ordi- natione sua semel iterumque confessus fuerat, se- cundum pristinum morem, cujus certiores facti sumus ex quo liber diurnus Romanorum pontifi- cum a Garnerio editus fuit? Hzc plane vaferrimi illius falsstoris Photii stylum et calamum referunt. Esto enim tunc temporis nondum Rome admissa sit vox Filioque in Symbolo : nunquam tamen hu- jus additionis auctores, ceu vere theologie et fidei subversores Romani pontifices judicarunt : quippe ——" 211 qui apprime noverant, Latinos doctores omnes et theologos, ut de Grecis taceain, id quod vocula ísta efferretur, uno consensu confirmasse. Quapropter Photius litteras istas non citavit in epistola ad episcopum Aquilegiensem, in qua sibi valde ad- blanditur, quod Joannes pontifex per legatos in syuodo Constantinopolitana communionem suam ambierit. Verebatur enim ne fraudes suas Lati- Dus praesul tandem agnosceret. Nec vero hominis versutia et mal» artes pontifici ex toto latuerunt. Auditis enim quaelegati sui in Photii favorem Con- stantinopoli transegerant, falsatasque litteras suas fuisse, universa rescidit quz gestaerant, et psendo- pauiarcham in perpetuum Ecclesie communio- ne privavit. XXII. Dialogi S. Gregorii PP. non sunt a. Gre- cis corrupti. — Ut autem evincatur magis Joan- nem papam non in ea sententia fuisse, sine blas- phemia non pronuntiari Spiritum sanctum esse ex Patre et Filio, addam Joannem Diaconumlib. iv για S. Gregorii, $ 75, ubi sermonem habet de dialogis sancti bujus pontificis, quos Zacharias item papa e Latino in Graecam linguam traustu- lerat, hoc observasse, quod astuta Grecorum per- versitas, in commemoratione Spiritus ex Patre pro- cedentis, nomen Filii suaptim radens abstulerit. At- qui Joanues Diaconus, ita loquitur in opere quod Joanni VIII uuncupabat ; Romanam utique Eccle- siam secutus, cum Photius Latinis objecisset in singulari de Spiritus sancti processione lucubra- tiuncula, Gregorium in Dialogis, ejusque succes- sorem ci interpretem Zachariam, ex Patre solo Spiritum prodire censuisse. Hzc Joannes Diaco- nus scribere ausus non fuisset coram papa Joanne, ipsique dedicare, si pontifex opinioni Photii spe- ciali epistola esset astipulatus. Quod vero spectat ad Gregorii locum, qui habetur lib. n Dialog., cap. 56 ,sincerus dicam, magis arridere lectionem quam praefert Graeca translatio. Latinus contextus ha- bet : Cam enim constet. quia Paracleius Spiritus & Patre semper procedat et Filio, cur se Filius re- cessurum dicit, ut ille veniat, qui α Filio nunquam recedit. Greca vero translatio : Φανερὸν οὖν ὑπάρ- χει, ὅτι τὸ Παράκλητον Πνεῦμα ἐκ τοῦ Πατρὸς προέρχεταν, xal ἐν τῷ Yl διαμένει’ Constat igi- tur quod Spiritus Paracletus. ex Patre procedat, χι] εἰ in. Filio maneat. Cum Gregorius mox in- ferendo subjungat Spiritum a Filio nunquam recedere, ut consentanea sit illatio, videtur om- nino dixisse Spiritum manere in Filio : velut ni- mirum lib. in. Moral., n. 92, ubi loquitur de modo quo Spiritus sanctus in justis babitat, concluden- do ait : Dissimiliter ergo Spiritus in illo (Filio) ma- ret , a quo per naluram non recedit. Caterum sanctus pontifex processionem Spiritus sancti ex Filio profitetur lib. 1 Moral., n. 50, his verbis : Patrem Redemplor exoravit : bene aulem. mittendo Svirilum sanctum, quia se (multi codd. ex se) pro- ced t, discipulorum cordibus tribuit. Et homil. 26 in DISSERTATIO I. 218 Evangelia, n. 2 . Si mitti solummodo incarnari de- beret intelligi, inquit, sanctus procul dubio Spiri- lus mitti nullo modo diceretur, qui nequaquam ἵν- carnatus. est. Sed ejus missio ipsa processio est, qua de Patre procedit εἰ Filio. Sicut ilaque Spiritus mitti dicitur, quiu procedit, ila εἰ Filius congrue mitli dicitur, quia. generatur. Hxc Gregorius, qui- bus nibil conformius dici possit cum theologia La- tinorum. Non enim accipi queunt de processione, quam vocant ad extra ; quandoquidem componitur cum generatione Verbi qua prorsus intranea est. Quocirca dicendo in Dialogis Spiritum ez Patre procedere, et in Filio manere, nullatenus dissense- rit a Vigilio Tapsensi, qui lib. x1 De Trinitate hsec omnia complexus fuerat : Ego credo Filium in Patre, Inquit, et Patrem in Filio, Spiritum quoque sanctum. Paracletum qui. procedit a Patre, εἰ Filii esse et Patris, quiaet α Filio procedit. Et Paulo post : Quod idem Spiritus Filii sit, multis Scriptu- rarum lestimoniis probavimus, et quod totus maneat in Filio : et sicut procedit α Deo Patre, ita proce- dit a Filio, ut tota Triuitas unus credatur Deus. llla itaque Joannis pape ad Photium epistola, qua blasphemie taxatur dogma Latinorum, quamque adeo tantopere jactitant Graci ab boc nebulone schismatico conflcta est una cum actis illius syno- di, quorum suppositionem el falsimonium erudite prorsus et invicte Leo Allatius singulari opere de- monstravit. Nenini Jam non compertum est Pho- tium, virum alioqui eximie doctum, et incredibi- lis ingenii, falsarios omnes artibus et impudentia superasse. XXII. Photio in ordinem redacto a Leone im- peratore, qui Basilio Macedoni parenti suo suc- cessit, inter ambas Ecclesias, Grzcam scilicet et Latinam, pax et concordia perseveravit usque ad tempora Sisinnii 1l patriarchze, qui ab anno 996 ad 999 sedit. Huuc aiunt misisse suo nomine epistolam encyclicam Photii ad patriarchas Orien- tis, »dversus Latinorum de Spiritus sancti proces- sione sententiam : nec tamen vinculum conimuu- nionia idcirco abruptum fuit. Nain Graeci schisma- tici communiter traduit. pacem inter Ecclesias permansisse saltem usque ad Sergium Sisinnii successorem. Hic nimirum cum ejusdem ac Pho- tius generis esset, ipsius quoque erga Romanam Ecclesiam invidentiz heredem se prabuisse non negavero. Verum quod narrant Sergium a Romanorum communione tum descivisse, cum a Christophoro papa Symbolum accepisset adjectio- ne vocis Filioque adulteratum, ipsi se deridendos propinant : quippe cum Christophorus Sergium totis octoginta sex annis antecesseril, Nam Chri- stophorus sedem invasit anno 905, meuse No- vemnbri, eaque detrusus fuit mense Maio insequen- tis auni 904. XXIV. Cur Greci Christophorum papam corru- pii Symboli accusariut.. — Ut vero sequioribus Gracis persuasum sit, a Christophoro nequiss!uio 819 papa iaterpolatum faisse Symbolum, hanc afferre causam possim, quod sub Sergio ΤΠ, qui Christo- phoro ad ordinem redacto successit, disceptatum denuo Homanos inter et Grzcos aliquot fuerit de processione Spiritus sancti. Hoc enim testatum habemus ab Herveo Rhemensi archiepiscopo, in coucilio sus provincie, quod Troslei prope Sues- siones in Galliis sub eodem pontifice Sergio cele- bravit anno 909 : Sane quia nobis innotuit sancta sedes apostolica (inquit cap. 14) adhuc errores blas- phemiasque cujusdam — vigere Photii in partibus . Orientisin Spiritum sanctum, quod non a Filio, nisia Patre tautum. procedat. blasphemantis hortamur. ve- s'ram fraternitatem una mecum, ut secundum admo- nitionem Domini Romane sedis singuli nostrum perspectis Patrum catholicorum sententiis, de divine Scripture pharetris acutas proferamus sagittas | po- tentis, ad confodiendam belluam — monstri rena- scenlis, εἰ ad conterendum caput nequissimi serpen- tís. An Photiani isti litem instaurarint propter vo- cem Filioque Symbolo adjectam a Romano pouti- fice, id certo definiri non potest. Quod si ita. est, perperam Graci causantur, ob additamentum' istud Orientalem Ecclesiam a Romana descivisse ; quan- doquidem hoc ipso tempore, imperante scilicet Leone Sapiente, et deinceps ambz Ecclesia con- junctissima manserunt. Nec Sergius Photii con- sanguineus pacem frangere debuit additamenti il- lius colore, quod decessorum suorum silen- tio et assensu a centum fere annis jam firmatum hiossct. XXV. Sed neque Sergius: Constantinopolitanus boc facinus admittere potuit, nisi saltem trans- acto medio patriarcbatus sui tempore. Nam Pe- trus Antiochenus circa annum 1054 Michaeli Ce- rulario asseveranter ín huuc modum scribebat : Ipse quoque testis. sum irrefragabilis, et alii me- cum plerique ex ecclesiasticis primatibus, sub bea- lissimo patriarcha Antiocheno Joanne , pontificem Romanum, et ipsum Joannem nuncupatum, in sacris diptychis commemorari. Et ante annos quadraginta et quinque Constantinopolim. cum. appulissem | sub δεαία memorie patriarcha Sergio jam dictum pa- pam inler sacra missarum solemnia cum aliis pa- triarchis commemorari audivi. Quomodo vero postea ejus commemoratio erasa sit, et quam ob. causam ignoro. Nicetas Nicaenus Chartophylax, quem Alla- lius (a) Georgio Scholario longe antiquiorem fuisse ait, Sergiani schismatis causam sibi ininime com- pertam fatetur : Licet sub. Sergio, qui Dasilio Bal- garicida imperatore patriarchatum tenuit, schisma dicatur renoratum : ποίαν δὲ αἰτίαν ἀγνο * δοχεῖ μέντοι διὰ τοὺς θρόνους, quam vero ob causam : sed opinor, causa &edium. Alium profert Allatius aucto- rem anouymum, qui perinde dicit &e nescire, num Sergius a Romanis [XIll] defecerit, propter erro- res, an propler. jurium et privilegiorum subreptio- (a) De synod Ριοι., cap. 10. 1 Li DISSERTATIÓNES DAMASCENICA.- nem. Nequaquam vero mentilum esse Michaeicm Gerularium reor, cum Petro Antiocheno scriberet jampridem obliteratum fuisse apud Byzantinos e diptychis Romani pontificis uomen. Quinimo fir- mum satis mihi videtur Euthymii Zygabeni testi- monium, ubi affirmat episcopos Romanos usque ad Sergii Constantinopolitani tempora misisse Symbo- lum ad patriarchas Orientis nulla admistum inter- polatione, ut scilicet innuat discidium sub Sergio incepisse propter adjectam vocem Filioque. Hoc in Panoplía scripsit Euthymius titulo 15, qui est con- tra Latinos de processione Spiritus sancti, ubi Photii et a'iorum paralogismos recitat : sed in edi- tione Latina consulto totum hoc caput omissum fuit. Vivebat Eutlymius initio duodecimi, centesi- mo circiter anno ab obitu Sergii. Nihilominus Leo Allatius addubitat num Sergianum schisma duraverit usque ad Cerularii pontificatum, affert. que auctorem anonymum libelli De translationibus episcoporum, affirmantem septemdecim patriarchas, qui Photio usque ad Michaelem Cerularium succes- sere, cum [talis communionem habuisse."Oct πάντες οὗτοι, χωρὶς Κηρουλαρίου, χοινωνοὺς εἶχον τοὺς "Isa- λούς. Narrat insuper ex Glábro Radu!pho monacho Cluniacensi, qui hac ipsa zíate scribebat Eusta- thium archipreshyterum Magna ecclesiz, qui post Sergium patriarchatu ab imperatore Basilio Bulgari - cida donatus fuit, et alios Grxcos Romx missos cum muneribus, atque a Pontifice Joanne XIX ῥρο- stulasse, uti liceret Constantinopolitanam Eecle- - &iam in suo orbe, veluti Romanam in universo, tni- versalem appellari : Joannem perpensasse clancu- lum concedere quod petebatur : fuisse vero deter- ritum gravissimis litteris Willelmi abbatis mona- sterii Sancti Benigni Divionensis. Quod si ita est, colorem tantum interpolsti Symboli Sergius obten- derit, ut Ecclesiarum pacem rumperet ; reipsa au- tem propter jura et privilegia desciverit, uti recte anonymus schismaticus, quem ex Allatio supra ci- tavi, suspicatus est. Quidquid id est, certissimum est, dudum ante quam Humbertus et Fredericus cardinales, ac Petrus Amalphitanus legati a Leone IX missi essent Constantinopolim ad schisma com- pescendum, additam in Symbolo Rome fuisse vocem Filioque. Ipsi namque in charta ezcommtni- catoria, de Michaele Cerulario, ejusque sequacibus scripserunt : Sieut Pneumatomachi εἰ Theomachi absciderunt a Symbolo Spiritus sancti processionem. Quibus plane verbis indicatur nequaquam recen- tém) fuisse adjectionem ; quin potius vix ullam tunc temporis superfuisse memoriam, a quonam pontifice recepta esset. Quocirca de hujus inter- polationis auctoribus nobis est pensiculatius inqui rendum. XXVI. De adjecta Symbolo vece FitoQUE quan- donam facta sit, — S. Thomas in Summa theolo- gica (b), vocem Filioque Symbolo censet additam (b) Part. 1. 391 DISSERTATIO I. in quodam concilio generali. Non defuerunt ex re- erntioribus, cum Latinis, tum Grecis minime schismaticis , qui a Patribus concilii secundi, quod Constantinopoli celebratum est , Symbolum editum esse asseverarent, cuin hoc membro, Qui ex Patre Filioque procedit. Hujus opinionis fuisse vidctur Hombertus cardinalis cum sociis, qui Grzcos insi- mularint labefactati Symboli abscissa processiune Spiritus sancti. Josephus Methonensis episcopus el Simeon, qui post captam urbem a Turcis Con- stantinopolitanus patriarcha fuit, propter auctori- latem Alexii cujusdam, vel, ut alii volunt, Georgii Aristeni, existimarunt additionem esse factam a Da:m2aso papa in synodo Romana. Allatius Ariste- num hunc illum esse putat, cujus exstant com- mentarii in canones, quique sub Alexio Conneno claruit. Verum Aristenus, quem: Josephus et Si- meon citant, erga Latinos se canonista illo pro- pensiorem prodit. Emmanuel Calecas, tum subinde Julianus cardinalis, et Andreas Colossensis in con- cilio Florentino, ex epistola sancti Maximi ad Ma- rinum presbyterum intulerunt, ante sextam syno- dum insertam fuisse Symbolo vocem Filioque. Quod tamen nec annuit sanctus confessor, sed solummodo in synodicis Romani pontificis cxpres- 82m fuisse processionem Spiritus sancti ex Filio. Nam ex libro diurno "Romanorum pontificum ap- paret eos in duplici professione fidei, processionem Spiritus sancti tam ex Patre, quam ex Filio, tune temporis in ordinatione sua praedicasse; licet Symbolum Constantinopolitanum ab omui addita- tamento purum servarent. Quinimo in litteris communionis qua supersunt hodie, usque ad tem- pora Leonis ΙΧ, tam Romani papa , quam alii pa- triarcba Symbolum illud omiserunt, aliasque fidei expesitiones et formulas verbis tenus diversas ejus :loeo contexuerunt. Illis tamen Bellarminus favet lib. n De Christo, cap. 22. Martinus Polonus in Chronico ubi de imperio Constantini et [renes, ait : Horum imperii anno octavo facta est secunda synodus in Nicea, ubi adfuerunt trecenti et quin- quaginta Paires, in. qua affirmatum. est. Spiritum sanctum ex Patre εἰ Filio procedere. Locum hunc Historie Martiniane citavit Julianus cardinalis in eoneilio Ferrariensi, quando protulit codicem an- tiquissimum auctorum septima synodi, in quo Sym- bolum cum articulo processionis Spiritus sancli ex Patre εἰ Filio legebatur. Pithasus vero potiorem esse judicat auctoritatem translationis Áctorum istius synodi Nicenz, quam Anastasius Dibliothe- carius sub Joanne VHI adornavit, cujus translatio- nis codex apad nos antiquissimus, inquit, nihil tale contineat. Et merito plane, quia nec sub Leone lll, decessore Adriani I, sub quo concilium septiinum coactum est, istec additio recepta erat, veluti in superioribus ostensum fuit; ino nec Photii evo Romani pontifices eam approbaverant. In actis euim pseudosynodi Photianz narratur apocrisia- Γιοῦ Romanz sedis omnino alienos fuisse a susci- pienda adjectione in eo Syamboli loco, ubi proces- sio sancti Spiritus ex Patre declaretur, ut παρα- θλαθέντων εἰς τὸ, Ex τοῦ Πατρὸς ἐχπορευόμενον. Insuper Joannes VIII, epistola, quam, velut ad se datam, Photium |XIV] confinxisse diximus, indu- citur asseverans, nequaquam Romanis interpola- tionem hanc probari, seque daturum operam , ut Occidentales alii eam ex Symbolo auferant. Ad bec ipse rursum Photius tractatu quem de proces- sione Spiritus sancti scripsit contra Latinos, tem- pore Nicolai I, pape, haud obscure indicavit non« dum lunc receptam adjectionem a Romano pontifice, tametsi dogma teneretur. Verba ejus exscribo, uti referuntur apud. Leonem Allatium in Exercita- tionibus contra Creyghtonum : Οὐ γὰρ ἐθάῤῥει γυμνῇ τῇ χεφαλῇῃ πρὸς τὰ χάλλιστα παρατάττεσθαι’ ἁλλ᾽ οὐδὲ τὸ φρικτὸν τῆς πίστεως ἀνὰ χειλέων &náv- . σων περιφἐρεσθαι, προχάλυµµα τῆς γνώμης θέµενος τὸ ῥηθὲν θεοσεθέστατον xal φιλοτιμώτατον ἔργον τῶν Ἐχκλησιῶν, περιέχειρέ τε xal ἐλυμήνατο' Ne- que enim aperto capite contra: optima, Deoque gra- tissima niti audebat (papa Nicolaus), sed nec tre- ssendum fidei (Symbolum) quod in ore omnium cir- cumferiur, sententie sue legumentum. prelexens, predictum illud piissimum et maxime honorandum opus ationdit αμί laesit. lloc est intactum et inte- grum servavit, quemadmodum sui decessores Leo Ifl et Benedictus. Denique in epistola ad epi- scopum Aquilegiensem , quam scripsit postquam Constantinopolitanum thronum denuo occupavit, testis est locupletissimus, non pontilices Romanos, sed quosdam duntaxat ex Occidentalibus interpola- tioni favisse, τινὰς τῶν χατὰ Δύσιν, affirmatque se- dem apostolicam hujus criminis ream non esse. XXVII. Adjecta voz FiLioQuE primum ab Hispanis. — |n Occidente quidem multis in provinciis et re- gnis jampridem usus invaluerat , canendi in missa Symboli cum vocula Filioque : hujusque addita- menti primos auctores fuisse Hispanos ferunt, quo tempore Gothi ejurata heresi Ariana catliolicam fidem professi sunt. Regnante Recaredo celebrata est synodus Toletana tertia anno 589, in qua rex in allocutione ad Patres concilii, de Spiritu sancto dixit : Spiritus eque saucius eonfitendus. a nobis et predicandus est a Patre et Filio procedere, et cum Patre et Filio unius esse substantie. Deinde re- citavit fidei forinulam Niczenam, moxque Con- siantinopolitanam cum his verbis, Qui ex Paire Filioque procedit. Patres vero anathematigmos edi- xerunt, quorum hic tertius fuit : Si quis Spiritum sanctum noms credit , aut non crediderit α Patre et Filio procedere, eumque non dixerit co«ternum esse Patri et Filio et coequalem, anathema sit. Denique, ut Gothica gens sanctze Trinitatis (idem veram fir- mius retineret, sancitum fuit, Ut omnes llispania- rum et Gallice (lege Gallecia) Ecclesie reguium lane servent , ut omni sacrificii tempore (ad) communi- cationem corporis Christi vel sanguinis juxta Orien- taliun Patrum | morem. — unanimiter clara voce ?93 sucrutissimum recenseant Symbolum ; Constantino- politanum utique, et cum vocula Filioque, quam decretis suis confirmarant. ldem Symbolum perinde recitatum fuit in conciliis, Toletano octavo, anno 655; Emeritano, anno 666; Toletano duodecimo ac decimo terio; Bracarensi quarto, et Toletano decimo quinto. Hispanos Galli nostri zmulati sunt : qua vero etate, haud satis liquet. Doctissi- mus Pitheus ex auctoritate Walafridi Strabonis ostendit, anno 794, in concilio Francofordiensi fuisse preceptum ut Symbolum in missa canere- tur, propter Felicis et Elipandi episcoporum Hi- spanorum errores Nestorianis admodum affines. Verum aliquot annis antequam hzc synodus coge- retur, Paulinus Aquileiensis in Forojuliensi conci- lio anno scilicet 791, dixerat : Propter eos qui susurrant Spiritum sanctum solius esse Patris, et a solo Patre procedere, additum est : « Qui ex. Paire Filioque procedit. » Ex quibus verbis colligi po- fest adjectam Symbolo vocem lianc in Galliis fuisse, postquam auditum est Grecos negare Spi- rium sanctum ex Filio procedere; ac proinde forsan in concilio Genethliacensi, de quo antehac dictum est. Nam prater Grzcos, seu Monothelitas, seu potius [conomachos, ab aliis nusquam assertum erat ex solo Patre secluso Filio Spiritum sanctum ortum habere. Fratres Przdicatores, qui tractatum De causis schismatis Grecorum, quem Stevartius in Collectaneis edidit, conscripsere, hunc quoque discidii pretextum Grzcos obtendere solitos refe- runt, quod non fuerint vocati ad concilium Ultra- montanum , quando illa dictio fuit apposita. Atqui nomine concilii Ultramontani quispiam fortassis in- tellexerit plenarium aliquod concilium, quod fuerit in Galliis celebratum. Quidni vero Graci, aut etiam Praedicatores Uluramontanum concilium ap- pellarint quodvis aliud in Italia habitum, in quo tnties decantatam dictionem approbatam adjectam- que Symbolo fuisse autumarent. Porro non solum Galli seculo nono, verum etiam Hispani, Germani, ει czeterze nationes quz Regibus Francorum pare- bint, Symbolum eo additamento auctum accepe- runt. Cum itaque ex iis gentibus episcopi et pre. sbyteri quidam ad Bulgaros erudiendos perrexis- sent, hi neophytis suis Symbolum sic interpolatum tradidere, Nam Photius ipse in epistola ad patriar- chas testatur (a) immutationem banc sibi inno- tuisse ex iis. qu: Latini episcopi Bulgaros edocue- rant : Hanc impietatem illi tenebrarum episcopi, una cum illicitis aliis apud gentes disseminabant." Ηλθεν ἡ τούτων φήµη πρὸς τὰς ἡμετέρας ἀχοάς' Harum rerum fama pervenit ad aures nostras. Ex. iis itaque que apud Bulgaros geri acceperat, intulit eadem Rome usu recepta esse, deque universi indiscriminatim Occidentis Ecclesiis affirmavit, Sacrosancium Sym- bolum, quod ab omnibus cumenicorum conciliorum calculis. confirmatur, εἰ vim obiinel irresistibilem, (a) Epist. 2. DISSERTATIONES DAMASCENICJE. - 231 sensibus spuriis et verbis ascititiis , summa temeri- tate. fuisse αὐ ipsis adulleratum. Postea. vero sub Joanne VIII dictuin mutavit, ut in anterioribus os- tensum fuit. XXVIII. Quando adjecta vox FiLioQuE fuerit a Ro- manis, — At vero adjectam Symbolo voculam Fi- liogue eo annorum spatio, quod a Photio ad Mi- chaelem usque Cerularium effluxit, minime dubium esse debet, propter criminationem Humberti car- dinalis et sociorum ejus legatorum, qua, ut supra retulimus, Graecos insimulavit abscissz ex Symbolo processionis [XV] Spiritus sancti. Verum obscu- rum est, quisuam ex Romanis pontificibus | adje- ctionem toties decantatam admiserit. ld doctissimus Pagius aliique viri eruditi non credunt ante conti- gisse, quam Symbolum Romae cani ceptum sit : hoc est ante annutn. 1014, quo Henricus imperator apud Benedictum VÍII papam egit, ul ad publicam Missam in ecclesia Romana Symbolum concinere- tur, quemadmodum in Germania jampridem soli- tum erat (hb). Id nonnisi zgre imperator obtinuit» Romanis presbyteris minime probantibus concini Symbolum fidei in Ecclesia sua, qus in nullius er- roris suspicionem hactenus venerat. Quocirca Ba- ronius el Spondanus aiunt : Ρἰαεεπί istá : sed mo- bis gratius, sí venerande antiquitati annorum mille magis delatum esset, quam movitati. lec Romse gesta sunt postremis annis Sergii Constantinopoli- tani, qui sedit ab anno 999 ad 4019. Quamobrem si verum est quod Grzci tradunt, tempore Sergii ad- missam Romz fuisse interpolationem Syimboli, sa- tis probabile fuerit Benedictum papam, admittendo ritum recitandi in missa Symboli, quem Galli et Ger- mani servabant, hoc ipsum symbolum cum declara- tione quam illi Symbolo addiderant , perinde admi- sisse. Huic tamen eonjectationi videtur obesse, quod ab anno 1014 qui Benedicti Octavi tertius fuit, usque ad annum 1019, quo Sergius Constantinopolitapus obiit, nullus alter Romanum thronum conscendit, A nullo igitur hujus temporis Romano papa initie sui pontificatus Symbolum Roma in Orientem mitti potuit. Difficultatem auget presbyterorum Roma - norum Henrico imperatori responsio , qua Symbo- lum apud se cani non posse causabantur, quod in- temeratau fidem Ecclesia sua conservasset : quanto magis obsistere debuerunt, ne Symbolum ipsuin vel unica vocula, quamlibet pia et rectx fidei de- claratoria, augeretur, juxta ac Leo Ill sanxerat. Idque eo magis quod Rufinus testatur Symbolum apostolicum Romz olim perseverasse sincerum absque ulla additione, quia meque heresis ulla. ibi sumpsit exordium, inquit, et mos ibi servatur. anti- quus. Quse quidem ipsissima ratio est, propter quam Ecclesie Romans sacerdotes sub Benedi- cto VIII alienissimi quoque fuissent ab admittendo adilitamento vocis Filioque. Nihilominus conceden- dum est quempiam saltem e pontificibus, qui Be- (^) Beruo Aug. lib. De reb. ad miss. spectantibus 225 medicto Vlll usque ad Leonem IX auccessere, ad- jectioni tandem consensisse. Hugo Etherianus (a), qui szeculo sequenti pro Ecclesia Latina contra Gracos scripsit, id factum esse ait ia frequenti episcoporum et cardinalium οσα. Itaque si Con- slantinopolilana , inquit, Nicemuo adjecit Symbolo tin. Spiritum Dominum εἰ vivificantem, et ex Patre procedentem ; » si. Chalcedonensis synodus quoque Constantinopolitane adjecit Symbolo, « perfectum in dieinitale, εἰ perfectum in humanitate, εί, consub- slautialem matri secundum humanitatem , el consub- stantialem Patri secundum | divinitatem, » et alia quedam, uli dictum est, nulla insimulatione, nulla reprehensione, nulla calumnia nolandus est anti- quioris Roma antistes, quod causa interpretationis dictionem unam (dico autem, « ex Filio procedere Spi- rium sanctum » ) sanctorum quamplurium episcopo- rum, scientissimorumque cardinalium consensu ha- bito apposwerit. Cujus rei fides sit penes auclo- ren. XXIX. Additamenium Symbolo factum schismatis pretexius, non causa. — Nibilominus haec additio, occasio, seu praetextus fuit firmandi perpetui illius schismatis, quod Michaelis Cerularii artibus alias ob eausas sancitum fuerat. In eis vero quae tum ipse Cerularius , οἱ Leo Acridanus, tum etiam Nicetas, $ Στήθατος, Stethatus (Pectoratum nostrates dicunt) adversus Ecclesiam Romanan scripsisse feruntur in epistolis Leonis IX, et in libris Huumberti cardina- lis, ne verbum quidem reperire est de processione Spiritus sancti : sed Cerularium aiunt , cum nova molitione tentasset Romani poniificis assensum eripere (b), αἱ ratus sibi in posterum esset pa- triarchze cecumenici titulus, sibique alii patriarchae Urieatis Alexandrinus et Ántiochenus subjicerentur, aperta perseculione sic in Latinorum Ecclesiam exarsisse, ut anatbematizare non timuerit omnes qui sacramenta aütrectant ex azymis. Atque id perspicuum fit ex epistola Petri Antiocheni ad Do- minicum Gradensem, ubi ait : Non adeo pre[racte, ut scripsisti, sanctissimus patriarcha Constantinopo- litanus vestram existimationem invadil, vosque appel- lat χαχοδόξους, male sententie homines ,.... sed in hoc solo, ἑνὶ δὲ µόνῳφ τούτῳ, v08 caspitare , nimis rum in az:ymorum oblatione, graviter (ert. Postea vero, cum Michael Cerularius denuo ad Antioche- num scriberet, eum adhortatus est, ut perinde de- Sceret a Romanis, ac prima vice ceu grave cri- men allegavit additam Symbolo vocem Filioque : quod quidem additamentum Pelrus etiam. impro- bavit. Hoc etiam tempore Pectoratus sermonem contra Latinos cdidit de processione Spiritus san- eti, cujus fragmenta refert passim Allatius. Puta- verim ego, idcirco Michaelem, Leonem et Stetha- tum non statim iupegisse Romanis dicam propter hoc dogma , quia Constantinopoli nondum consti- terat summos pontifices perinisisse tandem ut in (a) Lib. 11, cap. 16. (bi Leo IX, 1, 6, 7. DISSERTATIO I. 226 Symbolo diceretur, Qui ex Patre Filioque procedit» donec legati Leonis in libello excommunicationis Graecos accusaverunt abscissi e Symbolo hujus ar- ου]! : adeoque tractatum Pectorati De Spiritus sancti processione, editum fuisse post discessum Humberti aliorumque legatorum. Atqui certum est epistolam ad Petrum Antiocheuum a Cerulario scriptam fuisse post obitum Leonis papa. XXX. Vera schismatis Grecorum causa disqui- ritur. — Pudet hic refellere quosdam schismati- cos, qui synodum universalem Constantinopoli coactam fuisse finxerunt, in qua Romanus ponti!ex a communione extorris factus sit. Nulla siquidem apud ullum hujus avi scriptorem ejusmodi con- cilii mentio est, Petrum Antiochenum in responso- riis ad Cerularium litteris adjectionem Synibolo factam a Latinis improbasse noviunus : ipsum vero Byzantium ad generale concilium convenisse ine- rum mendacium est. Synodum quidem adversus Humbertum et alios sedis apostolica legatos con- vocavit Cerularius; at parlicularem , cujus |XVI] decretum cum nominibus episcoporum viginti qui adfuerunt, Leo Allatius edidit dissertatione secunda De libris ecclesiasticis Grecorum. Constantinus Monomachus, qui tunc temporis imperitabat, fir- mando sclhismati haud parum favit. Licet enim legatos Roinanos benevole exceperit, defenderitque ab insidiis schismaticorum, et librum quem Nice- tas contra Latinos scripserat de azymo, de Sab- bato, et de nuptiis sacerdotum, ignibus addixerit ; attamen ubi, auxilio quod contra Francos sive Normannos qui Calabriam debellabatit, a. pontifice postularat, se frustratum intellexit, patriarchae de- fectionem approbavit. Id tradit Georgius Meto- chita, vir plane doctissimus, Oratione prima histo- rica de dissidio, cujus hoc fragmentum Leo Alla- tius (c) recitat, quod, omisso brevitatis causa cor- textu Graeco, describere operz pretium duxi. Con- slantinus imperator ad senioris Rome Pontifice.u mittit, injustitiam (Roberti Comitis) accusans, qui sua iyrannorum more occupasset, et ab eo quoquo modo vindictam exposcens, tanquam et qui proximus illi esset, qui injuriam fecerat, genere ltalo, et a quo ad omnia obedientiam exigere posset. Et hac quidem Ausonii imperii moderator. (Qui vero co tempore Ecclesie Romana praeerat, cum circa postu- lata, quam ut par erat segnior dilaticuibus uteretur, et, ut mihi suadeor, ob quasdam qua pracesserant causas, uli inler praesules et. imperatores evenire solet, εἰ inter eos potissimum, quibus alterius doni- natus in suspicione est, el pluribus interdistinguun- lur consuetudinibus , εἰ quos locorum intervalla dis- criminant, furorem. imperaloris succendit, qui rebus suis auxilia poscebat, et ope quam nihil hesitars. ex- spectabat, prorsus frustrabatur. Quare rursus unius Christi corporis Ecclesie sectiones agitantur, εἰ po- pulorum Christianorum separatio denuo constituitur, (c)Lib. adv. Hotting., p. 421. 221 ac pre aliis, qui tum patriarchale solium tenebat , Michael cognomento Cerularius, operi manus dat, qui ei mullum ante tempus a. papa. sese abacindere meditabalur , ut ipse sibi soli primatum usurparet, qui uti optabat non concedebatur , dum und cum illo communio procederet, et quoquo modo ab alio judicari egre [ferebat , atque intolerabile ducebat. Circumfer- tur etiam sermo, eum stultis imaginationibus (retum, in id [acinoris adductum, cum vellet eque ac ille rubris indumentis uti. Tum vero quod animo con- ceperat parturiens, viz oblata sibi occasione, ut in lucem feium ederet, cum et imperatoris adversus pa- pam indignatio exorla esset, tumens impetu ferebatur in unione utriusque Ecclesie dissolvenda, et qua sy- nodus , ut. dictum est , tot presulum congressu cele- brata, dum primum locum obtineret Photius, non firmavit, asiruens. et. corroborans omneque enatum inter eos scandalum dirimens canonicis decretis : heec commemoratus Cerularius jure patriarchali presidens, εἰ occasionem arripiens, innovavit et confudit , non ezamine, nom Iribunalibus, non sermonibus, non congregalionibus, sed solo mandato principis, cum re- liquis qui sub se erant presulibus , numero equidein pusillo restrictis, nomen pape ipso facto erasil, inde dissensionem molitus. XXXI. Monomachum 4 Leone IX auxilium con- tra Francos, seu Robertum comitem postulasse , nec obtinuisse, scribit Cerularius in epistola a4 Petrum Antiochenum. Verum, dum Argyrum ducem exercitus imperatoris perduellionis reum gratis peragit, consulto reticet Leonem ab Argyro sollicitatum cum exercitu ex adverso Gallorum seu Normannorum stetisse (a), ut libertatem Itali: con- cilaret, οἱ Gracis pristina ditiones restituerentur, papamque bello captum esse a Normannis an. 1055, atque adeo penes ipsum non fuisse quod profligatis Graicorum rebus opem ferret. Ad Argyrum quod spectat, Guillelmus Apuliensis testis est locuples eum nihil non tentasse ut pontificem ad belluin redintegrandum adduceret. Imperatorem auxilio non impetrato , Ecclesiarum discidio quod Michael Ce- rularius molitus erat , tandem favisse exinde rur- sum probavero, quod Michael Psellus qui ab om- nibus ejus successorumque ipsius consiliis fuit, non solum in capitibus theologicis, que Joannes Ge- rardus Vossius (b) citat, Latinorum dogma de pro- €essione Spiritus sancti reprobavit : verum et in oratione quam in laudem demortui Cerularii pro- nuntiavit, infestum hunc patriarcham laudavit, quod propter hoc theologie caput a Romanis desciverat. Exstat hzc Pselli oratío in Regia bibliotheca, hanc- que tandem cum aliis ejusdem auctoris lucubratio- nibus typis Regiis edendaimn spero. Quid plura? Ex Cerularianz synodi decreto , de quo antehac dictuin 8 nobis est, constat, Monomaclio annuente, anathe- πια prolatum esse legatis apostoliez sedis, nec alia ratione imperatorem hunc eis se favorabilem " Guil. Apul. Rerum Norman. lib. n. (9) De tribus Symb., lib. 1n, c. AU. DISSERTATIONES DAMASCENICA. 298 prebuisse, nisi qua cavit ne in viclati gentium juris crimen incurreret. ΧΧΧΙΙ. Ad hec Graecorum monumenta tradunt Cerularium patriarcham calceos coccineos mox {ιι- duisse, qux: quidem cum Romanz Ecclesiz presby- terofum atque ipsius pontilicis, tum imperatorum ornamenta essent. Quanquam Mattheus Monachus ei Georgius Phranza (c) testantur, quod in impe- ratorum ei Caesarum calceamentis aquilae aures de- pictae visebantur : adeoque verisimile non est Mi- chaelermn istiusmodi insigne regium ambiisse. Atqui hoc ipsius facinus referunt ad tempora lsaaci Comneni, 4 quo propter nimirum ambitum et pro- terviam patriarchatu ejectus est. Qua de re audien- dus est Joannes Seylitzes Curopalata in Breviario historico : Patriarcha autem , inquit, inexplebili benevolentia fretus imperatoris , contra. ipsum elatus est, non petitionibus modo vel admonitionibus utens, sicubi aliqua re ei pro aliquo indigeret ; verum sape minime voli compos propler frequentes et odiosus petitiones, minas et absurdas increpationes ndhibebat, ac, nisi pareret, imperii amissionem | minabatur, vulgare et tritum hoc dictum proferens : Ego te con- didi, Furne, ego quoque te dejiciam. Aggressus est eliam cocco tincta induere calceamenta , antiqui sa- cerdotii morem hunc asserens , opottere his uti no- vum pontificem. Nam inter sacerdotium et regnum nihil interesse, vel admodum parum, et in. rebus majoris momenti amplius forsan colendum. lnte- grum hunc locum adduxi in specimen immoderati Superbique animi illius patriarchz, qui nefando schismate Ecclesias divulsit. [XVII] Cseterum Mi- chael Psellus in altera oratione quam ad episcopo- rum concilium pro ejus amotione habuerat, nus. quam meminit calceorum illorum ceccineorum, eum alia crimina eidem impingat, quibus ipsum multiplicis perduellionis et affectatzee plus una vice tyrannidis reum peragat. Quodcirca cum Metochita affirmavero Michaelem Cerularium sub Monoma- cho rubros calceos induere coepisse , ut se Romano pontifici sequalem significaret : cum tamen revera alienus non esset a tentanda patriarchatus cum im- perio conjunctione. Non ergo propter admissain Symbolo voculam unam, non propter azyma, alias- ve consuetudines avulsi sunt Greci ab apostolica sede Romana, sed magis propter momenta secula. ria, qus principes et patriarchas ipsorum ad hoc facinus perpetrandum adduxerint. Verumenimvero qui cordatiores, nec subleste fldei apud ipsos εκ- stiterunt, sincere fassi sunt Latinorum de Spiritus sancti processione sententiam, quse dissidendi pr:e- textus fuit, minime hareticaui esse, imo solam iu- terpolationem Symboli culpsndam. Atque id pro- bat szpe inita concordia, ex quo Photius a Basi- lio Macedone in ordinem redactus primum fuit. Nihil quippe de dogmatis actum est : cum tamen a sext saltem synodi temporibus Graecis compertuu (c) Codin. p. 52; Phranz. lib. 1 Hist., 18. 229 tum ex Patre Filioque procedere. ld profecto probe noverat Photius, vir immanis eruditionis, qui nihilo- minus de hoe articulolitem ante non movit, quam se 3 Nicolao I damnatum accepisset. Quamobrem sub Leone Sapiente pax inter Ecclesias, detruso Photio, redintegrata est , absque ulla circa res theologicas disceptatione ; quamvis Stephanus VI papa legatis suis injunxisset, faedus cum Graecis prius non pan- gere, quam ἐξεταζομένης πάσης ἀμφιθολογίας , xaX ix πάντων μερῶν τῆς ἁληθείας πεφανερωμµένης, omni discussa dubitatione, οί veritate ex omnibus partibus explorata. Etenim sancta llomana Ecclesia, inquit, velut speculum quoddam exemplar Ecclesiis eerteríis proposita est ; si quid definierit, id omnibus frmum et inconcussum manel. Petrus Antiochenus in epistola ad Cerularium , additamentum in Symn- bolo factum improbat quidem ; at non ut hareti- cum , nec propter quod continuo scindenda foret Ecclesia. Exstat inter sanctiones juris Grzco-lio- mani epistola Basilii archiepiscoph Bulgarorum Achrideni ad Adrianum lI papam in qua parvi momen- ti esse offendicula fatetur βραχέα τινὰ mpoaxóp uasa, propter quse scissio Ecclesiarum acciderit. XXXIII. Theophylacti aliorumque Grecorum sen- tentia, — Quocirca Theephylaetus Basilii decessor, spud Joannem Veccum (a), aiebat : Ἐν μὲν τοῖς ἅλλοις συγχωρήσω χρῆσθαί σε τῇ λέξει τῆς τοῦ Πνεύ- µατος Ex τοῦ Πατρὸς xai τοῦ “Τιοῦ ἐχπορεύσεως, ὡς γλῶσσά σοι δίδωσιν * ἓν χοινοῖς λέγω λόγοις xal δμιλίαις ἐχχλησιαστικαῖς, εἰ βούλει;' v. δὲ τῷ Συµ- έόλἸῳ µόνῳ οὐ συγχωρήσω σοι. In aliis quidem concedo iibi usurpandam vocem, Spiritus ex Patre et Filio processionis, ui feret lingua ; in communibus nempe eermonibus, et in colloquiis, si libet, ecclesiasti- cis: in Symbolo vero duntaxat non concedum tibi. Con- similem postea vocem Marcus Ephesius metropolita in concilio Ferrariensi edidit, cum nondum ex- asperatz adee mentis esset. Demum, ut alios ta- ceam, Demeuius Chomatenus Bulgarie itidem archiepiscopas, quazsitus (b) utrum ingredi Latino- rum ecclesias liceat, et eum eis adorare, aut etiam ipsis antidoti, seu panis benedicti, segmenta distribuere, nibil hzsitans respondet id licere ; quamvis minime cum eis consentire fas esse putet in doctrina de processione Spiritus sancti. Ca'terwn multos eruditione insiques viros, πολλοὶ τῶν ἑλλογίμων ἀνδρῶν, contrarie Theodori Balsamonis definitioni non esse suffragatos asserit: ut qua multum duritie et acerbilatis pra[erret, quod non. conveniret repre- lensioni Latinicorum rituum et morum : el quoniam, inquiebant illi, οὐχ ἀνεγνώσθησαν ταῦτα συνοδικῶς, οὐδ αὐτοὶ ὡς αἱρεσιῶται δηµοσίᾳ ἀχόλυτοι γεγό- νχσιν, herc synodice ἀεετεία mon. sunt, neque ipsi ut heretici publice rejecti sunt, sed simul nobiscum ci- bum sumant et precentur. Haec aliaque id genus legi (a) Joan. Vecc. orat. 1 De unione Eccl. . (0) Jus Greco Row. in resp. part. DISSERTATIO I. esset, inter Romanz fidei capita esse, Spiritum sanc- 250 possunt in jure Orientali, seu Graeco - Romano, quod ex variis imperatorum, patriarcharum, et presulum decretis coalitum est, typisque semel atque iterum excusum fuit, ab Emraundo Bonefidio primum, et postmodum a Marquardo Frehero, ex recensione Joannis Leunclavit. XXXIV. De canone synodi Ephesine quo prohibelur fidem alteram a Nicena seu Constantinopolitana scribi. — Greci propter adjectam Symbolo vocem Filioque hoc uno adversus Latinos argumento pu- gnant, pula sancitum olim fuisse canone speciali synodi Ephesinz, licere nemini fidem alteram pro- ferre, vel conscribere, vel componere, preter eam que a sanclis Patribus Nicee congregatis definita. est. ioc ipso canone perinde pugnaverant olim Mono- physitee contra synodum Chalcedonensem, eo quod Symbolo attexuerit appendicem, qua Christus affir- maretur, perfectus. in divinitate, et perfectus in lu- manilate, consubstantialis Patri secundum divinita- tem, el consubstantialis matri et nobis secundum hue manilatem. Eulogius Alexandrinus, Ephrzmius Antiochenus (c), caterique Catholici nihil aliud hereticis istis responderunt (d), nisi Ephesino de- creto prohiberi, ne altera fides conscribatur, ὃς τὰ ἑναντία Σόγµατα πρὸς τὴν iv Nixalg χαθέστηχε, cujus dogmala synodo Nicena adversa sint,; iis vero. quae ab illa definila sunt, puris inviolabilibusque servatis, apponenda, que rerum el temporum | occasio postu- laverit, sicut ipsamet apposuit. Atque hoc et rerum magisira nalura docet, οί Ecclesi usus non videtur rejecisse, καὶ τῆς Ἐκκλησίας ὁρᾶται τοῦτο στέργουσα διὰ παντὸς dj παράδοσις. XXXV. Ephesinus canon ex. Cyrillo expositus. — Quid vero sequioris evi Patrum sententias affero, quondo Cyrillus ipse sui canonis Ephesini sensum enarravit in cpistola ad Acacium Melitinensem, occasione cujusdam explicatioris professionis fidei quam Phoeuicis episcopi conscripscrant, ad eluen- dam Nestorianismi labem, qua ipsis inurebatur ? Declarat Nestorium, si eo tempore quo sibi ab omnibus proponebatur ut. errorem suum ejuraret, ejusmodi confessionem exhibuisset, minime [XVIII] censitum fnisse potum fidei Symbolum condidisse. Perperam igitur Plicenicie presules conviciis one- rari, ac si novum Symbolum protulissent, perutili et nccessaria fidei suz expositione edita, ut se purgarent apud eos qui ipses Nestorianam vocum novitatem approbare sibi persuaserant. Sanc!:a quippe εἰ &cumenica synodus, inquit, que Ephesi conveneral, necessario providit, non oportere aliam fidei expositionem in. Ecclesias Dei inferre, prater eam qud jam exstabat, quam beatissimi Patres nostri Spiritu sancto locuti definiverant. Illi autem ab hac semel, nescio quomodo, dissentire visi, et quod neque recte scntirent, neque apostolicis el evangelicis dogmatibus adhererent, in. suspicionem — adducti, (^) Eulog. ap. Phot. cod. 221: Ephr. ib, cod. 238. ) Maximi Opp. t. ll, p. 140. 331 ápa σιωπῶντες ἀπηλλάγησαν ἂν τῆς ἐπὶ «τούτῳ δι- δασχαλίας, Ἱ μᾶλλον ἀπολογούμενοι, χαὶ τῆς ἑνού- σης αὑτοῖς δόξης τὴν δύναμιν ἑμφανίζοντες» nun- quid tacendo ab hac ignominie nota se liberassent, an plena potius satisfactione, sueque sententice decla- ratione ?.... qui ergo v< Roc facere καινουργῶν μὲν οὐδὲν, ἀλλ᾽ οὐδὲ πίστεως ἔχθεσιν ὁρᾶ-αι καινοτομῶν, nihil utique novi molitur, nec fidei expositionem in-- novare deprehenditur, sed potius eam, quam de Christo habet fidem, interrogantibus perspicuam reddit. Quam- obrem concludit hos episcopos nihil sua professione innovasse, χαινοτομοῦντες T) oz προσεπάγοντες τοῖς πάλαι διωρισµένοις τὸ σύμπαν οὐδέν, nihilve prorsus ad ea que olim sancila sunt adjecisse, sed potius in- eulpate Patrum doctrine adhasisse. Hzc Cyrillus.lWta- que formula fidei veris declarationibus auctior, non nova, aut altera fides censenda est, nec ejusmodi declarationes proprie dicta ad fidem additainenta sunt. XXXVI. Quando et a quibus vox Filioque adjecta primumsii Symbolo.— Atqui vox Filioquein Symbolo adjecta primum legitur in actis synodi Toletanz tertie : cum jampridem in totius lHispaniz conci- lio plenario adversus Arianos, Macedonianos et Priscillianistas secundum tritam Patribus Latinis assertionem delinitum esset, Spiritum sanctum ex Patre Filioque procedere, ut significaretur eum esse de essentia utriusque et utrique perinde con- substantialem, atque alteram esse personam ab utraque distinctam. Nam secundum Athanasii et Cyrilli theologiam, ratio propter quam spiritus Sanctus substantize cjusdem est ac Pater et Filius, liec est, quod nedum a Patre, verum etiam a Filio naturaliter procedat, Sicut enim Filius et Spiritus sanctius individue eatenus cum Patre conjungun- tur, quatenus ex ipso absque divisione exsistunt ; sic quoque Spiritus sanctus conjungitur cum Filio, quia procedit ex illo. Ac rursum Filius et Spiri- tug sanctus idcireo distinguuntur a Patre, quia ex ipso exsistentiam habent ; ita Spiritum a Filio distingui necessum est, qua procedit ex ipso. Nam, ut antehac. dictum est ex Nazianzeuo, mutuc re- lationis diversitas diversam ipsorum fecit appellatio- nem, atque diverse illius relationis ratio altera non esl prier ἐχφασιν, lioc est personz unius ab alia effulsionem sive processionem : nec alia ratioue- tres personie differunt, ex Gregorii Nysseni do- ctrina, nisi κατὰ τὸ αἰτίαν xal αἰτιατὸν elvat, quate- nus aller causa est, εί alter est. ex causa. Declara- tionis igitur gratia est addita Symbolo vox Filioque, non ut dogma novum astrueretur. XXXVII. Ecclesia Romana criminationibus Greco- rum purgala.—Quapropter nequaquam Ecclesia Ro- maua peccaverit, quando voculam unam Symbolo interseri zgre tandem indulsit ; quam nempe ad fidei connrmationem explicationemque alie Occidentis Ecclesi: jam olim censuerant admittendam. Hic (a) Sexta synodus gen., act. 10. DISSERTATIONES DAMASCENICA. 252 porro e re nostra est observare, Ephesino canone prohiberi fidem alteram conscribere prater Nicz- nam, ac nibilominus ab eadem synodo admissam esse formulam in concilio generali Constantinopoli editam, boc est Niexnam declarationibus variis, imo non paucis articulis auctam. Ex quo deduci potest alterius fidei vocabulo, non formulam, qux explicatiorem Christiane doctrine normam doceat, prohiberi ; sed quz» spuria et peregrina dogmata complectatur. Enimvero hoc decretum synodus edixit propter formnulaàm quamdam Nestorianom, quam Charisius preshyter Patribus detulerat. At- qui non solum ccumenica synodus Chalcedonensis Νίοσπο, seu Constantinopolitano, Symbolo appen- dicem adjecit ; verum etiam in sexta synodo, re- clamante nemine, Petrus Nicomediensis, Theodo- rus, et alii episcopi, clerici et monachi, qui hzrcsi Monothclitice — consenserant, formulam Nicsna prolixiorem explicatioremque palam recitarunt (a) In septima quoque synodo (P) lecta est alia, a Theo- doro Hierosolymitano conscripta ; itemque aliam rursum obtulerunt Basilius Áncyranus, et ceteri episcopi, qui lconomachorum errores amplexati erant ; quantumvis Ephesinus canom edicceret, minime fas fore hereticis qui converti voluerint ad Ecclesiam alteram fidem prxter Nicznam por- rigere. In bac. eadem synodo lecta est professio fidei altera, quam Tharasius ad patriarchas Orien- talium sedium miserat : cumque Niczenum, seu Constantinopolitanum Symbolum, variis modis au- ctum el interpolatum contineat, de Spiritu sancto hzc speciatim habet : Καὶ εἰς τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον, τὸ Κύριον, τὸ ζωοποιὸν, τὸ kx. τοῦ Πατρὸς δι Υἱοῦ ἐχπορευόμενον. Et in Spiritum sanctum, Dominum, vivificantem, qui ex Paire per Filium procedit. Quia vero Grzci in concilio Ferrariensi, seu Florentino, dixerunt formulas istas fldei particulares fuisse, non communes; en alias plane communes et so- lemnes, que in ipsorum ritualibus habentur. He- braum, seu Judeum, ante non baptizant quam fidei Christiane primum professionem pronuntia- verit, quz omnino diversa est a Constantinopoli- tano Symbolo, ut videre est in. Euchologio, pag. 944. 1n ordinatione episcopi, jubetur primum electus recitare Symbolum Constantinopolitanum, tum deinde, ac si hoc minime sufficiens sit, expusi- tio altera, tertiaque ab eo postulatur, quarum postrema Symbolum illud predictum exhibet va- riis declarationibus admistum : quinimo hujus in- terpolati Symbo!i auctor fuisse Photius ipse indi- catur codice Czesareo, cujus Lambecius meminit lib. vit, cod. 77, alias mitto formulas, quas Graci cude- runt, pro iisqui ex diversis [XIX] baresibus aut «sectis ad Ecclesiam convertuntur ; tametsi feratur canone Ephesino fidem alteram licitum non esse porrigere iis qui vel ex paganismo, vel ex Juduismo, vel. ex quacunque heresi ad Ecclesiam converti voluerint, (^) Act. 2. 29 Aut ergo ipsi se vlolata hujus sanctlonis reos agno- scant, aut adversum Latinos propter adjectam Symbelo declaratiunculam unam deblaterare desi- pant. XX VIII. Photianorum objectio altera. — QUjtciunt rursum cam suo Photio, Constantinopolitane synodi prloris Patres hanc articulum, qui ez. Pa- tre procedit, accepisse ex ipsismet Doinini verbis, quz in Evangelio legurtar, Joan. xv, 20, nec preinde debuisse Christi vocibus aliquid inter- seri (a). &t vero hunc locum Patres nequaquam in Syinbolo posuerunt, ut jacet apad evangeli- stam, sed pr:positionem vagin ἐκ transmutarunt. In Evangelio siquidem legimus, 5 παρὰ τοῦ Πατρὸς ἐχπαρεύεται, qui a Paire procedit : in Symbolo vero dixerunt, τὸ ix Πατρὸς ἐχπορευόμενον, ex Patre procedentem. Quidni etiam Romame Ecclesism fas fuerit, voculam unam interpretationis ergo subji- cerc, eo maxime cum septima synodus et tolus Oriens fec fpsa Domini verba vocibus duabus, 6l Yo», per Filium, a Tharasio interpolari cen- cesserit ? θπίη οἱ Epiphanius psssim in Penario atque in. Axcorato de Spiritu sancto profiteri non dubitat, τ) παρὰ τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ ἐχπορενό- µενον, qui ez Patre Filioque procedit, nilil νο- ritus, ne Cliristi voces, aut Symbolum adulterasse censeatur. XXXIX. Romanss pontifex Latinis solum vocem riLt60Ug Symbole adjicere concessit. — At saltem non debuit Romanus pontifex , inquiunt, prater- misso ceasilio eauterorum patriarcharum, qui cum ipso divisum habent regimen Eeclesiz, eommuni Symbole quidquam adjicere. Ra fortasse quidem, si adjectionem istam ab universo orbe Christiano admitMendam sanxieset ille. Verum boc duntaxat Latinorum episcoporum urgentissimis votis annuit, ut in Occidentis Ecclesiis voz Filioque recitaretur in $ymbole, rec ullo decreto Orientales ad idem faeiendem astripxit : quin potius licet in concilio Lngdumensi a Graenis ei Latinis cantatum sit intra mies:e solemuia, qui ex Patre Filioque procedit, ne- quaquam exinde Grzei ad Symbolum cum addita- mento deinecps et perpetuo recitandum obligati fuere. i10 vero hac conditione faedus iniri Michael Palzologus pestulavit, ut Esolesia sua. Symbolum semper dicat, prout dicebat illud ante schisma usque in hodiernum diem. Id quod à pontifice ct episcopis Latinis spprobatom fuit. Consimiliter in. synodo Florenuna (9) Graci, nemine ex Latinis repegnante, dixere , τὸ cf; προσθήχης ἡμεῖς οὗ δεχόµεθα ab nete, additionem. nequaquam. omnino nos recipi- mus : sed concedimus vobis ut eam habeatis in Kccle- ον vestris. Quid plura ? Clemene Viti, bufla 25,.460, decrevit ut Grieci erodera téneaniur Spiri. sanctum ex Filio procedere, sed non teweaniur pronuntiare, nisá subesiset scandalum. Quamobrem Grazei qui Roma- nam Ecchesia eolunt, Symbolmn libere recitant (a) Phot. ep. encycl. ad patriarch. (6) Sess. 25, pag. 498. Paruot. Gn. XCIV. DISSERTATIO I. ^ gine additamento. Geterum pari jure (2s fuerat 23k Occidentati Eeclesi:e. voeulam unai Cosstantine- pofitato Symbolo inserere, quo centuim et quinqua- gita illis episcopis Orientalibus qui, in concilio Constantinopolitano prime eonvenere, inconseltis sede apostoliea et Occidentis episcopis editam Νιοσο formelam immutate, nropter varias que exorte erant Inmereses : cum tamen, Athanesio in epistola ad Jevianum Augmstum contestante, minime gentium licerct quidpiam eidem adjicere, sut de- trahere. Sed quantumvis obtendant schismatici, adjectam Sfámbolo vocem discidii esesam foisse, ut et intolerabilem legatorum Romanorum faetum et qux»stum, prima mali labes peteada vorius fuerit, a patriarcharum Byzantinorum ambitioso conatu, quo propter prelensunme οἱ informem quemdam Chalcedonmensis concilih cánonem jura sibi arrogabant :squalia iis quibes Romana et apostoliea sedes potiebatur (e), ut οἰχουμενικοὶ, Id est orbis patriarche, appellari vellent. Illis du- dem pontifices Romani restitere usque ad Ser- gium et Michaelem Cerulariuim, qui, cum tyranni- dem olim affecetasset. et postmodum factus episeo- pus, imperatores ipsos detrwdere et instituere moliretar, nec proinde apostolicx» sedi subesse sustinebat. Insuper imperatores Grecorum mo- leste atqne indigno ferebant, imperium Orientis regibus Franoorum ab episcopo Romano delatum esse. Auxerunt schisina parte simultates occasione belli sacri, quod Latini in Sarracenos suscepe- runt, aé tandem expugnatio urbis Constantinopo- litans, quam Pranmei mostri, invito pontifice Innocentio 1Η, Grsecis abstulermnt anno. 1204, te- nuerumique usque ad annum 1960. Post obitum Cerularli sxpe actum est de reconciliatione am- barum Ecclesiarum, jaxta atque Byzantini impera- tores rebus suis eam conducere persentiscerent, variaque idcirco concilia hinc inde habita sunt, in quibus praecipue disputatum cst de processione Spiritus saneti, ac si pax et unio Ecclesiarum ab hoc uno capite penderet. XL. Concilium Barense, et S. Anseimi de Spiritus sanctiprocessione tractatus.—Anno Domini 1098, Bari i Apulia coneilium sat numerosum ab Urbano II, mense Octobri, celebratum est, in qao consederunt episcopi 185 , ut narrat Lapus Protospata. Illue quoque Greci accesserunt, a€ tanta vi de proces- sione Spiritus sancti disputareunt, ut. Latini causa cecidisse putarentur ; quamtumvis plura ab aposto- lico (seu. Papa Urbano !l) faeumta ratione diserta esse, ferantur 4 Simeone Dimelmensi. Quocirca ponWfex Ansehm&uns σὲ ibi aderat, clamoribus 2dvocat, ut Ecelesig camsam ststineat; id quod egregie praestitit Cantuariensis prasul. Finito covi- eilio, «t: contrx Getieos. sanctus dixerat, amitó« rum prccibus pulsatus, scripto commendavit. Su- perest hodie Anselmi liber De processionc Spiritus (c) Leo IX ep. 1, 8 ix 25 sancii, in quo posthabits quz in aliis veluminibus elim statuerat, de modo quo Spiritus sanctus pro- cedat à Patre; eo quod. nimirum esset. mutuus amor utriusque (quod quidem ex Orientalium Pa- trum theologia [XX] non constare, in Barensi eolloquio cor pererat) ipsismet Grzcorum principiis sic adhzrescit, ut ex eis illud evincat quod contra nostros inüciabantur. Hujus operis sui hanc sum- mam esse ipsemet Anselmus docet : Constat inez- paguebili ratione Spiritum. sanctum esse de Filio sicat ex. Patre : nec tamen esse quasi de duobus di- eersic, sed quasi de uno. Ez eo enim quo Pater et Filius unum sunt, id est ex Deo, est Spiritus sancíius, non ex eo unde alii sunt ab invicem. Sed quoniam Deus de quo est Spiritus sanctus, esi Pater el Filius, idcirco vere dicitur esse de Patre el Filio, qui duo sunt. Atqui boc. ipsum est, ni fallor, quod sibi concedi pestulant Graeci, ne duo principia ad- mitti videantur; scilicet ex Patre et Filio non pro- cedere Spiritum sanctum, qua duo suni, sive qua dwz sunt hypostases, sed qua unum sunt se- cuudum naturam divinam : Spirilus sanctus proce- dit de Deo, qui esi Pater et Filius, inquit Anselmus, sive de esseutia divina, iu qua suni unum Pater et Filius, nom de eo in quo «lii sunt ab invicem. Quem- adimodum lacus non est de hoc unde dieersi sunt ab invicem (ons et rivus, sed de aqua in qua wnum sunt, Sic exemplo Graecis familiari Latinorum causam tuetur el explicat. XLI. De Petro Mediolanensi, ejusque lucubratiun- cula, -— Cirea. annum 41135, Petrus Grosulanus (Grzci Chrysolanum dicunt), qui ex Savonensi episcopo, Mediolanensis archiepiscopus renuntia- tus fuerat, non sine Simoniacz labis suspicione, cum Mediolani quietus agere prohiberetur, pro- fectione Hierosolymitana suscepta, Constantinopo- lim venit, ubi coram Alexio Comneno de Spiritus sancti processione disputationem babuit , imo et cum ipsomet imperatore, ut colligitur ex Nicolao Ilydruntino, lib. 1 De proc. Spiritus saucti, quem Leo Allatius citat lib. 1 De consens. Occid. et Orient. Eccl., cap. 10. Ejus tractatus, qui in multis bibliethecis manu exaratus Grace exstat, ab codein Leone Allatio editus est, t. | Gracie ortho- dore. Atque ex titulo quei codex Reg., n. 3327, pisfert, apparet adversarium Petri fuisse Joannem Phurgom, monachum montis Gani, cujus potiora . momenta Joannes Beccus patriarcha. postmodum confutavit, orat. 1 De unione Ecclesiarum. Contra Grosul:num calamum strinxerunt, in primis Ni- colaus Methonensis et Eustratius Nicenus. XLI. Dialogi Ansclmi Havelbergensis cum Grecis. — Paucis past anms Anselmus "alter, episcopus Havelbergeusis, eum Constantinopoli Lotharii 1l imperatoris legatus ageret apud Joannem. Comne- Quin, qui Alexio proxime successerat, solemne οἱ publieun colloquium habuit de Spiritus sancti (a) Lib. 1, cont. Grec. cap. 2, t. 1 Spicit. | DISSERTATIONES BAMASCENICA. processione, coram imperatore Byzantino, patriar- eha, et quotquot in urbe Regia morabantur viri eruditione conspicui. Aderant quoque non pauci Latini, inquit (a), inter quos fuerunt tres viri sa - pientes in utraque lingua periti el litterarum dociis- simi, Jacobus nomine, Veneticus natione, Burgundio nomine, Pisanus nalione. Tertius iuter alios praci- puus Grecarum εἰ Latinarum litterarum doctrina apud utramque gentem clarissimus, Moyses, ltalus natione, ex civitate Pergamo. lie ab wniversis electus esi ut wirinque. esset fidissimus interpres. Graecorum causam tutabatur Nichites, sive Nice- tas, Nicomediensis, quem fuisse ail praecipuum inter duodecim didascalos, qui juxta morem sapien- tum Gra'corum et liberalium artium et divinarum Scripturarum. studia regunt, εἰ ceteris. sapientibus tanquam omnibus praminentes in doctrina praesunt, et ad quos omnes quasiioues difficillime referuntur, εί ab eis solute deinceps sine retractatione, et pro confirmata sententia. tenentur et scribuntur. Horum διδασχάλων, seu doctorum, quorum munia elegan- ter Anselmus hic describit, mentionem habes apud Zonaram lib. xv Annal., n. 4, quique eis przíiciebatur, non solum διδάσκαλος Εὐαγγελίου, doctor Evangelii, verum el διδάσκαλος οἰχουμενιχὸ» doctor wniversalis , appellabatur. Nec dubium quin primum hunc locum Nicetas ille Nicomedien- sis obtineret, qui praecipuus ipagistrorum faisse dicatur ab Anselino. Post multa hinc inde objecta et responsa sbsque cavil'is aut rixandi prurugine, Nechites, seu Nicetas concludit, Latinorum dogma liaud absonum 6686: verum non esse dicendum, Spi- ritus sanc(us procedit a Filio, hoc est minime appe- nendum esse Symbolo, citra universalis. synodi decretum. Collatione altera disputatum est de azymis οἱ primatu pape, eaque exitum eumden nacta est. Tum Nicetas (b) scandala propter quee scissa sunt Ecclesie orta esse dixit, es quo Care- lus quidam rez Francorum violenter Romanorum imperium insasit, et se palricium BRemane urbis appellari fecit. Cujus tempore contra majestatem imperii monarchia divisa vel potius scissa est : unde non pauca scandala inter Latinos εἰ Grecos. orta sun, non solum in imperialium institutionum varie- tale, verum eliam in ecclesiasticarum. regularum diversitate. Mac quidem, aliaque his censimilia jamdudum causantur Greci, que hujus institoti nostri non est refellere. Anselmus porro Havelber- geneis collationes suas scripto mandavit, ad di- luenda objecta episcopi cujusdam schismatici, qui ab imperatere suo Romem ad Eugenium lil missus fuerat. XLIB. De Hugone Etheriano. — SubManueleJoan- nis Comneni successore, Hugo Etherianus, ipsomet principe annuente, tres libros pro dogmate Lati- norum conscripsit, ip quibus przcipuos e schisma- ticis auctores copiose et erudite confutavit, puta (b) Lib. 1, c. 14. 23] Nicomenis antistitem, Nicolaum Metlonensem, Nicetam Byzantium , quem Philosophum appellat, Theophylactum, et Photium. Bessariou in epistola ad Alexium Philantropenum, cujus fragmentuin recitat Allatius lib. n De consensu, cap. 28, n. 5, narrat se legisse librum Nicetz illius Byzantini qui Thessalonicensis ietropolita postea fuerit, in quo se Latinorum sententiam approbare significa- ret, huc uno dempto quod voculam Filioque, quam- libet veram, Symbolo male adjectam ceuseret : Καί- τοι ó Θεσσαλονίχης οὗτος τῷ Λατίνων προσέχειτο, δέχµατι. Τὸ γὰρ συμπέρασμα ἀληθὲς εἶναι ἐδίδαξεν, ^ ἐἑμάχενο δὲ, τοῦτο 5h λεγόμενον, ὑπὲρ bvou. σχιᾶς, ph δεῖν μηδὲ τἀληθή τῷ Συµθόλῳ προσθεῖναι. In hejus librus cum Joannes Beccus incidisset eum- que legisset, wx ejurato schismate Romanam Sde:sm partesque. amplexus est, teste Pachymere lib. v1 Hist., cap. 6, qui insuper Nicetam illum, cui Maronie cognomen erat, vo suo iR magno pretio e et in majore ecclesia chartophylacem nar- : "Ov ἡ μὲν µεγάλη Ἐχχλησία &v silos εἶχε xal αροφύλακα. XLIV. Laurentius Surius in Prufuljexcala ad concilium Lateranense iv, quod sub Innocentio Ill celebratum est, illud ccumenicum fuisse ait: quippe in qua de negoliis religionis, de Grace et Latine Ecclesie concordia tractatum est : cui inter- [αετε patriarche Constantinopolitanus et. Hieroso- iqmitanus, archiepiscopi (um | Latini, tum Greci septuaginta, episcopi quadringenti undecim..... Nec defuere legati Greci et Romani imperatoris, regum Jerusalem, etc. Undenam istsec hauserit Carthusia- nus eruditissimus, incompertum. Ad(uisse concilio Lateranensi iv Latinorum Orientalium patriarchas, Constantinopolitanum et Hierosolymitanum, quin etiam Antiochen6m nonnisi propter valetudinem accedere [XXI] non potuisse, Surio, aliisque con- cessero. Tune enim ille civitates Latinis princi- pibus parebant. Nec etiam negavero episcopos Graecos diversarum regionum, quas Latini itidem subegerant, illuc convenisse. Eos vero quorum imperator, capia a nostris Byzanto, Nieeam con- cesserat, ne verisimile quidem puto: eo magis quod canon quartus hujus concilii contra Graecos conditus est, qui tunc temporis vehementius in Romanam Ecclesiam frendebant. Quapropter nul- lalenus existimo, in ista synodo actum esse de processione Spiritus sancil. Sunt qui id gestum rferant ad concilium Lateranense tertium, quod aano 1179, Alexandro ll] pontifüce celebratum faerat, Manuele Comneno Graxis imperante. Ve- rem hoc non testantur concilii istius acta, qua nalla fere supersunt preter canones, cum quibus edita est epistola Georgii metropolitze Corcyrensis ad Nectarium monasterii Casulorum praepositum (a), in qua ipsi gratulatur, quod Roma victor e praelio &) Vide Baron. ad ann. n n. 9. b) Wadding Ann. Min., t. 1; Conc. gen. part. 1 ». 460, t. Y " gen. paren DISSERTATIO I. 238 redierit. Tomo ΧΙΙ Spicilegii visitur indiculus tre- centorum eli duorum episcoporum, qui huicte synodo interfuerunt, nec Grzecorum ullus compa- ret, preter unum aut alterum de Calabria. IIoc itaque duntaxat certum est Manueiem aliquando Romani pontiflcis benevolentiam captare tentasse, promissa Ecclesiarum unione, modo Occidentis imperium sibi restitueretur, atque Hugoni Ethe- riano coram se disputanti benigne satis favisse. "ALV. Anno 1222,Graci serumnarum suarum pertzsi, quorumdam fratrum Minorum opera (6), de pangenda pace cogitarunt, οἱ Germanus lll, pa- triarcha, Joanne Duca imperatore suo annuente, ad Gregorium nonum, necnon ad cardinales epi- stolas Nicxa scripsit, quse reultoties jain edite sunt. Roma Niczam :nissi sunt ex fratrum Prazdicato- rum ordine duo, totidemque ex Minorum, qui cum Graecis paciscerentur, habitaque Nymphas in Bi- tbynia synodo (c), qui cum Byzantino Antioche- nus patriarcha interfuit, litteras ad instar profes- sionis fldei ad papam Greci dedere, in quibus, quamplurimis Patrum. sententiis intextis, erro- rem suum de Spiritu sancto diserte enuntiarunt, sicque malis artibus Antiocheni, coeptum opus pro volis non cessit. Germanus, qui Romanarum par- tium se studiosum prastiterat, postmodum exau- ctoratus fuit, inque ejus locum Josephus ex €ale- sii montis monacho ordinatus. Nihilominus Joannes imperator pro viribus egit, uti pax redinteyrare- tur. Id quod testantur litterz Alexandri IV, date anno 1256, ad episcopum Urbevelanum, quem Ροιις tifex legatum ad Theodorum Lascarim juniorem mittebat (d) : in quibus recitat articulos ineunda pacis, quos archiepiscopi Cyzicenus et Sardensis, ei alii Calo-Joaunis oratores Innocentio 1V deces- sori suo obtulerant. Videlicet 19 Romana sedi ejus- que summo ponlifici, pre ceteris patriarchalibus sedibus, summi recognitionem et pro[essionem prin- cipaius; 2* canonicam obedientiam pra fato prede- cessori, ejusque successoribus canonice inlrantibus exhibendam ; 9* prerogativam : appellandi Romanam Ecclesiam, cum sacra persona ecclesiastice Greco- run a superioribus suis. crediderint. se gravari , 4 liberum recursum ad sedem Romanam in quastio- nibus, quas inter prelatos εἰ alias. ecclesiasticas personas Gracas contigerit suboriri ; 5^ obedieniiam quoque inm sententiis, quas Romanus pontifex sacris non adversas canonibus promulgabit ; 6^ in. conciliis insuper eidem pontifici primam sedem, el. primam conscribendi vicem, cum subscripliones | (ueriml fa- εἰεπάα ; Το in. quastionibus fidei, si que ibidem for- tassís emerserint, pre aliis dare sententiam, suc- que voluntatis proferre judicium, quod, dummodo evangelicis et canonicis non obviet testimoniis, obe- dienter cateri suscipient el. sequentur ; 8» in aliis vero ecclesiasticarum personarum causis et. nego- .. Λη. 1905. x Wadding. t. 1, p. 147; Regest. lib. ut, epist. ο) ts, qua in conciliis. tractabuntur, sententiis quas liumani pont ficis dictabit auctoritas, dummodo sa- crorum non. adversentur conciliorum decretis, ce- teri. acquiescent. Narrat. pontifex nuntios. illos pos. tnlasse ut Constantinopolis imperatori Greco red- deretur, et patriarcha. Latinus inde amioveretur, mosque subjungit : Sare oblationem — professionem- que pramissas, [felicis recordatiouis — Iinocentius papa predecessor nostef. de [ratrum suorsm consi- lio nobis, (unc in minori officio constitutis, &t per hinjusmodi benignitatis assensum, tante. reconciliatio- nis incremento tota letaretur — fidelium. nniversitas approbavit. Addit denique, quod in rem. nostram fac : Idem pradecessór satis absouum repmtavit, quod in concilio celebrundo ifle solus articulus Sym- boli Νἰεσπα synodi, in qno de processime Spiritus sanciá Greca Ecclesia. aliqnantulum a liomana dis- sonare videtur, per pras[atos nuntios a Romani pon- tificls excipiebatur judicio, adjicientes, quod. diffivi- tioni ejus in concilio Gr.vca non acquiesceret. Ecclesia, nisi quod definitum esset per. Scripture autheutice testimoniu.n, tel divinum oracelum comprobare!..... Verumtamen ne aliquod επ hoc reconciliationem $p- sius Feclesi impedimentum vel obstaculnm tnpedi- ret, pra'decessor ipse concessit, in. concilio imminen. ti tenorem predicti Symboli adjectione qualibet, nisi [orte de muita. conniventia, quam. sicut confidimus, re-onciliationis ἱπάποεί concordia, won mutari : sed in ca forma peues Grecam — Ecclesiam — remanere, quam dicta. synodus promulgavit, dummodo de san- cte Trinitatis fide Greca | Ecclesia in omnibus ca- tholice consentiat cum Romana. Hec quidem ambo pontifices Gracorum votis. annuerunt. Nihilomi- nus haudquaquam foedus sancitum fuit, Constan- tinopoli imperatori Grzeco non restituta, XLVI. Graci Romane Ecclesie junguntur in conci- liu Lugdunensi .— Ea vero paulo post urberecep!a, auno 4261, cum Michael Palwologus imperator ingruentem sibi cum exercitu Carolum Sicilie re- gem extimesceret, Romanum pontificem sibi con- ciliandum duxit, adeoque Ecclesiarum copulam pro- movendam. Quocirca, cum Gregorius X generale concilium Lugdunum convoearet, oratores illuc destinavit, quorum prezecipui erant Germanus quon- dam patriarcha, Theophanes Nicenus, Joannes imperatoris frater, et Georgius Acropolita. In ΑΥ- nedo nulke de Spiritu sancto, aut alíis controver- sis capitibus disputationes habite feruntur ; quippe quod de iis sat tractatum. erat Constantinopoli a fratribus Minoribus, quos pontifex |XXH] illuc dele- gaverat. Itaque proxima post Griecoram legaterum adventum sessione, Germanus cum suis, necnoo cum prasulibus de Calabria, et Willelmo de Mor- becca Synibolum Grece eantillarunt, cum terna repetitione versiculi, qui ex Patre Filioque procedit. Quarta vero sessione pax et unio sacrangento san- cita est, lectis imperatoris multorumque Grzca- rum prseulam liieris:: deinde intra missarum solemnia Symbolum a Grzcis et Latinis vicissim DISSERTATIONES DAMASCENIC/E. 910 decantatima. est, bisque versreulus, Qui ex Paire Filioque procedit, repetitus. Ilmperstoris — litterze amplam — fidei professionem continebant : in finc autem postulabat, ut Symbolum a Gracis, adjecta voce Filivque, immutari non juberetur, ἵνα ἡ ἥμε- τέρα Ἐκχλσσία Aéym τὸ ἅγιων Σύμθολον, ὡς Εἔλετε ποὺ τοῦ σχίσματος, nt. Ecclesia nostra dicat Sym- bolt, inquit, prort. dicebat ante schisma, usque in hodiernum diem. Huic concordie consensum Jose- phus patriarcha denegavit ; unde ad ordinem re- dactus cst a Michaele, inque ejus. loeum. Joannes Becetts eximie vir integritatis et eruditionis sub- rogatus. Πίο, coacta. frequenti. episcoporum sy nodo, qu: Lugduni gesta. eraut. confirmavit, ac synodicam ad Joannem XIX papam misit, in. qua dogma Latinorum percrudite et eleganter enmntia- batur. Complures Grxcorum — reconciliationem cwn — Latinis | obstinatius detestati, carceribus, plagis οἱ exsiliis, ac. tandem in synodo altera communionis privatione multati suut. XLVIt. Audax Graculi manus. in. quemdam Gre- gorii Nysseni locum.— luterim Joannes Beccus. pa- triarcha, de Ecclesiarum unione assidue sollicitus, liabito iterum de more concilio, quzestionem ha- luit. de quodam Gregorii Nysseni loco, qui cum Spiritus sancti ex Filio quoque Ex τοῦ Υἱοῦ, exsisten- tiam enuntiaret, a referendario Magna Ecclesiz, cui Enscammatismeno uomen erat, gladiolo corru- ptus csset, erasa praepositione Ex * cujus fact- noris veuiam a Patribus humillime poposcit. σε testantur actasynodi apud. Leon. Allat. lib. i. De cons ns , cap. 0; ett. 1. Grec. orthod.. Codicem quem Enscammatismenus labefactarat, vetustissi- mut fuisse aiunt, οἱ ad. Xiphilinum quondam cvonomum pertinuisse. Locus Nyssceni sumptus ferebatur ex ejus sermone in Orationem Doniinicam, qui incipit, ὅτε προῆγεν ὁ μέγας Μωῦσῆς. cum ma- gnus Moyses, etc. At vero in nullo ejusdem doctoris sermone in Doniinicam Orationem comparet; imo neque in sermone qui in editis ceusetur tertius, in cujus tamen fine de Spiritus sancti dcitate et con- substantialitate disputatur. Verum tanquam a Nysseno acceptus citatur ab Hugone Etheriano, lib. t, cap. 9. Quocirca juvat eum integrum, tàm Grzce, quam Latine recitare : "O τε γὰρ Υἱὸς Ex τοῦ Πατρὺς ἐξῆλθεν, χαθώς φπσιν ἡ Γραφὴ, καὶ τὸ Πνεῦμα £x τοῦ θεοῦ xat παρὰ Πατρὸς ἑχπορεύεται * ἁλλ) ὥσπερ τὸ ὄνευ αἰτίας elvat, µόνου τοῦ Πατρὺς «ὃν, τῷ Υιῷ καὶ τῷ Πνεύματι ἐναρμοσθῆναι οὗ δύνα- ται, οὕτω τὸ ἔμπαλιν τὸ ἕξ αἰτίας εἶναι, ὅπερ ἴδιόν. ἐστι τοῦ Υἱοῦ xat τοῦ Πνεύματος, τῷ Πατρὶ ἐπιθεω- A onffvat φύσιν οὐκ ἔχει. Kotvou δὲ ὄντος τῷ Υἱῷ καὶ τῷ Πνεύματι τοῦ μὴ ἁγενήτως εἶναι, ὡς ἂν uff τις σύγχνσις περὶ τὸ ὑποχείμενον θεωρηθείη, πάλιν ἐστῖν, ἅμικτον τὴν ἓν τοῖς ἰδιώμασιν αὐτῶν διαφορὰν ἐξευρεῖν, ὡς ἂν xal τὸ χοινὸν φνλαχθείη, xa τὸ ἴδιον μὴ αυγχυθείη. 'O γὰρ μονογενὴς Yl, Ex του Πατρὸς παρὰ τῆς ἁγίας ΓραφΏς ὀνομάδεται, χαὶ p£- χθι τούτου ὁ λόγος ἵστησιν αὐτῷ τὸ ἱδίωμα. Τὸ δὲ 1 ἅγιον [Ενεῦμα, xat 2x τοῦ Ηατρὸς λέγτται, ΚΑΙ ΕΚ TOY YIOY ΕΙΝΑΙ προσμαρτυρεῖται. e El. γὰρ τις Πνεῦμα Χριστοῦ οὐκ ἔχει, φησὶν, οὗτος οὑκ ἔστιν αὐτοῦ. » (ὐκοῦν τὸ μὲν Πνεῦμα, ἐκ τοῦ Θεοῦ, καὶ Φεου [ἔνευμά ἔστιν. Ὁ δὲ Τἱὸς Ex θεοὺ ὢν, οὐχέτι καὶ τοῦ Πνεύματος, οὔτε ἐστὶν, οὔτε λέγεται. θὺδὲ ἀντιστρέφει ἡ σχετιχὴ ἀκολουθία αὕτη ΄ Nam cl Filins exicil a Patre, tait Scriptura, et Spiri- ims εκ Deo οἱ Patre. procedit. Sed. quemadno- dam sine principio esse, cum sit Patris solius, Filio ει Spiritui sancio convenire non polest ; sic contra e principio esse, quod est proprimn filii et Spiritus, im Patre considerari natura. non patitur. Jam. cum Filio et Spirit&i saucto comune sit, nt nou inge- neio vedo exsistant.ne qua in subjecto confusio spe- « teur, rursus iéncommunicabilem in eorum proprieta- tibus differentiam | invenire possumus, ut. εἰ quod commune est servelur, εἰ quod proprium est nou con- [nndatur. Etenim waigenitus Filius ev Patre in Scri- jura sacra dicitur, et hactenus ejus proprieto(e:m illius doctrina definit. Al Spiiitus saucius et ex Dutre di- citur, ET EX FILIO ESSE perhibetur. « Si quis enim Spiritum — Chrisli non kabet, hic non estipsius* ;» igtur — Spiritus, qui ex Deo est, etiam Dci Spiritus est. At Filius, cum ex Dco sit, non jam tamen Fi- lius Spiritus aut est, aud. dicitur : moque hwc relati- va conmseewiio converiMur. Petavius. de hoc loco disputans, ait se in ean opinionem adductum, alre- aam ab isto esse proposilionem £x, scripsisseque Gregorine : Τὸ δὲ ἅγιον Πνεῦμα xat ἐκ τοῦ Ηατρὸς αέχεται, χαὶ τοῦ Ylou εἶναι προσμαρτυρεῖται. lta eui: consequentem orationem. postulare, eum ο contrario Filiem dicit sie ex Patre. esse, ut iion di- catur. Spiritus : Ὁ δὲ Υἱὸς ἐκ τοῦ θεοῦ οὐχέτι xal τοῦ Πνεύματος οὔτε ἑσατὶνι οὔτε λέγεται. Nou. dicit ix του Πνεύματος, qued consentaneum crat, siqui- dem aote seripsisset Spiritum εἰ esse ex. Deo, et esse. οκ Filio. Scripsit ergo Spiritum et esse ex Deo, et esse. Filii, ut ei respendeat ex adverso, Fi- lium et esse ex Deo, et non esee Spiritus, Subnota- re quoque mihi liceat auctorem ex. Scripturae va- riis Yocis argumentari, in quibus Spiritus. sanctus ex Patre procedere. legitur, atque insuper perhibe. ter esee Spiritus Filii; nusquam atuteir ex Filio esse. Quanquam, nt subjungit vit supra modum doctus, lec sermonis formula, quie. Spiritum Filii nomi- n3t, idem valet atque, ez Filio, ut alibi docetur. Ad locum vero Nysseni integrum quod spectat, ex Ewthysnio, part. «t Canopt., tit. 12, certum. fit. ge- reinarm eum esse, Urshésaniplumque ex ea. sernro- sis in Orstionen Dominican parte, qu: homilia tera censetur. Postquam enim protulit tres hajus bomilles (X X Hl ( lacinias, addit e ἰδίαιῃ : Ex eadem oralieme ; Spiritus sanctus et ex Deo, et Christi Spiri- (tusest, eique dicitur ; Filins antem cum ex Deo sit, non * Rom. vii, 9. (a) Nic. Greg. Hist. Pachym. lib. v, cap, 24. DISSERTATIO 1. 21? Spiritus eliam est, neque. dicitur. Huc eniin. ordinis series non sequilur, ul ex a'quo per resolutiouem sibi vicissim | ratio respondeat, et quemadmodum Christi Spiritum dicimus, sic. eliam. ipsius Spiritus Chri- stun appellemus, Enimvero hac in oratione se. de consulstantialitate Patris εἰ Filii disputasse te- slatur. Myssegus, cum subjungit : λλλά vov προ: αποδέδειχται ταῖς τῶν εὐσεδῶν δόξαις, αὐτὴν ἐπὶ Πατρὸς xai YloU φύσιν εἶναι * Jam vero demonstra- Ln. est piorum — senleutits, camdem csse in Patre ei Filio naturam, neque fieri posse, ut qua. divcrsi sunt generis, Dei nomine appellentur........ Eamdem porro Spiritum | habere naturam ex operalionibus os- tensum.est, etc. Id quod verum esse non possit, nisi fragmentum — quod ante descripsi, et alia non- nulla suppleantur, quiz librariorum vitio excide- ruut. Sed ad propositum revertamur. XLVIM. Joannis Becci exauctoratio, laudes εἰ cungressus cum schismaticis ; processio temporalis Spi- ritus per Filium, Monotheletarum commentum. — lla utriusque Ecclesiz qualiscunque unio usquead Mi- chaelis Palzeologi obitum perdurasse fertur. At eo de. functo, Joannes Deceus ab Andronico Michaelis filio οἱ successore, patriarchali solio detrusus cst ; cujus tamen egregias laudes Nicephorus Gregoras his verbis contexit: Iis temporibus Maguw — Ecclesie charlophylax erat Joannes Deccus, vir exce.lentis in- genii, et. docirinarum studiis ab ineunte. atate. insti- (ulus : pruterea. lantis. natura? donis. ornatus. erat, quantis quisquam alter illius avi. Nam et proceritate corporis, et majestale vultus, el facundia, atque acu- mine ingenii ad omnes res. idonci, aliisque dotibus praestabat. Qui. cum imperatoris decreto ( de pace cum Latinis ineunda ) acriter adversaretnr, imperator niliil non tentavit, tam per se, quam per alios erudi- tione couspicuos, ut legitimis rationibus eum adduce- ret ad assentiendum... Ea spe frustratus imperator, eum omneque [erme genus in teterrimos carceres con- jecit. Tum Nicephori. Blemmidw scripta ad Beccum misit. Quibus ille perlectis, sanctorum libros, e qti- bus Blemmidas sua collegetat, ultro. postulavit. Π1αφιε brevi tempóre testimoniorum acervum collegit, qua integra volumina implere possent, et qui dudum Laiinis audversatus erat, mulata sententia, victoriam alio transtulit. Quamobrem patriarcha sede conscensa imperatori unus. [uil omnia, οἱ lingua, et manus. et velocis scribe calamus, docendo, scribendo εἰ — do. gmala finiendo; ejus. certaminis adjutoribus Meliti- niota et Metochita, imperalorii cleri archidiaconis, et Georgio Cyprio. [ῶς. Gregoras, necnon Pachyme- res (a), neuter in rem. catholicam optime affectus : qui nec sociorum Joannis Becci, nimirum Coustan - tini Melitiniote οἱ Georgii. Metocbitze, laudes omi- sere. Nicephorus quoque Blemmidas elegantiores suz xtatis scriptores laudatores habuit, αἱ quj vlr 2) fuerat spectatissimae pietatis οἱ ἀοοίγίπα, et qui delatum sibi ab imperatore patriarchatum generose respuerat. Hujus nonnulla lucubrationes ad speci- men exstant, αυ Allatius Latio donavit, ediditque t. ἱ Grecie orthodoxa. Atqui ex his addiscimus schismaticos ex frequentibus cum Catholicis velita- tionibus, ad has angustias redactos fuisse, ut, cum Spiritum ez Patre solo procedere contenderent, non modo eum ex Patre et Filio negarent exsistere, verum etiam ez Patre per Filium, contra familia- rem priscorum Patrum theologiam. Libere aperte- que de proposita quastione edisseram ( inquit Blem- midas epistola 4 [a]) que erit, an per Filium Spi- ritus sanctus a Patre procedat ; an vero ex Patre absque πιεάίο, et non per Filium. Et primum qui- dem a muliis sanctis doctoribus traditum — fuisse ; secundum a nemine, existimo omnes homines, qui in sacrís Litteris exercitati sunt, et aequitate diriguntur, comprobaturos. Quod vero in. Evangeliis vox illa inserta non sit , τοῦτο 6h τὸ πρόχειρον εἰς ἀντιλογίαν πολλοῖς, hoc plerique vulgo ad contradicendum arri- piunt. Quocirca tota hac epistola ex sanctorum synodorumque sententiis confirmat ex Patre per Filium exsistere Spiritum sanctum, atque obiter ostendit nihil differre si quis dicat ex Patre Filio- que ipsum esse, aut ex Patre per Filium. Epistola altera, quam ad Theodorum Ducam imp. dedit: Verum enimvero, inquit, Spiritus sancti processionem ex Patre per Filium esse multo jam antea in con- fessis erat, et usque ad. lic nostra tempora. a piis hominibus asseritur, et veluti commune dogma Eccle- sic recipitur : Καιρὺς δὲ οὐ mo)0;, ἐξ οὗ τινες ἕπα- θόν τι γελοιότατον, f) μᾶλλον εἰπεῖν ἀθλιώτατον * BouXopévot γὰρ Ex περιουσίας ἀνελεῖν τὸ, ix τοῦ You, συνανεῖλον αὐτῷ xaX τὸ, δι Υἱοῦ. Sed non diu est, ex quo nonnulli ridicule, seu melius dicam, miserrime affecti, dum vellent penitus ex Filio tollere, una. cum. eo sustulerunt et. per Filium; εί tot taniorumque Patrum. documenta , si. qua eaplionis ansa dabatur, perverterunt ; sin vero nulla, ca lanquam que cum multis aliis non convenirent, rejecerunt. Et ubicunque eral, ex Patre sive effundi, sive emanare Spiritum sanctum, de processione voces acceperunt : ubicunque vero. per Filium annexum erat, effusionem ibi et emanationem, et si quid aliud simile, pro dono ei munere dici contenderunt. Eodein &cnsu voces φανεροῦσθαι promicare, ἑχλάμπειν ex- plendescere, &xgaíivetv. effulgere, interpretatos illos esse tradit in epistola priore. Dum vero in hujus interpretamenti pristinos auctores inquiro, occur- rit mihi in actis sextze synodi (5) eonfessio Macarii Antiocheni hzretici Monothelite, in qua de Spiri- tu sancto sic ait ; Et in Spiritum sanctum ex. Pa- tre procedentem, καὶ δι Υἱοῦ πεφηνὸς, δηλαδὴ τοῖς ἀνθρώποις, el per. Filium micantem, scilicet homi- (a) Ad sac. DBulgari:. (0) Act. viit. (c) Lib. 1 De fide, 145; Dial. cont. Manich. p. 452; Epist. de hymn. Tris., p. 497. DISSERTATIONES DAMASCENIC/A. 9254 nibus. Quz similia sunt eorum qua legimus hodie in Expositione fidei Gregorii Thaumaturgi, uti a Gracis adu'terata fuit. Unde collegero Monothele- tas, qui omnium primi invidiam Latinis creaveraut propter dogma de processione Spiritus sancti ex Patre et Filio, hoc sensu processionem Spiritus per Filium intellexisse, quod per Filium hominibus innotesceret. Quidni etiam ab eis falsata sit Expo- sitio Gregoriana, adjectis duabus istis vocibus, δηλαδη τοῖς ἀνθρώποις, scilicet hominibus, qua in prisca Rufini translatione nunquam cemparuerunt ? Quidquid id est. Tametsi Joannes Damascenus, ad quem scbismntici hactenus provocarunt, multis in locis (c) ex recepta Gr&cis Patribus doctrina, Spiritum ex Patre per Filium :etcrna processione exsistere dixerit ; nibilominua quotquot a tempore Cerularii usque ad Beccum pro scbismate seripse- runt, uno fere consensu nullam ex Patre per Fi- lium Spiritus [XXlV| sancti processionem astru- xetunt, przter temporalem illam manifestationem, concessionemve donorum spiritualium. Sic Miebael Psellus, quem schismati Cerularii favisse diximus, primo capite theologico, Spiritum ex Patre quidem procedere ait, per Filium vero communicari et percipi ab omni re creata, δι᾽ Yioo δὲ µεταδιδόµε- vow, xai µεταλαμθανόμενον ὑπὸ πάσης Χτίσεως. Sic Nicomediensis antistes Nicetas Anselmo Havel- bergensi ( d ) respondit eum a Patre per Fikum proce- dere, quoniam daretur per Filium αά sanctificandam crealuram, vel, juxia alios, quia transiret a Patreper Filium ad sanctificandos homines. Wugo Etherianus perinde scribit (e) Nicomedize antistitem (sive is Nicetas ille sit, sive aliquis alius ) doeuisse Spiri- tum per Filium procedere idem esse ac per Filium mitti vel dari. Sic quoque Andronicus Camaterus in famosa illa Hoplotheca sua, seu Ármamentarie sacro, cujus maxima fuit apud Grecos apctoritas, Cyrilli Alexandrini in Joelem prophetam locum (f ), in quo Spiritus proprius Filii, et in ipso, et ex ipso esse dicitur, bunc in sensum transferre conatus est : Ne te turbet, quod hic astruitur, ex ipso, neque illud de processione accipito, sed de missione, datione et suppeditatione. Satis enim id probaverint explicasc- rintque tot alie ejusdem sancti. doctrina, quodque omnes sancti propositionem ex ἐν Filio, loce illius per. acciperent. Scribebat Camaterus, υἱφία drunga- riws, scu vigiliarum prefectus, Manuele Comneno imperatore. XLIX. Conceriatio Joannis Becci et sociorum. cum schismaticis. Insulsa Greg. Cyprii opinio effulsionem αἰεγκαπι a processione secernentis. — aque sub Joanne Becco bic erat contentionum cardo, an Spiri- tus a Patre per Filium substantialiter procederet ; nec quidquam aliud inculcare Beccus satagebat (g), nisi zterham et bypostaticam Spiritus sancli per (d) Lib. 11, c. 26. (e) L. ut, ο. 11. (f) ^pud Joan. Becc. Grec. orth. i) Pachym. lib, xi, cap. 99. 215 Filium a Patre productionem. Is, cum ab Andro- nico seniore patriarchatu ejectus esset, necexsiliis, nec carceribus, nec ullis cruziatibus ac. poenis de- terreri potuit, quin ad extremum usque spiritum hoc ipsum profiteretur. In. primis vero. convocat prepter quasdam cjus de Gregorio Cyprio patriar- cha exposthlationes episcoporum, et clericorum, meenon imperii procerum coram imperatore eon- versu , cujus Gregorius Constantinopelitanus et Athanasius Alexandrinus przsides erant, accersiti Βεεσας ejurque socii Melitiniota et Metochita, de Spiritus processione disputaverunt. Cumque przetec qu^mdam Nysseni locum (a), quo Spiritus per illum qui centigue est ex Patre, διὰ τοῦ προσεχῶς, procedere dicitur, alterum ex Damasceno (b) protulissent, quo perinde asseritur Pater esse per Verbum | manife- siamtis Spiritus productor, προθολεὺς διὰ Λόγου ἐχφαντοριχοῦ Πνεύμάτος, hicque textus, nequidquam reclamante Georgio Moschabar magno chartophy- lace, genuinus agnitus esset, utpote in Andronici Camateri Hoplotheca sacra citatus, neque de pro- cessione alia, nisi de seinpiterna intelligendus ve- niret, conventu soluto, patriarche Gregorio data provincia est libelli condendi quo Damasceni dictum exponerelur, conciliareturque cum aliis istis ejus- dem doctoris verbis ( c), ἐχ δὲ Υἱοῦ τὸ Πνεῦμα οὗ αέχοµεν, ex Filio autem Spiritum non dicimus, Scri- pius tomus in ecclesia palam lectus fuit, quem imperator ipse, patriarcha. aliique nonuulli sub- scriptionibus suis imunierunt ; inultis tamen. ideo reclamantibus, quod in libello enuntiaretur priore ilo Damasceni loco significari Patrew esse Spi- ritus per Verbum productorem, non ut Spiritus per Verbum exsistat, sed ut per illud effulgeat : El καὶ δ,ὰ τοῦ Ylou παρά τισι τῶν ἁγίων ἐχπορεύεσθαι τὸ ἅγιον εἴρηταε, τὴν εἰς ἁἲδιον ἔχφασιν ἡ λέξις ἐνταῦθχ ob τὴν εἰς τὸ εἶναι χαθαρῶς σηµαίνειν βούλεται *. Licet apud sanctos quosdam per Filium Spiritus procedere afrmetar, dictio hec progressum. ad. e[fulsionem, non ad esse, proprie et pure significat. Verba hec toni recitat Allatius ( d ) ex oratione ιν Josephi Bryennii De Trixitate, aliaque refert post Bryennium in eum- dem sensum convenientia : plura vero Beccus in libris deobus quibus tomum confutavit. Non capie- bant. igitur, inquit Pachymeres, quid tandem. esset discriminiz inter productionem Spiritus ad. exsisten- liam, et processionem ad sempiternam e[fulgentiam; eo marime quod Ecclesie doctores divinarum persona- ram Piliiet Spiritus sancti emanationes ex Patre ἐχ- eiv3tts, effulgentias plerumque apypellarent. L. Gregorius Cyprius in. crimen. a compluribus e x hismaticis vocatur ; alamitarum haresim pra for- werit.— Adversus Cyprii tomum Joannes Becous calauuui. strinxit, tantamque patriarchze schisma- üco conflavit invidiam, utomnes illum in Becci &ntentiam conspirasse arbitrarentur. Nec ab (a) In epist. ad Ablab. (6) Vid. lib. 1, De fide, p. 145. - DISSERTATIO I. 216 re: quippe cum pfster ea quie modo anie ci- tavi, alium sensum non reddant. altera istaec tomi verba qu:e Becceus orat. 1, recitat: "AXAà δε” Yo φυσικῶς ὑπάρχειν, οὐμενοῦν Dv Υἱοῦ. καὶ ἐξ Yen, τὴν ὕπαρξιν ἔχειν οἱ εἰρηχότες Πατέρες τὸ ἴνευμα ἔφησαν. Sed Patres decuerunt Spiritum per Filhum, elex Filio naturaliter exsistere, non item per Filium et ex Filio exsistentiam habere. Quasi vero per Fi- lium et ex Filio exsistere, et per Filium, et ex Filio exsistentiam habere, non idem sonent? Legatur Beecus t. 1l Grec. ortliodoz., p. 252. Alia ex eodem libello erroris plena idem Beccus carpit, in primis: quod assereret, Μηδὲν χαινὺν εἶναι, μηδὲ trc τῶν Γραφῶν συνηθείας ἁλλότριον, ἐὰν τὸ πνευματικὸν χάρισμα ἅγιον ὁμωνύμως Πνεῦμα καλῆται' χαὶ τὴν ἑνέργείαν ἔστιν ὅτε οἰχειοῦται τὴν τοῦ ἑνεργουν- τος κλῆσιν, ὡς ἡ τοῦ ἡλίου καὶ λαμπάδων αὐγὴ πηλ- λάχις τὴν τοῦ ἡλίου * Nihil esse novi, neque a Scri- pture consuetudine alieni, ut spirituale domm Spiri- tus sanctus appelletur : quinimo aclionem. aliquando nomen sibi agentis asciscere, veluti solis splender et radius solis nomen scpenwumero — obtinet. Quibus. utique verbis significabat alernam Dei actionem qu: personis tribus communis est, Spiritum san- ctum quandoque vocitari. ld quod subinde amplits declaravit, in opere altero quo tomum suum eon- tra Beccum defendebat, cujus fragmentum amplum reperi in Regio cod. 2955, cum lioc. titulo: T'en- γορίου τοῦ Κυπρίου πρὸς Βέχχον Λατινόφρονα * ὅτι Ἡ θεία χάρις, καὶ ἡ ἔλλαμφις, xal ἡ ἑνέργεια συναῖδ:ός ἐστι τῷ Yüp, καὶ πηγάζεται ἐξ αὐτοῦ, χαθὰ xoi &x Πατρὸς, xai αὐτοῦ τοῦ παρχκλήτου 8:02 Gregorii Cy- prii in Beccum Latinorum opinionis vindicem. (Quod di-. vina gratia, effulgentiaque, et operatio, coc'terna Filio sit, et ex ipso scaturiat velut | XXV] etiam ex Patre et ipsomet Paracteto. lac vero nihil nisi impietatem junuunt, quam Gregorius Palamas paulo post do- cuit, nempe divinam operationem, quam θεότητα deitatem nuncupabant, revera ab ipsa Dei natura distinctam, ac Deo tribusque personis coxterunin esse. Quocirca Beccus erratum istud adversarii sui redarguit allato eapite integro Theodori. Abucara vicesimo septimo. Cyprius Palamitis preivit. — Cxterum perversain hanc epinionem tum primum auctore Cyprio prwta- tam fuisse disertis hisce verbis significat : At veritatis qualem se essedicit preclarus vindex, qui nos calum- niatoreset sanctorum apostolorum convlciatores vocat, qui hac ratione res theologicas tractamus, quinam a nobis ipse compellabitur , 6 οἴχοθεν xaX ἀπὸ χοιλίας γέας ἄρτι δογμάτων φωνᾶς τῇ τοῦ θεοῦ εἰσηγούμενος Ἐχχλησίᾳ, qui ez propriis suis et nunc primum c ventre novellas placitorum voces in Ecclesiam Dei introdu- zit. Quo Becci testimonio evincitur, nequaquam ah ipso, dum patriarcha ageret, proscriptum fuisse Palamam ac ipsius errores, tametsi Combeflsius c) Lib. 1 De fide, p. 241. dj Vindic. conc. Ephes., eap. 60. 911 noster in adnetationibus ad secundam Auciarii &ui novissimi partem id aflirmaverit : quin potius Pa- lams Cyprium prvivisse, ejusqiie erraticum dogma przeformasse. Quamobrem Joannes ille patriarcha , qui Gregorium Palamam primum daronavit, aut Sozepolita fuit, aut, quod verius est, Glyeys, qui circa annum 4216 Constantinopolitanum tbronum tenoit, usque ad 1520. Gregorii Cyprii expositio explosa. — Becci in temum lueubratienes adversariis Gregorii animos addiderunt. Horum. praecipui erant Joannes Chilas metropolita Ephesius , Daniel Cyzicenus, et Theo- leptus Philadelphiensis, quibus se Muzalo magnus logetleta secium dedit. Exsiat apud Allatium, lib. τά De consensu, eap. 2, col. 515, Joannis Chilz libel- lus quem imperatori obtulit : isque in causa fuit ut Cyprius tomi sui expositionem scriberet, Theoleptus patriarchae objiciebat in tomo vestigia reperiri im- pite nescio cujus doctrinz Marci monachi , qui no- men προδολεύς productor ambiguo perinde sensu usurpaverat, ὃς xaX αὐτὸς ὁμωνυμίζει τὴν λέξιν προ” έολεύς, inquit Pachymeres. Interim qui a Gregorio stabant, Athanasium Alexandrinum υγροηί ut tomo subscribat. Ille vero, sibi satis otii et facultatis non esae ad singulas ejus voces explorandas causalur : eo maxime quod (f;onstantinopolitanorum mores sensusque eompertos non baberet. Gregorio publi- cum colloquium exoranti, in quo mentem plauius suam expliearet, annuit statim Andronicus, inox vero mutavit mentem, veritus ne idem accideret quod in altera cum Decco concertatione, ex qua res Ecclesie nililo pacatiores evaserant, Verum, ue. patriarcha inauditus damnaretur , confessionem fidel quam illa conseripserat , in pullico conventu legendam dedit, eaque ab omni erroris suspicione inmunis judicata es : cui tamen sententie Ephe- sius et Cyzicenus refragati sunt : unde Gregorius pa- iIriarchatu cedendum censuit, Tum imperator, eolleetis iterum aynodis, tomum omnino emendandum atque exponendun| decrevit : quod tamen viri ad hec operis exsequendum selecti non przstiterunt, em de assignando germano Da- masceni sensu inter eos non conveniret (a). Αο consulto prorsus : nam Cyprius im Apologia sui toni illos e suis adversariis egregie refellit, qui Damascenum dicentem a Patre Spiritum per Ver-, bum prodvci sic interpretarentur, ae si διὰ Λόγου , per Verbum, xai δι Yloo, per Filium idem essct ac σὺν τῷ Λόγῳ, cum Verbo μετὰ τοῦ Ytoo, cum Filio, εἰ ἅμα τῷ YUp, una cum Filio. Quam quidem in- terpretation&v, tum Patrum sententiis, tum grom- imatice legibus contrariam esse pluribus ostendit et evincit. Ex quibus omnibus eincerug lector aguo- scet, quam alienas Joannes noster Damascenus hierit. a Photii et schismaticorum errore, ct quam Latinorum sensui et doctriunz consentancus. (a) Pachym. lib. n, cap. 41 DISSERTATIONES DAMASCENICE. 319 Ll. Paehymeres schismaticorum sensus improbat. — Eodem quoque inodo P'achymeres ipse, quo prze- serlim auctore haec omnia retuli, uti minime pro- bavit Cyprii expositionem qua Joannis Damasceni dietum accipiebatur de productione Spiritus per Filium non ad exsistendum, sed ad effulgeudum ; ita nec illis avsensus (uit, qui contenderent ideo Spirium Filii dici, quod naturam eamdem ac Filius liabeat, vel. quod dignis ab eodem suppeditetur : Πρὸς τοὺς λέγοντας, ὅτι διὰ τοῦτο λέγεται Πνεῦμα Υἱοῦ, διὰ-τὸ ὁμοούσιον, ἢ διὰ τὸ χορηγεῖσθαι ὑπ' αὖ- τοῦ τοῖς ἀξίοις. ld in opusculo ostendit, quad Leu Allatius bis edere non dubitavit (b). Ubi subinde infert, αἱ suppeditari Spiritum α Filio iis qui digni sunt, non est causa. cur ille ait el. dicatur. Spiritus Filii, quemadmodum et Patris, aliam hujusce rei causam inquirendam esse. Caeterum εἰ δεῖ τι τολμᾷν, ὅτι διὰ τοῦ Υἱοῦ Ex Πατρὺς προυδικῶς ἐστι τὸ Πνεῦ - μα, xai διὰ την µεσιτείαν τοῦ Υἱοῦ, δι’ ἧς τό τε Μονογενὲς φυλάττεταί ot , xai τὸ Πνεῦμα τοῦ αἰτίου τοῦ Πατρὸς εἶναι οὐκ ἀπείργεται * Si qnid audere li- ceat, hoc affirmari possit, quod per. Filium ex Patre Spiritus progrediatur, et. per naturalem Filii inter- ventum ; quo εἰ Unigeniti ratio. illi conservetur, et Spiritus a Patre lanquam a causa esse non inpedia- tur. Sic Pachy::eres communi suorum doctrinz refragari non. dubitavit, quemadmodum el novo Cyprli fignento, quod tamen schismatici supinis manibus Palama duce amplexi sunt. Lil. Tentuta sub Andronico juniore reconciliatio. Palamitarum heresis unioni infensa. Verus ejus ac primus parens, Nona synodus generalis Graccis schis- malicis.—Ab Andronici senioris imperio ad Joannis Palaologi temporanibil quod ad propositum nostrum attineat, memoratu dignum occurrit. Nai rat quidem Gregoras sub Andronico Juniore tentatam e-se re- conciliationem ab episcopis Latinis duobus qui CP. venerant, se vero Gracos suos, habita ora. tione quam recitat, deterruisse variis de causis, ac presertim quoJ. Romani omnia sedis sus ar- bitrio finiri véllent, ac. Latüni dialecticis cavillis nimium indulgerent, qui ad dogmata sancienda nocivi essent. Alia quorumdam e nostris tenta- menta omitto nihilo feliciora. Interim Orientalem Ecclesiam Palamitica lues invasit, ex quo robur novum schismati accessit, Hujus olim parens fue- rat Simeon quidem monasterii X yloxeri prepositus, quem juniorem Theologum appellant, cujus se so- cium οἱ vindicem pr:ebuit Nicetas ille Stethatus , quem cum Michaele Cerulario el Michacle Achri - dano schisiuatis auctorem fuisse diximus. Eamdem heresim cum [XXVI] Gregorius Palamas susci- tasse, bellum quoque in Latinos cum suis, atque in primis utroque Cabasila, Nilo οἱ Nicolao vche- mentius indixit, ita ut hoc praseriim nomine iu (6) Lib. n De consens., p. 517; ct t. 1 Grac, orth, p. 599. schismaticorum Synazario lodweque celebretur. Omnes deinceps patriarchse et episcopi Graci ad Palamz deliria statuminanda eoncurrerunt ; ex quo praesertim Joannes XIII, patriarcha, ea approbavit, coacta Constantinopoli synodo, cui Lazarus Hiero- solysmitanus cum Alexandrini et Antiocheni legatis adfuisse fertur, quaeque idcirco nona generalis et «cunenica spud Grecos audiit. ldem | praestitit Joaupis successor Callistus, ac Philotheug in ejus locum subregaius, qui Palamam velut avitze fdoi defensorem in sanctos retulit. Hao igitur hxresi grassante, de unione Eeclesiarum sarcienda parum cogitabatur, quamvis imperium Dyzantinum in dies cellaberetur. Obetabat etiara diutinum inter Latinos dissidium, quo tres pontifices Romanam sedem sibi vindiearent. LiML Concilium Florentinum , Ferrarie inchoa- tum. — Post Constantiense concilium, Martino V pontifice, deutriusque Ecelesiz pace iterum tracia- tum est, ac eub. Eugenio IV , generali synodo Fer- rariam convocata, Joannes imperator cum patriar- cba aliisque presulibus Grecis; quorum aliqui patriarcharum Orientis vices gererent, illuc acces- sere. Post nonnullos velitationes de purgatorio, in quibus Marcus Eugenicus metiropolita Ephesius, tameisi mulia adversus dogma nostrum protule- rat (4). ultro fassus est, levi discrimine utramque Ecclesiam bac in parte dissidere ; inchoata tandem synodo, de adjecta Syaibolo voce Filioque diu dis- pntatum est, affirmantibus scilicet Graecis hanc vel unicam fuisse schismatis causam. Ephesinz subse- quentinmque synodorum decreta. Graci recitarunt, qux Latini sic interpretati sunt , ut iis solummodo vetitum fuerit alteram fidem seu formulam eenseribi, qux: minus consona foret Christianz doetrins , non quie eam explicatius enuntiaret. Symbolum quippe Constantinopolitanum, etsi perfectum erat quoad capita, at non quoad explanationem, propter bsre- ρες qux essent emersure : quin et illud hodie re- citari cum his vocibus , Deum de Deo. de elis, se- cundum Scripturas, qua veterum scripta non habent. πας omnia multis esemplis confirivabant Andreas Colossensis seu Rhodius archiepiscopus, ex ordine Praedicatorum, Joannes Forojuliensis ex ordine Mi- norum, et Julianus cardinalis. Andreas adjeetam ante sextam. synodo Symbolo fuisse vocem Filioque concludebai ex epistola sancti Maximi ad Marinum, quam tamen alii uii mutilam non censerent. admit- tendam * quia nempe in ea negaretur Filius esse Spiritus sancli causa. Julianus vetustum codicem Latinz interpretationig septimi eoncilli objecit , in quo Symbolum cum voce Filioque legeretur. Codi- cis vero auctoritatem Gemistus Pletho exsudllavit, qaippe eum nenquam Rermani afürmnassent addita- mento favisse septimam synodum. Alia urgentissi- ma cardinalis erudite οἱ copiose dixit, quce canonis a) Syrop. lTist. conc. Flor., sect. 5, cap. 15. Jj llist. c. 32. De isto cantico vide Niceph. Call. lib. xvit. DISSERTATIO 1. 390 Ephesini seneum liquido exponerent. Nihil tamen confectum est , ita ut ambe partes vietoriam sibi arrogarent. Hic minime pratermiitendam pute. Marei Ephesini vocem, quse in actis Grecis Fleren- tini concilii legitur, recitaturque 3 Michaele Duca (5) in hunc modum : ᾽Απαλείψατε αὐτὴν ἐκ. τῆς ὁμολογίας τῆς αίστεως, xai ὅπου ἂν βούλησθε νιθέσθω, καὶ ἀδέσθω ἓν ταῖς Ἐκκλησίαις, ὡς καὶ ἑνάλ- λοτε τὸ (c), « 'O μονογενῆς Λόγος θεοῦ ἀθάνατος ὑπάρχων.» Expungite dictionem hanc ez fidei Sym- bolo et ubicunque libuerit, apponatur, carueiurque ip ecclesiis, sicut et hoc aliud canticum , « Unigenitus Filius, Verbum Dei, immor(ale exesietenu, » eic. Nondum cogitarat Ephesius vocem Filioque, wt postliac ausus est, blasphemia etl hzeresis insimiua lare, Poet collationes tredecim, Latini tandem ob- tinuerunt, ut dimissis de additamento eoncertationie hus, de significatione vocis, seu de ipsomet dogmate tractaretur : ita tamen ut si opus foret, hoc caput revocaretur ad examen. LIV. Marcus Ephesius cum provinciali disputat. — Translate itaque Florentiam concilio, de proeessione Spiritus sancti statiui egerunt. Disputationem &uspi- catus est Joannes de Monte Nigro, provincialis provin4 cie Lombardiz ordinis Praedicatorum ; atque expliea- ιο ab Ephesio verbi procederegenuino sensu, Joannes allegavit Epiphanii locuin (d) quo Spiritus a Paire ei Filio ease dicitur. Negavit Ephesius perinde 6466, 305 * cipere Spiritum a Patre et Filiout sitet exsistat, ai- quo a Patre et Filio esse : quim etsi Spiritus dicatur csse 4 Patre et Filio, non tamen ex bypostasibus sive subsistentiis Patris et Filii. Quasi vero Patris nomiue persona Patris, et Filii nouine persona Filii non indi- centur : quamvis, ut docet Anselmus, Spiritus sanciug a Patre et Filio non progrediatur, qua dug persona Sunt, sed qua unum subetantia sunt. Sessione 90 , provineialis testimoniun istud Basilii objecit ex libe iu Contra Eunomium : Cur exim necesse sit, si di- gritate et ordine Lertius est Spiriius , terium quoque naiwra ipsum 6556? Αξιώματι μὲν Ὑὰρ δεύτερον τοῦ Υἱοῦ, παρ αὐτοῦ ο) εἶναι ἔχον, xal παρ᾽ αὐτοῦ λαμθάνον xal ἀναγγέλλον ἡμῖν, xai ὅλως £5 αἰτίας ἐχείνης ἐξημμένον παραδίδωσιν ὁ τῆς εὐρεθείας λό- Yvoc* Nam dignitate esse secundum a Filio, cum hae beat esse. ab ipso, atque ab ipso accipiat, et a&nuntiet nobis , atque omnino ab illa causa dependeat , sermo pielatis tradit, Ephesius codicem ex quo locus ista excerptus erat, depravalum contendit, ut et alioa quatuor, quos Cosstantinopoli exstare novesat, ja quibus hzc eadem verba legeszentur. llis porro mille alios antiquitate spectabiles odvereari aiebal , qui nequaquam baberent : Spiritum aceipere a. Fi» lio w& exsistat, εἰ ex eotanquam ex «ausa pendere, Quocirca Josepuus Methonensis Marco. exprobrat, quod quasvis Patrum sententias auctorilatlesve ques. Latinis faverent, perinde aut corruptas, aut confi» Hisi., c. 18, ct Horolog. Grec. p. 182. hi (d) lu. Ancorato. etas esse, non sine conviciis, effutiret. Ceterum Ba- silii locus, ut a Joanne citatus fuit, non legitur in editis, nec Combelisius codicem ullum indicat, in quo habestur velut in Florentino concilio citatus fuit. Verum Illugo Etherianus (a) ante trecentos cir- citer annos bunc eumdem Basilii locum Constanti- mopoli Grecis objecerat. Joannes Beccus in qui- busdam codicibus eum repererat integrum (^) , iu monnulhs abrssum. Εὔρηνται váp ttvec βίδλοι, ἐξ ὧν διαγέγρακίαι τὸ παρ αὐτοῦ τὸ εἶναι ἔχον, x. τ. ἓ. Codex ille quém Joannes de Monte Nigro prse manibus babebat, ante sexcentos. annos , adeoque ante Cerularianum schisma, fuisse exaratus dice- betur. Alterum ejusdem ztatis [XXVII] a Latinis eitatum acta synodi testantur, Mantel quoque Ca- . lecas (c), dudum ante Florentinam synodum eum- dem locum Basilio perinde vindicarat, auctoritate vetustiseimorum codicum, quos ante schisma scriptos esee nullus posset ambigere; quorum nonnulli oblit- terati cernereniur; [erro contra. scripturam adhibito ab iis, qui dicium hoc doctoris, ceu spurium rejice- rent. inter multa qu: hic auctor subjungit, ut evincat genuinam esse lectionem quam vetusti! illi cedices preferebant , hoc mihi urgentissimum vi- sum fuit. Si ex Patre solo Spiritum esse Basilius credidisset, quid prohibebat dicere, quia sicut Fi- lius ordine et dignitate secundus est a Patre, quo- niai ab eo habet esse : ita et sanctus Spiritus or- dine et dignitate secundus itidem a Patre est ? Hoc enim prastituto , eflicacissime concludere poterat adversus Eunomium , Spiritum non esse facturam Filii, quia Filius nihil ad ejus exsistentiam conferret. LV. Quantum vero. schismaticoruu cause in- eemmodaret ille, de quo nunc agimus , Basilii leeus , haud vane colliget quis ex facinore mini- stri cujusdam archiepiscopi Nicomediensis , quod Josephus Methonensis refert in responsione ad libellum Marci Ephesii : Quando misistis , inquit, Nicomediensis praesulis ministrum, ut. afferret co- dicem S. Basilii , in quo dictum iliud habetur, τὶς γὰρ ἀνάγχη; xal τὰ ἑξῆς, Cur enim necesse est, etc. llle vero , sive. malitia sua permotus, sive etiam a vobis admonitus, volut occulere. veritatem , atque accepto codice venit ad (enestram , cogitans dicium iliud ebradere, signatoque folio, in quo sententia habebatur, cultellum quaerebat, quo illam eraderet. A vero Spiritus veritatis non permisit id fleri , ne veritas exstiugueretur. Excitat ergo flantem auram por quam (actum. est, ut folio in quo dicium in- erat , matato , alind se offerret. Hle festinans aliud expunszit pro alio. Deinde celeri gressu. reversus ad agodum , audacter. ibat ad. convincendos Latinos. Ut vero. Pater. ejus. librum. aperuit, et integram sententiam vidit , torse in. ministrum iniuens , rem commonstrabat. At ille tremebundus clamavit : « lta mihi, Domine, prosit tua benedictio , derasi — illam. Quomodo autem rursus integra sit ignoro. » Ho cum n" Lib. i, c. 13. b: Becc. org. 1, de unione Eccl, et lib. u ag DISSERTATIONES DAMASCENICE. 252 intenta esset sententia, con(usi recessistis : et jam mon te pudet dicere, Latinorum dogma abs te de- monstratum esse absurdum ? LVI. Post multas hinc inde concertationes eo tandem ventum est , ut provincialis declarationem cjusmodi pronuntiaret : Nos sequimur apostolicam sodem , unam novimus camsam Filii et Spiritus sancti, Patrem.... Idcirco Romana Ecclesia non credit duo principia, vel duas causas, sed unum principium et unam causam. Eos vero qui asserunt duo principia , et duas causas , anathematizamus. Hoc Joannis dictum Graecis sdmodum p'acuit , atque , imperatore ita postulante, scripto aflirma- vit, hanc esse suam fidem, wnam esse Filii et Spiritus sancti causam , Patrem. "um petierunt , ut epistolam sancti Maximi ad Marinum nostri admitterent, in qua non modo affirmatur unam esse Filii et Spiritus sancti causam, Patrem scilicet, verum etiam additur, son quod (Romani) Filium Spiritus sancii causam faciant. Latini vero Maxim verba sic interpretanda censuerunt : Neque ipsi dicimus Filium primordialem Spiritus causam : unam quippe asserimus Filii et Spiritus causam, Patrem , illius quidem secundum generationem , ha- jus vero secundum processionem : «e «t communio- nem identitatemque essentie nos quoque significemus, et Spiritum. aanctum procedere. per Filium asseri- mus , et inseparabilem esse ab hypostasibus substa- tiam. aperte [ateamur. Deinde convenientibus ite- rum Grecis et Latinis, illi propter confessionem Tharasii, in qua dicitur Spiritusez Patre per Filium procedere, contendebant ut. nostri. iisdem verbis fidem suam enuntiarent. At Latini bene exposue- runt illud, per, sicut volebant , inquit Grecus ac- torum synodi scriptor, dicentes : Voz ista , διὰ, per, estne diversa ab &x, ex, annon? [iespondent. Greci : Diversa est. Dicunt Latini : Siergo alia est. actio prepositionis, ex, et alia actio propositionis , per, erunt juxia responsionem due actiones, altera Patris altera Filii : αἱ hoc inconveniens est; verum pre- positionem per nulla ratione admittimus, timentes meper canalem εἰ perinsirumentum. | dicatur. Quo- circa Latini sententiam suam , duobus in scriptis tradiderunt , qua 4 Graecis rejecta sunt , c9 quod in utroque Filius esse Spiritus sanctí causa enun- tiaretur, Tum vicissim Greci schedulam exhi- buere in qua dicebant Filium emillere Spiritum sanctum, et exse scaturientem effundere : Spiritum & Filio emitti, proffuere, effundi. Sic swicsim summam formulze eorum refert Gracus scripter actorum eyaodi, additque banc admissam a Latinis noa fuisse: quoniam. ipsis minime compertum erat, quo sensu Spiritus effundi, scaiurire, emitti, pro- fluere affirmaretur. Audimus enim , inquit Julianus cardinalis, hec sccunde cujusdam et temporalis esse processionis : mos aulem dicimws sanctos Patres unam tantum asserere processionem iN productione Theod. (c) Lib. 1 cont. Grac. £53 Spirilus sancti. Hanc autem. effusionem ez. Filio esse nom secundam. Verum libet potius integram ipsam Grecorum formulam transcribere , uti re- fertur a Syropulo , sect. 8, a quo inauper addisci- mus ejus auctorem fuisse doctorem Georgium Scholarium , de quo suus erit dicendi locus. (Quo- niam nos Greci antehac arbitrabamur Latinos afir- mare Spiritum sanctum a Patre et a Filio proce- dere tanquam a duobus principiis aut. spiramewis duobus , et preterea non affirmare Patrem esse prin- cipium et foniem totius. deitatis, Filii nempe et Spi- ritus sancii; propterea nos el ab additamento, seu a rocula quam Symbolo explicationis causa adjiciunt , pariter et ab eorum communione cavimus. Nunc aulem in hanc sacram el ocumenicam synodum congregati, siugulari Dei gralia, ut sancta. inter nos unio procurelur, post multas hac illac ventilatas questiones , el disputationes, produciaque in medium quam plurima testimonia, e sacris Litteris simul et e sanciis Ecclesie doctoribus : nos quidem Latini pro- fitemur, id quod nos dicimus, Spiritum a Patre et Filio procedere , non eo sensu dicere , quasi aut Pa- trem exciudamus, quominus sit principium et fons totius Deitatis Filii et Spiritus sancii , aut quasi credamus illud , Spiritum sanctum ex Filio proce- dere ; non accepisse Filium a Patre : aui quasi duo principia , aut duas producliones Spiritus sancti exhibeamus : sed confilemur Spiritum sanctum a Patre. et Filio tanquam αὐ Μπο principio , εἰ uua [XX VIll]singulari productione,ab eterno proffuxisse : similiter et nos Graci asserimus Spiritum sanctum a Patre procedere , proprium autem esse. Filii et ab illo promanare , et ab utroque , scilicet a Patre per Filium, secundum substantiam pro[undi profitebamur et credebamus. Ei nunc in mutuam unionem coalesci- mus , et charitate divina conjungimus. Quin et hoc ut specimen damus invicem proprie fidei et confes- signis, e! ul nemo ab alterutrius communione absti- nere in postremum debeat dijudicamus :. sed rursum muixo paciscimur εἰ unum sensum. amplectimur, aique in unam Ecclesiam Dei favente gratia, omnes redintegramur. Formula hzc scholarii , patriarchae et majeri Grecorum parti arridebat , atque in pri- mis Bessarioni et. Isidoro Ruthenorum metropo- lite , nonnullis tamen refragantibus. Quz porro jm ea nostri carpserint, Syropulus ex ipsorum scripto recitat. 1* Quzrebant an ulterius ab addi- tamentc , seu explicatione refugere deberent , cum pro comperto baberent Latinos principia duo non profiteri. $* An veram esse crederent. fidem Lati- noram , et in eam desiderarent fedus pangere. 3* An Spiritum a Patre solo procedere profiteren- tur, et non perinde a Filio. 4* Λη dicendo Spiri- tum esse proprium Filii, nudam consubstantiali- tatem amborum intelligerent : an eum 8 Filio eque ac 3 Patre eternum esse trahere. 5* An dicendo ab eo scaturire, illud, ab eo, ad Patrem , an ad Filium referretur. 6* Si ad Filium, utrum scatu- (e) Syrop. sect. 9, c. 11. DISSERTATIO I. 251 rire ab seterno secundum substantiam et personam intelligerent , nec ne. 7* Quid verbum scaturire significarent , an substantiam divinam et subsi- stentiam personalem a Filio trahere : sm idem quod procedere , vel aliquo sensu differat , οἱ in. quo- nam sensu. 8* An dicendo Spiritum ab utroque, nempe a Patre per Filium, substantialiter etiam et seterne hoc intelligerent.,99 Quid sibi vellet illud, substantialiter ab utroque profundi : an habere ct sumere substantialiter ab utroque: an differant, et in quo sensu differant profundi, et , procedere. 10* An absolute et sine commentario vera sit hzc propositio : Spiritus sanctus procedit ac prufun- ditur eternum a Patre et Filio, sine hac decla- ratione, a Paire per Filium. Λη, per, significaret Filium esse Spiritus sancli causam et prineipiunm: 495 An dicendo , unimur, Latinorum doctrinam et confessionem amplecterentur. Istiec dubia Graecis admodum displicuere, atque, ut opinor, in causa fuere αἱ Georgius Scholarius, qui promovenidss unioni naviter operam hactenus posuerat, retror- sum paulatim ahierit, et an'equam utriusque Ec- clesiz concordia sanciretur, Venetias cum Deme- trio despota imperatoris fratre et Gemisto Phle- thone decesserit, quemadmodum narratur a Sy. ropulo (a). Sed non infestiorem alium Florentinz pacis adversarium Ecclesia posthac experta est. LVlIi. Mussantibus ob Latinoruimn responsionem Grzcis, eaque Patrum voces reprobatas causanti- bus, cum nihil conficeretur, nostri tandem | obti- nuerunt, Occidentalium doctorum sententias e dicta maturius expendi ; quod ubi praestitum fuit, patriarcha, qui averso antebac auimo (uerat a dogmate Latinorum , coacto suorum coetu suífra- gium hoc in scriptis dedit, quod Syropulus re- fert (b) : Ἐπειδὴ Ἰκούσαμεν tà ῥητὰ τῶν ἁγίων Πατέρων τῶν ᾿Ανατολιχῶν , xal Δυτιχῶν, τὰ μὲν λέγοντα, ὡς ἐχπορεύεται τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον ἐκ τοῦ Πατρὺς xai τοῦ Υἱοῦ, τὰ δὲ ix Πατρὸς δι Υἱοῦ, εἰ xat ἔστι τὸ, διὰ τοῦ Ylov, ταντὸν τῷ, ἐκ τοῦ Yiov, xai τὸ, ἐκ τοῦ Υἱοῦ, ταυτὸν τῷ διὰ τοῦ }Υἱοῦ,. ὅμως ἡμεῖς τὸ, ἐκ τοῦ ΥἸοῦνάφέντες λέγομεν, ὅτι τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον ἐχπορεύεται bx. τοῦ Πατρὸς διὰ τοῦ Ylou ἀῑδίως χαὶ οὐσιωδῶς, ὡς ἀπὺ μιᾶς ἀρχῆς καὶ αἰτίας * τῆς, διὰ, ἐνταῦθα σημαινούσης αἰτίαν ἐπὶ τῆς τοῦ ἁγίου Πνεύματος ἐχπορεύσεως ᾽ Quan- doquidem dicia audivimus SS.Patrum Ecclesie (am. Orientalis quam Occidentalis quorum hi Spiritum same ctum a Paire et Filio procedere asseverant, illi a Patse per Filium : quanquam idem est, a Filio, quod, per Filium; e? per Filium; quod, ex Filio : nos ἰ- men dimissa voce hac , ex Filio, profitemur Spiri- lum sanclum procedere a Patre per Filium, ab eter- nilgle et secundum substantiam tanquam. ab. uno principio et causa , prepositione, per, illic causam significante in. processione Spiritus sancti. l'auriat- ch: assensi sunt przsules alii, prater. quinque, in quibus erat Ephesius. Tum subinde imperator (b) Sect. 9, cap. 9. 255 sermonem ad onines habuit de unione, ea tamen conditione, et lege, wu! a Latinis sui non cogeren- tur additamentum Symbolo appenere : "Yxoxstp.é£vou τοῦ μήτε ἀναγχάσαι ἡμᾶς τοὺς Λατίνους προσθεῖναι ἐν τῷ ἱερῷ Συμθόλῳ ἡμῶν νἡν προσθήχην αὐτῶν, nec Ecclesie sue ritus immutare. Narrat Syropulus, qua sibi patriarcha dixerit, ut sc ad suscriben- dum unioni pelliceret ; scilicet genuina esse. Occi- dentalium Patrum scripla : se legisse Athanneium idem a(firmantem; Cyrillum. item variis in locis ; Epiphanium quoque, cujus erpresse adeo voces essent," ub Juseph, monachus. ei didascalus (Sive doctor) , ingenue aliquamdo fassus esset , habere se quid ad aliorum Potrum loca responderet ; ad Epi- phanii .vero, nibil, εἰς αὐτὸν δὲ vv ἅγιόν µου οὐχ ἔχω τι εἰπεῖν ΄ ila ut qualibet Patris illius sen- lentie nos aslipulare(ur, consentaneum. tamen esset φις ille doceret sequi. Interim vero patriarcha, dum duoruu Lriumve episcoporum assensionem obünere studet et exspectat ,. senio tandem con- fectus moritur, relicta $chodu!a, qua significa- bot, et dejerabat, se omnia sentire, que sentit el docet catlolica οἱ apostolica Ecclesia Domini nostri Jesu Christi , sentoris Boma : Πάντα οὖν ἅτινα vost καὶ ἄτινα δογµατίξει dj καθολικη καὶ ἁπ)στολικὴ Ἐκκχλησία τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἡησοῦ Χριστώ τῆς πρεσθυτέρας Ῥώμης, xal αὐτὸς ἐγὼ voi) καὶ ἐπὶ τούτοις µε συµπειθόµενον ἀφιερώνω. Post ejus. ob- Hum omnes demum de clero unioni consenserunt, preter unum Ephiesium , qui. Latinorum. Patrum auctoritates a nostris corruptas οἱ falsatas affir- maret , Grecorum vero, qus per Filium Spiritum &xnetuim precedere efferrent , ita. interpretandas duceret , ac si , per Filium, idem cssel atque ima cum Filio, et veluti Filius , licet una generatione, [XXIX] τουτέστι [μετὰ τοῦ Υἱοῦ, xaY ὡς ὁ Υἱὸς, εἰ xai οὗ γεννητῶς, necnon quia per Filium cffulgel , donaturque hominibus. (Quemadmodum etiam ipse rursum declaravit in confessione sux qualiscun- que fidei, quam contra synodum cdidit. Quasi vero grammaticis ullis unquam aoditum sit , prz- positionem διά, per, si componatar cuim patrio casu, idem aliquando sonare quod μετὰ, cum. Quinimo omnes agnoscunt ea siguificari idem quod Latinis per, ex , inter, atque adeo vel causam vel medium exprimi. Auk, ὅτε συντάσσεται τῇ γενικῇ, inquit Pha- vorinus, µεσιτεὐοντός στι. Quapropter Damasce nus, cap. 15, lib. 1 De fide orth., postquam ex Basilio dixit. Spiritum esse. imaginem Filii , veluti Filius , Patris (quo. nempe docemur Spiritum ex Filio derivari) mox subjungit: Deus est Spiritus sanctus , δι Υἱοῦ τῷ Πατρὶ συναπτόµενον, qui per Filium Patri connectitur. Id quod ante illum Basi- Jius maguus pronuntiarat (a). Unus autem Spiritus sanctus, δι ἑνὺς Υἱοῦ τῷ BW Πατρὶ συναπτόµε- vov, qui per unum Filium uni Patri connectitur. FA rursum : Ἡ quotx*; ἀγαθότης , καὶ ὁ χατὰ φύσιν (a1 De Spir. sancto, c. 18. DISSERTATIONES DAMASCENIC.E. 956 Ἁγιασμὺς, xal τὸ βῥασιλιχὺν ἀξίωμα, ix Πατρὸς διὰ τοῦ Μονογενοὺς ἐπὶ τὸ Πνεῦμα διήχει’ Bonitas, sauctitasque naturalis, οἱ regia dignitas ex Patre pet Filium εἰ Spiritum pertransit. Qua profecto omnia, velint nolint schismatici, nounullam, cum mediani , tum causa principiive rationem in utiunt, ut Spiritum sanctum Filius eum Patre prin- cipio una producat et eniittat. Nec oboli »stiman- dum est quod subjungit Marcus , secundum Daina- scenum Spiritum esse Filii comitem συµπαρομαρ- τεῖν. Nam hoc verbo nihil alfüd significatur, nisi Filium, nec tempore, nec natura esse Spiritu an- terlorem. Quo sensu Basilius negat Spiritum sau- ctum ὑπαριθμεῖσθαι subnumerari Filio. Non minus insulsum est id quod in prxdicto illo libello suo suggerebat Ephesius, Spiritum aliam rclatiouem 2d Filium non habere, nisi quatenus cum Filio innotescit : 0x &pa oy£ow ἑτέραν πρὸς Υἱὸν ἔχει τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον, f| τὸ μετ αὐτοῦ γνωρίζε- ὅθαι, Nam relativa simul cognosci , relationis pro- prietas solum est, non ipsa relatio, qux aliud fundamentum habet, Ünde ut simul cognoscantur, oportet ut unum ex alio originem habeat : Grego- rio Nysscno docente, personas divinas ad se tmu- tuo referri οἱ distingui, χατὰ τὸ αἴτιον xal τὸ αἰτιατόν. ΙΝΠΙ. Definitio synodi Florentine. — Synodus itaque, finitis controversiis, de processione Spiri- tus sancti hoc decretum dedit : Definimus Spiritum sunclum ex Patre et Filio eternaliter esse, el essen- liam suam suumque esse subsistens habere ex Patre simul εἰ Filio, et ex utroque eternaliter tanquam &b uno principio et una spiratione procedere : decla- rantes, quod id quod sancti doctores et Patres di- cunt, ez Patre per Filium procedere Spiritum san- cium, ad Ίππο intelligentiam tendit, ut. per. hec significetur, Filium quoque. esse, secuidum Grecos quidem causam, secundum Latinos vero principium subsistentie Spirilus sancti, sicul. et Patrem. Et quoniam omnia que Patris sunt, Pater ipse lilio suo unigenito gigueudo dedit prater esse. Patrem. hoc ipsum quod Spiritus sancius procctlit ex lilio ipse Filius aternaiiter habel, a quo etiam «ternali- ter genitus est. Definuimus — insuper. explicatiouem verborum illorum Filioque, veritatis declarandec gratia, el imminente (unc necessuale, licite οἱ ratio - nabiliter Symbolo (uisse apposilam. 19 fuit Floren- tin; synodi exitus, cujus definitionibus utiuam Graci stelissent. Verum artibus suasienibusque Marci presertim Epbesii factum est (5b), ut. non nodo Byzaniinum vulgus, sed οἱ tres Orientaliutu sedium patriarche sancita unioni repugnarint, dato &yuodali decreto, quo Metrophanem Josephi Constantiuopolitani, qui Florenti: diem obierat, successorem, pacis et icti feederis observautissi- mum, et Florentinos Patres diris. devovorunt, at- que imperatorem acerbe perstrinxerunt. Quamn- (^) Apud. Allat. lib. m, Dc consensu, c. 4. 257 obrem Eugenius papa viros qnosdam Byzantium aed Grecos misit, inquit. Laonicus Chalcocondstas, lib. vi, e«t eum his in colloqwitm venirent, qui syno- dwm et concordiam in lialia factam non admitte- bant. Nam Marcus Ephesi episcopus, et Scholarius Grecorum. dociissimue, nequidem αὐ initio Latino- rum degmeli consentire voluerunt. Ubi ad collo- quium reniwm est, Romani wihil efficere poiuerunt, ac, re infecta, domum reversé sunt, Superest hodie Genrgii Sebolarii liber: De processione Spirits san- cti, iR quo momenta emnia tractat, de quibus per dies quindecim, ut. ipse ait, μετὰ διαλέξεις rivis xaX Cíxa, in palatio disputarat cum apostolico nuntio, episeopo Cortonensi, et quodam theologis magistro coram imperatore Joanne, Theodoro despota, patriarcha Gregorio (qui XMetrophani suecesserat) cardinale item, aliisque cum G2ecis, tum Latinis : cum nempe rpse tunc temporis esset, χαθολιχὸς σεχρετάριος νοῦ βασιλέως, ab tmíversis secretis, aen secretarius uuiversalis imperatoris, et καθολικὸς χριτῆς τῶν Ῥωμαίων, universalis judex imperii, xal διδάσχων ἐν τῷ τρικλίνῳ τοῦ βασιλέως κατὰ Τπρασχευὴν ἑχάστην, παρρύσης τῆς συγχλἠ- το», τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ, et. quibuslibes sextis feriis in triclinio imperatoris coram senatu, de rebus di- vinis sermonem haberet. Hzc de se. suoque opere propria mani scripsit, testatusque cst Seholarins, ut legere est in. capite codiois Regii, n. 2056, in quo Lic ipsius liber accuratior cxstat, et magis miteger, quam in. editione Londiuonsi. ΙΧ. De Georgio Scholario. — lx bis quae hacte- nus de Georgio Scliolario diximus, refelli pos- eunt Leo Allatius, aliique viri eruditi (a); ubi pugnant Seholarium hunc diversum csse ab illo Georgio Scholario, qui Florentin:e sgnodo inter- ή, δί pacis ineunda sequestrum se prebuit. Quod et coaticiant, Scholarium schismatieuu in Italiam ad synodum convenisse negant. lpse tamen Seho- larius schismalicus multis in locis operum suo- raa, qux: mau exarata in bibliothecis asservan- tar, testatur se Florentiam in Πελία ad synodum cum aliis perrexisee. Insuper ex Syropulo constat Georgium illum Scholariuim, qui Florentiam cum aliis accesserot, quique egregiam aliquandiu unioni promovenda operam navaret, eamdem pnstea deseruisse, et |XXX| Venetias eum Deme- trio despota et Gemisto Phlethone ante profugisse, quam pacis decretum conderemur; Vorba.Syropuli: hec sunt; Despota pos! quatriduwanum o morte (Josephi patriarcha) Venetias. abscessit, annonse stipendio posthabito, πο subscriptioni, aut unieni: interesse cogerelur ; ἀπῆλθεν δὲ. μετ αὐτοῦ xol οἱ σοφώτατοι διδάσκαλοι, Ó τε Γθµιστς, xai ὁ Σχολάριος, μηδὶ αὐτοὶ παρεῖναι θουλόμενοι’ »umque cumitaté sunt. dociorum seyieniissimi Gomistus el (a) Leo Allat. lib. ui De cons., c. 5, 6; ejusdem Diatrib. de Georgiis, et Exerc. adv. Creygh. 71; Syrop. Bist. conc. Flor, sect. 9.. DISSERTATIO T. 953 Scholaritts, nec ipsi ΙΝΠΟ — adesse. empientes. Qaam addietus deinceps sehismati fuerit, seripta ipsis qwe adversus Latinos edidit, satis snperque ostenidunt. Miehael DBucas clare ctiam indícat (5), Georgium Seholariam, qui Florentiam petiit, alium non fuisse a schismatico. Adfuerent e sena- toribtx, inquit, Gemistus Lacedemonins, Γεώργιος ὃ Σχολάριος xai χαθολιχὺς xpiche, Georgius Schola- rius et nniversalis judez. Atqui Georgium schisma- ticum siniversalis judicis munere fanctum esse, ipsomet teste superius observavimus. ΕΠΐο etiam oliter notandum art:culum à, et przepositionem καὶ, et, apud. Ducam nnuere, scholariíi nuncupa- tione, non familite cognomen, sed dignitatem si- gnificari, contra ac contendit Allatius. Post reditum in. patriam, aliquandiu rursum Georgius, ut im- peratori morem gereret, unioni consentire visus fuit, atque huie zetati consignari possunt qu;e ad- versus Phlethonem scripsit de Spiritus sancti processione ex Filio, quam Gemistus philosophicis argumentis impugnaverat. Verum statim ad schi- sia revocatus est, epistola, ut autumo, Marci Ephesii, quz multis in. bibliothecis visitur, edita- que est a Leouc Allatio in Exercitationibus ad- versus Creyghtonum, exerc. 7. Quanium voluptatis el latitie nobis attulisti, cum rectam fidem et piam patriamque sententiam. amplexus es, et condemnala: ab injustis judicibus patrocinium suscepisti, inquit Eugenicus, tantum e contrario tristitia et morore repleti sumus, cum ad aures nostras pervenit, te rursum alterata [acie pugnantia. tenere. et loqui, et cum pessimis aconomis una confluereod procuranda media unionis et (ederis. Totis hisce litteris pro- bus ille magister discipulum adbortatur, ut syno- dum, qua Florentini decreti firmandi causa, Con- stantinopoli cogebatur, veluti Caiphe consessum vitet, et, posthabitis saeculi vanis, secedat in. desertum. Prxceptoris votis obsecutus est Schola- rius, οἱ schisma verbo seriptisque palam propu- gnavit : cumque conatus sui haud sais pro volun- tate. procederent, in monasterium J'autocratoris. (q. d. Omnipotentis Dei) assumpto Gennadii no- min», secessit (c). Cum autem sub Constantimo, postremo Grecorum imperatore, pro instauranda unione colloquia iterum haberentur, e cella, in quo reclusus agebat, adversus Florentinum decre- (um, cum sermone, tum seriptis certabat. Genna- dium liunc, seu Georgium Scholarium, sacris or- dinibus ea tempestate füisse initiatum, nulfo monumento coustat. Quamobrem per quam com- mode de ipso intelligendus venit Georgius Phranza. cum narrat (d), expngnata Constantinopoli, sul- tano Mshumeto sic amn:onte, episcopos, qui forte uderant, paucosque de clericis et luicis, sopientissi- mum doctissimiinque Georgium. Sckolarium, etiam- (bY Hist. c. 31. vc) Duc. Mich. cap. 53. (d) Lib. ii, c... 19. ο) tUs, que in conciliis tractabuntur, sententiis qvas liumani pont ficis dictabit auctoritas, dummodo sa- crorum ΠΟΠ adversentur conciliorum decretis, cce- teri. acquiescent. Narrat. pontifex nuntios. illos pos. Uilasse ut Constantinopolis imperatori Greco red- deretur, et patriarcha. Latinus inde amoveretur, mosque subjungit : Sare oblationem — pro[essionem- que pramissas, felicis recordationis — Eunocentius papa predecessor noster. de fratrum suorsm consi- lio nobis, tunc in minori officio constitutis, &t per hajusmodi benignitatis assensum, tante. reconciliatio- nis incremento tota letarettr — fidelium. mniversias approbavit. Addit denique, quod in rem nostram faci : Jdem pradecessór satis absonum repmtarvit, quod in concilio celebrundo ille solus articulus Sym- boli Λἰεσπα synodi, in qao de processione Spiritus sancii Greca. Ecclesia aliqnantulum a liomana dis- sonare videtur, per pra[atos nuntios a Romani pon- tificls excipiebatur judicio, adjicientes, quod. diffini- tieni ejus in concilio Gr.rca non acquiesceret. Ecclesia, uisi quod definitum esset per. Scripture authentic testimoniwn, tel divinum oractltm comprobare:..... Verumtamen ne aliquod ex. hoc reconciliationem $p- iius. Ecclesie impedimentum vel obstaculum vinpedi- rel, predecessor ipse concessit, in. concilio imminen. (i tenorem predicti Symboli adjectione qealibet, nisi. [orte de muita. connirentia, quam. sicut confidimus, re-onciliationis ἠπάποεί concordia, won mutari : scd in ca forma peues Grecam — Ecclesiam — remanere, quam dicta synodus promslgavit, dummodo de san- cte Trinitatis fide Greca. Ecclesia in omnibus ca- tholice consentiat cum Romana. llec quidem ambo pontifices Gracorum votis annuerunt. Nihilomi- nus haudquaquam (αμ sancitum fuit, Constan- tinopoli imperatori Grzeco non restituta, XLVI. Graci Romane Ecclesie junguntur in conci- liu Lugdunensi 1.— Ea vero paulo post urberecepta, auno 19604, cum Michael Palwologus imperator ingruentem sibi cum exercitu Carolum Sicilie re- gem extimesceret, Romanum pontificem sibi con- ciliandum duxit, adeoque Ecclesiarum copulam pro- movendam. Quocirca, cum Gregorius X generale concilium Lugdunum convoearet, oratores illuc destinavit, quorum przeipui erant Germanus quon- dam patriarcha, Theophanes Nicenus, Joanwes imperatoris frater, et Georgius Acropolita. In sy- nodo nulke de Spiritu sancto, aut aliis controver- sis capitibus disputationes habitze feruntur ; quippe quod de iis sat tractatum. erat Constantinopoli a fratribus Minoribus, quos pontifex | XXH) illuc delc- gaverat. Itaque proxima post Griecoram legaterum adventum sessione, Germanus cum suis, necnoa cum przsulibus de Calabria, et Willelmo de Mor- becca Symbolum Grece cantillarunt, cum terna repetitiene versiculi, qui ex Patre Filioque procedit. Quarta vero sessione pax et unio sacramento san- cita est, leclis imperatoris multorumque Grzca- rum prmeulam likeris:: deinde intra missarum solemnia Symbolum a Grxcis et Latinis vicissim DISSERTATIONES DAMASCENIC/E. 910 decantatera. est, bisque. versreulus, Qui ex Parre Filioque procedit, repetitus. lmperatoris — litterze amplam — fidei professionem. continebant ; in finc autem postulabat, ut Symbolum a Grazcis, adjecta voce Filioque, immutari non juberetur, ἕνα ἡ ἡμε- τέρα "ExxAsala λέγη τὸ ἅγιων Σύμόολον, ὡς ἔλεγε ποὺ τοῦ σχίσματος, wt. Ecclesia nostra dicat Sym- bolt, inquit, pront dicebat ante schisma, usque in hodiernum diem. Huic concordiae consensum Jose- phus patriarcha denegavit ; unde ad ordinem re- dactus est a Michaele, inque ejus. locum Joannes lleccus eximie vir integritatis οἱ eruditionis sub- rogatus. Πίο, coacta. frequenti episcoporum sy nodo, qux Lugduni gestà. eraut. confirmavit, ae synodicant ad Joannem. XIX. papam misit, in. qua dogma Latinorum pererudite et eleganter entntia- batur. Complures Grecorum — reconciliationem cwn. Latinis obstinatius detestati, carceribus, plagis οἱ exsitiis, ac. tandem in synodo altera communionis piivatione multati sunt. XLVIt. Audaz Graculi manus. in. quemdam Grc- gorii Nysscni locum.— lutcerim Joannes Beccus pa- triarclia, de Ecclesiarum unione assidue sollicitus, liabito iterum de more concilio, qu:zstionem ha- buit de quodam Gregorii Nysseni loco, qui cum Spiritus sancti er Filio quoque Ex τοῦ Υἱοῦ, exsisten- tiam enuntiaret, a referendario Magna Ecclesize, cui. Enscaimmatismeno women erat, gladiolo corru- ptus csset, erasa praepositione ἐκ cujus faci- noris veuiam a Patribus humillime poposcit. He testantur acta synodi apiid. Leon. Allat. lib. i4. De cous ns , cap. 0; cett. 1. Grec. orthod.. Codicem queni. Enscammatismenus labefactarat, vetustissi- mum fuisse aiunt, οἱ ad Xiphilinum quondam cGvonomum pertinuisse. Locus Nysseni sumptus ferebatur ex ejus sermone in Orationem Dominicam, qui incipit, ὅτε προῆγεν ὁ μέγας Μωῦσῆς. cum ma- gnus Moyses, etc. At vero in nullo ejusdem doctoris sermone in Doniinicam Orationem comparet; imo neque in sermone qui in editis ceusetur tertins, in cujus tamen fine de Spiritus sancti deitate ct con- substantialitate disputatur. Verum tanquam a Nysseno acceptus citatur ab Hugone Etheriano, lib. 1, cap. 9. Quocirca juvat eum integrum, tanr Grace, quam Latine recitare : "O τε γὰρ Υἱὸς £x «ov Πατρὺὸς ἐξηλθεν , χαθώς «φπσιν $ lpagt, xo τὸ Πνεῦμα ἐχ τοῦ θεοῦ xat παρὰ Πατρὸς ἐκπορεύεται ' ἁλλ) ὥσπερ τὸ ὄνευ αἰτίας εἶναι, µόνου τοῦ Πατρὺς «ὃν, τῷ Yl xa τῷ Πνεύματι ἑναρμοσθῆναι οὗ δύνα- ται, οὕτω τὸ ἔμπλαλιν τὸ ἕξ αἰτίας εἶναι, ὅπερ ἴδιόν ἐστι τοῦ Υἱοῦ xal τοῦ Πνεύματος, τῷ Πατρὶ ἐπιθεω- ΄ ρηβήναι φύσιν οὖκ ἔχει. Κοινοῦ δὲ ὄντος τῷ Ylo καὶ τῷ Πνεύματι τοῦ μὴ ἁγενήτως εἶναι, ὡς ἂν pf) τις σύγχνσις περὶ τὸ ὑποχείμενον θεωρηθεί, πάλιν ἐστὶν, ἅμιχτον τὴν ἓν τοῖς ἰδιώμασιν αὐτῶν διαφορὰν ἐἑξερεῖν, ὡς ἂν καὶ τὸ χοινὺν φνλαχθείη, xal τὸ ἴδιον μὴ συγχυθείη.. Ὁ γὰρ μονογενὴς Τἱὸς ἐχ του Πατρὸς παρὰ τῆς ἁγίας ΓραφΏς ὀνομάζξεται, xa* µέ- χθι τούτου ὁ λόγος ἵστησιν αὐτῷ τὸ ἰδίωμα. Τὸ δὲ 241 ἅγιον Πνεῦμα, χα) 2x τοῦ Ηατρὸς λέγεται, KM ΓΚ TOY YIOY ΕΙΝΑΙ προσμαρτυρεῖται. e El. γὰρ τι; Πνεῦμα Χριστοῦ οὐκ ἔχει, φησὶν, οὗτος οὐκ ἔστιν χὑτοῦ. » Οὐπκοῦν τὸ μὲν Πνεῦμα, ἐκ του θεοῦ, καὶ Φεοῦ Ηνεῦμά ἑστιν. Ὁ δὲ Υἱὸς Ex θεοῦ iv, οὐχέτι xat τοῦ Πνεύματος, οὔτε ἐστὶν, οὔτε λέγεται. Θὐδὲ ἀντιστρέφει ἡ σχετιχη ἀχολουθία αὕτη ' Nam et Filius exivit a Patre, μία Scriptura, et Spiri- ins. ex. Deo. οἱ l'aire. procedit. Sed. quemudmo- dum sine principio esse, cum sit Patris solius, Filio et. Spirilui sancto convenire non. polest ; sic coutra a principio esse, quod est proprium Filii et Spiritus, in Petre considerari natura. non patitur. Jam. ctum Filio et Spiritui saucto conintwne sit, ut nou inge- ndo modo exsistant.ne qua in subjecto confusio spe- t letur, rursus éncommunicabilem in eorum proprieta- tibus differentiam | invenire possumus, ut. εἰ quod commune esi servelur, ei quod proprium est noa con. [uudatur. Etenim naigenitus Filius ev D'atre in Scri - ura eacra dicitur, et hactenus ejus proprieto(e:m illius doctrina definit. At Spiiitus saucius et ex Patre di- citur, ET EX FILIO ESSE perhibetur. « Si quis enim Spiritum — Christi non hubei, hic non. est ipsius * ον itur — Spirius, qui ex Deo est, etiam Dei Spiritas est, At Filius, cum ex Dco sit, non jam iamen Fi- lius Spiritus aut est, aud. dicitar ; meque lhvc relati- ws conseculio convertitur. Petavius. de. hoc. loco disputans, ait se ineam opinionem adductum, alre- aam ab isto esse propositionem £x, scripsisseque Gregorium : Τὸ δὲ ἅγιον Πνεῦμα xat ix τοῦ Ηατρὺς λέγεται, καὶ τοῦ Ylou εἶναι προσμαρτυρεῖται. lia δι] conseqwenten oraüonem postulare, cum ο contrario Filium dicit sie ex Patre esse, ut non di- catur Spiritus : Ὁ δὲ Υἱὸς ἐκ τοῦ θεοῦ οὐχέτι xal τοῦ Πνεύματος οὔτε ἑατὶν, οὔτε λέγεται. Nou. dieit ix τοῦ Πνεύματος, qued consentaneum erat, siqui- dem apte seripsisset Spiritum et esse ex. Deo, et esse ex Filio, Scripsit ergo Spiritum οἱ esse ex Deo, et esse Filii, ut ei respendeat ex adverso, Fi- lium et esse ex Deo, et non esse Spiritus. Subnota- re quoque mihi liceat auctorem ex. Scripture va- riis Vocis argumentari, in quibus Spiritus sanctus ex Patre procedere legitur, atque insuper perhibe- tur esee Spiritus Filii; nusquam suteur ex Filio esse. Quanquam, ut subjungit vir supra modum doctus, ke sermonis (formula, quee. Spiritum Filii nomi- s3t, idem valet atque, ez Filio, ut alibi docetur. Ad locum vero Nysseni integrum quod spectat, ex Euthbymio, part. i! Panopl., tit. 13, certum fit. ge- preleam eun esse, tran$samplumque ex ea. sermo- sis in Orstionem Dominicam parte, qu: homilia wrüa eensetor. Postquam enim protulit ires hajus bomillu (X XH | lacinias, addit e stain : Ex eadem eratiene ; Spiritus sanctus et ex Deo, ει Christi Spiri- ims est, eique dicitur; Filins antem cum ex Deo sit, non * Hom. vit, 9. (α) Nic. Greg. Hist. Pachym. lib. v, cap, 24. DISSERTATIO 1. 21? Spiritus eliam est, neque. dicitur. Πιο euim ordinis series non sequilur, ut ex aquo. per resolutionem sibi vicissim | ratio respondeat, et quemadmodum Christi Spiritun dicimus, sic. eliam. ipsius Spiritus Chri- (Μι appellemus. Enimvero hac in oratione se. de eonsubstantialitate Patris οἱ Filit disputasse te- slatur Mysserus, cum subjungit : ᾽λλλά vov προ: &xobiósixtat ταῖς τῶν εὐσεδῶ» δύξαις, αὐτὴν iml Πατρὸς xai Υἱοῦ φύσιν εἶναι * Jam vero. demonstra- Lun. est piorum — senleutiis, eamdem csse in Patre ei Filio naturam, neque fieri posse, ut qua diversi sunt generis, Dei nomine appellentur........ Eamdem porro Spiritum | habere naturam. ex operationibus os- tensum.est, etc. Id quod verum esse non. possit, nisi fragmentum — quod ante. descripsi, et alia non- nulla suppleantur, quie librariorum vitio excide- runt, Sed ad propositum revertamur. XLVIMI. Joannis Becci exauctoratio, laudes εἰ cungressus cum schismaticis ; processio temporalis Spi- ritus per Filium, Monotheletarum commentum. — dla utriusque Ecclesiz qualiscunque unio usquead Mi- chaelis Palzeologi obitum perdurasse fertur. At eo de. (uneto, Joannes Beccus ab Andronico Michaelis filio οἱ successore, patriarchali solio detrusus cst : cujus tamen egregias laudes. Nicephorus Gregoras his verbis contexit: His temporibus Mague — Ecclesie chartophylax erat Joannes Deccus, vir exce.lentis in- genii, οἱ docirinarum sludiis ab ineunte etate. insti- tutus : preterea. lantis nalura donis. ornatus. eral, quautis quisquam alter illius avi. Nam et proceritate corporis, et majestate vultus, et facundia, alque acu- mine ingenii ad omnes. ves. idonei, aliisque dotibus praestabat. Qui. cum imperatoris decreto (de pace cum Latinis ineunda ) acriter adversaret(nr, imperator niliil non tentavit, tam per se, quam per alios erudi- tione couspicuos, ut legitimis rationibus eum adduce- rct ad assentienilum... Ea spe. (rustratus imperator, eum omneque ferme genus in teterrimos carceres con- jecit. Tum Nicephori. Blemmidw scripta ad Beccum misit. Quibus ille perlectis, sanctorum libros, e qui- bus Dlemmidas sua collegerat, ultro postulavit. Itaque brevi tempore testimoniorum acervum collegit, que integra volumina implere possent, et qui dudum Latinis adversatus erat, mulala sententia, victoriam alio Iranstulit. Quamobrem patriarcha sede conscensa imperatori unus. [uil omnia, et lingua, et manus. et velocis scribe culamus, docendo, scribendo εἰ do. ginata finiendo; ejus. certaminis adjutoribus. Mcliti- niota et Metochila, imperatorii cleri archidiaconis, et Georgio Cyprio. Máx , Gregoras, necnon Pacliyme- res (a), neuter in remm. catholicam optime affectus : qui nec sociorum Joannis Becci, nimirum Constan - tini Melitiniote. et. Georgii. Metochitze, laudes οιη]- sere. Nicephorus quoque Bleinmidas elegantiores suz alatis scriptores laudatores habuit, at quj vlr 213 fuerat spectatisshnae pietas et doctring, et qui delatum sibiab imperatore patriarchatum generose respuerat. Hujus nonnullae lucubrationes ad speci- men exstant, Qu: Allatius Latio donavit, ediditque t. l Grecie orthodoze. Atqui ex his addiscimus schismaticos ex frequentibus cum Catholicis velita- tionibus, ad has angustias redactos fuisse, ut, cum Spiritum ex. Patre solo procedere contenderent, non modo eum ex Patre et Filio negarent exsistere, verum etiam ez Patre per Filium, contra familia- rem priscorum Patrum theologiam. Libere aperte- que de proposita quastione edisseram ( inquit Blem- midas epistola 4 [a]) que ertt, au per Filium Spi- ritus sanetus a Patre procedat ; an vero ex Patre absque medio, et non per Filium. Et primum qui- dem a multis sanctis doctoribus traditum — fuisse ; secundum a nemine, existimo omnes homines, qui in sacris Litteris exercitati sunt, et equitate diriguntur, comprobaturos. Quod vero in Evangeliis vox illa inseria non sit , τοῦτο 6b τὸ πρόχειρον εἰς ἀντιλογίαν πολλοῖς, hoc plerique vulgo ad contradicendum arri- piunt. Quocirca tota hac epistola ex sanctorum synodorumque sententiis confirmat ex Patre per Filium exsistere Spiritum sanctum, atque obiter ostendit nihil differre si quis dicat ex Patre Filio- que ipsum esse, aut ex Patre per Filium. Epistola altera, quam ad Theodorum Ducam imp. dedit: Verum enimvero, inquit, Spiritus sancti processionem ex Patre per Filium esse multo jam antea. in. con- fessis eral, et usque ad liec nostra lempora. a piis hominibus asseritur, et veluti commune dogma Eccle- sic recipitur : Καιρὺς δὲ οὐ πολὺ, ἐξ οὗ τινες Era- θόν τι γελοιότατον, fj μᾶλλον εἰπεῖν ἀθλιώτατον * βουλοµένοι γὰρ Ex περιουσίας ἀνελεῖν vb, ix τοῦ Υἱοῦ, συνανεῖλον αὑτῷ καὶ τὸ, δι Υἱοῦ. Sed non. diu est, ex. quo nonnulli ridicule, seu melius dicam, miserrime affecti, dum vellent penitus ex Filio tollere, una cum eo sustulerunt εἰ per. Filium; εἰ (οἱ tantorumque Patrum documenta , si qua eaptionis ansa dabatur, perverterunt ; sin vero nulla, ea lanquam qug cum multis. aliis non convenirent, rejecerunt. Et ubicunque erat, ex Patre sive effundi, sive emanare Spiritum sanctum, de processione voces acceperunt : wbicunque vero per Filium annexum erat, effusionem ibi el emanalionem, et si quid aliud simile, pro dono et munere dici contenderunt. Εοάοιη &cnsu voces φανεροῦσθαι promicare, ἑχλάμπειν ex- plendescere, ἑκφαίνειν effulgere, interpretatos illos esse tradit in epistola priore. Dum vero in hujus interpretameuti pristinos auctores inquiro, occur- rit mihi in actis sextz synodi (0) eonfessio Macarii Antiocheni hzretici Monothelite, in qua de Spiri- tu sancto sic ait : Et in Spiritum sanctum ex. Pa- tre procedentem, καὶ δι Υἱοῦ πεφηνὸς , δηλαδὴ τοῖς ἀνθρώποις, el per. Filium micantem, scilicet homi- (a) Ad sac. Dulgari:e. (b) Act. νι. (c) Lib. 1 De fide, 145: Dial. cont. Manich. p. 432; Epist. de hymn. Tris., p. 497. DISSERTATIONES DAMASCENIC/E. 244 nibus. Quz similia sunt eorum qua legimus hodie in Expositione (dei Gregorii Thaumaturgi, uti a Gracis adu'terata fuit. Unde collegero Monothele- tas, qui omnium primi invidiam Latinis creavcraut propter dogma de processione Spiritus sancti ex Patre et Filio, hoc sensu processionem Spiritus per Filium intellexisse, quod per Filium hominibus innotesceret. Quidni etiam ab eis falsata sit Expo- sitio Gregoriana, adjectis duabus istis vocibus, δηλαδη τοῖς ἀνθρώποις, scilicet hominibus, quie in prisca Rufiui translatione nunquam comparuerunt ? Quidquid id est. Tametsi Joannes Damascenus, ad quem schismatici hactenus provocarunt, multis in locis (c) ex recepta Gricis Patribus doctrina, Spiritum ex Patre per Filium :etcrna processione exsistere dixerit ; nibilominua quotquot a tempore Cerularii usque ad Beccum pro schismate scripse- runt, uno fere consensu nullam ex Patre per Fi- lium Spiritus [XXlV| sancti processionem astru- xerunt, preter temporalem illam manifestationen, concessionemve donorum spiritualium. Sic Michael Psellus, quem schismati Cerularii favisse diximus, primo capite theologico, Spiritum ex Patre quidem procedere ait, per Filium vero communicari et percipi ab omni re creata, δι Υἱοῦ δὲ µεταδιδόµε- vov, xai µεταλαμθανόμενον ὑπὸ πάσης Χτίσεως. Sic Nicomediensis antistes Nicetas Anselmo Havel- bergensi ( d ) respondit eum a Patre per Filium proce- dere, quoniam daretur per Filium ad. sanctificandam creaturam, vel, juxta alios, quia transiret a Patreper Filium ad sanctificandos homines. Hugo Etherianus perinde scribit (e) Nicomediz antistitem (sive is Nicetas ille sit, sive aliquis alius ) docuisse Spiri- tum per Filium procedere idem esse ac per Filium mitti veldari. Sic quoque Andronicus Camaterus in famosa illa Hoplotheca sua, seu Armamentario sacro, cujus maxima fuit apud Grzcos auctoritas, Cyri!li Alexandrini in Joelem prophelam locum (f), in quo Spiritus proprius Filii, et in ipso, et ex ipso esse dicitur, bunc in sensum transferre conatus est : Ne te lurbet, quod hic astruitur, ex ipso, neque illud de processione accipito, sed de missione, datione et suppeditatione. Satis enim id probaverint explicate- rintque tol alie ejusdem sancti. doctrina, quodque omnes sancti propositionem ex in. Filio, loco illius per acciperent. Scribebat Camaterus, υἱσία drunga- rius, seu vigiliarum praefectus, Manuele Comneno imperatore. XLIX. Concertatio Joannis Becci et sociorum cum schismaticis. Insulsa. Greg. Cyprii opinio efulsionem eleruam a processione aecernentis. — taque sub Joanne Becco hic erat contentionum cardo, an Spiri- tus a Patre per Filium substantialiter procederet ; nec quidquam aliud inculcare Beccus satagebat (g), nisi zterham et bypostaticam Spiritus sancti per (d) Lib. n, c. 26. e) L. ni, c. 11. (f) Apud Joan. Becc. Grec. orth. ή Pachym. lib, ΧΙ, cap. 99. 215 Filium 4 Patre productionem. 1s, cum ab Andro- nicoseniore patriarchatu ejectus. esset, necexsiliis, nec carceribus, nec ullis cruziatibus ac penis de- terreri potuit, quin ad extremum usque spiritum hoc ipsum profiteretur. In. primis vero convocat propter quasdam ojus de Gregorio Cyprio patriar- cha exposihlationes episcoporum, et clericorum, necnon imperii procerum coram imperatore eon- versu , cujus Gregorius Constantinopolitanus et Athanasius Alexandrinus praesides erant, accersiti Beccnus ejusque socii Melitiniota et Metochita, de Spiritus processione disputaverunt. Cumque przetec qu^mdam Nysseni locum (a), quo Spiritus per illum qui centigue est ex Patre, διὰ τοῦ προσεχῶς, procedere dicitur, alteruin ex Damasceno (b) protulissent, quo perinde asseritur Pater esse per Verbum manife. samtis Spiritus productor, προθολεὺς διὰ Λόγου ἐχφαντοριχοῦ Πνεύματος, hicque textus, nequidquam reclamante Geurgio Moschabar magno chartophy- lace, genuinus agnitus esset, utpote in Andronici Camateri lHoplotheca sacra citatus, neque de pro- cessione alia, nisi de sempiterna intelligendus ve- nirct, conventu soluto, patriarche Gregorio data provincia est libelli condendi quo Damasceni dictum exponeretur, conciligreturque cum aliis istis cjus- dem doctoris verbis ( c), ἐχ δὲ Υἱοῦ τὸ Πνεῦμα οὗ αέχομεν, ex Filio autem Spiritum non dicimus. Scri- pius tomus in ecclesia palam lectus fuit, quem imperator ipse, patriarcha aliique nonnulli sub- scriptionibus suis munierunt ; multis tamen idco reclamantibus, quod in libello enuntiaretur priore illo Damasceni loco significari Patrem esse Spi- ritus per Verbum productorem, non ut Spiritus per Verbum exsistat, sed ut per illud effulgeat : El καὶ δ.ὰ τοῦ YloU παρά τισι τῶν ἁγίων ἐχπορεύεσθαι τὸ ἅγιον εἴρηται, τὴν εἰς ἁΐδιον ἔχφασιν ἡ λέξ.ς ἐνταῦθχ οὗ τήν εἰς τὸ εἶναι χαθαρῶς σηµαίνειν Βούλεται *. Licet apad sanctos quosdam per Filium Spiritus procedere efirmetar, dictio hac progressum ad. e[fulsionem, non ad esse, proprie et pure significat. Verba hiec tomi recitat Allatius ( d ) ex oratione iv Josephi Bryennii De Trinitate, aliaque refert post Bryennium in eum- dem sensum convenientia : plura vero. Beccus. in libris duobus quibus tomuu confutavit. Non capie- bent igitur, inquit Pachyweres, quid. tandem. esset discruminiz inter productionem Spiritus ad. exsisten- liam, et processionem ad sempiternam effulgentiam; eo mariime qnod Ecclesia doctores divinarum persona- ram Filii el Spiritus sancti emanationes ex Patre ἐχ- e iv3e«, effulgentias plerumque apyellarent. L. Gregorius Cyprius in. crimen. a compluribus e *chismalicis vocatur ; l'alamitarum haresim pra'for- merit.— Adversus Cyprii tomum Joannes Becous calamum strinxit, tantamque patriarcha schisma- tco conflavit invidiam, utoumnes illum in Becci S atemtiam conspirasse arbitrarentur. Nec αἱ (a) In cpist. ad Ablab. (6) Vid. lib. 1, De fide, p. 140. - DISSERTATIO I. 216 re: quippe cum pfzter ea qu:e modo anie ci- lavi, alium sensum non reddant allera. istaec tomi verba qu:e Beccus orat. 4, recitat: Αλλά δι”. Υἱοῦ φυσικῶς ὑπάρχειν, οὐμενοῦν δι Υἱοῦ. xai ἐξ Y'tob, τὴν ὕπαρξιν ἔχειν οἱ εἰρηχότες Πατέρες τὸ Πνεῦμα ἔφησαν. Sed Patres decuerunt Spiritum per ΕΜίκνν, etex Filio naturaliter exsistere, non item per Filium et ex Filio exsistentiam habere. Quasi vero per Fi- lium et ex Filio exsistere, et per Filium, et ex Filio exsistentiam habere, non idem sonent ? Legatur Beccus t. ll Grec. ortliodoz., p. 252. Alia ex eodem libello erroris plena idem Boccus carpit, in prunis: quod assereret, Μηδὲν χαινὺν εἶναι, μηδὲ τῆς τῶν Γραφῶν συνηθείας ἀλλότριον, ἐὰν τὸ πνευματικὸν χάρισμα ἅγιον ὁμωνύμως Πνεῦμα καλῆται" καὶ τὴν ἑνέργείαν ἔστιν ὅτε οἰχειοῦται τὴν τοῦ ἑνεργουν- τος κλῆσιν, ὡς fj τοῦ ἡλίου xai λαμπάδων αὐγὴ πηλ- λάχις τὴν τοῦ ἡλίου * Nihil esse novi, neque a Scri- pture consuetudine alieni, ut spirituale donum Spiri- tus sanctus appelletur : quinimo actionem. aliqnando nomen sibi agentis nsciscere, veluti solis. splendor. et radius solis nomen saepenumero — obtinet. Quibus. utique verbis significabat szternam Dei actionem qua personis tribus communis est, Spiritum san- ctum quandoque vocitari. ld quod subinde ampliws declaravit, in opere altero quo tomum suum eon- tra Beccum defendebat, cujus fragmentum amptum reperi in Regio cod. 2955, cum hoc titulo: Ερη- Yopíou τοῦ Κυπρίου πρὸς Béxxov Λατινόφρονα * ὅτι α θεία χάρις, καὶ fj ἕλλαμψις, καὶ ἡ ἑνέργεια συναῖδ:ός ἐστι τῷ }ἱῷ, καὶ πηγάζεται ἐξ αὐτοῦ, χαθὰ xo ἐν Πατρὸς, xal αὐτοῦ τοῦ παρχχλήτου 8:02 Gregorii Cy- prii in Beccum Latitorum opinionis vindicem. (Quod di. vina gratia, effulgentiaque, et operatio, cocterna Filio sit, et ex ipso scaturiat velut. XXV] etiam ex Patre et ipsomet Paracleto. lec vero nihil nisi impietatem innuunt, quam Gregorius Palamas paulo post do- cuit, nempe divinam operationem, quam θεότητα deitatem nuncupabant, revera ab ipsa Dei natura distinctam, ac Deo tribusque personis coxternaim esse. Quocirca Beccus erratum istud adversarii sui redarguit allato eapite integro Theodori Abucara viecsimo septimo. Cyprius Palamitis preivit. — Cxterum perversam hanc opinionenitum primum auctore Cyprio profa- tam fuisse disertis hisce verbis significat : At veritatis qualem seessedicit preclarus vindex, qui noscalum- niatoreset sanctorum apostolorum conviciatores vocat, qui hac ratione res theologicas tractamus, quinam a nobis ipse compellabitur , ὁ οἴχοθεν χαὶ ἀπὸ χοιλίας νέας ἄρτι δογμάτων φωνᾶς τῇ τοῦ θεοῦ εἰσηγούμενος Ἐχχλησίᾳ, qui εχ propriis suis et nunc primum c ventre novellas placitorum voces in Ecclesiam Dei inirodu- zit. Quo Becci testimonio evincitur, nequaquam ab ipso, dum patriarcha ageret, proscriptum fuisse Palamam ac ipsius errores, tametsi Conbcefisius ο) Lib. 1 De fide, p. 241. dj Vindic. conc. Ephes. ., eap. 60. 211 noster in adnotationibus ad secundam Auciarii &ui novissimi partem id aflirmoverit : quin potius Pa- lams Cyprium prvivisse, ejusque erraticum dogma preeforimasse. Quamobrem Joannes ille patriarcha , qui Gregorium Palamam primum damnavit, aut Sozepolita fuit, aut, quod verius est, Glycys, qui circa annum 4216 Censtantinopolitanum thronum tensit, usque ad 13920. Gregorii Cyprii expositio explosa, — Becci in temum lueubratienes adversariis Gregorii animos sddiderunt. Morum praecipui erant Joannes Chilas meltropolita Ephesius , Daniel Cyzicenus, et Theo- leptus Philadelphiensis, quibus se Muzalo magnus logetheta secium dedit. Exsiat apud Allatium, lib. 1 De consensu, cap. 2, eol. 515, Joannis Chilz libel- lus quem imperatori obtulit : isque in causa fuit ut Cyprius tomi sui expositionem scriberet. Theoleptus patriarcliz objiciebat in tomo vestigia reperiri ün- pite nescio eojus doctrine Marci monachi , qui no- men προδολεύς productor amb:guo perinde &ensu usurpaverat, ὃς xax αὐτὺς ὁμωνυμίζει τὴν λόξιν προ” έολεύς, inquit Pachymeres. Interim qui a Gregorio stabant, Athanasium Alexandrinum urgcut ut tomo subscribat. Ille vero, sibi satis otii et facultatis non esae ad singulas ejus voces explorandas causatur : eo maxime quod f;onstantinopolitanorum mores sensusque compertog non baberet. Gregorio publi- cum colloquium exoranti, in quo mentem plauius suam expliearet, annuit statim Andronicus, inox vero mutavit mentem, veritus ne idem accideret quod in altera cum Decco concertatione, ex qua res Ecclesi nihilo pacatiores evaserant. Verum, ue. patriarcha. inauditus. damnaretur , confessionem fidei quam ille conscripserat , in puhlico conventu legendam dedit, eaque ab omni erroris suspicione inimunis judicata os : cui tamen sententie Ephe- sius eL Cyzicenus refragati sunt : unde Gregorius pa- Iriarchatu cedendum censuit, « Tum imperator, eolleetis iterum aynodis, tomum omnino emendandum atque exponendun decrevit : quod tamen viri ad hoc operis exsequendum selecti non przstiterunt, em de assignando germano Da- masceni sensu inter eos non convenmiret (a). Ας consulto prersus : nam Cyprius im Apologia sui tomi illos e suis adversariis egregie refellit, qui Damasceuum dicenteni a Patre Spiritum per Ver- bum prodwcí sic interpretarentur, ae si διὰ Λόγου, per Verbum, καὶ δι Υἱοῦ, per Filium ilem esset ac σὺν «τῷ Aóvo, cum Verbo μετὰ τοῦ Υἱαῦ, cum Filio, εἰ ἅμα τῷ YUup, una cum Filio. Quam quidem in- terpretatione v, tum Patrum sententiis, tum gram- maüc;e legibus contrariam esse pluribus ostendit et evincit. Ex quibus omnibus eiucerus lector agno- scet, quam alienus Joannes noster. Damascenus ierit. a Photii et schismaticorum errore, οἱ quam Latinorum scnsui et doctrine consentaneus. (a) Pachym. lib. n, cap. 11. DISSERTATIONES DAMASCENICE. 219 LI. Pachymeres schismaticorum sensus. improbat. — Eodem quoque mmodo Pachymeres ipse, quo prz- serlim auctore haec omnia retuli, uti minime pro- bavit Cyprii expositionem qua Joannis Damasceni dietum accipiebatur de productione Spiritus pet Filium non ad exsistendum, sed οἆ effulgendum ; ita nec illis acsensus fuit, qui contenderent ideo Spirüum Filii dici, quod naturam eamdem ac Filius libeat, vel. quod dignis ab eodem suppeditetur : Πρὸς τοὺς λέγοντας, ὅτι διὰ τοῦτο λέγεται [Iveupa Υἱοῦ, διὰ-τὸ ὁμοούσιον, 1j διὰ τὸ χορηγεῖσθαι ὑπ αὖ- τοῦ τοῖς ἀξίοις. ld in opusculo ostendit, quod Leo Alatius bis edere non. dubitavit (b). Ubi subinde infert, si. suppeditari Spiritum. α Filio iis qui digni suni, non est causa. cur ille ait et. dicatur. Spiritus Filii, quemadmodum et Patris, aliam hujusce rei causam ínquirendam esse. Caeterum εἰ δεῖ τι τολμᾷν, ὅτι διὰ τοῦ Υἱοῦ Ex Πατρὺς προυδιχῶς ἐστι τὸ Πνεν- μα, xal διὰ τὴν µεσιτείαν τοῦ Υἱοῦ, δι ἧς τό «s Μονογενὲς φυλάττεταί οἱ , xat τὸ Πνεῦμα τοῦ αἰτίου τοῦ Πατρὸς εἶναι οὐκ ἀπείργεται * Si qnid audere li- ceat, hoc affirmari possit, quod per Filium ex Patre Spiritus progrediatur, εἰ per naturalem Filii inter- ventum ; quo el Unigeniti ratio. illi conservetur, et Spiritus a Patre tanquam a causa esse non inipedia- tur. Sic Pachy::eres communi suorum doctrinz refragari non. dubitavit, quemadmodum et novo Cyprli fignento, quod tamen schismatici supinis manibus Palana duce amplexi suut. Lil. Tentuta sub Andronico juniore reconciliatio. Palamitarum heresis unioni infensa. Verus. ejus ac primus parens, Nona synodus generalis Gracis schis- maticis.—Ab Andronici senioris imperio ad Joannis Palzologi temporanihil quod ad propositum nostrum attineat, memoratu dignum occurrit. Nai rat quidem Gregoras sub Andronico Juniore tentatam e-se re- conciliationem ab episcopis Latinis duobus qui CP. venerant, se vero Gracos suos, habita ora- tione quam recitat, deterruisse variis de causis, ac presertim. quod. Romani omnia sedis sus ar- bitrio finiri véllent, ac Latini dialecticis cavillis nimium indulgerent, qui ad dogmata sancienda nocivi essent. Alia quorumdam e nostris tenta- menta omitto níhilo feliciora. Interim Orientalem Ecclesiam Pslamitica lues invasit, ex quo robur novum schismati accessit. Hujus olim parens fue- rat Simeon quidem monasterii X yloxeri praepositus, quem juniorem Theologum appellant, cujus se $0- cium et vindicem pr:ebuit Nicetas ille Stethatus , quem cum Michaele Cerulario et Michacle Achri- dano schisiuatis auctorem fuisse diximus. Eamdem haeresim cum [XXVI] Gregorius Palamas susci- tasset, bellum quoque in Latinos cum suis, alque in primis utroque Cabasila, Nilo et Nicolao vche- mentius indixit, ita ut hoc praserlim nomine !u (^) Lib. n De consens., p. 947; ct t. E Grac. orih, p. 390. schismaticorum Synazario lodweque celebretur. Omnes deinceps patriarche οἱ episcopi Grxci ad Palamz deliria statuminanda concurrerunt ; ez quo presertim Joannes ΧΙ, patriarcha, ea approbavit, coacta Constantinopoli synodo, cui Lazarus Hiero- solyeitanus cum Alexandrini et Antiocheni legatis adfuisse fertur, quzeque idcirco nona generalis et ecunenica apud Grecos audiit. Idem : przestitit Joannis successor Callistus, ac Philotheus in ojus locum subrogatus, qui Palamam velut avita fidei defensorem in sanctos retulit. Hac igitur hzeresi grassante, de unione Ecclesiarum saccienda parum cogitabatur, quamvis imperium DByzantinum in dies cellaberetur. Obstabat etians diutinum inter Latinos dissidium, quo tres pontifices Romanam sedera sibi vindiearent. LM. Concilium Florentinum , Ferrarim inchoa- tum. — Post Constantiense concilium, Martino V pontifice, deutriusque Ecclesie pace iterum tracta- tem est, ac sub Eugenio IV , generali synodo Fer- rariam convocata, Joannes imperator cum patriar- cba aliisque presulibus Graecis; quorum aliqui patriarcharum Orientis vices gererent, illuc acces- sere. Post nonnullas velitationes de purgatorio, in quibus Marcus Eugenicus metropolita Ephesius, tametsi multa adversus dogma nostrum protule- rat (a) , ultro fassus est, levi discrimine utramque Ecclesiam bac in parte dissidere ; inchoata tandem synodo, de adjecta Syasbolo voce Filioque diu dis- pntatum est , affirmantibus scilicet Graecis hanc vel unicam fuisse schismatis causam. Ephesinz subse- quentiumque synodorum decreta Graci recitarunt, qu» Latini sie interpretati sunt , ut iis solummodo vetitum fuerit alteram fidem seu formulam eenseribi, qux minus consona foret Christianz doetrins , non quz eam explicatius enuntiaret. Symbolum quippe Constantinopolitanum, etsi perfectum erat quoad capita, at non quoad explanationem, propter bzre- ees qua essent emersurs : quin et illud hodic re- citari cum his vocibus , Deum de Deo, de emlis, se- cundum Scripturas, quz veterun scripta non habent. Quz omnia multis exemplis confirinabant Andreas Coltossensis seu Rhodius archiepiscopus, ex ordine Praedicatorum, Joannes Forojuliensis ex ordine Mi- norum, et Julianus cardinalis. Andreas adjeetam ante sextam synodo Symbolo fuisse vocem Filioque conciudebal ex epistola sancti Maximi ad Marinum, quam (amen alii uti mutilam non eenserent admit- tendam * quia nempe in ea negaretur Filius ease Spiritus sancti causa. Julianus vetustum codieem Latina: interpretationie septimi concilii objecit , in «quo Symbolum cum voce Filioque legeretur. Codi- cis vero aoctoritatem Gemistus Pletho cexssfllavit, quippe ew nanquam Rermani affürmnassent addia- mento favisse ceptimam synodum. Alia urgentissi- ma cardinalis erudite οἱ copiose dixit, qua canonis α) Syrop. llist. conc. Flor., sect. 5, cap. 15. Jj llist. c. 32. ϱ) De isto cantico vide Niceph. Call. lib. xvi. DISSERTATIO t. Ephesisi sensum liquido exponerent. Nihil tamen. confectum egt , ita ut ambe partes vieloriam sibi arrogarent. llic minime pratermittendam pute Marei Ephesini vocem, qui in actis Grecis Fleren- tiui concilii legitur, recitaturque a Michaele Duca (6) in hunc modum : Απαλείφατε αὐτὴν ἐκ. τῆς ὀμολογίας τῆς πίστεως, xal ὅπου ἂν βούλησθε νιθέσθω, καὶ ἠδέσθω ἓν ταῖς Ἐκκλησίαις, ὡς καὶ ἑνάλ- rs τὸ (c), « Ὁ μονογενῆς Λόγος Θεοῦ ἀθάνατος ὑπάρχων.» Expungite dictionem hanc ex fidei Sym- bolo et ubicunque libuerit, apponater, canielurque in ecclesiis, sicut et hoc aliud canticum , « Unigenitus Filius, Verbum Dei, immortale exeistens, » eic. Nondum cogitarat Ephesius voeem Filioque, wtk posthac ausus est, blasphemia el hzeresis insimiua lave. Post collationes tredecim, Latini tandem ob- linuerunt, ut dimissis de additamento eoncertationie hus, de significatione vocis, seu de ipsomet dogmate tractaretur : i$a tamen ut si opus foret, hoc caput revocaretur ad examen. ' LIV. Marcus Ephesius cum provinciali disputat, — Trapslato itaque Florentiam concilio, de processione Spiritus sancti statiu egerunt. Disputationem auspi- catus est Joannes de Monte Nigro, provincialis provin4 cie Lombardiz ordinis Przdicatorum : atqueexpliea- to ab Ephesio verbi procederegenuino sensu, Joannes allegavit Epiphanii locum (d) quo Spirilus a Paire οὗ Filio ease dicitur. Negavit Ephesius perinde e$se, at cipere Spiritum a Paire ct Filio ut sitet exsistat, at- quo a Patre et Filio esee : quin eisi Spiritus dicatur esse a Patre et Filio, non tamen ex bypostasibus sive subsistentiis Patris et Filii. Quasi vero Patris nomiue persona Patris, οἱ Filii nomine persona Filiinon inili- centur : quamvis, ut docet Anselmus, Spiritus sancime a Patre et Filio non progrediatur, qua duce personse Sunt, sed qua unum subetantia sunt. Sessione 20 , provincialis testimonium istud Basilii ebjecit ex libe iu Contra Eunomium : Cur enim necesse si, εἰ di- guitate et ordine Lertius est Spiritus , terium quoqua naiwra ipeum esee? Αξιώματι μὲν Ὑὰρ δεύτερον τοῦ YieU, παρ αὐτοῦ ο εἶναι ἔχον, xal παρ) αὐτοῦ λαμβάνον xal ἀναγγέλλον. ἡμῖν, καὶ ὅλως ἐδ αἰτίας. ἐχείνης ἐξημμένον παραδίδωσιν ὁ τῆς εὐσεθείας λό- γος Nam dignitate esse secundum a Filio, cum hae beat esse. ab ipso, aique ab ipso accipiat, et aRnuntiet nobis , atque omnino ab illa causa dependeat , sermo pietatis tradit, Ephesius codicem ex quo locus ista excerptus erat, depravalum contendit, uL οἱ alioa quatuor, quos Cosstantinopoli exstare aovegzat, je quibus bzc eadem werba legerentur, llis porro mille alios antiquiate spectabiles odvereari θεές qui nequaquam baberent : Spiritum aceipere a. Fi lio ut exsistal, el ex eotanquam ex eausa pendere, Quocirca Josepuus Methonensis Marco. exprobrat, quod quasvis Patrum sententias auctoritalesve quae Latinis faverent, perinde aut corruptas, aw. cond» Hist., c. 18, οἱ Horolog. Grec. p. 182. * (d) In Ancorato. etas esse, non sine conviciis, effutiret. C:eterum Ba- silii locus, ut a Joanne citatus fuit , non legitur in editis, nec Combelisias codicem ullum indicat, in quo habeatur velut in Florentino concilio citatus fuit. Verum llugo Etherianus (a) ante trecentos cir- citer annos hunc eumdem Basilii locum Constanti- mopoli Graecis objecerat. Joannes Beccus in qui- busdam codicibus eum repererat integrum (5b), iu moaaulhs abrasum. Εὔρηνται váp τινες βίδλοι, ἐξ ὧν διαγέγραπίαι τὸ παρ) αὐτοῦ τὸ εἶναι ἔχον, x. τι k. Codex ille quém Joannes de Monte Nigro proe manibus habebat, ante sexcentos annos , adeoque ante Cerularianum schisma, fuisse exaratus dice- betur. Alterum ejusdem ztatis [XXVII] a Latinis citatum acia synodi testantur, Manuel quoque Ca- lecas (c), dudum ante Florentinam synodum eum- dem locum Basilio perinde vindicarat, auctoritate vetustiseimorum codicum, quos ante schisma scriptos esse nullus posset ambigere; quorum nonnulli oblit- terati cernerentur; [erro contra scripturam adhibito ab iis, qui dictum hoc doctoris, ceu spurium rejice- rent. inter multa. que hic auctor subjungit, ut evincat genuinam esse lectionem quam vetusti. illi codices preferebant , hoc mibi urgentissimum vi- sum (uit. Si ex Patre solo Spiritum esse Basilius credidisset, quid prohibebat dicere, quia sicut Fi. lius ordine et dignitate secundus est a Patre, quo- nian ab eo habet esse : ita et sanctus Spiritus or- dine et dignitate secundus itidem a Patre est ? Hoc enim prestituto , eflicacissime concludere poterat adversus Eunomium , Spiritum non esse facturam Filii, quia Filius nihil ad ejus exsistentiam conferret. LV. Quantum vero schismalticorum cause in- eemmodearet ille, de quo nunc agimus , Basilii lecus ; haud vane colliget quis ex facinore mini- stri cujusdam archiepiscopi Nicomediensis , quod Josephus Methonensis refert in responsione ad libellum Marci Ephesii : Quando misistis , inquit, Nicomediensis praesulis ministrum, wt. afferret co- dicem S. Basilii , in quo dictum illud habetur, τίς yàp ἀνάγχη; xal τὰ ἑξῆς. Cur enim necesse est, etc. llie vero , sive malitia sua permotus, sive etiam a vobis admonitus, volut occulere veritatem , aique accepto codice venit ad (enestram , cogitans dicium diud ebradere, signatoque folio, in quo sententia habebatur, cultellum quorebat, quo illam eraderet., At vero Spiritus veritatis nom permisit id fleri , ne verias exstingueretur.. Excitat ergo flantem auram per quam factum. est, ut folio in quo dicium in- eret , mutato , alind se offerret. llle festinans aliud expunzit pro alio. Deinde celeri gressu reversus ad agnodum , audacter ibat ad. convincendos Latinos. Ut vero Pater. ejus. librum aperuit, et integram sententiam vidit , torse in ministrum intuens , rem commonstrabat. At ille tremebundus clamavit : « lta mhi, Domine, prosit tua benedictio , derasi — illam. Quomodo autem rursus integra sit ignoro. » Ha cum n Lib. iti, ο. 135. b^ Becc. oraf. 1, de unione. Eccl., οἱ lib. un ag DISSERTATIONES DAMASCENICE. 252 intenta esset sententia, con[usi recessistis ; et jam Mon ie pudet dicere, Latinorum dogma abs te de- monstralum esse absurdum ? LVI. Post multas hinc inde concertationes eo tandem ventum est , ut provincialis declarationem cjusmodi pronuntiaret : Nos sequimur apostolicam sedem , unam novimus causam Filii et Spiritus sancti, Patrem.... Idcirco Romana Ecclesia non credit duo principia, vel duas causas, sed unum principium et unam causam. Eos vero qui asserunt duo principia , et duas ceusas , anathematizamus. Hoc Joannis dictum Gracis admodum p'acuit , atque , imperatore ita postulante, scripto aflirima- vit, hanc esse suam fidem , unam esse Filii et Spiritus sancti causam , Patrem. "lum petierunt , ut epistolam sancti Maximi ad Marinum nostri admitterent, in qua non modo affirmatur tnam esse Filii et Spiritus sancti causam, Patrem scilicet, verum etiam additur, non quod (Romani) Filium Spiritus sancti causam faciant, Latini vero Maxim: verba sic interpretanda censuerunt : Neque ipsi dicimus Filium primordialem Spiritus. causam : unam quippe asserimus Filii et Spiritus causam , Patrem , illius quidem secundum generationem , ha- jus vero secundum processionem : «ed ut communio- nem identitatemque essentie nos quoque significemus, ει Spiritum. sanctum procedere per Filiwm. asseri- mus , et inseparabilem esse ab hypostasibus substan- tiam aperte fateamur. Deinde convenientibus ite- rum Graecis et Latinis , illi propter confessionem Tharasii, in qua dicitur Spiritusez Patre per Filium procedere, contendebant wt nostri iisdem verbis fidem suam enuntiarent. Αί Latini bene exposue- runt illud, per, sicut volebant , inquit Greecus ac- torum synodi scriptor, dicentes : Voz ista , διὰ, per, estne diversa ab &x, ex, annon? liespondent. Greci : Diversa est. Dicunt Latini : Siergo alia est. actio prepositionis, ex, el alia actio pra positionis , per, erunt juxia responsionem due actiones, altera Patris altera Filii : at hoc inconveniens est; verum pre- positionem per nulla ratione admitiimus, timentes meper cenalem εἰ perinsirumentum | dicatur. Quo- circa Latini sententiam suam , duobus in scriptis tradiderunt , que 4 Graecis rejecta sunt, co quod is utroque Filius esse Spiritus sancli causa enun- tiaretur. Tum vicissim Graeci schedulam exhi- buere in qua dicebant Filium emillere Spiritum sanctum, et ex ae scaturientem effundere : Spiritum & Filio emitti, proflwere, effundi. Sic swicvin summam formulae eorum refert Gracus scripter aclerum eynodi, additque banc admissam a Latinis non fuisse: quoniam. ipsis minime compertum erat, quo sensu Spiritus effundi , scatwrire , emitti, pro- fluere affirmaretur. Audimus enim , inquit Julianus cardinalis, hec sccunde cujusdam et temporalis esse processionis : που awtem dicimus sanctos. Patres unam lantum asserere processionem in productione Theod. (c) Lib. 1 cont, Grac. 253 Spiritus sancti. Hanc autem. effusionem ἐν Filio esse non secumdam. Verum libel potius integram ipsam Grecorum formulam transcribere , uti re- fertur a Syropulo , sect. 8, a quo insuper addisci- mus ejus auctorem fuisse doctorem Georgium Scholarium, de quo suus erit dicendi locus. Quo- niam nos Graci antehac. arbitrabamur Latinos a(fir- ware Spiritum sancium a Patre et a Filio proce- dere tanquam a duobus principiis aut. spiramentis duobus , et preterea non affirmare Patrem esse prin- cipium et fontem totius deitatis, Filii nempe et Spi- ritus sancti; propterea nos el ab additamento, seu a tocula quam Symbolo explicationis causa adjiciunt, pariter et ab. eorwun communione cavimus. Nunc aulem in hanc sacram εἰ aocumenicam synodum congregati, singulari Dei gratia, ut sancta. inter mos unio procureur, post multas huc illac ventilatas questiones , et disputationes, productaque in medium quam plurima testimonia, e sacris Liueris simul et e sanctis Ecclesie doctoribus : nos quidem Latini pro- fitemur, id quod nos dicimus, Spiritum a Patre et Filio procedere , non eo sensu dicere , quasi aut Pa- trem excludamus, quominus sit principium et fons totius Deitatis Filii et Spiritus sancti, aut quasi credamus illud , Spiritum sanctum ex Filio proce- dere ; non accepisse Filium a Paire : aut quasi duo principia , aut duas productiones Syiritus. sancti exhibeamus : sed confitemur Spiritum sanctum a Patre. et Filio tanquam αὐ ΑΠΟ principio , ei una | XX VIll ]singulari productione,ab eterno proftuxisse : cimiliter et nos. Graci. asserimus Spiritum sanctum a Patre procedere , proprium aulem esse. Filii ei ob illo promanare , εἰ ab utroque, scilicet a Paire per Filium, secundum subsiantiam pro[undi profitebamur et credebamus. Et nunc in mutuam snionem coalesci- mus , et charitate divina conjungimus. Quin el hoc u£ specimen damus invicem proprie fidei el confes- sionis , et ut nemo ab alterutrius communione abati- mere in postremum debeat dijudicamus ;. sed rursum muiwo peciscimur εἰ unum sensum. amplectimur, aique in unam Ecclesiam Dei [avente gratia, omnes redintegramur. Formula lic scholarii , patriarchze et majori Grzcorum parti arridebat , atque in pri- mis Bessarioni et Isidoro Ruthenorum metropo- lits , nonnullis tamen refragantibus. Quz porro iw ea mostri carpserint, Syropulus ex ipsorum scripto recitat. 1* Quarebant an ulterius ab addi- tassentc , seu explicatione refugere deberent , cum pro comperto baberent Latinos principia duo non profiteri. $* An veram esse crederent fidem Lati- porum , et in eam desiderarent fedus pangere. } An Spiritum a Patre solo procedere profiteren- tur, et non perinde a Filio. 4* An dicendo Spiri- tum esse proprium Filii, nudam consubstantiali- tates amborum intelligerent : an eum a Filio eque sc a Patre zternum esse trahere. 5* An dicendo ab eo scaturire, illud, ab eo, ad Patrem , an ad Filium referretur. 6* Si ad Filium, utrum scalu- (e) Syrop. sect. 9, c. 11. DISSERTATIO I. 254 rire ab selerno secundum substantiam et personam intelligerent , nec ne. 7* Quid verbum scaturire significarent , an substantiam divinam οἱ subsi- stentiam personalem a Filio trahere : an idem quod procedere , vel aliquo sensu differat , οἱ in. quo- nam sensu. 8* Án dicendo Spiritum ab utroque, nempe 4 Patre per Filium, substantialiter etiam et aeterne hoc intelligerent. .99 Quid sibi vellet illud, substantialiter ab utroque profundi : an habere ct gumere substantialiter ab utroque: an differant, et in quo sensu differant profundi, et, procedere. 10* An absolute et sine commentario vera sit hsec propositio : Spiritus sanctus procedit ac prufun- ditur aternum a Patre et Filio, sine hac decla- ratione, a Patre per Filium. Λη, per, significaret Filium esse Spiritus sancti causam et prineipium: 19» An dicendo , unimur, Latinorum doctrinam et confessionem ampleclerentur. Isthzc dubia Graecis admodum displicuere, atque, ut opinor, in cawsa fuere υἱ Georgius Scholarius, qui promovendse unioni naviter operam hactenus posuerat, retror- sum paulatim abierit, et an'equam utriusque Ec- clesiz concordia sanciretur, Venetias cum Deme- trio despota imperatoris fratre et Gemisto Phle- thone decesserit, quemadmodum narratur a Sy. ropulo (a). Sed non infestiarem alium Florentinz pacis adversarium Ecclesia posthac experia est. LVIi. Mussantibus ob Latinorum responsionem Grecis, eaque Patrum voces reprobatas causanti- bus, cum nihil confceretur, nosiri tandem . obti- nuerunt, Occidentalium doctorum sententias e£ dicta maturius expendi ; quod ubi praestitum fuit, patriarcha, qui averso antebac auimo (ueral a dogmate Latinorum , coacto suorum coetu suffra- gium hoc in scriptis dedit, quod Syropulus re- fert (b) : Ἐπειδη ἠχούσαμεν τὰ ῥητὰ τῶν ἁτίων Πατέρων τῶν ᾿Ανατολικῶν , xal ἀυτικῶν, τὰ μὲν λέγοντα, ὡς ἐκπορεύεται τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον &x τοῦ Πατρὸς xai τοῦ Υἱοῦ, τὰ δὲ ix Πατρὸν δι Υἱοῦ, εἰ xaX ἔστι τὸ, διὰ τοῦ ΥΙοῦ, ταυτὸν τῷ, éx τοῦ Υἱοῦν xai τὸ, ἐκ τοῦ Υἱοῦ, ταυτὸν τῷ διὰ τοῦ Υἱοῦν. ὅμως ἡμεϊῖς τὸ, ἐκ τοῦ ΥΙοῦνἀφέντες λέγομεν, ὅτι τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον ἑχπορεύεται ix. τοῦ Πατρὸς διὰ τοῦ Υἱοῦ ἀῑδίως χαὶ οὐσιωδῶς, ὡς &nb μιᾶς ἀρχῆς xaX αἰτίας ' τῆς, διὰ, ἐνταῦθα σημαινούσης αἰτίαν ἐπὶ τῆς τοῦ ἁγίου Πνεύματος ἐχπρεύσεως ' Quan- doquidem dicia audivimus SS. Patrum Ecclesie (am. Orientalis quam Occidentalis quorum hi Spiritum san- ctum a Paire et Filio procedere asseverant, illi a Patre per Filium : quanquam ídem est, a Filio, quod, per Filium; et per Filium; quod, ex Filio : nos !/e- men dimissa voce hac , ex Filio, profitemur Spiri- tum sanctum procedere a Patre per Filium , ab atter- nitgte et secundum substantiam tanquam. ab. uno principio et causa , prepositione, per, illic causam significante in. processione Spiritus sancti. l'atriat- ο assensi sunt presules alij, praeter. quinqué, in quibus erat Ephesius. Tum subinde imperator (b) Sect. 9, cap. 9. 255 sermoncm ad omnes habuit de unione, ea tamen conditione, et lege, ut a Latinis sui non cogeren- tur additamentum Symbolo apponere : "Y πυχειµένου τοῦ μήτε ἀναγχάσαι ἡμᾶς τοὺς Λατίνους προσθεῖναι Ev τῷ ἱερῷ Συμθόλῳ ἡμῶν *à» προσθήχην αὐτῶν, nec Ecclesie sue ritus imsutare. Narrat Syropulus, qua sibi patriarcha dixerit, ut sc ad suscribeu- dum unioni pelliceret ; scilicel genuina esse Occi- dentalium Patrum scripta : se legisse Athanaeium idem affirmanteu ; Cyrillum item variis. in. locis ; Epiphanium quoque, cujus expresse adeo voces essent ,. ub Juseph , monachus οἱ didascalus (Sive doctor) , ingenue aliquando (assus esset , habere se quid ad aliorum Potrum loca responderet ; ad Epi- phanii .vero, nibil, εἰς αὐτὸν δὲ τὸν ἅγών µου οὐχ ἔχω τι εἰπεῖν ΄ ita ul qualibet Patris illius sen- tenti nom astipularetur, consentaneum. tamen esset qu& ille doceret sequi. Interim vero patriarcha, dum duoruu Lriumve episcoporum assensiouem obtinore studet et exspectat , senio tandem con- fectus moritur, relicta &clicdu!'a, qua significa- bst, et dejerabat, se omnia sentire, qua sentit et docet catholica et apostolica Ecclesia Domini nostri Jesu Christi, sentoris Homa : Πάντα οὖν ἅτινα vost καὶ ἄτινα δογµατίζει dj χαθολικὴ καὶ ἁποστολικὴ Ἐχχλησία τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἱπσο Χριστώ τῆς πρεσθυτέρας Ῥώμης, xal αὐτὸς ἐγὼ νοῦ xai ἐπὶ τούτοις µε συμπειθόµενον ἀφιερώνω. Post ejus. οὐ- fum omncs demum «de clero unioni censenserunt, preter unnm ÉEphesium , qui. Latinorum. Patrum auctoritates 4 nostris corruptas et falsatas affir- maret , Grecorum vero, quas per Filium Spiritum exnctum precedere efferrent, ita interpretandas doceret, ac si , per Filium, ilem essel atque tima εν Filio, et veluti Filius , licet una generatione, [XXIX] τουτέστι (μετὰ τοῦ Υἱοῦ, καὶ ὡς ὁ Υἱὸς, cl xa οὗ γεννητῶς, necnon quia per Filium effulget , donaturque hominibus. Quemadmodum etiam ipsc rursum declaravit in confessione sux qualiscun- que fidei, quam contra synodum edidit. Quasi ' vero grammaticis ullis unquam aodilum sit, prz- positionem διὰ, per, si componatur cum patrio casu, idem aliquando sonare quod μετὰ, cum. Quinimo omnes agnoscunt ea significari idem quod Latinis per, ex , inter, atque adeo vel causam vel medium exprimi. Διά, ὅτε συντάσσεται τῇ γενιχῇ, inquit Pha- vorinus, µεσιτεὐούτός ἐστι. Quapropter Damasce nus, cap. 45, lib. 1 De fide orth., postquam ex Basilio dixit. Spiritum esse. imaginem Filii , veluti Filius , Patris (quo nempe docemur Spiritum ex Filio derivari) mox subjungit: Deus est Spiritus sanctus , δι Υἱοῦ τῷ Πατρὶ συναπτόµενον, qui per Filium Patri connectitur. Id quod ante illum Basi- Jins magnus pronuntiarat (a). Unus autem Spiritus sanctus, δι ἑνὸς Yloo τῷ EX Πατρὶ συναπτόµε- vov, qui per unum Filium uni Patri connectitur. Et rusum ; Ἡ qvotxtj ἀγαθότης , xal ὁ χατὰ φύσιν (αι De Spir. sancto, c. 18. DISSERTATIONES DAMASCENIC.E. 956 Ἁγιασμὸς, xai τὸ βῥασιλιχὺν ἀξίωμα, ix Πατρὸς διὰ τοῦ Μονογενοῦς ἐπὶ τὸ Πνεῦμα διἠχει’ Bonitas, sanctitasque naturalis, οί regia dignitas ex Patre per Filiwum εἰ Spiritum pertransit, Quae profecto omnia, velint nolint schismatici, nounullam, eum mediani , tum causa principiive rationem in utiunt , ut Spiritum sanctum Filius cum Patre priu cipio una producat et emittat. Nec oboli »stimar- dum est quod subjungit Marcus , secundum Dama- scenum Spiritum esse Filii comitem cupmapopap- πεῖν. Nam hoc verbe nibil alid significatur, nisi Filium, nec tempore , nee natura esse Spiritu an- terlorem. Quo sensu Basilius negat Spiritum san- ctum ὑπαριθμεῖσθαι subnumerari Filio. Non minus insulsum est id quod in przdicto illo libello suo suggerebat Ephesius, Spiritum aliam rclatiouem qd Filium non habere, nisi quatenus cum Filio innotescit : 05x ἄρα σχέσιν ἑτέραν πρὸς Υἱὸν ἔχει t5 Πνεῦμα τὸ ἅγιον, Ἡ τὸ μετ αὐτοῦ γνωρίσε- ὅθαι. Nam relativa simul cognosci , relationis pro- prietas solum est, non ipsa relatio, qux aliud fundamentum habet. Ünde ut simul cognoscantur, oportet ut unum ex alio originem habeat : Grego- rio Nysseno docente, personas divinas ad se t.u- tuo. referri et distingui, χατὰ τὸ αἴτιον xal τὸ αἰτιχτόν. LVI. Definitio synodi Florentina. — Synodus itaque, finitis controversiis, de processione Spiri- tus sancti hoc decretum dedit : Definimus Spiritum sanctum ex Patre et Filio aternaliter esse, οἱ essen- liam suam suumque esse subsistens haberc ex Patre simul et Filio, et ex utroque eternaliter t4uquam ab uno principio et una spiratione procedere : decla- rautes, quod id quod sancti doctores et Patres di- cunt, ex Patre per Filium procedere Spiritum san- cium, ad hanc. intelligentiam tendit, ut. per. hoc significetur, Filium quoque esse, secuudum Grwcos quidem causam, secundum | Latinos vero principium subsistentiw Spiritus sancti, sicul. οἱ Patrem. Fi quoniam omnia que Patris sunt, Pater ipse lilio suo unigenito giguendo dedit prater esse. Patrem. hoc ipsum quod Spiritus sancius procetlit cx Filio ipse Filius eternaliter habel, a quo etiam «ternali- ter genitus est. Definumus | insuper. explicationem verborum illorum Filioque, veritatis declarandq«c gratia, el imminente. tunc necessuale, licite el ratio. nabiliter Symbolo fuisse appositam. ls fuit Floren- linz synodi exitus, cujus delinitionibus uliuaw Greci slelissent. Verum artibus suasienibusque Marci presertim Epbesii factum. est (6), ut. non nodo Byzantinum vulgus, sed οἱ tres Orientaliutu sedium palriarchz sancita unioni repugnarinut, dato synodapj decreto, quo Metrophanem Josephi Constantiuopolitani, qui Florenti: diem obicrat, successorem, pacis οἱ icti faeleris observantissi- mum, et Florentinos Patres diris devoveruut, at- que imperatorem acerbe perstrinxerunt. Quam- (^) Apud. Allat. lib. 11, Dc consensu, c. 4. 25] ohrem Eugenius papa viros quosdam Byzantium ad Grecos misit, inquit. Laonicus Chalcocondvlas, lib. vi, ut cem his in colloqwituin venirent, qui syno- dem el concordiam in. [talia factam nom admitte- baut. Nam Marcus Ephesi episcopus, et Scholarius Grecorum doctissimus, nequidem ab initio Latino- rum dogmali consentire voluerunt. Ubi ad collo- quium reniwm est, Romani vihil efficere potuerunt, ac, re infecia, dumsum γετεγδὲ sunt, Superest hodie Genrgii Scholarii liber: De processione Spiritns san- cti, in quo momenta emnia tractat, de quibus per dies quiudecim, ut ipse ail, μετὰ διαλέξεις πέντε xai δέχα, in palatio disputarat cum apostolico nuntio, episeope Cortonensi, et quodam theologis magistro coram imperatore Joanne, Theodoro despota, patriarcha Gregorio (qui —Metrophani suecesserat) cardinale item, aliisque cum Grxcis, tum Latinis : cum nempe ipse tunc temporis esset, χαθολιχὸς σεχρετάριος 709 βασιλέως, ab tníiversis secretis, seu secretarius uuiversalis imperatoris, et χαθολιχὸς χριτῆς τῶν Ῥωμαίων, sniversalis judeo imperiti, χαὶ διδάσχων bv τῷ τρικλίνῳ τοῦ βασιλέως xazi Tapacxtulv ἑχάστην, παρούσης τῆς συγχλ{- του, tbv λόγον τοῦ Θεοῦ, eb. quibuslibet sexiis feriis in triclinio imperatoris coram senatu, de rebus. di- vins sermonem haberet. Hxc de se suoque opere propria manu scripsit, testatasque cst Seholarins; ui legere est in. capite codiois Regii, n. 2956, in quo hic ipsius liber accuratior exstat, et magis integer, quam in. editione Loudinonsi. LiX. De Georgio Scholario. — Vx liis quie haete- nus de Georgio Sceholario diximus, refelli pos- sunt Leo Allatius, aliique viri eruditi (a); ubi pugnant Seholarium hunc diversum csse ab illo Georgio Scholario, qui Florentin: synodo inter- fu, et pacis ineunda sequestrum ϱ6 prxebuü. Quod at conliciant, Scholarium schismaticum in Italiam: ad synodum convenisse negant. Ipse tamen Scho- lariss schismaticus multis in locis operum suo- rem, qua manu exarata in bibliothecis asservan- tur, testatur se Florentiam in Italiam ad synodum cum aliis perrexisee. Insuperex Syropulo constat Georgium illum Sceholariuim, qui Florentiam cum aliis accesserot, quique egregiam — aliquandiu umieni promovendze opcram nmaáavarat, eamdem p^stea deseruisse, et |XXX| Venetias eum Demoe- trio despota et Gemisto Phlethone ante profugisse, quam pacis decretum conderetur, Verba Syropuli: hec sunt; Despota pest. quairidwanum ϱ morte (Josephi patriarcha) Venetias abscessit, amnonse stipendio posthabito, ne subscriptioni, aut. unieni interesse cogerelur ; ἀπῆλθον δὲ. μετ αὐτοῦ xal οἱ σοφώτατο. διδάσκαλοι, Ó τε legio, χαὶ ὁ Σχολάριο-ς, μηδὲ αὐτοὶ παρεῖναι θονλόµενοι’ »umque cvmitati sent dociorum sepientissimi Gemistus οἱ (a) Leo Allat. Yib. ui. De cons., c. 5, 6; ejusdem Diatrib. de Georgiis, et Exerc. adv. Creygh. 1; Syrop. Hist. conc. Flor., sect. 9.. DISSERTATIO T. 953 Scholariws, nec ipei twno — adesse. ewpientes. Quam addictus deinceps. sehismati fuerit, seripta ipsis qwe adversus Latinos edidit, satis smperque ostendunt. Miehael Dueas clare ctiam indicat (P), Georgium Seholarimm, qui Florentiam petiit, alium non fuissc a schismatico. Adfuerunt e sena- toribts, inquit, Gemistus Lacedemonins, Γεύρχιος Ó Σχολάριος xai χαθολιχὸς xprchoe, Georgius Schola- rius el wniversalis juderz. Atqui Georgium schisima- ticum swniversalis judicis munere fanctum esse, ipsomet teste superis observavimus. Itic etlam obiter notandum art:culum à, e przpositionem καὶ. el, apud. Ducam fnnuere, scholarii nuncupa- tíone, non familize coguomen, sed dignitatem si- guificari, contra ac contendit Allatius. Post reditunt in patriam, aliquandiu rursum Georgius, ut im- peratori morem | gererct, unioni consentire visus fuit, atque hule zetati consiguari possunt qu;e ad- versus Phlethonem scripsit de Spiritus sancti processione ex Filio, quam Gemistus philosophicis argumentis impugnaverat. Verum statim ad schi- δια revocatus est, epistola, ut autumo, Marci Ephesii, qu: imultis in bibliothecis visitur, edita - que est α Leounc Allatio in Exercitationibus ad« versus Creyghtonum. exerc. 7. Quantum voluptatis el letitie nobis atiulisti, cum rectam [fidem et piam patriamque senlentiam. amplexus es, et condemnat: ab injustis judicibus patrocinium suscepisti, inquit Eugenicus, tantum e comtrario tristitia et morore repleii sumus, cum ad aures nostras pervenit, te rursum alterata facie pugnantia tenere. el loqui, et cum pessimis aconomis una conffuereod procuranda media unionis el federis. Totis hisce litteris pro- bus ille magister discipulum adhbortatur, ut syno- dum, quze Florentini decreti firmandi causa, Con- stantinopoli cogebatur, veluti Caipbe consessum vitet, οἱ, posthabitis saculi vanis, secedat in desertum. Pracceptoris votis obsecuLus est Schola- rius, ct schisma verbo seriptisque palam propu- gnavit : cumque conatus sui haud sais pro volun- tate procederent, in imnonosterium Panstocratoris. (q. d. Omnipotentis Dei) assumpto Gennadii no- mine, secessit (c). Cum autem sub Constantimo, postremo Grecorum imperatore, pro instauranda unione colloquia iterum haberentur, e cella, in quo reclusus agebat, adversus Florentinum decre- tum, cum sermone, tum seriptis certabat. Genna- dium hunc, seu: Georgium Scholarium, sacris or- dinibus ea tempestate — füisse initiatum, nulfo monumento constat. Quamobrem per quam com- niode de ipso intelligendus venit Georgius Phranza. cum narrat (d), expngnata Constantinopoli, sul- t»nno. Mshumeto sic am:ronte, episcopos, qui forte uderant, paucosque de. cfericis et laicis, sopientissi- mum doctissimiinque Georgium Scholarium, etiam- (0) Hist. c. 9. (c) Duc. Mich. cap. 53. (d) Lib. 11, c. 19. num laicum,elegisse, quem et Gennadium mulato nomine nuncuparunt, Ubi etiam notatu dignissimum est illud epithetum, doctissimum, sapienlissimum- que, quod a scriptoribus Grecis vulgo attributum est Georgio schismatico ; quemadmodum ex supra citatis eorum testimoniis colligi potest. Haec si ita suat, Gennadius ille Phranze perperam ab Allatio confunditur cum altero Gennadio, qui postulatus fuerat successor Josepbi patriarcb». Nam Syropu- lus testis est locuples, Genuadium istum lunc temporis, sive quando Graeci ex lialia regressi sunt laicum nequaquam f(uisse, sed monasterii Batopzdii przpositum et presbyterum. In hec tria nomina consenseraut, in Trapezuntium, Cyzicenum, xai τὸν προηγούµενον τοῦ Βατοπαιδίου τὸν ἱερομόνα- yov χῦρον Γεννάδιον, et Batopadii pra[ectum hiero- monachum domnum Gennadiwum. Sed neque hoc tempore Scholarius Gennadii nomen assumpserat. Caeterum quo animo tanto studio Georgius Schola- rius iclum Florenti, et Constantinopoli semel at- que iterum (irmatum fcedus ex transverso petere aggressus sit, aperit nobis Leonardus Chiensis, archiepiscopus Mitylenzus, epistola ad Nicolaum V, de urbis Constantinopoleos jactura οἱ captivitate : Αἰεδαπί quidem magnates, inquit, quorum cruor ho- stili gladio jam irrigat terram : detur summo ponti- fci commemorationis honos : sed decretum Floren- tine synodi non legatur. Cur hoc hypocrita ? Ut de- leatur, inquit, ez decreto, quod Spiritus sancius eque ex Filio, quemadmodum ez Patre procedit. Cur item hgpocrila ? ne errasse videantur Greci, si dicant (id est objiciant Latinis) duos Spiritus sancti produ- εἴογεε. Sed cur hoc item oro, hypocrita? Ne detur ei, qui totam sibi ex officio captarecupit gloriam (Isidoro scilicet Rutbeno, cardinali et legato). ]ntendebat ex una parte Scholarius, ex altera Chir- [uca, quandoque ad presentiam. semet. apostolicam (seu pontitieis Romani) transferre, ut hi essent, qui soli rem intellexisse vidérentur, quique primi laudarentur ἰαπία unionis auclores.. Adversus enim legatum. multi invidia clanculum torquebantur. lta profecto affectum fuisse Scholarium, nullo negotio deprehendat, quisquis libros duos, quos de Spiri- tus sancti processione adversus Latinos scripsit, attente. perlegerit. In. priore siquidem (a) de quo superius facta est mentio, post. multa de mente Cyrilli, Tbeodoreti, et Ephesinorum Patrum, deque auctoritate Augustini disputata : postquam varia Grzcorum doctorum dicta expendit, quibus Lati- norum fides astrui videtur ; concedit tandem Eccle- sim Patres, quando Spiritum sanctum per Filium procedere dixerunt, non temporalem solum et se- cundariam quamdam significasse, missionemve ad homines, aut largitionem donorum ; sed elocutione hac indicare voluisse : 1*'indivulsam Spiritus san- cti cum Filio conjunctionem : Βούλονται γὰρ ol τῆς Φεολογίας νόμοι, inquit, τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον xal πὸν (α) Sect. 5, c. 4. DISSERTATIONES DAMASCENICA. 200 Υἱὸν τοῦ θεοῦ, μὴ µόνον ἐνοῦσθαι, τῷ ἓχ τῆς &pyt,; προϊέναι, μηδὸ ταύτῃ µόνον τὴν [XXXI] Τρ.άδα σνν- άπτεσθαι, ἀλλὰ τῷ διὰ θατέρου προϊέναι θάτερον’ Volunit siquidem theologie leges, ut Spiritus sanctus et Dei Filius uniantur, nou modo qua ez principio eodem procedunt, neque hac tatione solum Trinitatem copulari; verum eliam qua allerum per alterum pro- ducitur, et, ut ita dicam, ordine minime pertlurbato commiscetur. Hoc sensu. praepositionem ez, quan Europzi Patres usurpare amant, ἰσοδυναμεῖν τῇ, διὰ, equalis esse virtutis et significaMie ae praposi- tionem, per. — Id quod exemplo, rudi quidem et corporeo, non tainen admodum inepto, quod san- cti Patres, Graci presertim, frequenter adliibuc- runt, conatur edisserere : puta oculi seu scatebrz, fontis, et fluvii ; itemque radicis, rami et fructus, ut nempe quemadmodum fluvius ex scatebra per fontem profluit, ut fructus a radice per ramum indisjunctifn protruditur, sic Spiritus absque ulla intercapedine vel nature vel loci vel temporis, ex Patre per Filium procedat, atque hujus proces- sionis ergo, cum Patri, tum Filio conjungatur. Ex quo sequitur, el quemadmodum ramus fecun- ditatem suam accepit a radice, ut fructus ex ipso protrudatur : sic quoque Pater fecunditatem Filio communicet, ut ex eo, aut per eum Spiritus pro- ducatur, atque adeo Filius suo modo principium sit Spiritus sancti, tamelsi -non primordiale. 3ο Scholarius (^) concedit sanctos Patres, quando dixerunt per Filium procedere Spiritum, processio- nem quamdam ex Filio innuisse; at non qua Spi- ritus in se subsistal, sed qua distinguatur secerna- turque a Filio, ἓν τῷ δι) Yloo. ἐχπαρεύεσθαι Πνεῦ- μα, νοεῖται πρὀοδός τις Ex τοῦ 'Υιοῦ, οὐχ ἕνεχα τοῦ ὑποστῆναι, ἀλλ "ἕνεχα τοῦ διακριθΏναι xal χωρι- σθῆναι µόνον. Spiritus sanctus, inquit, in Paire est et in. Filio suapte matura, xaV δ.αχρίνεται αὐτῶν χατὰ τὴν ὑπόστασιν, τῷ ix τοῦ Πατρὸς διὰ τοῦ Υἱοῦ προϊέναι’ ἆλλ᾽ ἡ μὲν ἐχ τοῦ Πατρὸς πρόοδος, τῆς αἰτίας ἐστὶν, ὡς εἴρηται, ἡ δὲ διὰ τοῦ Υἱοῦ, δια- χρίσεως µόνον ἁστί, et. discernitur ab eis secundum hypostasim quatenus ex Patre per. Filium procedit. ^ Verum processus ex Palire,causam significat, ut dictum est; per. Filium autem. discrimen solum. Quasi vero non idem sit, ut omnes philosophi do - cent, id quo aliquid constituatur, atque id quo distinguatur a cxteris. Λο proindesi Spiritus est ex Filio aut per Filium, quia distinguitur a Filio, eamdem ob rationem per Filium, seu etiam ex Filio habet, ut constituatur, seu hypostasis quze- dam sil. LXl. Georgius Scholarius patriarcha Latinorum dogma profitetur. — Enimvero Georgius ipse Scho- larius ejusmodi cavillos tandem Ποσο fecit, nec a Latinorum Patrum theologia discedendum putavit, quando quisitus a sultano Mabumeto, qua essel Christianorum de Trinitate doctrina, respondit (b) Sect. 5, c. 6. cecus «σον 281 beum non solum res creataa intelligere, verum etiam seipsum : atque idcirco verbum et sapien- tiam habere, qua seipsum proprio suo modo intel- ligat : eonsimi;iter non solum eum velle et amare res quas condidit, sed et a fortiori seipsum dili- gere : adeoque sempiterne ex Deo prodire Ver. bum et Spiritum ipsius, absque divina unitatis dispendio. Atqui hoc est ipsummet principium, ex quo theologi nostri post Augustinum concludunt, Spiritum — sanctum ex. Filio procedere, quia πόρο ex Verbo producitur amor. Quamobrem Scbholarius ipse libro antehac citato (a), illud data opera convellere conatus fuerat tanquam ineptum, aul ad astruendam fidem minus efficax. Quinimo idem patriarcha lucubratione sua altera, quam de Christianorum dogmatis in. modum dialogi jussu iidem suitani conscripsit : οἱ interrogatus fueris, inquit, in divinis qug sunt persong producenies, responde, duce. Nam Pater generat Filium, et Pater ac Filius Spiritum sanctum. Ex quibus apparet (α) Lib. 1, Cont. Lati. sect. 2, c.7 οἱ 8. DISSERTATIO IJ. 262 Georgium Scholarium ex animo schismatis cau- sam iulatum non esse, sed propter simultates quasdam, necnon ex latente animi superbia, qua primas partes in unione procuranda sibi minime concedi iniquo animo sustineret. llic itaque Geoc- gius Scholarius, qui Gennadii cognomen sumpsit, ille ipse est, qui laudatam a Meletio Syrigo, apud doctissimum Richardum Simonium (5), concionem in die Parasceves habuit, in qua diserte myste- rium transsubetantiationis,nequaquam prsetermisga vOCe, µετουσιώσεως, enuntiavit : co scilicet tem- pore quo Judex catholicus erst, et quibuslibet sextis feriis, ut ipse testatur loco supra laudato, de rebus divinis in triclinio imperatorio coram se- natoribus verba faciebat. In quo quidem triclinio, schiswmaticorum partes aliquando defendit, adver- sus nuntium apostolicum et Latinos, qui Constan- tinopoli morabantur. Unde procul aberat a pro- denda Grecorum suoruimn fide de Eucbaristie sa- cramento, ut Latinorum dogma confirmaret. (b) La créance de l'Eglise orientale sur la Transsubstantiation, p. 184, DISSERTATIO SECUNDA. IXX XII] De quibusdam auctoritatibus, quibus Eutyches, aliique unius in Christo nature assertores haeresim suam tuebantur. jJ. Quia szpe Joannes Damascenus tam in libro De fide orthodora, quam in tractatibus aliis pole- enicis, sermonem movit de placitis Eutychianorum, sew Monophysitarum, deque praecipuis momentis quibus hzresim suam iuebantur, opere pretium me facturam existimavi, si singulari capite quas- dam auctoritates aut testimonia, quz Catholicis ob- jectabant, ad examen revocavero. Athanasium por- ro, Julium et Felicem Romanos pontifices, Grego- rium Tbaumaturgum laudabant, ceu Christo natu- ram unam illi vindicaverint ; quorum loca primuin recitabo, tum postea judicium qualecunque meum feram, num horum auctorum censeri debeant, quo- rum przclaris nominibus insiguiebantur : Atha- nasii locus hic erat : "Ex τοῦ περὶ σαρχώσεως λόγου, Ex sermone de incarnatione. Ὁμολογοῦμεν xal εἶναι αὐτὸν Yiby τοῦ 8«o0 xal θεὺν χατὰ Πνεῦμα, Yibv && ἀνθρώπου κατὰ σάρχα " οὗ δύο cuori; τὸν ἕνα Υῶν, μίαν προσχυνητὴν, χαὶ μίαν ἁἀπροσχύνητον, ἀλλὰ μίαν φύσιν τοῦ θεοῦ Λόγου σεσαρχωµένην * οὐδὲ 4j» υἱοὺς, ἄλλον μὲν ΥΏν θεοῦ ἀληθινὸν, xal προσ- χυνοόµενον, ἄλλον δὲ Ex Μαρίας, ἄνθρωπον uh προσ- κυνούµενον, χατὰ χάριν Yiby θεοῦ γένοµενον * ἀλλὰ τὸν Ex θεοῦ, ὡς ἔφην, ἕνα Υἱὸν θεοῦ, χαὶ θεὸν αὐτὸν, xii οὐχ ἄλλον Confitemur illum. et Dei Filium et Deum esse secundum Spiritum, Filium autem homi- nis secundum carnem ; non duas naturas unum Fi- lium, unam adorandam, alteram non adorandam ; sed unam Dei Verbi naturam incarnatam, qua. si- mul cum carne ipsius adoratione «una adoratur , neque rursum duos filios, alierum verum Dei FFi- lium et adorandum, alterum ex Maria liominem non adorandum, sed per graliam perinde aique alii ho- mines factum Dei Filium; sed unum, wt dixi, Fi- lium, et ipsum Deum, et non alium. julius Romanus, epistola ad Dionysium Corin- thi episcopum, cujus initium erat, 6aupáto πυν- θανόμενος περὶ τινων Mirabundus Ἀστεο, cum de quibusdam audio, sic loqui ferebatur : ᾽Ανάγχη γὰρ δύο λέγοντες αὐτοὺς φύσεις, τὴν μὲν προσχυνεῖν, xai εἰς μὲν τὴν θεῖχὴν βαπτίζεσθαι, εἰς δὲ τὴν ἀνθρωπίνην μὴ βαπτίζεσθαι. Εἰ δὲ χαὶ εἰς τὸν θάνατον τοῦ Χριστοῦ βαπτιζόµεθα, μίαν ὁμολογοῦμεν φύσιν, ἁπαθοῦς θεότητος, xal παθητῆς ἀνθρωπότη- τος Necesse namque est eos, Cum duas naturas di- cunt, unam adorare, alteram non adorare, atque. in divinam quidem baptizari, in humanam vero mom baptixari, Etsi enim ἵπ Christi mortem bapiisa- mur, wnam tamen confitemur naturam impassibilis deitatis, et passibilis humanitatis. Felicem Romanum papam in testlmonium unius in Christo naturz adductum a Monophysitis fuisse 263 legimus, presertim In. cellatlone Constantinopoli Habita Catholicos inter et. Severíanos sub Justi- niano imperatore anno $22, et apud Liberatem im Breviario, cap. 10. Quod vero protulerunt es erpositione fidei χατὰ µέρος particulatbn, quze Gregorio Neoezsariensi, seu Thaumaturgo, attributa fuit, illud refero ex Latina transtatione Francisci Torrensis, quando Greca desiderantur, prater pauea verba qu;e in- terserain, uti leguntur apad Leontium Byzantinum, lib. De sect.,act. 8 : Et qnia nonnutli turbas nobis ex- cltarunt, nitentes evertere fidem nostram in Christum Dominum nostrum, non confitentes Deum esse incar- natum, sed. hominem Deo copulatum : idcirco con- [essiunem edimus de fide, quam dízimus, rejicientes contradicentium perfidiam. Deus enim humana carne incarnatus, puram habet operationem, cum sit mens passionibus anima el cerporis invicta, et carnem, et motus carnis divine et sine peccato moderans; qui non solum teneri a morte non potuit; sed etiam mor- tem delevit : et est Deus verus, qui carnis expers in carne apparuit, per[ecius vera el divina per[ectione : οὐ δύο πρόσωπα, οὐ δύο φύσεις. O0 γὰρ δεν τἐσσαρα προσκυνεῖν λέγομεν’ Noy due ΡεγδοΙ(, non duc na- (ture. Nec enim quatuor adorari oportere dicimus, Deum et Filium Dei, et hominem, et Spiritum san- ctun. ll. De confessione fidei ad Jovianum de Incar- natione. — Primum locum Athanasio quidem conces- serunt Ephrzinius Antiochenus, et Eulogius Alexan- drinus, apud Photium codd. 229 et 250, Joannes itidem Daniascenus, et alii orthodoxi. Insignes vero svi nostri critici, inler quos primas tenel vir per- eruditus R. P. D. Bernardus de Montfaucon, uno velut obtutu confessionem illam fidei genuinum Alhauasii fetum non esse agnoverunt : deterriti vero niagni Cyrilli Alexandrini auctoritate, ad du- hia illius opera awandandam saltem judicarunt. Cyrillus siquidem libro De recta fide ad imperatrices, n, 9, libellum istum (idei citat adversus Nestorium : Ἔφη τοίνυν ὡς ἁληθῶς, inquit, ὁ τρισµαχάριος καὶ διαθόητος εἰς εὐσέθειαν Αθανάσιος, ὁ γενόμενος χατὰ χαιροὺς τῶν ᾿Αλεξανδρέων Ἐκχλησίας ἐπίσχοπος, ἐν τῷ περὶ σαρχώσεως λόγψ, περὶ Χριστοῦ τάδε: Ὅμο- λογοῦμεν γὰρ, x. τ. &. Igitur beatissimus , οἱ pietatis fauia celeberrimus apud omnes Athanasius, qui supe... riori vo Alexandriug Ecclesim episcopatum tenuit, lihro de incarnatione, sic de Christo locuius est,Confi- lemur enam illum,etc. Integra ferme confessione hae recitata, ut exstat in editionibus Athanasianis, sub- jungit : ZEstimo [XXXIII], autem. aliorum quoque sanclorum episcoporum sententias, quibus idem do. eere propositum [uit, neutiquam hic omittendas essc. Nec deinceps testimonium aliud allegat Alhanasii, cum plura ex genuinis ejus lucubrationibus sup- peterent; sed Attici Constantinopolitani, Antiochi Pto]ewaidis, Amphilochii, Ammonii Adrianopolita- Bi, Joannis Chrysostomi, Severiani Gabalorum, Theophili avunculi suj Alexandrini, et, quod auimad - DISSERTATIONES DAMASCENICAE, 964 versieng diguum est, Vitalis ilias cpiscopl, qui wt posthac ostendetur, Apollinarii sectator fuit. Preterea vero in defensione anathematismi sui 8 contes Orientales, eamdem Expositionem fidei, tan- quam AfhanaeH sit, adversariis suis apponit ejus- ἡπὸ prelisos textus perinde recitat. Quamobrem recte Eustathiws Berytensis in conciliabulo Ephe- sino pronmontiavit, Cyrillum Athanasii testimonio confirmasse, «nam Dei Verbi naturam incarnatam debere diei; hoe est ea professione fidei, de qua hic quastio est : καὶ ταύτην αὐτοῦ φωνὴν τῇ τοῦ μαχαριωτάτου ᾿Αθανασίο ἐδεθαίωσε µαρτυρίᾳ. Haee Hypatius Ephesius, aliique priesules catholici non legerant, quit in illa collatione €onstantinopolitana cum BSeveríanis, cum ipsis objiceretur Cyrillum in libris contra Diodorum Tarsensem ct Theodorum Mopsuestenum laudasse fidei confessionem ad Jo- vianem cum memoratis prius Julii, Felicis, Grego- rli, necnon Dionysii Areopagit:e operibus, incuu- ctanter negaverunt, ejyusmedi citationes wespiam apud Cyrillum reperiri; nec proinde attribuendos esse Cyrillo libros qui contra Diodorum Theodo- rumque, el De incarnatione, ab ipso editi. fereban- tur. Addunt insuper omnes illas auctoritates non- nisi ex Apollinaristarum officina prodiisse, sibique jn libris Cyrilli a Dioscoro si vere Cyrilli sunt, in- sertas videri. Ad eumdem sensum Leoniius , lib. De sect., act. 8, ait : Aliam auctoritatem proferunt sancii Athanasit ex Oratione de incarnatione, que quidem hujusmodi εί: Eundem esse Dei Filium ra- lione Spiritus, et hominis Filium ratione caruis : non duas naturas unum illum. Filium, quorum una sit adoranda, adoranda mon sit altera; sed unam naturam Dei Verbi incarnatam, Respondemus pri- mum hoc nobis non adversari : Non enim duas na- turas ita. tradimus, ut. adoretur una, non. adoretur altera : sed unam statuimus esse naturam. Dei Verbi incarnatam. Deiude nequidem. est Athanasii. Nam cum a nobis interrogantur, ubi hoc dictum exstet, nec ejus ostendeudi copiam liabent ; in arctum vero coacti pusillam quamdam orationem proferunt, quasi duorum foliorum, iu qua dictum hoc legitur. Át. πο- (um est universis omnia sancti Auhanasii opera valde magna esse. (Quid autem ad hoc respondcbimus, quod beatum Cyrillum praducunt citantem | hoc di- cium in libro adversus Theodorum, quasi profectum ab Athanasio ? Nimirum dicimus reapse quidem il- lud in beati Cyrilli coutra Theoderum invectivis legi, sed mendum esse priscum. Dioscorus enim suc- cessor B. Cyrilli faetus, cujus opera reperisset, forte verilus uon est imaerere nonnulla quas. ipsi libitum Γκ. Neque vero conjecturis nus modo uti, quod bca- tu Cyrillus illud contra Theodorum non produzerit, ef εὖ quoque manifestum est. Nam Theodoretus, qui Theodorum defendebat, universas. auctoritatca exculiens quascunque sanctus Cyrillus coutra Theo- dorum de sanctis Patribus protulerat, nusquam hu- jus dicii mcminit, Etcnim isti reponunt, α Theudo- reto callide omissum : quod enim. adversus cam «u- 266 cleritatem oculis aspicere non possel, adeo planam et apertum, idcirco sponte ab ipso pretermissam ? Respondemus tantum abesse ut cam. Theodoretus ibi positam pra:terire voluerit, ut cum beatus ille Cyril- lus alibi dixisset. unam Verbi naturam incarnatam, quemadmodum Patres pronuntiarant, ὡς ol Πατέρες εἰρήχασιν' ἐπιλαμθανόμενος αὐτοῦ Θεοδώρητός qn- ew, ὅτι Τίς σοι τῶν Πατέρων εἴρηχε τὸ µίαν φύσιν «09 Θεοῦ Λόχου σεσαρχιυµένην;» Theodoretus eum re- prehendens his verbis : Ecquis Patrum tibi dizit unam Dei Verbi naturam. incarnatam? Siquidem scivissel Theodoretus verbum istud quod apud Cy- rilum.exstat ex sancto Athanasio citatum, nequa- quam adeo temere dicturus (uerit : Quis tibi Patrum dixit unam Dei Verbi naturam. incarnatam ? Vicis- sim ingerunt lame certum | esse, scivisse sic. locutum Athanasium, ut etiam dixerit, quemadmodum Patres locuti sunt. Nos contra, eniti quemque dicimus, utl ostendat ex Patribus esse prolata qua ipse tradit, si non iisdem, saltem vi verborum. llucusque Leontii , qui, ut apparet, nec ipse Cyrilli librum quem cita- vimus De recta fide ad imperatrices legerat. Quin- imo, cum iisdem totidemque verbis expressis, in Confessione fidei ad Jovianum, qua Athanasio sup- posita est, habeatur, una Dei Verbi matura incar- nata; nec ullus Patrum Cyrillo anteriorum id pro- nuntiasse reperiatur, omnino concedendum est hoc eum esse mutuatum ex spurio illo libello. Nec quemquam moveat alterum Leontii argumentum, nihil scilicet Theodoretum de illa Confessione fidei dixisse, cum alias auctoritalea excuteret, quascun- que Cyrillus in libris contra Theodorum produxis- set. Nam Theodoretum tres priores ejus libros, qui- bus Diodorus Theodorusque exagitabantur, coníu- tasse certam quidem esL : at non item quartum, qui appendicis instar De incarnatione erat, eL in quo Athanasii aliorumque loca congesta erant. Ne- que id temere conjecisse mihi videor; quandoqui- dem Eustathius Berytensis, quem paulo antchac ci- tabam, diserte dixit in concilio Ephesino, Cyrilluin hocce dictum, wnam Dei Verbi maturam incarna- tam, Athanasii testimonio confirmasse. Atqui con- firmatio vocis islius auctoritate Athanasii nusquam alibi occurrit in libris vel epistolis Cyrilli. Ex qui- bus concludo illum hoc praestitisse in quarto illo libro, qui de incarnatione Lotus erat. Neminem ergo pigeat fateri sanctum doetorem deceptum fuisse falsa opusculi hujus iuseriptione ; idque eo potiori jure, quod ipsomet aunuente, actione 1 synodi Ephesine laudata adversus Nestorium fuerit epi- $tola ad Prosdocium, tanquam Julii Romani, quam ipse rursum protulit in defensione anathematisini sui sexti contra Orientales, quamque luce clarius sum ostensurus Apollinario auctore prodiisse, ut et adulterinam alteram, quam lioc etiam postremo leco citavit, veluti Felicis Romani. ll. Leontius in alio opere, eujus hic Latine titu- lus est : In eos qui proferunt. nobis quedam Apel- Unarii, falso inscripta uomine sanctor&m. Patrum, ParRoL. Gn. XCIV., DISSERTATIO II. 266 libellum illum (idei ad Jovianum, ut et cpis'olam ad Dionysium Corinthi episcopum,[XXXIV] necnon Expositionem fidei χατὰ µέρος, ab Apollinario edita esse evincit. Sic porro ipso statiin initio loquitur : Quidam ex ha'resi Apollinarii, vel Eutychis, vel Dio- scori, cum vellenl heresim suam confirmare, quas- dam orationes Apollinarii, Gregorio Thaumaturgo, aut Athanasio, aut Julio inscripserunt, ut simplicio- res (allerent ; quod quidem per[ecerunt. Auctoritate enim ejusmodi personarum fide digna multos Eccle- sie catholice capere potuerunt, et apud. smultos ex recte credentibus reperire poteris librum, cui titulus, Ἠ χατὰ µέρος πίστις (Fides particulatim digesta), inscriptum Gregorio, εἰ quasdam ejus epistolas, qua Julio Romuno inscripta sunt, et alias ejus de incar- nalione orationes et expositiones ascriptas Athanae sio. Fiet autem tibi hoc mani(estum, et cuivis veri- talis studioso, ex iis que in medium afferemus, tum ipsius Apollinarii, tum discipulorum ejus, ex quibus est cum aliis Valentinus. Adductis deinde fragmen- lis plurimis operum Apollinarii, ejusque discipulo- rum Valentini, Polemii, Timothei, et Jobii, quae omnino conveniunt ad fidei de incarnatione con- fessionem de qua disputamus, necnon ad episto- lam, el ad expositionem, qua Julio Romano et Gregorio Thaumaturgo attributa sunt, tandem hoc modo concludit : Arbitror eum qui non fuerit nimis coutenliosus, non posse his cum ratione adversari et contradicere ; quin poiius futurum esse, ut. continuo, εἰ, $*l ila dicam, won violenter veritati assentiatur, et omnibus suffragiis (ateatur, Apollinorii esse episte- las vel sermones de incarnatione, que Julü, Grego- rii, et Athanasii esse. (also feruntur, ete. Verum multis annis ante Leontium boc ipsum evicerant Catholici contra Eutychianos et Monophysitas, ut testantur monacbi Paisestinse epistola ad Alciso- ném, quz scripla est sub Anastasio imperatore, anno scilicet 514, referturque ab Evagrio lib. wt Hist. cap. 51. Hzreticos istos narrant sanctorum Patrum libros sxpe depravasse, πολλοὺς 6h 'Amo- λίναριου λόγους ᾿Αθανασίῳ xai Γρηγορίῳ τῷ θαυµατ- ουργῷ xa Ἰουλίῳ, διὰ τῶν ἐπιγραφῶν ἀνατεθεί-. xac, multosque Apollinarii libros Athanasio, Gre- gorio Thaumalurgo, et Julio inscriptionibus immu- latis atiribuisse ; qua f(ratde plurimos impietatis sue secios fecerint. Quapropter sanctus Maximus, cum Theodosius episcopus Cssariensis, Monotheleta, ob- jecissel, τὰς φευδωνύμως περιφεροµένας — "IovAleu τοῦ Ῥώμης, xat τοῦ θαυματουργοῦ Γρηγορίου, xat Αθανασίου τῶν ἁγίων χρήσεις, auctoritates vue cir- cumferuntur, SS. Julii Romani, Gregorii Τήακπια- (urgi et. Athanasii nominibus [also íinscriptas, re- spondit neminem esse qui nescial eas esse impii Apollinarii : Οὐδεὶς ἀγνοεῖ ταύτας εἶναι τοῦ 6us- σεθοῦς Απολιναρίου. In his enim uti nature dus, ita quoque operationes dux Christo denegantur. Similia postmodum scripsit etiam Nicephorus Constantinopolitanus , initio dissertationis χατὰ Ἐπιφανίδου, contra Epiphanidem : Καὶ γὰρ οὖν ot 26 «c ἀπὸ παράφρονος καὶ ἀνουστάτου καὶ ᾽Απολιναρίου, καὶ μὴν Oh, xal of. τε τοῦ θεοστυγοῦς Εὐτυχοῦς, οὕτω τινὰς 7v ἁγίων Πατέρων φωνὰς παραποιῇ- σαντες, πρὸς σύστασιν τοῦ βδελυκτοῦ αὐτῶν δόγματος ἐπιχομίζονται * ὁποῖα δή ἐστι τοῦ μεγάλου Γρηγο- ρίου τοῦ θαυματουργοῦ, ᾿Αθανασίου τε τοῦ ἀοιδίμου, xa μέντοι χαὶ Ἰουλίου τοῦ τῆς Ῥωμαίων τὴν ἵεραρ- χίαν ἔχοντος ΄ Etenim insani amentissimique Apolli- »arü atque invisi Deo Eutychis. sectatores, eodem modo quasdam sanctorum Patrum auctoritates emen- titas. producunt, quibus. detestandum dogma. suum astruant : videlicet magni Gregorii Thaumaturgi, οὲ- lebratissimique Athanasii, necnon Julii, qui Romane urbis Ecclesic- antistes fuit. IV. Hzc vero declarantur magis in collectaneis contra Severianos, quze manu exarata asservantur in Bibliotheca collegii Parisiensis Societatis Jesu cap. 9, ea ipsa párte quz Latine prodiit t. IV Au- tig. lect. Henrici Canisii, ubi Anastasii cujusdam, non forsan Sinaitz, eruditum hec seholium legitur : Κὔχαιρόν ἐστιν παραθέσθαι xai ἃ προφέρουσιν οἱ ἀντιτεταγμένοι, ψενδογραφῄσαντες τὸν λόγον Ἄθανα - «σίον, προδγλως ᾿Απολιναρίου ὄντα, ὡς μαρτυρεῖ «Τιμόθεος, ὁ τὸν πίνακα τῶν λόγων ᾿Απολιναρίου ευντάξας, Ev οἷς καὶ τὸν προφερόµενον ὡς Ἄθανα- σίου ἑνέταξε, χαὶ μὴν xal ὃν περιγράφουσιν Ἰουλίου, ἵνα Ex τῆς τῶν λόγων Gv (γενείας ἐπιγνωσθῇ τούτων :6 γνήσιος πατἠρ. Προφέρουσι τοίνυν ὡς ᾿Αθανασίου λόγον, ξ οὗ προδάλλονται µαρτυρίαν ἔχουσαν ὧδε - « Απολιναρίου É& ἐπιστοιῆς πρὺς ᾿Ἰδιανὸν ET java ». "Ore δὲ ᾖ.θε τοῦ χρόνου τὸ π.ξήρωμα, ἐξαπέστοιλεν ὁ θᾳὸς τὸν Υἱὸν αὐτοῦ, verrápevor ἐκ Tvratóc. Ὁμολογοῦμεν xal εἶναι αὐτὸν Yibv τοῦ Θιοῦ, xat Θεὺν xavà Πνεῦμα, xai ΥΝν ἀνθρώπου «κατὰ σάρκα * οὗ δύο φύσεις τὸν ἕνα YU, µίαν προσ: κυνητὴν, xci μίαν ἀπροσκύνητον, ἀλλὰ µίαν φύσιν τοῦ Θεοῦ Λόγου δεσαρχωµένην’ » Tempus. opportu- mum esi comparandi que" adversarii proferunt. ex sermone inscripto perperam Athanasio, cam. mani- - feste sit. Apollinarii, ut. testatur Timotheus, qui in- dicem. contexuit librorum Apollinarii, inter quos εἰ hunc quem velut. AtKanasii sit, proferunt, recensuit, «t et illum. quem Julio ascribunt ; ut ex orationum eognatione εἰ effuitate dignoscalur genuinus horum parens. Jtaque tanquam. Apollinarii libellum produ- cunt, ex quo testimonium hoc afferunt : « Apollina- rius ex epistola ad Jeviauwm imperatorem. Quando autem venit plenitudo temporis, misit Deus Filium suum, natum, ex muliere?, » otc. Confilemur etiam esse ipsum Dei Filium, εἰ Deum secundum Spiri- tum, οἱ Filium hominis secundum carnem; non duas maturas unum Filium, unam adorandam, et unam non adorandam : sed unam naluram Dei Verbi incarnatam, εἰ adoraiam cum carne sua una adora- tione. » Pergit Anastasius, atque ex doginatum, que hac in epistola continentur, discrimine ab Athana- sil deetrina, ut ex Timothei Apollínarist:e indice DISSERTATIONES DAMASCENICE. 268 demonstrat, eam non esse Athanasii, sed Apollina- rii. Eadem, tanquam ex Anastasii scholiis, com- pendio refert Euthymius in Panoplia, pag. 545, ubi epistolam illam ad Jovianum perinde scriptam le- gimus, non ad Julianum, ut non sine librariorum errore editum videmus apud Photium cod. 929, πρὸς Ἱουλιανὸν τὸν βασιλέα’ quod Andreas Schottus sic belle reddidit, ad Jutianum Apostatam. Ibidem etiam a Photio refertur epistola Julii πρὸς Δόχιον, quod in Latina translatione slc legitur, ad Decium. Vc- . rum emendsndum est, πρὸς Ifgostóxtovy, ad Prosdo- cium. Quz per transennam dicta sunto. V. Anastasius subinde testatur epistolam alte- ram, quz Julii Romani nomen przferebat, in Ti- motheano librorum Apollinarii indice censitam fuisse, cum hac inscriptione, Τῷ δεσπύτῃ tov, τῷ ποθεινότάτῳ συλλε,τηυργῷ Atovuclo, ᾿Απολινάριος * Domino meo desideratissimo [XXXV] et comministro, Apollinarius. Observat insuper non ex inscriptione sola mendacium argui ; verumr et ex. ipsomet di- ctionis genere. Von enim Romanos ejusmodi in- eriptionibus solitos uti, cum ad aliquem episcopum scribunt, quamvis sit ez primariis; multo minus ad presbyterum : phrasim porro nimium Graecam esse, ut εοπυεγὲα puletur ex. Latino : Οὔτε γὰρ τοιαύτην ποτὲ ποιοῦντάι πρὀς τινα ἐπιγραφὴν ol. Ῥωμαῖοι, οὔτε πρὸς ἑπίσχοπον, el καὶ πάντων εἴη ἐξοχώτατος, pfe γε μὴν πρὸς πρεσθύτερον. Οὔτε μὴν fj φράσις, ὡς i£ ἑρμηνείας ἐστὶ μεταδθεθληµένη "Popatxóv, λίαν ἐξηλληνισμένη τυγχάνουσα. Demum confir- mat, eam Apollinarii esse, ex collatione verborum et placitorum qux continet, cum sliis Apollinarii dictis, qux subjungit. Nimirum, ᾽Απολιναρίου πρὸς Διόδωρον, Apollinarii ad Diodorum. Πῶς τὸ πρᾶνμα 05 δυσσεδὲς, ἄλλην οὐσίαν χτιστὴν xol δουλιχὴν, µίαν ἔχειν χαὶ τὴν αὐτὴν προσχύνησιν τῷ Κτίστῃ παὶ Δε- σπότῃ * Quomodo non impia res [uerit, substantie al- teri, ereatoo et servo eamdem adhibere adorationem, ac creatori et Domino ? Καὶ πάλιν ἐν τῷ περὶ σαρ- χώσεως }όγῳ φησίν * Et iterum in libro de incarna. tione ait : ᾿Ἀδύνατον τὸν αὐτὸν xal προσκυνητὸν iv ταντῷ εἰδέναι, *al gf; * ἀδύνατον ἄρα τὸν αὐτὸν εἶναι Θεόν τε καὶ ἄνθρωπον ἐξ ὀλοχλήρου, ἀλλ ἐν Μονότητι συγκράτου φύσεως θεῖχῆς σεσαρχωµένης - Impossibile est eundem adorabilem esse, et. non αά- orabilem : ergo impossibile est ewmdem esse Denm et hominem ex omni parte per(octam, sed. in. unitate commista nature divina incarnate. Anastasius sub- jungit : Ταῦφα τοῦ ᾽Απολιναρίου τὰ ἀξιάγαστα, xa0à Πολέμων ὁ μαθητὴς αὑτοῦ φησι’ ταῦτα πλείστην ἔχει τὴν οἰχειότητα πρὸς τὰ παρ αὐτῶν πεκλασμένα, ὡς Αθανασίου xai Ἰουλίου * Hac sunt Apellinarii mi- rifica, sicut Polemon ejus discipulus ait; hec maxi. mam similitudinem habent cum dis que ab ipsis con- ficta sunt, tanquam Athanasii et JMii essent. Vi. Ex his mosnifestum fit epistolam illam ad Dionysium Apollinario reddendam esse, non Julio 269 Romano. Sed ea dere iterum audiendus venit Leontius lib. De sect., act. 8: Afferunt aliud quoque dicium, inquit, velut a Julio profectum, quod exstat. im. epistola scripta ad Dionysium | Corinthi episcopum, cujus initium est : « Miror de quibusdam audiens , estque dictum hujusmodi. Necesse est. cum duas naturas dicunt, unam adorare, et. alteram non adorare ; ac in divinam quidem baptizari, in huma- mami vero mom baytizari : » aliaque plura istaec epi- stola continet. Sed nos multis argumentis evincimus illam | epistolam non esse D. Julii, sed Apollinarii. Primum ex eo quod, si quis eam accurate. conside- ret, nihil Julii nomine diguum habeat. ᾽Αλλὰ καὶ αἱ ἑπτὰ ἐπιστολαὶ, ἃς λέγουσιν εἶναι αὐτοῦ, quim et se- plem ερέεοία, quas ejus esse dicunt, hae. sunt. Apol- linarii. Deinde, quod in eadem epistola, corporis [α- cta mentione, nusquam — illud mente preditum υεί animalium dixerit, Erat autem in more positum Pa- tribus illis seculi, ut, sicubi corporis mentionem [acerent, id ipsum mene proditum, animatumque dicerent. Quod quidem usque adeo verum est, ut re- formidanitibus eis hot crimen, ideoque deinceps illas 90ces, menie predium οἱ animalium, adjicientibus, nulli posteriorum libri reperiantur, qui hanc appen- dicem non habeant, Praterca inde. étiam non B. Ju- Bi, sed Apollinarii esee demonstratur , quod Grege- rius, Nyssenus libro conira Apollinarium aperte mul- ta recilel, qua hac epistola continentur, eaque ceu prasa re[uict. Potest εἰ aliunde convinci, quod B. Ju- lii non dit. Aiunt enim actis synodi Ephesina e Cy- rie insertam : quod quidem αρετία mentiusiur. Nam ibi nihil tale in tesiu reperitur : sed alia que- dam inserta est epistola velut α Julio scripta, nec ipsa Julii, sed Timothei (Apollinarista scilicet), quemadmodum ex mullis exemplaribus intelligi po- test. Leontius hoc posuemo loco loquitur de epi- stola ad Prosdocium, quam, ac si Julii Romani foret, a Cyrillo in defensione Anatheniatismorum suorum contra Orientales, et act. 4 synodi ,Ephe- sioz laudalam dixi. Hane Grece integram habeo : ac si conferatur cum aliis Apollinarii Apollinari- starumve libellis oinnino reperietur ab istis pro- fecta, non a reciz fidei alumnis. Sic porro post praemissam confessionem fidei Trinitatis, inearna- tionem explicat : Κηρύσσεται δὲ εἰς συµπλήρωσιν τῆς πίστεως, xal σαρχωθεὶς ix Παρθένου, ὁ τοῦ Θεοῦ Κἰὸς, xal σχηνώσας ἐν ἀνθρώποις, οὐχ ἐν &v- θρώπιῳ ἐνεργήσας (τοῦτο γὰρ ἐπὶ προφητῶν ἐστι xal ἁποστόλων ), τέλειος Θεὺὸς ἐν σαρχὶ, χαὶ τέλειος ἄνθρωπος ἐν Πνεύματι, Λά plenitudinem fidei Fi- [us ex Maria Virgine incarnatus predicatwur, 6: qui izter homines habitaverit, nom in homine operatus sit (hoc siquidem in prophetis et apostolis contingit) per- [fectus Deus in carne, per(ectus homo in Spiritu. His similia eunt qui apud Gregorium Nyssenum in Antirrhetico, tanquam ab Apollinario dicta referun- tur, n. 7 : Αλλὰ θεὸς μὲν τῷ Πνεύμµατι τῷ σαρχω- (4) Leont. lib. adv. fraud. Apolliu. DISSERTATIO I. 270 θέντι, ἄνθρωπος δὲ τῇ ὑπὸ τοῦ Θεοῦ προσληφθείσῃ sapxi* Sed Deus quidem est, incarnato Spiritu, ho- mo aulem, assumpla carne a Deo. Ad eumdem mo- dum in libello ad Jovianum, de quo primo loco dixi- mus, profitetur Christum esse, sv χατὰ Πνεῦμα, xil ἄνθρωπον xatk cápxa, Deum ratione spiritus et hominem ratione carnis. lloc nempe prastitue- rat, quod Nyssenus refert n. 13, ὅτι ὁ Ἀύριος ἐν τῇ τοῦ θεοῦ ἀνθρώπου φύσει θεῖον IIveopa Tv ' Domi- nus in Dei hominis natura divinus Spiritus erat, sive divina mens, qua humane omisss vices expleret. Dicitur in epistola ad Prosdoecium, Verbum non ha- bitasse in homine de terra terreno, sed esse secundum illum Adamum celestem, quia celeste Verbum est quod carnem habet ex Maria ; nosque terreni cum simus, calestes facturum ad. similitudinem. suam, per id quod ealeste est : 006b κατῳκηχέναι τὸν ἐξ οὐρανοῦ ἐν ἀνθρώπῳ τῷ Ex γῆς χοϊχῷ, ἀλλ αὐτὸν τὸν δεύτερον ᾿Αδὰμ ἐπουράνιον εἶναι, ὅτι ἑπουβάνιός ἔστιν ὁ Λόγος, ὁ τὴν σάρχα ἔχων ix Μαρίαςι xal ἡμᾶς δὲ διὰ τοῦ ἑπουρανίου ἑπουρανίους καθ) ὁμοίω- σιν ποιῶν ὄντας χοϊχούς. Consimili modo Apollinarius in Antirrhetico Gregorii Nysseni citatus, hec incul- cat, Christum esse hominem coelestem, qui humano spiritu careat. [XXXVI] El ἐχ πάντων τῶν ἴσων ἡμῖν ἐστι τοῖς χοϊχοίς ὁ ἑπουράνιος ἄνθρωπός, inquit (n. 4θ])ιῶστε καὶ τὸ Πνεῦμα (cov ἔχειν τοῖς χοϊχοῖς, οὖκ ἐπουράνιος, ἀλλ᾽ Exoupavíou θεοῦ δοχεῖον ΄ Si ex illis omnibus rebus (a), qua in nobis qui terreni sumus, perceque reperiuntur, coelestis homo constat, ità ul spi- ritum quoque ejusdem generis atque terreni hominesha- beat ; non celestis erit, sed tantummodo celestis Dei conceptaculum. Sic rursus apud Leontium ait : Ver- bum ita factus est homo, quia caro et spiritus homo est, secundum Apostolum : et hoc est Verbum carnem factum esse, unitum esse carni, ut. humanus spiritus. Vocatur autem homo similis nostri, caro : Dominus vero est supra nos homo. Quarrtobrem et ccelestis est prepter proprium spiritum celestem, cui prudentia carnis non adversatur : utque ita destruebatur in Christo peccatum. Αο dissoluta est mors ex. peccato, nosque participes facti hujus operis, fide salvamur, et cum simus a patre terreno, efficimur similes εα(ε- sti. Sabjunguntur hi anathematismi, in epistola ad Prosdocium : ᾿Ανάθεμα ἕστω πᾶς ὁ τὸν ἐχ Μαρίας ἄνθρωπον μὴ λέγων ἔνσαρχον Gcóv* Ánathema sit, qui hominem ez. Maria. natum esse Deum in. carne non ronfitetur. ᾿Ανάθεμα Ecco, ὁ τὸν σάρκα τοῦ Σω- τῆρος μὴ λέγων ἐκ Μαρίας, ἁλλ᾽ ἐξ οὐρανοῦ, f| ἄχτι- στον τῇ φύσει τὴν κτίσιν΄ Anathema sit. ille, qui di- cit caruem Salvatoris non ex Maria, sed de calo es- se, sive creaturam | natura. increatam. Sie. perinde loco citato apud Leontium Apollinarius : Anathe- nia igitur sit, inquit, qui non dicit carnem ex Ma- rio, el qui dicil eam carnem esse nolurd increute εἰ consubstantialem Deo. Et hoc est quod. in pri mis cavet in fragmentis, que ος ejus lucubra- , 211 tionibus variis Leontius collegit. Sic quoque it confessione ad Jovianum ait: Si quis Domini car- nem dicit desursum esse, ct non ex Maria, εἰς. Ejus- modi scilicet crebris anathematismis Apullinarist:e amoliri satagebant impias consequentias, quie ex ipsorum erratico dogmate deducebantur, cum car- nem cum deitate substantiam unam explere finge- rent. Tandem concludit : '0 λέγων θεῖϊχὸν τὸ copa, xaY προσχυνῶν κατὰ τὸ συναμφότερον, ὡς ἕνα ἄχτι- στον Θεὸν µακάριος ἔσται. Μὴ σχανδαλισθῇς ἐν τῇ σαρχὶ καὶ τοῖς πάθεσιν αὐτοῦ, ἀλλ' αὐτὸν ἀσωμάτως προσχύνει τὸν μετὰ τοῦ ἰδίου σώματος προσκυνούμε- vov* Qui dicil divinum esse corpus, εἰ wirumque per- inde adorat velut unum increatum Deum, hic. bea- tus erit. Nec offendaris in carne εἰ passionibus ejus, sed ipsum sine corpore adora, qui cum proprio cor- pore adoratur. Quibus verbis nihil est quod diser- tius efferat perversam Apollinarii sententiam, Chri- sti humanitalem ia unam naturam divinam con- fundentis. Hoc quoque perpetuo sermone versabat, Verbum cum propria carne, sive corpore, adora- tione una adorandum esse, ut videre est in libello fidei ad Jovianum, mukisque in excerpiis apud Leontium. ἴπιο apud Nyssenum quoque ait : Οὐδὲν δὲ οὕτως προσχυνητὸν, ὡς ἡ σὰρξ τοῦ Χριστοῦ Nulla res sic adoranda est ut. caro Christi ; Ἡ σὰρξ τοῦ Κνρίου προσχυνεῖται, χαθὸ ἓν στι τὸ πρόσ- ωπον, xai ἓν ζῶον μετ) αὐτοῦ * Caro Domini adora- tur, quatenus una persona est, et animal unum cum ipso. Nibil tam Catholicia Apollinarius objiciebat , quam quod hominem adorarent, aut aliam naturam adoraudo, aliam non adorando, eumdem adorarent simul, et non adorarent, aut Cliristum in duos di- viderent : adeoque indesinenter inculcabat, Verbum eum sua carne adoratione una colendum esse. De- nique, quemadmodum postremo loco epistole ad Prosdocium legitur, ἀλλ αὐτὸν ἁσωμάτως προσχύ- vet, τὸν μετὰ τοῦ ἰδίου σώματος προσχυνούμενον, scd ipsum ciira corpus adora, qui cum proprio cor- pore adoratur : ita ctiam in expositione fidei ex parle apud Leontium, Deum sine carne in carne ap- paruisse scripsit Apollinarius. Ex hac igitur sat diligenti collatione perspicuum (it, et extra dubium ' ponitur epistolam ad Prosdocium, quam Cyrillus semel atque iterum laudavit, Apollinaristam saltem auctorem habuisse. Ceterum mirari subit Leon- tium in lib. De sect., act. 8, mendacii accusasse Monophysitas qui epistolam banc in concilio Ephesino laudatam dixerant. Profecto vel oscitan- tius hujus synodi acta consuluerat Leontius, aut truncata prz manibus habucrat. Marius siquidem Mercator in fragmentis Ephesinz synodi, Julii san- ctissimi episcopi Romani epistolam ad Prosdocium citatam refert, ut et Felicis episcopi sanctissimi Rome et martyris epistolam ad Maximinum ερἰεεο- pum et ad clerum Alexandring Ecclesie, de qua modo dicturi sumus. Consimiliter Vincentius Li- rinensis post triennium a celebrata synodo Ephe- sina seripsit cap. 42 Commonitorii, ín ea lec:as esse quasdam ad quosdam epistolas. sancti. Felicis DISSERTATIONES DAMASCENIC.E 272 marigris, ei sancti Julii, urbis Rome episcoporum. VH. De epistola Felicis pape nomine inscripta. — Epistola qua sub Felicis Romani nomine fere- batur, unam naturam assertam fuisse, testantur Hypatius et Liberatus ; nec proinde dubitandi locus superest, quin ex eodem ac csterz, quas memo- ravi, fonte prodierit. Nec quemquam deterreant paucule voces iste, qux leguntur in fragmento, quod citavit Cyrillus in defensione anatbematismi sui sexti : Sed cum esset perfectus Deus γέγονεν ἅμα xaX τέλειος ἄνθρωπος, σαρχωθεὶς Ex Παρθένου, fa- ctus est simul et homo perfectus, incarnatus ez Vir- gine. Apollinarius siquidem Christum esse perfe- ctum hominem coucedebat, non ut omnes. naturz nostrae partes habuerit, adeoque mentem, sensumve et spiritum humanum, sed ut Verbum, faculta- tis intelligentis vices supplende, perfectum homi- nem constituerit. Hoc subdolo sensu Vitalis epi- scopus Ápollinarista ab Epiphanio hzres. 77, num. 25, referlur incunctanter dixisse, Christum esse hominem perfectum, va τέλειος ἄνθρωπος ἣν 6 Xpi- στό». Iia tamen ut eatenus hominem fnisse perfectum dicamus, inquit, εἰ νην θεότητα ποιήσοµεν ἀντὶ τοῦ νοῦ, xat τὴν σάρκα, xai «hv ψυχὴν ὡς εἶναι ἄνθρω- mov ἐκ σαρχὺς καὶ φυχῆς χαὶ θεότητος ἀντὶ τοῦ νοῦ, si divinitatem illi loco mentis ascribamus, adjuncta carne et anima ; sic ut per[ectus homo ez carne, ani- ma, el divinitate, qua sit vice mentis, exsistat. Unde quando in | XXXVII] fragmento Vitalis episcopi, Περὶ πίστεως, De fide, quod contra Nestorium Cyrillus citavit De recta fide, legimus, Estque unus. et idem secundum divinitatem per[ectus Filius, et consubstan- tialis Patri, et idem secundum generationem ex Vir- gine perfectus homo, etc , lioc postremum catholico seusu intelligendum non est, sed Apollinariano, ut per(ectione humana Christus perfectus homo non fuerit, sed perfectione divina, velut semel atque ite- rum Apollinarius ipse apud Leontium declarat. Sic quando Vitalis anathemati devovit illum qui dixerit. Dominum εἰ Salvatorem | nostrum, qui de Spiritu sancto et ex Maria Virgine secundum car- nem nalus est, anima, aut sensu, eut ratione, aut mente destitutum esse, nihil sibi voluit aliud, nisi Ver- bum, omissze mentis humanz vices omnes gessisse. Vitalis et aliorum Apollinaristarum doli.—lsthzc igitur professio fidei, quam Cyrillus incautus olle- gavit, illa ipsa est, qua Vitalis Damaso pape ali- quando fucum fecerat; quam Nozianzenus, alii- que Orientis episcopi, cum probassent primum, posthac tandem repudiarunt: {ή enim (ait de Vitali ejusque asseclis Theologus epist. 2, Ad Cle- don.), cum apud fidos discipulos et arcanorum con- scios, quemadmodum Manichei apud eos quos. ele- clos vocant, de divinitate disputant, totum morbum detlegentes, viv etiam. carnem. Salvatori. tribuunt, Cum autem communibus de humanitatis assumptione sententiis, quas Scriptura exhibet, convinci se et premi vident, τὰς μὲν εὐσεθεῖς λέξεις ὁμολογοῦσι, περὶ δὲ τὸν γοῦν καχουργοῦσιν, οὐκ ἄφνχον μὲν οὐδὲ ἄληγον, οὐ2ὲ ἄνουν, οὐδ᾽ ἀτελῆ ὁμολογοῦντες τὸν 215 ἄνθρωπον, duyhy δὲ, χαὶ λόγον, xai νοῦν, αὐτὴν, εἰσάγοντες τὴν θεότητα, ὡς αὐτῃς τῇ σαρχὶ συγ- χραθείσης µόνης ΄ Pies quasdam voces profitentur; serum circa mentem [raudulenter agunt, non qui- dem ui Christum animo, rationis ac mentis exper- tem [ateantur ; sed anima, etrationis, et mentis loco divinitatem introducunt, ceu ipsa sola cum mente temperate commistaque fuerit. Quse cam ita sint, omBino concedendum est, haud vanum prorsus foisse Nestorium, cum de Vitalis qua sibi obje- ctabatur auctoritate hunc. in modum scriberet Seholastico eunucho Theodosii (a): Est Vitalis, qui orthodoxorum episcopus fuit; est et alius Vita- lis, qui ab impio est. Apollinario consecratus. Sunt et aliorum multorum similia nomina. Quis alter Patrum fuerit Vitalis nomine, me equidem latet, nisi forte Nestorius Vitalem Antiochenum antisti- tem significaverit, cujus meminerunt Tbeodore- tus, lib. 1 Hist. eccles., cap. 3, et Antiochenorum episcoporum catalogi. At Vitalis hszretici esse . confessionem, seu librum De fide, de quo dis- petauus, neminem jam fore arbitror qui inficias eat. Pari jure et ratione Nestorius Basilii Magni et Melitonis auctoritates explodi posse arbitratus est. Verum genuina sinceraque erant Basilii loca, quibus ejus bseresis przfocabatur. Ad Melitonem quod spectat, in iis quz citat Anastasius Sinaita ia 'Οδηγῷ, pag. 21 et 28, apparet scriptorem il- Jum sie affirmasse Deum lsraelitica manu passum, ut duas iidem in Christo naturas et substantias sgnosceret, atque adeo remotissimum ab Appollina- vil errore fuisse, qui unam duntaxat statueret : θεὸς yàp ὢν ὁμοῦ τε χαὶ ἄνθρωπος τέλειος ὁ αὐτὸς, τὰς δύο αὐτοῦ οὐσίας ἐπιστώσατο ἡμῖν (Inquiebat lib. Contra Marcion.). Nam cum idem ipse Deus si- mul esset, et per[ecius homo, de duabus substantiis που certiores fecit, etc. Ceterum hsc Melitonis Sardensis fuisse prefracte non asseruero. ΥΙΠ. De expositione fidei, κατὰ µέρος, qua Gra- gorie Theumaturgo attributa est. — De exposi- tione fldei χατὰ µέρος, ex parte, seu particmlatim, quam Gregorio Thaumaturgo ascripserunt, Leon- tius ο habet, lib. De seciis, act. 8. Ad hoc quo- que respondemus primum de hac itidem dubitatum esse apud antiquiores, an esset Gregorii. Deinde Gregorius Nyssenus. orationem. de illo prodigiorum effectore scribens, nullum ait opus ipsius in manibus esse, preter solam fidem quam in visione conspexe- rit. Eulogius Alexandrinus apud Photium, cod. 250, censet Expositionem istam fldei Apollinario reddendam esse. lta quoque Leontius in libro suo Adversus eos qui proferunt nobis quedam Apollina- rii, etc., ubi fragmenta duo recitat libelli hujus De fide ex parte, quam repertam fuisse ait ín an- tiquo exemplari bibliothece Andree episcopi Sidonio vum, cum praefixo Apollinarii nomine. Quamobrem Combefiaius legitimum ejus parentem assccutus (a) Synodic. Iren., c. 15. DISSERTATIO II. 274 non est, qui In notis ad liane. ἔχθεσιν, expositio- nem, quas prelo destinaverat, conjecit auctorem illius esse forte unum ex illis qui in Pontc vici- naque Armenia sic concilio Chalcedonensi adver- sati sunt, ut supposuerint Gregorio Thaumaturgo spurium fetum, alias excultum satis et tbeologi- cum. Át vero, przter illa verba, non duc natura per[eci&, Apollinarium aut Apollinaristam produnt ist:ec alia : Adhuc confitemur Filium Dei factum esse Filium hominis, qui non nomine, sed veritate carnem ex Maria Virgine assumpsit : et esse unum perfectum, non duo perfecta. Eodem quippe modo Apollinarius argutatur apud Nyssenum (6) : El ix δύο τελείων, οὔτε ἓν ᾧ θεὸς, ἐν τούτῳ ἄνθρωπός ἐστι, οὔτε ἓν (p ἄνθρωπος, ἓν τούτῳ θεός' Si ex duobus perfectis constat, nec in. quo Deus est, in hoc homo est : neque in quo homo esl, in hoc est Deus. Sed et ia eadem expositione subsequitur : Unam adorationem Verbi et carnis, quam assumpsit. Et anatlgmatiza- mus eos, qui differentes adorationes faciunt, unam divinam, εἰ unam humanam; et adorantes homi- nem ez Maria, tanquam alterum? preter Deum ez Deo. Quo nibil tritum magis Apollinaristis fuisse, cx his qua hactenus dicta sunt, constat. IX. De anathematismis eidem Gregorio suppositis. —Quinino ejusdem plane furfuris sunt anathema- tismi illi duodecim cum eorum intcrpretationibus, que Tbaumaturgi nomen perinde pre(ixum ba- bent. Etsi enim una natura in eis diserte non ex- primitur, latentem tamen dolum indicant con- πιεί Apollinaristis locutiones, quibus male sanas Diodori Tarsensis de Christi persona et naturis voces expugnabant, seque adeo catholice fidei professores obtendebant. Sed et in primis ex lisdem capitulis addiscimus, quonam pacto Scri- ptura sacre loca varia, quibus Christus, ut divi» nitate, ita et humanitate perfectus significatur, ad suum sensum torquerent, Nec fucum faciat, ubi animam Domini ἀνόητον, mentis expertem esse vi- detur inficiari. Non enim humana nativaque homi- nis mente preditam [XXXVII *] intelligit, sed divino Verbi, ut ait, spiritu, quo factum sit, ut ἀνόητος, mentis expers, absolute dici non debuerit. Quamebrem ejusmodi formulz fidei et anathema- tismi, ad illum lapidem lydium revocanda sunt, quem paulo ante ex Gregorio Nazianzeno propter Vitalis Apollinaristx€ similem confessionem pro- tulimus. X. De libris qui Dionysio Areopagite ascribun- lur.— Quod ad libros attinct quos Dionysii Areo- pagita nomine insignitos habemus, jam quidem inter selectioris et accuratioris eruditionis criticos confecta res est, cos sinceros ac germanos mon esse. Fraudem olim prisci emunctz naris scripto. res odorati sunt. Nam Photius in Bibliotheca, cod. ι, Theodori cujusdam lucubrationem recitat, qua is auctorem alterum confutare aggressus crat, (b) Antirrh. cout. Apoll., n. 5. - 275 quatuor iisdem, quibus recentiores nostri, argu- mentis contendentem, volumina ista ab Areopa- gita Pauli discipulo, et primo Atbeniensium pre- sule, nequaquam fuisse elaborata : nimirum ex vetustiorum Patrum scriptorumve ecclesiagtico- rum silentio, ac presertim Eusebii Casariensis, qui nulla Dionysii Atheniensis scripta recensuit : quod rursum in iis libris, recentioris apostolorum zvo discipline mores enarrentur ; ac demum quod horum auctor Jgnatii Antiocheni vocem retulerit, quam sanctus hic martyr postrema, quam paulo ante obitum ad Romanos scripsit , epistola con- signavit : cum tameu Dionysius Areopagita, qui matura xtate Paulo Athenis primum pradicante nomen Christo dederaj, vix ad imperii Trajani, sub quo martyrium Ignatius obiit, primordia pro- rogare etatem potuerit. Atqui Photius ipse felicem omnino non fuisse Theodori sui conatum videtur insinuare, cum ait eum adversus quatuor ano- nymi momenta pugnare, τό ye ἐπ) αὑτῷ, quantum penes ipsum est, genuinos esse magni Dionysii libros. Theodorum istum pene crediderim non fuisse alium ab illo Theodoro Severi Monophysita- rum antesignani sectario, cujus idem Photius opusculum seu libellum adversus Themistium hz- resis Agnoetarum principem recitat, cod. 108, eeu cui Joannes Pbiloponus amplum illud volumen nuncupavit, cujus item fit apud Photium mentio, cod. 116, Severianorum quippe magis, quam Ca- tholicorum intererat subjectas Dionysio lucubra- tiones tueri, quas ipsi vulgo, Severo duce, heresi sum admodum favere jactitabant, omniumque primi Christiano orbi obstruserant. Ex col- lat. 4 synodi Lateranensis sub Martino 1, apparet Themistium ipsum Agnoetam multi fecisse larvati Dionysii libros, quos Celluthus alterius sectz Monopbhysita corrumpere tentaverat. Fuit alter Theodorus Pharanitanus Monotbeletice hzresis cum Cyro Alexandriuo architectus, cujus perinde intererat Dionysii librorum auctoritatem propu- gnare, uti ex infra dicendis manifestum flet. Xl. Apollinarii non sunt. — In Scholiis Grzcis, que sancto Maximo attribui solent, ac Joanni Scythopolis in Palestina episcopo, paucis dem- ptis, reddenda esse ostensurus sum, binc inde refelluntur alii, qui catholice fidei contra Mono- phvsitas defendendz studio, libros istos omnes ex Apollinarii prodiisse officina asserebant; ex qua nimirum alios non paucos excusos essc non ita pridem evicerant, quibus preserüm illi hzretici (a) In*O6ny«. Anastasii Sinaitze adversus Accpha- los, p. 540, perinde legimus Dionysium Alexandri- num scripsisse scholia in Dionvsium Areopagitam : Πάλιν τε µίαν οὐσίαν λεγούσης τῆς Ἐκκλησίας εἶναι πάντας τοὺς ἁγίους ἀγγέλους, ὁ αὑτὺς θεῖος xa ἁἀποστολιχὸς Διονύσιος πολλὰς οὐσίας ὀνομάζει τὰς ἄνω δυνάµεις. ᾿) Youv μέγας Διονύσιος ὁ ΆἉλεξαν- δρεὺς ἐπίσχοπος, ὁ ἀπὸ ῥητόρων, Ev τοῖς Σχολίοις, οἷς πεποίηχεν el; τὸν µαχάριον συνώνυµον αὐτοῦ Διονύσιον, οὕτω λέγε;, ὅτι ᾿Αγέννητον εἴωθεν xazeiv DISSERTATIONES DAMASCENICE. 275 perinde innitebantur. Planc Dionysii nomen non forte fortuna, librariive alicujus oscitantia vel ignorantia ( quod quidem s:pissime alias accidit ) praescriptum illis fuit, scd eorum parens, non sinc immani fallacia lectoribus imposuit, uti ipse Areopagita fuisse crederetur. Nam 69 sanctorum Timothei, Titi, Clementis Romani, Jacobi fratris Dowini, Joannis evangelista, Petri, Pauli, Bar- tholomai, apostolorumque ceterorum, imo Christi ac Deipare wqualem (finxit. Qua vero de causa illudere Christianis voluerit, nondum satis asse- cuti sunt eruditi, hocque ipsum est quod opero- sius inquirendum suscepi. Guillelmus Cavius in Historia sua litteraria, inter omnes variasque de librorum istorum au- ctore opiniones, potiorem illam esse censet, quz eos Apollinario Laodiceno 23ssignat. Ceterum eruditis dispiciendum relinquit, annon Apollinario parenti potius, quam filio sint concedendi. Filium siquidem, nl in aliis hzereticum, ita et m llenarii Christi regni terrestris propugnatorem fuisse: qui tamen error a Peeudo-Dionysio cap. 7 De eccl. hierarch., diserte proscribitur. Quinimo hic auctor passim praecipuo Apollinaristarum haresis capiti adversatur, ubi plenam et integram huma- nitatem 3 Christo assumptam docet et inculcat. Exempli gratia, cap. 9 De eccl. hier., scribit Je- sum Christum, qui nos(fa vila egt, ey divinis la- tebris prodeuntem, speciem et formam ex nobis accepisse, τῇ παντελεῖ xal ἀσυγχύτῳ χαθ᾽ ἡμᾶς ἐν- ανθρωπῄσει, integra sive absoluta et inconfusa. se- cundum mos inhumanatione. Cap. 4, Christum di- vino unguento eeu chrismate significari censet, ἐν sj] xa0' ἡμᾶς ὁλιχῇ πρὸς ἀλήθειαν ἑνανθρωτή- att, in. totali εἰ omnimoda secundum veritatem hu- manitatis assumptione. temque cap. 2 De div. nam., xai τῇ παντελεῖ τῶν ἡμετέρων mpooM;qet, τὴν τελεωτάτην τῶν οἰχείων µετάδοσιν αὑτουμγῇῆ- σαι, et per[ectissima rerum — nostrarum. asswm- plione communicationem suorum peregisse. Quibus in locis aliisque a quibus recitandis abstineo, a se amolitur auctor invidiam ἡῶτοςῖ Apolliparista- rum, qui humanitatem Domini nobiliori sua parte, humana mente, multilabant. Unde merito Scytho- politanus eum ab boc illorum errore exemit et absolvit. Scholia in Dionysium Areopagitam Dionysio Ale- rqndrino perperam ascripta. — Eos nou libet re- fellere, qui existimarunt (a) Dionysium Alexan- drinuimn — Areopagitica Scholiis ac Commentariis ἡ ἔξω Φιλοσοφία, πᾶσαν ἀόρατον φύσιν ὁμοίως xol οὐσίας τὰς ὑποστάσεις ' χἀάκ τούτου φησὶ χατὰ τοὺς ἔξω εἴρηται τῷ ὁγίῳ Διονυσίῳ αἱ τοιαῦται φωναὶ χαταχρηστιχῶς . Hursus cum. Ecclesia doceat unam essc angelorum essentiam, idem divinus εἰ apostoli- cus Dionysius nominat supernas virtutes, multas substantias. ΑΙ magnus Dionysius Alexandrinus , qui ex rhetore factus est. episcopus, in Scholiis que scri- psit in. coqnominem suum Dionysium himc. habet : Externa philosopliia ingcuitam appellare solet omnem 7Tl illustrasse. Qui enim Dionysius Alexandrinus, qui, annum Christi 260, diem postremum obiit, libros vidisset, quorum auctor, ut Joannes ipse Scytho- politanus, vetustissimus [XXXVIII] prztensi Areo- pagite Scholiostes, bene persensit, Manichao- rum impietatem, cap. 4 De divin. nominib., dedita opera Hierothei sui nomine ad longum exagitat; cum hac hzresis, ante annum saltem 277, Chri- stiano ac Romano orbi non innotuerit , imo quo- rum theologica loquela ac dictio hominem Nicznis temporibus longe posteriorem certo certius indi- eat? Atqui Usserius Armachanus in Observationi- bus mss. quarum suà iterum reeurret. mentio, post diligentem hujus scrupuli disquisitionem agnov& Joanni Scvthopolitano reddenda esse scho- H3, qua 4 Joanne Cyparissiota et aliis Dionysio Alexandrino perperam attributa erant. Quod ex sententia a Cyparissioti ex Dionysii scholiis citata patet, inquit, qua in scholiis istis totidem verbis veperitur, wl liquet ex. Latina. translatione. scholio- vum Scythopolitani, a Roberto Lincoluiensi episcopo [acta, et ἵπ bibliotheca collegii Corporis Christi apud Ozonienses asservata. Gregorius Nazianzenus Dionysii libros non lauda- 9t. — Neque vero rursuin Joanni Pearsonio assen- tior, asserenti Pseudo-Dionysium laudatum fuisse a Gregorio Tüeologo, orat. 38, wt inde inferat illum scripsisse saltem circa postrema Eusebii Caesariensis tempora. Gregorii quidem hzc verba sunt : Sie Sancta sanctorum etiam α Seraphim obte- gantur, εί tribus sanctificationibus celebrantur. in unam dominationem deitatemque coeuntibus, ὡς ἄλλῳ τινὶ τῶν πρὸς ἡμῶν πεφιλοσόφηται χάἀλλιστά τε xal ὑψηλότατα, quemadmodum et alius quidem ante nos pnicherrime sublimissimeque disseruit. Nicetas vero aliique subinde Gregorii commentatores Grzci, ctsi libros Dionysii assidue triverant, quos pre germanis haberent, in utroque nihilominus loco, non alium nisi Athanasium designari agnoverunt, Scholiastes itea Graecus quem Combeflsius retulit in adver- sariis, ait: Οἶμαι «bv ᾿Αθανάσιον λέγειν ἐν τῷ ὃ σοὸς αἱρέσεις λόχῳ, Ίγουν πρὸς Αρειανούς * Mea sententia est, hec de Athanasio dicla. esse, in ejus oralione 4 contra hareses, sive contra Aríanos. Ubi magni Athanasii oratio De incarnatione Dei Verbi innuitur, in qua itidem sanctus doctor de cjus deitate contra Arianos disputavit. Atqui in hac pro- fecto oratione longe explicatius enarratur canti- eum Seraphinorum, quam apud Dionysium, qui cap. 7 De colest. hierarch. , paucissimis verbis ilo Trinitatem iaudari obiter monuit. Et certe cum Nazianzenus, orat. 3À, non cosdem quos maluram inaspectabilem : similiter et lypostases substantias. Ex cujus wore sanctus. Dionysius his locis est locutus , improprie nimirum has voces usur- pens. Hzc apud Sinaitam, qui iu. his quz ad cri- ticam spectant se passim rudem et imperitum pro- dit. C:eicerum. inde discimus scholia quadam in Bionvsium Arcopagitam, ab Alexandiinis, ut reor, DISSERTATIO 1I. $178 ementilus ille Dionysius, angelorum ordimes nu- meret, ila ut. Seraphim et Cherubim emisetit, vel potius, uL alii zevi sui Patres, a. Tbronis non dis- creverit, id argumento cst eum neutiquam vidiase libros De celesti hierarchia, quos vere Dionysii esse censuerit. Nee refert, quod eadem oratione 34 οἱ 41, Gregorius doceat coblestium virtutum ordines inferiores a superioribus illustrari eo quo Dionysius exponit modo. Quidai enim ex paucis illis qua Theologus identidem protulit, auctor iste suum de angelis tractatum composuerit aut. adore naverit? Plape falsum hunc Areopegitam eximii hujus doctoris sententias 40 voces ipsas mptiuatum esse pro certo habeo. Bed et Cyrillus Alexandrinus similia de collustratione angelicarum classium scripsit in Thesauro, assert. 91. Sed, cnm varios ordines nominet ac recenseat, nullam Gherubim mentionem facit, quz? proinde a Seraphim vel Thro- nis diversa esee non putaverit. Quia tamen non deest suspicio ignotos ei non fuisse libros Areopa- giticos, inquirere pergo quae hujus causa fuerit. ΧΙΙ. Proferuntur a Monophysitis. — Monophysite Eutychianorum successores inter przcipuos 9:68” sis sux: patronos, Dionysium quoque Areopagitam obtenderunt. ld quod quidem eos fecisse constat in celebri collatione, quam Constantinopoli cum orthodoxis habuerunt anno 632, sub Justiniano imperatore, in qua Severiani sie loquuntur: Beato Cyrillo, et beato Athanasio Alexandring Ec- clesic episcopis, Felice etiam et Julio Romana Ecclesie, Gregerio quinetiam | mirabilium — (actore , et Dionysio Areopagita, unam naturam Dei Verbi deeernentibus post. unitionem, hos omnes. trans- gressi illi (Chalcedonensis synodi Patres) post unionem prisumpserunt dicere duas naturas. lmo heretici illi ostendere se posse asseveraverunt, Quia B. Cyrillus usus est istis testimoniis in libris adversus Diodorum et Theodorum editis. Libros nempe quatuor illos, quorum occasione hzc tracta- mus, innuebant, quibus Cyrillus postremis vitze annis confutaverat Apologiam, quam Theodoretus pro Diodoro Tarsensi et Theodoro Mopsuesteno ediderat. Reclamavit llypathius Cyrillum libros istos non scripsisse : verum in quinta synodo ge- nerali progenuinis admissi lectique fuerunt : id quod rursumagnoverunt Leontius Byzantinus, lib. v1 De seclis, act. 8, et Eulogius Alexandrinus, ut feront ejus Excerpta apud Photium. Ας magnus profecto Petaviue, t. IV. Theolog. dogm., lib. 1, c. 10, $ 8, hoc de lucubrationibus istis judicium tulit. « Quod ad libros Cyrilli spectat, inquit, Liberatus diaco- nus in Breviario, cap. 40, refert quatuor illos ab eo eonficta olim fuisse tanquam a Dionysio Alerzan- drino elaborata essent. Hzc porro Anastasii ob- servatio integra ctiam legitur inter scholia In cap. 5 De celesti hierarchia ; cum tamen in vetuslis codicibus non exstet, sed inrecentissimis οἳ cditis tantum, ut proinde ex cap.22 Ὁδηχον transumpta sit. κι] sancii, in quo posthabitus qui in aliis voluminibus elim statuerat, de modo quo Spiritus sanctus pro- cedat a Patre; eo quod nimirum esset muleus amor utriusque (quod quidem ex Orientalium Pa- trum tbeologia [XX] nom constare, in Barensi eolloquio compererat) ipsismet Grecorum principiis sic adhzerescit, ut ex eis illud evincat quod contra nostros inüciabantur. Hujus operis sui banc sum- mam 9699 ipsemet Anselmus docet : Constat inez- pugnabili ratione Spiritum sanctum esse. de Filio sicut ez. Patre : nec tamen esse. quasi de duobus di- eersis, sed quasi de uno. Ex eo enim quo Pater et Filius unum sunt, id est ex Deo, esi Spiritus sancius, non. ex eo unde alii sunt ab invicem. Sed quoniam Deus de quo est Spiritus sanctus, est Pater εἰ Filius, idcirco vere dicitur esse de Patre et Filio, qui duo sunl. Atqui hoc. ipsum est, ni fallor, quod sibi concedi pestulant Greci, ne duo principia ad- mitti videantur; scilicet ex Patre et Filio non pro- cedere Spiritum sanctum, qua duo sunt, sive qua dwz sunt hypostases, sed qua unum sunt se- cuudum naturam divinam : Spiritus sanctus proce- dit de Deo, qui est Pater et Filius, inquit Anselmus, sive de esseutia divina, in qua sunt unum Pater et Filius, nonde eo in quo alii suntab invicem. Quem- admodum lacus mon est de hoc unde dieersi suni ab invicem fons εί rivus, sed de aqua in qua unum sunt, Sic exemple Gracis familiari Latinorum causam tuetur οἱ explicat. XLI. De Petro Mediolanensi, ejusque lucubratiun- cula. — Circa annum 1113, Petrus Grosulanus (Graci Chrysolanum dicunt), qui ex Savonensi episcopo, Mediolanensis archiepiscopus renuntia- tus fuerat, non sine Sünoniacz labis suspicione, cum Mediolani quietus agere prohiberetur, pro- fectione Hierosolymitana suscepta, Constantinopo- lim venit, ubi coram Alexio Comneno de Spiritus sancli processione disputationem babuit , imo et cum ipsomel imperatore, ut colligitur ex Nicolao Ilydruntino, lib. 1 De proc. Spiritus sancti, quem Leo Allatius citat lib. Ἡ De consens. Occid. et Orient. Eccl., cap. 10. Ejus tractatus, qui in multis bibliàbhecis mauu exaratus Grace exstat, ab codem Leone Allatio editus est, t. 1 Gracie ortho- doxe. Alque ex titulo quem codex Reg., n. 2527, pizefert, apparet adversarium Petri fuisse Joannem l'burnem, monachum montis Gani, cujus potiora momenta Joannes Beccus patriarcha. postmodum confutavit, orat. 1 De unione Ecclesierum,; Contra Grosulanum calamum strinxerunt, ia. primis Ni- colaus Methonensis et Eustratius Nicenus. XLI. Dialogi Ansclmi Havelbergensis cum Grecis. — Paucis past awris Anselmus "alter, episcopus Havelbergeusis, eurn Constantinopoli Lotharii 1l imperatoris legatus ageret apud Joaunem. Comne- oum, qui Alexio proxime successerat, solemne et publicem colloquium habuit de Spiritus sancti (a) Lib. », cont. Grec. cap. 9, t. 1 Spicil. DISSERTATIONES DAMASCENICA. processione, coram imperatore Byzantino, patriar- cha, ei quotquot in urbe Regia morabantur viri eruditione conspicui. Aderant qwoque nom pauci Latini, inquit (a), inter quos fuerunt tres viri sa- pientes in utraque lingua periti el litterarum dociis- simi, Jacobus nomine, Veneticus natione, Burgundio nomine, Pisanus natione. Tertius iuter alios praci- puus Grecarum εἰ Latinarum literarum doctrina apud wiramque gentem clarissimus, Moyses, Italus nalione, ex civitate Pergamo. liste ab wniversis electus. est ut. utrinque. esset. fidissimus interpres. Graecorum causam tutabatur Nichites, sive Nice- tas, Nicomediensis, quem fuisse ail praciputm inler duodecim didascalos, qui juxta morem sapien- tum. Gracorum et liberalium artium et divinarum Scripturarum studia regunt, et celeris sapientibus lanquam omnibus praminentes in doctrina prasunt, et ad quos omnes questiones difficillime referuntur, el ab eis solute deinceps sine retractatione, et pro confirmata sententia. tenentur ct scribuntur. Horum διδασχάλων, seu doctorum, quorum munia elegan- ter Anselmus hic describit, mentionem habes apud Zomaram lib. xv Annal., n. 4, quique eis praüciebatur, non solum διδάσκαλος Εὐαγγελίου. doclor Evangelii, verum εἰ διδάσκαλος οἰχουμενιχὸς doclor wniversalis , appellabatur. Nec dubium quin primum hunc locum Nicetas ille Nicomediena- sis oltineret, qui praecipuus inagistrorum fuisse dicatur ab Anselino. Post multa hinc inde objecta et responsa absque cavil'is aut rixandi prurugine, Necliites, seu Nicetas concludit, Latinorum dogma liaud absonum esse; verum non esse dicendum, Spi- ritus sanctus procedit a Filio, hoc est minime appo- nendum esse Symbolo, citra universalis synodi decretum. Collatione altera disputatum est de azymi3 et prinatu papa, eaque exitum eumdeu nacia est. 'l'ue Nicetas (b) scandala propter quee scissz sunt Ecclesi: orta esse dixit, es quo Caro- κε quidam rex Francorum violenter Romanorum imperium invasit, el se patricium Romane wrbis appellari fecit. Cujus tempore contra majestatem imperii monarchia divisa vel potius scissa est : unde non pauca scandala inter Latinos εἰ Graecos. orta sunt, non aolum in imperialium institutionum varie- late, verum eliam in ecclesiasticarum. regularum diversitate. Mac quidem, aliaque his censinilia jamdudum causantur Graci, qus hujus instituti nostri non est refellere. Anselmus porro Havelber- geneis collationes suas scripto mandavit, ad di- Ἰαεηύα objecta episcopi cujusdam schismatici, qui ab imperatere suo Romam ad Eugenium lil missus fuerat. | ΧΙΛΠ. De Hugone Etheriano. — Sub ManueleJoan- nis Comneni suceessore, Hugo Etherienus, ipsomet principe annuente, tres libros pro dogmate Lati- norum conscripsit, in quibus precipuos e schisma- ticis auctores copiose et erudite confutavit, puta (6) Lib. ui, c. 14. Nicomenis antistitem, Nicolaum Methonensem, Nicetam Byzantium , quem Philosophum appellat, Theoph ylactum, et Photium. Bessariou in epistola asd Alexium Philantropenum, cujus fragmentum recitat Allatius lib. n De consensu, cap. 28, n. 5, narrat se legisse librum Nicetz illius Byzantini qui Thessalonicensis inetropolita postea fuerit, in quo se Latinorum sententiam approbare significa- ret, huc uno dempto quod voculam Filioque, quam- libet veram, Symbolo male adjectam censeret : Kal- *« ὁ Θεσσαλονίκης οὗτος τῷ Λατίνων προσέχειτη, ἑόγματι. Τὸ γὰρ συμπέρασμα ἀληθὲς εἶναι ἐδίδαξεν, ἐμάχενο δὲ, τοῦτο δὴ λεγόμενον, ὑπὲρ ὄνου σχιᾶς, ph δεῖν μηδὲ τἀληθή τῷ Συμθόλῳ προσθεῖναι. In bejus librum cum Joannes Beccus incidisset eum- que legisset, wox ejurato schismate Romanam Édesm partesque amplexus est, teste Pachymere lib. v1 Hist., cap. 6, qui insuper Nicetam illum, cui Maronie cognomen erat, evo suo in magno pretio se et in majore ecclesia chartophylacem nar- : "Ov ἡ μὲν µεγάλη Ἐχκχλησία ἐν spore εἶχε xal yspvogilana, XLIV. Laurentius Surius in Prefuluncul ad concilium Lateranense iv, quod sub Innocentio lil celebratum est, illud ccumenicum fuisse ait: quippe in qua de negotiis religionis, de Grace et Latine Ecclesie concordia tractatum est : cui inter- [κετε patriarche Constantinopolitanus εἰ Hieroso- leymitanus, archiepiscopi tum Latini, tunm. Greci septuaginta, episcopi quadringenti undecim..... Nec defuere legati Greci et Romani imperatoris, regum Jerusalem, etc. Undenam istzc hauserit Carthusia- nus eruditissimus, incompertuin. Adfuisse coicilio Lateranensi 1v Latinorum Orientalium patriarchas, Constantinopolitanum et Hierosolymitanum, quin etiam Antiochen6m nonnisi propter valetudinem accedere [XXI] non potuisse, Surio, aliisque con- cessero. Tune enim ille civitates Latinis princi- pibus parebant. Nec etiam negavero episcopos Grzcos diversarum regionum, quas Latini itidem subegeraut, illuc convenisse. Eos vero quorum imperator, capta a nostris Byzanto, Niceam con- cesserat, ne verisimile quidem puto: eo magis quod canon quartus hujus concilii contra Gracos conditus est, qui tunc temporis vehementius in Romanam Ecclesiam frendebant. Quapropter nul- latenus existimo, iu ista synodo actum esse de processione Spiritus sancti. Sunt qui id gestum referant ad concilium Lateranense tertium, quod anmo 1179, Alexandro lil pontifice celebratum fuerat, Manuele Comneno Graxcis imperante. Ve- rum hoc non testantur concilii istius acta, qua nulla fere supersunt preter canones, cum quibus edita est epistola Georgii metropolits&e Corcyrensis ad Nectarium monasterii Casulorum praepositum (a), in qua ipsi gratulatur, quod Roma victor e prselio n Vide Baron. ad ann. 11, n. 9. ϱ) ο ος Ann. Min., t. 1; Conc. gen. part. 1, p. 460, t. X DISSERTATIO I. 258 redierit. Tomo ΧΙ! Spicilegii visitur indiculus tre- centorum et duorum episcoporum, qui huicte synodo interfuerunt, nec Grzcorum ullus compa- ret, preter unum aut alterum de Calabria. IIoc itaque duntaxat certum est Manuelem aliquando Romani pontificis benevolentiam captare tentasse, promissa Ecclesiarum unione, modo Occidentis imperium sibi restitueretur, atque Hugoni Ethe- riano coram se disputanti benigne satis favisse. "ALV. Anno 1932, Greci aerumnarum suarum periesi, quorumdam fratrum Minorum opera (5), - de pangenda pace cogitarunt, et Germanus lll, pa- triarcha, Joanne Duca imperatore suo annuente, ad Gregorium nonum, necnon ad cardinales epi- stolas Nieza scripsit, quae multolies jain editze sunt. Roma Niceam :nissi sunt ex fratrum Pradicato- rum ordine duo, totidemque ex Minorum, qui cum Grecis paciscerentur, habitaque Nymphae in Bi- thynia synodo (c), qui cum Byzantino Antiocle- nus patriarcha interfuit, litteras ad instar profes- sionis fidei ad papam Greci dedere, in quibus, quamplurimis Patrum. sententiis intextis, erro- rem suum de Spiritu sancto diserte enuntiarunt, sicque malis artibus Antiocheni, ceptum opus pro volis non cessit. Germanus, qui Romanarum par- tiun se studiosum prastiterat, postmodum exau- ctoratus fuit, inque ejus locum Josephus ex €ale- sii montis monacho ordinatus. Nihilominus Joannes imperator pro viribus egit, uti pax rediutegrare- tur. ld quod testantur littere Alexandri IV, date anno 1256, ad episcopum Urbevetanum, quem Ρο» tifex legatum ad Theodorum Lascarim juniorem mittebat (d) : in quibus recitat articulos ineunda pacis, quos archiepiscopi Cyzicenus et. Sardensis, et alii Calo-Joannis oratores Innocentio 1V deces- sori suo obtuleraut. Videlicet 1» Romane aedi ejus- que summo ponlifici, pre ceteris patriarchalibus sedibus, summi recognitionem et professionem prin- cipatus; 2* canonicam obedientiam prefato prede- cessori, ejusque successoribus canonice intrantibus exhibendam ; 9* praerogativam appellandi Romanam Ecclesiam, cum sacra persona ecclesiastice Greco- run a superioribus suis crediderint se gravari , 4” liberum recursum ad sedem Romanam in quastio- nibus, quas inter prelatos εἰ alias. ecclesiasticas personas Graecas contigerit suboriri ; ὃν obedientiam quoque in sententiis, quas Romauus pontifex sacris non adversas canonibus promulgabit ; 6^ in. conciliis inswper eidem pontifici primam εείσιν, εἰ primam conscribendi vicem, cum aubscriptiones | fuerint fa- ciende ;'1* in. quaestionibus fidei, si que ibidem for- tassis emerserint, pre aliis dare. sententiam, suce- que vuluntatis proferre judicium, quod, dummodo evangelicis el canonicis non obviet testimoniis, obe- dienter celeri suscipient et. sequentur ;. 8» in aliis vero ecclesiasticarum personarum causis εἰ nego- c) An. 1 κ. Wadding. t. I, p. 147; Regest. lib. n, epist. 2*) ts, quu in conciliis tractabuntur, sententiis. quas liomani ont ficis dictabit auctoritas, dummodo sa- crorum | non. adversentur conciliorum decretis, εα- teri. acquiescent. Narrat. pontifex nuntios illos pos. Ulasse ut Constantinopolis imperatori. Grzco red- deretur, et pateiarcha. Latinus inde. amoveretur, woxsque subjungit : Sare oblatiónem — prof[cssionem- que pramissas, felicis recordatioris — Punocentius papa predecessor noster. de fratrum suorg&m consi- lio nobis, tunc in minori officio constitutis, &t per hnjusmodi benignitatis assensum, tante reconciliatio- nis incremento tota letaretar — fidelium. wniversitas approbavit. Addit denique, quod in rem nostran facit : Idem pradecessór satis absonum repuwtarvit, quod in concilio celebrando ifle solus articulus Sym- boli Nice mne synodi, in qno de processiowe Spiritus sancii Greca | Ecclesia aliquantulum a lomana dis- sonare videtur, per pra [atos nuntios a Romani pon- tificis excipiebatur judicio, adjicientes, quod diffivi- tieni ejus in concilio Greca non acquiescere. Ecclesia, nisi quod definitum esset per Scripture authentice testimoniu n, tcl divinum oracetlum comprobara!..... Verumtamen ne aliquod επ hoc reconciliationem sp- sius. F'cclesice impedimentum vel obstaculum tnpedi- rct, pra'decessor ipse concessit, in concilio imminen. ti tenorem predicti Symboli adjectione mqealibet, nisi [orte de muta. conniventia, quam. sicut confidimus, re:onciliationis inducet. concordia, won mutari : scd iu ca forma penes Grecam — Ecclesiam — remanere, quam dicta synodus promulgavit, dummodo de san- cie Trinitatis fide Greca Ecclesia in omnibus ca- tholice consentiat cum Romana. llc quidem ambo pontifices Gracorum votis. annuerunt. Nihilomi- nus haudquaquam fadus. sancitum fuit, Constan- tinopoli imperatori Grzeco mon restituta, XLVI. Greci Romane Ecclesie jungunikr. in conci- liu Lugdunensi n.— Ea vcro paulo post urberecep!a, anno 1961, cum Michael Palwologus imperater ingruentem sibi cum exercitu Carolum Sicilie re- gem extimesceret, Romanum pontificem sibi con- ciliandum duxit, adeoque Ecclesiarem copulam pro- movendam. Quocirca, cum Gregorius X generale conciltum Lugdunum — convoearet, oratores illuc destinavit, quorum przeipui erant Germanus quon- dam patriarcha, Theophanes Nicenus, Joannes imperatoris frater, et Georgius Acropolita. In sy- nodo nulle de Spiritu sancto, aut aliis controver- sis capitibus disputationes habitze feruntur ; quippe quod de iis sal tractatum | erat Constantinopoli a fratribus Minoribus, quos pontifex | XH] illuc delc- gaverat. Itaque proxima post Griecorain legatorum adventum sessione, Germanus cum suis, necnon cum przsulibus de Calabria, et Willelmo de Mor- becca Symbolum Grece cantillarunt, cum terna repetitione versiculi, qui ex Patre Filiogue procedit. Quarta vero sessione par et unio sacramento san- cila est, lectis imperatoris multorumque Grezeco- rum prssulam literis: deinde intra missarum solemnia Symbolum a Grzcis et Latinis vicissim DISSERTATIONES DAMASCENIC/E. 910 decantatima est, bisque. versreulus, Qui ex Parre Filioque procedit, repetitus. lnperstorís — litterze amplam — fidei professionem eontinebant : in fine autem postulabat, ut Symbolum a. Gracis, adjecta voce Filioque, immutari non juberetur, ἵνα ἡ ἡμε- τέρα Ἐκχλτσία λέγη τὸ ἅγιοων Σύμόολον, ὡς ἔλεγε ποὺ τοῦ σχίσματος, nt. Ecclesia nostra dicat Sym- bolum, inquit, pront. dicebat ente schisma, stsque in hodiernum diem. Huic concordiae consensum Jose- phus patriarcha denegavit ; unde ad ordinem re- dacitis est a Michaele, inque ejus. loeum Joannes Becceus eximie vir integritatis et eruditionis sub- rogatus. Πίο, coacta frequenti episcoporum sy nodo, qux Lugduni gesta. eraut. corfirmavt, ae synodicam ad Joannem XIX papam misit, in. qua dogma Latinorum pererudite et eleganter entmntia- batur. Complures Grxcorum — reconciliationem cun — Latinis obstinatius dctestati, carceribus, plagis οἱ exsiliis, ac. tandem in synodo altera comnminionis piivatione multati sunt. ΧΙ, ΥΠ. Audax Graculi manus. in. quemdam Gre- gorii Nysscni locum.— luterii Joannes Beccus pa- triarchlia, de Ecclesiarum unione assidue sollicitus, liabito iterum de more concilio, questionem ha- buit. de quodam Gregorii Nysseni loco, qui cum Spiritus sancti ex Filio quoque Ex τοῦ Ylo5, exsisten- tiam cnuntiaret, a referendario Magna Ecclesize, cui Enscaimmatismeno nomen erat, gladiolo corru- ptus csset, erasa praepositione Ex * eujus [αεῖ- noris veuiam a Patribus humillime poposcit. Πσο testantur acta synodi apud. Leon. Allat. lib. i1. De cous. ms , cap. 0; cett. T. Grac. orthod.. Codicem quem. Enscammatismenus labefactarat, vetustissi- mum fuisse aiunt, οἱ ad Xiphilinum | quondam cveonomum pertinuissc. Locus Nysseni sumptus ferebatur ex ejas sermone in Orationem Dominicam, qui incipit, ὅτε προῆγεν ὁ μέγας Μωῦσῆς. eum ma- gnus Moyses, elc. At vero in nullo ejusdem doctoris sermone in Dominicam Orationem comparet; imo neque in sermone qui in editis ceusctur tertius, in cujus tamen fine de Spiritus saucti dcitate et con- substantialitate disputatur. Verum tanquam a Nysseno acceptus citatur ab Hugone Etheriano, lib. t, cap. 3. Quocirca juvat eum integrum, tàn Graece, quam Latine recitare : "O τε γὰρ Υἱὸς ix τοῦ Πατρὺς ἐξῆλθεν, χαθώς φπσιν fj Tpgagt, xo τὸ Πνεῦμα Ex τοῦ θεοῦ xai παρὰ Πατρὸς ἑκπορεύεται ᾿ ἁλλ' ὥσπερ τὸ ὄνευ αἰτίας εἶναι, μόνου του flach; ὃν, τῷ YUp xat τῷ Πνεύματι ἐναρμοσθῆναι οὐ δύνα- ται, οὕτω cb ἔμπαλιν τὸ EZ αἰτίας εἶναι, ὅπερ ἴδιόν ἐστι τοῦ Υἱοῦ xat τοῦ Πνεύματος, τῷ Πατρὶ ἔπιθεω- “ρηθῆναι φύσιν οὐκ ἔχει. Κοινοῦ δὲ ὄντος τῷ Υἱῷ καὶ τῷ Πνεύματι τοῦ μὴ ἁγενήτως εἶναι, ὡς ἂν µή τις σύγχνσις περὶ τὸ ὑποχείμενον θεωρηθείη, πάλω ἐστὶν, ἅμικτον τὴν £v τοῖς ἰδιώμασιν αὐτῶν διαςφορὰν ἐἑξευρεῖν, ὡς ἂν καὶ τὸ χοινὸν φυλαχθείη, xal τὸ ἴδιον μὴ συγχυθείη. Ὁ γὰρ μονογενὴς Υἱὸς ix τον Πατρὸς παρὰ τῆς ἁγίας ΓραφΏς ὀνομάδεται, xoi p£- χρι τούτου ὁ λόγος ἵστησιν αὑτῷ τὸ ἰδίωμα. Τὸ δὲ 21 ἅγιον [Ivsoga, xat 2x τοῦ Ηατρὸς λέγτται, ΚΑΙ EK TOY YIOY ΕΙΝΑΙ προσμαρτυρεῖται. « El. Yép τις Πνεῦμα Χριστοῦ οὐκ ἔχει, φησὶν, οὗτος οὐκ ἔστιν αὐτοῦ. » (ὐκοῦν τὸ μὲν Πνεῦμα, ἐκ τοῦ θεοῦ, xal Φεοῦ Βνεῦμά ἔστιν. Ὁ δὲ Υἱὸς Ex Θεοῦ üv, οὐχέτι χαὶ τοῦ Ι]νεύματος, οὔτε ἐστὶν, οὔτε λέγεται. 653 ἀντιστρέφει ἡ σχετιχὴ ἀχολουθία αὕτη - Nam el Ελίκο exivit a Patre, utait. Scripiura, et Spiri- tus εκ Deo ci Patre. procedit. Sed. quemadmo- dum sine principio esse, cum sit Patris solius, Filio ει Spiritui sancio convenire mon polest ; sic coutra a principio esse, quod est proprimn filii et Spiritus, in Patre considerari natura. non patitur. Jam. cum Filio et Spiriti sancto. cominune sit, ut non inge- ndo modo exsistant.ne qua in subjecto confusio spe- rieiur, rursus éncommunicabilem in eorum proprieta- tibus differentiam — invenire possumus, ut. εἰ quod commune esi serceiur, ei quod proprium est nou ΕΟΝ’ [nudatur. Etenim nuigenitus Filius ex Patre ἐπ Scri - ptura sacra dicitur, et hactenus ejus proprieto(e:m illius doctrina definit. At Spiitus saucius et ex Datre di- εντ, ET EX FILIO. ESSE perhibetur. « Si quis enim Spiritum — Christi non kabci, hic non est ipsius * ον igtur — Spiritus, qui ex Deo esi, etiam Dei Spiritns est, At Filius, cum ex Dco sit, non jam iamen. Fi- lius Spiritus aut est, aud diciiur : neque lwc reladi- va comseewtio convertkur. Petavius de hoc loco disputans, ait se ineam opinionem adductum, alre- mam ab isto esse propositionem £x, scripsisseque Gregorium : Τὸ δὲ ἅγιον Πνεῦμα καὶ ix τοῦ Πατρὺς λέχεταε, καὶ τοῦ Υἱοῦ εἶναι προσμαρτυρεῖται. lta enidt consequentem orationem postulare, cum ο contrario Filium dicit sie ex Patre. esse, ut non di- catur. Spiritus : 0 δὲ Yi; ἐκ τοῦ θεοῦ οὐχέτι xal τοῦ [νεύματος οὔτε ἑατὶνι οὔτε λέγεται. Nou. dieit ix τοῦ Πνεύματος, qued consentaneum erat, siqui- dem apte seripsisset Spiritum εἰ esse ex. Deo, et esse ex Filio. Scripsit ergo Spiritum οἱ esse ex Deo, et esse Filii, ut ei respendeal ex adverso, Fi- lium et esse ex Deo, οἱ won esse Spiritus, Subnota- re quoque mihi liceat auctorem ex Scriptura va- riis Vocis argumentari, in quibus Spiritus sanctius ex Patre procedere legitur, atque insuper perliibe. ter esse Spiritus Filii; nusquam auteur ex Filio esse. Qvanquam, ut subjungit vit supra modum doctus, Ire sermonis formula, que Spiritum Filii nomi- nat, idera valet atque, e£ Filio, ut alibi docetur. Ad locum vero Nysseni integrum quod spectat, ex E«tbymio, part. i: Φαπορί., tit. 12, certum. fit ge- raeigur eum esse, trshésunplumque ex ea sermo- nis in Orztionem Dominicam parte, qux» homilia tertia censetur. Postquam enim protulit tres hajus μοι] [νο (X XJ | lacinias, addit et islam : Ex eadem oratione ; Spiritus sancims et ex Deo, ei Christi Spiri- tusest, esque dicitur ; Filinsautem cum ez Deo eit, non * Rom. vii, 9. (a) Nic. Greg. Hist. Pachym. lib. v, cap, 24. DISSERTATIO I. 24 Spiritus eliam esl, neque. dicitur. [lac euim. ordinis series non sequilur, ut ex e'quo per resolutiouem sibi vicissim ratio respondeat, et quemadmodum Christi Spiritum dicimus, sic eliam. ipsius Spiritus Chri- stum appellemus.. Enimvero hac in oratione se. de consubstantialitate Patris οἱ Filit disputasse te- slatur Myssegus, cum subjungit : λλλά νῦν προ. ἀποδέδειχται ταῖς τῶν εὐσεθῶ» δόξαις, αὐτὴν ἐπὶ Πατρὸς xai YloO φύσιν εἶναι * Jam vero. demonstra- Lun. est piorum — sententiis, eamdem csse in Patre el Filio naturam, neque fieri posse, ut qua diversi sunt generis, Dei noinine appellentur........ Eandem porro Spiritum | habere naturam ex operationibus 0s- tensumeest, etc. ld quod verum esse non. possit, nisi fragmentum quod ante. descripsi, et alia non- nulla suppleantur, quie librariorum vitio excide- runt. Sed ad propositum revertamur. XLVIM. Joannis Becci exauctoratio, laudes εἰ cungressus cum schismaticis ; processio temporalis Spi- ritus per Filium, Monotheletarum commentum. — ΕΛ utriusque Ecclesiz qualiscunque unio usquead Mi- chaelis Palzeologi obitum perdurasse fertur. At eo de. functo, Joannes Beccus ab Andronico Michaelis filio οἱ successore, patriarchali solio detrusus cst : cujus tamen egregias laudes Nicephorus. Gregoras his verbis contexil:.— His temporibus Mage — Ecclesie chartophglax erat Joannes Beccus, vir exce.lentis in- genii, et. doctrinarum studiis ab ineunte. altate. insti- (ulus : preterea. tantis. nature donis. ornatus. crat, quantis quisquam alter illius vi. Nam et proceritate corporis, οἱ majestate vultus, el facundia, atque acu- mine ingenii ad omnes. res. idonci, aliisque dotibus praestabat, Qui. cum imperatoris. decreto ( de pace cum Latinis ineunda ) acriter adversaretnr, imperator nifiil non tentavit, lam per se, quam per alios erudi- tione couspicuos, ul legitimis rationibus eum adduce- rct ad assentienilum... Eu spe frustratus imperator, eum omneque ferme genus in teterrimos carceres con- jecit. Tum Nicephori Blemmidw scripta ad Beccum misit. Quibus ille perlectis, sanctorum libros, e qui- bus Blemmidas sua collegetat, ultro. postulavit. Itaque brevi tempóre testimoniorum acervum collegit, qua inlegra volumina lnplere possent, et qui dudum Latinis adversatus erat, mutata sentenlia, victoriam alio transtulit. Quumobrem patriarcha sede conscensa imperaluri unus. fuil omnia, et lingua, et manus. et velovis scribae culamus, docendo, scribendo εἰ — do- gimala finiendo; ejus. cerlaminis adjutoribus Meliti- niota εἰ Metochita, imperatorii cleri archidiaconis, εί Georgio Cyprio. Mc. Gregoras, necnon Pachyme- res (a), neuter in ren. catholicam optime affectus : qui ncc sociorum Joannis Becci, nimirum Constan- üni Melitiniote οἱ Georgii Metochitze, laudes omi- sere. Nicephorus quoque Blemmidas clegantioreg sui aetatis scriptores laudatores babuit, ut qu vlt δω fuerat spectatissime pietatis et doctrine, et qui delatum sibi ab imperatore patriarchatum generose respuerat. Hujus nonnullz Jucubrationes ad speci- men exstant, qu:e. Allatius Latio donavit, ediditque t. 1 Grecie orthodoxa. Àtqui ex his addiscimus schismaticos ex frequentibus cum Catholicis velita- tionibus, ad bas angustias redactos fuisse, ut, cum Spiritum ex Patre solo procedere contenderent, non modo eum ex Patre et Filio ncgarent exsistere, verum etiam ex Patre per Filium, contra familia- rem priscorum Patrum theologiam. Libere aperte- que de proposita quasiione edisseram ( inquit Blem- midas epistola 4 [a]) que erit, an per Filium Spi- ritus sanctus a Patre procedat ; an vero ος Patre absque medio, et non per Filium. Et primum qui- dem a multis sanctis. doctoribus traditum — fuisse ; secundum a nemine, existimo omnes homines, qui in sacris Litteris exercitati sunt, et aequitate diriguntur, comprobaturos. Quod. vero in. Evangeliis vox illa inser(a non sit , τοῦτο 5b τὸ πρόχειρον elc ἀντιλογίαν πολλοῖς, hoc plerique vulgo ad contradicendum arri- piunt. Quocirca tota hac epistola ex sanctorum synodorumque sententiis confirmat ex Patre per Filium exsistere Spiritum sanctum, atque obiter ostendit nihil differre si quis dicat ex Patre Filio- que ipsum esse, aut ex Patre per Filium. Epistola altera, quam ad Theodorum Ducam imp. dedit: Verum enimvero, inquit, Spiritus sancti processionem ex Patre per Filium esse multo jam antea. in. con- fessis erat, εἰ usque ad. liec nostra (επιροτα a piis hominibus asseritur, et veluti commune dogma Eccle- sic recipitur : Καιρὺς 65 οὗ πολὺ», ἐξ οὗ τινες ἕπα- θόν τι γε)οιότατον, ἣ μᾶλλον εἰπεῖν ἁθλιώτατον * βουλομένοι γὰρ Ex περιουσίας ἀνελεῖν τὸ, ix τοῦ Υἱοῦ, συνανεῖλον αὐτῷ καὶ τὸ, δι Υἱοῦ. Sed non. diu est, ez quo nonnulli ridicule, seu melius dicam, miserrime a[fecti, dum vellent penitus ex Filio tollere, una cum eo sustulerunt εἰ per Filium ; εἰ tot lantorumque Patrum. documenta, si qua eaptionis ansa dabatur, perverterunt ; sin vero nulla, ea lanquam que cum multis aliis non convenirent, rejecerunt. Et ubicunque erat, ex Patre sive effundi, sive emanare Spiritum sanctum, de processione voces acceperunt : ubicunque vero per Filium annexum erat, effusionem ibi el emanationem, et ai quid aliud simile, pro dono el munere dici contenderunt. Eodem Sensu voces φανεροῦσθαι promicare, ἐχλάμπειν ex- plendescere, ἐκφαίνειν effulgere, interpretatos illos esse tradit in epistola priore. Dum vero ín hujus interpretamenti pristinos auctores inquiro, occur- rit mihi in actis sextz synodi (0) confessio Macarii Antiocheni heretici Monothelit:», in qua de Spiri- tu sancto sic ait : Et in Spiritum sanctum ex Pa- tre procedentem, καὶ δι Υἱοῦ πεφηνὸς, δηλαδὴ τοῖς ἀνθρώποις, et per. Filium micantem, scilicet homi- (c) Lib. 1 De fide, 135; Dial. cont. Manich. p. 492; Epist. de hymn. Tris., p. 497. DISSERTATIONES DAMASCENIC/E. 21 nibus. Quz similia sunt eorum qua legimus hodie in Expositione (dei Gregorii Thaumaturgi, uti a Gracis adu'terata fuit. Unde collegero Monothele- ία, qui omnium primi invidiam Latinis creavcraut propter dogma de processione Spiritus sancti ex Patre et Filio, hoc sensu processionem Spiritus per Filium intellexisse, quod per Filium hominibus innotesceret. Quidni etiam ab eis falsata sit Expo- sitio Gregoriana, adjectis duabus istis vocibus, δηλαδὴ τοῖς ἀνθρώποις, scilicet hominibus, qux in prisca Rufini translatione nunquam comparuerunt ? Quidquid id est. Tametsi Joannes Damascenus, ad quein schismatici hactenus provocarunt, multis in locis (c) ex recepta Gra&cis Patribus doctrina, Spiritum ex Patre per Filium eterna processione exsistere dixerit ; nihbilominua quotquot a tempore Cerularii usque ad Beccum pro schismate scripse- runt, uno fere consensu nullam ex Patre per Fi- lium Spiritus [XXlVj saneti processionem astru- xerunt, preter temporalem illam manifestationem, concessionemve donorum spiritualium. Sic Michael Psellus, quem schismati Cerularii favisse diximus, primo capite theologico, Spiritum ex Patre quidem procedere ait, per Filium vero communicari et percipi ab omni re creata, δι Υἱοῦ δὲ µεταδιδόµε- vow, xal µεταλαμθανόμενον ὑπὸ πάσης χτίσεως. Sic Nicomediensis antistes Nicetas Anselmo Havel- bergensi ( d ) respondit eum a Patre per Filium proce- dere, quoniam daretur per Filium ad. sanctificandam crealuram, vel, juxta alios, quia transiret a Patreper Filium ad sanctificandos homines. llugo Etherianus perinde scribit (e) Nicomedize antistitem (sive is Nicetas ille sit, sive aliquis alius ) docuisse Spiri- tum per Filium procedere idem esse ac per Filium mitti vel dari. Sic quoque Andronicus Camaterus in famosa iHa Hopletheca sua, seu Armamentario sacro, cujus maxima fuit apud (59608 auctoritas, Cyrilli Alexandrini in Joelem prophetam locun (/[), in quo Spiritus proprius Filii, et in ipso, et ex ipso esse dicitur, bunc in sensum transferre conatus est : Ne te turbet, quod hic astruitur, ex ipso, neque illud de processione accipito, sed de missione, dalione εἰ suppeditatione. Satis enim id probaverint explicavc- rintque tot alie ejusdem sancti. doctrina, quodque omnes sancli prapositionem ex in Filio, luco illius per. acciperent. Scribebat Camaterus, vigle drunga- rius, seu vigiliarum praefectus, Manuele Comneno imperatore. XLIX. Conceriatio Joannis Becci et sociorum. cum schismaticis. Insulsa Greg. Cyprii opinio e(fulsionem eternam a processione secernentis. — oque sub Joanne Becco hic erat contentionum cardo, an Spiri- tus a Patre per Filium substantialiter procederet ; nec quidquam aliud inculcare Beccus satagebat (g), nisi zternam et bypostaticam Spiritus sancti per (d) Lib. 1, c. 26. (e) L. n, c. 11. (f) ^ pud Joan. Becc. Grec. orth. o) Pachym. lib, x1, cap. 95. 215 Filium a Patre productionem. Is, cum ab Andro- nieo seniore patriarchatu ejectus esset, necexsiliis, nec carceribus, nec ullis cruziatibus ac poenis de- terreri potuit, quin 3d extremum usque spiritum hoc ipsum profiteretur. In. primis vero convocat propter quasdam cjus de Gregorio Cyprio patriar- cha expostülationes episcoporum, et clericorum, mecnon imperii procerum coram imperatore con- versu , cujus Gregorius Constantinopolitanus et Athanasius Alexandrinus presides erant, accersiti Beecns ejusque socii Melitiniota et Metochita, de Spiritus processione disputaverunt. Cumque prster qu^mdam Nysseni locum (a), quo Spiritus per illum qui contigue est ex Patre, διὰ τοῦ προσεχῶς, procedere dicitur, alterum ex Damasceno (5) protulissent, quo perinde asseritur Pater esse per Verbum | manife- slantis Spiritus prodwetor, προθολεὺς διὰ Λόγου Exqavzop:xou Πνεύματος, hicque textus, nequidquam reclamapte Georgio Moscehabar magno chartophy- lace, genuinus agnitus esset, utpote in Andronici Camateri Hoplotheca sacra citatus, neque de pro- cessione alia, nisi de sempiterna intelligendus ve- nirct, conventu soluto, patriarch:e Gregorio data provincia est libelli condendi quo Damasceni dictum ex poneretur, conciligreturque cum aliis istis ejus- dem doctoris verbis ( c), ἐχ δὲ Υἱοῦ τὸ Πνεῦμα οὗ αέχομεν, ex Filio autem Spiritum non dicimus. Scri- ptus tomus in ecclesia palam lectus fuit, quem imperator ipse, patriarcha. aliique nonnulli sub- scriptionibus suis munierunt ; multis tamen idco reclamantibus, quod in libello enuntiaretur priore 1ο Damasceni loco significari Patrem esse Spi- ritus per Verbum productorem, non ut Spiritus per Verbum exsistat, sed ut per illud effulgeat : El καὶ διὰ τοῦ Ylou παρά τισι τῶν ἁγίων ἐχπορεύεσθαι τὸ ἅγιον εἴρηται, τὴν εἰς ἁΐδιον ἔχφασιν dj λέξις ἐνταῦθα οὐ τὴν εἰς τὸ εἶναι χαθαρῶς σηµαίνειν βούλεται *. Licet apud sanctos quosdam per Filium Spiritus procedere affirmetar, dictio hac progressum αά effulsionem, nom ad esse, proprie et pure significat. Verba liec tomi recitat Allatius ( d ) ex oratione v Josephi Dryennii De Trinitate, aliaque refert post Bryennium in cum- dem sensum convenientia : plura vero Beccus in libris deobus quibus tomum confutavit. Non capie- bant. igitur, inquit Pachywmeres, quid tandem esset discriminis inter productionem Spiritus ad. exsisten- liam, et processionem ad sempiternam effulgentiam; eo maxime quod Ecclesia doctores divinarum persona- rum Filii et Spiritus sancti emanationes ex Dutre ἐχ- φᾶνσεις, effulgentias plerumque appellarent. L. Gregorius Cyprius in. crimen. a compluribus e schismaiicis vocatur ; l'alanitarum haresim pra for- marit.— Adversus Cyprii tomum Joannes Becous calamum strinxit, tantamque patriarchz schisma- üco conflavit invidiam, utomncs illum in Becci scntentiam couspirasse arbitrarentur. Nec ab (a) In cpist. ad Ablab. (5) Vid. lib. 1, De fide, p. 145. ^ DISSERTATIO I. 216 re: quippe cum ptzter ea qu:e modo aule ci- tavi, alium sensum non reddant altera istzec tomi verba qu:e Beceus orat. 1, recitat: Αλλὰ δι: χἱοῦ φυσικῶς ὑπάρχειν, οὐμενοῦν δι Υἱοῦ. καὶ ἐξ Yfeb, τὴν ὕπαρξιν ἔχειν οἱ εἰρηχότες Πατέρες τὸ Πνευμα ἔφησαν. Sed Patres ἀθεπετκπί Spiritwn per Filium, elex Filio naturaliter exsistere, non item per Filium et ex Filio exsistentiam habere. Quasi vero per Fi- lium et ex Filio exsistere, εἰ per Filium, et ex Filio exsistentiam habere, non idem sonent? Legatur Beccus t. 1l Grec. orthodoz., p. 252. Alia ex eodem libello erroris plena idem Beccus carpit, in primis quod assereret, Ἀάηδὲν χαινὺν εἶναι, μηδὶ τῆς τῶν Γραφῶν συνηθείας ἀλλότριον, ἐὰν τὸ πνευματικὸν χάρισμα ἆἅγιον ὁμωνύμως Πνεῦμα καλῆται ᾽ xal τὴν ἑνέργείαν ἔστιν ὅτε οἰχειοῦται τὴν τοῦ ἑνεργουν- τος κλῆσιν, ὡς fj τοῦ ἡλίου καὶ λαμπάδων αὐγὴ πηλ- λάχις τὴν τοῦ ἡλίου * Nihil esse novi, neque a Scri- piure consuetudine alieni, ut spirituale donum Spiri- tus sanctus appelletur : quinimo actionem. aliquando nomen sibi agentis asciscere, veluti solis splendor. et. radius solis nomen scpenwmero — obtinet. Quibus. utique verbis significabat zternam Dei actionem quae personis tribus communis est, Spiritum san- ctum quandoque vocitari. ld quod subinde amplis declaravit, in opere altero quo tomum suum eon- tra Beceum defendebat, cujus fragmentum amplum reperi in Regio cod. 9955, cum lioc. titulo: Ερη- ορίου τοῦ Κυπρίου πρὸς Βέχχον Aattvóppova * ὅτι 4 θεία χάρις, καὶ ἡ ἔλλαμφις, xai ἡ ἑνέργεια συναῖδ.ός ἐστι τῷ Yüp, xal πηγάκεται ἐξ αὐτοῦ, χαθὰ xoi ἐχ Πατρὸς, χαὶ αὐτοῦ τοῦ παραχλήτου θΞοῦ Gregorii ν- prii in Beccum Latinorum opinionis vindicem. (Quod di-- vina gratia, effulgentiaque, et operatio, cocterna Filio sit, et ex ipso scaturiat velut. |XXV] etiam ex Patre et ipsomet Paracleto. [ο vero nihil nisi impietatem innuunt, quam Gregorius Palamas paulo post do- cuit, nempe divinam operationem, quam θεότητα deitatem nuncupabant, revera ab ipsa Dei natura distinctam, ac Deo tribusque personis coxternam esse. Quocirca Beccus erratum istud adversarii sui redarguit allato eapite integro Theodori Abucarae vicesimo septimo. Cyprius Palamitis preivit. — Cxterum perversain hauc opinionem tum primum auctore Cyprio prola- tam fuisse disertis hisce verbis significat : At veritatis qualem se essedicit preclarus vindex, qui noscalum- niatoreset sanctorum apostolorum conelciatores vocat, qui hac ratione res theologicas tractamus, quinam a nobis ipse compellabitur , ὁ oYxo8zy xaX ἀπὸ χοιλίας νέας ἄρτι δογμάτων «ωνᾶς τῇ τοῦ θεοῦ εἰσηγούμενος Ἐχχλησίᾳ, qui εχ propriis suis et nunc primum c ventre novellas placitorum voces in Ecclesiam Dei introdu- zil. Quo Becci testimonio evincitur, nequaquam ah ipso, dum patriarcha ageret, proscriptum fuisse Palamam ac ipsius errores, tametsi Combefisius ο) Lib. i De fide, p. 241. d; Vindic. conc. Ephes., eap. 60. 211 noster in adnetationibus ad secundam Auctarii &ui novissimi partem id affirmaverit : quin potius Pa- [ασε Cyprium pr:eivisse, ejusque erraticum dogma przeformasse. Quamobrem Joannes ille patriarcha , qui Gregorium Palamam primum darpnavit, aut Sozepolita fuit, aut, quod verius est, Glyeys, qui ckea annum 41316. Censtantinopolitanum thronum tenvit, usque ad 1520. Gregorii Cyprii expositio explosa. — Becci in temum lueubratienes adversariis Gregorii animos addiderunt. Horum praecipui erant Joannes Chilas metropolita Ephesius , Daniel Cyzicenus, et Theo- leptus Philadelphicnsis, quibus se Muzalo maguus ljugetheta secium dedit, Exsiat apud Allatium, lib. i De consensu, eap. 2, col. 512, Joannis Chilz libel- lus quem imperatori ebtulit : isque in causa fuit ut Cyprius towi gui expositionem scriberet, 'Theoleptus patriarchze objiciebat in tomo vestigia reperiri ün- pite nescio eajus doctriuz: Marci monachi , qui no- men προδολεύς productor amb:guo perinde sensu usurpavetat, ὃς xat αὐτὸς ὁμωνυμίζει τὴν λέξιν προ: έολεύς, inquit Pachymeres. Interim qui a Gregorio stabant, Athanasium Alexandrinum urgcut ut Lomo gubsceribat. Ille vero, sibi satis otii et facultatis non esae ad singulas ejus voces explorandas causatur ; eo maxime quod Constantinopolitanorum mores sensusque eonpertos non baberet. Gregorio publi- cum colloquium exoranti, in quo mentem planius suam explicaret, annuit statim Andronicus, inox vero mutavit mentem, veritus ne idem accideret quod in altera cum Becco concertatione, ex qua res Ecclesi» nihilo pacatiores evaserant, Verum, we. patriarcha inauditus damnaretur , confessionem fidel quam ille eonseripserat , in publico conventu legendam dedit, esque ab omni erroris suspicione inimunis judicata es : cui tamen sententie Ephe- sius eL Cyzicenus refragati sunt : unde Gregorius pa- iriarchatu. cedendum censuit, . Tum imperator, eollectis iterum synodis, tomum omnino emendandum atque exponendum decrevit : quod tamen viri ad hoc operis exsequendum selecti non przaliterunt, em de assignando germano Da- wmiasceni sensu inter eos non conveniret (a). Αο consulto prorsus : nam Cyprius im Apologia sui tomi illos e suis adversariis egregie refellit, qui Damasceuum dicentem a Patre. Spiritum per Ver-, bum prodvcí sic interpretarentur, ae si διὰ Λόχου, per Verbum, xai δι Υἱοῦ, per Filium ilem essct ac σὺν.τῷ Λόγῳ, cum Verbo μετὰ τοῦ Υἱαῦ, cum Filio, εἰ ἅμα τῷ YUp, ung cuin Filio. Quam quidem in- terpretatione r, tum Patrum sententiis, tum gram- mace legibus contrariam esse pluribus ostendit et eviueit. Ex quibus omnibus eincernug lector agno- θεοί, quam alienas Joannes noster Damascenus [δη a Photii et schismaticorum errore, ct quam Latinorum sensui et doctrinz consentancus. (a) Pachym. lib. n, cap. 11. DISSERTATIONES DAMASCENICE. 21g LI. Paehymeres achismaticorum sensus. improbat. — Eodein quoque modo Pachymeres ipse, quo prz- serlim auctore haec omnia retuli, uti minime pro- bavit Cyprii expositionem qua Joanuis Damasceni dietum accipiebalur de productione Spiritus pet Filium nou ad exsistendum, sed ad. effulgendum ; Wa nec illis assensus fuit, qui contenderent ideo Spiritum Filii dici, quod naturam camdem ac Filius liabeat, vel. quod dignis ab eodem suppeditetur : Πρὸς τοὺς λέγοντας, ὅτι διὰ τοῦτο λέγεται Πνεῦμα ΥἸοῦ, διὰ τὸ ὁμοούσιον, ἢ διὰ τὸ χορηγεῖσθαι ὑπ' αὖ- τοῦ τοῖς ἀξίοις. ld in opusculo ostendit, quod Leo Allatius bis edere non. dubitavit (b). Ubi subinde infert, si. stppeditari Spiritum. α Filio iis qui digni suni, non est causa. cur ille ait εἰ dicatur Spiritus Filii, quemadmodum et Patris, aliam hujusce rei causam ínquirendaim esse. Ceterum εἰ δεῖ τι τολμᾷν, ὅτι διὰ τοῦ Υἱοῦ Ex Πατρὺς προοδιχῶς ἐστι τὸ Πνεῦ- μα, xal διὰ τὴν µεσιτείαν τοῦ Υἱοῦ, δι ἧς τό τε Μονογενὲς φυλάττεταί οἱ , xai τὸ Πνεῦμα τοῦ αἰτίου τοῦ Πατρὸς εἶναι οὐκ ἀπείργεται * Si quid audere li- ceat, hoc affirmari possit, quod per Filium ex Patre Spiritus progrediatur, et per naturalem Filii inter- ventum ; quo et Unigeniti ratio illi conservetur, et Spiritus a Patre tanquam a causa esse non inipedia- tur. Sic. Pachyiveres communi suorum doctrinz refragari non. dubitavit, quemadmodum el novo Cyprli figmento, quod tamen schismatici supinis manibus Palama duce amplexi sunt. Lii. Tentata sub Andronico juniore reconciliatio. Palamitarum heresis unioni infensa. Verus. ejus ac primus parens, Nona synodus generalis Graccis schis- maticis.—Ab Andronici senioris imperio ad Joannis Palzologi temporanihil quod ad propositum nostrum attineat, memoratu dignum oceurrit. Natrat quidem Gregoras sub Andronico Juniore tentatam e-se re- conciliationem ab episcopis Latinis duobus qui CP. venerant, se vero Graecos suos, habita ora- tione quam recitat, deterruisse variis de causis, ac pr:esertim quod Romani omnia sedis suz ar- bitrio finiri v&Mlent, ac Latüni dialecticis cavillis nimium indulgerent, qui ad dogmata sancienda nocivi essent. Alia quorumdam e nostris tenta- menta omitto níhilo feliciora. Interim Orientalem Ecclesiam Pslamitica lues invasit, ex quo robur novum schismati accessit. Hujus olim parens fue- rat Simeon quidem monasterii X yloxeri prepositus, quem juniorem T heologum appellant, cujus se so- cium el vindieem prebuit Nicetas ille Stetbatus , quem cum Michaele Cerulario et Michaele Achri- dano schiswoatis auctorem fuisse diximus. Eamdem heresim cum [XXVI] Gregorius Palamas susci- tasset, bellum quoque in Latinos cun suis, atque in primis utroque Cabasila, Nilo et Nicolao vche- mentius indixit, ita ut hoc praseriim nomine ! (^) Lib. n De consens., p. 517; ct . 1 Grac. orth, p. 390. 219 schismaticorum Synaxario hodieque celebretur. Omnes deinceps patriarche οἱ episcopi Graci ad Palamz deliria statuminanda eoncurrerunt ; ὃς quo praesertim Joannes XIII, patriarcha, ea approbavit, coacta Constantinopoli synodo, cui Lazarus Hiero- solymitanus cum Alexandrini el Antiocheni legatis adfuisae fertur, quaeque idcirco nona generalis e«t ocWunenica apud Grecos audiit. Idem praestitit Joannis successor Callistus, ac Philotheus in. ojus locum subrogatus, qui Palamam velut avitz θάοἱ defensorem in sanctos reiulit. Hac igitur heresi grassante, de unione Ecclesiarum saccienda parum cogitabatur, quamvis imperium Dyzantinum in dies collaberetur. Obetabat etiars diutinum inter Latinos dissidium, quo tres pontifices Romanain sedem sibi vindiearent. Lill Concilium Florentinum , Ferrarig inchoa- tum. — Post Constantiense cuneilium, Martino V pontifice, deutriusque Ecclesie pace iterum tracta- tm est, ac sub Eugeuio IV , generali synodo Fer- rariam convocata, Joanues imperator cum patriar- cha alisque presulibus Grecis; quorum aliqui patriarcharum Orientis vices gererent, illuc acces- sere. Post nonnullos velitationes de purgatorio, in quibus Marcus Eugenicus metropolita Ephesius, tametsi multa adversus dogma nostrum protule- rat (e), uliro fassus est, levi discrimine utramque Ecclesiam hac in parte dissidere ; inchoata tandem synodo, de adjecta Symbolo voce Filioque diu dis- prtatum est, affirmantibus scilicet Graecis hanc vel unicam fuisse schismatis causam. Ephesinz subse- quentiumque synodorum decreta Graci recitarunt, qux Latini sit interpretati sunt , ut iis solummodo vetitum fuerit alteram fidem seu formulam eenseribi, quie minus consona foret Christianz doetrinz , non quz eam explicatius enuntiaret. Symbolum quippe Constantinopolitanum, etsi perfectum erat quoad capits, at non quoad explanationem, propter bzre- &e$ quas essent emersures : quin ei illud hodie re- citari cum his vocibus , Deum de Deo. de elis, se- cundum Scripturas, quz veterum scripta non habent, Quse omnía multis ezemplis confirn'abant Andreas Colossensis seu Hhodius archiepiscopus, ex ordine Praedicatorum, Joannes Forojuliensis ος ordine Mi- norum, et Julianus cardinalis. Andreas adjeetam ante sextam synodo Symbolo íuisse vocem Filioque condudebat ex epistola sancti Maximi ad Marinum, quam tamen alii uti mutilam non censerent. admit- tendam * quia nempe in ea negaretur Filiue esse Spiritus sancti causa. Julianus velustum codicem Latinz interpretationis septimi eoncilii objecit , in quo Symbolum cum voce Filioque legeretur. Codi- cis vero auctoritatem Gemistus Pletho exsufflavit, quippe eu n&nquam Rernani afürmassent addita- mento favisse septimam synodum. Alia urgentissi- ma cardinalis erudite e copiose dixit, quae canonis a) Syrop. list. conc. Flor., sect. 5, cap. 15. η llist. c. 52 € De isto captico vide Niceph. Call. lib. xvii. DISSERTATIO 1L Kphesini seneum liquido exponerent. Nihil tamen confectum est , ita ut ambz partes vietoriam sibi arrogarent. llic minime praetermittendam pute Marei Ephesini vocem, quie in actis Grecis Fieren- tiui conmcilii legitur, recitaturque a Michaele Daca (5) in hunc modum : ᾽Απαλείφατε αὐτὴν ἐκ τῆς ὁμολογίας τῆς «αἰστεως, xal ὅπου ἂν βούλησθε τιθέσθω, καὶ ἀδέσθω ἐν ταῖς Ἐκκλησίαις, ὡς καὶ ἑνάλ-. rz *b (c), « 'O μονογενῆς Λόγος θεοῦ ἀθάνανος ὑπάρχων.» Expungite dictionem hanc ez fidei Sym bolo et ubicunque libuerit, apponatgr, canielurque in ecclesiis, sicut et hoc aliud canticum , « Unigeniius Filius, Verbum Dei, immortale exeistens, » eic. Nondum cogitarat Ephesius vocem Filioque , wik posthac ausus est, blasphemie et hzeresis insimaa4 lave. Post collationes tredecim, Latini tandem ob- tinuerunt, ut dimissis de additamento eoncertatiobie bus, de significatione vocis, seu de ipsomet dogmate Lractaretur : ia tamen ut οἱ opus foret, hoc caput revocaretur ad examen. LIV. Marcus Ephesius cum provinciali disputat. — Trapslato itaque Florentiam concilio, de processione Spiritus sancti statiu egerunt. Disputationem auspi- catus est Joannes de Monte Nigro, provincialis provins ci» Lombardiz ordinis Praedicatorum ; atque explica- ιο ab Ephesio verbi procederegenuino sensu, Joannes allegavit Epipbanii locum (d) quo. Spiritusa Paire οὗ Filio ease dicitur. Negavit Ephesius perinde e$se, ae» ΄ cipere Spiritum a Paire οἱ Filio wt sitet exsistat, ai- quo a Patre et Filio esse : quin etsi Spiritus dicatur csse a Patre et Filio, non tamen ex bypostasibus sive subsistentiis Patris et Filii. Quasi vero Patris nominó persona Patris, et Filii nomine persona Filiinon indi- centur : quamvis, ut docet Anselmus, Spiritus sanciag a Patre et Filio non progrediatur, qua due personas sunt, sed quà unum subetantia sunt. Sessione 20 , provincialis testimonium istud Basilii objecit ex libe iu Contra Eunomium :. Cur enim necesse sit, si di- gnilate et ordine Lertius est Spiritus , Leriium quoque nalura ipsum esse? Αξιώματι μὲν. yàp δεύτερον τοῦ Υἱοῦ, παρ᾽ αὐτοῦ τν) εἶναι ἔχον, xal παρ᾽ αὐτοῦ λαμθάνον xal ἀναγγέλλον ἡμῖν, xai ὅλως ἐδ αἰτίας. ἐχείνης ἐξημμένον παραδίδωσιν ὁ τῆς εὐσεθείας λό- γος. Nam dignitate esse secundum a Filio, cum hae beat esse. ab ipso, atque ab ipso accipiat, et a&nuntiet nobis , atque omnino ab illa cause dependeal , sermo pielatia tradit. Ephesius codicem ex quo locus ista excerptus erat , depravatum contendit, ut οἱ alioa quatuor, quos Coastantinopoli exstare apverat, ie quibus hzc eadem verba legerentur, His porro mille alios antiquitate spectabiles odvergari aiebul , qui nequaquam baberent : Spiritum sceipere a. Fi» lio ut exsislal, εἰ ex cotanquam ex «eausa pendere, Quocirca Josepuus Methonensis Marco. exprobrat, quod quasvis Patrum sententias auctoritalesve quee Latinis faverent, perinde aut corruptas, aw confie Hist.,c. 18, οἱ Horolog. Grac. p. 182. v (d)In Ancorato. etas esse, non eine conviciis, effutiret. Cxterum Ba- silii locus, ut a Joanne citatus fuit , non legitur in editis, nec Combelisius codicem ullum indicat, in quo habeatur velut in Florentino concilio citatus fuit. Verum llugo Etherianus (a) ante trecentos cir- citer annos hunc eumdem Basilii locum Constanti- nopoli Grecis objecerat. Joannes Beccus in qui- basdam codicibus eum repererat integrum (5) , in που και abrasum. Εὔρηνται γάρτινες βίόλοι, ἐξ ὧν διαγέγραπίαι τὸ παρ αὐτοῦ τὸ εἶναι ἔχον, x. τ. k. Codex ille quém Joannes de Monte Nigro pra manibus habebat, ante sexcentos annos , adeoque ante Cerularianum schisma, fuisse exaratus dice- betur. Alterum ejusdem ztatis [XXVII] a Latinis citatum acia synodi testantur, Manuel quoque Ca- lecas (c), dudum ante Florentinam synodum eum- dem locum Basilio perinde vindicarat, auctoritate vetuetissimorum codicum, quos ante schisma scriptos esse nullus posset ambigere; quorum nonnulli oblit- terati cernerentur; [erro contra. scripturam adhibito ab iis, qui dictum hoc doctoris, ceu spurium rejice- rent. inter multa qux hic auctor subjungit, ut evincat genuinam esse lectionem quam vetusti! illi codices preferebant , hoc mihi urgentissimum vi- sum fuit. Si ex Patre solo Spiritum esse Dasilius credidisset, quid prohibebat dicere, quia sicut Fi. lius ordine et dignitate secundus est a Patre, quo- nia 3b eo habet esse : ita et sanctus Spiritus or- dine εἰ dignitate secundus itidem a Patre est ? lloc enim prestituto , eflicacissime concludere poterat adversus Eunomium , Spiritum non esse facturam Filii, quia Filius nihil ad ejus exsistentiam conferret. LV. Quantum vero schismaticorum cause in- eemmodasret ille, de quo nunc agimus , Basilii lecus , haud vane colliget quis ex facinore mini- sti cujusdam archiepiscopi Nicomediensis , quod Josephus Methonensis refert in responsione ad lihellum Marci Ephesii : Quando misistis , inquit, Nicomediensis praesulis ministrum, ut. afferrel co- dicem S. Basilii , in quo dictum illud habetur, τίς γὰρ ἀνάγχη; xal τὰ é£rc. Cur enim necesse est, etc. llie vero , sive malitia sua permotus, sive etiam a vobis admonitus, voluu occulere veritatem, aique accepto codice venit ad (enestram , cogitans dicium illud ebradere, signatoque folio , in quo sententia habebatur, cultellum quarebat, quo illam eraderet, At vero Spiritus veritatia. nom permisit id fieri , ne veritas exeliugueretur.. Excitlat ergo (lantem auram per quam factum est, ut folio in quo dictum in- eret , watato , aliud se offerret. Ille festinans aliud espunstit pro alio. Deinde celeri gressu reversua ad sagwodum , audacter. ibat ad. convincendos Latinos. Ut vero. Pater. ejus. librum. aperuit, et integram sententiam vidit , torse in. ministrum intuens , rem commonstrabat. At ille tremebundus clamavit : « lta méhi, Domine, prosit tua benedictio , derasi — illam. Quomodo autem rursus integra sit ignoro. » Ita cum (? Lib. n, c. 13. b^ Becc. ora. 1, de unione. Eccl., οἱ lib. u ad DISSERTATIONES DAMASCENICA. 252 intenta esset sententia, confusi. recessistis : et jam non le pudet dicere, Latinorum dogma abs te de- monstratum esse absurdum ? ) LVI. Post multas hinc inde concertationes co tandem ventum est , ut provincialis declarationem ejusmodi pronuntiaret : Nos sequimur apostolican sedem , unam novimus causam Filii et Spiritus sancti, Patrem.... Idcirco Romana Ecclesia non credit duo principia, vel duas causas, sed unum principium εἰ unam causam. Eos vero qui asserunt duo principia , et duas causas , anathematizamus. Hoc Joannis dictum Gracis admodum p'acuit , atque , imperatore ita postulante, scripto aflirina- vit, banc esse suam fidem, w"am esse Filii et Spiritus sancti causam , Patrem. Tum petierunt , ut epistolam sancti Maximi ad Marinum nostri admitterent, in qua non modo affirmatur unam esse Filii et Spiritus sancti causam, Patrem scilicet, verum etiam additur, son quod (Romani) Filium Spiritus sancli causam faciant, Latini vero Maxim: verba sic interpretanda censuerunt : Neque ipsi dicimus Filium primordialem Spiritus causam : unam quippe asserimus Filii εἰ Spiritus causam , Patrem , illius quidem secundum generationem , ha- jus vero secundum processionem : sed ut communio- nem identitatemque essentie nos quoque significemus, el Spiritum sanctum procedere per Filium asseri- mus , et inseparabilem esse ab hypostasibus substax- tiam. aperte (ateamur. Deinde convenientibus ite- rum Grecis et Latinis , illi propter confessionem Tharasii, in qua dicitur Spiritusez Patre per Filiwn procedere, contendebant wt. nostri iisdem verbis fidem suam enuntiarent, At Latini bene exposue- runt illud, per, sicut volebant , inquit Grecus ac- torum synodi scriptor, dicentes : Voz ista , διὰ, per. esine diversa ab &x, ex, annon? liespondent. Greci : Diversa est. Dicunt Latini : Siergo alia est. actio prepositionis, ex, e! alia actio propositionis , per, erunt juzia responsionem due acliones, altera Patris altera Filii: at hoc inconveniens est; verum pr«e- positionem per nulla ratione admittimus, timentes meper canalem εἰ perinsirumenium | dicatur. Quo- circa Latini sententiam suam , duobus in scriptis tradiderunt , que a Grzcis rejecta sunt , co quod in utroque Filius esse Spiritus sancti causa enun- tiaretur. Tum vicissim Graci schedulam esxhi- buere in qua dicebant. Filium emittere. Spiritum sancium, et exse acaturientem effundere: Spiritum a Filio emitti, proflxere, effundi. Sic swicyim summam formulz: eorum refert Grzcus scriptor actorum eyaodi, additque banc admissam 4 Latinis non fuisse: quoniam. ipsis minime compertum era! , quo sensu Spiritus effundi , acaturire , emitti, pro- fluere alfirmaretur. Audimus enim , inquit Julianus cardinalis, hec sceunde cujusdam et temporalis esse processionis ; nos auem dicimws sanctos Patres unam lantum asserere processionem in productione Theod. (c) Lib. 1 cont. Grec. 25) Spiritus sancti. Hanc. autem. effusionem ἐν Filio esse Ron secundam. Verum libet potius integram ipsam Graecorum formulam transcribere , uti re- fertur a Syropulo , sect. 8, a quo insuper addisci- mus ejus auctorem fuisse doctorem Georgium Scholarium , de quo suus erit dicendi locus. Quo- niam nos Graci antehac arbitrabamur Latinos affr- ware Spiritum sancitum a Patre et a Filio proce- dere tanquam a duobus principiis aut. spiramenis duobus , el preterea non affrmare Patrem esse prin- cipium et fontem totius deitatis, Filii nempe et Spi- rilus sancli; propicrea nos εί ab additamento, seu a rocula quam Symbolo explicationis causa adjiciunt , pariter εἰ ab. eorum communione cavimus. Nunc aulem in hanc sacram el acumenicam synodum congregati, singulari Dei gratia, ul sancta. inter Ros unio procuretur, post multas hac illac ventilatas questiones , el disputaiiones, productaque in medium quam plurima testimonia, e sacris Litteris simul ete sanctia Ecclesie doctoribus : nos quidem Latini pro- fitemur, id quod nos dicimus, Spiritum a Patre εἰ Filio procedere , non eo sensu dicere , quasi aut DPa- trem excludamus, quominus sit principium ei fons totius Deitatis Filii εἰ Spiritus sancii , aut quasi credamus iliud , Spiritum sanctum ez Filio proce- dere ; non accepisse Filium a Patre : aut quasi duo principia, aut duas produciiones Spiritus. sancti exhibeamus : sed confitemur Spirilum sanctum a Patre et Filio tanquam ab wno principio , εἰ wuna | XX Vill singulari productione,ab eterno profluxisee : similiter et nos Graci asserimus Spiritum sanctum a Patre procedere , proprium autem esse. Filii ei ob illo promanare , εἰ ab utroque , scilicet a Patre per Filium, secundum substantiam profundi profitebamur et credebamus. Et nunc in mutuam unionem coalesci- mus , ei charitate divina conjungimus. Quin εἰ hoc ut specimen damus invicem proprie fidei et confes- signis , et ut nemo ab alterutrius communione absti- nere in postremum debeat dijudicamus :. sed rursum euxiuo paeciscimur el unum sensum. amplectimur, aique in unam Ecclesiam. Dei favente gratia, omnes redintegramur. Formula hzc scholarii , patriarchae et majori Graecorum parti arridebat , atque in pri- mis Bessarioui οἱ Isidoro Ruthenorum meltropo- liti , nonnullis tamen refragantibus. Quz porro ia ea mostri carpserint, Syropulus ex ipsorum scripto recitat. 1* Quzrebant an ulterius ab addi- tamentc , seu explicatione refugere deberent , cum pro comperto baberent Latinos principia duo non profiteri. $* An veram esse crederent. fidem Lati- norem , etin eam desiderarent fedus pangere. 3 An Spiritum a Patre solo procedere profiteren- tur, et non perinde a Filio. 4* Απ dicendo Spiri- tum esse proprium Filii, nudam consubstantiali- tatem amborum intelligerent : an eum a Filio eque ac a Patre eiernum esse trahere. 5* An dicendo ab eo scaturire, illud, ab eo, ad Patrem , an ad Filium referretur. 6* Si ad Filium, utrum scatu- (s) Syrop. sect. 9, c. 11. DISSERTATIO I. 251 rire ab seterno secundum substantiam et personam intelligerent ,, nec ne. 7* Quid verbum scaturire significarent , an substantiam divinam et subsi- stentiam personalem a Filio trahere : an idem quod procedere , vel aliquo sensu differat , et in. quo- nam sensu. 8* AÀn dicendo Spiritum ab utroque, nempe a Patre per Filium, substantialiter etiam et sterne hoc intelligerent.,99 Quid sibi vellet illud, substantialiter sb uttoque profundi : an habere ct sumere substantialiter ab utroque: an differant, et in quo sensu differant profundi, et , procedere. 10* An absolute et sine commentario vera sit hsec propositio : Spiritus sanctus procedit ac profun- ditur zternum a Patre et Filio, sine hac decla- ratione, a Paire per Filium. Άη, per, significaret Filium esse Spiritus sancti causam et principium: 12* An dicendo , unimur, Latinorum doctrinam et confessionem amplecterentur. lsthzc dubia Graecis admodum displicuere, atque, ut opinor, in cawsa fuere ut Georgius Scholarius, qui promovendse unioni naviter operam hactenus posuerat, retror- sum paulatim abierit, et an'equam utriusque Ec- clesie concordia sanciretur, Venetias cum Deme- trio despota imperatoris fratre et Gemisto Phle- thone decesserit, quemadmodum narratur 2 Sy. ropulo (a). Sed non infestiorem alium Florentinz pacis adversarium Ecclesia posthac experta est. LVli. Mussantibus ob Latinorum responsionem Grzcis, eaque Patrum voces reprobatas causanti- bus, cum nihil conficeretur, nostri tandem . obti- nuerunt, Occidentalium doctorum sententias e£ dicta maturius expendi ; quod ubi praestitum fuit, patriarcha, qui averso antehac auimo (fuerat a dogmate Latinorum , coacto suorum cou suífra- gium hoc in scriptis dedit, quod Syropulus re-. fert (b) : Ἐπειδὴη fxobcagev τὰ ῥητὰ τῶν ἁτίων Πατέρων τῶν ᾿Ανατολιχῶν , xai Δυτικῶν, τὰ μὲν λέγοντα, ὡς ἐχπορεύεται τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον &x τοῦ Πατρὺς xai τοῦ Υἱοῦ, τὰ δὲ ix Πατρὸς δι Υἱοῦ, εἰ χαὶ ἔστι τὸ, διὰ τοῦ Υἱοῦ, ταυτὸν τῷ, éx τοῦ Υἱοῦ, xai τὸ, ἐκ τοῦ Υἱοῦ, ταυτὸν τῷ διὰ τοῦ Υἱοῦν. ὅμως ἡμεϊῖς τὸ, ἐκ τοῦ Υοῦνάφέντες λέγοµεν, ὅτι τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον ἑχπορεύεται ἐκ τοῦ Πατρὸς διὰ τοῦ Υἱοῦ ἀῑδίως καὶ οὐσιωδῶς, ὡς ἀπὺ μιᾶς ἀρχῆς xai αἰτίας * τῆς, διὰ, ἐντανθα σημαινούσης αἰτίαν ἐπὶ τῆς τοῦ ἁγίου Πνεύματος ἐχπορεύσεως * Quan- doquidem dicia audivinius SS.Patrum Ecclesie tam. Orientalis quam Occidentalis quorum hi Spiritum san ctum a Paire εἰ Filio procedere asseverant, illi a Pasa per Filium : quanquam idem est, a Filio, quod, per Filium; e! per Filium; quod, ex Filio : nos (8- men dimissa voce hac , ex Filio, profitemur Spiri- tum sanclum procedere a Patre per Filium , ab ater- nilgle εἰ secundum substantiam (anquam. ab. wno principio et causa , prepositione, per, illic causam significante in processione Spiritus sancti. l'atriar- ον assensi sunt preesules alii, praeter quinque, in quibus erat Ephesius. Tum subinde imperator (0) Sect. 9, cap. 9. 255 sermoncm ad omnes habuit de unione, ea tamen conditione, ei lege, ut a Latinis sui non cogeren- tur additamentum Symbolo apponere : "Y πυχειµένου τοῦ µήτε ἀναγχάσαι ἡμᾶς τοὺς Λατίνους προσθεῖναι &v τῷ ἱερῷ Συμθόλῳ ἡμῶν vk» προσθίήχην αὐτῶν, nec Ecclesie sue ritus imsutare, Narrat Syropulus, qua sibi patriarcha dixerit, ut sc ad suscriben- dum unioni pellicerct ; scilicet genuina esse Occi- dentalium Patrum scripta : se legisse Athanasium idem a(firmantem; Cyrillum item variis in. locis ; Epiphanium quoque, cujua expresse adeo voces essent, ul Joseph , suonachus et didascalus (Sive doctor) , ingenue eliquando (assus esset, habere se quid ad aliorum Potrum loca responderet ; ad Epi- phani .vero, nihil, εἰς αὐτὸν δὲ οὸν ἅγιών µου οὐχ ἔχω τι εἰπεῖν ΄ ita ut qualibet Patris illius sen- tenti non aslipwareiur, consentaneum. tamen esset que ille doceret sequi. Interim vero patriarcha, dum duoruu triumve episcoporum assensionem oblinere studet et exspectat , senio tandem con- fectus moritur, relicta $chedu!a, qua significa- bst, et dejerabat, se omnia sentire, qua sentit et docet catitolica et apostolica Ecclesia Domini nostri Jesu Cho isti , sentoris Homa : Πάντα οὖν ἄτινα νοεῖ xal ἄτινα δογµατίζει dj καθολικὴ καὶ ἁποστολιχὴ Ἐκχλησία τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἠησο Χριστώ τῆς πρεσθυτέρας “Ρώμης, xai αὐτὸς ἐγὼ νο xai ἐπὶ τούτοις µε σευμπειθόµενον ἀφιερώνω. Post ejus οὐ- itum omncs demum de clero unioni censenserunt, preter unnm Ephesium , qui. Latinorum. Patrum auctoritates 4 nostris corruptas et falsatas affir- maret , Grecorum vero, qus per Filium Spiritum &xnciuim procedere efferrent, ita interpretandas duceret , ac si , per Filium, idem esset atque uma cun Filio, et veluti Filius , licet una generatione , [XXIX] τουτέστι [μετὰ τοῦ Υἱοῦ, xai ὡς ὁ Υἱὸς, c! χαὶ οὐ γεννητῶς, necnon quia per Filium cffulget , donaturque hominibus. (Quemadmodum ctiàm ipse rursum declaravit in confessione sux qualísceun- que fidei, quam contra synodum edidit. Quasi vero grammaticis ullis unquam aoditum sit, prz- positionem διὰ, per, si componatur cum patrio casu, idem aliquando sonare quod μετὰ, cum. Quinimo omhes agnoscunt ea significari idem quod Latinis per, ez , inter, atque adeo vel causam vel medium exprimi. Ax, ὅτε συντάσσεται τῇ γενικῇ, inquit Pha- vorinus, µεσιτεύοντός ἐστι. Quapropter Damasce nus, cap. 45, lib. 1 De fide orih., postquam ex Basilio dixit. Spiritum esse. imaginem Filii , veluti Filius, Patris (quo nempe docemur Spiritum ex Filio derivari) mox subjungit : Deus est Spiritus sanctus , δι Yloo τῷ Πατρὶ συναπτόµενον, qui per Fitium Patri connectitur. Id quod ante illum Basi- Jius maguus pronuntiarat (a). Unus autem Spiritus sanctus, δι ἑνὺς Yloo τῷ ἑνὶ Πατρὶ συναπτόµε- voy, qui per unum Filiwn uni Patri connectitur. Et rorsum : Ἡ φυσιχῇ ἀγαθότης , καὶ ὁ χατὰ φύσιν (a) De Spir. sancto, c. 18. DISSERTATIONES DAMASCENIC.E. 956 ἁγιασμὸς , χαὶ τὸ βῥασιλ.κὸν ἀξίωμα, ix Πατρὸς διὰ τοῦ Μονογενοὺς Επὶ τὸ Πνεῦμα διήχει’ Bonitas, sanctitasque naturalis, αἱ regia dignitas ex. Patre per Filiwum εἰ Spiritum pertransit. Qua profecto ommia, velint nolint schismatici, nounullam, cum mediani , tum caus principiive rationem iu utunt, ut Spiritum sauctum Filius cum Patre prin- cipio una producat et emittat. Nec oboli »stiman- dum est quod subjungit Marcus , secundum Dama- scenum Spiritum esse Filii comitem συµπαροµαρ- τεῖν. Nam hoc verbe nihil aliüd significatur, nisi Filium , nec tempore , nec natura esse Spiritu an- terlorem. Quo sensu Basilius negat Spirituin san- etum ὑπαριθμεῖσθαι subnumerari Filio. Non minus insulsum est id quod in przdicto illo libello suo suggerebat Ephesius, Spiritum aliam rclatiouem &d Filium non habere, nisi quatenus cum. Filio innotescit : Οὐν ἄρα σχἑσιν ἑτέραν πρὸς Υἱὸν ἔχει τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον, Ἡ τὸ μετ αὑτοῦ γνωρίσε- ὅθαι. Nam relativa simul cognosci , relationis pro- prietas solum est, non ipsa relatio, qu: aliud fundamentum habet. Ünde ut simul cognoscautur, oportet ut uinum ex alio originem habeat : Grego- rio Nysscno docente, personas divinas ad se mu- (uo. referri et. distingui, xatX τὸ αἴτιον καὶ τὸ αἱτιατόν. ΙΝΠΗ, Definitio synodi Florentine. — Synodus itaque, finitis controversiis, de processione Spiri- Lus sancti hoc decretum dedit : Definimus Spiritum sunctum ex Patre ct Filio aternaliler 6556, el esscn- liam suam suumque esse subsistens habere ex Patre simul εἰ Filio, et ex utroque. eternaliter tiuquam &b uno principio et una spiratione procedere : dccla- rantes, quod id quod. sancti doclores et Patres di- cunt, ex Patre per Filium procedere Spiritum san- clum, ad hanc intelligentiam tendit, ut. per. hec significetur, Filium quoque esse, secuidum Gr«ccos quidem causam, secundum | Latinos vero priucipiuin subsistentim Spiritus sancii, sicul. et Patrem. Et quoniam omnia que Patris sunt, Pater ipse lilio suo unigenito gigueudo dedit prater esse. Patrem. hoc ipsum quod Spiritus sancius procctlit ex lilio ipse Filius eternaliter habet, a quo etiam «ternali- ter genitus. est. Defiuuimus — insuper. explicationem verborum | illorum Filioque, veritatis declarandq« gratia, el imminente. (unc necessuale, licite cl ralio nabiliter Symbolo fuisse appositam. ls fuit Floren - tin; synodi exitus, cujus definitionibus uliuam Graci stelissent. Verum artibus suasionibusque Marci presertim Epbesii factum est (5), ut. non n:odo Byzantinum vulgus, sed ei tres Orientalium sedium patriarche sancita unioni repugnarinut, dato synodali decreto, quo Metrophanem Josephi Constantiuopolitani, qui Florenti: diem obierat, successorem, pacis et. icti faederis observautissi- mum, et Florentinos Patres diris devoveruut, at- que imperatorem acerbe perstrinxerunt. Quam- (^) Apud Allat. lib. 11, Dc consensu, c. 4. 251 obrem Eugenius papa viros quosdam Byzantium ed Graecos misit, inquit. Laonicus Chaleocondvlas, lib. vi, ut eum his ín collogwimm tenircnt, qui syno- dm et concordiam in. lialia factam won ndmitte- bant. Nam Marcus Ephesi episcopus, et Scholarins Grecorum doctissimus, nequidem ab initio Eatino- rum degmali consentire voluerunt. Ubi ad collo- quium. reniwm est, Romani nihil efficere potuerunt, ας, re infecta, domum reversé: eunt. Superest hodie Genrgii Seholarii liber: De processione Spiritus san- cti, in quo momenta omnia tractat, de quibus per dies quindecim, ut ipse ait, μετὰ διαλέξεις πέντε χαὶ δέχα, in palatio disputarat cum apostolico nuntio, episcopo Cortonensi, et quodam theologis magistro coram imperatore Joanne, Theodoro despolta, patriarcha Gregorio (qui —XMetrophant suecesserat) cardinale item, aliisque cum 6:zcis, tum Latinis : cum nempe ipse tunc temporis esset, χαθολικὸς czxpstápio; vou βασιλέως, ab wniversis secreiis, seu. seerelarius wuiversalis imperatoris, et καθολικὸς χριτῆς τῶν Ῥωμαίων, wniversalis jndeo imperii, καὶ διδάσχων bv τῷ τριχλίνῳ τοῦ βασιλέως χατλ Ππρασχευὴν ἑχάστην, παρρύσης τῆς συγχλέ- του, tbv λόγον τοῦ Θεοῦ, ef. quibuslibes sextis feriis in triclinio imperatoris corem senatu, de rebus. di- einés sermonem haberet. Hxc de se suoque opere propria manu scripsit, Lestatosque cst Seholarine, ut legere est in. capite codiois Regii, n. 2956, in quo hic ipsius liber aceuratior exstat, et magis integer, quam in. editione Londinensi. ΙΧ. De Georgio Scholario. — Vx liis quee hacte- mus de Georgio Seholario diximus, refelli pos- sunt Leo Allatius, aliique viri eruditi (a); «bi pugnant Seholarium hunc diversum csse ab iita Georgio Scholario, qui Florentin:e. synodo inter- fuit, et pacis ineunda sequesirum se preebuü. Quod αἱ conliciant, Scholarium schismaticum in Italiam ad synodum convenisso negant. Ipse tamen Scho- lariws schismaticus multis in locis operum suo- ram, qus manu exarata in bibliothecis asservan- ur, testatur se Florentiam in Italiam ad synodum cum aliis perrexisse. Insuperex Syropulo constat Georgium illum Seholarium, qui Florentiam cum aliis accesserot, quique egregiam — aliquandiu unieni promovend:z operam navaret, eamdem postea deseruisse, et |XXX| Venetias ewm Deme- trio despota et Geimisto Phlerhone aute profngisse, quam pacis decretum copdoretur. Verlia.Syropuli- bec suni; Despota pes! quairidwanum a morte (Josephi patriarcha) Venetiae abscessit, annone stipendio posthabito, ne subscriptioni, aut unieni interesse: cogerelur ; ἀκῆλθον δὲ. μετ αὐτοῦ καὶ οἱ σοφώτατα. διδάσκαλοι» ὕ.τε l'egioo5e, xoà ὁ Σχολάριος, μηδὲ αὐτοὶ παρεῖναι θονλόμενοι’ sumque comitali sent dociorum sepienlissimi Gomistus οἱ (a) Leo Allat. Yib. i. De cons., c. 5, 6; ejusdem Diatrib. de Georgiis, et Exerc. adv. Creygh. 1; Svrop. Hist. conc. Flor., sect. 9.. DISSERTATIO TI. 958 Scholaritts, nec ipsi twno — adesse. ewpientes. Qnam addictus deinceps. schismati fuerit, seripta ipsis qwe sdversus Latinos edidit, satis snperque ostendant. Miehael Dueas clare etiam indíeat (6), Georgium Scholariem, qui Florentiam petiit, alium non fuissc a schismatico. Adfuerunt e sena- toribt, inquit, Gemistus Lacedemonins, Γεώργιος ὁ Σχολάριος xai χαθολιχὸς xprthe, Georgitis Schola- rius et wniversalis judez. Atqui Georglum schisimna- ticum wniversalis jwdivis munere fanctum esse, ipsomet teste. superius observavimus. Ilic etlam oliter notandum art:culum ὅ, et przepositionem καὶ, et, apud. Ducam fnnuere, scliolarii nuncupa- tíone, non familie cognomen, sed dignitatem si- gnificari, contra ac contendit Allatius. Post reditum iu patriam, aliquandiu rursum Georgius, ut im- peratori. morem gereret, unioni consentire visus fuit, atque huic zetati consignari possunt qu:e ad- versus Phlethonem scripsit de Spiritus sancti processione ex Filio, quam Gemistus philosophicis argumentis impugnaverat. Verum statim ad scbi- sma revocatus est, epistola, ut autumo, Marci Ephesii, qux multis in. bibliothecis visitur, edita- que est a Leouc Allatio in Exercitationibus ad- versus Creyghtonum. exerc. 7. (Quantum voluptatis el letitie nobis atiulisti, cum rectam fidem et piam patriamque sententiam. amplexus es, et condemnata ab injustis judicibus patrocinium. suscepisti, inquit Eugenicus, tantum e comtrario tristitia εἰ morore repleti sumus, cum. αά aures nostras pervenit, te rursum alterata facie. pugnantia. tenere. et loqui, et cum pessimis aconomis una confluereod procuranda media unionis el (ederis. Totis hisce litteris pro- busille magister discipulum adhortatur, ut syno- dum, qua Florentini decreti firmandi causa, Con- stantinopoli cogebatur, veluti Caiph:e consessum vitet, et, posthabilis sxculi vanis, secedat in. desertum. Praceptoris votis obsecutus est Schola- rius, ct schisma verbo seriptisque palam propu- gnavit : cumque conatus sui haud saiis pro volun- tate procederent, in monosterium Paatocrateris. (q. d. Omnipotentis Dei) assumpto Gennadii no- mine, secessit (c). Cum autem sub Constantimo, postremo Grecorum imperatore, pro instauranda unione colloquia iterum haberentur, e. cella, ín quo reclusus agebat, adversus Florentinum decre- tum, cum sermone, tum seriptis certabat. Genna- dium hunc; seu Georgium Scholarium, sacris or- dinibus ea tempéstate füisse initiatum, nullo monumento constat. Quamobrem per quam com- mode de ipso intelligendus venit Georgius Phranza. cum narrat (d), expngnata Constantinopoli, sul- tno Mashumeto sic ammionte, episcopos, qui forte aderant, paucosque de. efericis et lnicis, sopientissi- mant doctissimimque Georgium Scholarium, etiam- (0) Hist. c. 24. (c) Duc. Mich. cap. 55. (d) Lib. i, c... 19. mum laicum, elegisse, quem et Gennadium mulato nomine nuncuparunt, Ubi etiam notatu dignissimum est illud epithetum, doctissimum, sapientissimum- que, quod a scriptoribus Gracis vulgo attributum est Georgio schismatico ; quemadmodum ex supra citatis eorum testimoniis colligi potest. Haec si ita sunt, Gennadius ille Phranze perperam ab Allatio confunditur cum altero Gennadio, qui postulatus fuerat successor Josephi patriarche. Nam Syropu- lus testis. est locuples, Gennadium istum tunc temporis, sive quando Graci ex lialia regressi sunt laicum nequaquam fuisse, sed monasterii Batopzdii prepositum et presbyterum. In hec tria nomina consenserant, in Trapezuntium, Cyzicenum, χαὶ τὸν προηγούµενον τοῦ Βατοπαιδίου τὸν ἱερομόνα- yov χῦρον Γεννάδιον, et Batopedii praefectum hiero- monachum domnum Gennadium. Sed neque hoc tempore Scholarius Gennadii nomen assumpserat. Cseterum quo animo tanto studio Georgius Schola- rius ictum Florentiz, et Constantinopoli semel at- que ilerum (irmatum foedus ex transverso petere aggressus sit, aperit nobis Leonardus Chiensis, archiepiscopus Mitylenzus, epistola ad Nicolaum V, de urbis Constantinopoleos jactura et captivitate : Aiebani quidem magnates, inquit, quorum cruor ho- stili gladio jam irrigal terram : detur summo ponti- fici commemorationis honos : sed decretum Florcn- tín synodi non legatur. Car hoc hypocrita ? Ut de- leatur, inquit, ex decreto, quod Spirilus sancius eque ex Filio, quemadmodum ez Patre procedit. Cur item hgpocrita ? ne errasse videantur Greci, si dicant (id est objiciant Latinis) dwos Spiritus sancti produ- etores, Sed cur hoc item oro, hypocrita? Ne detur ei, qui totam sibi ex. officio captare cupit gloriam (Isidoro scilicet Rutheno, cardinali et legato). Intendebat ex una parte Scholarius, ex altera Chir- [uca, quandoque ad presentiam semet. apostolicam (seu pontitieis Romani) transferre, ut hi essent, qui soli rem intellexisse viderentur, quique primi laudarentur tante unionis auctores. Adversus enim legatum multi invidia clanculam torquebantur. la profecto affectum fuisse Scholarium, nullo negotio deprehendat, quisquis libros duos, quos de Spiri- tus sancti processione adversus Latinos scripsit, attente perlegerit. In. priore siquidem (a) de quo superius facta est mentio, post. multa de mente Cyrilli, Theodoreti, et Ephesinorum Patrum, deque auctoritate Augustini disputata : postquam varia Graecorum doctorum dicta expendit, quibus Lati- norum fides astrui videtur ; concedit tandem Eccle- si» Potres, quando Spiritum sanctum per Filium procedere dixerunt, non temporalem solum et se- cundariam quamdam signiflcasse, misasionemve ad homines, aut largitionem donorum ; sed elocutione hac indicare voluisse : 4*'indivulsam Spiritus san- cti cum Filio conjunctionem : Βούλονται γὰρ ol τῆς Δεολογίας νόμοι, inquit, τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον xal vov (a) Sect. 5, c. 4. DISSERTATIONES DAMASCENICA. 260 Υἱὸν τοῦ θεοῦ, μὴ µόνον ἐνοῦσθαι, τῷ Ex. τῆς ἀρχῖς προϊἸέναι, μηδὲ ταύτῃ µόνον τὴν [XXXI] Τρ.άδα συν- άπτεσθαι, ἁλλὰ τῷ διὰ θατέρου προϊέναι θάτερον’ Volunt siquidem theologie leges, ut Spiritus sanctus ει Dei Filius uniantur, non modo qua ez principio eodem procedunt, neque hac tatione solum Trinitatem copulari; verum eliam qua alterum per alterum pro- ducilur, et, ut ita dicam, ordine minime periurbato commiscelur. Hoe sensu praepositionem ez, quant Europei Patres usurpare amant, ἰσοδυναμεῖν τῇ, διὰ, equalis esse virtutis et significantie ae praposi- lionem, per. — Id quod exeuplo, rudi quidem et corporeo, non tamen admodum inepto, quod san- cli Patres, Graeci presertim, frequenter adhibuc- runt, conatur edisserere : puta oculi scu scatebrz, fontis, el fluvii ; itemque radicis, rami et fructus, ut nempe quemadmodum fluvius ex scatebra per fontem profluit, ut fructus a radice per ramum indisjunctifn protruditur, sic Spiritus absque ulla intercapedine vel nature vel loci vel temporis, ex Patre per Filium procedat, atque hujus proces- sionis ergo, cum Patri, tum Filio conjungatur. Ex quo sequitur, et quemadmodum ramus fecun- ditatem suam accepit a radice, ut fructus ex ipso protrudatur : sic quoque Pater fecunditatem Filio communicet, ut ex eo, aut per eum Spiritus pro- ducatur, atque adeo Filius suo modo principium sit Spiritus sancti, tametsi :non primordiale. 2» Scholarius (P) concedit sanctos Patres, quando dixerunt per Filium procedere Spiritum, processio- nem quamdam ἐπ Filio innuisse; at non qua Spi- rilus in se subsistat, sed qua distinguatur secerna- turque a Filio, ἓν τῷ δι Υἱοῦ ἐκπορεύεσθαι Πνεῦ- μα, νοεῖται πρόοδός τις Ex τοῦ 'Υιοῦ, οὐχ ἕνεχα τοῦ ὑποστῆναι, ἀλλ 3"ἕνεχα τοῦ διακριθΏναι xal χωρι- σθῄναι µόνον. Spiritus sanctus, inquit, in Patre est el ὑπ Filio suapte matura, καὶ διαχρίνεται αὐτῶν χατὰ τὴν ὑπόστασιν, τῷ ix τοῦ Πατρὸς διὰ τοῦ Υἱοῦ προϊέναι ἁλλ᾽ ἡ μὲν ἐχ τοῦ Πατρὸς πρόοδος, τῆς αἰτίας ἐστὶν, ὡς εἴρηται, ἡ δὲ διὰ τοῦ Υἱοῦ, δια- κρίσεως µόνον ἐστί, et. discernitur ab eis secundum hypostasim quatenus ex Patre per. Filium procedit. | Verum processus ex Patre,causam significat, ut dicium est; per. Filium autem. discrimen solum. Quasi vero non idem sit, ut omnes philosophi ἆο - cent, id quo aliquid constituatur, atque id quo distinguatur a ezteris. Àc proindesi Spiritus est ex Filio aut per Filium, quia distinguitur a Filio, eamdem ob rationem per Filium, seu etiam ex Filio habet, ut constituatur, seu bypostasis quz- dam sit. LXl. Georgius Scholariuws patriarcha Latinerum dogma profitetur. — Enimvero Georgius ipse Scho- Jarius ejusmodi cavillos tandem flocci fecit, nec a Latinorum Patrum theologia discedendum putavit, quando quaesitus a sultano Mahumeto, qua esset Christianorum de Trinitate doctrina, respondit (b) Sect. 5, c. 6. ο. muet Po co mt beum non solum res creataa intelligere, verum etiam seipsum : atque idcirco verbum et sapien- tiam habere, qua seipsum proprio suo modo intel- ligat : consimi;iter non solum eum velle et amare res quas condidit, sed ei a fortiori seipsum dili- gere : 23deeque sempiterne ex Deo prodire Ver. bum et Spiritum ipsius, absque divinz unitatis dispendio. Atqui hoc est ipsummet principium, ex quo theologi nostri post Augustinum concludunt, Spiritum sanctuin. ος Filio procedere, quia mempe ex Verbo producitur amor. Quamobrem Scholarius ipse libro antebac citato (a), illud data opera convellere conatus fuerat tanquam ineptum, aut ad astruendam fidem minus efficax. Quinimo idem patriarcha lucubratione sua altera, quam. de Christianorum dogmatis in. modum dialoyi jussu üidem sultani conscripsit : Si interrogatus fueris, inquit, in divinis que sunt persone producentes, responde, due. Nam Pater generat Filium, et Pater ec Filius Spiritum sancium, Ex quibus apparet n Lib. 1, Cont. Lat. sect. 3, c.7 et 8. DISSERTATIO II. 262 Georgium Scholarium ex anmimo schismatis cau- sam iutatum non esse, sed propter simultates quasdam, necnon ex latente animi superbia, qua primas partes in unione procuranda sibi minime concedi iniquo animo sustineret. lic itaque Geor- gius Scholarius, qui Gennadii cognomen sumpsit, ille ipse est, qui laudatam a Meletio Syrigo, apud doctissimum Richardum Simonium (b), concionem in die Parasceves habuit, in qua diserte myste- rium transsubsetantiationis,nequaquam przetermissa νοῦθ, μετουσιώσεως, enuntiavit : eo scilicet tem- pore quo Judex catholicus erat, et quibuslibet sextis fcriis, ut ipse testatur loco supra laudato, de rebus divinis in triclinio imperatorio coram se- natoribus verba faciebat. In quo quidem triclinio, scliisniaticorum partes aliquando defendit, adver- su$ nuntium apostolicum et Latinos, qui Constan- tinopoli morabantur. Unde procul aberat a pro- denda Graecorum suorum [fide de Eucharistiz sa- cramento, ut Latinorum dogma confirmaret. b) La créance de l'Eglise orientale sur la Transsubstantiation, p. 184. DISSERTATIO SECUNDA. IXX XII] De quibusdam auctoritatibus, quibus Eutyches, aliique unius in Christo nature assertores heresim suam tuebantur. Ι. Quia szpe Joannes Damascenus tam in libro De fide orthodoxa, quam in tractatibus aliis pole- micis, sermonem movit de placitis Eutychianorum, sew Monophysitarum, deque praecipuis momentis quibus haeresim suam tuebantur, opere pretium me facturum existimavi, si singulari capite quas- dam auctoritates aut testimonia, quz? Catholicis ob- jectabamnt, ad examen revocavero. Athanasium por- ro, Julium et Felicem Romanos pontifices, Grego- rium Thaumaturgum laudabant, ceu Christo natu- ram unam illi vindicaverint ; quorum loca primuin recitabo, tum postea judicium qualecunque meum feram, num horum auctorum censeri debeant, quo- rum praeclaris nominibus insiguiebantur : Atha- pasii locus hic erat : Ἐκ τοῦ περὶ σαρχώσεως λόγου, Ex sermone de incarnatione. Ὁμολογοῦμεν xal εἶναι αὐτὸν Υἱὸν τοῦ Θεοῦ xal θΘεὺν χατὰ Πνεῦμα, Υἱὸν δὲ ἀνθρώπου χατὰ σάρχα * οὗ δύο φύσεις τὸν ἕνα Υτὸν, μίαν προσχυνητὴν, xol µίαν ἀπροσχύνητον, ἁλλὰ µίαν φύσιν τοῦ θεοῦ Λόγου σεσαρχωμµένην * οὐδὲ $5» υἱοὺς, ἄλλον μὲν Yfby Θεοῦ ἀληθινὸν, xal προσ- χυνούµενον, ἄλλον δὲ ix Μαρίας, ἄνθρωπον μὴ προσ- χννούµενο», χατὰ χάριν ΥΏν θεοῦ γένοµενον * ἀλλὰ τὸν ix Θεοῦ, ὡς ἔφην, ἕνα Y ly θεοῦ, xat θεὸν αὑτὸν, xal οὐχ ἄλλον, Confitemur illum et Dei Filium et Deum esse secundum Spiritum, Filium autem lomi- nis secundum carnem ; non duas naturas unum Fi- lium, unam adorandam, alteram non adorandam ; sed «nam Dei Verbi naturam incarnatam, quo εἷ- mul cum carne ipsius adoratione una adoratur , neque rursum duos filios, alierum verum Dei Fi- lium et adorandum, alterum ex Maria liominem non adorandum, sed per graliam perinde aique alii ho- mines facium Dei Filium; sed wnum, wt dixi, Fi- lium, et ipsum Deum, et non alium. Julius Romanus, epistola ad Dionysium Coríin- thi episcopum, cujus initium erat, θαυμάζω πυν- θανύµενος περἰ τινων. Mirabundus hareo, cum de quibusdam audio, sie loqui ferebatur : ᾽Ανάγχη γὰρ δύο λέγοντες αὐτοὺς φύσεις, thv μὲν προσκυνεῖν, xai εἰς μὲν τὴν θεῖχην βαπτίζεσθαι, εἰς δὲ τὴν ἀνθρωπίνην μὴ βαπτίζεσθαι. El δὲ xai εἰς τὸν θάνατον τοῦ Χριστοῦ βαπτιζόµεθα, μίαν ὁμολογοῦμεν φύσιν, ἁπαθοῦς Θεύτητος, xal παθητῆς ἀνθρωπότη- τος. Necesse namque est eos, tum duas naturas di- eunt, unam adorare, alteram non adorare, atque. in divinam quidem baptizari, in humanam vero nom baptizari, Etsi enim in Christi mortem baptiia- mur, unam (amen confitemur naturam impassibilis deitatis, et passibilis humanitatis. Felicem Romanum papam in testlmonium unius in Christo naturz adductum a Monophysitis fuisse 263 legimus, przsertim In collatione Constantinopoli Habita Catholicos inter οἱ Severisnos sub Justi- niano imperatore anno 553, et apnd Liberatam ig Breviario, cap. 10. Quod vero protulerunt es erpositione fidei χατὰ µέρος particulatin, qux Gregorio Neoezsariensi, 8ου Thaumaturgo, attributa fuit, illud refero ex Latina transtatione Francisci Torrensis, quando Greca desiderantur, prater pauea verba qu: in- terseram, uti leguntur apad Leontium Byzantinum, lib. De sect.,act.8 : Et qutanonnatli turbas nobis ex- citarunt, nitentes evertere fidem nostram i Christum Dominum nostrum, non confitentes Deum esse incar- nalum, sed hominem Deo copulatum: idcirco con- fessionem edimus de fide, quam diximus, rejicientes contradicentium perfidiam. Deus enim humana carne incarnatus, puram habet operationem, cwm sil mens passionibus anime el cerporis invicta, et carnem, et motus carnis divine εἰ sine peccato moderans; qui non solum teneri a morte non potuit; sed etiam mor- tem delevit : et est. Deus verus, qui carnis expers in carne apparuit, per[ectus vera. ei divina perfectione : οὐ δύο πρόσωπα, οὐ δύο φύσεις. O0 γὰρ 62v τέσσαρα προσχυνεῖν λέγομεν’ Noy due persone, non due πα- ture. Nec enim quatuor adorari oportere dicimus, Deum et Filium Dei, et hominem, et Spiritum san- ctun. ΙΙ. De confessione fidei ad Jovianum de Incar- natione. — Primum locum Athanasio quidem conces- serunt Eplirzeinius Antiochenus, et Eulogius Alexan- drinus, apud Photium codd. 229 et 250, Joanues itidem Damascenus, et alii orthodoxi. Insignes vero avi nostri critici, inter quos primas tenet vir per- eruditus R. P. D. Bernardus de Montfaucon, uno velut obtutu confessionem illam fidei genuinum Alhauasii fetum non esse agnoverunt : deterriti vero nagni Cyrilli Alexandrini auctoritate, ad du- bia illius opera amandandam saltem judicarunt. Cyrillus siquidem libro De recta fide ad imperatrices, n, 9, lBihellum istum (idei citat adversus Nestorium : Ἔφη τοίνυν ὡς ἀληθῶς, inquit, ὁ τρισµαχάριος xat διαδόητος εἰς εὐσέθειαν Αθανάσιος, ὁ γενόμενος χατὰ χαιροὺς τῶν ᾽Αλεξανδρέων Ἐχχλησίας ἐπίσχοπος, ἐν τῷ περὶ σαρχώσεως λόγῳ, περὶ Χριστοῦ τάδε; Ὅμος λογουμεν γὰρ, x. τ. &. Igilur beatissimus , et pietatis [auia celeberrimus apud omnes Athanasius, qui supe- riori vo Álexandriug Ecclesie episcopatum tenuit, libro de incarnatione, sic de Christo locus est, Confi- temur enim illum,etc. Integra ferme confessione hae recitata, uLexstat in editionibus Atbanasianis, sub- jungit : ZEstimo. [XNXITI]| autem. aliorum quoque sanctorum. episcoporum sententias, quibus idem do- eere propositum (uit, neutiquam hic omiltendas esse. Nec deinceps testimonium aliud allegat Athanasii, cum plura ex genuinis ejus lucubrationibus sup- peterent; sed Attici Constantinopolitani, Antioclii Piojemaidis, Amphilochii, Ammonii Adrianopoliia- Ui, Joannis Clrysostomi, Severiani Gabalorum, Theophili avunculi suj Alexandrini, et, quod auimad - DISSERTATIONES DAMASCENICA, οἱ γαιυπο dignum est, Vitalis. illius episcopl, qni wet posthac ostendetur, Apollinarii sectator fuit. Prseterea vere in defensione anathematiemi sui 8 contra Orientales, eamdem Expositionem fidei, tan- quam Athanasii sit, adversariis suis apponit ejus- que. prolizxos textus perinde recitat. Quamobrem recte Eustatbiuws Berytensis in conciliabulo Ephe- sino promentiavit, Cyrillum Athanasii testimonio confirmasse, «nam Dei Verbi naturam incarnatam debere diei ; hoe est e& professione fidei, de qua hic quastio est : καὶ ταύτην αὐτοῦ φωνὴν τῇ τοῦ μµαχαριωτάτου ᾿Αθανασίω ἐθδεθαίωσε µαρτυρίᾳ. Haee Hypatius Ephesius, aliique preesules catholici non ἱερεταπί, quit in illa collatione €onstantinopolitana cum Severianis, cum ipsis objiceretur Cyrillum in libris contra Diodorum Tarsensem ct. Theodorum Mopsuestenum laudasse fidel confessionem ad Jo- vwianem cum memoratis prius Julii, Felicis, Grego- rii, necnon Dionysii Areopagite operibus, incun- ctanter negaverunt, ejusmedi citationes uspiam apud Cyrillum reperiri; nec proinde attribuendos esse Cyrillo libros qui contra Diedorum Theodo- rumque, et De incarnatione, ab ipso editi fereban- tur. Addunt insuper omnes illas auctoritates non- nisi ex Apollinaristarum officina prodiisse, sibique jn libris Cyrilli a Dioscoro si vere Cyrilli sunt, in- sertas videri. Ad eunidein sensum Leoniius , lib. De sect., act. 8, ait : Aliam auctoritatem. proferunt sancii Athanasit επ Oratione de incarnatione, que quidem hujusmodi est : Eumdem esse Dei Filium ra- tione Spiritus, et hominis Filium ratione carnis : non duas naturas unum illum Pilium, quorum una sit adoranda, adoranda mon sil allera; sed unam naluram Dei Verbi incarnatam, Respondemus pri- mum boc nobis non adversari : Non enim duas na- turas ita. tradimus, ut. adoretur una, non. adorctur allera : sed unam statuimus esse naturam. Dei Verbi incarnatam. Deiude nequidem est Athanasii. Nam cum a nobis interrogantur, ubi hoc dictum exstet, nec ejus ostendeudi copiam habent ; in arctum vero coacti pusillam quamdam orationem proferunt, gaasi duorum foliorum, in qua dictum hoc legitur, At. no- lum est universis omnia sancti Athanasii opera valde magna esse. Quid autem ad hoc respondcbimus, quod beatum Cyrillum praducunt citanutem | hoc di- clum in libro adversus Theodorum, quasi profectum ab Athanasio ? Nimirum dicimus reapse quidem il- lud in beati Cyrilli coutra Theodorum | invectivis legi, sed mendum esse priscum. Dioscorus enim suc- cessor D. Cyrilli [αείμε, cujus opera reperisset, [orte veritus uon. eM inserere. nonnulla quas. ipsi libitum [nit. Neque vero conjeciurie nos modo uti, quod bca- tus Cyrillus illud contra Theodorum non produzeiil, er εὖ quoque wani[estum est. Nam Theodoreius, qni Theodorum defendebat, universas auctoritaics exculiens quascunque sancius Cyrillus coutra Theo- dorum de sanctis. Patribus protulerat, nusquam hu- jus dicii meminit, Etenim isti reponunt, a. Theedo- reto callide omissum : quod enim. advcrsus cam «ᾱ- 266 clortatem oculis aspicere non possel, adeo plauam ei aperiam, idcirco sponte ab ipso prelermissam ? Respondemus tanium abesse ut cam Theodoretus ibi positam pr«terire voluerit, ul cum beatus ille Cyril- lus alibi dixisset unam Verbi naturam incarnatam, quemadmodum Patres pronuntiarant, ὡς ol Πατέρες elgfxaaw * ἐπιλαμθανόμενος αὑτοῦ θεοδώρητός qn- ew, ὅτι Τίς σοι τῶν Πατέρων εἴρηχε τὸ µίαν φύσιν «09 Θεοῦ Λόγου σεσαρχωµένην; Theodoretus eum re- prehendens his verbis : Ecquis Patrum tibi dizit unam Dei Verbi maturam. incarnatam? Siquidem scivisset Theodoretus. verbum istud quod. apud Cy- rilum.exstat ex sancto Athanasio citatum, nequa- quam adeo temere dicturus (uerit : Quis tibi Patrum diziü mmam Dei Verbi naturam. incarnatam ? Vicis- sim ingerunt tam: certum esse, acivisse sic locutum Athanasium, ut etiam dixerit, quemadmodum Patres locuti sunt. Nos contra, eniti quemque dicimus, ut osiendal ex Patribus esse prolata quo ipse tradit, si non iisdem, saliem vi verborum. Hucusque Leontii , qui, ut apparet, nec ipse Cyrilli librum quem cita- vimus De recia fide ad imperatrices legerat. Quin- imo, cum iisdem totidemque verbis expressis, in Confessione fidei ad Jovianum, que Athanasio sup- posita est, babeatur, una Dei Verbi matura incar- nata; nec ullus Patrum Cyrillo anteriorum id pro- nun&iasse reperiatur, omnino concedendum est hoc eum esse mutuatum ex spurio illo libello. Nec quemquam moveat alterum Leontii argumentum, nihil scilicet Theodoretum de illa Confessione fidei dixisse, cum alias auctoritatea excuteret, quascun- que Cyrillus in libris contra Theodorum produxis- set. Nam Theodoretum tres priores ejus libros, qui- bus Diodorus Theodorusque exagitabantur, coníu- tasse certum quidem est : at non item quartum, qui appendicis instar De incarnatione erat, et in «quo Athanasii aliorumque loca congesta erant. Ne- que id temere conjecisse mibi videor; quandoqui- dem Eustathius Berytensis, quem paulo antehac ci- tabam, diserte dixit in concilio Ephesino, Cyrillum hocce dictum, «xam Dei Verbi naturam. incarna- tam, Atbanasii testimonio confirmasse. Atqui con- firmatio vocis istius auctoritate Atbanasii nusquam alibi occurrit in libris vel epistola Cyrilli. Ex qui- bus concludo illum boc praestitisse in quarto illo libro, qui de incarnatione totus erat. Neininem ergo pigeat fateri sanctum doetorem deceptum fuisse falsa opusculi hujus inscriptione ; idque eo potiori jure, quod ipsomet annuente, actione 4 synodi Epbesine laudata adversus Nestorium fuerit epi- stola ad Prosdocium, tanquam Julii Romani, quam ipse rursum protulit in defensione anathematieini sui sext. contra Orientales, quamque luce clarius sum ostensurus Apollinario auctore prodiisse, ut et adulterinam alteram, quam hoc etiam postremo leco citavit, veluti Felicis Romani. Ill. Leontius in alio opere, eujus hic Latine titu- les est : In eos qui proferunt. nobis quedam Λροι- Unarii, falso inscripta uomine sanctorum Patrum, Ῥμτκοι, Gn. XCIV, DISSERTATIDO Il. 200 libellum illum fidci ad Jovianum, ut et cpis'olam ad Dionysium Corinthi episcopum,(X XXIV] necnon Expositionem fidei xazà µέρος, ab Apollinario edita esse evincit. Sic porro ipso stalim initio loquitur : Quidam ez ha'resi Apollinarii, vcl Eutychis, vel Dio- scori, cum vellent. heresim suam confirmare, quas- dam orationes Apollinarii, Gregorio Thaumaturgo, aut Athanasio, aut Julio inscripserunt, ut simplicio- res fallerent; quod quidem perfecerunt. Auctoritate enim ejusmodi personarum fide digna multos Eccle- sic catholice capere polwerunt, εἰ apud multos ex recte credentibus reperire poteris librum, cui titulus, Ἡ κατὰ µέρος πίστις (Fides particulatim digesta), inscriptum Gregorio, et quasdam ejus epistolas, qua Julio Romuno inscriptae sunt, et alias ejus dec incar- natione orationes et expositiones ascriptas Athana- sio. Fiet autem tibi hoc manifestum, et cuivis veri- tatis sludioso, ex iis que in medium afferemus, tum ipsius Apollinarii, tum discipulorum ejus, ex quibus est cum aliis Valentinus. Adductis deinde fragmen- tis plurimis operum Apollinarii, ejusque discipulo- rum Valentini, Polemii, Timothei, et Jobii, qua omnino conveniunt ad fldei de incarnatione con- fessionem de qua disputamus, necnon ad episto- lam, et ad expositionem, qux Julio Romano et Gregorio Thaumaturgo attributze sunt, tandem hoc modo concludit : Arbitror eum qui non fuerit nimis conteniiosus, non posse his cum ralione adversari et contradicere ; quin polius futurum esse, ut. continuo, el, ut ita dicam, non violenter veritati assentiatur, et omnibus su[fragiis fateatur, Apollinarii esse episte- las vel sermones de incarnatione, que Julü, Grego- rii, et Athanasii esse. falso feruntur, ete. Verum multis annis ante Lcontium hoc ipsum evicerant Catholici contra Eutychianos et Monophysitas, ut testantur monacbi Palsestins epistola ad Alciso- nem, quae scripta est sub Anastasio imperatore, anno scilicet 511, referturque ab Evagrio lib. κ Hist. cap. 51. Haereticos istos narrant sanctorum Patrum libros sz pe depravasse, πολλοὺς δὲ 'Amo- λίναριου λόγους ᾿Αθανασίῳ xai Γρηγορίῳ τῷ θαυματ- ουρΥγῷ xai ᾿Ἰουλίῳ, διὰ τῶν Ἐπιγραφῶν ἀνατεθεί-. xag, multosque Apollinarii libros AWianasio, Gre- Φοτίο Thaumalurgo, et Julio inscriptienibus immu- latis attribuisse ; qua (rattde plurimos impietatis sug secies fecerint. Quapropter sanctus Maximus, cum Theodosius episcopus Caesariensis, Monotheleta, ob- jecissel, τὰς φευδωνύμως περιφεροµένας Ἰουλίου τοῦ Ῥώμης, xat τοῦ θαυματουργοῦ Γρηγορίου, xat Ἀθανασίου τῶν ἁγίων χρήσεις, auctoritates ywe cir- cumferuntur, SS. Julii Bomani, Gregorii Thauma- turgi et. Athanasii ominibus jalso inscriptas, re- spondit eminem esse qui nesciat eas esse. impii Apollinarii : Οὐδεὶς ἀγνοεῖ ταύτας εἶναι τοῦ δυς- σεθοῦς ᾽Απολιναρίον. In his enim uti natur dus, ita quoque operationes dus Christo denegantur. Similia postmodum scripsit etiam Nicephorus Coustantinopolitanus , initio dissertationis xarà Ἐπιφανίδου, contra Epiphanidem : Καὶ γὰρ οὖν ot 20" «c ἀπὸ παρᾶφρονος καὶ ἀνουστάτου χαὶ ᾽Απολιναρίου, καὶ μὴν δῃ, καὶ ot. τε τοῦ θεοστυγοῦς Εὐτυχοῦς, οὕτω τινὰς τῶν ἁγίων Πατέρων φωνὰς παραποιῇ- σαντες, πρὸς σύστασιν τοῦ βδελυκτοῦ αὐτῶν δόγματος ἐπιχομίζονται * ὁποῖα δή ἔστι τοῦ μεγάλου Γρηγο- ρίου τοῦ θαυματουργοῦ, ᾿Αθανασίου τε τοῦ ἀοιδίμου, χαὶ μέντοι xat Ἰουλίου τοῦ τῆς Ῥωμαίων τὴν ἵεραρ- χίαν ἔχοντος *. Etenim insani amentissimique Apolli- nariüi alque invisi Deo Eutychis sectatores, eodem modo quasdam sanctorum Patrum auctoritates emen- itas producunt, quibus. detestandum dogma suum nstruant : videlicet magni Gregorii Thaumaturgi, cc- lebratissintique Athanasii, necnon Julii, qui Romance urbis Ecclesie-antistes fuit. IV. Hxc vero declarantur magis in collectaneis contra Severianos, 6158 manu exarata asservantur in Bibliotheca collegii Parisiensis Societatis Jesu eap. 9, ea ipsa parte quz Latine prodiit t. IV An- tig. lect. Henrici Canisii, ubi Anastasii. cujusdam, nou forsan Sinaitas, eruditum hec scholium legitur : Κὔχαιρόν ἐστιν παραθέσθαι xal ἃ προφέρουσιν οἱ ἀντιτεταγμένοι, ψευδογραφῄσαντες τὸν λόγον Ἄθανα - «σίον, προδηλως ᾿Απολιναρίου ὄντα, ὡς μαρτνρεῖ «Τιμόθεος, ὁ τὸν πίνακα τῶν λόγων ᾽Απολιναρίου ευντάξας, ἓν olg καὶ τὸν προφερόµενον ὡς ᾿Ἄθανα- olou ἑνέταξε, xaX μὴν xal ὃν περιγράφουσιν Ιουλίου, ἵνα Ex τῆς τῶν λόγων Gv (γενείας ἐπιγνωσθῇ τούτων .& Ὑνήσιος πατήρ. Προφέρουσι τοίνυν ὡς ᾿Αθανασίου λόγον, ἓξ οὗ προδάλλονται µαρτυρίαν ἔχουσαν ὧδε * '« Απολιναρίου ἕδ ἐπιστολῆς πρὺς Ἱοδιανὸν τὸν βασιλέα ». "Ore δὲ ἡ-ῖθε τοῦ χρόγου τὸ π.λήρωμα, ἑξαπέστεειλεν ὁ θλὸς τὸν Υἱὸν αὐτοῦ, γεγώµεγον ἐχ γνναικός. Ὁμολογοῦμεν χαὶ εἶναι αὐτὸν Yiby τοῦ Θεοῦ, xat Θεὺν κατὰ Ἠνεῦμα, xai Υὸν ἀνθρώπου κατὰ σάρχα * οὐ δύο φύσεις τὸν ἕνα YD, µίαν προσ; κυνητὴν, xoi µίαν ἀπροσπύνητον, ἀλλὰ µίαν φύσιν τοῦ θεοῦ Λόγου σεσαρχωµένην ΄ » Tempus opportu- mum esi εοπιραταµάέ que adversarii proferunt. ex sermone inscriptu. perperam Atkanasio, cum. mari- feste sit. Apollinarii, ut. testatur Timeiheus, qui in- dicem contexuit librorum Apollinarii, inter quos et hunc quem velut. Atlianasii sit, proferunt, recensuit, etl εἰ illum quem Julio ascribunt; ut ex orationum eognatiene et affinitate dignoscatur genuinus horum parens. Jtaque tanquam Apollinarii libellum produ- cunt, ez quo testimonium hoc afferunt : « Apollina- rius ex epistola ad Jevtanum | imperatorem. Quando autem venit pleniiudo temporis, misit Deus Filium suum, natum. ex muliere*, » eic. Confitenur etiam esse ipsum Dei Filium, εἰ Dem secundum Spiri- tum, οἱ Filium hominis secundum carnem; non duas naluras unum Filium, unam adorandam, et unam non adorandam : sed unam naturam Dei Verbi incarnalam, et adoralam cum carne sua una adora- lione, » Pergit Anastasius, atque ex dogmatum, qua hac in epistola continentur, discrimine ab Atbana- Sil deetrina, ut ex Timothei Apollinarist» indice - * Galat. iv, 4: DISSERTATIONES DAMASCENICE. 908 demonstrat, eam non esse Athanasii, sed Apollina- rii. Eadem, tanquam ex Anastasii scholiis, com- pendio refert Euthymius in Panoplia, pag. 542, ubi epistolam illam ad Jovianum perinde scriptam le- gimus, non ad Julianum, ut non sine librariorum errore editum videmus apud Photium cod. 939, πρὸς Ἰουλιανὸν τὸν βασιλέα. quod Andreas Schottus sic belle reddidit, ad Julianum Apostatam. Ibidem etiam a Photio refertur epistola Julii πρὸς Δόχιον, quod in Latina translatione Αἱ6 legitur, ad Decium. Vc- . rum emendandum est, πρὸς Προσδόχιον, ad Prosdo- ciwmn. Que per transennam dícta sunto. V. Anastasius subinde tegtatur epistolam alte- ram, qux Julil Romani nomen praeferebat, in Ti- motheano librorum Apollinarii indice censitam fuisse, cum hae inscriptione, Τῷ δεσπότῃ µου, τῷ ποθεινότάτῳ συλλειτηυργῷ Διονυσῖῳ, ᾽Απολινάριος * Domino meo desideratissimo [XXXV] et comministro, Apollinarius. Observat insuper non ex inscriptione sola mendacium argui ; verum et ες ipsomet di- ctionis genere. Non enim Romanos ejusmodi in- szriptionibus solitos uti, cum ad aliquem episcopum scribunt, quamvis sit ez primariis; mulio minus ad presbyterum : phrasim porro nimium Graecam esse, ut conversa putetur ex. Latino : O8xe γὰρ τοιαύτην ποτὲ ποιοῦντάι πρός τινα ἐπιγραφὴν οἱ 'Ῥωμαῖοι, οὔτε πρὸς ἐπίσχοπον, εἰ χαὶ πᾶντων ein ἐξοχώτατος, pfi γε phv πρὸς πρεσθύτερον. Οὔτε μὴν fi φράσις, ὡς ἐξ ἑρμηνείας koi ϱεταθεθληµένη Ῥωμαϊχῶν, λίαν ἐξηλληνισμένη τυγχάνσυσα. Demum confir- mat, eam Apollinarii esse, ex collatione verborum et placitorum qu:x continet, cum δΠὶς Apollinarii dietis, quz subjungit. Nimirum, ᾽Απολιναρίου πρὸς Διόδωρον, Apollinarit ad Diodorum. Πῶς τὸ πρᾶνμα οὐ ὅυσσεθὲς, ἄλλην οὐσίαν χτιστὴν xai δουλιχὴἠν, μίαν ἔχειν χαὶ τὴν αὐτὴν προσχύνησιν τῷ Κτίστῃ καὶ Δε- σπότῃ * Quomodo non impia res [werit, substantie al- teri, ereate et serve eamdem adhibere adorationem, ac creatori et Domino ? Καὶ πάλιν ἓν τῷ περὶ σαρ- Κώσεως λόγῳ φησίν ' Et iterum in libre de incarna. tione ait : ᾿Ἀδύνατον τὸν αὐτὸν xal προσκυνητὸν ἐν ταντῷ εἰδέναι, λαὶ pf; * ἀδύνατον ἄρα τὸν αὐτὸν εἶναι Θεόν τε xal ἄνθρωπον ἐξ ὀλοχλήρου, ἀλλ ἐν µονότητι συγκράτου φύσεως θεῖϊκῆς σεσαρχωµένης - Impossibile est eumdem adorebilem esse, εἰ non ad- orabilem : evgo impossibile est ewmdet esse Denm ct hominem ex omni parie per[ecium, sed. in. unitate eommiste nature divina incarnete. Anastasius sub- jungit : Ταῦνα τοῦ ᾿Απολιναρίου τὰ ἀξιάγαστα, καθὰ Πολέμων ὁ μαθητὴς αὐτοῦ φησι’ ταῦτα πλείστην ἔχει τὴν οἰχειότητα πρὸς τὰ παρ) αὐτῶν πεπλασμένα, ὡς λθανασίου xai "loulou * Hac sunt Apollinarii mi- rifica, sicut Polemon ejus discipelus ait; hec mazi.. mam similitudinem habent cum dis quc ab ipsis com- ficta sunt, tanquam Athanasii et. Julii essent. Vk Ex his manifestum fit epistolam illam ad Dionysium Apollinario reddendam esse, uon Julio 269 Romano. Sed ea dere iterum audiendus venit Leontius lib. De sect., act. 8: Afferunt. aliud quoque dicium, inquit, velut a Julio profectum, quod exstat. im. epistola scripla ad Dionysium | Corinthi episcopum, cujus initium est : « Miror de quibusdam eudiens , esique dicium hujusmodi. Necesse est. cum duas naturas dicunt, unam adorare, et. alteram non adorare ; ac in divinam quidem baptizari, in huma- mam: cero mon baptizari : » aliaque plura istec epi- stola coniinet. Sed nos multis argumentis. evincimus illam epistolam non esse B. Julii, sed Apollinarii. Primum ez eo quod, si quis eam accurate. conside- rel, nihil Julii nomine diguum habeat. ᾽Αλλὰ xaVai ἑπτὰ ἐπιστολαὶ, ἃς λέγουσιν εἶναι αὐτοῦ, quin et se- ptem epistole, quas ejus esse dicunt, hay sunt. Apol- linarii. Deinde, quod in eadem epistola, corporis [α- cia meniione, nusquam | illud mente preditum vel animatum dixerit. Erat autem in more positum Pa- tribus illus seculi, ut, sicubi corporis mentionem (acerent, id. ipsum mene proditum, animalunque dicerent. ()uod quidem usque adeo verum est, ut re- formidantibus eis hoc crimen, ideoque deinceps illas 90ces, menie predium el animatum, adjicienibus, nulli posteriorum libri reperiantur, qui hanc appen- dicem non habeant. Preterea inde. etiam non B. Ju- Bi, sed Apollinarii esse demonstraiur , quod Grego- vius Nyssenus libro conira Apollinarium aperte mul- £a recilei, qua hac epistola continentur, eaque ceu prasa re[uiet. Potest οἱ aliunde convinci, quod B. Ju- [ii nom dit. Aiunt enim actis synodi Ephesina ο Cy- rillo inserlam : quod quidem aperte mentiuntur. JNNam ibi nihil tale in tesiu reperitur : sed alia quc- dam inserta. est epistola velut α Julio scripta, nec ipsa Julii, sed Timothei (Apollinarista scilicet), quemadmodum ex mullis exemplaribus intelligi po- test. Leontius hoc posuemo loco loquitur de epi- stola ad Prosdocium, quam, ac si Julii Romani foret, 4 Cyrillo in defensione Anatheniatismorum suorum contra Orientales, et act. 1 synodi ,Ephe- sioz: laudatam dixi. Hane Grsece integram habeo : ac si conferatur cum aliis Apollinarii Apollinari- siarumve libellis oinnino reperietur ab istis pro- fecta, non a rect» fidei alumnis. Sic porro post praemissam confessionem fidei Trinitatis, inearna- tionem explicat : Κηρύσσεται δὲ εἰς συμπλήρωσιν τῆς πίστεως, xal σαρχωθεὶς ix Ἡαρθένου, ὁ τοῦ θιοῦ Ylhc, καὶ σχηνώσας ἐν ἀνθρώποις, οὐκ ἐν &v- θρώπῳ ἐνεργήσας (τοῦτο γὰρ ἐπὶ προφητῶν ἐστι xal ἁποστόλων ), τέλειος θεὸς ἓν σαρχὶ, xal τέλειος ἄνθρωπος ἐν Πνεύματι’ Ad. plenitudinem fidei Fi- [ms ex Maria Virgine incarnatus predicaiur, e: qui iuter homines habitaveri, non in homine operatus sit (hoc siquidem in prophetis et. apostolis contingit) per- (ectus Deus in carne, per[ectus homo in Spiritu. His similia sunt qui apud Gregorium Nyssenum in Antirrhetico, tanquam ab Apollinario dicta referun- tur, n. 7: ᾽Αλλὰ sb μὲν τῷ Πνεύματι τῷ σαρχω- (s) Leont. li, αάν. fraud. Apollin. DISSERTATIO I. 270 θέντι, ἄνθρωπος δὲ τῇ ὑπὸ τοῦ θΞοῦ προσληφθείσῃ σαρχί ' Sed Deus quidem est, incarnato Spiritu, ho- mo aulem, assumpta carnea Deo. Ad eumdem mo- dum in libello ad Jovianum, de quo primo loco dixi- mus, profitetur Christum esse, θ5ὸν κατὰ Πνεῦμα, xai ἄνθρωπον χατὰ σάρχα, Deum ratione spiritus el hominem ratione carnis. lloc nempe prestitue- rat, quod Nyssenus refert n. 15, ὅτι 6 Ἀύριος ἐν τῇ τοῦ θεοῦ ἀνθρώπου φύσει θεζον Πνεῦμα ἣν * Domi-. nus in Dei hominis natura divinus Spiritus erat, sive divina mens, qu& human: omissse vices expleret. Dicitur ia epistola ad Prosdocium, Verbum »on ha- bitasse in homine de terra terreno, sed esse secundum illum Adumum celestem, quia celeste Verbum εεί quod carnem habet ex Maria ; nosque terreni. cum simus, celestes facturum αά similitudinem suam, per id quod ealeste esi : 0ὐδὲ χατῳχηχέναι τὸν &£ οὐρανοῦ ἐν ἀνθρώπῳ τῷ Ex γῆς χοϊχῷ, &X)* αὐτὸν τὸν δεύτερον ᾿Αδὰμ ἐπουράνιον εἶναι, ὅτι ἑπουράνιός ἐστιν ὁ Λόχος, ὁ τὴν σάρχα ἔχων ix Maplacy καὶ ἡμᾶς δὲ διὰ τοῦ ἑπουρανίου ἑπουρανίους καθ) ὁμοίω- σιν ποιῶν ὄντας χοϊχούς. Consiinili modo Apollinarius in Antirrhetico Gregorii Nysseni citatus, hec ineul- cat, Christum esse hominem coelestem, qui hemano spiritu careat. [XXXVI] El £x πάντων τῶν ἴσων ἡμῖν ἐστι τοῖς χοϊκοῖς 6 ἑπουράνιος ἄνθρωπός, inquit (n. 48),ὥστε xal τὸ Πνεῦμα (oov ἔχειν τοῖς χοϊχοῖς, οὖχ ἑπουράνιος, ἀλλ ἑπουρανίου Θεοῦ δοχεῖον ’ Si ex illis omnibus rebus (a), qua in nobis qui terreni sumus, pereque reperiuntur, ccelestis homo constat, ità ut spi- ritum quoque ejusdem generis atque terreni homines ha- beat ; non celestis erit, sed tantunmodo celestis Dei conceptaculum. Sic rursus apud Leontium ait : Ver- bum ita factus. est homo, quia cáro et spiritus homo e5l, secundum Apostolum : et hoc est. Verbum carnem factum esse, unitum esse carni, ut humanus spiritus. Vocatur autem homo similis mostri, caro : Dominus vero est supra nos homo. Quarrobrem et celestis est prepter proprium spiritum colestem, cui prudentia carnis non adversatur : «ique ila destruebatur ín Christo peccatum. Ας dissoluta est mors ex peccato, nosque participes facti hujus operis, fide salvamur, et cum simus a patre tevreuo, e(ficimur similes εα[ε- sti. Snbjunguntur hi anathematismi, in epistola ad Prosdocium : 'Avá0zpa ἕἔστω πᾶς ὁ τὸν Ex Μαρίας ἄνθρωπον μὴ λέγων ἔνσαρχον Θεόν’ Anathema sit, qui hominem ez Martia natum. esse Deum in. carne non ronfiietur. ᾿Ἀνάθεμα ἕἔστω, ὁ τὴν aápxa τοῦ Σω- τῆρος μὴ λέγων ix Μαρίας, ἀλλ' ἐξ οὐρανοῦ, f] ἄχτι- στον τῇ φύσει τὴν κτίσιν᾽ Anathema sit. ille, qui di- cit carnem Salvatoris non ex Maria, sed de calo es- se, sive creaturam. natura. increatam. Sic perinde loco citato apud Leontium Apollinarius : Anatlie- ma igitur sit, inquit, qui non dicit carnem ex. Ma- ria, el qui dicil eam carnem esse nolurg increutc ει consubstantialem Deo. Et hoc est quod in pri- mis cavet. in fragmentis, quz ος ejus lucubra- ) 21i tonibus variis Leontius. collegit. Sic quoque in confessione ad Jovianum ait: Si quis Domini car- nem dicit desursum esse, ct non ex Maria, etc, Ejus- modi scilicet crebris anathematismis Apullinarist:e amoliri satagebant impias consequentias, αυ ex ipsorum erratico dogmate deducebantur, cum car- nem cum deitate substantiam unam explere finge- rent. Tandem concludit : Ὁ λέγων Oeixbv τὸ σῶμα, xai προσχυνῶν κατὰ τὸ σνναμφότερον, ὡς ἕνα ἄχτι- στον Θεὸν µαχάριος ἔσται. Mh σχανδαλισθῄς ἐν τῇ σαρχὶ καὶ τοῖς πάθεσιν αὐτοῦ, ἀλλ᾽ αὐτὸν ἀσωμάτως προσκύνει τὸν μετὰ τοῦ ἰδίου σώματος προσχυνούµε- voy* Qui dicit divinum esse corpus, et wirumque per- inde adorat velut unum increatum Deum, hic. bea- tus erit. Nec offendaris in carne et passionibus ejus, sed ipsum sine corpore adora, qui cum proprio cor- pore adoratur. Quibus verbis nihil est quod diser- tius efferat perversam Apollinarii sententiam, Chri- sj humanitatem ia unam naturam divinam con- fundentis. floc quoque perpetuo sermone versabat, Verbum cun propria carne, sive corpore, adora- tione una adorandum esse, ut videre est in libello fidei ad Jovianum, multisque in excerptis apud Leontium. πιο apud Nyssenum quoque ait : Οὐδὲν δὲ οὕτως προσχυνητὸν, ὡς ἡ σὰρᾷξ τοῦ Χριστοῦ" Nullu res sic adoranda est ut. caro Christi ; ἡ σὰρξ τοῦ Kypleu προσχυνεῖται, καθὸ ἓν ἐστι τὸ πρόσ- «Xov, xai ἓν ζῶον µετ᾽ αὐτοῦ * Caro Domini adora- lur, qualenus una persona est, el animal unum cum ipso. Nihil tam Catholicia Apollinarius objiciebat, quam quod hominem adorarent, aut aliam naturam adoraudo, aliam non adorando, eumdem adorarent simul, et non adorarent, aut Christum in duos di- viderent : adeoque indesinenter inculcabat, Verbuin cum sua carne adoratione una colendum esse. De- nique, quemadmodum postremo loco epistole ad Prosdocium legitur, ἀλλ αὐτὸν ἀσωμάτως προσχύ- νει, τὸν μετὰ τοῦ ἰδίου σώματος προσχυνούμενον, scd ipsum ciira corpus adora, qui cum proprio cor- pore adoratur : ita ctiam in expositione fidei ex parte apud Leontium, Deum sine carne in carne ap- paruisse scripsit Apollinarius. Ex Lac igitur sat diligenti collatione perspicuum (it, et extra dubium ponilur epistolam ad Prosdocium, quam Cyrillus semel atque iterum laudavit, Apollinaristam saltem auctorem habuisse. Ceterum mirari subit Leon- tium. in lib. De sect., act. 8, mendacii accusasse Monophysitas qui epistolam banc in concilio Ephesino laudatam dixerant. Profecto vel oscitan- tius hujus synodi acta consuluerat Leontius, aut truncata pre manibus habucrat. Marius siquidem Mercator in fragmentis Ephesinz synodi, Julii san- clissimi episcopi Romani epistolam ad Prosdocium citatam refert, ut εἰ Felicis episcopi sanctissimi Rome et martyris epistolam ad Maximinum episco- pum et ad. clerun Alexandring Ecclesie, de qua modo dicturi sumus. Consiimiliter Vincentius Li- rinensis post triennium & celebrata synodo Ephe- sina scripsit cap. 42 Commonitorii, in ea lectas esse quasdam ad quosdam epistolas sancti Felicis DISSERTATIONES DAMASCENIC.E. 2723 marigris, ei sancti Julii, urbis Rome episcoporum. Vll. De epistola Felicis pape nomine inscripta. — Epistola quz sub Felicis Romani nomine fere- batur, unam naturam assertam fuisse, testantur WHypatius et Liberatus ; nec proinde dubitandi locus superest, quin cx eodem ac czterz, quas memo- ravi, fonte prodierit. Νεο quemquam deterrcant paucule voces iste, que leguntur in fragmento, quod citavit Cyrillus in defensione anathematismi sui sexti : Sed cum esset per(ectus Deus γέγονεν ἅμα xai τέλειος ἄνθρωπος, σαρχωθεὶς ἐχ Ἡαρθένου, fa- ctus εεί simul et Άοπιο ρετ[εείνς, incarnatus ex Vir- gine. Apollinarius siquidem Christum esse perfe- ctum hominem conucedebat, non ut omnes nature nostrae partes habuerit, adeoque mentem, sensumve et spiritum humanum, sed ut Verbum, faculia- tis intelligentis vices supplendo, perfectum homi- nem constituerit. Hoc subdolo sensu Vitalis epi- scopus Ápollinarista ab Epiphanio hzres. 77, num. 25, refertur incunctanter dixisse, Christum esse hominem perfectum, ναὶ τέλειος ἄνθρωπος fv 6 Χρι- στό». lia tamen ut eatenus hominem fuisse perfectum dicamus, inquit, εἰ τὴν θεότητα morfjcouav ἀντὶ τοῦ νοῦ, καὶ τὴν σάρκα, καὶ τὴν duyhv ὡς εἶναι ἄνθρω- mov Ex aa pxbg καὶ ψφυχῆς xai θεότητος ἀντὶ τοῦ vov, si divinitatem illi loco mentis. ascribamus, adjuncta carne et anima ; sic ul perfectus homo ez carne, ani- ma, et divinitate, qua sil vice mentis, exsistat. Unde quando in XXXVII] fragmento Vitalis episcopi, Περὶ πίστεως, De fide, quod contra Nestorium Cyrillus citavit De recia fide, legimus, Estque unus. et idem secundum divinitatem perfectus Filius, et conswbstan- tialis Patri, et idem secundum generationem ex Vir- gine per[ectus homo, etc , hoc postremum catholico seusu intelligendum non est, sed Apollinariano, ut per[ectione humana Christus perfectus bomo non fuerit, sed perfectione divina, velut semel atque ite- rum Apollinarius ipse apud Leontium declarat. Sic quando Vitalis anathemati devovit illum qui dizerit Dominum | et Salvatorem nostrum, qui de Spiritu sancto et ex Maria Virgine secundum car- nem nalus est, anima, aut sensu, aut ratione, aut mente destitutum esse, nibil sibi voluit aliud, nisi Ver- bum, omissz mentis humanaz vices omnes gessisse. Vitalis et aliorum Apollinaristarum doli.—lsthzc igitur professio fidei, quam Cyrillus incautus alle- gavit, illa ipsa est, qua Vitalis Damaso pap ali- quando fucum fecerat; quam Nazianzenus, alii- que Orientis episcopi, cum probassent primum, posthac tandem repudiarunt: {εί enim (ait de Vitali ejusque asseclis Theologus epist. 2, Ad Cle- don.), cum apud fidos discipulos et arcanorum con- scíos, quemadmodum Manichei apud eos quos. ele- ctos vocant, de divinitate disputant, totum morbum delegentes, viv etiam. carnem Salvatori tribuunt. Cum autefy communibus de umanilatis assumptione sententiis, quas Scriptura exhibet, convinci se et premi vident, τὰς μὲν εὐσεθεῖς λέξεις ὁμολογοῦσε, περὶ δὲ τὸν νοῦν κακουργοῦσιν, οὐκ ἄφυχον μὲν οὐδὲ ἄλογον, οὐξὲ ἄνουν, οὐδ᾽ ἀτελῆ ὁμολογοῦντες τὸν 275 | ἄνθρωπον, φνχὴν δὲ, καὶ λόγον, χαὶ νοῦν, αὐτὴν, εἰσάγχοντες τὴν θεότητα, ὡς αὐτῆς τῇ σαρχὶ συγ- χραθείσης uóvnc* Pias quasdam voces profitentur; serum circa mentem [raudulenter agunt, non qui- dem ut Christum anima, rationis ac mentis ezxper- tem fateantur ; sed anima, et rationis, et mentis loco divinitatem introducunt, ceu ipsa sola cum mente temperata commistaque [werit. Qus cum ita sint, ommino concedendum est, haud vanum prorsus faisse Nestorium, cum de Vitalis qux sibi obje- etabator auctoritate hunc in modum scriberet Seholastico eunucho Theodosii (a): Est Vitalis, qui orthodoxorum episcopus [uit ; est et alius Vita- lis, qui ab impio est. Apollinario consecratus. Sunt et aliorum multorum similia nomina. Quis alter Patrum fuerit Vitalis nomine, me equidem latet, nisi forte Nestorius Vitalem Antiochenum antisti- tem significaverit, cujus meminerunt Theodore- tus, lib. 1 Hist. eccles., cap. 9, et Antiochenorum episcoporum catalogi. At Vitalis heretici esse confessionem, seu librum De fide, de quo dis- putamus, neminem jam fore arbitror qui inficias est. Pari jure et ratione Nestorius Basilii Magni et Melitonis auctoritates explodi posse arbitratus est. Verum genuina sinceraque erant Basilii loca, quibus ejus bsresis prefocabatur. Ad Melitonem quod spectat, in iis qui citat Anastasius Sinaita im 'O?nró, pag. 21 et 28, apparet scriptorem il- Jum sic affirmasse Deum lsraelitica manu passum, ut deas Kidem in Christo naturas et substantias sgposceret, atque adeo remotissimum ab Appollina- ril errore fuisse, qui unam duntaxat. statueret : Gebc Υὰρ &v ὁμοῦ τε xal ἄνθρωπος τέλειος 6 αὐτὸς, τὰς δύο αὐτοῦ οὐσίας ἐπιστώσατο ἡμῖν (inquiebat lib. Contra Marcion.). Nam cum idem ipse Deus si- πεή esset, et períecius homo, de duabus substantiis mos certiores fecit, etc. Ceterum hsc Melitonis Soardensis fuisse prifracte non asseruero. VII. De expositione fidei, κατὰ µέρος, que Gre- gorie Thaumaturgo altributa est. — De exposi- tione fidei χατὰ µέρος, ex parle, seu particulatim, quam Gregorio Thaumaturgo ascripserunt, Leon- tius hzc habet, lib. De sectis, act. 8. Ad hoc quo- que respondemus primum de hac itidem dubitatum esse apud antiquiores, an esset Gregorii. Deinde Gregorius. Nyssenus orationem. de illo prodigiorum effectore scribens, nullum ait opus ipsius in manibus esse, preter solam fidem quam in visione conspexe- rit. Eulogius Alexandrinus apud Photium, cod. 250, censet xpositionem istam fldei Apollinario reddendam esse. Ita quoque Leontius in libro suo Adrersus eos qui proferunt nobis quedam | Apollina- rii, etc., ubi fragmenta duo recitat libelli hujus De fide ez parte, quam repertam fuisse ait in an- tiquo exemplari bibliothece Andree episcopi Sidonio rum, cum przfíixo Apollinarii nomine. Quamobrem Combefisius legitimum ejus parentem assecutus (a) Ssynodic. Iren., c. 15. DISSERTATIO II. 27 non esl, qui in notis ad hanc ἔχθεσιν, expositio - nem, quas prelo destinaverat, conjecit auctorem illius esse forte unum ex illis qui in Pontc vici- naque Armenia sic concilio Chalcedonensi adver- sati sunt, ut supposuerint Gregorio Thaumaturgo spurium fetum, alias excullum satis et theologi- cum. Át vero, prater illa verba, non duc nature perfecte, Apollinarium aut Apollinaristam produnt istec alia : Adhuc confitemur Filium Dei factum esse Filium hominis, qui non nomine, sed veritate carnem ex Maria Virgine assumpsit : et esse unum perfectum, non duo perfecta. Eodem quippe modo Apollinarius argutatur apud Nyssenum (6) : Ei ix δύο τελείων, οὔτε by ᾧ θεὸς, ἓν τούτῳ ἄνθρωπός ἐστι, . οὔτε ἓν d ἄνθρωπος, ἓν τούτῳ θεός. Si ex duobus perfectis constat, nec in. quo Deus est, in hoc homo est : neque in quo homo est, in hoc est Deus. Sed et in eadem expositione subsequitur : Unam adorationem Verbi et carnis, quam assumpsit. Et anathematiza- mus eos, qui differentes adorationes faciunt, unam divinam, et unam humanam; et adorantes homi- nem ez Maria, tanquam alterum* preter Deum ez Deo. Quo nibil tritum magis Apollinaristis fuisse, cx his qua hactenus dicta sunt, constat. IX. De anathematismis eidem Gregorio suppositis. —Quinino ejusdem plane furfuris sunt anathema- tismi illi duodecim cum eorum intcrpretationibus, que Thaumaturgi nomen perinde preíixum ha- bent. Etsi enim una natura in eis diserte non ex- primitur, latentem tamen dolum indicant con- suetz Apollinaristis locutiones, quibus male sanas Diodori Tarsensis de Christi persona et naturis voces expugnabant, seque adeo catholice fidei professores obtendebant.. Sed et in primie ος lisdem capitulis addiscimus, quonam pacto Sceri- pture sacre loca varia, quibus Christus, ut divi» nitate, ita et humanitate perfectus significatur, ad suum sensum torquerent. Nec fucum faciat, ubi animam Domini ἀνόητον, menlis expertem esse vi- detur inficiari. Non enim humana nativaque homi- nis mente preditam [XXXVII *] intelligit, sed divino Verbi, ut ait, spiritu, quo. factum sit, ut ἀνόητος, mentis expers, absolute dici non debuerit. Quamebrem ejusmodi formulz fidei et anathema- tismi, ad illum lapidem lydium revocanda sunt, quem paulo ante ex Gregorio Nazianzeno propter Vitalis Apollinarist:s similem confessionem pro- tulimus. X. De libris qui Dionysio Areopagite ascribun- tur. — Quod ad libros attinet quos Dionysii Areo- pagit: nomine insignitos habemus, jam quidem inter selectioris et accuratioris eruditionis criticos confecta res est, eos sinceros ac germanos mon esse. Fraudem olim prisci emunctz naris scripto- res odorati sunt. Nam Photius in Bibliotheca, cod. |, Theodori cujusdam lucubrationem recitat, qua js auctorem alterum confutare aggressus crat, (b) Antirrh. cont, Apoll., u. 5. 275 quatuor tisdem, quibus recentiores nostri, argu- mentis contendentem, volumina ista ab Areopa- gita Pauli discipulo, et primo Atheniensium pre- sule, nequaquam fuisse elaborata: nimirum ex vetustiorum Patrum scriptorumve ecclesiastico- rum silentio, ac presertim Eusebii Casariensis, qui nulla Dionysii Atheniensis scripta recensuit : quod rursum in iis libris, recentioris apostolorum «νο disciplinae mores enarrentur ; ac demum quod horum auctor Ignatii Antiocheni vocein retulerit, quam sanctus hic martyr postrema, quam paulo ante obitum ad Romanos scripsit , epistola con- signavit : cum tamen Dionysius Areopagitla, qui matura :etate Paulo Athenis primum praedicante nomen Christo dederaj, vix ad imperii Trajani, sub quo martyrium Ignatius obiit, primordia pro- rogare getatem potuerit. Atqui Photius ipse felicem omnino non fuisse Theodori sui conatum videtur insinuare, cum ait eum adversus quatuor ano- nymi momenta pugnare, τό ye ἐπ) αὑτῷ, quantum penes ipsum est, genuinos esse magni Dionysii libros. Theodorum istum pene crediderim non fuisse alium ab illo Theodoro Severi Monophysita- rum antesignani seclario, cujus idem Photius opusculum seu libellum adversus Themistium hz- resis Agnoetarum principem recitat, cod. 108, eeu cui Joannes Pbiloponus amplum illud volumen nuncupavit, cujus item fit apud Photium mentio, cod. 116, Severianorum quippe magis, quam Ca- tholicorum intererat subjectas Dionysio lucubra- tiones tueri, quas ipsi vulgo, Severo duce, h:eresi sue admodum favere jactitabant, omniumque primi Christiano orbi obstruserant. Ex col- lat. 4 synodi Lateranensis sub Martino f, apparet Themistium ipsum Agnoetam multi fecisse larvati Dionysii libros, quos Colluthus alterius sectz Monophysita corrumpere tentaverat. Fuit alter Theodorus Pharanitanus Monotheletice h:zeresis cum Cyro Alexandriuo architectus, cujus perinde intererat Dionysii librorum auctoritatem propu- gnare, uti ex infra dicendis manifestum flet. Xl. Apollinarii non sunt. — Τη Scholiis Graecis, que sancto Maximo attribui solent, ac Joanni Scythopolis in Palestina episcopo, paucis dem- ptis, reddenda esse ostensurus sum, hinc inde refelluntur alii, qui catholice fidei contra Mono- phvsitas defendendz studio, libros istos omnes ex Apollinarii prodiisse officina asserebant ; ex qua nimirum alios non paucos excusos csse non ita pridem evicerant, quibus presertim illi hzretici (a) ἵπ ΟδηΥῷ Anastasii Sinaitz adversus Acepha- los, p. 340, perinde legimus Dionysium Alexandri- num scripsisse scholia in Dionvsium Areopagitam : Πάλιν τε µίαν οὐσίαν λεγούσης τῆς Ἐκκλησίας εἶναι πάντας τοὺς ἁγίους ἀγγέλου-ς, ὁ αὐτὸς θεῖος xal ἀποστολιχὸς Διονύσιος πολλὰς οὐσίας ὀνομάζει τὰς ἄνω δυνάµεις. ) γοῦν µέγας Διονύσιος ὁ Αλεξαν- δρεὺς ἐπίσχοπος, ὁ ἀπὸ ῥητόρων, ἐν τοῖς Σχολίοις. οἷς πεποίηχεν εἰς τὸν µαχάριον συνώνυμον αὐτοῦ Διονύσιον, οὕτω λέγει, ὅτι ᾿᾽Αγέννητον εἴωθεν χα)εἴν DISSERTATIONES ΡΑΜΑΞΘΟΕΝΙΟΑΕ, 210 perinde innitebantur. Planc Dionysii nomen non forte fortuma, librariive alicujus oscitantia vel ignorantia ( quod quidem sxpissime alias accidit ) prescriptum illis fuit, sed eorum parens, non sinc immani fallacia lectoribus imposuit, ut ipse Areopagita fuisse crederetur. Nam &e sanctorum Timothei, Titi, Clementis Romani, Jacobi fratris Domini, Joannis evangelista, Petri, Pauli, Bar- tholomai, apostolorumque caeterorum, imo Christi ac Deipare equalem (finxit, Qua vero de causa illudere Christianis voluerit, nondum eatis asse- cuti sunt eruditi, hocque ipsum est quod opero- sius inquirendum suscepi. Guillelmus Cavius in Historia sua litteraria, inter omnes variasque de librorum istorum au- ctore opiniones, potiorem illam esse censet, quse eos Apollinario Laodiceno 2ossignat. Ceterum eruditis dispiciendum relinquit, annon Apollinario parenti potius, quam filio sint concedendi. Filium siquidem, nl in aliis hzereticum, ita et m llenarii Christi regni terrestris propugnatorem fuisse: qui tamen error a Paeudo-Dionysio cap. 7 De eccl. hierarch., diserte proscribitur. Quinimo hic auctor passim praecipuo Apollinaristarum hzresis capiti adversatur, ubi plenam et integram huma- nitatem 3 Cbristo assumptam docet et ineulcat. Exempli gratia, cap. 9 De eccl. hier., scribit Je- sum Christum, qui nos(ta vita egt, ey divinis la- tebris prodeuntem, speciem et formam ex nobis accepisse, «Tj παντελεῖ xat ἀσυγχύτῳ xa0* ἡμᾶς Ev- ανθρωπήῄσει, integra sive ebsoluta el inconfusa. se- cundum nos inhumanatione. Cap. &, Christum di- vino unguento eeu chrismate significari censet, ἐν sf] xa0' ἡμᾶς ὁλικῇ πρὸς ἀλήθειαν ἑνανθρωπή- ctt, in. totali εἰ omnimoda secundum veritatem hu- manitatis assumptione. Itemque cap. 2 De div. nom., xal τῇ παντελεῖ τῶν ἡμετέρων προσλίψει, τὴν τελεωτάτην τῶν οἰχείων µετάδοσιν αὕτου(γῇ- σαι, οί per[ectissima rerum — nosirarum. assum- ptione communicalionem suorum peregisse. Quibus in locis aliisque a quibus recitandis abstineo, a se amolitur auctor invidiam ἱιγοςῖ Apollinarista- rum, qui humanitatem Domini nobiliori sua parte, humana mente, mutilabant. Unde merito Scytho- politanus eum ab boc illorum errore exemit et absolvit. Scholia in Dionysium Areopagitam Dionysio Ale- randrino perperam ascripla. — Eos nou libet re- fellere, qui existimarunt (a) Dionysium Alexan- drinum — Arcopsgitica Scholis ac Commentariis ἡ ἔξω Φιλοσοφία, πᾶσαν ἀόρατον φύσιν ὁμοίως καὶ οὐσίας τὰς ὑποστάσεις ' xàx τούτου qnot χατὰ τοὺς ἔξω εἴρηται τῷ ὁγίῳ Διονυσίῳ αἱ τοιαῦται φωναὶ καταχρηστικῶς . liursus cum. Ecclesia doceat unam essc angelorum essentiam, idem divinus et apostoli- cus Dionysius nominat supernas virtutes, multas substantias. Αἱ magnus Dionysius Alexandrinus, qui ex rhetore factus est. episcopus, in Scholiis que. scri- psit in. cognominem suum. Dionysium hec habet : Externa philosophia ingcuitam appellare solet omnem 271 illustrasse. Qui enim Dionysius Alexandrinus, qui, annum Christi 260, diem postremum obiit, libros vidisset, quorum auctor, ut Joannes ipse Scytho- politanus, vetustissimus [XXX VIII] prztensi Areo- pagite Scholisstes, bene persensit, Manichzo- rum impietatem, cap. 4 De divin. nominib., dedita opera Hierothei sui nomine ad longum exagitat; cum hzc hzresis, ante annum saltem 277, Chri- stiano ac Romano orbi non innotuerit , imo quo- rum tbeologica loquela ac dictio hominem Nicznis temporibus longe posteriorem certo certius indi- eat? Atqui Usserius Armachanus in Observationi- bus mss. quarum sua iterum recurret mentio, post diligentem hujus scrupuli disquisitiouem agnovit Joanni Scvthopolitano reddenda esse scho- H2, qua a Joanne Cypirissiota et aliis Dionysio Alexandrino perperam attributa erant. Quod ex sententia α Cyparissioti ex Dionysii scholiis citata patet, inquit, quc in scholiis istis totidem verbis veperitur, ut liquet επ Latina translatione. scholio- vum Scythopolitani, a Roberto Lincolniensi episcopo facta, εἰ in bibliotheca collegii Corporis Christi apud Ozonienses asservata. Gregorins Nazianzenus Dionysii libros non lauda- 9t. — Neque vero rursum Joanni Pearsonio assen- tior, asserenti Pseudo-Dionysium laudatum fuisse a Gregorio Tlieologo, orat. 38, wt inde inferat illum scripsisse saltem cirea postrema Eusebii Czsariensis tempora. Gregorii quidem hzc verba sunt : Sic Sancta sanciorum etiam α Seraphim obte- gantur, εἰ tribus sanctificationibus celebrantur in unam dominationem deitatemque coeuntibus, ὡς ἄλλῳ τενὶ τῶν πρὸς ἡμῶν πεφιλοσόφηται χἀλλιστά τε xal ὑψηλότατα, quemadmodum εί alius quidem ante nos pulcherrime sublimissimeque disseruit. Nicetas vero aliique subinde Gregorii commentatores Grzci, ctsi libros Dionysii assidue triverant, quos pre germanis haberent, in utroque nihilominus loco, non alium nisi Athanasium designari agnoverunt. Seholiastes itean Graecus quem Combeflsius retulit in adver- sariis, ait: Οἶμαι «bv ᾽Αθανάσιον λέγειν bv τῷ δ πρὸς αἱρέσεις λόγῳ, Ίγουν πρὸς Αρειανούς ' Mea sententia est, heec Με Athanasio dicia. esae, in ejus eratione & contra hareses, sive contra Arianos. Ubi magni Athanasii oratio De incarnatione Dei Verbi innuitur, in qua itidem sanclus doctor de cjus deitate contra Arianos disputavit. Atqui in hac pro- fecto oratione longe explicatius enarratur canti— eum Seraphinorum, quam apud Dionysium, qui cap. 7 De celest. hierarch. , paucissimis verbis illo Trinitotem laudari obiter monuit. Et certe cum Nazianzenus, orat. 94, non eosdem quos malurem inaspectabilem : similiter εἰ hypostases substantias. Ex cujus wore sanctus Dionysius his locis est locutus , improprie nimirum has voces usur- pans. Hzc apud Sinaitam, qui ju. his quz ad cri- ticam spectant se passim rudem οἱ imperitum pro- diL Ceterum inde discimus scholia quedam | in Bionysium Arcopagitam, ab Alexandiinis, ut reor, DISSERTATIO II. 278 ementitus ille Dionysius, angelorum ordimes nu- meret, ita ut. Seraphimet Gherubim emisertit, vel potius, u£ alii. aevi sui Patres, a Thronis non dis- creverit, id argumento est eum neutiquam vidiase libros De celesti hierarchia, quos vere Dionysii esse censuerit. Nee refert, quod eadem oratione 24 οἱ 41, Gregorius doceat coblestium virtutum ordines inferiores a superioribus illustrari eo quo Dionysius exponit modo. Quidni enim ex paucis illis quae Theologus identidem protulit, auctor iste suum de angelis tractatum composuerit aut. adore naverit? Plane falsum hunc Areopagitam eximii hujus doctoris sententias ac voces ipsas mntuatum esse pro certo habeo. Sed et Cyrillus Alexandrinus similia de collustratione angelicarum elagsium scripsit in Thesauro, assert. 91. Sed, ctun varine ordines nominet ac recenseat, nullam Gherubim mentionem facit, qux proinde a Seraphim vel Thro- nis diversa esee non putaverit. Quia tanien. non deest suspicio ignotos ei non fuisse libros Áreopa- giticos, inquirere pergo quz hujus eausa fuerit. XII. Proferuntur a Monoephysitis. — Monophysite Eutychianorum successores inter przcipuos bare» sis sux? patronos, Dionysium quoque Areopagitam ohtenderunt. ld quod quidem eos fecisse constat in celebri collatione, quam Constantinopoli cum orthodoxis habuerunt anno 622, sub Justinbno imperatore, in qua Severiani sie loquuntur: Beato Cyrillo, et beato Athanasio Alezandring Ec- clesie episcopis, Felice etiam εἰ Julio Romane Ecclesie, Gregerio quinetiam | mirabilium — (actore , et Dionysio Areopagita, unam naturam Dei Verbi decernentibus post wnitionem, hos omnes. (rans- gressi illi (Chalcedonensis synodi Patres) post unionem prisumpserunt dicere duas naturas. lmo haeretici illi ostendere se posse asseveraverunt, Quia B. Cyrillus usus est istis testimoniis in libris adversus Diodorum et Theodorum editis. Libros nempe quatuor illos, quorum occasione hzc tracta- mus, innuebant, quibus Cyrillus postremis vitz annis confutaverat Apologiam, quam Theodoretus pro Diodoro Tarsensi et Theodoro Mopsuesteno ediderat. Reclamavit Hypathius Cyrillum libros istos non scripsisse : verum in quinta synodo ge- nerali progenuinis admissi lectique fuerunt : id quod rursum agnoverunt Leontius Byzantinus, lib. vn De seclis, act. 8, et Eulogius Alexandrinus, ut feront ejus Excerpta apud Photium. Ac magnus profecto Petaviug, t. IV Theolog. dogm., lib. 1, c. 10, 8 8, hoc de lucubrationibus istis judicium tulit. « Quod ad libros Cyrilli spectat, inquit, Liberatus diaco- nus in Breviario, cap. 10, refert quatuor illos ab eo eonficta olim fuisse tanquam a Dionysio Alexan- drino elaborata essent. Hzc porro Anastasii ob- servatio integra ctiam legitur inter scholia in cap. 5 De celesti hierarchia ; cum tamen in vetustis codicibus non exstet, sed inrecentissimis ct cditis tantum, ut proinde ex cap..22 Ὁδηγχοῦ transumpta sit. 219 scriptos esse, tresadversus Diodorum et Theodorum, quasi Nestoriani dogmatis auetores, et alium De incarnatione librum, in quibus inter cetera Dionysii Areopagite Corinthiorum episcopi testimonia posita esse demonstat. Verum Catholicos ait, Acephalis, qui libris istis abutebantur, respondisse non eos esse Cyrilli. Quod sane verum non puto : non so- lum quia synodus quinta pro germanis ilos ἰνα- buit, sed etiam quia Cyrilli stylus et character in fragmentis apparet istis, qux: in Actis Ephesinis sunt Latine reddita.» Ceterum Liberati, vel saltem awanuensis error est, ubi legimus, Dionysii Areo- pagi Corinthiorum episcopi, nec Garnerius hunc lo- cum sanavp, dempta voce Areopagite, ac si Dio- nysius Corinthi episcopus, qui secundo s:eculo flo- ruit, laudatus potius a Cyrillo eredi posset. Nam liberatum hic paucis narrare constat, quid in collatione Constantinopolitana gestum sit cum Se- verianis ; ex cujus proinde actis Áreopagite nuncu- petionem retinendam [XXXVIII'] docemur. Hunc vero scriptorem memoriz lapsu Corinthiorum epi- scopum pro Atheniensium posuisse parum refert. Quanquam ejus textus sic forsan restitui possil: In quibus continentur antiquorum Patrum incorrupta testimonia, id est Felicis pape Romani, Julii ad Dionysium Corinthi episcopum, Dionysii Areopagito, et Gregorii mirabilis, etc. Dionysium etenim illum ad quem Julii papz data epistola ferebatur, Corin - thi episcopum appellat Leontius, act. 8 De sectis, ὡς ἀπὸ τοῦ µαχαρίου Ἰουλίου ἐν τῇ πρὸς Διονύσιον τὸν Κορίνθου ἐπίσχοπον ἐπιστολῇ. Aliam vero prz- terea responsionem Hypatius ejusque socii Seve- rianis dederunt in illa collatione : nimirun videri, quoniam et in illis libris heretici falsantes addide- runt ea testimonia. Reponentibus subinde Severia- nis, ex antiquis exemplaribus, maxime si ex Alexandriz archivis eruantur, posse comprobari a Cyrillo vere allatas esse auetoritates Dionysii et aliorum , Hypatius regessit, indubitata fore dun- taxat exemplaria, qua àub Proterio vel Timotheo Solofaciolo descripta esse ostenderentur. Cum enim illa a multis, qui recte duarum naturarum confessioni adversabantur, jam pridem retineren- tur, nequaquam a Catholicis exigi posse, ut adver- tariorum suerum testimonia suscipiant. Nam et beati Julii famosam illam epistolam, inquiunt, ma- nifeste Apollinaris fwisse, scriptam ad Diony- sium, eic. Mox et hoc in primis subjungunt : Quod autem prius dici debuit, hoc in ultimo dicimus. llla enim testimonia, qug vos Dionysii Areopagite dici- tis, unde potestis ostendere vera esse sicul suspicami- ni? Si enim ejus erant , non potuissenl latere B. Cyril. lum. Quid autem. de beato Cyrillo dico? Quando ct bealus Athanasius, si pro certo scisset ejus fuissc, anie omnia in Niceno concilio de consubstantiali Trinitate eadem testimonia protulisset adversus Arii diverse substantie blasphemias. Si autein. nullus ex antiquis recordatus est ca; unde potestis ostendere quia illius sint, nescio. πο Ilypatius, quibus inter DISSERTATIONES ΡΑΜΑΡΟΕΝΙΟΛ. 280 alia significat se ante illam collationem legisse aut novisse libros ementiti Dionysii, in quibus multa Arian? heresi adversaria assidua lectione ante depreliendisset. Unde recte eos novitatis arguit, cum neque ab Athanasio, neque ab ullo veterum , adversus Arianos allegati essent. Citati olim a Severo Antiocheno. — Sic porro Catholici Constantinopoli argumentabantur, cum apprime scirent quid in illis libris fidei consonum esset, et quid ab ea dissentaneum appareret. lu primis vero testantur hereticos qui duas Christi naturas inficiabantur, libros illos Dionysii sibi vindicasse, quibus errorem suum propugnarent. Et certe, Severum Antiochenz aedis porvasorem hereticum, jam pridem epistolam quartam Pseudo- Dionysii ad Caium multoties laudasse comperi ex fragmento epistolze ejus tertize ad Joannem Ποριι- menum, £x τῆς πρὸς Ἰωάννην τὸν ἡγούμενον τρίτης ἐπιστολης, quod in ορ]]εοίαηοία contra Severianos manu exaralis exstat cap. 36, ubi pro unica Christo affiugenda natura hunc in modum disputat : Ἡμεῖς, χαθὼς Ίδη φθάσαντες àv ἄλλοις διὰ πλάτους γεγραφήκαμεν, τὴν φωνὴν τοῦ πανσὀφου Διονυσίου τοῦ Αρεοπαγίτου, τὴν λέγουσαν, dA ἀνδρωθέν- τος θεοῦ καινἠν τινα τὴν θεανδριχἣν ἑνέργειαν ἡμῖν πεπολι-ευµένος, µίαν ἑνοήσαμεν σύνθετον φύσιν, xal νοοῦμεν, ἑτέρως ἡμῖν, νοηθῆναι μὴ δυναµένην, ὡς πάσης ἔχουσαν δυάδος ἀπόφασιν, xat τὸν ἀνδρω- θέντα θεὸν, τὸν ταύτην χαινοπρεπῶς πεπολιτευµέ- yov, µίαν ὁμολογοῦμεν φύσιν τε xat ὑπόστασιν θεαν-- δριχἣν, ὥσπερ χαὶ τὴν µίἀν φύσιν τοῦ θεοῦ Λόγου σεσαρχωµένην. Ὁ γὰρ τῆς οἰχονομίας λόγος xatvo- τοµήσας τὰς φύσεις, συνεχαινοτόµησεν αὐταῖς xav τὰς προσηγορίας. Ἔως ἂν εἷς ἐστιν ὁ Χριστὸς, µίαν ὡς ἑνὸς αὐτοῦ τήν τε φύσιν, xal τὴν ὑπόστασιν, xal τὴν ἑνέργειαν σύνθετον, Em" ὄρους ὑγηλοτάτου, τὸ δὲ λεγόμενον, ἀναθάντες χηρύττομεν, ἀναθεματίζαντες καὶ πάντας τοὺς ἐπ᾽ αὐτοῦ μετὰ τὴν ἕνωσιν δυάδα φύσεων xai ἐνεργειῶν δογµατίζοντες * Nos quem- admodum in aliis operibus ad longum scripsimus, sapientissimi Dionysii Areopagita vocem illam, sed Dei facti viri, novam quamdam Dei virilem opera- lionem nobis gerens, unam compositam naturam in- dicare intelleximus atque intelligimus , que a nobis aliter intelligi nom possit ut que qualitatis omnis neg^tionem inferat. Quocirca Deum [actum homi- nom, qui hanc novo modo gessit, unam esse naluram, hypostasimque Deivirilem confitemur , unamque Dei Verbi naturam incarnatam. Nam dispensationis Do- minicce ralio, uli naturas iunovavit, sic ei appella- tiones novas fecit. Quandiu ergo unus est Christus, unam ejus lanquam unus, (um naturam, tum hypo- stasim, tum denique operationem compositam, supra montem, ut Scriptura loquitur, excelsum ascendentes praedicamus ; anathemati devoventes illos qui in eo post unitionem duarum naturarum aique operationem binarium numerum doceut. Πας igitur iu. ep'stola testatur lierceticus se. jam 28! alias allata Dionysii auctoritate pro una Christi nalura et operatione pugnasse. Verumenimvero Monophysitz libros illos primi omnium laudasse reperiuntur. Unde Catholici theologi, qui contra illos jam evicerant, complures alias quas sectarii isti obtendebant lucubrationes, przclaris Athanasii, Gregorii Thaumaturgi, Julii quoque et Felicis Ro- manorum pontificum nominibus insignitas, genui- nos esse Apollinarii fetus, falsi Dionysii perinde volumina eidem Apollinario attribuerunt. Hancque fuisse Hypatii Ephesini aliorumque Byzantinorum orthodoxorum sententiam superius vidimns. Du- dum vero antehac idem judicium fuerat illorum, quos Josnnes Seythopolitanus in suis in Dionysium Scholiis ab bac opinione revocare passim satagit, cum ipse persuasum haberet, nihil in illis libris occurrere, quod recte fidei contrarium esset. Joannes Scythopolitanus scholiorum in Dionysium germanus auctor. — Atqui Joannem. Seythopolitàa- num, ardentissimum Christiane doctrins saeculo quinto labente et sexto ineunte propugnatorem, melioris saltem partis Scholiorum Graecorum in Pseudo-Dionysium auctorem esse opere pretium erit ostendere: quamlibet sancto Maximo omnia nullo discrimine tribui vulgo soleant. Anastasius Bibliothecarius in epistola ad regem Carolum Cal- vum desua Areopagiticorum translatione Latina, boc etiam de Scholiis Grecisqu: una interpretatus erat, testatur : Jpsorum autem [XXXIX] scholiorum sew paratheseon, quecunque in calce sui signum vi- tifice crucis habent, a B. Maximo confessore et mo- macho inventa narrantur. Cetera. sancti. Joannis Seythopolitani antistitis esse narrantur. Nonduimn hactenus incidi in exemplar vetus Anastasianze translationis, in quo Maxini Scholia a Joannis discreta essent. Usserius vero Armachanus, in Bi- bliotheca theologica, manu exarata, cujus fragmen- tum recitat Guillelmus Cave in Joanne Mazentio (quem nescio quo stupore, quia monachorum Scytharum in Occidente causam egit, pro Joanne Seytliopolitano accepit), de Scboliis Maximi et Joan- nis hzc reliquit observanda : « Joannes Scythopo- litanus scripsit in Dionysium Areopagitam Scholia pariter ac Maximus. Verum in libris Dionysii ab anno 1569, inclusive editis, simul confusa sunt Joannis et Maximi Scholia; quie non in antiquiori- bus solum, quz Cyparissioti tempore ferebantur, editionibus fuerunt distincta, sed eliam in utroque quo usus est Morellius codice: in quorum altero ad marginem apposita sunt Joannis Scythopolitani sine nomine Scholia ; in altero vero seorsim (post absolutum textum integrum Dionysii) Maximi nomine insignita Scholia ; eo breviora, quod ab amplioribus Joannis, cum quibus ea conjunxit Morellius, separata fuerant. Porro vulgata illa Scythopolitani Scholia eadem illa ipsa sunt, qux Dionysio Alexandrino ab aliis sunt attributa. (uod ex sententia a Cyparissioto cx Dionysii Scholiis citata patet, quz in Scholiis is- tis totidem verbis reperitur. Istam vero sententiam DISSERTATIO II. 982 Scythopolitani, non Maximi esse liquet ex Y.atina versione Scholiorum Seythopolitani a Roberto episcopo Lincoluiensi facta, et in biblioiheea col- legii Corporis Christi apud Lincolnienses asservata, in qua reperitur. » Hxc Usserii accurati satis cri- tici, ex quibus certo certius fit hodieque superesse Scholia Scythopolitani in Dionysium, caque illa esse qux: S. Maximo indiscriminatim assignantur; cum perpauca et perexigua sint quorum Maximus parens fuit. Hxcque, interjectis ejusmodi vocibus, ἄλλως, εἰς τὸ αὑτό, a Morellio szpe ab aliis secerni animadverti. Quinimo in multis codicibus Regiis et Colbertinis operum sanctissimi confessoris com- mentarium ipsius, seu Scholia in quartam Dionysti epistolam ad Caium habentur, toto ccelo ab editis diversissima. Ex ipsismet Scholiis id. evincitur. — . Joonnem vero Scythopolitanum verum auctorem aliorum illorum in Dionysium Scholiorum censeri debere evincitur ex multis eorum locis, quze ipsum veluti digito monstrant. Omitto inscriptionem prologi, ut in editis jacet : Πρόλογος τοῦ ἁγίου Μαξί- µου, ἢ κατά τινας Ἰωάννου τοῦ Σχυθοπολίτου; Prologus sancti. Maximi, vel secundum quosdam Joannis Scg- thopolite, Ad ea pergo, quz hominem indicant in Palzstina ageutem, qui seculo sexto ineunte. scríi- beret ; imo quz non nisi a Joanne nostro litteris potuisse mandari videntur. In interpretatione vo- cum obseurarum Dionysii, ad vocem Πιαλείοις, observat hanc similem esse vocabulo δαφιλέοιςς quod quidem εἴρηται, inquit, ἐπὶ ποίοις ὄφεσι τοῖς χατὰ Ἱεριχὼ μάλιστα εὑρισχομένοις, ἓξ ὧν ἰατροὶ ὡς τὰ πολλὰ τὴν θηριαχὴν σχευάζουσιν * ÜUsurpatur de quodam serpentmm | genere, qui in Jericunthina regioue presertim. reperiuntur, ex quibus medici wt plurimum theriaca. conficiunt. Quiw profecto Palie- φετος incolam mihi videntur indicare, qui serpen- tes istos. consueto et communi apud Grzcos alios nomine διΦάδας non appellet, sed διφαλέους, de Pa- l:estinorum more. Sed in primis sc ea tate, inque ca regione vixisse significat, in quibus Origenista- rum hzresis invalesceret. Nam in cap. 7 lib. De eccl. hier., reccnsitis vetustioribus — hereticis, Simone Mago, Menandro, Valentino, Marcione, et Manete, de Origenianis subjungit,xal νῦν δὲ ol ἀπὸ τῶν Ὡριγένους προερχόμενοι μύθων, et nune vero qui prodeunt fabularum Origenis sectatores. Atqui sancti. Maximi ὤνο exsoleverant prorsus Origeni- ste, ex quo Origenes cum Didymo, Evagrio, aliis- que horum sociis a quinta synodo proscripti fuerant, adeo ut sxculo septimo quo Maximus floreliat, uuda eorum superesset memoria. /Etate vero Joannis Scythopolitani, eorum errores per monasteria Pa- Ixstinze grassabantur, Leontio quodam Byzantino, Joanne, Isidoro, et Nonno aucloribus : unde gra- vissimz turbz ac tumultus per eam omnem exei- tai sunt : quemadmodum — fuse narratur in Vitis SS. Euthymii, Sabe, Theodosii, et Cyriaci mona- chorum, qui pro fidei causa adversus novellos istos corum - hsereticos, et corum asseclas, labores multos diu folerarunt. Harum porro concertationum hic ex- itus fuit, ut, Justiniaui et concilii quod sub Menna habitum est, necnon quinti generalis, repetitis de- cretis, damnato cum suis sectatoribus Origene, Anastasii ducis opera tota Palestine provincia ab ea peste liberata sit. Sed manifestius adhuc Joannes Seythopolitanus " seipsum prodit, in altero in cap. 7 De calest. hier. scholio, in quo sic loquitur. Σηµείωσαι χατὰ Βασι- λειανῶν, Πτοι Νεστοριανῶν' Observa contra Basilianos sive Nestortanos, Jesum Christum, qui ea parte qua homo est, assumptus (uit, Dominum esse omnium epiritualium, et Regem glorie, etc. ltemque iu. c. 7 De eccles. hierarch. ubi sacre theologie uomine a Dionysio significari ait voccs istas, Tu es Christus Filius Dei vivi, subjungit : 9 σημειωτέον χατά τε Ἡασιλειανῶν, xaX Νεστοριανῶν, xai Παυλιανιστῶν, καὶ τῶν ὁμοίων * Quod observatione dignum est, contra Dasilianos et Nestorianos, Paulianistasque, et similes. Atqui nusquam alibi reperias Nestoria- nos appellari Dasilianos. Hzc autem appellatio ab ' alio auctore indita eis esse non potuit, preterquam 3 Joanne Scythopolitano, qui, variis scriptis a Ba- silio Cilice Antiochenz Ecclesie presbytero laces- situs, eumdem Dasilium tanquam versutissimum Nestorians impietatis propagatorem antirrheticis dissertationibus traduxerat, veluti narrat Photius iu Bibliotheca, cod. 95 et 107. Cum enim Basilius Petrum Mongum, aliosque Chalcedonensis fidei hostes se detestari profiteretur, Nestorianorum in- terim heresim astruebat ; suppresso quidem Ne- storii nomine, preltensa vero Diodori Tarsensis et Theodori Mopsuesteni, tanquam Ecclesix Patrum, auctoritate, Hz simultates Basilium inter οἱ Joannem Scythopolitanum acciderunt Anastasio imperatore [XXXIX] et Flaviano Antiochens Ecclesi: antistite. Posthac autem Joannes contra Severum Monophy- sitam, qui Antiochenam sedem expulso Flaviano occupaveral, calamum strinxit, octoque sallem vo- lumina adversus eum scripsit, quandoquidem tam in actis sext» synodi, quam in szpe laudatis col- lectaucis contra Monophysitas, cap. 13libri ejus contra Severum octavi, fragmentum sat amplum visitur. Unde Joannes Scylhopol. sinceros esse. Dionysii libros putaverit. — Joannes itaque Scythopolitanus fslsa librorum qui Dionysii Areopagitsà? nomen preferebant, inscriptione deceptus, itemque voci- bus variis et locutionibus Atticis quz in illis pas- sim occurrunt, ac multis demum binc inde ad veteris setatis et disciplina normam compositis locis, satius duxit eos pro genuinis admittere; quod eo &dentius affirmavit, ob Petri, nescio cujus, diaconi Romani testimonium, ssseverantis in Ro- mans Ecclesie scriniis longe plura asservari Bionysii opera, quam in Oriente circumferrentur : at non sino vanissimo mendacio, quandoquidem sexto ssmculo jam aífecto, Gregorius Magnus cx , DISSERTATIONES DAMASCENICE. 284 audito solo ulla exstare noverat ; cum hom. 31: in Lucam. ad. hunc. modum loqueretur : Fertur Dionysius AreopagHa, antiquus et venerabilis Pater, dicere quod ex nimirum angelorum agminibus, etc. Dicendo, fertur Dionysius Areopagtta, nobis satis annuit Romz non ita notos fuisse falsi Dionysii libros. Et sane si Romani eos omnes apud se ha- buissent, quos Areopagite esse arbitrarentur, non illos qui latebant, interire passi essent, sed in publicum emisissent. Scythopolitanus itaque illis quas dixi suwasionibus inductus, ea omnia loca quibus Monophysita nitebantur, beaignissimis iu- terpretamentis ad ssnum sensum traduxit. Catc- rum paucos e Catholicis, qui suz stalim sententiae suffragarentur, habuit ; aliis ad annum usque 535, quo Constantinopoli collatio cum Severianis habita est, ex adverso reclamantibus, spuria areopagitica esse, οἱ ab hereticis atque Apollinaristis conficta et supposita. Calferum Joannes in Palzstina οἱ Syria magni nominis aliquos sibi conciliavit, in quibus presertim fuit Ephramius Antiochenus, uti colligitur ex bis qux Photius refert, cod. 225, ex quibus constat patriarcham istum Orientis, volu- mina illa de quibus disputlamus, pro sinceris et genuinis admisisse. lline post quintam synodum, dissipatis paulatim propter favorabiles quas dixi jnterpretationes terriculamentis, qui deinceps se- euti sunt Patres, ob affectatam ab auctore doctri- na ac sensuum sublimitatem velnt attoniti, minime dubitarunt eadem tanquam germana eL orthodoxa recipere. lloc nimirum, tam Pseudo-Areopagiticis quam monumentis aliis qux speciosis perinde ti- tulis et nominibus insignita fuerant, saneti Patres sexti septimique ac sequiorum ssculorum, cum essent critic artis incuriosi, bona, ut dicitur, fide indulserunt, ubi catholicze (idei causam illis etiam libris admissis sariam tectam fore intellexerunt. Quia vero, salva semper qus sanctissimis Eccle- sim magistris debetur reverentia, ioter eruditos hodie convenit libros, qui Dionysii Areopagitae nomine inscribuntur, ab impostore quodam com- positos esse, opere pretium ine facturum cxisii- mavi, si in. borum auctorem audaciuscule inqui- rerem. XIV. Num Pseudo-Dionysius hereticus. fuerit. — Ex hisque a me dicta sunt, jam extra dubium cst pretensa areopagitica a Severo et Monophysitis faisse primum producta ad unam Christo naturain affingendam, adversus Clalcedonensem de duplici ejus natura confessionem. Catholicos vero ea stalim tanquam adulterina rejecisse, et cum multa alia testimonia, que Athanasii, Gregorii Thaumaturgi, Julii ac Felicis preclara nomina praferebant, Apol- linario bsretico reddenda esse non ita pridem comprobassent, de areopagiticis idem judicium tulisse. Cum vero Pseudo - Dionysium ab Apolli- narietarum haeresi vindieaverim , inspiciendum nihilominus superest mihi, nuro recentiorum Apol- linario Monophysitarum, sive Eutychianorum, sive 285 D:oscoritarum, sive Acephalorum ac Severiano- rum error in eis contineatur. Quod ut melius euccedat, paucis exponam quid Eutyehes, quid Diescorus, quid alii subinde dc Verbi incarnati iny sterio tenuerint. Eutychis error. — In. Actis concilii Constantino- politani, Eutyches suam de incarnatione Verbi fidem coram antistite suo Flavianoet Patribus qui conve- nerant, ex animo, invocata Trinitate, sic professus legitur : Confiteor adventum ejusin carne [actum esse ex carne. sancte Virginis, atque integre inhymana- tum esse pro nostra salste. Confessio hac, cum re- citata esset in coneiliabulo Ephesino, Dioscorus Aiexandrinus respondit : Admittimus hanc. fidem. Synodus adjecit, hanc esse Patrum fidem. F|avjano rursum in concilio suo Eutychem urgenti, utj Chr:- stum, non solum Patri consubstantialem secundum divmitatem, verum etiam Matri ac nobis secundum bumanitatem fateretur, iterum atque iterum ille reposuit. aui non. esse. Dei et. Domini coli et terre naturam edisserere, ἕως σήμερον φυσιολοχεῖν ἐμαυτῷ οὐχ ἐπιτρέπω se nunquam dixisse corpus Domini et Dei nostri esse consubstantiale nobis. Caterum se confiteri consubstaniialem nobis esse sanctam Virgi- nem, et quia ex ipsa incarnatus est Deus noster. Ad- jecit se non dicere Dei corpus esse corpus hominis, bene vero corpus humanum, οὐχ eUxov σῶμα ἀνθρώ- που τὸ τοῦ θεοῦ σῶμα: Quasi nempe Dominus proprie homo non fuerit, cum Deus esset. Tandem cum instaretur, ut Christum consubstantialem nobis, dussque in eo naturas agnosceret, protesta- tus est se unam naturam post unilionem el incar- nationem confiteri, µίαν φύσιν ὁμολογῶ, quanquam, ut ante fassus eret, incarnatam : qui? omnia Dio- scorus approbavit in sua synodo. Ex hac repetita Eutychis confessione apparet eum hactenus quidem ab Apollinarii impietate cavisse, quatenus Deum integre factum hominem pronuntiavit, neque in ea fuisse opinione, quam multi veterum ei, non nisi per consecutionem, affinxere, Christi carnem de ccelo lapsam, per Vir- ginis uterum tanquam per canalem transivisse. Quamobrem potius enum Combefisio dicendum Eu- tychem noneo sensu negasse Christum esse con- substantialem nobis humanitate, ac duas hahuisse naturas, quasi caro sive humanitas ex "Virgine procreata non sit, aut Christo defuerit, vel per mutationem [XL] sive conversionem, vel per absorp- tionem aut deperditionem ; sed ut natura divina sola proprie natura sit et dicatur, qux primas in incar- natione partes babeat, non humana, qua secundas tantum : illa, inquam, qua aliam habeat, non qux babeatur, et superioris habentis sit ; tanquam il- lius videlicet appendix, eique pene immersa. Dioscori. — Dioscorus hanc eamdem doctrinam , quam in sua synodo approbaverat, etiam post Chalcedonense concilium propugnavit. Cum enim (a) Sev. epist. ad OEcum. comit. act, x sext syn. DISSERTATIO Il. 286 Gangras relegatus esset , epistolam ad Alexandri- nos suos scripsit , ex cujus fragmento quod Nice- phorus Constantinopolitanus ad calcem Antirrhetici adversus Epiphanidem subjecit, apparet eum nullatenus ab Eutychis errore declinasse : Ei τὸ αἷμα Χριστοῦ κατὰ φύσιν θεοῦ ἐστιν, inquit, xa οὑκ ἀνθρώπου, τί διαφἑρει τοῦ αἵματος τῶν τράγων καὶ τῶν µόσχων, καὶ τῆς σποδοῦ τῆς δαµάλεως; χαὶ τοῦτο γὰρ γήϊνον xal φθαρτόν. ᾽Αλλὰ μὴ χένοιτο ἑνὸς τῶν χατὰ φύσιν φθαρτῶν λέγειν ἡμᾶς ὁμοούσιον τὸ αἷμα Χριστοῦ: Nisi Christi sanguis suapte natura Dei ac non hominis sit, quomodo nihil discrepat a sanguine hircorum εί vitulorum , et a cinere vitule ? hoc quippe terrenum et corruptibile est. Verum aver- tat Deus, ne Ghristi sanguinem ejusdem essentic seu nature esse dicamus , ac quemlibet alium qui nalura corruptibilis sit. Existimavit ergo Dioscorus, quem- admodum Eutvches, Christi sanguinem ejusque adeo carnem , abjecta humilis naturse nostra proz prietate , divina evasisse, ut alterius a czeterorum hominum sanguine et carne generis οἱ natura, et yeluti sanguis et carp Dci, facta sint, ne hominis caro el sanguis esse diceretur. Timothei Eluri.— Atqui Timotheus AElurus cjus successor, quamlibet Eutychi , quia Christum con- substantialem nobis secundum carnem οἱ humani- tatem esse negaverat , anathema dixeriL, in eum- dem tamen errorem reciderat, cum in lucubra- tione , qua Leonis Magni ad Flavianum epistolam vellicabat, pronuntiare non dubilaverit solam divinitatem esse Chrisli naturam , etsi incarnatam : φύσις γὰρ τοῦ Χριστοῦ µόνη θεότης, εἰ xai σεσάρ- χωται. Quibus verbis celebratissimum illud di- ctum, quod Cyrilus recto sensu usurpaverat , unam Dei Verbi naturam incarnatam , pessime in- terpretabatur, ac si per incarnationem humanitas tota ad deitatis naturam perlinuisset , in qua com- prehenderetur; sed sine ulla, ut interim dictitabat , permistione, vel absorptione, vel conversione. Hinc subinde contra Leonem Magnum contendc- bat humanitatem Christi omni actione propria caruisse, nec operationes alias nisi divinas per eam exsertas esse, atque adeo, qux» humanitatis operationes censebantur, πάθη passiones potius, ct meras exsecutiones, πράξεις, esse nuncupandas. Severi Antiocheni. — Ab his nullatenus dissensit Severus Antiochenus , tametsi ab Eutychis sensu plus aliis recedendo apud Theodorum Raythensem , ψευδοαληθής, q. d. Falsiverus audiat. Is, cum duas naturas perinde abnegaret (a), sed unam compo- sitam statueret , servatis utriusque proprietatibus., humanitatem transformatam docuit ad. deitatis glo- ri«m εἰ operationem, µετεστοιχείωσεν 6. Λόγος fjv fivucev ἑαυτῷ χατὰ τὴν ὑπόστασιν ἀνθρωπότητα, εἰς τὴν ἑαυτοῦ δόξαν xal ἑνέργειαν, ita ut, sive di- vina agerct , puta miracula patrando, sive humana, gradiendo , mutando locum (id quod suapte natura — 281 prorsus humanum cs! ) οὗ τὸ μὲν τῆσδε, τὸ δὲ τῆσδ: φύσεως , mon illud illius nature esset , nec. istud istius , sed unius et ejusdem, nempe divinitatis ; quia θεῖιχῶς τὰς θεοσηµείας εἰργάσατο xaX ἀνθρώ- πινα, divina ratione tum prodigia, tum liumana opera efficiebat. Πδο porro Eutychianorum, Ace- phalorum , et ceterorum Monophysitarum erronea doctrina fuit, quam sexcentis aliis illorum testi- moniis liberet awplius ostendere, nisi brcvitati stidendum esset. Catholica de incarnatione Verbi fides. — Catholi- cam vero fidem Leo Magnus ita descripsit in cele- bratissima sua ad Flavianum Constantinopolitanum epistola : Assumpta est , inquit, de matre Domini natura , non culpa : nec in Domino Jesu Christo in utero Virginis genito , quia nativitas est mirabilis , ideo nostii est natura dissimilis. Tenet sine defectu proprietatem suam utraque natura , el sicut formam servi Dei forma non adimit, ita et [ormam Dei servi forma non minuit. Agit utraque forma cum alterius communione quod proprium est, Verbo scilicet operante quod Verbi esl, et carne exsequente quod carnis est. Unum coruscat miraculis , aliud succumbit injuriis. Sicut Verbum ab aequalitate paterne glorie non re- cessit , íla caro naturam nostri generis non reliquit. Esurire , sitire , lassescere atque dormire , evidenter humanum est : sed de quinque panibus quinque millia hominum saturare , supra dorsum maris plantis non subsidentibus deambulare , et elationes fluctuum in- erepata tempestate consternere , sine ambiguitate di- vinum est. Ubi sanctissimus pontifex humanam na- turam, cum assumpta a Verbo fuit, conditionis 'suz metas non excessisse declarat, et utrique for- ma scu nature proprios actus operationesve ossi- gnat , ut nativitas ex Virgine, incessio super mare plantis non subsidentibus, aliaque id genus pro- digia , solius divinitatis effecta fuerint ; lassescere vero, esurire, sitire, comedere, et alie humilis , nostre conditionis actiones, lumanitatis. Quia nimirum, ut idem pontifex ait in epistola ad epi- scopos Palxstinz : Ea ipsa qua inseparabiliter gesta sunt, nulla permistione confundimus, sed quid cu- jusque forma sit, ex operum qualitate pensamus. Quod quidem postremum doctrinze Leonis de dua- bus Christi operationibus caput admodum displi- cuit Eutychianistis et Monophysitis aliis, impu- gnatumque in primis est a Timotheo /Eluro, ut constat ex fragmento quod apud me habeo, Apo- logi*, quam Eustathius Berytensis pro sancti pon- tificis ad Flavianum epistola adversus hunc h:e- reticum Dioscori successorem conscripsit. Quam litem Severus aliique Monophysit» ardentius sunl persecuti , ut. duarum naturarum fidem facilius labefactarent. XV. Pseudo-Dionysius humanitatem ἵπ Christo condilionem suam excessisse censet. — Modo dispi- ciamus num Pseudo-Dionysio, quem Monophy- $1t:& in medium produxerunt cum Leone Magno, au cum illis hereticis conveniat, et utrisnam coit- DiSSERTATIONES DAMASCENICEE. 289 sentanea scripserit. Capite 9, De divinis nomini- bus, excerptum affert theologicarum institutionum , quas sanctissimo nescio cui Hierotheo suo ascri- bit [XLI] (non sine apertissimo mendacio, quando verba, dictio, phrasis et loquela eumdem prorsus atque ipsummet prztensorum Areopagiticorum au- ctorem produnt ). In his porro legitur: Dominum Jesum, ὑπερφυὲς καὶ ὑπερούσιον, quod supernatu- rale et supersubstantiale est , quando factus fuit ho- πιο, servasse ; non solum quatenus nosira participavit sine alteratione et confusione , nihil ex inexplicabili sua inanitione quoad immensam plenitudinem suam perpessus : ἀλλ) ὅτι xal τὸ πάντων χαινὸν χαινότα- τον, Ev τοῖς φυσιχοῖς ἡμῶν ὑπερφυὴς fjv, xoi Ev τοῖς χατ οὐσίαν ὑπερούσιος, πάντα τὰ ἡμῶν ἐξ ἡμῶν ὑπὲρ ἡμᾶς ὑπερέχων * Sed , quod omnium novorum perquam novum est, in nostris naturalibus superna - luralis erat, et in iis que substantie sunt , supersub- stantialis , quoad omnia noslra ex nobis supra nos eximie supereminens. Ut hujus loci sensus visque percipiatur, attinet observare, vocibus ὑπερούσιος et ὑπερφυής , apud istum auctorem non significari eximium quemdam statum, qui tamen naturz creatz terminos ex toto non excedat, sed divinam omnem przcellentiam, quxàx ab omni creature substantie quantalibet perfectione infinite discre- pet. Jam vero , si Dominus Jesus supernaturalem supersubstantialernque statum suum servavil, non solum quatenus, cum Deus essel, sine sui demutatione aut confusione nostrarum rerum par- ticeps fuit, sed etiam quatenus humana nostra, seu nostre substantiz ac nature propria, super- naturali supersubstantialique ratione gessit et habuit; quid aliud restat, nisi Cliristum divine humana quaque nostra gessisse, ejusque adeo humanitatem ad divinitatis naturam pertinuisse , velut ejus appendicem ? qui quidem purus putus Monophysitarum error fuit: quemadmodum olim Apollinarii, quem Leontius Byzantinus docuisse refert, Dominum hominem fuisse supra nos, con- siimnili prorsus modo Anastasius Sinaita, pag. 267, τοῦ ᾿Οδη}οῦ, Severianum et Gaianilam suum, ceu novum Βαίαπεοίεπι, sive Porphyrium alterum, per- stringit , quod Christum assereret voluisse videri hominem supra hominem , μᾶλλον δὲ, ὥς φησιν ὁ Βατανεώτης ὁ νεαρὸς, el ὑπὲρ ἄνθρωπον ἄνθρωπος πιστευθῆναι ἡθούλετο ὁ Ἰησοῦς. Atqui Monophysitas illo Dionysii loco contra Catholicos pugnasse, Anastasius Sinaita testatur in 'ΟδηΥῷ, pag. 240, ubi reponit Dionysium hoc ipsomet locí satis ostendere se naturam huma- nam in Christo agnovisse, cum paulo ante dixerit Dominum ex Virginis sanguinibus carnem sibi compegisse. Unde infert hunc auctorem credidisse Christi corpus ejusdem nobiscum fuisse substantize et nature. At hoc etiam Monophysite Timotheo A£luro doctore confitebantur, ne przsertim a Cyrilli Magni confessione dissidere putarentur : ideoque Semieutychiani dicti sunt a Facundo Hermianensi , 289 εἰ φευδοαληθεῖς , Falsiveri, a Theodoro Raythen- si ; quia hac in parte ab Eutyche discesserant , ut nibilominus divinitatem solam proprie naturam essc Christi, etiam incarnati asseverarent ; φύσις τοῦ Χριστοῦ µόνη θεότης, εἰ xaX σεσάρχωται. Quinimo Eutyches ipse, ut antehac ostensum est , etsi Chri- stum nohis esse consubstantialem ratione humanita- tis inficiabatur, nihil sibi satis constans , integrain hümanitatem a Chrésto de Virginis carne acccptam agnoscebat : id quod de Dioscoro perzque affirmare multa suadent. Catholic: vero Ecclesiz alia do- cirina fuit : nimirum, ejus humanitatem , tametsi Dei Verbi hypostasi subsisteret, naturam nostri gencris non reliquisse, nec cjus conditionis carce- res przeetergressam esse , sed nostra prorsus simi- lem exstitisse ,preter peccatum ; uti Paulus docuit, et Leo Magnus declaravit. Deitatem esse. incarnatam. docet. llypostasim a natura non distinguit.— Verum Dionysius ille emen- titus eodem in loco Hierothei sui noinine de in- earnationc Verbi ita disserere cceperat , ut vix du- bium ullum reliquerit, quin crederet , humaaita- tem ad divinam naturam evectam csse, ad quam velut appendix spectaret : Ἡ πάντων αἰτία, inquit, παὶ ἀποπληρωτιχὴ τοῦ Ἰησοῦ θεότης, ἄῤῥητος, ἄφθεγχτος. ὑπὲρ νοῦν , ὑπὲρ ζωὴν, ὑπὲρ οὐσίαν, ὑπερφνῶς ἔχει τὸ ὑπερφυὲς, xal ὑπερουσίως τὸ ὑπερούσιον. "0θεν ἐπειδὴ χαὶ ἕως φύσεως ὑπὸ φιλ- ανθρωπίας ἐλήλυθε, xal ἀληθῶς οὐσιώθη, xal àvhp ὁ ὑτερφνῶς κχεχρηµάτιχεν, xdv τούτοις ἔχει τὸ ὑπερφυὲς xai ὑπερούσιον * Unicersorum causa , ex- pletrizque Jesu deitas, ineffabilis , inenarrabilis , suenie, vita, substantia sublimior, supernaturali modo habet, quod supra naturam sit, ac supersubstautiali , quod supra subsiantiam : unde quia ad naturam usque desenil , el vere subsiuntiala est, virque [acius csl, qui eximie Deus erat ; in his quoque habet quod. su- pernaturale εἰ supersubstantiale est. Atqui Scevcria- norum more, conira quam iuter Catholicos , post synodum praesertim Cbalcedonensem, ratum fixum- que erat , deitatem , seu naturam divinam bic mi- nime secernit ille ab hypestasi , ut eam esse incar- nalam censeat. Verum Divina natura seu deitas mequaquam incarnata est, inquit Damascenus in tractatu contra Jacobitas, n. 53, et alibi. Quinimo, si ipsamet natura divina humanam sibi intime co- pulavit, ut ejus assumptione substantiata fuerit, omnino consequitur, ex utraque unam evasisse naturam compositam ; quia unio facta esset in na- tara: quemaduodum invicte demonstrat sanctus Thomas 111 part., quist. 11, art. 2. Neque vero Dionysius ille Hierothei duntaxat sui nomine deitatem ipsam incarnatam esse professus est, sed et idem diserte pronuntiaverat, capite primo ejusdem tractatus De div. nom.: Deitas, δεύτης, inquit, Awnanissimam se prebuit , ὃτι τοῖς καθ) ἡμᾶς πρὸς ἀλήθειαν ὁλικῶς ἐν μιᾷ τῶν αὑτῆς ὑποστάσεων ἐχοινώνησεν, ἀναχαλουμένη πρὸς ἑαυ. τὴν, xal ἀνατιθεῖσα τὴν ἀνθρωπίνην ἑἐσχατιὰν, ἐξ DISSERTATIO 1I. 290 ἧς ἁῤῥήτως ὁ ἁπλοῦς Ἰησοῦς 3uvité Dr, xat παρά- τασιν εἴληφε χρονιχὴν ὁ ἁῖδιος ^ Quia nostris secun- dum veritatem integre in una. suarum hypostasium communicavit , ad. seipsam re[erens , sibique vindi- cans {ΓΚ Πάπα ΤΙ vilitatem , ex qua ine([fabili modo sim- plex Jesus compositus esl, ac lemporariam extensio- nem sempiternus admisit. lloc in loco humanitatem sic a deitate assumptam censet, ut ipsamet di- vina natura propria sibi fecerit. quz humanitatis sunt, ac non solum diviua Verbi persona ; ut, inquam , non modo divinz personz Verbi, secun- dum accuratas multue [XLI] communicationis proprietatum regulas , liumanitotis dotes ascribat, verum et ipsimet deitati. Quo dato, deitas ipsa de Virgine nata, passa, ct crucifixa erit, aliaque portenta impune proferentur, quie Eutychianis et Severianis familiarissima fuere, cum naturam ab liypostasi non distinguerent , ubi de Dei Verbi in- carnatione disputabant, quemadmodum in notis ad cap. 3 lib. i. De fide, enarratum fuit. Quin οἱ vox ista ὁ ἁπλοῦς Ἰησοῦς αυνετέθη, simplex Je- $us compositus 6st , nescio quid verz theologiz mi- nime cousentaneum sonat. Vox quippe Jesus per- sonam compositam ex deitate et humanitate signi- ficat , non simplicem ac pure divinam, quae compo- sitionem subinde admiserit. Sed de hoc iterum infra. Episiola &, ad Caium, Monophysitici erroris plena. — Epistola quarta, qux: Caio Therapeute inscribi- tur, etsi Christum vere fuisse hominein concedit, quippe cum Verbum caro factum sit, et homo Cliri- stus Jesus in. Scripturis dicatur ; attamen cuin su- pra quam hominun conditio ferat, hominem fuissc iterum docet Monophysitarum more : 'Y£p ἀνθρώ- πους, χαὶ χατὰ ἀνθρώπους ἐκ τῆς τῶν ἀνθρώπων ηὐσίας 6 ὑπερούσιος οὐσιωμένος. Pergit, aitque : Qui supra subsiantiam ezsistit, εἰς «hv οὐσίαν ἀληθῶς ἑλ- θὼν, ὑπὲρ οὐσίαν οὐσιώθη, καὶ ὑπὲρ ἄνθρωπον ἑνήργει τἀάνθρώπου. Ad substantiamvere veniens, supra quam substantia ferat, substantiaius est, el supra hominem operabatur que hominis sunt. 1d quod probat, ex ejus in utero Virginis conceptione, ei incessione super aquas : quz quidem exempla ipsissima sunt, quie Leo Magnus in epistola ad Flavianum adhibuc- rat, ut ostenderet. deitatem Christi peculiares suas operationes diviuas ab humauis distinctas exercuisse, quemadmoduimn humanitas, suas, absque utrarumque confusione aut divisione : cum alioqui Monophysitae adversus ipsum ex iisdem mirillcis operibus uni- cum operationis genus, subindeque naturam unam deitatis scilicet, in Christo fuisse inferrent. Si Chri- sius non. erat deitas (inquiunt apud Sinaitam im "'O6n yip), quomodo sputum ejusceco medicinam fecit ? quomodo lacrymae ejus Lazarum excitarunt ? Sed neque dormisse nisi semel in navi, legimus : sed ne- que in Evangelio constal eum, ut sors ferebat, bibisse. Que omnia argumento sunt, carnem Christi divinam evasisse, uec humanis proprietatibus obnoxiam (uisse. Quamobrem una lantum Christus natura esi. Quo 991 suorum sensu Severus, cap. 115 Apologia Philale- this sui, carnem pari cum Verbo virtute polluisse, aiebat, in patrandis miraculis, stzs τὸ ἰσοδυναμεῖν τῷ Λόγῳ χατὰ τὴν ἓν πάσαις θεοσηµείαις ἑνέργειαν.. At vero proprietates illas humanitatis Christo non prorsus denegabant, quz eam constituerent, et pro- pter quas homo vere diceretur. Nam, ut sanctus Maximus, epist. 2 ad Marinum, refert, qualitatum naturalium discrimen Severus in Christo agnosce- bat, qua cogitatione sola eaperentur : Ταύτην φά- σχων εἶναι ἐπὶ τῆς οἰχονομίας τῇ φύσει τὴν ὑπόστασιν, xaX ἐν τῇ ποιότητι φυσιχῇᾖ διαφοράν' [n incarnationis dispensatione, idem qase asserens hypostasim acna- turam, unaquein qualitate naturali distinctionem, κατὰ μὲν τὴν ἐπίνοιαν εἶναι φρονεῖ τῶν διαφερόντων thv ὕπαρξιν, secundum cogitationem discrepantium rerum exsisientiam agnoscit, recla vero confusionem ponit. Quia nempe proprietates humanas ad divinam naturam revocabat et. transferebat, 4ο praesertim operationes quascunque, ut caro deitatis dotibus Iimbueretur. Unde in variis ejus librorum et episto- larum locis, quz in sexta synodo recitata sunt, hu- manas ἐνεργείας 3 ἰδιότητας, actua sive proprietates, imüciabater, ceu deitatis ipsius aetiones fuerint, quascunque Christus humano more exseruigset. ' Bumanitati deitatis conditiones attribuit .—Pseudo- Dionysii sensum ab hoc Severianorum figmento nihil discrepasse confiematur magis ex his qua mox subjungit, scilicet, ea qux de humanitate Christi asseverando dicuntur, χαταφασχόµενα, vim babere eximix negatienis, ὑπεροχιχῆς ἀποφάσεως ἔχοντα * co nimirum modo, quo ipse cap.5 Myst. tkeo- fog., aliique Patres vulgo. docent, de Dco propter in- finitani natur:e ipsius sublimitatem melius ac potius . emuntiari quid nonsit, quam quid sit. Unde censet humanitatem Christi, posita quz naturz nostrz co- genita est humilitate, divin: nature factam fuisse ]nque eam transiisse, cujus inexplicabilibus dotibus et prerogativis donata fuerit, ut, quemadmodum Alurus sentiebat, sola Christi natura (uerit divini- (as, etiam incarnata, seu. carne ipsius quamlibet persistente, nec penitus absorpta. Quam quidem essertionem suam Dionysius ille 3d hune modum probat : Καὶ vàp, ἵνα συνελόντες εἴπιυμεν, οὐδὲ áv- θρωπος fiv, οὐχ ὡς μὴ ἄνθρωπος, ἀλλ᾽ ὡς ἐξ ἀνθρώ- φων ἐπέχεινα, χαὶ ὑπὲρ ἄνθρωπον ἀληθῶς ἄνθρωπος Ἱενόμενος * Ut enim (observa particulam causalem ptobandi γὰρ, enim ) «4 enim compendio dicamus, meque komo erat, nom ut prorsus mon (uerit homo, sed ui qui ex hominibus cum. essei, ab. hominibus longe distabat, vere factus supra hominem homo. Quibus verbis Apollinarii vocen! quam ante retuli, imitatur, ac Christum absolute dici hominem infi- eiatur, veluti fere quondam Eutyches corpus ejus humanum esse corpus effutierat, non corpus heminis. Dietum insuper Gregorii Theologi voluit imitari, qui orat. 40 Debaptismo, ut significaret Domini cor- pus post resurrectionem, exuta pristina crassitic, divinius quodammodo evasisse, liyperboles figura, DISSERTATIONES DAMASCENICFE. 292 rhetorumimorc, ac propterquamdam Apostoli vocem, dixerat illud jam non esse carnem, οὐχέτι μὲν aápxa οὑχ ἀσώματον δὲ ots οἶδεν αὐτὸς λόγοις, θεοειδεστέρου σώματος . Sic pretensus Areopagita humanitatem Domini, non post resurrectionem ex mortuis, sed a prima sua exsistentia ejusmodi fuisse Monoplhysi- tico errore censuit, ut deitatis dotes, superatis hu- milis natura conditionibus, induerit, et quecun- que humana viderentur, divine potius quam humane gesserit. Antehac dixi complura in ejus libris oc- currere, qux 3 Theologo mutuatus est: sed nec omnia Jacobus Billius, cap. 25 Observ. sacr., con- gessit. Compositam ex deitate et lumanitate naturam docet. — Operationem Deivirilem non recto sensu fingit ; Catholicis imposuit. — Pergit ementitus auctor, sta- limque subdit, qux magis adliuc unam Deitatis hv- wanitatisque naturam compositam astruunt, propter mista unius ac Deivirilis operationis vocem, quam Ipse omnium primus invexit. Τὸ λοιπὸν, inquit, οὐ κατὰ θεὺν «à θεῖα δράσας, οὐδὲ τὰ ἀνθρώπεια [XLI *] κατὰ ἄνθρωπον, ἀλλὰ ἀνδρωθέντος θεοῦ καινἠν τινα {ἣν θεανδριχἣν ἑνέργειαν ἡμῖν πεπολιτευµένος, Tum ex consequenii, non. divino mere divina agens, non humano humana; sed Dei (acti hominis novam quau- dum Deivirilem operationem ποδὶς gerens. Quod quidem postremum epistola membrum, licet sequio- ris evi Patrum complures post Scythopolitanum Joannem, aliique subinde theologi, qui Areopagitica pro genuinis habebant, ad sanum senaum variis jnterpretaientis transferre conati sint, ita ut jam Domine Jesu 0cavópixt; ἑνέρχεια, Deivirilis operatio, quzdam absque fidei detrimento attribuatur : nihilo- minus obvia totius periodi, maxime ubi cum iis quse przcesserunt comparatur, significantia, nihil preeter naturz unius compositz, in qua tamen potior sit, hu- manamque involvat divinitas, assertionem repree- sentet. Interdum alias accidit, ut Eeclesize doctores, omissa arte critica, speciosis anteriorum Patrum, quas libris quibusdam hereticorum prefixa fuerant nominibus decepti, locutiones aliquot, quibus aucto- rum errores - efferebantur aut insinuabantur, catholico sensu interpretati simt : unde alii dein- ceps eas tanquam recte fidei eonsentaneas sibi vindicaverint. Cujus generis fuit illa vox Apollina- rii, una Dei Verbi natura incarnata, quam cum Cy- rillus Alexandrinus reperissel in germana cjusdem hzretici confessione, que, nescio quo fato, sancti Athanasii nomine inscribebatur, nihil cunctatus ad recium catholice Ecclesie seusum traduiil, ut alii postmodum theologi cam usurpare non dubi- taverint, ceu qua naturarum duarum sine alterius peremptione perfecta unio exprimeretur. Eo faci- lius autem supposititii Dionysii de incarnatione Verbi enormia dicta, quamlibet Severianorum hz- resim spirarent,.sano sensu accipi poterant, quod Monopliysitarum, Eutyche przsertim posteriorum, si Gaianitas exceperis, confessiones, prsetet. iiícon- $onas voces vanasque subtilitates al Ecclesiz do- 293 οιεῖπα non. admodum discrepare vise sint : quod in causa feit, cur. Semieutychiani, et φευδοαληθεῖς Falsiveri appellarentur. Ez operatione Deivirili Severus compositam naturam infert. — Coterum θεανδριχῆς ἑνεργείας, Deivirilis operationis, vocabulum. quod spectat, Severus cum suis locum hunc epistole ad Caium, ut ante retuli, mire jactitavit : ex quo validissimum argumentum conficerent, ad naturam unam compositam statu- minandam, propter mistam qua hic obtruditur, divino-humanam operationen. Aliunde vero Ca- tholici in hujus nodi solatione laborantes, in va- rias tnterpretationes distracti sunt, cum, ut etiam vir pereruditus Lupus Augustinianus suggerit (a) ea omnino praescriptione uti potuissent, libros Dionysii subjectitios esse, et ab bzreticis recentis- sime productos, cum nulla eorum anterioribus sz- culis mentio facta esset. Sed accuratioris criticze regulam esse nesciebant, ut cujusvis seriptoris, ignoti prasertim, ac inulto magis ementii et im- postoris, quodcanque dictum, de quo ferendum judiciem sit, obvio nativoque quem voces offerunt scasu, non benigniori altero accipienduni esse, nisi ex apertissimis ejusdem locis aliis de genuina sinceraque ejas sententia sit certum. Prejedicium grave adtersws Pseudo-Dionysium.— Sed forsan faversbiles illas falsi Dionysii locutio- num Lransistiones seu expositiones liberet admit- tere, nisi alioqui. compertum haberemus, libros ejus ab barreticis natare onius in. Christo asserto- ribus s€ Severianis produetos primum fuisse, quibus illi suos errores tuerentur; in primis vero epistolam hanc quartam ad Caium. Quinimo buic auctori, quicunque tandemillesit, minime condornan- dum erit, quod in lucubrationibus suis, quas eo tempore commentus est, quo de una vel duabus naturis Domini;acerrime Christiani in Oriente dissi - debant, nihil usquam apposuerit aut scripserit, unde persuadere posset, Dionysium Areopagitam, cujus personam ludebat, Ecelesig catholice doctrinam temuisse ; cum se interim priscaruim Lraditionum temacem expresse fingeret. Plane, cum de Deo ac Trivitatis mysterio, aliis capitibus accuratissimam fidem, imo castigalissimam theologiam praeferat, αἱ dedita opera Niceuam, Constantinopolitanam, et Ephesinam enarrare et conürmare satagat, per- mirum esi, nihil ab eo perspicui allatum esse quo Chalcedonensis synodi de duabus Christi naturis de- linitio vindicaretur; sed in tradendo incarnati Verbi mysterio ubique czspitare : nisi proinde Eutychia- norum, aut sequiorum Monophysitarum imbutus placitis οἱ artibus instructus fuerit. Cur tandem acceplum a Catholicis Deivirilis opc - rationis vocabulum. — Ut porro vox ista, θεανδριχὴ ἑνέργεια, — Deivirilis operatio, ab errorls suspicione libera tandem evaderet, duo contulerunt : quorum 5 Joan. xiv, 40. («) Schol. in can. 6 concit. Lateran. DISSERTATIO I1 991 primum est, quod Cyrus Alexandrinis anathema- tismo 7, et. Sergius Constantinopolitanus epistola ad eumdem Cyrum, ambo Monothelitarum lizre- sis actores przcipui, ut virus suum melies infun- derent, Dionysii ipsius verba labefactare non dubi- tassent , ut quasi non eis sufficeret, auctórem istum χαινἠν τινα Osavópuchy kvépyreiav, noram quamdam Deivirilem operationem protulisse ; pro, novum quam- dam píav θεανδριχκην ἑνέργειαν, unam. Deivirilem operationem ponerent : ac si germanus iste Diony- sii contextus opinationibus suis non satis faveret. Alterum, quod Colluthus Menoplivsita Alexandri- nus, cum Theodosii patriareye sui partes defen- deret adversus Thetnistium Monophysitam alium, sed Agnoetarum parentem, qui ex isto Dionysii loco Christam alia divine egisse, ei alia humane, absque operationis unius dispendio contendebat, θεανδρικῖς ἑνεργείας Deivirilis operationis vocabu- lum non probasset, cou operationes dus eo signi- ficarentur, ejusdem loco operationem θεοπρεπῆ Dee congruentem substituisset. De quibus videsis con- cil. Lateran., act. 3. Atqui prater Colluthum nul- lus alter e Monophysitarum gregeoccurrit, qui θε. ανδριχὴν ἑνέργειαν abjeeerit. Quinimo Themiitius in libro adversus ipsuin, cujus fragmenta in eadem aciione tertia synodi Laterancmsis recitata sunt, lestatur. bealissimum summ. Severum operam in pri- inis posuisse, ut Christo Deivirilis operatio assero- retur, 86 nonu ea soluu quiae Deum deceret, θεο- πρεπῄς, utpote cum aba divine, hemane alia gessis- set : "Utt γάρ τοι καὶ ὁ µαχάριος Xevrjpo; περὶ Χρι- στοῦ λέγων, ὡς τὰ μὲν θείως, τὰ 6b ἀνθρωπίνως ὁ αὐτὸς | ΧΙ! ] ἐνήργησε, τὸ τῆς ἑνεργείας θεανδρι- xbv, οὐ µόνον μέντοι θεοπρεπὲς, ὁμοίως προῄρητο, χαταθεάσασθαι ῥᾷον. ldem sentiebant etiam Theo- dosiani, esgterique Severiani, quibus Cyrus Mono- theleta, Sergiusque, et alii hoc indulgendum cen- swerunt, unam im Christo voluntatem atque operationem θεανδρικὴν — Deivirilem dici, propter Dionysii auctoritatem. Opera mirifica Christi tribus personis divinis communia, — Sed alia mihi cxpendenda supersunt auctoris hujus loca, in quibus male sanam de una illa Domini Jesu operatione composita sententiam suam vocibus aliis iterum suggerit. Ecclesie Do- cirina. inviolabilis est, externa quzvis deitatis opera iribus personis perinde communia esse, ut qurcunque miracula Christus, etiam adhibita carne ediderit, eadem Pater et Spiritus sanctng simul et ex zquo perfecerint. Cujus hec ratie est , quod divina essentia et nalura, qua in tri- bus personis indivisim una eademque est, princi- pium sit illius unius οἱ comnunis operationis , 4 qua patrantur et eduntur. Quocirca Dominus ia Evangelio dicebat : Pater awem in me manens ipse facit opera*. Quamobrem in ejusmodi operi- 215 sancii, iu quo posthabitis qui in aliis voluminibus elim statuerat, de modo quo Spiritus sanctus pro- eedat a. Patre; eo quod nimirum esset mutuus amor utriusque (quod quidem ex Orientalium Pa- trum tbeologia [XX] noa constare, in Barensi tolioquio compererat) ipsismet Grxcorum principiis sic adhterescit, ut ex eis illud evincat quod contra Mosiros inüciabantur. Hujus operis sui hanc sum- mam esse ipsemet Anselmus docet : Constat inex- peguebili ratione Spiritum sanctum esse de. Filie sicat ez. Patre : nec tamen esse quasi de duobus di- versis, sed quasi de uno. Ez eo enim quo Pater el Filius unum sunt, id est ex Deo, est Spiritus saneius, non. ex eo unde alii sunt ab invicem. Sed quoniam Deus de quo est Spiritus sanctus, esi Pater οἱ Filius, idcirco vere dicitur esse de Patre et Filio, qni duo sunt. Atqui hoc. ipsum est, ni fallor, quod sibi concedi pestulant Grzci, ne duo principia ad- mitti videantur; scilicet ex Patre et Filio non pro- cedere Spiritum sanctum, qua duo sunt, sive qua duz sunt hypostases, sed qua unum sunl se- cuudum naturam divinam : Spirilus sanctus proce- dit de Deo, qui est Pater εἰ Filius, inquit Anselmus, sive de esseutia divina, in qua suni unum Pater et Filius, nom de eo in quo «lii sunt ab invicem. Quem- admodum lacus non est de hoc unde dieersi. sunt αὐ invicem (ons et rivus, sed de aqua in qua unum sunt, Sic exemple Graecis familiari Latinorum causam tuetur el explicat. XLI. De Petro Mediolanensi, ejusque lucubratiun- cula. — Circa annum 4115, Petrus Grosulanus (Greci Chrysolanum dicunt), qui ex Savonensi episcopo, Mediolanensis archiepiscopus renuntia- tus fuerat, non sine Sünoniacz labis suspicione, cum Mediolani quietus agere prohiberetur, pro- fectione Hierosolymitana suscepta, Constantinopo- lim venit, ubi coram Alexio Comneuo de Spiritus sancti processione disputationem babuit , imo et cum ipsomet imperatore, ut colligitur ex Nicolao Hydruntino, lib. 1 De proc. Spiritus sancti, quem Leo Allatius citat lib. «1 De consens. Occid. et Orient. Eccl., cap. 10. Ejus tractatus, qui in multis bibliethecis manu exaratus Grace exstat, ab codem Leone Allatio editus est, t. 1 Gracie ortho- ἀοχα. Alque ex titulo quem codex Reg., n. 5327, Ρικ τί, apparet adversarium Petri fuisse Joannem Phuroom, monachum montis Gani, cujus potiora , womenta Joannes Beccus patriarcha postmodum tonfutavit, orat. 1 De unione Ecclesiarum. Contra Grosul:anum calamum strinxerunt, ia primis Ni- colaus Metlionensis οἱ Eustratius Nicenus. XLII. Dialogi Anscimi Havelbergensis cum Grecis. — Pawcis post anis Anselmns "alter, episcopus Havelbergeusis, eum Constantinopoli Lotharii 1l inperatoris legatus agerct apud Joaunem. Comne- Qum, qui Alexio proxime successerat, solemne et publicum colloquium habuit de Spiritus sancti (a) Lib. n, cont. Grec. cap. 9, t. | Spicit. DISSERTATIONES DAMASCENICA. 236 processione, coram imperatore Byzantino, patriar- cha, et quotquot in urbe Regia morabantur viri eruditione conspicui. Aderant qwoque mon pauci Latini, inquit (a), inter quos fuerunt tres viri sa - pienies in utraque linqua periti el litterarum dociis- simi, Jacobus nomine, Veneticus natione , Burgundio nomine, Pisanus natione. Tertius iuter alios praci- puus Grecarum. εἰ Latinarum litterarum doctrina apud wtramque genlem clarissimus, Moyses, ltalus Nalione, ex civitate Pergamo. le ab mwniversis electus. esi ut wirinque esset fidissimus interpres. Graecorum causam (utabatur Nichites, sive Nice- tas, Nicomediensis, quem fuisse ail praecipuum inter duodecim didascalos, qui juxta morem savien- tum. Gracorum ei liberalium artium et divinarum Scripturarum studia regunt, et ceteris sapientibus tanquam omnibus pra minentes in doctrina prasunt, et ad quos omnes questiones difficillime re[eruntur, el ab eis solute deinceps sine retractatione, et pro confirmata sententia tenentur ct scribuntur. Horum διδασχάλων, seu doctorum, quorum munia elegan- ter Anselmus lic describit, mentionem habes apud Zomaram lib. xv Annal., n. 4, quique eis praüciebatur, nou solum διδάσκαλος Εὐαγγελίον, doctor Evangelii, verum εἰ διδάσκαλος οἰχουμενιχὸς doclor wniversalis , appellabatur. Nec dubium quin primum hunc locum Nicetas ille Nicomedien- sis oltineret, qui praecipuus ipagistrorum fuisse dicatur ab Anselmo. Post multa binc inde objecta et responsa absque cavil'is aut rixandi prurugine, Nechites, seu Nicetas concludit, Latinorum dogma haud absonum esse; verum non esse dicendum, Spi- ritus sanc(us procedit a. Filio, hoc est minime appo- nendum esse Symbolo, citra universalis synodi decretum. Collatione altera disputatum est de azymis3 et primatu papa, eaque exitum eumdeu nacta est. 'um Nicetas (5) scandala propter quae scissz sunt Ecclesi orta esse dixit, ez quo Caro- lus quidam rez Francorum violenter Romanorum imperium invasit, et se patricium. Romane urbis appellari fecit. Cujus tempore contra majestatem imperii monarchia divisa vel potius sciasa eat : unde non pauca scandala inter Latinos ei Grecos. orta sunt, non solum in imperialium institutionum varie- late, verum etiam in ecclesiasticarum. regularum diversitate. Mac quidem, aliaque his censimilia jamdudum causantur Graci, que hujus instituti nostri non est refellere. Anselmus porro Havelber- geneis collationes suas scripto mandavit, ad di- juendja objecta episcopi cujusdam schismatici, qui ab imperatere suo Romam ad Eugenium lll miseus fuerat. XLI. De Hugone Etheriano. — Sub ManueleJoan- nis Comneni successore, Hugo Etherianus, ipsomet principe annuente, tres libros pro dogmate Lati- norum conscripsit, in quibus przcipuos e schisma- ticis auctores copiose et erudite confutavit, puta (6) Lib. in, c. 14. Nicomenie antistitem, Nicolaum Methonensem, Nicetam Byzantium , quem Philosophum appellat, Tbeophylactum, et Photium. Bessarion in epistola ad Alexium Philantropenum, cujus fragmentum recitat Allatius lib. 11 De consensu, cap. 28, n. 5, narrat se legisse librum Nicetz illius Byzantini qui Thessalonicensis imetropolila postea fuerit, in quo se Latinorum sententiam approbare significa- ret, huc uno dempto quod voculam Filioque, quam- libet veram, Syuibolo male adjectam ceuseret : Καί- τοι ὁ Θεσσαλονίχης οὗτος τῷ Λατίνων προσέχειτᾳ, εἶναι ἐδίδαξεν, ^ Δέγματι. Τὸ γὰρ συμπέρασμα ἁἀληθὲς ἐμάχεινο δὲ, τοῦτο δὴ λεγόμενον, ὑπὲρ ὄνου σκιᾶς, ph δεῖν μηδὲ τἀληθη τῷ Συµθόλῳ προσθεῖναι. In bujus librus cum Joannes Beccus incidisset eum- que legisáel, wmwx ejurato schismate Romanam Édes partesque 3mplexus est, teste. Pachymere lib. v Hist., cap. 6, qui insuper Nicetam illum, cui Maronie cognomen erat, aevo suo in magno pretio κ. et in majore ecclesia chartophylacem nar- ; "Ov ἡ μὲν µεγάλη Ἐχκλησία àv iplo εἶχε xal αρτοφύλακα, XLIV. Laurentius Surius in Prafatiuneula ad concilium Lateranense iv, quod sub Innocentio lll celebratum est, illud ccumenicum fuisse ait: quippe in qua de negotiis religionis, de Grace et Lating Ecclesie concordia tractatum est : cui inter- fuere patriarche Constantinopolitanus εἰ Hieroso- lgmitanus, archiepiscopi tum Latini, tum Greci septuaginta, episcopi quadringenti undecim..... Nec de[were legati Greci et Romani imperatoris, regum Jerusalem, etc. Undenam istsec hauserit Carthusia- nus eruditissimus, incompertum. Adfuisse concilio Lateranensi 1v Latinorum Orientalium patriarchas, Consiantinopolitanum et Hierosolymitanum, quin etiam Antiochen6óm nonnisi propter valetudinem accedere [XXI] non potuisse, Surio, aliisque con- cessero. Tune enim ille civitates Latinis princi- pibus parebant. Nec etiam negavero episcopos Gracos diversarum regionum, quas Latini itidem subegerant, illuc convenisse. Eos vero quorum imperator, capta a nostris Byzanto, Nieeam con- cesserat, ne verisimile quidem puto: eo magis quod canon quartus hujus concilii contra Graecos conditus est, qui tunc temporis vehementius in Romanam Ecclesiam frendebant. Quapropter nul- latenus existimo, in ista synodo actum esse de processione Spiritus sancti. Sunt qui id gestum referant ad concilium Lateranense tertium, quod anno 1179, Alexandro ΙΙ pontifice celebratum fuerat, Manuele Comneno Grzxis imperante. Ve- rum boc non testantur concilii istius acta, quz nulia fere supersunt prater canones, cum quibus edita est epistola Georgii metropolitze Corcyrensis ad Nectarium monasterii Casulorum praepositum (a), in qua ipsi gratulatur, quod Roma victor e przelio b Vide Baron. ad ann. 141, n. 9. b) Ae ος Ann. Min., t. 1; Conc. gen. part. 1, DISSERTATIO I. 258 redierit. Tomo ΧΙΙ Spicilegii visitur indiculusg tre- centorum et duorum episcoporum, qui huicte synodo interfuerunt, nec Grzcorum ullus compa- ret, preter unum aut alterum de Calabria. [ου itaque duntaxat certum est Manuelem aliquando Romani pontificis benevolentiam captare tentasse, promissa Ecclesiarum unione, modo Occidentis imperium sibi restitueretur, atque Hugoni Ethe- riano coram se disputanti benigne satis favisse. "ALV. Anno 1932,Grzci erumnarum suarum perissi, quorumdam fratrum Minorum opera (5), de pangenda pace cogitaruut, et Germanus lil, pa- triarcha, Joanne Duca imperatore suo annuente, ad Gregorium nonum, necnon ad cardinales epi- stolas Nieza scripsit, quae multoties jam editze sunt. Roma Nicesm missi sunt ex fratrum Pradicato- rum ordine duo, totidemque ex Minorum, qui cum Grecis paciscerentur, habitaque Nymphas in Bi- thynia synodo (c), qui cum Byzantino Antioche- nus patriarcha interfuit, litteras ad instar profes- sioni8 (dei ad papam Graeci dedere, in quibus, quamplurimis Patrum. sententiis intextis, erro- rem suum de Spiritu sancto diserie enuntiarunt, sicque malis artibus Antiocheni, coeptum opis pro volis non cessit, Germanus, qui Romanarum par- tiuin se studiosum prastiterat, postmodum exau- cLoratus fuit, inque ejus locum Josephus ex 6ale- sii montis monacho ordinatus. Nihilominus Joannes imperator pro viribus egit, uti pax redinteyrare- tur. ld quod testantur litterze Alexandri IV, date anno 1256, ad episcopum Urbevetanuim, quem pon- tifex legatum ad Theodorum Lascarim juniorem mittebat (d) : in quibus recitat articulos ineunda pacis, quos archiepiscopi Cyzicenus et. Sardensis, et alii Calo-Joannis oratores Innocentio 1V deces- sori suo obtuleraut. Videlicet 1» Romana sedi ejus- que summo pontifici, pre ceteris patriarchalibus sedibus, summi recognitionem et professionem prin- cipatus; 3 canonicam obedientiam prefato. prede- cessori, ejusque successoribus canonice intrantibus exhibendam ; $* praerogativam - appellandi Romanam Ecclesiam, cum sacra persone ecclesiastice Greco- run a superioribus suis crediderint. se gravari ; 4” liberum recursum ad sedem Romanam in quastio- nibus, quas. inter prelatos εἰ alias ecclesiasticas personas Graecas contigerit suboriri ; 5^ obedientiam quoque in sententiis, quas Romanus pontifex sacris non adversas canonibus promulgabit ; 65 in. conciliis inswper eidem pontifici primam sedem, et. primam conscribendi vicem, cum subacriptiones | [werin [α- ciende ;'1* in. questionibus fidei, si que ibidem for- tassis emerserint, pre aliia dare sententiam, suc- que voluntatis proferre judicium, quod, dummodo evangelicis οἱ canonicis non obviet testimoniis, obe- dienter. cateri suscipient et. sequentur ; 8» in aliis wero ecclesiasticarum personarum. causis. εἰ nego- .. Λη. 1305. 4) Wadding. t. 1, p. 147; Regest. lib. n, epist. 23) ts, que in. concilits tractabuntur, sententiis quas liomani pont ficis dictabit auctoritas, dummodo sa- crorumm non. adversentur conciliorum decretis, ce- teri. acquiescent. Narrat. pontifex nuntios illos pos. tnlasse ut Constantinopolis imperatori Greco red- deretur, et patriarcha. Latinus inde anioveretur, moxque subjungit : Saxe oblationem — professionem- que pramissas, felicis recordatioris — Pinocentiss papa predecessor nostef. de fratrum suorum consi- lio nobis, tunc in. minori officio constitutis, &t per hajusinodi benignitatis assensum, tante retonciliatio- nis incremento tota [etaretur | fidelium. universitas approbavit, Addit denique, quod in rem. nostram facit : Jdem preadecessór satis absonum repstavit, quod in concilio celebrundo ille solus articulus Sym- boli Nicamme synodi, in πο de processione Spiritus sanctá Greca Ecclesia. afiqnantulum a lomana dis- sonare videtur, per pra atos nuntios a Romani pon- tificis excipiebatur judicio, adjicientes, quod. diffivi- tioni ejus in concilio Greca non acquiesceret. Ecclesia, uisi quod definitum esset per. Scripture authentice testimoni n, vcl divinem oractlum comprobaraet..... Verumtamen. ne aliquod ex. hoc reconciliationem tp- sius Ecclesie impedimentum vel obstaculum tnpedi- ret, pradecessor ipse concessit, in- concilio imminen. ti tenorem predicti Symboli adjectione qalibet, nisi [orte de muita. conniventia, quam. sicut. confidimus, re-onciliationis induce concordia, non mutari : scd in ca forma penes Grecam — Ecclesiam remanere, quam dicta. synodus promulgavit, dummodo de san- ctv Trinitatis fide Greca Ecclesia in omnibus ca- tholice consentiat cum Romana. lec quidem ambo pontifices Grzcorum votis. annuerunt. Nihilomi- nus haudquaquam foedus sancitum fuit, Constan- tinopoli imperatori Grzeco non restituta, XLVI. Graci Romane Ecclesie junguntur in conci- lio Lugdunensi .— Ea vero paulo post urberecep!a, anno 4261, cum Michael Palieologus imperator ingruentem sibi cum exercitu Carolum Sicilie re- gem extimesceret, Romanum pontificem sibi eon- ciliandum duxit, adeoque Ecclesiarem copulam pro- movendam. Quocirca, cum Gregorius X generale concilium Lugdunum convoearet, oratores illuc destinavit, quorum praecipui erant Germanus quon- dam patriarcha, Theophanes Nicenus, Joannes imperatoris frater, et Georgius Acropolita. In sy- nedo nulke de Spiritu sancto, aut alíis controver- sis capitibus disputationes habile feruntur ; quippe quod de iis sat tractatum | erat Constantinopoli a fratribus Minoribus, quos pontifex [XXH] illuc delc- gaverat. Itaque proxima post. Griecoriin legatorum adventum sessione, Germanus com suis, necnon cum przsulibus de Calabria, et Willelmo de Mor- becca Symbolum Grece cantillarunt, cum terna repetitione versiculi, qui ex Patre Filioque procedit. Quarta vero sessione paz et unio sacranjento san- cita est, lectis imperatoris multorumque Gezco- rum prmseulam liüeris;: deinde intra missarum solemnia Symbolum a Grzcis et Latinis vicissim DISSERTATIONES DAMASCENIC/E. 910 decantatuma. est, bisque versreulus, Qui ex Parre Filioque procedit, repetitus. limperatoris — litterze amplam — fidei professionem continebant : in finc autem postulabat, ut Symbolum a. Gracis, adjecta vice Filioque, immutari non juberetur, ἵνα ἡ ἡμε- τέρα Ἐκχλισία λέγη τὸ ἅγιον Σύμόολον, ὡς ἔλεγυε ποὸ τοῦ σχίσβατος, nt. Ecclesia nostra dicat Sym- bolum, inquit, pront. dicebat ente schisma, msque in hodiernum diem. Wuic concordie consensum Jose- phus patriarcha denegavit ; unde ad ordinem re- dactus est a Michaele, inque ejus. loeum Joannes Beccus eximie vir integritatis et eruditionis sub- rogztus. llic, coacta frequenti. episcoporum sy nodo, qu: Lugduni gesta. eraut. comfirmav t, ae synodicam ad Joannem XIX papam misit, in. qua dogma Latinorum percrudite et eleganter enintia- batur. Complures | Grzcorum — reconciliationem cun. Latinis obstinatius dceltestati, carceribus, plagis ct exsiliis, ac. tandem in synodo altera commitnionis piivatione multati sunt. XLVII, Audax Graculi manus in. quemdam Grc- gorii Nysseni locum.— lnterim Joannes Beccus ρᾶ- triarclia, de Ecclesiarum unione assidue sollicitus, liabito iterum de more concilio, questionem ha- luit. de quodam Gregorii Nysseni loco, qui cum Spiritus sancti ex Filio quoque £x τοῦ Yloo, exsisten- tiam ciiontiaret, a referendario Magna Ecclesize, eui Enscammatismeno nomcn erat, gladiolo corru- ptus csset, erasa praepositione ἐκ" cujus faci- noris veniam a Patribus hurillime poposcit. Ile testantur acta synodi apud. Leon, Allat. lib. ini. De cons.ms , cap. 0; ett. 1. Grac. ογΗιοά. Codicem quem. Enscammatismenus labefactarat, vetustissi- mum fuisse aiunt, οἱ ad. Xiphilinum quondam cveonomum pertinuisse. Locus Nysseni sumptus ferebatur ex ejus sermone in Orationem Dominicam, qui incipit, ὅτε προῆγεν ὁ μέγας Μωῦσῆς. cttm ma- gnus Moyses, etc. AL vero in nullo ejusdem doctoris sermone in Dominicam Orationem comparet ; imo neque in sermone qui in editis ceusetur tertius, in cujus tamen fine de Spiritus sancti deitate ct con- substantialitate disputatur. Verum tanquam a Nysseno acceptus citatur ab Hugone Etheriano, lib. 1, cap. 3. Quocirca juvat eum integrum, tàn Grzce, quam Latine recitare : "O τε γὰρ Υἱὸς Ex τοῦ Πατρὸς ἐξῆλθεν , χαθώς φπσιν ἡ lpagh, καὶ τὸ Πνεῦμα £x τοῦ Θεοῦ xai παρὰ Πατρὸς ἐχπορεύεται ἁλλ) ὥσπερ τὸ ὄνευ αἰτίας εἶναι, µόνου τοῦ Πατρὸς «ὃν, τῷ Yl. καὶ τῷ Πνεύματι ἐναρμοσθῆναι οὗ δύνα- ται, οὕτω τὸ ἔμπαλιν τὸ EZ αἰτίας εἶναι, ὅπερ ἴδιόν ἐστι τοῦ Υἱοῦ χαὶ τοῦ Πνεύματος, τῷ Πατρὶ ἐπιθεω- ρηβῆναι φύσιν οὐκ ἔχει. Κοινοῦ δὲ ὄντος τῷ Υἱῷ καὶ τῷ Πνεύματι τοῦ μὴ ἁγενήτως εἶναι, ὡς ἂν µή τις σύγχυσις περὶ τὸ ὑποχείμενον θεωρηθεί, πόλιν ἐστὶν, ἅμιχτον τὴν Ev τοῖς ἰδιώμασιν αὐτῶν διαφορὰν ἐξέωρεῖν, ὡς ἂν xal sb κοινὸν Φφυλαχθείη, xal τὸ ἴδιον μὴ συγχυθείη. 'O γὰρ μονογενῆς Yl; Ex του Πατρὸς παρὰ τῆς ἁγίας ΓραφΏς ὀνομάδεται, xat pé- χρι τούτου 6 λόγος ἵστησιν αὐτῷ τὸ ἰδίωμα. Τὸ δὲ 21 ἅγιον Πνεῦμα, xat ἓχ τοῦ Ηατρὸς λέγεται, ΚΑΙ EK TOY YIOY ΕΙΝΑΙ προσμαρτυρεῖται. « El. γάρ τιν Πνεῦμα Χριστοῦ οὐχ ἔχει, quoto, οὗτος οὐκ ἔστιν αὐτοῦ. » ()ὐκοῦν τὸ μὲν Πνεύμα, ἑχκ τοῦ Θεοῦ, καὶ Βεοῦ Πἐνεῦμά ἐστιν. Ὁ δὲ Υἱὸς Ex θεοὺ ὢν, οὐχέτι καὶ τοῦ Πνεύματος, οὔτε ἑστὶν, οὔτε λέγεται. Θὐδὰ ἀντιστρέφει ἡ σχξτιχὴ ἀχολουθία αὕτη ' Nam et. Filins. exicil a Patre, ut ait. Scriptura, et Spiri- tus ex Deo ci Patre. procedit. Sed. quemadn:o- dum eine principio esse, cum sit Patris solius, Filio ει Spiritui sancio convenire non polest ; sic contra a principio esse, quod est proprimn filii et Spiritus, im Patre considerari natura. non patitur. Jam. cum Filio et Spirüui saucto comimune sit, Κί nou inge- ndo modo exsistant.ne qua in subjecto confusio spe- c Lelr, rursus incommunicabilem in eorum proprieta- libus differenliam | invenire possumus, ul. εἰ quod CORPIUuNG δεί scrvelur, εἰ quod proprium est nou con- [*udatur Etenim naigenitus Filius ev l'aire $n Scri- piura sacra dicitur, et hacienus ejus propricta(e:n illius doctrina definit. At Spiius sanctus et ex Datre di- citur, ET EX FILIO ESSE perhibetur. « Si quis enim Spiritum | Christi mon habei, hic non. estipsius* ον igitur — Spiritus, qui ex Deo est, etiam Dei Spiritas est. At Filius, cum ex Deo sit, non jam tamen Fi- lius Spiritus aut est, aut diciiur : meque hwc relati- va comseculio convertitur. Petavius. de hoc. loco disputans, ail se ineam opinionem adductum, alre- nam ab isio esse propositionem x, scripsisseque Gregorine : Ἑὸ δὲ ἅγιον Πνεῦμα xat àx τοῦ llacphg Aévetae, καὶ τοῦ Υἱοῦ εἶναι προσμαρτυρεῖται. lta δι] consequentem orationem postulare, cum e contrario Filium dicit sie ex Patre esse, ut uon di- catur Spiritus : Ὁ δὲ Υἱὸς ix τοῦ θεοῦ οὐχέτι xal τοῦ Πνεύματος οὔτε ἐστὶνι οὔτε λέγεται. Nou. dieit ix του Πνεύματος, qued consentaneum ογαί, siqui- dem apte stripsisset Spiritam et esse ex. Deo, et esso ex Filio, Scripsit ergo Spiritum εἰ esse ex Deo, et esse Filii, ut ei respendeat ex adverso, Fi- liem et esse ex Deo, et non esse Spiritus, Subnota- re quoque mihi liceat auctorem ex Scripturw va- riis focis argumentari, in quibus Spiritus sanctas ex Patre procedere legitur, stque insuper perhibe- ter esee Spiritus Filii; nusquam muteur ex Filio esse. Quanquam, ut subjungit vit supra modum doctus, ise sermonis formula, quee Spiritum Filii uomi- n3t, idem valet atque, ez Filio, ut alibi docetur. Ad locum vero Nysseni integrum quod spectat, ex Ewtbymio, part. i Cenopl., tit. 12, certum fit. ge- puinurm eum esse, trahésaniplumque ex ea. sermo- sis in Orstionem Dominican parte, quse homilia tertia censetur, Postquam enim protulit tres hajus bomilise (X X0] { lacinias, addit et Utain : Ex eedem oratione ; Spiritus sanctus et ex Deo, et Christi Spiri- Izsest, eique dicitur; Filius antem cum ex Deo sil, non * lom. vin, 9. (a) Nic. Greg. Hist. Pachym. lib. v, cap, 24. DISSERTATIO 1. 21? Spiritus eliam est, neque. dicitur. [Hlc eniin. ordinis series non sequilur, ut ex a'quo per resolutiouem sibi vicissim | ratio respondeat, et quemadmodum Christi Spiritun | dicimns, sic eliam. ipsius Spiritus Chri- stum appellemus.. Euimvero hac in oratione se. de consulstantialitate Patris et Filit disputasse te- slatur. Myssenus, cuim subjungit : λλλά νῦν προ: αποδέδειχται ταῖς τῶν εὐσεδῶν δόξαις, αὐτὴν ἐπὶ Πατρὸς xai Υἱοῦ φύσιν εἶναι * Jam vero. demonstra- tn. est piorum — sententiis, eamdem csse in Patre ει Filio naturam, neque fieri posse, ut qua diversi sunt generis, Dei nomine appellentur........ Eandein porro Spiritum habere naturam ex operationibus os- tensum.est, etc. Id quod verum esse non. possit, nisi fragmentum — quod ante. descripsi, et alia non- nulla suppleantur, qui librarioru:m vitio. excide- runt. Sed ad propositum revertamur. ΧΙ,ΥΠΙ. Jounnis Becci exauctoratio, laudes ei cungressus cum schismaticis ; processio temporalis Spi- ritus per Filium, Monotheletarum commentum. — fla utriusque Ecclesiz qualiscunque unio usquead Mi- chaclis Palzeologi obitum perdurasse fertur. At eo de. functo, Joannes Deccus ab Andronico Michaelis filio ct successore, patriarchali solio detrusus cst ; cujus (amef egregias laudes. Nicephorus Gregoras his verbis contexit: His temporibus Magne — Ecclesie chartophylax erat Joannes Deccus, vir exce.lentis in- genii, et. doctrhnarum studiis ab ineunte. atate. insti- (ulus * preterea tantis nature donis orna(us. eral, quantis quisquam alter illius a'vi. Nam et proceritate corporis, el majestale vultus, el facundia, atque acu- mine ingenii ad omnes. res. idonci, aliisque dotibus praestabat. Qui. cum imperatoris decreto ( de pace cum Latinis ineunda ) acriter adversaretnr, imperator niliil non tentavit, tam per se, quam per alios erudi- tione couspicuos, ul legitimis rationibus eum adduce- rct ad assentiendum... Ea spe frustratus imperator, eum omneque ferme genus in teterrimos carceres con- jecit. Tum Nicephori. Blemmidw. scripta ad Beccum misit. Quibus ille perlectis, sanctorum libros, e qui- bus Dlemmidas swa collegetat, ultro postulavit. Itaque brevi tempore testimoniorum acervum collegit, que integra volumina implere possent, et qui dudum Latinis adversatus erat, mutala sententia, victoriam alio transtulit. Quumobrém patriarcha sede conscensa imperaluri unus. fuit omnia, el lingua, et manus. et velocis scribe calamus, docendo, scribendo εἰ do. gimata finiendo; cjus. certaminis adjuloribus ΜεΠῖ- niota εἰ Metochita, imperatorii cleri archidiaconis, εἰ Georgio Cyprio. [ῶς , Gregoras, necnon Pachywe- res (a), ncuter iu rem. catholicam óptime affectus : qui nec sociorum Joannis Becci, nimirum Constan - üni Melitinioze et Georgii. Metochitze, laudes omi- sere. Nicephorus quoque Blemmidas elegantiores suz alatis scriptores laudatores habuit, αἱ qui vir 213 fuerat spectatissimae pietatis et doctring, et qui delatum sibiab imperatore patriarchatum generose respuerat. Hujus nonnulla lucubrationes ad speci- men exstant, qu:e Allatius Latio donavit, ediditque t. 1 Grecie ογιιοάοσα. Aqui ex his addiscimus schismaticos ex frequentibus cum Catholicis velita- tionibus, ad has angustias redactos fuisse, ut, cum Spiritum ez Patre solo procedere contenderent, non modo eum ex Patre et Filio negarent exsistere, verum etiam ez Patre per Filium, contra familia- rem priscorum Patrum theologiam. Libere aperte- que de proposita quastione edisseram ( inquit Blem- midas epistola 1 [a]) que eru, au per Filium Spi- ritus sanctus a Patre. procedat ; an vero ex. Patre absque medio, et non per Filium. Et primum qui- dem a multis sanctis docloribus traditum — fuisse ; secundum a nemine, existimo omnes homines, qui in sacris Litteris exercitati sunt, et aequitate diriguntur, comprobaturos. Quod vero ἰπ Evangeliis vox illa inserta non sit , τοῦτο 65 τὸ πρόχειρον εἰς ἀντιλογίαν πολλοῖς, hoc plerique vulgo ad contradicendum arri- piunt. Quocirea tota hac epistola ex sanctorum synodorumque sententiis confirmat ex Paire per Filium exsistere Spiritum sauctum, atque obiter ostendit nihil differre si quis dicat ex Patre Filio- que ipsum esse, aut ex Patre per Filium. Epistola altera, quam ad Theodorum Ducam imp. dedit: Verum enimvero, inquit, Spiritus sancti processionem ex Patre per. Filium esse multo jam antea. in. con- fessis erat, et usque ad hac nostra tempora. a piis hominibus asseritur, et veluti commune dogma Eccle- sic recipitur : Καιρὺς δὲ οὐ πολὺς, ἐξ οὗ τινες ἕπα- θόν τι γε)οιότατον, 1) μᾶλλον εἰπεῖν ἀθλιώτατον * BovXopévot γὰρ bx περιουσίας ἀνελεῖν τὸ, ix τοῦ Yo, συνανεῖλον αὐτῷ xa τὸ, δι Υἱοῦ. Sed non diu est, ex quo nonnulli ridicule, seu melius dicam, miserrime affecti, dum vellent penitus ex Filio tollere, una cum eo sustulerunt εἰ per Filium; el tot tantorumque Patrum documenta , si qua eaptionis ansa dabatur, perverterunt ; sin vero nulla, ea tanquam qua cum muliie aliis non. convenirent, rejecerunt. Et ubicunque erat, ex Patre sive effundi, sive emanare Spiritum sanctum, de proceasione voces acceperunt : ubicunque vero per Filium annexum erat, effusionem ibi el emanationem, et si quid aliud simile, pro dono el munere dici contenderunt. Eodem &cnsu voces φανεροῦσθαι promicare, ἐχλάμπειν ex- plendescere, ἑκφαίνειν effulgere, interpretatos illos esse tradit in epistola priore. Dum vero in hujus interpretamenti pristinos auctores inquiro, occur- rit mihi in actis sext synodi (b) confessio Macarii Antiocheni hzretici Monothelitee, in qua de Spiri- tu sancto sic ait : Et in Spiritum sanctum ex Pa- tre procedentem, καὶ δι Υἱοῦ megnvbc , δηλαδὴ τοῖς ἀνθρώποις, et per Filium micantem, scilicet homi- (c) Lib. 1 De fide, 145; Dial. cont. Mahich. p. 492; Epist. de hymn. Tris., p. 497. DISSERTATIONES DAMASCENIC/E. 254 nibus. Quz similia sunt eorum qua legimus hodie in Expositione (idei Gregorii Thaumaturgi, uti a Grzcis adu'terata fuit. Unde collegero Monothele- tas, qui omnium primi invidiam Latinis creaveraut propter dogma de processione Spiritus sancti ex Patre et Filio, hoc sensu processionem Spiritus per Filium intellexisse, quod per Filium hominibus innotesceret. Quidni etiam ab eis falsata sit Expo- sitio Gregoriana, adjectis duabus istis vocibus, δηλαδὴ τοῖς ἀνθρώποις, scilicet hominibus, qus in prisca Rufiui translatione nunquam comparuerunt ? Quidquid id est. Tametsi Joannes Damascenus, ad quem schismatici hactenus provocarunt, multis iu locis (c) ex recepta Grsecis Patribus doctrina, Spiritum ex Patre per Filium :tcrna processione exsistere dixerit ; nihilominus quotquot a tempore Cerularii usque ad Beccum pro schismate scripse- runt, uno fere consensu nullam ex Patre per Fi- lium Spiritus [XXlVj sancti processionem astru- xerunt, przter temporalem illam manifestationen, concessionemve donorum spiritualium. Sic Michael Psellus, quem schismati Cerularii favisse diximus, primo capite theologico, Spiritum ex Patre quidem procedere ait, per Filium vero communicari et percipi ab omni re creata, δι᾽ Υἱοῦ δὲ µεταδιδόµε- vov, xal µεταλαμθανόμενον ὑπὸ πάσης χτίσεως. Sic Nicomediensis antistes Nicetas Anselmo Havel- bergensi ( d ) respondit eum a Patre per Filium proce- dere, quoniam daretur per Filium ad sanctificandam creaturam, vel, juxta alios, quia transiret a Patreper Filium ad sanctificandos homines. llugo Etherianus perinde scribit (e) Nicomediz antistitem (sive is Nicetas ille sit, sive aliquis alius ) docuisse Spiri- tum per Filium procedere idem esse ac per Filium mitti vel dari. Sic quoque Andronicus Camaterus in famosa illa Hoplotheca sua, seu Armamentario sacro, cujus maxima fuit apud Gra:cos auctoritas, Cyrilli Alexandrini in Joelem prophetam locum (f), in quo Spiritus proprius Filii, et in ipso, et ex ipso esse dicitur, bunc in sensum transferre conatus est : Ne te turbet, quod hic astruitur, ex ipso, neque illud de processione accipito, sed de missione, daliome εἰ suppedilatione. Satis enim id probaverinl explicave- rintque tot alie ejusdem sancti doctrina, quodque omnes aancti propositionem ες in Filio, loco illius per- acciperent. Scribebat Camaterus, vigle drunga- rius, seu vigiliarum prafectus, Manuele Comneno imperatore. XLIX. Conceriatio Joannis Decci et sociorum cum schismaticis. Insulsa Greg. Cyprii opinio e([ulsionem eternam a processione secernenlis. — Maque sub Joanne Becco hic erat contentionum cardo, an Spiri- tus 4 Patre per Filium substaptialiter procederet ; nec quidquam aliud inculcare Beccus satagebat (g), nisi zternam et bypostaticam Spiritus sancti per (d) Lib. n, c. 26. (e) L. ui, c. 11. (f) Apud Joan. Becc. Grec. orth. ol Pachym. lib, x1, cap. 95. 215 Filium 2 Patre productionem. ls, cum ab Andro- nieo seniore patriarclatu ejectus esset, necexsiliis, nec carceribus, nec ullis cruziatibus 4ο poenis de- terreri potuit, quin ad extremum usque spiritum hoc ipsum profiteretur. In. primis vero convocat propter quasdam cjus de Gregorio Cyprio patriar- eha exposthlationes episcoporum, et clericorum, mecnon imperii procerum coram imperatore con- versu , cujus Gregorius Constantinopolitanus et Athanasius Alexandrinus przesides erant, accersiti Beecus ejusque socii Melitiniota et Metochita, de Spiritus processione disputaverunt. Cumque prster quemdam Nysseni locum (a), quo Spiritus per illum qui contigue est ex Patre, διὰ τοῦ προσεχῶς, procedere dicitur, alterum ex Damasceno (b) protulissent, quo perimde asseritur Pater 6556 per Verbum | manife- siamtis Spiritus productor, προθολεὺς διὰ Λόγου ἐχφαντοριχοῦ Πνεύμᾶτος, hicque textus, nequidquam reclamante Georgio Moschabar magno chartophy- lace, genuinus agnitus esset, utpote in Andronici Camateri lloplotheca sacra citatus, neque de pro- cessione alia, nisi de sempiterna intelligendus ve- nirct, conventu soluto, patriarchze Gregorio data provincia est libelli condendi quo Damasceni dictum exponeretur, conciligteturque cum aliis istis ejus- dem doctoris verbis ( c), £x δὲ Υἱοῦ τὸ Πνεῦμα ο αέγομεν, ez Filio autem Spiritum non dicimus. Scri- ptus tomus ín ecclesia palam lectus fuit, quem imperator ipse, patriarcha. aliique nounulli sub- scriptionibus suis imunierunt ; multis tamen idco reclamantibus, quod in libello enuntiaretur priore :llo Damasceni loco significari Patrem esse Spi- ritus per Verbum productorem, non ut Spiritus per Verbum exsistat, sed ut per illud effulgeat : El καὶ διὰ τοῦ Ylou παρά τισι τῶν ἁγίων ἑχπορεύεσθαι τὸ ἅγιον εἴρηται, τὴν εἰς ἁῖδιον ἔχφασιν dj λέξις ἐνταῦθα οὗ την εἰς τὸ εἶναι χαθαρῶς σηµαίνειν βούλεται ΄ Licet apud sanctos quosdam per Filium Spiritus procedere affrmetur, dictio hec progressum αά effulsionein, non ad esse, proprie et pure significat. Verba h:ec tomi recitat Allatius ( d ) ex oratione v Josephi Bryennii De Trinitate, aliaque refert post Bryennium in eum- dem sensum convenientia : plura vero DBeccus in libris deobus quibus tomum confutavit. Non capie- bant igitur, inquit Pachywcres, quid (tandem esset diseruniniz inter productionem Spiritus ad exsisten- tiam, el processionem ad sempiternam e[fulgentiam; eo marime quod Ecclesia doctores divinarum persona- ram Filiiet Spiritus sancti emanationes ex Patre ἐχ- φάντεις, effulgentias plerumque appellarent. L. €regorius €yprius in. crimen. a compluribus e schismalicis vocatur ; Palamitarum haresim pra'for- matit.— Adversus Cyprii tomum Joannes Decous calamwai struxit, tantamque patriarchze schisma- co conflavit invidíam, utomnes illum in Becci &cmtentiam conspirasse arbitrarentur. Nec αἱ (a) In cpist. ad Ablab. (6) Vid. lib. 1, De fide, p. 143. b DISSERTATIO I. 216 re: quippe cum pfzter ea qu:e modo anle ci- (avi, alium sensum non reddant altera. istzee tomi verba qu:e Beccus orat. 4, recitat: 'AXAà δε” χὰοῦ φυσικῶς ὑπάρχειν, οὐμενοῦν DV Υἱοῦ. καὶ ἐξ You, τὴν ὕπαρξιν ἔχειν οἱ εἰρηχότες Πατέρες τὸ Πνευμά ἔφησαν. Sed Patres decuerunt Spiritum per Filium, etex. Filio naturaliter exsistere, non item per Filium el ex Filio exsistentiam habere. Quasi vcro per Fi- lium et ex Filio exsistere, et per Filium, et ex Filio exsistentiam habere, non idem sonent? Legatur Beccus t. 1l Grec. orthiodoz., p. 259. Alia ex eodem libello erroris plena idem Beccus carpit, in priiis: quod assereret, Μηδὲν χαινὺν εἶναι, μηδὲ τῆς τῶν Γραφῶν συνηθείας ἀλλότριον, ἐὰν τὸ πνευματιχὸν χάρισμα ἅγιον ὁμωνύμως Πνεῦμα καλῆται' xal τὴν ἑνέργείαν ἔστιν ὅτε οἰχειοῦται τὴν τοῦ ἔνεργουν- τος χλῆσιν, ὡς fj τοῦ ἡλίου καὶ λαμπάδων αὐγὴ πηλ- λάχις thv τοῦ ἡλίου * Nihil esse novi, neque a Scri- pure consuetudine alieni, ut spirituale donum Sriri- tus sanctus appelletur : quinimo actionem. aliquando nomen sibi agentis asciscere, veluti solis. splender. et. radius solis nomen sapenwmero — obtinet. Quibus. utique verbis significabat z&ernam Dei actionem qui personis tribus conimunis est, Spiritum san- ctum quandoque vocitari. ld quod subinde amplis declaravit, in opere altero quo tomum suum eon- tra Beccum defendebat, cujus fragmentum amplum reperi in Regio cod. 9955, cum hoc titulo: Γρη- opíou τοῦ Κυπρίου πρὸς Béxxow Λατινόφρονα * ὅτι $ θεία χάρις, καὶ fj ἕλλαμφις, xo ἡ ἑνέργεια συναϊδιός ἐστι τῷ 1ἱῷ, xal πηγάζεται ἓξ αὐτοῦ, καθὰ xoi ἐν Πατρὸς, χαὶ αὐτοῦ τοῦ παρχχλήτου Θεοῦ Gregorii Cy- prii in Beccum Latitorum opinionis vindicem. (Quod di-- vina gratia, effulgentiaque, et operatio, cocterna Filio sit, et ex ipso scuturiat velut XXV] etiam ex Patre et ipsomet Paracleto. lc vero nibil nisi impietatem innuunt, quam Gregorius Palamas paulo post do- cuit, nempe divinam operationem, quam θεότητά deitatem nuncupabant, revera ab ipsa Dei natura distinctam, ac Deo tribusque personis coxterunin esse. Quocirca Beccus erratum istud adversarii sui- redarguit allato eapite integro Theodori. Abucara vicesimo septimo. Cyprius Palamitis preivit. — Caterum perversaimn hanc opinionemtum primum auctore Cyprio prwla- tam fuisse disertis hisce verbis significat : At veritatis qualem seessedicit praeclarus vindex, qui noscalum- niatoreset sanctorum apostolorum conviciatores vocat, qui hac ratione res theologicas tractamus, quinam a nobis ipse compellabitur , ὁ oYxo8z xaX ἀπὸ χοιλία» νέας ἄρτι δογμάτων φωνᾶς τῇ τοῦ θεοῦ εἰσηγούμενος Ἐχχλησίᾳ, qui ez propriis suis et nunc primum c venire novellas placitorum voces in Ecclesiam Dei introdu- zit. Quo Becci testimonio evincitur, nequaquam ab ipso, dum patriarcha ageret, proscriptum fuisse Polamam ac ipsius errores, tametsi Combeflsius ο) Lib. i De fide, p. 241. d; Vindic. conc. Ephes., eap. 60. 211 noster in adnetationihus ad secundam AucLarii sui novissimi partem id aflirmaverit : quin potius Pa- lames Cyprium pr:vivisse, ejusque erraticum dogma preformasse. Quamobrem Joannes ille patriarcha , qui Gregorium Palamam primum daronavit, aut Sezepolita fuit, aut, quod verius est, Glycys, qui cirea annum 1216 Canstantinopolitanum thronum teneit, usque ad 1320. Gregorii Cyprii expositio explosa. — Becci in temum lueubratienes adversariis Gregorii animos 3ddiderunt. Horum praveipui erant Joannes Chilas metropolita Ephesius , Daniel Cyzicenus, et Theo- leptus Philadelphiensis, quibus se Muzalo magnus logetheta secium dedit. Exsiat apud Allatium, lib. τι Be consensu, cap. 2, eol. 515, Joannis Οἱ] libel- lus quem imperatori obtulit : isque in causa fuit ut Cyprius towi sui expositionem scriberet. Theoleptus patriarchae objiciebat in tomo vestigia reperiri im- pite nescio eujus doctriue Marci monachi , qui no- men προθολεύς productor amliguo perinde &ensu usurpaverai, ὃς xat αὐτὸς ὁμωνυμίσει τὴν λέξιν προ” θολεύς, inquit Pachvmeres. luterim qui a Gregorio stabant, Athanasium Alexandrinum urgcut ut Lomo subscribat. llle vero, sibi satis otii et facultatis non esae ad singulas ejus voces explorandas causatur ; eo maxime quod f;onstantinopolilanorum mores sensusque eompertos non baberet. Gregorio publi- cum colloquium exoranti, in quo mentem plauius suam explienret, annuit statim Andronicus, inox vero mutavit mentem, veritus ne idem accideret quod in altera cum DBecco concertatione, ex qua res Ecclesi* nihilo pacatiores evaserant, Verum, ne patriarcha. inauditus d&amnaretur , confessionem fldei quam ille conseripserat , in publico conventu legendam dedit, esque ab omni erroris suspicione inununis judicata esi : cui tamen sententie Ephe- sius et Cyzicenus refragati sunt : unde Gregorius pa- iriarchatu cedendum censuit, Tum imperator, eollectis iterum aynodis, tomum omnino emendandum atque exponendum decrevit : quod tamen viri ad hoc operis exsequendum selecti mon praestiterunt, em de assignando germano Da- masceni sensu inter eos non convenmiret (a). Αο consulto prorsus : nam Cyprius im Apologia sui tomi illos e suis adversariis ogregie refellit, qui Damasceuum dicenteni a Patre Spiritum per Ver-, bum produci sic interpretarentur, ae si διὰ Λόχου, per Verbum, xaV δι Υἱοῦ, per Filium idem essct ac σὺν «τῷ Λόγω, cum Verbo μετὰ τοῦ Υἱοῦ, cum Filio, εἰ ἅμα τῷ Yüp, una cum Filio. Quam quidem in - terpreiatione v, tum Patrum sententiis, tum gram- malice legibus contrariam esse pluribus ostendit et cviucil. Ex quibus omnibus eincerus lector aguo- θεοί, quam alienus Joannes noster Damascenus fuerit. a Photii et schismaticorum errore, et quam Latinorum sensui et doctrinz consentaneus. (a) Pachym. lib. n, cap. 41. DISSERTATIONES DAMASCENICE. 21g Ll. Pachymeres achismaticorum sensus improbat. — Eodem quoque modo l'achymeres ipse, quo prze- sertim auctore haec omnia retuli, uti minime pro- bavit Cyprii expositionem qua Joannis Damasceni dictum accipiebatur de productione Spiritus per Filium non ad exsistendum, sed ad. effulgendum ; ità nec illis a«sensus fuit, qui contenderent ideo Spirium Filii dici, quod naturam camdem ac Filius liabeat, vel. quod dignis ab eodem suppeditetur : Πρὸς τοὺς λέγοντας, ὅτι διὰ τοῦτο λέγεται Πνεῦμα ΥΙοῦ, διὰ τὸ ὁμοούσιον, 1j διὰ τὸ χορηγεῖσθαι ὑπ' αὖ- τοῦ τοῖς ἀξίοις. ld in opusculo ostendit, quod Leo Alatius bis edere non. dubitavit (b). Ubi subinde infert, si suppeditari Spiritum. α Filio iis qui digui sunt, non esi causa. cur ille sit εἰ dicatur. Spiritus Filii, quemadmodum et Patris, aliam hwjusce rei causam fnquirendam esse. Caeterum εἰ δεῖ τι τολμᾷν, τι διὰ τοῦ Υἱοῦ Ex Πατρὸς προοδικῶς ἐστι 15 Πνεν- pa, xai διὰ τὴν µεσιτείαν τοῦ Υἱοῦ, δι ἧς τό τε Μονογενὲς φυλάττεταί οἱ , xat τὸ Πνεῦμα του αἰτίου τοῦ Πατρὸς εἶναι οὐκ ἀπείργεται * Si quid audere li- ceat, hoc affirmari possit, quod per Filium ex Patre Spiritus progrediatur, εἰ per naturalem | Filii inter- ventum ; quo εἰ Unigeniti ratio. illi conservetur, et Spiritus a Patre tanquam a causa esse non inipedia- tur. Sic Pachy:veres communi suorum doctrinz refragari non dubitavit, quemadmodum et novo Cyprli figmento, quod tamen schismatici supinis manibus Palanma duce amplexi sunt. Lll. Tentata sub Andronico juniore reconciliatio. Palamitarum haeresis unioni infensa. Verus ejus ac primus parens, Nona synodus generalis Graccis schis- malicis.—Ab Andronici senioris imperio ad Joannis Palzologi temporanihil quod ad propositum nostrum attineat, memoratu dignum oceurrit. Narrat quidem Gregoras sub Andronico Juniore tentatam e-se re- conciliationem ab episcopis Latinis duobus qui CP. venerant, se vero Graecos suos, babita ora- tione quam recitat, deterruisse variis de causis, ac presertim quod Romani omnia sedis ου ar- bitrio finiri v&Mlent, ac Latini dialecticis cavillis nimium indulgerent, qui ad dogmata sancienda nocivi esscnt. Alia quorumdam e nostris tentà- menta omitto níhilo feliciora. Interim Orientalem Ecclesiam Palamitica lues invasit, ex quo robur novum schismati accessit, Hujus olim parens fue- rat Simeon quidem monasterii Xyloxeri praepositus, quem juniorem Theologum appellant, cujus se 80” cinm et. vindicem praebuit Nicetas ille Stethatus , quem cum Michaele Cerulario et Michacle Achri- dano schiswatis auctorem fuisse diximus. Eamdem haresim cum [XXVI] Gregorius Palamas susci- tasset, bellum quoque in Latinos cuin suis, atque in primis utroque Cabasila, Nilo et Nicolao vche- mentius indixit, ita ut hoc praserlim nomine iu (b) Lib. n De consens., p. 5137; ct t. 1 Grac. orth, p. 590. schismaticorum Synaszario lodieque celebretur. Omnes deinceps patriarchee et episcopi Graci ad Palamz deliria statuminanda concurrerunt ; ex quo praeserüm Joannes XIII, patriarcha, ea approbavit, coacta Constantigopoli synodo, cui Lazarus Hiero- solymitanus cum Alexandrini et Antiocheni legatis 2dfuiue fertur, queque idcirco nona generalis et ocuwenica apud Grecos audiit. ldem przestitit Joannis successor Callistus, ac Philotheus in. ejus locum subrogatus, qui Palamam velut avitzs &doi defensorem in sanctos retulit. Hac igitur hzeresl grassante, de unione Ecclesiarum sarcienda parum cogitabatur, quamvis imperium Byzantinum in dies collaberetur. Obstabat etiars diutinum inter Latinos dissidium, quo tres pontifices Romanam sedem sibi vindiearent. Lill. Concilium Florentinum , Ferrarim inchoa- tum. — Post Constantiense concilium, Martino V pontifice, deutriusque Ecclesie pace iterum tracta- tium est, ac sub Eugenio IV , generali synodo Fer- rariam conyocaia, Joannes imperator cum patriar- cba alisque presulibus Grecis; quorum aliqui potriarclbarum Orientis vices gererent, illuc acces- sere. Post nonnullos velitationes de purgatorio, in quibus Marcus Eugenicus metropolita Ephesius, tametsi multa adversus dogma nostrum protule- rat (&) , ultro fassus est, levi discrimine utramque Ecclesiam hac in parte dissidere ; inchoata tandem synodo, de adjecta Symbolo voce Filioque diu dis- pntatum est, affirmantibus scilicet Graecis hauc vel unicam fuisso schismatis causam. Ephesina swbse- quentiumque synodorum decreta Graci recitarunt, qu» Latini sic interpretati sunt , ut iis solummodo vetitum fuerit alleram fidem seu formulam eenseribi, quie minus consona foret Christians doetrinz , non qui eam explicatius enuntiaret. Symbolum quippe Constantinopolitanum, etsi perfectum erat quoad capita, at non quoad explanationem, propter bzre- ϱε5 quz essent emersurs : quin et illud hodie re- citari cum his vocibus , Deum de Deo. de elis, se- cundum Scripturas, quz veterum scripta non habent. Quz omnia multis exemplis confirinabant Andreas Colossensis seu Rhodius archiepiscopus, ex ordine Praedicatorum, Joannes Forojuliensis ex ordine Mi- norum, e& Julianus cardinalis, Andreas adjeetam ante sextam synodo Symbolo fuisse vorem Filioque concludebat ex epistola sancti Maximi ad Marinum, quam tamen alii uti mutilam non censerent. admit- tendam * qui& nempe in ea negaretur Filius esse Spiritus saneti causa. Julianus vetustum codieem Lstinz: interpretationis septimi eoncilii objecit , in quo Symbolum cum voce Filioque legeretur. Codi- cis vero auctoritatem Gemistus Pletho exsufilavit, quippe eun nanquam Remoani afürmassent addita- mento favisse ecptimam synodum. Alia urgentissi- ma cardinalis erudite ei copiose dixit, quo canonis a) Syrop. lTist. conc. Flor., sect. 5, cap. 15. Jj list. c. 52 € De isto cantico vide Niceph. Call. lib. xvii. DISSERTATIO 1. Kphesini sensum liquido exponerent. Nihil tamen confectum esi , ita ut ambse partes vietorias sibi arrogarent. lic minime pratermittondam pute Marei Ephesini vocem, qui ia actis Grecis Floren- tini comcilii legitur, recitaturque a Michaele Daca (0) in hunc modum : ᾽Απαλείφατε αὐτὴν ἐκ τῆς ὀμολοχίας τῆς αἰστεως, xat ὅπου ἂν βούλησθε νιθέσθω, καὶ δέσθω ἓν ταῖς Ἐχχλησίαις, ὡς καὶ váA- λοτε τὸ (c), « Ὁ μονογενῆς Λόγος θεοῦ ἀθάνατος ὑπάρχων.» Expungite dictionem hanc ez fidei Sym- bolo et ubicunque libuerit, apponater, cantelurque in ecclesiis, sicut et hoc aliud canticum , « Unigenitus Filius, Verbum Dei, immortale exeistena, » Εἶδε Nondum cogitarat Ephesius vocem Filioque, wth posthac ausus est, blasphemia et hzeresis insimaus lave. Post collationes tredecim, Latini tandem ob- tinuerunt, ut dimissis de additamento eoncertationie bus, de significatione vocis, seu de ipsomet dogmate tractaretur : iia tamen ut si opus foret, hoc caput revocaretur ad examen. | LIV. Marcus Ephesius cum provinciali disputat. -— Trapslato itaque Florentiam eouncilio, de processione Spiritus sancti statim egerunt. Disputationem auspi- catus est Joannes de Monte Nigro, provincialis provin4 ci» Lombardiz ordinis Predicatorum ; atque explica- to ab Ephesio verbi procederegenuino sensu, Joannes allegavit Epiphanii locum(d) quo Spiritusa Paire οὗ Filio ease dicitur. Negavit Ephesius perinde e$se, ae« ᾿ cipere Spiritum a Patré et Filio ut sitet exsistat, at- quo a Patre et Filio esse : quim etsi Spiritus dicatur esse a Patre et Filio, non tamen ex bypostasibus sive subsistentiis Patris et Filii. Quasi vero Patris nomiue persona Patris, οἱ Filii nomine persona Filiinon inii- centur : quamvis, ut docet Anselmus, Spiritus sanciue a Patre et Filio non progrediatur, qua duc personas sunt, sed qua unum subetantia sunt. Sessione 20 , provincialis testimonium istud Basilii objecit ex libe iu Contra Eunomium : Cur enim necesse sit, si di- guitate et ordine tertius est Spirius , teriium quoqua παίμγα ipsum 6556? Αξιώματι μὲν Ὑὰρ δεύτερον τοῦ Υἱεῦ, παρ αὐτοῦ τν εἶναι ἔχον, xal παρ᾽ αὐτοῦ λαμδάνον xal ἀναγγέλλον ἡμῖν, xai ὅλως £& αἰτίας ἐχείνης ἐξημμένον παραδίδωσιν ὁ τῆς εὐσεθείας λό- voc" Nam dignitate esse secundum a Filio, cum ha« beat esse. ab ipso, atque ab ipso accipiat, et aRnuntiet nobis , atque omnino ab illa causa dependeat , sermo pielatia tradit, Ephesius codicem ex quo locus ista excerptus erat, depravatum conteudit, ut. et aliog quatuor, quos Constantinopoli exstare noverat, ie quibus hzc eadem verba legcsentur. llis porro mille alios antiqui&ate spectabiles odvereari aiebwd , qui nequaquam baberent : Spiritum aceipere a. Fie lio ut exsistat, e ex cotanquam ez eausa pendere, Quocirca Josephus Methonensis Marco exprobrat, quod qiasvis Patrum sententias auctoritalesve qua. Latinis faverent, perinde aut corruptas, aw confi» ^ Hist., c. 18, οἱ Horolog. Grac. p. 182. (d) lu. Ancorato. etas esse, non sine conviciis, effutiret. Ceterum Ba- silii locus, ut a Joanne citatus fuit , non legitur in editis, nec Combelisius codicem ullum indicat, in quo habeatur velut in Florentino concilio citatus fuit. Verum llugo Etherianus (a) ante trecentos cir- citer annos hunc eumdem Basilii locum Constanti- mopoli Gracis objecerat. Joannes Beccus in qui. busdam codicibus eum repererat integrum (5) , iu monaulhs abrasum. Εὔρηνται γάρ τινες βίδλοι, ἐξ ὧν διαγἐγρακίαι τὸ παρ αὐτοῦ τὸ εἶναι ἔχον, x. 5. k. Codex ille quém Joannes de Monte Nigro prae manibus habebat, ante sexcentos annos , adeoque ante Cerularianum schisma, fuisse exaratus dice- betur. Alterum ejusdem ztatis [XXVII] a Latinis citatum acia synodi testantur, Manuel quoque Ca- . lecas (c), dudum ante Florentinam synodum eum- dem locum Basilio perinde vindicarat, auctoritate vetustissimorum codicum, quos ante schisma scriptos eese nullus posset ambigere; quorum nonnulli oblit- terati cernerentur; [erro contra acripturam adhibito ab iis, qui dictum hoc doctoris, ceu spurium rejice- rent. inter multa que hic auctor subjungit, ut evincat genuinam esse lectionem quam vetusti. illi codices preferebant, hoc mihi urgentissimum vi- sum fuit. Si ex Patre solo Spiritum esse Basilius eredidisset, quid prohibebat dicere, quia sicut Fi- lius ordine et dignitate secundus est a Patre, quo- nia ab eo habet esse : ita et sanctus Spiritus or- dine et dignitate secundus itidem a Patre est ? lloc enim przstituto , efficacissime concludere poterat adversus Eunomium , Spiritum non esse facturam Filii, quia Filius nihil ad ejus exsistentiam conferret. LV. Quantum vero schismaticorum caus: in- eemmodaret ille, de quo nunc agimus , Basilii lecus , haud vane colliget quis ex facinore mini- stri cujusdam archiepiscopi Nicomediensis , quod Josephus Methonensis refert in responsione ad libellum Marci Ephesii : Quando misistis , inquit, Nicomediensis praesulis minisirum, ut. afferrel co- dicem S. Basilii , in quo dictum illud habetur, τίς yàp ἀνάγχη; xal τὰ ἑξῆς, Cur enim necesse est, etc. llle vero , sive malitia sua permotus, sive etiam a vobis admonitus, volut occulere veritatem , atque accepto codice venit ad (eneatram , cogitans dictum iind ebradere, signatoque folio, in quo sententia habebatur, cultellum quarebat, quo illam eraderet. A vero Spiritus veritatis nom permisit id fieri , me serias exetiugueretur.. Excitat ergo (antem auram per quam (actum. est, ut. folio in quo dicium in- érat , metato , aliud se offerret. llle (estinans aliud expuntit pro alio. Deinde celeri gressu. reversus ad agnodum , audacter ibat ad convincendos Latinos. Ut vero. Pater ejus. librum aperuit, et integram sententiam vidit , torse in minietrum intuens , rem commonsirabat. At ille tremebundus clamavit : « Ha mihi, Domine, prosit tua benedictio , derasi — illam. Quomodo autem. rursus integra sit ignoro. » Ito cum mn Lib. ii, c. 13. b: Becc. org. 1, de unione. Eccl., et lib. ιι ad DISSERTATIONES DAMASCENICE. 252 intenta esset sententia, con[msi recessistis : et Jam mon te pudet dicere, Latinorum dogma abs te de- monstratum esse absurdum ? LVi. Post multas hinc inde concertationes co tandem ventum est , ut provincialis declarationem cjusmodi pronuntiaret : Nos sequimur apostolicam sedem , unam novimus causam Filii εἰ Spiritus sancti, Patrem.... Idcirco Romana Ecclesia non credit duo principia, vel duas causas, sed unum principium etl unam causam. Eos vero qui asserunt duo principia, et duas causas, anathematizamus. Hoc Joannis dictum Gracis admodum placuit, atque , imperatore ita postulante, scripto aflirima- vit, hanc esse suam fidem, unam esse Filii et Spiritus sancti causam , Patrem. "lum petierunt , ut epistolam sancti Maximi ad Marinum nostri admitterent, in qua non modo affirmatur snam esse Filii et Spiritus sancti causam, Patrem scilicet, verum eliam additur, mon quod (Romani) Filium Spiritus sancti causam faciant. Latini vero Maxinr verba sic interpretanda censuerunt : Neque ipsi dicimus Filium primordialem Spiritus causam : wnam quippe asserimus Filii et Spiritus causam , Patrem , illius quidem secundum generationem , hu- jus vero secundum processionem : sed ut communio- nem identitatemque essentiee nos quoque significemus, el Spiritum sanctum procedere per Filium asseri- mus , et inseparabilem esse ab hypostasibus substax- tiam. aperte fateamur. Deinde convenientibus ite- rum Grzcis et Latinis , illi propter confessionem Tharasii , in qua dicitur Spiritusez Patre per Filium procedere, contendebant ut nostri. iisdem verbis fidem suam enuntiarent. A! Latini beue exposue- runt illud, per, sicut volebant , inquit Grecus ac- torum synodi scriptor, dicentes : Voz ista , διὰ, per. esine diversa ab &x, ex, annon? lespondent. Greci : Diversa est. Dicunt Latini : Siergo alia est. actio prepositionis, ex, et. alia actio pra positionis , per, erunt juxia responsionem due actiones, aliera Patris altera Filii : at hoc inconveniens est; verum — pre- positionem per uulla ratione admittimus, timentes neper canalem οἱ perinstrumeniwm | dicatur. Quo- circa Latini sententiam suam , duobus in scriptis tradiderunt, quae a Graecis rejecta sunt, co quod in utroque Filius esse Spiritus sancli causa enun- tiaretur. Tum vicissim Graeci schedulam exhi- buere in qua dicebant Filium emittere. Spiritum sanctum, et exse acaturientem e(fundere ; Spiritum & Filio emitti, proftuere, effundi. Sic strictim swnmam formulze eorum refert Graecus scripter actorum eynodi, additque banc admissam a Latinis non fuisse: quoniam. ipsis minime compertum erat, quo sensu Spiritus effundi, scalwrire, emitti, pro- fiere affirmaretur. Audimus enim , inquit Julianus cardinalis, hec sccunde cujusdam et temporalis esse processionis : mos aulem dicimus sanctos Patres unam tantum asserere processionem in productione Theod. (c) Lib. 1 coni, Grec. 253 Spiritus sancti. Hanc. autem. effusionem ez. Filio esse non secundam. Verum libet potius integram ipsam Grecorum formulam transcribere , uti re- fertur a Syropulo , sect. 8, a quo insuper addisci- mus ejus auctorem fuisse doctorem Georgium Scholarium, de quo suus erit dicendi locus. Quo- niam nos Graci antehac arbitrabamur Latinos affir- ware Spiritum sanclum a Patre εἰ a Filio proce- dere ianquam a duobus principiis aut. spiramemis duobus , el preterea non af&rmare Patrem esse prin- cipium et fontem totius deitatis, Filii nempe et Spi- ritus sancli; proplerea nos et ab additamento, seu & rocula quam Symbolo explicationis causa adjiciunt , pariter et ab. eorum communione cavimus, Nunc auiem in hanc sacram et ocumenicam synodum congregati, singulari Dei gralia, wt sancta. inter mos unio procurelur, post multas hac illac ventilatas quesiiones , et disputationes, pyroductaque in medium quam plurima tesiimonia, e sacris Literis simul et e sanctis Ecclesie doctoribus : nos quidem Latini pro- fitemur, id quod nos dicimus, Spiritum a Patre ei Filio procedere , non eo sensu dicere , quasi aut Pa- trem excludamus, quominus sil principium et (ous totius Deitatis Filii εἰ Spiritus sancti, aut quasi credamus illud , Spiritum sanctum ex Filio proce- dere ; non accepisse Filium a Patre : aul quasi duo principia, aut duas productiones Spiritus sancti erxhibesmus : sed confitemur Spiritum sanctum a Patre. et Filio tanquam ab. wno principio , ei uua (XX Vili]singulari productione,ab eterno profluxisse : similiter et nos Graci asserimus Spiritum sanctum a Patre procedere , proprium autem esse. Filii εἰ ob illo promanare , et ab utroque , scilicet a Patre per Filinm, secundum substantiam profundi profitebamur et credcbamus. Et nunc in mutuam unionem coalesci- mus , et charitate divina conjungimus. Quin el hoc ut specimen damus invicem proprie fidei et con[es- sionis , el ui nemo ab alterutrius communione absli- mere in postremum debeat dijudicamus ο sed rursum mutuo psciscimur εἰ unum sensum. amplectimur, aique in «nam Ecclesiam Dei favente gratia, omnes redintegramur. Formula lic scholarii , patriarchae et majori Grecorum parti arridebat , atque in pri- mis Bessarioni οἱ Isidoro Ruthenorum metropo- liti , nonnullis tamen refragantibus. Quz porro im ea nostri carpserint, Syropulus ex ipsorum scripto recitat. 1* Quzrebant an ulterius ab addi- tamentc , seu explicatione refugere deberent , cum pro comperto haberent Latinos principia duo non profiteri. $* An veram esse crederent fidem Lati- noram , et in. ean desiderarent fedus pangere. 3 An Spiritum a Patre solo procedere profiteren- tur, et non perinde a Filio. 4* An dicendo Spiri- tm esse proprium Filii, nudam consubstantiali- tatem amborum intelligerent : an eum a Filio eque ac a Patre ziernum esse trahere, 5* ΑΠ dicendo ab eo scaturire, illud, ab eo, ad Patrem , an ad Filium referretur. 6* Si ad Filium, utrum scatu- (e) Sytop. sect. 9, c. 11. DISSERTATIO I. 251 rire ab seterno secundum substantiam et personam intelligerent , uec ne. 7* Quid verbum scaturire siguificarent , an substantiam divinam et subsi- stentiam personalem a Filio trahere : an idem quod procedere , vel aliquo sensu differat , οἱ in. quo- nam sensu. 8* An dicendo Spiritum ab utroque, nempe a Patre per Filium, substantialiter etiam ei sterne hoc intelligerent..99 Quid sibi vellet illud, substantialiter ab uttoque profundi : an habere ct sumere substantialiter ab utroque: an differant, et in quo sensu differant profundi, et, procedere. 40» An absolute et sine commeniario vera sit hsec propositio : Spiritus sanctus procedit ac profun- ditur zternum a Patre et Filio, sine hac decla- ratione, a Patre per Filium. An, per, significaret Filium esse Spiritus sancti causam et principium: 12» An dicendo , unimur, Latinorum doctrinam et confessionem amplecterentur. Isthzc dubia Grecis admodum displicuere, atque, ut opinor, in cansa fuere ut Georgius Scholarius, qui promovendse unioni naviter operam hactenus posuerat, reiror- sum paulatim abierit, et an'equam utriusque Ec- clesiz€ coucordja sanciretur, Venetias cum Deme- trio despota imperatoris fratre et Gemisto Phle- thone decesserit, quemadmodum narratur a Sy: ropulo (a). Sed non infestiorem alium Florentinz pacis adversarium Ecclesia posthac experta est. LVII. Mussantibus ob Latinorum responsionem Grzcis, eaque Patrum voces reprobatas causanti- bus, cum nihil couficeretur, nostri tandem obti- nuerunt, Occidentalium doctorum sententias οἳ dicta maturius expendi ; quod ubi praestitum fuit, patriarcha, qui averso antehac auimo (uerat a dogmate Latinorum , coacto suorum coetu suffra- gium hoc in scriptis dedit, quod Syropulus re-. fert (b) : Ἐπειδὴ Ἱχούσαμεν τὰ ῥητὰ τῶν ἁγίων Πατέρων τῶν ᾿Ανατολιχῶν , xaY Δυτιχῶν, τὰ μὲν λέγοντα, ὡς ἐχπορεύεται τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον ἐχ τοῦ Πατρὸς xal τοῦ Υἱοῦ, τὰ δὲ ix Πατρὸς δι Υἱοῦ, εἰ χαὶ ἔστι τὸ, διὰ τοῦ YloU, ταντὸν τῷ, éx τοῦ Yiou, καὶ τὸ, ἐκ τοῦ Υἱοῦ, ταυτὸν τῷ διὰ τοῦ Υἱοῦ,. ὅμως ἡμεϊῖς τὸ, ἐκ τοῦ Υἱοῦνάφέντες λέγομεν, ὅτι τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον ἑχπορεύεται ix. τοῦ Πατρὸς διὰ τοῦ Υἱοῦ ἁϊδίως καὶ οὐσιωδῶς, ὡς ἀπὺ μιᾶς ἀρχῆς xo αἰτίας ' τῆς, διὰ, ἔνταυθα σημαινούσης αἰτίαν ἐπὶ τῆς τοῦ ἁγίου Πνεύματος ἐχπορεύσεως ᾽ Quan- doquidem dicta audivimus SS. Patrum Ecclesie tam Orientalis quam Occidentalis quorum hi Spiritum san- ctum a Paire εἰ Filio procedere asseverant, illi a Ρα! per Filium : quanquam idem est, a Filio, quod, per Filium; e? per Filium; quod, ex Filio : nos !a- men dimissa voce hac , ex Filio, profitemur Spiri- tum sanclum procedere a Patre per Filium, ab ater- nitgte et secundum substantiam tanquam. ab. uno principio et causa , prepositione, per, illic causam significante in. processione Spiritus sancti. l'atriar- chi? assensi sunt praesules alii, preter quinque, in quibus erat Ephesius. Tum subinde imperator (0) Sect. 9, cap. 9. 255 sermoncm ad omnes habuit de unione, ea tamen conditione, et lege, ut a Latinis sui non cogeren- tur addilamentum Symbolo apponere : "Y xoxstpévou κοῦ µήτε ἀναγχάσαι ἡμᾶς τοὺς Λατίνους προσθεῖναι ἐν τῷ ἱερῷ Συμθδόλῳ ἡμῶν vh» προσθήχην αὐτῶν, nec Ecclesie sue ritus immutare. Narrat Syropulus, qua sibi patriarcha dixerit, ut sc ad suscriben- dum unioni pelliceret ; scilicet genuina esse Occi- dentalium Patrum scripta : ee legisse Athanaeium idem a(firmantem; Cyrillum item variis in locis ; Epiphanium quoque, cujus expresse adeo voces essent , ul Juseph , monachus οἱ didascalus (Sive doctor) , ingenue eliquamdo (assus esset , habere se quid ad aliorum Potrum loca responderet ; ad Epi- phanii vero, nihil, εἰς αὐτὸν δὲ νὸν ἅγιωών µου οὐχ ἔχω τι εἰπεῖν ' ila ut qualibet Patris illius sen- tentie nou astipulareiur, consentaneum. tamen esset que ille doceret sequi. Interim vero patriarcha, dum duoruu tLriumve episcoporum assensionem obünore studet et exspectat, senio tandem con- fectus. moritur, relicta schedu!a, qua significa- bst, οἱ dejerabat, se omnia sentire, qua sentit et docet catholica et apostolica Ecclesia Domini nostri Jesu Cn isti , sentoris Roma : Πάντα οὖν &ttva νοεῖ καὶ ἄτινα δογµατίζει ἡ καθολικὴ καὶ ἁἀπτστολικὴ Ἐκκχλησία τοῦ Κυρίου ἡμῶν 3nso$ Χριστοῦ τῆς πρεσθυτέρας Ῥώμης, xal αὐτὸς ἐγὼ νοῦ xat ἐπὶ εώτοις µε αυμπειθόµενον ἀφιερύνω. Post ejus οὐ- Hum oinnes demum de clero unioni consenserunt, preter unum Ephesium , qui. Latinorum Patrum auctoritates a nostris corruptas οἱ falsatas affir- msret , Grecorum vero, qua per Filium Spiritum swuctum precedere efferrent , ita interpretandas deceret , ac si , per Filium, idem esset atque tna cw Filio, et veluti Filius , licet una generatione, [XXIX] τουτέστι (μετὰ τοῦ Υἱοῦ, καὶ ὡς ὁ Υἱὸς, εἰ xa οὗ γεννητῶς, necnon quia per Filium ε[ιίφεί, donaturque hominibus. Quemadmodum etiam ipsc rursum declaravit in confessioue sux qualiscun- que fidei, quam contra synodum cdidit. Quasi vero grammaticis ullis unquam aoditum sit , prz- positionem διὰ, per, si componatur cum patrio casu, idem aliquando sonare quod μετὰ, cum. Quinimo omnes agnoscunt ea significari idem quod Latinis per, ex , inter, atque adeo vel causam vel medium exprinii. Διὰ, ὅτε συντάσσεται τῇ γενικῇ, inquit Pha- vorinus, μεσιτεύοντός ἐστι. Quaptopter Damasce nus, cap. 43, lib. 1 De fide orth., postquam ex Basilio dixit. Spiritum esse. imaginem Filii , veluti Filius , Patris (quo. nempe docemur Spiritum ex Filio derivari) mox subjungit : Deus est Spiritus sanctus, δι Υἱοῦ τῷ Πατρὶ συναπτόµενον, qui per Filium Patri connectitur. Id quod ante illum Basi- lius magnus pronuntiarat (a). Unus autem Spiritus sanctius, δι Evb; Yloo τῷ iW Πατρὶ συναπτόµε- voy, qui per unum Filium wni Patri connectitur. FA rursum : Ἡ quotxh ἀγαθότης , καὶ ὁ χατὰ φύσιν (a1 De Spir. sancto, c. 18. DISSERTATIONES DAMASCENIC.E. 956 ἁγιασμὸς , xai τὸ βασιλικὺν ἀξίωμα, ἐκ Πατρὸς διὰ τοῦ Μονογενοῦς ἐπὶ τὸ Πνεῦμα διήχει’ Bonitas, sanctitasque naturalis, οί regia dignitas ex. atre per Filiwm εἰ Spiritum pertransit, Qux profecto omnia, velint nolint schismatici, nounullam, cum mediani , tum caus: principiive rationem iui utunt, ut Spiritum sauctum Filiua cum Patre prio- cipio una producat et emittat. Nec oboli 2stimarn- dum est quod subjungit Marcus , secundum Dama- scenum Spiritum csse Filii comiten cup mapopap- τεῖν. Nam hoc verbe nihil alfüd significatur, nisi Filium, nec tempore, nec natura esse Spiritu an- terlorem. Quo sensu Basilius negat Spiritum san- ctum ὑπαριθμεῖσθαι subnumerari Filio. Non minus insulsum est id quod in predicto illo libello suo suggerebat Ephesius, Spiritum aliam velatiouem ad Filium non habere, nisi quatenus cum | Filio innotescit : 09x ἄρα σχέἐσιν ἑτέραν πρὸς Υἱὸν ἔχει τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιων, Ἡ τὸ μετ αὐτοῦ Ὑνωρίζε- ὅθαι. Nam relativa simul cognosci , relationis pro- prietas solum est, non ipsa relatio, quie aliud fundamentum habet. Üude ut simul cognoscantur, oportet ut unum ex alio originem habeat : Grego- rio Nysscno docente, personas divinas ad se tuu- tuo. referri οἱ distingui, χατὰ τὸ αἴτιον χαὶ τὸ αἱτιατόν. LVIHf. Definitio synodi Florentine. — Synodus itaque, finitis controversiis, de processione Spiri- tis sancti hoc decretum dedit : Definimus Spiritum sanclum ex Patre et Filio aternaliler esse, et essen- liam suam suunique esse subsistens. habere ex l'atrc simul εἰ Filio, et ex utroque eternaliter tiuquam &b uno principio el una spiratione procedere : decla- rantes, quod id quod sancti doctores et Patres di- cunt, ex Paire per Filium procedere Spiritum san- cium, ad hanc. intelligentiam | tendit, ut. per. hec significetur, Filium quoque esse, secuidum Grecos quidem causam, secundum | Latinos vero principium subsistentie Spiritus sancti, sicul. οἱ Patrem. Ft quonium omnia. que Patris sunt, Pater ipse lilio suo unigenito gigneudo dedit prater esse. Patrem, hoc ipsum quod Spiritus sanctus procctiit ex lilio ipse Filius wternaliter habet, a quo etiam «ternali- ter genitus. est. Definumus — insuper. explicationem verborum | illorum Filioque, veritatis declaraud«c gratia, et imminente. (unc necessuate, licite οί ratio. nabiliter Symbolo [(uisse appositam. ls fuit Floren- tinz synodi exitus, cujus delinitionibus utiuam Graci stelissent. Verum artibus suasienibusque Marci presertim Ephesii factum est (5), ut. non nodo Byzantinum vulgus, sed et tres Orientalium sedium patriarche sancita unioni repugnariul, dato synodap decreto, quo Metrophaneim Josephi Counstantiuopolitani, qui Florenti: diem obierat, successorem, pacis et. icti foederis observantissi- mum, et Floreutinos Patres diris. devoveruut, at- quc imperatorem acerbe perstrinxerumt. Quam- (^) Apud. Allat. lib. in, Dc consensu, c. 4. 957 DISSERTATIO I. 958 obrem Eugenius papa viros qmosdam Byzantium ad Grecos misit, inquit. Laonicus. Chalcocondvlas, lib. vi, ut eum his in colloquitim renircnt, qui sgno- dum el concordiam in lialia [actam non admitte- bani, Nam Marcus Ephesi episcopus, et Scholorius Grercorum doctissimus, nequidem ab initio Eatino- ru: dogmaii consentire voluerunt. Ubi ad collo- quium rentum est, Romani nihil efficere poluerunt, ac, re infecta, domum reversé sunt, Superest hodie Genrgii Scholarii liber: De processione Spiritus san- cti, in quo momenta emnia tractat, de quibus per dies quindecim, ut. ipse ait, μετὰ διαλέξεις πέντε xai δέχα, in palatio disputarat cum apostolico nuntio, episeopo Cortonensi, et quodam theologis magistro coram imperatore Joanne, Theodoro despota, patriarcha Gregorio (qui —Metrophant suecesserat) cardinale item, aliisque cum 6G:2cis, ium Latinis : cum nempe ipse tunc temporis esset, χαθολιχὸς σεχρετάριος νοῦ βασιλέως, ab tmniversis secreiis, seu secrelarius wwiversalis imperatoris, et καθολιχὸς χριτῆς τῶν Ῥωμαίων, universalis judeo imperii, xa διδάσχων bv τῷ τριχλίνῳ τοῦ βασιλέως χατὰ Τιρασχευὴν ἑχάστην, παρούσης τῆς συγχλέ- 100, τὸν λόγον «oU θεοῦ, et. quibuslibessextis feriis in triclinio imperatoris coram senatu, de rebus di- vinis sermonem haberet. Hxc de se suoque opere propria manu scripsit, testatusque cst Selolarins, ut legere est in. capite codiois Regii, n. 2956, in quo hic ipsius liber aceuratior exstat, et mazis integer, quam in. editione Londinensi. LiIX. De Georgio Scholario. — Vx his quae haete- nus de Georgio Seliolario diximus, refelli pos- sunt Leo Allatius, aliique viri eruditi (a); ubi pugnant Sehlolarium hunc diversum csse ab illa Georgio Scholario, qui Florentin:e synodo inter- fut, et pacis ineunda sequestirum se pieebuit. Quod wt conliciant, Scholarium schismaticum iu ltaliam ad synodum convenisse negant. Ipse tamen Seho- larius schismaticus multis in locis operum suo- rü«, 4059 manu exarata in bibliothecis asservan- tur, testatur se Florentiam in Italiam ad synodun cum aliis perrexisse, Insuper ex Syropulo constat Georgium illum Seholariuim, qui Florentiam cun aliis accesserat, «uique egregiam — aliquandiu unioni promovendze operam navarat, eamdem postea deseruisse, et |XXX| Venetias cum Deme- trio despota et Gemisto Phleihone aute profugisse, quam pacis decrelum copdoretur, Verba.Syropuli: hzc suni; Despota post quairidwanum ϱ morte (Josephi patriarcha) Venetias abscessit, ennonse stipendio posthabito, ne subscriptioni, aut unieni interesse cogeretur; ἀπῆλθον δὲ. μετ αὑτοῦ χαὶ οἱ σοφώτατοι διδάσκαλοι, ὅ τε Γεμισνς, xoi ὁ Σχαλάριος, μηδὶ αὐτοὶ παρεῖναι θουλόμενοι’ »umque cvmitati sunt. dociorum sepientissimi Gomistus ei (a) Leo Allat. lib. it. De cons., c. 5, 6; ejusdem Diatrib. de Georgiis, et Exerc. adv. Creygh. 7 ; Syrop. Hist. conc. Flor,, sect. 9.. Scholarits, nec ipei tuno adesse. empientes. Quam addictus deinceps scehismati fuerit, seripta ipsis qwe adversus Latinos edidit, satis seperque ostendunt. Miehael Ducas clare ctiam indícat (5), Georgium Seholarimm, qui Florentiam petiit, alium non fuisse a schismatico. Adfueraut e sena- toribus, inquit, Gemistws Lacedeemonins, Γεώργιος ὁ Σχολάριος xai χαθολιχὸς χριτὶς,σεοτοίκε Schola- rius et nniversalis judez. Atqui Georgium schisina- ticam siniversalis judicis munere fanctum esse, ipsomet teste. superius observavimus. Πο etlam obiter notandum artculum à, e przpositionem καὶ. et, apud. Ducam Innuere, scholarii nuncupa- fione, non familie cognomen, sed dignitatem si- gnificari, contra ac contendit Allatius. Post reditum in patriam, aliquandiu rursum Georgius, ut im- peratori. morem gereret, unioni consentire visus fuit, atque huie aetati consignari possunt qu:e ad- versus Phlethonem scripsit de Spiritus sancti processione ex Filio, quam Gemistus philosophicis argunrentis impugnaverat. Verum statim ad schi- δια revocatus est, epistola, ut autumo, Marci Ephesii, quiz multis in. bipliothecis visitur, edita- que est a. Leonc Allatio in Exercitationibus ad- versus Creyghtonum, exerc. 7. Quantum voluptatis et [αμ nobis attulisti, cum rectam fidem et piam patriamque sententiam. amplexus es, et condemnata: ab injustis judicibus patrocinium suscepisti, inquit Eugenicus, tantum e contrario tristitia et. morore repleti sumus, cum ad aures nostras pervenit, te rursum alterata facie pugnantia. tenere, et. loqui, et cum pessimis aconomis una confluereod procuranda media unionis et (ederis. Totis hisce litteris pro- busille magister discipulum adbortatur, ui syno- dum, quz Florentini decreti firmandi causa, Con- stantinopoli cogebatur, veluti Caipbe consessum vitet, οἱ, posthabitis saculi vanis, secedat in. desertum. Preceptoris votis obsecutus est Schola- rius, et schigma verbo seriptisque palam propu- gnavit : cumque conaLus sui haud saiis pro volun- εί procederent, in monasterium Paztocraioris. (q. d. Omnipotentis Dei) assumpto Gennadii no- mins, secessit (c). Cum autem sub Constantimo, postremo Grecorum imperatore, pro instauranda unione colloquia iterum haberentur, e cella, in quo reclusus agebat, adversus Florentinum decre- tum, cum scrmonc, tum seriptis certabat. Genna- dium liunc; seu. Georgium Scholarium, sacris or- dinibus ea tempéstate fáisse initiatum, nullo monumento constat. Quamobrem per quam coni- mode de ipso intelligendus venit Georgius Phranza. cum narrat (d), expagnata Constantinopoli, sul- txno Mahumeto sic am:onte, episcopos, qui forte uderant, paucosque de. cfericis et lnicis, sapientissi- mum doctissimiinqie Georgium Scholarium, etiam - (bY Hist. c. ο]. (c) Duc. Mich. cap. 55. (d) Lib. ii, ο. 19. num laicum, elegisse, quem et Gennadium mutato nomine nuncuparunt, Ubi etiam notatu dignissimum est illud epithetum, doctiasimum, sapientissimum- que, quod a scriptoribus Gracis vulgo attributum est Georgio schismatico ; quemadmodum ex supra citatis eorum testimoniis colligi potest. Haec οἱ ita suat, Gennadius ille Phranze perperam ab Allatio confunditur cum altero Gennadio, qui postulatus fuerat successor Josephi patriarchze. Nam Syropu- lus testis est locuples, Genuadium istum tunc temporis, sive quando Graci ex ltalia regressi sunt laicum nequaquam fuisse, sed monasterii Batopzdii prepositum et presbyterum. In hec tria nomina consenserant, in Trapezuntium, Cyzicenum, xai τὸν προηγούµενον τοῦ Βατοπαιδίου τὸν ἱερομόνα- yov χῦρον Γεννάδιον, et Βαἰορααϊϊ pra fectum hiero- monachum domnum Gennadiwum, Sed neque hoc tempore Scholarius Gennadii nomen assumpserat. Cseterum quo animo tanto studio Georgius Schola- rius ictum Florentiz, et Constantinopoli semel at- que iterum firmatum fedus ex transverso petere aggressus sit, aperit nobis Leonardus Chiensis, archiepiscopus Mitylenzus, epistola ad Nicolauin V, de urbis Constantinopoteos jactura et captivitate : Alebant quidem magnates, inquit, quorum cruor ho- stili gladio jam irrigat terram : detur summo ponii- fici commemorationis honos : sed decretum Florcn- ting synodi non legatur. Cur hoc hypocrita ? Ut de- leatur, inquit, ez decreto, quod Spiritus sanctius eque ex Filio, quemadmodum ez Paire procedit. Cur item hypocrita ? ne errasse videantur Greci, si dicant (id est objiciant Latinis) duos Spiritus | sancti proda- εἴογεε. Sed cur hoc item oro, hypocrita? Ne detur ei, qui totam sibi ex officio captare cupit gloriam (Isidoro scilicet Rutheno, cardinali et legato). Intendebat ex una parte Scholarius, ez altera Chir- Iuca, quandoque ad presentiam. semet. apostolicam (seu pontilieis Romani) transferre, ut hi essent, qui soli rem intellexisse viderentur, quique primi laudarentur tante wnionis auctores. Adversus enim legatum multi invidia clanculum torquebantur. la profecto affectum fuisse Scholarium, nullo negotio deprehendat, quisquis libros duos, quos de Spiri- tus sancti processione adversus Latinos scripsit, attente. perlegerit. In. priore siquidem (a) de quo superius facta est mentio, post multa de mente Cyrilli, Theodoreti, et Ephesinorum Patrum, deque auetoritate Augustini disputata : postquam varia Graecorum doctorum dicta expendit, quibus Lati- norum fides astrui videtur ; concedit tandem Eccle- sie Patres, quando Spiritum sanctum per Filium procedere dixerunt, non temporalem solum et se- eundariam quamdam significasse, missionemve ad homines, aut largitionem donorum; sed elocutione hac indicare voluisse : 1*'indivulsam Spiritus san- cti cum Filio conjunctionem : Βούλονται γὰρ ol τῆς θεολογίας νόμοι, inquit, τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον χαὶ vby (e) Sect. 5, ο. 4. DISSERTATIONES DAMASCENICA. 260 Υἱὸν τοῦ θεοῦ, μὴ µόνον ἐνοῦσθαι, τῷ Ex. τῆς ἀρχῆς προϊέναι, μηδὲ ταύτῃ µόνον τὴν [XXXI] Τρ.άδα σνν- άπτεσθαι, ἀλλὰ τῷ διὰ 0Οατέρου προϊέναι θάτερον’ Volunt siquidem theologie leges, ut Spiritus sanctus et Dei Filius unianiur, nou modo qua ez principio eodem procedunt, neque hac tatione solum Trinitatem copulari; verum eliam qua alterum per alterum pro- ducilur, et, ut ita dicam, ordine minime periurbato commiscetur. Hoc sensu praepositionem ez, quaui Europzi Patres usurpare amant, ἰσοδυναμεῖν τῇ, διὰ, equalis ease virtutis et aignificantie ας praposi- lionem, per. — ld quod exeunplo, rudi quidem et corporeo, non tamen admodum inepto, quod san- cti Patres, Greci presertim, frequenter adhibue- runt, conatur edisserere : pula oculi seu scatebrz, fontis, et fluvii ; itemque radicis, rami et fructus, ut nempe quemadmodum fluvius ex scatebra per fontem profluit, ut fructus a radice per ramum indisjunctifn protruditur, sic Spiritus absque ulla intercapedine vel nature vel loci vel temporis, ex Patre per Filium procedat, atque hujus proces- sionis ergo, cum Patri, tum Filio conjungatur. Ex quo sequitur, et quemadmodum ramus fecun- ditatem suam accepit a radice, ut fructus ex ipso protrudatur : sic quoque Pater fecunditatem Filio communicet, uL ex eo, aut per eum Spiritus pro- ducatur, atque adeo Filius suo modo principium sit Spiritus sancti, tametsi -non primordiale. 9» Scholarius (^) concedit sanctos Patres, quando dixerunt per Filium procedere Spiritum, processio- nem quamdam ez Filio inuuisse ; at non qua Spi- ritus in se subsisial, sed qua. distingualur secerna- turque a Filio, iv τῷ δι Υἱοῦ ἑκπορεύεσθαι Πνεῦ- μα, νοεῖται πρὀοδός τις Ex τοῦ 'Υιοῦ, οὐχ ἕνεχα τοῦ ὑποστῆναι, ἀλλ 3ἕνεχα τοῦ διακριθῆναι xal χωρι- σθῆναι µόνον. Spiritus sanctus, inquit, in Patre est et in. Filio suapte natura, χαὶ δ.αχρίνεται αὐτῶν χατὰ τὴν ὑπόστασιν, τῷ ix τοῦ Πατρὸς διὰ τοῦ Υἱοῦ προϊέναι’ ἆλλ᾽ ἡ μὲν ἐχ τοῦ Πατρὸς πρόοδος, τῆς αἰτίας ἐστὶν, ὡς εἴρηται, ἡ δὲ διὰ τοῦ Υἱοῦ, δια- κρίσεως µόνον Easl, et. discernitur ab eis secundum hypostasim quatenus ex Patre per. Filium procedit. | Verum processus ex Patre,causam significat, ut dicium est; per Filium aulem discrimen solum. Quasi vero non idem sit, ut omnes philosophi do - cent, id quo aliquid constituatur, atque id quo distinguatur a cxteris. Αο proindesi Spiritus est ex Filio aut per Filium, quia distinguitur a Filio, eamdem ob rationem per Filium, seu etiam ex Filio habet, ut constituatur, seu hypostasis quz- dam sit. LXI. Georgius Scholarius patriarcha Latinorum dogma profitetur. — Enimvero Georgius ipse Scho- Jarius ejusmodi cavillos tandem flocci fecit, nec a Latinorum Patrum theologia discedendum putavit, quando quaesitus a sultano Mahumeto, qua& esset Christianorum de Trinitate doctrina, respondit (b) Sect. 5, c. 6. .e-—-— museo mm oet beum non solum res cereataa intelligere, verum etian) seipsum : atque idcirco verbum et sapien- tiam habere, qva seipsum proprio suo modo intel- ligat : consimi;iter pon solum eum velle et amare res quas condidit, sed et a fortiori seipsum dili- gere : adeoque sempiterne ex Deo prodire Ver. bum et Spiritum ipsius, absque divina unitatis dispendio. Atqui hoc est ipsummet principium, ex quo theologi nostri post Augustinum concludunt, Spiritum sanctum. ex. Filio procedere, quia mempe ex Verbo producitur amor. Quamobrem Scbolarius ipse libro antehac citato (a), illud data opera convellere conatus fuerat tanquam ineptum, aut ad sstruendam fidem minus efficax. Quinimo idem patriarcha lucubratione sua altera, quam de Christianorum dogmatis in. modum dialoyi jussu itidem sultani conscripsit : Si interrogatus fueris, inquit, ix divinis que sunt persone producentes, responde, due. Nam Paler generat Filium, et Pater ec Filius Spirilum sancium. Ex quibus apparet (ο) Lib. s, Cont. Lat. sect. 9, c.7 et 8. DISSERTATIO II. 962 Georgium Scholarium ex animo schismatis cau- sam iutalum non esse, sed propter simultates quasdam, necnon ex latente animi superbia, qua primas partes in unione procuranda sibi minime concedi iniquo animo sustineret. Hic itaque Geor- gius Scholarius, qui Gennadii cognomen sumpsit, ille ipse est, qui laudatam a Meletio Syrigo, apud doctissimum Richardum Simonium (5), concionem in die Parasceves habuit, in qua diserte myste- rium transsubetantiationis,nequaquam przetermisga voce, µετουσιώσεως, enuntiavit : co scilicet tem- pore quo Judex catholicus erat, et quibuslibet sextis feriis, ut ipse testatur loco supra laudato, de rebus divinis in triclinio imperatorio coram se- natoribus verba faciebat. In quo quidem triclinio, schisnmaticorum partes aliquando defendit, adver- sus nuntium apostolicum et Latinos, qui Constan- tinopoli morabantur. Unde procul aberat a pro- denda Graecorum suorum fide de Eucharisüs sa- cramento, ut Latinorum dogma confirmaret. (b) La créance de l'Eglise orientale sur. [a Transsubstantiation, p. 184. DISSERTATIO SECUNDA. ΙΧΧΧΙ] De quibusdam auctoritatibus, quibus Eutyches, aliique unius in Christo nature assertores heresim suam tuebantur. I. Quia sepe Joannes Damascenus tam in libro De fide orthodoxa, quam in tractatibus aliis pole- micis, sermonem movit de placitis Eutychianorum, sew Monophysitarum, deque praecipuis momentis quibus bzresim suam tuebantur, opere pretium me facturum existimavi, si singulari capite quas- dam auctoritates aut testimonia, qux Catholicis ob- jectabamt, ad examen revocavero. Athanasium por- ro, Julium et Felicem Romanos pontifices, Grego- rium Tbaumaturgum laudabant, ceu Christo natu- ram unam illi vindicaverint ; quorum loca primum recitabo, tum postea judicium qualecunque meum leram, num horum auctorum censeri debeant, quo- rum praeclaris nominibus insiguiebantur : Atha- vasii locus hic erat : Ἐκ τοῦ περὶ σαρχώσεως λόγου, Ex sermone de incarnatione. Ὁμολογοῦμεν καὶ εἶναι αὐτὸν Yiby τοῦ Θεοῦ χαὶ Gcby χατὰ Πνεῦμα, Υἱὸν δὲ ἀνθρώπου χατὰ σάρχα * οὗ δύο φύσεις τὸν ἕνα Υὸν, µίαν προσχυνητὴν, xal µίαν ἀπροσχύνητον, ἁλλὰ µίαν φύσιν τοῦ Θεοῦ Λόγου σεσαρχωµένην * οὐδὲ ἑόο υἱοὺς, ἄλλον μὲν ΥΏν θεοῦ ἀληθινὸν, xal προσ- χυνούµενον, ἄλλον δὲ ἐκ Μαρίας, ἄνθρωπον uh προσ- χυνούµενον, χατὰ χάριν Yiby θεοῦ γένοµενον * ἀλλὰ τὸν Ex θεοῦ, ὡς ἔφην, ἕνα Y'lby θεοῦ, xai θεὸν αὐτὸν, xa οὐχ ἄλλον, Confitemtr illum. εἰ Dei Filium et Deum esse secundum Spiritum, Filium autem homi- nis secundum carnem ; non duas naturus unum Fi- lium, unam adorandam, alteram non. adorandam ; sed unam Dei Verbi naturam incarnatam, que εἷ- mul cum carne ipsius adoratione una adoratur , neque rursum duos filios, alierum verum Dei Fi- lium et adorandum, alterum ex Maria hominem non adorandum, sed per gratiam perinde aique alii ho- mines factum. Dei Filium; sed unum, wt dixi, Fi- lium, et ipsum Deum, et non alium. Julius Romanus, epistola ad Dionysium Corín- thi episcopum, cujus initium erat, θαυμάζω πυν- θανύμενος περί τινων’ Mirabundus Λατεο, cum de quibusdam audio, sic loqui ferebatur : ᾿Ανάγχη γὰρ δύο λέγοντες αὐτοὺς φύσεις, τὴν μὲν προσχυνεῖν, xai εἰς μὲν τὴν θεῖχὴν βαπτίξεσθαι, εἰς δὲ τὴν ἀνθρωπίνην μὴ βαπτίζεσθαι. El δὲ xoi εἰς τὸν θάνατον τοῦ Χριστοῦ βαπτιζόμεθα, µίαν ὁμολογοῦμεν φύσιν, ἁπαθοῦς θεότητος, xal παθητῆς ἀνθρωπότη- τος Necesse namque est eos, Cum duas naturas di- eunt, unam adorare, alieram non adorare, atque. in divinam quidem baptizari, in humanam vero ΝΟΝ baptizari, Etsi enim in Christi mortem δαριίκα- mur, wuam tamen confitemur naturam impassibilis deilatis, et passibilis humanitatis. Felicem Romanum papam in testimonium unius in Christo naturz adductum a Monophysitis fuisse 263 legimus, presertim In. cellatlone Constantinopoli Habita Catholicos inter et. Severísnos sub Jusi- niano imperatore anno 532, et apud Liberatem im Breviario, cap. 10. Quod vero protulerunt es erpositione fidei χατὰ µέρος particulatim, quxe Gregorio Neoesariensi, seu Thaumaturgo, attributa fuit, illud refero ex Latina transtatione Francisci Torrensis, quando Grzca desiderantur, prater. pauea verba quie in- terseram, uti leguntur apud Leontium Byzantinum, lib. De sect.,act. 8 : Et qnianonnutli turbas nobis ex- citarunt, nitentes evertere fidem nostram im Christum Doininum nostrum, non confitentes Deum esse incar- natum, sed hominem Deo copulatum: idcirco con- [essionem edimus de fide, quam diximus, rejicientes contradicentiwum perfidiam. Deus enim liumana carne incarnatus, puram habet operationem, cum sit mens passionibus anime et cerporis invicta, et carnem, et motus carnis divine et sine peccato moderans; qui non solum teneri a morte non potuit; sed etíéam mor- tem delevit : et est. Deus verus, qui carnis expers in carne apparuit, per(ectus vera et divina perfectione : οὐ δύο πρόσωπα, οὐ δύο φύσεις. O0 γὰρ 62v τέσσαρα προσχυνεῖν λέγομεν᾽ Noy dua persone, non duc na- (ure. Nec enim quatuor adorari oportere dicimus, Deum et Filium Dei, et hominem, ei Spiritum san- ctun. | ΙΙ. De confessione fidei ad Jovianum de Incar- nalione. — Primum locum Athanasio quidem conces- serunt Eplirzinius Antiochenus, et Eulogius Alexan- drinus, apud Photium .codd. 229 et 250, Joannes itidem Damascenus, et alii orthodoxi. Insignes vero &vi nostri critici, inler quos primas tenet vir per- eruditus R. P. D. Bernardus de Montfaucon, uno velut obtutu confessionem illam fidei genuinum Albauasii fetum nom esse agnoverunt : deterriti vero niagni Cyrilli Alexandrini auctoritate, ad du- bia illius opera awandandam saltem judicarunt., Cyrillus siquidem libro De recta fide ad imperatrices, n, 9, libellum istum (idei citat adversus Nestorium : Ἔφη τοίνυν ὡς ἁληθῶς, inquit, ὁ τρισµακχάριος xal διαδόητος εἰς εὐσέθειαν Αθανάσιος, ὁ γενόμενος xai χαιροὺς τῶν ᾽Αλεξανδρέων Ἐκκλησίας ἑἐπίσχοπος, ἐν τῷ περὶ σαρχώσεως λόγῳ, περὶ Χριστοῦ váós - Ὅμο- Ἀογουμεγ γὰρ, x. t. &. Igitur beatissimus , el pietatis fama celeberrimus apud omnes Athanasius, qui supe. riori «vo Α[επαπάτίπα Ecclesie episcopatum tenuit, libro de incarnatione, sic de Christo locutus est,Confi- temur enam illum,etc. Integra ferme confessione hae recitata, uLexstat ín editionibus Atbanasianis, sub- jungit : /;Estimo [XXXIII], autem. aliorum. quoque sanctorum. episcoporum sententias, quibus idem do. eere propositum (uit, neutiquam hic omittendas esse. Nec deinceps testimonium aliud allegat Athanasii, cum plura ex genuinis ejus lucubrationibus sup- peterent; sed Attici Constantinopolitani, Antiochi Ptojemaidis, Amphilochii, Ammonii Adrianopoliia- Ui, Joannis Chrysostomi, Severiani Gabalorum. Theophili avunculi sui Alexandrini, et, quod auimad - DISSERTATIONES DAMASCENICA, 964 versieng digumn est, Vitalis. illius episcopl, qui wt posthac ostendetur, Apollimarii sectator fuit. Prseterea vero. in defensione anathematismi sui 8 contra Orientales, eamdem Expositionem fidei, tan- quam Athanasii sit, adversariis suis apponit ejus- que. prolisos textus perinde recitat. Quamobrem recte Eustathiws Beryteusis in conciliabulo Ephe- sino pronuntiavit, Cyrillum Athanasii testimonio confirmasse, «nam Dei Verbi naturam incarnatam debere diei ; hoc est ea professione fidei, de qua hic quadstio est : καὶ ταύτην αὐτοῦ φωνὴν τῇ τοῦ µαχαριωτάτου ᾿Αθανασίου ἐδείαίωσε µαρτυρίᾳ. Hau Hypatius Ephesius, aliique priesules catholici nou Ἱερεγαπί, qui in illa collatione €onstantinopolitana cum Severianis, cum ipsis objiceretur Cyrillum in libris contra Diodorum Tarsensem et. Theodorum Mopsuestenum laudasse fidei confessionem ad Jo- wanum eum memoratis prius Julii, Felicis, Grego- rli, necnon Dionysii Areopagit:e operibus, incun- ctanter negaverunt, ejusmedi citationes uspiam apud Cyrillum reperiri; nec proinde attribuendos esse Cyrillo libros qui contra Diodorum Theodo- rumque, et De incarnatione, ab ipso editi fercban- tur. Addunt insuper omnes illas auctoritates non- nisi ex Apollinaristarum oflicina prodiisse, sibique jn libris Cyrilli a Dioscoro si vere Cyrilli sunt, in- sertas videri. Ad eumdem sensum Leontius , lib. De sect., act. 8, ait : Aliam auctoritatem proferunt sancii Athanasit ex. Oratioue de incarnatione, que quidem Injusmodi est : Eumdem esse Dei Filium ra- tione. Spiritus, et hominis Filium ratione caruis : non duas naturas unum illum. Filium, quorum una sit adoranda, aderanda mon sit altera; sed unam naturam Dei Verbi incarnatam, Respondemus pri- mum boc nobis non adversari : Non enim duas na- turas ita. tradimus, ut. adorelur una, non. adoretur altera : sed unam statuimus esse naturam. Dei Verbi incarnatam. Deinde nequidem. est Athanasii. Nam cum α nobis interrogantur, ubi hoc dictum exstet, nec ejus ostendeudi copiam liabent ; in arcium vero coacti pusillam quamdam orationem proferunt, quasi duorum foliorum, in qua. dictum hoc legitur. Át. no- (um est universis omnia sancli Auhanasii opera valde magna esse. Quid autem αά hoc respondebimus, quod beatum Cyrillum producunt cilautem hoc di- cium in libro adversus Theodorum, quasi profectum ab Athanasio ? Nimirum dicimus reapse quidem il- lud in beati Cyrilli coutra Theoderum | invectivig legi, sed mendum esse priscun. Dioscorus enim suc- cesaor DB. Cyrilli [aetus, cujus opera reperisset, [orte verilus uon est inserere. nonnulla qua ipsi libitum [vit. Neque vero conjecturie nos modo uti, quod bca- tus Cyrillus illud contra Theodorum non produzeris, er εὖ quoque mani[estum est. Nam ΤΙεοάογείως, qui Theodorum de[endebat, universas. auctorilatcs excutiens quascunque. sancius Cyrillus contra Theco- dorum de sanctis. Patribus protulerat, nusquam hu- jus dicii: meminit, Etenim isti reponunt, a. Thcodo- relo callide omissum : quod enim adversus eam ζᾱ- 1260 cloritatem oculis aspicere non possel, adeo planam el aperiaum, idcirco sponle ab ipso pra'lermissam ? Respondemus tantum abesse ut cam Theodoretus ibi positam praterire voluerit, ui cum beatus ille Cyril- lus alibi dixisset unam Verbi naturam incarnatam, quemadmodum Patres pronuntiarant, ὡς οἱ Πατέρες εἰρήχασιν ΄ ἐπιλαμθανόμενος αὐτοῦ Θεοδώρητός qn- etw, ὅτι Τίς σοι τῶν Πατέρων εἴρηχε τὸ µίαν φύσιν «09 Θεοῦ Λόγου σεσαρχωµένην; Theodorelus eum re- prehendens his verbis : Ecquis Patrum tibi dixit unam Dei Verbi naturam. incarnatam? Siquidem scivisset Theodoretus verbum istud quod apud Cy- rium exstat ex sancto Athanasio. citalum, nequa- quam adeo temere dicturus (uerit : Quis tibi Patrum dixit unam Dei Verbi naturam. incarnatam ? Vicis- sim ingeruni tam: cerium esse, scivisse sic. locutum Athanasium, ut eliam dixerit, quemadmodum Patres locuti sunt. Nos contra, eniti quemque dicimus, wt ostendat ex Patribus esse prolata qua ipse tradit, si non iisdem, saltem vi verborum. Hucusque Leontii , qui, ut apparet, nec ipse Cyrilli librum quem cita- vimus De recta fide ad imperatrices legerat. Quin- imo, cum iisdem totidemque verbis expressis, in Confessione fidei ad Jovianum, quz Athanasio sup- posita est, habeatur, una Dei Verbi natura incar- nata; nec ullus Patrum Cyrillo anteriorum id pro- nuntiasse reperiatur, omnino concedendum est hoc eum esse mutuatum ex spurio illo libello. Nec quemquam moveat alterum Leontii argumentum, nibil scilicet Theodoretum de illa Confessione fidei dixisse, cum alias aucloritatea excuteret, quascun- que Cyrillus in libris contra Theodorum produxis- set. Nam Theodoretum tres priores ejus libros, qui- bus Diodorus Theodorusque exagitabantur, conlu- tasse certum quidem est : at non item quartum, qui appendicis instar De incarnatione erat, et in quo Athanasii aliorumque loca congesta erant. Ne- que id temere conjecisse mibi videor; quandoqui- dem Eustathius Beryiensis, quem paulo antehac ci- tabam, diserte dixit in concilio Epliesino, Cyrillum hocce dictum, «nam Dei Verbi naturam incarna- tam, Athanasii testimonio confirmasse. Atqui con- firmatio vocis islius auctoritate Athanasii nusquam alibi occurrit in libris vel epistolia Cyrilli. Ex qui- bus concludo illum hoc prastitisse in quarto illo libro, qui de incarnatione totus erat. Neminem ergo pigeat fateri sanctum doctorem deceptum [uisse falsa opusculi hujus inscriptione ; idque eo potiori jure, quod ipsomet annuente, actione 1 synodi Epbesinz laudata adversus Nestorium fuerit epi- stola ad Prosdocium, tanquam Julii lomani, quam ipse rursum protulit in defensione anathematisimni $ui setà contra Orientales, quamque luce clarius sum estensurus Apollinario auctore prodiisse, ut et adulterinam alteram, quam hoc etiam postremo leco citavit, veluti Felicis Romani. ΠΠ. Leontius in alio opere, eujus hic Latine titu- lus est : In eos qui proferunt nobis quedam Apel- linarii, falso inscripta womine sanctorum. Patrum, ParRoL. Gn. XCIV., DISSERTATIDO II. 266 libellum illum fidei ad Jovianum, ut et ορίς!οἶαπι ad Dionysium Corinthi episcopum, (X XXIV] necnon Expositionem fidei κατὰ µέρος, ab Apollinario edita esse evincit. Sic porro ipso stalim initio loquitur : Quidam ez ha'resi Apollinarii, vel Euitychis, vel Dio- scori, cum vellent heresim suam confirmare, quas- dam orationes Apollinarii, Gregorio Thaumaturgo, aut Athanasio, aut Julio inscripserunt, ut simplicio - res fallerent; quod quidem perfecerunt. Auctoritate enim ejusinodi personarum fide digna multos Eccle- sic catholice capere potuerunt, et apud. multos ex recte credentibus reperire poteris librum, cui titulus, ü χατὰ µέρος πἰστις (Fides particulatim digesta), mnscriptum Gregorio, et quasdam ejus epistolas, qua Julio Romuno inscriptae sunt, et alias ejus de incar- nalione orationes et expositiones ascriptas Athana- sio. Fiet autem tibi hoc manifestum, et cuivis veri- talis studioso, ex iis que in medium afferemus, tum ipsius. Apollinarii, tum discipulorum ejus, ex quibus est cum aliis Valentinus. Adductis deinde fragmen- is plurimis operum Apollinarii, ejusque discipulo- rum Valentini, Polemii, Timothei, οἱ Jobii, quse omnino conveniunt ad fidei de incarnatione con- fessionem de qua disputamus, neenon ad episto- lam, et ad expositionem, quae Julio Romano et Gregorio Thaumaturgo attributze sunt, tandem hoc modo concludit : Arbitror eum qui non fuerit nimis contenliosus, non posse his cum ratione adversari et contradicere ; quin polius futurum esse, ut. continuo, el, ut ita dicam, uon violenter veritati assentiatur, et omuibus suffragiis fateatur, Apollinarii esse episte- las vel sermones de incarnatione, que Juli, Grego- rii, et Athanasii esse. falso feruntr, ete. Verum multis annis ante Lcontium hoc ipsum evicerant Catholici contra. Eutychianos et Monophysitas, ut testantur monacbi Palssüns epistola ad Alciso- nem, qua scripta est sub Anastasio imperatore, anno scilicet 511, referturque ab Evagrio lib. ut Hlist. cap. 51. Haereticos istos narrant sanctorum Patrum libros sspe depravasse, πολλοὺς δὲ 'Amo- λίναριου λόγους ᾽Αθανασίῳ xai Γρηγορίῳ τῷ θαυματ- ουργῷφ καὶ Ἰουλίῳ, διὰ τῶν ἐπιγραφῶν ἀνατεθεί-. χασιν, multosque Apollinarii libros Athanasio, Gre- gorio Thaumaturgo, et Julio inscriptienibus immu- latis atiribuisse ; qua (rade plurimos impietatis sug socies fecerint. Quapropter sanctus Maximus, cum Theodosius episcopus Csesariensis, Monotheleta, ob- jecisset, τὰς φευδωνύμως περιφεροµένας Ἰουλίου τοῦ "Pens, xai τοῦ θαυματουργοῦ Γρηγορίου, καὶ Αθανασίου τῶν ἁγίων χρήσεις, auctoritates wwe cir- cumferuntur, SS. Julii Bomani, Gregorii Thauma- turgi et. Athanasii. hominibus jalso inscriptas, re- spondit neminem esse qui nescial eas esse impii Apollinarii : Οὐδεὶς ἀγνοεί ταύτας εἶναι τοῦ δυς- σεθοῦς Απολιναρίου. In his enim uti naturze dus, ita quoque operationes dux Christo denegantur. Similia postmodum scripsit etiam Nicephorus Counstantinopolitanus , initio dissertationis χατὰ Ἐπιφανίδου, contra Epiphanidem : Καὶ γὰρ οὖν of V 20" «c ἀπὸ παράφρονος χαὶ ἀνουστάτου χαὶ ᾿Απολιναρίου, καὶ μὴν δη, καὶ ot τε τοῦ θεοστυγοῦς Εὐτυχοῦς, οὕτω τινὰς τῶν ἁγίων Πατέρων φωνὰς παραποι{- σαντες, πρὸς σύστασιν τοῦ βδελυχτοῦ αὐτῶν δόγµατος ἐπιχομίζονται * ὁποῖα δή ἔστι τοῦ μεγάλου Τρηγο- ρίου τοῦ θαυματουργοῦ, ᾿Αθανασίου τε τοῦ ἀοιδίμου, χαὶ μέντοι xai Ἰουλίου τοῦ τῆς Ῥωμαίων τὴν ἵεραρ- χίαν ἔχοντος *. Etenim insani amentissimique Apolli- narii alque invisi Deo Eutychis sectatores, eodem modo quasdam sanctorum Patrum auctoritates emen- tias. producunt, quibus. detestandum dogma suum astraant : videlicet magni Gregorii Thaumaturgi, οὲ- lebratissimique Athanasil, necnon Julii, qui Romane urbis Ecclesie-antistes feit. IV. Hec vero declarantue magis in collectaneis contra Severianos, quce manu exarata asservantur in Bibliotheca collegii Parisiensis Societatis Jesu cap. 9, ea ipsa parte quz Latine prodiit t. IV An- tig. lect. Henrici Canisii, ubi Anastasii eujusdam, non forsan Sinaits, eruditum hec scholium legitur : Εὔχαιρόν ἐστιν παραθέσθαι xal ἃ προφέρουσιν οἱ ἀντιτεταγμένοι, ψευδογραφῄσαντες τὸν λόγον Ἄθανα - -Glov, προδρλως ᾿Απολιναρίου ὄντα, ὡς ϱαρτυρεῖ «Τιμόθεος, ὁ τὸν πίναχα τῶν λόγων ᾽Απολιναρίου συντάξας, Ev olg xai τὸν προφερόµενον ὡς Ἄθανα- οίου ἑνέταξε, xat μὴν xal ὃν περιγράφουσιν Ἰουλίου, ἵνα ἐχ τῆς τῶν λόγων Gv (γενείας ἐπιγνωσθῇ τούτων 6 γνήσιος πατἠρ. Προφέρουσι τοίνυν ὡς ᾿Αθανασίου λόγον, t£ οὗ προδάλλονται µαρτυρίαν ἔχουσαν ὧδε - « Απολιναρίου ἐξ ἐπιστολῆς πρὸς Ἰοδιανὸν by Basida ». "Ore δὲ ᾖ-ῖθε τοῦ χρόνου τὸ π.τήρωμα, ἐξαπέστειλεν ὁ θᾳὸς τὸν Ylóv αὐτοῦ, γενγώµενον &x γυναικός. Ὁμολογοῦμεν χαὶ εἶναι αὐτὸν Υϊὸν τοῦ Θεοῦ, xat Θεὸν χατὰ Ἠνεῦμα, xai Yibv ἀνθρώπονυ (κατὰ cápxa * οὐ 600 φύσεις τὸν ἕνα TOv, µίαν προσ: πυνητὴν, xat μίαν ἀπροσπύνητον, ἀλλὰ µίαν φύσιν 409 Θεοῦ Λόχου φεσαρχωµένην΄ » Tempus. opportu- mum est comparandr que adversarii proferunt ex sermone inscripto. perperam Athanasio, cum mani- . feste sit. Apollinarii, ut. testatur. Timotheus, qui. in- dicem contexuit librorum Apollinarii, inter quos et hunc quem velut. Atlianasii sit, proferunt, recensuit, e«t et illum. quem Julio ascribunt ; ut ex orationum eognatione et afKnitate dignoscetur genuinus horum parens. Jtaque tanquam Apollinarii libellum produ- cunt, ex quo testimonium hoc afferunt : « Apollina- rius ex epistola ad Jovianwim imperatorem. Quando autem venit plenitudo temporis, misi Deus. Filium Sum, natum. ex muliere", θἱο. Gonfitenur etiam esse ipsum. Dei Filium, et Deum secundum Spiri- tum, οἱ Filium |) hominis secundum carnem; non duas naturas unum. Filium, unam adorandam, et unam non adorandam : sed unam naiuram Dei Verbi incarnatam, εἰ adoralam cum carne sua una adora- lione. » Pergit Anastasius, atque ex dogimalum, que bac in epiptola continentur, discrimine ab Athana- Sil deetrina, ut ex Timothei Apollinarist:e indice - Galat. 1v, 4. DISSERTATIONES DAMASCENICE. 9208 demonstrat, eam non esse Athanasii, sed Apollina- rii. Eadem, tanquam ex Anastasii scholiis, com- pendio refert Euthymius in Panoplia, pag. 545, ubi epistolam illam ad Jovianum perinde scriptam le- gimus, non ad Julianum, ut non sine librariorum errore editum videmus apud Photium cod. 929, πρὸς Ἰουλιανὸν τὸν βασιλέα" quod Andreas Schottus sic belle reddidit, ad Jutianum Apostatam. Ibidem etiam a Photio refertur epistola Julii πρὸς Δόχιον, quod in Latina translatione slc legitur, ad Decium. Vc- . rum emendandum est, πρὸς Ἡροσδόχιον, ad Prosdo- cium. Qui per transennam dicta sunto. V. Anastásius subinde testatur epistolam alte- ram, quz Julii ftomani nomen przferebat, in Ti- motheano librorum Apollinarii indice ceusitam fuisse, cum hae inscriptione, Τῷ δεσπότῃ tov, τῷ ποθεινότάτῳ συλλε,τηυργῷ Διονυσίῳ, ᾿Απολινάριος * Domino meo desideratissimo [ΧΧΧΥ] et comministro, Apollinarius. Obscrvat insuper non ex inscriptione sola mendacium argui ; verum et ex ipsomet di- ctionis genere. Non enim Romanos ejusmodi in- ezriptionibus solitos uti, cum ad aliquem episcopum scribunt, quamvis sit ez primariis; multo minus ad presbyterum : phrasim porro nimium Graecam esse, wt conversa. putetur ex. Latino : OOxe γὰρ τοιαύτην ποτὲ πποισῦντὰι πρός τινα ἐπιγραφὴν οἱ Ῥωμαῖοι, οὔτε πρὸς ἑπίσχοπον, el xal πάντων εἴη ἐξοχώτατος, µήτι ye. ᾳὴν πρὸς πρεσθύτερον. Οὔτε μὴν fj φράσις, ὡς i£ ἑρμηνείας ἐστὶ μεταδεθληµένη Ῥωμαῖϊκῶν, λίαν ἐξηλληνισμένη τυγχάνουσα. Demum confir- mat, eam Apollinaríi esse, ex collatione verborum et placitorum qux continet, cum siis Apollinarii dietis, quze subjungit. Nimirum, ᾽Απολιναρίου πρὸς Διόδωρον, Apollinarit ad Diodorum. Πῶς τὸ πρᾶνμα 05 δυσσεθὸὲς, ἄλλην οὐσίαν χτιστ]ν χαὶ δουλιχὴν, µίον ἔχειν καὶ τὴν αὐτὴν προσχύνησιν τῷ Κτίστῃ καὶ Δε- σπότῃ * Quomodo non impia res fuerit, substantie al- teri, ereata et serve eamdem adhibere adorationem, ac creatori et Domino ? Καὶ πάλιν ἓν τῷ περὶ σαρ- χώσεως λόγῳ φησίν ’ Et iterum in libro de incarna. tione ait : ᾿Ἀδύνατον τὸν αὐτὸν xal mpocxuvntbv iv ταυτῷ εἰδέναι, *al µή * ἀδύνατον ἄρα τὸν αὐτὸν εἶναι Θεόν τε xal ἄνθρωπον ἐξ ὁλοχλήρου, ἀλλ ἐν µονότητι συγκράτου φύσεως θεῖχῆς σεσαρχωμµένης : Impossibile est eumdem adorebilem esse, et. non ad- orabilem : ergo impossibile est ewndet esse Denm ct hominem ex omni parie per[ectum, sed in. mnifale commista nature divino incarnate. Anastasius sub- jungit : Ταῦνα τοῦ ᾽Απολιναρίου τὰ ἀξιάγαστα, καθὰ Πολέμων ὁ μαθητὴς αὐτοῦ φησι’ ταῦτα πλείστην ἔχει τὴν οἰχειότητα πρὸς τὰ παρ’ αὐτῶν πεπλασµένα, ὡς Αθανασίου xai Ἰουλίο * Hac sunt Apellinarii mi- rifica, sicut Polemon ejus discipulus ait; hac mazi-. mam similitudinem habent cum dis que ab ipsis con- ficta sunt, tanquam Athanasii et. Julii essent. Vk. Ex his monifestum fit epistolam illam ad Dionysium Apollinario reddendam esse, non Julio 269 Romano. Sed ea dere iterum audiendus venit Leontius lib. De sect., act. 8: Afferunt aliud quoque dicium, inquit, velut a J*lio profecium, quod exstat. im. epistola scripla ad Dionysium | Corimihi episcopum, cujus initium est : « Miror de quibusdam eudiens , estque dictum hujusmodi. Necesse est. cum dnas naturas dicunt, unam adorare, εί alteram non adorare ; ac in divinam quidem baptizari, in huma- mass sero mon baptizari : » aliaque plura istec epi- stola coniimet. Sed nos muliis argumentis evincimus ilem epistolam non esse B. Julii, sed Apollinarii. Primum ex eo quod, si quis eam accurate. conside- rel, nihil Julii nomine diguum habeat. ᾽Αλλὰ καὶ αἱ &xzà ἐπιστολαὶ, ἃς λέγουσιν εἶναι αὐτοῦ, quin. et se- ptem epistolr, quas ejus esse dicunt, ha sunt. Apol- linarii. Deinde, quod in eadem epistola, corporis [α- cla mentione, nusquam (κά mente preditum vel animatum dixerit. Erat autem in more positum Pa- tribus illius seculi, ut, sicubi corporis mentionem [acerent, id ipsum mente proditum, animatunmque dicerent. Quod quidem usque adeo verum est, ut re- formidantibus eis hoc crimen, ideoque deinceps illas 90ces, mente predium el animatum, adjiciewibus, nulli posteriorum libri reperiantur, qui hanc appen- dicem non habeant. Preterea inde. étiam non B. Ju- lii, sed Apollinarii esse demonstratur , quod Grege- rius, Nyssenus libro conira Apollinarium aperte mul- ta recilet, qua hac epistola continentur, eaque ceu prasa re[uiet. Potest οἱ aliunde convinci, quod B. Ju- lii non $i. Aiunt enim actis synodi Ephesina ας Cy- rille insertam : quod quidem aperte mentiuntur. Nam ibi nihil tale in tesiu reperitur : sed alia que- dam inserta est epistole velut α Julio scripta, nec ipsa Julii, sed Timothei (Apollinarista scilicet), quemadmodum ex multis exemplaribus intelligi po- test. Leontius hoc posuemo loco loquitur de epi- stola ad Prosdocium, quam, ac si Julii Romani foret, a Cyrillo in defensione Anatheniatismorum suorum contra Orientales, et act. 1 synodi ,Ephe- sinz laudatam dixi. Hane Grece integram habco : ac si conferatur cum aliis Apollinarii Apollinari- starumve libellis oinnino reperietur ab istis pro- fecta, non a rectz fidei alumnis. Sic porro post praemissam confeseionem fdei Trinitatis, inearna- tionem explicat : Κηρύσσεται δὲ εἰς συµπλήρωσιν τῆς πίστεως, xal σαρχωθεὶς ix Ἡαρθένου, ὁ τοῦ θεοῦ Y'A, xal σχηνώσας ἐν ἀνθρώποις, οὐχ ἐν &v- θρώπῳ ἑνεργήσας (τοῦτο γὰρ ἐπὶ προφητῶν ἑστι χαὶ ἀποστόλων ), τέλειος cb, ἓν σαρχὶ, καὶ τέλειος ἄνθρωπος ἐν Πνεύματι Ad plenitudinem fidei Fi- [ms ex Maria Virgine incarnatus praedicatur, e: qui inter homines habitaverit, nom in homine operatus sit (hoc siquidem in prophetis et apostolis contingit) per- [ectus Deus in carne, per(ectus homo in Spiritu. His similia sunt quie apud Gregorium Nyssenum in Antirrhetico, tanquam ab Apollinario dicta referun- tur, n. 7 : ᾽Αλλὰ θεὸς μὲν τῷ [Ivebpatt τῷ σαρχω- (e) Leont. lib, adv. fraud. Apollin. DISSERTATIO I. 270 θέντι, ἄνθρωπος δὲ τῇ ὑπὸ τοῦ θξοῦ προσληφθείσῃ sapxi* Sed Deus quidem est, ἱπεαγπαίο Spiritu, ho- mo autem, assumpta carne a Deo. Ad eumdem mo- dun in libello ad Jovianum, de quo primo loco dixi- mus, profitetur Christum esse, sv κατὰ Πνεῦμα, xai ἄνθρωπον χατὰ σάρχα, Deum ratione spiritus etl hominem ratione carnis. loc nempe przestituc- rat, quod Nyssenus refert n. 15, ὅτι ὁ Küptog ἐν τῇ τοῦ θεοῦ ἀνθρώπου φύσει θεῖον Πνεῦμα 3v* Domi-. nus in Dei hominis natura divinus Spiritus erat, sive divina mens, qu& humauc omissse vices expleret. Dicitur in epistola ad Prosdecium, Verbum non ha- bitasse in homine de terra terreno, sed esse secundum illum Adamum celestem, quia celeste Verbum est quod carnem. habet ex Maria ; Rosque terreni cum simus, calestes facturum ad. similitudinem. suam, per id quod ealeste est : 005b κατῳχηχέναι τὸν ἑἐξ οὐρανοῦ ἐν ἀνθρώπῳ τῷ Ex γῆς yotxip, ἀλλ αὐτὸν τὸν δεύτερον ᾽Αδὰμ ἑπουράνιον εἶναι, ὅτι ἑπουράνιός ἐστιν ὁ Λόγος, ὁ τὴν aápxz ἔχων ix Μαρίας xal ἡμᾶς δὲ διὰ τοῦ ἑπονρανίου ἑπουρανίους καθ) ὁμοίω- σιν ποιῶν ὄντας χοϊχούς. Consimili modo Apoliinarius in Antirrhetico Gregorii Nysseni citatus, hec incul- cat, Christum esse hominem colestem, qui hwmano spiritu careat. [XXXV1] El £x πάντων τῶν ἴσων ἡμῖν ἐστι τοῖς χοϊκοῖς ὁ ἑπουράνιος ἄνθρωπός, inquit (n. 48),ὥστε χαὶ τὸ Πνεῦμα [oov ἔχειν τοῖς χοϊχοῖς, οὐχ ἐπουράνιος, ἀλλ᾽ ἑπουρανίου Θεοῦ δοχεῖον ’ Si ex illis omnibus rebus (a), qua in nobis qui terreni sumus, peraque reperiuniur, caelestis homo constat, ità ut spi- ritum quoque ejusdem generis atque terreni homines ha- beat ; non caelestis erit, sed tantummodo calestis Dei conceptaculum. Sic rursus apud Leontium ait : Ver- bum ita (actus est homo, quia caro et spiritus homo est, secundum Apostolum : εἰ hoc est. Verbum carnem factum esse, unitum esse carni, ut. humanus spiritus. Vocatur autem homo similis nostri, caro : Dominus vero est supra nos homo. Quanrobrem et celestis cst propter proprium spiritum celestem, cui prudentia carnis non adversatur : utque. ita. destruebatur in Christo peccatum. Αο dissoluta est mors ex. peccato, nosque participes facti hujus operis, fide salvamur, et cum simus a patre terreno, e[ficimur similes cele- sti. Snbjunguntur hi anathematismi, in epistola ad Prosdocium : ᾽Ανάθεμα ἕστω πᾶς ὁ τὸν Ex Μαρίας ἄνθρωπον py. λέγων ἔνσαρχον Gcóv* Anathema sit, qui hominem ex Martia nalum esse Deum in. carne non ronfitetur. ᾿Ανάθεµα ἔστω, ὁ τὴν σάρχα τοῦ Σω- τῆρος μὴ λέγων ix Μαρίας, ἀλλ ἐξ οὐρανοῦ, 1] ἄκτι- στον τῇ φύσει τὴν κτίσιν Anathema sit. ille, qui di- cit carnem Salvatoris non ex Maria, sed de calo es- se, sire creaturam natura. increatam. Sic perinde loco citato apud Leontium Apollinarius : Anathe- ma igitur sit, inquit, qui non dicil carnem ex. Ma- ria, ei qui dicit eam carnem esse nature increate et consubstantialem Deo. Et hoc est quod in pri- mis cavet. in. fragmentis, quz ος ejus lucubra- ) 21i tionibus variis Leontius collegit. Sie quoque in confessione ad Jovianum ait: Si quis Domini car- nem dicit desursum esse, et non ex Maria, etc. Ejus - modi scilicet crebris anathematismis Apullinarist:e amoliri satagebant impias consequentias, qua ex ipsorum erratico dogmate deducebantur, cum car- nem cum deitate substantiam unam explere finge- rent. Tandem concludit : Ὁ λέγων θεῖχὸν τὸ σῶμα, xal προσχυνῶν κατὰ τὸ σνναµφότερον, ὡς ἕνα ἄχτι- ατον Θεὸν µαχάριος ἔσται. Mi) σκανδαλισθῇς ἐν τῇ σαρχὶ xai τοῖς πάθεσιν αὐτοῦ, ἁλλ᾽ αὑτὸν ἀσωμάτως προσχύνει τὸν μετὰ τοῦ ἰδίου σώματος προσχυνούµε- vov* Qui dicit divinum esse corpus, et utrumque per- inde adorat velut unum increatum Deum, Λίο bea- tus erit. Nec offendaris in carne et passionibus ejus, sed ipsum sine corpore adora, qui cum proprio cor- pore adoratur. (uibus verbis nihil est quod diser- tius efferat perversam Apollinarii sententiam, Chri- stj humanitatem ia unam naturam divinam con- fundentis. Hoc quoque perpetuo sermone versabat, Verbum cum propria carne, sive corpore, adora- tione una adorandum esse, ut videre est in libello fidei ad Jovianum, multisque in excerptis apud Leontium. Imo apud Nyssenum quoque ait : Οὐδὲν 6b οὕτως προσχυνητὸν, ὡς fj σὰρξ τοῦ Χριστοῦ ' Nulla res sic adoranda est ut. caro Christi ; ἡ σὰρξ τοῦ Kwupleu προσχυνεῖται, καθὸ Év ἐστι τὸ πρόσ- «Xov, xal ἓν ζῶον μετ) αὐτοῦ’ Caro Domini adora- lur, quatenus &na persona est, εἰ animal unum cum ipso. Nibil tam Catholicia Apollinarius objiciebat , quam quod hominem adorarent, aut aliam naturam adorando, aliam non adorando, eumdem adorarent simul, et non adorarent, aut Christum in duos di- viderent : adeoque indesinenter inculcabat, Verbum cum sua carne adoratione una colendum esse. De- nique, quemadmodum postremo loco epistole ad Prosdocium legitur, ààÀ' αὐτὸν ἁσωμάτως προσχύ- νει, τὸν μετὰ τοῦ ἰἱδίου σώματος προσχυνούμενον, scd ipsum ciira corpus adora, qui cum proprio cor- pore adoralur : ita ctiam in expositione fidei ez parte apud Leontium, Deum sine carne in carne ap- paruisse scripsit Apollinarius. Ex hac igitur sat diligenti collatione perspicuum (it, et extra dubium ponitur epistolam ad Prosdocium, quam Cyrillus semel atque iterum laudavit, Apollinaristam sallem auctorem habuisse. Ceterum mirari subit Leon- tium in lib. De sect., act. 8, mendacii accusasse Monophysitas qui epistolam hanc in concilio Ephesino laudatam dixerant. Profecto vel oecitan- tius hujus svnodi acta consuluerat Leontius, aut truncata pre manibus habuerat. Marius siquidem Mercator in fragmentis Ephesinz synodi, Julii san- ctissimi episcopi Romani epistolam ad Prosdocium citatam refert, ut εἰ Felicis episcopi sanctissimi Rome et martyris epistolam ad Maximinum episco- pum et ad. clerum. Alexandring Ecclesie, de qua modo dicturi sumus, Consimiliter Vincentius Li- rinensis post triennium & celebrata synodo Ephe- sina scripsit cap. 42 Commonitorii, in ea lectas esse quasdam ad quosdam epistolas sancti Felicis DISSERTATIONES DAMASCENIC.E 272 marigris, εἰ sancti Julii, urbis Πυπια episcoporum. VII. De epistola Felicis pape nomine inscripta. — Epistola qux sub Felicis Romani nomine fere- batur, unam naturam assertam fuisse, testantur llypatius et Liberatus ; nec proinde dubitandi locus superesi, quin ex eodem ac czetere, quas memo- ravi, fonte prodierit. Nec quemquam deterreant paucule voces iste, qux leguntur in fragmento, quod citavit Cyrillus in defensione anathematismi sui sexti : Sed cum esset perfectus Deus γέγονεν ἅμα xai τέλειος ἄνθρωπος, σαρχωθεὶς ix Παρθένου, fa- ctus est simul et homo perfectus, incarnatus ος Vir- gine. Apollinarius siquidem Christum esse perfe- ctum hominem coucedebat, non ut omnes natur nostrae partes habuerit, adeoque mentem, sensumve et spiritum humanum, sed ut Verbum, faculta- tis intelligentis vices supplendo, perfectum homi- nem constituerit. Hoc subdolo sensu Vitalis epi- scopus Apollinarista ab Epiphanio hzres. 77, num. 90, refertur incunctanter dixisse, Christum esse hominem perfectum, ναὶ τέλειος ἄνθρωπος ἣν ὁ Xpi- στό». lia tamen ut eatenus hominem [κέδε perfectum dicamus, inquit, εἰ τὴν θεότητα ποιήσοµεν ἀντὶ τοῦ νοῦ, καὶ τὴν σάρκα, xal τὴν duyhv ὡς εἶναι ἄνθρω- mov ἐχ σαρχὸς καὶ φυχῆς χαὶ θεότητος ἀντὶ τοῦ νοῦ, si divinitatem illi loco mentis ascribamus, adjuncta carne et anima ; sic ut per[ecius homo ez carne, ani- ma, et divinitate, que ait vice mentis, exsistat. Undc quando in XXXVII] fragmento Vitalis episcopi, Περὶ viste, De fide, quod contra Nestorium Cyrillus citavit De recta fide, legimus, Estque unus. et idem secundum divinitatem perfectus Filius, et consubstan- tialis Patri, et idem secundum generationem ez Vir- gine perfectus homo, etc , lioc postremum catholico seusu intelligendum non est, sed Apollinariano, ut perfectione humana Christus perfectus homo non fuerit, sed perfectione divina, velut semel atque ite- rum Apollinarius ipse apud Leontium declarat. Sic quando Vitalis anathemati devovit illum qui dixerit Dominum | et Salvatorem | nostrum, qui de Spirilu sancto el ez Maria Virgine secundum car- nem naíus est, anima, aut sensu, amt ratione, aut mente destitutum esse, nihil sibi voluit aliud, nisi Ver- bum, omissze mentis humana vices omnes gessisse. Vitalis et aliorum Apollinaristarum doli.—lsthzc igitur professio (εἰ, quam Cyrillus incautus alle- gavit, illa ipsa est, qua Vitalis Damaso pap ali- quando fucum fecerat; quam Nazianzenus, alii- que Orientis episcopi, c«m probassent primum, posthac tandem repudiarunt: liti enim (ait de Vitali ejusque asseclis Theologus epist. 2, Ad Cle- don.), cum apud fidos discipulos et arcanorum con- scíos, quemadmodum Manichei apud eos quos. ele- clos vocant, de divinilate disputant, totum morbum detegeutes, vix eliam carnem Salvatori tribuunt. Cum aute communibus de humanitatis assumptione senteniiis, quas. Scriptura exhibet, convinci se et premi vident, τὰς μὲν εὐσεξεῖς λέξεις ὁμολογοῦσι, περὶ δὲ τὸν νοῦν κακουργοῦσιν, οὐκ ἄφνχον μὲν οὐδῖ ἄλλγον, οὐ2ὲ ἄνουν, οὐδ᾽ ἀτελῆ ὁμολογοῦντες τὸν 215 ἄνθρωπον, ψυχὴν δὲ, xai λόγον, καὶ νοῦν, αὐτὴν, εἰσάγοντες τὴν θεότητα, ὡς αὐτῆς τῇ σαρχὶ συγ- χραθείσης µόνης ΄ Pias quasdam voces profitentur; serum circa mentem [raudulenter. agunt, non qui- dem ut Christum anima, rationis ac mentis exper- tem fateantur ; sed anima, et rationis, et mentis loco divinitatem introducunt, ceu ipsa sola cum mente temperata commistaque fuerit. Quse cum ita sint, omhino concedendum est, haud vanum prorsus feisse Nestorium, cum de Vitalis quz sibi obje- ctabatur auctoritate hunc in modum scriberet Seholastico eunucho Theodosii (a): Est Vitalis, qui orthodoxorum episcopus fuil; est et alius Vita- lis, qui ab impio est. Apollinario consecratus. Sunt et aliorum multorum similia nomina. Quis alter Patrum fuerit Vitalis nomine, me equidem latet, nisi forte Nestorius Vitalem Antiochenum antisti- tem significaverit, cujus meminerunt Theodore- tus, lib. 1 Hist. eccles., cap. 5, et Antiochenorum episcoporum catalogi. At Vitalis heretici esse . confessionem, seu librum De fide, de quo dis- putauus, neminem jam fore arbitror qui inficias eat. Pari jure et ratione Nestorius Basilii Magni et Melitonis auctoritates explodi posse arbitratus est. Verum genuina sinceraque erant Basilii loca, quibus ejus heresis prefocabatur. Ad Melitonem quod spectat, in iis quz citat Anastasius Sinaita in 'O8nTÓ, pag. 21 et 28, apparet scriptorem il- lum sie affirmasse Deum lsraelitica manu passum, ut duas itidem in Christo naturas et substantias agnosceret, atque adeo remotissimum ab Appollina- τή errore fuisse, qui unam duntaxat. statueret : θεὸς vào ὧν ὁμοῦ τε xol ἄνθρωπος τέλειος ὁ αὐτὸς, τὰς δύο αὐτοῦ οὐσίας ἐπιστώσατο ἡμῖν (inquiebat lib. Contra Marcion.). Nam cum idem ipse Deus si- mtl esset, et períectus homo, de duabus substantiis mos eertiores [ecit, etc. Caeterum hsec Melitonis Sardensis fuisse przfracte non asseruero. VIII. De expositione fidei, κατὰ µέρος, que ὅτα- gorie Thaumaturgo attributa est. — De exposi- tione fidei χατὰ µέρος, ex parte, seu particulatim, quam Gregorio Thaumaturgo ascripserunt, Leon- tius hec habet, lib. De sectis, act. 8. Ad hoc quo- que respondemus primum de hac itidem dubitatum esse apud antiquiores, an esset. Gregorii. Deinde Gregorius Nyssenus. orationem. de illo prodigiorum effectore scribens, nullum ait opus ipsius in manibus esse, prater solam fidem quam in visione conspexe- rit. Eulogius Alexandrinus apud Photium, cod. 250, censet &xpositionem istam fidci Apollinario reddendam esse. Ita quoque Leontius in libro suo Adrersus eos qui proferunt nobis quedam Apollina- rii, ctc., ubi fragmenta duo recitat libelli hujus De fide ez parte, quam repertam fuisse ait in απ- tiquo exemplari bibliothece Andree episcopi Sidonio rum, cum prazfixo Apollinarii nomine. Quamobrem Combefiaius legitimun: ejus parentem assecutus (a) Synodic. lIren., c. 15. DISSERTATIO ΠΠ. 27 non est, qui in notis ad hanc ἔχθεσιν, exposilio- nem, quas prelo destinaverat, conjecit auctorem illius esse forte unum ex illis qui in Ponte vici- naque Armenia sic concilio Chalcedonensi adver- sati sunt, ut supposuerint Gregorio Thaumaturgo spurium fetum, alias excultum satis et theologi- cum. At vero, prater illa verba, non duc nature perfecte, Apollinarium aut Apollinaristam produnt istec alia : Adhuc confitemur Filium Dei factum esse Filium hominis, qui non nomine, sed veritate carnem ex Maria Virgine assumpsit : et esse unum perfectum, non duo perfecta. Eodem quippe modo Apollinarius argutatur apud Nyssenum (5) : El ix δύο τελείων, οὔτε ἓν ᾧ θεὸς, ἐν τούτῳ ἄνθρωπός ἐστι, οὔτε ἓν ᾧ ἄνθρωπος, Ev. τούτῳ θεός: Si ex duobus perfectis constat, nec in. quo Deus est, in hoc homo est : neque in quo homo esl, in hoc est Deus. Sed et in eadem expositione subsequitur : Unam adorationem Verbi et carnis, quam assumpsit. Et anatlematiza- mus eos, qui differenjes adorationes faciunt, unam divinam, εἰ unam humanam; et adorantes homi- nem ez Maria, tanquam. alterum" preter. Deum ez Deo. Quo nihil tritum magis Apollinaristis fuisse, cx his quz hactenus dicta sunt, constat. IX. De anathematismis eidem Gregorio suppositis. —Quinino ejusdem plane furfuris sunt anathema- tismi illi duodecim cum eorum interpretationibus, que Thaumaturgi nomen perinde przíixum Lla- bent. Etsi enim una natura in eis diserte non ex- primitur, latentem tamen dolum indicant con- suetze Apollinaristis locutiones, quibus male sanas Diodori Tarsensis de Christi persona et naturis voces expugnabant, seque adeo catholice fidei professores obtendebant. Sed et in primis ex lisdem capitulis addiscimus, quonam pacto Scri- pture sacre loca varia, quibus Christus, ut divi» nitate, ita et humanitate perfectus significatur, ad suum sensum torquerent. Nec fucum faciat, ubi animam Domini ἀνόητον, mentis experlem esse vi- detur inficiari. Non enim humana nativaque homi- nis mente preditam [XXXVII *] intelligit, sed divino Verbi, ut ait, spiritu, quo factum sit, ut ἀνόητος, mentià expers, absolute dici non debuerit. Quamobrem ejusmodi formule fidei et anathema- tismi, ad illum lapidem lydium revocanda sunt, quem paulo ante ex Gregorio Nazianzeno propter Vitalis Apollinaristze similem confessionem pro- tulimus. X. De libris qui Dionysio Areopagite ascribun- tur. — Quod ad libros attinet quos Dionysii Areo- pagite nomine insignitos habemus, jam quidem inter selectioris et aecuratioris eruditionis criticos confecta res est, eos sinceros ac germanos non esse. Fraudem olim prisci emunetze naris scripto res odorati sunt. Nam Photius in Bibliotheca, coil. i, Theodori cujusdam lucubrationem recitat, qua is auctorem alterum confutare aggressus crat, (b) Antirrh. cont, Apoll., . 5. 215 quatuor tisdem, quibus recentiores nostri, argu- mentis contendentem, volumina ista ab Areopa- gita Pauli discipulo, et primo Atheniensium pre- sule, nequaquam fuisse elaborata : nimirum ex vetustiorum Patrum scriptorumve ecclesiastico- rum silentio, ac presertim Eusebii Casariensis, qui nulla Dionysii Atheniensis scripta recensuit : quod rursum in iis libris, recentioris apostolorum evo discipline mores enarrentur ; ac demum quod horum auctor fgnatii Antiocheni vocem retulerit, quam sanctus hic martyr postrema, quam paulo ante obitum ad Romanos scripsit , epistola con- signavit : cum tamen Dionysius Areopagita, qui matura :tate Paulo Athenis primum pradicante nomen Christo dederaj, vix ad imperii Trajani, sub quo martyrium Ignatius obiit, primordia pro- rogare etatem potuerit. Atqui Photius ipse felicem omnino non fuisse Tbeodori sui conatum videtur insinuare, cum ait eum adversus quatuor ano- nymi momenta pugnare, τό γε ἐπ αὐτῷ, quantum penes ipsum est, genuinos csse magni Dionysii libros. Theodorum istum pene crediderim non fuisse alium ab illo Theodoro Severi Monophysita- rum antesignani sectario, cujus idem Photius opusculum seu libellum adversus Themistium hz- resis Agnoetarum principem recitat, cod. 108, seu cui Joannes Pbiloponus amplum illud volumen nuncupavit, cujus jtem fit apud Photium mentio, cod. 116, Severianorum quippe magis, quam Ca- tholicorum intererat subjectas Dionysio lucubra- tiones tueri, quas ipsi vulgo, Severo duce, h:eresi sue admodum favere jactitabant, omniumque primi Christiano orbi obstruserant. Ex col- lat. 4 synodi Lateranensis sub Martino 1, apparet Thermistium ipsum Agnoetam multi fecisse larvati Dionysii libros, quos Colluthus alterius θεοί Monophysita corrumpere tentaverat. Fuit alter Theodorus Pharanitanus Monotheletice hzresis cum Cyro Alexandriuo architectus, cujus perinde intererat. Dionysii librorum auctoritatem propu- gnare, uti ex infra dicendis manifestum flet. Xl. Apollinarii non sunt. — 1n Scholiis Graecis, que sancto Maximo attribui solent, ac Joanni Scythopolis in Palestina episcopo, paucis dem- ptis, reddenda esse ostensurus sum, binc inde refelluntur alii, qui catholicze fidei contra Mono- phvsitas defendenda studio, libros istos omnes ex Apollinarii prodiisse officina asserebant ; ex qua nimirum alios non paucos excusos esse non ita pridem evicerant, quibus presertim illi haretici (a) ἵπ ΟδηΥῷ Anastasii Sinaitze adversus Acepha- los, p. 540, perinde legimus Dionysium Alexandri- num scripsisse scholia in Dionvsium Areopagitam : Πάλιν τε µίαν οὐσίαν λεγούσης τῆς Ἐκκλησίας εἶναι πάντας τοὺς ἁγίους ἀγγέλους, ὁ αὐτὸς θεῖος xal ἀποστολιχὸς Διονύσιος πολλὰς οὐσίας ὀνομάζει τὰς ἄνω δυνάµεις. Ὁ γοῦν μέγας Διονύσιος ὁ Άλεξαν- δρεὺς ἐπίσχοπος, ὁ ἀπὸ ῥητόρων, Ev τοῖς Σχολίοις, olg πεποίηχεν εἰς τὸν µαχάριον συνώνυµον αὐτοῦ Διονύσιον, οὕτω λέγει, ὅτι ᾽Αγέννητον εἴωθεν χαλεῖν DISSERTATIONES DAMASCENICE. 275 perinde innitebantur. Plane Dionysii nomen non forte fortuma, librariive alicujus oscitantia vel ignorantia ( quod quidem s:pissime alias accidit ) prescriptum illis fuit, sed eorum parens, non sinc immani fallacia lectoribus imposuit, ut ipse Areopagita fuisse crederetur. Nam $e sanctorum Timothei, Titi, Clementis Romani, Jacobi fratris Domini, Joannis evangelista, Petri, Pauli, Bar- tholomzi, apostolorumque cseterorum, imo Christi ac Deipare scqualem (finxit. Qua vero de causa illudere Christianis voluerit, nondum satis asse- cuti sunt eruditi, liocque ipsum est quod opero- sius inquirendum suscepi. Guillelmus Cavius in Historia sua litteraria, inler omnes variasque de librorum istorum au- ctore opiniones, potiorem illam esse censet, qus eos Apollinario Laodiceno 23ssignat. Ceterum eruditis dispiciendum relinquit, annon Apollinario parenti potius, quam filio sint coocedendi. Filium siquidem, μὲ in aliis hzereticum, ita et m llenarii Christi regni terrestris propugnatorem fuisse: qui tamen error a Paeudo-Dionysio cap. 7 De eccl. hierarch., diserte proscribitur. Quinimo hic auctor passim przcipuo Apollinaristarum hzresis capiti adversatur, ubi plenam et integram huma- nitatem a Cbristo assumptam docet et inculcat. Exempli gratia, cap. 9 De eccl. hier., scribit Je- sum Christum, qui nos(fa vita egt, ey divinis la- tebris prodeuntem, speciem et formam ex nobis accepisse, tfj παντελεῖ xai ἀσυγχύτῳ καθ) ἡμᾶς Ev- ανθρωπήῄσει, inlegra sive absoluta el inconfusa. se- cundum nos inhumanalione. Cap. 4, Christum di- vino unguento e&eu chrismale signi(icari censet, ἐν ^f] χαθ᾽ ἡμᾶς ὁλιχῇ πρὸς ἀλήθειαν ἑνανθρωπή- σει, in totali et omnimoda secundum veritatem hu- manitatis assumptione. Itemque cap. 2 De div. nom., xol tfj παντελεῖ τῶν ἡμετέρων προσλίφψει, τὴν τελεωτάτην τῶν οἰχείων µετάδοσιν αὑτου[γῆ- σαι, εἰ perfeclissima rerum — nostrarum. assum- ptione communicationem suorum peregisse. Quibus in locis aliisque a quibus recitandis abstineo, a se amolitur auctor invidiam haresis Apolliparista- rum, qui humanitatem Domini nobiliori sua parte, humana mente, mutilabant. Unde merito Scytho- politanus eum ab hoc illorum errore exemit et absolvit. Scholia in Dionysium Areopagitam Dionysio Ale- ααπάτἰπο perperam ascripta. — Eos nou libet re- fcllere, qui existimarunt (a) Dionysium Alexan- drinum — Arcopagitica Scholiis ac Commentariis ἡ ἔξω φιλοσοφία, πᾶσαν ἀόρατον φύσιν ὁμοίως καὶ οὐσίας τὰς ὑποστάσεις ' xàx τούτου qnot χατὰ τοὺς ἔξω εἴρηται τῷ ὁγίῳ Διονυσίῳ αἱ τοιαῦται φωναὶ χαταχρηστικῶς . Hursus cum. Ecclesia. doceat unam esse angelorum etsentiam, idem divinus οί apostoli- cus Dionysius nominat. supernas virtutes, multas substantias. At magnus Dionysius Alexandrinus , qui ex rhetore factus est. episcopus, in Scholiis que scri- psit in. cognominem suum Dionysium hiec habet : Externa philosophia ingcnitam appellare solet omnem 2Π illustrasse. Qui enim Dionysius Alexandrinus, qui, annum Christi 260, diem postremum obiit, libros vidisset, quorum auctor, ut Joannes ipse Scytho- politanus, vetustissimus [XXX VIII] prztensi Areo- pagite Scboli»sstes, bene persensit, Manichzo- rum impietatem, cap. 4 De divin. nominib., dedi!a opera Hierothei sui nomine ad longum exagitat ; cum bac heresis, ante annum saltem 277, Chri- stiano ac Romano orbi non innotuerit , imo quo- rum theologica loquela ac dictio hominem Nicznis temporibus longe posteriorem certo certius indi- eat? Atqui Usserius Armachanus in Observationi- bas mss. quarum sua iterum recurret mentio, post diligentem hujus scrupuli disquisitionem agnovit Joanni Scvthopolitano reddenda esse scho- Ha, que a Joanne Cyparissiota et aliis Dionysio Alexandrino perperam attributa erant. Quod ex sententia a Cyparissioti ex Dionysii scholiis citata patet, inquit, qua in scholiis istis. totidem verbis reperitur, ut liquet ex. Latina translatione scholio- vum Scythopolitani, a Roberto Lincolniensi episcopo facta, et in bibliotheca collegii Corporis Christi apud Oxonienses asservata. Gregorius Nazianzenus Dionysii libros nom lauda- 9t. — Neque vero rursum Joanni Pearsonio assen- tior, asserenti Pseudo-Dionysium laudatum fuisse a Gregorio Theologo, orat. 38, wt inde inferat illum scripsisse saltem circa postrema Eusebii Czsariensis tempora. Gregorii quidem hzc verba sunt : Sic Sancta sanciorum etiam α Seraphim obte- guntur, εί tribus sanctificationibus celebrantur in unam dominationem deitatemque coeuntibus, ὣς ἄλλῳ τινὶ τῶν πρὸς ἡμῶν πεφιλοσόφηται χάλλιστά τε xal ὑψηλότατα, quemadmodum et alius quidem ante nos pulcherrime sublimissimeque disseruit. Nicetas vero aliique subinde Gregorii commentatores Grzci, ctsi libros Dionysii assidue triverant, quos pre germanis haberent, in utroque nihilominus loco, non alium nisi Atbanasium designari agnoverunt. Scholiastes ite Graecus quem Combeflsius retulit in adver- sariis, ait : Οἶμαι «bv ᾿Αθανάσιον λέγειν tv τῷ ὃ’ πρὸς αἱρέσεις λόγῳ, fyouv πρὸς Αρειανούς Μεα sententia est, hec de Athanasio dicta esse, in ejus oratione & contra haereses, sive contra Arianos. Ubi magni Athanasii oratio De incarnatione Dei Verbi innuitur, in qua itidem sanctus doctor de cjus deitate contra Arianos disputavit. Atqui in hac pro- fecto oratione longe explicatius enarratur canti- eum Seraphinorum, quam apud Dionysium, qui cap. 7 De caelest. hierarch. , paucissimis verbis illo Trinitatem laudari obiter monuit. Et certe cum Nazianzenus, orat. $4, non eosdem quos maluwram inaspectabilem : similiter et hypostases substantias. Ex cujus wore sanctus. Dionysius his locis est loculus , improprie nimirum has voces usur- pans. Hzc apud Sinaitam, qui iu. his quz ad cri- licam spectant se passim rudem οἱ imperitum pro- diL Crterum inde discimus scholia quedam in Dionvsium Arcopagitam, ab Alexandrinis, ut reor, DISSERTATIO II. 218 ementitus ille Dionysius, angelorure ordimes nue meret, ita ut. Seraphimet Cherubim emiserit, vel potius, u£ alii zevi sui Patres, a. Tbronis non dis- creverit , id argumento est eum neutiquam vidiase libros De celesti hierarchia, quos vere Dionvsii esse censuerit. Nee refert, quod eadem oratione 34 et 41, Gregorius doceat coslestium virtutum ordines inferiores a superioribus illustrari eo quo Dionysius exponit modo. Quidai enim ex paucis illis quz Theologus identidem protulit, auctor iste suum de angelis tractatum composuerit aut. adore naverit? Plane falsum hunc Areopagitam eximii hujus doctoris sententias ac voces ipsas mptuatum esse pro certo habeo. Sed et Cyrillus Alexandrinus similia de collustratione angelicarum elassium. scripsit in Thesauro, assert. 51. Sed, cnm varios ordines nominet ac recenseat, Bullam Cherubim mentionem facit, qux proinde a Seraphim vel Thro- nis diversa esse non putaverit. Quia tamen non deest suspicio ignotos ei non fuisso libros Áreopa- giticos, inquirere pergo quz hujus eausa fuerit. XII. Proferuntur a Monophysitis. — Monophysitg Eutychianorum successores inter przcipuos hare» sis suze patronos, Dionysium quoque Áreopagitam obtenderunt. ld quod quidem eos fecisse constat in celebri collatione, quam Constantinopoli cum orthodoxis habuerunt anno 632, sub Justiniono imperatore, in qua Severiani sie loquuntur: Beato Cyrillo, et beato Athanasio Alexandring Ec- clesie episcopis, Felice etiam et Julio Romana Ecclesie, Gregerio quinetiam | mirabilium — faetore , et Dionysio Areopagita, unam naturam Dei Verbi decernentibus post unitionem, hos. omnes. (rans- gressi illi (Chalcedonensis synodi Patres) post unionem presumpserunt dicere duas naturas. 1mo heretici illi ostendere se posse asseveraverunt, Quia B. Cyrillus usus est istis testimoniis in libris adversus Diodorum et Theodorum editis. Libros nempe quatuor illos, quorum occasione hzc tracta- mus, innuebant, quibus Cyrillus postremis vitae annis confutaverat Apologiam, quam Theodoretus pro Diodoro Tarsensi et Theodoro Mopsuesteno ediderat. Reclamavit Hypathius Cyrillum libros istos non scripsisse: verum in quinta synodo ge- nerali progenuinis admissi lectique fuerunt : id quod rursum agnoverunt Leontius Byzantinus, lib. vn De sectis, act. 8, et Eulogius Alexandrinus, ut ferant ejus Excerpta apud Photium. Αο magnus profecto Petavius, t. IV Theolog. dogm., lib. 1, c. 10, $ 8, hoc de lucubrationibus istis judicium tulit. « Quod ad libros Cyrilli spectat, inquit, Liberatus diaco- nus in Breviario, cap. 10, refert quatuor illos ab eo conficta olim fuisse tanquam a Dionysio Alexan- drino elaborata essent. Hzc porro Anastasii ob- servatio integra ctiam legitur inter scholia in cap. 5 De celesti hierarchia ; cum tamen in vetustis codicibus non exstet, sed inrecentissimis ct cditis tantum, ut proinde ex cap.22 Ὁδηγου transumpta it. 279 scriptos esse, tresadversus Diodorum et Theodorum, quasi Nestoriani dogmatis auetores, et alium De incarnatione librum, in quibus inter cztera Dionysii Areopagite Corinthiorum episcopi testimonia posita esse demonstrat. Verum Catholicos ait, Acephalis, qui libris istis abutebantur, respondisse non eos esse Cyrilli. Qued sane verum non puto : non so- lum quia synodus quinta pro germanis illos ha- buit, sed etiam quia Cyrilli stylus et character in fragmentis apparet istis, qux in Actis Ephesinis sunt Latine reddita.» Ceterum Liberati, vel saltem amanuensis error est, ubi legimus, Dionysii Areo- Ῥαφίια Corinthiorum episcopi, nec Garnerius hunc lo- cum sanavj, dempta voce Areopagite, ac si Dio- nysius Corinthi episcopus, qui secundo s:zeculo flo- ruit, laudatus potius a Cyrillo eredi posset. Nam liberatum hic paucis narrare constat, quid in collatione Constantinopolitana gestum sit cum Se- verianis ; ex cujus proinde actis Areopagite nuncu- pationem retinendam [XXXVIIl'] docemur. Hunc vero scriptorem memoriz lapsu Corinthiorum epi- scopsm pro Atheniensium posuisse parum refert. Quanquam ejus textus sic forsan restitui possit : In quibus continentur antiquorum Patrum incorrupta testimonia, id est Felicis pape Romani, Julii ad Dionysium Corinthi episcopum, Dionysii Areopagite, el Gregorii mirabilis, etc. Dionysium etenim illum ad quem Julii pap data epistola ferebatur, Corin - thi episcopum appellat Leontius, act. 8 De sectis, ὥς ἀπὸ τοῦ µακαρίου Ἰουλίου Ev τῇ πρὸς Διονύσιον τὸν Κορίνθου ἐπίσχοπον ἐπιστολῇ. Aliam vero prz- terea responsionem Hypatius ejusque socii Seve- rianis dederunt in illa collatione : nimirum videri, quoniam et in illis libris heretici falsantes addide- zunt ea testimonia. Reponentibus subinde Severia- nis, ex antiquis exemplaribus, maxime si er Alexandriz archivis eruantur, posse comprobari a Cyrillo vere allatas esse auctoritates Dionysii et aliorum , IIypatius regessit, indubitata fore dun- taxat exemplaria, quz aub Proterio vel Timotheo Solofaciolo descripta esse ostenderentur. Cum enim ílla a multis, qui recte duarum naturarum confessioni adversabantur, jam pridem retineren- tur, nequaquam a Catholicis exigi posse, ut advcr- £ariorum suerum testimonia suscipiant. Nam et beati Julii famosam illam epistolam, inquiunt, ma- nifeste Apollinaris fuisse, «scriptam ad Diony- sium, eic. Mox et hoc in primis subjungunt : Quod autem prius dici debuit, loc in ultimo dicimus. llla enim testimonia, qug vos Dionysii Areopagite dici- tis, unde potestis ostendere vera esse sicut. suspicami- ni ? Si enim ejus erant , non potuissent latere D. Cyril. lum. Quid autem de beato Cyrillo dico? Quando et beatus Athanasius, si pro cerio scisset ejus fuissc, anie omnia in Nicano concilio de consubstantiali Trinitate eadem testimonia protulisset adversus Arii diverse substantie blasphemias. Si autein. nullus ex antiquis recordatus est ca; unde potestis ostendere quia illius sint, nescio. Hxc Hypatius, quibus inter DISSERTATIONES DAMASCENICE. 280 - alia significat se ante illam collationem legisse aut novisse libros ementiti Dionysii, in quibus multa Ariane hzresi adversaria assidua lectione ante depreliendisset. Unde recte eos novitatis arguit, cum neque ab Athanasio, neque ab ullo veterum , adversus Arianos allegati essent. Citati olim a Severo Antiocheno. — Sic porro Catholici Constantinopoli argumentabantur, cum apprime scirent quid in illis libris fidei consonum esset, et quid ab ea dissentaneum appareret. lu prímis vero testantur luereticos qui duas Christi naturas inficiabantur, libros illos Dionysii sibi vindicasse, quibus errorem suum propugnarcnt. Et certe, Severum Antiochene aedis pervaserein hxreticum, jam pridem epistolam quartam Pseudo- Dionysii ad Caium multoties laudasse comperi ex fragmento epistolz ejus tertie ad Joannem Ilegu- menum, £x τῆς πρὸς Ἰωάννην τὸν ἡγούμενον τρίτης ἐπιστολᾶς, quod in collectaneis contra Severianos manu exaratis exstat cap. 56, ubi pro unica Christo affingenda natura hunc in modum disputat : Ἡμεῖς, χαθὼς Ίδη φθάσαντες ἓν ἄλλοις διὰ πλάτους γεγραφήχαµεν, τὴν φωνὴν τοῦ πανσόφου Διονυσίου τοῦ Αρεοπαγίτου, τὴν λέγουσαν, dA" ἁνδρωθέν- τος θεοῦ καινήἠν τινα τὴν θεανδριχἣν ἑνέργειαν ἡμῖν πεπολι-ευµένος, plav ἑνοήσαμεν σύνθετον φύσιν, xal νοοῦμεν, ἑτέρως ἡμῖν, νοηθῆναι μὴ δυναµένην, ὡς πάσης ἔχουσαν δυάδος ἀπόφασιν, xat τὸν àvópu- θέντα θεὸν, τὸν ταύτην χαινοπρεπῶς πεπολιτευµέ- vov, μίαν ὁμολογοῦμεν φύσιν τε xaX ὑπόστασιν θεαν- δριχῆν, ὥσπερ xaX τὴν µίἀν φύσιν τοῦ θεοῦ Λόγου σεσαρχωµένην. 'O γὰρ τῆς οἰχονομίας λόγος xatvo- τοµήσας τὰς Φφύσεις, συνεχαινοτόµησεν αὗὐταῖς χα) τὰς προσηγορίας. Ἔως ἂν εἷς ἔστιν ὁ Χριστὸς, µίαν ὡς ἑνὸς αὐτοῦ τὴν τε φύσιν, χαὶ τὴν ὑπόστασιν, xal τὴν ἑνέργειαν σύνθετον, ἐπ᾽ ὄρους ὑγηλοτάτου, τὸ δὲ λεγόμενον, ἀναθάντες κηρύττοµεν, ἀναθεματίζοντες καὶ πάντας τοὺς En" αὐτοῦ μετὰ τὴν ἕνωσιν δυάδα φύσεων xal ἐνεργειῶν δογµατίζοντες * Nos quem- admodum ín aliis operibus ad longum scripsimus, sapientissimi Dionysii Areopagita vocem illam, sed Dei facti viri, novam quamdam Dei virilem opera- lionem nobis gerens, unam compositam naturam in- dicare intelleximus atque. intelligimus , que a nobis aliter intelligi non possit ut que qualitatis omnis neg?tionem inferat. Quocirca Deum [actum homi- nam, qui hanc novo modo gessit, unam esse naturam, hypostasimque Deivirilem confitemur , unamque Dei Verbi naturam incarnatam. Nam dispensationis Do- minice ratio, uti naturas inuovavit, sic et appella- liones novas fecit. Quandiu ergo unus est Christus, unam ejus tanquam unus, tum naturam, lum hypo- slusim, tum denique operattouem compositam, supra montem, ut. Scriptura loquitur, excelsum ascendentes predicamus ; anathemati devoventes illos qui in co post unitionem duavum naturarum atque operationem binarium numerum docent, Mac igitur iu epistola testatur liercticus se. jam 28) alias allata Dionysii auctoritate pro una Christi natura οἱ operalione pugnasse. Verumenimvero Monophlysitze libros illos primi omnium laudasse reperiuntur. Unde Catholici theologi, qui contra illos jam evicerant, complures alias quas sectarii isti obtendebant lucubrationes, przeclaris Athanasii, Gregorii Tbaumaturgi, Julii quoque et Felicis Ro- manorum pontificum nominibus insignitas, genui- nos esse Apollinarii fetus , falsi Dionysii perinde volumina eidem Apollinario attribuerunt. Hancque fuisse Hypatii Ephesini aliorumque Byzantinorum erthodoxorum sententiam superius vidimus. Du- dum vero antehac idem judicium fuerat illorum, quos Josnnes Sceythopolitanus in suis in Dionysium Scholiis ab hac opinione revocare passim satagit, cum ipse persuasum haberet, nihil in illis libris occurrere, quod recta fidei contrarium esset. Joannes Scythopolitanus scholiorum in Dionysium germanus auctor. — Atqui Joannem Scythopolita- num, ardentissimum Cliristiane doctrine szculo quinto labente et sexto ineunte propugnatorem, melioris saltem parts Scholiorum Grecorum in Pseudo-Dionysium auctorem esse opere pretium erit ostendere: quamlibet sancto Maximo omnia nullo discrimine tribui vulgo soleant. Anastasius Bibliothecarius in epistola ad regem Carolum Cal- vum 49 63 Areopagiticorum translatione Latina, hoc etiam de Scholiis Grecisqu: una interpretatus erat, testatur : Jpsorum autem [XXXIX] scholiorum seu paratheseon, quecunque in calce sui signum vi- eificoe crucis habent, a B. Mazimo confessore et mo- wackho inventa narrantur. Cetera. sancti. Joannis Seythopolitani antistitis esse narrantur. Nondum hactenus incidi in exemplar vetus Anastasianz translationis, in quo Maximi Scholia a Joannis discreta essent. Usserius vero Armachanus, in Bi- bliotheca theologica, manu exarata, cujus fragmen- tum recitat Guillelmus Cave in Joanne Mazentio (quem nescio quo stupore, quia monachorum Scytharum in Occidente causam egit, pro Joaune Scythopolitano accepit), de Scholiis Maximi et Joan- nis hec reliquit observanda : « Joannes Scythopo- litanus scripsit in Dionysium Areopagitam Scholia pariter ac Maximus. Verum in libris Dionysii ab anno 15692, inclusive editis, simul confusa sunt Joannis et Maximi Scholia ; quie non in antiquiori- bus solum, qux? Cyparissioti tempore ferebantur, 'editionibus fuerunt distincta, sed etiam in utroque quo usns est Morellius codice: in quorum altero a] marginem apposita sunt Joannis Scythopolitani sine nomine Scholia ; in altero vero seorsim (post absolutum textum integrum Dionysii) Maximi nomine insignita Scholia ; eo breviora, quod ab amplioribus Joannis, cum quibus ea conjunxit Morellius, separata fuerant. Porro vulgata illa Scythopolitani Scholia eadem illa ipsa sunt, quz? Dionysio Alexandrino ab aliis sunt attributa. Quod ex sententia a Cyparissioto ex Dionysii Scholiis citata patet, qux in Scholiis is- tis totidem verbis reperitur. lstau vero sententiam DISSERTATIO TI. 982 Scythopolitani, non Maximi esse liquet ex JV.atina versione Scholiorum Seythopolitani a Roberto episcopo Lincolniensi facta, et in bibliotheea col- legii Corporis Christi apud Lincolnienses asservata, in qua reperitur. » Hxc Usserii accurati satis cri- tici, ex quibus certo certius fit hodieque superesse Scholia Scythopolitani in Dionysium, caque illa esse quz S. Maximo indiscriminatim assignantur; cum perpauca et perexigua sint quorum Maximus parens fuit. H:ecque, interjectis ejusmodi vocibus, ἄλλως, εἰς τὸ αὑτό, a Morellio «προ ab aliis secerni animadverti. Quinimo in multis codicibus Reyziis et Colbertinis operum sanctissimi confessoris com- mentarium ipsius, eu Sceliolia in quartam Díonysti epistolam ad Caium habentur, toto celo ab editis diversissima. Ex ipsismet Scholiis ἰά evincitur. — Joonnem vero Scythopolitanum verum auctorem aliorum illorum in Dionysium Scholiorum censeri debere evincitur ex multis eorum locis, qux Ipsum veluti digito monstrant. Omitto. inscriptionem — corum prologi, ut in editis jacet : Πρόλογος τοῦ ἁγίου Μαξί- µου, ἡ χατά τινας Ἰωάννου τοῦ Exuforo vou: Prologus sancti Maximi, vel secundum quosdam Joannis Scg- thopolite, Ad ea pergo, quz? hominem indicant in Pal:stina agentem, qui szculo sexto ineunte. scri- beret ; imo quz non nisi a Joanne nostro litteris potuisse mandari videntur. In interpretatione vo- cum obscurarum Dionysii, ad vocem Πιαλείοις, observat hanc similem esse vocabulo δαψιλέοις ; quod quidem εἴρηται, inquit, ἐπὶ ποίοις ὄφεσι τοῖς χατὰ Ἱεριχὼ μάλιστα εὑρισχομένοις, ἓς ὧν ἰατροὶ ὡς τὰ πολλὰ τὴν θηριαχὴν σχευάζουσιν * Üsurpatur de quodam serpentum | genere, qui in. Jericunthina regione presertim. reperiuntur, ex quibus medici wt plurimum theriaca. conficiunt. Quiwe profecto Pale- stinze incolam mihi videntur indicare, qui serpen- tes istos. consueto et communi apud Graecos alios nomine διψάδας non appellet, sed διψαλέους, de Pa- l:x»stinorum more. Sed in primis sc ea atate, inque ca regione vixisse signiflcat, in quibus Origenista- rum hzresis invalesceret. Nam in cap. 7 lib. De. eccl. hier., reccnsitis vetustioribus — hzreticis, Simone Mago, Menandro, Valentino, Marcione, et Manete, de Origenianis subjungit,xal νῦν δὲ ol ἀπὸ πῶν Ὠριγένους προερχόμενοι μύθων, et nine. vero qui prodeunt fabularum Origenis sectatores. Atqui sancti Maximi zvo exsoleverant prorsus Origeni- ste, ex quo Origenes cum Didymo, Evagrio, aliis- que horum sociis a quinta synodo proscripti fuerant, adeo ut sxculo septimo quo Maximus floreliat, nuda eorum superesset memoria. tate vero Joannis Scythopolitanl, eorum errores per monasteria Pa- Ixstinze grassabantur, Leontio quodam Byzantino, Joanne, Isidoro, et Nonno aucloribus : unde gra- vissimz turbz ac tumultus per eam omnem exei- tati sunt : quemadmodum — fuse narratur in Vitis SS. Euthymii, Sabe, Theodosii, et Cyriaci mona- chorum, qui pro fidei causa adversus novellos istos hsereticos, et corum asseclas, labores inultos diu tolerarunt. larum porro concertationum hic ex- itus fuit, ut, Justiniaui et concilii quod sub Menna habitum est, necnon quinti generalis, repetitis de- cretis, damnato cum suis sectatoribus Origene, Anastasii ducis opera tota Palestine provincia ab ea pesie liberata sit. Sed manifestius adhuc Joannes Seytbopolitanus " seipsum prodit, in altero in cap. 7 De colesi. hier. scholio, in quo sic loquitur Σηµείωσαι χατὰ Βασι- λειανῶν, fjtot Νεστοριανῶν' Observa contra Basilianos sive Nestorianos, Jesum Christum, qui ea parte qua homo est, assumplus [uit, Dominum esse omnium spiritualium, et Regem gloric, etc. temque iu. c. 7 De eccles. hierarch. ubi sacra theologie nomine a Dionysio significari ait voces istas, Tu es Christus Filius Dei vivi, subjungit : à σηµε:ωτέον χατά τε Bacueiavov, καὶ Νεστοριανῶν, καὶ Παυλιανιστῶν, καὶ τῶν ὁμοίων * Quod observatione dignum est, contra Dasilianos et Nestorianos, Paulianistasque, et similes. Atqui nusquam alibi reperias Nestoria- nos appellari Basilianos. Hxc autem appellatio ab ' alio auctore indita eis esse non potuit, preterquam a Joanne Scythopolitano, qui, variis seriptis a Ba- silio Cilice Antiochenz Ecclesia presbytero laces- situs, eumdem Dasilium tanquam versutissimum Nestoriang impietatis propagatorem antirrheticis dissertationibus 1raduxerat, veluti narrat Photius in Bibliotheca, cod. 95 οἱ 107. Cum enim Basilius Petrum Mongum, aliosque Chalcedonensis fidei hostes se detestari profiteretur, Nestorianorum in- térim hzresim astruebat ; suppresso quidem Ne- storii nomine, prztensa vero Diodori Tarsensis et Theodori Mopsuesteni, tanquam Ecclesix Patrum, auctoritate. Hzx simultates Basilium inter οἱ Joannem Scythopolitanum acciderunt Anastasio imperatore [XXXIX ] et Flaviano Antiochenz Ecclesi antistite. Posthac autem Joannes contra Severum Monophy- silam, qui Ántiochenam sedem expulso Flaviano occupaverat, calamum strinxit, octoque saltem vo- lumina adversus eum scripsit, quandoquidem tam in actis sext» synodi, quam in spe laudatis col- lectaneis contra Monophysitas, cap. 13 libri éjus contra Severum octavi, fraginentum sat amplum visitur. Unde Joannes Scythopol. sinceros esse Diouysii libros putaverit. — Joannes itaque Scythopolitanus felsa librorum qui Dionysii Areopagit nomen preferebant, inscriptione deceptus, itemque voci- bus variis et locutionibus Atticis quz in illis pas- sim occurrunt, ac multis demum hinc inde ad veteris statis et discipline normam compositis locis, satius duxit eos pro genuinis admittere ; quod eo &dentius affirmavit, ob Petri, nescio oujus, diaconi Romani testimonium, asseverantis in Ro- mane Ecclesi scriniis longe plura asservari Bionysii opera, quam in Oriente circumferrentur : at non sino vanissimo mendacio, quandoquidem sexto ssculo jam affecto, Gregorius Magnus ος ΄ DISSERTATIONES DAMASCENICE. 28i audith. solo ulla exstare noverat ; cum hom. 31 in Lucam ad. hunc. modum loquerctur : Ferter Dionysius AreopagHa, antiquus et venerabilis Pater, dicere quod ex nimirum angelorum agminibus, etc. Dicendo, fertur Dionysius Areopagita, nobis satis annuit Rom: non ita notos fuisse falsi Dionysii libros. Et sane si Romani cos omnes apud se ha- buissent, quos Areopagitze esse arbitrarentur, non illos qui latebant, interire passi essent, sed in publicum emisissent. Scythopolitanus itaque illis quas dixi swasionibus inductus, ea omnia loca quibus Monophysitz nitebantur, beaignissimis in- terpretamentis ad sanum sensum traduxit. Cete- rum paucos e Catholicis, qui suz slatim sententiz suffragarentur, habuit; aliis ad annum usque 535, quo Constantinopoli collatio cum Severianis habita est, ex adverso reclamantibus, spuria areopagitica esse, οἱ ab hzreticis atque Apollinaristis conficta et supposita. Caterum Joannes in Palzstina εἰ Syria magni nominis aliquos sibi conciliavit, in quibus presertim fuit Ephreemius Antiochenus, uti colligitur ex bis qua Photius refert, cod. 225, ex quibus constat patriarcham istum Orientis, volu- mina illa de quibus disputamus, pro sinceris et genuinis admisisse. linc post quintam synodum, dissipatis paulatim propter favorabiles quas dixi interpretationes terriculamentis, qui deinceps se- euti sunt Patres, ob affectatam ab auctore doctri- na ac sensuum sublimitatem velnt attoniti, minime dubitarunt eadem tanquam germana et orthodoxa recipere. lloc nimirum, tam Pseudo-Areopagiticis quam monumentis aliis qux speciosis perinde ti- tulis et nominibus insignita fuerant, saneti Patres sexti septimique ac sequiorum ssculorum, cum essent critica artis inceuriosi, bona, ut dicitur, fide indulgerunt, ubi catholicze üdei causam illis etiam libris admissis sartam tectam fore intellexerunt. Quia vero, salva semper quis sanctissimis Eccle- sie magistris debetur reverentia, inter eruditos hodie convenit libros, qui Dionysii Areopagitae nomine inscribuntur, ab impostore quodam com- positos esse, operz pretium ine facturum caxisii- mavi, si in horum auctorem audaciuscule inqui- rerem. XIV. Num Pseudo-Dionysius hareticus. fuerit. — Ex hisque a me dicta sunt, jam extra dubium est pretensa areopagitica a Severo et Monophysitis fuisse primum producta ad unam Christo naturam afüngendam, adversus Chalcedonensem de duplici ejus natura confessionem. Catholicos vero ea statim tanquam adulterina rejecisse, et cum multa alia testimonia, que Athanasii, Gregorii Thaumaturgi, Julii ac Felicis praeclara nomina preeferebant, Apol- linario hsretico reddenda esse non ita pridem comprobassent, de areopagiticis idem judicium tulisse. Cum vero Pseudo - Dionysium ab Apolli- narietarum haeresi vindieaverim , inspiciendum nibilominus superest mihi, num recentiorum Apol- linario Monophysitarum, sive butychianorum, sivc 285 Dioscoritarum, sive Acephalorum ac Severiano- rum error in eis contineatur. Quod ut melius succedat, paucis exponam quid Eutyches, quid Diescorus, quid alii subinde de Verbi incarnati my sterio tenuerint, Eutychis error. — ln. Actis concilii Constantino- politani, Eutyches suam de incarnatione Verbi fldem coram antistite suo Flaviano et Patribus qui conve- nerant, ex animo, invocata Trinitate, sic professus legitur : Confiteor adventum ejusin carne [actum esse ex carne suncia Virginis, atque integre inhumana- tum esse pro nostra salste. Confessio hzc, cum re- citata esset in coneiliabulo Ephesino, Dioscorus Aiexandrinus respondit : Admittimus hanc fidem. Synodus adjecit, hanc esse Patrum fidem. Fjavjano rursum in concilio suo Eutychem urgenti, utj Chri- stum, non solum Patri consubstantialem secundum divinitatem, verum etiam Matri ac nobis secunduin bumanitatem fateretur, iterum atque. iterum ille reposuit sui non. esse Dei εἰ Domini coli et terra naturam edisserere, ἕως σήμερον φυσιολογεῖν ἐμανυτῷ οὐχ ἐπιτρέπω : se. nunquam dixisse corpus Domini et Dei nostri esse consubstantiale nobis. Ceterum se confiteri consubstaniialem nobis esse sanctam Virgi- mem, et quia ex ipsa incarnatus est Deus noster, Ad- jecit se non dicere Dei corpus esse corpus hominis, bene vero corpus lumanum, οὐχ εἶπον σῶμα ἀνθρώ- που τὸ τοῦ θεοῦ σῶμα: Quasi nempe Dominus proprie homo non fuerit, cum Deus esset. Tandem cum instaretur, ut Christum consubstantialem nobis, duasque in eo naturas agnosceret, protesta- tus. est se unam nxaturam post unilionem et incar- nationem confileri, μίαν φύσιν ὁμολογῶ, quanquam, ut ante fassus erat, incarnatam : qux? omnia Dio- scorus approbavit in sua synodo. Ex hac repetita Eutychis confessione apparet eum hactenus quidem ab Apollinarii impietate cavisse, quatenus Deum integre factum hominem pronuntiavit, neque in ea fuisse opinione, quam multi veterum ei, non nisi per consecutionem, affinxere, Christi carnem de ccelo lapsam, per Vir- ginis uterum tanquam per canalem transivisse. Quamobrem potius cum Combe(isio dicendum Eu. tychem noneo sensu negasse Christum esse con- substantialem nobis bumanitate, ac duas habuisse naturas, quasi caro sive humanitas ex Virgine procreata non sit, aut Christo defuerit, vel per mutationem [XL] sive conversionem, vel per absorp- lionem aut deperditionem ; sed ut natura divina sola proprie natura sit et dicatur, qux primas in incar- natione partes babeat, non humana, qua secundas tantum : illa, inquam, qua aliam habeat, non qu:e babeatur, et superioris habentis sit ; tanquam il- lius videlicet appendix, eique pene immersa. Dioscori. — Dioscorus hanc eamdem doctrinam , quam in sua synodo approbaverat, etiam post Chaleedonense concilium propugnavit. Cum enim (a) Sev. epist. ad OEcum. comit. act, x sext» syn. DISSERTATIO Il. 286 Gangras relegatus | esset , epistolam ad Alexandri- nos suos scripsit , ex cujus fragmento quod Nice- phorus Constantinopolitanus ad calcem Antirrhetici adversus Epiphanidem subjecit, apparet eum nullatenus ab Eutychis errore declinasse : El τὸ αἷμα Χριστοῦ xatà φύσιν θεοῦ ἐστιν, inquit, xal οὖχ ἀνθρώπον, τί διαφέρει τοῦ αἵματος τῶν τράγων καὶ τῶν µόσχων, χαὶ τῆς σποδοῦ τῆς δαµάλεως ; xal τοῦτο γὰρ γἠϊνον χαὶ φθαρτόν. ᾽Αλλὰ μὴ γένοιτο ἑνὸς τῶν χατὰ φύσιν φθαρτῶν λέγειν ἡμᾶς ὁμοούσιον τὸ αἷμα Χριστοῦ. Nisi Christi sanguis suapte natura Dei ac non hominis sit , quomodo nihil discrepat a sanguine hircorum et vitulorum , et a cinere vitule ? hoc quippe terrenum εἰ corruptibile est. Verum aver- tat Deus, ne Ghristi sanguinem ejusdem essenlio sen natare esse dicauus , ac quemlibet alium qui natura corruptibilis sit. Existimavit ergo Dioscorus, quem- admodum Eutvches, Christi sanguinem ejusque adeo carnem , abjecta humilis nature nostr2 pros prietate , divina evasisse, ut alterius a czeterorum hominum sanguine ct carne generis et naturz, et yeluti sanguis et cago Dei, facta sint, ne hominis caro et sanguis esse diceretur. Timothei Eluri.—— Atqui Timotheus AElurus cjus successor, quamlibet Eutychi , quia Christum con- substantialem nobis secundum carnem ct humani- tatem esse negaverat , anathema dixerit, in eum- dem tamen errorem reciderat, cum in lucubra- tionc, qua Leonis Magni ad Flavianum epistolam vellicabat, pronuntiare non dubitaverit solam divinitatem esse Ghristi naturam , etsi incarnatam : φύσις γὰρ τοῦ Χριστοῦ µόνη θεότης, εἰ χαὶ σεαάρ- χωται. Quibus verbis celebratissimum illud di- ctum, quod Cyrillus recto sensu usurpaverat , unam Dei Verbi naturam incarnatam , pessime in- terpretabatur, ac si per incarnationem humanitas tota ad deitatis naturam pertinuisset , in qua com- prebenderetur; sed sine ulla, ut interim dictitabat , permistione, vel absorptione, vel conversione. Hinc subinde contra Leonem Magnum contendc- bat humanitatem Christi omni actione propria caruisse, nec operationes alias nisi divinas per eam exsertas esse, atque adeo, quse humanitatis operationes censebantur, πάθη passiones potius, ct meras exsecutiones , πράξεις, esse nuncupandas. Severi Antiocheni. — Ab his nullatenus dissensit Severus Antiochenus , tametsi ab Eutychis sensu plus aliis recedendo apud Theodorum Raythensem , Ψευδοαληθής, q. d. F'alsiverus audiat. Is, cum duas naturas perinde abnegaret (α), sed unam compo- sitam statueret , servatis utriusque proprietatibus., humanitatem trans(ormatam docuit ad. deitatis glo- rium εἰ operationem, µετεστοιχείωσεν ὁ Λόγος ἣν Ίνωσεν ἑαυτῷ χατὰ τὴν ὑπόστασιν ἀνθρωπότητα, εἰς τὴν ἑαυτοῦ δόξαν καὶ ἐνέργειαν, ita ut, sive di- vina agerct , puta miracula patrando, sive humana, gradiendo , mutando locum ( id quod suapte natura d 287 prorsus bumauum est ) οὗ τὸ μὲν τῆσδε, τὸ δὲ «100: φύσεως , mon illud illius naturam esset , nec. istud istius, sed unius et ejusdem, nempe divinitatis ; quia θεῖχῶς τὰς θεοσηµείας εἰργάσατο xai ἀνθρώ- πινα, divina ratione tum prodigia, tum lumana opera efficiebat. Hzc porro Eutychianorum, Ace- phalorum, et cztterorum Monophysitarum erronea doctrina fuit, quam sexcentis aliis illorum testi- moniis liberet amplius ostendere, nisi brcvitati studendum esset. Catholica de incarnatione Verbi fides. — Catholi- cam vero fidem Leo Magnus ita descripsit in cele- pratissima sua ad Flavianum Constantinopolitanum epistola : Assumpta est , inquit, de matre Domini nalura , non culpa : nec in Domino Jesu Christo in utero Virginis genito, quia nativitas est mirabilis , ideo ποτ est natura dissimilis. Tenet sine defectu proprietatem suam utraque natura , et sicut [ormam servi Dei [orma non adimit, ita et formam Dei servi forma non minuit. Agit utraque forma cum alterius communione quod proprium est, Verbo scilicet operante quod Verbi est, el carne exsequente quod carnis est. Unum coruscat miraculis , aliud succumbit injuriis. Sicut Verbum ab aequalitate paterne glorie non re- cessit , ila caro naturam nostri generis non reliquit. Esurire , sitire , lassescere atque dormire , evidenter humanum est : sed de quinque panibus quinque millia hominum saturare , supra dorsum maris plantis non subsidentibus deambulare , et elationes fluctuum in- εγεραία tempestate conaternere , sine ambiguitate di- vinum est. Ubi sanctissimus pontifex humanain na- turam , cum assumpta a Verbo fuit, conditionis δι metas non excessisse declarat, et utrique for- πια seu nature proprios actus operationesve ossi- gnat , ut nativitas ex Virgine, incessio super mare plantis non subsidentibus, aliaque id genus pro- digia , solius divinitatis effecta fuerint ; lassescere vero, esurire, sitire, comedere, et alix humilis . nostre conditionis actiones, humanitatis. Quia nimirum, ut idem pontifex ait in epistola ad epi- scopos Palxstinz : Ea ipsa qua inseparabiliter gesta sunt, nulla permistione confundimus, sed quid cu- jusque forma: sit, ex operum qualitate pensamus. Quod quidem postremum doctrinz Leonis de dua- bus Christi operationibus caput admodum displi- cuit Eutychianistis et Monophysitis aliis, impu- gnatumque in primis est a Timotheo Αυτο, ut constat ex fragmento quod apud me habeo, Apo- logix* , quam Eustathius Derytensis pro sancti pon- tificis ad Flavianum epistola adversus hunc h:e- reticum Dioscori successorem conscripsit. Quani litem Severus aliique Monophysitz: ardentius sunt persecuti, ut. duarum naturarum fidem facilius labefactarent. XV. Pseudo-Dionysius humanitatem in. Christo condilionem suam excessisse censet. — Modo dispi- ciamus num Pseudo-Dionysio, quem Monophy- δις in medium produxerunt. cum Leone Magno, au cum illis hereticis conveniat , et utrisnam con- DiSSERTATIONES DAMASCENICE. 288 sentanea scripserit. Capite 9, De divinis nomini- bus, excerptum affert theologicarum institutionum , quas sanctissimo nescio cui Hierotheo suo ascri- bit [XLI] (non sine apertissimo mendacio, quando verba, dictio, phrasis et loquela eumdem prorsus atque ipsummet prztensorum Areopagiticorum au- ctorem produnt ). In his porro legitur: Dominum Jesum, ὑπερφυὲς xal ὑπερούσιον, quod supernatu- rale et supersubstantiale est , quando factus fuit ho- πιο, servasse ; non solum quatenus nostra participavit sine alteratione et con[usione , nihil ex inexplicabili sua inanitione quoad immensam plenitudinem suam perpessus : ἀλλ ὅτι χαὶ «b πάντων χαινὸν χαινότα- τον, bv τοῖς φυσιχοῖς ἡμῶν ὑπερφυὴς ἣν, καὶ Ev τοῖς χατ οὐσίαν ὑπερούσιος, πάντα τὰ ἡμῶν ἐξ ἡμῶν ὑπὲρ ἡμᾶς ὑπερέχων * Sed , quod omnium novorum perquam novum est, in nostris naturalibus superna- luralis erat, et in iis que substantie sunt , supersub- stantialis , quoad omnia nostra ex nobis supra nos eximie supereminens. Ut hujus loci sensus visque percipiatur, attinet observare, vocibus ὑπερούσιος et ὑπερφυής , apud istum auctorem non significari eximium quemdam statum, qui tamen nature creat: terminos ex toto non excedat, sed divinam omnem przacellentiam, quz ab omni creature substantie quantalibet perfectione infinite discre- pet. Jam vero , si Dominus Jesus supernaturalem supersubstantialernque statum suum servavil, non solum quatenus, cum Deus esset , sine sui demutatione aut confusione nostrarum rerum par- liceps fuit, sed etiam quatenus bumana nostra, seu nostra substantie ac natura propria, super- naturali supersubstantialique ratione gessit et habuit; quid aliud restat, nisi Cliristum divinc humana quaque nostra gessisse, ejusque adeo humanitatem ad divinitatis naturam pertinuisse , velut ejus appendicem ? qui quidem purus putus Monophysitarum error fuit: quemadmodum olim Apollinarii, quem Leontius Byzantinus doeuisse refert, Dominum hominem fuisse supra nos, con- simili prorsus modo Anastasius Sinaita, pag. 267, τοῦ ᾿Οδηγοῦ, Scverianum et Gaianitam suum, ceu novum Βαίαπεοίεπι, sive Porphyriurm alterum, per- stringit , quod Christum assereret voluisse videri hominem supra hominem , μᾶλλον δὲ, ὥς φησιν ὁ Βατανεώτης ὁ νεαρὸς, εἰ ὑπὲρ ἄνθρωπον ἄνθρωπος πιστευθῆναι ἠθούλετο ὁ Ἰησοῦς. Atqui Monophysitas illo Dionysii loco contra Catholicos pugnasse, Anasiasius Sinaila testatur in ᾿Οδηγῷ, pag. 240, ubi reponit Dionysium hoc ipsomet locí satis ostendere se naturam huma- nam in Christo agnovisse, cum paulo ante dixerit Dominum ex Virginis sanguinibus carnem sibi compegisse. Unde infert hunc auctorem credidisse Christi corpus ejusdem nobiscum fuisse substantie et nature. At hoc etiam Monophysit. Timotheo JEluro doctore confitebantur, ne presertim a Cyrilli Magni confessione dissidere putarentur : ideoque Semicutychiani dicti sunt a Facundo Hlcrmianensi , 289 εἰ Φευδοαληθεῖς, Falsiveri, a Theodoro Raythen- si ; quia hac in parte ab Eutyche discesserant , ut nibilominus divinitatem solam proprie naturam esse Christi, etiam incarnati asseverarent : φύσις τοῦ Χριστοῦ µόνη θεότης, εἰ xal σεσάρχωται. Quinimo Eutyches ipse, ut antehac ostensum est , etsi Chri- stum nohis esse consubstantialem ratione humanita- tis inficiabatur, nihil sibi satis constans , integram hamanitatem a Clinisto de Virginis carne acceptam agnoscebat : id quod de Dioscoro perzque alffirimare multa suadent. Catholicae vero Ecclesie alia do- ciriua fuit : nimirum, ejus humanitatem , tametsi Dei Verbi hypostasi subsisteret, naturam nostri gencris non reliquisse, nec ejus conditionis carce- res przeergressam esse , sed nostrz prorsus simi- lem exstitisse ,przeter peccatum ; uti Paulus docuit, ei Leo Magnus declaravit. Deitatem esse. incarnatam docet. llypostasim a natura non dislinguit.—Verum Dionysius ille emen- titus eodem in loco Hierothei sui nomine de in- carsatione Verbi ita disserere cceperat , ut vix du- bium «lium reliquerit, quin crederet , humanita- tem ad divinam naturam cvectam esse, ad quam velut appendix spectaret : Ἡ πάντων αἰτία, inquit, xai ἀποπληρωτιχὴ τοῦ Ἰησοῦ θεότης, ἄβῤῥητος, ἄφθεγχτος, ὑπὲρ νοῦν , ὑπὲρ ζωὴν, ὑπὲρ οὐσίαν, ὑπερφνῶς ἔχει τὸ ὑπερφυὲς, xal ὑπερουσίως τὸ ὑπερούασιον. "0θεν ἐπειδῇ καὶ ἕως φύσεως ὑπὸ φιλ- ανθρωπίας ἐλήλυθε, xal ἀληθῶς οὐσιώθη. χαὶ àvhp ὁ ὑπερφνῶς χεχρηµάτιχεν, xàv τούτοις ἔχει τὸ ὑπερφυὲς xai ὑπερούσιον * Universorum causa , ex- pletrizque Jesu deitas, ineffabilis , inenarrabilis , menie, vita, substantia sublimior, supernaturali modo habet, quod supra naturam sit, ac supersubstauliali , quod supra substantiam : unde quia ad naturam usque dereni! , εἰ vere subsiuntiata est, virque factus cst, qui eximie Deus erat ; in lis quoque habel quod su- pernaturale et supersubstantiale est. Atqui Scveria- norum more, conira quam inter Catholicos , post synodum prasertim Cbalcedonensem, ratum fixum- que erat, deitatem , seu naturam divinam hic mi- nime secernit ille ab hyposiasi , ut eam esse incar- natam censeat. Verum Divina natura seu deitas nequaquam incarnata est, inquit Damascenus in traetatu contra Jacobitas, n. 55, et alibi. Quinimo, si ipsamet natura divina humanain sibi intime co- pulavit , ut ejus assumptione subsiantiata fuerit, omnino consequitur, ex utraque unam evasisse naturam compositam ; quia unio facta esset in na- tara: quemadmodum invicte demonstrat sanctus Thomas ui part., quzst. 41, art. 2. Neque vero Dionywius ille Hierothei duntaxat sui nomine deitatem ipsam incarnatam esse professus est, sed et idem diserte pronuntiaverat, capite prime ejusdem tractatus. De div. nom.: Deiias, écierc , inquit, humanissimam se prebuit, ὅτι τοῖς καθ) ἡμᾶς πρὸς ἀλήθειαν ὁλικῶς Ev. uti τῶν abis ὑποστάσεων ἑχοινώνησεν, ἀναχαλουμένη πρὸς ἑαυ- τὴν, xal ἀνατιθεῖσα τὴν ἀνθρωπίνην ἐσχατιάν, ἐξ DISSERTATIO 1]. 290 ἧς ἁῥῥήτως ὁ ἁπλοὺς Ἰησοῦς συνετέθη, xat παρά- τασιν εἴληφε χρονικὴν ὁ ἀῑδιος ' Quia nostris secun- dum veritatem integre in una. suarum hypostasium communicavit, ad seipsam re[erens, sibique vindi- cans lunanam vilitatein , ex qua ine(fabili modo sim- plex Jesus compositus est, ac tremporariam extensio- nem sempiternus admisit. lloc in loco humanitatem sic a deitate assumptam eenset, ut ipsamet di- vina natura propria sibi fecerit quz humanitatis sunL, ac non solum divina Verbi persona ; ut, inquam , non modo diviuz persone Verbi, secun- dum accuratas mutue [XLI] communicationis proprietatum regulas , l;umanitalis dotes ascribat, verum et ipsimet deitati. Quo dato, deitas ipsa de Virgine nala, passa, et crucifixa erit, aliaque portenta impune proferentur, qui&. Eutychianis et Severianis familiarissima fuere, cum naturam ab hypostasi non distinguerent , ubi de Dei Verbi in- carnatione disputabant, quemadmodum in notis ad cap. 3 lib. i. De fide, enarratum fuit. Quin οἱ vox ista ὁ ἁπλοῦς Ἰησοῦς συνετέθη, simplex Je- $us composilus δεί, nescio quid verz theologie mi- nime consentaneum sonat. Vox quippe Jesus per- sonam compositam ex deitate οἱ humanitate signi- ficat , non simplicem ac pure divinam, quae compo- silionem subinde admiserit. Sed de hoc iterum infra. Epistola &, ad Caium, Monophysitici erroris plena. — Epistola quarta, quxze Caio Therapeute inscribi- tur, etsi Christum vere fuisse hominem coucedit, quippe cum Verbum caro factum sit, et homo Chri- stus Jesus in. Scripturis dicatur ; attamen cuim su- pra quam fiominum conditio ferat, hominem fuisso iterum docet Monophysitarum more : 'Y £p ἀνθρώ- πονυς, χαὶ χατὰ ἀνθρώπους ἐχ τῆς τῶν ἀνθρώπων οὑσίας ὁ ὑπερούσιος οὑσιωμένος. Pergit, aitque : Qui supra substantiam ezsislit, εἰς την οὐσίαν ἆληθῶς ἑλ- θὼν, ὑπὲρ οὑσίαν οὐσιώθη, χαὶ ὑπὲρ ἄνθρωπον ἑνήργει τὰἀνθρώπου. Ad subsiantiamvere veniens, supra quam substantia ferat, substantiatus est, et supra hominem operabatur que hominis sunt. 1d quod probat, ex ejus in utero. Virginis couceptione, οἱ incessioue super aquas : qua? quidem exempla ipsissima suut, qu: Leo Magnus in epistola ad Flavianum adhibue- rat, ut ostenderet. deitatem Christi peculiares suas operationes diviuas abhumanis distinctas exercuisse, quemadmodum liumanitas, $u3s, absque utrarumque confusione aut divisione ; cum alioqui Monophysitse adversus ipsum ex iisdem miriflcis operibus uni- cum operationis genus, subindeque naturam unam deitatis scilicet, in Christo fuisse inferrent. Si Chri- sius non erat deitas ( inquiunt apud Sinaitam in Οδηγῷ), quomodo spulum ejusceco medicinam fecit ? quomodo lacryma ejus. Lasarum | excitarunt ? Sed neque dormisse nisi semel in navi, legimus ; sed ne- que in Evangelio constat eum, ut sors ferebat, bibisse, Que omnia argumento sunt, carnem Christi divinam evasisse, uec humanis proprietalibus obnoxiam (uisse. Quamobrem. una tantum Christus natura est. Quo 991 suorum sensu Severus, cap. 113 Apologia Philale- this sui, carnem. pari cum Verbo virtute polluisse, aiebat, ín palrandis miraculis, εἴτε τὸ ἰσοδυναμεῖν τῷ Λόγῳ κατὰ «ty bv πάσαις θεοσηµείαις ἑνέρχειαν.. Αι vero proprietates illas liuimanitatis Christo non prersus denegabant, quz eam constituerent, et pro- pter quas homo vere diceretur. Nam, ut. sanctus Maximus, epist. 2 ad Marinum, refert, qualitatum naturalium diacrimen Severus in Christo sgnosce- bat, quz cogitatione sola eaperentur : Ταύτην φά- σχων εἶναι ἐπὶ τῆς οἰχονομίας τῇ φύσει τὴν ὑπόστασιν, xaX kv τῇ ποιότητι φυσιχῇ διαφοράν' In incarnationis dispensatione, idem qase. asserens hypostasim ac πα- (tram, unaquein. qualitate matsrali. distinctionem, κατὰ μὲν τὴν ἐπίνοιαν εἶναι φρονεῖ τῶν διαφερόντων τὴν ὕπαρξιν, secundum cogitationem | discrepantium rerum exsisientiam aguoscil, recla vero con[usionem ponit. Quia nempe proprietates humanas ad divinam naturam revocabat οἱ trausferebat, ac. prosertiun operationes quascunque, ut caro deitatis dotibus Imbueretur. Unde in variis ejus librorum et episto- larum locis, quz in sexta synodo recitata sunt, hu- nranas ἑνεργείας f| ἰδιότητας, actus sive proprietates, iciabatur, ceu deitatis ipsius actiones fuerint, quascunque Christus humano more exseruigset. ' Bumanitati deitatis conditiones attribuit .—Pseudo- Dionysii sensum 3b hoc Severianorum figmento mihil discrepasse confiematur magis ex his quae mox subjungit, scilicet, ea qux de humanitate Christi asscverando dicuntur, χαταφασχόµενα, viin babere exinie megatienis, ὑπεροχιχῆς ἁποφάσεως ἔχοντα * eo nimirum modo, quo ipse cap.5 Myst. tkeo- fog., aliique Patres vulgo. docent, de Dco propter in- finitam natur:e ipsius sublimitatem melius ac potius . emuntiari quid nonsit, quam quid sit. Unde censet humanitatem Christi, posita qux natura nostre co- genita est hemilitate, divinz:e nature factam fuisse inque eam transiisse, cujus inexplicabilibus dotibus et prerogativis donata fuerit, ut, quemadmodum AElurus. sentiobat, sola Christi natura fuerit divini- (as, etiam incarnata, seu. carne ipsius quamlibet persistente, nec penitus absorpta. Quam quidem essertionem suam Dionysius ille 3d hunc modum probat : Καὶ yàp, ἵνα συνελόντες εἴπωμεν, οὐδὲ ἄν- pios fjv, οὐχ ὡς μὴ ἄνθρωπος, ἀλλ' ὡς ἐξ ἀνθρώ- πων ἐπέχεινα, καὶ ὑπὲρ ἄνθρωπον ἀληθῶς ἄνθρωπος Ὑενόμενος * Ut enim (observa particulam causalem probaudi γὰρ, enim ) ut enim compendio dicamus, meque home erat, non ut prorsus non [fuerit homo, sed ui qui ex. hominibus cum. esset, ab. hominibus longe distabat, vere (actus. supra hominem homo. Quibus verbis Apollinarii τουσ! quam ante retuli, imitatur, ac Christum absolute dici hominem infi- eiatur, veluti fere quondam Eutyches corpus ejus humanum esse corpus effutierat, non corpus hominis. Dictum insuper Gregorii Theologi voluit imitari, qui orat. 40 Debaptismo, ut significaret Domini cor- pes post resurrectionem, exuta pristina crassitie, divinius quodammodo evasisse, lyperboles figura, DISSERTATIONES DAMASCENICE. 292 rhetorum morc, ac propterquamdam Apostoli vocem, dixerat illud jam non esse carnem, οὐχέτι μὲν σάρκα οὑχ ἀσώματον δὲ oic οἶδεν αὑτὸς λόγοις, θεοειδεστέρου σώματος . Sic ργΦίοµςυς5 Areopagita humanitatem Domini, non post resurrectionem ex mortuis, scd a prima sua exsistentia ejusmodi fuisse Monophysi- lico errore censuit, ut deitatis dotes, superatis hu- milis natura conditionibus, induerit, et quacun- que liumana viderentur, divine potius quam humahfe gesserit. Antebac dixi complura in ejus libris oc- eurrere, qux a Theologo mutuas est: sed nec omnia Jacobus Billius, cap. 95 Observ. sacr., con- gessit. Compositam ez deitate et humanitate naturam docet. — Operationem Deivirilem non recto sensu fingit ; Catholicis imposuit. — Pergit ementitus auctor, sta- timque subdit, qux magis adhuc unam Deitatis hu- manitatisque naturam compositam astruunt, propter mists unius ac Deivirilis operationis vocem, quam ipse omnium primus invexit. Τὸ λοιπὸν, inquit, οὗ χατὰ θεὺν «à θεῖα δράσας, οὐδὲ τὰ ἀνθρώπεια [XLI *] κατὰ ἄνθρωπον, ἀλλὰ ἀνδρωθέντος θεοῦ καινἠν τινα εν θεανδριχἠν ἑνέργειαν ἡμῖν πεπολιτευµένος, Tum ex consequenii, non. divino mere divina agens, non humano humana; sed. Dei [acti hominis novam quan- dum Deicirilem operationem nobis gerens. Quod quidem postremum epistole membrum, licet sequio- ris z2vi Patrum complures post Scythopolitanum Jostinem, aliique subinde theologi, qui Areopagitica pro genuinis habebant, ad sanum sensum variis jaterpretamentis transferre conati sint, ita ut jam Domino Jesu 0cavbpuxt; ἑνέργεια, Deivirilis operatio, qusedam absque fidei detrimento attribuatur : nibilo- minus obvia totius periodi, maxime ubi cum iis qus praecesserunt comparatur, significantia, nibil praeter naturze unius compositz, in qua tamen potior sit, hu- manamque involvat divinitas, assertionem repree- sentet. Interdum alias accidit, ut Ecclesi: doctores, omissa arte critica, speciosis anteriorum Patrum, qua libris quibusdam hsreticorum profixa fuerant nominibus decepti, locutiones aliquot, quibus aucto- rum errores efferebeptor aut insinuabantur, catholico sensu interpretati siat : unde alii dein- ceps eas tanquam recte fidei cousentaneas - sibi viudicaverint. Cujus generis fuit illa vox Apollina- rii, «na Dei Verbi natura incarnata, quam cum Cy- rillus Alezandrinus reperisset in germana cjusdem haeretici confessione, qua, nescio quo fato, sancti Athanasii nomine inscribebatur, nihil cunctatus ad recium catholice Ecclesie seusum traduxit, ut alii postmodum theologi e&m usurpare non dubi- taverint, ceu qua naturarum duarum siue alteríus peremptione perfecta unio exprimeretur. Eo faci- lius autem supposititii Dionysii de incarnatione Verbi enormia dicta, quamlibet Severianorum hz- resim spirarent,. sano sensu accipi poterant, quod Monophysitarum, Eutyche przsertim posteriorum, si Gaianitas exceperis, confessiones, praeter. itfcon- $0nas voces vanasque subtilitates ab Ecclesix do- 293 etrina non. admodum discrepare vise sint : quod in causa feit, cur. Semiextychiani, et φευδοαληθεῖς Falsiveri appellarentur. Εκ operatione Deivirili Severus compositam naturam infert. — Coterum θεανδριχῆς ἑνεργείας, Deivirilis cperationis, vocabulum. quod spectat, Severus cum suis locum hunc epistole ad Caium, ut ante retuli, mire jactitavit : ex quo validissimum argumentum conficerent, ad naturam unam compositam statu- minandam, propter mistam qua hic obtruditur, divino-humansm operationem. Aliunde vero Ca- tholici in hujus nodi solatione laborantes, in va- rias interpretationes distracti sunt, cum, ut etiam vir pereruditus Lupus Augustinianus suggerit (a) ea omnino prescriptione uti potuissent, libros Dionysii subjectitios esse, et ab hzreticis recentis- sime productos, cum nulla eorum anterioribus sx- culis mentio facta esset. Sed accuratioris criticae regulam esse nesciebant, ut cujusvis seriptoris, ignoti praesertim, ac multo magis ementiti et im- postoris, quodcanque dictum, de quo ferendum judiciam sit, obvio nativoque quem voces offerunt segsu, non benigniori altero aecipiendumi esse, nisi ex apertissimis ejusdem locis aliis de genuina siuceraque ejus sententia sit certum. Prejedicium grave adversus Pseudo-Dionysium.-— Sed forsan favorabiles illas falsi Dionysii locutio- Wurm translationes seu e&positiones liberet admit- tere, nisi alioqui. compertum habereinus, libros ejus ab hareticis nature unius in Christo asserto- ribus ae Severianis productos primum fuisse, quibus illi suos errores tuerentur; in primis vero epistolam hane quartam ad Caium. Quinimo huic auctori, quieunque tandemillesit, minime condonan- dum erit, quod in lucubrationibus suis, quas eo tempore commentus est, quo de una vel duabus naturis Dominijiacerrime Christiani in Oriente dissi- debant, nihil usquam apposuerit aut scripserit, unde persuadere posset, Dionysium Areopagitam, cujus personam ludebat, Ecelesie catholica doctrinam tenuisse ; cum se interim priscarum traditionum temacem expresse fingeret. Plaue, cum de Deo ac Trinitatis mysterio, aliis capitibus aceuratissimam £dem, imo castigalissimam theologiam praeferat, αἱ dedita opera Niceuam, Constantinopolitanam, et Ephesinam enarrare et conlüirinare satagat, per- mirum est, nihil ab eo perspicui allatum esse quo Chalcedounensis synodi de duabus Christi naturis de- linitio vindicaretur; sed in tradendo incarnati Verbi mysterio ubique czspitare : nisi proinde Eutychia- borum, aut sequiorum Monophysitarum imbutus placitis et artibus instructus fuerit. Cur tandem acceptum a Catholicis Deivirilis opc - rationis vocabulum. — Ut porro vox ista, θεανδρικὴ ἑγέργεια, | Deivirilis operatio, ab errorls suspicione libra tandem evaderet, duo contulerunt : quorum * Joan. xi, 10. (α) Scbol. in can. 6 concit. Lateran. DISSERTATIO IT 991 primum est, quod Cyrus Alexandrinus anathema- tismo 7, et. Sergius Constantinopolitamus epistola ad eumdem Cyrum, ambo Monothelitarum hzre- sis actores przciptui, ut. virus suum melins infun- derent, Dionysii ipsius verba labefactare non dubi- tassent , ut quasi non eis sulicerel, auctorem istum χαινἠν τινα θεανδριχὴν ἑνέργειαν, novam quamdam Deivirilem operationem protulisse ; pro, novum quam- dam píav θεανδριχκὴν ἑνέργειαν, unam. Deivirilem operationem ponerent ; ac si germanus iste Diony- sii contextus opinationibus suis non satis faveret. Alterum, quod Colluthus Menoplivsita Alexandri- nus, cum Theodosii patriareje sui partes defen- deret adversus Thetnistium Monophysitam alium, sed Agnoetarum parentem, qui ex isto Dionysii loco Christam alia divine egisse, et alia humane, absque operationis unius dispendio contendebat, θεανδρικΏς ἑνεργείας Deivirilis operationis vocabu- jum non probasset, ccu operationes duse eo sighi- ficarentur, ejusdem loco operationem θεοπρεπῆ Deo congruentem substituisset. De quihus videsis con- cil. Lateran., act. 5. Atqui prater Colluthum nul- lus alter e Monophysitarum gregeoceurrit, qui θε- ανδριχὴν ἑνέργειαν abjecerit. Quinimo Thenistius in libro adversus ipsuin, cujus fragmenta in eadem actione tertia synodi Lateranensis reeitata sunt, testatur. beatissimum suum Severum operam in pri- inis posuisse, ut Christo Deivirilis operatio assero- retur, 46 nou ea solum qua Deum deceret, θεο- ftot Tic, utpote cum alia divine, hemane alia gessis- δοἱ : "Utt γάρ τοι xat ὁ µαχάριος Xeufjpo; περὶ Ἆρι- στοῦ λέγων, ὡς τὰ μὲν θείως, τὰ δὶ ἀνθρωπίνως ὁ αὐτὸς | XLil | ἐνήργτσε, τὸ τῆς ἑνεργείας θεανδρι- xb», οὗ µόνον µέντοι θεοπρεπὲς, ὁμοίως προῄρητο, καταθεάσασθαι ῥᾷον. ldem sentiebant etiain Theo- dosiani, esterique Severiani, quibus Cyrus Mono- theleta, Sergiusque, et alii hoc indulgendum cen- seerunt, unam im Christo voluntatem atque operationem θεανδριχὴν — Deivirilem dici, propter Dionysii auctoritatem. Opera mirifica Christi tribus personis divinis communia, — Sed alia mili expendenda supersunt auetoris hujus loca, in quibus male sanam de una ilia Domini Jesu operatione composita sententiam &uam vocibus allis iterum suggerit. Ecclesie Do- ctrina. inviolabilis est, externa qusvis deitatis opera tribus personis perinde communia esse, ut qurcunque miracula Christus, etiam adhibita carne ediderit, eadem Pater et. Spiritus sanctug simul et ex zquo perfecerint. Cujus hec ratie est , quod divina essentia el natura, quas in tri- bus personis indivisim una eademque est, princi- pium sit illius unius οἱ communis operationis , a qua patrantur et eduntur. Quocirca Dominus ia Evangelio dicebat : Pater auem in me manens ipse facit opera ^. Quamobrem in ejusmodi operi- 295 bus divina Verbi persona nihil sibi proprium vin- dicabat : sed neque humanis actionibus quibus- cunque suis aliud addebat , nisi infinitam dignita- tem, immensique pretii ac meriti valorem, quate- nus ipsa earum erat, ut nostri de schola loquun- tur, principium quod, Subjectitius vero Dionysius Domino Jesu, preter θεουργίαν, divinam e[ficien- Liam (seu ut Damascenus noster, lib 1 De fide, ο. 10, vertit, θαυματουρχίαν, rerum | mirabilium effeciionem) qua seipse, utpote Deus Verbum cum Patre et Spiritu sancto beneficentissimum erga liomines prebuit, ἀνδρικὴν Osoupyíav, sive ἀνθρω- πικὰς θεουργίας mullis iu locis affingit , quze ipsius duntaxat , non Patris ac Spiritus sancti , propriz sint. Atqui ἀνδριχῆς vel ἀνθρωπιχῆς θεουργίας vo- cabulo, ejus interpretes orthodoxi, Joanues Scy- thopolitanus , et alii, prodigiosa ac divina opera , θεοσηµείας intelligunt , qux: per humanitatem Sal- valor gessit : a quibus non prorsus dissentit Pa- chymeres, cum in cap. 6, lib. De celest. hierarch., ait, ἀνδρικὴν θεουργίαν, τὴν οἰχονομίαν λέγει, χαθ᾽ Άν θεὸς ὢν εἱἰργάζετο Humanam theur- giam incarmationis dispensationem | appellat , qua Deus cum. esset , divina operabatur. Quinimo Com- befisius in annotatione 25 ad Opuscula polemica sancti Maximi, ex ΒιάΦυ conürmalt, θεουργίας vocata esse Christi opera, qua deitatem ipsius significabant, et vocem istam non nudam unionem , sed activum quid sonare, vimque divinorum ope- rum et miraculorum , quam Verbum per humani- tatein exercuerit. Dionysius censet sine Patre et Spiritu sancto Chri- stum divina opera edidisse. Monophysitarum Λίο error fuit. — Capite igitur 2 De div. nom. , &v0pu- πιχὴ cjusinodi θεουργία sic propria esse Deo Verbo asscritur, ut nibil ad Patrem et Filium pertinuerit, nec ambae isiz' persone ad eum ullatenus contri- buerint prater benignissimum consensum : Διαχέ- Χριται δὲ τῆς ἁγαθοπρεποῦς εἰς ἡμᾶς θεουργίας, τὸ καθ) ἡμᾶς ἐξ ἡμῶν ὁλιχῶς xal ἀληθῶς οὐσιω- θῆναι τὸν ὑπερούσιον Λόγον, xal δρᾶσαι, xal παθεῖν, ὅσα τῆς ἀνθρωπικῆς αὑτοῦ θεουργίας ἔχχριτα xal ἑξαίρετα” Porro a benignissima erga mos efficien- lia divina secernitur, quod ipse Deus Verbum, qui supra substantiam est, integre et vere, juxta ac nos, atque ex nobis substantiatus fuerit , egeritque , et perpessus sit eximia queque et excellentia huma- no-divina: e(ficientie opera. Addit statim : Τούτοις γὰρ ὁ Πατὴρ χαὶ τὸ Πνεῦμα χατ᾽ οὐδένα xexotwo- νηχε λόγον ΄ In his nihil commune habuit Pater ac Spiritus sanctus , nisi quis dicat secundum benignis simam voluntatem. Quod si Christus, seu Verbuin incarnatum , praeter eflicientiam suam mere divi- nam, quam cum Patre et. Spiritu sancto commu- nem habet, erga nos beneficentissimam, altera jasuper divino-humana, qui nec Patre, nec Spi- ritui sancto communis essct ; ita ut irse Filius per eam quoque ab utroque secerncretur ac distingue- retur, eximia opera seu miracula edidit, quid aliud DISSERTATIONES DAMASCENIC E. 206 hinc consequitur, nisi auctorem istum, qui hace effutiit , eo in errore versatum csse, Deum Verbuin assumpta humanitate mistum quoddam naturz genus nactum esse, seu naturam compositam, qua: bujus efficientixz veluti formale, ut scholastici lo- quuntur, principium esset , queque nec Patris, nec Spiritus sancti exsisteret ? Atqui sancti Patres , ut puta Leontius Byzantinus , Eulogius Alexandrinus, Maximus Joannes Damasceni , aliique ostenderunt hancesse mentem Monuophysitarum, Acephalorumve, ac Severianorum , qui, dum de incarnatione sermo erat, nihil discriminis statuentes hyposta- sim inter et naturam seu substantiam auL essen- tiam, incarnato Verbo, non solum hypostasim compositam , verum et compositam quoque nàatu- ram, subindeque compositam operationem et effi- cientiam , a natura et operatione Patris et Spiritus sancli discretam, assignarent. Ab hoc errore qui recederent , Sabellianag impie- latis rei. — Quas ambages , quibus νο) quaternitas pro Trinitate, vel etiam tritheismus , astruebatur, cum Theodosianorum (Severianorum βοοἰα pecu- liaris erat; aliqui in AEgypto persentiscerent , ut ab his sese expedirent , ultro concesserunt ; omnia prorsus qua de Christo, seu Verbo carne facto , predicantur, eadem Patri et Spiritui sancto esse ascribenda. Quod quidem Theodosianorum przsu- lem Alexandrinum in sexta epistola festali sua do- cuisse tradit Anastasius Sinaita in 'Οδηγῷ, cap. 15. Hujus autem belle solutionis parentem fuisse Da- mianum patriarcham Alexandrinum Monophysi- tam colligo ex Timothei Constantinopolitani opu- sculo De receptione hareticorum , ubi narrat sen- tentiam istam propriam Damianitarum fuisse , qui idcirco ab aliis qui eam non proharent, Sabelliaui vocati sint, ac si tres personas deitatis in unam constringerent , unaque Patrem et Spiritum sau- ctum cum Filio cruciügerent , et passionibus addi- cerent, Sophronius quoque in epistola ad Sergium, Δαμιανὺὸς, inquit, τούτων μὲν ὑπερθαλλόντως ἀντί- παλος, νέος δὲ φανεὶς ἓν ἡμετέροις χρόνοις Σαθέλλιος. Damianus horum (Tritheitlarum) eximie adtersa- ΤΙΝΑ novus vero nostris temporibus Sabellius, etc. Hi ergo sectarii a genuino Pseudo-Dionysii sensu discrepabant, eujus commento tota incarnationis Verbi ratio ac series ἀνθρωπικὴ, vel ἀνδριχὴ [XLI *] θεουργία, Divino-humana efficacitas seu activitas esset, ad quam Pater et Spiritus sanctus non concurrerent ; ut Christus ex deitatis cum humanitate penitissima unione , nistz illius aetio- nis genus sibi proprium, ac non personis aliis commune, exserere, eaque divina opera patrare natus esset. Qux quidem aliorum Monopliysitar um erronea sententia erat. Quanquam in ea non ego sum opinione, ut Dominum Jesum, qua partc homo est, divino nutu et motione caruisse inficicr (totum quippe θεουργὸν fuisse ultro cum Maxinio fateor), sed motionem illam qua bumanitas ad di- vina efficienda, adhibebatur, perinde a Patre san, 21 ctoque Spiritu, atque Verbo profectam esse , Ca- tholicorum nemo negare ausus fuerit. Tres quippe diviui et perpetui illius ductus et eflicientie unus auctor erant. Errorem sentiunt Dionysii interpretes.—Quain au- tem isthzc 4 recta fide dissideant, persensisse videntur recentiores Dionysii operum interpretes Latini , Ambrosius Camaldulensis , Joachimus Pe- rionius, et Corderius, qui vocem θεουργίας minime transtulerunt. Prinius locum istum ita reddidit : Discretum est autein a divinis operibus in nos beni- gne manentibus , quod secundum nos alque ex nobis integre et. vere sumpsit. supersubstantiale Verbum , eaque εἰ gessit , et pertulit , qua sunt humana ipsius assumptionis electa atque precipua. Secundus : Distinctum est autem α divinitale , cujus in nos be- seficia exstiterunt , quod ex nobis omnino el vere essentiam divinum Verbum assumpsit , fecitque , et passus est omnia que humane ipsius actionis pra- cipua eunt et singularia. Tertius : Porro in benefica nostri reparatione munus hoc a deitatedistinctum est, quod propter nos ex nobis Verbum quod supra substan- tiam est , integram veramque nostram substantia asswnpserit, eaque gesserit, tuleritque, quee humane ipsins actionis precipua sunt et singularia, Interpres alter, cujus translatione usus est sanctus Thormas, pro ἀνδρικῆς θεουργίας legisse videtur ἀνδριχῆς θεωρίας. Sic enim. vertit : Quecunque. humane ipsius contemplationis sunt. εἰεεία et semota, Unde non mirum quod errorem non adverterit sanclus doctor. At vero Joannes Scythopolitanus, sanctus Maximus, Pachymeres, aliique tam Graci, quam La- lini testes sunt , scriptum ab initio fuisse ἀνδριχῆς θεουργίας. Sanctus Joannes Damascenus lib. 1 Je fide , cap. 40, ubi locum istum capitis 2, De divin. »om., paucis demptis verbum fere e verbo ex- scribit, ἀἁνδριχὴν Osoupylav omisit, posuitque, διαχέχριται δὲ χαὶ ὅσα τῆς θείας xal φιλανθρώπου τοῦ Θεοῦ Λόγου σαρχώσεως. Discrela sunt autem et quecunque diving hmmaiissimeque | incarnationis Verbi Dei sunt. Adeoqua vavit ab eo sensu quem pseudo-Dionysii voces ντ se ferunt. Quz oninia quo attentius considerantur et ex- penduntur, unaque cum aliis quz aute attuli, coumpparapiur, magis ac umagis suadent, ma- nifesiumque faciunt, — bunc auctorem , illo θεανδριχῆς ἑνεργείας Deivirilis operationis, quod primus ipse pronuntiavit, vocabulo, siguificare voluisse compositam actionem , qua a composita, pun hyposiasi solum, verum et natura profici- scerelur; quam proinde nature divino-humanse compositionem in eodem cap. n De div. nom., alibique θεοπλαστίας nomine significavit, ἡ χαθἡ- μᾶς Ἰησοῦ θεοπλαστία. Ex quo uiterius infertur, cum ibidem rursum ait miracula quz Christus per carnem edidit, puta partum ex Virgine, incessio- mem super aquas , et reliqua ejusmodi, ad super- Baturalem ejus naturain pertinere ; xai τὰ ἄλλα PATROL. GR. XCIV, DISSERTATIO II. 298 ὅσα τῆς ὑπερφυοῦς ἐστιν '[nooU φυσιολογίας, non naturau mere divinam personis tribus comniwu- nem, sed divino-humansm soli Verbo propriam eum inteudisse. Severiani ex aliia etiam minoris moinenti' locis librorum ementiti Dionysii erraticum . parumque sibi constans dogma suum communpire poterant, ut puta cum nomine Jesu nudam et simplicem deitatis personam designat, illis verbis quorum antehac inentionei feci, ó ἁπλοῦς Ἰησοῦς συνετέἑθτ;, simplex Jesus compositus fuit : ac si sanctissimum istud vocabulum nudam et simplicem diving naturz personam secundam, eeu Verbum, etiam huma- nitalis experlem exprimeret. Plane nomen Jesus composite hypostasis et persone proprium est , velut nomen Christi , non simplicis solaque natura divina constantis, uti contra Monophysitas Mazi- mus, Leontius, aliique Patres statuerunt. Eodem modo cap. 2 De divin. nomin., ait Patrem esse fon- talem deitatem , πηγαία θΘεότης, cujus germima sunt Ἰησοῦς xat τὸ Πνεῦμα. Simile quid apud Na- zianzenum fateor reperias orat. 45, seu epistola ad Evagrium, ubi ait : Οἰονεὶ ἀχτῖνες τοῦ Πατρὸς ἀπεστάλησαν ἐφ᾽ ἡμᾶς, 6 τε φθεγγώδης Ἰησοὺς καὶ τὸ Ilveupa. Tanquam radii quidam Patris ad nos missi sunt splendescens Jesus et Spiritus. Hic vero theologus missionem exprimendo, incarna. tum Verbum nomine Jesu significavit ; non uti Dio- nysius passim, Nestorianx quidem, ut apparet, impietatis proscribendze gratia, at Monophysita- rum sensu, non Sine recla de proprietatum coim- municatione doctrinz abusu. Scilicet larvatus bic auctor, eo tempore lucubrationes adornabat suas , quo Monophysite , Petro prassertim Fullone duce, ad hoc contendebaut, ut Deus Verbum , et unus de Trinitate passus diceretur, in bauc rem interpolato celebratissimo hymno Trisagio : quod, licet cum fide catholica prima fronte nou repugnaret, illo- rum tamen sensu hzreticum erat. Quamobrein ejusmodi voces plerique fidelium adhuc refugie- bant, ne sub iis Theopaschitarum lhuresis vene- num instillaretur. T heopaschitis favet pseudo- Dionysius. — À plu- ribus locis istorum similibus congerendis modo supersedeo, ut alterum illum resumam, in quo auctor dicit Verbum divinum, qua parte discer- nitur etiam a Patre et Spiritu sancto , operatum passumque esse eximia quaecunque εί excellentia divino-humane — efficientie opera, xaX δρᾶσαι xal παθεῖν ὅσα τῆς ἀνθρωπιχῆς αὐτοῦ θεουργίας ἔχ- χριτα χαὶ ἐἑξαίρετα. Ubi, ni fallor, significat (quod quidem ex Monophysitico dogmate deducitur) Christum , non modo qua lomo exstabat, verum etiam ipsa deitate eum humanitate composita pro- ptet nos sublimiori quadam ratione esse passum : illumque adeo quem dixi Theopaschitarum erro- rem aperte insinuat. ld quod ex prava duodecimi anatbematismi Cyrilli [XLIWl'*] interpretatione Euty- 10 395 chianiste , Acephali et Severiani omnes semper tenuerunt , atque etiamnum tenent, Nestorianisimni illos insimulantes , qui lioc negaverint. XVI. Pseudo-Dionysii libri circa tempora Petri Fullonis elaborati, ac forsitan ab ipsomet Petro, ejusve sociis. — Et cerle cum inter impizx hujus doctrinz" patronos Petrus Cnapheus seu Fullo, Ecclesi? Auntioclenz pervasor et tyrannus, primas tulerit, bic omittere non possum, pessimum hunc hominem, aut queindam saltem ex ejus asseclis, genuinum fuisse videri parentem librorum, qui Areopagitici audierunt. Cujus mes suspicionis hsec ratio est, quod cap. 5 De hierarehia ecclesiast., ubi strictim primum refert, moxque subinde enar- rat divine liturgie partes, quas ab apostoli. waditas esse persuadere lectoribus voluit, mentio- nem etiam fecerit recitationis Symboli (a), προο- µολογηθείσης ὑπὸ παντὸς τοῦ τῆς Ἐχκλησίας πλη- ῥρώματος τῆς χαθολιχῆς ὑμνολογίας. Cum omnis Ecclesie cotus confessus. unte [uerit catholicam laudationem : hoc. est, ut ipse in theoria mysterii exponit, τῆς θρησκείας τὸ σύμθολον, religionis sym- bolum : quod nempe recitandum statim ab egressu catechunienorum et energumenorum ait ; uti post- ea feri consuevit in Ecclesiis Grzeci ritus, qua- rum etiam morem Latini deinceps imitati sunt. Atqui ecclesiastice historie monumenta perhi- bent, paucis annis antequam supposilitla Dionysi! volumina prodirent, Petrum Cnapheum, cum AÀn- tiochenum thronum denuo occupasset, instituisse , ut Symbolum fidei in omnibus missis recitaretur, καὶ ἓν πάσῃ συνάξειτὸ σύμθολον λέγεσθαι, inquit li- bro n Theodorus Lector. Quem ritum paulo post sub Anastasio imperatore Timotheus Constantino- politanus antistes Monophysita, Chalcedonensique synodo infensus, in urbe regia observari sanzit, eodem Theodoro Lectore teste. À qua nequissimi alias viri institutione, nec czxterz Orientis Eccle- sic, nec postmodum Latinae et Occidentales, ut diximus, abhorruerunt. Ex quo capite compertio- rem habemus :etatem, qua spuria Areopagitica conscripta suut. Ad bizc, quemadinodum Cnapheus iterum exco- gilavit, ut unguentum sanctum, seu chrisma, pa- Jam in ecclesia, astante populo, sacraretur (b), τὸ μύρον ἓν τῇ Ἐκχλησίᾳ ἐπὶ παντὸς λαοῦ ἁγιάζεσθαι * qua proinde consecratio orius clam, et extra divi- nam liturgiam fiebat : ita quoque lib. De eccl. hierarch., cap. 4, legitur, statim valere jussis ca- techumenis et aliis qui a sacrificio de more arce- bantur, auspicandam esse intra missarum solem- nia, ac proinde Christiana plebe praesente, divini unguenti consecrationem. Quinimo ritus alter, qui ibidem subjungitur, quemque hodieque observant Greci, ut unguentum super altare depositum se- raphicis figuris duabus contegatur, quo significe- tur Christum, qui unguento repraesentatur, perpe- (a) Vide scbol. Scythopol. DISSERTATIONES DAMASCENICE. 300 πο Seraphim cantico, quod Trisagium, seu ter sanctum dicitur, celebrari, annom hoc etiam Cna- pliei et Severianorum mentem et ingenium redolet, qui Lrisagia cantica modo toti Trinitati accinunt, modo soli Filio ac Christo, quemadmodum eccle- siasticum illud : Sanctus Deus, sanctus fortis, san- ctus immortalis, adjecta interdum voce qui crucifixus est pro nobis, ut ad Christum referri significetur? l]u- jus additamenti, quo Filius 4er proclametur San- ctus. auctorem fuisse Fullonem vel pueri norunt. Horum auctor Atticus. videtur fuisse. — Priori illi conjectationi mez, qua Fullonem, ejusve par- tium aut consiliorum socium aliquem ementiti Dionysii libros cudisse sum suspicatus, alteram banc juvat addere, eos ab homine Atheniensi, seu qui Athenis educatus esset, elaboratos videri, qui primi sanclissimique Athenarum prasulis as- sumpta persona, summam lucubrationibus suis ac traditionibus juas velut 23postolicas obtru- debat, auctoritatem conciliatum iri est arbitra- tus. Atticum profecto — scriptorem — indigitant frequentes Atticismi, quibus illos libros scatere Joannes Scythopolitanus aliique Graeci observa- vere: ut, quemadmodum a Scythopolitano λίαν Αττιχὸς, maximopere Atticus dictus est, sic eL a Michaele Syncello ejus laudatore, τῶν ἀττιχιζόντων χαν Υραμμµατευόντων ἀττιχώτατός τε xal τεχνικώ- τατος. Allicizantium | Atticissimus, εἰ grammati- corum peritissimus εἰ ingeniosissimus. — Indicat etiam singularis ille modus Christiane religionis mysteria et ritus tractandi, usurpatis vulgo voci- bus que Athenieusibus fagpiliares fuerant, dum presertim de sacris ipsorum Eleusiniis agebatur, quasque Platonice philosophie alumni, quorum scholze ad sextum usque a Christo nato szculum Athenis celebres fuerunt, apud se servaverant et usu habere solebant. Tales erant iste θεολογία (ad vatum prophetarumve oracula significanda ) ἱεράρ- χης, ἱεροτελεστῆς, θεωρὸς, ἐχφάντωρ, ὑποφήτης, μνεῖν, μύσται, μυσταγωγοὶ, χάθαρσις, χαθάρται, τελεῖν, τετελεσμένοι, τελέται, προτέλειοι εὐχῶν, ἑπόπται τελετῶν, ἐποφία, θεραπευταὶ, λειτουργοὶ, σύμθολα, θιασῶται, θεουργἰα, ἱερουργία, ἀνάχτορον, ἡ τῶν ἀνιέρων διάχρισις, ἱλάριοι ἡμέραι, etc. Epi- scopum insuper ἁρμοστὴν οἱ ἔφορον appellat, ve- luti Lacedzmonii Atheniensium vicini magistratus suos. Monet Scythopolitanus Dionysium suum Romanorum interdum ritus potius quam Orien- talium descripsiese : quia, ut conjicio, cum Eccle- sie Achais, Thessaliz, et lilyrici Romano pri- mati ab ipso apostolorum avo addict essent, Romanz Ecclesie ceremonias aliquot usurpabant, quas alie idiomatis Greci non haberent. Sic sa- cram unctionem, quam nos confirmationem appel- lamus, nona presbyteris fieri concedit, ceu qui perficiendd. potestate careant, sed a pontifice, ἐπὶ «by ἱεράρχην αὐτὸν ἀνάγουσιν. Qui locus argumento (b) Theod. Lect. lib. n. 301 erit, larvatum hunc Dionysium non fuisse Alexan- drine Ecclesi& obnoxium, in qua penes etiam presbyteros jam | olím esset hujus unctionis per- agend:e officium. Atqui in Achaia complures identidem exstite- runt, qui unam Domino naturam assignarent. Athanasius olim ad Epictetum Corinthi episcopum scripserat adversus aliquos qui in Attica regione doctrinam Apollinaristic:e non prorsus absimilem insusurrabant, naturam aliam prater divinam in Christo non agnoscentes. Exsiant, ut ϱαρο dixi, apud Leopntium et alios fragmenta epistolarum Apollinarii ad Dionysium Corinthi episcopum, in quibus errorem suum defendere nititur. In lairo- cinio Ephesino ac postea, lllyriciani praesules Dioscorum secuti [XLII'"*] sunt, vixque tandem Leonis Magni epistolam ad Flavianum contra Eu- tychem scriptam admiserunt in concilio .Chalce- donensi. Multos rursum Illyrici episcoporum Aca- cius Coustantinopolitanus in perduellionem suam erga sanctam bhancce synodum traxit. Petrus vero Cnapheus, patria Antiochenus fuisse non videtur, sed ex Europe partibus oriundus : qui, cum in monasterio Áccinetorum Constautinopoli mona- sticam vitam auspicatus esset, inde ob infensum catholicz doctrine aninium pulsus, Chalcedonem se recepit, donec Antiochiam profectus, ejusdem urbis sedem occupare aggressus est. XVII. Cyrillus ex pseudo-Dionysii libris non accepit « unam esse Dei Verbi natwram | incarna- tam, » sed ex. subjectis Athanasio et aliis Apollina- rii lucubrationibus. Male α quibusdam intellectus Cyrilli sensus. — Ex illis itaque de quibus ante disputavi, lucubrationibus variis, ac non ex Dio- Dysii libris, Cyrillus intulit, unam dicendam esse Christi Domini naturam , propter arctissimam unionem divinitatis cum humanitate, unam itidem Dei Verbi naturam incarnatam. Primum dixit ex- pressis istis verbis in Commonitorio ad Eulogium apocrisiarium suum, unitione concessa, non distant amplius ab invicem qwe wmita sunt, sed deinceps Filius est, µία φύσις αὐτοῦ. ὡς σαρχωθέντος Λόγου, μπα ipsius natura, Verbo stique carne. facto. Alte- rum dixerat lib. i Contra. Nestorium, p. 91, in epistola ad Acacium Melitinensem, inque eodem Commonitorio: explicavit autem in epistolis ad Suecessum, cum propter dictum hoc in suspicio- nem venisset Apollinarismi hzresis. Verum alio snsu Apollinarius na/wre nomen assumpserat, ei alio Cyrillus : Apollinarius Asianorum more pro essentia, seu. substantia ; Cyrillus vero subti- ,liori notione, pro ipsa re una et individua, sive essentia, sive hypostasis aut persona esset, quem- admodum exposuimus im dialecticis adnotationi- bus. Quinimo Theodoretus ipse Cyrilliano plane sensu, Athanasii, ut reor nomen reveritus, unam 6 Collect. Lupi, cap. 85. (P) lbid. cap. 27. DISSERTATIO Il. naluram incarnatam fassus est dial, 9, cum KEca- nista. Quod cum multi Catholicorum illius zvi non perspexissent, existimarunt, contra Nesto- rium profitenduin esse unam in Christo naturam conflatam ex duabus, ea voce sumpta secundum commune significatum ipsius. Unde eum in locum Dorothei, qui Nestorio fuerat addictior, Saturni- nus quidam Marcianopolim missus fuisset episco- pus ab imperatore Theodosio, plebs hune admit- tere nofuit, maxime cognoscentes, quia unam Do- mini et Salvatoris nostri naturam prodigiose denun- tiaret, alteram — negans, inquit Dorotheus ipse epist. 46 collectionis edite a Lupo Augustiniano. Sed in primis Acacius Melitinensis in Armenia niünori, cum probe nosset quid suis Orientalibus nalure vocabulo significaretur, Cyrillo nihilo- minus scribebat (a) Joannem Antiochenum cum suis communione donari non debere, niei anathe- matizarent eos, qui dicunt duas naturas post wunitio- nem, proprie unamquamque operantem , wt hae quidem susceperit passiones, Βία vero. impassibilis manserit : nihil quippe hoc esse aliud misi duos filios confiteri, duasque introducere personas. Quam- obrem mendacii rei non sunt Orientales illi episcopi, qui przesulibus aliis scripserunt (^), se convicisse Acacium, qui inler gesta deitatem con- fessus est. esse passibilem : quibus adeo motus sit piissimus imperator, ut blatteam chlamydem qua índuebatur , excutere, seque retro — subduceret pre magnitudine blasphemie. Vere, inquam, Ale- xander Hierapolitanus Acacio Berrheensi narra- bat, Melitinensem cuta Ephesi esset, sequendo Cy- rilli capitula οἱ cjus sensum, sic in scripto depo- suisse (c) : Mentitus est. divinam Scripturam | Ne- &Lorius, tanquam nativitatem morlemquwe, non divi- nitatis, sed humanitatis edoceat. Omitto Theodotum Ancyranum, qui in expositione Symboli Niceni adversus Nestorium, quamvis deitatem doloribus affectam passim neget, improbat tamen Christi nomine substantias duas significari, εἰ λέγεις...ο ὑπὸ τοῦ ὀνόματος τούτου οὐσίας διαφόρους ongual- νεσθαι, οὗ συμφωνεῖς τοῖς Πατράσιν. Imo res duas eo exprimi non vult. Τοῦτο σὺ ὡς ὄνομα Ev πλειόνων πραγμάτων ἐχτίθης σηµαντικόν. Et rursum : "A-- δειαν δέδωχεν ἑαυτῷ πλειόνων φύσεων τὸ Χριατὸς ὄνομα χοινὸν λέγειν, sibi ipse licentiam [ecit, wi Christi nomen pluribus naturis commune asscreret. Liberatus quoque refert (d), quosdam de palatie per Eulogium presbyterum et apocrisiarium Alexan- dring Ecclesie culpasse Cyrillum, cur susceperit ab Orientalibus episcopis duarum con[essionem natu- rarum, quod Nestorius dizit et docuit. Sed Cyrillo compertum erat, quam sanus esset Joannis et An- tiochenorum sensus. Quapropter, probata ipso- rum fidei professione, eamdem iisdem vocibus red- dere non dubitavit ; scilicet Dominum nostrum Je- c) lbid. cap. 57. (d Brevarit cap. 8. sum Christum. Filium Dei unigenitum, Deum esse per(ecium, et hominem perfectum ez anima ratio- nali et corpore. .. . . .. ὁμοούσιον τῷ Πατρὶ τὸν ab- τὸν χατὰ τὴν θεότητα, χαὶ ὁμοούσιον ἡμῖν κατὰ τὴν ἀνθρωπότητα * δύο γὰρ φύσεων ἕνωσις γέγονεν, eum- dem Patri consubstantialem secundum divinitatem ; mobis item consubstantialem. secundum humanita- Jem : siquidem duarum naturarum wnitio (acta esi. Jt propterea unum. Ghristum, unum | Filium, uuum Demiuum confitemur : secundum hunc. incon(uscp unitatis intellectum, εαπείαπι Virginem esse Dei ge- nitriceui, eo quod Verbum. incarnatum sii, εἰ homo [acium, atque ex ipsa conceptum templum sibi ez Alla sumptum univerit. Evangelicas autem εἰ aposto- Jicas de Domino voces scimus (heoloqus, alias qui- dem Languam ad wnam perlinenies, communes [α- «61; τὰς δὲ διαιροῦντας, ὡς ἐπὶ δύο φύσεων, alias vero tanquam in. duabus naturis divisim usurpare; et illas quidem que Deum decent, secundum Christi 4isinitatem, alias autem. humiles, secundum luma- -Mitatem habere. (uinimo ante concordiam initam Joannes ipse Antiochenus in epistola ad Alexan- Αγιο fassus erat, Cyrillum nunquam illos dam- nasse qui duas naturas dicerent. Imsuper in Dia- logis ad Hermiam de Trinitate ei Incarnatione, quos diu post proscriptum Nestorium edidit Cy- rillus, voce οὐσίας φύσεως, et ὑποστάσεως, eodem ac Orientales sensu aceipiuntur, non eo speciali, quo in anterioribus contra Nestorium scriptis e€asdent: usurpaverat. XVII. A Cyrillo dissensit Euigches, e& pseudo- Athanasii aliorumque libros ceu germanos jactat. — Hec nihil curavit Eutyches, sed tenendam esse putavit unam Christi naturam et substantiam, mon duas; aique ex consequeptü negavit Chri- etum, qui propter divinam naturam Patri sit consubstanialis, ejusdem ac nos essentiz et na- ture esse secundum humanitatein. Tum subinde praeclaros illos viros de Palatio, quos Liberatus memorat, sibi faventes nactus est; velut rerum, qua ipsius hzresis occasione acciderunt, series confirmavit. Atqui in epistola (|XLIIl] quam ad Leonem papam scripsit (a), cum in duplici conci- lie Constantinopoli damnatus esset, hoc preser- Aim causatur : Ego metuens definitionem a synodo, nec adimere, nec. addere verbum conira expositam fidem a sancta synodo. Nicena : sciens vero sanctos et beatos Patres, Julium, Felicem, Athanasium, Gregorium, sanctos episcopos, re(utantes duarum naturarum. vocabulum, et non. audeng de natura tractare Dei Verbi, qui in carnem venit ultimis die- bus in uterum sancte Virginis Marie immutabiliter, guomodo voluit et scit, in veritate et non in phan- tasmale factus komo, aut anathematizare supra- dictes sanctos Patres nostros, rogabam, ut innotesce- rent ista sanctitali vestre, et quod vobis videretur, fudicareiis. Ex quibus apparet deceptum quoque (a) Synod. adv. Iren. cap. 2. DISSERTATIONES DAMASCENICE. 304 Eutychem fuisse ob falsas inscriptiones opusculo- rum, que Gregorii Thaumaturgi, Athanasii, Julii et Felicis nomina praferebant, adeoque prius quam a Dioscoro subjici potuissent. Ceterum or- thodoxi fraudem paulo post subodoravere, ut colligitur ex epistola penultima synodici contra Ireneum, qua non ita pridem a coacto latrocinio Ephesino, vivente adbuc Eutyche, scripta est : Ad senem cupientem. scire, quid contrarium catholice fidei senserit Eutyches. Auctor siquidem epistolz, de ea quie a Julio ad Dionysium episcopum data fe- rebatur, sic loquitur : Nam denique epistola, quam dicit Eutgches Julii quondam episcopi urbis Home esse, quam et ad solatium sue perfidis, igroro an forsan falsam, protulit, cujus et pravo sensu. duci cognoscilur, in ipso wllimo textus sui ita profitetur, dicens : Qui igitur sic sentiunt, οἱ reliqua, ut. in pretensa Julii epistola, quz cap. 934 dicti svno- dici integra Latine exstat cum hoc titulo : Exem- plar Julii episcopi urbis Roma, ut. asserunt. Euty- chis scripta, ad Dionysium episcopum, cujus sensu ductus έρεο Euiyches incidit in errorem. E Catholi- cis quidem Gennadius Massiliensis in Catalogo scriptorum ecclesiasticorum, epistolam banc Julio Roinano concessit : sed hoc homini Latino con- domandum erit. Ceterum monet illam perniciosam prebaiqm esse. Fomentum enim est, inquit, Euty- chiane εἰ Timotlheana impietatis. XIX. De oratione Quod unus est Cbristus, inter opera Áthanasii. — Non solum autem Julio, Felici, Gregorio et Athanasio per summam (fraudem assi- gnati fuerunt libelli illi de quibus bucusque disputa- vi; verum e£ inter opera Athanasii orationes quoque dus censitse fuerunt, quz vel Apollinario, vel Apol- liparistis quibusdam restituenda sunt. Prima sic in- scribitur, Ότι εἷς ὁ Χριστός. Quod Christus unus sit, citataque jam olim est a Paulo Diacono libro De incarn. ei grat., o. 5, tanquam Athanasii. Nihilo- migus a nobilioribus eriticis sancto huic doctori jure substraeta est et ad dubia illius opera rele- gata. Auctorem vero loquela ipsius manifestum facit. Nam, veluti Apollinarius eujus verba Grego- rius Nyssenus Antirrhetico contra ipsum recitat, sibi rem esse ait iste, adversus eos qui gentilium more creaturam uti Deum haberent et adorarent, quidque udaica perüdia Christum nudum esse homi- nem sentirent, nihil a Paule Samosateno εἰ Mar- cello Ancyrano recedentes. Tum assumit proban- dum et inculcat, adorationem unam carni et Verbo adhibendam esse. Dwas quidem hypostgses, duas personas, dyasque odorationes abnegat : nusquam vero naturas duas dicit, nusquam naturam unam inficiatur, eoque prorsus modo quo Jjebiws epi- scopus Apollinarjsta apud Leentium, solam invisi- bilem natwram enuntial, qua ex habitw exteriori mon definiatur μηδὲ χατὰ b ὀρώμενον σχήμα τὴν ἀόρατον αὐτοῦ φύσιν ὀρίζειν. Et rursum ait : Δοῦλος 305 χατὰ τὴν μορφὴν ὁ τῇ φύσει θεός ' Specie servus, qui natura Deus. Adversarios accusat, veluti sape Catholicos Apollinarius, invectx: pro Trinitate quaternitatis. Apollinarii more dicit : Agnosco ip- sum θεὸν danh; ἐξ οὐρανοῦ ἀπαθῃ, revera Deum e cxlo. impassibilem : agnosco ipsum ez semine Da- eid χατὰ σάρχα ix γῆς παθητὺν, secundum carnem de terra passibilem : tum subjungit : Οὐ ζητῶ, πῶς παθητὸς xal ἀπαθὴς ὁ αὐτὸς, non disquiro quinam ipse idem tum passibilis, tum impassibilis sit ; πῶς Gcbq καὶ ἄνθρωπος, qui Deus et homo : ne illud, quomodo, curiosius rimando, boni quod nobis pro- positum est, jacturam faciam. Qui sane communis et consuetus hzreticorum pretextus fuit, nec ho- wini naturas duas sincere profltenti negotium adeo facessiverit. Verum jam ante dixerat, Judaicam perfidiam esse, asserere Christum, ὡς ἕνα τῶν καθ) ἡμᾶς παθητὸν, velut unum aliquem. ex. nostris pas- sibilem esse, carnem, seu corpus assumptum a Yerbo passim docet, uti vulgo Apollinariste, hu- manam animam, Φυχὴν ἀνθρωπίνην semel, velut apud Nyssenum Apollinarius : nusquam φυχὴν λογι- xhv xa νοερὰν, animam ratione et intelligentia pre- ditam, quo Catholicorum contra Apollimaristarum artes tessera fuit. Censet Redemptorem Adami esse non accepisse οὐ τοῦ 'Aóàp τὸ εἶναι λαδὼν, sed figuram ez Adam, ix τοῦ ᾿Αδάμ. Quidnam porro est illud esse Adami, nisi essentia et natura Ada- mi, quam Dominus reapse integram habuit ? Deni- que bzresim suam haud obscure his verbis indicat, corpus divinam hypostasim non complevit ; ἀλλ ὁ ἀληθῶς τέλειος τὸ ἀτελὲς ἑτελείωσεν, sed qui vere períectus est, id quod imperfectum erat, absolvit, Nam hi sectarii, ut «προ jam dictum est, bumani- tatem Christi nobiliori parte, mente nimirum, mu- lilam esse volebant, ac si vices ejus deitas absol- veret. Hujus profecto orationis parens seu Apollina- rius ipse, seu quivis alius ex illius asseclis fuerit, hoc sibi videtur proposuisse, ut Athanasium, omisso ejus nomine, refelleret, qui in ljbris contra bunc hereticum, cum φύσιν, ὑπόστασιν et. πρόσωπον, pro eodem acciperet, πρόσωπα δύο, personas duas, τὰ φύσιν, el χαθ) ὑπόστασιν, hoc est, ut ipse et Cyrillus aiunt, unione proprie dicta et reali indi- vulse conjunctas esse, ἁδιαίρετα, docuit. Alioqui hoe opuseulum scriptum esse affrmavero adversus Diodormn Tarsensem qui Apollinarium impugnando in errorem oppositum impegit, ut veluti naturas duas, ita et personas sive hypostases duas Christo tribueret; undesequebatur unum non esse Christum. Supersunt hodie fragmenta aliquot operum aliorum Apollinarii contra hunc Diodorum, a quo Nestoria- nam bzresim fuisse praformatam omnes norum. XX. De oratione altera de Incarnatione Verbi Dei centra Paulum Samosatenum. — Ejusdem sectis a fortiori seriptoris erit oratiuncula altera de incar- smaHone Verbi Dei, contra Paulum Samosatenum, «qe2 permde inter dubia (XLIV] Athanasii opera censita est. Nihil quippe auetor agnoscit in Christo DISSERTATIO 1I. 306-- preter unionem Verbi cum carne, ut sicut homo una persona est, et ζῶον ἓν ἀπό τε Πνεύματος xai σαρχὸς, animal wnum ex spiritm. et^ carne, im Verbum et caro una persona sunt, et animal uhum, quemadmodum Apollinarius apud Nysseuum lo- quitur, ἡ σὰρξ τοῦ Κυρίου Ev ἐστι πρόσωπον, xal iv (Gov pet αὐτοῦ. Veretur dicere Dominum viriu- tum ejusmodi hominem factum esse, qui eamdem aq, nos naturam habeat Φοδούμενοι λέγειν ἄνθρωπον τὴν αὐτὴν ἡμῖν ἔχοντα φύσιν. Confer velim, Lector, boc dictum, τῷ πνεύματι θεὸν, xai ἄνθρωπον τῇ σαρκ]΄ τὸν Κύριον εἶναι πεπιστεύχαµεν. Dominum spiritu Deum, et carne hominem esse credimus, cum allie illis quz» ex libello fidei ad Joviamuim imperatorem retulimus, Confitemur enmdem esse Dei Filium, et Deum secundum Spiritum, ei Filium homíénis secun- dum carnem : quorum similia quoque muka réei- tant Nyssenus ei Leontius ; ut nempe ex Apellina- rii sententia Christus homo mere spiritualis dictus- sit, qui exploso spiritu humano,.seu mente, alium- a divino spiritum non haberet, pravis affectionibus et peccato obnoxius esset : profecte fatebere, eum- dem, aut saltem opinionis ejusdem, harum lueu- brationum »uctorem fuisse. Sed et in. oratione de incarnatione subjungitur : Etsi. ganniynt increduli generationem. ex muliere, carnis esse, non deitatis. τῆς σαρχὺς ταύτην, καὶ οὗ θεότητος: quo nihil ex- pressius sit ad Apollinarii errorem significandum qui deitatem ex Maria natam passamque per car- nem affirmabat, propter unitatem natura, qua divina solummodo esset. Ambas istas orationes, 4". quibus dicere institui, quique Athanasii. Magn nomine inscripte prodierunt , Apollinarii ipsius. ' esse pene asseveravero propter stylum comtiorem,. et elegantiorem, quem critici docliores in ils obscr-- vaverunt. Fuit enim Apollinarius sophistarum sui temporis disertissimus et castigatissimus. XXI. Cur prefirum his. libris. Athanasii nomen. [uerit. — Apollinaris igitur, eum venerandum . ingentisque apud rect» (idei alumnos momoenti Albanasii nomen esse intelligerent, molesteque ferrent errores $u0s a tanto viro, tamque de Ες- clesia catholica bene merito, variis editis oratio- nibus exagitatos proseriptosque esse, hawd alio modo, quantum conjiclendum datur, aucteritatem lianc aut elevari, aut evitari posse existimarunt, nisi libros alios suis erroribus infartos, praefixo illis ejusdem doctoris nomine, in vulgus spargen- do, quo simplicibus saltem persuaderent Atha- nasium,re diligentius inspecta et examinata,procul. non abfuisse ab illa sententia, quam prius expte gnaverat: quin potius eam tandem ceu veritati. consonam amplexum esse et defendisse. Nam ex multoties laudatis fragmentis Apollinarii et Αρο-- naristarum qu: apud Leontium leguntur, apparet eos magnis laudibus, sí non sincere, at saltem voeo tenus, eximium illum fidei propugnatorem onerasse. Polemius vere, seu Polemon, magistro defuncto, Athanasium , qui diu ante, ut liquet, X 39] obierat , eontumeliis tandem proscindere aggressus est , quem probe nosset infensum infestumque suis semper fuisse. Hujus verba juvat hic recitare ex ipsius opere contra Timotheum condiscipulum suum, ut habentur cap. 9, Collectan. contra Beverianos : et apud Pbotium, cod. 220, refe- rente Eulogio Alexandrino : Οὐδὲν χεῖρον ἑννοῆσαι χἀκεῖνο * θεὸν γὰρ λέγοντες xai ἄνθρωπον τὸν αὖ- τὸν, οὐκ αἰσχύνονται µίαν φύσιν τοῦ Λόγου σεσαρ- χωμµένην, χαθάπερ μίαν σύνθετον , ὁμολογοῦντες. El γὰρ θεὺς τέλειος, xa ἄνθρωπος τέλειος ὁ αὐτὸς, δύο φύσεις ἄρα αὐτὸς, χαθάπερ fj τῶν Καππαδοχῶν εἰσηγεῖται χαινοτοµία, xai Αθανασίου ἡ οἴἵησις, χαὶ τῶν ἐν Ἰταλίᾳ ὁ τύφος. Καὶ σχηματίζονται μὲν, ὡς δῇῆθεν ἡμέταροι, φρονεῖν τὰ τοῦ ἁγίου Πατρὸς ἡμῶν ᾿Απολιναρίου. χηρύττουσι δὲ, καθάπερ οἱ Ερηγόριοι, τὴν τῶν φύσεων δυάδα, οὐδενὸς ὡς ἔοιχεν ἑρασθέντες, 9) µόνης τῆς Ev τῷ Bl φθαρτῆς δόξης, *$ πρὺς ἱερωσύνην ἐλπίδι δελεασθέντες. Τί οὖν αὐτοῖὶς χαὶ ἡμῖν» Τί δὲ σηµαίνειν πειρῶνται τῇ ἀξιαγάστῳ quy; TU δὲ ᾽Απολιναρίῳ τῷ θεἰῳ µα- θητιᾷν σχηματίζονται; Ἰαύτην γὰρ ἐπ' ἀναιρέσει φῆς τῶν φύσεων δυάδος τὴν φωνὴν μόνος αὐτὸς ἀπεχύησεν. Φύσει μὲν θεὸν, xal φύσει ἄνθρωπον «ὃν Κύριον λέγοµεν, pid δὲ συγχράτῳ τῇ φύσει, σαρχιχῇ τε χαὶ θεῖχῇ. Nihil deterius est , quam et illud mente cogitare. Naim quando dicunt eumdem Deum et hominem esse, non eos pudet unam Verbi naluram. incarnatam , ceu natura una composita [o φαί, confiteri. Nam si idem ipse est perfectus Deus et per(ectus horso , ergo ipse due nature est , quem- admodum novello Cappadocum dogmate traditur, Athanasii itidem opinatione, et ltalorum arrogan- tia. Et quidem simulant, quasi ex nostris sint, eadem que sanctus Pater. noster. Apollinarius sen- tire : sed , haud secus atque Gregorii illi, binarium naturarum praedicant ; qui nihil aliud consequi stu- deant , nisi corruptibilem hujus cvi gloriolam, spe saeerdolii nimirum inescati. Quid igitur illis ac πο: bis ? Quid vero admirabili illa voce significari ge- stiunt ? Cur, inquam, divini Apollinariise discipulos fingunt ? Hanc quippe solus ipse vocem parturiit , ut binarium naturarum numerum supprimeret. Naiura quidem Deum, ei natura hominem Christum dicimus ; ast una contemperata nalura que divina simul εἰ hsmana sit, Postrema verba hac Apollinarii sunt, desumpta ex alique ejus opere ad Petrum quemn- dam, ut notatur in margine Collectaneorum : ΑἉπολιναρίου πρὸς Πέτρον. Éx hoc autem Pelemii testimonio firmatur magis, Apollinarium auctorem fuisse dicti hujus, Unam Dei Verbi naturam ἵπ- carnatam , atque insuper colligitur nonnullos ex Apollinaristis Athanasii, Gregoriorumque Nazian- zeni et Nysseni Cappadocum, locutiones imitatos esse , quibus ad eatholicam fidem accedere puta- resatur. Sanctos eosdem doctores, ac Damasum item papam perinde rursum perstringebat Euno- mius Berrhoeensis in. Thracia, seu potius Mace- ἁρεία, Apollinaristarum alter, in fragmento quod DISSERTATIONES DAMASCENICA. 308 ex cap. 36 Collectaneorum juvat hic etiam recitare. Fragmenti titulus est : Εὐνομίου Βεῤῥόης θράχης, ix τῆς πρὸς Ζώσιμον µοδεράτορα ἐπιστολῆς' Euno- mii Βεγγησα Thracie ex epistola ad Zosimum mo- deratorem. [XLV | — O6 γέγονε διφυ]ς ἡ θέλησις τοῦ σαρχωθέντος Λόχου, xatà τὴν τῶν Αἰγυπτίων xai Καππαδοχῶν xal Ῥωμαίων ταυτωνυµίαν, ἁλλά σὺν- θετος. Οὐ γὰρ ποσότητι φύσεων ἐπηυξήθη σαρχωθεὶς, ἀλλ᾽ ἐξ ἁπλοῦ γέγονε σύνθετος, τῆς οἰχείας φυσιχῆς xav' οὐδένα τρόπον µονάδος, (deest hiec aliquid) ἑχστάσει δὲ ταύτης, οὐχ ὑπέμεινεν ἔχστασιν' µίαν αὐτοῦ 6h σαφῶς ὡς ἑνὸς «fjv τε φύσιν, xal ἐνέργειαν µεγάλῃ κηρύττοµεν τῇ φωνῇ. Duplicis nature non [uit incarnati Verbi voluntas, secundum consouas AEgyptiorum ,| Cappadocum , ei. Homanorum voces, sed composita. Non enim per incarnationem natura- rum quantitate adauctum fuit, sed ex simplice com- positum evasit, nulla ratione ex | naturali sua uni- tate excedens, wu in excessu suo excessum. nullum passum sit. Unam porro ipsius naturam , volunta- temque et operalionem clare et diserte, magna voce praedicamus. Atqui hunc locum Eunomii testimonio Polemii , quem refellit, subjunxi, ut ostenderem, non in Syria solum, verum et in vicinis Grzcize regionibus Apollinarianum errorem propagatum fuisse post hzeresiarcha decessum, a szculo uti- que quarto desinente et insequentis initio : quem- admodum illic postea eodem szculo quinto tantil- Jos etiam radices egit Eutychianus , seu Monophy- siticus, ut discimus ex variis pontificum Romano- rum litteris, Quin Liberatus Diaconus, cap. 12 Breviarii, narrat Palzstinos, Thraces, εἰ Jgy- ptios post latrocinium Ephesinum Dioscore adhz- sisse. Id quod certo constat ex hujus conciliabuli actis : ex quorum inspectione colligitur Liberatum Thracum nomine significasse episcopos etiam llly- rici ac Macedonis , necnon et Greci». Nam e pre- cipuis Dioscori partium adjutoribus, qui contra sanctum Flavianum pro Eutyche steterunt , fuere Erasistratus Corinthi , Quintillus Heraclee, Vigi- lantius Lerisse, Atticus Nicopolis, Lucas Dyrra- chii , Basilius Trajanopolis, Solon Philippi , Ma- ximinus Serrensis, Hermogenes Cassandriz , Lu- cas Berrlo:-, Joannes Messene, Athanasius Opuntis, Domninus Platzarum, Eusebius Topiri- tanus , Lucas Dyracchii , Antonius Lychnidi , Mar- cus Euriz, Claudius Anchiali, Eutychius Iladria- nopolis, Docimasius Maronis , cum exteris de Palzstina et /Egypto, et paucis de Asia. XXII. De Erechthio. — Preeter auctoritates, de quibus in primis dicere proposui, ceu a Monophy- sitis adversus orthodoxos productos, Ereehthium nescio quem, Timotheus /Elurus, Alexandrinorum spurius patriarcha, in libro contra synodum Chal- cedonensem edito, citaverat. At Leontius lib. De sectis, act. 8, narrat, Cyrum qui presbyteri gradum apud Timotbeum obtinebat, his ad eum verbis Je Erechthii testimonio scripsisse : "Ἠθελον cà διορ- θώσασθαι τοῦτο, 'O γὰρ Ἐρέχθιος οὐδέπονε ἠχού- JUS σθη εἰς Πατέρας. Mallem hoc te corrigere. Nam Erechthii nomen inter Patres auditum nunquam fuit. Ephraemius Antiochenus apud Photium, cod. 229, Erechthium adjungit illis, qui unam Dei Verbi na- turam incarnatam dixerant. Verum multos viros sanctitate insignes animadvertisseait liunc virum Eu- rychiano morbo laborasse: Elo γἁρτὴν Εὐτυχοῦς νόσον πολλοὶ τῶν lepov ἀνδρῶν τοῦτον ἐφώρασαν χείµενον. Quis vero fuerit bic Erechthius, et quandonam vixerit, discimus ex segmento cujusdam sermonis ipsius in Theophaniam, quod Latine editum est in collectione Canisiana, subindeque in Bibliothecis Patrum post opera Leontii et Collectanea sepe laudata contra Severianos. Illic porro docemur pri- mum Erechthium fuiase episcopum Antiocbie Pi- sidiz, huncque sermonem habuisse Constantino- poli coram Proclo urbis regiz antistite. Fragmen- tum vero illud ipsum est quod vulgo citabant Mo- nophysite, ut constat ex Ephremio Antiocheno, in cujus excerptis apud Photium, postrema ejus pars refertur. Sic autem locus habet secundum Turria- ni translationem : Ex magno propheta Isaia uudivi- mus, cum ait : « Puer natus est nobis, et Filius da- (us est nobis, cujus principatus super humerum ejus, et wocalttr nomen ejus, magni consilii angelus, admi- rabilis, consiliarius, princeps pacis, Pater futuri «ᾳ - culi *. » Ne igitur aliquis Judaicus surculus ros decipiat. Sic enim appellandi sunt, qui hereticos sectantur, quasi alius sit, qui natus est, et alius qui in eo habitavit Deus ; et quasi dua sint ejus qui natus est nature. Si quis enim hoc de Emmanuele dicerc au- sus fuerit, appone ei hoc solum nomen. Memoria hujus nominis erit ei in. frenum silentii. Non. enim duas naiuras, sed Deum incarnatum Virgo mystice peperit, cum Spiritus sanctus in eam supervenisset. El μὲν γὰρ ἀνθρωπίνης σπορᾶς ἦν βλάστημα 6 Χρι- στὸς, συνετιθέµην ἂν τὸν χαρπὺν εἶναι χατὰ τὴν ῥίζαν * εἰ δὲ ix Πνεύματος ἁγίου, χατὰ τὸν ἀρχαγ- έλου φωνὴν, θεὸς ἐτέχθη - ἐπειδὴ xal ὁ Θθεὸς τῆς ενέσεως πρόξενος * Etenim si Christus esset. [etus seminis humani, concederem fructum secundum | na- (aram. imitari radicem : sin. vero est ez. Spiritu sancto secundum archangeli vocem, Deus est. ille qui naius est; quia Deus est. ortus causa. Hxc Erech- tius, quibus Eutycbi przlusit, quemadmodum Saturninus Marcianopolitanus, Acacius Melitinen- sis, Theodotus Ancyranus, Antonius Cbalcidensis in Syria, et alii cum quibusdam illis de palatio Theo- dosii, quorum meminit Liberatus ; quibus etiam li- beret Amphilochium Sidensem adjungere, qui cum strique synodo Ephesinz interfuisset subscripsisset- que nihitominus Chalcedonensi cui perinde ad(uerat, subscriptionem suam postmodum sub Leone iinpe- ratore ratam habere nolebat, uti ex Zacharia rhe- lore parrat. Evagrius (a), datis ad Leonem litteris ? Ίσα. ix, 6. . (a) Lib. τι, Hist. c. 2. DISSERTATIO 1I. Ji0 quibus concilium hoc postremum reprobabat. Quanquam Photius in Bibliotheca, cod. 950, alfir- mat eum landem resipuisse : ὃς ust* οὗ πολὺ xal αὐτὸς δι’ ὑπογραφῆς συνεφώνησεν. Ili omnes in sco- pulum hunc impegerant, ejusmodi locutiones usur- pando, tanquam Athanasio aliisque Patribus faimi- liares, quarum auctores genuinos Apollinaristas fuisse nescirent. Ex quo rursum evenit υἱ Nesto- rianorum factioni magnz vires accesserint [XL VI], cum impugnatores swos Apollinarii hzretici voci- bus et sententiis eontra se uti intelligerent. Verum postquam Cyrillus in epistola ad Successum secun- da exposuit, quo sensu dixerat, unam Dei Verbi naluram incarnatam, ostenditque alienum se esse ab errore Apollinaristico, nec duas in Christo na- turas inficiari, Chalcedonensis svnodus, ac subinde quinta generalis dictum hoc approbarunt, non ut ab Apollinario profectum erat, sed ut adhibitum ab eximio fidei propugnatore. XXIII. De epistola ad Paulum Samosatenum, quc Dionysii Alexandrini nomen prefert. — Ad ea qua a me dicla sunt de libris variis, qui cum ab hzxreticis cusi essent, nominibus summorum viro- rum insigniti fuere; bic quzdam subjungam de epi- stola ad Paulum Samosstenum, quae Dionysii Alexandrini vulgo nomen przfert in Bibliothecis Patrum idque a multis jam ssxculis, αἱ colligitur ex vetusta sstis ejusdem translatione Latina, quam vir pereruditus R. P. D. Bernardus de Montfaucon edidit,t. Il Operum sancti Athanasii. Hanc episto- lam cum attente perlegerem, observavi, non ab or- thodoxo liomine scriptam fuisse, sed a putidissimo Monophysita, ex Aphthartodocelarum seu Incorru- pücolarum grege, qui naturam aliam in Christo proprie non nesset preter. divinam. Hoc ostendam paucis, 'adductis in medium locis aliquibus, quar nibil nisi impium istud dognra legentibus obji- ciant. XXIV. Ab Incorrupticola fuisse scriptam ostenditur, — Contendit diversam Christi justitiam fuisse a justi- tia Joannis Βαρίίδία, ὅτι Ἰωάννης ἔργον ἣν δικαιοσύνης Ἰησοῦς δὲ φύσις᾽ eo quod Joannes justitia opus esset ;' Jesus autem natura, Ex quo infert ὅθεν ἄτοπόν ἐστι τὸ λέγειν ἄνθρωπον «by Χριστὸν, absonum est dicere Chri- stumesse hominem μορφὴν ávOpmmov. Omitto loca om- nia in quibus τὴν uooohv xa σχῆμα, formam homi- nis, quam Verbum accepit, non naturam essen- tiamve hominis interpretatur, sed nudam speciene et figuram την μορφὴν xat σχΏμα, qua non subsi. slat, οὐχ ἑνυπόσατον. Verum haereticum hominem: rursum produnt istecalia ; Deus enim est natura, qui. universorum. dominatur, qui resurrexit, agni- tusque est ex vibicibus Deus verus esse, cum crucifizus essel et resurrexissel, Deusque adeo εἰ Dominus a Tho- ma cs! pradicatus. Dominus quippe Deus, qui in ma-. 311 nibus vulnerum notas gerebat, resurrexil, qui vulne- falus erat nosira causa θΘεὸς γὰρ ὑπὸ τῶν ἀποστό- λων φτηλαφηθεὶς, οὗ φύσει ἄνθρωπος, ἀλλὰ φύσει Θεός. Deus enim, qui ab. apostolis est. contrectatus, non natura homo, sed natura Deus erat. Ubi Samo: satenus rogans inducitur, num Dei animam turba- ri *, hoc Dei naturam significet, respondet vocem hanc fuisse Dei, non bominis similis nobis, conclu- ditque, ὅτι οὐχ ἄνθρωπός ἔστιν ὁ σταυρωθεὶς, ἀλλὰ εἷς ἅγιος, εἷς μονογενὴς Χριστὸς, Υἱὸς τοῦ Θεοῦ xal Λόγος, Hominem non esse illum qui crucifixus est, sed unum sanclum, unum unigenitum Christum Dei Filium εἰ Verbum; ac si humang naturz conjunctio cum Verbo unilatein persons destrueret. Ubi objici - tur Christum eontristatum fuisse maestum !!, id ne- gat dici de homine, sed de Deo ipso; veluti Spi- ritus sanclus contristari dicitur '*, Deus odisse Sabbata Judzorum **. lllud Christi dictum ad Ju- 4905, Solvite templum hoc**, de sanctis apostolis intelligendum ait, non de humano corpore quod Christus habuerit. In sua responsione ad quartam quzstionem, to- (us est in astruenda incorruptibilitate corporis et sanguinis Domini, cum in terris ante resurrectio- nem ageret. Niniürum respondet objectioni petitze ab his Domini verbis sanguinem suum apostolis distribueutis : Accipite et bibite inter vos !* ; quia eorporis proprium sit dividi, atque ex divisione sequatur corruptio. Hoc et similibus argumentis ex Eucharistise mysterio acceptis dudum pugnaverunt Catholici adversus Eutychianos et Incorrupticotas : ut videri potest apud Theodoretum, dial. 2, et Ana- stasium Sinaitam, presertim cap. 44, ubi Ammo- mii philosophi momenta adversus Julianum Hali- carnassensem Incorrupticolarum parentem explicat οἱ persequitur. Jia Lucz: loca, que Christus prefecisse sapientia et :tate dicitur !*, nihil nisi incrementa Ecclesise, qui est corpus Christi, signi&cari arbitratur. Cári- stum. quippe mutalieni obnozi&m mon [uisse qui Deus Verbum esset : Αναλλοίωτος γὰρ Ó Χριστὸς, ὡς θεὸς Λόγος. In responsione ad articulum 7, negat formas ambas fuisse in Christo perinde subsistentes, évu- ποστάτοις, probatque ex transfiguratione subsisten- tem non fuisse formam servi. Quastioni quarte, quomodo remanserit puer Je- susin Jerusalem, eumque requisierint parentes in- ter cognatos et notos !*, respondet Thomam mani- bus seis eum exquisivisse, nec esse deceptum, carnem Verbum contrectando, a&pxa τὸν Λόγον dn- λαφῶν ; carnis utique naturam confundens cum Verbo. Ad objectum nonum nihil reponit aliud, nisi Christum esuriisse eodem modo quo pransus est Deus cum Abraham. llzc aliaque id genus, qua tardiosum Marc. V Luc.u, 52. τι Μο, xxvi, o7. ! Matth. xxvi, 26, 97. 1 Joan. xt:, 2 19. DISSERTATIONES DAMASCENICE. XI, 99. 1 ibid. 495. 312 foret afferre, in illa epistola ejusque appendice re- periuntur, quae Monophysitam ex Aphthartodocc- tarum cetu indicant. Omitto quod de Spiritus san- cli deitate disputat eo prorsus modo quo Post-Ni- ceni Patres : quod sepe dedita opera neget, natu- ram Dei consistere in eo quod ἀγέννητος, ingenitus sit, idque exemplo Adami, Ενα, et Seth declaret, quemadmodum Nazianzenus et alii contra Euno- mium, cujus similisve bzresis suspicionem abs se procu! amoliri simulat. XXV. Cur Dionysio Alexandrino abjudicanda. — Sed abre non fore puto fusius demonstrare epi- stolam istam Dionysii Alexandrini non esse; id quod nonnulli perperam intulerunt, ex eo quod Verbum esse consubstantiale Patri de majorum sententia auctor affirmet. Siquidem ipse Dionysius hanc esse suam fidem apud Dionysium Romanum papam professus fuerat, ut ex multis genuinz, [XLVII] ipsius epistola fragmentis evicit Athana- gius singulari opere quod de sincera Dionysii Ale- xandrini decessoris sui mente edidit. Gravioris mo- menti est quod addunt hypostasim a pseudo-Dio- nysio isto accipi pro persona; quod sane tritum adhuc non erat tertio Ecclesi saeculo, imo nec quarto apud AEgyptios. Sed spuri:e hujus, de qua dieputamus , epistol:e initium falsi convincilur. Rescripsimus ad ea que prius scripsisti, inquit, ut eliceremus te ad dicendum aperte quodvis dicere, et nunc pro viribus scribimus, de quibus iterum dixisii, osiendentes singula verba , que a le rursus. collecta sunt, frivola et vitiosa esse, etc. Eaimvero tautum abest ut Dionysius Alexandrinus iterum atque iterum Paulo Samosateno ad eum confutandum seripserit, ut Patres qui eum tandem Antiocheno solio deturbarunt, epistola ad Dionysium Roma- num, et Maximum Alexandrinum diserte testentur, Dionysium Alexaadrinum nunquam dignatum esse Paule nominatim litteras ullas dare, τὸν ἡγεμόνα τῆς πλάνης οὐδὲ προσρῄσεως ἀξιώσας, οὐδὲ πρὀσωπον γράφας αὐτῷ, ἀλλὰ τῇ παροιχίᾳ πάσῃ. Ad hec ni- hil falsum magis est, quam illud quod subjungitur, ut nempe Paulus Samosatenus temere precipilan- terque dixerit, duas esse hypostases, duasque natu- ras unius Christi nostri, et duos Christos et duos Filios : unum natura Dei Filium, qui (uit ante se- cla, εἰ unum cquivoce Christum εἰ filium Όα- vid, qui non fuit ante et fuit. in. tempore, εἰ secun- dum beneplacitum Dei accepit. Hzec docuerit Ne- storius : at non profecto Paulus Samosatenus, qui unam, non plures in Deo hypostases agnovit, qui Verbum subsistentia omni spoliavit, et. Christum nuda Dei Patris essentia, qua Verbum appellare- tur, affusura fuisse docuit. Quanquam mon diffulebor auctores aliquos recentiores scripsisse Paulum duos Filios posuisse, duasque personas οἱ hypostases; quia audierant accusatum fuisse !* Joan. ti, 3 Ephes. 1v, 20. !* Isa. 1, 13. ji3 Nestorium instaurati erroris Samosateni, eo. quod Christum merum esse hoinineimn poneret. Praterea (η bac epistola passim carpitur Samosatents, quod in boc Apostoli effato ad Philipp. n, 6, 7 : Qui cum m forma Dei esset, exinanivit semetipsum formam servi accipiens, per formam Dei, et per formam ser - εἰ, naturas duas, Dei et horninis, significari cense- ret ; conteaditque formam servi, speciem duntaxat exteriorem hominis indicari. Chrysostomus vero, homil. 7 in Epistolam ad Philipp. in hunc Apo- stoli locum, observat Samosatensem eodem pror- sus quo Marcionitas sensu formam servi intel- lesisse, de servilibus quibusdam actionibus, quas Cbristus patraverit, puta lavando pedes discipulo- rum, adeoque adversus illos ostendit formam Dei Μ formam bominis, deitatis et humanitatis esse naturas. Neutiquam forma serei est (lotio pedum, inquil), sed opus servi. Alterum nature est, functio-- nis alterum, muneris et operationis. Si incorporea ila natura in carne non apparuit, nec ín corpore fuit, quis igitur discipulos lavit ? Τί οὖν πάλιν πρὸς Ηαῦλον τὸν Ῥαμοσατέα ἑροῦμεν ; χαὶ τί ἐχεῖνος εἶπεν; αὐτὸς τὸ αὐτό φησιν. Qnid ergo adversus Paulum Samosatemum offeremus ? Quidnam ille dicit? Idem plane, quod Marcionite. Nos vero istud — tenemus, nom hec esse ezinanitionem, ut qui naturam huma- sam habeat, purusque homo sit, is. conservos la- tet. XXVI. Epistole asetor. genuinus. fuisse videtur cui Julianus lHalicarnassensis, aut Gaianus. — Ve- rTwnenimvero articuli qtros — pseudo - Dionysius Alexsndrinus refellendos suseipit, a Paulo Samo- 131eno scripti non. foere, sed. ejus nomine suppo- siti. Mihi quidem verisimile admodum videtur, Am- nonio Alexandrino doctori et interpreti, viro ap- prime catholico aseribendos illos esse. flic enim, velut 23ped Anastasiam Sinaitam in ὉΟδητῷ, tap. 14, fertur ut Julianum HBaliéarnassensem er- rati dogmatis eonvinceret, Pauli Samosatensis persenam sagaci arte indait, eadem proponens; que feruntur im articulis. quos pretensus ille Dionvsius tonfatare conatur. Hunc proinde ttt Julianus, Gaia- husve ejus socius, refelleret, Dionysii Alezandri- Ν, Pauli quondam equalis et. adversarii, nomine librum insecripsisse haud absurda, ni fallor, con- jeatione putari possit, aut saltem Gaianita seu lulianita aKer, ut orthodoxo cuidam, qui Samosa- leni perinde larva assumpta, adortus etiam fuerit Incorrupticolas, responderet. Quam certe metho- dum Monephysites impugnandi valde spprobat Si- Μας, sectandamque suadet, cap. 1, quippe qua Ammonius Halicarnassensem fuderit et enccarit, ἰθανάτωσεν. XXVH. Ammonii Alexandrini Scripture sacre interpretis etas. Olympiodori etas. — Mic porro DISSERTATIO II. 3)4 Ammonius, qui Gaianitas sub Justiniano imperature profligavit, Alexandrinz schole prefectus cum es- set, lucubrationes varias in Scripturam sacram re- liquit, quarum fragmenta complura leguntur in ca- tenis Grecis. Anastasius secundus Antiochenorum patriarcha Ammonii hujus meminit, ejusque enar- rationum in opus sex dierum, in prologo contem- plationum seu homiliarun Ánagogicarum suarum in prima Genesis capita, quze Latine duntaxat ha- ctenus excuss sunt, dempta ultima, quz tandem cum Grzco contextu Londini prodit. Testatur porro Anastasius Ammonium Cyrilli magni sensus in commentario suo secutum esse. Meminit etiam ho- milia 6, et alibi Olympiodori Alexandrini, qui ea- dem in Ecclesia perinde ἑξηγητῆς, magister el. in- terpres fuerat, ipsoque proinde Anastasio antiquior. Hujus Olympiodori Commentarius exstat in Eccle- siasten, aliaque operum ejus excerpta in catenis frequentia sunt : atque ex testimonio Anastasii col- ligitur, utrumque auctorem non szeulo 1, att x, ut multi conjecere, sed quinto el sexto floruisse. XXVIII. Anastasius 11 Antiochenus auctor homi- liarum in Hexaemeron. — Anastasium autem Ifl, Antiochenum, bomiliarum illarum de opere sex die- rum esse parentem dixi, in primis propter hzc duo momenta. Anastasius secundus Gregorii Ma- gni pape, Pastoralem librum, ut Mauritii imperat. votis faceret satis, e Latino idiomate in Grzeam linguam transtulit, adeoque Latine peritus erat. Auctor vero homiliarum in llexaemeron Latin quoque linguz se fuisse iutelligentem significat, ubi Catonis et Labeonis Romanorum scriptorum libros allegat ; [XL VIII] ubi rursum excerpta libro- fum sancti Ambrosii Mediolanensis de opere iti- dem sex diernm refert. Ad hzec Anastasius junior Antiochenus sic Judzorum etga 66 odium exstimu- larat, ut ab eis crudefissima tandem nece interfici: meritus sit : sic quoque Contemplationum anagogl- carum scriptor nusquam non dedita opera Judzos. adoritur, carpit et lacessit : se frequentes cum eis habuisse disceptationes alt quas ediderat : πολ- λάχις γὰρ καὶ πολλάκις τὰς χατὰ γένους αὐτῶν συνε- στησάµεθα τὰς ἀντιῤῥήσεις, ἃς ἐσχεδιάσαμεν, in- quit lib. vr. Subinde narrat se duos libros contra Judzeos scripsisse : ταῦτα ἡμῶν xal τῇ δευτέργ βίδλῳ τῇ κατὰ Ἰουδαίων εἰρηχότων πλατύτερον. Cae- terum Anastasio huic Antiocheno tribuendus non: est liber contra Jud:zos, qui habetur etiam in Col- lectaneis Canisii et in Bibliothecis Patrum. Re- centioris quippe Anastasii e»t, qui post annum octogentesimum ab excidio Hierosolymitano 'scri- bere se disertissime testatur. Nec proinde idem censendus est, ac Anastasius ille cujus causa Joan- nes Damascenus epistolam de hymno Trisagie scri- psit ad Jordanem archimandritam. 315 " DISSERTATIONES DAMASCENICA. 316 DISSERTATIO TERTIA. De epistola ad Cesarium monachum, que S. Joannis Chrysostomi nomine insignita est, deque libris quibusdam aliis qui a Joanne Damasceno laudati primum reperiuntur. la fine dissertationis sancti Joannis Damasceni contra Jacobitas subnectuntur complures auctori- tates Patrum, qui duas in Christo naturas agnove- runt professique sunt, harumque postrema lauda- tur epistola ad Czesarium monachum cum hac in- &criptione, τοῦ αὐτοῦ (Χρυσοστόμου) Ex τῆς πρὸς Καισάριον τὸν µονάζοντα ἐπιστολῆς, Ejusdem (Joan- . nis Chrysostomi) ex epistola ad Casarium mona- chum. Hanc subinde laudarunt Nicephorus Con- stantinopelitanus in Antirrheticis contra Iconoma- chos, aliique, qui de duabus Domini naturis dispu- tarunt. Vetustissimam epistole istius translatio- nem Latinam, quam Peirus martyr olim adversus transsubstantiationis fidem objecerat, cum vir cla- rissimus Emericus Bigotius in bibliotheca Floren- tiua Sancti Laurentii reperisset, edidissetque ad calcem Vitz sancti Joannis Chrysostomi a Palladio scripte, multiplici subinde prelo Protestantes in Auglia et Batavia excuderunt. Mox vir pereruditus Joannes Harduinus collegii Parisiensis Soc. Jesu bibliothecz prefectus editionem alteram locuple- tiorem adornavit, sagacissimis observotionibus illu- siratam,quibus obtrectantium ora obstrueret. Dum vero fragmentum quod Damascenus meus citavit, attente. legerem, singulasque voces pensarem, in animum subiit epistolam | magno Chrysostomo ascriptam fuisse, esseque scriptoris aliquantum saltem recentioris fetum, quamlibet a sancto do- clore scripta feratur in titulo, Tempore secundi exsilii sui, μετὰ τὴν 6cuxépav αὐτοῦ ἑξορίαν. Quo- circa opere pretium me facturum existimavi, οἱ momenta hic afferam, quibus adducor ad episto- lam hanc magno Chrysostomo abjudicandam. Omitto neminem Damasceno antiquiorem eam laudasse reperiri, cum tamen expressissina liabeat adversus Eutychianos aliosque unius in Christo nature, necnon unius voluntatis et operationis as- sertores : non Chalcedonensem, non sextam syno- dos generales, ΠΟΠ Lateranensem sub Martino 1, non Theodorctum, non Leontium Byzantinum, non Anastasium Sinaitam, non Maximum confessorem, mon Nestorii vindices, nom czteros denique qui alia Chrysostomi testimonia non sic diserta protu- Jerunt. Hzc plane epistola scripta non est contra Apollinaristas, sed contra alios, Eutychianos puta, qui ab errore Apollinarii non satis recederent, duas a) Synod. Iren., cap. 84. ύ Ibid. , cap. 117. scilicet Christo naturas perinde denegando. Unde Casarium monet auctor, ut ab hzretica doctrina desciscat, quz nihil discreparet ab Apollinarii con- temperatione et συναλοιφῇ contraciione, nec ab abomiuabili opiniene, que est Apollinarii, el eorum qui Synusiaste dicuntur. Esto subjungat librum quo seductus ille fuerat, Apollinarii esse. Nam id ex s0la conjectatione asseverabat. Nusquam enim ille haresiarcha, aut alter ex ejus discipulis, sive in fragmentis librorum ipsorum quz supersunt, sive in operibus quz Gregorii Thaumaturgi, Julii, οἱ Felicis Romanorum pontificum nominibus insigni- vere, iia locuti inveniuntur, ez deitate et humani- tate, seu ex duabus naturis unam factam esse. natu- ram post unitionem. Quod tamen tenuisse illos, qui Casarium deceperant, prodit epistola. Notatu pro- fecto digna sunt hac verba, ποῖος ὥδης ἑξερεύξατο µίαν ἐπὶ Χριστοῦ λέγειν φύσιν, μετὰ τὴν ἕνωσιν - Quod ergo infernum evomuit in Christo dicere unam naturam post unitionem? Et : Iterum dicunt : Post unitionem non oporlet dicere duas naturas. EA in fine : Fugiamus eos qui unam naittram post unitio- nem prodigialiter fingunt. Τί quidem loqui coeptum est, postquam Cyrillus Alexandrinus in suis adver- sus Nestorii heresim libris scripsit, ez duabus na- turis. unitionem ineffabilem [XLIX] esse factam : dividendas non esse substantias posl unitienem : unam post unitionem esse Dei Verbi naturam incar- natam, aliaque borum similia. Quz Nestorii fauto- res sic exceperunt (a), ut. dicendo unam naturam incarnatam, censeret quasi unam per unitionis com- positionem factam esse; unam item naturam post unitionem ab eo dici compositam ad negationem dua- rum. Atqui ut ejusmodi sensus sancto doctori affin- geretur, admodum contulerunt (0) nonnulli qui, cum ejus se studiosos praberent, ex ipsis dictis obstinatius inferebant, unam dici debere naturam in Christo, non duas, ita ut non dubitarent in dei- tatem ipsam ob arctissimam ejus cum humanitate conjunctionem perpessiones carnis refundere. Hu- jus opinionis fuisse legimus Saturninum (c), qui ideirco, cum in Dorothei Nestoriani iocum Martia- nopolis in Moesia episcopus creatus esset, ea urbe a civibus exactus fuit. Sic Acacius Melitinensis in Armenia (d), nedum naturam unam, explosis dua- bus, palam docebat, sed et passam deitatem co- 2) id: cap | ) lbid., cap. HA 51, 83. 311 ram imperatore et alibi professus erat. Sie Ere- chthius Antiochiz Pisidiz: metropolita, in serinone coram Proclo patriarcha naturam unam, et nequa- quam duas esse predicavit. Sic forsan Amphilo- ebius Sidensis, unus ex Patribus synodi utriusque Ephesinz, qui, ut alibi dictum fuit, Evagrio teste («), ut Timothei Aluri iniquam ordinationem, et alia facinora, ita et Cbalcedonense concilium, cui tamen inlerfuerat, subscripseratque, postmodum improbavit. Sic vero Pontici przesules, quos Joan- mes Antiochenus memorat in epistola ad Acacium Berrheensem. Sic, inquam, omnes illi, quos lsi- dorus Pelusiota epistola ad Dorotheum comitem (6), perstringit, ceu Theopaschitarum Deipassianorumve sensu possum esse Deum fingerent. Sic complures illi e Theodosii imperatoris palatio, quos Libera- tus diaconus, cap. 7 Breviarii narrat, zegre tulisse, quod Cyrillus ab Orientalibus naturarum duarum confessionem suscepisset. Hi erant. scilicet, de qui- bus Joannes Antiochenus ad Alexandrum Hierapo- litanum scribebat (c) : Nunc autem qui potestatem obtinnerunt, inimici Dei, proponunt anathematizan- dos esse hos qui dicunt duas naturas : quod nec ipse qui primus exstat illerum, dicere clare presumpsit : Cyrillum scilicet innuebat, quem proinde etiam an- tequam eum ipso reconciliaretur, alienum esse fa- tebatur ab eorum errore qui naturas duas nega- rent. Sic demum Eutyches ejusmodi patronos na- ctus, expressius coram episcopis pluribug et syno- dis affirmavit, ex duabus naturis faciam esse naiw- ram unam post unilionem. Cumque hac voce varii varias haereses asirui comminiscerentur, usurpa- tam tamen ab Apollinaristis non dixerunt, sed in seusum duntaxat eorum recidere. Auctor epistole ad Casarium Nestoriana factionis patronus [uit. — Hacipsa Cyrilli etate capita non pauca edita sunt, ceu totidem dissertationes, quibus Athanasii nomen librarii prefixerunt, qued in causa fuit, ut t. H Operum illius excusa sint. Photius quidem ea Theodoreto assignat, et viginti septem »umerat, cum septemdecim duntaxat supersint hodie: esse vero Eutherii Tyanensis, Nestoriana- rum partium acerrimi defensoris, Marius Mercator ejus aequalis testatur. Imo, quantum ex praefatione enanjicio, pertinuisse videntur ad Irenei Tyrii Tra- gediam, qua narrabantur queauctoritate principum gesta essent adversus Nestorium ejusque fautores, qu pacem inire cum Cyrillo noluissent, et cujus monumenta complura Christianus Lupus ex codice Cassinensi, aliique subinde viri docti in vulgus emiserunt. In istis porro dissertatiunculis, eadem prorsus doetrinz capita impugnantur, qua in epi- stola ad Caesarium, puta Deum esse passum carne, Deum pertulisse et non pertulisse, seu nihil patiendo pertulisse : passum esse. Deum quomodo voluit ( d ), etc. In eamdem sententiam collineabat Eranista ille, (a) Lib. «1 Híst., c. 20. (6) Isid. Pelus. lib. i, epist. 121. DISSERTATIO III. 318 quem Theodoretus tribus dialogis refellit, in quibus cadem quoque capita in eumdem sensum tractan- tur atque in epistola ad ΟΦνατίαπ. Neque putan- dus est Theodoretus dialogos istos composuisse adversus meros Apollinaristas, ut quidam conjecere, sed adversus illos quos ex Apollinorii radice pro- gnalos, unam carnis et deitatis naturam asseverasse narrat, atque divinitati Unigeniti passionem affn- . Xisse ; unde graves in populis et. inter sacerdotes discordie exorte erant : ἓχ τῆς δὲ ῥίζης ἐν ταῖς ἐχχλησίαις ἑἐθλάστησεν ἡ µία τῆς σαρχὸς καὶ τῆς θεότητος φύσις, καὶ τὸ τῇ θεότητι τοῦ Μονογενοῦς προάπτειν €&b πάθος, xal τἆλλα ὅσα τε τοῖς λαοῖς καὶ τοῖς ἱερεῦσι τὴν διαµάχην Ὑεγέννηχεν. ᾽Αλλὰ ταῦτα μὲν, inquit, ὕστερον γεγένηται, sed ista qui- dem posthac contigerunt ; hoc est sua ipsius xtate, quando hzc scribebat contra illos quos dixi disci- pulos Cyrilli, vel contra Eutychem ipsum, quem lib. iv Heret. fab., cap. ult. refert docuisse nihil hu- mani, Verbum de Virgine sumpsisse ἀλλ ἀτρέπτως τραπέντα, xal σάρχα γενύµενον, sed sine mutatione mutatum, et carnem facium esse, a qua. doctrina in fine cujusque dialogi alienum fuisse Apollinarium - ostendit. Quapropter testatur in prologo adversa- rium abs se nuncupatum iri Ἐρανιστὴν, Eranistam, quia ex diversis haresibus, Simonis, Cerdonis, Marcionis, Valentini, Bardesanis, Apollinarii, Arii et Eunomii dogma suum compegerat. Diaiogo vero secundo inficiatur Eranista se Apollinarium sequi ; seque confiteri ait Verbum accepisse carnem et animam ratione preditam, nec animam in duas partes dividere : qui palmaris specialisque Apolli- naristarum error fuerat. Quid multa ? Theodoretus ipse, dialog. 2 contra Eranistam suum auctoritate Cyrilli Alex. pugnat, quem proinde hzreticus iste ceu recte fidei doctorem agnosceret et coleret ; quod eerto argumento est hunc Eutychianarum partium alumnum fuisse, quibus Cyrillus instar ezterorum Ecclesi: magistrorum esset, Scripsit post synodum — Chalcedonensem. Non solum vero ex his quz attuli apparet, epistolam ad Casarium monachum Chrysostomi obitu, imo et Nestorianz b:resis exortu recentiorem 6586 : ve- rum et scriptam ausim affirmare post concilium Chaleedonense. Aptelac siquidem anditum non erat apud sanctos Patres, Cbristum non modo ex duabus naturis, sed ei in duabus exsistere. Primum Cyrillus docuerat : utrumque vero synodus definivit contra Eutychem, juxta atque ferebatur in celebri illa Leonis pape epistola ad Flavianum. Mussautibus, imoreclamantibus ob vocis novitatem Eutycbianis et Dioscoritis, nibil aliud responsi datum est, nisi salis esse quod ea enuntiaretur veleris Ecclesiae e& Patrum fides sensusque, ac presertim magni Cy- rilli, qui pacem cum Joanne Antiocheno Orienta- libusque [ L ] pangendo, professus esset Christuus (c) Synod. Iren. c. 50. (d) Theodor. lib. v Hist., c. 5. 319 DISSERTATIONES nedum ex duabus naturis constare, verum etiam perfectum esse ἐν divinitate εί per(eetum in huma- nitate. Alium alterius Patris locam non repererunt orthodoxi, qui ad synodi de(initionem propius ac- cessisset. At in epistola ad Casarium indubie sta- tuitur, agmoscendum iamen esse Filium unum, personam unam, secundum inconfusgm εἰ indivisi- bilem rationem, οὐχ ἐν μιᾷ φύσει, ἀλλ᾽ ἐν δυσὶ τε- λείαις. non in πα solum natura, sed. in duabus per- fectis. Hec sane particula in duabus excogitata non- dum erat, quando Theodoretus, Chrysostomi, ejus- que librorum stvdiosissimus, in epistola ad prophe- tam nescio quem ( a ) hoc Cyrilli dictum de diffe- fentia naturarum carpebat, ex quibus unitionem dicimus ineffabilem factam. Proclive siquidem ei fuisset corrigere ad sighificendam naturarum per- manentiam, in quibus wwitionem, ele. ; at vero dicendum potius fuisse ait : (uarmm unitionem di- cimus, elc. Non enim. ex maluris, séd natnrarum factam esse unitionem. Sed mihi valde displicet au- cloren epistolz ad Cesarium hoc presertim sibi proposuisse iimpugnandum, Deum Verbum propria sibi fecisse qua carnis sunt, atque adeo vere passum dici posse. Sic porro mentem suam paulo ante medium epietolz explicat : Christum autem quando dicis, conjungis utrumque (Deum et hominem), unde el passibilis dicatur ipse εί impassibilis ; pacsibilis quidem carne, impassibilis autem deitate. Eadem ipsa et de Filio, et Christo, et Jesu et Domino pre dicantur, communia enimista et susceptibilia duarum ;essentiarum nomina sunt : quarum conjunctio in haereticis quidem errorem facit, proprio pro com- wuni wientes nomine Christi wno. Sienim Deum dixeris pertulisse, qualicunque cogitatione, qmod im- possibile est dixisti, id quod blasphemum est, et in Manetis et in. aliarum haresum declinasti impieta- tein. Si iteram hominem dixeris qui pertulit, inveniri purum (seu divinitatis vacuum) edificane temple. Templum carnis extra inhabitantem nuwiquam dicitur, quia jam non est templum. Locum hunc 2d longum recitavi, quem comparare intersit cum similibus prorsus quas occurrunt in libris Nestorii vindieum, imo ipsiusmet Nestorii, ubi impietatis suse invi- dism minuere conabatur. Sic itaque hrereticus iste lequitur in epistola ad Scholasticum eunuchum Theodosii imperatoris. Quando enim dicimus Chri- stus, et Jesns, οἱ Filius, et Unigenitus, et Dominus, ambo hec. appelfatio ista significat ( Deum puta. et hominem ) tanquam duarum naturarum, id est divi- nitatis εἰ humanitatis significativum Dei-genitricis atque hominis-genitricis protulimus nomen, ut latere neminem posset, quia nec. Manichei errorem, nec Paali ( Samosateni, qui Christum purum esse hominem ponebal ) possimus incurrere, undique premuniti, Et. infra : Quod vero. est. deterius, et '5 Joan. 1, 19. | Joan. ni, 15. (a) Synod. Iren. cap. 19]. DAMASCENICEE. 320 mazime nunc, et multam Domini Christi indignatio- nem provocat, dignumque est mille fulminibus atque fulguribus, violabilem dicere Unigeniti deitatem, mortuum Domini Verbum, et in. sepulcro. indiguisse solatio , et resurrectionem meruisse cum corne. Alexander quoque Hierapolitanus, epistola ad Aca- ciun Berrboeensem de Cyrillo hzc habet : Confitea- (ur, quia Christus, qui ez sancta Virgine genitus est (Deus namque homo, unus Filius, unus Clyristus, unus Dominus), passus secundum humanitatem , erucifixus secundum humanitatem, εί resuscitatus fuerit a mortuis per Verbi divinitatem, que dizit : Solvite templum hoc, et in tribus diebus resuscitabo illud '*. Et rursum : Dicat igitur, quia Christus mortuus est, Filius passus est, Unigenitus passus est. Cnr addit, quod Verbum carne passum sii 2 Paucis item. interjectis subjungit: /n divinis Scri- pturis reperimus, quia Christus mortuus est, Filius mortuus est, Unigenitus mortuus est, sanctus mortnus est, justus mortuus est. Πα namque eppellaliones universe wirasque nalwras. ostendunt. Voz autem Dei Verbi, unam naturam sonat. Plura legi possunt istis conformia in aliis epistolis ex- cerptis olim ex Tragedia Irensei, in quibus Cyrillus baud alio fere nomine culpatur, nisi quod Deum carne natum ex Virgine, mortuum εἰ crucifixum protulisset : quibus addi possunt confutationes ejus amathematismorum, ac presertim duodecimi, quas Andreas Samosatensis Orientalium nomiue, et Theodoretus Joannis Antiocheni jussu, edidere. Ceterum hic obiter monebo perperam hodie in eentestu Theodoreti legi, οὐχοῦν οὐχ ὁ Χριστὺς παθὼν, ἀλλ) ὁ ὑπὸ Θεοῦ Λόγου ληφθεὶς ἄνθρωπος, Non igitur Christus passus est, sed homo quem Deus Verbum assumpsit : sed emendandum 6896, oüxouv οὐχ 6 sb; παθών. Non igitur Deus passus est, etc. Impngnat enim quod Cyrillus, anathem. 19, dixerat : εἴ τις οὐχ ὁμολογεῖ τὸν τοῦ Θεοῦ Λόγον παθόντα capxi. Si quis non confitetur Dei Verbum carne passum esse. Nec Christum pertulisse unquau negavit Theodo- retus. Omitto Eutherium Thyanensem quinque ca- pitihus disputare adversus eos, qui qualicumque ratione Deum passum esse affirmarent. Dissentit a S. Joanne Chrysostomo.— Verum alia: prorsus sancti Joannis Chrysostomi sententia fuit, et procul aberat, ut blaspbemum putaret dicere Deum pro nobis pertulisse. 1β66 siquidem bomilia 96 ( vel potius 27) in Joannem, exponendo hoc Do- mini effatum : Nemo ascendit in celum, nisi qui de- scendit de celo, Filius hominis qui est in. calo 1e, propter hac ultima verba observat consuesse Chri- stum medo a deitate, modo ab humanitate se t0- twm nuneupare, xa γὰρ τοῦτο ἔθος αὐτῷ, πολλάκις μὲν ἀπὸ τῆς θεότητος, πολλάκις δὲ ἀπὸ τῆς ἀνθρωπό- τητος τὸ πᾶν χαλεῖν, boc est aliquando homini di- 321 vin3 ascribere, aliquando humana Deo ipsi : quod sane idem est, ac Deum ea que carnis :unt, sibi propria (acere. Ut quemadmodum aiebat Christus, hominem qui in terris agebat, in. coelo esse, sic Deus qui immortalis est et pati nescius, nihiloini- nus passus dicatur, assumpta carne scilicet, Quain- obrem in aliis hoiniliis regulam banc secutus , do- cere non dubitavit Deum ex Virgine generatuin esse. Howilia 5& in Epis. 1 ad Corinth. : Nunc scimus Deum esse ubique, iuquit ; sed quomodo sil, nescimus. Quod que suni ex nihilo [eccrit, scimus ; modum au- lem ignoramus; ὅτι ix. Παρθένου ἑτέχθη, πῶς [141] δὲ, οὐχ ἔτι. (Quod ex Virgine sit natus scimus ; quo- modo awtem nequaquam. Eodem modo loquitur se- mel atque iterum in homilia in Christi Nativ. que incipit ab bis verbis : *À πάλαι πατριάρχαι, qu olim patriarche : οἱ post orationis mediuin genti- les adoritur, qui audientes ex Catholicorum con- fessione Deum esse natum carne, doctrinam hanc ceu ridiculam dicacit.tibus exciperent, non sine simpliciorum scandalo. Ἐπειδὴ οἱ πολλοὶ τῶν "EA- λήνων ἀχούοντες, ὅτι ὁ θεὸὺς ἐτέχθη ἐν σαρχὶ, xa- ταγελῶσι διασύροντες. Quocirca eos similes esse ait pueris. graves homines seriis necessariisque rebus vacantes irridentibus (a).Qui vero Deum in car- nc εἰ ex Virgine natum profitebatur,is ex cousequente Deum carne passum , aliaque ejusmodi dici debere aguesecbat. Et certe saucius idem doctor oratione conira Judaeos, eos deicidii taxare nou dubital , ετ quo Christum cruci affixerunt, μετὰ vi,» 8eoxto- víav. Alium locum oinitto quem Cyrillus, lib. De re- cia fide ad reginas, et act. 1 syn. Ephes. citavit, ες alia qua etiamnum exstat lioujlia in Christi Na- vitatem , transumptum. Nam hzc bormilia, quain- libet a Cyrile, ceu Chrysostomi , qui nuper de- cesserat , laudata fuerit, hujus sancti doctoris non esse deprehensa est a Savilio, aut saltem dubiz fidei esse, Ac merito quidem : quia nec dictionem, nec sitylym, nec ingenium refert Chrysostomi , cu- jus orationes elegantius et a'-quabilius fluunt, mo- vendisque ad pielatem animis accomiodatiores sant. Ceterum dogma fidei , quod scriptor epistolz ad Casarium impugnat, ab aliis Patribus fuisse traditum ostendit Cyrillus in. defensione duode- cimi anathematismi. Sed nec plurium auctoritates , Cyrillo antiquiorum, qui idem asserant, conge- του» difficile esset, sed brevitati studere satius est. Conisa vero Accmele monachi, aliique non- mulli, qui Nestorianismi sordes ex toto non elue- ragt, feu Apollinaristicum errorem refugiebant proóteri, Deum Verbum, aut unum de Triniiate pessum , qoamlibet carne adderetur ; hoc est, qua- licunque cogitatione , velut in epistola ad Caesarinm dicar : cum nempe synodum Chalcedonensem non admilterent pisi propter duarum naturarum confessionem. llludque. in causa fuit, ul, cum moaachos Scyilhas ardentiua inseclarerntur, quia (e) Videsis etiam bom. n in Matth. DISSERTATIO III. 322 unum de Trinitate passum pradicarent , a Romanis tandem pontificibus primuin , tum deinde a synodo quinta generali damnati sint. Quidni ergo apud Acametas conficta sit Joannis Chrysostowi nomine epistola haec ad Cesarium , apud quos aliz sujpo- siitie repertz sint, quibus Nestorii causa defen- saretur. Enimvero inter monumenta qua ex Ire- pzi Tragoedia feruntur, excerpta, nounullas passim spurias esse subodoratus est Latinus interpres et compilator. In primis vero ea quie ad llypatiam data dicitur capite 216, ab omnibus excepto Chri- stiano Lupo, adulterina censetur ; quippe qua Ne- storii exsulantis mentionem objiciat, quod aute annum 4326 non contigit ; cum Hypatia, Socrate teste lib. vin Hist. eccl., cap. 15, Alexandriz per- ierit, llonorio coss. X et Theodosio VII, loc est auno 415, seu annis 21 antequam Nestorius iu exsihum ageretur. In adnotationibus ad cap. 15, lib. iv De fide or- thodox ., explicavi, quo sensu hujus epistole ad Czesarium auctor dixerit, in eucharistico pane sanctificalo seu consecrato, panis naturam manere ; et ubi subjungit, et nou duo corpora, sed unum corpus Filii nuncupatur, occasionem Joanni Dama- sceno, Theodoro Grapto, ceu potiua Nicephoro Constantinopolitano prsbuisse, u& pari modo seri- berent panem et vinum in corpus et. sanguineum Christi ita converti, ut ja:u non duo corpora sint, sed unum. Καὶ οὐκ εἰσὶ δύο, ἀλλ᾽ ἓν xal τὸ αὐτό: sive χαὶ οὗ δύο ταῦτα νοοῦμεν, ἀλλ Ev xat τὸ αὑτὸ νοοῦμεν. Quod plane efficacissimum est ad wans- substantiationis mysterium confirmandum. IH. De Joanne Malola et Joanne qui ὁ Διακρινόµενος cognominatus fuit.—Speciali adnotalioue ad orat. à De imaginib., probavi dosnnem Malalam, qui cita- tus ad calcem hujus disputationis cum aliis scri- ptoribus reperitur, Joanne Damaaceno recentio- rem non esse. Quia vero Grsculi quidam Joannem Malalam a Joanne, qui ὁ διαχρινόµενος, q. d. hesi- tans, aut. segregatus, nuncupatus fuit, non discre- verunt, de hoc posteriere libet hic quadam dis- seriatione singulari dicere. Joannes licsiians et Joannes Rhetor idem. Diver- sus 6 Joanne Ageata.—- Photius in Dibliotheca, cod. 41, Joaunis cujusdam Ecelesáasiicom historiam re- fert, cujus quinque libros se leyisse sit, quibus res gesta ab imperio Theodosii Junmioris, et ortu Nestorianz blasphemia, usque ad Zenonem impe- ratorem, necnon ad Petri ἀσεθοῦς, impii, sive Fullonia ex Antiochena sede ejeetionem, contine- bantur ; addidit Joannem pollicitum esse histo- riam exporrecturum ad dece: libros. Evagrius in Historia sua sparsim citat Joannem Rhetorem quem clariss, Henrieus Valesius in ad&otationibus ad lib, 1, cap. 16, ejusdem Evagrii, Antiecho- num fuisse eolligit, perindeque res Theodosii Ju- nioris, Marciani, Leonis et Zenonis principal 323 gestas exposuisse. Llberatus vero diaconus, cap. 49 Breviarii, tanquam ex Joanne Rhetore narrat Macedonium — Constantinopolitanum patriarcham, impulsore Severo monacho, qui Antiochenam Ecclesiam paulo post occupavit, deturbatum ab Anastasio imperatore, veluti Nestorianum ; non quod additamentum a Petro Cnapheo seu Fullone trisagio hymno injectum — noluisset admittere, ut vulgo tradunt scriptores catholici ; sed quod Evangelia falsasset, maximeque illud Apostoli di- ctum ] ad Timoth. m, j 46: Justificatum est spiritu, littera o mutata in o, et. fecisse ὡς, id est, ut esset Deus qui apparuit per carnem. Qu: cum Anastasii, qui Zenoni successit, anno 21 contigerint, exira dubium est, ultra Zenonis imperium — rhetorem Historiam produxisse. At certe miror Valesium fugisse quod Evagrius scribit, Joannem historie finem imposuisse, narrato terrze motu, quo Ántio- chia corruit anno septimo Justini. Hic porro Joan- nes Rhetor, quia iniquiorem se prebuit erga Mace- donium, quem Catholici eeu virum sanctum ve- nerati sunt, ideo censeri debet ex eorum caterva, qui Chalcedonensem synodum pessumdare niteban- tur, haud secus atque |LI1] Zacharias, rhetor alter, quem frequenter itidem citat Evagrius. Atqui Joan- nes, cujus Photius meminit, ejusdem factionis erat ; qui nempe Epliesinam synodum summa diligentia et particulatim λεπτοµε ρῶς, descripsisse memora- tur, ut et ea quz gesta essent in przedatrice Ephesi - na, ἣν οὗτος ἐχθειάζει, quam ceu divinam extolleret, καὶ τὸν ταύτης ἡγεμόνα Διόσχορον, illiusque principem Dioscorum cum ejus asseclis ; Chalcedonense vero concilium laceraret, διασύρων. Unde colligo Joan- nem hunc Photianum diversum a rhetore censen- dum non esse. Qua si ita sunt, stupenda nimis oscitantia Photius intulit Joannem hunc esse τὸν πρεσθύτερον, presbylerum — Jgeatem. — Enimvero Joannes ZEgeates, seu JEgeota (ab JEgis civitate maritima Cilicia), ipsofatente Photio, cod. 52, Ne- storii sectae addictus erat, τὴν θρησχείαν Νεστοριανὸς non Dioscoro, infenso Nestorianorum, ut et Catho- licorum hosti. ld etiam testantur episcopi Syris in libelle ad Justinum seniorem Augustum tom IV Conc. , col. 1544, itemque Leontius , lib. De sectis, act.9, ubi Joannem Ageatem, πρεσθύτερον Νεστορια- νὸνι presbylerum Nestorianum vocat. Cyrus Alexan- drinus antistes Monotheleta, anathematismo 8, Cy- rum et Joannem /E£geotas cum reliquis Nesto- rienis exsecratur. Sophronius quoque Hierosoly- mitanus epistola ad Sergium Constantinopolitanum, Cyrum et Joannem Cilices Nestoriane impietatis propagatores προδόλους, fuisse ait. Ante hos omnes monachi Palesting — epistola ad Alcisonem, quam Evagrius refert lib. m Hist., cap. 31,circa annum 21 Anastasii imperatoris scripserant, Xenaiam seu Philozenum Hierapolitanum, insignem concilii Chalcedonensis criminatorem, Flavianum Antio- DISSERTATIONES DAMASCENICE. 324 chenum adegisse, ut. non solum Mestorio, sed et Diodoro Tarsensi, Theodoro Mopsuesteno, Theo. doreto, et Ib Edesseno, Cyro item et Eutberio (Tyanensi utique, non Eleutherio, ut male Grece et Latine editum est) Joannique et aliis, ceu revera Nestorianis, vel saltem Nestorianz labis suspectis anathema dicerent. lllud etiam hoc modo narrat Victor Tununensis ejusdem pene statis chrono- graphus, qui propter tria capitula in /Egypto, ali- bique diu exsulavit. Joanne Gibbo cos.,inquit, Ana- stasiusimperator Flaviano Antiocheno, et Philoxeno Hieropolitano presulibus, Constantinopolim syno- dum congregat, et contra Diodorum Tarsensem, εἰ Theodorum Mopsuestenum, Theodoretum Cyri, Ibam Edessenum, Andream (utique Samosatensem), F.- cherium (emenda Eutherium) .Quirum (sive Cyrum), el Joannem episcopos ceterosque alios, qui in Christo duas praedicabant naturas, duasque formas, qui non confitentur unum de Trinitate crucifizum, una cum Leone Romano, et ejus tomo, atque Chalcedonensi synodo, inferre anathema persuasit. Ex quibus de- duci potest Cyrum, et Joannem JEgeotas «equales Andresx Samosatensi, Etherio Tyanensi, Theodo- reto, et lb: fuisse. Eruditissimus quidem Garne- rius Cyrum, et Joannem, quorum monachi Palz- stinz, et Victor meminere, censet esse Cyrum illum Lesbi insult monachum, ad quem Theodoretus epistolam 13 dedit, et Joannem Germanici epi- $copum : atque ex epistola illa 15, necnon ex 124 et 125, perhiberi utrumque acrius quam par esset Theodoreti causam delendisse. Verum ne in istis litteris, neque in aliis vestigium ullum occurrit vehementis illius utriusque erga Theodoretum studii. Non in 19, qua Theodoretus Cyro solum- modo gratias agat de missis sibi e Lesbo insula munusculis: non etiam in duabus aliis, in quibus nulla Cyri, aut Joannis Germaniciensis mentio, ne per somnium quidem, apparuerit : imo neque ex 155, qua sola est ad Joannem Germaniciz, pretensum illud insigne patrocinium inferre quis possit (a). De Joanne igitur et Cyro /Egeatis au- ctores illi locuti sunt. Omiseram facundum lIermia- nensem,. qui lib. in, De trium capitulorum de- fensione ad Justinianum, cap. 2, queritur Grzcos Theodorum Mopsuestenum perinde exhorrere uti Nestorium, Cyrum et Joannem. Jam vero qui fleri potuerit, ut Joannes /Egea- tes Nestorianus presbyter historiam hujusmodi scripserit, in qua Dioscorum ejusque sectarios Nestorio, Nestorianisque, ut dictum est, infensis- simos eximiis laudibus, ceu divinos homines, pro- secutus sit, synodumque Chalcedonensem, non Ephesinam, a qua Nestorius proscriptus est, lace- - rarit. Pbotium nihilominus errantem Gornerius, Joannes Vossius, et Guillelmus Cave secuti sunt , 'quorum tamen hic postremus non mále agnovit, - Joannem, de quo Photius sermonem instituit, - (a) Vide prxfationem, num. XX, ubi hzc iterum ad examen revocantur. eumdem esse, ac τὸν διαχρινόµενον, — heesitantem illum, quem a Theodoro lectore ejusdem zvi scriptore, lib. n citatum reperimus, el cujus bisto- riarum excerptum aliud legitur actione 5 septima synodi, col. 270, quo refertur quanto studio Xe- naias, sive Philoxenus Hieropolitanus imagines Christi et sanctorum supprimere sategerit. Atqui ex Leontio Byzantino libro De sectis, passim, ex Timotheo CP. presbytero de recept. hereticorum, οἱ ex Photio, cod. 24, διαχρινόµενοι (quod sive se- greqatos, sive hesitantes. interprelteris), post saculi quinti medium appellati sunt, qui errore non Ne. storiano, sed Eutychiano seu Dioscoriano, synodum Chaleedonensem proscinderent. Quanquam non me latet, eos qui Nestorii partes olim sectabantur, et synodi Ephesinz, sanctique Cyrilli Alexandrini adversarii erant, aliquando διαχρινοµένους, segre- gatos aut ha'sitantes fuisse vocitatos propter schi- sma dissidiumve suum. Verum post concilium Chalcedonense nuncupatio hec ad solos Monophy- sitas aut Dioscoritas translata fuit, qui etiam cousimili voce ᾿Αποσχίσται, fuerunt appellati, uti postea dicemus. Prater Joannem rhetorem, vel τὸν διαχρινό- µενον, hesilantem, Joannes alter Antiochenus annales contexuit ab orbe condito ad suam ugque ztateu, hoc est sexti seculi finem, quorum fra- gmenta oounulla Valesius edidit. Hujus, ut et Agathize rhetoris, Evagrius cognatus [LIIl| ipsius meminit, cap. ult. libri v ; addit vero utriusque historias, cum $uam scriberet, in lucem nondum editas faisse : nec proinde citare ullam potuit. Quanto mious vero Liberatus, Latinus scriptor, et Eva- grio ruultis annis antiquior! Quanto minus rur- sum Theodorus lector, qui tameo cum sub Justinio Seniore historiam texeret, Joannem τὸν διαχρινό- µενον, consimili modo citavit ! Quamobrem Joan. nes rhetor omnino diversus est a Joanne Antio- cheno, bomine catholico, et Evagrii cognato. lusu- per in Anglia Grace ac Latine excuderunt Cbronicon illud, cujus occasione hzc de Joanne lzsitante disserui ; Joannis nimirum Antiocheni, cui Malala Syrum nomen fuit, quod in rhetorem Bon male transtuleris : sed de cujus etate vix certi aliquid. statuminetur : altamen diversum ewm a rhetore, τῷ διαχρινοµένῳ fuisse ipsa utri- wque operum ratio evincit. Malale siquidem Chronicon incipiebat, ab ipsomet initio mundi wque ad finem vitz Justiniani Senioris protende- batur. Sed ct insuper magna parte mera farrago esi, ex variis assumentis hinc inde nullo judicio , colleetis constans. Jeannes Αξβεαίει contra synodum | Chalcedonen- sem scripsit. — Cod. 52, Photius, postquam 4ixit de libro Joannis Philoponi Tritheitze adversus quar- tam, sive Chalcedonensem synodum, pauca sub- jesgit de alio contra idem concilium, quein. eodem ia volumine repererat, aique eum esse Joannis alterius de secta Nestorii, τὴν θρησχείαν Νεστο.. * DISSERTAT!IO III. 326 ριανοῦ, hic esi Joannes /Egeates, οὗτό; ἶστιν ὁ Αἰγεάτης. In dubium plane non ausim revocare, quin Joannes ille /Egeates libellum evulgarit ad- versus synodum Chalcedonensem ; quando Leon- tius, lib. ix De sectis, testatur illum ei detraxisse, ceu tota Cyrilliana esset, et a Cyrilli sententia ct placitis staret ὅτι αὕτη σύνοδος Κυριλλιανή ἐστι, xai τὰ ἐχείνου φρονεῖ. Sed et episcopi Syriz iu libello ad Justinum Augustum, Joannem blasphe- mias in istam synodum evomuisse perinde Dar- rant. Tandem Facundus Hermianensis lib. v, cap. 4, quadam recitat ex opere quod Joannes JEgeates adversus sanctum hoc concilium edide- rat. Ex cod. vero 229, apud Photium colligitur, tempore saneti Ephraemii Antiocheni, hoc est post initium szculi sexti, Cilices alios eamdem Synodum scriptis impugnasse, quorum przcipui erant, ut videtur, Domnus et Joannes monachi, ad quos sanctissimus patriarcha pro hujus concilii defensione scripsit, ostendens illud, definiendo se- cundum Cyrilli dogma hypostasim et personam unam Dei Verbi incarnatam, duas ex consequenti profiteri naturas, ex quibus unus Christus consti- (utus sit ἀπετελέσθη (non conditus, ut non casti- gate satis vertit Schottus); sed prudentiores alii, seu astutiores, satius duxerunt Chalcedonensem synodum simulate saltem admittere, velut Theo- dori sui Mopsuesteni doctrinis satis conformem, ut eo nomine Nestorianum virus simplicioribus insinuarent. Hoc testatur e inultis Leontius Byzan- tinus initio prefationis libri contra Nestorianam impietatem , qua quidem necdum Latine prodiit, sed Grzce reperitur in Kegio cod. 2505 : Οὗτος ὁ λόγος ἀναφορὰν ἔχει, inquit, χατὰ τῶν ὑποχρινομένων τὴν μεγάλην χαὶ οἰκουμενιχὴν σύνοδον, τὴν ἓν Χαλ- χηδόνι, xai τὰ Νεστορίου πρεσθευόντων. Hic liber ad eos spectat qui magnam εί universalem — syno- dum Chalcedone celebratam se recipere fingunt , simulque Nestorii errores tuentur. Wujus consilii fuerat Basilius Cilix presbyter Antioclienus , sub Flaviano ll, quem ex Suida lrenopolis episcopum fuisse deducunt. De eo siquidem Photius ait, cod. 481 : Etsi vero. Nestoriana labe infectus est, Nestorium tamen sibi nequaquam vindicat, sed Dio- dorum et Theodorum Patres laudat. Addit eum liaud alia de eausa Joannem Scythopolitanum im- pugnasse, nisi quia hie duodecim capitula Cyrilli defenderat, et maxime 19, quo Deus passus subin- troducitur. Ex quo factum est ut Joannes Scy- thopolita in, adnotationibus, seu Scholiis ad cap. 7 lib. Dionysii De celesti hier., Nestorianos nuncu- parit etiam Basilianos, Βασιλειανοὶ, f:ot Νεστο- ριανός. Hunc. posimodum Acaeinetarum ceenobil monachi emnulati sunt; qui, cum indigne ferrent Scythas (alii ascetse. erant) ad eliminandas Nesto- riani erroris reliquias predicare smum de Trini- ' fate passum. carne , et. crucifixum, juxta ae Cyrillus Alexandrinus jam olim deünierat, quosdam e suis Romam miserunt, qui propositionem hanc a pon- 321 DISSERTATIONES tidco Romano damnari obtinerent. Ex Liberati Breviario cap. 20, et ex Joannis 1I papa ad Justi- nianuin imper., litteris discimus hzc legatorum nomiua fuisse, Cyrum, et Eulogium , quos rursuin Agapetus Joannis successor epistola ad imperato- rem, ob hzresiimn et. pertinaciam anathemate pro- scriptos testatur. Hunc porro Cyrum accemmetam a Cyro /Egeata fuisse diversum, rerum gestarum οἱ temporum series evincit. Jampridem enim, ut ostensum est, Cyrus et Joaunes /Egeatsm inter Nestorianorum primi svi insignes censebantur : cum Cyrus aconeta cum suis Nestorianus ante deprehensus non sit, quam obstinatum nimis ani- mum ostendissel in persequenda damnatione illo- rum, qui «num de Trinitate crucifixum confiteren- tur. Sed eorum ardentius in hanc rem studium ani- mos adjecit ipsorum adversariis, ut vicissim trium capitulorum damnationi instarent : quod tandem quinta synodus generalis sic preestitit, ut insuper definieri, rect» fidei propositionem esse, Dei Fi- lium, unum de Trinitate, assumpta carne passum, et crucifixum esse. De Basilio Cilice, altera Photii oscitantia. -— Quia in sermonem incidimus de Basilio Cilice, aliam hic Photii oscitantiam indicabo, quam admisit ad cod. 95, ubi de scriptis agit Joannis Scythopoli- tani, χατὰ ᾽Αποσχιστῶν. Adversus Aposchistas, fixo xatà Εὐτυχοῦς xal Atocxópou, inquit, sive adver- sus. Eutychem e. Dioscorum. Quinto nempe sseculo jabente, et sexto ineunte, in Syria et Palaestina presertim, Monophysite et Dioscoriani ut pluri- mum ᾽Αποσχίσται, Aposchiste (q. d. schismatici) nuncupabantur, uti constat ex Theodoro lectore, lib. χι Πε. Ephramio Antiocheno apud Phot., cod. 228; ex Vitis sanctorum Euthymii, Sabz, et Theodosii, aliisque borum temporum monumen- tis : addit [LIV] Photius, Joannem duodecim libris auctorem quemdam impugnare, qui non sine dolo lucubrationi suz ejusmodi titulum praüxerat , Κατὰ Νεστορίου, Contra Nestorium, ut inscriptione operis simpliciores ad illud legendum audiendumve pelliceret. Demum conjectatione hac concludit : ἽἼσως δὲ Βασίλειός &avtv ὁ Κίλιξ, ὁ καὶ ὕστερον ὅρα- ματικὸν, xat τῆς ἑαυτοῦ θρησχείας ἐπάξιαν xac τοῦ Ἰωάννου διάλογον συµπλάσας. Forsitan ille est Basilius Cilizx, qui fabulam seu dialogum secte sue dignum adversus Joannem composuit. llc Pho- tius : quibus nihil absonum magis. Nam ex ipso- met constat Basilium: Cilicem Nestorianum fuisse, non Eutychianum, aut Dioscoritam, τὴν αἴρεσιν Νεστορίου νοσῶν, Nestoriana leresi in[ecius, inquit ipse infra, cod. 107. Quomodo igitur Joannes con- γα Aposchistas, sive Eutychis aut Dioscori gre- gales calamum stringens, Basilium Nestorianum his libris impugnasse censendus sit ? Longe itaque verisimilius est auctorem illum quem Scytbopo- litanus duodecim libris expugnabat , quique fidem catholicam Nesiorians bseresis invidia aspergebat, haud alium fuisse a Severo qui Acephalorum an- DAMASCENICA. 328 tesignanus et posthec Antiochenus antistes spurius fuit. Nam actione 15 synodi v: generalis et in Col- lectaneis contra Severianos, cap. 15, fragmentum legitur sat amplum Ἰωάννου ἐπισχόπου Σχυθοπό- λεως kx τοῦ η’ λόγου κατὰ Σευήρου, Joannis epi- scopi Scythopolis ex lib. vini contra Severum. Ill. De questionibus Athanasii ad Antiochum. Athanasius junior octavo seculo ineunte scribebat.— Ut epistolain ad Cesarium monachum et Joannis Malalz Chronica, sic Athanasii questiones respon - sionesque ad Antiochum , nullus scriptor Joaune nostro Damasceno anterior citasse reperitur. Ni- mirum ad caleem orationis 9 De imaginibus semel alque iterum allegavit responsionem ad quzstio- nem 59, in qua mentio fit monachi illius inclusi in monte Oliveti, quem scortationis denn vexaret, quia imaginem Dei Genitricis veneraretur. Atqui narratiunculam hanc Athanasius acceperat ex cap. 45 Prati spiritualis Joannis Eucratis, seu Moschi, quod Sophronius Hierosolymorum pa- triarcha evulgavit. Unde colligo Athanasium istum Sophronio saltem recentiorem esse, Αἱ vero inter quaestiones et responsiones 152, qua a Jacobo Gretsero Anastasii Sinaitze nomine inscripue in publicum missse sunt, non paucs occurrunt qua iisdem sensibus, iisdemque ssepe verbis liabentur inter qusstiones illas ad Aptiochbum ducem, quz magno Athanasio perperam fuerunt attributz. Pro- pter hanc consonantiam investigandum tandem putavi, uter horum auctorum alterum exsceripserit. Quam difficultatem posse solvi arbitror ex collatione questionis 147 Anastasianze cum Áthanasiana 44. Quaeritur apud Anastasium :Ansitaliqua compendiosa ratio, qua homo rudis instructus herretico occurrere possit? Apud Athanasium : Quo pacto homo rudis et barbarus convinci queat, Ecclesiam catholicam pre sectis aliis rectam habere fidem, nec falli? Anasta- sius Gretseri sic respondet : De hoc accipe brevem disputatiunculam uon ita pridem Alexandria insti- tutam. Congregati enim Severiani, Gajanite et Bar- sanuphiani, apud quemdam indoctum quidem ser- mone, prudentem vero in. Domino, catholice fidei sectatorem, cum eodem de fide disceplaiuri. Interro- gavit igitur illos, si quis rex haberet conclavia, do- mosque pretiosgs , ubi peragerentur omnia ipsius arcana consilia, quibus ea credet ? num sibi fidis, en infidis ? Responderunt illi | manifestum — esse cujusmodi loca nonnisi fidelibus a rege concreditum iri. Tunc ad illos orthodoxus : « Discite ergo nullam in terris reperiri veram fidem, nisi. illam quam catholica Ecclesia profitetur. Eapropter commisit nobis Deus omnia loca sancta el domicilia necessaria, in quibus tempore peregrinationis sum mysteria sua peregit, hoc est. Nasareih, montem Thabor, Beth- leem, Jordanem, montem Sion, Golgotham , Resur- rectionem, neque hac tantwin, sed et montem Sina. Uno verbo, omnia alia loca Novi εἰ Veteris Testa- menti, nos qui catholicam | Ecclesiam sequimur, possidemus. Si igitur nos male de rebus divinis 399 sentimus, vos aulem bene, haud recte egit. Deus, qui sancla sua loca nobis tradidit. Si oggeratis nos wanw regia et vi tyrannica hec loca obtinere, nullius negoiii erit vos falsitatis redarguere. Ecce enim cum Barbari regionem in qua loca sancta sunt, occupent, haud Deus a nobis ea auferri passus est. Si eero, ut probabile est, dicturi estis, Arianos mon ita pridem loca sancta tensmisse, respondemus hot plane violentia tyrannorum contigisse : sed frustra [uere. Continuo enim a Deo nobis orthodoxis loca sancta restituta sunt. Haec Anastasius. Athanasii vero responsio hac est : Quo Scripturarum et dogmatum accuratam et pro[undam explanationem audire non possunt, inde persuasi debent esse de integritate et veritate catholice Christi Ecclesie; nempe ez hoc capite, quod salutaria et veneranda Christi passio- πι loca catholice el orthodoxe nostre fidei οί Ecclesie a Deo donata sint et credita : nempe Na. iarelh ubi Christus habitavit in. nobis; Bethleem, ubi secundum carnem natus est; Sion ubi salutem mundo operatus est; Jordanes, ubi Adamum reno- tavit; Thabor, «bi celorum regnum prefigurasit; mons Olicarum, unde in celos ad Patrem α nobis ascendit. (ue emnia sancia et veneranda ejus loca non lemere nec (rustra catholice Ecclesic'concredi- dit, sed et wt omni alia fide et Ecclesia inter Chri- sii&nos nuncupata , pig magis et honoratiori. Ac quemadmodum imperalor preiiosa palatii sui cubi- cula, ihesaurosque committit et credi omnium suorum ministrorum fidelioribus ; ita et Christus ab inito adventus sui, veoneranda ejus scilicet loca, catholice Ecclesie concredidt. Quod si adversarius respondeat mos potestate tyrannica illa possidere, discat ille quod etiamsi Palestinam sepe Barbari occupsaserint, non permisit Ghristus sua loca tradi huereticis. Quod etsi id ad breve tempus tentaverunt, cito rursus catholica Kcclesia ipsos abegit, non se- cus ac porcos, a sanciis Ghristi Dei nostr edibus et locis. Ambse responsiones idem canunt : at ex uiriusque textus comparatione nemo est, qui mon sentiat Anastasium primarium auctorem esse, quem alter exscripserit, et per metaphrasim reddiderit ; adeoque responsiones ad quasita An- üochi recentiores ease responsionibus illis Ana- stasianis. Quorum auctor cum subjungit, septin- qenlesimum jam annum esse, ex quo loca sancta Hierosolymitana Catholici tenerent, intelligen- dus est de septingentesimo circiter a nativitate PATROL. GR. XCIV. DISSERTATIO 11. 330 Domini anno. Qui toquendi modus per synecdo- chen, quando de chronologica quadam supputa- üone agitur, haud infrequens est apud auctores; ut similia Scripture loca omitigm. Neque au- diendas est Gretserus, qui septingentos hodie an- nos incepisse putavit a tempore Constantini Magni, adeoque ad milesimum usque annum incarnatio- nis Dominice pertinere. Non solum enim refelli- tur, ex eo quod quaestiones [LV] et responsiones ad Antiochum a szculi octavi, et noni auctoribus cilantur, et ex consequenti antekac vixisse delyuit Anastasius, quem Athanasius junior sequebatur, et exscribebat; verum etiam, quia in responsione Anastasii mentio fit Barsanuphianorum , quorum secta defecit prorsus circa ssculi noni initium, sub Marco patriarcha Jacobitarum Alexandrino, sub quo ad Jacobiticam Ecclesiam cum suis epi- scopis redierunt : qnemadmodum refertur ab El« makino lib. n Hist. Sarrac., p. 422, et in Chronico patriarcharum Alexandrinorum, quod Abraham Ecchellensis Latine edidit. Vivebat plane Anasta- sius iste post annum Chr. 647, que capta est Cyprus insula a Sarracenis anno 7 Censtantis imperatoris. Cyprium fuisse pene collegerim ex responsione ad quest. 96, sed in Palwstina ut plurimum egisse, multa passim ostendunt. Atha- nasius vero, qui Antiochi quzstionibus respondit, Ψιλός, Exiguus, cognominatur in cod. 505 Csesa- reo, in quo quaestio 69 cum responsione habetur, cum bac inscriptione, *A0avacíou Ψιλοῦ ἑρμηνεία, Athanasii Exigui interpretatio. Quocirca Lanmbe- cius, cum historiam imaginis crucifixi Berytensis, qua magno Athanasio Alexandrino ab audaciori- bus librariis attributa fuit, a septimo concilio laudatam primum αἱἱορυίαπινθ agnosceret, non levi cenjectura Athanasio nostro Eziguo, seu, ut ait, Juniori hanc quoque reddendam esse multis in locis pronuntiavit. Caeterum Quzstiones Respon- sionesque, quas Gretserus edidit, unius non esse auctoris agnoverunt eruditi. Gentianus llervetus prima editione quaestiones duntaxat 93 evulgavit, Anastasii Nicani nomine inscriptas : quo etiam nomine insigniuntur in codice Darociane biblio- thece Bodleianze, n. 206; in Regiis Anastasii mo- nachi; in Colb. 1450, Anastasii duntaxat. Atqui harum auctor Phoca saltem imperatore se recen- tiorem sazpe sighBificat; ut omnes szculo septimo, ac deinceps, quamlibet a variis, scripta fuerint. 11 331 DISSERTATIONES DAMASCENICA. 332 DISSERTATIO QUARTA. De epistolis variis, qu& ob adjectam Triísagio cantico clausulam scripte ad Petrum Fullo- nem feruntur, necnon de exposittone fidei, qua exstat inter opera sancti | Justini martyris. 4. Baronius ad annum Christi 4825, epistolas tres:Felicis papse Ifl nomine inscriptas Latine re- citavit, quarum prima Petrus Fullo Antiochenz Ecclesie spurius patriarcha monetur, ut desistat ab interpolatione hymni Trisagii quam invexerat ; secunda ob pertinaciam deponitur et anathemati devovetur ; tertia Zeno imperator rogatur, ut eum episcopatu ob hymni sacri corruptionem deposi- tum, Antiochia expellat. Easdem epistolas tres Fronto Duceus Grece et Latine postea edidit per modum appendicis post cómmentarios Joannis Zonars in canones conciliorum, septemque alias adjecit ad eumdem Fullonem; Quintiani nescio ου]υς episcopi Arculianorum, seu polius, ut apud Hincmarum Memensem legimus, Asculani, Justini itidem episcopi in Sicilia, Acacii Constantinopo- litani, Antheonis Arsinoes, Fuusti Apolloniadis, Pamphili Abydorum, Asclepiadis Tralliarum, qui- bus undecimam adjunxere, Flaeciani Rhodopensis, qus Latine solum exstet ex codice Vaticano. Has omnes Severinus Binius et Philippus Labbe in suis cenciliorum Collectionibus retulerunt. Quin altera Felicis ad Fullonem intercedisse creditur propter hec verba, qua leguntur in epistola depositionis illius, καὶ οὐχ ὥρμησας τῇ ἀληθείᾳ, &v τῷ τοῖς ἐπὶ ^ A γράµµασιν ἡμῶν ἑνωτίσασθαι, et non ad verita- lem accessisti, cum epistole nosire aures tuas bis perculerint. In istis itaque litteris Petrus Cnapheus waius duntaxat illius criminis reus agitur; quod Trisagio cantico : Sanctus Dews, Sanctus fortis, Sancius immortalis, miserere nobis, voces istas in- terjecerit, 'O σταυρωθεὶς δι ἡμᾶς, Qui crucifixus es pro mobie : quarum proinde multiplices sensus quos afferunt, exploduntur, et in primis ille quem Fullo, Monophysita cum esset, conabatur astruere, scilicet Deum Verbum esse passum et crucifizum, ceu Trisagium istud solum Dei Filium, non Pa- rem et Spiritum sanctum speetaret. In earum etiam plurimis mentio fit illius historiz, qua Joannes Damascenus et alii Greci narrant, Theodosio Juniore imperatore et Proclo arcbiepiscopo Constantinopo- litano, dum populus in urbis pomoeriis publicas supplicationes ob terra motum ingentem faceret, raptum e turba in sublime puerum, Trisagium illud carmen ab angelis didicisse, quod populus conci- neret. Quam narrationem mibi fere certum videtur Damascenum non aliunde quam ex istis epistolis, ut et alia coffhplura qu: de Trisagio hymno scri- psit, accepisse. Omnes istas epistolas quas viri docti pro genui- Bis et ainceris habuerunt, spurias et supposititias esse Henricus Valesius probavit, cap. 4 disserta- tionis singularis de Petro Antiocheno el synodis adversus eum congregatis. Tametsi vero eruditos habuit qui sibi suffragarentur, Guillelinus Cave in Historia litteraria, ubi de Justino Sicili:e epi- scopo loquitur, eum refellere eonatus est : id quod rursum dedititia opera prsstitit doctissimus Ánto- nius Pagi ad annum 485, Annalium Baronii. Quia vero praecipua difficultas est cirea epistolas Felicis, Pagius ipse a sua nme sententia 2mplectenda deter- ruit ad annum 478, n. 6, ubi censet has tres Felici male attributas esse ab imperitis librariis, datasque fuisse a Simplicio Felicis deoessore nupero in sy- nodo Romana hoc anno. indicta. Optime nimirum vir pereruditus intellexit fieri nequaquam potuisse, ut Felix, qui dudum ante quam Cnapheus in An- tiochenam sedem tertio invaderet (quod Zenone imp. gestum esi) communione et episcopali gradu (LVl] Acacium Constantinopolitanum privaverat, iis in litteris hánc ceu legitimum, et θεοφιλέστα- τον, Dei amantissimum, ac θεοσεθέστατον, religio- süsiwum, urbis regie pastorem οἱ antistitem commendarit. Ánuo siquidem 484, Acacio ana- 4hema dictum est & Felice, nec nisi insequente anno Peirus, expulso Calendioue catholico, Acacii ipsius opera, Antiochenain sedem postrema tertia- que vice recuperavit. Verum cur imperitis librariis sitribuendum sit, quod F'elicis nomen pio Sim- plicii, tribus illis epistolis preüxum fuerit, quando in litteris Quintiani οἱ Justini, non Simplicius, sed Feliz Cnapheo scripsisse de Trisagii interpola- tione perinde exprimitur 1 Multis episcopis pre&mo- nentibus, inquit ille Quintianus, μάλιστα τοῦ ἁγιω- τάτου ἀρχιεπισκόπου Φῄλιχος, maxime sanctissime archiepiscopo Felice. Et rursum post anathema- tismos, εἰ δὲ μὴ, ἤξει ἐπὶ ok χαθαίρεσις ὑπὸ τοῦ πάπα ἡμῶν Φήλιχος, sin vero, veniet super te de- positio a papa nostro Felice. Justinus : Μήπως 6 πρόεδρος ἡμῶν Φήλιξ κατὰ τοὺς χανόνας ἀποφήνη- ται χατὰ σοῦ * Ne qui nobispraest Felix, secundum canones sententiam contra te [erat. Quibus addi potest, priscam harum omnium epistolarum trans- lationem Felicis ubique nomen, non Simplicii re- tinere : et quia barbara ea est, et inconcinna, nec Felicis aut Simplicii sincerarum epistolarum dictio- nem refert, optime Valesius intulit, expressam eam esse ex Greco exemplari. Non ergo suppres- 333 sum est Simplicii nomen, sed impostoris episto- larum auctoris error fuit, ut rerum gestaruimn Leu- porumque rationis nescienlia, in feedum anachro- nismum incaulus impingeret, ex quo landem sua fraus agnosceretur. Que quidem falsariorum et nebulonum vulgo sors fuit. Preterea mirificum fuis- set impurum Fullonem religiosissimi nuncupatione a pontiice Romano appellari, ἡ σὴ θεοφιλίατ Ful- lonem, inquam, cujus facinora orbi Christiano notissima erant; qui Martyrio Antiocheno solium olim Patricio Czesare favente eripuerat ; et continuo jubente Leone imperatore a legitima synodo depo- situs, in Oasim deportatus fuerat : qui posthac indicta causa, Basilisci tyranni Chalcedonensis sy- nodi hostis auctoritale sedem illam denuo repetie- rat. Atqui secunda ista invasio sub Simplicio qui- dem contigit : prior vero sub Hilaro proximo Sim- plicii decessore; qui proinde ad Zenonem qui non- dam imperaret, scribere non potuit ut Fullonem procul Antiocbia amoveret. Cum autem compertis- sima jampridem essent qua ille contra canones etfidem eatbolicam admiserat, multo minus scri. bere ad eum amice Simplicius potuit, ut addita- mentum Trisagio factum supprimeret, eumque re- ligiosissimum appellare. Quin potius ei admodum displicuit altera hec in tertium Ecclesie thronum ιεγυρίίο, cumque nihil contra sub Basilisco tentare potuisset , hoc ad ordinem redacto, restitutoque Zenone, Ácacio Constantinopolitano confestim scri» pserat, at ab imperatore obtineret, Petrum ejusque socios ab Ántiochena dicecesi procul amandari. Ge» nuinam Simplicii ad Ácacium epistolam publici juris fecit Lucas Holstenius in Collectione Romana, ex qua Philippus Labbe eamdem rursum edidit, t. 1V Conciliorum , pag. 1058 : Latius indicasti, inquit, et prolixo quidem volumine, sed sermone necessario retulisii, ut quid vel Constantinopoli, vel in aliis regio- nibus ab luereticis. gestum sit disceremus, ac. singula quee conira ecclessasticas regulas el contra ipsam catho- licam Édem ubicunque commissa sunt, anie nostros oculos collocasti : quatenus videatur quo etiam remedio subseniretur ecclesiis, quibus vim sub occasione tyran- nice dominationis (Basilisci) et per absentiam Chri- stianissimi principis, perniciosus latro (Timotheus 4Elurus) et recidivus invasor Alexandrine Ecclesia lapsus exsiliis irrogarit. 'ostquam monuit Timotheum αά irremediabile exsilium dirigi oportere, de aliis pergit : Cum quo Paulus αὐ Ephesina Ecclesia, et Paulus ab. Antiochena civitate depulsus, atque omnes qni ab eo se, vel ab hís quos illicite fecerat, estimant episcopos ordinatos, eadem debent leqe percelli. De Antonio aulem, qui eorum quos contra Ecclesiam (ν- ranRus misera, antesignanus exsistens, sicul scriptum est, inimicus et. de(ensor apparuit; de Joanne Con- stantinopolitano, qui ab. hereticis Apamenum sacer- dotium, quod ei qui presbyter. aliunde fuerat, vel a Catholicis sumere non licebat, se hareticum publica- rt, el quod in se perperam [actum est improperium retorsit in. auctorem, ezpellens ab. Antiochia Petrum DISSERTATIO IV. 331 pervasorem ipsius, camdem Ecclesiam ipse percasil, sub anathemate α Christianorum consortio vel ipsa appellatione removemus : necunquam his satisfactio- Wis faciendus est locus, Ex epistola hac apparet, Simplicium primisannis restituti Zenonis habuisse Petrum Fullonem uti nefarium Antiochenz sedis invasorem et tyrannum, non qui antequam depo» neretlur, pluribus admonitionibus comminationi- busve compellandus esset, multo minus quem ipse religiosissimun nuncuparet. Istius porro Simplicil epistolze meminit Felix in synodica ad clericos et monachos Orientis eontra Acacium, ubi sic loqui« tur: Adjecium etiam (unc cum. ista. examinatione tractantur, quod Ácacius Joannem illum Tyriorum Ecclesie fecerit presidere, qui Apamenis α Petro Antiochena Ecclesie tyranno fuerat. episcopus ordi- natus, sed minime receptus, proprio ordinatore depulso, eamdem sedem non timuit occupure. (Quos tunc. hgpocríta. Acacius ila fecit ab. apostolica sede damnari ut his etiam Christianorum. vocabulum tolleretur, quod gesta. apud eum habita significant. 1mo Simplicius ipse in epistola quam Zenoni imp. dedit, priorem suam ad Acacium de Petro aliisque scriptam memorat : Maundaveram, inquit, ut. facia suggestione pielati vestire praedictus (Petrus), ut et ccteri qui per occasionem (yramtice | dominationis invaserant Ecclesias Dei, επίγα πιέίαε vestri. pelle- rentur imperii. Nou ergo propter unam alteramve voculam Trisagio carmini adjectam Petro Fulloni infensus erat Simplicius; cum hoc zvo byinnus iste Trisagius Romanis et Latiuis ignotus esset, ut colligitur, non solum ex trita Aviti Viennensis epistola 5, qua Fullonis clausulam ceu antiquitus receptam et catholicam insulse tuetur ; sed insuper ex Gregorii Magni Sacramentario, in quo nulla ejus usquam occurrat mentio, eliam in ollicio SS. Paresceves. Pontifex igitur Cnápheo infensus erat, quia jam secundo sub haretico principe ΄ Orientis metropolim impune et prater regulas Ecclesias hzrelicus [LVII] ipse occuparat. Et sane auctor Breviculi historie Eutychianistarum, ubi refert, qua Acacius adversus Petrum ejusque hg- resis et scelerum socios oli detulerat, nihil dicit de Trisagii interpolatione, sed de canonum mul- tiplici violatione et consortio cum hzxretico ZEluro: Dum Acacii scripta legeremus, que de Petro et Joanne Antiochenis miserat, excessus Acacii in hac cause gravissimos deprehendit (Joannes scilicet Ταἰαίαφ Alexandrinus). Πίο enim tempore, quo de Petre Alezaudrino damnato retulerat, non longe post etiam de Petro εἰ Joanne scripserat, Petrum. apud. Con- stantinopolim monasterium gubernasse ; τεεά hoc propier crimina derelicto, Antiochiam fugisse. Ibi pulso Martyrio catholico episcopo, per hereticos se- dem ipsius occupasse , conlinuoque damnatum; ad Leone tunc principe ad Oasitanum exeilium esse di- recium. Dec quo lapsum Constantinopolim rediisse, et dedisse fidem, quod nullas ulterius turbas facerd prorsus auderet. Sed sicut anperius dicium est, Be. 335 silisci temporibus a Timotheo illo (&luro) damnato qui Cunstantinopolim venerat, ad Autiochiam remis- sum faisse, ut iterum illic episcopatum teneret. Quo [αειο, idem. Petrus Joannem quemdam presbyterum, de quo Acacium diximus retulisse, ordinal Apamenis 'episcopuin, a quibus non receptus, venit Antiochiam et Petrum. episcopatus sui pellit auctorem, et invadit ejus Ecclesiam. Quos iterum damnatos dicit Acacius, «Ῥείεπε ab. apostolica sede, ut. οἱ ad eam confugerent, sec visu dignos haberel : el si jam. aliquam indulgen- tiam forsitan impetrassent, irritam eam esse debere, nec eorum ponilentiam recipiendam esse. Ex hac sincera relatione, ut ex genuinis Siinpli- cii et Felicis litteris, invicte, ni fallor, infertur, Pe- trum Fullonem communione Romana nunquam donatum fuisse, ut ab ejus sedis pontifice aliquo Religiosissimus , et Dei amans appellaretur, ἡ ch θεοφιλίσ utque nonnisi prx:missis admonitionibus damnar debuerit ob solam Trisagii immutationem. Quinimo Acacius a Simplicio postulaverat, ul sine pramonitionibus quz necessarie amplius non erant ' sententiam olim contra illum in Oriente latam con- firmaret. Przterea, ex iisdem qua modo attuli since- Tis monumentis apparet, eadem in synodo eadem- que Romani pontificis sententia , una cum Fullone proscriptos fuisse Paulum, Joannem, et Antonium ; quorum tamen nulla mentio fll in epistola deposilio- nis, quz Felicis nomen przfert ; imo nec in eaque ab eodem Felice data ad Zenonem imp., dicitur ut Petrus Antiochia pelleretur. Omitto ne prolixior fiam , in illis epistolis significari Acacium commu- ^ione tunc fuisse conjunctum cum Fullone , quan- do scripte feruntur : quod tamen expresse negat Gelasius papa, epist. 15 ad episcopos Dardania. Et certe sub Simp!icio Cnaphei communionem ex- horrebat Acacius, licet, cum posthac a Felice abs- tentus depositusque fuisset , mentem sententiam- que mutaverit, ita ut relegato Calendione apostolicze communionis tenacissimo -prosule, Petrus illius opera sedem Antiochenam preter jus omne rece- perit, tenueritque usque ad obitum. Denique, cum in litteris, de quibus nunc disputo, pratermissis a&celeratissimi Petri facinoribus , hoc unum deposi- tionis caput afferatur, quod Trisagium corruperit, ul unus de Trinitate crucifixus crederetur; per- mirum foret (si vere illae essent, nec factitiz) liermisdam papam ejusque apocrisiarios apud Justi- num imp. monachis Scythis propositionem istam , Unus de. Trinitate passus est, contra fucatos Ne- storianos oggerentibus, nusquam regessisse , dam- natum olim ab apostolica sede Fullonem ob inter- eciam Trisagio carmini Dei Verbi crucifixionem. Nec rursum Joannes Il, qui Acoemetas monachos Nestorianos esse agnovit, quia prafracte negareut dici debere : Unum 4e Trinitate passum, uspiam ob- servavit, Felicem aut Simplicium anathema Petro Fulloni. pronuntiando censuisse, propositionem istam aliamve sensus ejusdem, erroneam atque impiam esse. Quin potius Facundus Hermianensis or mole DISSERTATIONES DAMASCENICE. 3206 sub Vigilio, hoc suis libris de tribus capitulis pristruxit, perpetuam eam fuisse Ecclesiz , etiam Romans, fidem ; cum contraria in illis. epistolis dedita spe opera astruatur. [n prima cui Felicis nomen przfigitur, tres fore deos concluditur : El εἷς τῆς ἁγίας Τριάδος τῆς ἀκτίστου xal συναΐδιος, ὁ σταυρωθεὶς θεὸς Λόγος, εἰ Deus Verbum, unus de sancta. Trinitate ejusdemque. aternitatis , crucifixus sit. 1n epistola ad Zenonem : Ausus esi dicere (Fullo) non oportere Christum et Dei Filium nomi- nare ; ἀλλ' ἕνα τῆς Τριάδος τὸ πάθος ὑπὲρ ἡμῶν àva- μεῖναι , sed unum de Trinitate pro nobis pertulisse, juxia Arii, Apollinarii εἰ Eunomii blasphemiam : ut nempe Nestorianorum more Christus οἱ Filius Dei passus dicatur, Deus Verbum nunquam. Eo- dem modo in epistola Acacii nomine inscripta : Tu avertisti aurem α veritale ad fabulas conversus , se- cundum Arium et Apellinarium dicens , « Unum de Trinitate pati, » ete. Et infra : Qui ex Deo fuerunt, Christi Filii Dei passionem esse dicunt, secundum pronuntiatas de ipso prophetias et apostolicas doctri. nas. Christum enim dicens Filium omnipotentis Dei crucem sustinuisse, utrumque dicis in uno , et ipsius divinitatem et humanitatem, (Observa querimonias Nestorianis familiares.) Dicere autem unum Trinita- tis pati, ostendit ipsum Verbum passibile. Justinus : Ne adjicias Trisagio duos Filios : Verbum utique impassibile Deum fortem , et Christum crucifixum. Si impaassibilis est Trinitas, inquit Quintianus, quo- modo Deus Verbum passus est pro nobis? Si idem est dicere Deum passum carne , ac dicere Christum passum carne, quomodo non erit idem dicere, Spiri. tum divinum carne pati , cum Spiritus Deus sit ? Et in anatbematismis : Si quis confundit naturas dicens , Deum passum carne , non Christum passum carne, secundum Apostolum , damnetur, eic. Hae Nestoria- norum insusurrationes erant , non solum adversus Eutychianos , sed etiam adversus Catholicos , qui duodecimum Cyrilli anathematismum perinde tue- bantur, quo definitum erat, τὸν Θεοῦ Λόγον παθόντα σαρχὶ, xat ἑσταυρωμένον σαρχ), xdi θανάτου γευσά- pevov aapxi* Dei Verbum esse passum carne, cruci- fixum carne, et morlem carne qustasse. Quamobrem in Felicis ad Fullonem et ad Zenonem epistolis , ut et in ea quz Asclepiadis Tralliarum esse dicitur, Ni- czena, Constantinopolitana et Chalcedonensis synodi obtenduntur οἱ commendantur nulla Ephesinz facta mentione, que nempe Nestorianorum errores pro- scripserat, vicissimque damnata fuerat a Joanne et Orientalibus seu Nestorio addictioribus, seu infen- sioribus Cyrillo [LVII!]. In prima Felicis, hzc B. Cy- rilli vox unam Dei Verbi naturam incarnatam, Apol- linarii hzeresim roborare pronuntiatur, τὴν ᾿Απολι- ναρἰου χρατύνει αἴρεσιν, familiari Nestonanis cri- minatione. Nec prosit objicere Cyrillua quibusdam in locis, ut et Ceelestinum Romanun: commendari, Nestoriumque perstringi tanquam hzreticum. Nain hic fucatorum sequioris :vi Nestorianorum astus fuit, ut Nestorium damnare simularent, cum interim 331 Diodori Tarsensis Theodorique Mopsuesteni se sen- sum sequi profiterentur : ac neque Chalcedonensem synodum admittebant, nisi qua parte naturas duas vere subsistentes in Christo statuisset, ejusque de- finitiones cum Theoduri sui doctrina convenire ja- ctitarent. Quorum omnium testem habeo Leontium Byzantinum libro De nefanda et infami Nestoria- norum impietate, qui in przefatione haec ait : Οὗτος ὁ λόγος ἀναφορὰν ἔχει χατὰ τῶν ὑποχρινομένων τὴν μεγάλην καὶ οἰχουμενιχὴν σύνοδον τὴν ἓν Χαλχηδόνι, χαὶ τὰ Νεστορίου φρονούντων. Hic sermo illos spe- clat, qui magnam el ecumenicam synodum Clialcedone celebratam, admittere simulant , una vero Nestorii doctrinam tenent. Rursum cap. 4 : Καὶ μὴν ὅτι τὴν μεγάλην xal πολυάνθρωπον σύνοδον xal ἀντ᾽ ἄλλου τινὸ»ς δελεάσµατος τοῖς ἁπλουστέροις προτείνουσιν͵, οὗ φρονοῦντες μὲν xav! αὐτήν, Simplicibus porro , quo inescentur, magnam ei numerosissimam illam synodum protendunl , cum ejus sensum non sequan- tur. Quibusdam interjectis subjungit : θεωρήσαντες γὰρ οὗτοι ὀσημέραι τὰ xavà τῶν ἀθέων αὐτῶν δο- γµάτων xal τοῦ πρωτάρχου τῆς ἀσεθείας £v τοῖς πι- στοῖς αὐξόμενον δίχαιον µίτος, ὡς πικρόν τι διανο- οὔνται χατὰ τῆς αὐτῶν ζωῆς. Γράμµατι γὰρ 6f) φασι, xai προσώπῳ ἡμῖν ἑῤῥέτω ἹΝεστόριος , δογμάτων δὲ τῶν αὐτῶν ἔσται πατλριὁ xàxelvou macto γεγονώς. Hi enim considerantes in fidelibus in dies augeri iniquum odium adversus impia sua dogmata εί primum im- pietatis auctorem, exiliosum quid conira vitam suam excogitarunt. Velut enim in scena et larva, Valeat, inquiunt, nobis Nestorius. Is vero nobis parens sil qui parens ipsius [uit Theodorus. lli proinde sunt, quos Facundus Hermianensis (a) Catholicos cense- bat; quibus videbatur quod dici non debeat unum de Trinitate pro nobis crucifizum , sed potius unam de Trinitate personam : qui,inquam, communicantes Ecclesie putabant non. debere suscipi hanc. quoque con[essionem qua bealam | Mariam vere et proprie dicimus matrem Dei , cum Nestorium faterentur, propter quod eam Dei matrem negabat, debuisse dam- nari. Non enim vere Nestorianos esse putabat di- scipulos Theodori , pro cujus honore tuendo scri- bebat. Similia contestatur Anmastasius Synaita, cap. 4 Vie ducis. Propter banc Nestorianorum fraudem quinta synodus celebrata fuit, ut canone quinto sextoque declaratur : Si quis unam hypostasim subsistentiam- te Domini nostri Jesu Christi sic intelligit , tanquam suscipientem plurium lypostasium significationem , et introducere conatur in Ghristi mysterio duas hypo- siases seu duas personas, et duarum personarum quas iniroducil, unam personam dicit, secundum di- gnitatem et honorem et adorationem, sicut Theodorus εἰ Nestorius dixerunt, καὶ συκοφαντεῖ τὴν ἁγίαν ἓν Χαλκηδόνι σύνοδον, εἰ sanctam. Chalcedonensem sy- soda calumauiatur, tanquam secundum hunc impium (a) Lib. 1. cap, 5, 4. (5) De sectis, act. 9. DISSERTATIO IV. 333 intellectum, unius hypostasis usa sit vocabulo, cc. anathema sit. Et rursum : Si quis abusive el non vere Dei Genitricem dici sanctam gloriosam | semper Virginem Mariam, vel κατὰ ἀναφορὰν secunduin relationem, referendo sicul illi dicunt, nativitatem hominis ad Deum Verbum, eo quod cum homine na- scenle erat, xaX συκοφαντεῖ τὴν ἁγίαν ἓν Χαλκηδόνι σύνοδον, xal χατ αὐτὴν τὴν ἁσεθή ἐπινοηθεῖσαν παρὰ θεοδώρου ἔννοιαν θεοτόχον τὴν παρθένον εἰποῦ- σαν, el calumniatur sanctam Chalcedonensem syno- dum, tanquam secundum isium impium intellectum. quem Theodorus excogilavit, Dei Genitricem dixe- rit ...... el non proprie et vere Dei Genitricem confie - (ur, et sic pie sanclam Chalcedonensem synodum eum esse con[essam , talis anathema sit. Atqui. ejusmodi simulationis rei erant ÀAceemet:e mouachi, quorum, ut paulo ante dicebam, obliquus sensus agnitus non ita pridem fuerat a Joanne ll, Romano pontifice, cum importunius instarent , ut hec monachorum Scytlliarum propositio, Unus de Trinitate passus est, ab apostolica sede proscriberetur. Quocirca canone 10 predicte synodi anathema rursus illis diclum est , qui non confitentur Dominum Jesum Christum,qui crucifixus est carne , esse verum Deum et Dominum glorie , χαὶ ἕνα τῆς ἁγίας Τριά- δος, el unum de sancta Trinitate. Unde conjicio non alios preter AÁciemetas monachos, quorum cano- bio Cnapheus quondam prafuerat, quosque ob sua scelera relinquere coactus fuerat, epistolas illas de quibus dixi Felicis et aliorum episcoporum nomi- nibus insignitas con(inxisse. Non enim ascribi pos- sint Nestorianis aliis Chalcedonensis periude at- que Ephesinz synodi hostibus, e quorum primaras erat Joannes ille /Egeates, quem, ut Leontius By- zantinus (b), ita et Facundus Hermianensis (c), contra Chalcedonensem , ceu tota Cyrilliana fuis- eet, et epistolain Ibx ad Marim Persam , Theodo- rumque Mopsuestenum damnasset, strinxisse cala- mur refert. Mea quoque suspicio liec altera fuit, nec forsan vana, excerptas epistolas esse ex Histo- ria ecclesiastica Basilii Cilicis,presbyteri Antiocheni, quam Photius, cod. 42, narrat complexam esse res gestas ab imperio Marciani usque ad initia Justini 1 : sed oratione inconciuna prorsus , quz- que tzedium afferret propter variorum episcopo- rum epistolas quibus intertextaesset. Basilium hunc Photius, cod. 107, narrat Nestoriano dogmati potius quam Neslorio fuisse addictum, cum interim. Diodo- rum εἰ Theodorum uti Patres coleret : τῆν αἲρε- cw Νεστορίου νοσῶν, Neoxóptov μὲν οὐκ οἰχειοῦται, Διόδωρον δὲ xai θεόδωρον ἐπιγράφεται πατέρας. Quin nec eum τοῦ θεσπεσίου Κυρίλλου εἰς πρόσε ωπον οὕτως ἀναισχύντως βλασφημεῖν, Cyrillum non sic pudore posito conviliis palam onerare : attamen in iis qux contra Joannem Scythopolitam scripsit, duodecimum Cyrilli anathematismum | adversus (v) Lib. v, cap. 1. $30 Nestorium ita habuisse, ceu Dci passionem introdu- ceret, ὃ εἰσάγει θεοπάθειαν. Nimirum quia speciali synodi Chalcedonensis decreto capitula Cyrilli qui- bus Eutyches abusus fuerat, approbata non erant, Basilius ea vel pessumdata [LIX], vel antiquata existimavit, qua sibi licitum esset impugnare. Ve- rum quinta synodus fucatorum Nestorianorum proterviam ut compesceret , non solum, actione 6, epistolam Cyrilli synodicam , cum annexis eidem anathematismis adinisit, verum et epistolam Tbe ad Marim eo etiam nomine proscripsit, quod hic duodecim capitula sancti Cyrilli inpia recteque fidei contraria vocarit, subindeque anathemati eam ejua- que defensores subjicit, et eos qui dicunt eam rectam esse, vel partem ejus, et prasumunt eam defendere , sel insertam eiimpietatem nomine sanctorum Patrum ἡ τῆς ἁγίας àv. Χαλκηδόνι συνόδου, vel sancte synodi Chalcedonensis. Tametsi me demonstrasse arbitror, epistolas illas ad Fullonem commentitias esse; solvenda ta- men objectio est, quax sumi potest ex Laudatione Alexandri monachi Cyprii in sanctum Barnabam. Nimirum auctor compendio refert, Petrum Cna- pheum, relicto Acoemetarum monasterio , Chalce- donem primum se recepisse, tum deinde Anutio- chiam, cujus sedem eaptata Zenonis comitis patri- cii benevolentia rapere tentaverit, sed prohibitum pe rem patraret a Leone imperatore catholico: cui cum Zeno successisset, votorum invasione Ecclesix Antiochene compotem factum, statim Chalcedo- nensi synodo anathema dixisse, et Trisagium car- men 8&8dulterasse. Quod postremum cum episcopi rescissent, generose illos adversum ejus κακοδοξίαν pravam sententiam — insurrexisse ; xal πρῶτον μὲν ἐπειράθησαν διὰ παραινετικῶν γραμμάτων ávaxa- λέσασθαι αὐτὸν ἐκ τοῦ βαράθρου τῆς &ocÓzlac, atque adhortatoriis litteris conatos esse eum ab impietatis barathro revocare; mt vero repugnantem re[racta- riumque contra fidem orthodoxam viderunt, senten- (iam contra ipsum tulisse, anathemaque dixisse uni- versos per orbem episcopos. Deinde paucis narrat, sub Proclo patriarcha, medio lucente die Constan- tinopolitanis civibus supplicationes sacras habenti- bus, ter sanctum hymnum traditum ab angelis fuis- se. Subjungü Petrum , cum proscriptus jam esset ab episcopis, exauctorato Zenone a Basilisco tyran- no, fugam ad incognita loca maturasse : cztterum Zenonem recepto imperio, qu:zsitum statim reper- tumque Cnaphcum Antiochenz Ecclesiz reddidisse, expulso missoque in Oasim Calendione legitimo . prassule sincerzque fidei alumno. Hzc Alexander, quem vix liceat inficiari epistolas alias episcopo- rum ad Fullonem de Trisagio interpolato intellexis- se, prxter quam illas de quibus nunc est quaestio. Eum. porro viri spectatissimz eruditionis Zenonis a; qualem aut supparem faciunt ; eo quod, inquiunt, in clausulam a Fullone introductam velul in novita- (er nuper excogitatom. invebatur. Verum tota au- ctoris istius narratio quam modo recitavi, certissi- DISSERTATIONES DAMASCENICE. 310 mis qu: ante attuli regessique ecclesiasticze lristo- ri: monumentis, probatorumque auctorum testimo: niis adeo adversatur, ut affirmare non dubitem, ean ab auctore rebus gestis longe recentiore fuisse scriptam. Certum quippe est Antiochenam sedem Martyrio patriarchze a Petro prereptam fuisse sub Leone, quam tamen paucis mensibus tenuit. Non Lenonis opera, sed patricii Ásparis filio Caesare qui Leontiam Leonis filiam duxerat, facinus istud ab eo patratum contendit et probat Cl. Pagius ad annum Baron. 471. Ac profecto quidem : nequa- quam enim ut sibi finxit Alexander, a Zenone resti- tutus fuit, cum is Leoni II successissel, sed a Basi- lisco a quo Zeno exauctoratus erat : atque, ad or- dinem redacto Basilisco, expulsus denuo a Zenone Petrus fuit, qui nonnisi postquam Acacius com- munione et gradu privatus fuit a Felice Romano, faventem sibi Zenonem sensit, ut Antiochenam 56: dem tertium reciperet. Quod autem Baronius alii- que dicunt, invectam Trisagii hymno interpolatio- nem ab Alexandro vocari novitatem nuper excogi- tatam, error ipsorum est, in quem impegerunt ob interpretis Latini oscitantiam. Nam voces ist:e χαι- νοτοµίαν καχίστην ἐπενόησεν, nihil aliud signifi- cant, nisi Petrum pessimam novitatem ercogitasse. Quod scriptor omnis szculi cujuscunque posterio- ris, etiam decimi octavi, de vetustioribus hzreti- corum dogmatis perinde pronuntiaverit. Alexander ergo Cyprius, non quinti szculi scriptor est, non Zenonis imperatoris squalis, sed sequioris svi ; ut ejus testimonio nec epistolarum illarum ad Ful- lonem sinceritas, nec traditi puero Trisagii cantici historiz veritas ilrmari prorsus possint. Combefl- sius Alexandrum hunc illum esse conjicit, cujus exstat homilia de cruce, quemque Heraclio impe- ratore superiorem judicat. Sexto autem szculo la- bente eum vixisse nihil vetat, atque adeo Basilio Cilice recentior fuit. Quin eadem etiam :tate Cyril- lus Scythopolitanus monachas Vitam sancti Sabz, necnon sancti Cyriaci scribebat; niwirum, ut ipse testatur circa utriusque operis flnem, post celebra- tum concilium generale quintum, Hic in Vita sancti Sabz, n. 52, perínde narrat, Cnapheum ὑπὸ τοῦ πάπα Φῄήλικος ἀναθεματισθῆναι διὰ την ἑτεροδοξίαν, καὶ τὴν εἰρημένην Bv τῷ Τρισαγίῳ προσθήχην, a Felice papa anathemate perculsum, propter pravam alienamque doctrinam et memoratum in. Trisagio additamentum ; quod nempe Cyrillus perinde atque Alexander, χαινοτοµίαν innovationem, modo ante vocaverat, Atqui isto Cyrilli testimonio, ut el Ale- xandri, hoc duntaxat evincitur, epistolas illas de quibus egimus, confictas jam fuisse ante szeculi sexti medium ; nihilque adeo prohibere quin Acc- metis auctoribus eorumve erroris sociis eas ascri- bamus, atque a. Basilio Cilice in historia recitatas. existimemus. Caeterum abs re erit hic observare Evagrium — Scholasticum, virum apprime catho- licum et recte fidei tenacem, earam Busquam vel mentionem insinuare in Historia sua ecclesia- 341 stica, uti nec historiarum Basilii Cilicis; qui tamen, ut dixi, Antiochenz Ecclesie presbyter fuerat : cum tamen alios quos legerat scriptores non pau- " cos citet. Ex praefatione vero Nicephori Callisti ad Historiam suam colligi possit, ejus ztate, hoc est sseculo decimo quarto, exemplaria superfuisse Απ- nalium illorum Basilii. JI. De Expositione fidei que exstat inter opera san- cti Justini. — Quando jam ostensum est epistolas omnes de quibus judicium ferre proposueram, a Nestorianarum partium vindicibus conficlas esse, posthabita eonjectatione criticorum quorumdam, qui Expositionem fidei quz exstat inter opera Ju- stini martyris, Justino illi episcopo Sicilie posse ascribi opinali sunt, nihilominus inquirendum censui, [LX] quenam de incarnati Verbi mysterio genuina esset fides ejus auctoris, quem a Joanne Damasceno, Leontio, et aliis Patribus citatum repe- rimus. In adnotatiunculis ad librum Joannis Damasceni contra Jacobitas recentiorem eam dixi Neslorii et Eutyebis hzresum exortu : quod quidem eruditi agnoverunt, quia auctor disputat adversus hizreti- cos Eutychianis non absimiles, cumque Christum unum esse Filium profiteatur, duas in eo naturas tweiur, adversariosque suos accusat tanquam xpá- σεως temperationis et con[usionis introductores, ceu decerent mode Verbum esee versum in carnem, mo- do carnem in Verbi subsiantiam transiisse, ποτὲ μὲν εἰς σάρχὰ τὸν Λόγον τετράφθαι λέγοντες, ποτὸ δὲ thy ἀάρχα sic Λόγον οὐσιωθῆναι. Caeterum. unionis Utriusque natur. modum incompertum esse et abstrusum spe repetit. Non enim per omnia con- venire exemplum unionis anims cum corpore, quod quidam adhibebant, sed secundum aliquid duntaxat : id quod alio medo non edisserit, nisi quo Theodo- rus Mopsuestenus apud Facumdum Hermianen- sem (a) : nimirum ut quemadmodum unus homo est, licet naturas duas diversas habeat, quarum Una cogitat et ratiocinatur, allera quod cogitatum est exsequitur, ita unus Filius sit, duas natoras possidens, quarum una miracula faciat, altera hu- milia admittat. Miraeula siquidem eum patrasse qua ex Patre et Deus esl; qua vero ex Virgine et homo est, passionem aliaque similia tolerasse. At- que bactenses exemplum illud convenire censet. Non enim ex deitate et humanitate tertium aliquod esstsre, ut fit in homine, qui tertium est aliquid prater corpus et animam post horum unitionem ; qusadoqnidem nec corpus homo est, nec anima rursum hemo : sed Christum nibil esse aliud pre- ter 285» bes naturas, οὐχ ἄλλος (v παρὰ τὰ δύο. Ín- saper animam patiente torpore, imo sepe nondum petiente, dolore effici : extrem;e vero insaniz fore deititem doloribus subjicere. At hic color erat Ne- im Lib. ix, c. 4. b) Apage vocein Theodorianam. Christus non vite solummodo innoxie merito cv!'^^m Adami DISSERTATIO IV. 342r storianorum e quorum ceetu emenlilus iste Jusii- nus fuit. Expositionis auctor Nestovianus est. — Cum enim modum unionis utriusque naturz, diving et huma- nz, velut arcanum occultumque nobis edicere iden- tidem refugtat, non alium tamen ubique exprimit, nisi qui in sola Verbi in Christo homine velut in templo habitatione consistat. In ipso secundz par- tis Exposilionis sud initio ait, Verbum fiuzisse sibi proprium (emplum , per[ecium | hominem, πλάττει ναὺν ἑαυτῷ, τὸν τέλειον ἄνθρωπον, alque acceptam. natura ποείτα partem. in. subslantiam | templi suwi compegisse, εἰς τὴν τοῦ ναοῦ διάπλασιν οὐσιώσας : tum vero illud per summam unionem subeundo, sla- δὺς δὲ αὐτὸν χατ᾽ ἄχραν Ἀνωσιν, Dei Filium secum- dum ambas naluras prodiisse. Ἐξ ἐχείνου γὰρ ὁ Υἱὸς, xai θεὸς, xai ἄνθρωπος. Exinde siquidem fe- clum esse, ut. Filius, (um Deus, tum homo esset, qui rerum nostrarum dispensationem agens, Adami lapsum reparavit : qui post vitam, quatenus hono erat, sine titio. instiiutam, ἁμέμπτως πολιτεύεσαι, sponte mortem sustinuit, labem nostram supprimens et delens per exactissimam optima vile rationem (9), διὰ ἄχρας πολιτείας ἀφανίζων τὸ παράπτωμα * qua- ίεπκε vero Deus, templum excitans quod. solutuni fuit, ᾗ δὲ θεὸς, καὶ 4b λυθὲν ἀνιότᾷ. Unde cencludit unum esse Filium, et illum qui solutus fuit, et Πίωπι qui solutum excitavit, 5 τε λυθεὶς, ὅ τα τὸ λοθὲν ἂνα- o*fjcac. Quibus profecto verbis ultimis diserte satís duos (ilios ponit, qui tamen unos Filius sint aut dicantur : quo nempe sensu Theodorus in symbolo quod lectum proscriptumque fuit in synodo Ephe- sina act. 6, et in quinta generali collat. 4 : Filiwm «unum confitebatur : οὔτε δύο φαμὲν viouc, οὔτε δύο κυρίους. Neque duos filios, neque duos duninos di- cimus, quia uus tantuni est. per essentiam — Filius, nempe Deus Verbum, Filius Patris unigenitus, ᾧπερ οὗτος συνηµµένος τε xal µετέχων Βεότητος, Χθινω- vel τῆς τοῦ υἱοῦ προσηγορίας τε xal τιμῆς, cui con- junctue iste particepsque facius divinitatis, appellatio- nis etiam Filii et honoris est consors. Uude licet secun- dum beatum Paulum multi filii dicamur, solus ta. men ipse eximium hoc habet, propter societatem con- junctionemque cum Deo Verbo, τῆς τε υἱότητος wal χυριότητος µετέχων, ἀναιρεῖ βὲν πᾶσαν ἔννοιαν ὃνά - δος υἱῶν τε xal χυρέων, ac fliationem dominatio- nemque participando, omnem dualitatis Filiorum et Dominorum cogitationem aufert. Plura non addo qua sequuntur, his prorsus similia; mec alia rursum que tam in àctis predicte synodi quihtae, quam apud Leontium Byzantinum occurrent, ne qued multoties jam actum sit ageré videar. Nectoriani cujusdam, imo Theodori ipsius aut etiam Diodori voces sunt ἰδία, quas Cyrillus recitat initio dialog. 8 Ad Hermiam, 'O μὲν γὰρ φύσει xal ἀληθῶς Ylo, delevit, sed pro divine persone sue suprema di- gnitate. 313 6 àx 0:03 Πατρὸς Λόγος Lozly- ὁ δὲ ὁμωνύμως τῷ Υιῷ Υἱός» Hic enim naturaliter et vere Filius, Ver- bum ex Deo Patre est : hic vero, eadem cum Filio munenupatione Filius. Verbum carni conjunctum per complacitum cen- eet auctor Expositionis, — Personatus Justinus nihil subinde inculcat magis, aut stabilire nititur, quam illam Dei Verbiin bumana natura tanquam in tem- plo inhabitationem ; quod etsi Catholici identidem dixerunt, certum tamen Nestoriani erroris speci- seen factum fuit. Quamobrem suppressa unione quam Theologus οὐσιώδη substantiale. olim dixe- rat, Cyrillus φυσυκὴν naturalem, sive ut nostri lo- quuntur, realem, et xa0' ὑπόστασιν, shi, quos quinia synodus canone 4, perinde approbat, κατὰ σύνθεσιν, per compositionem; non aliam se nosse significat, nisi quam Cyrillus in synodica ad Ne- storium ct anathematismo 44, ceu recens invectam et impiam proscripserat, qua bumanz nature com- municata divinz dignitas fuerit pro bona propen- saque Dei Verbi voluntate οἱ complacentia. Si enim, inquit, corpus mansit (non enim Deus est cor- pus) µετείληφε μὲν θείας ἀξίας, οὗ φύσεως, εὐλοχίᾳ «o8 Λόγον, particeps plane divine dignitatis fuit, non aature, per complacentiam Verbi. Sanctus Maximus lib. De duabus voluntatibus, Theodori locum affert ex libro x1 De-miraculis, εἰς τὰ θαύματα, quo aiebat Salvatorem leproso ostendisse wnam voluntatem, meam operalionem, procedentem | secundum | unam eamdemque. [LXI] potestatem, οὐ λέγω φύσεως , ἀλλ) εὐδοχίας, non Πσίκγα, inquam, sed complaciti. Sed de hac per complacitum conjuncüione plura statim ex Theodoro. Sciscitantibus adversariis, quo tan- dem modo speciali Deus, qui omnibus prsesens est χατ οὐσίαν, per essentiam, in. illo pra czeleris tem- plo exsistat presens, Expositionis fidei auctor exemplum objicit solis, cujus pix, tametsi ubique effundatur, non tamen pereque ab omnibus percipitur, sed a diversis diverse juxta atque eculi eorum affecti sunt: sicque templum, quod Deus Verbum sibi struxit, fulgorem totum exeepisse divinitatis, quia a Spiritu sancto forma- tum erat, et segregatum a peccato. Atqui Theodo- Tus Dei Verbi incarnatienem non aliter intellexe- rat (a), propter illud Pauli effatum : In ipso com- placuit omnem plenitudinem. inhabitare **. Nam pri- mo ejus operum loco, quem Leontius Byzantinüs Wb. (4. Contra. Nestor. et Eutychem citat, docet, Deum, etsi rebus omnibus τῇ οὐσίᾳ per essentiam stbstantiemee adest, non tamen in singulis habi- tare : Dei quippe inkabitationem complacito ipsius feri, τῇ εὐδοκίᾳ ἡ ἑνοίχῆσις γίνεται, et ex compla- eito ᾿Ρεὶ diversam esse. inhabitationem : ἢ εὐδοχία καὶ τὸν τῆς ἑνοιχήσεως τρόπον ἑναλλάττει. Quocirca singulari ratione quadam Verbum ἐν Christo habi- 1 Coloss. 1, 9. DISSERTATIONES DAMASCENIC/E. 3914 tasse, ut is Filius fieret. Οὕτω γὰρ εὐδοχήσας ἓν- ῴχησεν, inquit, sic enim per complacitum inhabitavir, quia totum quod assumpserat, inhabitando wunivil sibi. Παρεσκεύασε δὲ αὐτὸν συμμετασχεῖν αὐτῷ τι- μῆς Tic αὐτὸς ὁ ἐνοικῶν, Ὑἱὸς Qv φύσει μετέχει; Effecit enim ut particeps ltonoris fieret, cujus ipse compos est qui inhabitat, ut qui natura Filius sit. Quinimo Dei Verbi inhabitationem fieri non. posse statuerat, neque substantia, neque operalione, sed solo complacito, 650v οὖν ὡς εὐδοχίᾳ. Ab aliis Theodori operum excerptis compluribus congeren- dis abstineo, uno quod hic addam contentus, ex ipsius ad Domnum epistola, quod cum duobus aliis reperi, cap. 56 Collect. contra Severianos. Secun- do itaque loco, explosa primum unione xa*' οὐσίαν, secundum essentiam, cum potiorem dixisset eam qua ex complacito sit, subinde ait: Κατὰ yàp τὸν τῆς εὐδοχίας τρόπον τῷ Θεῷ Λόγῳ συναφθεὶς, ὡς ἔφαμεν, ἐξ αὐτῆς τῆς μήτρας ὁ τεχθεὶς Ex τῆς Παρ- θένοο ναὺς, µεμένηχεν ἁδιαίρετος, τὴν ἓν πᾶσιν αὖ- τῷ ταυτοδουλίαν καὶ ταυτουργίαν ἐσχηχώς * ὧν οὐδὲν συναφέστερον. Templum quippe, quod ex visceribus Virginis natum est, secundum complaciti rationem Deo Verbo, ut dicebamus, copulatum, sine divisione mansit, eamdem in omnibus cum eo voluntatem et actionem habens : quibus niltil conjmncetius sit. Simi- lia Nestorii, quem omnes Theodori discipulum. et alumnum fuisse noruBt, dicta liberet bic afferre, nisi tritissima vulgatissimaque essent, et ut. czete- rorum Nestorianorum. Recte igitur Theodorus Raythensis scripsit, Mopsuesteni errorem fuisse, Deum Verbum in Christo propter eminentem ejus virtutem κατ εὐδοχίαν ἐνοιχήσαντα, per eomplacitum inhabitando participem eum diving dignitatis el ad- oralionis fecisse. Ceternm unionem i&tam κατ᾽ εὖδο- xav Nemesius Emesenus Diodoro Tarsensi et Theo-. doro Mopsuesteno zqualis exploserat, cap. 3 De homine, cum magis ipsi arrideret, eam φυσικὴν na- turalem, sive realem dici, uti postea Cyrillo. Oóx εὐδοχία τοίνυν ὁ τρόπος τῆς ἑνώσεως, ὥς τισι ttov ἑνδόξων ἀνδρῶν δοχεῖ, ἁλλ᾽ fj quai αἰτία. Unionis. ergo modus ex complacito non esl, ut viris quibusdam illustribus placet, sed naturam. causam habet. ΑΡ: prime siquidem intelligebat, ea duas personas Verbi et hominis, duosque filios poni : quod etiam Gregorius Nyssenus in epistola ad Theophilum Alexandrinum , οἱ lFieronymus ad cap. 1v Isaig, significarunt : ut inde omnes agnoscant Diodori et Theodori prefanos sensus sinceris ipsorum vi doctoribus Ecclesise exosos fuisse. Unde Patribus quint» synodi displicuit etiam quod lbas Edesse- nus in cpistela ad Marim repetere amaverit, Cbri- stum esse Dei Verbi templum, ὃν ναὺν ἀποχαλεῖ. Heec enim, ut ante dicebam, Nestorianorum veluti sym- bolum ac tessera fuit, propter illa Domini Verba , («) Ob morum innocentiam, ἁμαρτίας δὲ καθώπαξ χεχωρισµένας. 345 Solsite templum hoc, et in tribus diebus excitabo Mind ** : ex quibus post Theodorum suum przetexe- bant, aliam esse templi naturam, et aliam habitantis in. templo ; aliam item. soluti templi, et aliam ejus qui solutum excitavit. Nihil etiamnum Nestorianis qui supersunt in Oriente familiarius est, quam ut €hristum hominem Dei templum vocitent. Falsus equidem Justinus ἄχραν ἕνωσιν summam adunationem predicat. At Theodorum nihil illa se- cundum complaeitum inhabitatione conjunctius agnovisse vidimus, propter eamdem Dei et homi- nis voluntatem et actionem, àv οὐδὲν συναφέστὲ- pov. Hanc porro voluntatis et operationis unitateni, qua. Deus Christo homine tanquam mero instru- mento usus sit, non usquequaque improbavit fuea- $us noster Justinus : neque deinceps, ut olim, affirmavero, eum identidem imitatum esse hoc Ma- gni Leonis dictum (a), Agit utraque forma cum al- Lerius communione quod proprium est ; quo nempe duplex actio, diviua et humana significatur : sed actionem Deo soli tribuit, nec nisi passiones ho- mini, ut altera natura miracula facta sint, altera tolerat:e passiones. Nec enim in illomet loco quem pre ezteris Catholiei Monotheletis aliquando obje- cerunt, videre miht videor duplieem Christi actio- nem, sed selum divine operationis Verbi commu- nicationem. Nimirum unionem utriusque nature declarat auctor exemplo corporis solaris, cui lux qu:e primo die facta erat, die tertio indita applica- taque fuit a Deo: ac subdit : Velut (ux qua lux una est, operationem | indivulsam habet α corpore quod iam ezcepit, quamvis per rationis considerationem discernatur natura, cujus propria operatio est : ita in uno Dei Filio, operationem ejus omnem ab «na fliatione nemo secreverit ; cum alioqui ex qua natura proficiseatur id quod praestatur, per rationem agno- scat. Verba Grieea sunt qua lectori erudito expen- denda relinquo : Καὶ αὖθις ὥσπερ τοῦ φωτὸς, fj qux ἔστιν lv, την ἑνέργειαν οὐχ ἄν τις χωρίσειε τοῦ σώ- µατος αὐτοῦ τοῦ δεχτιχοῦ, τῷ λόγῳ δὲ γνωρίσειε τὴν φύσιν, ἧς ἐστιν ἰδία dj ἑνέργεια ' οὕτως ἐπὶ τοῦ ἑνὸς Yiou τοῦ θεοῦ, πᾶσαν μὲν ἑνέργειαν οὐχ ἄν τις χω- ρίσειε τῆς μιᾶς υἱότητος, τῆς δὲ φύσεως, fic ἔστιν οἰχεῖον τὸ Υινόµενον, τῷ λόγῳ γνωρίσειεν. Ο9ίθΓυπη dem [LXII] Pseudo-Justinus se sollicitum prsebet, w Scripturarum voces, quibus Christi, tum divi- nitas, tum bumanitas exprimuntur, utrique natu- re distribuantur, χαταλλήλως µέριζε ταῖς φύσεσι «à λεγόμενα, Nestorianorum itidem ingenium pro- dit : ut nempe hoc colore quartum Cyrilli anathe- matismum. impugsel, quo nihil nisi receptissima semper apud Christianos idiomatum, quain. nostri vocant, communicatio vindicabatur, quamque adeo vocum inconsonantiam appellare amat, τὰ τῶν φω- * Joan. i1, 19. ist. ad Flavi . m Ed * har ianum DISSERTATIO IV. 316 νῶν ἀσύμφωνον. Rursum quando allato corporis solaris cum lumine conjunctionis exemplo, infert, Sicut nec s0l, nec lux seorsim dicitur, sed lux unus sol appellatur, cum tamen una lux, et sol unus, na- (αγ due sint; ita quoque unum quidem esse Fi- lium, et Dominum, ei Christum, et unigenitum, na- turas vero duas , οὕτω χἀνταῦθα elc μὲν ὁ Yloc, xai Κύριος, xai Χριστὸς, xai Μονογενῆς, φύσεις δὲ 620* id Nestorianam affectationem sapit ; cum hujus se- ct homines miris subtilitatibus et artibus pravos. $uos sensus occultando, quatuor istas voces Jesu Christo libentissime et vulgo attribuerent, quem tamen vere, proprie, simpliciter et absolute natura Deum esse aut dici debere infleiarentur. Et cum concederent Virginem beatam matrem esse Filii, Christi, Domini, Unigeniti, ceu vocabulis istis na- turarum conjunctio enuntiaretur, hanc Dei et Verbi proprie Genitricem esse pernegabant. Quando dici- mus, Christus, et Jesus, et Unigenitus, et Dominus (inquiebat ipse Nestorius (P), ambo hec (Deum et hominem) appellatio ista significat. Ίππο in secunda ad Cyrillum epistola, Symbolum Nicaenum sic erat interpretatus : Credimus, inquiunt (Patres), in Do- minum nostrum Jesum Christum, Filium ejus unige- nitum. Observa quomodo τὸ, Κύριος, Ἰησοῦς, Χρι- στὸς, xai Μονογενὴς, xai Υἱὸς πρότερον θέντες, Do- mini, Jesu, Christi, Unigeniti, et Filii, prius nomina communia deilatis εἰ humanitatis lanquam | [unda- menia ponentes, (unc suscepti hominis, el resurre- ctionis, et passionis superedifieant traditionem. Ee- dem modo dixerat in sermone 2: Apud novam Scri- piuram nusquam. insenies mortem Dei esse, sed aut Filio, aut Christo, aut Domino assignari. Chrislus enim, οἱ Filius, εἰ Dominus, et Unigenitus (ita lego ut series orationis postulat, et meliori sensu, quam in Unigenito, ut babent edita) in Scripturis acee- pius, duarum significatio est naturarum. Post addu- cta hanc in rem Scripture loca varia: Vidisti, in- quit, quemadmodum Christus et Filius εἰ Dominus δεί: quando de Unigenito meminit. Scriptura, modo eliam humanitatis , modo divinitatis, modo autem utriusque vult esse significantia vocabula. Alexander Hierapolitanus (c), Dicat igitur Cyrillus, inquit, quia Christws mortuus est, Filius passus est, Unige- nilus passus esi: cur addit quod Verbum passum ait? Theodoretus (d) quoque pro causa Nestorii perinde scribebat : Templum vocavit. sumpiam naluram, differentiam illius qui accipit, ad id quod assumpsià ostendens; quod hoc quidem sit Deus, illud vero templum. Caeterum. unus est Christus, unus. Domi- nus, unus Filius, unigenitus idem el primogenitus. Similes locutiones observavi in epistola ad Caesa- rium monachum, ac frequentes sunt in Nestoriano- rum que euperaunt monumentis. Quamobrem Cy- (c) Epist. 3d Acacium Derrboens. (d) Epist. ad populum Constant. 9 rillus tn sytiodica, explesa prius inhabitatione illa Dei Vcrbi in. hemine, dolum sub vocibus istis la- tentem hoc modo cavendum monet : El; οὖν ἄρα Ἀριστὸὺς, χαὶ Yi, xal Κύριος, οὐχ ὡς συνάφειαν ἁπλῶς τὴν ὡς θεὸν, ἑνότητι ἀξίας, Ίγουν αὐθέντείας, ἔχοντος ἀνθρώπου πρὸς Θεόν. Unus ilaque est. Chri- stus et Filius et Dominus, non velut homine conjun- ctionem simpliciler habénte cum Deo per wnitatem dignitatis sive auctoritatis. Non enim honoris equa- litas unit natutas, ete. Sic ergo auctor Exposilio- Bis fidei, dum eximiam szxpe modestiam profitetur sincerumque rect fidei studium, iniricatis verbo- rum ambagibus Nestforiamórum se partibus addi- ctum ostendit. Animadrersione dignum puto, quod, €um Catholici eum Proclo Constaatinopolitano saltem wnam incarnati Verbi hypostasim, av τοῦ δαῤχωθέντος Λόγου ὑπόστασιν, Chalcedonensi sacra synodo approbante confiterentur, imo Nestorisni lv πρόσωπον, personam usam identidem dicerent, neu- tum in Expositione fidei occurrat. Maximus vero lib. De duabus voluniatibus, excerptum affert ser- monis Pauli Pers» Nestoriana secta diaconi, de judicio, in quo hereticus sie argutabatur : El. µία φύδις οὐ Υέγονεν, µία µονοπρόσωπος 6. Xpttsbe σὐχ ἔστιν ὑπόστασις. Sin awtem mou ana netura facta €9t, non una Christas est persona unius hypostasis. Ες quo ulterius concludebat, wnlonem esse duntasat 65 eomplacito, οὑποῦν x&v' εὐδοχίαν fj ἕνωσις, que uRo eodemque consilio et veluntate. stringetur. Quo seneu Nesiorius cum suis liy πρόσωπον, personam wnam sit professus, theologis compertum eat : eumque a Theodoro magistro sso acceperat, qwem Lexciniius refert ita locatum lib. viu De incarnatiore : Ὅταν τὰς φύσεις διακρίνωµεν, τελείαν τὴν φύσιν «οῦ Λόγου φαμὲν καὶ νἐλειόν Κρόθωπόν. θὺ δεῖ γὰρ Ἀρόσωπον ὑπόσίασιν ο κεῖν, εελείαν δὲ καὶ thv 90 προσώπον φύσιν, xal τὸ npósotoy ὁμοίως. ὅταν Μέντοι ἐπὶ τὴν συνάφειάν ἀπίδωμεν, lv πρόσωκον φότε φαμέν. Cum naturds. duas diecernimte, natu- rim. Verbi per[ectemque personam praedicamus. Non . enim licet hypostasim dicere personer expertem : per- [εείαπι vero etiem hominis naiaram ol petsonam εἷ- willter ; cum. autem. ad. conjunctionem respicimus, (&Re wnam personam pronuntiemus,. Ab aliis locis quim idem repetunt recitandi» supersedeo. Seeun- duth pravos istos Theodori sensus quinti concilii generalis Patres vetba hsec epistols Ibo ad Marim Persam intellexerunt : Δύο φύσεις, pl& δύναμις, ἓν πρόσωπον * ὅκερ bati εἷς Yl ὁ Κύριος Ἰησοῦς Ἁριστός. Duo παϊντά, una sirius ( esiciontiave οἱ óperatio), «na. persons, quod est unus Filius Domi- nas Jesus Christus. Bie igitur in Expositione fidci multa Nestoeriani vesmeni indieia atque argumenta Sunt; nella vero sineerse οἱ catholioe doctrine. ΄ Nec enim prosit. objicere, in ea saltem legi, post naturarum unitionem non seorsim amplius Filium esse, scilicet Dei Verbum , ei seorsim Filium homi- nem ; sed unum et eundem wirgmque simul intelligi, &AÀ' ἕνα καὶ τὸν αὐτὸν ἑχάτερα νοήτει, velut ex DISSERTATIONES DAMASCENICE. 348 corpore solari eique affixa luee, so! unus et lanx una concipitur. Sic namque Nestoriani vulgo lo- quebantur, propter symbolum Nieznum, quod cre- dendum docet, Ünmwn Dominum Jesum [ΧΙΙ] Christum, Filium Dei unigenitum, ex Paire natum ante omnia sacula, incarnatum, passam, etc. Quo- circa Nestorius epistola ad Cyrillum quzm superius citavi, Christum unum et eumdem, Deum simul et hominem esse dicebat, qui una impatibilis et. ραιί- bilis intelligeretur, νοοῖτο. Alexander quoque Hie- ropolitanes Joanni Antiocheno scribebat, oportere credere, Christum esse Deum εἰ hominem, eumdem sine dubio et Filiwm hominis propter nat«ram quo est ex. semine Abraham εἰ David, et ipsum procul dubio dominum David secundum divinitatem. Imo Theodorus ipse in symbolo quod in Ephesina sy- nodo proscriptum fuit, aiebat : Usntm igitur Filium et Dominum Jesum Christam, δι οὗ τὰ πάντα ἑγέ- νετο, per quem emhia facta suni, primo quidem et precipue Deum Verbum, qui secundum essentiam Dei Filius et Dominus est, intelligentes; simul vero eliam quod assumptum est, Jesum a. Nasareth, ani- wo eompleetenies, συνεπινοοῦντες. Ut. nempe illa unitas sola mente οοποἱρθγδίατ, reapse vero non exstaret. Quanio magis igilur Acometee et Basi- liani, fueatique alii Nesteriati post Chalcedonense cenciliam quod se defendere jactitarent, idem ore tenus pfsdicabs&nt , subaudito Mopsueiteni sei serisu, quem miris ambagibus obvolvebant? Hie subjiciam quod alio jam in loce adnetavi, huic- eo Expesitioni fidei. praemissam fuisse sb auctore uBam aut alteram dissertationem eontra gentiles et 9udsos : quod quidem prime hee Expositionie verba diserte significant : Ἱχανῶς οὺν xoatà Ἰουδαίων xat Ἑλλήνων λέδαντές ἔλαγχον. Cum satis superque Ju- deos et geniiles oonfutaverimus. Libri contra genti- les seu paganos fragmentum habemus aetione 5 ceneilii Lateranensis sub Martino l. Aliud etiam sert Leontius in fiae Dialogi cóntra Aphtharto- ἀοοθίαρ seu Incotrupticolas, quod vir doctissimus meique amantissimus D, Joannes Ernestus Grabe Grieee οἱ Latine edidit, t. 1] Spieilegii PP, secundi sieeuli, p. 172. Nullus dubito quin hoc triplex opus personati Jusüni, ipsummet sit cujus fragmenta quedam edita quoque sunt inter opera sancti Mar- tini, t. XI, p. 154, eum hac inscriptiene : Too ἁγίου Ἱουστίνου Φιλοσόφου καὶ τέἐλού µάρτορος, ἐκ τοῦ πρὸς Εὐφράδιον σοφιστὴν περὶ προνοίας χαὶ πίστεως λόγου, οὗ 1j ἀρχή Ἄχραντος ὁ AdToc * Bancti Ju- stini philosophi et demum martyris, es libro Adversus Euphrasium Sophistem, De Providentia et fide ; cu- jus principium est, Intemeratum verbum : ut nempe auctor, evicta demonstrotagee in dispatauenibus comus gentiles et Judeos Providentia, Expositio- nem fidei de Trinitate οἱ incarnatione appendicis instar subjecerit. Atqui expositionis hujus tres partes sunt. Prima est de Trinitate : in secunda mysterium incarnationis enarratur, incipitque ab his verbis, pag. 381, A, : Οὕτω καὶ περὶ τῆς µαχαρίας 3a9 xai θείας Τριάδος δοξάζοντες * Ejusmodi de beata et divina Trinstate sententiam — tenentes. In tertia denique adversariorum objecta solvuntur ab bis verbis, pag. 985 : ᾽Αποχρώντως τοίνυν εἰς δύναμιν DISSERTATIO Y. a0 την ὀρθὴν ὁμολογίαν ἐχθέμενοι * Ceterum cum. ab- unde satis pro virili nostra pro(essionem fidei rectam exposuerimus, etc. DISSERTATIO QUINTA. De oratione cui (itulus : « De iis qui in de obdormierunt, » εί de purgatorio secundum Orientalis Ecelesim sónsum. Ι. Communis Grxcorum sententia est, oratiotietn, De iis qui in fide obdormierunt, Joannis Damasceni fetum esse. lta tenent et affirmant Philippus Soli- - tarius undecimi szxculi scriptor in Dioptra, Zona- ras, Glycas passim in epistolis, Theodorus Balsa- mon in can. 4 apostolorum, et alii Grzci sequiorís etatis, in quorum libris ecclesiasticis legitar cum auctoris nostri prefixo nomine. Arcudius in libro De purgatorio contra Barlaamum, anceps hzsit ,quod- nam de ea judicium ferret. Vérum Allatius in dia- triba De scriptis Joannis Damasceni , libens fatetur hoc opus fuisse ill] subjectum : id quod ipse jam asseruerat in secunda dissertatione de libris eccle- siasticis Grecorum. Quia vero Combefisius in Bi- bliotheca concionatoria ad diem 2 Novembris, ubi orationem istam perinde cum aliis Latine edidit, ab eo videtur discrepare, ejus praefationem inte- gram juvat bic recitare. « Wl. Hesi tantisper -ànimo , num hanc oratio- « nem, seu librum hic loci reprzsentarem. Con- « jectura pridem insedit (at conjectura) auctorem « esse Damasceno recentiorem , ac qui vixerit, « fetumque hunc suum supposuerit, Theodora cit- « citer ac Michaele ejus filio imperatoribus ; cum « in gratiam pie August certatum, ut Theophilus « ejus maritus defunctus, efflagitantibus sanctis ét « confessoribus, penis exsolveretur, ipse alioqui ε minime- malus, a2 recti justique tenacissimus : « hoc uno duntaxat dementatus, quod sacras ima- « gines proscriberet , earumque cultores diris « tormentis et. morte afficeret. Displicebat ipsa, « quasi per saturam in re gravissima jiamborum « fusa prolusio : quibus accuratior Damascenus c in iis quz ejus metro edita non pauca exstant, « appareat. Leo Allatius diatriba De scriptis Joan- « nis Damasceni, multorum discussis rationibu$, « quibus hoc opus abdicare se putant Damasceno, « quod libris ejus de fide in doctrina non satis « conveniat, Machabzorum bistorie plurimum in- « Ditlatur, cujus fidem canonicam iis in libris non « agnoscit, fabellas liberatorum infidelium Fal- « conille et Trajani, ac Macarii cranium inducat ; « que tamen omnia Graci libris suis ritualibus « inseruerunt, sive praivit illis hic auctor, sive c illi ipsi. His, inquam, discussis , partimque so- lutis rationibus , nuth sit Damasceni fetus, in re incerta frustra queri decernit. Adducta tamen quam ediderat, severiori suo censura in examine Graecorum librorum ecclesiasticorum, qua ni- mium [LXIV] forte auctorem opusque deprimit, cum Grazciz tanta lumlna suspexerint, ipsique or- thodoxi pie venerati sint, nullaque controversia apud eos legatur ubique antiquissimis perscri* ptum libris, nec usquam notatum, uti solent alii libri apocryphi ; legique ipse, et notavi in anti- quis codicibus. Latini item jam tertio (imo, quarto) redditum summisque viris dicatum, non male omnino habuerunt. Potuit ipsum rei argu- mentum, iambos,quasi neniam seu monodiam ex- cutere, quod sibi Graci facilius indulgent in ἐπι- ταφίοις, putantque $e non nebulones agere, sed alfectui et. dolori pro re nata stylum inclinare. Veniebat in mettem Micliaelis Syngeli, qui ipse Machabaicis multum nititur in amplissima illa oratione in sanctos angelos, quam reprzsento iterum in festo sancti Michaelis. Sed nec ilii forsitan stylus satis coriveniat. Saliva Allatio quam mihi subtilior, ut non tanta quanta ille vitia deprehendam : nec sic hiulca temere as- surgens (nisi forte cum Dionysii verba) nihil coharens ac conficiens oratio. Multos etiam na- vos ab interpretibus male officiosis, inque illía. Billio, viro alioqui doctíssimo , accessisse ad- verti, et quoad licuit sustuli, quibusdam etiam locis notavi. Nec in aliis Damasceni Latinis au-. ribus fundendis lima superflua, exemplariumque: collatio, quibus fere destitutus Billius , quem et putem in Damasceno magis tirocinium posuisse. Utinam suppetent tanta illa Allatianis curis. Roma submissa, suppetias scilicel novum vul- gandis libris viri sic scholastici operibus ; ac vel Aubertus rem exsecutus esset vel quibus animo erat, sollicitante bonz memoris illustris- simo ac reverendissimo archiepiscopo Tolosano. Carolo de Montchal, ac bibliopola sumptus of- ferente, non invidisset. Nec illorum naufragio, vel suppressione (cujuscunque tandem illa sit) tantam res lilteraria ac sacra passa essel jactu». ram. » Ill. Leonis Allatii judicium prefertur, et frmatus- et e e e e e -α ^ e e e e e e £^ ὁό e e Lal e e e e e -. t e e e - e et et et e e (c^ ^ -α e e e e e. Ν 351 magis. — Ex his liquet doctissimum virum in op- positam Allatianz: sententiam propensum fuisse. Verum non uni Allatio iambi qui istac tn oratione leguntur a Damascenicis discrepare visi sunt. Jacobus Pontanus Soc. Jesu in suo codice Graco Dioptrz Philippi solitarii scholium se reperisse ait ad cap. 12, lib. 1, quo sermo iste Joanni nostro abjudicatur. Sermonem hunc mon esse Damasceni, inquit, propter caracterem iamborum : hoc est quia iambis scriptus est , affirmat in. margine. scholium, quanquam in illis iambis non dimensionis syllaba- rum sed pedum ratio habita est. potius. Est autem sermo, seu oratio pro de[unclis cum hac inscriptione : « Quod ii qui cum fide ex hac vila decesserunt, vivo- rum missis et beneficiis juvantur. » Atqui tale fuit critici Greci hoc de sermone judicium. Serupulus insuper alter hzret animo, qui tandem fleri po- tuerit, ut Joannes Damascenus medio szeculo octavo fabulam de Trajano Gregorii Magni precibus ab inferis liberato, velut in Oriente et Occidente cele- brem laudarit, quam nono tantum szculo Joannes diaconus ejusdem sanctissimi pontificis Vit scri- ptor, non ex scriniis Romanis, aliisve que Rome superfuerint monumentis, vel saltem ex Romano- . rum traditione, sed ab Anglis solis se testatur ac- cepisse (a). Allatius in diatriba De scriptis Joan- nis Damasceni, insinuat, historiolas de Trajano et Falconilla theologicum axioma istud illius (5) ever- tere, ὅτι ὅπερ ἑστὶ τοῖς ἀνθρώποις 6 θάνατος, τοῦτο εοῖς ἀγγόλοις ἡ ἔχπτωσις. Μετὰ γὰρ τὴν ἕχπτωσιν οὐκ ἔστιν αὐτοῖς μετάνοια, ὥσπερ οὐδὲ μετὰ τὸν θά- Ἴνατον, quoniam quod hominibus mors, hoc angelis est lapsus. Post lapsum enim non est illis penitentie locus, uti neque post mortem hominibus. Id quod quidem olim Noster perinde statuerat in Dialogo contra Manichzos, ex quo verba hzc aliis libet adjicere : Μετὰ θάνατον οὐχέτι τροπὴ, οὐχέτι µετά- νοια * Post mortem nec conversionis, nec ponitentie locus est : non quod Deus penitentiam non. recipiat (neque enim negare seipsum potest : neque misera- tionem. suam deponit), ἀλλ' ἡ ψυχἣ οὐχέτι τρέπε- €a«* Sed anima ποπ mutatur. amplius. Sicut enim daemones post lapsum non resipiscunt, neque etiam angeli nunc peccant, sed utrique hoc habent , ut mutari non possint, οὕτω καὶ οἱ ἄνθρωποι μετὰ θάνατον τὸ ἄτρεπτον ἔχουσι , sic homines post. mor- tem habent, ut immutabiles sint. Quomodo hzc cuin placitis auctoris homilie De de[unctis cohzreant, non capio : niai forsan ad absolutam Dei potentiam confugiatur. His addo quzcunque alia 61. Allatius, sagacissimo prorsus criterio, a Damasceni stylo, dictione , methodo, el ingenio in ea discrepare observavit, ut parentis alterius fetus injuria nulla censeatur. (Quod quidem a Cornbefisio olim appro- ** Hebr. ri, 6. (a) Vide przfationnm num. xx. (b) Lib. u De fide, ο. 4. DISSERTATIONES DAMASCENICE. - 352 batum observavi in premonitionibus ad eam 0o:a- tionem. Ceterum hic auctor, quicunque tandem sit, ab erroris suspicione liberari possit , propter illa quie sanctus: Thomas (c) pro ejus defensione scripsit, cui astipulati sunt alii theologi przesertim qui beate Brigitte revelationes Basileensi synodo przcipiente examinarunt; in quibus nempe Trajani ab inferis exemptio perinde affirmatur. IV. De quibusdam auctoris epistole placitis. Fa- bulis de Trajani et Falconillz liberatione , auctor in iambis subjungit complures non ex Hebreis modo, verum et ex gentibus a Christo, quando de- scendit ad inferna, liberatos esse, qui ei illic prz- dicanti crediderunt, At non ἀποραντιχῶς asserendo, hzc se scribere ait, sed συλλογιστιγῶς, διὰ τὸ φιλ- άδελφον, ex mera conjectalione et charitatis affectu, nec non propter Patrum quorumdam piorumque virorum opinationem. Sed quosnam, velim, a Chri- sto ereptos ab inferis auctor arbitratur ? Non eos procul dubio, qui idololatriz aliorumve scelerum conscii ex hac vita migraverant, quos tanto hene- ficio affectos verbis expressis negat ; sed illos qui, etsi perfectam, sive , ut dicilur , erplicitam fidem, nemine ipsos docente, non habuerunt, unius tamen Dei sincero cultu et vite munditia, non sine sin- gulari ipsius munere et gratis, precelluere. Quo- rum nonnulli, inquit, Trinitatis mysterium quadan- tenus agnoverunt, incarnationem alii οί Christi gesta prenuntiarunt. Sibyllas nimirum innuit, T»ismegistum, Hydaspem , et alios, quorum nomi- nibus opera varia a Gnosticis et Montanistis in- signita sunt, qui Patrum aliqui bona fide ceu genuina sepe laudaverunt. Hos omnes ejusmodi fuisse fidei dono instructos censet, quod Aposto- lus paucis hisce verbis explicat : Accedentem ad Deum oportet. credere quia est, et inquirentibus se remunerator est **. Atque tales viros inter gentiles aliquando exstitisse nequaquam negavero. Neque enim abbreviata est manus [LXV] Domini, ut ubi- que terrarum sélectos quosdam non servaveril ; cujus generis fuere Job, ejusque amici , Naaman Syrus et alii. Hoe. profecto sanctus Thomas (d) disertis verbis ultro concedit. Absit tamen, ut hac gratia fuisse dignatos asseram, Socratem, Plato- nem , et alios pbilosophos, quos Justinus martyr, in Apologia prima ,ceu vere religionis cultores celebrat. Horuin siquidem mores cum recta quam de Deo acceperant doctrina non congruisse, quin perditissimos fuisse, narrat Apostolus cap. 1 Epi- stol& ad Romanos, ipsosque adeo in reprobu:u sensum traditos. Dixi in adnotationibus ad cap. 25 libri De fide orthodoxa, quid Graci Patres sense- rint de Christi descensu ad inferos, ejusque istis inlocis pradicatione, et de iis qui ab ipso inde (c) Suppl. q. 75, a. 5 ad. 5. (d) 2-2, 2. q., a. 7 ad 5. $53 liberati sunt. Ilic non omittam in quaestionibus quas Grelserus Anastasii Sinaitz nomine edidit, affirmari (a) Christum ab inferis illos quidem cdu- xisse, qui ipsi przedicanti auscultarunt et credidc- runt, in quibus fuisse llatonem refert, ex nescio qua scholastici cujusdam visione : nullum vero posthac deinceps inde esse liberatum. Quo saltem recentiorum aliquot Grecorum error eliminatur, asserentium animas peccatorum, quas tenet infer- nus, quia poenitentiam agere recusarunt, precibus nibilominus fidelium identidem eripi. Cujus opina- tionis patroni feruntur ab Allatio in primi$ Trio- dii adulteratores, Glycas, Gabriel Philadelphiensis, et Georgius Coresius, quorum testimonia citat dissert. 9 De lib. Eccl. Grec., ubi insuper varios scriptores laudat, qui profanas ejusmodi nznias, nihil ab Origenianis absimiles confutarunt. V. Ceterum in ipsomet orationis de qua nunc sermo est titulo, propositum auctoris declaratur ; puta missis, precibus, eleemosynis, aliisque vivo- rum operibus defunctorum fidelium animas levari. Jnnumera passim tum vetustiora, tum recentiora nobis monumenta suppetunt, quibus hane perpetuo faisse fidem Orientalis atque Occidentalis Ecclesise confirmatur. Ante collationem Constantinopoli ha- bitam anno 1252, quam Stevartius in Collectaneis suis evulgavit, de purgatorio disputatum esse non reperi inter utriusque Ecclesix alumnos. Sed cum nostri qui inter Grecos versabantur, animadver- tissent, nibil ab illis de igne quo aliquandiu post mortem expurgentur anima, doceri tritis schola- rum placitis indulgentes, erroris etiam quoad boc caput eos taxare non dubitarunt. Unde factum cst ut vicissim schismatici, audita Latinorum de pur- gatorio igne sententia, illis instauratz haeresis Ori- genianz crimen impegerint. Nihil certe apud Grz- cos reperire est, quo poenarum genus, atque in primis purgatorius ignis Latinorum quo munden- tur animz, definiatur aut designetur : at neutrum delinivit Florentina synodus, imo nec Tridentina; qux vetuit, ne quisquam boc de capite aliud do- ceat, aut predicet, quod non in Scriptura ex Pa- tribus diserte enuntietur. Qua de re legendus in primis libellus plane aureus illustrissimi Melden- sis antistitis, quem De expositione doctrine Ecclesie catholice Gallico idiomate edidit, ne Romans Ec clesiz: dogmata fidei altribuantur, quz ipsa nun- quam fide tenenda docuit. VI. Orientalium de purgatorio doctrina. — Verum enarrare linet, qua sit Ecclesie Orientalis hac in parte doctrina : quod ut conficiam, unum e multis auctorem seligo, Marcum Eugenicum Metropolitam Ephesium, qui orationes duas Ferrarix hoc de ar- gumento in synodo habuit, in quibus, uti purga- 33 Ρος], Lxxvi, 10, (e) Quaest. 111. DISSERTATIO V. 354 torium ignem theologorum nostratium exelusit, ita et professus est animas fidelium liturgiis, aliis- que piis operibus juvari post mortem, quando non absoluta penitus pro peccatis gravioribus poeniten- tia, vel levioribus nondum satis expiatis, ex hac vita excessere. Quod a plurimis utriusque Ecclesisz Patribus traditum, et antiqua consuetudine con(ir- matum tradit : Τὸ διὰ τῶν τοιούτων βοηθημάτων, inquit oratione 4, χαθαρτιχκῶν τιμωριῶν ἁπαλλάτ- τεσθαι τὰς ψυχὰάς, xal πυρὸς προσχαίρου τοιαύτην δύναμιν ἔχοντος, οὐχέτι ῥητῶς γεγραμµένον εὑρί- σχοµεν. Eas autem per ejusmodi subsidia ab expur- gantibus suppliciis et igne aliquo temporaneo, qui tiriutem hanc habeat, liberari, nullibi hactenue expresse scriptum invenimus. Idem repetit in ora- tione allera. Caterum in utraque asserit, pecca- torum animas quae «zternis suppliciis addictae sunt, tantillum quandoque relaxationis ex fidelium precibus percipere. Quo plane sensu Augustinus ipse in Enchiridio, cap. 110, ait, supplicationes et sacrificia defunctis prodesse, illis quidem qui, cum valde mali non essent, mortem obierunt, ut sic plena remissio, et valde malis, w! tolerabilior fiat ipsa damnatio, Quocirca, cap. 112, exploso primum Origenis errore, qui vel insano commiserationis affectu, vel quod creaturam rationalem suopte libero arbitrio in quolibet exsistat statu senten- tiam mutare posse crediderit, cruciatuum metas fore finxerat, nihilominus hunc psalmi Lxxvi ver- sum : Num obliviscetur misereri Deus; αι conti- nebit in ira misericordias suas ** * ila enarrat , ut, si ad defunctos omnes hzc verba pertinere existi- mentur, pene damnatorum certis temporum inter- vallis aliquatenus mitigari putentur , quippe sic etiam intelligi posse manere in illis iram Dei, hoc est ipsam damnationem. Hcc ením vocatur ira Dei, inquit, nom animi perturbatio : ut in. ira sua, hoc est manente ira sua, non lamen contineat miserationes suas ; nom elerno supplicio finem dando, sed levamen adhi- beudo cruciatibus. lec quidem homines suspicari permittit Augustinus. Marcus vero eadem probare nititur quodam magni Basilii, ut putat, loco ex homilia quam Grzci legunt in officio paschali eg- tecostes; quo nempe Christus ad hunc modum interpellatur : "Ev ταύτῃ τῇ παντελείῳ ἑορτῇ 48A σωτηριώδει, ἱλασμοὺς μὲν ἱχεσίους ὑπὲρ τῶν xate εχοµένων ἓν ἅδου καταξιώσας δέχεσθαι, µεγάλας δὲ παρέχων ἑἐλπίδας ἄνεσιν τοῖς κατεχοµένοις τῶν xat- εχόντων αὐτοὺς ἀνιαρῶν, καὶ παραφυχὴν παρὰ coU καταπἐµπεαθαι. Quin el in ista omnium solemnis- sima et salutari festivitate, expiationes quidem de- precalorias pro iis qui in inferno distinentur, digna- ris suscipere : magnam vero spem prabes, relaxa- tionem eorum quibus plectwntur suppliciorum , et re[rigerium quoddam eis concessum iri. Quibus si 355 damnatorum animas innuunt, consentanei sunt hi Prudentii poetze. versus (a) : Sunt et spiritibus sepe nocentibus, Penarum celebres sub. Styge [ετία, lla nocte sera qua rediit Deus, Slagnis ad superos ex Acherontiis. Marcent suppliciis Tartara mitibus, LXVI] Exsultatque sui corporis otio mbrarum populus, liber ab ignibus . Nec [fervent solito flumina sulphure. VII. Pergit Eugenicus, et eorum qui leviorum duntaxat delictorum aspersi decesscrunt animas, &0lo pavore purgari affirmat ex Gregorio Dialogo, δι) αὐτοῦ xal µόνου φόδου, χαθὼς ὁ ἅγιος Γρηγό- ριος ὁ Διάλογος ῥητῶς ἀποφαίνεται. Alias vero, quae ceptz peenitentie fructus dignos vel incuria, vel propter inexspectatam mortem non tulerunt, ad inferna detrudi , non suppliciis cruciandas, uti sceleratorum animas, sed veluti carcere detinen- das, et conscientie angoribus compungendas, vel etiam in locis terre vicinis exsulare, secundum majorem ve] minorem culparum quas admiserint gravitatem ; Τὰς δὲ καὶ μετὰ τὴν ἔξοδον, fj μενού- σας ky τῷδε τῷ περιγείῳ χώρῳ πρὶν εἰς προσχύνησιν τοῦ θεοῦ ἀφιχέσῆαι, xal τῆς µαχαρίας λήξεως ἀξιωῳ- θῆναι, f| xat αὐτὰς ἓν ἅδῃ κατεχοµένας, οὐχ ἐν πυρὶ καὶ χολάσει πάντως, ἀλλ ὡς iv δεσµωτηρίῳ καὶ φυλαχῇ χαθειργµένας, εἰ µείνους αἱ ἁμαρτίαι, xal Φλείανος χρόνον δεόµεναι. ΟΦί6εγυπ specialem illum locum quo deliBeantur anima, quem purgatorium appellamus, recusal agnoscere: quippe quein Scriptura non indicaverit, inquit orat. 2, εἰ οὖν τις xal τρίτος fjv τόπος, οὐκ ἂν σιωπῇ παρεδόθη, nihilque statuerit medium inter beatorum et dam- na3lorum sedem, nisi chaos ingens. Αἱ vero pro defunctis illia mulium prodesse sacrificia et pre- ces in Ecclesia que exsolvuntur, unanimi Patrum, tam Laiinorum, tum Grecorum doctrina constare testatur ; uL nimirum benignissimus Deus quibus- dam peccata nonnulla que humana fragilitate admissa sunt, stalim ab obitu condonel, quemad- modum Dionysius ait in speculatione mysterii, quod pro mortuis agitur : aliis post aliquod tempus secuuduim justitiz leges, aliis denique, quibus licet Don ante extremum judicii diem parcere decreve- rit, levaminis aliquid impertiatur. Verum, in his omuibus, inquit, οὐδεμίαν ávávxnv ἑτέρας κολάσεως, καὶ διὰ πυρὸς καθάρσεως B)émouev, nullam ignis espurgantis alteriusve supplicii necessitatem videmus. Signidem il/as pavor purificat, illas conscientice etimuli igne ipso voraciores, eeteros tandem exsilium & divina gloria ei obscuritas futuri, num aliquando forte (vel, ut in alio opere posterius hoc dictum explicavit) guandonam inde sint evasure, τὴν àbn- λίαν ὁπότε τῶν τιμωριῶν ἑκείνων ῥυσθήσονται. Quocirca experientia ipsa ostendit bzc et similia supplicia omni altero esse acerbiora, atque animis torquendis magis idonea : quod quidem tum Chry- («) Hymn. 5 τῶν Κατημερίνων, DISSÉRTATIONES DAMASCENICA. 356 sostomum variis in homiliis, tum Dorotbeum mo- nachum in sermone De conscientia, testatos refert, imo et Nazianzenum, qui asserat , omnibus crucia- tibus acriorem poenam animis 6446, a Deo potiundo deturbari ; Tol, δὲ μετὰ τῶν ἄλλων βάσανος, μᾶλ- λον δὲ πρὸ τῶν ἄλλων, ἀπεῤῥίφθαι Θεοῦ. Hinc pro- vocal ad varias sanctorum atque in primis Theo- phanis Grapti preces, in quibus nulla ignis quo crucientur anim: mentio est, sed solummodo la- erymarum. εἰ gemituum, δαχρύων xal στεναγμῶν τῶν lv τῷ ἆδῃ. Sin ignis aliquis iisdem in libris exprimatur, hunc non esse alium ab illo perpetuo qui diabolo et improbis paratus est, et ex quo viri sancli exuberanti charitatis et. commiserationis affectu defunetos fideles eximi desiderant, id po- stulantes, quod nulla alioqui ratione concedendum esse norunt. |n. exemplum adducit preces el tro» paria seu versiculi Theodori Studite, quibus pe- titur, non ab igne purgatorio, sed a perpetuo ani- mas eripi; eodem prorsus modo quo nos in missa pro defunctis dicimus : Libera animas omnium fi- delium defunctorum de manu inferni εἰ de pro[undo lacu, libera «as de ore leouis, aliaque id. genus. Sanctos quippe a Domiino doctos esse pro ouini- bus, proque ipsis inimicis deprecari. Ac si quis dicat ejusmodi preces non exaudiri, Esto, inquit Marcus ; sed id omne quod penes nos est, explenius; ἀλλ' ὅμως τὸ ἡμέτερον ἅπαν ἀποπληροῦμεν. Quin οί &guctorum nonnulli pro impiis cum orassent, ex elerno eos supplicio exemerunt; Trajanum puta Gregorius, et Falconillam Tecla. Alios reticuit, uti Mauritium et Theophilum imperatores, quos sanctorum virerum precibus ab inferis avulsos finxit Grecorum nimia credulitas. Cum vero ora- tionem De iis qui dormierunt, cujus causa de istis dispulamus, presertim sequeretur (cujus nempe auctorem esse Damascenum putabat) historiolam cranii seu calvaria cujusdam sacrificuli idolorum qua cum Macario abbate collocuta fuisse fertur, non omisit. lec sane habetur in. Apotbthegmatis PP.qua Cotelerius edidit, t. 1, Mcnum. Eccl. Grac., Ρ. 546, totiusque colloquii summa hzc est, etiain eos qui in inferno sunt, precibus sanctorum viro- rum nonnihii identidem levari, et solatium babere. Caterum paganorum qui Deum ignoraverunt, le- viorem esse ponam, quam eorum qui cum Deum Cognossent, ipsum negavere. Narratiunculas istas Marcus cum in duobus sermonibus sujs coram con- cilio recitasset, id indigne tulit Joannes impera- ter, vetuitque ne deinceps coram Latinis ejusmodi fabulas afferret : quod quidem sincere satis testatur Syropulus (b) in Historia concilii Florentini. Ex his itaque Eugenicus intulit, pro defunctis fideli- bus, nullis prorsus exceptis, sacrificia et preces ab Ecclesia fleri: pro sanctis quidem, non ut bona quibus nunc affluunt, eis adprecemur, sed ut gratiarum actiones Deo pendamus , qui merita (b) Sect. 5, cap. 14. 3»1 eorum remuneratus est : atque hoc pacto sacrifi- cium in eorum etiam utilitatem cedere, xal οὕτω πρόπον τινὰ xal ὑπὲρ αὐτῶν ἡ θωσίᾳ γίνεται, καὶ τορὸς αὐτοὺς διαθαἰνει. Pro aliis vero αἱ vel remis- sionem plenam, vel qualecunque tandem levamen àmpetremus. VIH. Deinde momenta solvit, quibus nostrates tlieologi purgatorium ignem astruebant. Ex libro ll Macbabzoruw, cap. xii, boc. duntaxat colligi do- cet, sacrificia, preces, bonaque opera defunctis prodesse. Hoc ruraum Christi oraculo : Qui autem dixerit blasphemiam contra Spiritum sunctum, non remittetur ei, neque in hóc seculo, neque in alio**, id solummodo innui, post mortem peccata quedam dimitti, non ejusmodi purgationis que per ignem fiat, relaxationem. Tí γὰρ xotvóv ἀφέσει τε xal χαθάρσει διὰ πυρὸς καὶ κχολάσεως: Ecquid enim comumune esl iudulgentie, εἰ expurgaltioni per ignem et supplicium. Tum objicit sibi istsc [LXVII] Apo- siolj verba : Si quis autem aupercdificat super [un- damentum hoc, aurum, argentym, lapides pretiosos ligna, fepum, stipulam : uniuscujusque opus mani- [esium erit. Dies enim Domini declarabit, quia in igne retelabüur ; et uniuscujusque opus quale sit, ignis probabit. Si cujus opus. manserit, quod super- eedificavit, mercedem accipiet. Si cujus opus arseri(, detrimentum | patietur. lpse autem aalvus erit ; sic iamen quasi per ignem **. Ex his ultimis verbis Àu- gustinus (a) collegerat, nonnullos fideles per ignem quemdam purgatorium, quanto magis minusve bona pereuntia dilexerun, tanio citius tardiusve — salvari. F4 rursum Gregorius propter eadem Apostoli ver- ba idem approbaverat. Verum Ephesius cum suis Grecis Chrysostomi potius expositionem ample- clitur ; ul ignis ille, de quo Paulus loquitur, pro- bandi, nog purgandi vim habeat, δυχιμαστικὸν, ἀλλ᾽ οὗ χαθαρτιχόν. Per hunc siquidem opera bona esse transitura, qux purgatione non indigent. Diem quippe, quz in igne reyelabitur, supremam illam fore, post quam purgatorium ignem asirue- re absurdum essei. Quapropter ignem alium non annuerit Apostolus ab igne extrema conflagra- tionis, de quo alibi dicitur: Jgnjs in conspecta ejus exgrdescet **, eic. Ignis ante ipsum prace- det *' . Qui quidem ignis sanctos reddet splendidiores : sic vero peccatores incendet, voluntatemque et actionem omnem eorum malam ad nihilum redi- get, u& ipsi nibilominus salvi mansuri sini: hoc est, eog incorruptos et integros servabit, ne cum sna malitia que stipula, fenum, lignumque nua- cupatur, simul dispereant. Istec, inquit, tradit Chrysostomus, qui Pauli os, στόµα, exstitit, quem- 3dmodum Paplus στόμα Χριστοῦ, os Christi. Hunc profecto sensum omnes propemodum ampleyxj $unt, quotquot Chrysostomo posteriores fueriut * Matth, xii, οἱ. ?* I Cor. ui, 12-15. (a) Enchir. c. 69. DISSERTATIO V. ** Psal. xLix, 9. 3598 Grzciz tractatores, quo magis ab Origeniano de instauratione universi per ignem errore recede- rent. Quinimo expositionem eamdem ante Chry- sostomum Theologus oratione 43, insinuaverat, ubi Novatianos perstringendo dixit : Forsitan illic igne baptisabuntur, extremo scilicet illo, ac longe molestiore ac diuturniore baptismo, ὃ ἐσθίει τὸν χόρτον τὴν ὕλην, xal δαπανᾷ πάσης κχαχίας χουφύτητα, quod asubjeciam Πιαιεγίαπι ceu fenum comburel, ei universe malitiae — levitatem ; quam ulique stipule nomine significaverat Apostolus. Quocirca ad Chrysostomi sensum 6990 reveeandas ait Marcus Ambrosii, Augustini, Gregorii Magni, aliorumque Latinorum auctoritates. Sed clariora sunt Gregorii verba, quam ut ejusmodi interpre- tatiopem patiantur. IX. Quia vero defuncti fideles qui culpis qui- busdam obnoxii adhuc erant, mediis in ignibus visi esse referuniur, baec fjgurato sensu, non proprio, aecipienda censet. Tandem expostulat de theologis Latinis, quod Gregorii Nysseni fam parum consuluerint, ejus locum quemdam alle- gandeo, quo non suum, sed Origenis potius pur- gatorium ignem inducerent, hoc est integram uni- versi expurgationem et instaurationem ; ita ut d&rpoues eL impii meliores demum flant, evadant- que compotes salulis, Addit Maximum et alios Ecclesi: Orientalis dociores, ut sanctissimum pras sulem excusarent, obtendisse, vel his in locis eius opera corrupta ab hereticis fuisse, vel eum, homo cum esset, in hupc errorém prius impegisse, quam Ecclesia de eo capite judicium ferret : quod qui- dem Patribus aliis, puta lrenzo, et Dionysio Ale- xandrino accidisset, Hsc Marcus Ephesius metro- polita in utraque ad synodum oratione, cum sese nondum perpetuo dissidio ab Ecclesia Romana et catholica relegare proposuisset. X. Ex his multa colligo; quorum primum est, cum Latinis Graecos convenire in stetuendo quo- dam purgandis post mortem animis loco. Utrique inferna loca vel etiam terrz vicina, decernunt. Nam licet Greci solum infernum dicant, attamen in eo alios atque alios esse recessus pro singulorum me- ritis agBoscunt, Sie namque Gabriel Philadelphien- sis, apud Allatium, lib. De consensione utriusque Ecclasig in. dogmate de purgatorio, in opere de eodam argumento loquitur ( pag. 2416. ) : Erante diclig uaque apparet, iuquit, «unum esse locum. in quo animum cruciatur, δἱ non mylios: Ἠλὴν 6 τό- πος οὗτας ἔχει πολλὰς xai διαφόρους uovàc, καὶ πολλὰ εἴδη τιμωριῶν, Attamen locus hic mullas habel, variasque mansiones, et. mulia tormento- rum genera, qua diversitati peccatorum | responacnt. ln hae iormemtorum genera injiciuntur animas, (un impiorum, tum horeiticorum, quemadmodum et *! Pg2l.xcvi, 9. 359 Chrisanorum, qui non ponituerint, καὶ τῶν Χρι- στιανῶν τῶν ἑχόντων ἑλπίδα διὰ τῆςθείας λειτουργίας καὶ τῶν ἑλεημοσυνῶν xat προσευχῶν τῶν ὑπὲρ αὖ- τῶν γενοµένων, ἵνα λάθωσιν ἄνεσιν xal ἐλευθερίαν τῆς χολάσεως, ὅπερ ὁ θεὸς εὐσπλαγχνισθεὶς νεύσει, πρὸς ἔλεον, nec non Christianorum qui spe aluntur, per sacrificium missa, εί eleemosynas, et orationes, que pro ipsis fiunt, accipiendi remissionem et liber- tatem tormentorum, cum Deus miserescens in. mise- ricordiam declinaverit. Hxc porro loca ad que mittuntur anima, ut peculiares poenas luant pro mensura delictorum, οἱ in quibus experiantur mi- sericordiam et humanitatem Dei; hzc, inquam, loca, auctor quidem iste non Purgatorium abs se vocari ait, ne quis existimel se concordare Platoni, qui in Phedone erpurgari peccatorum animas dicit, sed satis(activa vel idoneos reddentia appellat : hoc est Vocum, in quo cruciantur animo in. quantum. pene digno sunt, et in quantum misericordia Dei volue- vit : Τούτους λέγω τοὺς τόπους δὲν οὗ χαλῶ Καθαρ- φήριον, δια νὰ μὴ υομίσῃ τινὰς, ὅτι συμφωνοῦμεν κατὰ τοῦτο τῷ Πλάτωνι * ὁ ὁποῖος λέγει εἰς τὸν Φαί- δωνα, ὅτι καθαρίζούλαι αἱ ψυχαὶ τῶν ἁμαρτωλῶν" ἀλλὰ τοὺς ὀνομάζω τόπους Ἱχανοπκοιούς. Alioqui enim Grzci longe potiori jure Origeniani erroris rei agendi forent, qui animas saltem aliquot de- functorum ex ipsamet inferni voragine, qua im- piorum anime detinentur, liberari docuerint. Xl. Secundum est, Orientales varia expurga- &onis animorum genera aguoscere, (88 tamen non definiant, propter Seripurz silentium, et quia de iis nihil traditione constat. Tertiam, Ecclesiam utramque uno semper ore docuisse, sacrificia, ora- tiones, vigilias, eleemosynas, aliaque id genus officia pietatis defunctis admodum prodesse, eos- que subsidiis islis vel levari, vel ex toto liberari : quod quidem perpetuo ab ipsis Ecclesie [LXVIII] primordiis cerüissimum fuisse Christiane fidei caput perspicuis invictisque omnium saeculorum testimoniis confirmatur, Xil. Hzc cum Ephesius duplici sermone in syn- edo, velut Orientalis Ecclesia nomine, peroras- sel, adjecissetque, ut postulatus fuerat, quorum- dam utriusque orationis locorum expositionem, Latini ultro comprobarunt: illis duntaxat exce- ptis, quibus tum damnatorum impiorumve poenas et supplicia, tum beatorum coronas in diem ju- dicii differri asseverarat, negaratque sanctos Deum Deive essentiam posse contueri. Quamobrem, nul- la facta iguis expurgantis mentione, eodem pror- &US sensu quo posumodum in "Tridentina synodo, definitum est in decreto unionis ; Jtem si vere pe- milentes in. Dei charitate decesserint, antequam di- gnis ponitentie fructibus de commissis satisfecerint, et omissis, eorum. animas paenís purgatoriis posi mortem purgari : et ut a penis hujusmodi releven- tur, prodesse eis fidelium vivorum suffragia, missa- (a) Sect. v, n. XIII, DISSERTATIONES DAMASCENICE. 3^ rum scilicet sacrificia, orationes, eleemosynas, et alia pietatis officia, que α fidelibus pro aliis fide- tibus fieri consueverint, secundum Ecclesie insri- tuta. Quanquam omittendum non est, purgato- rium ignem, quem theologi Latini defendunt, non admodum displicuisse cordatioribus Grecis. Ga- briel P'hiladelphiensis antistes schismaticus, sta- tim post verba qux modo ante ex ejus libro De pur- galorio recitavi, subjungit : ᾿Αρέσχει µοι ὅμως xo ἡ γνώµη τινῶν διδασχάλων τῆς δυτιχῆς Ἐχκχλησίας οἵτινες λέγουσιν, ὅτι τὸ πῦρ τὸ αἰώνιον εἶναι ἐχεῖνο εἰς τὸ ὁποῖον πηγένουσιν αἱ ψυχαὶ χαὶ τιμωροῦντα:ι πρὸς χαιρόν * τὸ ὁποῖον ὅσον εἰς την αὐτοῦ qüÜcty εἶναι αἰώνιον, σὕτω ὑπὸ θεοῦ χτισθὲν, πλὴν λέγεται xai πρόσκαιρον, οὐ κατὰ τὴν φύσιν του, ἀλλὰ διὰ τὰς (yàg ἑχείνας, αἱ ὁποῖαι λυτρώνονται ἀπ᾿ ἐχεῖθεν" διὰ δὲ τὰς φυχὰς τῶν αἰωνίως ἐχεῖ χολαζομένων λέγεται αἰώνιον xal παντοτινόν. Placet. mihi nihilo- minus sententia nonnullorum doctorum | Occiden- talis Ecclesie, qui assertmnl ignem hunc. eternum il- lum esse, in quem animae immisse puniuniur ad tempus, sui nalvta vlernum, sic a Deo factum : dici vero temporarium, non sui natura, sed οὐ ani- mas, qug liberantur ; propter eas autem, qua in. eo ubsque wllo fine cruciantur, eternum οἱ perpe- tum. Ne quis' vero sibi fingat Gabrielem bsec scripsisse, cum erga Latine Ecclesie dogmata moresque bene affectus esset, el contra tritam Grecorum suorum sententiam, testem hic addam nemini ut spero suspectum, Marcum scilicet Ephe- sium, quem Syropulus narrat (a), auditis qux Ju- lianus cardinalis de purgatorio igne secundum Latinorum sensum pronuntiarat, sincere decla- rasse : Ἡμεῖς γὰρ ἄλλως ἠχούσάμεν, ὅτι δοξάζδει τὸ περὶ τοῦ πουργατορίου dj ὑμετέρα ᾽ Εχχλησία, xal ἑτέρως νῦν ἠκούσαμεν τοῦτο. "Arb γὰρ τῆς ἀφηγή- σεως τῆς σῆς αἰδεσιμότητος, ὀλίγην εὑρίσχω τὴν μεταταξδὺυ ἡμῶν διαφορὰν ἓν τῷ χεφαλαίῳ τούτῳ; Nos aliter audivimus Romanam Ecclesiam sentire de. purgatorio, quam vos nunc ezplicuistis. Nam ex quo reverentia tua hanc articulum. esiarravit, ezi- guum inter nos discrimen reperio. Hic porro obiter lectorem monebo, : Marcum, aliosque schismaticos auctores, quorum concertationes adversus Latino- rum pufgalorium legi, una sententia tenere, post resurrectionem extremumque judicium vero igue torquenda esse impiorum corpora; nec metaphc- ricum duntaxat ignem illic admittere, qualem Da- mascenus noster passim innuit in Dialogo contra Manicheos : ut fidem potius adhibendam censue- rint expressioribus Chrysostomi aliorumque Grz- corum testimoniis. XII. Demum, ut magis comperta sit Grzco- rum fides de fidelium animis qui purgatione indi- gent, responsionem addam Manuelis rhetoris ad Franciscum quemdam ordinis Preedicatorum, cujus partem priorem, qua beatorum spirituum statum 461 spectat, Leo Allatius olim edidit in dissertatione ad Dominum Joannem de Duoineburg. Posterior pars quz ad propositum nostrum attinet, hiec. est : Τῶν δὲ µέσην ἐχόντων πως τάξιν ἀνθρώπων al Φυ- γαλ, τῶν μήτε θανασίμοις συναποθανόντων ἀναθή- pact, µήτε παντελῶς ἑνοχῆς τινος ἁπηλλαγμένων, ἐν τόπῳ φέρονται ὃν ὁ Κύριος οἵδεν. Τὸν θεῖον δὲ οἵκτον διὰ τῶν γινοµένων εὐχῶν χαὶ θνυσιῶν τῆς ἱερᾶς Ἐκκλησίας χαὶ ἑλεημοσυνῶν εὑρίσκουσαι: Ex τοῦ µό- νου ἐλείμονος θεοῦ, εἰς οὐρανὸν χαὶ αὐταὶ ἀνέρχονται' χαὶ οὕτως cl; οὐρανὸν ἀνιέναι, τὰς μὲν ταχύτερον, τὰς δὲ τελείως δηλονότι χεχαθαρµένας, τὰς δὲ βρα- δύτερον, συνεργουσῶν τῶν τῆς ἱερᾶς Ἐχχλησίας ἱερουργιῶν xal εὐχῶν xat ἑλεημοτυνῶν, ὡς ἔφημεν' Anime vero hominum qui locum medium tenent, qui- que morliferis peccatis obnoxii mortui non sunt, neque ab omni realu absoluti sunt, feruntur in. locum quem ipse Dominus novit. Caterum divinam mise- rationem nacie ab eo qui solus misericors Deus est, per supplicationes et sacrificia sacrosancte Ecclesie, nec non per eleemosynam in celum ipse quoque per- gunt ; utque ita in celum. conscendant, he quidem citius, que nimirum ρογ[εείε sunt. expurgate, ille vero tardius, conferunt. sancte Ecclesie sacra, pre- cesque ei eleemosyna, ul diximus. Quam hec cum synodi Tridentine definitione consentanea Sint nemo qui sanus sit, non sentiet. XIV. Quibus diebus εἰ quibus ritibus Graci pro de- functis precentur. — Ad preces pro mortuis quod attinet preter consuetam defunctorum conmemo- rationem, quas recitatur in sacra liturgla, primam obitus diem, tertiam, nonam , et quadragesimam, ac tandem annuam, fundendis pro defuncto quo- libet precibus, aliisque piis operibus exsequendis impendunt , quemadmodum et in Constitutionibus, qua apostolis ascript:e sunt, sancitum fertur. Quem sane ritum szculo saltem sexto medio usi- tatum fuisse testatur Eustratius Magna ecclesie Constantinopolitam:z presbyter in libro cujus Gtu- lus est : Refutatio eorum, qui dicunt animae cor- poribus suis solutas non operari, nec precibus sacri- ficiisque que pro eis offeruntur adjuvari; quem Leo Allatius Grece Latineque edidit, post tractatum de Purgatorio, utinam non in. fine mutilum. Imo Palladius, qui, sxculo quinto ineunte, Historiam suam ad Lausum scripsit, in Patladio meminit commemorationis quz tertio et quadragesimo die ab obitu defuncti fiebat. Ad hzec, quotannis Sab- bato ante Dominicam quam vocant τῆς ἀπόχρεω, q.d. carnisprivii, seu Septuagesima: nostrae, so- lemuem agunt fidelium omnium memoriam : quod efficium inchoatur a Vesperis przcedentis sexta ferim. Totam noctem illam ae Sabbatum, tam in Narthece Ecclesi* ac ccemeteriis, [DXIX] quam ad altare orando transigunt. Consimilem fere comme- morationem denuo celebrant in vigilia Pentocostes. Quovis etiam Sabbato in officio nocturno τὰ ve- χρώσιµα, pro defunctis recitant : cujus quidem ri- (α) De Script. eccles. ParRor. Gg. XCIV. DISSERTATIO Y. 362 tus mentionem. Damascenus facit in epistola ad Cometam De sanctis jejuniis. ln tertia, nona, et quadragesima ab obitu defuncti die Colyborum oblationem faciunt, cujus officium Leo Allatius edidit lib. wi De Ecclesie Occid. et Orient. consen- sione, cap. 18. Sic vero Colyba confici Goarius noster narrat in Euchologio : ÉExrcoquunt leviter frumentum. Graci, lancibusque acervalim impositum [rugibus variis, pisis puta tusis, avellanis, cortice nudatis amygdalis, nucibus | minutim sectis, coriu- thíace uvm, et malogranatorum granis in. distinctas pelroselini foliis veluti radiis areolas et figuras or- dinalis respergunt, acervumque hujusmodi prafata arte elaboratum. χόλνθα vocant; quae quidem vel in sancti alicujus honorem, vel in defunctorum | ani- marum memoriam, aul cum. instaute. magne. qua- dragesime initio communes suas pro mortuorum animabus preces renovant, propinquorum sepulcris imposita, in sacerdotis el ministrorum usus postmo- dum cessura solent offerri. Owisit vir doctus men- suram vini, cujus tamen meminit Simeon Thessa- lonicensis, cap. 971. Deinde vero Goarius obser- vat istaec offerri ad instar antique Christianorum consuetudinis, qui defunctorum tumulis dapes ad alendos pauperes apponebant: quin et lautiori convivio egenos atque Ecclesie ministros a. diviti- hus solere excipi. Sed nec humilioris fortune viri, inquit, a simili erga mortuos debito immunes se con- stituunt,. Panem. enim. in. fragmenta longiora con. ciásum, vinoque tinclum transeunti cuilibet εἰ degu- stare non detrectanti offerunt ; ut eo sumplo. repen- sam oralíonis vicem parentibus suis accipiant, desi- derala hac voce audita, ὃ θεὸς µακαρίσῃ τοὺς ab- τούς, hoc est, Deus beatos illos faciat. In Syria οἱ Oriente, Melchite, Jacobita, Nestoriani et Ma- ronite tertiam quidem et nonam ab obitu cele- brant, pro quadragesima vero tricesimam agunt, quia filii Israel super Moysen luxerunt triginta diebus ; quem etiam morem a Gregorio Magno Latini feruntur accepisse. XV. De Cyrilli Hierosol. Catechesibus. — Quia paulo ante facta est a me mentio libri Eustiatii Constantinopolitani De defunctorum animis, ab re non erit hic subnotare, auctorem Cyrilli quoque Hierosolymitani testimonium adhibuisse ex ejus Ca- techesi mystagogica quinta, quo ostenderel pri- scum feceptissimumque morem fuisse preccs pro defunctis fidelibus fundendi inter divinorum my- steriorum celebrationem : Συνῳδὰ δὲ τούτοις xa Κύριλλος ὁ τῶν Ἱεροσολύμων ἐπίόχοπος, inquit, Ev τῇ µυσταγωγίᾳ, Sc fj ἀρχὴ, Τοῦ θεοῦ ἡ «ιῖαν- θρωπία, τάδε φησίν ' Εἶτα μνημογεύομεν xal τῶν προκεκοιµηµένων, x. v. 6. His consona sunt, qua Cyrillus Hierosolymitanus episcopus in quinta my- stagogia, cujus principium est : « Dei humanitas, » - hisce verbis pronuntiat : « Deinde memorlam faci- mus eorum qui ante. fos dormierunt, » etc. (uem- admodum itaque llieronymi testimonio (a) constat, 12 362 Cyrillum Catecheses in adolescentia composuisse, nec non Thcodoreti et Joannis Damasceni (a), ,genui- nas ejus esse priores, 66Η τῶν φωτιζομένων, Iilu- minalorum; quippe cum ille ex quarta frag- mentum afferat, hic vero ex quinta (quibus ad- jungi potest Leontius Byzantinus opere nondum edito adversus hzereses) ita ex Eustratio compertum fil eumdem esse mystagogicarum parentem. IJ quod insuper testantur mss. codd. DBodleianus, n. 142, Memmianus, ex quo Guilleluius Morellius se- ptem catecheses τῶν φωτιζομένων, εἰ quinque my- slagogicas excudit; Valicanus, ex quo Joannes Grodecius editionem suam adornavit; monasterii item Graecorum B. Marie «74 ὁδηγητρίας in Cala- bria, quem Sirletus eardinalis in epistola ad Joan- nem a Sancto Andrea Parisiensis Ecclesi: cano- nicum liturgie sancti Marci prefixa ab se visum asserit, et alii aliarum orbis bibliothecarum. De- nique post responsionem 3 Anastasii, tam in mss. codicibus antiquis, quam in editionibus Herveti οἱ Greitseri, fragmentum legitur catechesis mysta- gogico prima cum hac inscriptione, Κυρίλλου Ἱεροσολύμων, Ex τῶν κατηχήσεων’ Cyrilli Hierosoly- mitani, ex Calechesibus. Nihilominus Combefisio nostro fucum fecit Simlerus, in sua Dihliothecze Gesneri epitome ila scribens : [n indice librorum quos Augustana. respublica emit ab Antonio. epar- cho Corcyro, nominantur Joannis episcopi Hieroso- lymitani Calecheses τῶν φωτιζομένων, εἰ Mysta- gogice quinque : eoque vir czteroqui commenda- tissimx eruditionis adductus est, ut in recensitisg auctoribus Bibliothece PP. concionatorie in Cy- rillo Hierosolymitano, Mystagogicas ei abjudican- das conjccerit. Non unius auctoris videantur, in- quit, Calecheses τῶν quidopévov, cum Mystagogi- cis, quarum nec celeres meminerunt. Simlerus habet tribui in mss. Augustano illas llluminatorum Joanni Hierosolymitano , qui Cfilli proximus successor [uit, Epiphanio, Hieronymo, Augustino a'qualis, nec Cyrillo admodum imparis auctoritatis. Obstupui ju- dicio clarissimi critici, qui animum non attende- rit ad locum quem attuli ex Eustratii oratione, quam ipse tamen cum aliis ediderat in ipsamet Bibliotheca sua concionatoria ad diem 2 Novem- bris, appositis insuper his in margine vocibus, Cy- Φως Hierosolymitanus. Αη vero veteribus accen- sendus non erit Eustratius, quem Combefisius ipse in sua Recensione auctorum illius Bibliothecz sub Justiniano imperatore vixisse agnovit? Id quod alioqui planum fit ex altero Eusiratii orationis loco, quo 66 cum Eutychio Constantinopolitano antistite arctissima necessitudine fuisse conjunctum signDiüicat : Σαφέστερον δὲ xaX ὁ μέγας Εὐτύχιος ἀρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως, ἡ τὰ πάντα ἐμοὶ τιµία χαὶ ἱερὰ κεφαλή * Planius hoc ipsum magnus Eutychius archiepiscopus Constantinopolita- RW$, pretiosum mihi per omnia et sacrum caput, etc. (a) Theod. dial. 2; 3oan. Dam. or. 5, De Imag. DISSERTATIONES DAMASCENICE. 36k Omitto jain Photium Eustratii ejusque sermonis de defunetorum animis mentionem fecisse. Explorat» itaque res est veteres meminisse utrarumque Cy- rilli Hierosolymitani Catechesium. Quinimo dece- ptus Simlerus fuit ab architecto indicis Augustani, (hic Marcus Welserus erat, cujus catalogum Pos- sevinus Apparatui suo cum aliis attexuit) qui cuin Catecheses Cyrilli sine auctoris nomine in codice manu exarato reperisset, Joanni Hierosolymitano eas tribuendas existimarit. Rem porro ita gestam esse comperi ex duobus aliis ejusdem [LXX] Bi- bliothecte manuscriptorum catalogis, quorum prio- reni David Heschelius Augustz edidit accuratissi- mum anno 1605, alterum Antonius Reiserus anno 1675. In indice Heschelii ad cod. 35 legitur : Ca- lechetice — institutiones — episcopi Hierosolymitani , quem esse Cyrillum puto. Post priorum xix cate- chesium inscriptiones, subjungit : Ejusdem autem auctoris et has que sequuntur existimo. mystagogica Caltecheses quinque. Reiserus vero, pag. 13, hzec lia- bet : Joannis Hierosolymitani institutiones cateche- tice illuminatorum et mystagogice. David Hasche- lius ascribit Cyrillo : qui vero primum edidit indi- cem manuscriptorum bibliothece hujus ante centum annos, Joanni ascribit, εἰ exinde Ehingerus. Ex quibus luce, ni fallor, meridiana clarius apparet in codice Augustano appositum a librario non fuisse auctoris nomen, aut forsan evanuisse : ut alii Cy- rillo Catecheses tribuendas duxerint, alii Joanni divinarint. XVI. Joannem vero, aut quemvis alium Cyrillo recentiorem Catecheses llluminatorum non compo- suisse deducitur ex eo catechesis sexi» loco, ubi auctor septuaginta annos exactos esse dicit, cx quo Manichaorum hzresis emerserat, sub Probo nimirum imperatore, τὸν πρώην ἐπὶ Ἡρώθδου βασι- λέως ἀρξάμενον, Πρὸ γὰρ ὅλων ἑθδομήχοντα ἑτῶν ἡ πλάνη. Hic porro septuagesimus annus in annuni Christi circiter 247, quo tempore Cyrillus nondum episcopus sancta civitatis erat, sed presbyter sub Maximo pontifice, imperante tunc temporis Con- stantio Constantini Augusti filio. Catechesi unde- cima ubi de mundi fine perorat, temporum suo- ruin scandala sic explicat, ut de rebus in Ecclesia Constantio imp. Ariano gestis ipsum loqui perspi- cuum sit : Si audis quod episcopi contra. episcopos, clerici contra clericos, populi contra populos wsque ad sanguinem certant, inquit, ne perturberis. In apo. &tolis inventa est proditio, el miraris si el in episco- pis (raternum odium reperiatur. Nunc vero defece- runt homines a recta fide, ita ut alii quidem (Mar- cellus scilicet Ancyranus post Sabellium) vioxa. τορίαν (q. d. filiopaternitatem) predicent : alii vero Chrislum ex non exstantibus ad esse [uisse produ- ctum dicant (Arius nimirum cum suis) Jam opera- , (ur mysterium iniquitatis. Terrent me bella geutiuni : terrent me scissiones Ecclesiarum : terret me odium 385 fratrum. Absit autem. ut tempore suo impleantur. Preterea observandum venit, in istis Catechesibus, ubi de Filio ejusque ztterna generatione sermo est, nusquam diserte pronuntiari eum esse ὁμοούσιον consubstantialem Patri; quamvis Christianam fi- dem sape multis enuntiet, quibus vocis hujus sen- sus erprimatur, explodaturque impietas Ariana : ubi nempe (catech. 4) profilendum docet, Domí- num Jesum Christum esse, τὸν &x θεοῦ θεὸν γενη- θέντα τὸν Ex φωτὸς φῶς γενηθέντα, τὸν ὅμοιον κατὰ πάντα τῷ γεννήσαντι, Deum de Deo genitum, qui lu- smen de lumine genius. est, similem per omnia illi qui se genuit, non in temporibus habenlem quod sit, sed aute cuncia secula ἀῑδίως καὶ ἀχαταλήπτως ἐκ τοῦ Πατρὸς γεγεννηµένον, eterne (cat. 7) et incom- prehensibili ratione generatum ex Paire. Deo, qui muitorum quidem abusione sit Pater, ἑνὸς δὲ μόνου φύσει χαὶ ἀληθείᾳ τοῦ μονογενοῦς Yiou, snius vero (cat. 19) et solius natura et veritate unigeniti Filii ; wt per[ectus Pater perfectum Filiun genuerit, Πατὴρ σέλειος τέλειον Y lov γεννῄσας, οὐδὲ σχεφάµενος, Dave pov ἐνέννητεν, ἀλλ ἀῑδίως ἐγέννησε. Neque deliberans (cat. 16) subinde genuit, sed perpetuo et. eterne ge- nuit. Non enim, inquil alibi, Trinitatem separamus wt quidam (Ariani scilicel quos nominare cavet) οὗ χωρίζοµεν τὴν Τριάδα, ὥς τινες, neque contrahi- mus, ut Sabellius. Scilicet ergo tempore Constan- - tii imperatoris, Marcelli Ancyrani erroris declinandi eausa,in Palestina et in Oriente liberum non erat consubstantialem Patri Filium affirmare. Quin Cyril- lus ab Acacio Casariense ad Hierosolymitanam sedem promotus fuit, quia non putabatur fidei Niczenzefavere. Deinceps vero usque ad Seleuciensem synodum com- munionem semper fovit eorum qui Semi-Ariani audic- bant, et Filium substantiz similis esse paternz profi- tebantur, Κύριλλος δὲ τοῖς ὁμοιοούσιον τῷ Πατρὶ «5v ΥὈὸν εἰσηγουμένοις ἑπόμενος, inquit Sozomenus (a) ; nec nisi imperatore Theodosio Magno consubstan- tiaitatem Verbi libere propalam confessus est : quando nimirum hac Catholicorum certa esse et inviolabilis tessera coppit, qus» idcirco catechume- mis competentibus summo studio tradebatur et ezponebatur, Quamobrem in fine epistole ejusdem Cyrilli ad Constantium Augustum de signo crucis in ccelo ex lumine Hierosolymis apparente, ubi le- gimus, δοξάζοντα ἀεὶ τὴν ἁγίαν χαὶ ὁμοούσιον Τριάδα, laudantem semper sanctam εἰ consubstan- tielem Triniiatem; omnino delenda est vor, xal ὁμοούσιον, et. consubstaniialem, quam nec Cyrillus epistolze ad Constantium apponere potuerit, nec Constantius Arianorum partibus addictior, tolerare. Etsi enim Cyrillus οὐ Acacio postea et ab Arianis varie exagitatus ac sede pulsus fuit; at non pro- pter expressam fldem consubstaniialitatis : sed qsod ad eam quam maxime accederet. Haec histo- riz ecclesiasticze peritis compertissima sunt, neque nunc insulse repetenda. XVII. Mystagogicas Catecheses quod spectat ; in (a) Lib. 1v, c. 94. DISSERTATIO V. 306 postrema ad llluminatos pollicitus erat se ad eos transacto Paschatis seu Resurrectionis die per hehdomadem ejusmodi catecheses habiturum, qui- bus de mysteriis seu sacramentis qux? accepissent, eorumque ritibus erudirentur, sumptis demonstra- tionibus ex utriusque Testamenti paginis : quod quidem in mystagogicis praestitum licet observare. lta vicissim in istarum prima sd hzxe verba con- fessionis baptizandorum : Credo in Patrem ει Fi- lium et Spiritum sanctum, et in. baptisma paniten- tie, ait se de his in superioribus fuse lateque disse- ruisse. Insuper in prima ista catechesi mystagogica significat auctor se co tempore vivere, cum f:lsis numinibus celebritates festive οἱ solemnes, παν- "Yópsu, palam agerentur, mactarentur hostiw, ct ' omnis cultus idololatricze superstitionis vigeret ad- huc: qua profecto omnia ad Constantii ztatem pertinent potius, quam Theodosii, cujus eximia sollicitudine proscripta exstinctaque sunt. Adhaec, quemadmodum in catechesi 3 llluminatorum ita disputarat de baptismi lavacro : Nam ut illa qua aris offeruntur, cum nalura sint. pura, invocatione démonum impura efficiuntur; sic contra simplex aqua, per sancti Spiritus el Christi invocationem ac- cepta [LXXI] virtute, sanctitatem obtinet : consimili argumentandi ratione in mystagogica prima utitur adversus dapes idolis oblatas, quas esse Satan pompas censet : Velut enim panis et vinum Eucha- ristie, inquit, ante sacram invocationem αάυταπάα Trinitatis, panis erat οἱ viuum merum; peracta vero invocatione, panis fit corpus Christi et vinum sanguis Christi : ita εἰ cibi ejusmodi pompe εαίαμίεα, suapte quidem nalura puri sunt; invocatione autein damo- num impuri e(ficiuntur. Quis non jam eumdem utro- bique auctorem sentiat, ut nullus supersit locus de styli diversitale vitilitigandi? Complures alias, locu- tiones omitto, quee in utrisque catecltesibus per- inde occurrunt. His a8de mystagogicarum titulos nihil discrepare ab aliarum inscriptionibus. Esto breviores prioribus ista sinl : αἱ longa orationc opus non erat ad enarrandum qus de mysteriis pracipuisque eorum ritibus tenenda essent. Cate- cheses alis qux nobis supersunt Patrum, nihilo prolixiores sunt. Tandem, ne tempus terere actum agendo videar, in mystagogica quinta alia liturgia non explicatur, nisi qua sancli Jacobi dicitur, seu Hierosolymitana : et ex his verbis qua cateclesis inie leguntur de lotione manuum presbyterorum fundente aquam diacono, οὔτε γὰρ ῥύπον σώματος ἔχοντος τὴν ἀρχὴν εἰσῄειμεν εἰς τὴν Ἐκχχλησίαν * nun enim sordido corpore Ecclesiam primum ingressi sumus; baud obscure, ni fallor, signilicat se tunc inter presbyteros cooptatum fuisse. Hzc porro ut de Cyrilli catechesibus alicubi subnotarem, com- pulerunt viri spectatissimz eruditionis, quibus e re inea esse visum est, ut ipse, non extraneus quis- piam, fratris erratum corrigerem, ne quid ex eo roboris male san«& Coci et Riveti criticze accederet, aA. 561 DISSERTATIONES DAMASCENICA. DISSERTATIO SEXTA. De azymis, in qua etiam de postremo Domini nostri Jesu. Christi Paschate. |. Qus in hac nostra editione Operum sancti Joannis Damasceni ipsius inseripta nomine pro- deunt opuscula de azymis , horum alterum exstat Ἰή codice Regio 9982, necnen in Seguieriano, alterum quod prolixioris istius instar compendii est, in codice ms. bibliothecz monasterii Sancti Remigii Remensis , cujus mibi eopiam fecit R. P. D. Bernardus de Montfaucon. Ad primum quod attinet , regius codex alter n. 2955, illud exhihet, cum prsfatiuncula , que genuinum ejus auctorem Indicat, Meletium quemdam acilicet. Ac sane, quidem , ubi negatur in utroqué opusculo Domi- num Jesum Mosaicum Pascha comedisse ipso pridie quam pro nobis pateretur, nihil sincerae Joannis Damasceni seutenti:e contrarium magis. Nam in libro De fide orthodoxa [ο. 13| verbis ex- pressis legimus Dominum, cum vetus Pascha cum discipulis suis comedisset , τὸ παλαιὸν Πάσχα μετὰ τῶν μαθητῶν αὐτοῦ φαγών, mox Eucharisti:e sa- cramentum instituisse. Et libro De duabus volun- tatibus, operationem humanam cum sancto Maximo infert ex eo quod dentes. ejus. Pascha comminue- runt, εἰ guttur. illud in. stomachum tranemisit , hepar denique in sanguinem vertit, οἱ ὁδόντες, οἱ τεµόντες cb Πάσχα, καὶ fj φἀρυγξ fj τῷ στοµάχῳ παραπἐμψᾶσα τοῦτο, τό τε παρ τὸ ἐξαιματῶσαν. Ubi apparet Damascenuni postremam Christi σά- : pam innueré , quam evangeliste referunt. Adhec, auetor opusculi De azymis synodum Trullanam qus» sub Justiniano II. celebrata fertur, confundit eum sexta generali qua coacta fuit Constantino Pogonato imp. cum Noster utramque optime dis- creverit in. Expositione fidei, quam ex Arabica translatione Latinam dedi, in libello De recta fidei sententia, et ín fine orationis tertie De imaginibus. Has ob causas utrumque opus eidem sancto Doctori abjudicandusm est; atque eo magis quod in eis temere rursum affirmetur, paschelem agnum co- medi solitum a Judzis absque panibus fermenti ezpertibus, nee ejusmodi panes ad mensam ad- hibitos fuisse ante decimam quintam diem mensis primi : id quod a sanctorum Patrum , ac proinde Damasceni nostri doctrina abhorret, nee cum Mesaics legis prescripto vel contextu convenire 0 Luc. xxi, 7. possit. Quanquam, per summum stuporem, opi- nionem hanc astruit Petrus Antiochenus epistola ad Uominicum pátriarcham Grademsem : Ecce Lucas , inquit, pariter Ghristum panem accepisse dicit, non asymum. Non enim jam tunc lemporis aderat , cum esset quinta dies. (hebdomadis). Si- quidem per quintam illam decima tertia occurrebat adliuc , nec azimum comparebat , quia nondum sub- latio panis contigerat. Τὰ γὰρ ἄζυμα τῇ ιε τῆς σελήνης Ὑίνεσθαι νενομοθετηµένον ἂν, τῇ δὲ ιδ ἀμ- νὸν xai µόνον θύεσθαι; Nam lege preceptum fuit , ut decima quintá [nna asyma fierent : at. decima quarta agnas duntaxat mactaretmr. Unde decimam quartam (une primi mensis lex; Pascha muncupat, decimam quintam vero nominal πρώτη primam asg- morsum. Mox sequitur hec exclamatio : φεῦ τῆς ἀνοίας τοῦ ἀγραμμάτου] kem dementiam illitte- rati ! Quam quidem una serie in contextu Petri Amiocbeni edidit Cotelerius , in altero autem codice deesse admonet, Enimvero nihil aliud est, nisi nota marginalis ,Greculi cujusdam eruditi et sagacis, qua librariorum imprudentia, ut feri solet, in textum translata est, Nain refellitur pa- triarcha ex ipsomet Luc: Évangelio, qui expressis verbis scribit, postremam liánc Domini egenam peractam fuisse, ipsa die Asymorum in qua. necesse erat occidi. Pascha : "Hà0sv fj ἡμέρα τῶν ἀζύμων, ἐν fj ἔδει θύεσθαι τὸ Πάσχα '*. Rursumque lege Mo- 8ajca sancitum erat , idque perpetuo observatum a Judsis fuit, ut Paschalis agnus non ederetur, nisi cum panibus minime fermentatis , xal φάγον- ται τὰ χρέα τῇ νυκτὶ ταύτῃ ὁπτὰ πυρὶ,καὶ ἄζυμα μετὰ πιχρίδων ἔδονται. Quin ctiam, ut à decima [LXXII] quarta exeunte, seu decima quinta vespere auspicantc, inciperentur eomedi azyma, usque ad vicesimam diem inclusive (a) : 'Evapyópavot τῇ τεσσαρεσχαιδεχάτῃ ἡμέρᾳ τοῦ μηνὸς τοῦ πρώτου ἀφ᾿ ἑσπέρας, ἕως ἡμέρὰς μιᾶς καὶ εἰχάδος τοῦ μηνὸς ἕως ἑσπέρας. II. Quando igitur de azymis dicendi datur oc- casio, libet operosius argumentum hoe tractare propter Grascorum criminationes , quibus Eccle- siam Ronanam et Occidentalem onerant, a qua («) Exod. x11, 15. Vid. Joseph. lib. i1 Antiq., c. 10. 369 nempe se sejunxisse obtendant , quod panem abe- que fermento ad missarum sacrificium adhibeat. Ritum suum Romani tuentur exemplo Christi , qui , postquam agnum Pasclalem secundum legis antique prescriptum cum panibus non fermenta- tis ederat, sub ejusmodi subinde panis specie, corpus suum discipulis tradiderit. Greci vero e schismaticis complures, ut argumenti hujus, quod firmissimum est, vim elevarent, pra'fraete negave- runt Dominum in extrema illa coena pascha legi- mum manducasse. Suz quidem assertionis pa- trosos habuerunt binos illos auctores quorum Photius meminit in Bibliotheca, eod. 1185 : verum anonym! sunt et obscuri, quorum unus forsan fuerit Joannes ille Philoponus, Tritheitarum quon- dam hzresis architectus, qui peculiari libello , quem Baltazar Corderius cum ejus expositione opi- ficii sex dierum in lucem protulit, idem commen- twm propugnavit. Photius vero iis nequaquam assentiendum putavit : quinimo subnotavit , ho- rum scriptorum opinationem , cum Joanuis Chry- sostomi , tum Ecclesiz totius traditioni contrariam esse : 'O γὰρ Χρυσόστομος, inquit, xal ἡ Ἐχχλησία τότε φησὶν αὐτὸν ἐπιτελέσαι τὸ νομιχὸν πρὸ τοῦ μυστιχοῦ δείπνου. Profecto ργαίο; Chrysostoinum, e grzcis Patribus lreneus, Epiphanins , Theophi- lus et Cyrillus Alexandrini , Theodoretus , Ana- $tasius H, Antiochenus, Damascenus noster Joan- nes , et alií (ut Hieronymum Graecorum exseripto- rem et Latinos nostros omittam) idem tradunt. Nostra quidem :tate inter eruditos aliquot in Gal- lis nostris, variis binc inde dissertationibus , coucertatum est de Domini nostri Jesu Christi po- stremo Paschate, aliis affrmantibus paschale agnum ab eo in ultima cona comestum fuisse, negantibus aliis. Expendepti vero partis utriusque momenta , disertiora mihi visa sunt divine Scrip- turz testimonia , quibus prima vetustiorque sen- tentia astruitur. ΠΠ, Joannes siquidem cap. xu, v 1, narrat, Ante. ses dies Pasche Jesum venissa Bethaniam, ubi fecerunt. ei canam. In textu Greco pro cena legMur δεῖπνον, quod prandium quoque signiflcat , seu quodvis convivium. Unde Matth. xxi, v. 6, de Phariseis Dominus ait ;: Aman primos accu- bius (n conis, ἓν δείπνοις, id est, in convistis; Mare. v1, v. 21, Herodes in die natalis smi ca- mam δεῖπνον, id est, convivium, fecit principibus Galilze , etc. Sin vero cena proprie dicta fuerit, hzc Sabbato exeunte facta est. Nam exta dies ista ante Pascha. Sabbatum erat, ipsumque mag- παπι, quod festivius ceteris agere Judaei consue- scunt , propter nescio quod miraculum, quod ín AKgypto hac ipsa die patribus suis contigisse fe- runt. Instante porro Sabbati fine, priusquam sol DISSERTATIDO VI. 310 occiderit , tertium epulum solent auspicari. Ter quippe Sabbato epulari districtissime tenentur. Nec putandum est Mariam ungendo caput et pedes Christi, serupulosam contribulium suorum ser- vandi Sabbati legem violaturam fuissc. Nam , prz- terquam quod Judei in tertio epulo sabbatico pixides aromatieas naribus solent admovere oblc- ctationis. causa, in Thalmude flierosolymitano (a) unctio hominis viventis Sabbato conceditur, non mortui; quippe quz deliciandi gratia "127 ;TY *?M Toyn Uus fiat. Scr πι no5 ον Τὸ πο weno ravo mm. Quidnam hoc est quod viventi prestare promittitur, non mortuo ? est unctio. Quanquam et Sabbati initio (b) mortui cadaver ungere licitum erat , dummodo non inoveretur. Nec fractione ala- bastri posthabitum Sabbatum fuit, uti nec viola- tur effractione dolioli vel utris, cujus partes nulli usul futurz sint. Quinimo alabastrum fregit Ma- ria, ne obturamentum extrahenio, tantilla ejus- modi vi adhibita , contra Sabbati legem peccasse censeretur. Quanto minus vero hanc violavit , Do- mini pedes capillis abstergendo. Nam coma un- ctlo , ut viris, sic feminis Sabbato permissa erat. Potest etiam mulier vicina comam die Sabbati inungere quam periclitanti puerperz offerat, si sat unguenti in vola manus ferre non possit. Sabbatum aulem (c) fuisse, quando Jesus (utique ex loco. non admodum distante) Bethaniam cum venisset , exceptus isto convivio fuit, lh» quas dixi cireum- stantize convivii innuunt, tum etiamex subsequen- tiui dierum recensione evincitur. Joannes enim Evangelista, postquam narravit complures ex judeis, cum audissent Jesum Bethaniam adve- nisse, et apud Martham et Mariam epulari, illuc accessisse , non propter Jesum tantum , sed ut La- sarum viderent , etc. , mox subjungit, v, 12. 7n crastinum eum Hierosolymam triumphantis more, turmis ovantibus ingressum esse : id quod de per- petua cunctarum orbis Ecclesiarum consensione gestum fuit feria 1, seu Dominica, quam Graci idcirco vocant, τῶν Βαΐων; Latini, Palmarum; Jgyptii et Syri, Dominicam Osanna. Enimvero illa ipsa die triumphi sui, cum vespera esset hora , inquit Marcus, exiit Bethaniam, cum discipulis guis ** ; ubi mansit **, sive pernoctavit. Alia die (insequenti scilicet) mane revertens in civitatem esuriit, ficui maledizit 3", Judzorum perfidiam ar- guit, etc. Et cum vespera facta esset, egredienti de civitate discipuli ostenderunt ei ficum arcfa- etam **, Sequenti die veniunt rursus Hierosolymam, ubi Dominus multis sermonibus congressus est cum sacerdotibus, Scribis quoque et Pharisais **; quod in causa fuit, ut hi feria 4, qux proxime succedebat, de eo capiendo deliberarent : unde per omnes fere Ecclesias, Romana duntaxat ex- * Mare, xi, 11. 9 Mattb. xxi, 49. ?! Marc. xi, 14-14. ?* ibid, 19, 30. *! ibid. 27 seq. (a) Tract. sabb. fol. 12, col. 13, (^) Mish, tract. sabb. c, 25, n. , € ο. 23, n. 1. (c) lbid. ji cepta , constitulum erat ut feriis quartis jejunare- lur, Exeunti Jesu de templo ostendunt discipuli adis sacre structuram. Quibus respondet brevi fore ut non reliuquatur istic lapis super lapidem. Tum relieta civitate, sedente Jesu in monte Oli- veli contra templum , interrogabant eum Petrus et Jacobus εἰ Joannes εἰ Andreas : Dic nobis quando hec erunt **, Quocirca multa de excidio Hierosoly- imitano , extremoque judicio, et vigilandi necessi- tate dixit, qui fuse recitant Matthzus , Lucas et Marcus. Quibus ex ordine renuntiatis Matthzeus sub- jungit : Ei factum est cum consummasset Jesus hos sermones, dixit discipulis suis : Scitis quia post bi- duum Pascha fiet et Filius hominis tradetur, [LXX] ut crucifigatur **, Marcus vero : Erat pascha εἰ Azyma post biduum ; et querebant summi Sacerdotes **, eic. Secundc igiturab hinc dieChristus Judzis tradendus erat. Qui cum feria quinta finem habente traditus fuerit, exira dubium est, hoc ab ipso prenuntia- tum fuisse, vespere terUz ferie , adeoque feria se- cunda ficui maledixisse, ac feria primaseu Dominica Bierosolymis triumphasse. Cuin vero pridie trium- phi sui Bethaniam advenerit, exceptusque convi- vio fuerit, anle sex dies Pascha; et, post biduum ab ea vespera, qua Hierosolymorum excidium prz- dixerat, apprehensus fuerit, omnino sequitur illo anno festum Paschatis et Azymorum auspicandum "fuisse ipsa ferie quinte vespera, qua lraditus Judais fuit. IV. Qux cum itasint, ubi apud Matthzeum et Mar- cum legitur, τῇ πρώτῃ ἡμέρᾳ τῶν ᾽Αξύμων, ipsa prima dies azymorum quam naturalem dicunt, nom anterior altera significatur : ipsa, inquam, quarta decima mensis primi seu Nisan, quam lex mactando agno, vergente ad occasum sole, prz- scripserat, ut ineunte vespere Pasclia immolatum cum azyniis ederetur. Quocirca Lucas, qui inilio cap. xxi, dixerat, Ίγγιζεν ἡ ἡμέρα τῶν ᾽Αζύμων, appropinquabat dies Azymorum, qui dicitur Pascha ; narratis subinde pontificum consilio de Christo neci dando, et pactione Juda, stalim scribit : ΗἨλθε δὲ d ἡμέρα τῶν ᾽Αξύμων, ἓν f] ἔδει θύεσθαι τὸ Πάσχα * Venit autem dies Ázymorum, in qua necesse erat occidi pascha. Non, ut ante, in procinctu erat, seu proxima, sed jam venerat ; dies, inquam, illa naturalis, in cujus horispromeridianis pascha occidendum erat, et vespertinis post occasum solis comedendum cum azymis panibus, proscripto jam a meridie fermentato; ita ut dies azymorum, seu decima quinta secundum legem, ipsa decima quarta naturali desinente inciperet. Pergit Lucas : Et misit Jacobum εἰ Joannem dicens : Euntes parate nobis pascha ut manducenuss. Át illi dixerunt : Ubi vis pareius "? Non premouetur a discipulis, ut DISSERTATIONES DAMASCENIC/E. 372 de Paschate praeparaudo' cogitent (quod forsan ali- qui ex sola Matthaei, et Marci textuum inspectione inferrent) sed Ipse discipulos antevertit, mandatque ut diversorii Domino dieant : Ubi est refectio mea, ubi pascha cum discipulis meis manducem 151 Igitur in animo babebat Pascha edere. Unde Lucas, postquam scripsit, Euntes autem invenerunt sicut dixit illis, et paraverunt pascha , addit statim : Et cum [acta essel hora, utique «ΠΡ paschalis auspi- canda, discubuit, et duodecim apostoli cum eo, οἱ ait illis : Desiderio desideravi hoc Pascha mandueare vobiscum, antequam patiar **. Aliis namque duobus annis a baptismo suo cum apostolis Pascha non celebrarat. Nam primo predicationis anno hos nondum selegerat. Secundo anno, ipso tempore solemnitatis Paschalis, in Galilea morabatur, ut testatur Joannes, ubi narrat miraculum quod pa- travit Dominus traus mare Galilzz, quod est Tibe- riadis, quinque panes multiplicando : Erat autem, inquit, proximum Pascha dies festus Judeorum **. Unde Sabbato δευτεροπρώτῳ, secundo primo, quod Sabbato magno proxime succedebat, incidebatque in hebdomadem azymorum, Jesus in eadem regione per sata cum discipulis ambulabat. Lucas mox refert Jesum, ubi primum discubuit, accepisse pr:: manibus calicem, et cum benedixis- set, bibendum illum discipulis propinasse, simili- que modo canam absolvisse ; eo utique ritu quem Judaei observant in cona paschali (a). Demum Mattheus et Marcus addunt : et hymno dicto exierunt. Ilymnum hic vocant psalmum, 4n exitu 1srael **. cum aliis quibasdam qui subsequuntur, quos Judzi post cenam Paschatis recitare consuescunt. His argumentis me victum fateor, ul illis asti- pularer, qui cum priscis Ecclesie Patribus et ma- gistris affirmant, Dominum Jesum Pascha Mosai- cum cum discipulis celebrasse ipsa vespera qua traditus Judzis fuit. Modo necesse est ut argu- menlis eorum qui opinionem adversariam tuentur, faciam satis. V. Adverse opinionis objectiones. — Tria prz- sertim solent objectare, quorum hoc primum est, Joannem de postrema Domini coma dicturum, incipere: Ante diem festum Pasche, sciens Jesus quia venit hora ejus *, cic. AL festum Paschz ipsa cona jnchoabatur : nondum ergo Pascha: vespera advenerat. Deinde, cum Dominus Juda exeunti dixisset, Quod [acis, fac citius **, quidam dispulorum arbi- trati sunt. injunctum illi fuisse, ut emeret. que necessaria erant. ad diem (estum "*. Nondum igitur, inquiunt, pascbalem solemnitatem erant auspicati, in cujus die prima vetitum erat quamcunque rem emere vel vendere. ** Mattli.. xxiv, 1-5; Marc. |1-5. 35 Matth. xxvi, 4, 2. ** Marc. xiv, 1... " Luc. xxi, 8, 9. 3 ibid. 11. ο ibid. 15-15. ** Joan. vi, 4. ^ Psal. cxui, 1 seqq. '5 Joan. xin, 1. ** ibid. 21. ** ibid. 39. (a) Legendus Duxtorfius : Exercit. de Hist. instit, S. Cena. $13 Insuper testimonium aliud afferunt Joannis evan- gelistze, narrantis eos qui Jesum ad Pilatum addu- xerant, ingressos non esse in praetorium, ut non con- laminarentur, sed «t manducarent pascha 95: unde concludunt paschalem agnum vespera qua ptzeces- serat comestum a Judzis non fuisse, nec proinde a Domino. ld qued altero loco confirmant, quo Joannes dicit zgre tulisse Judzeos ut remanerent corpora in cruce Sabbato, quia magnus erat dies ille Sabbati **; hoc est ipsa paschalis diei festivi- 128, seu sanctissima illa solemnitas altissimo Do- mino. Nam Judzi Hellenist» precipuas ejusmodi solemnitates, µεγάλας ἡμέρας, mngnos dies appel- labant, ut ex multis locis constat Evangeliorum et versionis Grece, que septuaginta interpretum esse vulgo traditur. Vl. Theologorum trita responsio. — Postremum boc argumentum ezeteris valentius est, quo soluto vix ulla diffienltas alia supererit. Illum Joannis locum : /psi vero non ingressi sunt. ín praetorium, ut non contaminarentur ; sed «t manducarent pascha, theologi in scholis sic interpretantur, ut ,evange- lista Paschatis nomine istic significarit non festi- vum agnum, qui pridie inter ceenandum esus fue- rat, sed victimas, quze privo die azymorum offe- rebantur in templo. Moysen quippe hostias istas perinde atque agnum paschalem, Pascha nominaise, Deut. xvi, 2, ubi legitur : Immolabis Phase Do- sino Deo tuo de ovibus et de bobus, etc. Porro ad cuenam paschalem non bovina caro, sed ovina pa- rabatur, sut hzdina, Hzc vero responsio nodum non solvit: quippe cum nihil tale offerat Hebrzus Scripturz textus, uti nec septuaginta interpretum translatio; sed mide tantum : Immolabis Phase (seu Pascha Domino) Deo tuo, owes et boves in loco quem elegerit. Dominus. Quibus verbis nihil aliud innui- tur. nisi in illo loco quem Deus elegisset, et non in alio, mmolandos esse in festivitate mensis Abib, agnos primum, ILXXIV] qui vocabulo Pascha si- gnificantur, subindeque oves et boves in hostias paciflcas, et holocausta, per septem dies Azymo- rum. Quinimo Judaei, Mishnici tradunt prater: carnes immolati agni vel hzdi, licitum fuisse alias, seu vitulinas, seu quascunque mundas Deoque eaactatas inensze ad ccinam adhibere, si convivan- tium fami eximendz agnina vel hzdina no suffi- ceret. VU. Doctissimi Petavii judicium de ultimo Chri- sti Paschate. — Dionysius Petavius, vir eximie doetus, in animadversionibus suis in Epiphanii Panarium ad hzresim 51, qua est Alogorum, auctoris sui assertionem amplectitur; puta illo ammo quo Dominus noster perpessus est, duobuà diebus ab aliis atque aliis celebratum Pascha fnisse : quia cyclus quatuordecim annorum, quem *! Joan. xvm, 29. '* Joan. xix, 51. (ε) Annot. in Epiphan. p. 156. DISSERTATIO VI. 374 apud Judzos tunc in usu fuisse ex Epiphanio post Keplerum observat, omnino accuratus non erat ; "Evexev. τοΐνυν «oov, inquit Epiphanius, τότε σφα- λέντες, οὗ µόνον προὔλαδον θορυδούμενοι, τὰς δύο ἡμέρας βεθρωχότες τὸ Πάσχα, ἀλλὰ xal τὴν ὑπέρόα- τον προσθέντες µίαν ἡμέραν, χατὰ πάντα σφαλέντες' Hujus itaque gratia tunc offenderunt, ut perturbate ordine duos dies Pascha ederent : sed. insuper diem unam adjicerent, omnibus modis offendentes. Jjudzeos unam diem adjecisse affirmat, quia, cum Ecclesig traditio esset pontifices et concilium Judzorum feria quarta, de Christo ocoidendo decretum tu- lisse, idcirco sibi fnxerat Christum, non feria quinta, sed quarta prebensum judicatumque fuisse, nec insequenti die, sed sexta occisum. Quem erro- rem Peltavius corrigere non dubitavit. Caeterum propter cycli labem et vitium Judzos interdum aberrasse observat vir pereruditus (a), idque exemplo Christianorum posse declarari. « Nam, ut Isti, cum Paschatis celebritatem ad lunz φηφισμοὺς, quantuin civilis usus patitur, exigere conarentur, idque in Niczno concilio decretum esset, in tanta astronomicarum rerum luce el peritia, tamen effu- gere non valuerunt, quin collectam aliquot szculia labem annorum, ad hzc nostra tempora propaga- rent, ut in solis motu totos decem dies, a lunari quatuor aberrarent. Quocirca idem Judieis evenisse non dubito, ut eorum Neomenie biduo, ac triduo, nonnunquam a mediis [υπο motibus et veris etiam deflecterent. De cyclo et aunorum orbe, in quem Neomenias incluserint, etsi nihil admodum ἀεβηίο, verisimile tamen arbitror, quod in hac heresi Epi- phanius exponit, usos esse Christi tempore Judzeos periodo quadam annorum aiv, seu Lxxxiv potius. » His aliisque quz& eodem spectant prestitutis, vir magnus, p. 172 De anno quo Christus mortem obiit, ad hunc modum loqui pergit: « Per idem tempus Judzi certam ob causam, de qua paulo post agetur, Pascha in sequentem a legitimo diem, hoc est in Sabbatum, sive xxxi Martii transtulerunt, nec eo- dem quo Christus die celebrarunt. Hic enim ἐν ᾗ ἔδει θύειν ἡμέρα (in qua die oportebat immolari) hoc est xiv luua civili et politica, celebravit, non uti- que celesti, utque ex medio et astronomico side- rum ratiocinio deprompta, de qua nihila legislatore prascriptum. At Judzi luna sequente Pascha per- egerunt. Neque vero solus id Cliristus fecisse vide- tur, ut legitimum tempus et a. Deo constitutum czeteris anteferret ; sed et alit plerique patrii instituti tenaciores et ritus : unde θόρυδος, et perturbatio in celebritate ipsa Paschatis exorta. Non aliam Epiphanii, cum hzc scriberet, mentem esse de- buisse, verba ipsius demonstrant. » Deinde post- quam Epiphanil errata Petavius notavit, Diagramma seu loterculum subjicit, lunarum et feriarum. anno «9 eor r. pig Dominice Passionis, unde colligatur quemnam errorein Judei tunc. temporis potuerint admittere. Tandem, pag. 185, perpensis variarum opinionwn de postremo Domini Paschate momentis, conclu- dit: « Extraordinariam quamdam et singularem perturbationem exstitisse verisimile est, quz co duntaxat mense contigerit, quo Christus passus est : adeo ul non ipse solum cum apostolis, sed el alii diverso a czsteris die celebrarint. Nam et illud Epiphanii verba ipsa declarant, cum θόρυδον et dissensionem in obeunda celebritate incidisse significant. Hunc in modum explicata a nobis ac defensa communis sententia multo probabilior vi- detur, propter diserta et expressa Joannis testi- monia, qua nulla cavillatio possit eludere. » VIII. Nimirum doctissimus auctor exploserat sen- tentiam illorum, qui Pascha feriis 24 4« et 6s, nun- quam celebratum affirmarent, itemque aliorum, qui arbitrarentur in more priscorum Judaeorum fuisse , ut quemadmodum hodie, duobus diebus continuis Neomenias et majora ejusmodi festa agerent. Ac illorum quidem quia, ipsismet He- bras fatentibus, in primis R. Mose Majemonide, inventum istud Christo longe recentius : et. quia, si rejiciendarum asciscendarumque feriarum or- dinaria fuisset illa ratio, atque ab universis re- cepta, neque Dominus, neque ulli omnino Judzi Neomenias festosque dies aliter quam ex pre- scripto legis una die celebrassent. Aliorum autem, quia consuetudo Neomenias et festa duobus diebus celebrandi, Judzorum duntaxat illorum erat, qui procul llierosolymis, et in dispersione agerent, ad quos advenire non potuissent nuntii, seu cur- sores, qui ad significandum novilunium a Synedrio magno mittebantur. Judxorum quippe traditionem esse, majores suos, dum templum staret, primum cujusque mensis diem habuisse illum, in eujus vespera lun: renascentis cornua apparuissent, visaque essent a viris huicce speculationi destina- tis ; ut auditis approbatisque testibus saltem duo- bus, qui se nascentem lunam vidisse confirmas- sent, Neomenia sanctificaretur, primoque ipso die egressi nuntii per Palzstinam cam indicerent. ln- super penes pontifices senatumque stetisse pote- statein primi mensis differendi facta intercalatione decimi tertii mensis qui Veadar, seu secundus Adar nuncuparetur; idque variis de causis quas Majemonides refert in tract. Kiddush hakkodesh. Quamobrem in remotioribus regionibus Neomenias biduo celebrari solitas ; quia his in locis incerti Jud:ei erant, quemnam diem Synedrium Hieroso- lymitanum ex visione lun: przscripsisset. Eamdem istius bidui causam affert Leone de Modena, Venetze synagogz quondam Rabbinus, in libello quem de ritibus Hebrzorum | Italice edidit part. i, cap. 2. Obiter tamen. dicam Judxos, qui in. dispersioni- bus morabantur, duorum dierum consecratigne "' Deut. xxxii, 18. DISSERTATiÍONES DAMASCENIC E. 316 discrimini illj alieri, quod ex arbitraria poutificum intercalatione natum esset, [DXXV] mederi nullc modo potuisse. Quanquam Paulus Middelburgen- sis ex coguomine suo Burgensis traditionem Ju. ; dzorum diversam esse ait ; nimirum Esdram olim instituisse, ut duobus diebus precipua festa age- rentur, atque idcirco R. Raba Judzeos sug ztatis adhortatum, ne majorum consuetudinem quam Esdras ipse praeceperat, omittetent. IX. Quidquid vero sit de illo Esdrze mandato, Judzorum gentem a sola phasi lung mensium initia statuisse, nulla supputationis asironomicz liabita ratione, penesque seniorum arbitrium fuisse intercalationes annorum, mihi prorsus persuasum non est ; imo nec Judaeorum cordatioribus, qui ey quibusdam etiam Scripture divinz locis compro- barunt, in ipsismet remotioribus szculis scientiam temporum, seu chronologiam, ad dies solemnes statuendos execukam a majoribus suis fuisse. ld porro muneris in primis impositum tradunt Issa- charidis, quibus Moyses cum morti proximus benediceret, hoc prznuntiarat: "Poma 7OUU" pnm Ta" mug wop own o'"ay Et ]ssachar in tabernaculis tuis. Populos ad montem vocabunt : illic immolabunt victimas jusiitig *. Qux Oukelos, Ka- balistica licentia legens Tum, ita reddidit n2vwn εὉΟΟ ny aye DU: εἰ lssachar in pro[ectione tua ad atatueuda. [esta ix Jerusalem. Isthzec autem interpretatio nititur illo loco 1 Paral. in, 3 329: πο ru ΟΠ ruta ym zuo oam muy: Et de filiis 1ssachar. (venerunt ad David) periti scientia. temporum, ad cognoscendum quid deberet. facere. Israel. Paraphrastes Chaldaeus versum istum fusiori sermone buuc in modum transtulit: Ex lassachar periti scientie lemperum, docii in figendis initiis annorum el mensium, in intercalandis mense et annis ; sophistg in noviluniis ad definienda figendaque [esta in. lempore — suo. saca woran piocxs xumu : DEPO NT2 exercitati quoque in revolutione solis, et astrologi in siderum stellarumque notitia. Quamobrem Rashi Deuteronomii versum quem citavi, ex isto libri ] Paralip. loco, eodem sensu sic exponit : Jssachar prosperabitur sedendo in tabernaculis suis, wi lcgi studeat :^3g. yo av m ymp intercalationi an- norum dans operam, figendisque Neomeniis, juxta atque frein (1 Paral. x1) : Et de filiis Issachar, periti scieutlg temporum, principes familiarum ducenti. Principes synedrii [uerunt Iy'ap 3 η [ο ρου 2D i PDyoperam dantes temporibus de finiendis et anuis intercalandis. Populos seu tribus Israel voca- bunt ad moniem, id est ad montem Moria congrega- bunt , ad statas utique solemuitates celebrandas. Ad- dam interpretationem R. David bimbi in illum locum Paralipom. cuu Tay5 aye? T9795, inquit, "arra Όσο my mo ny -cNU Yvm cum yu23 wmo mua ο) Debo ΩΙ nmvaoym wm 311 nino mana aunb prm. Magistri nostri. in- terpretati sunt, ut. lssacharideg periti fuerint. seien- lia intercalandorum annorum, figendarumque Νεο: meniarum. Unde subjungitur: Ád sciendum quid agere debeat lsrael ; ut nempe scientia temporum ins(ructi, chronologica utique, mundi tempestatum immultationes revolutionesque siderum noverint. sup- puare. Bekius, qui parapbrasim Chaldaicam Pa- ralipomenon primus edidit, rabbinos alios in nolis laudat, qui in eamdem expositionem consensere. Quinimo Seldenus lib. De anno Judceorum, Maje- monidem in tract, Kiddush hakkodesh. 17, 8$ 25, dixisse refert, Majores suos, maxime Issacharidas habuisse cognitionem temporum, scientes quid facien- dum esset [sraelitis. Insuper illud quoque R. Sa- muelis, apud Abraham Zacuth in Jucbasin fol. 40, c'pon ή’ nn Ν 1 y'poo noy -owut ^» [ssacha- rem ascendisse in firmamenium, ei secum deduxisse (in mor«alium usum) partes seu. scrupulos 1050. « Illas neu pe, inquit Seldenus, non minus cele- bres, quam sexagenas apud Graecos et Latinos. Hyperbole est manifesta de singulari tribus illius in re astronomica peritia. » Hanc vero Issacbaridze non habuissent, si ge sola speculatione phasis eeu cornuum lunz 66 sollicitos prastitissent. Quasi vero eximia quadam scientia opus esset ad luna phases speculandas, quando pinguioris Miuervae ho- mines ad hoe fuisse adhibitos fatentur ipsimet Thalmudistz. X. Recentioribus lis Judaeis Josephum histori- cum adjungam, qui lib. i Ant. Jud. cap. 14, nar- rat a Moyse constilulum esse ut festum Taberna- culorum agerelur quinta decima septimi mensis, τρεποµένου τοῦ χαιροῦ πρὸς χειμερινὴν ὥραν, ver- gente anno rersus hibernum [επιρἐΣίαἰεηὶ; hoc est post zquinoctium autumnale, Pascha vero immola- retur 13; τεσσαρξσκαιδεκάτῃ κατὰ σελήνην, tv K pup τοῦ Σλίου χαθεστῶτος, decima quarta mensis (Nisan) So- le consistente in Ariete, Atqui fieri nequaquam po- terat, uL ex sola lunx cornuum speculalione, cum arbitraria nescio qua intercalatione, nulla cursus lunaris ad solarem per calculos astronomicos com- paratione, Pascha quotannis celebraretur quando sol in ariete consisteret. Przter Philonem et Mu- $euim, nescio quem, qui idem quo Josephus sta- twerant, Ánatolius Laodicenus in canonibus pa- Schalibus, apud Eusebium (a). vetustiores alios Judzeos citabat, Agathobulos nempe, et Aristobnlos, qui omnescertissimis demonstrationibus evicerant, την του Πάσχα ἑορτὴν δεῖν πάντως μετ ἱσημερίαν ἄτεσθαι. Paschae festum. omnino debere post. equi- nociium celebrari. Quamobrem Petavius luco jam a me laudato (183), postquam retulit ex Majemonide quomodo se synedrium gereret erga testes qui pbasim [μα renuntiabant, subinde infert : Μαπί- festum esseex hoc. loco, Christi Domini nostri tem- pore, Neomenias non tam certo conslilutas. esse, ut (e) Lib. vit, c. 52. DISSERTATIO VI. 3.8 non, vel a[fecto jam mense relexere, ac retraciare li- citum esset, adeoque solemuitates ipsas, que a men- sis capite penderent, inalios dies incidisse, Quare cum totum hoc negotium perperam a stolidissimis magi- siratibus, eL conira majorum ritus. adminisiraretur, g'assante jam superstitione, corruptissimisque lempo- ribus, verisimile est aliquos repertos, qui hanc care- moniarum riluumque perturbationem, quatenus in ip- sis erat, emendare. sluderent, et que privatim obire poterant sacra legitimis temporibus perficerent. Cu- jusmodi Paschalis agni cona (uit; quam anne sua passionis Christus. cum apostolis, atque aliis. etiam fortasse Judaris, pridie quam ceteri prapostere id [acereut, usurpare maluit. Neque hoc unius alteriuste diei discrimen adairabilius eese debat, quam. quod Christianis ipsis aute Victoris pape derretum, att Nicaenum concilium, verum etiam aliquot postea εα- culis accidit in religiosissima Paschatis celebritate, uno plerumque mense, nonnunquam diebus vi a. 26 differrent, de quo nonnulla ad Nicephori [LXXV] Bre- viarium in προθεωρίἰᾳ, olim adnotavimus, etc. Proli- xos hic exscribere non piguil magni Petavii texts, eujus quoad res chronologicas maxima semper erit apud eruditos auctoritas, et cujus vanam suspicio- nem non fuisse moz ostendam. XI. « Ast, inquit receutior aliquis, cyclorum et usum et inventionem, qui aliis quam Grazcis tri- buerit, bic sane multum hallucinabitur. Graecarum autem et gentilium omnium disciplinarum non so- lpm parum studiosi, &ed e£. osores fuere semper maximi Jud:ei, quandiu res Judaica stetit. incolu- mis. Nec ccrte nisi pluribus post suam inler gen- tes dispersionem sxculis usum hujusmodi gentilium artium babere coeperunt, ut facile apud eos omnes convenit, qui gentis mores et ritus attentius scru- tati sunt.» Xll. Itane vero Jud:i a Graecis calculos astrono- micos discere debuerunt,ac non potius ab /Egy- ptiis et Chaldseis , qui Greecorum magistri fuerunt, et quibuscum δια frequoptiorem oonsuetudipem habuerunt? Sed που Grocos consuluit;Czesar, ut Romanum annum stateeret, non. Sosigenes, non Augustus, non Patres Nie»ni, non Ecclesia Ro- mana et Catholica ; verum Agyptios et. Orientales. Annon vero Jud:eus erat Aristobulus Magister Pto- lemci regis de genere. Christorum sacerdotum, ad quem exstat epistola synedrii Bierosolvimitani, c. 4, lib. 1 Macliabseorum ? Hie sane gentilium artes non oderat, qui regi gontili erudiepdo prefectus esset. Nec dubium est quin ipse siL'Aristobolus ille, quem ut Peripateticee Philosophi, ita astro- nomice scientie peritum fuisse asserit Anatolius apud Eusebiwm ; cui socios adjungil ejusdem gen- tis duos Agathobulos. Annon Judzus erat Jesus ü- lius Sirach, qui càp. xxxix Ecclesiastici, seapien- tem suum ail, non veterum modo, prophetarumque libris legendis vacaturum, sed. e& ín terram alieni« 819 genarum gentiam transiturum, ut eorum quz apud ess geruntur periculum faciat? Philonem, Jose- phum, Muszum, et alios omitto, qui litteris et phi- losophize Grecorum insudarunt. Epiphanius nar- rat Pharisaeos, qui fato cuncta ascriberent, astrono- miz operam in primis posuisse. Diu. ante cyclum Hillelianum quo nunc universi per orbem Judaei utuntur, R. Samuel, scholze Nabardeensis caput, Periodum astronomicam in Babylonia vulgavit, quam sui relicta veteri sequerentur : unde cogno- minatus fuit, Jarchiani, sive Lunista. Florebat post sseculi tertii a Christi nativitate initium. Eodem circiter saeculo labente calculum alium in Palzsti- na protulit R. Adda filius Ababee nonnihil emenda- tiorem. Origenes horum temporum scriptor, hom. 95 in Num., ubi varias Judeorum festivitates ex- ponit, testatur eos ad solis eursum lunarem er- egisse : Tertia, inquit, festivitas ponitur Neomenie dies, in qua offertur et hostia. Neomenia autemdici- Inr nota luna, cum luna innovatur. Nova autem fit, cam soli proxima fuerit effecta, εἰ valde ei conjun- cta, iia. ut sub. claritate ejus lateat. Εἰ paucis in- terjectis , quaerit : Quid, enim religioni conducit nove lunc, id est, cum conjungitur soli, et adha- rel ei, observare festivitatem ? Ptolemzxus, nobilig ille astronomus Alerandrinus qui Marco Aurelio imp. saeculo Ecclesize secundo et centum fere annis ante R. Samuelem scribebat , Judzorum periodum decemnovennalem intercalationum mirum quan- tum extulit, ceu a viris divino Spiritu afflatis et prophetis excogitata traditaque esset; quod ve- tustissimam eam esse, non recentem indicat. Sed eur testes alios quzerimus astrononics eruditionis veterum Hebraeorum, quando Mislina, cap. t, tract. Rosh hasshana , non pauca. nobis suppeditat argu- menta, Gamalielem magnum eam coluisse, Ejus calculos et periodos varias refert liber qui de ge- neri ejus nomine , “ον 1219 Pikei Eliezer ; id est, Capita Eliezer, filii scilicet R. Hyrcani, in- scriptus fuit, Cap. 6, cyclum solarem statuit vi- ginti octo annorum, septem minoribus cyclis qua- tuor annorum, seu bis quatuordecim annorum periodis constantem. Cap. 7, Johannan , Gamaliel, et alii cum Eliezere lunarem periodum magnam ex annis viginti et uno componi aiunt ; idque pluribus edisserunt. Αὸ tandem agnoscunt maximum cir- culum solis octoginta et octo annis solaribus ab- solvi ; hoe est tribus cyclis 'solaribus, et quatuor lunaribus. Ad hzc circulum embolismorum , quem a Ptolemeo laudatum celebratumque diximus, haud prorsus diverso modo recitaut, atque Gama- liel ipse in Mishna , tract. Rosh hasshanah, cap. 1, wt xix annoruin sit, septemque circulos minores habeat, quorum alii tribus, alii duobus annis €oustent, Quz omnia sic per calculos astronomicos ita explicant, ut ad Calippicam periodum propius accedere visi sint clarissimo Morino, qui primus veterem hanc Judzorum ex eodem libro litterario orbi indicavit, exercit. in Pentateuch. Samari- DISSERTATIONES DAMASCERNICE. 380 tanum, cap. ὅ, et in epistola ad Godofredum Ven- delinum, tredecim annis antequam Guillelmu Henricus Vorstius Capita Eliezer Latine ederet. Quocirca vir doctus insuper observavit periodum hanc ipsam esse quam Epiphanius usurpatam à Judzis tempore Christi fuisse scripserat, hzeres. 51. Quamlibet igitur eapita Eliezeris a posteriori avi scriptore consarcinata vel aucta videantur ; com- putus iile quem exhibent , propter suam cum Epi- phaniano, nec non cum Mishnicis epilogismis con- formitatem , eo antiquior haberi debet, quo Sa. mueliano et Addano, multoque magis Hilleliano imperfectior et deficientior est, ac pinguiori mi- nerva siructus , ut prisca illa ztag ferebat. Exinde vere concludo non male conjecisse Petavlum ipso evo quo Christus in terris agebat, mortemque obiit, non defuisse apud Judeos, qui stolidam aliam ex solo lunz? cornuum aspectu mensium sup- putandorum rationem emendare et explodere stu- duerint : ex quo etiam inter ipsos θόρυδον dissi- diumve quod refert Epiphanius, natum esse , ad- modum mihi simile vero apparet. Petavio subscri- bit chronologus alter haud incelebris ex eadem 905 cietate Buclierius tractatus Dg veteri Judeorum cyclo , capitibus przsertim 5 et 6. XIY. Neque vero prosit objicere Gamalielem , in decreto solemni quod aliquando nomine synedrii de anro intercalando dedit, nullam fleri supputationis astronomicee mentionem : sed pontium fractorum * nec instauratorum, segetum non maturescentium , tenerorumque nimis agnorum , et pullorum colum- barum , quam ut Deo offerri possent. Siquidem hzc prisca formula erat , qua przsertim allegabantur certa quzedain indicia, quibus (LXXVIT] comproba- retur necessitas intercalationis, non ejus primaria ratio. Fractio quippe pontium vigere adhuc hiemem propter imbres et torrentium exandationem signi- ficabat , nec proxime ver iuiminere quando purgato nubibus ccelo, non modo pontes reficiendi erant, sed et metendz segetes , agnique ad sacrificia ido- nei futuri, integro anno transacto ab altero vere. Quocirca Eliezer, cap. 8 , ait, propter tria signa in- tercalari annum, propter arbores , propter herbas οἱ propter solstitia, ut przter rationes ejusmodi populares , potior semper illa esset αι computa- tione astronomica nitebatur. XV. R. Abarbanel supputationum | astronomica- rum auctoritatem tuetur contra Karairas. — Rabbi Abarbanel, quem Judzorum doctissimum fuisse omnes norunt, in commentario in cap. xn Exodi, dedita opera fuse refellit contribules suos, qui . Karraite sive Karrci, vulgo audiunt, ostenditque leraelitas, dum Hierosolyma stabant, mensem primum nequaquam esse auspicatos »b ea die vel vespera qua lunz prima phasis appareret, sed ab ejus cum sole coitu, secundum calculos astrono- micos. Excussis itaque variorum sententiis de primo anni principio naturali, postquam delipivit primum mensem secundum solis motum in Zo- 381 diaco esse Tisri; arbitrarium vero et ex instituto esse Nisan, ut Israelit». Dei liberetoris sui recor- darentur: pergit, fateturque penes synedrium magnum fuisse, mensium initia statuere, et annos intercalare. Legem porro cavisse, ut Nisan priinus mensis foret, sele exstante in signo arietis, sicut dicitur : Observa mensem Abib ** (seu wmaturescen- uum frugum), quod cum dependeat a sole, idcirco lunz motus ad solis cursum exigi debere. Quam- obrem menses lunares, quandoque duodecim esse, quandoque tredecim, quia solaris annus lunarem undecim circiter diebus superat. Unde anno ad- dendus mensis intercalaris fuit : υἱ singulis 19 annis septem fuerint intercalandi ; nempe S, 6, 8, 11, 14, 17 et 19. Ideo vero sapientes synedrii, septem testes de [υπ phasi varie sciscitatos csse, ut astronomicas computaliones suas magis com- probarent. Tum Karrzorum, qui menses in Palz- stina 3 phasibus inchoare debuisse contendunt, hoc argumentum affert : In lege precipi ut menses sanclificentur secundum | aspectum prinum luna. Cujus rei causa dicitur ; πι VT mensis iste vo- bis erit principium, etc. Mensem quippe non vocari στι, misi ob innovationem lune, de qua dicitur psat Lxxxi: « Buceinale in Qm neomenia, » id est inngealione lung. Falso proinde dici (a rabbani- ss) sublata Domo judicii magna (synedrio) esse quoque sublatam visionem lung. Omnes lsraelitas usque ad Rabbam Gamalielem fixisse menses secun- dum phasim. Ad hoc momentum Abarbanel multa reponit, quorum lic potiora sunt: impossibile faisse sanclificari mensem ex pliasi lun; quando- quidem szpe contingit, ccelum tunc esse nubilum εἰ pluviosum., Miril(icum fore, si Israelite in terra sua nihil habuisse putentur, quo suos anno$ sta- taque tempora delinircnt preter quorumdam te- stimonium de aspectu luna, destitutosque fuisse novilunii supputandi ratione, cursus item solis ei lunz, quae populi alii et lingue nossent. Hinc Rabbi Hannanael scripsisse, 372 5) wma προ '55y DX 3 mmen 5 5y m mn κὸ Sen [mure βτίοπέπι mensium inter 15raelitas non fuisse lanum per visionem luna, sed eliam per supputa- tiowem. Quin rem hauc inde probari posse, quod 40 annis quibus in deserto versati sunt, nube in- lerdiu. obtegebantur, et columna ignis noctu, ut nec solem, nec lunam spectare possent. Cur enimvero jussisset potius Moses consecrari ex ore aliquot testium, qui variis de causis aut meme tiri, aut falli possent, quam ex supputatione qua $rilhwetica est et. infallibilis? At cecie cum Da- vid Jonatbani dicebat : Cras est. novilunium, et ego sedebo cum rege '; undenam id scire potuit, Disi ex supputalione novilunia jam fixa essent? Nam forsan videnda luna non erat; nec proinde 55 Deut, xvi, f. 51 Πορ. xx, 18. 1i:vin, 91, 52. ο ibid. 94. DISSERTATIO VI. 382 flgenda fuisset Neomenia. Imo ex eodem loco in- super arguitur, quod duos dies statuerint pro Neomenia, cum dicitur : Et abscondit se David in agro, et fuit Neomenia, et accubuit rex ad vescen- dum 5, eic. Accidit autem *2tp3 vmm ΠΩ po- stridie Neomenie secunda, ut vacaret locus David. Ubi intelligi non potest alia Neomenia. Quin ad- dit Scriptura dixisse Saul : Quare non venit filius ]sai, neque heri, neque hodie ad vescendum *'1 Tum subinde: Surrexit Jonathas a mensa in ira [uroris, et non comedit panem in die (a) Νεοπιεπἰφ secunda. Nunquid hoc mon perspicue ostendit, duos tunc illius Neomeniz dies feriatos fuisse in principio mensis, ut hodie fleri solet? ono *zg T"Wo πο mom Ὥπι wo wxcz uw 5e v1 ldem plane R. Isaias ad bune eumdem |υ- cum observarat. "ay Ότι vw m Ό ο) Ισ '"Ü UT vw Ὁ Ότροι ο ον κο 199 ND ΝΤ 12513 vp» "12 Q'D' Caput. mensis duobus diebus constabat, quia prelerilus mensis plenus fuerat ( scit. 50 dierum ), eo modo quo nos supputationem facientes, caput mensis biduo sanclificamus, ut sanclificetur tempore suo. Etenim persaepe fit ut, propter coitum lunz cum sole, caput. mensis ad duos veluti dies pertineat, nimirum ad finem precedentis, et ad initium insequentis. Id quod Leo Mutinensis non omisit, part. 11, cap. 2, n. 3. Hoc porro non illis accidebat qui mensem 4 phasi putarent ; quippe cum nascentis luna cor- nua nonnisi post meridiem cerni queant : adeo- que phasis unius duntaxat diei Judaici principium esse poterat. Addiderim ego, quz in libro Job **, in quo omnigenze eruditionis specimina passim micant, de variis cceli signis et sideribus leguntur, argumento esse priscos Hebraos astronomicarum rerum imperitos prorsus non fuisse: uli etiam qui refert. Scriptora, iV Reg. xxx» 11, de boro- logio Achaz regis Juda ad solis motum delincato. Tandem anni Judaici nunquam, etiam primzva illa etate mere lunares fuerunt et vagi, sed qui ad solares, interjecto identidem decimo tertio mense Embolim:eo, reducerentur. IIz:c autem in- tercalatio rite fieri non poterat absque calculis astronomicis, ex solo niagni senatus οἱ principis arbitrio. XVI. « Abarbanel itaque concludit priscos om- neg Israelitas, υπο 55, consuesse Neomenias statuere ex supputatione, cum qua visionem con- ciliarent, cum supputatio primaria essel. Quo- cirea diserte seriptum legi ἰ Paral. xu, 52: De filiis Issachar, periti intelligentia temporum, ila ut scirent. quid agendum essel Israeli, etc. Nulla au- tem scientia el intelligentia opus est (iuquit) ad solemnitates [LXXVI] figendas sine supputatione ; qua est. arcanum intercalationis, Nam visio lung 9 Job 1x, 9; xxxvi, 9; $jbid. 97. *"* ibid. 54. (α) Noster interpres vulg. ve:tit, in die Calendarum δει unda. Optime prorsus. να 383 res est perspicua, et perceptu facillima : cum suppulalio sit tantummodo sapientium : Quamob- rem lsraelite iia facere consueverunt, usgue ad Antigonum | /Echmalotarcham principem. Synedrii ; cujus giscipuli fuerunt, Sadock et (a) Boethius. D" Quia igitur sapientes Israel perfecte callebant artem iBtercalandi, quam praeclaram scieutiam per traditionem acceperant, ceperunt degeneres illi: discipuli excutere a se jugum tra- ditionis oralis, et se opponere fixioni mensium, seu noviluniorum, dicentes, sensum praecepti non esse, ut figatur novilunium secundum supputatio- nem, nec tam sublimibus opus esse disciplinis, sed secundum visionem lunz, ex ore duorum testiuni, sive illi docti luerint, sive indocti. Unde sapien- tes illius 2vi necesse habuerunt rationes illorum frivolas solidis argumentis refellere; e quibus H. Gamaliel dixit : yrugon *2 rro mae unn 5w πο nnm) κο NM ux DUO UÜavpo p Opuam D'pn ix' em mne mv uw» mmwo ma Νο- lite curare visionem lung. Supputatio. enim petior est. Hoc ego sum edoctus per iraditionem mostram adomo a palris mei Abba, mensem. lunarem mon habere pauciores, quam 29 dies cum dimidio et 193. scrupulis. » ld quod docet nos Rabban Gama- lielem ínnixum non fuisse phasi υπ. Hoc amn- plius confirmat ex duobus textibus Mishng tract. Bosh hasshanah, cap. 5, in quorum altero legitur. DoD Ὃν MYÜ um vro cn DU wa Ὁ πρι no; No ΏΠ 0 gv ro wv may o5 9723 qa Venerunt. aliquando duo et. dixerunt : Vidimus eam suo tempere, die nimirum tricesima. Ilocte auiem intercalationis ejus, sub egressum sci- licet diei tricesimi, non apparuit, et acceptarit eos HKabban Gamaliel. Ex quo loco concludit, Gamalie- lem, qui testes istos mendacii non arguit, postha- bito horum testimonio, supputationi potius ad- hzsisse ad annum intercalandum. Addit insuper in eodem Mishnz capite legi : nv2b rmm mot que boa πο by πα Oei mob ὃν omm nM w(D Gamaliel figuras. (unarum ha- uit in cenaculo super tabula in pariete, quas mon- strarel. imperitis: ut. nempe Sadduczos Doethu- &$osque convimceret sibi notos esse lunae motus, ejusque dum renasceretur (figuras pro quolibet mense, quas discipulis ea in tabula ostenderet. Terlium istis addere textum Mishnz poterat, quo narratur sanctificatum novilunium fuisse; sive ]una tempore suo visa esset, sivo non. Γη ῦ YN vem me: woe rz vom, R. Elie- zere filio Sadech nequidquam refragante : Quam- obrem manifestum est, inquit Abarbanel, funda- mentum hujus rei non consistere in visione, sed in suppatatiene : quodque. simul refutarentur, que ad- (a) Dico, Boethus potius quam Bait/tus vel Baithos^ .. Cognominis siquidem lic erat, aut forsan idem cum Boetho illo Alexandrino, cujus neptim Ilerodes Ascalonita uxorein duxit ; de quo vide Joseph. An- DISSERTATIONES DAMASCENIC/A. 33A versarii contra objicerent. Hsec aliaque persequitur Abarbanel, quem tamen permirum est, vetustissi- mum Eliezeris canonem, imo et Gamalielis cal- eulos, quoa citat Eliezer, omisisse. Caterum ex bae disputatione multa colligo. XVII. Primum est, quo magis ac magis evinci- tur, non inanem doctissimi Petavii conjectationem fuisse, illo tempore quo Dominus in Judza mor- tem obiit, non convenisse inter Judzoe de legi- timo Paschatis die statuendo, nec defuisse, qui non prebarent ex sola luns phasi, ac, nescio quo- rum testium relatione, menses dellniri, posthabi- tisque calculis aetronomicis anaum insuper inter- ealari : quando, vel ipsisimet Karrgis fatentibus, certum sit. Gamalielem cum suis Phariszis, quo- rum Mishnici ritus et mores collegerunt; pro supputalione stetisse. Hie enim B. Gamaliel ipse est cujus Lucas meminit Act. v, 54, ceu viri honorabilis universe plebi, et quo magistre sanctus Paulus usus est. Thalmudistz tradunt, singulari privilegio fuisse illi concessum, ut filios nepotes- que suos Gracorum lingua et. diseiplinis imbue- ret. Adduntque insuper R. Simeonem ejus filium 2 synedrio tandem obtinuisse, ut ex calculo astro- momico Neomenis deinceps statuerentur : id quod plane anterioris dissidii aliud argumentum est. Alterum est, a prüinzva iate astronomicas supputationes in usu apud Israelitas fuisse, qui- bus refragati non sint nisi Sadducsi, qui Karrai- tarum parentes exstitere. XVIII. Sed et hoc presertim iterum deducitur, eum tempore Christi inter Juda0s non convenire de assignandis noviluniis, statisque solennitatum diebus, Saddwceiseis a phasi [σης menges auspican- tibus, et Phariszis, Gamaliele duce, 4 coitu cum sole, hine factum esee, ut Sadducsi monnisi al- tera, imo quandoque tertia post Pharisseos die Pascha celebrarent. Quamobrem haud absone prorsus Epiplianius scripsit, illo anno, quo Domi- nus passus est, θόρυθον dissensionem, de legitimo Paschze die copsignando accidisse ; ut duobus die- bus Pascha immolatum comestumque fuerit. XIX. Sadduceorum conatus et doli ut. Pascha sabbato ineunte agalur. — Ut vero Epiphanio fides magis magisque lac in parte concilietur, addam paucis, quid thalmudista ipsimet Hierosolymitani rursum tradant in tract. Rosh hasshanek, eap. 2, $ 1, ubi exponunt hunc Misbnze textum , rü''ON*Q Den cM "oo vmm nmy qpo (in Mishna Babylonica habetur (crowv23 V'popen Toon T2 ww posco vv woo vorn Antiquitus receperunt testimonium de novilunio a quovis ho- mine. Posthac autem. Boethusais fallaciter egenti- bus, statutum. est, ut non. acciperent misi α certis tiq. Jud. lib. xv, c. 12. Thalmud Ilierosolymitanum habet p'€wa et Ὠ ΟΙ Bocthus οἱ Boethusim. — * Dp sunt sectarii, nec alii a Sadduceis sive Boetliuszis. 355 et notis. Quam fallaciam ejusmodi fuisse Gemara Hierosolymitana narrat : Tradunt magistri nosiri conatos esse Boeihusaos in errorem. inducere sa- pientes (synedrii) εἰ conduxisse quadringentis zu- seis unum de nostris, el alterum de suis, ut falso testareniur de novilunio. Gur autem fraudem hanc isti moliti eseent, causan istam afferunt Glossa- tores : Um no N53 rasa τν "wv Dv wv roga no UO TWO ΝΤ DD ΕΟΤ) unn TWO rmn τού mw Oy! Dmm πώ YD σου mu num Ut, cum incideret tricesi- mus dies Ádar in Sabbatum, nec appareret. novilu- gium in lempore suo, ambierint Boethusci ut primus dies Pasche incideret in Sabbatum, quo oblatio sanipuli feret, prima die hebdomadis: vocem Sab- bati, que habetur, Levit. xxii, 11 et 15, accipien- tes pro Sabbato proprie dicto, ut cap.u Genesis (non pro die festivo et feriatico) et [LXXIX] Pentecostes in prima hebdomadis die. Atqui hoc ipsum est, quod Epiphanius anno Dominice passionis acci- disse refert, ut nempe alio die Cliristus cum Ju- dorum plurimis Pascha comederit; alii vero Sabbato duntaxat ineunte, ut ita feria prima pro- xime post Sabbatum sequente manipulus oblatus sil, et eo anno festum Pentecostes in similem feriam, seu Dominicam, inciderit. Porro Boethu- szeos in eamdem sectam cum Sadduezeis coalulsse 3ffirmant Judzi omnes. Quidni ii sint qui Masbo- ühai corrupta voce vocantur apud Eusebium ex llegesippo, quosque Sadducxorum fuisse socios discimus ex Const. apost. lib. vi, c. 6, quippe qui ineoiortalitatem animarum et Providentiam abne- garent. Quee cum ita sint, nulia brevi supererit difficultas ad conciliandum Joannem cum Matthaeo, Marco et Luca. XX. Quamdo Joannés scripsit, cap. xix, 98, illos qui Jesum adduxerant ad Pilatum, non íngres- ses esse in pretorium, ut non contaminarentur, sed wt manducarent pascha; Pontifices senatoresque Judzorwm significavit. Hi porro magna parte Sadduesi ersnt, quemadmodum sanctus Lucas diserte testatur, Áct. v, 17, bis verbis : Exsurgens «utem princeps sacerdotum, et omnes qui cum illo erani ( que est haresis Saddgceorum ) repleti sunt zelo. EA certe princeps iste sacerdotum Annas erat (αι colligere licet ex cap. 1v, 6), aut saltem ge- mer ipsius Caiphas. Annam porro Sadduceum fuisse compertum habeo ex Josepho, lib. xx Antiq. cap. 8, ubi narrat. Ànanum juniorem magni hujus Anani sive Annae (filium, qui Jacobum Jesu Christi fratrem neci tradidit, secla fuisse Sadducaéum, αἴρεσιν δὲ µετῄει τὴν Zabbovxaluvy. Id quod etiain observari potest in his quz ab hoc eodem Anano iwmiore adversus Paulum gesta esse referuntur, At. xzm et xim. Josephus quoque non üno in leco seribit Sadducsos fuisse quotquot generis elaritete inter Judaeos precellebant. Thalmudisiz tradsent circa h»c ipsa tempora contigisse, ut filia sacerdotis quae scortata fuerat, synedrii sententia DISSERTATIO VI. 386 comburerelur, fasciculis surculoruto cireum eppo- sitis contra sancitam a majoribus legem, secundum quam vivicomburium haud aliter fiebat, quam in- jecto et eliquato iu os damnati filo plumbi candentis : cujus severi judicii hanc fuisse causam ferunt, quod easiate synedrium rudeet imperitum statutorum pristinorumque morum esset : id est, uti rabbi Jo- seph interpretatur , rrr D'ptry ο) m1 ma Sad- ducis totum. constabat. Enimvero Josephus loco modo ante citato banc fuisse refert indolem istius secti», ut prz? ezteris Judzis crudeles essent οἵπερ εἰσὶ περὶ τὰς χρίσεις eopol παρὰ πάντας τοὺς Ἰου- δαίους. Cum igitur pontifices et primores Judaicse gentis Sadduczi essent, idcirco pascha, quod alii vespere precedenti comederant, ad diem insequen- tem distulerunt, que, tum Sabbati, tum decime quinte diei mensis initium ipsis foret, mensem - auspicatis a phasi seu visione luns. ' XXI. Nec est quod quisquam, recentiorem aucto: rem evangelicae historie peritissimum secutus, in- ficietur, pontifices ipsos ad Pilatum cum ministris suis et cohorte Romana Jesum vinctum adduxisse. Nam Mattbzus, cap. xxvn, 4, scripsit : Mane au- tem faclo, consilium inierunt Principes sacerdotum, οἱ ἀρχιερεῖς, εί seniores populi adversus Jesum, ut eum morti traderent, εἰ einctum tradiderunt Pontio Pi- [ato prasidi. Sic Marcus, c. xv, 1 : Ki confestim mane consilium facientes summi sacerdotes cum senioribus et scribis el universo concilio, vincientes Jesum, duxerunt et tradiderunt Pilato. Mauheus item, 14 Jesum ste- Lisse ante przsidem ait, nihilque respondissecum ac- cusaretur a principibus secerdolum et senioribus. Mar- cus, cap. xv, 9 : Et aecusabant eum summi sacerde- les in. multis, Mattheus rursum, eap. xxvi, 260: Principes sacerdotum et seniores persuaserunt popu- lis, ut peterent. Barabbam. Marcus, cap. xv, 11: Pontifices autem conciluverunt. turbam, ut magis Barabbam dimitteret eis. Domino pendente in cruce, illic aderant principes s&cerdoiuum cum seníoribus conviciantes εἰ ( Matth. xxvir, 41). Consimili modo Lucas cap, xxiu, 4. detoto synedrio cui pontifex prefuerat, ait: Et surgens. omnis multitudo eorum duxerunt illum ad Pilatwm. Quando missus est Christus 3d Herodem , } 10 : Stabant principes sacerdotum et scribe constanter accisantes eum, Re- deunt et ipsi ad Pilatum : Naim () 13) Pilatus, convo- catis principibus sacerdotum et plebe, dixit ad illos : Obiulistis mihi hominem, etc. Sed neque Joannes illud tacuit, cap. xix, 6, quando Dominus addu- ctus a Pilato exivit foras cum corona spinea et purpureo vestimento, cum vidissent. eum pontifices et ministri ( synedrii) clamabant dicentes : Cruci- fige eum. } 15 : Neganti Pilato se regem ipsorum crucifixurum, responderunt pontifices : Non habemus regem nisi C asarem. 3 12, obsistunt pontifices Judeofum, ne Pilatus in titulo crucis scribat, Rex Judeorum. Ad pretorium igitur pontifices perrexerant, judicio Christum persecuturi. XXII. Ad eumdem modum occurri posset alteri 307 difficultati, quam objiciunt adversarii, Apostolos existimasse a Domino fuisse injunctum Judz in ultima ccena, ut emeret qu& necessaria erant. ad diem fesium "* : id quod in mentem ipsorum cadere non poterat, si pascbalis solemnitas incepta jam essel, quia Sabbatis, festisque diebus quidquam aut emere, aut vendere vetitum erat. Possem enim respondere licitum fuisse Jude hostias offerendas emere ipsa vespera, quz solemnis a cunctis Judzis non haberetur ; eo maxime quod pontifices in aliam diem sive Sabbatuin statutas lege victimas ornatiori pompa et czeremoniaruin ritu sacrificare distule- Tant, uL nonnisi postridie Sabbati primitiarum manipulum oblaturi e$sent. XXIII. Sed responsionem aliam mihi suggerunt Mishnici sapientes, tract, Sabb, c. 25, 81, ubi aiunt *b $0w woo qon "c m oro vam cm U"OND 'U'N DW? ΠΙ ο "mITO DU'W qp unos p nav mé oun "cy now vus m'en ΠΠ πο mao raga m5 omo norm nob iw D" mo vuun "y πο Το nw oou bw QTO Quilibet potest petere a socio suo εαάοε vini aut cados olei, dum non. dixerit : Commoda wihi. Sic mulier α vicina placenias. (Quod si ei non cre- dideril, potest apud eum pallium. thaletumve suum relinquere, εἰ post Sabbatum rationem cum eo inire. Sic in vespera Paschatis, quod in Sabbatum incidit, Hierosolymis relinquit pallium suum apud. eum, et sumit Pascha suum. (seu paschalem agnum )ratio- nem autem cum. illo init post diem festum. Quod si [LXXX] quivis Israelita Hierosolymis ipso die Sab- bati hoc modo emere, seu comparare sibi poterat paschalem agnum; profecto poterat et quamlibet aliam hostiam, quam oblaturus esset sistendo se coram Domino secundum legis praescriptum. Lege siquidem cautum erat, ut nullus in paschali cele- britate, aliisque duabus appareret in conspectu Dei vacuus ὃς id est sine munere. Quinimo istiusmodi bosti2 in templo seu templi atrio, quod templi pars censebatur, vulgo vznibant et emebantur, ut ex multiplici Evangeliorum textu, ipsisque Thalmudistis constat. Atqui in tract. Korban Pesach seu oblationis paschalis, cap. 4, $ 16 : Eadem opera qu& in templo exercebaniur prestabanturque diebus profesiis, agebantur etiam in sabbalo (et a fortiore festivis diebus) rau meyo 15 Dr noy lta ut si decima quarta Nisan incidisset in Sabbatum, egressis tribus Israelitarum turmis cum suis pascha- tibus, lavarelur atrium ipso Sabbato quia Sabbati lex non obligat in templo i? raga iy. nx cum VTpca nuo Ow Nisi forte in rebus quas pror- sus non esset necessarium operari. Unde, quia con- cedebatur ut boves, pecora, columbz, aliaque sacrificiis necessaria venumirent in atriis templi cseteris hebdomadis diebus, utque nummularii seu mensarii a 25 mensis Adar singulis diebus usque ad Pascha sederent, a quibusvis lsraelitis mascu- * Joan. xp,8.. '* Deut. vi, 17. DISSERTATIONES DAMASCENICE. 383 lis semicyclos non siue qusstu recepturi; illud etiam per pontifices licebat diebus solemnibus, quando ionge plures victimz: mactandz essent, tum a singulis masculis, tum ab iis quibus vota persol- venda erant, aut offerendz hostiz pro mundatio- nibus, necnon primitivorum vicarie. Ad hos quippe dies festivos hujusmodi oblationes reservabantur, quando omnes Hierosolymis adesse tenerentur, uti traditur in Tbalinude Babylonico ad tract. San- hedrin, fol. 34, col. 4, et Hierosol. ad tract. Rosh hasshanah, fol. 56, col. 2. Quamobrem necesse erat ut his diebus przsto et ad manum in templi atrio hosti; essent, quas secum afferre non poteran', qui ex remotiori regione frequentissime adventa- bant. Et certe violati Sabbati non erant rei, qui ipsomet Sabbato quod postridie primi diei azymo- rum accidisset, fasciculum primitiarum in templo offerendum in agris meterent : uti nec illi qui longiorem viam quam Sabbato pernitteretur, ipsa die septima emensi essent ad annuntiandam synedrio diem Lunz. Alia item non pauca diebus istis licita erant, quz? qd Dei cultum aut servandam legem cederent. XXIV. Quod si quis objiceret fas Judzis non fuisse diebus solemnibus judicis ferre, adeoque mortem quempiam lata sententia multare, suffice- ret forsan hzc responsio Jesum reum mortis non ab aliis pronuntiatum fuisse, quam a pontificibus et gentis magistratibus, qui cum magna parte Sad- ducmi essent, Pascha mondum comederent, nec diem banc sanctam haberent. Ceterum Ligthfootus in Horis Hebraicis, ad cap. xxvn. Matthei, glossam affert ad Gemaram Babylon.,cap. 4 tract. Sanhedr. fol. 35, qua deciaratur judicia capitalia exerceri potuisse in vesperis Sabbatorum, qus in anteriori die cepta essent, ubi nulle scriptiones erant ab- solvenda. Sic autem pontifices qui Christum feria quarta morti adjudicandum statuerant, hoc sine scriptionibus ineunte festivitate ratum fecerunt. XXV. Owitto Drusium in eap. xxvii. Mattb. ex Pes cha, fel. 75, col. 4, traditionem hanc docto- rum Judsorum afferre : Cum aliqui damnati erant ad mortem, velut senex rebellis, εἰ impostor, detine- bant eum, differendo. supplicium usque ad. aliquod solemne [estum, quod 11 vocant (seu unum e tribus, in quibus omnes undique Hierosolymam), tunc occidebant eos. quo tempore lIerael congregatus era; ad statuendum. illud, quod εἰ omnes Israelitae audient et timebunt. Sane R. Salomon ad istum lo- cum, Deut. xxvii, 13, eadem habet : anoo moo bina "mW pmo Ux "mw hinc est quod ez- spectabant diem. festum orn, ut occiderent. eum in die [esto 51». Hzc, inquam, omitto, quia non liquet an inipsismet solemnibus diebus, an potius ipso pridie vel postridie iinpostores et blasphemi morte piecterentur, quando populus civitate nondum ex- cessisset. Nam Tbaltnudisiz ferunt Jesum Pondirs 389 et Satdz filium synedrii judicio Lyddze Diospoli neci datum, ipso pridie Paschatis. Imo Jacobus apo- stolus pridie aut biduo ante solemnitatem Pascha- lem occisus fuit ab Herode : ct postridie post Pa- scha interficiendus erat Petrus, nisi e carcere ab Angelo eductus fuisset εν, XXVI. At vero observatu dignissimum est, judi- cium illud quod pontifices contra Jesum nostrum tulerunt, decretorium non fuisse, sed mere decla- ratorium. Unde a Marco, et a vetustissimo Mat- thaei interprele συμθούλιον, consilium, deliberatio nominatur, non χρῖμα aut χρίσις 117. Putarunt Eccle- six* Patres, Judzorum Pontifices, qui Jesum ad Pi- latum deduxerant, praesidi dicenti, ut eum ipsi acciperent et secundum legem εκαπι judicarent, idcirco respondisse, Non licei nobis interficere quemquam; quia adempta ipsis potestas a Roma- nis essel quosvis sontes morte plectendi. Plane Josephus, lib. xx Antig. c. 8, narrat quosdam ex Judzis obviam ivisse Albino praesidi Alexandria in Palzstinam advenienti, expostulaturos apud ip- sum 3dversus Ánanurm pontificem, Anne majoris filium, quod citra illius sententiam coacto synedrio Jacobum Jesu Christi fratrem aliosque lapidandos judicasset, ὡς οὐκ ἐξὸν fjv. ᾽Ανάνῳ, quod Anano non licebat. Verum alius fortassis rerum status erat sub Pilato; quandoquidem paulo post Domini ne- cem lapidatus Stephanus fuit in synedrio consi- dentibus. XXVI. Alia itaque illius responsionis pontificum ratio colligitur ex Tbalmudistis. Nimirum aiunt qua- draginta annos ante templi urbisque excidium prop- ter frequentiora homicidia et latrocinia, desiisse ca- pitalia judicia ferri a synedrio, nisi forte reus sceleris socios aut patronos non haberet, a quibus foret per» timescendum. Idcirco enim synedrium migraverata conclaviGazith (ila nuncupato a lapidibus sectis et politis quibus constabat) in quo $0lo, quiajuxta sanctaarium exstructum erat, judicia capitalia poterant exerceri. Quod quidem contigisse oportet uno aut duobus annis plus minus ante passionem Domini. Pontifices itaque et senatus, veriti ne quam forte populus, maxime Galilzi, seditionem excita- rent, Christi causam ad Pilatum hoc obtentu de- ferre maluerunt, ut Romanus praeses definitivam adversus eum sententiam pronuntiando, tumultum $i quis oriretur, auctoritate sua compesceret. Nove- rat certe [LXXXT] Pilatus penes ipsos adhuc fuisse quamdam judiciorum capitalium potestatem, cum se de Christo plectendo nihil sollicitum significavit : Accipite eum vos, inquit, et secundum legem vestram judicate ewm '* .Quin dicendo judicate, hoc innue- bat Christum morte dignum a synedrio declaratum quidem fuisse, non decretorie judicatum. Stepha- aum autem post annos aliquot impune lapidarunt, cum plebem tunc non extimescerent : quanquam ** Act, xi, 9-4. wi. 92. ** Act. vi, 9 DISSERTATIO VI. ** Matth. xxvii, 9; Marc. xv, 1. L| 390 id facinus impetu potius eorum qui astabant pa- tratum Scriptura significat, quam pronuntiato prius solemni senatus judicio. Eodem circiter teni- pore sacerdotis de qua jam diximus filia, ob scor- tationem synedrii sententia combusta est. Ceterum in illo judicio quo Jesus noster a pontificibus se- nioribusque mortis reus dictus fuit, nihil reperias quod solemnitatis ferias vel tantillum violaverit. Comprehensus quidem est, sed a cohorte Romana. Et si vere. ministri pontificum et senatus una. ad- erant, lege non prohibebatur bominem qui blasphe- mus et impius baberetur, die festo apprehendere. Nam Moyses olim hominem illum qui pauca ligna Sabbato collegerat **, ipso die in custodiam tradi jussit, imo forsan ex divino responso nulla mora ante solis occasum lapidari. Quinimo non ita pridem Ultimo die magno festivitatis. Scenopegie , quem Osanna rabba vocitant, et perinde atque paschalem primum solemnem babeant, pontifices εἰ Phariscei ministros miserant, non milites Romanos, ut Jesum apprehenderent **. Sic Herodes Agrippa *!, quo stu- diosiorem legis nemo se prebuit, ipso die azymo- rum Petrum in carcerem misit, Paschate transacto, populo producendum in profesto. Seniores porro cum a coborie Romana Jesum ad Pilatum duci curassent, non lanquam judices, qui decretyin mortis jam Lulissent, sed tanqnam delatores sese gesserunt, nec subinde prater clamores quidquain illud przstiterunt. | XXVII. Nemini negotium facessat, quod Domini corpus ipso die Paschzx de cruce depositum , un- ctum, et tumulatum fuit. lstz:ec euim in totum vetita non erant, quando Sabbatum proxime suc- cedebat, cujus ferie Judsis semper sanctiores fuerunt. Quidni vero a Romanis militibus, adeoque gentilibus, qui presto aderant, de cruce depositum sit? Judei quippe alienigenas, quos DYu appel- litant , inconstanter adhibent ad ea gerenda que sibimet permissa non esse arbitrantur. Ad unctio- nem quod attinet, in tract. Sabb. cap. 25, 8 5, hzc habentur : πην PrrTen vio cma 55 cvy Ὁπππο "on n& yovv i now roe 5 rio nx pro οσα may mw qoom ου won wow ΠΟ wo Omnia necessaria morto peragunt (die Sabbato) wngunt eum et abluuat, dummodo membrum in eo non moveant. Subirahunt ptlvinar quod sub eo est , eumque in arenam depo- nunt, ut exspectet (exitum Sabbati) alligant mazil- lam, non wt ascendat , sed ne addat (aperiri). Tandem Judaei, quando Sabhatum diei solemni succedit, ipso die festo mortuum sepeliunt, et tumulant. Hoc solum cavent, ut a *'à seu viro gentili sepulcrum aperiatur et operiatur, Qua proinde circa Dominum peragi nulla consuetudinum violatione potuerunt XXVIII. Dicendum modo superest de illo Joan- 5 Joan. xvii, 94... * Num. xv, 95. ** Joan, -- 391 nis loco cap. ΧΙΙ, 14. Ante diem festum Pasche, sciens Jesus quia venit hora ejus, etc. Quo videtur innui Jesum cenam postremam egisse prius cum discipulis suis, quam solemnitatem paschalem agni comestione Judzi auspicarentur. Quidni vero verbis istis hoc tantummodo significetur, scivisse Jesum ante diem festum Pascha ithminere tempus quo transiturus erat ad Patrem , juxta atque di- scipulis biduo ante prenuntiaverat ? Hoc non absonum adeo esse intelliget quisquis implicatio- res esse Novi quoque Testamenti narrationes locutionesque expertus erít, atque ad multa illa qua» simul complectuntur secernenda accurata diligentique considétatione opus esse. Caeterum Bochartus lib. De animalib. Scrip. sacr. cap. 50, ubi de agno paschali , cónsultissime observavit, verba hxc πρὺ τῆς ἑορτῆς τοῦ Πάσχα , ante diem festum. Pasche, nihil aliud significare, quam ipsa paschalis festi primordia: ac si dixisset evange- lista, ἐν τῷ προεορτίῳ, ut quemadmodum πρὀ- λογος, sic przcedit orationem, ut nihilominus párs sit illius, ita προεορτίων prima quoque solemni- tatis pars fuerit. Preterea, ui ante monuimus, quamlibet ab esu pascliaiis agni festivitas inchoari censeretur ; attamen prima illa dies qua Christus illud comedit, non ita solemnis erat, uti sub- sequens, quam pontifices státam potius ratamque haberent; unde a Joanne magna nuncupatur. Erat enim, inquit, magnus dies ille Sabbati **, hoc est maxime festivus. 1n hac enim posteriori die festales hostias immolaturi erant , ut nonnisi in altera proxime insecutura, manipulum primitia- rum essent oblaturi. Atque hzc de supremo Chri- sti Paschate dixisse sufficiat , collatis Judzoruin scriniis cum evangelistarum relationibus, ut con- stet Dominum azymo pane Eucharistiam conse- crasse. Nunc de azymorum apud Christianos usu restat ut dicamus. XXIX. Panis azymts non ab omnibus olim ad Eucharistiam admissus Cur ab Ebionitís. — Quam- libet vero Dominus azymum panem in corpus suum primum transmutarit, tamen ab omni Ec- clesia ejusmodi panis ad sacrificium deinceps ad- Wissus non est. Epiphanius (lHzres. 30) narrat peculiarem hunc Ebionitarum ritum fuisse, ut ad imitationem mysteriorum quz peraguntur in Ec- vlesia, Eucharistiam ex panibus non fermentatis semel in anno, paschali utique tempore, confice- rent. Nimirum hi hzretici cum Judaicz legis tena- Cis$imi essent, nec aliis panibus preterquam azymis in Paschate vescerentur, panes alios ad Eucharistiam adhibere non poterant. Quod vero Bubjungit Epiphanius Ebionitas aquam nudam absque vino consecrare solitos, id eos ab Fixaitis seu Sampszis, quibuscum posthac coaluere, didi- ** Joap. xix, 94. (a) Epiph. Heres. 55. (b) Auct. Bibl. PP., col. 291. DISSERTATIONES DAMASCENICE. 392 cisse autumavero. Elxaitze siquidem (a). cum car- nes animantium, tum etiam vinum Encratitarum aliorumve Gnosticorum more abominabantur. Ex Epiphanio igitur inferre liceat prisce Ecclesiz morem hunc fuisse, ut panis etiam fermentatus ad altare Domini offerretur. Unde Joannes Philoponus, qui medio sxculo sexto scribebat, confirmare niti- tur Christum azymo pane corpus suum non con- secrasse, quia id minime observabatur in Ecclesia, Alexandrina saltem et Orientali. XXX: Unde apud Armenos ritus azymi panis con- secrandi. — Primi omnium ex Orientalibus Armeni fermentatos$ panes exclusisse a sacrificio Domini noscuntur : cumque hunc $uum ritum acceptum referànt sancto Gregorio Illuminatori, a quo fidem Christianain edocti sunt, contendit ex adverso [LXXXII] Combefisius in hotis ad Narrationem de febus Armenorum (b), sibi videri Gregorium a Gra- cis accepisse fermentum, quod postmodum successo- fes facti Julianiste commutarint in asyma, in si- gnum aliquod heresis Eutychiang. lium scilicet Gregorium dicit, non qui Roma missus esset, sed qui e Cappadocia, przecipiente Leontio Czsariensi melropolita, venerat, quemadmodum in ejus Vita legitur. Quamobrem illis assentior, qui narrant ex Juliani Halicarnassensis discipulis aliquos, cum Eutychianorum et Wlncorrupticolarum erroribus gentem hanc infecissent , auctores etiam eisdem fuisse ut inter divina mysteria, demptis ex pane fermento et aqua de calice, cum naturam unam et operationein unam, tum corpus omnigenzs cor- ruptionis expers in Christo, ante etiam quam cruci affigeretur, exstitisse significarent. Hoc Nice- phorus Callistus (c) et alii Graci tradunt, sed et affirmat pr:zdictus auctor. Narrationis de rebus Ar- menorum, quam Coinbefisius edidit. Et certe Ána- stasius Sinaita, pag. 10 τῆς 'Οδηγοῦ, observan- dum monet, Monophysitas οἶνον ἄχρατον χωρὶς ὕδατος, vinum merum sine aqua offerre, ut exinde deprehendantur confiteri Christum nuda εἰ simplici Deitate constate. Atqui hxc de cunctis Monophy- sitis intelligi nequeunt, quaudoquidem in sacrificio Domini fermentatum panem Jacobite, tam Syri, quam /Egyptil, et vinum aqua delibutum adhibe- bant. Non itetn. Armenos ipsos innuit, quorum nusquam alibi meminit, licet duarum Christi naturarum impugnatores alios frequentissime memoret. Quamobrem de discipulis Juliani Hali- carnassensis sive Gaiani loquitur, sive Incorrupti- colis, quibuscum de fide spe disputaverat Alexan- dris. Unde colligitur Armenos non aliunde acce- pisse ritum offerendi azyma et vinum merum sine &qua, nisi a Julianitis seu Gaianitis, quorum er- rores alios amplexi sunt. Galanus, t. 1 De Eccle- sia Ármenorum , chronicon exhibet, ab homine (c) Lib. xxvn, Hist., cap. 55. 393 bujusce gentis orthodoxo quopiam lingua patria scriptum, in quo legitur, cap. 17, Joannem Oznien- sem catholieum, seu. patriarcham, jussu llomaris Saraténorum principis, coacla episcoporum Ar- menorum et Assyriorum synodo in urbe Mana- schierti, dcfinivisse unam in Christo esse naturam, voluntalem. wnam , operationem unam, fuisseque e s3eris ablata fermentum et aquam. Ex quibus deduci possit Armenos perinde atque Grzcos fermentatos panes interdum obtulisse, quandiu pax εἰ unio perduraverit, quam sub Heraclio imperatore cum Constantinopolitanis pepigerant. XXXI. Paucis post annis, Quinisexte synodi Patres, eanone 32, pratermissis azymis, hoc mo- mine duntaxat Árnenos culparunt , quod vinu:n solum sine ulla aqu: mistione in missis offer- rent, quod etiam indicio fuerit, nequaquam Trul- lanis illis Patribus constitisse, eos ad lieresim proftendam fermentum ex Eucharistia exclusisse. Canone quidem 14, cavetur ne (ideles azyma co- snedant , at cum Judzis, ac Judaica mente οἱ ritu , Nemo eorum, qui in sacro canome censentur , in- quiunt Patres, aut laicus Judeorum aayma come- dat, nec ullam cum eis familiaritatem habeat , tel im morbis eos accersat. Quocirca mirari subit qua fronte Grzci schismatici, non solum Armenis, ut Meletius noster, verum etiam Latinis canonem bunc sext, ut vocant , synodi audeant objicere, quos, si sapere velint, norint alienissimos esse a sententia et ezremoniis Judzorum. Nullus auctor qui AÁrmenos ob oazymorum usum culpaverit, hactenus prodiit antiquior illo qui superiua Jau- datam opus De rebus Armenorum scripsit, seculo circiter octavo, aut nono. Cotelerius in notis ad librum v Constitutionum apost. p. 301, fidei pro- fessionem Graecam edidit, ab Armenis qui hzre- sim ejurarent recitandam, in qua ejusmodi ana- thematismus visitur : εἴ τις οὐ βάλλει εἰς τὴν προσ- φορὰν ζύμην xav ἅλας, si quis in panem oblationis non immillit [ermentum et sal, nec aquam cum vino in sanctum. ealicem, anathema esto. Formula hzc, tamelsi septimz synodi mentionem exhibeat, haud coptinuo censenda fuerit esse condita posteaquam Miebaele Cerulario auctore Orientalis Ecclesia ab Oecidentali divulsa est, uti nuper argumentabatur vif pereruditus. Naim intra spatium ducentorum et quinquaginta annorum, qui a septima. synodo ad Cerularianum usque discidium effluxere, Arme- corum panes non fermentatos Grxci palam pro- scripserant. Hujus rei testem, preter scriptorem narrationis multoties jam citatze, sanctum Niconem adduco, genere Armenum, qui cum in Creta iasula monachum induisset , populares suos tan- quam erroris reos szeeulo decimo peragebat, quod ia pane mystico azymis utereniur, nec in sanctum calicem. aquam. infunderent.. Nihilo quoque recen- tiorem luisse putavero Meletíum illum, cujus opus (α) Tom. Il. Hist. /Eth. prooem. i, n. 28. ΡΑΤΚΟΙ. Ga, XCIV. DISSERTATIO VI. 391 De azgmis sancto Joanni Damasceno attributum est. Nam cum Armenos et Jacobitas nominet, qui - panibus absque fermenlo sacra facerent, Latinos omisit : id quod sane non cadit in bominem Grz- cum, qui post firmatum a Cerulario schiswa scri- pserit. XXXII. Vir quidam nostri zvi longe doctissinius in quadam lucubratione quam de azymis exaravit, monet observandum Armienos in. Eutychianorum heresim Theodosio imperante prolapsos [uisse, ut docent nos epistole Procli Constantinopolilani epi- scopi , ei Dionysii Exigui , qui Procli epistolam Latinam (ecit. Additque, Ab eo tempore azymo pane el solo vino usi videntur. in re sacra, uti tradunt Ar- meni. Proclus-quidem sub Theodosio (Juniore scilicet, non Seniore) Constantinopolitanam sedem tenuit : at sub Proclo Eutychiana lhzresis non exstabat : quippe quam Eutyches non parturierit, nisi sub Flaviano Procli successore. Neque rur- sum Proclus ad Armenos epistolas scripsit : ut ab aliquo errore qui Eutychiano similis esset, ca- verent, sed ne Nestorianum admitterent , quem nonnulli , translatis in Persicam et Armenicam linguam Theodori Mopsuesteni libris, ipsis insi- nuare satagerent. Armeni non nisi sub Justiniano Seniore Eutychiana lue polluti fuerunt, nimirum a discipulis Joliani Halicarnassensie , ut supra dictum est. Denique nusquam Ármeni tradidere azymorum usum a temporibus Procli aut Theodosii Junioris apud ipsos incepisse ; quamdoquidem hune acceptum ferunt a Gregorio, quem ceu sua gentis apostolum colunt, quique sub Diocletiano, Maximiano, et Constantino Magno Augustis flo- rebat. XXXIH. Meletius noster nedum Armenos, [LXXXIII] sed et Jacobitas ait panibus azymis saera facere solitos. Porro Jacobitz, alii Syri, alii &gyptli sunt. Ad /Egyptios quod attinet, Joannes Philto- ponus Alexandrinus, ipse Severianus seu Jacobita, testis locuples est Eeclesias omnes, atque adeo JEgyptlacas, suo s:culo fermentatos panes ad liturgiam adhibuisse. Michael Wanslebius , qui Jacobitarum Coptitarum seu AEgyptiorum meres et ceremonias accurate lustravit, rimatusque esi, perinde testatur nonnisi ex panibus fermentatis oblationes eorum constare : ubi nempe recitat ritum pinsendi panis offerendi. I! doit y avoir du levain, inquit ille auclor, excepté un seul jour de l'année, qui esl le 19 de leur mois de Juin, la nuit duquel il tombe la. goutte, qui fait le méme effet, que fait le levain. Abessini , qui Jacobitarum patriar- che Alexandrino morem gerunt, per totum annum panes fermentatos quoque panes offerunt, excepta feria quinta majoris hebdomadis, ut expresse testatur el. Jobus Ludolfius (4). Jacobitas Syros fermentatos etiam panes adhibere colligitur ex Demetrio Cyziceno, cujus opusculum de Jacobitis, 13 393 οἱ Charzizariis Gombefisius edidit, t. 1l. Auctarii. Cum enim ab utrisque vinum merum sine aqua offerri asserat , ubi de Charzizariis seu Armenis sermonem instituit, observat eos azymis panibus uti, atque Jacobitarum more aquam vino non ad- miscere, ut significet Armenos in iis quee ad litur- giam attinent, eatenus solummodo cum Jacobitis convenire, quatenus vinum neutiquam temperatuu offeruut, non item fermentati panis consecratione. Abrahamus Echellensis epistola ad Joannem Mo- rinum (a) scribit in «πο Jacobitarum et Nesto- rianorum liec verba perzque legi, et accepit ez illo pane [ermentato. ldem Echellensis tractatu De origine nominis pape (p. 477), iterum Jacobitas et Coptitas illis accensct, qui fermentum ponunt in pane eucliaristico. 1mo Jacobitas, ut. et Nestoria- nos salem et oleum veluti Graecos addere subjungit, ac tandem Latinos, Melchitas, Maronitas, Jaco- bitas et Copiitas testatur vinum in calice tempe- rare, solosque Ármenos aquam excludere. Quod autem nonnulli aiunt Nestorianos regionis Mala- barice incolas azymis sacrificare, testibus haud $31is flde dignis astruitur. Maronitas azymos panes offerre certum est, ex quo cum Ecciesia Komana conjuncti sunt : an vero a priscis tem- poribus sic fleri solitum fuerit apud eos, res adhuc in ambiguo est. Nam suspecta, imo sub- Jest:$ üdei sunt, quotquot variorum auctorum nominibus inscripta volumina Maronitze recentiores proferunt. XXXIV. Lco Bulgari; archiepiscopus, Achrida- nus videlicet, in epistola cujus fragmenta Allatius libro in, De consens. cap. 14 recitat, Italos Arme- nos et /Egyptios cum Judais convenire ait, propter eblationem azymorum , adeoque se suosque Grzecos fugere, τὸ δυσσῶδες ἅμα xal δυσειδὲς τῆς Αἰγυπτια- κῆς xaxlac ἄθεον φύραμα, graveolentem deformem- «que /Egyptiace nequitie massam impiam. Putaveril aliquis /Egyptios illos in quos Leo tam veliemen- wer invehitur, non orthodoxos Melchitasve fuisse, sed Jacobitas seu Coptitas bzreticos. Verum Mi- chael Cerularius, cujus se socium in schismate hic praesul Achridanus praebuit, diserte satis declarat AKgypiios illos alios non fuisse a rectz fidei pro- feshoribus. Sic enim loquitur epist. ad Petrum Antiochenum, n. 10 : Neque vero hoc duntaxat ad nostras aures pervenit (pula Alexandrinum οἱ Hie- rosolymitanum patriarchas Romani pontificis no- men descriptum in diptyclhis habere), sed. etiam quod d«o qemorati pontifices, uon. modo homines alios azymaedentes recipiunt, ἀλλ᾽ ἔστιν ὅτε καὶ ab- τοὶ δι ἀξύμων ἐχτελοῦσι µυσταγωγίαν, sed. et ipsi quoque inlerdum in azymis divina mysteria exse- quuniur. Rumor iste verusue, an falsus fuerit, certo non ausim edicere» Bunt equidem qui assce- rant Humbertum 4 Silva candida, qui tuuc tem- poris, quando Michael et Leo adversus Ecclesiam (a) Inter Morin epist. 85. DISSERTATIONES DAMASCENICE. a0 Romanaw propter azyma deblaterabant, aposto- licze sedis legatus agebat Constantinopoli, libro an- tirrhetico adversus objecta Nicetze Stethati, seu, ut vulgo vertunt, Pectorati, scripsisse hanc eamdem Ecclesi? Hierosolymitanz consuetudinem fuissc. At vero, si llumberti verba attentius inspician- tur, aliud quidpiam innuere deprehendentur. Quo- cirea locum integrum hic afferre juvat, ut de au- ctoris sensu lector eruditus possit melius judicare : - Date quoque evidentem causam (ait Graecis Hum- bertus) illius circumcisionis, qua coronulam pauis ad sacrificium ferro levatis, cum immaculata hio- siia immaculatum corpus Domini aptius videatur significare, et. integritas panis integritatem Eccle- sim. Denique quod sanctum panem, vitg cterna: in calice intritum cum cochleari sumere consuestis , quid opponitis? Neque enim ipse Dominus pauem in calice vini iutrivit , et sic apostolis dedil dicens : « Accipite, el cum coclleari comedite. Hoc est enim corpus meum. » Quibus postquam conatum est cali cem porrezit dicens, « Dibite ex eo omnes. » Quam reverendam angelis et hominibus institutionem etiam sancta Sion, prima scilicet Ecclesia usque ad hac moderna lempora, sicut ab apostolis accepit, fideli ler retinuit : adeo ut quidam Hierosolymitarum pontificum datis epistolis significarint, quantum illo- rum institutio discrepet a Grecis. Sic enim scriptum reliquerunt : « Ex sancta civitate Jerusalem, qua est sancta lHlierosolyma, exiit fides Christiana : in ipsa quoque sancta Sion et sancta resurrectio prime Ecclesie dicuntur, e veraciter habentur. In ipso sancto et venerabili loco adimpletur divina et imma- culata oblatio Domini nostri Jesu Christi, sicut de- cet per ordinem. » Et puto quia bene faciunt , quod nonnisi integras el sanas. ponunt ipsas oblationes iu sanctas palinas, nec quomodo Graci, habent. (an- ceam ferream, qua scindant in modum crucis obla- lionem, id est proscomitam (Grace προσκομιδήν). Porro $n pra'(atis sanctis Ecclesiis, cum ipsa sancta patina sanctam. απα[ογαπι, id est oblationem, exal- lant. Etenim vere et. αρίᾳ sunt ipse oblationes te- nuesqué ex simila, lanceam vero ferream nesciunt, Nullus hic de azymis sermo est, sed Humbertus Graecorum ritum exagitat, (10 segmentum qu«ed- dam quadrata formz lancea, ut aiunt, seu cultello Sacro, ex pane satis amplo auferunt, et cruce si- gnant in oblationem Deo : cum Hierosolymitanz Ecclesi€ sacerdotes hostiam integram, seu panem tenuem et sanum offerrent, quemadmodum Romani. Hunc porro panem fermeuto caruisse non narrat Humbertus : quinimo fuisse fermentatum colligere liceat ex Alexandrinorum, seu Melchlitarum, seu Jacobitarum more, qui perinde atque Jacobitz Syri rotundas ex fermento placentulas consecrant. Atqui ejusmodi [LXXXIV] erant hostizte tempore saneti Epiphanii, qui externam eucharislici panis figuram fuisse rotundam tradit (b) : Τὸ μὲν γάρ ἐστι (b) Ancor. η. 91. 391 στρογγυλοειδὲς, inquil : Nam rotunditas illa, et quod sensu non. percipitur, etc. Quidni Leo Achri- danus et Michael Cerularius propter placentularum illarum tenuium et rotundarum oblationem perinde intulerint Alexandrinos Hierosolymitanosque haud seeus ac Latinos azyma consecrare? Profecto cer- tum est chartophylacem, seu illum qui ab episto- lis scribendis Cerulario patriarchz erat, passim in illa. ad Petrum Antiochenum epistola stuporem suum, inscitiarnque suam eximie prodere, et nus- quam non turpiter cespitare. ld quod satis super- que Antiochenus ipse indieat in responsoriis suis litteris ad Constantinopolitanum. Sin vero : ne- quaquam inficias iero Alexandrinos sive Melchitas, sive Jacobitas, peculiari quadam anni die, puta feria quinta in Cena Domini , azymis quandoque saera fecisse; in memoriam scilicet azymoruim pa« num, quibus Salvator hac ipsa die Euchari- stiam instituit, quemadmodum Abessinos consue- visse post cl. Ludolfium diximus : quippe cum Athiopes isti fidem ritusque sacros ab Alexandri- nis acceperint. Quid etiam, si Greci non concesse- rint Egyptiis aquam illam duodecima Junii deci- dentem fermenti virtutem habere, adeoque confe- etam ea hostiam nihilosecius azymam esse cen- suerint ? His aliisve consimilibus interpretamentis seu conjectationibus ratio reddi possit, cur Mi- chael Cerularius et Leo Achridanus /Egyptios et Palzstinos non fermentatis panibus rem divinam facere putaverint. XXXV. Modo vero de azymorum apud Latinos antiquitate dicendum est. Leo Nonus adversus Mi- chaelis Cerularii ejusque asseclarum criminatio- nes incunctanter affirmavit eorum usum in Eccle- sia Romana viguisse ab ipsismet Christianz reli- gionis primordiis : Quis non stupeat, inquit, quod post sanctos et orthodozos Patres per mille et vi- ginti a passione Salvatoris annos novus calumniator Ecclesia Latinorum emersisti, anathematizans om- me, quicunque parliiciparentur in azymis. ldem asseruit Humbertus legatus Leonis, in iis qux con- tra eumdein Cerularium et Nicetam Pectoratum scripsit. ldem rursum Hugo Etherianus, lib. 1, eap. 27, et alii seculorum xi et xit tractatores. ΧΧΧΥΙ. Martinus Polonus in Clironico, ubi de Alexandro | pontifice Romano b:c habet : Hic etiam statuit, ut vino aqua miscerelur ad. desi- gnandam unionem Christi cum Ecclesia, el ut obla- tie fieret in azgymo, et in modica quantitate, dicens : Mec oblatio quanto potior, lauto rarior. Epistola prima quae ab Isidoro Mercatore hujus pontiüicis semine supposita est, jubetur ut aqua vino admi- seealur ; de azymis vero nihil in ea, nec in duabus tliis legitur. Unde hzc Martinus hauserit, incom- pertum est. Platina vero addit hoc ab Alexandro 9 Levit, tt, 15, 14. (a) In ιν Sent., dist. xi, q. S. DISSERTATIO VT. 394 statutum, ut. Ebionitis hereticis calumniandi occa- sio auferreiur. Quem quidem hujus historici locum .Nectarius nuperus patriarcha Hierosolymitanug perquam avide excepit, ut inde Romanam Eccle- siam in jus vocaret, tanquam h:ereticis, imo et Ju- diis, azyma usurpando adblanditaesset. Quis veru a schisraaticis Graecis Ecclesiam Romanam Judaismi ream propter azyma peragi ferat, quando ipsi Judaico prorsus more caverunt, ne in saerificio eucbaristico sal deesset. Panem siquidem , quem in divina liturgia offerunt, non fermentatum modo, verum et sale conditum esse volunt, juxta ac sia- Miitur in lege Moysis : Καὶ πᾶν δῶρον θυσίζς ὑμῶν ἁλὶ ἀλισθήσεται. O3. διαπαύσατε ἅλας διαθήχης Ku- plou ἀπὸ θυσιασµάτων ὑμῶν. Ἐπὶ παντὸς δώρου ὑμῶν προσοίσετε Κυρίῳ τῷ θεῷ ὑμῶν ἅλας **. Aut igitur sal elimineut ab oblatione Domini , aut par- eant Latinis, qui alieno prorsus a Judaicis ritibus animo panes sine fermento consecrandos offerunt. XXXVII. Doctores scholastici primsvz illius elatis, puta Álexauder Alensis, S. Bonaventura, Durandus, et S. Thomas in commentariis ad lib. Iv. Sentent. dist, χι. nescio quo auctore, tradunt Leonem papam narrasse : Grassante Ebionitarum lieresi intermissum aliquandiu a sanctis Patribus azymorum consecrandorum morem. Quisnam hic Leo papa fuerit, nullus indicat, nec quidquam ejusmodi legitur in scriptis ullius pontificis Roma- ni, qui Leonis nomen sortitus sit. Altum ea de re in epistolis Leonis IX silentium. Sed plus aliis et perspicacius vidit subtilis doctor (a), cujus verba libet. hic recitare. Sub Leone papa', inquit, fuit he- resis servans legem cum Evangelio. Et tunc ne vide- derentur. Laiini servare legem dudeorum, preceptum [uil conficere in pane fermentato. Sed quando rediit fides εἰ invaluit , usi sunt Latini pane azymo. Has ineptias recitasse, refutasse est. XXXVII. Aliorsum Graci schismatici azymo- rum usum Carolo Magno esse vetustiorem ut plu- rimum negant, eumque a Francis in Romanam Ecclesiam invectum garriunt. Sic Epiphanius Constantinopolitanus lib. De dissidio inter Grecos εί Latines. Sic Nicetas Seidus, qui sub Alexio Comneno seribebat. Sic alii auctores quos Leo Allatius citat exercitatione 98, Adversus Creygto- num. Sic Germanus ille Constantinopolitanus pa- triarcha in epistola (ut fert titulus) Ad sanctum Theodorum Studitam. Qui quidem Germanus, di- versus omnino censendus est a sanctissimo pon- tifice Germano 1, qui primos ignes Iconoclastici furoris Leone lsauro rugiente olim expertus est. Vix quippe natus erat sanctus Theodorus Studita, quando divinus hic Germanus excessit e vila. Quapropter epistola hzc qua manu exarata repe- ritur in variis Europz bibliothecis, ac praesertim jn Regia cod. 2983 attribuenda venit Germano ll, Romanz Ecclesiz infensissimo hoste, qui eam ad Theodorum quemdam monasterii Studii perscri- pserit. Nisi forte pro Theodoro Studita legamus, Θεόδωρον τὸν Στίλδην, Theodorum Stilben, qui sub eodem Germano II patriarcha, circa annum 1205, Magn:e eeclesie chartophylax erat, ut videre est tom. Il Monumentorum Eccl. Grec., p. 474. Eidem . edam Germano reddenda est illa divinse liturgia seu missa expositio, quz legitur tom. Il Bibl. PP. Grec. et alibi. Erraticam illam suorum opinionem Graculi alii novo delirio auxisse leguntur in eadem quam laudavimus Allatii exercitatione. Finxerunt enim Vandalos cum Arii et Apoliarii impietatibus imbuti essent, Romanis azyma tradidisse, quando elivitatem ipsorum,rege suo Carolo duce,diripuerunt, illisque admodum favisse Felicem tunc temporis papam, qui originem traheret ex Judsis. Simon vero Hierosolymitapus patriarcha, quem [LXXXV] ibidem citat Allatius, perinde scripsit, Lucium pa- pam, seu polius. Felicem, Λεύκιος vo0voua, μᾶλλον δὲ Φήλιξ. cum errore Apollisarii laboraret, rationa- lemque adeo aniniam Christo adimeret, fermentum ab eucharistica oblatione sustulisse. Cujus postre- mi delirii banc fuisse causam arbitrarer, quod, ut ostendimus dissertat. 2, epistola qusedam, seu Ayollinarii, seu Apollinariste alicujus, olim pro- dierit Felicis pape et martyris nomine inscripta. Ceterum Graculorum nugas et commenta reci- tasse sufficiat, refellere pudet. Mic duntaxat ob- servabimus Michaelem Cerularium, Leonem Achri- danum, Nicetam Stethatum, et Petrum Antloche- num, qui contra Latinorum aayma in ipeismet schismatis primordiis disputarunt, nihil tale obje- - elese, cum Leo IX aliique e nostris apostolicam e eontrario traditionem obtenderent. Nicetas metro- golita Nicomediensis, cum Ecclesie causam tuere- Aur in colloquio quod Constantinopoli habuit cum Anselmo fHavelbergensi episcopo (a), concessit ingenue, apostolos nec fermentum nec azymum studiose nimis quaesisse, et quidquid ad manus inveniebatur, sive hoc, sive illud indifferenter cum devotione obtulisse: Romanam Eeclesiam paulatim alterum deposuisse, videlicet fermentatem, alterum tantum assampeisse, scilicel agymum : Orientalem quoque Ecclesiam azymuim dimisisse et fermenta- tum elegisse, ut tamen propter hoc, nec antiqui Greci sapientes, nec antiqui Latini sapientes se invicem contemnendos putarent. Atqui hac scan- dala emerserunt, inquit : Ex quo surrerit quidem Carolus rex Francorum , qui violenter Romanum invasit imperium , et se patricium Romane urbis appellari fecit. Inde est quod cwm Latini nostrum fermentum blasphemant, et sacrificium altaris in- dignum judicant, et nos polius ex fasiu elationis swa * Tit. 1, 15, - (a) Lib. ut, c. 44. DISSERTATIONES DAMASCENICE. quam assertione veritatis haereticos vocant ; nos quo- que ab eis irritati, et ex cquo eis respondentes, asy. "mum quoque eorum nequaquam curamus, indignum sacrifciu sacri altaris. judicamus, eos non fastu superbie, sed. jusue. reiributionis nomine Azymitas harreticos appellamus. Sic protervas suorum adver- sus Latinos criminationes emollire Nicetas cona- batur. Àt pace ecumenici hujus Didascali dixero, nostrates longe vequiores se prsebuisse erga Graco- rum fermentum. Dominicus Gradensis epistola ad Petrum Antiochenum utramque oblationem appro- bat. Et quamvis Wiberto presertim teste in Vita Leonis IX, e Latinis quidam Grsecos Fermentaceos appellitariut, cum ab illis renuntiarentur hzretici ob azgymorum usum ; attamen Humbertus ipse cum sociis legatis in libello excommunicationis, quem super altare Sancte Sophise reliquit, hoc nomine duntaxat Michaelem ejusque consortes culpat, quod Latinorum ecclesias clausisset, eosque Azymilas muncupando, verbis ei factis ubique insectatus esset : quod denique Nicephorus patriarchae sacel- larius Latinorum sacriflcium in conspectu omnium impie conculcasset. llinc Gregorius VIl (b), quem Leo ΙΧ cardinalem diaconum creaverat, epistola ad archiepiscopum Synadensem Armeuum, post narratas Graecorum adversum nos criminationes, subjungit : Nos vero azymum nostrum inexpugna- bili secundum Dominum ratione defendentes, ipsorum fermentatum nec vituperamus, nec reprobamus, se- quentes Apostolum dicentem **, mundis esse omnia munda. XXXIX. Jacobus Sirmondus eximix eruditionis criticus, singulari quod De azymisedidit opusculo, probandum suscepit, IRhomanam Ecclesiam nonnisi aliquandiu ab obitu Photii azymis panibus, di- misso fermento, rem divinam facere coepisse : idque intulit ex silentio Photii, qui cum multiplices Latinorum ritus et mores maligne carperet, nullam propter azyma eis litem moverit. Viro doctissimo opponet forsitan aliquis auctoritatem Nicetae. Cho- niatse, hominis schismatici, qui in Thesauro versus finem ultro fassus est perantiquam esse apud La- linos panum azymorum traditionem, nec ullum inter utramque Ecclesiam jurglum cirea hoe disei- pline eaput exstitisse usque ad tempora Photii; qui exertis inter ipsum et Nicolaum papam süimul- tatibus, ut ex abundantia se superiorem ostende- ret, cum artieulum de Spiritus sancti processione, tum azymorum usum, celibem sacerdotum vitam, aliaque similia prsetexuerit. Hic Nicetz locus non comparet in translatione Latina ejus Thesauri fidei Christiane, atque idcirco integer Grece et Latine editus est a Leone Allatio in dissertatione ad Juan- nem Christianum de Boinebourg. Falsum vero esse Choniatem coarguunt quicunque ab eruditis bac- (b) Lib. vi, ep. 4. ol tenus lecta sunt Photiani dissidii monumenta, tum Graeca, tum Latina, sive typis mandata essent, sive manu exarata, in quibus ne ypb quidem de aaymis occurrat. Photius nimirum apprime nove- rat azymorum offerendorum ritum ipsa divine Ewcharistiz? institutione comprobari, quam sine fermento peractam a Christo esse, ex totius Eccle- size traditione scribit in Bibliotheca. Nondum enim exeogitatum effugium erat despcerantium illorum Graeeorum, qui sciscitante Humberto cardinale, unde Dominus Jesus fermentatum in cena habuerit, ewm im emnibus fnibus ]srael non inveniretur, respendebant, Si creditur omnipotens, potuit subito undecunque fermentatum. exhibere, aut certe. ipsum ssgmeum benedicendo fermentare. Nec. rarsum istud alterum quod Euthymius Zygabenus pro suorum &uesdo fermento postea tandem commentus est ; puta Christem ejusque discipulos uno die Pascha Judaicum antevertisse, e& decimo tertio die, non decimo quarto , vespere paschalem agnum cum lactucis agrestibus et azymis, stando et baculos pra manibus tenendo comedisse, tum cona hac eum esremoniis lege Moysis sancitis peracta, alla- tam denuo panem communem, proprie dictum seu fermentatum, et jusculum; ex quo pane corpus suum confecerit, dederitque discipulis suis. Non enim faisse vetitum pascbalem cenam przvertere, cumque decimi quarti diel vespera nondum ades- set, lermentatis rursum panibus vesci. Quz: quam vana sint, nullo negotio deprehendet quisquis Ju- deorum leges consuetudinesque, quibus ad mor- tem usque Dominus obeecutus est, diligenter scru- tatus erit. Quinam ergo Christus Pascha anteverte- rit, quod die mensis altero a decimo quinto man- ducári neutiquam fas erat; ita ut qui forte for- tuna propter immunditiam ex funere admissam ineunte die decimo quinto mensis illud non edis- semt , nonnisi altero decimo quinto die mensis s^cundi hoc [LXXX VI] possent celebrare ? Quorsum «tiam illi baculi? ac si tunc Christus ejusque discipali stantes et baculos tenentes canaverint, cum ejusmodi ceremonia, Judzis ipsis attestan- tibus, ea duntaxat nocte qua filii Israel ex Egypto profeeturi erant, observata fuerit, subsccutis vero temporibus, vel recumbendo priscorum, seu Grz- eerum, seu Romanorum more, vel sedendo perege- ria, atque etiamnum liodie peragant. Nihil quippe 3 pristino paschalis cone edendz ritu Judzi de- seiveruat, eisi agnum integrum manducare non audent, lege Mosaica prohibeute ne edatur nisi in loco quem elegerit Dominus, loc est Hierosolymis. Sed et Mattheus, Marcus, et Lucas evangelistze Deminom Jesum aiunt primo die azymorum facta vespere **, Pascha celebraturum discubuisse. Idem lesnnes annuit, ubi iegimus Christum a cena sur- DISSERTATIO VI. 40 rezisse, ut discipulorum pedes lavaret, et iterum recubuisse **. Undenam etiam Euthymius habuit, quod ipse subinde suggerit, diebus azymorum, jus apponi non licuisse mensis llebrzorum? Leo Muti- nensis, lib. iu De caremoniis Judaeorum, cap. 5$, vas cum jusculo aut eliquamine ad paschalem cce- nam adhiberi solitum testis est locupletissimus. - Sic Buxtorílus, Synagoge Judaice cap. 15 : Appo-' nunt patellam aliam aceto plenam, inquit. In ejusmodi itaque patella Dominus buccellam intinxit, quam Judas lscariotz: tradidit. Nec quisquam objiciat Judaeos uno die decimum quintam paschali coma eliamnum quotannis pravertere, atque duobus diebus Pascha µνηµόσυνον suum vespere agere. Nequaquam enim illi censeri debent Pascbatis vesperam antevertere : sed cum lex jubeat ut agnus die decimo quarto mensis primi, ad vesperam de- clinante sole, immoletur, et decimo quinto ejusmodi mensis edatur, nec alioqui satis constet, quis de- cimus quintus babendus sit, an quia concursu solis et lune numeretur, an qui a prima lunas phasi, seu apparitione 4 ut. scrupulus omnis auferretur, duobus diebus qui decimi quinti perinde cenecren- tur, Pascha celebrandum duxerunt. Inanes igitur prorsus Euthymil conjectationes sunt,quas tamen Simeon Thessalonicensis (a), aliique Greci avidius gunt amplexati. XL. Azymi panes ante Photium α Romanis ad aram oblati. — Mic non disputo, num ab Ecclesia Occidentali sie perpetuo fermentum omissum fue- rit, ut nonnisi panes azymi unquam oblati sint. Absit ut difficilis hujus quazstionis qux inter eru- ditos primi subsellii agitata est, arbiter sedeam. Auctor librorum De sacramentis, qui Ambrosius Magnvs Mediolanensis fuisse putatus est, ac sal- tem seculo sexto, imo quinto, ac forsan quarto vixit in previncia, quz mores diversos a Romanis sectabatur, wsitatwm panem adeoque fermentatum ad Eucharistiam adbiberi solitum testatur (5) : Tu forte dicis : Panis meus, panis usitatus. Sufliciat vero mihi Ecclesie Romana morem inquirere, qui Pho- tiani dissidii tempore vigebat. Leo nonus in respon- soria epistola ad criminationes Michaelis Cerularii et Leonis Achridani diserte satis innuit neminem ante patriarcham Cerularium Latinis negotium fa- cessivisse propter oblationes non fermentatas, imo- .hunc Romanz Ecclesie ritum adeo recentiorenr zvo suo non fuisse, ut a tempore Photii, hoe est, cum ducenti anni elapsi nondum essent, inecperit. Leonis verba, quz superius jam attuli, hie repetere non displicebit : Quis non stupeat, inquit, quod post tot sanctos et orthodezos Patres per mille et viginti a vassione Salvatoris annos, novus calumniator Ecclc- sic Latinorum emersisti ,| anathematizans. omnes quicunque participarent ex azymis. Scd et pancs aay- * Math, xxvi, 90; Marc. xiv, 13, 17; Luc. xxii, 14. 5* Joan, xim, 4, 17. (4) Lib. contra her., c. 8, 9 (^) Lib. iv, cap. 4. £03 mos in missa a Romanis consecrari solitos ante Photii zetatem, testatus est Rabanus Maurus, lib. 1 De institutione clericorum, cap. 31, ubi statuit in sacramentis aliud non offerendum, nisi quod Domi- nus ipse exemplo suo prescripserit ; deinde sub- jungit : Ergo panem infermentatum et vinum aqua mistum in sacramentum corporis et sanguinis Christi sanctificari oportet. Atqui Rabanus, cap. 95 ejusdem libri declarat se missz ordinem descripsisse, quein Romana alizque fere omnes per Occidentem Eccle- si servarent. Libros autem De institutione clerico- erum ediderat cirea annum 820, dum Fuldis adhuc monachus ageret, ante quadraginta et septem cir- citer annos, quam Photius in Romanam Ecclesiam jacere convitia cepisset. Alcuinus sub Carolo Maguo, initio nascentis lzresis Felicis Urgelitani et Elipandi, hoc est ante synodum Francofordien- sem, epistolam ad Lugdunenses scripsit (a), in qua consuetudinem improbat Hispanorum quorum- dam, qui sal in panem oblationis mittebant, guod nec unisersa Ecclesia observat, inquit, nec Romana custodil auctoritas. Tum subinde pergit : Tria sunt, qua in sacrificio hujus testimonii offerenda sunt, panis, aqua, el vinum. Panis, qui in corpus Domini consecratur, absque fermentc ullius alierius infectio- nis debet esse mundissimus. Ex quibus verbis perspi- cuui fit, panem duntaxat azymum, non fermenta- tum, tempore Albini Flacci seu Alcuini adhibitum a Romana Ecclesia ad aram fuisse. Permirum est, quod quidam contendunt, Albinum Ecclesi: Gal- licanz, vel Anglicanz su: potius, quam Romanz ritum signilicare voluisse, quando ipse diserte no- minat Ecclesie Romane auctoritatem, cujus czre- moniarum callentissimus juxta eL tenacissimus erat, ut patet ex ejus opere De ritibus Ecclesia. XLI. Imo ante sextam synodum oblati. — Roma- nam Ecclesiam fermentatos panes in sacrificio jam olim exhibuisse probare conabantur Nicetas aliique Grxci auctoritate canonis Trullani undecimi, quo : vetatur ne Christiani cum Judzis azyma comedant : hunc eniw canonem annuente Agathone papa sanci- tum fuisse post Meletium nostrum aiebant. Scilicet canones synodi illius, qus Quinisexta appellata est, sext:e synodo generali quae sub Agathone papa celebrata erat, ascripserunt, quamvis multis annis sint recentiores. E contrario autem cardinalis Humbertus huic commento historiam sextz synodi opponit, qua ferebatur legatos - Agsthonis cum a Constantino Pogonato irmoperatore rogati es- sent, quemnam Romana Ecclesia ordinem teneret circa sacrilicium corporis et sanguinis Domini nostri Jesu Christi, respondisse : In calice Do- mini non debet solum offerri vinum, sed. aqua mistum. Nam asi solum vinum offertur, sanguis Christi incipit esse sine nobis. Et si aqua pura ο|- fertur, sola plebs incipit esse sine Cliristo. Quando "rumque admiscelur, id est vinum et aqua, tunc (a) Epist. 69. (0) Lib.it, Contra errores Gracor., eto, p.,9. 15, a. V. DISSERTATIONES DAMASCENICE. A04 sacramentum apiritwale perficitur. Oblatio vero qua in sacrificium altaris offertur, nullam commistionem [LX XX VII J aut corruptionem fermentati debet habere, sicut B. Virgo Maria absque omni corruptione Chri- stum concepit et peperit. Hinc in Ecclesia mos obii- nwil, ut sacrificium altaris non in serico aut in panno tincto, sed in lino terreno celebretur, sicut corpus Demini fuit in sindone munda sepultum. Sic et oblatio munda debet es*e fermento, juxia quod in gestis pon- lificalibus a beato Silvestro" legimus esse statutum. Hzc refert Humbertus libro Contra Nicetam quz profecto esse accepta videntur ex eodem auctore et libro, quem Paulus disconus pre oculis habuit, cum caput 4 libri VI Historie Longobardorum scri- beret. Nam Humbertus ea quz proxime illis cohge- rent qua modo retuli, iisdem mox verbis recitare pergit quibus Paulus diaconus. Atqui Paulus octavo sseculo labente florebat ; hoc est centum post annis a celebratione sexti concilii generalis, et dudum antequam Photius sclisma Ecclesiarum moli- retur. XLI. Sanctus Thomas in Catena awrea in Mat- thaum, c. xxvi, et alibi (^) azymorum usum con- firmare nititur testimonio beati Gregorii, qui in Registro docuerit, perinde licere offerre panes azy- mos et fermentatos. ldem paulo fusius legitur in tractatu Contra Gracos, qui habitus est Constanti- nopoli in zdibus fratrum Predicatorum anno Dom. 12592, editusque est a Stewartio. Neque vero in boc tractatu locus sumptus dicitur ex Registro Gregorii, sed ez ejus Vita Greco sermone conscripta. Ad hunc itaque modum tractatus auctores Grego- rii verba afferunt. Audiant Graci, inquiunt, super hoc B. Gregorium in Dialogis (lege Dialogum, ut Greci loquuntur, aut simile quidpiam, ut contex- tus series cohzreat) que et qualia, sacramenta de- trahentibus responderit Greco sermone, cum in Gra- cia (raus legatione fungeretur. Dicit enim : Solet moveri quaestio, quod in Ecclesia alii. [ermentatum offerunt, alii panes azymos. Esse namque Ecclesiam distinctam quatuor ordinibus novimus , scilicet Ro- manorum, Alexandrinorum, Hierosolymitanorum et Autiochenorum ; qug Ecclesie generaliter ππκεκρακ- (ur, cum unam teneant catholicam fidem. Diversis tamen utuntur officiorum mysteriis. Unde fit ut Ro- mana Ecclesia offerat panes azymos, propler quod Deus sine ulla commislione carnem suscepit. Scri- plum est : «Verbum caro factum esi, et habitavil in nobis,» Sic ergo pane azymo e[ficitur corpus Christi. Nam ceterae supradicte Ecclesie offerunt [ermenta- (um, pro eo quod Verbum Patris indutum est carne , et est verus homo : iia quod fermentatum commi- scealur farina, et e[ficiutur corpus Domini nostri Jesu Christi (c). Sed tam Romana Ecclesia, quam pradi- cie pro ine(fabili mysterio, tam [ermentatum quam azymumdum sumimus, unum corpus Salvatoris nostri efficiuntur. Hac sunt verba Gregorii que in Vita ipsius (ο) Deest hie vocula aliqua aut legendum : unum ccrpus Salvatoris nostri e[ficimur. 405 Graco sermone reperiuntur. Αη hi revera Gregorii Ma- gni sermones fucrint criticorum judicio relinquo. ProfectoPhotius,cod. 252 excerpta refert Vitz sancti hujus pontilicis Romani, ex qua forsan liec quse modo rcecitavi, accepta sunt. Sufficiat vero mihi lo- cum integrum recitasse, ad quem Graci illi viden- tur respexisse, qui fermentatum panem in Ecclesia Romana usque ad tempora Gregorii dialogi oblatum esse scripserunt. Ex his citantur Gregorius Corcy- rensis, apud Allatium opere De Gregoriis, et Sy- meon Thessaloniceusis, lib. De templo, n. 5, quibus etiam Tbeorianus philosophus jungi possit, ut mox ostendemus. Statim igitur in illo eodem Przdicato- rum nostrorum contra Grzcos tractatu apud Sic- warlium additur : Sed et Joannes Chrysostomus, cum hujusmodi litem vellet de medio removere, in quadam epistola sua, quam Grecis de sacramento et aliis consuetudinibus Latinorum dubitantibus de Con- stantinopoli transmisit, ita dicit : « Volentibus no- bis,» etc. Citant nimirum, ac si sancti Joannis Cliry- sostomi esset, epistolam , quz Theoriano philoso- pho adjudicanda est, ut colligitur ex fragmentis qui- busdam, que Leo Allatius protulit in dissertatione ad D. de Boinebourg, p. 690. Quocirca operz pre- tium me facturum existimavi, si ex utroque operc symbolas bujus epistola tum Latinas, tum Graecas, colligerem simulque jungerem , donec integra tan- dem ex aliqua Europz Bibliotheca eruatur. Theoriani philosophide Latinorum azymis judi- cium. — Leo Allatius et Turriauus testantur epi- stolam hanc Theoriani scriptam esse ad sacerdotes in montibus degentes. Auctores vero tractatus contra Grzcos sic eam Latine recitant. Voleniibus nobis aliquid dicere de sacra. communione , utrum ex azymo vel (ermeniato in sacra Dominica cona fa- cium fuerit, longioris temporis, et etiam perfectioris scriptoris (forte, scriptionis) indigemus spatio. Sed snultis omissis, id quod utile et pacificum est, imo, ut ila dicam, quod magis est secundum dispensationem, €t necessarium, ei quod magis continet veritatem di- DISSERTATIO VI. ὑπὸ τοῦ θεοῦ Λόχου λη- φθεἶσα , καὶ ἐν δεξ.ᾷ τοῦ Πατρὸς χαθηµένη. καὶ ὑφ ἡμῶν τῶν ὀρθοδόξων μυστικῶς µεταλαμθανο: μένη) bib xal µυστήριον λέγεται , ὡς χρύφιον, ὡς τοῖς πολλοῖς o0 καταλη- πτόν. «06 Geuitrice α Verbo ευ assumpla est, el in dex- tera. Patris sedet, atque a nobis orthodoxis jet Ca- tholicis] | mystice sumi- tur. Propter quod. et my- slerium dicitur velut. se- crelum aliquod εἰ occul- (um , ut quod a multis non comprehenditur. Transmulatur. aulem. divina viriule a Spiritu sancto in corpus et. sanguinem Jesu Christi, secundum quod ipsa sancta secreta. indicat, εί etiam manifestat. Dicimus enim : « Te rogamus (a), Sancte sanctorum, ut beneplacito (ug bonilatis- veniat Spiritus sanctue super nos el super omnia haec tua dona sive munera, et benedicat, ei sancti[ficet, el ostendat quidem hunc pànem, ipsum pretiosum cor- pus Domini et Dei Salvatoris nostri » (omiserunt haec verba qua orationis series exigit, Trausmu- (ans Spiritu (uo saucto, μεταθαλὼν τῷ Πνεύματί σου τῷ ἁγίῳ). [ΧΧΣΧΥΙΙΙ] Καὶ πάλιν’ El οὖν τὸ θεῖον µεταθάλλει τὰ προχείµενα δῶρα εἰς σῶμα xal αἷμα Χριστοῦ, περισσὸν λοιπὸὺν τὸ φιλο- νειχεῖν, ἢ && ἀζύμων, f) ἐνζύμων fv, f] λευχοῦ, f) ἐρυθροῦ τυχὸν οἴνου, xal τοιαύτας τινὰς περιερ- χείας μωρὰς περὶ τῶν φριχτῶν µνστηρίων ὃδι- ερευνᾶν. Et rursum : Si igitur di- vina virtus, sive divinum numen (ransmulat propo- sita dona in corpus εἰ sanguinem Jesu Christi , superfluum est. contende- re, uirum ez azymis , an ex fermentatis (uerit, aut albo, aul rubeo vino, aut hujusmodi stullas et ine- ptas curiositates, de tre- mendis mysteriis agitare. Quia vero quidam eorum volunt ostendere ex. sola etymologia nominis azymum non esse ἄρτον, id est panem, eia de hoc breviter disputabimus. Dicitur eim ἄρτος ad ἄρθεως (lege ἄρτιος) id est a perfectione. Azy. mus aulem non est per[ecius, quia carel fermento : ergo. nun est ἄρτος. Dominus autem ἄρτον benedixit. Ta'is est mirabilis eorum syllogismus. Nos vero ad. syllo- cendum est. Divinus 6 θεῖος ἄρτος πρὸ μὲν τοῦ ἁγιασθῆναι, cfe ἄζυμος, εἴτ ἔνζυμο; fv . ἁδιαςό- puse ἄρτος ἔστι τε xal λέγεται πρὸς τῶν θείων ἁργίων, ὡς ὕΌστερον δξί- ξρμεν. Μετὰ δὲ τὸ ἁγια- σθτναι, οὔτε ἕνευμος, o2? ἄνυμος, ἀλλὰ σῶμα χαὶ σὰρξ τοῦ Κυρίου f εὐτὴ, xai οὐχ ὄλλη ἀντ᾽ Kn; µία γὰρ ἐστι xal [4| αὐτὴ £x τῖς ἀφθόρου Παρθένου xo Θεοτὀχου * Luc. xxiv, 50. (a) Ex missa Basilii. panis, antequam consecre- (ur, sive azymus, sive fermentatus | fuerit, in- differenter panis est, et dicitur a sacris eloquiis , ut postmodum ostende- mus. Posiquam vero con- secratus est,neque azymus neque fermentatus dicitur vel est, sed corpus ei caro Domini, eadem ipsa, nec alia pro alia : una siqui- dem est et ipsa, qua ex in- corrupta Virgine εἰ Dei $! [bid. 55. gismi hujus machinamentum, cum sit nullius valoris, infirmum et debile, nullam faciamus responsionem, ne videamur ad osiensionem ejus qua in nobis esl rationalis scientie (b) multa loqui et inutiliter. A sanctis tamen Evangeliis ἄρτον vocatum 65566 azy- mum probabimus sive ostendemus, et mendax isto- rum etymologia apparebit. In. Luca enim cest. scri- pium : « Et facium est discumbente eo cum eist? .» Ft post pauca : « Cognoverunt eum in [ractione ἄρτον ο. » Ecce ibi azymum ἄρτον nominavit. Quod autem azymus fuerit ille qui tunc in. Emmaus Cleopha: et concomitanii sibi dalus est, hinc est manifestum. Post oblationem agni septem diebus comedebant Ju- ἀαὶ azyma, quibus diebus ferinentatus panis non in- veniebatur apud cos. [n[ra autem septem dies. benc- (5) τες ἐν ἡμῖν λογικῆς ἐπιστήμης. Logice nostrw. scientie. 407 dizit Dominus panem istum, de quo memoriam fe- cimus, in. Emmaus, sicut indicant. sacra eloquia : e Sed super his omnibus tertia dies est, ex quo hac facia sunt **. ». Infra autem. septem dies erat. dies illa. Καὶ πάλιν "Aptoc ἄραγα- λεῖται,ὡς δέδειχται͵ὀ ἅνυ- poc. Τὸ yàp ἄρτος ὕνομα γένος ὃν, τοῦ τε ἐνξύμου καὶ ἀξύμου Σπίσης xat- ηγορεῖται, εἰδῶν ὄντων αὖ- τοῦ. Ταῦτα πρὺς τοὺς ἡμετέρους τοὺς λέγοντας, ὅτι ὁ ἅνυμος ἄρτος, ἄρτος οὗ λέγεται, Περὶ δὲ τῶν Λατίνων σφόδρα θαυμά» ζω, εἴ γε ἔστι τις τῶν ἑλλογίμων τὸν ἕνζυμον ἄρτον διαθαλλόµενος. Ἐγὼ Υὰρ συνωµ[λησα (V τῆς θείας χοινωνίας τοῖς ἀρίστοις τῶν Λατί- νων, xal µέρους οὗ µι- κροῦ φ,λοσοφίας τό xal θεολογίας µετέχουσι , καὶ αὐτῷ τῷ ἁγιωτάτῳ πα- πριάρχη Deveclag Ἐῤῥίχῳ πῷ Φφιλοσοφωτάτῳ , ἅτε σπουδῆν οὐχ ὀλίγην περὶ πῶν θείων χαὶ ἐπιμέλειαν κεχτηµένῳ ' ἆλλ * οὐδέ- ποτέ τινος Ίχουσα γλῶσ- σαν ἀφιέντος χατὰ τῆς ποινωνίας ἡμῶν. Πῶς γάρ τις τῶν σοφῶν τολ- µΜήσει χατὰ τῆς πανιέ- pou κοινωνίας βλασφη- μίαν εἰπεῖν, ἀχούων τοῦ µακαρίου Γρηγορίου, τοῦ τεποιηχότος τὸν διάλογον Ey τῷ περὶ τῆς θείας χοι- νωνίας λόγῳ; Et iterum : Άρτος ergo , seu panis vocalur, ut ostensum, azsymus. Nam panis nomen genus cum sit azymi et fermentati, equaliter. predicatur de eisdem , cum sint. illius species (a). Et hec qui- dem ad nostros , qui con- tendunt panem azymum , panem (ἄρτον) non dici. De Latinis vero mihi ad- miratio subit, si quis in- ter eos, dummodo ab eru- ditione alienus non est , panem fermentatum vitu. peret. Nam ego de divi- na communione cum La- tinorum | optimis, iisque quam plurimis rerum theologicarum et philoso- phicarum peritis, el cum sanclissimo — Venetiarum patriarcha Henrico, viro sapientissimo, et circa res divinas admodum studio- so ει diligenti * et nun- quam ullum audivi in sa- ceram nostram commu- nionem linguam laxare. Qua enim ratione, dum, modo sapiat,audebit in sa- cratissimam communio - - nem blasphemiam evome- re, audiens beatum Gre- . gorium, qui dialogos con- cinnavit, in oratione de DISSERTATIONES DAMASCENICE. Καὶ πρῶτον παραχαλοὺ- μεν ὑμᾶς φιλονεινίας uh χαταδέχεσθαι. 'Hpet; γὰρ τοιαύτην συνήθειαν οὐχ ἔχομεν, οὔτε fj Ἐκχλησία τοῦ θεοῦ, ἁλλ εἰρήνην μετὰ πάντων διώχειν, ἔχοντες εἰρήνην Χριστὺν τὸν ποιοῦντα ἁμφότερα ἓν xal ἀγαπᾶτε Λατίνους αὑτοὺς ὡς ἁδελφούς, 'Op- θόδοξοι Ύάρ εἶσι, xai τέχνα τῆς χαθολιχης xal ἀποστολιχης Ἐκκλησίας ὥσπερ ὑμεῖς. Αἱ γὰρ ζη- τήσεις αὐτῶν συνἠθειαί τινές clot, τῆς πίστεως μηδαμῶς καθαττόμεναι. Πάντα Υὰρ καλά, ἐὰν εἰς δόξαν θεοῦ ποιοῦμεν αὖ- tá: οὐδὲν γὰρ οὔτε τῶν Λατίνων ἐκκλησ'αστικὴ συνήθεια, οὔτε ἡμετέρα ἔξω τοῦ χαλοῦ χαὶ τοῦ πρέποντος εἴληφε xai χρατεῖ. 'AXA& Οειοτέρου ἔχονται σχοποῦ xa νοή- µανος. Τοῖς οὖν ἐχέφροσι πάντα ὁρθὰ, τοῖς δὲ μὴ τοιούτοις σχάνδαλὀν τε xai πρόσχοµµα. 408 Ac primum quidem vos adhortamur, ut alienkxm anintum a. contentionibus habeatis. Hoc enim mo- ris nostri non est , neque Dei Ecclesie, sed pacem persequi cum. omnibus , pacem Christum — possi- dentes qui facit utraque untum ?? ; et Latinos ita ut [ratres — diligite. Recte enim de fide sentiunt , suntque, quemadmodum et nos, catholice atque apostolice Ecclesie filii. Quastiones euim ejusno- di mere consuetudines sunt, que nihil fidem lc- dant. Omnia siquidem bona, si in gloriam Dei dirigantur , nihilque in Latinorum Ecclesia, qucd in usu sit, neque apud nos, quod a recio decoro sit alienum, habet firmi- tatem et robur. Sed. divi- niore fine et intelligentia constituta. sunt. Pruden- libus itaque omnia recta sunt, aliis vero scanda- lum et offendiculum. Ultima hzc Theoriani epistole verba Turrianus, divina communione? Gregorii Magni pronuntiatum omisit Allatius : at vanus conjectator sim, nisi Theorianus sanctissi- mum pontificem ad testimonium cilaverit, propter amplum illum locum quem nostri praedicatores tan- quam Gregorii esse, et ex ejus Vita transsumptum in tractatu. contra Grecos allegarunt, quemque jam ante integrum retuliinus. — Quando vero maguam partem epistola Theoriani recitavi, haud ingratum lectoribus fore arbitror, si ejus epilogum, (ut autumo [5]), bic adjecero, quem idem Allatius circa dissertationis sux finem edidit. ** Luc. xxiv, 21. 7? Ephes. 1, 141. (a) Hucusque in tractatu ad Graecos ; qux sequun- tur habentur apud Allatium. cum Grece, tum Latine recitat in sua lucubra- tione in Canones apostolorum, p. 70, ubi prz:mo- net, secundum hujus auctoris opinionem idcirco Grxcos non jejunare Sabbato, quia ca hebdomadis die animz justorum, cum ad illos Dominus ad in- feros descendisset, inde liberatze fuerunt. Non so- lum enim de azymis Theorianus ad sacerdotes ct monachos montium incolas scripserat, [LXXXIX] verum etiam de jejuniis et aliis Latinorum mori- bus, quos schismatici Greci carpebant, quemad- modum Turrianus et Allatius testificali sunt. Atqui in fragmentis illius epistole qux& protulimus, aniu- advertere licuit, non modo sapientissimum et equissimum scriptoris judicium de azymis pani- bus ; verum etiam de eucharistica .ranssubstantia- tione testimonium elegans, quo obstruatur os re- centiorum bzreticorum, qui Orientalem Ecrlesiam a Romanorum flde hoc in capite quondam discre- passe affirmarunt. Hic porro Theorianus philoso- phus, nequaquam censendus est alter fuisse ab jllo, cujus exstat Legatio ad Armenos, ad quos miSsus fuit ab imperatore Manuele Comneno. Nam (b) Recole prxfationis num. XX, ubi hujus epi- stolz: exordium Latine exhibetur. 409 ' jn eadem Legatione ad Armenos Theorianus non semel philosophi, perinde nuncupatione insignitur. Insuper Henricus ille Venetorum patriarcha, qui- cam Theorianus philosophus in colloquium se ve- nisse ait, Henricus est Dandolns, qui, ut narrat Ugbelius (a), Gradensem tenuit sedem ab anno 1130 ad 1182, quo tempore Manuel Grizcis impe- ritabat. Theorianus itaque, cum erga Latinorum panes azymos bene affectus esset, idcirco pangendo fedus eum Armenis, de eorum azymis minime dispetandum censuit. Unde contra novellam, quamlibet receptissimam, Grseculorum suorum opinionem, agnoscit Christum Pascha legale in postrema ccena parari jussisse et comedisse , quo signiflcaret se subjectum esse legi, quatenus homo erat. Ei ἡ βρῶσις τοῦ Πάσχα, inquit, τῶν ὑπὸ νόµον ἐστί * Si manducatio Pasche, ad eos qui legi subjecti essent, spectabat : Dominus autem qua- tenus homo erat, non quatenus Deus, subjectus. fuit legi : ρα χαθὸ ἄνθρωπος Ίθελε φαγεῖν τὸ Πά- σχα * ergo quatenus homo erat, edere voluit Pascha. Quod quidem argumentum mutuatus est bic auctor ex dialogo sancti Maximi cum Pyrrho. Ex quo proinde colligi potest, eum ultro concessurum Ar- menis fuisse, Dominum azymo pane, non fermen- tato Eucharistiam confecisse. Sed catholicus Nier- ses satius de fide quam de ritibus his in colloquiis agendum pronuntiavit. Czeterum seculo insequenti, Gregorius Silensis Catholicus alter Armenorum, epistola ad Gaytonem (^), qui, dimisso regno, mo- nasticam vitam elegerat, refert prxceptum Niersis (qui cum Theorianus de paciscenda unione egerat) quo ferebatur miscendam esse cum vino aquam in miss3, atque eadem lege servari debere azymum propter inveteratam consuetudinem ; ut tamen neutiquam reprehenderentur, qui fermentum adhi- berent. Enimvero septem annis a legatione Theo- riani, hoc est anno 1177, in concilio Tarsensi, cujus acta Galanus edidit, cum Graci art. 6, Ar- menis proposuissent (c), ut pane fermentato et vino cui admista esset aqua, deinceps apud eos Éucha- rístia &eret, ab illis responsum est: Circa hunc articulum Reverentie vestr& suademus, ut nimirum cum apostolica sede Petri, et cum nostra humilitate concordes efficiamini, alque ita submissi legem cha- ritatis insiauretis. Sunt. enim illi, non secus ac nos, apostolice hujus traditionis discipuli, cum quibus et nos asymum panem in Christi sacrificio conse eramus. Quod si tantam vobis humilitatem conces- serit Deus, ut hac in re nobiscum conveniatis, debi- tum nobis erit, ne quid obstaculi Ecclesie unitati apponatur, aquam vino puro miscendo ad gloriam Dei. XLIM. Dudum ante Theorianum Theophylactus, ac postmodum Demetrius Chomatenus, Bulgaro- rum archiepiscopi et metropolite, ultro fassi sunt a) Italia sacra, t. V, p. 1192. b) Galan. De reb. Eccl. Arm., p. 449. DISSERTATIO VI. AlQ azymorum panum consceerationem (anti non esse momenti, ut ob eum ritam Orientalis Ecclesia abscindi ab Occidentali debuerit. Amborum testi- monia communia et trita sunt, exstantque in jure — Grzeco-Ttomano, ubi legi possunt. Quando vero de mente Theophylacti circa azyma Latinorum sermo ' incidit, hic pretermittere non possum Graeuli cujusdam librarii fraudem, qui commentarium ejus in Evangelium Matthzi feede corrupit, ubi de supremo Christi Paschate agebatur. Hzc depra- vatio in editis comparet ad cap. στι Matth., ubi sic legimus : Πρώτην τῶν ᾽Αξύμων τὴν πρὸ τῶν Αζύμων φησὶν Ἠμέραν. Οἷόν τι λέγω” Tfj Παρα- σχευῇ ἑσπέρας ἔμελλον ἐχεῖνοι φαγεῖν τὸ Πάσχα ᾽ καὶ αὕτη Σχαλεῖτο τῶν ᾽Αξύμων. 'O γοῦν Κύριος πέµπει τοὺς μαθητὰς τῇ πέμπτη ἣν ὀνομάζει ὁ eo- αγγελιστὴς πρώτην τῶν ᾽Ασύμων, ὡς πρὺ τῆς ἑσπέ- pag οὖσαν χαθ᾽ ἣν ἑσπέραν ἤσθιον τὸ Πάσχα * Pri- mum azymorum vocat eam diem quc antecedit azyma. Ut si dicam: Parasceve vespera comesturi erant Pascha, et ipsa vocabatur. Azymorum. Domi- nus igitur mittit, discipulos [eria quinta, quam no- minat evangelista primam. Azymorum , quia ante Parasceven erat, qua Parasceve vespere comedebant Pascha. Acsi Theophylactus censuerit, non feria quinta vespera azynia comedi a Judais coepisse, sed feria sexta duntaxat: quod tamen nequaquam verum est. Nani in expositione, cap. xxi, secun- dum Lucam diserte scribit : Ἡμέραν οὖν ᾽Αξύμων λέγει τὴν πέµπτην fic τῇ ἑσπέρᾳ ἔμελλον θύειν τὸ Πάσχα. 'O τοίνυν Κύριος τῇ πἐμπτῃ πρωῖϊας τυχὸν ἀποστέλλει τοὺς μαθητὰς Πέτρον καὶ Ἰωάννην ΄ Diem igitur Azymorum dicit quintam, ad cujus vesperam Pascha immolandum erat. Igitur Dominus quinta, mane scilicet, mittit discipulos Peirum et Joannem. Quocirca Arcudius utriusque loci facta collatione cum manuscriptis codicibus deprehendit Theophy- lacti commentarium fuisse vitiatum. Enimvero in codicibus Regiis, quorum unus ad auctoris tatem quam proxime accedit, eodem modo atque Arcu- dius in suo, seriptum reperi, nimirum : Πρώτην τῶν ᾽Αζύμων τὴν πρὸ τῶν ᾽Αξύμων φησὶν ἡμέραν. Οἷόν τι λέγω» Πέμπτῃ ἑσπέρας ἔμελλον ἐχεῖνο qa- γεῖν τὸ Πάσχα, μεθ) ἣν ἐπιφώσχουσα f Παρασχευὴ, πρώτη τῶν ᾽Αζύμων ἐκαλεῖτο παρὰ τῷ vópo* ofa 65 τῆς ἑορτῆς ἀρχομένης &nb τῆς ἑσπέρας, xa0* ἣν σθίοντο τὰ ἄζυμα. Ὁ Υοῦν Κύριος πέμπει τοὺς μαθητὰς τῇ πέµπτῃ, ἣν ὀνομάνει ὁ εὐαγγελιστῆς πρώτην τῶν ᾽Αζύμων, ὡς πρὸ τῆς ἑσπέρας οὔσης, καθ) Άν Ἰαθίοντο τὰ ἄζυμα᾽ Primam Ázymorum vocat, que diem azymorum ργσεεαί!. Scilicet quinta feria manducaturi erant Pascha , posiquam | luce- scissel Parasceve. Prima Azymorum vocabatur in lege, quia festum incipiebatur a vespera illius qua vescebaniur azymis. Dominus igitur discipulos mitti quinta feria, quam evangelista primam Azymorum (c) lbid., pag. 338. .. 4l! nominat, quia vesperam precedebal, qua comede- bant axyma. Theophylactus igitur non modo Lati- nis permittendum zstimavit, ut azymis sacra face- rent, verum nec a sancti Joannis Chrysostomi priscorumque Patrum sententia de extremo Domini [XC] Paschate Judaico discessit, sed docuit Chri- δίιμι eadem qua Judai die pasohalem coenam Mosaico ritu celebrasse. [n eadem bibliotheca, cod. 1945, asservatur expianatio Graeca altera Evangelii sccundum Matthaeum, quam Theophy- lacto attribuunt, tametsi priores οἱ postrema pa- gin: inlerierint. Verum nihil in hoc commentario reperire est, quod non Latinis nostris faveat. Sic namque legitur ad hsec Matthei verba : Prima Ázymorum. Πρώτην τῶν ᾽Αξύμων τὴν πρὸ τῶν Αξύμων φησίν. Εἰώθασι γὰρ ἀπὸ τῆς ἑσπέρας ἀεὶ ἀριθμεῖν τὴν ἡμέραν. Καὶ ταύτης μνημονεύει χαθ) ἣν ἐν τῇ ἑσπέρᾳ τὸ Ι]άσχα ἕἔμελλεν θύεσθαι' τῇ γὰρ πέµπτῃ τοῦ Σαθθάτου προσῆλθον, xai ταύτην ὁ μὲν τὴν πρὸ τῶν ᾽Αξύμων xaAst, χαιρὸν λέγων χαθ᾽ ὃν προσῄηλθον. 'O δὲ οὕτω λέχει ’ « ΗἨλθεν fj ἡμέρα τῶν Αζύμων, ἐν T] ἔδει θύεσθαι τὸ Πάσχα.» Τὸ ᾖ.θε τοῦτο λέγων, ἑγγὺς ἣν, ἐπὶ θύραις ἣν τῆς ἑσπέρας δηλονότι μεμνηµένος ἑχείνης. ᾽Απὸ γὰρ ἑσπέρας ἤρχοντο. Διὸ ἕχαστος προστίθησι λέγων "Οτε ἐθύετο τὸ Πάσχα. Primum Azymorum dicit eam φις aayma procedebat, Solebant enim. semper α vespera diem numerare. Átqui eam memorat evangelista, in qua vespere Pascha erut immolandum. Nam quinta Sab- bati, scu. hebdomadis , accesserunt : hancque Mai- lheus quidem vocat illam que azyma antecedebat, ubi tempus indicat quo discipuli venerunt ad eum. Alter vero (Lucas scil.) sic ait: « Venit autem dies Azymorum, in qua necesse erat occidi Pascha "', » Quod dicit, venit, idem est ac, proxima erat, in januis aderat. Ubi nimirum vesperam illam memo- rat. Nam a vespera incipiebanl : quapropter unus- quisque eorum adjicit, quando pascha mactabatur. Hujus commentarii auctor Joannem etiam Chry- sostomum sequebatur et exscribebat. Primus in- terpretum Euthymius Zygabenus a trita οἱ com- muni sententia descivit (a), ut facilius azyma La- tinorum et Armenorum expugnaret. ld quod prze- siare conatus est in Panoplia, in qua inter varia capita hzeresis Armenorum hoc etiam posuit, quod azymis sacra facerent. Qui vero librum liunc Eu- dhymii Latine. ediderunt, istec omiserunt, ut. et quz contra Latinos de processione Spiritus sancti ex Photio οἱ aliis auctoribus collegerat. Cieterum qua contra azyma Armenorum scripsit, nihil nisi recoctam multoties cramben exhibent : alioqui non me piguisset ea hoc in tractatu recitare. Sed et quaecunque Greci schismatici, hac in causa La- tinis objecerunt, futilia adeo tenuiaque visa sunt cordatioribus, uL quoties de unione Ecclesiarum instauranda actum est, nulla aut exigua admodum de »zymis quaestio mota sit. In concilo Florentino, "! Luc. xxi, 7, (4) In c. xxin, Matth. DISSERTATIONES DAMASCENIC.E. 4112 tametsi Marcus Ephesius pronuntiaverat nullam sarciri cum Romanis unionem posse, nisi exclusis a Symbolo fidei voce Filioque, et a sacrificio miss:e panibus non fermentatis, nihilominus parum a Graecis laboratum est de posteriore hoc articulo. Nec nisi inline plebis desperatorumque hominum dicteria fuere, quibus nos Azymitarum nomine in- sectati sunt. llos Georgius Scholarius eontempsit, qui pretermissa de moribus ritibusve Latinorum velitatione, de Spiritus sancti processione cum illis disputare, βέλτιον xaY ἰχανώτερον, melius οἱ consultius fore existimavit in Prafatione primi libri contra Latinos. XLIV. Pro dissertationis hujus coronide libet aliqua subjicere de forma seu figura pracipue illius oblationis quam Graci sacerdotes ex integro pane excisam in sacro disco reponunt consecran- dam. Viri quidam eruditi, quos nominare non re- fert, decerplum frustum esse aiunt in modum co- rolle, esse coronulam demptam ex crasso et integro pane, adeoque rotundam et orbicularem. Alluci- nautur profecto, nec Graecorum ritus ea qua par fuisset, díligentia inquisierunt. Errandi occasio- nem praebuisse puto Humbertum a Sylva candida Leonis IX legatum, ubi respondens objectis Grze- corum, causam postulat illius circumcisionis, qua coronulam panis ad sanctum sacrificium ferro leva - ΤΕΝ, cum immaculata hostia immaculatum corpus Domini aptius videaiur significare, et integritas pa- nis integritatem Ecclesie. Verum aut Humbertus coronule vocem minus proprie usurpavcrit opor- tel, aut diligenter satis scrutatus non sit hosti: preparande apud Graecos Constantinopolitanos ritum : nisi forte quispiam affirmare ausit eos a priscorum usu et exremonia postmodum desci- visse; quod tamen facili negotio non evicerit. Simeon quippe Thessalonicensis libro Contra ha- reses, cap. 87, ubi de Ecclesiw* suz ritibus ect rubricis disputat, reprebendit acriter Latinos, qui non quadratam, sed rotundam hostiam consecra- rent : quadrata quippe forma Domini corpus quod ex quatuor elementis constat, necnon humanita- tem integram designari, orbiculari vero divini- tatem. Itemque Goarius noster, pag. 117 Eucho- logii, ubi specimen exhibet, tum integri panis ος quo hostia consecranda demitur, tum ipsiusmet hostie, sic diserte scribit : Quecunque sit oblati panis figura, sive circularis, sive quadrangula, in quadrum semper lancea excavatur οἱ extollitur. Ubi vir Grecorum rituum peritissimus testatur qui- dem, integrum et crassum, ut aiunt, panem, prout allubuerit, seu rotundum seu quadratum esse : segmentum vero quod eo aufertur consecrandum, semper esse quadrangulum, ut videri potest in spc- cimine quod incidi in are curavit. Nec quidquam aliud sonant Leonis Allatii verba, quz a viris do- ctis ex contrario objiciuntur, Quanquam non difli- 413 tcor, dudum forsan ante tempora Cerularii orbi- cularem aliquando eucharistici panis formam apud Byzantinos fuisse, hoc est sacculo Ecclesim septi- mo, modo certum sit et indubitatum, voce τὸ περι- φερές, quam sanctus Maximus confessor usurpat ubi de externa Eucbaristie specie loquitur, rotun- dum semper aliquid significari (a). XLV. Ad Orientales vero harelicos, ac preser- tin Jacobitas quod attinet, ultro concessero eorum hostias quadratas non esse, sed rotundas. Nihil enim aliud efferre mibi videtur vox xya2o in litur- gia que Severi nomine inscribitur, nisi circuluin, aut cujusvis monetz formam, non autem segmen- tum quodcunque cui crucis signum impressum sit. Liturgiam hanc in editione Latina, Severi Alexan- drini patriarche falso nomen przferre bic non ab re fuerit admonere. Non enim in textu Syriaco Alexandrini vocabulum legitur, sed duntaxat Νο ΤΟΝΟ ΝΟ Severus sanctus patriar- ελα. Adde quod nullus Severus inter patriarchas Alexandrinos cum orthodoxos et Melchitas [XCI] tum Jacobitas reperitur. Itaque Severus iste alius non fuerit ab impio illo Acephalorum et Monophysi- tarum principe, qui Ántiochenam sedem Anastasio primo imperatore invasit, ac tandem sub Justinia- no Alexandriam οἱ Egyptum profugus petiit. Sed et hanc eamdem liturgiam non a Catholicis, sed Ja- cobitis et Theopaschitis usurpatam colligi nullo negotio possit, ex precibus qua ei adjuocta visun- tur. Nam inter alias habetur Trisagius hymnus cum additamento Petri Fullonis, ad hunc modum: Gtorificatio angelorum dum crucifigeretur Dominus nosler : Sanctus Deus, sanctus fortis, sanctus im- mortalis. Joseph et Nicodemus dixerunt : ra yoxwi 2 DIT r2 Qui crucifirus es pro nobis, miserere nobis. Nonnulla haec obiter adnotanda duxi, qua a paucis videantur deprebensa. Quod vero ad institutum nostrum spectat, libet hic ad memoriam revocare Epiphanium diserte admodum tradidisse eucharistieas hostias, saltem apud Cy- prios suos, aut etiam in Palzstina, rotundas sua zeiate fuisse : Τὸ γὰρ στρογγυλοειδὲς * Nam id quod rotundum esi, etc. inquit ille in Anchorato. XLVI. Opuscula alia de azxymis Joanni Damasce- πο εκρροείία. — Dissertationem hanc de azyuwis excudere absolvebam, quando incidi in codicem Graecum bibliothecz Coislinianz, n. 82, in quo re- ΄ peri tractatum integruin. Joannis Philoponi Tri- theitz De Paschate Joannis Damasceni nomine hoc modo insignitum : Ἰωάννου τοῦ Δαμασχηνοῦ λόγος περὶ ἀδύμων, Joannis Damasceni sermo de azymis : Ἑδήτηται περὶ δείπνου Δεσποτιχοῦ πολλοῖς' Α mul- tis quesitum est de cena Dominica, etc. Ex quo tan- dem conjeci unde factum sit, ut duo illi de azymis tractatuli quos edidi, et quibus in summa perstrin- guntur οπιρία TritleitB de postremo Christi Pa- $ciüale monenta, Joannis Damasceui nomen in (a) Dial. πι Ciesarii. quaest. 169, DISSERTATIO VI. 44 quibusdam codicibus sat recentibus przferrent. Quam procul Damascenus noster ab(uerit, ut cre- deret Christum cum discipulis Judaicum typicum- que Pascha pridie quam ioreretur non comedisse, duobus genuinorum ejus operum locis comprobavi dissertationis hujus initio. Quibus nunc tertium addam ex ejus oratione secunda in dormitionem beatas Virginis : Σιὼν φημλ,.... ἐν fj τὸ Πάσχα τὸ τυπιχὸν ὁ νοµοδότης Χριστὸς ἐκτετέλεχε, xai Πάσχα τὸ ἀληθὲς ὁ Παλαιᾶς χαὶ Νέας Διαθήκης θεὸς παρα- δόδωκεν ΄ Sion, inquam... in qua legislator Christus typicum Pascha peregit, ac veteris ipse novique te- slamenti Deus verum Pascha (radidit. Fragmentum item aliud in eodem codice exstat ejusdem Joannis Damasceni nomine perinde inscriptum, in quo etiam, alio modo atque in opusculis quze edidimus, de azymis, schismatico more, sensu, atque nuga- citate disputatur, sicque habet: Τοῦ ἐν ἁγίοις Ἰωάννου τοῦ Δαμασχηνοῦ δαπειὶ Joannis. Dama- sceni, Ἐν τρισὶν Όλαις ἑτέλουν οἱ Ἰουδαῖοι τὸ Πά- σχα, xal &v τρισὶ µάρτυρσιν xazà τὴν τάξιν τοῦ νό- µου * χαὶ αἱ μὲν τρεῖς ὕλαι ὁ ἁμνὸς σαν, τὸ ἄζυμον, xai fj πιχρίς' αἱ δὲ τρεῖς ἀρεταὶ, περιεζωσμµένοι, xai ὑπόδημα εἰς τοὺς πόδας, xal αἱ βαχτηρίαι ἐν ταῖς χερσίν. Οἱ δὲ μάρτυρες, τρεῖς περὶ «hv τράπεζαν ἑστῶτες, xal ἀχριδῶς Υινώσχοντες τὴν τοῦ φέγγους (fort. φθόγγους) (pav διὰ ποτηρίου τινὸς σαλευο- µένου, καὶ σηµαινοµένου, xal σαλπίζοντος εὐθὺς τοῦ ἱερέως ὅτι Πάσχα ἐστὶ Κυρίου, χαὶ λοιπὸν μετὰ τὸ ἀχοῦσαι τῆς φωνῆς τῆς σάλπιγγος, ἑποίουν τὴν ζύμην (lego τῆς δύμης) ἄνευ ἄρτον ἡμέρας ἑπτά᾽ πρὸ δὲ τοῦ σηµείου τοῦ ποτηρίου xal τῆς σάλπιγνος o0x εἶχον ἑξουσίαν εὐτρεπίσαι τὸν ἁμνὺν, ἡ ἄζυμον, 1 πικρίδας. Οὕτως Yáp φησιν καὶ ὁ θεῖος Δαθίδ * « a3 πίσατε ἓν νεομηνίᾳ σἀάλπιχγι. » 0 δὲ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστὸς &v τῇ πέµπτῃ ἡμέρᾳ ἐποίησεν τὸ δεῖπνον τὸ μυστιχὸν , xal τὴν τῶν θείων μυστηρίων παράδοσιν, (pq νυχτὸς ἔκτῃ. Ἡ δὲ τῶν ἀζύμων εἴσοδος ἐγένετο τῇ παρασχευῇ ἑσπέρας μετὰ τὸ τα- qvac τὸν Κύριον. Διὰ τοῦτο οἱ τἐσσαρες εὐαγγελι- σταὶ ἄρτον τέλειον λέγουσιν παραδοῦναι Ey τοῖς µυ- στηρίοις, xaX obx ἄζυμον, xai ἵνα πιστώσηται ὅτι τέλειον τὸν ἄνθρωπον προσελάθδετο Ex τῆς ἁγίας Παρ- θένου * λέγω δὴ ἔμψυχον xal Évvouv, xal οὐχ ὡς ὁ Λαοδιχεὺς ᾿Απολινάριος ἀσεθῶς ἑδογμάτισεν, ὅτι σῶμα µόνον ἄνουν xal ἄφυχον' καὶ ἄρτον τέλειόν Φαµεν, τὸν δι ἀλεύρου xal ζύμης xal ἅλατος συν- εστηχότα, χαθάπερ σώματι quy xal νοῦς. Σῶμα γὰρ χωρὶς φυχῖς, v&xpóv. Kat τὸ ἄξυμον διὰ τὸ ἑστερη- σθαι τῆς ζύμης, vexpóv ἐστιν, xal οὗ νωτιχὸς ἄρτος' ἐπειδὴ ἡ ζύμη ζωὴν δίδωσι τῷ φυράµατι καὶ ἕνωσιν, καθάπερ τὸ πνεῦμα τῷ σώματι (bic deest aliquid), xai τὸ ἆλας τῷ wp xal διὰ τοῦτο ἐπιτελοῦμεν τὰ θεῖα μυστήρια διὰ τοῦ τελείου ἄρτου, ἵνα μὴ τῇ δυσσεθεἰᾳ τοῦ βεθήλου ᾿Απολιναρίου ἑμπέσωμεν. Γίνεται οὖν ἡ τῆς σελήνης ἀπόχυσις ἓν ἡμέραις τέσ- capat ἡμίσει καὶ ὥραις τρισίν * εἰς δὲ τὸ mádog cuo A5 Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ ὑπερέθδη εἰς Extrv xal δεχάτην ἡμέραν, ἵνα µαρτυρήση τὸν σταυρωθέντα, ὅτι ἁληθινὸς θεός ἐστι, xa ζωὴ alóvioc * Triplici maleria Judai Pascha peregebunt, iribusque testi- bus, juxta ac lege constitutum erat. Materia porro triplex erat, agnus, panis minime (ermentatus, et amare herba : (res vero virtutes erant, ui nempe ac- cincll essent, ut calceatis pedibus, ut baculos mani- bus tenerent, Testes autem ad mensam stantes qui di- ligenter observarent tempus [ulgoris per calicem qui movebatur, et sigwum dabat , sacerdote tuba canente, Pascha Domini esse. Deinceps itaque, audita voce (tbe, panem absque fermento conficiebant diebus se- ptem. Ceterum. ante. signum calicis et tubo nequa- quam licitum eis erat, neque agnum, neque asymum panem parare , neque herbas amaras. Sic enim divi- nus David aii : « Buccinate in neomeniía tuba "*. » Atqui Dominus noster Jesus Christus feria quinta mysticam cenam egit, divinaque mysteria (tradidit , hora nobis sexta. Azymorum autem initium fuit in Parasceve ad vesperam, cum. Dominus jam sepulius "* Ps3]. Lxxx, 4. DISSERTATIONES DAMASCENIC £. A16 essel. Quocirca evangeliste quatuor aiunt. eum pa. nem perfectum in mysteriis dedisse, ac non azymum, wt fidem quoque faceret, se perfectum hominem as- sumpsisse ex sancta Virgine, anima, inquam, et men- te preditum, ac non ut Laodicenus Apollinarius im- pie docuit, corpus duntaxat sine mente εἰ anima. Panem itaque per(ecium dicimus, qui farina, fermen- to, et sale consiat, uti corpori anima mensque copu- late sunt. Nam corpus quod anima caret, mortuum est. Atque asymum, quia fermenti est expers, mor- tuum est, ac non panis vividus; quippe cum fermer- tum vitam masse tribuat et uniomem, quemad modum spiritus corpori, et sal menti. Et idcirco divina my- steria per(ecio pane conficimus, ne in impietatem profani Apollinarii incidamus. Fuit autem. effusio [une quatuordecim diebus cum dimidio, et horis tri- bus. In passione vero Domini nostri Jesu Christi decimam sextam curam superavit, ul eum qui cruci- fixus erat, verum Deum et vitam eternam esse testi- ficaretur. Has nzníias confutare non vacat, et pro- lixam satis dissertationem longius producere. DISSERTATIO SEPTIMA. De Christianis Nazarenis, et eorum fide, necnon de Ebionitis. [ΧΟΠ] I. Cum in adnotationibus ad librum san- cti Joannis Damasceni De heresibus pauca strictim de (ide et moribus Christianorum Nazarenorum dixerim, plura que de hoc argumento edisserenda suppeterent, operosius ac singulari dissertatione enarrare mihi injunctum est a viris, qua doctrina, qua religionis catholicz studio spectatissimis, quo- rum consiliis ac nutibus repugnare nefas fuisset. lj. Prisci de Judea Christiani Nazoreni appellati. — Epiphanius in libris De haeresibus Nassareos consulto secernit a Nazarzis seu Nazarenis, quo- rum illi puri puti Judxi fuerint, ac Christi forsi- tan atate vetustiores, alii ex Jud»is Christiani, Prisci siquidem de Judaea Christiani, qui ad aposto- lorum predicationem Christo nomen dederunt, Naaareni primum a contribulibus suis appellati sunt, quia Dominus Jesus in oppido Nazareth erat enutritus, magnamque vite partem transegerat, unde ct Nazarenus cognominatus fuit. Quocirca Tertullus Judzorum orator et advocatus, coram Felice Judzz prxside verba adversus Paulum apo- stolum facturus, eum esse dicebat auctorem sedi- fionis secte Nasarenorum '*. Hos Christianos Mo- saicz legis ceremoniis fuisse addictissimos sacra . Αοίυυνη apostolorum paginz perhibent; non solum 7? Act. xxi, 5. cap.xv, l,ubi narratur quosdam eorum cum Antiochiam venissent , persuadere conatos esse illis, qui ex gentibus in Christum crederent, sa- lutem obtineri non posse omissa presertim cir- cumcisione ; sed in primis etiam cap. xxi, } 20 seqq., ubi legimus Jacobum Domini fratrem, llie- rosolymorum antistitem, necnon seniores Ecclesie sic Paulum esse allocutos : Vides, (rater, quot mil- lia sunt in Judcis, qui crediderunt et omnes amula- tores suni legis. Audierunt autem de te, quia disces- sionem doceas a Moyse eorum qui per gentes sunt Judaeorum, dicens, non debere eos circumcidere filios swos, negae secundum consuetudinem legis ingredi. Quid ergo est? utique oportet. convenire multitudi- nem : audient enim te supervenisse. Hoc ergo [ac quod tibi dicimus. Sunt nobis viri quatuor votum habentes super se : his assumptis, sanctifica te cum illis, et impende in illis ut radant capita ενα: et scient omnes quia que de te audierunt, falsa sunt : sed ambulas et ipse custodiens legem. Mox vero sub- jungunt, quz hic afferre non pigeat : De his autem qui crediderunt ex gentibus, nos. scripsimus judicam- tes, ut abstineant se ab idolis immolato, εἰ sangui- ne, et suffocato, εἰ fornicatione. lll; Trans Jordanem. ante. Hierosolymorum obsi- 41 | dionem secesserunt. — WMli porro omnes ex Judsis Christiani, cum urbem sanctam ab exercitu Ro- manorum quamprimum cinctum atque obsessum iri certo intelligerent, ex Judzea, uti preemoniti pri- dem a Domino feerant **, ad montes fugerunt, seu Jordane trajecto, in Decapolim, ac Pellam in primis contenderunt, ubi tranquilli egerunt, et immunes a calamitatibus quibus Jud:ei esteri occupati afflicti- que sunt. Tunc porro sanctissimus Jacobus mar- tyrium ohierat, quod refert Josephus, inque locum ejus Suneon Cleophze | filius, Dominique itidem co- gnatus subrogatue erat. Quorum successores tre- decim (uwisse, ex circumcisione omnes, Ex τῆς περι τομῆς, narrant, ex. Hogesippo , ni fallor, Eusebius Czsariensis, Cyrillus Hierosolymitanus, Epipha- nius, et alii. Caterum Epiphanius, haeresi 66, que est Manichzorum, suecessionem istam Judaeorum episcoporum ad annum decimum Antonini Pii per- severasse tradit. Eusebius vero eaim ultra Adriani tempora non extendit; quod plane verius esse existimo : ut nempe Hierosolgmilana illa Eecle- sia ex solis Judxis constiterit, usque ad bellum, quod coniribules eorum, uti Christo, ita el imperatori perduelles, Darehocheba suo duce ad- versus Romanos gesserunt. Quo paulato Adria- nus, expulsis pauio solo quibuscunque Judzis, colonias in urbem novam, quam de suo przinomine 4Eliam appellaverat, deduxit. Quo factum esi, ut episcopi Hierosolymitani deinceps ex gentilibus ac Gracis qui Christi fidem amplexi erant, οἱ nove civitatis Ecclesiam conflabant, assumpti fuerint, sec jam amplius ex circumcisione, IN. Epiphanii de instaurata Hierosolymorum ec- «ἰεεῖα narratio. — Epiphanius in libro De ponderi- bus cei mensuris, scribit insuper Christianos illos apostolorum ex Judzis discipulos, ad sanct urbis rainas et rudera reversos, ceenaculi illius, in quod apostoli quondam post ascensiouem Domini eon- venerant, parielinas et tuguria in monte Sion oc- cupasse, illicque, exstructa ecclesie aedicula, Christi Gdem perinde atque antea docuisse. Ve- Fusp, ut huicce narrationi parcam que viris do- ciissunis ad fabulae amandanda visa est, maximam partem iliorum ex Hebrea gente Christianorum, mitra Jordanem in Decapoli et Basasitide, quin eliam in Celesyrie oppidis quibusdam hzsisse testatur ipsemet Epiphanius, heresi 29. VW. Thebutes Hierosolymorum Ecclesiam inficere tentat. — Interim vero, Simeone post Jacobi necem episcopatum gerente, Thebutes nescio quis Eccle- siam istam, quz cum nulla perverse doctrinz labe cerrupta esset, Virgo nuncupabatur, in petitione episcopatus repulsam passus, erroribus inficere comsatus est. ls, Hegesippo apud Eusebium teste, alteri e septem sectis quz» in Judaea seminat erant, nomen dedit; Simonianorum scilidet, Cleo- bianorum, Dositheanorum, et aliorum ex quibus 7* Mattb. xxiv, 10. DISSERTATIO VII. 418 Menandriani, Saturniani, Carpocratiani, Valenti- niani et Basilidiani prognati sunt. Thcbutem istum eumdem fuisse ac Ebionem a quo Ebionitze nomen traxerunt, affirmare non ausim. Czterum Ebionitas Gnosticorum placita quzdam tenuisse inferius dicam. Quinimo Justinus martyr, in fra- gmentis operis sui De resurrectione , qux tomo Ill damus ex Parallelis Rupefucaldinis, locupletissi- mus [XCIH] :estis est pristinos haereticos, qui a fide citlhiolica defecerunt, non ex Samaritanis so- lum, uti Simoniani, Dositheani , Menandriani et Saturnitiani, prodiisse, sed presertim ex Judzis qui Christiani audiebant : 'O τῆς πονηρἰας ἄρχων ἐξέπεμψε τοὺς ἁποστόλους αὐτοῦ χαχοὺς, καὶ λοιµώδεις διδασχαλίας εἰσάγοντας, ἐχλεξάμενος αὐτοὺς Ex [τῶν] σταυρωσάντων τὸν Σωτῆρα ἡμῶν, οἵτινες, τὸ μὲν ὄνομα τοῦ Σωτῆρος ἔφερον, τὰ δὲ ἔργα τοῦ πἐµψαντος αὐτοὺς ἑποίουν * Nequitia princeps emisit improbos suos apostolos, et peslileniis doctrine | inductores, electos ex iis qui Saloatorem nostrum crucifixerunt, qui nomen quidem Salvatoris ferebant, opera vero ejus qui ipsos miserat, faciebant. Atqui Cerinthum et Ebionem ex his fuisse non iero in&cias. VI. Ebionite a quonam hoc nomen habuerint. — Origenes libri secundi contra Celsum initio obser- οί nomen Ebion llebreis idem sonare atque pauperem et egenum, et illos ex Judzis qui Jesum tanquam Christum recepissent, Ébionitas a cog- tribulibus suis vocitatos esse : quia nimirum, μέ viri quidam non prorsus indocti conjecere, secug- dum divini praeceptoris sui instituta, facultatum suarum abjeclo dominio, paupertatem in primis colerent, Ex quo suspicari quispiam possit noinen Ebien proprium viri cujusdam non fuisse, sed cognomen οἱ epithetum. 1d quod tamen Origenes non satis innuit; sed duntaxat illos, qui, cum Christum se suscipere dicerent, nihilominus czre . moniarum legis observantes essent, ob sensus sui pusillitatem et inopiam, consentanee prorsus et apposite Ebionitas aut Ebionzos fuisse vocitatog. Non intellexit Celsus, inquit, quod Judei qui in Christum crediderunt, non. desciverint a patriis le- gibus : Βιοῦσι γὰρ xav' αὐτὸν, ἐπώνυμοι τῆς χατὰ τὴν ἑχδοχὴν πτωχείας τοῦ νόµου ὙΥεγενημένοι. Ἐθιών τε γὰρ ὁ πτωχὸς παρὰ Ἰουδαίοις χαλεῖται Vivum enim ex eorum prascripto, a paupertate legis cognomen per successionem trahentes. Nam Ebion Judaica lingua pauper nominatur, et Ebionas dicuntur a celeris Judwis, ut qui Jesum pro Christe receperint. Tertullianus vero et auctor Appendicis ad ejus librum De prescriptionibus, Epiphanius item, Hieronymus, Theodoretus, et alii Ebionem quem- dam Ebionitarum sectz fuissc parentem tenent, VM. Duplicis generis Ebionita. — Atqui Ebiouseos duum generum esse rursum scribit Origenes, lib. v Contra Celsum, quorum alii Jesum de Virgine natum fatercntur, negarent alii : Οὗτοι δέ εἰσιν οἱ 419 ἄνττοὶ Ἐθιωναῖοι, fixot οἱ ix Παρθένου ὁμολογοῦντες ὁμοίως ἡμῖν τὸν Ἰησοῦν ’ οἱ δὲ οὐχ οὕτω γεγενῆσθαι. In fine demum ejusdem libri subdit, striusque ge- meris Ebionvos Epistolas Pauli perinde aique. En- eraiitas repudiare : Elo γὰρ αἱρέσεις τὰς Παύλου ἐπιστολὰς τοῦ ἁποστόλου μὴ προσιέµενοι, ὥσπερ Ἐθιωναῖοι ἀμφότεροι καὶ.οἱ καλούμενοι Ἐγκρατηταί: Quem Origenis locum exscripsit Eusebius Czesa- riensis (a), et fuse multis edisseruit. Plane utrius- que generis Ebionzos apostolum Paulum veluti patriarum legum desertorem ἁποστάτην exhor- ruisse, lrenzeus, Epiphauius, Theodoretus, et alii perinde asseverarunt. Addunt insuper eos in con- ventibus suis solum Matthzi Evangelium llebraice scriptum lectiare solitos, sed mutilatum vitiatum- que, ea.presertun parte qua Christi de Virgine nativitas enuntiatur. Ad hzc Epiphavius testatur Ebionzos omnes Pharisaicis lotionibus, mersitatio- nibusque, ac proinde traditiunculis fuisse addictis- simos, Tandem mulis in locis asserit illos ad Elceseos Samszosve hserelicos transivisse, ut in unam sectam omnes coaluerint. Cujus rei argumento sit, quod ad Eucharistiam, panem quidem azymum, aquam vero nudam, Encratitarum more, adbibe- rent. Semsei heretici a loco Samsa vocati. — Ubi obiter ecommonebo me, dum adnotationes in librum De heresibus scriberem, non perspectum habuisse undenam Samseorum vocabulum acceptum esset aut impositum. Posthac vero ex cap. 1, 2, et 410 Prati spiritualis Joannis Moschi Eucratis comperi, in regione trans Jordanem sita, in quia Samszi morabantur, fuisse locum cui nomen Sapse, seu Samsa csset, a quo proinde, non a sole qui Samsa Syriace dicitur, Samsai nominati erunt: "Ἔστιν δὲ ὁ τόπος 6 ἐπιλεγόμενος Σάψας. Τούτου δὲ i$ εὖ- ὠνύμων προπαράἀκειται ὁ χείµαῤῥος Χωρὰθ, εἰς ὃν ἀπεστάλη ἘἨλίας ὁ θεσδίτης ἐν xa:pip τῆς ἀθροχίας ἐπὶ πρόσωπον τοῦ Ἰορδάνου * Appellatur auiem lo- cus ipse Samsas : ante quem ad levam jacet torrens Chorath, ad quem missus est. Elias Thesbites temporc siccitatis, contra. Jordanem. Torrentem Choraih, seu Charith, ut in Vulgata ex Hebreo legimus, ultra Jordanem fuisse testes sunt etiam Eusebius et Hieronymus, ut mirum sit recentiores quosdam geographos ab his dissensisse. Eo magis quod fonge verisimilius sit prophetam in asperrima 'repione trans Jordanem latitasse "5, cujus magna tum pars a regibus Syrie occupata esset, quam in Chananza, imo in ipsamet tribu Ephraim, haud procu! Samaria, ubi eruditi. illi torrentem Charith collocant. Sed de his satis : ad propositum re- vertor. VIII. Ebionitarum dogma praecipuum. — Praci- puuiu Ebionitarum doctrinz seu impietatis caput ** Jf Πορ. xvii, 5. (a) Hist. Eccl., lib. im, cap. 27. DISSERTATIONES DAMASCENICA. 420 fuit, Dominum Jesum ante Mariam non exsti- tisse, nec proinde verum esse Deum, sed hoininem duntaxat eximium. Quamobrem nostra atate So- ciniani et Antitrinitarii illos tanquam patriarchas suos habent, quibus Nazarenos adjungere non du- bitarunt. Ipsis porro hac in parte faverunt Hugo Grotius, Joannes Gerardus "Vossius, aliique Pro- testantium , non satis reluctantibus catholicis scriptoribus, si unum exceperis illustrissimum vereque doctissimum praesulem Abricensium Da- nielem Iluetium, qui in suis olim ad. Origenis qu:e Grece Latineque edidit opera adnotationibus, Na- zarenos et Ebionltas in hoc solummodo consen- sisse monuit, quod Mosaict legis praeceptorum observantes essent, non autem in negando veram Domini nostri Jesu Christi deitatem. IX. Nazarenorum fides ex Hieronymo discenda. — Nasgareni itaque, uti cireumcisionem aliosque gen- tis suse mores aliquot retinuerunt, quemadmodum induKum eis olim fuerat ab apostolis, sic quoque rectam Domino Jesu fldem quam ab ipsis accepe- rant. ld quod certe nullo meliore teste compertum fleri potest, quam Hieronymo, qui illis familiaris- sime usus est, ipsosque de variorum divine Seri- pturse locorum sensu consuluit. | XCIV] Ex quibus- dam itaque enarrationibus, quas sanctus doctor a Nozarenis acceptas refert in suis in Isaiam com- mentariis, discimus primum, illos, contra atquo Ebionitis placerct, novellas Pharissorum traditiones spretim habuisse ac in totum respuisse. Itemque erga apostolum Paulum optime affectos fuisse, necnon erga gentium ceieterarum Christianos; atque adeo toto ccelo Nazarenos ab Ebionitis discrepasse. Quod ubi demonstravero, et illud evincam, ne- quaquam a Nazarenis vocatam in dubium fuisse catholice Ecclesie doctrinam de vera substantia- lique Domini nostri Jesu Christi divinltate. X. Scribarum traditionibus infensi erant. — Hiero- nymus igitur in cap. vri Isai», } 9, ad hzc pro- phetz verba, Et cum dixerint ad. vos, querite,etc., explanationi sus hanc subjungit, tanquam ab illis aeceptum : Caeterum Nazarei locum istum ita edis- serunt : Cum dixerint ad vos Scribe εἰ Pharisei, ut eos audiatis, quoniam ventris causa faciunt, et in morem magorum stridunt incantationibus suis,«tvo ; decipiant, hoc eis respondere debetis : Non mirum si vestras (raditiones sequamini, cum. unaquaque gens sua consulat idola, Ergo nos a vobis mori(mis de vi- eentibus consulere non debemus. Magis Deus nobis legem dedit, et testimonia Scripturarum, que οἱ sequi nolueritis, non habebitis lucem, sed. semper caligo vos opprimel, que transibit per terram vestram. atque doctrinam : ut cum decepti a vobis se in. errore perspexerint, el sustinere [amem veritatis, tunc con- tristentur, site irascaniur vobis quosqnasi deos suo et eireges putabant, e. (rustra ad cglum. terramque respiciant, cul semper in lenebris sint, et non possint de vestris avolare insidiis. Hzec plane probrosissima sunt adversus Scribas et Pharissos, nec ab ejus- modi hominibus profecta, qui Scribarum et Phari- s:eorum nznias traditionesve, ut Ebionit:e, magni facerent et observarent, quin potius exsecrarentur, tanquam ab idolorum cultu nibil aut parum discre- pantes. Ejusdem generis atque ingenii sunt quz idem Hieronymus recitat ad liec lsaiz verba, cap. xxix, $ 90 : «Consummatus esi illusor, » etc. Que nos super diabolo et angelis ejus. intelleximus, inquit sanctus doctor, Nasarei conira Scribas εἰ Pharisevos dicta arbitrantur, quod de[ecerint Δευτερωταί, qui prius Ἡἰκάεδαπι popalo traditionibus pessimis, el ad deci- piendos simplices diu noctuque vigilabant, qui peccare jaciebant homines in verbo Dei, ui Christum Dei Fi- tium negarent. Ad. eumdem sensum interpretari pergebant altera hzc prophete verba cap. xxxi, $ 6 : « Cenvertimini, sicul in profundum recesseratis, filii 1srael, » cc. Nazarei, inquit. iterum llierony- mus, locum istum sic intelligunt : O filii Israel, qui comilio pessimo Dei Filium denegaslis, revertimini ad eum, et ad-apostolos ejus. Si enim hoc feceritis, omnia abjicietis idola, que vobis prius fuerunt. in peccatum, et cadet ex vobis diabolus, non vestris eiribus, sed misericordia Dei : εἰ juvenes. ejus qui quondam pro illo pugnaverunt, erunt Ecclesie vecii- gales, omnisque fortitudo εἰ petra illius pertransibit. Philosophi quoque, εἰ dogma perversum ad. crucis signum Lerga convertent.. Domini quippe senlentia est, cujus ignis sive lumen in Sion, et clibanus Jeru- salem. ΧΙ. Gentium fidem magni faciebant. — bac rur- sum satis produnt, quanto odio Nazareni Chri- stiani a Scribarum οἱ Phariseorum traditionibus et nugamentis abhorrerent; :gentium vero insuper fidem in Christum Dei Filium ac Deum commen- dant, qua inanis Graecorum philosophia cruci jugo submissa fuit. Sed quam benevolo animo erga re- liquos orbis Christianos affecti essent, et quanto honore Paulum gentium apostolum ac doctorem prosequerentur, disertius efferunt in duabus aliis enarrotionibus in priores versus capitis 1x ejusdem prophete, quas perinde refert Hieronymus ad hunc modum : £lebrei credentes in Christum hunc {δε ita edisserunt. Primo tempore he due tribus, Zabulon et Nephihali ab Assyriis capte sunt,et ductae in hoslilem terram, et Galilea deserta est, quam uanc propheta dicit alleviatam esse, eo quod peccata populi sustineret, Postea non solum dua tribus, sed ei relique quae habitabant trans. Jordanem, et in Samaria duct suntin captivitatem. Et hoc, inquiunt, Scriptura nunc dicit, quod regio cujus populus pri- mus ductus est in captivitatem, et Babyloniis servire capit, et (κα prius. in lenebris versabatwr erroris, ipsa primum lucem pradicantis viderit Christi et ex ea ín universas gentes Evangelium. seminatum.: Ilxc DISSERTATIO VIT. 422 quidem ad vocationem geutium. eorumque (idein laudandam spectant; qux» vero mox subjungit, ex- pressiora sunt et validiora : Nazarei quorum opi- nionem supra posui, hunc locum ila explanare co- nantur, Adveniente Christo, et pradicatione illius coruscante, prima terra Zabulon ei terra. Nephthali Scribarum εἰ Pharisgorum est. erroribus l.berata, εἰ gravissimum traditionum Judaicarum jugum et- cussit de cervicibus suis. Postea autem per. Evange- lium apostoli Pauli, qui novissimus apostolorum [uit, ingravata est, id est, multiplicata praedicatio, εἰ ad ierminos gentium, εί vium. universi maris, Christi Evangelium | splenduit.. Denique omnis orbis qui ante ambulabat, vel. sedebat ἵπ tenebris, et ido- lolatrie ei mortis vinculis tenebatur , clarum | Evan- geliorum lumen aspexit. XII. Christum uti Deum coluerunt. — Altera ista Nazarenorum expositione, qua apostoli Pauli prz- dicatio, a qua Ebionit:e οἱ Cerinthiani, perinde abhorrebant ac Judzi, unaque gentium fides miri- fice extolluntur, boc dubio procul significabant, se totius Ecclesie qua per universum orbem dif- fusa erat, doctrinam approbare, nec ad iustar Ebionitarum et perf(idorum .contribulium suorum, Christianos ex gentibus, a quibus Chiristus uti verus Deus Patri consubstantialis (exstinetis Samosateni et Photini hxresibus, suppressaque nuper Ariana), secundum traditam ab apostolis ac presertim a Paulo fidem colebatur, tanquam idololatras aut Anthropolatras taxare, nec proinde ipsum deitate sua spoliare. ld quod manifestius adhuc deducitur ex Expositione ipsorum altera quam Hieronymus inserendam censuit in commentario suo in cap. viu Isaim, ad hzc verba $ 15 : Dominum ezercituum, ipsum sanctificate, εἰ erit vobis in sanctificationem ; in lapidem autem offensionis, et in petram scandali duabus domibus lsrael. Qu:e quide:n, cum de su- premo universorum Deo rmxay mm" Domino ezer- cituum a propheta pronuntiata sint, de Domino Jesu Christo Nazareni incunctanter accipiebant, et interpretabantur [XC'7] Duas domus, oit doctor sanctus, Nazareni qui Christum ila. recipiunt, ut observationes legis veteris non amittant, duas fami- lias interpretantur, Samnmai et Hlillel, ex quibus orti sunt Scribo εἰ Pharisei, quorum suscepit scholam Akibas, quem magistrum Aquile proselyti. autu- mant.... Sammai igilur et Hillel, nou mulio prius quam Dominus nascerelur, orti sunt in Juda, quo- rum prior dissipator interpretatur, alter profanus ; eo quod per traditiones el δευτερώσεις suas. legis pracepla dissipaverint, εἰ maculaverint. Et has esse duas domus qua Salvatorem non receperunt, qui factus sit eis in ruinam et in scandalum; En de mente Nazarenorum, ut et czeterorum Christianorum, Do- minus Jesus Salvator noster, ipse Dominus exerci- tuum est, non nudus homo ac simplex creatura. XIV. Idem ex eorum Evangelio probatur. — Et certe in ipsorum Evangelio Christi deitatem di- sertissime expressam fuisse discimus ex fragmen. 42) to, quod Hieronymus, qui Evangelium illud ex llebrxo scu Syriaco idiomate in Latinum transtu- lerat, in eodem commentario in caput x1 Isaiz re- citat inhunc modum : Factum est, cum ascendisset Dominus de aqua, descendit fons omnis Spiritus sancli, et requievit. super eum, et dizit. illi: Fili mi, in omnibus prophetis exspectabam te ut venires, el requiescerem in te. Tu es enim requies mea. Tu es Filius meus primogenitus, qui regnas in sempiter- num. Secundum tritam in Scripturis et apud Ju- 4:09 loquendi normam, ejusmodi clausule, qui regnas in sempiternum, qui es. benedictus in sacula, soli Deo vero, nec ulli create subs:antiz conve- niunt. Unde in eodem Evangelio ut ab Ebionitis legebatur, nihil tale illo loci reperiebatur, ut com- pertum fit ex excerpto quod Epiphanius recitat hz- resi 350 $ 15. . XV. Ex aliis item ipsorum expositionibus. — Ad h»c, idem llieronymus in caput xui Habacuc, verborum istorum, Deus ab auwstro veniet, etc., expositionem affert, quam se ab Hebrzo, utique Nazareno, non puro puto Judao et Christiane fidei infenso, accepisse testatur, qua Christi divi- nitas apertissime enuntiatur, cjusque antequam carne nasceretur, exsistenlia : Audiei ego Hebreum, inquit, istum locum ita. edisserere : quod Bethleem sila sit ad austrum , in qua natus est. Dominus et Salvator, et ipsum esse de quo nunc dicitur: « Do- minus ab austro veniet ; » hoc est, nascetur in Beth- leem, et inde. consurget : et quia ipse qui malus est in. Beilleem, legem quondam dedit in monte Sinai, ipse est sanctus qui venit de montes Pharan. Pharan quippe cst locus montis Sina. Plane, ut interpreta- tio prima initii capitis 1x Isaize, quxze ab Ilebrzis accepta dicitur, Nazarenorum est qui in Christum crederent; rursumque ubi Hieronymus ait, in cap. xi, eruditos Πεῦταογαπι, illud quod in Matthzi Evangelio scriptum est, quia Nazaraus vocabitur, ex initio istius capitis assumptum petare, illic Na- zarenos significatos voluit; sic quoque IlIebreeus ille qui ex Mabacuc verbis Deus ab austro veniet, supremam Christi deitatem przedicabat, e Nazarenis fuisse omnino censendus est, a quorum Scripturas interpretandi methodo nullatenus discreparet , ut ex collatione perspicuum flet. Hujus etiatn generis erant Hebrzi illi, quorum expositionem septuaginta hebdomadum Danielis sanctissimus idem libroram sacrorum interpres affert in cap. ix hujus alterius prophete. Hi enim Christiani erant, non Domino Jesu Christo infensi. | XVI. Ex alio Hieronymi loco. — Denique, cum Hieronymus ubi de Ebionitis loquitur, vulgo soleat luterjicere, eos Christum Maria anteriorem non agnoscere, nusquam hoc de Nazarenis insinuavit, sed eos credere Jesum esse Filium Dei : ita ut alios de gente sua dure perstringerent , quod Dei Filium denegassent, velut ex ipsorum adnotationi- bus quas ante recitavi, compertum fit: huncque duntaxat nzvum in eis reprehendit, quod cum DISSERTATIONES DAMASCENICAE. - 21 crederent in Christum, lezis cazremonias nihilo secius retinerent. llorum porro de Christo fidem sic rursum paucis enuntiat epist. 80, qu:e est ad Augustinum, postquam de Ebionitis dixit, qui Christianos esse se simularent, de Nazarenis ad- Jicit : Usque hodie per totas Orientis synagogas in- ler Judeos heresis que dicitur Minaorum, et a P'harisais est, usque nunc damnatur, quos vulgo Na- zargos nuncupant, qui credunt in Christum Filium Dei, natum de Virgine Maria, et eum esse dicunt, qui sub Pontio Pilato passus est, et resurrexit, in quem et nos credimus : sed dum volunt εἰ Judai esse ει Christiani, nec Judei sunt, nec Christiani ; pro- pter circumcisionem scilicet et Judaicos ritus quosdam quibus plus zequo adhzrescerent. Atqui secundum simpliciorem Christianorum veterum fidei professionem, quam Nazareni, cum ab aliis Christianis, tum regione, tum moribus segregaren- tur, ab apostolis acceptam apud se servaverant, et qualem Symbolum apostolicum exhibet, credere in Christum Dei Filium, idem prorsus erat, ac credere Christum vere et proprie Deum essc, ex Deo Patre genitum. Unde Hieronymus subdit, in quem et nos credimus, ut siguificet eamdem esse Nazarenoruum ac nostrorum Catholicorum fidem : eo. maxime quod, ut ante ex ipsomet sancto doctore recitatum est, Nazareni fidem gentium, a quibus Christus uti verus Deus colitur et adoratur, dignis laudibus tanquam ab idololatriz crimine immunem commen- darent. XVII. A Judeorum synagogis alieni erant Naza- reni, — Caterum, quod Hieronymus in epistola ad Augustinum de Nazarenis nostris dicturus, his verbis exorsus sit : Usque hodie per totius Orientis synagogas inter Judaeos heresis est que dicitur Mi- naorum, etc., nequaquam significare voluisse pu- tandus est Nazarenos cam Judzis in] synagogas convenire solitos, unaque cum perfidis permistos fuisse, ila ut ab eis sese non sejunxerint, quem- admodum recentiores quidam Hieronymi dictum in- tellexeruut : sed sancti doctoris germanus solusque sensus iste est, Nazarenos per Orientis synagogas a Scribis et Phariszis ac reliquis Judsis censitos fuisse adeoque proscriptos tanquam hereticos et Minzos. 32 Minin enim idem apud rabbinos so- nat, quod heretici Grecis ac Latinis. Quinam pro- fecto Nazareni in synagogas ad preces cum Judzis aliis convenissent, quos tanquam Domini ac Salva- toris sui Christi infensissimos hostes agnoscerent et exhorrerent? Qui rursum fleri potuisset, ut Ju- daos inter et Nazarenos commercium ullum, saltem quoad rem divinam ac religionem , esset, cuin Judei Phariseique ipsomet Hieronymo teste, [XCVI] illos tanquam hzreticos et profanos dam- narent et exsecrarentur? Usque hodie, inquit in cap. v Isaiz, Judei perseverant in blasphemiis, et ler per singulos dies in omnibus synagogis sub mo- mine Nazarenorum anathematizant vocabulum Chri- stianum, Quod in cap. 1 iterum testatur ; Sub 5 DISSERTATIO VII. womine, «t smrpe dixi, Nazarenorum , ler in die in Christianos congerunt maledicta. Epiphanius etiam Nazarenos | inimicissimos Judaeorum fuisse perhi- bet : πάνυ δὲ οὗτοι ἐχθροὶ τοῖς Ἰουδαίοις ὑπάρχουσιν : ilaut illi mane dum surgerent , meridie ac vespere, τε εὐχὰς ἐπιτελοῦσιν iy ταῖς αὐτῶν συνα"ωγαῖς, quando preces in synagogis persolount, maledicta in es conjiciant. Quod certissimo argumento est Nazarenos cum Judzis ad orandum una non con- venisse. XVII. Theodoretus Nazarenos non satis dispuuxit ab Ebionitis. — Ex his omnibus solutum manet Epiphanii dubium, qui sibi incompertum fuisse seripserat, num Christiani Nazareni Dominum Je- sum pro vero, proprio, naturalique Dei Filio habe- reut. Et cum Theodoretus illos Christum, uti ju- stam duntaxat hominem veneratos esse scripserit, apparet. eum | Nazarenis ejusmodi errores impu- lasse, qui Ebionitarum solummodo proprii essent. Λε certe ipse, vir alias doctissimus, subjungit Nazarenos Evangelium Petri legere solitos. . Atqui ex fragmento cujusdam epistole Serapionis Λη- liocheni quod refert Eusebius, lib. vi, cap. 13, discimus Evangelium Petri usurpatum fuisse in Syria a nonnullis qui Docetarum dogmatis imbuti erant, Docetze porro jungebantur Encratitis, quo- rum mores Ebionitze :emulabantur, maxime ex quo ad Elxaitas Samszosve transierant. Sunt qui pu- tant Evangelium istud idem fuisse ac quod secun- d&m Hebreos dicebatur ; quo nempe, ut jam a me dictum est, Ebionilze utebantur, sed ea ipsa parte mutilato quz in Monotessaro Tatiani Encratitarum 3ntesignani omissa erat. Alii rursum, quibus ta- men vix assenlior, idem esse ac Κήρυγμα Πέτρου Predicationem Petri, qux perinde ab Ebionitis, vel conficta, vel corrupta fuit, ut viri eruditissimi intulerunt ος quodam ejus loco, quem auctor tra- ctatus De baptismo inter opera Cypriani protulit : Jm quo libro, inquit, contra omnes Scripturas, et de peccato proprio confitentem. invenies Christum, qui solus omnino nihil deliquit, et ad accipiendum Joan- nis baptisma pene invitum a matre sua esse compal- Sum: item cum baptizaretur, ignem super aquam esse sium. Que pravum Ebionitarum de Jesu Christo sensum, non Nazarenorum indicant. Idem auctor eadem preedicatione subjungit, Post tanta tempora Petrum et Paulum, post collationem Evan- gelii in Jerusalem, et mutuam altercationem, εἰ re- yum agexdarum dispositionem, postremo in. urbe (Roma) quasi tum primum invicem sibi esse cognitos, et Quedam alia hujuscemodi absurde et turpiter con- ficta, secundum imnentem, ut apparet, Ebionitarum. Epiphanius vero perinde narrat Ebionitas magni fecisse librum cui titulus esset Περιόδων Πέτρου, Circuitionum Petri, sive ltinerarium | Petri, quod hodieque exsistit, et ab Ebionitis vel scriptum, vel labefactatum esse una cum Pseudo-Petri. ad (e) Lib. 1 Hist., c. 7. ParRor. Ga. XCIV. 43f Jacobum epistola viri docti perinde animadverte- runt. Qua de re in. primis legenda sunt que vir eruditissimus meique amantissimus Cl. D. Joannes Ernestus Grabe scripsit in Spicilegio Patrum primi seculi, pag. 60. Ad hzec, cum Theodoretus adiat hareses Ebionitarum et Nazareorum, de quibus locutus cst, exortas esse, Domitiano imperatore, deque illis scripsisse Eusebium Casariensem, et confutatas fuisse a Justino Martyre, Irenzo et Origene, satis superque significat, se nequaquam discrevisse Nazarenos ab Ebionitis : quamvis, ut luce clarius me ostendisse arbitror, toto colo ab invicem discreparent. XIX. Dispunxit Eusebius. — Eusebius quidem Nazarenos indicare videtur, ubi disputat de evan- gelistarum Mattbzi οἱ Lucz in enarranda stirpe ac genere Salvatoris dissensione (a), atque ex eorum relatione et testimonio confirmat, Joseph filium fuisse naturalem Nathanis, et secundum legem, Heli. Subdit deinde hoc se didicisse ab his qui ob propinquitatem generis, qua cum Domino nostro conjuncti erant. δεσπόσυνοι appellabantur (b), qui Nazaris (forte est Nazareth) et Cochaba Jude vicis, in reliquam regionem dispersi, supra diciam generis seriem ex Ephemeridum libro quam fidelissime exposuerunt : ἀπὸ τε Ναζάρων xaX Κωχαθὰ χομῶν Ἰουδαϊχῶν τῇ λοιπῇ γῇ ἐπιφοιτήσαντες, xai τὴν προειρημένην γενεαλογίαν Ex τε τῆς βίθλου τῶν ἡμερῶν εἰς ὅσον ἐφιχνοῦντο ἐξχγησάμενοι, Hi autem Ebionit» non crant, qui sane Evangelium Lucz discipuli Pauli niliil. curassent ut ipsum concilia- rent eum Matthzi quod legebant Evangelio. Mcmi- nit etiam Eusebius eorum quz llegesippus acci- disse narrabat propinquis et consanguineis Salva- toris nostri sub Domitiano ct Trajano impcratore, quos proinde Nazarenos fuisse dubium non cst : rectam vero fidem Christo servasse certissimum , est ex eodein Iegesippo. Nusquam alias Eusebius, nusquam prorsus Irenaus, nusquam Origenes Na- zarenorum meminere : imo nusquam Justinus, ut ex eorum ηιι supersunt, et aliorum scriptorum Epiphanio antiquiorum libris audax infero. Nec alio proinde modo veteres isti Nazarenos confutasse dicti sunt a Theodoreto, nisi quatenus Ebionilas propter Judaícas observationes coarguerunt. XX. Ebionite Symmachiani. — Eodem etiam quo Theodoretus errore Nazarcnos ab Ebionitis non dispungebant illi, qui eos, Augustino teste li- bro 1 Contra Cresconium, cap. 51, Symmachianos appellitabant, α Symmacho, ni fallor, Ebionita Scripturarum interprete. Ceterum. Symmachiani alii dicti sunt a Symmacho quodam patricii hixre- tici Priscillianista& filio : sed cum hi puri puti Gnostici essent, nequaquam legis ritibus scrupu- losa, ut Ebionit:e, superstitione obtemperabant. XXI. Alia mente Nazareni, alia Ebionite ritus legis sectati sunt. — At vero alia. mente Ébionitae (b) Confer cum Epiph. hzxr. 929, n. 7. 14 £1 Mosaicz legis czeremonias sectabantur, alia Naza- reni. llli siquidem earum observationem necessa- riam omnibus ad salutem adipiscendam cense- bant, ita ut Apostolum, qui gentiles Christianos ab lioc jugo eximendos docuerat, velut ἀποστάτην et perduellem exsecrarentur : Nazareni vero, cum eumdem Paulum magni faciebant et commenda- bant, tum | gentiles, qui nomen Christo dederant, sincero amore complectebantur, tametsi circumci- sionem carnis aliaque legis [XCVII] 'precepta illi non admitterent. Quamobrem nequaquam eorum observantes erant Nazareni, ceu sine illis obtineri salus non posset ; sed quibus profiterentur $e esse de Abrahami progenie, adeoque Domini Jesu íra- tres et cognatos secunduin carnem. XXII. Justini de circumcisionis et rituum Mosai- corum obserratione senlentia, — Atqui ejusmodi observatores rituum Mosaicorum Justinus martyr venia dignos existimat in dialogo cum Judzo Try- phone paulo ante medium. Tryphoni quzrenti, num, si quis in Christum credat, unaque precepta legis observet, salvus esse possit,Justinus respondet : Κἀγὼ, ὡς ἐμοὶ δοχεῖ, ὦ Τρύφον, λέγω ὅτι σωθή- σεται ὁ τοιοῦτος, ἑὰν μὴ τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους, λέγω $5 τοὺς ἀπὸ τῶν ἐθνῶν διὰ Χριστοῦ ἀπὸ τῆς πλάνης περιτµηθέντας, ἓχ παντὸς πείθειν ἀγωνίση- ται ταῦτα αὐτοῖς φυλάσσειν, λέγων οὐ σωθῄήσεσθαι, ἐὰν μὴ φυλάξωσιν ^ ὁποῖον xal ἐν ἀρχῇ τῶν λόγων καὶ σὺ ἔπραττες, ἀποφαινόμενος οὗ σωθῄᾖσεσθαί µε, ἐὰν μὴ ταῦτα φυλάξω * Ut mihi videtur, mi Trypho, aio [ore ut scrvelur quisquis talis est; modo ne ce- teris, hoc est illis qui per Christum a gentium errore circumcisi sunt, omnino persuadere contendat, nullam salutem sperandam ista non observantibus : quod tu conabaris initio nostri colloquii, pernegans me salu- tem asseculurum, ni ista servavero. Mox Trypho τὸ- sumens quod Justinus dixerat, sibi videri salvum fore illum, quisquis legem custodiendo ita affectus esset, ut eos non criminaretur, qui illam omilte- rent, rogavit, num essent ex nobis qui tales sal- vandos negarent. Justinus ad hzc, Sunt, ait, mi Try- plio : Εἰσὶν, ὦ Τρύφον, καὶ μηδὲ χοινωνεῖν ὁμιλίας 1i ἑστίας τοῖς τοιούτοις τολμῶντες * οἷς ἐγὼ οὐ σύναι- vé; εἰμι * ἀλλ ἐὰν οὗτοι διὰ τὸ ἀσθενὲς τῆς γνώμης, . καὶ τὰ ὅσα δύνανται νῦν Ex τῶν Μωσέως, ἃ διὰ τὸ σχληροχάρδιον τοῦ λαοῦ νοοῦμεν διατετάχθαι, μετὰ τοῦ ἐπὶ τοῦτον τὸν Χριστὸν ἑλπίζειν, xai τὰς αἰω- νίους xa φύσει διχαιοπραξίας xal εὐσεθείας φυλάσ- σειν βούλωνται, xat αἱρῶνται συξᾗν τοῖς Χριστια- νοῖς χαὶ πιστοῖς, ὡς προσεΐπον, uh πείθοντες αὐτοὺς µήτε περιτέµνεσθαι, µήτε σαθθατίζειν, μήτε ἄλλα ὅσα τοιαῦτά ἐστι τηρεῖν, xal προσλαµθάνεσθαι, xat κοινωνεῖν, ἁπάντων ὡς ὁμοσπλάγχνοις ἀδελφοῖς δεῖν ἀποφαίνεσθαι, Ἐὰν δὲ οἱ ἀπὸ τοῦ γένους τοῦ ὑμετέ- ρου, πιστεύειν λέγοντες ἐπὶ τοῦτον τὸν Χριστὸν, ὦ Τρύφον, ἔλεγον, Ex παντὸς χατὰ τὸν διὰ Μωῦσέως διαταχθέντα νόμον ἀναγκάζωσι (Tv τοὺς EG ἐθνῶν (a) Hieron. ín cap. 1 Jsaic. v DISSERTATIONES DAMASCENIC/E. 408 πιστεύοντας ἐπὶ τοῦτον τὸν Χριστὸν, 7 μὴ κοινωνεῖν αὐτοῖς «Tfjg τοιαύτης τῆς συνδιαγωγτς αἱρῶνται, ὁμοίως xal τούτους οὐχ ἁποδέχομαι. Sunt qui tali - bus, neque consortii, neque hospitii. communionem habere. voluerunt, quos ego neutiquam probo : sed si ipsi propler animi infirmitatem, quantum possunt ez Mosaicis preceptis servando, qug nos propter duritiem cordis populo data intelligimus, volunt in Christum credere, sempiternumque illud naturam jus pietatemque custodire, nec fastidiunt cum Christianis el fidelibus consuetudinem, non circumcisionem, non Sabbata, el similes observationes ab eis exigendo; tales censeo compleciendos, εἰ exhibenda illis esse omnia humanitatis officia, tanquam uterinis germa- nisque fratribus. Quod si qui de genere vestro sint hunc esse Christum confessi, ex gentibus ad fidem ipsius conversos cogant observare quidquid Mosaica lex precipit, aut ab iis qui id prastare recusant, sese abalienent, et ipsos pariter improbo. XXIII. Hoc in loco Justinus, ni fallor, tum Ebionitas gentium perosores indicat, tum etian Nazarenos, qui cum non malo prorsus animo, scd pusillo potius, legis observationes retinerent, ui- hilominus ab aliis Christianis non admitterentur. ld quod fleri copisse existimo ipsa Justini xtate, post confectum a Romanis bellum, quod Judi Barchocheba suo duce contra ipsos moverant. ΑΙ hinc enim, cum Hierosolymorum Ecclesia, imo to- tius Palzstinz, ex gentilibus tota constaret, priscis illis Christianis qui ex circumcisione erant, cir- cumcisionemque admittere pergebant, rejecti fue- Tunt, nec ipsorum communione digni habiti. Illos porro quia fidem Christi rectam tenerent, venia dignos censet Justinus, multo minus redarguit : nec salutis extorres futuros arbitratur, nisi illos, qui Ebionitarum more gentiles circumcidi et legis preceptis astringi vellent. XXIV. Tandem ut inculcet amplius qux de isto capite hactenus statuerat, iterum subjungit : Toug δὲ πειθοµένους αὐτοῖς ἐπὶ τὴν ἔννομον πολι- «cav, μετὰ τοῦ φυλάσσσειν τὴν εἰς τὸν Χριστὸν τοῦ θεοῦ ὁμολογίαν, χαὶ σωθήσεσθαι ἴσως ὑπολαμθάνω. Ceterum illos, qui sic illis obsequuntur, ut ex legis prascripto vite rationem institwentes, Christi nihilo- minws con[essionem simul conservent, hos. salutem adepturos existimo. À qua nempe eos excidere pu- tat, qui, cum Christum agnoverint, confessique sint, qualicunque demum ex causs ad legem Mo- saicam, bunc esse Christum abnegantes, descive- rint, nisi eos ante mortem poeniteat. Mox declarat Judaeos, quamlibet ex Abraham semine prognati sint, ac secundum legis przcepta vitam agant, eterna salute nunquam potituros, nisi in Christum credant : Sed illos in primis qui in synagogis suis Christum Dei diris devoverunt, ας devovent : xai μάλιστα τοὺς ἐν ταῖς συναγωγαῖς χαταναθεµα- τίσαντας — xal καταναθεµατίζοντας Em' αὐτὸν τὸν ^ μι VITA S. JOANNIS DAMASCENI. Χριστόν. Quibus verbis significat etiam maledicta que, Hieronymo el Epiphanio testibus, Judzi ter in die, ut in Dominum Jesum, ita et in Christianos ac presertim Nazarenos in synagogis suis pronun- labant. Hzec porro Justinus effatus est in. dialogo, postquam pracepla ac ezremonias veteris legig per 430 Cbristi mortem antiquata suppressaque fuisse fir- missimis argumentis adversus Tryphonem Jud:cum evicerat. Ceterum Hieronymus Ebionitarum socios refutat, qui Judaeis tantum, et de stirpe Israelitici generis, hac custodienda decernunt (a) : ubi, ni fal- lor, Nazarenos signiflcat. BIOZ TOY OXIOY ΠΑΤΡΟΣ HMOQN IQANNOY TOY AAMAZKHNOY ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ IIAPA Ι4ΑΝΝΟΥ IIATPIAPXOY ΙΕΡΟΣΟΛΥΜΩΝ. . VITA S. P. N. JOANNIS DAMASCENI A JOANNE PATRIARCHA HIEROSOLYMITANO CONSCRIPTA. ea A. Tol; εετηρήχασι τὸ κατ εἰχόνα ἁῤῥύπιοτον A xu ἁδιαλώδητον, διηρθρωμένον τε, χαὶ ὡς ἀρχῆθεν εὖ ἔχον, 7| χαὶ διαχυθὲν πολλάχις, f) ῥυπωθὲν ἆνα- χαλεσαμµένοις, εἰς τιμὴν ποιεῖσθαι εἰώθασιν οἱ ἄν- θρωποι τὰ θεῖα τούτων μορφώματα. Ὅσοι δὲ φιλοτι- μώτερον τὸ σέδας ἑνδείχνυνται, xai fj χεὶρ αὐτοῖς σὺν τῷ πλουτεῖν μεγαλοπλεπὴς περιφανεστέραις ταῖς ὕλαις χέχρηται χαὶ λαμπραῖς, καὶ ταύταις τοὺς τούτων χαραχτῆρας ἐντυποῦσι, µείζω τὴν τιμὴν ]. Virorum sanctorum gesla posteris comnen- danda, maxime doctorum Ecclesie. — — Iu morc hominum positum est, ut iis qui Dei imaginem ab omni labe et macula puram tenuerunt, seu ín primigenia integritate et elegantia eam conserva- Tunt, seu cum oblitterata esset, et sordibus con- spurcata, eamdem instauravere, divinas ipsorum effigies, honoris causa, conficiant. Quin etiam qui augustioris cujusdam cultus amantes videri ge- NOT £. * Ilapà Ἰωάννου ἀρχιεπισκόπου Ἱεροσολύμων. Josnnes iste Hierosolymorum patriarcha dudum ab obitu sancti Joannis Damasceni vixisse se signifi- σε, ubi scribit, equum non fuisse tanii viri. vitam , rustico more, imo lingua et litteris Arabicis utcun- conscriptam negligere. Nec proinde censendus solymilani, de ipso omuia mala dixerint : quare. ab ipsis metuens, scriptoque ipsis obsignato, cathedram reliquit. Verum nec istum Joannem Damasceni Vite fuisse scriptorem puto. Nam qui Joannis Dama- sceui vitam contexuit, ea se zlate vixisse innuit, qua Iconoclastarum furor penitus exstinctus idem est, ac Joannes ille 1V, qui Leonem Isaurum B erat : Theophilus vero imperator, imaginum $a- et Iconoclastas anathemate feriit, οἱ quicum noster amicitia conjunctissimus fuit. Nam in Epistola ad Jordanem Archimaudritam de hymno 7risagio, Damascenus Joannis ejusdem uti jam defuncti, quique adeo defendere se non valeret, meminit. Joanni quarto Joannem alterum successisse fingere quispiam possit, eo quod epistola ad Constanii- num Caballinum seu Copronymum, qui Joannis l'amasceni nomen praefert, in quibusdam codicibus manu exaratis, Joanni patriarche llierosolymitano tribuatar: verum suo loco ostendimus epistolam hanc scriptam fuisse, cum, vei Theodorus, vel Elias, Ecclesiam Hierosolymitanam regeret. Euty- cbius Alexandrinus, t. 1l, p. 44M, scribit, anno septimo Chalifatus Almotasemi, imperante Grzcis Theophilo, constitutum esse Joannem patriarcham Hierosolymitanum, contra quem assurgentes. Hiero- crarum perpetuus hostis fuit, et sanctissimos viros, qui eas defenderent, acerbissimis suppliciis et exsiliis exagitavit, Quamobrem Vitam Josnnis Da- imasceni, ceu genuino auctori, ascribendam censeo Joanni illi patriarchee Hierosolymitano, qui, ut Joannes w! itzes Curopalates narrat, postremis Nicephori Phocz temporibus vivus a Saracenis combustus est, cum illi putarent monitis ejus fore, ut Nicephorus, occupata Antiochia et Syria, ipsos landem invaderet. Caiterum liec quam prz? mani- bus teneo de Vita Joannis Damasceni narratio, quamlibet oratoria arte paraphrastico more enar- rata sit a Constantino Ácropolita, multis tamen navis laborare mihi videtur, quos in istis adnota- 'ionibus uis ostendere et castigare non dubi- tabo. il VITA S. JOANNIS DAMASCENI. 432 etiunt, horum mauus opulenta in magniflcentiam A ἐντεῦθεν ἀφοσιοῦσθαι τοῖς ἁγίοις οἰόμενοι. E! οὖν proclivis, prastantiores materias adhibet, in qui- bus illorum insculpant imagines, cum se majore erga viros sauctos honore hoc modo defungi arbi- trentur, Quando itaque illi in eorum formis expri- mendis ita se magnificos et splendidos praebent, nunquid aquum fuerit, ut in narrandis rebus quas gesserunt, incultos omnique ornatu vacuos sermo- nes relinquamus ? Nequaquam sane. Rusticiores siquidem venia digni sunt, cum pro ea qua pollent facultate, rudi stylo recitant res gestas corum qui Christo placuere: iis vero qui eloquentiz studium suuin dederunt minime condonandum erit, ubi tu- multuaria «utcunque opera sanctorum vitas con- scripserint, ac przsertim virorum quorum spiritus περὶ τὴν ἐχείνων μορφὴν οὕτω τὸ λαμπρὸν ἔτι- σπεύδουσι, τί ἄρα δέον περὶ τῆς ἱστορίας αὗτοῖς τῶν πράξεων ἡμελημένους ἐᾷν τοὺς λόγους xai ἀχαλλεῖς; Οὐμενοῦν. Tol, γὰρ ἀγροικοτέροις συγ- γνώµη, ὡς ἔχουσι, σχεδιάζουσι λόγους τὰς πράξεις ἐξιστορούντας τῶν εὐαρεστησάντων Χριστῷ; οἷς δὲ λόγος τὸ σπουδαξόµενον γέγονεν , οὗ συγγνωστέον, βίους ἁγίων παρεωραμένυις ἑσχεδιασμένους ὡς ἔτυχε, xal μᾶλλον ἀνδρῶν το!'ούτων , οἷς πνοὴ xo* ξωὴ τὸ λόγοις ἐπαγρυπνεῖν ἐχρημάτισε, xal λόγῳ καθηραµένοις, τὸν νοῦν μὲν EE ἀγνοίας xat λήθης, τὴν δὲ duyhv ἐξ ἐμπαθοῦς ἁπάσης χινῄσεως. Καὶ παρ) ὧν χαταχεχόσµηται τὸ meplyetov , xal ἅπας διαπεφώτισται νοῦς, λόγοις, εἰς οὓς ἐχεῖνοι ἓπόένη- hic et vita fuit, ut litteris incumberent, subindeque, B cav, οὐ τῆς θύραθεν σοφίας * τὸ χαρίεν µόνον ἔχου- cum mentem ab ignorantia et oblivione, tum ani- mum ab omni turbulento motu expurgarent ; illo- ctv, ἀλλὰ xai τὸ τοῦ παραχλήτου φῶς δαφιλὲς ἆπο- πέµπουσιν. rum, inquam, virorum, a quibus terrarum orbis honestatus est, et quorum libri mentes omnium collustrarunt, non nuda extranez [lI] sapientiz elegantia, sed etjam Paracleti lumen copiose affatim emittendo. II. Joannes Damascenus inter primos Ecclesie do- elores censendus. Floruit cum haeresis 1conoclasta- rum emergeret. Leo lsauricus Tueresis. auctor. — Unus eorum et quidem inter primos censendus est magnus οἱ inclytus Joannes, qui a Damasco patre suo cognomentum habuit. Is enim haud exiguum Ecclesise firmamenti sidus exstitit, sed maximum plane et fulgentissimum, ut quod non modo luxe- rit, quando haeresis ubique passim tenebras spar- gebat, verum et omnem perversa doctrinx noctem lucubrationum suarum emicante claritate dispule- rit. Nam nox quidem universo orbi insederat, qua C praclarz venerandarum imaginum figure obscura- bantur, profundaque prorsus caligo erat : ille vero qui eam effundebat, operabaturque, non de vulgo quispiam homo erat, qui in aliqua parte malum sereret, sed qui suis, ut ita loquar, manibus, or- bis terrarum fines capiebat: quippe qui teneret sceptrum imperii Romani. Quo flebat, ut. quoquo versum spirans, cum ingenli impetu venerandas imagines deturbaret, eorum a quibus ille coleren- tur, alios quidem, ut erat nomine alque animi in- ductione Leo, sicut leo rapiens et rugiens devo- raret, alios vero qui rec(ze fidei tenaces essent, alio atque alio dispergeret compelleretque in subterra- neis recessibus occultari. Ac multi quidem cum leonibus οἱ draconibus, quam cum ipso ejusque minist:zis commorari malucrunt:; alii autem quo B'. Τούτων εἷς xoi τῶν ἐν πρώτοις τεταγµένων ἐστιν à πολὺς Ἰωάννης, ᾧ τὸ ἐπώνυμον Éx τῆς πατρίδος τῆς Δαμασχοῦ πόλεως ἐπισυνῆπται περι- φανῶς. Οὗτος γὰρ οὖχ ἑλάσσων φωστὴρ τοῦ ἔχχλη- σιαστικοῦ στερεώματος ἐχρημάτισεν, ἀλλὰ γναὶ πάμμεγας xai λαμπρότατος΄ οὑκ ἓν νυχτὶ φαίνων µόνον αἱρέσεως δ.εσχεδασµένης ἁπανταχοῦ, ἀλλὰ καὶ λύων πᾶσαν νύχτα Χαχόδοξον, ταῖς τῶν λόγων ἐπιτολαῖς. Νὺξ μὲν γὰρ διεσχέδαστο (1) πανταχοὺ τῆς οἰκουμένης , ἁμαυροῦσα τοὺς λαμπροὺς χαρα- χτῆρας τῶν σεθασµίων εἰχόνων, καὶ βαθεῖα fj» ἡ σχοτόµαινα * ὁ δὲ ταύτην διαχέων τε xal ποιούμενος, οὐχ ὁ τυχὼν ἐτύγχανεν ἄνθρωπος, ἵνα xai παρὰ µέρος τῆς οἰχουμένης διασπείρῃ τὸ χαχὸν, ἀλλ ἀνῆρ ἐχεῖνος ὃν χειρὶ χατέχων, ἵνα οὕτως εἴπω, τῆς οἰχουμένης τὰ πἑρατα, διὰ τὸ τὴν σκηπτρουχίαν ἐπέχειν τῆς τῶν Ῥωμαίων ἀρχῆς. Ἐντεῦθεν xai πολὺς fjv ὁ πνέων πανταχοῦ, xal βίᾳ πολλῇ τὰ σεθάσµια καθαιρούµενος ἐχτυπώματα , xal τῶν σεθοµένων αὐτὰ, οὓς μὲν κατάδρωµα ἐποιῄαατο ὁ λεοντώνυμός τε xal λεοντόγνωµος, ὡς λέων ἁρπά- ζων xài ὠρυόμενος, οὓς δὲ τῶν ὀρθοδόξων, ἄλλον ἀλλαχόσε διέσπειρε τῷ βρυχήµατι, χαὶ ὑπογαίοις μυχοῖς ἀνέπεισξ χρύπτεσθαι. Καὶ πολλοὶ λέουσι συνοιχεῖν καὶ δράχουσιν Ἱρετίσαντο, f| τὴν συν- αυλίαν ποιεῖσθαι μετ Exs(vou καὶ τῶν ἑχείνου θεραπευτῶν ' ἄλλοι τῷ φόθῳ εἰς τὰ μακρὰν τῖς οἰχουμένης à έτρεχον τέρματα * λέων γὰρ ἐρεύξεται VARLAE, LECTIONES., . ^ Edit. τὴν χάριν µύνην. b Π. ὧν el. NOT/E. (4)- Νύξ piv γὰρ διεσκέδαστο, x. t. &. Ex tolo isto capite, ul ex aliis monumentis qui congessit Allatius in opere De Joanne Damasceno, profligatur error eorum, qui sub Theodosio seu seniore, seu L] juniore Nostrum claruisse somniarunt ; quem ta- men alii emendari posse putarunt, si Theodosius Ill Leonis Isauri decessor intelligerctur. m VITA S. JOANNIS DXMASCENT. I5 xi τίς οὗ φοδηθήσεται, χαὶ αὐτοῦ ἀπέφευγον ὡς A perculsi timore. erant, ad remotiores orbis terr: ἐκ προσώπου ὄφεως. I". Ὁ δὲ χαριτώνυµος οὗτος &vhp χαὶ πλήρης πνευματιχῆς χάριτος, τῷ θυμῷ ζέσας κατὰ μόνου τοῦ ὄφεως * ἵνα καὶ ζῆλος εἴη xal ἀρετὴ ὁ θυμός; €) τὴν θράχην τότε οἰχῶν, εἰς Σαυροµάτας ἆἁπ- έτρεχεν, οὐδ᾽ bx. Βύζαντος (2) εἰς Ἡρακλείους στή- la; ἀπέφενγεν, οὔτε μὴν ἐξ ἀναχτόρων εἰς ἑρήμους διέδαινε διὰ τὸν τοῦ λέοντος βρνχηθμὸν;, ἀλλ) ἐν Δαμασχῷ τὸ πρότερονε, iv Παλαιστίνῃ δὲ ὕστερον ποούµενος τὰς διατριδὰς, xal Ev. ἑρήμῳ τόπῳ ἀσχούμενος, ἀντεπαλαμᾶτο πρὺς τὸν Λέοντα γεν- ναιότατα, xal τὴν καρδίαν ἑχείνου ἐκ τηλιχούτου διαστήµατος λόγοις χαλχευθεῖσι τῷ τοῦ παραχλήτου πυρὶ καὶ στομωθεῖσι τῷ ζωηρῷ ὕδατι, ὡς τρι- λόγχοις δόρασιν, ὁ ἐμὸς διέπειρε τρισαριστεύς. ᾽Αλλὰ ταῦτα μὲν Ev τῷ καθέχοντι τόπῳ λαμπρότερον ὁ Myoc ἐμπλατυνεῖ. Τούτου τοίνυν τὸν βίον, ὡς ἔτυχεν, ἐσχεδιασμένον ἀγροϊχιστὶ, παρορατέον , καὶ μᾶλλον μόνον διαλέχτῳ καὶ γράμµασι τοῖς ᾿Αραθικοῖς ; ὠὐμενοῦν. Διὸ διηγητέον οἵας ῥίζης εὐγενοῦς ὁ εὖ- θαλέστατος βλαστὸς ἀνατέθηλε, xat ofa πατρὶς αὐτὸν ἀναδοῦναι αὐχεῖ. | fines contenderunt (leo enim rugiet, et quis nón pavebit ! ?) atque ab eo tanquam a facie celubri profugerunt, | 1Η. Joannis nomen Hebraice 6ΚΛΤΙΑ DEI exprimi- tur. Vita sancii Joannis Dumasceni arabice primum scripta. — Alt vero. vir iste, spirituali, cujus no- men gerebat, gratia perfusus, cum adversus ser- pentem solum ira effervesceret, ita ut irascendi affectus in animi boni studium et virtutem evasis- set, non e Thracia quam ipse tunc temporis inco- leret, ad Sarmatas aufugit ; non Byzantio ad colu- mnas Herculeas tutandz salutis causa se prsert- puit ; non denique propter rugitum Leonis ex aula in solitudinem concessit : sed, cum Damasci pri- mum, tum deinde in Palaestina degeret, atque in solitudine monasticam vitam ageret, adversus Leo- nem suenue admodum depugnavit; Quanquam enim iugenti locorum intervallo ter fortis hic meus athleta ab illo distabat, libris tamen igne Paracleti fabricatis, et vitali unda temperatis, obduratisque, veluti triplici lancea cor ejus transfodit *. Verum hec 5uo loco luculentius oratio declarabit. Àn igitur in rens nostram erit tanti viri vitam rusti- - cano more, imo lingua et litteris Arabicis cons scriptam, idcirco contemptim negligere? Non profecto. Quocirca enarrandum modo est, ex «ιδ quamque nobili radice florentissimum hoc germen prodierit, quz patria tellus illud se protulisse glo- : rietur, A. Δαμασχὸὺς πόλις αὕτη ἑἐστίν' ὡς γὰρ bx Παύλου μέγα «φρονεῖ, πρώτη τὸν οὐρανοδρόμον ἰδοῦσα µεταθέμενον τὴν δυσσέδειαν, xal ἀντὶ µισο- χρἰστου γεγονότα φιλόχριστον, οὕτω χἀπὶ τῷ ἀνδρὶ τούτῳ ἁγερωχεῖ χόσµιόν τι xal σεμνὸν , οὖχ ἐξ ἑτέ- ρωθεν Ίχοντι, οὐδ' ἐξ ἑτέρας θρησχείας μεταθεμένῳ εἰς τὴν ὀρθότομον , ἁλλ᾽ ὡς αὐτὴ τοῦτον προενεγ- κοῦσα ῥιζόθεν, xal μαιεύσασα πλέον τὰ πρὸς εὐσέ- θειαν, 1) τὴν σωματιχὴν ὕπαρξιν, xat τοῖς λόγοις ἐχθρέῄασα, μέγα χομπάξει ἐπὶ τῷ οἰχείῳ βλαστῷ. ΠΏρενθύεταί τε xol Υέγηθε πλέον ἐπ αὐτῷ, Ἡ ἐφ' οἷς ἄλλοις ἔχει λαμπροῖς πρὸς περιφάνειαν , xiv ὡρῶν εὐχρασίας ἐρεῖς, χὰν ὑδάτων γλυχέων xal διειδῶν ἐπιῤῥοίας, οἷς πολλοῖς καταχλύζεται. Οὐ «αρπῶν εὐγενῶν δαφίλεια τὴν πόλιν ταύτην ἑπαίρει καὶ ἀνυφοῖ, ὡς τὸ ix ταύτης ἀναθηλῆσαι τὸ χαλὸν τοῦτο δένδρον xa εὐγενὲς, τὸ παρὰ τὰς διεξόδους ! Amos 11, 8. 3Η Reg. xvin, 14. IV. Damascus. — Xa ipsa est Damascus civitas. Nam [ΠΠ quemadmodum ipsa Paulo magniüce effertur, quod nempe prima colipetam illum vi- derit, cum impietatem ille abjecisset, et ex Christi inimico amicus Christi factus esset, sic ob lune quoque virum boneste et graviter intumescit ; non quasi is aliunde venerit, awt ex altera religione quapiam ad rectam transierit, sed quoniam illum ex prima radice protulit, et pietate magis, quam editione corporis emisit in lucem, docendoque nutrivit, ob hoc germen suum admoduin gloriatur et gestit, et majorem ex eo voluptatem percipit, quam ex aliis ornamentis quse splendorem ipsi conciliant, sive temperaturam anni dixeris, sive predulcium pellucidarumque aquarum fluenta plu- rima quibus irrigatur. Quin nec optimorum fru- ciuum copia huicce urbi tantum claritatis adjicit, VARIJE LECTIONES, « Edit. τὸ δεύτερον. NOTE. (2) οὐδ' àx BUturtoc, κ. v. s. Contraria hzc sunt illis que refert auctor sermonis De philoco- sinis, quem mox. subjiciemus, ubi oit, Joannem nostrum Constantinopolitanum fuisse, ct patria pulsum, Damascum secessisse. Hune Damasci na- tum evincit. cognomen Arabicum Mansur, quod ejus progenitoribus ac toti familiz proprium. fuit, παππιχὸν ὄνομα, inquit Theophanes. Et. Synaxa- rium Basilii in codice Sirletano, D. Joannes, ante Mansur appellatus : quo vocabulo et ipsius parentes appellabantur. Damasci, utpote qux:& Arabie con- termina erat, et Clialipharum Mohammedanorum sedes, lingua Arabica familiaris a prisca ztate fuit. Ex eadem. gente. Mansurorum fuerunt. patriarcha duo, Sergius et Elias, quorum primus sub Theo- philo imperatore, alter sub Basilio Maeedone, Hic- rosolymitanzx Ecclesize prefuerunt, αι fert Euty- ehii Alexandrini Chronologia. {όν VITA S. JOANNIS DAMASCENI. 436 quantum quod pulchra hec et nobilis arbor, ex A τῶν ὑδάτων ἐχτραφὲν, καὶ τοὺς χαρποὺς drobsbwxbs ipsa nala sit, quie secus decursus aquaruin enu- wita, fructus spiritus edidit in tempore suo*; quorum aliqui perpetuo recentes sunt apud nos, tamque aspectui pulchri, quam gustui suaves, ac demum ejusmodi, ut illos a quibus tanguntur de- libanturque, non modo efficiant voluptate, sed edentem in primis saginent et augeant, inque virum perfectum spiritu provebendo cunctis dotibus con- summatum reddant. Ad hunc itaque modum Dama- $cus eivitas ob istum partum suum majore gloria τοῦ πνεύματος χατὰ χαιρὸν, οὗ οἱ χαρποὶ, διὰ παν- τὸς νεαροί τινές εἶσι παρ) ἡμῖν, xai ὡραῖοι τοῦ ἰδεῖν, καὶ γλυχεῖς εἰς τὸ γεύσασθαι, xal τοὺς ἁπτο- pávouc xal γευοµέγους ox εὑφραίνουσι µόνον, ἀλλὰ δὴ xol πιαἰνουσί τε χαὶ αὔξουσι τὸν ἑσθίοντα , χαὶ εἰς ἄνδρα τέλειον τὸν Ev πνεύµατι ἀνάγουσι χαὶ τελειοῦσιν , Οὕτω δεδόξασται xa fj πόλις Δαμασχὸς ἐπὶ τούτῳ αὐτῆς τῷ γεννήµατι, f] ἐπὶ τοῖς ἄλλοις ἅπασιν, ofc πεπλούτηκεν ἀγαθοῖς xal τερπνοῖς. Αὕτη μὲν dj ἑνεγχαμένη τὸν ἄνδρα τοῦτον. peestat, quam ob alia bona quibus affatim abundat. Hac itaque civitas est, qux» virum istum tulit. V. Joannis parentes religiosi. — Progenitores vero ipse habuit viros religiosos, quique pietatis E. Πρόγονοι δ᾽ εὐσεθεῖς (5) , xaX μόνοι τετηρη- χάτες τὴν τῆς εὐσεθείας ἄνθην xaX τὴν ὀσμὴν τῖς florem et Christiana scientiz fragrantiam in medio p τοῦ Χριστοῦ γνώσεως ἐν µέσῳ τῶν ἀχανθῶν. Οὗτοι spinarum soli eonservavere. Nam hi soli nomen Christianum uti prz:claram quamdam, nee ulla vi γὰρ xaX uóvot διεσώφαντο τὴν χριστεπώνυµον κλτ- σιν, ὡς χλῆρον λαμπρόν τε xal ἀναφαίρετον, μηδὲν extorquendam hereditatem retinwerunt, ut, ex que Ἀλυμηνάµενοι τὸ ὀρθόδοξον, ἀφ᾽ οὗπερ οἱ τῆς "Ayap 5 Psal. 1, 3. NOT E. (8) Πρόγονοι à" εὐσεδεῖς. Admodum verisimile est, Joannis Damasceni porentem fuisse Sergium illum τὸν τοῦ Μανσοὺρ, Mansuri, cujus Theopha- nes meminit ad annum 6 Justiniani Rhinotmeti. Hic vir fuit Χριστιανικώτατος, Christiane religionis amantissimus , inquit ille auctor, γενιχὸς λογο- θέτης, quesler generalis principis Saracenorum, Damasci. Theophanes ad annum 925 Heraclii, Da- auem ait una cum Theodoro sacellario legatum ab imperatore, ut auxilio Damascenis essent : Árabes, commisso prope Emessam prelio, die 23 Julii feria tertia, sacellarii copias fudisse : tum caeteras uibus Baanes preerat, spretim habito Heraclio, ucem suum Baanem imperatorem renuntiasse ; καὶ λίαν ᾠχκειωμένος τῷ αὐτῷ ᾿Αδιμήλεχ, et Abime- ϱ quo subinde a. Saraeenis non multo post superato, leco (emenda Abdolmeleco) Chalifa familiarissimus. Ita ut ab eo obtinuerit, ne Gethsemanicre ecclesie columnae in delubrum Mecchanum asportarentur. Ante Sergium vero, Mansur alter inter Dainascenz urbis Christianos celebris fuit, eo tempore quo ea eivitas eapta est a Saracenis. Hunc quidem per- duellionis reum Eutyehius Alexandrinus (Annal. H pag. 274) peragit , aitque eum, quod non ita pri-' dem ab Heraclio male multatus esset, illat:» inju- rie memorem, Christiani nominis hostibas urbem prodidisse, et idcirco a Patribus et episcopis uni- versi orbis subjectum fuisse anathemati, Undenam haec Alexandrinus annalista hauserit, noun satis liquet. llujus criminationis awetores explodere videtur Constantinus Aeropolita in oratione sua laudatoria S. Joannis Damasceni, ubi ait : Mi γὰρ δὴ δεξώµεθά τινας, ἑτεροῖα περὶ αὐτῶν lo- τορηχότας, ἀπερισχέπτως ο µαι τὰ xaT αὐτοὺς ἀχηχούτας, χαὶ τὰ τῆς ἁληθείας, xai τῶν ἁγίων προγόνων μὴ διηχριθηχότας * xal γὰρ ἁληθῶς ἅγιοι, μέσον ἀσεθῶν εἰἱλιχρινῆ τὴν πίστιν τηρήσαν- τες, τῶν ἁγίων τε φωτοσπόρων * toU ἁγιωτάτου τοῦδε xai θειοτάτου χαταφευδοµένους ἀνδρὸς , xaX οἷον ὑπὲρ αὑτοῦ τοὺς EE ὧν προελήλυθε στηλι- τεύοντας * Nec enim recipiendos putamus eos, qui diversa quedam de ipsis (progenitoribus Joannis) narrarunt, eo quod res eorum absque examine audi- verint, ut existimo, neque de exquirenda accuratius veritate, el quinam sancti illi progenitores essent, admodum solliciti fuerint (sancli namque et ez san- ctis prognati credi debent, qui in medio impiorum constituti, fidem inlemeratam servare. potuerint) sanciissimo et( divinissimo viro calumniam plane impingunt, et veluti ex ipsius odio illos, a quibus processit , sugillant. Ubi hzreticos innuit horuin mendaciorum architectos fuisse. Sed purgari am- lius Mansur potest, adductis in. medium qua beophanes οἱ Elmakinus narraut de expugnatione expugnatam Damascum esse. Elmokinus vero, inde atque Eutychius, refert Mahanem seu anem profectum exercitus Romani a Mansuro pecunias expetiisse, quo adversus Árabes conten- deret ; negasse Mansurum ullas esse Damasci opes, nec adversus hostes tanto opus esse exercitu: tandem quas colligere potuit, Mahani noctu detu- lissc cum Damascenorum turma, qui cum tubas et tympana pulsarent. in causa fuerunt ul Romaui, audito strepitu. visisque procul lucernis, versi sint in fugam, existimantes eos esse Arabes : quam- obrem Mansurum, cum nulla spes auxilii super- esset, de tradenda urbe Saracenis pactum esse. Που quidem totum mala fraude gestum a Mansuro Eutychins affirmat : quod vero Elmakinus sub- jungit, Mansurum collectis Romanarum copiarum reliquiis, eas duxisse Antiochiam ad Heraclium, salis superque suadet insontem fuisse Mansurum, et ad extremum usque fldem servasse Heraclio. E contrario Eutychius ipse, ut et Elmakinus, tra- dit, Mahanem cum reverti ad imperatorem verere- tur, ad montem Sinai profugisse, assumptoque Anastasii nomine, monasticam vitam professum esse. Addit cum scripsisse explanationem psalmi sexti; eam utique quam Grzce et Latine Combe- fisius edidit, t. I Auctarii Bibl. PP. Nam ejus auctor agnoscit se vixisse sub imperatore Mau- πο, ἐπὶ τῆς ἡμετέρας γενεᾶς ἐπὶ Μαυριτίου. Ex his tandem omnibus ulterius infertur. quam 1η” sulse anonymus nescio quis, scriptor Vitz sancti Cosms Melodi, patrem Joannis nostri Damasceri Mohammedicz seetà ad obitum usque addictum vixisse, adeoque Leonem Allatium perperam nos in dissertatione de Joanne Damasceno et ejus ope- ribus, ad hunc fabulatorem ablegare, ad expiscan- das vite Damasceni circumstantias,quas patriarclia Hierosolymitanus ignoràvcrit. & VITA S. JOANNIS DAMASCENI. . 438 τῆς πόλεως χατεχράτησαν. Ἔνθεν τοι ἡ ἀρετῆ αὐτοὺς A tempore Agaris nepotes urbem eeperunt, ortho- ἐπισήμους πεποίηχεν ἓν µέσοις τοῖς ἀσεθέσιν, ὡς αἰδουμένων αὐτὴν xal τῶν πολεμίων αὐτῶν. f μᾶλλον, ὡς Δανι]λ ἑδόξασε θΘεὸς παρὰ τοῖς Άσου- ρίοις, δι ἣν εὐσέθειαν ἀνεδείξατο, χαὶ 'Imsh ἐν Λ]γύπτῳ, ἑἐπιτρόπους xal χυρίους ἓν ἀλλοτρίοις xai ἐχθροῖς τοὺς αἰχμαλώτους χαταστησάµενος. Οὕτω χἀνταῦθα τοὺς τοῦ Ἰωάννου προπάτορας πρα- Υμάτων χαθίστησιν ἐπιτρόπους Ev αὑτοῖς τοῖς Σαρα- χηνοῖς ᾿ xai κρατοῦσι κἀνταῦθα οἱ εὐσεδεῖς 4 αἰχμά- λωτοι τῶν αἰχμαλωτισάντων αὐτοὺς ἀσεθῶν. Ὦ θαυμασιῶν θεοῦ μεγάλων, καὶ τεραστίων τῶν ἑξαι- σίων | Οὐδὲν ἀρετῆς ὑψηλότερον * οὐδὲν εὐσεθείας ἐστὶ τιμιώτερον, ἡ µετεωράτερον. Ὡς γὰρ σημαῖα ἐπὶ βουνοῦ, μᾶλλον δ᾽ ὡς λύχνος Ev νυχτὶ, xal ὥσπερ σπέρμα τῷ Ἱσραὴλ, καὶ οἷον σπινθηρ iv σποδιᾷ, τὸ τῶν προπατόρων γένος τοῦ Ἰωάννου iv Δαμασχῷ καταλέλειπταιο, ἵνα τὸν λαμπρὸν τοῦτον προ- ενέγχῃ πυρσὺν, ὃ δὲ φωτίσῃ πάντα τὰ πέρατα. Τοιοῦτοι μὲν τῷ εὐφημουμένῳ ὑπῆρξαν οἱ προπά- τορες. C". Ὁ πατὴρ δὲ, ὡς ῥίζης ἀγαθῆς τοιαύτης ἀνα- δοθεὶς, ix εὐσεθείᾳ xal ταῖς ἄλλαις ἀρεταῖς τοὺς τεχόντας ὑπερθάλλεσθαι φιλονειχῶν, µείζω τὴν θεοφιλίαν f ἐπεδείξατο. Ἔδει γὰρ τῷ οὕτω λαμπρῷ καὶ tig ἄχραν ἀρετῆς περιωπὴν πεφθαχέναι μὲλ- ^ovtt, τὸν προσεχέστερον τῆς Υενέσεως αἴτιον, περι- doxam (ldem nullo prorsus modo labefactarint. Quo etiam factum est, ut inter medias impiorum catervas virtus eos insignes reddiderit, vel ipaismet fidelibus eam venerantibus : seu potius [17], quem- admodum Danielem apud Assyrios propter edita pietatis specimina *, et apud /Egyptios Josephum Deus illustravit *, adeo ut eos, tametsi captivi erant in terra extranea et hostili, moderatores dominosque constituerit; sic quoque Joannis ma- jores negotiorum publicorum administratores inter Saracenos ipsos przfecerit, atque illie etiam pii captivi impiis, in quorum potestatem veueram, imperitarint. O ingentia Dei miracula, stupendaque prodigia! Nihil profecto virtüte sublimius, nihil pietate przstantius est et. excelsius. Nam quasi vexillum super collem *, aut potius veluti lucerna in nocte ?,et quasi semen in lsrael, et sicut scintilla in cinere *, sic majorum Joannis genus relictum Damasci fuit, ut preclaram hanc facem proferret, que cunctis terre finibus preluceret *. Atqui ejusmodi fuere majores illius quem laudanduur suscepimus. Vl. Patrem habuit virtutis studiosum, — At ipsc pater, ut qui esset ex tam bona radice propagatus,. cum pietateczeterisque virtutibus parentes antecellere contenderet, impensiorem quoque Dei dilectionem pre setulit. Et sane consentaneum erat, ut viro tam claro, quique àd summum virtutis fastigium «ανέστερον τῶν πρὸ αὐτοῦ 8 γενέσθαι, ἵν ὥσπερ 6 Derventurus esset, is propinquior vita» auctor oblin- Ex τῆς xa0' εἶρμὸν προδάσεως, ἡ πρὸς τὸ ὕψος ἀναδρομὴ γένηται κατὰ λόγον εὔταχτον , ὡς δόξαι σαρὰ τῆς θείας προνοίας ἄνωθεν οἰκονομεῖσθαι τὰ χατὰ τὸν µέγαν τοῦτον xal µεγαλώνυμον, οἷον ἄρα συµδέδηχε χἀπὶ «o0 Βαπτιστοῦ Ἰωάννου, Ἐπεὶ γὰρ µείζων τῶν πρὸ τούτου προφητῶν ἀναλάμψειν ἔμελλε, καὶ πάσης ἱερωσύνης ἐπέχεινα ἑνεργῆσαι μυστήριον, τὸ «oU Δεσπότου µου βάπτισμα ὑπὸ τῆς τερονοίας προφχονήµητο, οὐκ Ex τῶν τυχόντων προ- 6ήσεσθαι , ἐκ ἱερατικῆς δὲ φύλης, καὶ προφῄτην εἶναι τὸν φύσαντα. Οὕτω γοῦν κἀνταῦθα, ὁ τοῦ Ἰωάννου πατὴρ, àvhp ὑπὸ τῆς προνοίας τάττεται τὰ μάλιστα εὐσεθὴς xal φιλάνθρωπος. Διοιχητὴς Υὰρ τῶν δημοσίων πραγμάτων τῶν ἀνὰ τὴν χώραν geret, qui majores quoque suos claritate anteiret, quod velut continuato quodam progressu, recta et coreposita ralione strueretur in alium ascensus : ita plane ut przclari hujus et illustris viri res di- vina olim providentia gubernari haud aliter vide- rentur, atque in Joanne Baptista contigit. Nam, quia futurum erat ut cunctis retro prophetis major eluceret, et mysterium omni sacerdotali munere praestantius perageret, Domini nempe baptismum; idcirco a divina Providentia procuratum erat, ne de vulgi ordine, sed e sacerdotali prodiret tribu, et parentem prophetam haberet : pari modo divinitus quoque provisum est ut Joannis pater, vir cum pri- mis pius et. humanissimus exsisteret. Cum enim πᾶσαν καταστὰς διὰ 9b περιὸν αὐτῷ τῆς τε ἀρετῆς D publicorum megoliorum cure ei administrationi καὶ τῆς ἄλλης τοῦ βίου περιφανείας, xal ἐφ' olg ἑχόμα πλούτῳ συχνῷ, οὖκ εἰς χώµους , xai µέθας, xai δαπάνας ἁχαίρους ἐχρῆτο τοῖς χρήµασιν , ἀλλ) ὅσον iv χρυσῷ ἣν αὐτῷ καὶ ὕλαις ἑτέραις ῥᾷστα χινουµέναις , ὤνιον ἐποιεῖτο τῶν εἰς αἰχμαλωσίαν ἀγομένων Χριατιανῶν ἣν δὲ ἄλλην εἶχε κτῆσιν ἀχινητον 1 * πλείστη δὲ τούτῳ ἐτύγχανεν κατὰ τὴν Ἱουδαίαν xa Παλαιστίνην εἰς ἀνάπαυσιν ἑἐδίδου, * Dan. 15, 48... * Gen. xxi, 21. * ἴδα. xxx, 17. VARLE LECTIONES. prefectus esset, tum propter eximiam viriutem suam, tum ob reliquum vite splendorem, divitiis quibus florebat plurimum, non ad comessationes perpotationesque et inanes expensas abulebatur, sed quidquid in auro aliisve bonis mobilibus facul- tatum haberct, id totum in Christianorum captivo- rum redemptionem et pretium impendebat : im- mobilia vero bona, quie per omnem Judeam et ' Prov. xxxi, 18. * Isa. 1, 94. * Eccli. xLui, 28. LI 4 M. εὐσεθοῦντες. « χαταλόλθιπεν. f Τὶ,. θεοφίλειαν. 6 Edit. Π πρὸ τοῦ. à R. msg, (Edil. xw9- «»» : al Basil. interpr. possessiones ulig immobiles. &39 VITA S. JOANNIS DAMASCENI. 440 Palzstinam multa possidebat, hzc redemptis Chri- A xal τὴν τοῦ βίου αὑτάρχειαν τοῖς, ὅσοι τῶν ἔξωντ- stianis qui iis locis sedem sibi delegissent, ad rc- quiem et sufficiens vite. subsidium elargiebatur, tum aliis sub celo libero, et pede soluto, quocun- que luberet proficisci permittebat. Ea erat hujus viri virtus et humanitas. Sic enim multa habuit lanquam qui possideret nihil, sed suas opes Deo noctu diuque rependeret. ΤΗ. Joannes nascitur et baptizatur. Ejus educatio. — Hic talis cum essel, non hospitalitatis, ut Abra- ham, sed humanitatis mercedein accepit, admiran- dam utique prolem, sinon ex promissione, certe ex precognitione et pralinitione divina. Pranoverat siquidem Deus qualis esset Joannes evasurus, eumque ex tanto viro procreandum |V] przstituit ; quo nempe pro humanitate, quam in eos qui liber- tatem cum dura captivitate commutarant, istud praemii referret. Nascitur itaque ei puer hie egre- gius, eumque cum tenero adhuc corpusculo esset, per spiritualis matris regenerationem lucis filium facit: rem exsecutus tunc sane non facilem, et quam multi inter medias illas gentes vix ausuri fuissent. Deinceps in eam de puero pater curam incubuit, non ut agitare equos condisceret, non dexlere hastain vibrare, non arcu sagittam colli- . neando mittere, non pugnare cum feris, et natura- lem mansuetudinem in belluinam crudelitatem immutare, ceu- multis contingit, qul frequenter ira perturbantur, et furiosum quemdam immanemque µένων Χριστιανῶν ), τὴν Ev ἐχείνοις τοῖς τόποις προῄρηντο κατοἰχησιν, τοὺς δ᾽ ἄλλους, ἑλευθέρῳ φωτὶ xal ποδὶ, ὅπη βούλοιντο, συνεχώρει πορεύεσθα.. Τοιαύτη τοῦ ἀνδρὸς ἡ φιλάνθρωπος ἀρετή. Πολλὰ γὰρ ἔχων , ὡς μηδὲν ἔχων ἐτύγχανε, νύχτωρ xal μεθ) ἡμέραν τὰ προσόντα θεῷ ἀποχκτώμενος. Z'. Οὕτως ἔχων, οὗ φιλοξενίας, ὡς ᾿Αδραὰμ, ἀλλὰ. φιλανθρωπίας λαμθάνει μισθὺν , τόχον θαυμαστὸν, εἰ xat μὴ ἐξ ἐπαγγελίας, ἀλλὰ θείας προγνώσεως καὶ προορίσεως. Προέγνω γὰρ ὁ θεὺς τὸν Ἰωάννην ὁποῖος ἔσται, xal προώρισε τοῦτον Ex τοῦδε γενή- σεσθαι τοῦ ἀνδρὸς, εἰς μισθὸν αὐτῷ, Ti Φιλανθρω- πίας ποιεῖν ἐνείθιστο, εἰς τοὺς τῆς ἑλευθερίας ἀντι- χληρωσαμένους αἰχμαλωσίαν δεινἠν. Τίχτεται οὖν αὐτῷ παῖς οὗτος (4) ὁ λαμπρὺς, xal ἁπαλῷ τῷ σώ - ματι ἔτι, τῇ διὰ εΏς πνευματιχῆς μητρὺς ἀναγεννή- cet, τἐχνου φωτὸς ὁ macho τὸν υἱὸν ἀπεργάξεται, πρᾶγμα ποιῶν, ob τότε ῥᾷον, οὐδ' ἓν µέσοις ἐχείνοις τοῖς ἔθνεσιν εὐκατατόλμητον τοῖς πολλοῖς. Eizo φροντὶς τῷ πατρὶ τοῦ παιδὺς, οὗ χελητίζειν αὐτὸν μαθεῖν, οὐδὲ δόρυ κινεῖν δεξιῶς, οὐκ Ex τόξου βάλλειν ὁϊστὸν εὐστοχώτατα, f| θηρίοις µάχεσθαι, xai συν- αμείθειν τὴν φυσιχὴν ἡμερότητα εἰς θηριώδη ὡμό- τητα, οἷα γἰνεῖαι τοῖς πολλοῖς τὸν θυμὸν ταρασσο- µένοις συχνῶς, καὶ μανιῶδες ἅττουσι, καὶ παρά» πληκτον ἐφ᾽ ol; οὐκ ἐζητεῖτο τῷ τοῦ Ἰωάννου πατρὶ Χείρων΄ ἄλλος τις ὁρεσίτροφος, μυελοῖς ἐλά- In modum exsiliunt : ad has artes noh quzrebatur ϱ φων ἐκτρέφεῖν τὸν διδασχόµενον, ἀλλ᾽ ἀνῆρ ἀνηρεν- 8 patre Joannis Chiron alter, in montibus enutritus, qui cervorum medullis discipulum aleret : sed vir Investigabatur nulla non eruditione excultus, qui omni genere doctrinze et scienti:e. peritus esset, et ex animi corde verbum bonum eructaret, ut suam quoque filium talibus cibis et condimentis aleret. Hoc porro tam sanctum desiderium Deus ipsi exple- vit, et a quzrente repertus est qui quirebatur. Modus vero quo is qu:rebatur inventus est, talis fuit. Vlll. Cosmas senior captivus Damascum adductus. Sacerdos et monachus erat. — Barbari Damasceni facta, ut assolebant, exeursione ad naris littora, multam Cliristianorum hominum predam tulerant, νᾶτο πᾶσαν παιδείαν ἐξησχημένος, ἐν ἐπιστήμῃ τυγχάνων λόγου παντοίου , χαὶ λόγους ἀγαθοὺς τῖς Ψυχιχῆς χαρδίας ἐξερευγόμενος, ἵνα καὶ «bv αὐτοῦ παῖδα τοιούτοις ἐχθρέφῃ τοῖς ἑδωδίμοις καὶ χαρν- κεύμασι καὶ τὴν ἱερὰν ἐπιθυμίαν ὁ θεὸς ἀπο- πληροῖ τῷ ἀνδρὶ , καὶ τῷ ζητοῦντι εὕρηται ὁ ζητοῦ- µενος, Ὁ δὲ τρόπος τῆς τοῦ ξητουµένου εὑρήσεως τοιρσδί Κ. H'. Ot ἐκ Δαμασχοῦ βάρδαροι (5), τὴν κατὰ θά- λασσαν ποιούµενοι ἔφοδον ὡς αὐτοῖς εἴθιστο, πολ- λοὺς τότε Χριστιανοὺς ἑληΐσαντο, καὶ χαταθάντες elg θάλασσαν kv πλοίοις, Ἰχμαλώτευσαν αἰχμαλω- descendentesque mare in navibus, captivos pluri- D σίαν πολλὴν, καὶ εἰς τὴν πόλιν αὐτῶν ἀγαγόμενο:, (πο adduxerunt, adductosque in urbem, partim venales emptoribus proponebant, partim gladio trucidandos reserrabant. Horum sortis partieeps οὓς μὲν τοῖς ὠνουμένοις προέθεντο, οὓς δὲ µαχαίρας εἶλχον ποιήσασθαι ἀνάλωμα. Τούτοις xal τις συν- απεχληρώθη ἀνὶρ σχημα ἡμφιεσμένος -μοναδιχὸν, VARIA LECTIONES. ) Reg. τῶν ἔξωθεν ὄντων, qui ex regionibus. aliis adventarant. — & R. τοισυτοςδί. NOTAE. . (4) Τίκτεται οὖν αὐτῷ ὁ xaic οὗτος. Quo anno Joannes Damascenus natus sit, quove anno ob- lerit, obscurum prorsus est, quod vel conjectura assequi nullus possit. Certum tamen videtur natum eum esse ante exitum szculi septimi. Nam si Vite ejus auctori fides adbibenda est, ante annum 750, ea εδἰαίό erat, ut publica Saracenorum principis wegotia administraret, οἱ de flde adversus hzereu- cos scriberet. Quinimo, paulo post in adnotatio- nibus istis ostendam, eum monastice vilae nomea dedisse, atque iu clerum Hierosolymitanum accensitum fuisse, sub primis temporibus Leonis Isauri imperatoris. . (85) Οἱ ἐκ τοῦ Δαμασκοῦ βάρδαροι. Hoc forte contigit circa an. 699, quo Arabes, Africa sub- acta, Mediterraneum mare infestarunt. E91 VITA S. JOANNIS DAMASCENI. 412 EE Ἰταλίας ὁρμώμενος(θ), χόσμιος τὴν ὄψιν, xo- A et socius fuit vir monachi vestem indutus, oriundus σμιώτερος τὴν ψυχὴν, xaY τὴν χλῆσιν Κοσμᾶς (7). Καὶ τις σεµνότης αὑτοῦ τῷ προσώπῳ ἑπέπρεπε χαταμηνύουσα τὴν ἑἐντὸς χατάστασιν. Τούτου προσ- ἐπιπτον τοῖς ποσὶν οὗ ἑλχόμενοι πρὸς σφαγὴν , ἑλι- πάρουν ἴλεων αὐτοῖς τὸν θεὸν ποιῄσασθαι, xax ὑπὲρ ὧν ἡμαρτήχασιν, ἄφεσιν εὑρεῖν τῷ φιλανθρώπῳ ἐπεύχεσθαι. Οἱ οὖν βάρθαροι τὴν τῶν τεθνηξοµένων ἐχείνων δυσωπίαν ὁρῶντες, ἣν ἐποιοῦντο πρὸς τὸν σεµνοήθη ἐχεῖνον, προσιόντες ἐπυνθάνοντο τοῦ áv- δρὸς, τίς τε «Ur τὴν Ev τῷ χόσμῳ ἀξίαν, καὶ ποῖος τὴν περιφάνειαν by Χριστιανοῖς. 'O δὲ ἀπεχρίνατο, εἰπών' Οὐδενὸς ἀξιώματος ἄλλου τῶν κατὰ κόσμον 1, ἱερατιχὸν δὲ Χχρῖσμα µπεριχείμενον κέχτηµαι. ΄Αχρειος δέ τὶς εἰμι, µονότροπος, καὶ φιλοσοφίαν ἐξτσχηχὼς, οὗ µόνον τὴν xaÜ' ἡμᾶς xai φιλόθεον, ἁλλ᾽ fjv καὶ οἱ θύραθεν σοφοὶ διετάξαντο, ὡς δὲ ταῦτα ἔφησε, δαχρύων ὑπεπλήσθη τοὺς ὀφθαλ- μούς. Θ’. Οὐ μαχρὰν δὲ ὁ τοῦ Ἰωάννου rato ἑστηχὼς, xai οὕτως ἕνδαχρυν τὸν ἄνδρα ἑωραχὼς, προσῄει παραχαλέσων τῆς συμφορᾶς, xal φησιν * « "Iva τί, à ἄνθρωπε τοῦ θεοῦ , τὴν τοῦ κόσμου στἐρησιν προσχλαίεις, ὁ πάλαι τούτῳ ἀποταξάμενος , xal νεχρωθεὶς, ὡς ὁρῷ ix τοῦ σχήματος; » Καὶ ὁ µο- ναχὸς ἀπεχρίνατο' « Οὐ ταύτης τῆς ζωῆς τὴν στέ- ρησιν ἀποδύρομαι ἐγὼ γὰρ, ὡς εἴρηχας, τῷ κόσμῳ νενέχρωµαι. Τοῦτο δέ µε ἀνιᾷ, ὅτι πᾶσαν µετῄειν ἀνθρωπίνην σοφίαν, καὶ τὴν ἐγχύχλιον προῦπεθέ- µην ὥσπερ θεµέλιον. Tf ῥητοριχῇ τὴν γλῶσσαν ἑξήσχημαι ' ταῖς διαλεχτικαῖς µεθόδοις xal ἀποδεί- ξεσι τὺν λόγον πεπαίδευµαι ' τὴν ἠθιχὴν µετῄειν ὅσην ὁ Σταγειρίτης, xai ὅσην ὁ τοῦ ᾿Αρίστωνος (8) παραδέδωχε ΄ τὰ περὶ τὴν φυσιχὴν θεωρίαν ἅπασαν, ὡς ixavby ἀνθρώπῳ ἐντεθεώρηχα. ἀριθμητιχῆς δὲ τοὺς λόγους µεµάθηχα * γεωμετρίαν εἰς ἄχρον EE- fcoxnpgat* ἁρμολογίας δὲ μουσιχῆς xal ἀναλογίας εὐτάκτους σεμνοπρεπῶς χατώρθωχα ' ὅσα τε περὶ τὴν οὗράνιον χἰνησιν, τὴν τῶν ἁστέρων περιφορὰν οὐ παρέλιπον, lv Ex. μεγέθους χαὶ χαλλονῆς τῶν χτισµάτων ἀναλόγως τῇ περὶ τούτων µου γνώσει, χαὶ τὴν περὶ τοῦ χτίστου θεωρίαν ἀνάλογον ἔξοιμι. Β ex Italia, venustus facie, sed venustiori animo, Cosmas et ipse nomine, in cujus ore gravitas qua- dam elucebat, qua interiorem hominis eompositio- nem indicaret. Ad pedes ejus illi se projiciebant qui trahebantur ad necem : jpsum obsecrabant, ut Deum sibi propitiun: redderet, et scelerum veniam enixis precibus ab ejus erga homines propensa bonitate ipsis impetraret. Quocirca barbari, observata reve- rentia qua sese illi jamjam morituri ad virum tanta morum gravitate ornatum convertebant, ad eum accedentes sciscitabantur, quam in mundo dignita- tem gereret, quove inter Christianos honore splen- desceret. Ille vero respondens ait : Nulla quidem alia mundana, sacerdotali autem duntaxat dignitate polleo. Alioqui inutilis quidam monachus sum, qui philosophis operam dedi, mon nostre solum, ac que amando Deo vacet, verum et illi quz externos sapientes habet auctores. Hoc ubi pronuntiavit, obortis lacrymis oculi ejus perfusi sunt. [Vl] IX. Haud procul inde constiterat Joannis nostri parens, qui virum illacrymantem contuitus, accessit, tristem ejus casum solaturus : « Ecquid tandem causa est, homo Dei, inquit, cur tu mundi jacturam fleas, cui jampridem nuntium remiseris, alque, ut ex hac veste conjicio, jamdudum mortuus sis?» Tum vero monachus : « Jacturam hujus vitz nequaquam lugeo. Ego siquidem, ut modo aiebas, mortuus sum mundo. Hoc solum moleste fero, quod omnem sapientiatn humanam frustra sim persecutus, subsiructo eis veluti fundamento illo circulo, quem vocant, scientiarum, Rhetorica lin- guam exercui; dialecticis przceptis demonstratio- nibusque rationem excolui; quidquid ad scientiam morum pertinet, seu a Stagirite, seu ab Aristonis filio traditum sit, id accurate pervestigavi ; rerum naturam universam, quantum homini pervium est, inspexi; arithmetica rationes didici; geometriam adamussim teneo; musices concentus proportio- nesque probe satis sum assecutus : ad coeli motum et conversionem siderum quacunque attinent, non pretermisi, ut ex magnitudine et pulchritudine rerum creatarum, parem juxta ac capere possem, VALE LECTIONES. ! Edit. ἀξιώματος ἱερατιχοῦ χρίσμα. NOTE. (6) 'E£ Ιταλίας ὁρμώμεγος. Ἐν Calabria, ni fallor, qua ionachis Grzcis plena erat. Theo- pbanes ad annum 22 Constantis |I imperatoris hxc habet : Τούτῳ τῷ ἔτει ἠχμαλωτίσθ μέρος τῆς Σικελίας , xal ᾠχίσθησαν ἓν Δαμασχῷ θελήσει αὑ- τῶν. Hoc ammo Sicilie bena pars εαρνίίαιε op- pressa est, ac cives hinc adducti, sponte sua Dama- sci sedem fixerunt. Hinc proclive Arabibus fuit, ut ltaliz vicinas regiones, €alabriam scilicet, identi- Gern popularentur. (7) Καὶ τὴν xAncw Κοσμᾶς. Menea addunt, cogitatione Ásyncrites (inquit Henschenius) sd est indifferens , nihil: dijudicans , vel incomparabilis, propter doctrine excellentiam. In Menzis quidem D editis legitur, xaY ἀσυγκρίτης ἐπιλεγομένου : ut vero doctissimi Henschenii interpretatio staret, scribendum fuisset, xal ἀσυγχρίτου ἐπιλεγομένου, At mendum typograplicum corrigi sic debet ex codicibus mss. quos etiam Combefisius legit, xa ἀσνγχρίτως ἐπιλεγομένου, quique citra ullam cum uovis altero comparationem allectus (uit. Sive quo. oannis Damasceni pater sapentiorem alium inqui- renduin sibi non βίας sive quod ea incompara- bili doctriua praeditus esse ex eventu comproba- tus sit. (8) Aristoteles nimirum, a Stagira patria, el PJato, Aristonis tilius, Academic princeps. 43 VITA S. JOANNIS DAMASCENI. 4i Creatoris subinde contemplationem adipiscerer. A Ὁ yàp τρανοτέραν τὴν τῶν xttopátoy ἐσχηχὼς Nam quisquis conditaruin rerum perspicuam magis cognitionem comparavit, is earumdem auctorem, et cognoscit clarius, et amplius admiratur. Inde ad arcana theologizx progressus sum, tam illius quam Greci seu gentiles tradidere, quam ejus qua a nostris theologis certissima ratione est explicata. llis ergo scientiis plenus, utilitatem qu:e bine pcr- cipitur, nondum cuiquam impertivi, neque per philosophiam filium parenti similem procreavi. Nam, quemadmodum plerique gestiunt naturales liberos suscipere, quo suum genus propagare queant, sic qui philosophie operam dederunt, doctrina et arcana institutione gignere filios am- biunt, ut aureum philosophorum genus in vivis perpetuo conservetur : sed et qui admirabilis istius sobolis auctores exstiterint, immortalem famam et laudem sortiuutur. Insuper bonitatis hoc proprium est,. ut. quisquis bonis abundat, ea quoque aliis elargiatur. Proinde qui non sic animo et voluntate comparatus est, nequaquam in bono versatur, sed in malo, utpote superbia plenus et invidentia, qui- bus fit, ut cum aliis nolit communicare, si quid boni beneficio numinis consecutus est. Quapropter et id quod sibi videtur habere, auferetur ab eo, vti contigit servo qui talentum acceptum non collo- carat apud nummularios !*^. Ast. ego qui bonam partem eleyi, vehementer volueram doctrinam mihi comparatam aliis contradere : quando vero voto- rum compos non fui, ut inter fideles servos, qui accepta talenta apud alios cominittendo condupli- carunt, censerer, neque per philosophiam sobolem ullam peperi, sed, ut ita loquar, sine liberis vado, idcirco misellus ego vultum, ut vides, lacrymis perfundo, gravique tristitia dejicior. r X. H»c verba cum ille audisset, qui talem thesaurum eupiebat, respondit: « Desine, vir beate, animumque tuum attolle tantisper : [VII] fortassis cnim Dominus dabit tibi petitiones cordis tui. » Ilzc ait Joannis pater, mox quanta potuit celeritate ad Saracenorum principem cucurrit, ejusque pedi- bus advolutus, ornatissimum Cosmam sibi dari po- poscit. Neque repulsam retulit petitionis; sed do- num retulit, ingentis pretii viram Cosmam utique, γνῶσιν, τρανότερόὀν τε χατανοεῖ, xaX διὰ θαύματος ποιεῖται πλείονος τὸν ταῦτα δημιουργήσαντα. 'Ev- τεῦθεν εἰς τὰ τῆς θεολογίας µετέδην μυστήρια, ἣν τε παΐδες Ἑλλήνων παρέδωχαν, xaX ἣν οἱ χαθ᾽ ἡμᾶς θεολόγοι διεσάφησαν ἁπλανέστατα. Τούτων οὖν µε- στὸς γεγονὼς, οὕπω κσὶ ἄλλῳ μεταδοῦναι τῆς ἓξ αὐτῶν ὠφελείας πέφθαχα, οὐδὲ παΐῖδα τεχεῖν διὰ Φιλοσοφίας πατρόμοιον. Φιλοῦσι vàp, ὥσπερ οἱ πολλοὶ, φυσιχοὺς παΐδας τεχεῖν, ἐντεῦθεν τὴν τοῦ γένους διαδοχὴν διαµένειν οἴομενοι' οὕτω xal οἱ φιλοσοφίαν ἐκμελετήσαντες, τέχνα διατεχεῖν διὰ διδασχαλίας xal µυήσεως ποθοῦσιν, ἵνα τὸ χατὰ Φιλοσορίαν γένος χρυσοῦν ἐν βίῳ µέχρι παντὸς δια- σώζηται οἱ δὲ τοῦ τόχου τούτου θαυμασίου παρ- αίτιοι, ἀθάνατον χληροῦνται τὴν εὔχλειαν. ΄ΑΆλλως τε τοῦτο τῆς ἀγαθότητος ἴδιον, τὸ µεταδιδόναι xai ἄλλοις, ὧν πεπλούτηχέ τις χρηστῶν. 'O γοῦν μὴ οὕτως ἔχων, μηδ οὕτως ἐθέλων , οὐχ ἓν τῷ ἀγαθῷ χεῖται, ἁλλ᾽ by τῷ πονηρῷ, ὡς ὑπερηφανίας καὶ φθόνου μεστὸς, ἐφ᾽ olg ἂν ἄλλοις μεταδοῦναι μὴ βούλεται, eU τινος εὐμοίρησεν ἀγαθοῦ. Ad xai ὃ ' δοχεῖ ἔχειν, αἴρεται ἀπ᾿ αὐτοῦ, ὡς ἐπὶ τοῦ δούλου ἐχείνου, τοῦ μὴ χαταθαλόντος τοῖς τραπεξίταις τὸ τἀλαντον. Ἐγὼ δὲ τὴν ἀγαθὴν µερίδα ἐχλέλεγμαι, xai σφόδρα ἠρούμην τῆς πῤοσούσης µοι σοφίας ἄλλοις γενέσθαι µεταδοτιχός. Ἐπεὶ δὲ oüx ἔτυχον τοῦ ᾿ποθουµένου, ἵνα τοῖς πιστοῖς ἐχεῖνοις δούλοις συνταχθῶ, τοῖς τάλαντα ποιησαµένοις ἐν διπλῷ διά τῆς πρὸς ἑτέρους χρῄσεως, οὔτα μὴν τέχνον διά φιλοσοφίας ἀπέτεχον , χαὶ ἄπειμι, ὡς ἄν τις εἴποι, ' ἅπαις, χαὶ ἅθλιος, ὡς ὁρᾷς, χατονοῦμαι τὸ πρόσωπον, xaY σχυθρωπάζω δεινῶς. » T. Τούτων ἀχηχοὼς τῶν ῥημάτων, ὁ ἐρῶν τοιοῦδξ θησαυροῦ, ἀπεχρίνατο * « "Ea, à µακχάρις ἄνθρωπε, xaX τὴν φυχὴν παρηγόρησον’ ἴσως γὰρ ὄψη σοι Κύριος τὰ αἰτῆματα τῆς χαρδίας σου. » Ταῦτα εἷ- πὼν ὁ τοῦ Ἰωάννου πατ]ρ, ὡς εἶχε ποδῶν, εἰς τὸν τῶν Σαρακηνῶν ἀπέτρεχεν ἄρχοντα (9), xat ποσὶν ἐχε[νου προσέπιπτε, τὸν Χόσμιον Κοσμᾶν ἐξαιτού - µενος, χαὶ τῆς αἱτήσεως οὐκ ἐἑκπέπτωχε * λαµθάνει δὲ δῶρον τὸν πολλοῦ ὄντως ἄξιον, χαὶ ἁπαγαγὼν quem Τη &u3s zedes adductum solabatur, diuturnis- p) εἰς τὸν ἴδιον οἴκον, παρηγόρει τὸν ἄνδρα , xol τῆς que arumnnis confectum recrcabat. Tum et ejus- inodi quzedam adjiciens, « Non modo, inquit, in posterum liber es, scd οἱ domus mez te consortem, !* Matth. xxv, 98. (9) Elc τῶν Xapaxnróv ἄρχοντα. Theophanes sd annum 18 Constantis imp. refert Maviam Da- masci regiam suam statuisse exstincto Ali , qui- cum de imperio contenderat. Μονοχρατορεῖ ὁ Μαυίας βασιλικῶς χατοιχήσας ἓν Δαμασχῷ, θησαυροὺς &xcl ἀποθέμενος ἡρημάτων. Is vero princeps, de quo patriarcha Hierosolymitanus loquitur, quantum capo, aut Abdelmelicus erat, aut fllius ipsius alid, qui defuncto patre, regnavit usque ad an- μαχρᾶς χαχοπαθείας àvéjuys , xal τοιαῦτα λέγων προσέθετο” εΟὑκ el µόνον ἐλεύθερος τοῦ λοιποῦ, ἀλλὰ xai Χχοινωνόν σε τοῦ οἴχου µου τίθηµι , xal NOTAE. num Hegire 96, Christi 744. Walido autem So- lyman frater ejus successit, annisque duobus ac mensibus octo imperavit. Post eum Omar Abdul- haziz annis duobus, deinde Jezid filius Abdolmelec, ac tandem Hesham filius cjusdem Abdolmelec usque ad annum Christi 742; sub hoc Hesham ac deinceps clarüisse Damascenum nostrum dicemus. Sub Walido autem Sarrazeni llispanias inva- serunt. -— 45 VITA S. JOANNIS DAMASCENI. 46 οννδέσποτον, xav' ἐμὲ, σομμέτοχόν µοι πάσης χαρᾶς À et una mecum ex ::quo dominum constituo, mez- τε xal θλίψεως. Τοῦτο δὲ µόνον πρὸς τῆς σῆς αἰτῶ τιµιότητος , ἵνα τοῦτον δή µοι τὸν kx φύσεως υἱὸν Ιωάννην, xai τοῦτον δῆτα τὸν ἕτερον τὸν ὅμωνυ- μοῦντά σοι, ὃν χαὶ εἰς υἱὸν ἑποιησάμην πνευµατι- zbv, kt Ἱεροσολύμων ὁρμώμενον, καὶ &q' ἁπαλῶν ἀπορφανισθέντα τῷ σώματι, πᾶσαν, ἣν olbac, παι- δείαν xal φιλοσοφίαν, τὴν θύραθεν, xal f) τοῦ πνεύ- µατος χάρις τοὺς ἀξίους ἐμυσταγώγησεν, ἐχπαιδεύ- σῃς xai διδάξης ἐπιμελέστατα. » 'O δὲ φιλόσοφος, πρὸς ἅπερ ἀκήχοεν, ἵππος ἣν εὐθὺς δεσμὸν ἁποῤῥή- ξας, χαὶ ἀροαΐνων χατὰ πεδίου’ Ἡ ἔλαφός τις δι- 7038, xal πρὺς πηγὰς ὑδάτων ἐχπεμπομένη. Εἶπες ἂν αὐτὸν οἷόν τινα Μίδαν µεγάλοις ἐντετυχέναι θησαυροῖς τοῦ χρυσοῦ. Τοιοῦτον ἔχων πρὸς τὸ πρᾶ- μα *b πρόθυµον , τοὺς νέους ἀναλαμθάνεται, καὶ καθίσταται τούτοιν διδάσχαλος, ΙΑ’. Ὁ δὲ Ἰωάννης ἀετὸς ἦν ἀέρα διαπετώµενος, ὡς πτέρυξι χρώµενος , εὐφυίᾳ φύσεως xai σπουδῇ προαιρέσεως. 'O δὲ χατὰ πνεῦμα τούτου ἁδελφὸς καὶ συμμύστης αὑτοῦ Κοσμᾶς», ναῦς ἣν ἱστίοις ττερωσσομένη (10) , χαὶ φορτὶς φεροµένη καθ) ὑδά- των, τῷ πνεύματι ἑξουρίας αὐτῷ τε πνέοντι, xal ζεφυρῶδες ἀπὸ πρύμνης «φυσῶντι. Οὕτως τάχει φἼσεως χαὶ σπουδῆς συντονἰᾳ διὰ βραχέων συνελέγη τούτοις ἄταν σπουδαιότατον µάθηµα, ὅσον γραμµα- ue, ὅσον διαλεκτιχῆς τε καὶ ἀποδεικτιχῆς. Ti C: ἠθιχῇ φιλοσοφίᾳ οὐ «bv νοῦν µόνον ἑχόσμουν διὰ que tum lztitie tum afflictionum participem. Hoe autem unum te rogo, vir honorande, ut meum hunc quem a natura suscepi Είναι, istumque alterum, cui idem ac tibi nomen est quemque Hierosolymis oriundum, et tenera adhuc ziate parentibus orbatum, in filium spiritualem adoptavi, omni tam peregrina, quam ea qua Spiritus sancti gratia dignos imbuit, eruditione omni et philo- Sophia, cujus scientiam tenes, perquam diligenter instituas. » His auditis, philosophus stalim equo per campum vinculis confractis currenti, aut cervo sitienti, et ad fontes aquarum ire permisso con- similis erat. Dixisses eum instar Mide cujusdam ja magnos auri thesauros incidisse. Qua igitur animi alacritate ad opus aggrediendum ferebatur, tum adolescentes suscipi, et amborum magister praeficitur. ΧΙ. Joannis εἰ Cosma Junioris ingeniwm, pro- gressus, theologia peritia. — Joannes porro egregia sua indole, necnon prompte voluntatis studio, ccu pennis et alis quibusdam instructus, ad instar aquile celum pervolabat ; Cosmas autem illius secundum spiritum frater οἱ condiscipulus navem referebat passis undique velis alatam, aut onera- riam aliquam, qua secundis auris aspirantibus et zephyris a puppi flantibus, per undas ageretur. Unde factum est, ut. ingenii pernieitate et. con- tentione studii brevi tempore collectum ab illis τῆς κατὰ ταύτην µαθήσεως, ἀλλὰ xal «b τῆς ψυχΏς ᾳ fuerit, quidquid in graminatica et dialectica atque ταραχῶδες κατέστελλον. Καὶ ὡς ἀετὸς δὲ βλέπων δυ, οὕτως σαν ἐχεῖνοι πρὸς τοὺς τῶν φύσεων λόγους ἀσχαρδαμυτὶ ἀτενίζοντες. Αναλογίας δὲ xal ἀριθμητικὰς οὕτως ἐξησχῆχασιν εὐφυῶς, ὡς Πν- θαγόραι fj Διοφάνται (14). Γεωμετρίας δὰ τὴν ἁπόδει- ξιν οὕτως ἐξεπαιδεύθησαν, ὡς Εὐχλείδας τινὰς τού- τους δοχεξ), καὶ οἵτινες ἄλλοι παρόµοιοι. Περὶ δὲ *hv ἁρμονικὴν (13) τοιοῦτοι Υεγόνασιν, ὁποῖοι ἄρα ἐς ὧν ἑμουσουργήσασαν θείων µελισµάτων τοῖς σονετοῖς χαταφαίνονται. Περὶ δὲ ἁστρονομίας (45), jn ipsa demonstrandi arte continetur : morali vero disciplina sic mentem excolebant, ut turbulentos etiam animi motus compescerent, el quam acutos in solem aquila, tam illi irretortos in rerum natu- ralium rationes oculos defigebant. Ad hzc pro- portiones arithmeticas non minori dexteritate et diligentia discusserunt, atque Pyltbagorz et Dio- phanii. Geometriam autem ita perdidicerunt, ut novi quidam Euclidze viderentur, aut si qui alii similes ejus fuerunt. In harmonice tales evaseruut, VARL£E LECTIONES. " Desunt hzc in edit., babentur in R. NOTAE. (10) Κοσμᾶς. Cosmam istum, quem Grxci a divinorum qui in ecclesiis ipsorum canuntur hymnorum vompositione Μελῳδὸν vocant, adoptatitium fuisse loannis Damasceni fratrem , perinde narrat Con? 4lantinus Acropolita, in paraphrastico sermone suo : Καὶ ὁ πρ) αὐτοῦ τεθεὶς εἰς υἱὸν γνησίου στε- ρὗσει γεννήματος, ὁ θαυμάσιος χλῆσίν τε xal τρόπον Κοσμᾶς. At vero sanclissimo doctori germanum postea natum esse fratrein. colligo ex Vita sancti Stephani Sobaite, qui hujus filius fuisse fertur. (11) "Ως Πυθατόραι καὶ Διοράνται. Legendnm melius puto, Διόφαντοι. Suidas. Διόφαντος ὄνομα χύριον. Diophantus nomen proprium , cum multí rjus nominis exstiterint, in primis arithmetica »cientia laude inclaruit Diophantus Alexandri- nus, cnjus sex De arithmetica libri editi sunt a Joarne Gaspare Bacheto Maziriaco Sebusiano, l'aris. 1621. Tredecim vero asservari aiunt. iu Ὁ δὲ κατὰ απγεῦμα τούτου ἀδελφὸς D pibliotheca Vaticana. Hic eam arithmetices partem, que Arabica voce Algebra hodie vocitatur, ad- invenit, ante ssculum Ecclesie quintum. Nam ipse putatur esse, in quem Hypatia virgo Alexan- rina eximie docla, cominentarios scripsisse Sui- das narrat. (12) Περὶ δὲ τὴν ἁρμονιχήν. Eximios fuisse poetas et musicos Cosmam et Joannem testantur qua supersunt hodie, sacra ipsorum carmina, que Canones vocitari solent, queque Suidas ait. tante elegantiz esse, ut cum iis nulla altera comparari queant, ὥστε σύγκρισιν οὐχ ἑδέξαντο. (43) Περὶ δὲ ἀστρυγομίας. De astronomicis Noster agit lib. n De fide orthodoxa , cap. 7, ubi de colo et astris. Superest eliam hodie Later- culus inveniendi Pascbalis sat exactus, quem ipse composuit, itemque fragmentum prolixioris operis, in que de cursu planetarum tractabat. E" VITA S. JOANNIS DAMASCENI. 418 quales a viris peritis probati fuere ex carminibus A ὅσον £v διαστήµασι xat σχηματισμοῖς καὶ ἀναλογίαις et canticis quae modulati sunt. [ VIII] Sed quod attinet ad asironomiam, quanquam pauca de inter- vallis, figuris, et recessuum «azquabili ratione ad brevem rudiorum eruditionem edisservit : quantus tamen in ea Joannes exstiterit, ejus scripta satis superque significant. Talis equidem et Cosmas erat: sed de laudibus ejus sermonem relinquo. Hoc enim mihi propositum est ut Joannis contexam. XII. Theologicis presertim student. Humilitas Joannis.—(Quis porro exactam illius theologicorum placitorum scientiam et accurationem non agno- scat οἱ admiretur ex elementari ejus, vel, ut melius dicam, absolutissimo in dogmaticis libro, quem si quis totius rectze doctrine sanctionem et Mosaicas tabulas appellet, a vero neutiquam aberraverit. Quanquam non ignoro, olim me hujusce libri lau- dem, non hoc in loco, texere debuisse : verum hzc ea de causa commemoravi, ut. qua doctrina insti- tutus fuerit, palam fleret, et quanta eruditione et diligentia universam hanc sit consectatus. lllud autem admiratione dignum, ut ejus animus nihil 4 scientia inflatus sit ; quin potius, quemadmodum geuerosi arboris rami exuberanti fructuum copia pregravati, deorsum iu terram vergunt, sic et inclytus Joannes, cum illi multiplex litterarum et doclrins fructus accrevisset, propendebat deorsum: nou ita quidem ut in terram defixis oculis hereret, sed inagis in altissimum philosophisx pelagus con- tueretur, per quod cum humanis adliuc affecbus, ceu navi quadam ferretur, optabat tamen et navi- gium ipsum mundo hoc exonerare, et eorporalis affectionis vestimentis penitus, nuda mente pelagus pernatare, fundumque subire, ut conditam inibi inagni pretii margaritam inveniret. Hoc igitur cuin illi in votis esset, illudque spectaret, ad imum usque gurgitem descendebat, neque sua illa erudi- Lione superbius efferebatur, sed arcanioris cujusdam sapientie desiderio demissior erat. Sic igilur ejus animi lucerna, intellectualis mundane sapientis oleo abundabat, ut ad illius pariter lampadis, quam τῶν ἀποστάσεων , κἂν μικρὰ διεξῆλθε περὶ αὐτῶν εἰς βραχεῖαν τῶν ἰδιωτῶν εἴδησιν, οἷος ὁ Ἰωάννης ἐξ ὧν γέγραφε χαταφαίνεται ' τοιοῦτος δὴ πάντως καὶ ὁ Κοσμᾶς. 'AXJX ὁ περὶ τούτου λόγος ἑτέροις χείσθω * ὁ Ἰωάννης Υὰρ ἡμῖν τῶν ἐγχωμίων ὑπό- θέεσις. laudes ΙΒ’, Τὸ δὲ £y θεολαγίαις αὐτοῦ xai ἀχριδείαις δογμάτων τίς οὐκ ἐπιγνώσεται xal θαυμάζεται, ἓκ τῆς στοιχειωτικῆς αὑτοῦ βίόθλου (44), μᾶλλον δὲ παντελείου ἐν δόγµασιν, ἣν ἄν τις παντὺς λόγου ὀρθοῦ νομοθεσίας ἐρεῖ, χαὶ πλάχας Μωσαϊχάς, οὐχ B ἁμαρτήσει τοῦ ἀληθοῦς; ᾿Α)λ’ οἶδα ὡς ἐν τοῖς ἔμ- προσθεν ἔδει µε τὰ τῆς βίδλου ἐχείνης ποιεῖσθαι ἐγχώμια, xal οὐχ tv τοῖς νῦν. ᾽Αλλὰ εἰρήχαμεν ταῦτα πρὸς ἀπόδειξιν Tig ἐπαιδεύθη παιδείας, xao! ὅπως ταύτην µετῄει ἅπασαν μετ ἐπιστήμης xo ἀχριθείας * xaX τὸ θαυµάσιον, ὅτι οὐχ ἐφυσιώθη τῇ γνώσει, ἀλλ ὥαπερ τὰ τῶν φυτῶν εὐγενῆ βλαστή- µατα, ἐπιπληθύνοντι τῷ χαρπῷ βαρυνόµενα, χάτω νεύει πρὸς τὴν γῆν, οὕτω δὴ xaX ὁ πολὺς Ἰωάννης, ἐπιπληθυνομένης αὑτῷ τῆς τῶν λόγων ἐπιχαρπίας. κάτω νεύων ἐτύγχανεν * οὗ πρὸς γην δὲ, ἀλλὰ πρὸς τὸ βυθιώτερον τοῦ κατὰ φιλοσοφίαν πελάγους ἆπο- σχοπῶν, ἔτι ἐπιπλέων αὐτῷ, ὡς µετά τινος πλοίου τῆς χοσμιχῆς προσπαθείας. Ἐπόθει δὲ xai τὸ πλοῖον τοῦ χόσµου τούτου ἁποσχευάσασθαι, xal τὰ ἱμάτια τῆς σωματικῆς προσπαθείας τέλεον ἀπεχδύ- σασθαι, χαὶ οὕτω γυμνῷ τῷ vot τὸ πέλαγος διαν{- ξασθαι, καὶ εἰσδύναι χατὰ βνυθοῦ. ἵν' εὑρήσῃ τὸν ἀποχείμενον ἐχεῖ µαργαρίτην τὸν πολύτιμων 5. Τοῦτο τοίνυν ποθῶν, xai πρὸς τοῦτο ἁἀποσχοπούμενος, πρὸς τὺν πυθµένα τοῦ βάθους ὑποκλινόμενος ο fv, Καὶ οὐχ ἐφυσιοῦτο τῇ γνώσει, ἀλλ᾽ ἑταπεινοῦτο τῷ ἔρωτι τῆς μυστικωτέρας σοφίας. Οὕτως οὖν πλήρης ἣν αὐτῷ ἡ νοητὴ λαμπὰς τῆς ψυχῆς, τοῦ τῆς χοσµι- κής σοφίας P ἑλαίου, ἵνα xat τὸ ἄθλον φῶς ἄνωθεν καταπτὰν ἐπὶ τὴ» λαμπάδα ταύτην ὑφάψφηα, καὶ πυρσοειδῆς ὁ Ἰωάννης ἀναφανῇ. corporale pabulum non alit, accensum superne lumen eam admoveret, totusque facis instar igni- tus Joannes videretur. XIII. Patri restituuntur a magistro qui in mona- D sterium secedit. Joannes fit protosymbulus. — Tan- eem magister ejus, a discipulo μὲ verisimile est, i» hoc desiderium inductus, ad pueri patrem ΙΓ’. Ἐπὶ τούτοις, 6 τούτου ὃδ:δάσχαλος, àx τοῦ μαθητοῦ , ὡς ἔοιχεν, ὁδηγΥηθεὶς πρὸς τοῦτον «by ἔρωτα, πρόσεισι τῷ πατρὶ τοῦ παιδὺς, xal φησιν ᾿ « Ἰδού σοι τὰ τῆς ἐπιθυμίας τετέλεσται, xal οἱ VARLE LECTIONES. ?» Mss. R. πολυτίµητον. 9 Edit. ἀποχλινόμ. P B. &Aalov σοφίας. P Mss. R. ἐφάψῃ. NOTAE. (14) Ἐκ ες στοιχειωειχῆς αὑτοῦ βἰδλου. Incertum est, an hujus Vitzxw scriptor, Elemen'arem institutionem ad Joannem Laodicee episcopum, cuim iis quibus praemittitur tractetibus adversus Nesto- rianos, Acephalos et Monotheletas, significare voluerit : an tripartitum opus de dialectica, bzre- sibus, et de flde orthodoxa : in quibus nempe oinnibus Damascenus noster de rebus divinis de- dita opera accurate satis disputat. De parallelis sermonem esse existimat Henschenius : quippe qua secundum alphabeti elementa litterasve dige- ρία sinl : pauca tamen in eis theologica occurrunt, pleraque de moribus : nec tam sua protulit, quam aliena, Patrum scilicet et Scripture loca, con- essit. Plane quod auctor ait, dogmata omnia eo ibro fuisse comprehensa , παντελείου ἐν δόγµα- ow, librun De orthodoxa fide indubitanter mihi videtur indicare. μυ VITA S. JOANNIS DAMASCENI. Ay) παΐδες ἐμοῦ xavk σοφίαν ὑπέρχεινται. OU. γὰρ fipxs- A accedens, « En, inquit, quod cupieras, plene con- cav αὐτοῖς γενέσθαι ὡς 6 διδάσχαλος, ἀλλὰ µεγέθει 2ὐσεως, xa ἀνενδότοις πόνοις, ἴσως χαὶ τοῦ Θεοῦ ἐπαυξήσαντος τούτοις τὸ τῆς σοφίας χάρισμα, ὑφι- πετέστεροί µου πρὸς ὕψος φιλοσοφίας γεγόνασιν. 02 χρειώδης * τοίνυν αὐτοῖς εἰμι τοῦ λοιποῦ. τω δὲ τοῦ πόνου μισθὸς, τὸ παρὰ σοῦ ἑαθῆναί µε εἰς μοναχῶν ἁἀσχητήριον» ἀπελθεῖν, χἀχεῖ ἐπιστημόνως ζητησαι τὴν ἀνωτάτω σοφίαν. Ἡ γὰρ φιλοσοφία, ἦνπερ προπεπαίδευµαι , πρὸς ἐχείνην µε παραπέµ- πεται, xal δυοῖν κάλλιον χαταπλουτιαθηναίἰ µε «olv χαλοῖν, χαὶ προσεπιχτήσασθαι τῇ πρότερον σοφίᾳ, xa τὴν ἀλοτάτην, καὶ ὑπὲρ Évvotav, καὶ ἣν ὁ γυμνὸς νους ὁ πάντη ἁπηλλαγμένος τοῦ σώματος, μυεῖσθαι δεδύνηται. » Ἠλγησεν ἐπὶ τῷ λόγῳ τοῦ φιλοσόφου ὁ Ἰωάννου πατἠρ. Πλην οὐχ εἶχε χατασχεῖν , ἵνα μὴ δόξῃ φαῦλα τὰ μισθώματα τῆς τῶν λόγων διδα- σχαλίας αὐτῷ ἀποδίδοσθαι. Ἐφοδιασάμενος δὲ αὐτὸν δαψιλεστάτοις πρὸς τὴν χρείαν ἑἐφοδίοις t, ἐν εἰρήνῃ ἀπέλυσεν. 'O δὲ πρὸς τὴν àv. ἐρήμῳ τοῦ ἁγίου Zá6a λαύραν (15) ἀπιὼν , xal ἕως τελευτῆς μεμενηχὼςα, πρὸς civ αὐτοσοφίαν θεὸν µεταχεχώρηχε, Σννεξε- δήμησε δὲ διὰ θανάτου καὶ ὁ τοῦ Ἰωάννου πατἠρ. Ὁ δὲ τῶν Σαραχηνῶν ἀρχηγὸς (16) τὸν Ἰωάννην εἰσχαλεσάμενος, προεχειρίζετο πρωτοσύμδουλον (17). "O ὅ' ἀνένευεν, ἀλλαχόσε προσνενευχυῖαν ἔχων τὴν ἔφεσιν * [Ιὅμως ὶχανῶς βιασθεὶς, ἀντιτείνειν ἔτι οὐχ ἴσχυσε᾽ xal καθίσταται οὗτος kv µείζονι ἀρχῇ παρὰ τὸν γεννήσαντα. ut quem studia alio advocarent : verum vi demum in majore quam suus pater munere constituitur. IA'. "Hy δὲ τὰ τῆς ᾿ΡῬωμαϊχῆς ἀρχῆς διιθύνων τότε Λέων 6 Ἴσαυρος (18), ὃς χατὰ τῶν σεθασµίων secutus es. ]lsti pueri sapientia me antevertunt. Neque enim satis eis fuit magistrum zquasse, sed ingenii magnitudine, contento labore et conatu, Deo utique sapientie. donum ipsis adaugente, ad philosophie fastigium altius me evolarunt. Posthac igilur mea opera utilis eis esse non potest. Quam- obrem bxc mihi merces laborum sit, ut per te liceat in solitari€ vitz institutum concedere, in quo su- premam illam sapientiam certis regulis queam | IX ] investigare. Quam enim ante philosophiam sum edoctus, ea me ad istam transmittit : atque duobus bonis ditescere mihi beatius est, et ad prio- ris sapienli& possessionem adjicere.eam quz a materia sejunctissima est, omnemque cogitationem supcrat, quali mens nuda duntaxat et a corpore segregata initiari polest. » Gravis quidem accidit Joannis parenti iste philosuphi hominis sermo : ceterum retinere virum non poterat, ne alioqui de instituto ad scientias filio iniquam mercedem ei restituisse videretnr : quapropter copiosissimo viatico ad usus necessarios instructum ου bona gratia dimisit. Ille autem ad lauram sancti Saba, que in solitudine sita est, perrexit, illicque ad mortem usque commoratus, ad Deum qui ipsamet sapientia est migravit. Perinde quoque e vivis Joannis parens excessit, Quocirca Saracenorum princeps accersitum ad se Joannem primi a con- siliis dignitate ornavit. Et ille quidem recusabat, multa adactus repugnare amplius non potuit, atque XIV. Leonis lsauri contra | imagines — insania, Joannes contra illum scribit. — Eo porro ter:pore VARIE LECTIONES. r Edit. χρειωδές. 5 µοναστήριον ἀσχητῶν, — * R. deest ἐφοδίοις. — " Reg. προσμεμενηχὼς et paulo post v αὐτοῦ σοφίαν. VARLE LECTIONES. (15) Πρὸς τὴν ἐν ἑρήμφ τοῦ ἁγίου Zd66a C Λαύραν. Laura sancti 940, ín qua Joannes quo- que Damascenus monasticam postea vitam egit, in Palzstina sita erat, octoginta stadiis ab urbe saneta Jerusalem versus meridiem, χατὰ µεσημ- 6ρίαν τῆς ἁγίας πόλεως Ἱερουσαλὴμ, ὡς &nb στα- 7' ; ut testatur codex ms. 73 apud Lambecium t. Il, pag. 240. Hic obiter dicam, monasteria que disjanctis ab invicem zdiculis tuguriolisve ad in- slar vicorum constarent Lauras fuisse vocitatas. 5feci quippe vicos cognominant Lauras, inquit, Arnobius, lib. m Contra gentes, non ita longe a fine. Ceterum ex inscriptione orationis Joannis nostri in dormitionem D. V. ut jacet in codice Hegio, discimus eum monastice exercitationi et institoto operam dedisse in veteri Laura sancti Sabz, ἓν παλαιᾷ Λαύρᾳ, non in nova, quam sexa- ginta quondam monachi, cum a sanctissimo Saba defecissent, ad torrentem ad austrum oppidi The- ene constituerunt : de quo plura in Vita sancti Sabz, iom. |l| Monum. Eccl. Grac. p. 21 οἱ seqq. (16) 'O δὲ τῶν Σαρακηνῶν ἀρχηγός. Hic plane Chalipha erat, non civitatis duntaxat Damascenz prefectus, oti qerperam putavit passim Joannes Franciscus de lubeis in translatione Latina ser- monis Constantini Acropolitee in sanctum Joannem Damascenum. Pergit auctor : προὐχειρίζετο. (4T) Προεχειρίζτο zpotocóu6ovAor. Ἡρωτο- σύμδουλος esL primus a Consiliis, consiliorum pr:e- ses : wezirium pene dixissem. Sed Damascenus noster Christianus erat. Quanquam vox πρωτοσύμ- 6ουλος in Vita Stephani Sabaitee, cujus inira recur- ret mentio, omnino wezirium caliphae Saraceni significat, ubi nempe refertur, quid Theodorus quidam egerit ad invadendum Hierosolyimitanze thronum. Cseterum quanta auctoritate Dawascenus noster valuerit in Saraceni imperatoris aula, actione 6 synodi septimze generalis declaratur, ubi legimus eum omnia dimisisse, qui ut Mattheum apostolum et evangelistam emularetur, Chrisiumque. sequeretur, μείζονα πλοῦτον Ἠγησάμενος των ἐν Ἀραθίᾳ θησαυρῶν τὸν ὀνειδισμὸν τοῦ Ἀριστου, majores divitias thesauris Arabie astimans impro- perium, etc. Qu:e tamen cum evangelista Matthaeo comparatio hoc videtur innuere, Joannem nostrum, uli Sergium patentem suum, fuisse duntaxat qua- ΦΙΟΓΟΠΙ generalem. Atqui Saracenorum princeps, qui Joannem Damascenum eo aliove honore ausit, ut primarius consiliarius suus essel, nequaquam Jesidum fuisse putaverim, qui pessimo Judzastri cujusdam consilio bellum movit adversus inuagines sacras, quemadmodum historie Ecclesiasticz auctores tradunt. - - ] (18) "Hr δὲ τὰ τῆς Ῥωμαϊκῆς ἀρχῆς διιθύνω» τότε Λέων ὁ "Icavpoc. Leo lsauricus, labente i51 VITA S. JOANNIS DAMASCENI. 459 Lco Ísauricus imperium Ttomanum gubernabat, A εἰχόνων, xaY τοῦ ὀρθοδόξου τῆς Ἐχχλησίας πληρώ- qui adversus venerandas imagines, et ortho- doxum Ecclesie cotum υ leo rapiens rugiens- que debacchabatur, atque illas quidem furoris igne' comburebat, ipsarum vero cultores cor- ripiens, impietatis tyrannice dentibus misera- bilem in modum discerptos perdebat. Hec ubi primum ad Joannis aures pervenere, tum Eliz zelum, cognominisque sui Baptiste in reprehen- dendo libertatem imitatus (utpote quem jam ante unctionem ad resistendum impietati destinatum, spiritus invisibiliter inungeret) sermonem ceu gladium spiritus strinxit, quo ad cedendum exa- ! Pgal,. xxi, 14. µατος, ὡς Λέων ἁρπάζων xal ὠρυόμενος Tv, ἐχείνας μὲν χατακαίων τῷ πυρὶ τῆς θηριώδους µανίας, τοὺς δ᾽ αὐτῶν προσχυνητὰς ἁρπάζων, xat ἀπολλύων, καὶ ὁδοῦσι τυραννιχῆς δυσσεθείας διασπαράσσων ἐλεεινῶς. Ταῦτα εἰς ἆκολς τοῦ Ἰωάννου ἐνέπεσε, χαὶ τὸν ζηλον μιμεῖται τοῦ Ἠλίου, xal τοῦ Óptovu- μοῦντος τὸν ἔλεγχον, οἷα τοῦ πνεύματος χρίσαν- τος αὐτὸν ἁοράτως, xaX πρὸ τῆς χρίσεως τῆς δυσσε- θείας ἀντίπαλον, xaX τὸν λόγον προθάλλεται, ofa τοῦ πνεύματος μάχαιραν, ὅπλον τμητιχὸν ἀνελεῖν τὸ τοῦ θηριογνώµονος δόγµα ὡς χεφαλήν. Ἐπιστο- λιµαίους τοίνυν λόγους (19) ὑπὲρ τῆς τῶν σεδασµίων NOTAE. anno 726, de proscribendis imaginibus Christi B cepistis, aures occludite : eo quippe abstinuerim mod^ sanctorumque tractare coepit. Hinc insequenti anno populi in Grzcia et Cycladibus rebellarunt , quos cum repressisset Leo, mentem non tnutavit : sed in primis Gregorium pontificem Romanum et precipuos ex Ecclesie pastoribus sibi couciliare tentavit, Atque adeo hoc anno 727, aut sub- sequenti 728, Joannem nostrum pro tuendis ima- ginibus scribere lncepisse censeo. (49) ᾿Επιστοιμαίους τοίνυν Aóyove, x. ^. ἕ. Utinam epistole ille exstarent, inquiunt Bollandia- ne collectionis continuatores. Atqui ex profecto exstant hodie. Nam e tribus orationibus qua imul- toties jam cum Grace, tum Latine prodierunt, prima quidem a Juanne Damasceno ad. Byzantinos orthodoxos scripta est, cum nihil ante pro Ecclesize causa tuenda parturivissel, quemadmodum ex toto illius exordio apertum fit. Hanc scripsit quando Gerinanus Ecclesiam Constantinopolitanam patriar- quod subjungit Ápostolus (puta anathema sit), quan- diu speranda emendationis locus est. Ejusmodi οοιιι- minalionibus non usus est, tam suo, quam pont:- ficis Hierosolymitani Joannis nomine, quicum sem- per amicitia conjunctissimus fuit. Id enim manifc- sto significant hac alia' verba, qux in fine oratio- num prim: et secundz habentur : Οὐχ ἀνεξόμεθα véay πίστιν διδάσχεσθαι.. . àx γὰρ Σιὼν ἐξελεύσε- ται γόµος" προφητικῶς ἔφη τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον, xaX ὁ λόγος του Κυρίου ἐξ Ἱερουσαλήμ * οὐχ ἀνεξό- µεθα, x. Φ. &. Novam fidem doceri non patiemur. « Nam ez Sion exibit lex et. verbum Domini de Je- rusalem, » ut prophetico more pronuntiavit Spiritus sanctus. Non commitltemus ul etc. Porro licet Da- mascus ad patriarcham Antiochenum spectaret, Hierosoly mitans Ecclesize.nomine anathematis ful- men intentavit lconoclastis, cum ingentes ipse pos- sessiones in Palestina haberet, propter quas se chico jure administrabat. ld enim diserte signifl- c, sancte civitatis throno quadantenus addictum cen- cat, ubi ait : Precor universum populum Dei, σὺν τῷ χαλῷ ποιµένι τῆς λογικῆς Χριστοῦ ποίµνης, τῷ τὴν Χριστοῦ ἱεραρχίαν ἓν ἑαυτῷ ὑπογράφοντι, una cum bono rationalis gregis Christi pastore, qui sum- mum Christi sacerdotium in seipso exprimit. Alteram posthac composuit, amicorum gratia, qui obscu- ritatis aliquid iu priori repererant. Quod quidem prestitit anno Christi 750, quo Germanus solio de- trusus est a Leone. De hoc siquidem facinore no- ster conqueritur his verbis : Nunc quoque D. Ger- manus cum vila, tum doctrina re(ulgens, affectus plagis est, xal ἑξόριστος Υέγονε, inque exsilium pul- sus : multi quin etiam alii episcopi et Patres, Scri- (a niinirum est hzc oratio, cum primus rumor in Palestina percerebuisset depositionis Germani pa- triarchze, nec adhuc illic innotuisset, ejus in locum intrusum fuisse Anastasium ; quod alterum facinus nónnisi post dies quindecim ab expulso Germauc patratnm est. Nam Dainascenus hoc quoque silentio non prztermisisset. Preterea orationes iste ea edite sunt setate, cum ab anathemate contra Leo- nem pronuntiando hactenus abstinuerant Orientis episcopi. In tribus siquidem illis comminationem hanc Leoni pereque intentat. Licet nos, inquit, Paulus apostolus, vel ungelus evangelizet propier id quod accepistis, id. quod sequitur, tacebimus modo, parcentes illis quorum. conversionem. speramus. Sin &eutem, quod Deus avertat, in perversa sententia obstinatos viderimus , tunc illud pronuntiabimus, quod sequitur ; nimirum, anathema sit. ldem quoque insinuaL in serie secundi οἱ tertii tractatus, ubi idem Apostoli dictum sic emollitur : Licet angelus, licet imperator evangelizet vobis preter id quod ac- seret. Quin etiam vixdum ullus Antiochiz patriar- cha erat preter Jacobitam, uti nec Alexandriz : cum amhe iste Kcclesix* non nisi sub postremis Heshami Chaliphz annis, post diutinam viduitatem antistites suos habendi potestatem recuperaverint, ut disciinus ex Theophane ad aunuim tertium Co- pronyuii ; quo Heshamus diem obiit. Quocirca dem chronographus ad annum 13 Leonis lsauri refert, Joanuem HBierosolymitanum cum episcopis Orientis, utriusque nimirum diccesis , Syrize et Palzstine , anathemate imperatorem hunc impium perculisse, xai Ἰωάννης σὺν τοῖς τῆς «ἀνατολῆς ἐπισχόποις τοῖς ἀναθέμασι τὸν ἀσεθῆῃ ὑπο- θάλλει ; uti nempe in orationibus Damascenus noster premonuerat. Ubi Theophanes nullam alter- utrius patriarch:, Antiocheni aut Alexandrini, mentionem facit. Atqui integrum pene seculum elapsum erat, ex quo post Sophronii Hierosolymi- tani obitum, Palestin:z fideles, cum per Saracenos principes nullatenus licitum esset patriarclias eligere, Romani, veluti fuerant a Sophronio ad- moniti, pontificis potestati sese dediderant ; quibus Theodorus papa ejusque successor Martinus, me- tropolitam Philadelpliensem prafecerunt, qui ini- quissimis illis temporibus, non Palestine modo, verum ct Orientis totius curam gereret, propter Macedonium Autiochenum, ejusque successores Monotheletarum hzresis ardentissimos patronos Quocirca, cum Hierosolymitauis primum et ante alios, reddita facultas esset eligendi patriarcha, nec suum adhuc Antiocheni haberent , Damasci Ecclesia Hierosolymitano antistiti modo quodam mansit obnoxia, donec Heshamus eruditorum $5^ VITA S. JOANNIS DAMASCENI. il [5 εἰκόνων τιµῆς, τοῖς εἰδόσιν αὐτὸν ὀρθοδόξοις t£- A cuto, ferini illius ingenii dogma veluti caput énz ctv, &yav δειχνὺς ἐμφιλοσοφώτατα, ἀναγχαίαν εἶναι τὴν τῶν θείων ἑκτυπωμάτων προσχύνησιν. Κάκείνους παρήγγειλε πρὸς ἄλλους λέγειν τὰ ὅμοια, xai τὰς αὐτου δειχνύειν πᾶσιν ἐπιστολάς. Καὶ διὰ πάντων ἔσπευδεν ὁ τῆς ἀληθείας νέος ἀθλητὴῆς, ὡς διὰ χύχλου τινὸς τὰς οἰχείας ἐπιστολὰς ἀπὸ χειρῶν εἰς χεῖρας διαθαίνειν τοῖς πιστοῖς, xal κρατύνεσθαι τὸ ὀρθόδοξον’ xai χατὰ Παῦλον ἠπείγετο χύχλῳ διαλαθεῖν τὸ περίγειον, εἰ xaX μὴ τῷ ποδὶ, ἀλλὰ δι’ ἐπιστολῶν τῷ τῆς ἀληθείας χηρύγματι. ceret, atque exemplo Pauli conabatur terrarum orbem, epistolas veritate, peragrare, resecaret. Quamobrem recte fidei alumnos, qui- bus motus erat, cpistolicas orationes pro venera- bilium imaginum tutando honore, misit [X] quibus Operose juxia ac pererudite demonstrabat ncces- $ariam ease divinaruur formarum adorationem. hilos insuper adhortabatnr, ut. οἱ ipsi eadem aliis suggererent, et epistolas zuas omnibus ostentarent. Sie porro athleta veritatis omni ratione satage- bat ut litteris suis de manibus in manus inter fideles traductis, rect: doctrine robur accres- 8i non pedibus, certe promulgatà per ΙΕ’. "Hxouctat ταῦτα τῷ βασιλεῖ A£ovzt, xat ewac B. XV. Leonis in Joannem dolus. Conficta tanquam τῶν ὁμογνωμόνων εἰσχαλεσάμενος, ἐπεὶ μὴ ἔφερε την τῆς ἀσεθείας αὑτοῦ στηλίτευσιν, ἣν τρανῶς διεχἠρυττον τὰ τοῦ Ἰωάννου γράµµατα, παρήγγει- λεν αὐτοῖς, τὸ τῆς εὐσεθείας προσωπεῖον περιθεµέ- vote, διὰ σπουδῆς ποιῄσασθαι καὶ δ,αλαλιὰν θέσθαι, εἰγειόγραρφον εὑρέσθαι τοῦ Ἰωάννου ἐπιστολήν. Ot 5i τῆς χαχίας ὑπασπισταὶ, οὐχ ἀνήχαν πάντα χάλων χινοῦντες, τὸν δόλον ὑποχρυφάμενοι, xai ἀναζη- τοῦντες ὃ προσετάγησαν, ἕως εὑρόντες, τῷ βασιλεῖ ἐνεχείρισαν. Καὶ οὗτος δὲ προσχεχληχώς τινας τῶν ὑπογραφέων αὐτοῦ, τῶν τοῦ Ἰωάννου γραμμάτων προετίθει τοὺς τύπους εἰς µίμησιν, τὀν τὲ τῆς vpa- gne χαραχτῆρα, ὅσον £v διανοίᾳ, xal ὅσον ἐν λέξε- σιν. Εὖρεν οὖν àv τούτῳ ὑπηρετήσοντας ἰχανούς * ex Damasceni persona ad Leonem epistola. — Qu: ubi Leo imperator agnovit, quosdam errori suo deditos accersens, cum impietatem suam, quam - Joannis littere promulgabant, configi non ferret, negotium eis dat, assumpta pietatis persona omui mistoque hinc inde colloquio, epistolam ipsiusmet Joannis exaratam manu interciperent. lli porro improbitati3 satellites, dissimulato dolo, nullum non funem lapidemve moverunt, quodque jussi erant anxie quzsierunt, quoad inventam epistolam imperatori traderent in manus. Tum ille, accitis notariis quibusdam, epistole cxemplum ipsis ad Wwitandnm proponit, ut tam epistola characterem, quam sententias locutionesque reprasentarent. xai δᾗ χελεύει ὡς ἐχ τοῦ Ἰωάννου πρὸς αὐτὸν 65 6 Reperit Igitur multorum copiam qui sibi moreni τὸν δυσώνυµον βασιλέα, ἐγχαράξαι Ὑραμμάτιον τοιοῦδε τοῦ σχοποῦ ἐχόμενον * « Xolpe, ὦ βασιλεῦ * χἀγὼ συγχαίρω τῷ κράτει σου διὰ τὴν ταυτότητα της ἡμῶν πίστεως. Βὐγνωμοσύνην τε xal σέθας τὸ προσηχον ἀπονέμω τῇ βασιλιχῇ σου ὑπεροχῇ, δι’ fjv xaX ταῦτα ποιῷ πρὸς γνῶσίν σου. Ὡς ἡ χαθ᾽ ἡμᾶς πόλις αὕτη περὶ τὴν φυλαχὴν ἡμελημένη πάντη τυγχάνει, τὸ ἐνταῦθά τε στρατιωτιχὸν τῶν Ἄγαρη- νῶν, ἀαθενὲς xa εὐθφρίθμητον. Φεῖσαι οὖνι πρὸς θεοῦ, xal τῆς πόλεως ταύτης, xal παρ᾽ ἑλπίδα πᾶσαν χεῖρα γενναίαν, xaX πολυπληθῆ πεπομφὼς, ἀλλαχοῦ προσποιουμένην * πορεύεσθαι, ἕξεις τὴν πόλιν ἀχο- gererent, quibus subinde mandat, ut litteras tan- quam ad seipsum probrosi nominis imperatorem scriptas exarent, cujus hxc sententia easet : «Salve sis, imperator. Majestati tux lioc, nomine gratu- lor, quod eamdem ac nos fidem teneas, tuamque regiam pracellentiam eo quo par est propensi animi affectu et. veneratione prosequor, qua fit ut certiorem te faciam [XI] urbem hanc nostram per- quam negligenter custodiri, et Agarenorum niili- tum przesidium esse perexiguum et infirinum. Quo- circa te per Deum obtestor, civitatis hujus ut mise- reare, missaque ex improviso strenua et nume- VARLE LECTIONES, v Reg. προσποιησαµένην. NOTAE. uorumdam ope et consilio Mclchitis Christianis D lexandrie indulsit, ut suos deinceps pastores haberent, occupataque a Jacobitis templa recipe- rent : de quo vide, preter Theophanem, Eutychii Annales, tom. ll, pag. 586. Joannes itaque Hiero- solvmitanus , Damasceni nostri opera et consilio, eum comperisset, Germano antistite Constantino- politano amoto', in ejus locum Anastasium esse subrogatum, nullamque adeo spem affulgere Leo- nis (eroris compesceudi, Imperatorem impium ana- tbemati supposuit. ld quod non nisi! post an- nom 750 gestum fuisse arbitror, postquam tertium jam tractatum suum Damascenus. noster emiserat. Ài vero gravis me incessit suspicio, Joannem Da- mascenum jam tunc in clerum Hierosolymitanum fuisse eooptatum, antequam Leo imaginibus sacris bellum indixerit, atque adeo monastiez vite du- dum antehac: nomen dedisse. Siquidem orationem suam de Virginis Deiparz aununtiatioue, quam Grece Latineque edidi, eo tempore pronuntiavit, quo imperium Graco-Romanum , sanctissimz, tt ait, Virginjs ope, lzeta pace fruebatur: Χαῖρε, δι fo εἰρηνοποιεῖται 4j τῶν 'Ῥωμαίων βασιλείας quo Jtem Saraceni crebris praliis a Christianis vincebantur, Atqui non ita locutus esset ea :etate, qua Romani imperatores ditionum suarum fdeles infestissima dirissimaque persecutione ob imaginum veneratio- nem vexabant. Quinimo post decimum Leonis an- num, ac sub ejus filio Constantino, vix ullam de Saracenis victoriam ab illis reportatam Annales Theophauis memorant. Quod si ita est, pro imagi- nibus Damascenus noster scripserit, cum jam mo- nachum induisset, essetque — Hierosolymitan:e Ecclesie presbyter. Quanquam oraiionem iHam de Anuuntiatione sub Leone Copronymi filio, qui non sic uti pater impius fuit, dictam, suspitari pos- sim. &39 VITA S. JOANNIS DAMASCENI. 440 Palzstinam multa possidebat, hzc redemptis Clri- Α xal τὴν τοῦ βίου αὐτάρχειαν τοῖς, ὅσοι τῶν ἔξωνη- stianis qui iis locis sedem sibi delegissent, ad re- quiem et sufficiens vite subsidium elargiebatur, tum aliis sub celo libero, et pede soluto, quocun- que luberet proficisci permittebat. Ea erat hujus viri virtus et humanitas. Sic enim multa habuit lanquam qui possideret nihil, sed suas opes Deo noctu diuque rependeret. ΤΗ. Joannes nascitur et baptizatur. Ejus educatio. — Hic talis cum esset, non hospitalitatis, ut Abra- ham, sed humanitatis mercedem accepit, admiran- dam utique prolem, sinon ex promissione, certe ex precognitione et przfinitione divina. Pranoverat siquidem Deus qualis esset Joannes evasurus, eumque ex tanto viro procreandum |V ] prastituit ; quo nempe pro humanitate, quam in eos qui liber- tatem cum dura captivitate commutarant , istud premii referret. Nascitur itaque ei puer hic egre- gius, eunique cum tenero adbuc corpusculo esset, per spiritualis matris regenerationem lucis filium facit: rem exsecutus tunc sane mon facilem, et quam multi inter medias illas gentes vix ausuri fuissent. Deinceps in eara de puero pater curam incubuit, non ut agitare equos condisceret, non dextere hastain vibrare, non arcu sagittam colli- . neando mittere, non pugnare cum feris, et natura- lem mansuetudinem in belluinam crudelitatem immutare, ceu multis contingit, qul frequenter ira perturbantur, et furiosum quemdam immaneinque µένων Χριστιανῶν), τὴν ἓν ἐχείνοις τοῖς τόποις προῄρηντο κατοἰχησιν, τοὺς δ᾽ ἄλλους , ἐλευθέρῳ φωτὶ χαὶ ποδὶ, ὅπη βούλοιντο, συνεχώρει πορεύεσθα.. Τοιαύτη τοῦ ἀνδρὸς ἡ φιλάνθρωπος ἀρετή. Ηολλὰ γὰρ ἔχων , ὡς μηδὲν ἔχων ἐτύγχανε, νύχτωρ xoi μεθ) ἡμέραν τὰ προσόντα θεῷ ἀποχτώμενος. Z'. Οὕτως ἔχων, οὐ φιλοξενίας, ὡς ΑἈθραὰμ, ἀλλὰι φιλανθρωπίας λαμθάνει μισθὸν, τόχον θαυμαστὸν, εἰ καὶ μὴ ἐξ ἐπαγγελίας, ἀλλὰ θείας προγνώσεως xai προορίσεως. Προέγνω γὰρ ὁ θεὺς τὸν Ἰωάννην ὁποῖος ἔσται, χαὶ προώρισε τοῦτον Ex τοῦδε γενή- σεσθαι τοῦ ἀνδρὸς, εἰς μισθὸν αὐτῷ, fic φιλανθρω- πίας ποιεῖν ἑνείθιστο, εἰς τοὺς τῆς ἐλευθερίας ἀντι- χληρωσαμένους αἰχμαλωσίαν δεινἠν. Τίχτεται οὖν αὑτῷ παῖς οὗτος (4) ὁ λαμπρὺς, xal ἁπαλῷ τῷ σώ - ματι ἔτι, τῇ διὰ τῆς πνευματιχῆς μητρὸς ἀναγεννή- σει, τἐχνου φωτὸς ὁ πατὴρ τὸν υἱὸν ἀπεργάξεται, πρᾶγμα ποιῶν, οὗ τότε ῥᾷον, οὐδ' &v µέσοις ἐχεῖνοις τοῖς ἔθνεσιν εὐχατατόλμητον τοῖς πολλοῖς. Elta φροντὶς τῷ πατρὶ τοῦ παιδὸς, οὐ χελητίζειν αὐτὸν μαθεῖν, οὐδὲ δόρυ xtvelv δεξιῶς, οὐκ Ex τόξου βάλλειν ὀϊστὸν εὐστοχώτατα, f| θηρίοις µάχεσθαι, xai συν- αμείθειν τὴν φυσιχἣν ἡμερότητα εἰς θηριώδη ὠμό- τητα, ofa γίνεται τοῖς πολλοῖς τὸν θυμὸν ταρασσο- μένοις συχνῶς , xal μανιῶδες ἄττουσι, xol παρά” πληκτον * ig' οἷς οὐκ ἐζητεῖτο τῷ τοῦ Ἰωάννου πατρὶ Χείρων΄ ἄλλος τις ὀρεσίτροφος, μυελοῖς ἑλά- In modum exsiliunt : ad has artes non quzrebatur ϱ φων ἐχτρέφεῖν τὸν διδασχόµενον, ἀλλ᾽ àvhp ἀνηρεν- a patre Joannis Chiron alter, in montibus enutritus, qui cervorum medullis discipulum aleret : sed vir Investigabatur nullà non eruditione excultus, quí omini genere doctrinz et scienti: peritus esset, et ex animi corde verbum bonum eructaret, ut suum quoque filium talibus cibis et condimentis aleret, Hoc porro tam sanctum desiderium Deus ipsi exple- vit, et a quzrente repertus est qui querebatur. Modus vero quo is quzrebatur inventus est, talis fuit. ΥΠ. Cosmas senior captivus Damascum adductus. Sacerdos el monachus erat. — Barbari Damasceni facta, ut assolebant, exeursione ad aris littora, maltam Christianorum hominum predam tulerant, νᾶτο πᾶσαν παιδείαν ἐξησχημένος, iv intactum τυγχάνων λόγου παντοίου , καὶ λόγους ἀγαθοὺς της Ψυχικῆς καρδίας ἐξερευγόµενος, iva καὶ τὸν αὐτοῦ «alba τοιούτοις ἐχθρέφῃ τοῖς ἑδωδίμοις καὶ χαρυ- χεύμασι, καὶ τὴν ἱερὰν ἐπιθυμίαν ὁ θεὺς ἀπο- πληροϊ τῷ ἀνδρὶ , xal τῷ ζητοῦντι εὕρητα: ὁ δητοῦ- µενος, Ὁ δὲ τρόπος τῆς τοῦ δητουµένου εὑρήσεως τοιραδί k. H'. Ot &x Δαμασχοῦ βάρδαροι (5), τὴν κατὰ θά- λασσαν ποιούμενοι ἔφοδον ὡς αὐτοῖς εἴθιστο, πολ- λοὺυς τότε Χριστιανοὺς ἑληΐσαντο, xal χαταθάντες elc θάλασσαν ἐν πλοίοις, ἠχμαλώτευσαν αἰχμαλω- descendentesque mare in navibus, captivos pluri- D σίαν πολλὴν, χαὶ εἰς τὴν πόλιν αὐτῶν ἀγαγόμενο:, mos adduxerunt, adductosque in urbem, partim venales emptoribus proponebant, partim gladio trucidandós reservrabant. Horum sortis partieeps . οὓς μὲν τοῖς ὠνουμένοις προέθεντο, οὓς δὲ µαχαίρας εἶλχον ποιήῄσασθαι ἀνάλωμα. Τούτοις xal τις συν- απεχληρώθη ἀνΏρ σχΏμα ἠμφιεσμένος -μοναδιχὸν. VARLE LECTIONES. V Reg. τῶν ἔξωθεν ὄντων, qui ex regionibus aliis adventarant. — & K. τοιουτοςδ.. NOTA. - (4) Τίκτεται οὖν αὐτῷ ὁ παῖς οὗτος. Quo auno Joannes Damascenus natus sit, quove anno οὐ- ierit, obscurum prorsus est, quod vel conjectura assequi nullus possit. Certum tamen videtur natum eum esse ante exitum seculi septimi. Nain si Vite ejus auctori fides adhibenda est, ante annum 720, ea state erat, ut publica Saracenorum principis megotia administraret, et de fide adversus hizreu- cos scriberet, Quinimo, paulo post in adnotatio- nibus istis ostendam, eum monasticee vitie nome: dedisse, atque in clerum Hierosolymitanum accensitum fuisse, sub primis temporibus Leonis Isauri imperatoris. (85) Οἱ ἐκ τοῦ Δαμασκοῦ «βάρδαροι. Που forte contigit circa an. 699, quo Arabes, África sub- acta, Mediterraneum mare infestarunt. 4 VITA S. JOANNIS DAMASCENI. 412 ££ Ἰταλίας ὁρμώμενος (6), χόσμιος τὴν ὄψιν, xo- A et socius fuit vir monachi vestem indutus, oriundus σμιώτερος τὴν φυχὴν, xaX τὴν χλῆσιν Κοσμᾶς (7). Kal τις σεµνότης αὐτοῦ τῷ προσώπῳ ἐπέπρεπε χαταμηνύουσα τὴν ἑντὸς χατάστασιν. Τούτου προσ- έπιπτον τοῖς ποσὶν οὗ ἑλχόμενοι πρὸς σφαγὴν , ἑλι- πάρουν ἴλεων αὐτοῖς τὸν θεὺν ποιῄσασθαι, xat ὑπὲρ ὧν ἡμαρτήχασιν, ἄφεσιν εὑρεῖν τῷ φιλανθρώπῳ ἐπεύχεσθαι. Οἱ οὖν βάρδαροι τὴν τῶν τεθνηξοµένων ἐχείνων δυσωπίαν ὁρῶντες, ἣν ἐποιοῦντο πρὸς τὸν σεµνοήθη ἐχεῖνον, προσιόντες ἐπυνθάνοντο τοῦ àv- δρὸς, τίς τε εἴη τὴν Ev τῷ χόσµμῳ ἀξίαν, xaX ποῖος τὴν περιφάνειαν Ev Χριστιανοῖς, 'O δὲ ἀπεχρίνατο, εἰπών' Οὐδενὸς ἀξιώματος ἄλλου τῶν χατὰ χόσμον 1, ἑερατιχὸν δὲ χρῖσμα Ἠπεριχείμενον κχἐχτηµαι. Ἴλχρειος δέ τὶς εἰμι, µονότροπος, χαὶ φιλοσοφίαν ἐξτσχηκὼς, οὗ µόνον τὴν καθ) ἡμᾶς χαὶ φιλόθεον, ἁλλ᾽ fiv καὶ οἱ θὐραθεν σοφοὶ διετάξαντο, ὡς δὲ ταῦτα ἔφησε, δακρύων ὑπεπλήσθη τοὺς ὀφθαλ- μοὺς. &. Οὐ μαχρὰν 65 6 τοῦ Ἰωάννου πατῆρ ἑστηχὼς, xaY οὕτως ἕνδαχρυν τὸν ἄνδρα ἑωραχὼς, προσῄει παραχαλέσων τῆς συμφορᾶς, xal φησιν * « "Iva. τί, ὦ ἄνθρωπε τοῦ Θεοῦ, τὴν τοῦ χόσµου στέρησιν προσχλαίεις, ὁ πάλαι τούτῳ ἁποταξάμενος, xal νεχρωθεὶς, ὡς ὁρῷ ἐκ τοῦ σχήματος») Καὶ ὁ µο- ναχὸς ἀπεχρίνατο” « Οὐ ταύτης τῆς ζωῆς τὴν στέ- ρῃσιν ἀποδύρομαι; ἐγὼ γὰρ, ὡς εἴρηχας, τῷ χόσμῳ νενέχρωµαι. Τοῦτο δέ µε ἀνιᾷ, ὅτι πᾶσαν µετῄειν ἀνθρωπίνην σοφίαν, χαὶ τὴν ἐγκύχλιον προῦπεθέ- µην ὥσπερ θεμέλιο. Τή ῥητοριχῇ τὴν γλῶσσαν ἑξήσχημαι: ταῖς διαλεκτικαΐῖς µεθόδοις xal ἀποδεί- ξεσι τὸν λόγον πεπαίδευµαι. τὴν Ἱθιχὴν µετῄειν ὅσην ὁ Σταχειρίτης, xai ὅσὴν ὁ τοῦ ᾿Αρίστωνος (8) παραδέδωχε * τὰ περὶ τὴν φυσιχὴν θεωρἰαν ἅπασαν, ὡς ἱκανὸν ἀνθρώπῳ ἑἐντεθεώρηχκα ’ ἀριθμητιχῆς δὲ τοὺς λόγους µεμάθηχα * γεωμµετρίαν εἰς ἄχρον ἑξ- ήσχημαι ' ἁρμολογίας δὲ μουσικῆς xal ἀναλογίας εὐτάκτους σεμνοπρεπῶς χατώρθωχα ΄ ὅσα τε περὶ τὴν οὐράνων xlvnatv , τὴν τῶν ἁστέρων περιφορὰν οὗ παρέλιπον, (v' Ex μεγέθους χαὶ χαλλονῆς τῶν Χτισμάτων ἀναλόγως τῇ περὶ τούτων µου γνώσει, xai την περὶ τοῦ χτίστου θεωρίαν ἀνάλογον ἔξοιμι. ες [talia, venustus facie, sed venustiori animo, Cosmas et ipse nomine, in cujus ore gravitas quz- dam elucebat, quz interiorem horninis compositio- nem indicaret. Ad pedes ejus illi se projiciebant qui trahebantur ad necem : ipsum obsecrabant, ut Deum sibi propitiun: redderet, οἱ scelerum veniam enixis precibus ab ejus erga homines propensa bonitate ipsis impetraret. Quocirca barbari, observata reve- rentia qua sese illi jamjam morituri ad virum tanta morum gravitate ornatum convertebant, ad eum accedentes sciscitabantur, quam in mundo dignita- tem gereret, quove inter Christianos honore splen- desceret. llle vero respondens ait : Nulla quidem alia mundana, sacerdotali autem duntaxat dignitate B polleo. Alioqui inutilis quidam monachus sum, qui philosophi; operam dedi, mon nostre solum, ac qui& amando Deo vacet, verum et illi quz externos sapientes habet auctores. Hec ubi pronuntiavit, obortis lacrymis oculi ejus perfusi sunt. [V1] IX. Haud procul inde constiterat Joannis nostri parens, qui virum illacrymantein contuitug, accessit, tristem ejus casum solaturus : « Ecquid tandem causa est, homo Dei, inquit, cur tu mundi jacturam fleas, cui jampridem nuntium remiseris, alque, ut ex hac veste conjicio, jamdudum mortuus sis?» Tum vero monachus : « Jacturam hujus vitae nequaquam lugeo. Ego siquidem, ut modo aiebas, mortuus sum mundo. Hoc solum moleste fero, quod omnem sapientiatn. humanam frustra sim persecutus, substrucio eis veluti. fundamento illo circulo, quem vocant, scientiarum. Rhetorica lin- guam exercui; dialecticis preceptis demonstratio- nibusque rationem excolui; quidquid ad scientiam morum pertinet, seu a Stagirite, seu ab Aristonis filio traditum sit, id accurate pervestigavi ; rerum naturam universam, quantum homini pervium est, inspexi; arithmetica rationes didici; geometriam adamussim teneo; musices concentus proportio- nesque probe satis sum assecutus : ad celi motum et conversionem siderum quacunque attinent, non praetermisi, ut ex magnitudine et pulchritudine rerum creatarum, parem juxta ac capere possem, VARLE LECTIONES. ! Edit. ἀξιώματος ἱερατικοῦ yplopa. NOTE. (6) Ἑξ Ιταλίας ὁρμώμεγος. Ex Calabria, ni fallor, que monachis Grecis plena erat. Theo- phanes ad annum 22 Constantis || imperatoris νο habet : Τούτῳ τῷ Exec ᾖχμαλωτίσθ μέρος τῆς Σικελίας, xal ᾠκίοθησαν tv Δαμασχῷ Ὀελήσει αὐὑ- τῶν. Hoc aumo Sicilie bona pars captivitate op- pressa est, ac cives hinc adducti, sponte sua Dama- sci sedem fixerunt. Hinc proclive Arabibus fuit, ut Italie vicinas regiones, €alabriam scilicet, identi- «019 popularentur. (7) Kal τὴν xAnciw Κοσμᾶς. Menea addunt, cogitatione Ásyncerites (inquit Henschenius) id est indifferens , nihil: dijudicans , vel incomparabilis, propter doctrine excellentiam. In Menzis quidem D editis legitur, χαὶ ἀσυγχρίτης ἐπιλεγομένου ; ut vero doctissimi Henschenii interpretatio staret, scribendum fuisset, xal ἀσυγχρίτου ἐπιλεγομένονυ, Al mendum typographicum corrigi sic debel ex codicibus mss. quos etiam Combefisius legit, xat ἀσνγχρίτως ἐπιλεγομένου, quique citra ullam cum uovis altero comparationem allectus (uit. Sive quo. oannis Damasceni pater sapentiorem alium inqui- rendum sibi non μας sive quod ea incompara- bili doctriua praditus esse ex eventu comproba- tus sit. (8) Aristoteles nimirum, a Stagira patria, el Plato, Aristonis filius, Acadeimniz princeps. 43 ΥΙΤΑ S. JOANNIS DAMASCENI. 4 Creatoris subinde contemplationem adipiscerer. A Ὁ yàp τρανοτέραν τὴν τῶν κτισμάτων ἐσχηκὼς Nam quisquis conditaruim rerum perapicuam magis cognitionem comparavit, is earumdem auctoren, ct cognoscit clarius, et amplius admiratur. Inde ad arcana theologizx progressus sum, tam illius quam Graci seu gentiles tradidere, quam ejus quae a nostris theologis certissima ratione est explicata. llis ergo scientiis plenus, utilitatem qu:e hinc pcr- cipitur, nondum cuiquam impertivi, neque pet philosophiam filium parenti similem procreavi. Nam, quemadmodum plerique gestiunt naturales liberos suscipere, quo suum genus propagare queant, sic qui philosophiz: operam dederunt, doctrina et arcana institutione gignere filios am- hiunt, ut aureum philosophorum genus in vivis perpetuo conservetur : sed et qui admirabilis istius sobolis auctores exsliterint, immortalem famam et laudem sortiuntur. Insuper bonitatis lioc proprium est,. ut. quisquis bonis abundat, ea quoque aliis elargiatur. Proinde qui non sic animo et voluntate comparaius est, nequaquam in bono versatur, sed in malo, utpote superbia plenus et invidentia, qui- bus flt, ut cum aliis nolit communicare, si quid boni beneficio numinis consecutus est. Quapropter et id quod sibi videtur habere, auferetur ab eo, uti contigit servo qui talentum acceptum non collo- carat apud nummularios !*. Ast. ego qui bonam partem eleyi, vehementer volueram doctrinam mihi comparatam aliis contradere : quando vero voto- rui compos non fui, ut inter fideles servos, qui accepta talenta apud alios committendo condupli- carunt, censerer, neque per philosophiam sobolem ullam peperi, sed, ut ita loquar, sine liberis vado, idcirco misellus ego vultum, ut vides, lacrymis perfundo, gravique tristitia dejicior. » X. Hec verba cum ille audisset, qui talem thesaurum cupiebat, respondit: « Desine, vir beate, animumque tuum attolle tantisper : [VII] fortassis cnim Dominus dabit tibi petitiones cordis tui. » llzc ait Joannis pater, mox quanta potuit celeritate ad Saracenorum principem cucurrit, ejusque pedi- bus advolutus, ornatissimum Cosmam sibi dari po- poscit. Neque repulsam retulit petitionis; sed do- num retulit, ingentis pretii viram Cosmam utique, γνῶσιν , τρανότερὀν τε χατανοεῖ, xat διὰ θαύματος ποιεῖται πλείονος τὸν ταῦτα δημιουργήσαντα. 'Ev- τεῦθεν εἰς τὰ τῆς θεολογίας µετέδην μυστήρια, ἣν τε παΐδες Ἑλλήνων παρέδωχαν, xaX ἣν οἱ καθ ἡμᾶς θεολόγοι διεσάφησαν ἁπλανέστατα. Τούτων οὖν µε- στὺς Ὑεγονὼς, οὕπω xoi ἄλλῳ μεταδοῦναι τῆς ἐξ αὐτῶν ὠφελείας πέφθακα, οὐδὲ παῖδα τεχεῖν διὰ φιλοσοφίας πατρόμοιον. Φιλοῦσι Yàp, ὥσπερ οἱ πολλοὶ, φυσιχοὺς παΐδας τεχεῖν, ἐντεῦθεν τὴν τοῦ γένους διαδοχὴν διαµένειν οἴομενοι οὕτω xal οἱ Φιλοσοφίαν ἐχμελετήσαντες, τέκνα διατεχεῖν διὰ διδασχαλίας xal µυήσεως ποθοῦσιν, ἵνα τὸ χατὰ Φιλοσορίαν Ὑένος χρυσοῦν Ev βίῳ µέχρι παντὺς δια- σώζηται ” οἱ δὲ τοῦ τόχου τούτου θαυμασίου παρ- αίτιοι, ἀθάνατον χληροῦνται τὴν εὔχλειαν. ”ΑΆλλως τε τοῦτο τῆς ἁγαθότητος ἴδιον, τὸ µεταδιδόναι xat ἄλλοις, ὧν πεπλούτηχέ τις χρηστῶν. 'O γοῦν μὴ οὕτως ἔχων, μηδ οὕτως ἐθέλων , οὐχ Ev τῷ ἀγαθῷ χεῖται, ἀλλ ἐν τῷ πονηρῷ, ὡς ὑπερηφανίας καὶ φθόνου μεστὸς, ἐφ᾽ οἷς ἂν ἄλλοις μεταδοῦναι μὴ βούλεται, el τινος εὐμοίρησεν ἀγαθοῦ. Διὸ xai ὃ ' δοχεῖ ἔχειν, αἴρεται ἀπ᾿ αὐτοῦ, ὡς ἐπὶ τοῦ δούλου ἐχείνου, τοῦ uh χαταδαλόντος τοῖς τραπεξίταις τὸ τἀλαντον. Ἐγὼ δὲ τὴν ἁγαθὴν µερίδα ἐχλέλεγμα:, xai σφόδρα ἠρούμην τῆς πβοσούσης μοι σοφίας ἄλλοις γενέσθαι µεταδοτιχός. Ἐπεὶ δὲ οὐχ ἔτυχον τοῦ ᾿ ποθουµένου, ἵνα τοῖς πιστοῖς ἑχείνοις δούλοις συνταχθῶ, τοῖς τάλαντα ποιησαµένοις ἐν διπλῷ διὰ τῆς πρὸς ἑτέρους χρῄσεως, οὔτε μὴν τέχνον διὰ φιλοσοφίας ἀπέτεχον, xal ἄπειμι, ὡς ἄν τις εἴποι, 'ἅπαις, xax ἅθλιος, ὡς ὁρᾷς, χατονοῦμαι τὸ πρόσωπον, χαὶ σχυθρωπάζω δεινῶς. » T. Τούτων ἀχηχοὼς τῶν ῥημάτων, ὁ ἐρῶν τοιοῦδε θησαυροῦ, ἀπεχρίνατο * « "Ea, ὤ µαχάριε ἄνθρωπε, καὶ τὴν ψυχὴν παρηγόρησον ἴσως Ὑὰρ δφη σοι Κύριος τὰ αἰτήματα τῆς καρδίας σου. » Ταῦτα εἷ- πὼν ὁ τοῦ Ἰωάννου πατὴρ, ὡς εἶχε ποδῶν, εἷς τὸν τῶν Σαραχηνῶν ἀπέτρεχεν ἄρχοντα (9), xal ποσὶν ἐχείνου προσέπιπτςε, τὸν Χόσμιον Κοσμᾶν ἑξδαιτού - µενος, xaX τῆς αἰτήσεως οὖκ ἑχπέπτωχε * λαμθάνει δὲ δῶρον τὸν πολλοῦ ὄντως ἄξιον, xal ἀπαγαγὼν quein In $u3s zedes adductum solabatur, diuturnis- D εἰς τὸν ἴδιον οἶχον, παρηγόρει τὸν ἄνδρα , καὶ τῆς que aàrumnis confectum recrcabat. Tum et cjus- modi quzdam adjiciens, « Non modo, inquit, in posterum liber es, sed et domus mez te consortem, !* Matth. xxv, 38. μαχρᾶς καχοπαθείας ἀνέφνχε , xai τοιαῦτα λέγων προσέθετο” « Οὖχκ sl µόνον ἑἐλεύθερος τοῦ λοιποῦ, ἁλλὰ xa κοινωνόν σε τοῦ οἴχου µου τίθηµι , xal NOTAE. (9) Elc τῶν Zapaxnróv ἄρχοντα. Theophanes sd annum 18 Constantis imp. refert Mavíam Da- masci regiam suam staluisse exstincto Ali , qui- cum de imperio contenderat. Μονοκρατορεῖ ὁ Μανίας βασιλικῶς χατοιχήσας ἓν Δαμασκῷ, θησαυροὺς &xet ἀποθέμενος ἠρημάτων. Is vero princeps, de quo patriarcha Hierosolymitanus loquitur, quantum camo, aut Abdelmelicus erat, aut fllius ipsius Walid, qui defuncto patre, regnavit usque ad an- num Ilegire 96, Christi 744. Walido autem So- lyman frater ejus successit, annisque duobus ac mensibus octo imperavit. Post eum Omar Abdul- haziz annis duobus, deinde Jezid filius Abdolmelec, ac tandem Hesham filius ejusdem Abdolmelec usque ad annum Christi 742; sub hoc Hesham ac deince claruisse Damascenum n strum dicemus. Sub Walido autem Sarrazeni llispanias iuva- serunt. 45 VITA S. JOANNIS DAMASCENI. 46 συνδέσποτον, χατ᾽ ἐμὲ, συμμέτοχόν µοι πάσης χαρᾶς À et una mecum ex «4110 dominum constituo, mez- τε xal θλίφεως. Τοῦτο δὲ µόνον πρὸς τῆς σῆς αἰτῶ τιµιότητος , ἵνα τοῦτον δή µοι τὸν kx φύσεως υἱὸν Ἰωάννην, χαὶ τοῦτον δἦτα τὸν ἕτερον τὸν ὁμωνυ- μοῦντά σοι, ὃν xat εἰς υἱὸν ἑποιησάμην πνευµατι- xbv, ἓξ Ἱεροσολύμων ὁρμώμενον, καὶ ἀφ᾿ ἁπαλῶν ἀπορφανισθέντα τῷ σώματι, πᾶσαν, ἣν οἶδας, παι- δείαν καὶ φιλοσοφίαν, τὴν θύραθεν, χαὶ ἡ τοῦ πνεύ- µατος χάρις τοὺς ἀξίους ἑμυσταγώγησεν, ἐκπαιδεύ- σῃς xai διδάξης ἐπιμελέστατα. » Ὁ δὲ φιλόσοφος, πρὸς ἅπερ ἀχήχοεν, ἵππος ἣν εὐθὺς δεσμὸν ἁποῤῥή- $14, xai ἀροαΐνων χατὰ πεδίου. 1) ἔλαφός τις δι- φῶσα, xal πρὸς πηγὰς ὑδάτων ἐχπεμπομένη. Εἶπες ἂν αὑτὸν οἷόν τινα Μίδαν µεγάλοις ἐντετυχέναι θησαυροῖς τοῦ χρυσοῦ. Τοιοῦτον ἔχων πρὸς τὸ πρᾶ- μα τὸ πρόθυµον, τοὺς νέους ἀναλαμθάνεται , καὶ χαθίσταται τούτοιν διδάσκαλος, ΙΑ’. Ὁ δὲ Ἰωάννης ἀετὸς ἦν ἀέρα διαπετώµενος, ὡς πτέρυξι χρώμενος , εὐφυίᾳ φύσεως xal σπουδῇ προαιρέσεως. 'O δὲ χατὰ πνεῦμα τούτου ἁδελφὸς xii συμμύστης αὐτοῦ Κοσμᾶς», ναῦς fv ἱστίοις πτερωσσομένη (10) , καὶ φορτὶς φεροµένη καθ) ὑδά- των, τῷ πνεύματι ἑξουρίας αὐτῷ τὲ πνέοντι, xal ζεφυρῶδες ἀπὸ πρύμνης «φυσῶντι. Οὕτως τάχει v3s:w, xal σπουδῆς αυντονἰᾳ διὰ βραχέων συνελέγη Ξούτοις ázav σπουδαιότατον µάθηµα, ὅσον Ypaupa- τιχτις, ὅσον διαλεκτιχῆς τε xal ἀποδειχτικῆς. Tf δὲ ἠθιχῇ φιλοσοφίᾳ οὐ τὸν νοῦν µόνον ἑχόαμουν διὰ que tum lztitie tum afflictionum participem. Hoe autem unum te rogo, vir honorande, ut meum hunc quem a natura suscepi filium, istumque alterum, cui idem ac tibi nomen est quemque Hierosolymis oriundum, et tenera adhuc slate parentibus orbatum, in filium spiritualem adoptavi, omni tam peregrina, quam ea qua Spiritus sancti gratia dignos imbuit, eruditione omni et philo- sophia, cujus scientiam tenes, perquam diligenter instituas. » His auditis, philosophus statim equo per campum vinculis confractis currenti, aut cervo sitienti, et ad fontes aquarum ire permisso con- similis erat. Dixisses eum instar Mide cujusdam ia magnos auri thesauros incidisse. Qua igitur animi alacritate ad opus aggrediendum ferebatur, tum adolescentes suscipit, et amborum magister praeficitur. Xl. Joannis εἰ Cosma Junioris ingeniwm, pro- gressus, theologia peritia. — Joannes porro egregia sua indole, necnon prompte voluntatis studio; ceu pennis et alis quibusdam insiructus, ad instar aquile colum pervolabat ; Cosmas autem illius secundum spiritum frater et condiscipulus navem referebat passis undique velis alatam, aut onera- riam aliquam, qua secundis auris aspirantibus et zephyris a puppi flantibus, per undas ageretur. Unde factum est, ut. ingenii pernieitate et. con- tentione studii brevi tempore collectum ab illis τῆς κατὰ ταύτην µαθήσεως, ἀλλὰ xal τὸ τῆς φυχῆς ᾳ fuerit, quidquid in grammatica et dialectica atque ταραχῶδες κατέστελλον. Καὶ ὡς ἀετὸς δὲ βλέπων δξὺ, οὕτως ἦσαν ἐχεῖνοι πρὸς τοὺς τῶν φύσεων λόγους ἀσχαρδαμυτὶ ἀτενίζοντες. ᾽Αναλογίας δὲ καὶ ἀριθμητικὰς οὕτως ἐξησχήχασιν «ὑφυῶς, ὡς Πυ- θαγόραι f| Διοφάνται (10). Γεωμετρίας δὲ τὴν ἀπόδει- ξιν οὕτως ἐξεπαιδεύθησαν, ὡς Εὐχλείδας τινὰς τού- τους δοχεῖ», καὶ οἵτινες ἄλλοι παρόµοιοι. Περὶ δὲ την ἁρμονιχὴν (13) τοιοῦτοι γεγόνασιν, ὁποῖοι ἄρα ἐς ὧν ἁμουσουργήσασαν θείων µελισμάτων τοῖς σωνετοῖς χαταφαίνονται. Περὶ δὲ ἀστρονομίας (13), in ipsa demonstrandi arte continelur : morali vero disciplina sic mentem excolebant, ut. turbulentos etiam animi motus compescerent, εἰ quam acutos in solem aquila, tam illi irretortos in rerum natu- ralium rationes oculos defigebant. Ad hzc pro- portiones arithmeticas non minori dexteritate et diligentia discusserunt, atque Pythagorz et Dio- phanii. Geometriam autem ita perdidicerunt, ut novi quidam Euclid viderentur, aut si qui alii similes ejus fuerunt. In harmonice tales evaseruut, VARL£E LECTIONES. ^ Desunt hzc in edit., habentur in R. NOTA. (10) Ὁ δὲ xarà πγεῦμα τούτου ἁδελφὸς D pibliotheca Vaticana. Hic eam arithmetices parten Koc üc. Cosmam istum, quem Grzci a divinorum qui in ecclesiis ipsorum canuntur. hymnorum «ompositione Μελῳδὸν vocant, adoptatitium fuisse Joannis Damasceni fratrem , perinde narrat Con? .tantinus Acropolita, in paraphrastico sermono &uo : Καὶ ὁ πρ) αὐτοῦ τεθεὶς εἰς υἱὸν γνησίου στε- ρέσει γεννήµατος, ὁ θαυμάσιος Χλῆῃσίν τε xal τρόπον Κοσμᾶς. AL vero sancüissimo doctori germanum postea natum esse fratrem colligo ex Vita sancli Stephani Sobaitz, qui hujus filius fuisse fertur. (11) ως Πυθατάραι καὶ Διοράνται. Legendnm melius puto, Διόφαντοι. Suidas. Διόφαντος ὄνομα xjpiow * Diophantus nomen proprium , cum multi ejus nominis exstiterint, in primis arithmetica scientie laude inclaruit Diophantus Alexandri- nus, cnjus sex De arithmetica libri editi sunt a Joanne Gaspare Bacheto Maziriaco Sebusiano, Faris. 1621. Tredecim vero asservari aiunt. iu que Arabica voce Algebra hodie vocitatur , ad- invenit, ante ssculum Ecclesie quintum. Nam ipse putatur esse, iu quem Hypatia virgo Alexan- rina eximie docta, commentarios scripsisse Sui- das narrat. (19) Περὶ δὲ τὴν ἁρμογιχήν. Eximios fuisse poetas et musicos Cosmam et Joannem testantur qux supersunt hodie, sacra ipsorum carmina, que Canones vocitari solent, quaque Suidas δέ tante elegantiz esse, ut cum iis nulla altera comparari queant, ὥστε σύγκρισιν οὐχ ἑδέξαντο. (43) Περὶ δὲ ἀστρυλομίας. De astronomicis Noster agit lib. it De fide orthodoxa , cap. 7, ubi de colo et astris. Superest etiam hodie Later- culus inveniendi Pascbatis sat exactus, quem ipse composuit, itemque fragmentum prolixioris operis, iu que de cursu planetarum tractabat. A1 VITA S. JOANNIS DAMASCENI. A quales a viris peritis probati fuere ex carminibus A ὅσον £v διαστήµασι καὶ σχηματισμοῖς xat ἀναλογίαις et canticis que modulati sunt, [VII] Sed quod τῶν ἀποστάσεων, χᾶν μιχρὰ διεξῆλθε περὶ αὐτῶν attinet ad astronomiam, quanquam pauca deinter- εἰς βραχεῖαν τῶν ἰδιωτῶν εἴδησιν, οἷος ὁ Ἰωάννης vallis, figuris, et recessuum szquabili ratione ad ἐξ ὧν γέγραφε χαταφαίνεται τοιοῦτος δὴ πάντως brevem rudiorum eruditionem edisseruit: quantus καὶ ὁ Κοσμᾶς. "AX ὁ περὶ τούτου λόγος ἑτέροις tamen in ea Joannes exstiterit, ejus scripta satig — xe(c8o * à Ἰωάννης γὰρ ἡμῖν τῶν ἐγχωμίων ὑπό- superque significant. Talis equidem et Cosmas θεσις, erat : sed de laudibus ejus sermonem relinquo. Hoc enim mihi propositum est ut Joannis laudes contexam. . XII. Theologicis presertim student. Humilitas ΙΒ’. Τὸ δὲ à» θεολαγίαις αὐτοῦ xai ἀχριδείαις Joannis.—Quis porro exactam illius theologicorum δογμάτων τίς οὐχ ἐπιγνώσεται xai θαυµάζεται, ἐκ placitorum scientiam et aceurationem non agno- τῆς στοιχειωτικῆς αὐτοῦ βίθλου (14), μᾶλλον δὲ scat et admiretur ex elementari ejus, vel, ut melius Ἅπαντελείου ἐν δόγµασιν, ἣν ἂν τις παντὸς λόγου dicam, absolutissimo in dogmaticis libro, quem si ὁρθοῦ νομοθεσίας ἐρεῖ, χαὶ πλάκας Μωσαϊχᾶς, οὐχ quis tolius reetz doctrinz sanctionem et Mosaicas P ἁμαρτήσει τοῦ ἀληθοῦς; ᾿Αλλ’ οἶδα ὡς ἓν τοῖς ἔμ- tabulas appellet, 4 vero neutiquam aberraverit. προσθεν ἔδει μα τὰ τῆς βίόλου ἐχείνης ποιεῖσθαι Quanquam non ignoro, olim me hujusce libri lau- ἐἑγχώμια, καὶ oüx ἓν τοῖς νῦν. ᾽Αλλὰά εἰρήχαμεν dem, non hoc in loco, texere debuisse : verum hac ταῦτα πρὸς ἀπόδειξιν Tig ἐπαιδεύθη παιδείας, καὶ ea de causa commemoravi, ut. qua doctrina insti- ὅπως ταύτην µετῄει ἅπασαν μετ ἐπιστήμης καὶ tutus fuerit, palam (leret, et quanta eruditione et ἀχριδείας * καὶ τὸ θαυµάσιον, ὅτι οὐχ ἐφυσιώθη τῇ diligentia universam hanc sit consectatus. lllud Ὑγνώσει, ἀλλ ὥσπερ τὰ τῶν φυτῶν εὐγενῆ βλαστή- aulem admiratione dignum, ut ejus animus nihil μµατα, ἐπιπληθύνοντι τῷ χαρπῷ βαρυνόµενα, χάτω 4 scientia inflatus sit ; quin potius, quemadmodum νεύει πρὸς τὴν γῆν, οὕτω δὴ χαὶ ὁ πολὺς Ἰωάννης, generosi arboris rami exuberamti fructuum copia ἐπιπληθυνομένης αὐτῷ τῆς τῶν λόγων ἐπιχαρπίας. pregravali, deorsum in terram vergunt, sic el κάτω νεύων ἐτύγχανεν * οὐ πρὸς γην δὲ, ἀλλὰ πρὸς inclytus Joannes, cum illi multiplex litterarum et τὸ βυθιώτερον τοῦ κατὰ φιλοσοφίαν πελάγους ἆπο- doctrinse fructus accrevisset, propendebat deorsum : σκοπῶν, ἔτι ἐπιπλέων αὐτῷ, ὡς µετά τινος πλοίου non ita quidem ut in terram defixis oculis hereret, τῆς χοσμιχῆς προσπαθείας. Ἐπόθει δὲ xoi τὸ sed magis in altissimum philosophiz pelagus con- πλοῖον τοῦ χόσµου τούτου ἁποσχευάσασθαι, χαὶ τὰ tueretur, per quod cum humanis adliuc affecüibus, μάτια τῆς σωματικῆς προσπαθείας τέλεον ἀπεχδύ- ceu navi quadam ferretur, optabat tamen et navi- σασθαι, χαὶ οὕτω γυμνῷ τῷ vot τὸ πέλαγος biuavi- gium ipsum mundo hoc exonerare, et eorporalis δασθαι, xal εἰσδυναι χατὰ βυθοῦ. ἵν εὑρήσῃ τὸν affectionis vestimentis penitus, nuda mente pelagus ἀποχείμενον ἐχεῖ µαργαρίτην τὸν πολύτιμυν ». Τοῦτο peruatare, fundumque subire, ut conditam inibi τοίνυν ποθῶν, xal πρὸς τοῦτο ἁποσχοπούμενος, magni pretii margaritam inveniret. Hoc igitur euin πρὸς τὸν πυθµένα τοῦ βάθους ὑποκλινόμενος ο Tiv, illi in votis esset, illudque spectaret, ad imum — Kai οὐκ ἐφυσιοῦτο τῇ γνώσει, ἀλλ᾽ ἐταπεινοῦτο τῷ usque gurgitem descendebat, neque sua illa erudi- ἔρωτι τῆς μυστικωτέρας σοφίας. Οὕτως οὖν πλήρης lione superbius efferebatur, sed arcanioris cujusdam Ἶν αὐτῷ ἡ vonth λαμπὰς τῆς ψυχῆς, τοῦ τῆς χοσµι- sapienti: desiderio demissior erat. Sic igilur ejus — xfj; σοφίας P ἑλαίου, ἵνα xaX τὸ ἄθλον φῶς ἄνωθεν animi lucerna intellectualis meundanz sapieutj:e καταπτὰν bmi τὴν λαµπάδα ταύτην ὑφάψῃα, καὶ oleo abundabat, ut ad illius pariter lampadis, quam µπυρσοειδὴς ὁ Ἰωάννης ἀναφανῇ. corporale pabulum non alit, accensum soperne lumen eam admoveret, totusque facis instar igni- tus Joannes videretur. XIII. Patri restituuntur a magistro qui in mona- D ΙΓ’. Ἐπὶ τούτοις, ὁ τούτου δδάσχαλος, ἐκ τοῦ sterium secedit. Joannes fit protosymbulus. — Tan- μαθητοῦ, ὡς ἔοιχεν, ὁδηγηθεὶς πρὸς τοῦτον τὺν eem magister ejus, a discipulo ut verisimile est, Epwta, πρόσεισι τῷ πατρὶ τοῦ παιδὸς, xal φῃσιν ᾿ in hoc desiderium inductus, ad pueri patrem κε Ἰδού σοι τὰ τῆς ἐπιθυμίας τετέλεσται, xai ol VARLE LECTIONES. 2» Mss. R. πολυτίµητον. 9 Edit. ἀποχλινόμ. P HR. ἑλαίου σοφίας. P Mss. R. Egájn. NOTAE. (14) 'Ex τῆς στοιχειωεικῆς αὑτοῦ βἰδλου. sermonem esse existimat Henschenius : quippe Incertum est, an hujus Vitz scriptor, Elemen'arem — qu: secundum alphabeti elementa litterasve dige- institutionem ad Joannem Laodicee episcopum, cum — sta sint : pauca tamen in eis theologica occurrunt, lis quibus premittitur tractatibus adversus Nesto- — pleraque de moribus : nec tam sua protulit, quam rianos, Acephalos et Monotheletas, significare — aliena, Patrum scilicet et Scripture loca , con- voluerit : an tripartitum opus de dialectica, hzre- — gessit. Plane quod auctor ait, dogmata omnía eo sibus, et de flde orthodoxa : in quibus nempe libro fuisse comprehensa , παντελείου ἓν δόγµα- oinnibus Damascenus noster de rebus divinis de- — ctv, librum De orthodoxa fide indubitanter mihi dita opera accurate satis disputat. De parallelis — videtur indicarc. 49 VITA S. JOANNIS DAMASCENI. Ay) παῖδες ἐμοῦ κατὰ aoglav ὑπέρχεινται. Οὐ γὰρ ἤρχξ- A accedens, « En, inquit, quod cupieras, plene con- σαν αὐτοῖς γενέσθαι ὡς ὁ διδάσχαλος, ἀλλά µεγέθει ούσεως, xai ἀνενδότοις πόνοις, ἴσως καὶ τοῦ θεοῦ ἐπαυξήσαντος τούτοις τὸ τῆς σοφίας χάρισμα, ὑψ.- πετέστεροί µου πρὺς ὕψος φιλοσοφίας γεγόνασιν. 02 χρειώδης * τοίνυν αὐτοῖς εἰμι τοῦ λοιποῦ. Ἠτω δὲ τοῦ πόνου μισθὸς , τὸ παρὰ σοῦ ἑαθῆναί µε εἰς μοναχῶν ἀαχητήριον» ἀπελθεῖν, χἀχεῖ ἐπιστημόνως δητησαι τὴν ἀνωτάτω σοφίαν. Ἡ γὰρ φιλοσοφία, ἤνπερ προπεπαίδευμαι , πρὸς ἐχείνην µε παραπέµ- πεται, χαὶ δυοῖν χάλλιον χαταπλουτισθηναἰ µε «olv χαλοῖν, xai προσεπικτήσασθαι τῇ πρότερον σοφίᾳ, καὶ τὴν ἀὈλοτάτην, xai ὑπὲρ ἔννοιαν, xai ἣν ὁ γυμνὸς νους ὁ πάντη ἁπηλλαγμένος τοῦ σώματος, μυεῖσθαι δεδύνηται. » Ἠλγησεν ἐπὶ τῷ λόγῳ τοῦ φιλοσόφου ὁ Ἰωάννου πατἠρ. Πλην οὖχ εἶχε χατασχεῖν , ἵνα μὴ δόξῃ φαῦλα τὰ μισθώματα τῆς τῶν λόγων διδα- σχαλίας αὑτῷ ἀποδίδοσθαι. Ἐφοδιασάμενος δὲ αὐτὸν δαφιλεστάτοις πρὸς τὴν χρείαν ἐφοδίοις *, kv εἰρήνῃ ἀπέλυσεν. Ὁ δὲ πρὸς τὴν ἐν ἑρήμῳ τοῦ ἁγίου Σάδα λαύραν (15) ἀπιὼν , xal ἕως τελευτῆς μεμενηχὼςα, πρὸς thv αὐτοσοφίαν θεὸν µεταχεχώρηχε. Συνεξε- δήµησε δὲ διὰ θανάτου καὶ ὁ τοῦ Ἰωάννου πατήρ. Ὁ δὲ τῶν Σαραχηνῶν ἀρχηγὸς (16) τὸν Ἰωάννην εἰσκαλεσάμενος, προεχειρίζετο πρωτοσύμδουλον (17). "O δ' ἀνένευεν, ἀλλαχόσε προσνενευχυῖαν ἔχων τὴν ἔφεσιν * [Ιὅμως ἰχανῶς βιασθεὶς, ἀντιτείνειν ἔτι οὐχ ἴσχυσε' xal χαθίσταται οὗτος ἐν µείζονι ἀρχῇ παρὰ τὸν γεννήσαντα. ut quem studia alio advocarent : verum vi demum in majore quam suus pater munere constituitur. IA'. Ἡν δὲ τὰ τῆς "Ῥωμαϊχῆς ἀρχῆς διιθύνων τότε Λέων ὁ Ἴσαυρος (18), ὃς χατὰ τῶν σεθασµίων secutus es. Ἰςδιί pueri sapientia me antevertunt. Neque eniin satis eis fuit magistrum zquasse, sed ingenii magnitudine, contento labore et conatu, Deo utique sapientie donum ipsis adaugente, ad philosophie fastigium altius me evolarunt. Posthac igitur mea opera utilis eis esse non potest. Quam- obrem hzc mihi merces laborum sit, ut per te liceat in solitariz vitz institutum concedere, iu quo su- premam illam sapientiam certis regulis queam | IX ] investigare. Quam enim ante philosophiam sum edoctus, ea me ad istam transmittit : atque duobus bonis ditescere mihi beatius est, et ad prio- ris sapienli: possessionem adjicere.eam que 4 materia sejunctissima est, omnemque cogitationetmn superat, quali mens nuda duntaxat et a corpore segregata initiari potest. » Gravis quidem accidit Joannis parenti iste philosuphi hominis sermo : ceterum relinere virum non poterat, ne alioqui de instituto ad scientias filio iniquam mercedem ei restituisse videretnr : quapropter copiosissimo viatico ad usus necessarios instructum cum bona gratia dimisit. Ille autem ad lauram sancti Saba, que in solitudine sila est, perrexit, illiceque ad mortem usque commoratus, ad Deum qui ipsamet sapientia est migravit. Perinde quoque e vivis Joannis parens excessit; Quocirca Saracenorum princeps accersitum ad se Joannem primi a con- siliis dignitate ornavit. Et ille quidem recusabat, multa adactus repugnare amplius non potuit, atque XIV. Leonis lsauri contra imagines | insania, Joannes contra illum scribit. — Eo porro ter:pore VARUE LECTIONES. * Edit. χρειωδές. * µοναστήριον ἀσχητῶν. — * Π. decst ἐφοδίοις. — " Reg. προσμεμενηχὼς et paulo post y. αὐτοῦ σοφ VARLE LECTIONES. (15) Πρὸς τὴ» àv ἑρήμῳ τοῦ ἁγίου Zd66a C Λαύραν. Laura saneti Sabz, ín qua Joannes quo- que Damascenus monasticam postea vitam egit, in Palzstina sita erat, octoginta stadiis ab urbe saneta Jerusaleni versus meridiem, κατὰ µεσημ- 6ρίαν τῆς ἁγίας πόλεως Ἱερουσαλὴμ, ὡς ἀπὸ στα- δ-ων π’; ut testatur codex ins. 73 apud Lambecium t. Il, pag. 240. Hic obiter dicam, monasteria quz disjanctis ab invicem zdiculis tuguriolisve ad in- star vicorum constarent Lauras fuisse vocitatas. 5feci quippe vicos cognominant Lauras, inquit, Arnobius, lib. im Contra gentes , non ita longe a fine. Ceterum ex Inscriptione orationis Joannis nostri in dormitionem B. V. αἱ jacet in codice Hegio, discimus eum monastic» exercitationi et instituto operam dedisse in veteri Laura sancti Salz, ἓν παλαιᾷ Λαύρᾳ, non in nova, quam sexa- ginta quondam monachi, cum a sanctissimo Saba defecissent, ad torrentem ad austrum oppidi The- cue constituerunt : de quo plura in Vita sancti Sabe, tom, |I Monum. Eccl. Graec. p. 211 οἳ seqq. (16) 'O δὲ τῶν Eapaxnvór ἀρχηγός. Hic plane Cbalipba erst, non civitatis duntaxat Damascen:e fectus, oti qerperam putavit passim Joannes ranciscus de Rubeis in translatione Latina ser- monis Constantini Acropolitze in sanctum Joannem Damascenum. Pergit auctor : προὐχειρίζετο. (4T) Προεχειρίᾷτο πρωτοσύμθου-ον. Ἡρωτο- σύμθουλος esL primus a Consiliis, consiliorum pr:e- ses : wezirium pene dixissem. Sed Damascenus noster Christisnus erat. Quanquam vox πρωτοσύμ- 6ουλος in Vita Stephani Sabaite, cujus iníra recur- ret mentio, omuino wezirium calipha Saraceni significat, ubi nempe refertur, quid Theodorus quidam egerit ad invadendum Hierosolymitanze thronum. Ceterum quanta auctoritate Danascenus noster valuerit in Saraceni imperatoris aula, actione 6 synodi septimz generalis declaratur, uhi legimus eum omnia dimisisse, qui ut Matthzum apostolum et evangelistam emularetur, Chrisumque. sequeretur, μείζονα πλοῦτον Ἠγησάμενος τῶν ἐν 'Apa6ia θησαυρῶν τὸν ῥὀνειδισμὸν τοῦ Ἀριστου, majores divitias thesauris Arabie acstimans impro- perium, eic. Qu:e tamen cum evangelista Matthaeo comparatio hoc videtur innuere, Joanuem nostrum, uti Sergium patentem suum, fuisse duntaxat qua- p 8torem | generalem. Atqui Saracenorum princeps, qui Joannem Daimascenum eo aliove honore ausit, ut primarius consiliarius suus esset, nequaquam Jesidum fuisse putaverim, qui pessimo Judzastri cujusdam censilio bellum movit adversus imagines sacras, quemadmodum historie Ecclesiasticae auctores tradunt. . . . (18) "Hr δὲ τὰ τῆς Popatxnc ἀρχῆς διιθύνον" τότε Λέων ὁ "Icavpoc. Leo lJsauricus, labente i51 VITA S. JOANNIS DAMASCENI. 459 Lco Isauricus imperium Fomanum gubernabat, A εἰχόνων, xaY τοῦ ὀρθοδόξου τῆς Ἐχχλησίας πληρώ- qui adversus venerandas imagines, et ortho- doxum Ecclesie cotum vti leo rapiens rugiens- que debaccbabatur, atque illas quidem furoris igne ' comburebat, ipsarum vero cultores cor- ripiens, impietatis tyrannicze dentibus misera- bilem in modum discerptos perdebat. Hec ubi prinum ad Joannis aures pervenere, tum Eliz zelum, cognominisque sui Baptiste in reprehen- dendo libertatem imitatus (utpote quem jam ante unctionem ad resistendum impietati destinatum, spiritus invisibiliter inungeret) sermonem ceu gladium spiritus strinxit, quo ad c:edendum exa- !! Psal. xxi, 14. µατος, ὡς Λέων ἁρπάζων xal ὠρυόμενος ἦν, ἐχείνας μὲν χατακαίων τῷ πυρὶ τῆς θηριώδους μανίας, τοὺς δ᾽ αὐτῶν προσχυνητὰς ἁρπάζων, xat ἀπολλύων, καὶ ὁδοῦσι τυραννιχΏς δυσσεθείας διασπαράσσων ἐλεεινῶς. Ταῦτα εἰς àxoàg τοῦ Ἰωάννου ἑἐνέπεσε, xai τὸν ζηλον μιμεῖται τοῦ Ἠλίου , χαὶ τοῦ ὅμωνυ- μοῦντος τὸν ἔλεγχον, ofa τοῦ πνεύματος χρίσαν- τος αὐτὸν ἀοράτως, xaX πρὸ τῆς χρίσεως τῆς δυσσε- θείας ἀντίπαλον, xal τὸν λόγον προθάλλεται, ofa τοῦ πνεύματος μάχαιραν, ὅπλον τμητιχὸν ἀνελεῖν τὸ τοῦ θηριογνώµονος δόγµα ὥς χεφαλήν. Ἐπιστο- λιµαίους τοίνυν λόγους (19) ὑπὲρ τῆς τῶν σεδασµίων NOTE. anno 726, de proscribendis imaginibus Christi B cepislis, aures occludite : eo quippe abstinuerim mod^ sanctorumque tractare coepit. Hinc insequenti anno populi in Grzecia et Cycladibus rebellarunt , quos cum repressisset Leo, mentem non fnutavit : sed in primis Gregorium pontificem Romanum et precipuos ex Ecclesie pastoribus sibi conciliare tentavit. Atque adeo hoc anno 727, aut sub- sequenti 798, Joannem nostrum pro tuendis ima- ginibus scribere lncepisse censeo. (49) ᾿Επιστολιμαίους τοίνυν «Ἰόγους, x. ^. É. Utinam epistole ille exstarent, inquiunt Bollandia- ne collectionis continuatores. Atqui ex profecto exstant hodie. Nam e tribus orationibus quz mul- toties jam cum Graece, tum Latine prodierunt, prima quidem a Joanne Damasceno ad Byzantinos orthodoxos scripta est, cum nihil ante pro Ecclesize causa tuenda parturivisset, quemadmodum ex toto illius exordio apertum fit. Hanc scripsit quando Gerinanus Ecclesiam Constantinopolitanam patriar- quod subjungit Ápostolus (puta anathema sit), quan- diu speranda emendationis locus est. Ejusmodi com- minationibus non usus est, tam suo, quam pont:- ficis Hierosolymitani Joannis nomine, quicum sem- per amicitia conjunctissimus fuit. Id enim manife - sto significant hac alia! verba, qux in fine oratio- num prim: et secunde habentur : Οὐχ ἀνεξόμεθα νέαν πίστιν διδάσχεσθαι. . . àx γὰρ Σιὼν ἐξελεύσε- ται νόµος’ προφητικῶς ἔφη τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον, xaX ὁ λόγος του Κυρίου ἐξ Ἱερουσαλήμ * οὐκ ἀνεξό- µεθα, x. 9. &. Novam fidem doceri non patiemur. « Nam ez Sion exibit lex εἰ verbum Domini de Je- rusalem, » ut prophetico more pronuntiavit Spiritus sanctus. Non committemus ut etc, Porro licet Da- mascus ad patriarcham Antiochenum spectaret, Hierosoly mitans Ecclesiz nomine anathematis ful- men intentavit lconoclastis, cum ingentes ipse pos- sessiones in Palzstina haberet, propter quas sc chico jure administrabat. ld enim diserte signifl- c sanctze civitatis throno quadantenus addictum cen- a cat, ubi ait ; Precor universum populum, Dei, σὺν τῷ καλῷ ποιµένι τῆς λογικῆς Χριστοῦ ποίµνης, τῷ τὴν Χριστοῦ ἱεραρχίαν ἐν αυτῷ ὑπογράφόντι, una cum bono rationalis gregis Christi pastore, qui sum- mum Christi sacerdolium in seipso exprimit. Alteram posthac composuit, amicorum gratia, qui obscu- ritatis aliquid iu priori repererant. Quod quidem prestitit anno Christi 750, quo Germanus solio de- trusus est a Leone. De hoc siquidem facinore no- ster conqueritur his verbis : Nunc quoque D. Ger- manus cum vita, (um doctrina re[ulgens, affectus plagis est, xat ἑξόριστος yéyove, inque exsilium pul- sus : multi quin etiam alii episcopi et Patres. Scri- (a nimiruin est hzc oratio, cum primus rumor in alestina pererebuisset depositionis Germani pa- triarchz, nec adhuc illic innotuisset, ejus in locum intrusum fuisse Anastasium ; quod alterum facinus . nónnisí post dies quindecim ab expulso Germauc pairatnm est. Nam Dainascenus hoc quoque silentio non pratermisisset. Preterea orationes iste ea οὐ] sunt setate, cum ab anathemate contra Leo- nem pronuntiando hactenus abstinuerant Orientis episcopi. In tribus siquidem illis comminationein hanc Leoni pergque intentat. Licet nos, inquit, Paulus apostolus, vel ungelus evangelizet propier id quod accepistis, id. quod sequilur, tacebimus modo, parcentes illis quorum conversionem. speramus. Sin &eutem, quod Dess avertat, in perversa sententia obstinatos viderimus, (unc illud pronuntiabimus, quod sequitur ; nimirum, anathema sit. ldem quoque insinuat jn serie secundi et tertii tractatus, ubi idem Apostoli dictum sic emollitur : Licet angelus, licet imperator. evangelizet vobis preter id quod ac- seret. Quin etiam vixdum ullus Antiochiz patriar- cha erat preter Jacobitam, uti nec Alexandriz; cum amhz iste Ecclesix* non nisi sub postremis Heshami Chaliphz annis, post diutinam viduitatem antistites suos habendi potestatem recuperaverint, ut disciinus ex Theophane ad annum tertium Co- pronymi , quo Heshamus diem obiit. Quocirca dem chronograplius ad annum 13 Leonis lsauri refert, Joanuem HBierosolymitanum cum episcopis Orientis, utriusque nimirum diccesis , Syrie et Palestine , anathemate imperatorem hunc impium perculisse, xai Ἰωάννης σὺν τοῖς τῆς «ἀνατολῆς ἐπισχόποις τοῖς ἀναθέμασι τὸν ἀσεθῃ ύπο- θάλλει : uti nempe in orationibus Damasceuus noster priemonuerat. Ubi Theophanes nullam alter- utrius patriarchz, Antiocheni aut Alexandrini, mentionem facit. Atqui integrum pene seculum elapsum erat, ex quo post Sophronii Hierosolymi- tani obitum, Palsgstin:e fideles, cum per Saracenos principes nullatenus licitum esset patriarclias eligere, Romani, veluti fuerant a Sophronio ad- moniti, pontificis potestati sese dediderant ; quibus Theodorus pana ejusque successor Martinus, me- tropolitam Philadelphiensem prafecerunt, qui ini- quissimis illis temporibus, non Palestine modo, verum ct Orientis totius curam gereret, propter Macedonium Autiochenum, ejusque successores Monotheletarum heresis ardentissimos patronos Quocirca, cum Hierosolymitanis prinium et ante alios, reddita facultas esset eligendi patriarcho, nec suum adhuc Antiocheni haberent, Damaso Ecclesia Hierosolymitano antistiti inodo quodam mansit obnoxia, douec Heshamus eruditorum $5^ VITA S. JOANNIS DAMASCENI. itl vU εἰκόνων τιμῆς, τοῖς εἰδόσιν αὐτὸν ὀρθοδόξοις ἐξ- A cuto, ferini illius ingenii dogma veluti caput ἐπεμπεν. ἄγαν δειχνὺς ἐμφιλοσοφώτατα, ἀναγκαίαν εἶναι τὴν τῶν θείων Εχτυπωμάτων προσχύνησιν. Κάχείνους παρήγγειλε πρὸς ἄλλους λέγειν τὰ ὅμοια, χαὶ τὰς αὐτοῦ δειχνύειν πᾶσιν ἐπιστολάς. Καὶ διὰ πάντων ἔσπευδεν ὁ τῆς ἀληθείας νέος ἀθλητὴς, ὡς διὰ χύχλου τινὸς τὰς οἰχείας ἐπιστολὰς ἀπὸ χειρῶν εἰς χεῖρας διαθαίνειν τοῖς πιστοῖς, χαὶ χρατύνεσθαι τὸ ὀρθόδοξον * xai χατὰ Παῦλον ἠπείγετο χύχλῳ διαλαθεῖν τὸ περίγειον, εἰ xaX μὴ τῷ ποδὶ, ἀλλὰ δι’ ἐπιστολῶν τῷ τῆς ἁληθείας χηρύγματι. ceret, atque exemplo Pauli conabatur terrarum orbem, epistolas veritate, peragrare. resecaret. Quamobrem recte fidei alumnos, qui- bus motus erat, cpistolicas orationes pro venera- bilium imaginum tutando honore, misit (X] quibus operose juxta ac pererudite demonstrabat neces- $ariam case divinaruur formarum adorationem. Iilos. insuper adhortabatnr, ut.et ipsi eadem aliis suggererent, et epistolas zuas omnibus ostentarent. Sic porro athleta veritatis omni ratione satage- bat ut litteris suis de manibus in manus inter fideles traductis, recte doctrine robur accres- si non pedibus, certe promulgata per ΙΕ’. Ἡκουσται ταῦτα τῷ βασιλεῖ Λέοντι, xat «wag ῃ XV. Leonis in Joannem dolus. Conficta tanquam των ὁμογνωμόνων εἰσχαλεσάμενος, ἐπεὶ μὴ ἔφερε την τῆς ἀσεθείας αὑτοῦ στηλίτευσιν, ἣν τρανῶς διεκήρυττον τὰ τοῦ Ἰωάννου γράµµατα, παρήγγει- λεν αὐτοῖς, τὸ τῆς εὐσεθείας προσωπεῖον περιθεµέ- vote, διὰ σπουδῆς ποιῄσασθαι καὶ διαλαλιὰν θέσθαι, οἰχειόγραφον εὑρέσθαι τοῦ Ἰωάννου ἐπιστολήν. Οἱ δὲ τῆς xaxiac ὑπασπισταὶ, οὐκ ἀνηχαν πάντα χάλων χινοῦντες, τὸν δόλον ὑποχρυφάμενοι, xal ἀναζη- τοῦντες ὃ προσετάγησαν, ἕως εὑρόντες, τῷ βασιλεῖ ἐνεχείρισαν. Καὶ οὗτος δὲ προσχεχληχώς τινας τῶν ὑπογραφέων αὐτοῦ, τῶν τοῦ Ἰωάννου γραμμάτων προετίθει τοὺς τύπους εἰς µἰμησιν, τόν τε τῆς vpa- qne χαραχκτῆρα, ὅσον ἐν διανοίᾳ, χαὶ ὅσον tv λέξε- ctv. Εὖὗρεν οὖν ἓν τούτῳ ὑπηρετήσοντας ἰχανούς * ez Damasceni persona ad Leonem epistola. — Qux ubi Leo imperator aguovit, quosdam errori suo deditos accersens, cum impietatém suani, quam Joannis litere promulgabant, configi non ferret, negotium eis dat, assumpta pietatis persona omui mistoque hinc inde colloquio, epistolam ipsiusmet Joannis exaratam mapu interciperent. lli porro improbitatia satellite$, dissimulato dolo, nullum non funem lapidemwe moverunt, quodque jussi erant anxie quaesierunt, quoad inventam epistolam imperatori traderent in manus. Tum ille, accitis notariis quibusdam, epistole cxeinplum ipsis ad mütandnm proponit, ut tam epistola: characterem, quam sententias locutionesque reprasentarent. xai δᾗ χελεύει ὡς ἐκ τοῦ Ἰωάννου πρὸς αὐτὸν δὴ C Reperit Igitur inultorum copiain. qui sibi moreni τὸν δυσώνυµον βασιλέα, ἐγχαράξαι Ὑγραμμµάτιον τοιοῦδε τοῦ σχοποῦ ἐχόμενον * « Χαῖρε, & βασιλεῦ » κἀγὼ συγχαίρω τῷ χράτει σου διὰ τὴν ταυτότητα τῖς ἡμῶν πίστεως. Εὐγνωμοσύνην τε xal σέδας τὸ προσηχον ἀπονέμω τῇ βασιλική σου ὑπεροχῇ, δι fjv xaX ταῦτα ποιῷ πρὸς γνῶσίν σου. Ὡς ἡ χαθ᾽ ἡμᾶς πόλις αὕτη περὶ τὴν φυλαχὴν ἡμελημένη πάντη τυγχάνει, tb ἐνταῦθά τε στρατιωτιχὸν τῶν Ἄγαρη- νῶν, ἀαθενὲς καὶ εὐΦρίθμητον. Φεῖσαι οὖνι πρὸς Θεοῦ, xat τῆς πόλεως ταύτης, xal παρ᾽ ἑλπίδα πᾶσαν χεῖρα γενναίαν, xai πολυπληθή πεπομφὼς, ἀλλαχοῦ εροασποιουµένην Y πορεύεσθαε, ἕξεις τὴν πόλιν ἀχο- gererent, quibus subinde mandat, ut litteras tan- quam ad seipsum probrosi nominis imperatorem scriptas exarent, cujus hzc sententia esset : «Salve sis, imperator. Majestati (2 hoc, nomine gratu- lor, quod eamdem ac nos fidem teneas, tuamque regiam pra:ellentiam 60 quo par est propensi animi affectu οἱ veneratione prosequor, qua fit ut certiorem te faciam [XI] urbem hanc nostram per- quam negligenter custodiri, et Agarenorum mili- lum przxsidium esse perexiguum et infininnum. Quo- circa te per Deum obtestor, civitatis hujus ut mise- reare, missaque ex improviso strenua et nume- YARLE LECTIONES, v Reg. προσποιησαµένην. NOTE. quorumdam ope et consilio Melchitis. Christianis D Graece Latineque edidi, eo tempore pronuntiavit, Alexandrie indulsit, ut suos deinceps pastores haberent , occupataque 4 Jacobitis templa recipe- rent : de quo vide, preter Theophanem, Eutychii Annales, tom. Il, pag. 586. Joannes itaque Hiero- solvmitanus , Damasceni nostri opera et consilio, cum comperisset , Germano antistite Constautino- politano amoto', in ejus locum Anastasium esse subrogatum, nullamque adeo spem affulgcre Leo- nis furoris compesceudi, Imperatorem impium ana- themati supposuit. ld quod non nis! posl an- nom 750 gestum fuisse arbitror, postquam tertium jam tractatum suum Damascenus noster emiserat. AL vero gravis me incessit suspicio, Joannem Da- masceenum jam lunc in. clerum Hierosolymitanum fuisse eooptatum, antequam Leo imaginibus sacris bellum indixerit, atque adeo monasticze vitze du- dum antebac: nomen dedisse. Siquidem orationem suam de Virginis Deipara: aununtiatione, quam quo imperium Grzco-Romanum, sanctissima, ut ait, Virginis ope, leta pace fruebatur: Χαἴρε, δι᾽ fc εἰρηνοποιεῖται ἡ τῶν 'Popalov βασιλεία: quo item Saraceni crebris praliis a Christianis vincebantur. Atqui non ita locutus esset ea zetate, qua Romani imperatores ditionum suarum fideles infestissima dirissimaque persecutione ob imaginum veneratio- nem vexabant. Quinimo post decimum Leonis an- num, ac sub ejus filio Constantino, vix. ullam de Saracenis victoriam ab illis reportatam Annales Theophauis memorant, Quod si ita est, pro imagt- nibus Damascenus noster scripserit, cum jam mo- nachum induisset, essetque — Hierosolynitan:e Ecclesix presbyter. Quanquam orationem iHam de Annuntiatione sub Leone Copronymi 110, qui nou sic uti pater impius fuit, dictam, suspitari pos- sim. 455 VITA S. JOANNIS DAMASCENI. 450 rosa manu, qu: alio pergere simulel, civitatem Α vttl* οὗ µετρίως yàp x χἀγὼ πρὸς τοῦτον auvapo»- nullo labore occupabis. Ad hanc enim expeditio- nem ego quoque operam eam conferam, quando tola regio urbsque ipsa mex potestati subest.» XVI. Epistola Leonis ad calipham. — — Adornata bac epistola, alteram impius ille pari malignitate scribit ad Saracenorum,qui Damascum obtinebant, principem, in hunc sensum : « Quemadmodum nihil pace beatius novi , nihilque fortunatius ami- citia, sic pacis feedera servare, cum laude dignum, tum Deo gratum censeo. Eapropter nihil mihi potius et antiquius est, quam ut quz? pepigi cum Qua serenitate pacis conventa, inviolenta tuear, tamelsi ad ea clandestine solvenda et astute fran- gendam fidem a quodam e Christianis qui sub imperio tuo degunt, crebris litteris inciter, quibus ille certo affirmat, multam se mihi opem przesti- turum, quo tuam urbem occupem, modo copiosum exercitum illuc misero. Quapropter unam ex ejus epistolis quas ad me scripsit tibi remisi, quz fi- dem adstruat iis de quibus ad te scribo, simulque ut intelligas quis sim ego, quam in tenendis ami- citiis verax atque integer, insuper et ejus qui au- sus est lc ad me scribere, malevolentiam fraudu- lentiamque perspectam habeas. » XVII. Dextera Joanni manus amputatur. — Am- bas epistolas istas qui Leo perinde nominabatur, ac versulia serpentina instruclus erat, per quem- dam e suis ad barbarum mittit. Quibus hic acce- ptis, ad se Joannem vocat, confictam dolo ei epi- C stolam porrigit : quam Joannes cum percurrisset, litterarum quidem typos et formas suis esse si- miles fassus est, qu:xe vero iis continerentur, ea 56 prorsus nescire, nec sibi unquarh in mentem venisse. Nequaquam vero epistolam legenti, la- tuere doli οἱ insidize qua sibi struerentur ab im- peratore. Αίἱ princeps ille, cum Christi inimicus esset, ad ea qna a Joanne afferebantur, perinde se, ut fert adagium, habebat, atque asinus ad ly- ram : siluit a bonis verisque sermonibus ; at non item obmutuit, quin iniquum facinus imperaret, sed e vestigio dexteram Joannis jubet amputari. Cumque is breve tempus aliquod concedi sibi ro- garet, ad se purgandum, exponendumque nefandi imperatoris adversum se furorem, abnuit barba- rus, nec permisit, quippe qui percitus ira sui jam compos non erat. Przcisa igitur illi dextera est, qua liomines odio Dominum habentes incessebat, el pro atramento quo ante tincta fuerat, quando cultum. imaginum litteris propugnabat, proprio cruore tingitur. Átqui excisam hanc Domini, si ita loqui fas est, dexteram in foro suspenderunt. XVIII. — Obsecratio Joannis ad sanctam Dei Genitricem ut manus sibi restituatur, versibus Ana- µαί σοι τὸν σχοπὸν, ὅτι χαὶ ὑπὸ χεῖρα Egit πᾶτα 1 χώρα Y, xat ἡ πόλις ἐπιτελεῖ. IQG'. Τούτου γενομένου τοῦ γράμματος, γράμμα ἕτερον διαχαράττει ix τῆς αὐτοῦ δυσµενείας Y ὁ δυσσεθἠς πρὸς τὸν ἄρχοντα τῶν Ev Δαμασχῷ Σαρα- κηνῶν, οὕτως ἔχων τοῦ σχοποῦ΄ « Ὡς οὐδὲν οἶδα τῆς εἰρήνης µαχαριώτερον, οὐδὲ τῆς φιλίας εὔδαιμο- νέστερον, χαὶ τὸ τηρεῖν τὰς εἰρηνικὰς συνθήχας ἑτα:- νετὸν xal φιλόθεον, διὰ ταῦτα παντὸς ἄλλου προτί- θεµαι, ἁδιαλύτους φυλάττειν, ἃς διεθέµην εἰρηνιχὰς φιλίας πρὸς τὴν av εὐγένειαν * * xalxot πρὸς τὸταύτας διαλύσαι χρυφίως, xaX παρασπονδήῆσαι δολερῶς, ὑπ τινος τῶν ὑπὸ σὲ τελούντων Χριατιανῶν πολλάχις Ex- καλούμενος διὰ γραμμάτων αὐτοῦ πολλῶν, διαβεθαιου - µένων ἁσφαλῶς, χαὶ πλεῖστά µοι συµθαλέσθαι πρὸς τὸ» τὴν ὑπὸ σὲ χειρώσασθαι πόλιν, ἂν πολυπληθὲς ἀφίήσω κατ αὐτῆς * στράτευμα. Ἔνθεν «ot xaX µίαν τῶν ὑτ' ἐχείνου pot πεµποµένων ἐπιστολῶν ἀντεζαπέστει)ά σαι, βέδαια παριστῶν, ἅπερ σοι ἔγραψα, tva vo; οἷος ἐγὼ περὶ τὰς φιλίας ἀληθὴς τε xal &áxapásmov- δος, ἐπιγνοίης δὲ xal τὸ δυσνοῦν χαὶ δολερὸν τοῦ ταῦτα γράψαι πρός µε τολµήσαντος, 17’. Ταῦτα οὖν ἄμφω τὰ γράμματα ὁ λεοντώνυµο; xai ὀφιογνώμων τὺν δόλον, διά τινος ἑξαπέστειλε πρὸς τὸν βάρθαρον. Ὁ δὲ ταῦτα δεξάµενος 5, ἔπιχα- λεῖται τὸν Ἰωάννην xai τὸ δολερὸν ἐχεῖνο Ypap.uá- «tov αὐτῷ ὑποδείχνυσιν. Ὁ δὲ Ἰωάννης τοῦτο διεξιὼν, τοὺς τῶν γραμμάτων τύπους τοῖς ἑαυτοῦ παρειχά- ζεσθαι συγκατέθετο; τὰ δὲ αὐτοῖς ἐμφερόμενα, um τὸ παράπαν εἰδέναι, μηδεὶς εἰς νοῦν ῥαλέσθαι c ποτὲ προσέθετο. Οὐχκ Ἠγνόησε δὲ τὸν δόλον, xal την τοῦ βασιλέως ἐπιθουλὴν, ἀναγνούς. ᾽Αλλ’ ὁ µισόχριστος ἐχεῖνος ἄρχων πρὸς τὰ ὑπὸ τοῦ Ἰωάννου λεγόμενα, ὄνος ἣν λύρας ἁἀκούων, τοῦτο 63 φάναι τὸ τῆς ταρ- οιµίας * xol ἐχωφώθη μὲν ἐξ ἀγαθῶν ῥημάτων xal ἀληθῶν. Οὐκ ἑσίγησε δὲ τοῦ μὴ ἄδιχον ἀποφθέγξασθα; πρόσταγμα, ἁλλ᾽ εὐθὺς χελεύει τὴν δεξιὰν χοπῖναι τοῦ Ἰωάννου. Καὶ δεοµένου βραχὺν χρόνον δοθῆναι οἱ πρὸς ἀπολογίαν τε χαὶ ἀφήγησιν τῆς χατ᾽ αὗτοῦ µανίας τοῦ δυσσεθοὺς d, οὐκ ἀνῆχεν, οὐδὲ Ἱνέσχετο, ὅλος ὑπὸ τῆς μανίας ἑχστὰς Ó βάρθαρος. Καὶ ὃν p ἑχχέχοπται δεξιὰ, ἡ ποιῄσασα δύναμιν τοῖς ὀρθοδό- ἔηις ἐν θεῷ, δι) ὧν γέγραφεν 9: ἐχκέχοπται δεξιὰ , ἡ ἐλέγχουσα τοὺς μισοῦντας τὸν Κύριον, xaX ἀντὶ µέλανος ᾧ ἑἐθάπτετο πρότερον λογογραφοῦσα tiv τῶν εἰχόνων προσχύνησιν, οἰχείῳ αἴματι ῥάπτετα.. Ἐκκοπεῖσαν τοίνυν ἐχείνην τὴν δεξιὰν Κυρίου f, ἵν' οὕτως εἴπω, ἐπὶ τῆς ἀγορᾶς ἐμετεώρισαν δ. 1Π’. Ἑστέρας οὖν καταλαθούσης, γαὶ εἰς τέρας Àn&at τοὺς θωμοὺς τοῦ τυράννου h ὑποτοπάσας ὁ VARLE LECTIONES. * Edit. μετρίως γάρ. 7 Mss. R. δυσνοίας, e Edit. βἡλλεσθαι. Pu Mss. R. δυσωνύμου. * Edit. εὐσέθειαν. € Mss. H. ἔγραφεν. * Edit. αὐτοῦ. — b Mss. Π. δεδεγµένος. f Ms. Henschenii vocem hane omisit, quam auctor annuit satis, ubi subjungit, (v* οὕτως εἴπω, u ita dicam. Edita inale, ὑπὸ τοῦ χυρίου, quam tamen lectionem alii secuti. sunt. * 6 Mss. ἁπῃώρησαν. h Edit. τῶν τυράννων. 451 VITA S. JOANNIS DAMASCENI. 458 Ἰωάννης, πρεσθείαν πρὸς ἐχεῖνον ἑστείλατο, ὅυσ- À creonticis. — Vesperascente itaque die, quando ωπῶν χαὶ τοιαῦτα φθεγγόµενος' « Τὰ τῆς ὀδύνης pot ἐπιτείνεται, xal οὗ φορητά µοι χαθέστηχε, καὶ οὐχ ἂν ἀνεθῇ uot ἡ «ng ἀλγηδόνος ἀχὶς, ἕως ἐπ ἀέρος à χείρ µου ἐχχοπεῖσα ἐχχρέμαται κέλευσον οὖν αὐτὴν χαρισθΏναί pot, ὡς ἂν ὑπὸ γῆν χαταχρύφω, xai παρακµάσῃ τὸ πολυώδυνον. » Εϊξεν οὖν εὐθὺς ὁ τύβαννος πρὸς τὴν δέησιν, xai δίδοται τῷ διχαίῳ ἡ yilp. Ὁ δὲ ταύτην εἰληφώὼς, εἰς τὸ κατ) οἶχον αὐτοῦ εὐχτήριον εἴσεισι, xat ὅλος πρηνῆς πεσὼν πρός τινος θείας εἰχόνος τὸν θεῖον χαραχτῆρα φερούσης τῆς θεοµήτορος, xal τὴν ἐχχοπεῖσαν δεξιὰν τῇ πρὶν ἁρμονίᾳ παραθεὶς, ἓχ βάθους χαρδίας τῆς φιλευ- απλάγχνου ἑδεῖτο, στεναγμοῖς χαὶ δάχρυσιν ἐχθοώ" μενος | Δέσποινα, πάναγγεµητερ, ἡ τὸν θεόν µου τεκοῦσα, Διὰ τὰς θείας i εἰχόνας, ἡ δεξιά µου ἑκόπη ' Οὐκ ἀγγοεῖς τὴν αἰτίαν διὺ ἣν ἐμάνη ὁ Λέω», Πρόφθασον τοίνυν ὡς táyoc, xal rr ell την χεῖρα. Ἡ δεξιὰ τοῦ ᾿ΥΥστου, ἡ ánó cov σαρχωθεῖσα, 1ο.1 λὰς ποιεῖ τὰς δυγάµεις, διὰ τῆς σής µεσιτείας ΤΗ» óstidv µου καὶ ταύτην viv ἱἰασάσθω «Ἀιταῖς ίσου, Ὡς ἂν σοὺς ὕμνους, οὓς δοίης, xal τοῦ ἐκ coU [σαρχωθέντος, Εὐρυθμικαῖς ἁρμονίαις συγτράψηται, Θεοτόχε, αἱ συνεργὸς χρηµατίσῃ της ὀρθοδόξον «ατρείας. ji Δύνασαι γὰρ ὅσα θέλεις, ὡς τοῦ θεοῦ μήτηρ οὖσα. Ταῦτα λέγων ὁ Ἰωάννης σὺν δάχρυσιν, εἰς ὕ σπνον ἑτράπετο, ὁρᾷ τὴν τῆς Θθεοµήτορος ἁγίαν εἰχόνα ὃμ- µασιν εὐσπλάγχνοις καὶ ἱλαροῖς πρὸς αὑτὸν ἀπρθλέ- κουσάν τε χαὶ λέγουσαν ^ « "lós ὑγιῆς Υέγονέ σου à χείρ' μὴ μέλλε λοιπὺν, ἀλλὰ γάλαμον ταύτην γραμµατέως ποίησον ὀξυγράφου, ὡς ἐπηγγείλω pot νῦν. » 18’. ᾽Αφυπνισθεὶς οὖν, χαὶ ἰαθεὶς, εἶτα περιεργα- σάµενος τὴν χεχομμένην, xat ἰαθεῖσαν ταύτην iov, ἐγαλλιάσατο τῷ πνεύμµατι ἐπὶ Θεῷ τῷ Σωτῖρι αὐτοῦ, xa τῇ τούτου μητρὶ, ὅτι ἐποίησεν αὐτῷ μεγαλεῖα ὁ δυνατός. Καὶ στὰς ἐπὶ τοὺς πόδας, τὰς χεῖρας αὐτοῦ εἰς Uoc ἀνέτεινε, xal µέλος ἦσε θεῖχὸν k «b ctp χαιρῷ προσφορώτατον. Καὶ fv δύ ὅλης τῆς νυχτὸς πανοιχὶ εὐφραινόμενος xal ᾷδων ἆσμα χαινὸν θεῷ εὖχαρι- στέριον. « Ἡ δεξιά σου χεὶρ, λέγων, Κύριε, δεδό - ξασται ἓν ἰσχύϊι, dj δεξιά σου χεὶρ τὴν θραυσθεῖσάν µου δεξιὰν ἰάσατο, xal διὰ ταύτης θραύσῃ ἐχθροὺς, οοὺς μὴ τιμῶντας τὴν σεθασµἰαν εἰχόνα σου, xal την τῆς τεχούσης σε. Καὶ τῷ πλήθει τῆς δόξης σου tou, ὑπεναντίους εἰχονοθραύστας συντρίγαις διὰ της χειρός µου. » "Hy οὖν νὺξ ἐχείνη ἐχείνῳ ἡμέρα, χα) φὲις οὐχὶ σχότος, xai ἵν' οὕτως ἐρῶ τὸ πραφητιχὸν 15 Pga). xiv. 2. !? Luc. y, 47. jam sedatos Ltyranui spiritus Joannes conjectaba- tur, [XI] legationem supplex ad eum misit in hzec verba : « Ingravescunt mihi dolores, meque in- tolerabilem in modum discruciant, neque acuta vis mali remittet, quandiu amputata manus in aere pendebit : quare hxc mihl donari, precor, jubeas ut ea humo condita szvire dolor desinat. » Cessit confestim precibus tyrannus, et manus justo conceditur. Qua is accepta, in sacellum domesti- cum ingreditur, totoque corpore pronus aute di- vinam quamdam Dei Genitricis imaginem provol- vitur, admotaque dextera quas abscissa fuerat, ad pristinam ejus commissuram , imo de peclore misericordissimam illam gemitibus et lacrymis interpellabat : Domina castissima mater, Deum meum n vepe - risti, Propter imagines sacras, dexira manus. mea ρτᾶ- [cisa est, Causam haud ignoras furoris. quo Leo scviit. Succurresis ergo quam cilissime, et meam wanum [sana. llla Excelsi dextera, que ex te carnem sumpsit, Multas facit virtutes, intercessione tua. Hanc quoque manum meam (uas nuuc ad preces isanet, Quo tuas, ut dederis, Filiique ex te incarnati luu- [des Modulato concentu, o Deipara, conscribat! Et recie. fidei cultui, opitulator adsit. Potes enim quidquid libet, ut que sis Dei Mater. Curatur Maria precibus abscissa Joannis manus. — lc Joannes cum lacrymis recitans, somno corripitur, et sacram Dei Genitricis imaginem vi- det oculos comnmiseratione et hilaritate plenos in se convertere atque affari : « En tibi manus sanata est : de cetero ne cessa, sed, sicut inodo pollici- citus es, fac eam calamum esse scribe velociter scribentis '*. » XIX. Eucharisticos hymnos Deo canit. — Evigi- lans igitur et sanatus, tum manum abscissam re- stitutamque curiose contemplatus, exsultavit spi- ritu in Deo salutari suo, necnon in ejus Matre, quia fecissct sibi magna qui potens est !*. Tum in pedes se erigens, sublatis ad celum manibus, carmen cceinit divinum in id temporis perquam belle conveniens : totamque noctem cum omni familia lztam agens, in grati animi significationem. canticum novum Deo modulatus cst : « Dextera tua, Domine, glorificata est in fortitudine : dextera manus iua confractam manum meam sanavit, perque eam coníringes inimicos, qui venerandam tuam tuzque Matris imaginem aspernantur. Jn multitudine glorie tuas adversarios eífractores imaginum conteres per manum meam. » Ea nx VARLE LECT!ONES. ! ἁγίας xat, male. ! Abest hic versus in R.— & Edit. deest θετκόν. PaT&OL. Gn. X(IV. 15 459 VITA S. JOANNIS DAMASCENI. 460 itaque dies illi erat, et nullatenus nox; lumen A μεθ’ ὑπαλλαγῆς, fyoc ἦν ἐχεῖ καθαρὸς ἑορταζόντων, plane, et uon tenebrz !*, et, ut propheticam vo- xai quvh ἀγαλλιάσεως ἓν σχηνῇ δικαίου ἀνδρός. cem per hypallages figuram usurpem, purus illi erat epulantium sonus, et vox exsultationis in tabernaculo viri justi '*. Hxc non occulte, neque silentio gesta sunt, ve- rum admirabilis ille sonus concinnaque jubila- tio ad totam circum viciniam diffundehatur. Mox e Saracenis Christi hostibus nonnulli principem suum adeunt, aífirmantes Joanni dexteram mi- nime amputatam fuisse, sed alteri cuipiam, ut puta servo aut ministrorum ejus alicui, [XIII] qui se pro sua erga Dominum benevolentia dediderit ; ac eos quibus presectio manus imperata erat pe- cuniis poenam commutasse, Joannes enim, aiebant illi, domi considens perinde canit et oblectatur, ut eum nuptiale festum putares celebrare, et epi- thalamii canticum aliquod edere. Quid quod et B ejusmodi lztitiis ejus exsultatio videtur major. XX. Miraculum agnoscit barbarus. — His renun- tiàtis, Joannes acceráitur ; qui cum venisset, refe- ctam manum jubetur proferre. Hanc cum ostende- ret, lineola quaedam, Dei matre ita comparante, sub- ' apparebat, qua manifestum esset verissima exci- sionis indicium. Quocirca barbarus : « Ecquis te medicus, Joannes, sanavit ?*» inquit. « Quz adhibita vulneri medicamenta? » Tum ille clara et alta voce miraculum pradicare : « Meus, ait, Dominus, om- nipotentissimus medicus, cujus vis et potentia pari gradu voluntatem comitatur. » Ad hzc barbarus : * Quantum igitur conjicio, o homo, id quod es pas- Ταῦτα οὐκ iv χρυπτῷ, οὐδ' ἡσυχῆ τετέλεστο, ἀλλὰ διέθαινεν ὁ θαυμάσιος ἐχεῖνος φθόγγος xai ἑναρμόνιος ἁλαλαγμὸς εἰς τοὺς &x γειτόνων, xaX χυ- Χλόσε. Καὶ εὐθὺς ἀπῄεσάν τινες τῶν µισοχρίστων Σαραχηνῶν παρὰ τὸν οἰχεῖον ἄρχοντα, μὴ ἐχχεχόφθαι τῷ Ἰωάννῃ τὴν δεξιὰν λέγοντες, ἄλλου δέ τινος, δούλου τυχὸν, f$) ἄλλως ὑπηρετουμένου αὐτοῦ, xat δι εὔνοιαν προδεδωχότος ἑαυτὸν ἀντὶ τοῦ δεσπότου αὐτοῦ. Toug δὲ τὴν ἑχχοπὴν προσταχθέντας, χρή- µασιν ἀνταλλάξασθαι τὴν ποινἠν. Ὁ γὰρ Ἰωάννης οἴχοι καθήµενος, οὕτως δει xal τέρπετα!., ὡς ya- µήλια εἶποις πανηγυρίζειν αὐτὸν, καὶ ἐπιθαλάμιον ! ποιεῖσθαι τῶν ὑμεναίων tyfjv* μᾶλλον δὲ ὑπὲρ ἐχεῖνα ἡ τούτου ἔοικεν ἀγαλλίασις. K'. Τούτων οὕτω προαγγελθέντων, προσεχαλεῖτο xaY ὁ Ἰωάννης * 6 δὲ ἀφικόμενος ἐχελεύετο δειχνύειν thv ἐχχοπεῖσαν δεξιὰν, fj; ἐμφανισθείσης ὑπεφαί- νετο * xal τις γραμμὴῆ τῆς διαχοπῆς, τοῦτο olxovo- μούσης τῆς θεοµήτορος, τὴν ἑχχοπὴν ἀφευδεστάτγν χαταμηνύουσα. Ἐφ᾽ οἷς ὁ βάρθαρος ἔφησε᾽ « Τίς ὁ ἐξιασάμενός σε ἰατρὸς, Ἰωάννη, χαὶ τίνα τὰ ἔπιτε- θέντα σοι φάρμακα: » 'O δὲ λαμπρᾶ τῇ φωνῇῆ xal μεγάλῄῃ χήρυξ τοῦ θαύματος γίνεται’ « Kal ὁ Κύριός µου, φησὶν , ὁ παντοδυνατώτατος ἱατρὸς, ὃς xal οὔχ ὑστερίζουσαν ἔχει τὴν δύναμιν πρὸς τὴν θέλησιν 5.) Καὶ ὁ βάρδαρος ἀπεκρίνατο * « Ὡς εἴχασμαι, &v- $us, nullo tuo crimine passus es. Ceterum ignoscas ς θρωπε, ἐπ᾽ ἀνευθύνοις ὃ πέπονθας, πέπονθας. Kat nobís, quod inconsulta pracipitique sententia sup- "plicium | intulerimus tibi. Modo vero pristinum munus deinceps administrabis, et principem inter consiliarios nostros locum tenebis. Nihil enim quid- -quam posthac nisi de consilio tuo et sententia su- mus facturi. » XXI. Joannes facultatem egre obtinet. secedendi 1n monasterium. — Joannes vero humi procidens adoravit, pronusque perdiu jacens obtestabatur, ut copiam sibi princeps faceret viam aliam multo "optabiliorem ineundi, et sequendi illum qui dixit : Ἔρο sum viu !*. Barbarus contra (acultatem sece- dendi abnuebat, eratque videre duello, ut sic loquar, certantes ambos, barbarum hunc et ju- stum illum. Hic enim multis contendere, quo Joan- nem mundi furibus irretiret ac retineret : ille e contrario vim omnem et conatum adhibere, ut eos rumperet et angelicis alis avolaret. Ingens tunc campus patebat, in quo cum certaminis arbiter Christus sedebat, tum angeli spectatores erant. Quin nec immerito quispiam dixerit, nralos a sini- stro latere spiritus barbari animum obflrmasse et 15 Amos v, 18. !* Psal. xui, 5. !* Joan. xiv, 6. λοιπὸν ἡμῖν σύγγνωθι, ἐφ᾽ of; ἀπερισχέπτοις xal ἁλογίστοις ταῖς ἁποφάσεσιν ἐπηνέγχαμέν σοι τὴν τιµωρίαν. Ἴθι τοίνυν τὴν προτέραν ἑφέπων ἀρχὲν, xai πρῶτος ἔσῃ iv τοῖς ἡμετέροις συµθούλοις. Οὐ γὰρ πράξαιµέν τι πώποτε τοῦ λοιποῦ ἄνευ σης παραινέσεώς 9 τε xat συμθουλῆς.) ΚΑ’. 'O δὲ πεσὼν χαμαὶ, προσεχύνησε * καὶ πρῃη- νῆς κείµενος ἐδέετο Exelvou ἐφ᾽ ὥραν ἱχανὴν, συγχω- ρηθῆναί οἱ, καὶ ἄλλιν ἑάσαι τοῦτον ὁδὸν τὴν ἐρα- σµιωτέραν ὁδεῦσαι, xal ἀχολουθῆσαι τῷ λέγοντι ᾿ Εγώ εἰμι ἡ ὁδός. '0 δὲ βάρθαρος οὐκ ἐδίδου τὴν συγχώρησιν. Καὶ ἦν ἰδεῖν µονοµάχους, ὡς ἄν τις εἴποι, τὸν βάρδαρον, χαὶ τὸν δίχαιον. 'O μὲν πολλοῖς D Ἠγωνίζετο ἐπέχειν τὸν Ἰωάννην τοῖς τοῦ χόσµου ὃς - σμοῖς' ὁ δὲ βίαιός τις ἣν ταῦτα ἀποῤῥηξαι μετὰ σπουδῆς, xal ἀγγελικαῖς πετάσαι τοῖς πτέρυξι. Καὶ στάδιον τότε ἠνεῳγμένον µέγα ἐτύγχανεν, ἀγωνοθέ- της δὲ Χριστὸς προεχάθητο, χαὶ τὸ θέατρον P οἱ ἄγγε- λοι. "Epsi δέ τις διχαίως, xai τοὺς πονηροὺς ἐξ ἀρι- στερῶν παραθαῤῥύνειν τὸν βάρδαρον, χαὶ ἑπαλείφειν πρὸς πιθανότητας. Νικᾷ δὲ μετὰ πολλῆς ἀναῤῥήῆσξως ὁ ἐμὸς µονοµάχος, χαὶ πιθανὰ πάντα τοῦ ἀντιπάλου VARLE LECTIONES. | ἐπιθαλαμίων. 3 ὀπεφὰί[νετο, 5 Edit. δέησιν. * Edit. παραινέσεως. P R. deest of. 16] VITA S. JOANNIS DAMASCENI. 462 ὡς βέλη νηπίων λελόγισται. Καὶ νιχητὴς ἄπεισιν (20), A instruxisse ad demulceridum Joannein. Vicit ta- ἀναδεδεμένος τὴν χεφαλὴν ταινίαχ περιφανεῖ, xai τὸν οἶκον αἴσεισι φαιδρωπὸς, ὁ πρὶν ἑξιὼν αὐτὸν σκυθρωπός. KB'. Καὶ δύο προχειµένων αὑτῷ τῶν Δεσποτιλῶν ἁποφάσεων. τῆς μὲν, πωλεῖν τὰ ὑπάρχοντα, xai πένησιν διανέµειν ὁριζομένης * τῆς δὲ, χαταλιμπά- νειν οἰχίας, χαὶ ἀγροὺς, χαὶ τἆλλα πάντα, ἕνεχεν τοῦ ὀνόματος τοῦ Δεσπότου , οὔτς περὶ τὴν προτέραν ποιεῖται τὴν σχολὴν , ἵν ἴσως μὴ ἑμθραδύνῃ * οὔτε κατὰ τὴν δευτέραν motel, ἵνο ὣς ἔτυχε ταῦτα εἰαχό- τος, ἔριδες προθαΐεν, xaX διαµάχαι πολλαὶ τῶν καθ) αἷμα ὠχειωμένων αὐτῷ, ἄλλων ἄλλο προθεθλη” µένων τοῦ χληρονομεῖν δίχαιον, ἀλλὰ µέσος ἀμφοτέ- ρων χωρεῖ, καὶ ὡς εἶχε τὰ ὑπάρχοντα διανειµάµενος πένησιν, αἰχμαλώτοις, δούλοις τοῖς ἑαυτοῦ * οὓς δὴ καὶ ἐλευθερίας Ἠξίωσε * συγγενέσι καὶ τοῖς θείοις χαθιερώσας ναοῖς * ὡς ἐξηλθε γυμνὸς ἐκ κοιλίας µη- τρὸς αὐτοῦ, οὕτω γυμνὸς ὀξῆλθε τοῦ χόσµου, πλὴν τῶν ἀναγχαίων ἐπιθλημάτων, xaX ἀπιὼν εἰς Ἱεροσόλυμα, xa τὴν προσήχουσαν προσχύνησιν ποιησάµενος Ev τόποις τούτοις τοῖς σεθασµίοις, ὡς ἔλαφος διψῶσα τὸν Θεὸν, εἰς τὴν ἔρημον ἔξεισι, χαὶ την τοῦ θεοφόρου Σάδα λαύραν χαταλαμθάνει (21), ἔχων ὁπαδὸν, οὐ τῆς ὁδοῦ µόνον, ἀλλά χαὶ τοῦ σχοποῦ χοινωνὸν, Ko- σμᾶν (22) τὸν αὐτῷ συμμµετασχόντα γαὶ ἀναγωγῆς χαὶ παιδεύσεω;. Εἶπες ἂν αὐτοὺς ζεῦγος ἱερὸν elvat, καὶ ὑπὸ * τὸν ζυγὸν τρέχειν τοῦ Χριστοῦ, ὡς dv c ἄρωνται αὐτὸν ἐἑπαυχένιον. KT". Ὁ γοῦν Ἰωάννης, ὃς τοῦ λόγου ἑἐστὶν ὑπόθε- σις, τὴν θείαν ἐχείνην µάνδραν εἰσιὼν, τοῦ ποιµένος αἰπτει παρὰ τοὺς πόδας, λιπαρῶς ἑἐξαιτούμενος, ὡς Ev τῶν ἐχεῖ προθάτων ταγῆναι, ἀπολωλὸς ἑαυτὸν χαλῶν, χαὶ && ἑρήμων ὀρέων ἄρτι ἐπιστρέφοντα πρὸς 11 Psal. οχι, 9. !! Matth. xiv, 21; Luc. xviu, 99, men multo éum laude duellator meus, cunctaque adversárii ad persuadendum momenta tanquam ságitt2 parvulorum habita sunt ο. Victor discessit illustri vitta redimitus caput, et hilari vultu domum ingreditur, qui maestus ante et tristis etierat. XXII. Facultatés et bona distribuit. — Caterüm cum dus Domini seritentie ipsi propositze essent, altera qua faculiate$ suas venderé et date pauperi- bus jussum est !*, altera quz doinos el agros, ceteraque omnia propter Dominum reliriquere prze- scribit 15, circa primam nullum tempus contri- vit, ne forte diuturniore mora distraheretur; alte- rius vero prescriptum non ita gessit, ut, relictis temere possessionibus, inter eos qui sibi conjuncti essent, lites orirentur et jurgia plurima, aliis aliud jus adeundz h:ereditatis obtendentibus : ve- rum medius inter utrumque incedens, | XIV] bona sua partitus est in pauperes et captivos, inque servos quos libertate donavit, ac tandem in consanguineos, ita tamen ut pars quoque sua templis consecraia esset. Quemadmodum nudus e materuo ütero ex- ierat, sic excessit e mundo, mecessariis duntaxat vestibus reténtis. Talis Hierosolymam petiit, ubi adorata, quo par erat cultu , eorum locorum má- jestate, Deum ipsum ad instar cervi sitiens, ih solitudinem contendit, et divini Sab: lauram asse- quitur, comitem et socium habens cum itineris, tum propositi, Cosmam illum, quem ejusdem edu- catjonis ac institutionis habüerat participem. Dixisses eos par sácrum e$se, quod ad Chrisli jugum una curreret, ut illi colla submitterent. XXIII. Joannes a pastore monastérii excipitur. — Joannes itaque, qui unus narrationis mex argumeri« tum est, divinum illud ovile ingressus, pedibis pastoris advolvitur , enixe rogans ut inler oves quas illic versabantur, admitteretur; ovem sese ' Matth. xix, 30. VARLE LECTIONES, 4 Edit. (vo μὴ ὥς ἔτυχε ταῦτα εἰάσαι, 1 Als. Emil. OEcolamp. ad Christi jugum transtulit. NOTE. (20)Kal νικητὴς ἄπεισιν. Postquam Joannes pri- D Laura S. Sabe , et illius sepulcrum. Monasterium u marii consiliarii dignitatem aliaque munera, qui- bus apud chalifam fungebatur, reliquit, suffectus, ni fallor in ejus locum fuit, Theodorus Mansuri, ejus verosimiliter patruelis ; barbaro hanc saltem tiam facere volente, ut in honestissima illa amilia continuaretur dimissa ab Joanne dignitas. Sed minus felix iste fuit : siquidem Theopbanes ait, eum 18 azno Isauti, id est Christiane αγ anno 756, ad deserti regionem esse relegatum : quod ipsum forte Leonis machinatione factum esse, eliam amicos Joannis persequentis , ominatur Henschenius. (41) Καὶ τὴν tov θεοφόρου Σάδα Aavpav κατα- λαμόάνει. Ad quam nempe Cosmas praeceptor suus confugerat. Ánonymus Graeco - barbarus , de locis llierosolymitanis, ab Allatio editus inter Symmicta, bec babet ubi de Laura Sancti Sabz : Supraque, tersus Jerusalem, inter colles, est monasterium seu exedificatum ést juxia torrentes. Sub monasterio [ons scaturit, quem ille precibus a Deo impetravit. emplum rulla erigitur, eaque. ceruleo imbuta : AjtoU εἶναι xaY τὸ χέλλην τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Δαμασχηνοῦ’ αὐτοῦ ἔγραψεν τὸ, « ᾿Αξιόν ἐστιν ὡς ἀληθῶςι » xa τὴν Ὀχτώηχον' Prope est. cella S. Jo- annis Damasceni, inqua composuit Troparium, « Di- gnum est vere , » el Ocloechum. Porro dro- parium islüd, "Αξιόν ἐστιν ὡς ἀληθῶς , quotidie apud Graécos in honorem Dei Genitricis canitur ihn- ter sacra Missarum solemnia, post peractam con- secrationem. . (32) 'A44à καὶ τοῦ σκοποῦ κοινωγὸν Κοσμᾶν. Cosmas hic est inelodus, seu canonum carminumve ecclesiasticorum auctor praecipuus, Damasceni condiscipulds et adoptatitius frater, de quo jam facta est mentio, ac rursum amplius infra di» ceiui., * , 49» —"» 463 VITA S. JOANNIS DAMASCENI. 464 perditam appellans, quz cx desceriis montibus ad A τὸν ποιμένα Χριστόν. "Ησθη τοίνυν ὁ τῆς ποίμνης Christum pastorem rediret. Gavisus est ea re sacri gregis przfectus, eumque isto consilio beatum pronuntiavit. Operz autem pretium esse duxit, novitium, tum vitz splendore, tum eximia scientia - illustrem, uni cuipiam e przcipuis senioribus com- "mittere, ut ille sub tanto duce in vita Dei sine cr- roris pericule graderetur. Quem itaque unum ex alumnis monasterii omni virtutum genere illustrem «estimabat, bunc primum accersit, cui Joannem eoncredere nititur. Verum ille abnuit, causatus haudquaquam se parem esse tanto viro regendo, qui magnam sibi opinionem sapientie paraverat. €c misso, alteruin. prefectus vocat. Αι secundus "Ἠ]ο eadem quz prior locutus est. Tertius deinde post illos adiluctus cum esset, aliique rursum non pauci; una omnes voce deprecari a se coeperunt Joannis instituendi curam. XXIV. Seni traditur. instituendus. — Post mul- tos taudem eorum senex alius accersitur, moribus simplex, sed plurima scientia ornatus, qui prompto animo promptum Joannem excipiens, in cellam 8uam una cum eo pergit. Quocirca praclarum illud fundamentum substruit, ne arbitratu suo quidquam gerat, ut partos per orationum contentionem sudores victima instar Deo offerat, ut oculis la- erymas exprimat, quibus vite prioris macule eluantur : eas quippe sacrificium purum apud Christum censeri, omni alio suffimento suavius. προεστὼς ἐπ᾽ αὐτῷ, xat τῆς προαιρέσεως ἑμαχάριζε. Καὶ δόξαν αὐτῷ διὰ τοῦ βίου περιφανὲς χαὶ τῆς γνώ- σεως τὸ περιὸν, ἑνὶ τῶν μεγάλων παραδοῦναι γερόν- των τὸν νέηλυν, ὡς ἂν ὑπ' ἐχείνῳ χαθηγεµόνι ταττό- µενος, ἁπλανῶς ἐπιπορεύηται τὴν ὁδὸν , τὴν 9 τοῦ Θεοῦ * ὃν ᾧετο Ex τῶν τῆς μονῆς μοναχῶν ἐν mds: χαλοῖς ἐπίσημον εἰσχαλεῖται πρῶτον, xai ἐγχειρίζειν αὐτῷ τὺν Ἰωάννην ἐπιχειρεῖ * ὁ δὲ ἁπαναινόμενος Tiv, οὐχ ἱκανὸὺν εἶναι ἑαυτὸν φάσκων εἰς ποιμαντικὴν ἀνδρὸὺς τοιούτου, µέγα τὸ χλέος ἀραμένου ἐπὶ ἵ σο- φίᾳ. ΠαρΏχε τυυτονὶ τὸν γέροντα ὁ ποιµενάρχτς, καὶ μετ) αὐτὸν ἕτερον εἰσκαλεῖται. Καὶ ὁ δεύτερος τὰ ὅμοια τῷ προτέρῳ ἔλεγε. Τρίτος μετ ἑχείνους ἄλλος εἰσήγετο, μετὰ δὲ τούτους οὐχ ὀλίγοι ἕτεροι. Καὶ ἤρξαντο ἀπὸ μιᾶς παραιτεῖσθαι ἅπαντες τὴν προστασίαν τοῦ Ἰωάννου. KA'. Μετὰ δὲ τοὺς πολλοὺς, ἄλλος εἰσήγετο γέρων, τὸ ἦθος ἁπλοῦς, τὴν γνῶσιν πολὺς, xai πρόθυμος, πρόθυμον τὸν Ἰωάννην δεξάµενος, εἰς τὸ κελλίον τὸ ἴδιον ἄπεισι σὺν αὐτῷ. Καὶ τὸ χαλὸν θεµέλιον πρῶ- τον αὐτῷ ὑποτίθησι, τὸ μηδὲν πράττειν ἰδίῳ θελίέ- ματι, θύειν δὲ θεῷ ἱδρῶτας, bv προσευχαῖς διὰ τὸ τούτων ἑχτενὲς καὶ ἐπίπονον, xal ἐξ ὀφθαλμῶν óa- χρύειν ἐφιέμενον τῆς ἐπὶ τῷ προτέρῳ βίῳ καθάρ- σεως *, ἃ θυσία χαθαρὰ λελόγισται τῷ Χριστῷ ὑπὲρ mày ἄλλοθυμίαμα. Καὶ τοῦτο μὲν πρῶτον, χατὰ τὰ διὰ τοῦ σώματος ἐνεργούμενα’ εἰς τὰ χατὰ Φυχὴν 63, Atque hoc primum de iis rebus ei preceptum est, ϱ µηδεµίαν ζωγραφεῖν χοσμικἣν Φφαντασίαν, μηδ' ci- que corporis adminiculo peraguntur. Circa ilia vero quae ad animum spectant, indixit οἱ ne mum- danam ullam intra se pingeret imaginem, aut re- rum minime convenientium formas adumbraret ; meutem ab omni vano tumore integram servareL ; ac ne amplitudine doctrinz efferretur, existimaret se [XV] nondum quibuscunque studuerat assecu- tum ; visiones, arcanasve manifestationes non appe- teret ; eo usque non superbiret, ut nimia fiducia in hac versetur opinione, adeptum se ejusmodi scien- tiam, qua nulli sit errori obnoxia, donec animz a corpore divisio fiat ; sed contra reputet timidas et anticipiles cogitationes esse, incertasque provi- dentias et rationes 39, Quocirca in id contendere eum monuit, ne cogitatio sua dispergeretur, sed summa cura eam colligeret, ut hoc pacto divina lice mens perfundatur, purgetur animus, et cor- pus mundum evadat, tum denique corpus eum anima sic cum mente copuletur, ut triplex ea res propter conjunctionem cum simplicissima Trinitate simplex subinde; efficiatur, et homo non jam car- nalis, nec animalis, sed ex toto spiritualis trans- formatis nimirum voluntatis inductione duobus $^ Sap. ix, 14. χονίειν ἐν αὐτῇ τύπους πραγμάτων οὐ χαθηχόντων, τὸν νοῦν δὲ ἀπὸ παντὸς φυσήµατος διαχένου διαττ- ρεῖν’ μήτε μὴν τῷ τῶν µαθηµάτων πλήθει ἑπαίρε- σθαι, χαὶ ἐν of; µεμάθηχε, τὸ πᾶν χαταλαθεῖν μὴ οἴεσθαι * µήτε ἔφεσιν ἔχειν * ὁπτασιῶν τινων, xal ἀποχρύφων ἀποκαλύψεω», μὴτ) ἐπαρθήσεσθαίχ οἱ τὸν νοῦν ἑαυτῷ τεθαῤῥηχέναι ποτὲ ἣ δόξαι σχεῖν γνῶ- σιν ἀνεπισφαλῆ, ἕως ἂν διχάδηται, ἀλλ᾽ εἰδέναι δει- λοὺς τοὺς οἰχείους λογισμοὺς, xal τὰς αὑτοῦ ἐπινόίας ἐπισφαλεῖς' σπεύδειν δξ μὴ tdv σχεδάννυσθαι τὴν διάνοιαν, ἁλλ᾽ ἐπείγεσθαι ταύτην συνάχειν ἐπιμελέ- στατα, ἵν οὕτω 6h, ὁ μὲν νοὺς αὐτῷ φωτισθείη mp5; θεοῦ, χαθαρθείηΣ δὲ fj duyt, χαὶ τὸ copa χαθαγνι- σθείη, xaX τέλος, τὸ σῶμα σὺν τῇ uy] ἐπισυναφθείη «τῷ vol, xal τὸ τριπλοῦν ἁπλοῦν γένηται διὰ τὴν πρὸς τὴν ἁπλουστάτην Τριάδα ἕνωσιν, xal γένηται ἄνθρωπος, οὐ σαρχιχὸς, οὐδὲ ψυχιχὸς. ἀλλὰ τὸ ὅλον πνευματιχὸς, μεταστοιχειωθέντων τῶν Σύο γνωμικῇ προαιρέσει εἰς τὸ τρίτον xal πρῶτον * λέγω δητα, τὸν νοῦν. Οὕτω δὴ ὁ πατὴρ τῷ παιδι, τῷ μαθητῇ ὁ διδάσχαλος ὑποθέμενος, προσυπέθετο αὐτῷ xol τοῦτο, εἰπών εΜὴ πρὀς τινας ἐπιστείλῃς ἐπιστολὴν. Μη τὸ παράπαν φθέγξη τι τῶν τῆς ἔξω παιδείας. Zion VARIA LECTIONES. ο R. deest τὴν, t R. περὶ, male. ἐλθεῖν. * R. μήτε πειθῄσεσθα.. 7 Π. καθαρθῇῃ. " Mss. R. ἐπὶ τὰ πρόσω x29áp. Y Edit. deest ἔχειν. Al, εἰς ἔφεσιν A65 VITA S. JOANNIS DAMASCENI. 466 δὲ ἄσχει μετὰ συνέσεως᾽ οἶδας γὰρ τοῦτο μ] µόνον τῶν A illis prioribus in tertium illud et primarium, men- καθ) ἡμᾶς φιλοσόφων εἶναι παράγγελµα, ἀλλὰ xol Πυθαγόρας ἐχεῖνος ὁ Σάμιος τοῖς ἑαυτοῦ μαθηταῖς ἄρτι µνουµένοις, αὐτῷ τὰ τῆς φιλοσοφίας μυστήρια, πολυετῃ παρήγγελλε τὴν σιγἠν. Καὶ μὴ δόξῃς χαλὸν εἶναι, τὸ τὰ χαλὰ παρὰ χαιρὸν φθέγγεσθαι;: εἰς τοῦτο yàp ὁ Δαθὶδ ὁδηγείτω σε, ὃς φησιν, ὅτι Εσίγησα ἐξ ἁγαθῶν. Εἶτα τί ἐντεῦθεν αὐτῷ συµ- 6έδηχε, λέγοντος ἄχουσον. ᾿Εθερμάνθη ἡ καρδία µου ἐγτός µου, τῷ πυρὶ πάντως τοῦ πρὺς θεὸν ἔρωτος, Ev τῇ χατὰ διάνοιαν δὲ µελέτῃ τὸ πῦρ ἐχεῖνο τῷ προφήτῃ ἐδήφθη.» bonis *!. Quid autem hínc ei contigerit, audi narrantem tem scilicet. Atque talia quidem pracepta pater filio, et magister discipulo dedit, sed et illud quo- que subjecit : « Ne ad ullos miseris epistolam : nibil prorsus externarum disciplinarum eloquatis. Silentium prudenter cole. Nosti siquidem istud nom nostrorum modo philosophorum praceptum esse : sed et Pythagoras Samius discipulis suis quos arcanis philosophi: imbueret, multorum an-- norum silentium indicebat. Neu arbitreris bonum esse bona intempestive loqui; quin potius David hujus tibi documenti auctor sit, ubi ait : Silui «a : Concaluit cor meum intra me '*; igne utique divini amoris. Porro ignis assidua meditatione in Propheta succensus fuit. » KE. Ταῦτα τῷ Ἰωάννῃ ὁ γέρων (22) παρήγγελλε, Β XXV. Hec Joanni senex denuntians, non iff xai οὐχ fv xa0' ὑδάτωθ γράφων, οὐδὲ χατὰ πετρῶν σπείρων, ἀλλ᾽ εἰς γῆν ἀγαθήν. Χρόνος οὖν παρῆΏλθεν ixavb;, χαὶ ὁ Ἰωάννης ἣν διὰ πάσης πείρας τῷ γέ- ροντι παἰδοτριθούμενος, xal χατὰ πάντα τὴν ὑπαχοὴν ^ ἀνεπισφαλῃ ἑνδειχνύμενος. Καὶ οὐχ fjv ἀντιλογία τῷ Ἰωάννῃ &v οἷς προσετάττετο. 00x ἣν γογγυσμὸς ἐν γλώσσῃ, οὐδὲ διαλογισμὸς ἐν χαρδίᾳ, ὅχως ἀναχκρίνων ἑντὸς, ἅπερ ὁ ἐπιστάτης αὐτῷ διωρίζετο. ᾽Αλλὰ τοῦτο µόνον ἐν µέσῃ διανοίᾳ ἐγχεχολαμμένον εἴχεν, πλαξὶν ἕως βάθους, ἐπὶ παντὸς ἔργου xal προστάγµα- τος 5, τὸ ποιεῖν, ὡς Παῦλος παραχελεύεται, τὸ ἔπι- τεταγµένον χωρὶς Υγογγυσμοῦ xal διαλογισμῶν. Τί γὰρ χέρδος τῷ ποιοῦντι χρηστὸν οἷον δήποτε, ἂν ἐπι- χάθηταί οἱ τοῖς χείλεσι γογγυσμὸς, f] τῇ χαρδίᾳ ἐἓμ- φωλεύει, ὡς ὄφις, διαλογισμὸς πονηρός; Πότε βελ- C τιωθήσεται ἡ duyt τῷ οὕτω διακονοῦντι; Πότε τὴν ἐπὶ τὸ πρύσω σχοίη προχοπἠν ; Διὰ τοῦτο πονοῦσιν [ * οἱ πολλοὶ τάχα τὸ δοχεῖν, περὶ τὰ τῆς ἀρετῆς, χαὶ ποναῦσιν] cix" πρὸς τὰ ἔμπροσθεν οὐ προσχόπτον- τες. Κα’. Εἶτα τοῖς µείζοσι τῆς ὑπαχοῆς ἀγωνίσμασιν ἐγγυμνάζων ὁ Ἱέρων τὸν ἀθλητὴν, τί μηχανᾶται; Σπυρίδας ἃς εἶχον ἑργόχειρον, πολλὰς συναγηοχὼς, πρόφασιν προδάλλεται τοιανδὶ, εἰρηχὼς τῷ Ἰωάννῃ οὑτωσίν * « Ὡς Ἠχουσταί pot, τέχνον, ἓν Δαμασκῷ πολλοῦ πωλεῖσθαι τὰφ σπυρίδας, Ὥπερ iv τοῖς τῆς Παλαιστίνης µέρεσι , xai χρειῶν, ὡς οἶδας, πολλῶν ἡμῖν δεῖ: ἀνελόμενος οὖν ἁπάσας, ἐχεῖ, ὡς τάχους ἔχεις, πορεύου, χαὶ μὴ ἄλλως ταύτας πωλήσῃς , μηδὲ παρὰ μιχρὸν, εἰ μὴ ὥσπερ σοι ἐντέλλομαι’ » ὑπὲρ τὸ διπλάσιον τοῦ ἀξίου τὸ τίµηµα ὁρισάμενος. Οὐχ ἀντεῖπεν δὲ, οὐδὲ τὸν ἐπιτάξαντος λόγον ἀνέχρινεν, *! Psal. xxxvi, 9. ?* ibid. 4. s R. ἐπιτάγματος. * Desunt in edit. aquis scribebat, non super petram serebat, sed in terra bona. Aliquantum igitur temporis elapsum est, cum Joannes a sene omni periclitationis ge- nere institueretur, eique exactam in re quavis obedientiam exhiberet. Nulla ejus erat ad impe- rata detrecetatio, nulla in lingua murmuratio, dis- ceptatio in corde nulla, qua magistri jussa intus dijudicaret; sed hoc unum in media mente tan- quam in tabulis insculptum habebat, ut scecun- dum Pauli consilium, quidquid ageret aut agere juberetur, hoc siue querimonia et disceptationi7 bus perficeret. Nam quid illum juvat bene agere, cujus in labiis insideat murmuratio, aut mala dig- eussio in corde quasi serpens delitescat 7 Quando- nam futurum sit, ut melior flat animus illias qui sic obsequitur?* Quandonam ulterius ad meliora provehetur? Nimirum id in causa est, ut multi forte exercitatione virtutis laborent, ac incassum laborent, nihil ad ea quz priora seu anteriora sunt, proficientes. XXVI. Joannes Damascum mittitur ad. sportag vendendas. — Post hzc autem, cum senex. pugilem suum majoribus obedientim certaminibus assue- faceret, quid tandem comminiscitur? Sportas, quas suis manibus conlexuerant, multas colli- gens, [XVI] ejusmodi prztextu utitur, his verbis Joannem alloquens : « Audivi, fili, sportas Damasci carius, quam in Palzstine partibus, vendi; multis porro, ut ipse nosti, rebus indigemus; his ergo otn- nibus acceptis, eo proficiscere quam celerrlne po- teris, neque vel tantillo quidem quam tibi consti- tuo, minoris eas vendideris. » Tum simul pretium VARI LECTIONES. NOT £. (25) Tavra τῷ "Ioávrn ὁ γέρων. llic ad longum edisserere non vacat, quam felicem virtutibus exco- lendis operam dederit. Quarum certa nobis speci- mina ex ipsius quz supersunt operibus licel erue- re : presertim vero ex homilüs quatuor asceticis, quas in illustrissimi Metensis opiscqpi bibliothecae codice nuper reperi, et in appendice operum illius Grece Latineque sum, si Deus concesserit, ^ditu- rus. Hoc unum monebo ex bis orationibus comper- tum fore, sanctissimum virum ad summum perfe- clionis apicem subiisse, tum profunda sui demis- sione atque humilitate, tuu singulari erga divinam Eucharistiam reverentia ac devotione : quibus ad- dendum ardentissimum erga Deiparam studium, quod in aliis passim homiliis significare gestit. 467 VITA S. JOANNIS DAMASCENI. 468 duplo quam par erat majus definit. lile vero relu- A ó µέχρι θανάτου ὑπήχοος, ἐπωμίζεται δὲ τὸν φόρτον, cjatus non est, nec przcipientis sermonem dis- fussit, cum factus obediens esset usque ad mortem *!; sed obedientia velut alis quibus- dam ínstructus, sarcina in humeros imposita, Da- maacum pelit, indutus centones squalore et allu- vie obsitos, qui priua in ea illustris splendidusque egerat, forumque peragrabat ut sportas suas diven- deret. Cum autem carius supra modum eas zstima- ret, risum sui movebat, omniumque convitiis et contumeliis exagitabatur. Tandem unus quidam ex lis quos habuerat in famulitio, dum clarus esset in :€a civitate, baud procul stans, vultumque ejus in animum revocaus, virum ita abjectum ac panno- sum, quis esset, quisque fuisset olim, agnovit. Mox à πτερωτὸς τὴν ὑπαχοὴν, xat cic Δαμασχὸν ἄπεισιν, ὁ πρὶν περίοπτας Ev αὐτῇ, ῥαγενδυτῶν, αὐχμηρὺὸς, χαὶ ῥυπῶν. Καὶ περιῄει τὴν ἀγορὰν τὴν τῶν σπυρί, Gov ποιούµενος διαπώλησιν. Ὡς οὖν πολλοῦ ταύτας ἐποιεῖτο τιμήματος, γέλωτα παρεῖχε, χαὶ δι ὀνεί[- δους καὶ ὕδρεων τοῖς πᾶσιν ἐγένετο. El, τοίνυν τῶν ἑξυπηρετουμένων b αὐτῷ, ὅτε περιφανὴς Ev τῇ πόλει διέπρεπε, χατὰ πρόσωπον στὰς, xal τὴν ὄψιν Exelvou εἰς διάνοιαν ἐμθαλλόμενος, ἑγνώρισε τὸν οὕτω τα- πεινὸν, τὸν οὕτω δυσείµονα, ὅστις en, χαὶ οἵος ἑτύγ- χανε. Καὶ σνντριθεὶς τὴν καρδίαν, πρόσεισιν, ὡς μηδὲν εἰδὼς ὁ εἰδὼς, καὶ τὴν σπυρίδων ἑξώνησιν ἑποιήσατο, δοὺς αὐτῷ ὅσον ἐπεζητήθη τὸ τίµηµα. Ὁ δὲ τοῦτο λαδὠν, παλινοδίαν ποιεἶῖται πρὸς τὸν στει- corde compunctus accessit, tanquam eum ignora- p λάμεναν, xai οἷά τις νιχηφόρος Exávetot, γενναίως ret quem apprime noverat, sportas tanti emit , quanti postulabatur. Aecepto pretio Joannes ad eum qui se miserat regreditur, humi prostrato rente. XXVII. Funebre canticum edere rogatur. — Forte ex vicinis praefecti Joannis monaclius quidam, ter- resti peregrinatione cum celesti domicilio com- mulata, ad Deum concesserat. Habebat is fratrem germanum, qui tristi hoe casu victus, fraterni fu- peris acerbitatem celare nequaquam valebat. Quam- obrem Joannes ei solatium afferre nitebatur, et quibus verbis poterat, a moestitia revocare. llle vero enixe eum rogare ccpit ut levandi doloris, animique sui excitandi gratia modulum aliquem epnderet. At Joannes preceptum senis reveritus, haud se postulatis facilem prabuit. Ille contra im- portunior ingruens, nullum precibus (inem facere. « Quidni enim, inquiebat, dolentis animi miserere? Quidni tenue illi medicamentum admoves, quod do- lprem arceat ? Si corporum medicus esses, meque corporalis dolor conficeret, anpon mihi pro viribus remedium afferres? Sed et si gravi aut forte etiam letali morbo laborarem, nunquid non hujusce neglectus et incurie Deo ponas dares? Sin vero genis praeceptum vereris, scito me rem istam tanto secreto celaturum, ut ad nullius aures perferatur. » Fleetitur demum his sermonibus Joannes, concin- numque ei de mortuo modulum cowponit, qui etiamnum hodie omnium ore canitur, illum scili- cot : Humana cuncta vani(as, etc. ? Philipp. 1, 8. εἰς τούὔδαφος χαταθαλὼν τὸν ἀντίπαλον *, ὃς fv ὁ τῆς χενῆς δόδης καὶ ὑπερηφανίας γεννῄήτωρ. fortiter adversario, inanis glorie et superbie pa- KZ'. Ἐκ γειτόνων δὲ [τῷ χαθηγεµόνι d ] τοῦ Ἰωάν- νου, μοναχός τις ἐτύγχανεν, ὃς τὴν ἐπὶ γῆς χαταλι- πὼν παροιχίαν, πρὸς τὴν οὑράνιον μονὴν µετηλλά- ξατο, xai πρὸς θεὸν ἐξεδήμῆσεν. "Hv δ᾽ ἐχείνῳ ἁδελ- φὸς κατὰ σάρκα * οὗτος ἠττηθεὶς τῆς συμφορᾶς, οὐδ' ὅλως εἶχε στέγειν τὸν ἁδελφιχὸν θάνατον. 'O γοῦν Ἰωάννης παρηγόρει τὸν ἁδελφὸν, χαὶ λόγοις, ὡς εἶχε, τοῦ πένθους ἀνεχαλεῖτο. Δυσωπεῖ δὲ τοῦτον ὁ πενθῶν, καὶ τι αὐτῷ µελουργῆσαι τροπάριον ἑχλι- παρεῖ, παρηγοροῦν τὸ πένθος, τὴν ψυχῆν χαταφῶν. Ἐδεδοίχει δὲ ὁ Ἰωάννης τὴν τοῦ γέροντας ἐντολὴν, 6 χαὶ πρὸς τὴν αἴτησιν οὗ κατένευεν. Ὁ δ᾽ αἰτούμενος οὐχ ἀφίστατο δυσωπῶν. « Καὶ ἵνα τί, ἔλεγε, φυχὴν ὀδυνωμένου οὐκ ἑλεεῖς, xal μικρὸν ἐπιπάσσεις aoc φάρμακον ἀχεσώδυνον; Αν ἰατρὸς ἦσθα σωματιχὸς, ὀδύνη δέ µε ο σωματιχἣ περιέπειρεν, εἰ μὴ τὸ χατὰ δύναμιν προσῃηξάς pot φάρµαχον; Κἀγὼ δεινῶς ἔπασχον, xal ἴσως τὴν ἐπὶ θάνατον, οὐκ ἄμελλες δί- χας ὑφέξειν παρὰ θεῷ ταύτης τῆς παροράσεως; Καὶ νῦν ἓν µείζονι πάθει παρορῶν µε πάσχοντα, οὗ µεί- ζους ὑφέξεις τὰς δίχας» El δὲ xal δεδίττῃ τὴν τοῦ γέροντος ἀντολὴν, ἴσθι ἐν ἀποῤῥήτῳ pov κεῖσθαι τὸ πρᾶγμα, xal ἀνεξάχοιστον. » Κάμπτεται τοῖς λόγοις τούτοις ὁ Ἰωάννης, χαὶ τροπάριον αὐτῷ ἐπὶ νεχρῷ συντίθησιν εὐαρμόνιον, ὃ xal μέχρι τοῦ νῦν παρὰ τοῖ πάντων στόµασιν ἄδεται (24), τὸ Πάντα µα- D ταιότης τὰ ἀνθρώπινα. VARIJAE LECTIONES, bR. ἐξυπηρετούντων. stant. Acropol. 9 Mss. R. el τις ὀδύνη µε. € Mss. R. τὸν πολέμιον, ἆ ]ta Reg. Edita non habent, nec legisse videtur Con- NOTAE. (34) Ὁ xal μόχρι τοῦ *UY παρὰ τοῖς πάντων» ατόµασυ ᾷδεται. Damasceni carmen, cujus prima verba Joannes Hierosolymitanus recitat, integrum hie afferre juvat ex Constantini Acropolite 'ser- nione. ee e e UR MAUS Πάντα pazaiótqc τὰ ἀνθρώπινα, . "Qva οὐχ ὑπάρχει μετὰ θάνατον. Ov παραμένει ὁ π.Ίοῦτος, οὗ συνοδεύει δόξα. Επελθὼν γὰρ ὀθάνατεος ταῦτα πάντα ἐξηφάνισε. Διὸ Χριστῷ τῷ ἀθανάτῳφ ο σωμεν" Τοὺς µεταστάντας ἐξ ἡμῶν ἀνάπαυσο», Ἔνθα πάγεων ἑστὶν ἡ σωτηρία. Horum versuum hic sensus est : Humana omnia vanitas, 45) καθτγούμενος ᾽ ὁ δὲ ἑντὸς τῆς χέλλης ἑναρμονίως ὑπῇδε τὸ εἰρημένον τροπάριον, καὶ ὁ γέρων Extbg . πεφθαχὼς, τὴν μελουργιχὴν φθογγὴν ἐχείνην ἑνωτί- ζεται, xal μετ ὀργῆς ὅτι πολλῆς τῷ Ἰωάννῃ φησίν;. ε Οὕτως ἐπιλέλησαι τῶν ἀρχῆθέν σου ὑποσχέσεων; xai ἀντὶ πενθοῦντος xal σχυθρωπάξοντος, διαχεχυ- μένος χάθῃ, xai θρυπτόµενός τοῖς µελίσµασιν. » Ὁ δὲ τὴν αἰτίαν ἐξεῖπε τῷ Υέροντι, χαὶ τὸ τοῦ βια- ζομένου f πένθος προὐθάλλετο, χαὶ πρηνῆς πεσὼν, ἐξητεῖτο συγγνώµην. Καὶ ὁ v£pov, ola. λίθος, xal ὡς ἄχμων ἵστατο, pr ὅλως τῷ ἰχετεύοντι ἐνδιδοὺς, χαὶ ἐξέδαλεν αὐτὸν τῆς χέλλης εὐθύς. K6'. Ὁ δὲ θαυμαστὸς ἐχεῖνος &vhp elc μνήμην εὐθὺς τῆς προγονιχῆς παραχοῆς Ὑίνεται, καὶ τῆς Ex τοῦ παραδείσου διὰ ταύτην ἑχπτώσεως. Καὶ οὐκ εἶχεν ὅποι xal γένηται, f| mol 6 τράπηται. Καὶ πλέον ἣν πενθῶν ὑπὲρ τὸν ἁποθαλόντα τὸν ἁδελφὸν, τοιάδε ἔλεχε χαθ᾽ ἑαυτὸν, ὡς Ἐχεϊνος μὲν ἁδελφὸν ἀπεθά- λετο, ἑγὼ δὲ την ἐμὴν ψφυχὴν διἁ τῆς παραχοῆς ἁπ- ολώλεχα. Τέλος ἑτέροις Ὑέρουσι πρόσεισιν, οὓς τῶν ἄλλων [δει ἑἐξαιρέτους πρὸς ἀρετὴῆν, xal πρέαθεις προθάλλεται πρὸς τὸ τὸν γέροντα δυσωπῆσαι χαὶ δεηθηΏναι, ὡς ἂν παραχληθείη, xal συγγνοίη τῷ Ἰωάννῃ τὸ ἔγχλημα. ᾿Απῆλθον οὖν ἐχεῖνοι, καὶ ἐδυσώπησαν * ὁ δὲ οὐχ ἑνεδίδου, ὡς ἀνδριὰς, οὐδὲ παρεχώρει τῷ μαθητῇ τῆς εἰς τὸ χελλίον εἰσ- ὁδου. A'. Kal τις τῶν μοναχῶν ἑἐχείνων ἁποχρινάμενος εἷ- ϱηχεν΄ε Ἐξὸν ἄλλην ἐντολὴν δοθῆναι τῷ ἁμαρτήσαντι, xat μὴ ἐχπεσεϊῖν τῆς συναυλίας τῆς μετὰ cou.» Καὶ ὁ δυσωπούµενος ἔφησε᾽ « Ταύτην τῷ Ἰωάννῃ ἐντολὴν ὀρίζομαι, εἴγε βούλεται συγγνωμονηθῆναι αὐτῷ τὴν zapaxohv, πᾶσαν διελθεῖν τὴν τῆς λαύρας περιοχὴν, xai δι ἑαυτοῦ ἐχχαθᾶραι τὰ iv ταῖς χέλλαις τῶν μοναχῶν τῶν ῥυπασμάτων οἰχίδια. » Oi δὲ ἀχούσαν- τες, ἐπὶ τῷ λόγῳ ἐγχαλυφάμενοι, κατηφεῖς ἀπῄεσαν, xaX τὸ τοῦ γέροντος ἀνένδοτον ἐχπληττόμενοι. Οὓς προσυπαντῄήσας ὃ Ἰωάννης, καὶ τὴν συνήθη βαλὼν µετάνοιαν, Ίρειο περὶ τῆς πατριχῆς αὐτῷ ἀποφά- σεως. Οἱ δὲ τὴν αὑστηρίαν τοῦ γέροντος ἑκπλήτ- τεσθαι ἀπεχρίναντο, xal τὴν ἀπόφασιν δι αἰδοῦς εἶχον ἐξειπεῖν' ὁ δὲ χαὶ λίαν αὐτοὺς ἀνακαλύψεσθαι προσδυσωπῶν Tv, Πεισθέντες οὖν τὴν ἀσχήμονα ἐχείνην ἀνακάθαρσιν λέγουσιν. Ὁ δ' ἀχηχοὼς ἤσθη μᾶλλον παρ᾽ ἑλπίδα πᾶσαν αὐτῶν, xal ῥᾷον εἶναί μοι τουτό φησι, xal πρὸς ἡδονὴν μάλιστα. Εὐθὺς οὖν ἄπεισι, καὶ τὰ τῆς χαθάρσεως ἐργαλεῖα ἑξδητηχὼς, xai λαθὼν πρόσεισι τῇ κχέλλῃ τοῦ ἐχεῖ γειτονοῦντος τῷ γέροντι, xal εἰσιὼν bv αὐτῇ, χεῖρας µολύνειν * Gen. ui, 20. VITA S. JOANNIS DAMASCENI. KH'. ᾽Απῆν δὲ ποτε τοῦ χελλίου ὁ τοῦ Ἰωάννου A 410 [XVil] XXVII. Joannes a. magistro. ejicitur. — Aberat forte a cella magister Joannis , qui interea predictum carmen intra cellamad harmoniam suc- cinebat , cum senex foris adveniens, suavem hune sonum excipit multaque ira commotus, ad Joan- nem ait : « Itane prima promissa exeiderunt e me- moria, proque luctu ac morere laetitia diffusus sedes, et delicias canendo captas? » Tum ille seni causam exponere , ejus a quo sibi vis eeset illata, luctum obtendere, ac pronus in terram corruens veniam efflagitare. Senex vero ad modum lapidis aut incudis consistens, nihil precibus ejus annue- bat, quinimo eum statim cella ejecit. XXIX. Continuo itaque admirabili viro in men- tem venit primorum parentum inobedientia ** eo- rumque propter illam expulsio e paradiso. Nec quid ageret sciebat , aut quo se verteret : graviorique lu- ctu premebatur, quam qui fratrem amiserat. Aiebat nimirum apud 56: llle quidem fratrem amisit : ast ego per inobedientiam animam meam perdidi. De- mum alíos senes, quos virtute eximios noverat, convenit , intercessores illos apud senem adhibens, qui ipsum rogitent et deprecentur, ut demulceri se patiatur et reatus veniam Joanni concedat. llli igi- tur abeuntes, enixe eum obsecrabant : hic vero in morem statue immotus manens, ingressu celle discipulum arcebat. XXX. Quocirca monachorum quispiam, « Potes C ei qui peccavit , inquit, mandatum aliud edicere, eum vero a contubernio tuo in totum excidere, hoc nullam habet zquitatem. » Tum ille tandem exora- tus ait: « Hoc itaque Joanni mandatum impono, si sibi velit ipobsequentiam suam condonari, uni- versum laure ambitum obeat, omniaque excro- mentorum et sordium loca suis ipse manibus ex- purget. » Istzec. ubi audierunt monacbi, pudore suffusi, tristique vultu propter tantum senis rigo- rem- obstupefacti recedebant. Occurrens autem Joannes, facta pro more reverentia seiscitabatur, quenam a Patre lata esset de se sententia. Cui illi, senis se austeritatem admirari, cujus respon- sguin pre verecundia vix auderent enuntiare. Hic vero eliam atque etiam efllagitare ut iliud ape- D riant : cujus denique precibus victi spurcam hanc expurgationem eloquuntur. Quod cum Joannes audisset, majorem in modum gavisus, ac supra quam illi sperassent, rem factu facilem sibique perjucundam accidere ait. Confestimque, quzsitis instrumentis ad ejusmodi sordes abstergendas VARLE LECTIONES. ! B. βιασαµένο, — 8 Π, ὅ τι xal... ἡ πῇ. b Edit. οὗ rapax. NOTE. Quer non exsistunt post mortem. on manent opes, non comitatur gloria. ] ]ugruens enim mors cuncta he:c evanescere (acit. Immortali igitur Christo clamemus : Translatis hinc presta requiem, Ubi omnium salus est. 4 " 4l VITA S. JOANNIS DAMASCENI. 412 idoneis, iisque sumptis in manus, ad cellam pergit A ἐχείνας fjpzaxo, ἃς πολλοῖς πρότερον εὐωδίαζε τοῖς illius qui seni vicinus erat, quam cum ingressus ἀρώμασι, xal τὴν χριστοθεράπευτον δεξιάν: ὢ τῆς esset , manus illas quas multis olim unguentis per- fud-rat , inquinare ccpit, ipsammet, inquam, dex- teram manum (proh ingentem viri abjectionem ! ) quam Christus curaverat , dare non dubitat. XXXI. Senior obedientiam et humilitatem Joannis admiratur. — Verum senex , quamprimum prom- ptissimam illam obedientiam, sinceramque et pro- fundam, imo aublimem humilitatem Joannis au- divit, accurrens, eum complexus est, seque ejus collo implicuit, manus , oculos, humeros exoscu- lans. «0 qualem et quantum, aiebat [XVIII] ille, beaie obedientie atbletam et pugilem genui in πολλῆς τοῦ ἀνδρὸς ταπεινιύσεως χοπροπηλόφυρτον ἔθετο. cono et stercore fa- ΛΑ’. IIu0ópevog δ' ὁ γέρων τὴν sl; ὑπαχοὴῆν τοῦ Ἰωάννου προθυµίαν πολλὴν, xal τὸ τῆς ἀληθοῦς xal πολλῆς ἐἑχείνου ταπεινώσεως βάθος, μᾶλλον καὶ ὕψωμα, ἐπιδραμὼν περιέδαλλεν αὐτὸν, xal περι- επλέχετο τῷ τραχήλῳ, τὰς δὲ χεῖρας περιεπτύσσετο, τὰ ὄμματα χατησπάζετο, Χατεφίλει τοὺς ὤμους. €" ofoy, ν ἔλεχεν, « ἀθλητὴν τῆς µαχαρίας ὑπ- αχοῆς ἐγὼ &mécexoy ἐν Χριστῷ. » Ὁ δὲ Ἰωάννης Christo ! » At Joannes ad has senis voces amplius B πλέον αἰδούμενος τοὺς λόγους τοῦ Υέροντος, πρηνὴς erubescens , pronus in terram corruere , ac, velut ad Dei pedes sese abjiceret, lacrymarum imbre pavimentum rigare : tantumque abest ut ad Patris sermones inflaretur, aut ad senis laudes intume- sceret ; ut magis deprimeretur, ejusque animus quam qui maxime contereretur. lta scilicet vi- ros sapientes οἱ cordatos novi comparatos, ut ad sui commendationem sese dejiciant, atque lau- dari moleste ferant, cuim interim ad Deum sese aMollant. Quocirca Pater (ilium erigit, ejusque preheusa manu, cellam letus ingreditur. Dixisees plane, si Joannem observasses, in paradisum Eden postliminio eum restitui. Qui enim veteris Adam figuram transgressione prius expresserat, ἔπιπτε, xal τὸ ἔδαφος τοῖς δάχρυσιν ἔδρεχεν, ὡς θεοῦ προσπίπτων ἑνώπιον. Οὐ γὰρ ἐφυσιώθη τοῖς λόγοις τοῖς πατριχοῖς, οὐδὲ ἐξωγχώθη τοῖς ἐγχωμίοις τοῦ γέροντος, ἀλλ᾽ ἑταπεινοῦτο πλέον, xal ὁ νοῦς αὐτοῦ μάλιστα συνετρίθετο. Οὕτως οἶδα τοὺς συνετοὺς τοῖς ἐπαίνοις ταπεινουµένους, xal συντριθοµένους τοῖς ἑγχωμίοις, χαὶ ἀνυψουμένους πρὸς τὸν θεόν. "Evi τούτοις ἀνίστησιν ὁ Πατηρ τὸν vióv, xal λαθόµενος τῆς χειρὸς, εἰς τὸ χελλίον αὑτοῦ μετὰ χαρᾶς εἴσει- σιν. Εἶπες ἂν τὸν Ἰωάννην ἰδὼν, ὡς εἰς τὸν Ev Ἐδὲμ, παράδεισον πάλιν ἀποχαθίσταται νῦν. Ἐν ἑαυτῷ δὲ τὸν παλαιὸν ᾿Αδὰμ. διὰ τῆς παραχοῆς τυπώσας τὸ πρότερον, τὸν νέον ἑτύπου Χριστὸν, xal αὖθις ἐν ἑαυτῷ διὰ τῆς ἄχρας ἐχείνης ὑπαχοῆς. novum postea, Christum scilicet, per singularem extremamque illam obedientiam, idem ipse iterum referebat. XXXI. Senem per insomnium monet Deipara , «t C ΛΑ’. Μετ οὗ πολὺ δὲ, ὄναρ τῷ γέροντι ἐπιφαίνε- Joanni permittat litteris operam dare.—Non multum temporis intercessit , cam nullis non laudibus ce- lebranda purissimaque ( Virgo María) seni se per insomnium offert. « Eccur fontem illum, alt, qui tam suaves profundere latices, tamque limpidos, tam copiosos ac prorsus neetareos potest , ebstru- xisti * daturum , inquam , aquas reereandis animis: idoneas ; aquas prasstantiores iis, quze novo et inusi- tato modo e petra fluxerunt in solitudine : aquas, quarum desiderio captus fuit David ; aquas illas, quas Christus Samaritans mulieri pollicitus est ? Sine fontem manare. Manabit enim uberrime, eaque copia universum orbem pervadet , ut ingenti fluctu ipsamet heresium maria superet operiatque , et in admirabilem dulcedinem convertat. Qui sitiunt, D ad aquam istam cito gressu conveniant , et qui vitze pure argentum nom habent *', affectionibus suis divenditis, mercentur a Joanne doctrine operum- 15 Ίδη. Lv, 9. ται (25), ἡ πανύμνητος καὶ πανάµωμµος, xal orat: « "Iva τί πηγὴν ἑνέφραξας, οὕτω μὲν ἡδὺ τὸ νᾶμα προχέειν ἔχουσαν, οὕτω δὲ διειδὲς, οὕτω δὲ δαφιλές πε καὶ νεχταρῶδες; ὕδωρ ἀναπαύσεως τῶν φυχῶν ; ὕδωρ ὑπὲρ τὸ ἐκ πέτρας ἐν ἑρήμῳ βλύσαν ξενοπρε- πῶς; ὕδωρ, οὗ πιεῖν Δαθὶδ ἐπεθύμησεν; ὕδωρ, ὃ τῇ Σαμαρείτιδι Χριστὸς ἐπηγγείλατο; Éa φέρεσθαι τὸν πηγἠν. Δραμεῖται πολλὴ, xa πᾶσαν διελεύσεται τὴν οἰχουμένην, ὡς ὕδωρ πολὺ χαταχαλύφαι θαλάσσας αἱρέσεων. Μεταθαλεῖ δὲ ταύτας πρὸς θαυμασίαν γλυκύτητα. Οἱ διφῶντες, ἐπὶ τὸ ὕδωρ τοῦτο à. μετὰ σπουδῆς πορευέσθωσαν * xai ὅσοι μὴ ἔχουσιν ἀργύ- ριον,βίου χαθαροῦ, πωλῄσαντες τὰς ἐμπαθείας, Ex τοῦ Ἰωάννου ἁγορασάτωσαν ἐν δόγµασι χαὶ ἔργοις ἀχραιφνῃ καθαρότητα. Οὗτος εἱλίφει τὴν προφη- τιχὴν χιθάραν, xal ) τὸ Δαυϊτικὸν ἐχεῖνο ψαλτήριον, xal ἆσει ἄσματα χαινὰ, ἄσματα Κυρίῳ τῷ θεῷ. Ὑπερθαλεῖται τὴν Μωσέως ᾠδὴν τοῖς µελουργή- VARIA, LECTIONES. 1 Edit. deest, τοῦτο. — )R. deest, xat. NOTAE. (23) Μετ) οὗ πολὺ δὲ, ὄναρ τῷ γέροντι ἐπι- γεται. Visum hoc Sie Menea recitant, ac si 051195 pristino Joannis institutori acciderit, cum e contrario seniori illi alteri tribuendum sit, cui sanctus Joannes Damascenus de monastice vitz legibus erudiendus traditus fuit. i3 VITA S. JOANNIS DAMASCENI. V past, xal τῆν χοραυλίαν Μαρίας. Μῦθος ἑλεγχθή- A que sinceram puritatem. Bic propheticam citharam σεται τὰ τοῦ Ὀρφέως ἀνόνητα µελῳδήματα. Την πνευματιχὴν καὶ οὐράνιον µελουργίαν οὗτος ἄσεται. Toug k Χερουθιχοὺς ὕμνους οὗτος µιµήσεται, xal πάσας τὰς Ἐκκλησίας, τὰς θυγατἐρας Ἱερονυσαλὴμ, αὐτὸς νεάνιδας τυµπανιστρίας ποιῄσεται, ἁδούσας ἆσμα χαινὸν θεῷ, τὴν νέκρωσιν Χριστοῦ ἀπαγγέλλων, xaX τὴν ἀνάστασιν. Οὗτος ὀρθοτομήσει τὰ τῆς ml- στεως δόγµατα, xal στηλιτεύσε: πάσης αἱρέσεως (260) δ-αστροφὴν, καὶ λοξότητα. Καὶ ix καρδίας αὐτοῦ ἐξερεύξεται λόγους ἀγαθοὺς, xal ἐρεῖ τὰ τοῦ βασι- λέως ἔργα τὰ ὑπερθαύμαστα. » ΛΕΒ’. Περὶ δὲ τὴν ἕω εἰσχαλεῖται τὸν Ἰωάννην ὁ μυτθεὶς τὰ ἀπόῤῥητα, xaÁ φησιν΄ ε Ὢ τέχνον τῆς ὑπαχοῆς τοῦ Χριστοῦ! "Ανοιξόν σου τὸ στόμα, ἵν ἑλχύσῃης τὸ πνεῦμα * μᾶλλον δὲ ὃ προειλήφεις ἂν τῇ χαρδίᾳ σου, ἑξερεύγου διὰ τοῦ στόματος. Τὸ στόµα σου γὰρ λαλήσει σοφίαν, ὅτι µελέτην ἔσχες ἐν τῇ χαρδίᾳ τῆς συνέσεως πολλήν. "Ανοιξόν σου τὸ στόµα, οὐχ ἐν παραθολαϊῖς, ἀλλ’ ἐν ἁἀληθείαις οὐκ Ev αἰνίγ- µασιν, ἀλλ᾽ Ev δόγµασιν. Λάλησον εἴσω τῆς ὁρώσης Ἱερουσαλὴμ θεὸν 1, τῆς εἰρηνιχῆς Ἐκκλησίας αὖ- τοῦ, οὗ λόγους εἰχῆ, xal εἰς ἀέρα ῥέοντας, ἀλλ) οὓς ἔγραφε τὸ Πνεῦμα ἐν τῇ χαρδίᾳ σου. Ανῆλθες 3 εἰς τὸ ὄρος τὸ Σίναιον τῶν ὁπτασιῶν θεοῦ xal ἁπο- χαλύφεων, χᾶν ἑταπείνωσας ἑαυτὸν ἕως τῶν ἀθύσ- σων τῆς πολλῆς ταπεινώσεως. Νῦν ἄνελθε εἰς τὸ τις Ἐχχλησίας ὄρος, xal χἠρυξον εὐαγχελιζόμενος C τῇ Ἱερουσαλὴμ, ἓν ἰσχύϊῖ Όφωσον τὴν φωνήν. Δεδο- ξασμένα γάρ µοι ἑλαλήθη περὶ σοῦ παρὰ τῆς Θεο- µήτορος. Σ2γγνωθί µοι δὲ χαὶ ὅσα σοι γέγονα ἐμ- ποδὼν 2, ἐξ ἀγροιχίας µου τοῦτο πραττόµενος, » AT". "E£ αὐτῆς οὖν 6 Ἰωάννης τῶν θείων µελισµά» των ἀρχὴν ποιησάµενος, os τὰ µελίῤῥυτα ἄσματα, ἃ δὴ τὴν Ἐχχλησίαν ἐφαίδρυναν, καὶ τόπον σχηνῆς τοῦ θεοῦ ἑποίησαν, ἔνθα ἦχος χαθαρὸς τῶν ἑορταζόντων *" Εχοά. xv, 1-21. ** Psal. Lxxvii, 2. ** Psal. xcvi, J. *! Psalt. xL vii, 4. 1*5 Psal. Lx vii, 96. *! [sa. xL, 9 assumpsit , Davidisque psalterium , quo canet can- tica nova, cantica Domino Deo nostro **. Moysis carmen vincet musicis modulis suis , vincet et Ma- rie tripudium 3. Ad fabulas relegabuntur vana Orphei modulamina. Spiritualem ille ccelestemque melodiam concinet. Hyinnos Cherubicos imitabitur. Ecclesias omnes , filias utique Jerusalem, adole- scentulas esse tympanistrias faciet **, qua canqnt novum Deo carmen, annuntians eis Christi mortem et resurrectionem. Hic dogmata fidei perquam recte tradet, omnisque heresis configet pravitatem et obliquitatem. Eructabit ex ore suo verba bona, et dicet opera Regis ** omni admiratione majora.» XXXII. Senex porro arcona hec edoctus, mane [XIX] Joannem vocat, hisque eum verbis affatur : « O fili obedientie Christi ! Os tuum modo aperi , ut attrahas spiritum *^ ; imo quem in corde tuo ex- cepisti , hunc ore eructa. Os quippe tuum loquetur deinceps sapientiam , postquam in corde tuo medi- tatione tua prudentiam *!* multam fovisti. Aperi os tuum , non in parabolis **, sed in veritatibus : non in enigmatis, sed in dogmatis. Loquere intra Je- rusalem , αι Deum videt, pacificam Ecclesiam dico, verba non vana neque futilia , que per aurss diffluant, sed qux Spiritus exaravit in corde tuo. Conscendisti in montem Sinai, ubi Dei visiones revelationesque perciperes, quamlibet te ad abys- sum usque summe humilitatis demiseris. Nunc vero ascende super montem Ecclesix, et przdica, evangelizans Jerusalem : exalta in fortitudine vo- cem tuam **. Gloriosa quippe dicta sunt de te 4 Dei Genitrice. Ceterum illud quoque mihi igno- scas velim , quidquid a me tibi impedimenti'obve- nit, cum rusticitate mea hoc tibi nimia przstite- rim. » XXXIII. Joannis cantica varia. Sermones. Liber de dialectica, de heresibus et de fide orthodoxa. Tra- ctatus alii. — Sub hoc tempore igitur divinos cantus Joannes auspicatus, melliflua carmina cecinit , quz 1» Psal], xpiv, 2. ?* Psal. cxvin, 191. VARIAE LECTIONES. t Edit. deest, ἄσεται τούς. 1 Flensch. emendat : λάλησον εἰς ὦτα Ἱερουσαλὴμ τῆς ὁρώσης Θεόν. m Male Hensch. "Avis, x. τ. &. 2 Perperam Hensch. ἐμ.πόδιον. NOTA. (26) Kal στη Λιτεύσει πάσης αἱρέσεως. Quam D λόγοις τε xal δόγµασιν ὀρθοῖς, ὢ Ἰωάννη, οὕσπερ feliciter id Joannes praestiterit, ea qu: contra varias haereses monumenta supersunt, tesüficantur. Hine Grzci in ejus festo canunt : Tà ζήλῳ πυρού- µενος, τῶν θεοµάχων αἱρέσεων ἅπασαν xaxóvotay ἀνέστρεφας συντόνως συγγράµµασι, λευχάνας πᾶσι τρανῶς πάλαι τὰ σποράδην τοῖς σοφοῖς, ὥ Ἰωάννη, συγγεγραµµένα ἰσχνῶς * Succensus selo adversaria- rum Deo heresium nequitiam omnem data opera scriptis. evertisti, omnibus perspicua [(aciens qua- cunque sapientes olim, o Joannes, subtiliter conscri - perunt, leruinque : θερμῶς ἑστηλίτενσας τῶν δυσ- ωνύµων τροφίμων Μάνεντος zi ῥλάσφημον ἁσέ- δειαν, νοθεῦσαι πειράσασαν τὴν Ἐκχλησίαν Ἀριστοῦ, συντέθειχας * Fervido stylo detestandorum Manetis alumnorum blasphemum impietatem traduzisti, qua Ecclesiam Christi adulterari conabatur, sermonibus atque dogmalis rectis, o Joannes, qua conscripsisti. Et rursuin : 'EXéq £a σαφῶς ET págux, Ἰωάννη, τοῦ Νεστορίου τὴν διαίρεσιν, Σεθήρου τὴν σύγχυσιν, Μονοθελητῶν παράνοιαν, xai πίστιν µονοέργητον, φθέγγος ὀρθοδοξίας, πᾶσιν ἁπαστράφας τοῖς πέ- past Πμιεμίεπίεν scriptis redarguisti, o Joannes, diremptionem Nestorii, Severi confusionem, Mono- theletarum. amentiam, et. fidem. de unica ejusdem operatione, orthodoxic splendor, finibus ex omnibus re[ulgens. 455 VITA S. JOANNIS DAMASCENI. 456 rosa manu, qu:e alio pergere simulet, civitatem Α vtt(* οὐ µετρίως Yàpx χἀγὼ πρὸς τοῦτον auvapos- nullo labore occupabis. Ad hanc enim expeditio- nem ego quoque operam meam conferam, quando tota regio urbsque ipsa me:xe potestati subest.» XVI. Epistola Leonis ad calipham. — Adornata bac epistola, alteram impius ille pari malignitate scribit ad Saracenorum,qui Damascum obtinebant, principem, in hunc sensum : « Quemadmodum nihil pace beatius novi , nihilque fortunatius ami- citia, sic pacis feedera servare, cum laude dignum, tum Deo gratum censeo. Eapropter nihil rmihi potius et antiquius est, quam ut qux» pepigi cum lua serenitate pacis conventa, inviolenta tuear, tametsi ad ea clandestine solvenda et astute fran- gendam fidem a quodam e Christianis qui sub imperio tuo degunt, crebris litteris inciter, quibus ille certo affirmat, multam se mihi opem przsti- turum, quo tuain urbem occupem, modo copiosum exercitum illuc misero. Quapropter unam ex ejus epistolis quas ad me scripsit tibi remisi, qua fi- dem adstruat iis de quibus ad te scribo, simulque ut intelligas quis sim ego, quam in tenendis ami- citiis verax atque integer, insuper et ejus qui au- sus est h*c ad me scribere, malevolentiam fraudu- lentiamque perspectam habeas. » XVIL. Dextera Joanni manus amputatur. — Am- bas epistolas istas qui Leo perinde nominabatur, &c versulia serpentina instructus erat, per quem- dam e suis ad barbarum mittit. Quibus hic acce- ptis, ad se Joannem vocat, confictam dolo ei epi- C stolam porrigit : quam Joannes cum percurrisset, litterarum quidem typos et formas suis esse si- miles fassus est, quz vero iis continerentur, ea se prorsus nescire, nec sibi unquaih in mentem venisse. Nequaquam vero epistolam legenti, la- tuere doli et insidiz qux sibi struerentur ab im- peratore. At princeps ille, cum Christi inimicus esset, ad ea. qne a Joanne afferebantur, perinde se, ut fert adagium, habebat, atque asinus ad ly- ram : siluit a bonis verisque sermonibus ; at non item. obmutuit, quin iniquum facinus imperaret, sed e vestigio dexteram Joannis jubet amputari. Cumque is breve tempus aliquod concedi sibi ro- garet, ad se purgandum, exponendumque nefandi pal σοι τὸν σχοπὸν, ὅτι xal ὑπὸ χεῖρα ἐμὴν πᾶτα 1 χώρα Y, xai ἡ πόλις ἐπιτελεῖ. IG'. Τούτου γενοµένου τοῦ γράμματος, γράμμα ἕτερον διαχαράττει ix τῆς αὐτοῦ δυσµενείας Y ὁ δυσσεθὴς πρὸς τὸν ἄρχοντα τῶν ἓν Δαμασκῷ Σαρᾳ- χηνῶν, οὕτως ἔχων τοῦ σκοποῦ” « Ὡς οὐδὲν οἶδα τῆς εἰρήνης µαχαριώτερον, οὐδὲ τῆς φιλίας εὐδαιμο- νέστερον, xaX τὸ τηρεῖν τὰς εἰρηνικὰς συνθήχας ἕτα:- νετὸν xal φιλόθεον, διὰ ταῦτα παντὸς ἄλλου προτί- θεµαι, ἁδιαλύτους φυλάττειν, ἃς διεθέµην εἰρηνιχὰς φιλίας πρὸς τὴν av εὐγένειαν * * κα[τοι πρὸς τὸταύτας διαλύσαι χρυφίως, xal παρασπονδήῆσαι δολερῶς, ὑπό τινος τῶν ὑπὸ σὲ τελούντων Χριστιανῶν πολλάχις ἐχ- χαλούμενος διὰ γραμμάτων αὐτοῦ πολλῶν, διαβεθαιον - µένων ἀσφαλῶς, xai πλεῖστά µοι συµθαλέσθαι πρὸς τὸ τὴν ὑπὸ σὲ χειρώσασθαι πόλιν, ἂν πολυπληθὲς dz, to κατ αὐτῆς * στράτευμα. Ἔνθεν τοι xaX μίαν τῶν $77 &xelvou µοι πεμποµένων ἐπιστολῶν ἀντεξαπέστειλά σαι, βέθαια παριστῶν, ἅπερ σοι ἔγραψα, ἵνα γνὼς οἷος ἐγὼ περὶ τὰς φιλίας ἀληθὴς τε χαὶ ἁπαράσπον - δος, ἐπιγνοίης δὲ xal τὸ δυσνοῦν xal δολερὸν τοῦ ταῦτα γράψαι πρός µε τολµήσαντος. 17’. Ταῦτα οὖν ἅμφω τὰ γράμματα ὁ λεοντώνυµος χαὶ ὀφιογνώμων τὸν δόλον, διά τινος ἑξαπέστειλε πρὸς τὸν βάρθαρον. Ὁ δὲ ταῦτα δεξάµενος b, ἐπιχα- λεῖται τὸν Ἰωάννην xai τὸ δολερὸν ἐχεῖνο γραμμά- τιον αὐτῷ ὑποδείχνυσιν. Ὁ δὲ Ἰωάννης τοῦτο διεξιὼν, τοὺς τῶν γραμμάτων τύπους τοῖς ἑαυτοῦ παρειχά- ζεσθαι συγκατέθετο" τὰ δὲ αὐτοῖς ἐμφερόμενα, p τὸ παράπαν εἰδέναι, μηδεὶς εἰς νοῦν βαλέσθαι 6 ποτὲ προσέθετο. Οὐκ Ἰγνόησε δὲ τὸν δόλον, xoY την τοῦ βασιλέως ἐπιθουλὴν, ἀναγνούς. ᾽Αλλ ὁ µισόχριστος ἐχεῖνος ἄρχων πρὸς τὰ ὑπὸ τοῦ Ἰωάννου λεγόμενα, ὄνος fv λύρας ἀχούων, τοῦτο δῇ φάναι b. τῆς παρ- οιµίας * xal ἐχωφώθη μὲν ἐξ ἀγαθῶν ῥημάτων xat ἀληθῶν. Οὐκ ἑσίγησε δὲ τοῦ μὴ ἄδιχον ἁποφθέγξασθα, πρόσταγμα, àXÀ εὐθὺς χελεύει τὴν δεξιὰν χοτῆνα: τοῦ Ἰωάννου. Καὶ δεωµένου βραχὺν χρόνον δοθῆνα: οἱ πρὸς ἀπολογίαν τε xai ἀφῆγησιν τῆς χατ᾽ αὐτοῦ μανίας τοῦ δυσσεθοῦς d, οὐκ ἀνῆχεν, οὐδὲ ἠνέσχετο. ὕλος ὑπὸ τῆς µανίας ἑχστὰς ὁ βάρδαρος. Καὶ ór, imperatoris adversum se furorem, abnuit barba- p ἑχχέχοπται δεξιὰ, ἡ ποιῄσασα δύναμιν τοῖς ὀρθοδό- rus, nec permisit, quippe qui percitus ira sui jam compos non erat. Przcisa igitur illi dextera est, qua homines odio Dominum habentes incessebat, et pro. atramento quo ante tincta fuerat, quando cullum imaginum litteris propugnabDat, proprio cruore tingitur. Atqui excisam banc Domini, si ita loqui fas est, dexteram in foro suspenderunt. XVIII. — Obsecratio Joannis ad sanctam Dei Genitricem ut manus sibi resiituatur, versibus Ana- Ente ἓν θεῷ, δι ὧν γέγραφεν ** ἐχχέχοπται δεξιὰ, i ἐλέγχουσα τοὺς μισοῦντας τὸν Κύριον, καὶ ἀντὶ µέλανος ᾧ ἑθάπτετο πρότερον λογογραφοῦσα τὲν τῶν εἰχόνων προσχύνησιν, οἰχείῳ αἵματι βάπτετα'. Ἐκχοπεῖσαν τοίνυν ἐχείνην τὴν δεξιὰν Κυρίου f, ἵν' οὕτως etw, ἐπὶ τῆς ἀγορᾶς ἐμετεύρισαν δ. 1Π’. ᾿Ἑστέοις οὖν χαταλαθούσης, χαὶ εἰς πέρας λῆξαι τοὺς θυμοὺς τοῦ τυράννου bh ὑποτοπάσας ὁ VARLE LECTIONES. χ Edit. μετρίως γάρ. 7 Mss. R. δυσνοίας. ο Edit. βάλλέσθαι, P. Mss. Π. δυσωνύμου. * Edit. εὐσέθειαν. 6 Mss. Η. ἔγραφεν. α Edit. αὑτοῦ. — b Mss. Π. δεδεγµένος. f Με. Henschenii vocem hanc omisit, quam auctor annuit satis, ubi subjungit, ἵν οὕτως εἴπω, tt ita dicam. Edita male, ὑπὸ τοῦ χυρίου, quam tàmen lectionem alii secuti sunt. ΄ 6 Mss. ἁπῃώρησαν. h Edit. τῶν τυράννων. ἐν] VITA S. JOANNIS ΡΑΜΑΣΟΕΝΙ. i52 Ἱωάννης, πρεσθείαν πρὸς ἐχεῖνον ἑστείλατο, δυσ- À creonticis. — Vesperascente itaque die, quando (υπῶν xai τοιαῦτα cOevyópevoc: « Tà τῆς ὀδύνης pot ἐπιτείνεται, xal οὐ φορητά µοι χαθέστηκε, xal οὐκ ἂν ἀνεθῇ pot fj «rc ἀλγηδόνος ἀχὶς, ἕως Es ἀέρος à χείρ µου ἐχχοπεῖσα ἐχχρέμαται΄ κέλευσον οὖν αὐτὴν χαρισθῆναί pot, ὡς ἂν ὑπὸ γην καταχρύφω, xai παραχµάσῃ τὸ πολυώδυνον. » Eltev οὖν εὐθὺς ὁ τύβαννος πρὸς τὴν δέησιν, xai δίδοται τῷ διχαίῳ ἡ χείρ. "0 δὲ ταύτην εἰληφὼς, εἰς τὸ xas' οἶχον αὐτοῦ εὐχτήριον εἴσεισι, xal ὅλος πρηνὴς πεσὼν πρὀς τινος θείας εἰχόνος τὸν θεῖον χαραχτῆρα φερούσης τῆς Θεοµμήτορος, καὶ τὴν ἐκκοπεῖσαν δεξιὰν τῇ πρὶν ἁρμονίᾳ παραθεὶς, &x βάθους χαρδίας τῆς φιλευ- 2πλάγχνου ἑδεῖτο, στεναγμοῖς χαὶ δάκρυσιν ἐχθοώ: μενος * Δέσποινα, πάνγαγγε µῆτερ, ἡ τὸν Θεόν uov τεχοῦσα, Διὰ τὰς θείας à εἰχόνας, ἡ δεξιά µου ἑκόπη" Ovx ἀγνοεῖς τὴν αἰτίαν δι ἣν ἑμάνη ὁ Λέων. αρόφθασον τοίνυν ὡς τἆχος, xal Mida Loos τὴν χεῖρα. 'H δεξιὰ τοῦ ᾿Υγίστου, ἡ ἀπὸ cov σαρκωθεισα, Πο.ἲ λὰς ποιεῖ τὰς Óvrdysic, διὰ τῆς σης µεσιτείας᾽ Την δεξιάν µου xal ταύτην νῦν ασάσθα Aicate σου, Ὡς ἂν σοὺς ὕμνους, οὓς δοίης, xal τοῦ ἐκ cov [σαρχωθέντος, Εὐρυθμικαῖς ἁρμονίαις συγγράγηται, θευτόχε, kal evrepyóc χρηµατίσῃ τῆς ὀρθοδόξου λατρείας. ΙΔύγασαι γὰρ ὅσα θέλεις, ὡς τοῦ θεοῦ µήτηρ οὖσα. Ταῦτα λέγων ὁ Ἰωάννης σὺν δάχρνσιν, εἰς ὕπνον ἑτράπετο, ὁρᾷ τὴν τῆς θευμήτορος ἁγίαν εἰχόνα ὃμ- µασιν εὑσπλάγχνοις xal ἰλαροῖς πρὸς αὐτὸν ἀποθλέ- πο,σἀν τε xal λέγουσαν ' « Ἴδε ὑγιῆς Υέἐγονέ σου à χείρ' μὴ µέλλε λοιπὸν, ἀλλὰ γάλαμον ταύτην Υραμµατέως ποίησον ὀξυγράφου, ὡς Ern y Ye. µοι νῦν. ) ΙΘ’. Αϕυπνισθεὶς οὖν, xai ἰαθεὶς, εἶτα περιεργα- σάµενος τὴν κεχομµένην, xal ἰαθεῖσαν ταύτην ἰδὼν, {γαλλιάσατο τῷ πνεύματι ἐπὶ θεῷ τῷ ΣωτΏρι αὐτου, χαὶ τ] τούτου μητρὶ, ὅτι ἐποίησεν αὑτῷ μεγαλεῖα ὁ δυνατός. Καὶ στὰς ἐπὶ τοὺς πόδας, τὰς χεῖρας αὑτοῦ εἰς ὕψος ἀνέτεινε, καὶ µέλος ἦσε θεῖχὸν k τὸτῷ χαιρῷ προσφορώτατον. Καὶ ἣν δὺ ὅλης τῆς νυχτὸς πανοιχὶ εὐφραινόμενος xal ἄδων ἆσμα καινὸν θεῷ εὖχαρι- στέριον. « Ἡ δεξιά σου χεὶρ, λέγων, Κύριε, δεδό- ξασται ἓν ἰσχύϊ, fj δεξιά σου χεὶρ τὴν θραυσθεῖσάν µου δεξιὰν ἰάσατο, xal διὰ ταύτης θραύσῃ ἐχθροὺς, τους μὴ τιμῶντας τὴν σεθασµίαν εἰχόνα σου, xat την τῆς τεκούσης GE. Καὶ τῷ πλίθει τῆς δόξης σου τοὺς ὀπεναντίους εἰχονοθραύστας συντρίγεις δ.ὰ της χειρός µου. » "Hv οὖν νὺς ἐχείνη ἐχείνῳ ἡμέρα, καὶ φὺ,ς οὐχὶ σχότος, xal (v' οὕτως Epi τὸ προφητιχὸν 15 Psal. Σιν, 3. !* Luc. 1, 47. jam sedatos tyranni spiritus Joannes conjectaba- tur, [XH] legationem supplex ad eum misit in hxc verba : « Ingravescunt mihi dolores, meque in- tolerabilem in modum discruciant, neque acuta vis mali remittet, quandiu aniputata manus in aere pendebit : quare Ώφο mihi donari, precor, jubeas ut ea humo condita szvire dolor desinat. * Cessit confestim precibus tyrannus, et manus justo conceditur. Qua is accepta, in sacellum domesti- cum ingreditur, totoque corpore pronus ante di- vinam quamdam Dei Genitricis imaginem provol- vitur, admotaque dextera qus abscissa fuerat, ad pristinam ejus commissuram , imo de pectore misericordissimam illam gemitibus et lacrymis interpellabat : Domina castissima mater, Deum meum uri pepe - risti, Propter imagines sacras, dexira manus. mea ργᾶ- [cisa est, Causam haud ignoras furoris. quo Leo scviit. Succurresis ergo quam citissime, εἰ meam manum [sana. Illa Excelsi dextera, que ex te carnem sumpsit, Multas [acit virtutes, intercessione tua. ΠΙαπο quoque manum meam uas nuuc ad preces ἰδαπεῖ, Quo tuas, ut dederis, Filiique ex te incarnati luu- [des Modulato concentu, o Deipara, conscribat! Et recie. fidei cultui, opitulator adsit. Potes enim quidquid libel, ut que sis Dei Mater. Curatur Maria precibus abscissa Joannis mants. —liec Joannes cum lacrymis recitans, somno corripitur, et sacram Dei Genitricis imaginem vi- det oculos comniseratione et hilaritate plenos inu se convertere atque affari : « En tibi manus sanata est : de cxtero ne cessa, sed, sicut modo pollici- citus es, fac eam calamum esse scribe velociter scribentis '*. » XIX. Eucharisticos hymnos Deo canit. — Evigi- lans igitur et sanatus, tum manum abscissain Γ6- stitutamque curiose contemplatus, exsultavit spi- ritu in Deo salutari suo, necnon in ejus Matre, quia fecisset sibi magna qui potens est "3. Tuin in pedes se erigens, sublatis ad celum manibus, carmen cccinit divinum inu id temporis perquam belle conveniens : totamque noctem cum omni familia letam agens, in grati animi significationem canticum novum Dco modulatus est : « Dextera tua, Domine, glorificata est in fortitudine : dextera manus tua confractam manum meam sanavit, perque eam confringes inimicos, qui venerandam tuam tuzque Matris imaginem aspernantur. [n multitudine glorie tus adversarios effractores imaginum conteres per manum mcam. » Ea nx VARLE LECT!ONES. | ἁγίας xai, male. | Abest hic versus in R. PaTRoL. Gg. XCIV. k Edit. deest θεῖχόν. 16 459 VITA S. JOANNIS DAMASCENI. 400 itaque dies illi erat, οἱ nullatenus nox ; lumen A μεθ’ ὑπαλλαγῆς, fiyoc ἣν ἐχεῖ καθαρὸς ἑορταζόντων, plane, et von tenebrz 19, et, ut propheticam vo- cem per hypallages figuram usurpem, purus illi tabernaculo viri justi !*. Hsc non occulte, neque silentio gesta sunt, ve- rum admirabilis ille sonus concinnaque jubila- tio ad totam circum viciniam diffundebatur. Mox e Saracenis Christi hostibus nonnulli principem suum adeunt, aífirmantes Joanni dexteram mi- nime amputatam fuisse, sed alteri cuipiam, ut puta servo aut ministrorum ejus alicui, [XII!| qui se pro sua erga Dominum benevolentia dediderit ; ac eos quibus presectio manus imperata erat pe- cuniis penam commutasse, Joannes enim, aiebant illi, domi considens perinde canit et oblectatur, ut eum nuptiale festum putares celebrare, et epi- thalamii canticum aliquod edere. Quid quod et B ejusmodi lztitiis ejus exsultlatio videtur major. XX. Miraculum agnoscit barbarus. — His renun- tiàtis, Joannes acceráitur ; qui cum venisset, refe- ctam manum jubetur proferre. Hanc cum ostende- ret, lineola quzdam, Dei matre ita comparante, sub- ' apparebat, que manifestum esset verissimz exci- sionis indicium. Quocirca barbarus : « Ecquis te medicus, Joannes, sanavit *» inquit. « Quz adhibita vulneri medicamenta? » Tum ille clara et alta voce miraculum pradicare : « Meus, ait, Dominus, om- nipotentissimus medicus, cujus vis et potentia pari gradu voluntatem comitatur. » Ad hzc barbarus : * Quantum igitur conjicio, o homo, id quod es pas- καὶ qtvh ἀγαλλιάσεως ἓν σχηνῇ δικαἰου ἀνδρός. erat epulantium sonus, οἱ vox exsultationis in Ἰαῦτα οὐκ iv κρυπτῷ, οὐδ' ἡσυχῆ τετέλεστο, ἀλλὰ διέθαινεν ὁ θαυμάσιος ἐχεῖνος φθόγγος xai ἑναρμόνιος ἁλαλαγ μὸς εἰς τοὺς Ex γειτόνων, xat χυ - χλόσε. Καὶ εὐθὺς ἀπῄεσάν τινες τῶν μισοχρίστων Σαραχηνῶν παρὰ τὸν οἰχεῖον ἄρχοντα, μὴ ἐχχεχόφθαι τῷ Ἰωάννῃ τὴν δεξιὰν λέχοντες, ἄλλου δέ τινος, δούλου τυχὸν, f?) ἄλλως ὑπηρετουμένου αὐτοῦ, xai δι) εὔνοιαν προδεδωχότος ἑαυτὸν ἀντὶ τοῦ δεσπότου αὐτοῦ. Toug δὲ τὴν ἑἐχχοπὴν προσταχθέντας, χρή- µασιν ἀνταλλάξασθαι τὴν ποινἠν. Ὁ γὰρ Ἰωάννης οἴχοι καθήµενος, οὕτως ἄδει xal τέρπετα!., ὡς Υα- µήλια εἶποις πανηγυρίξειν αὑτὸν, xaX ἐπιθαλάμιον ! ποιείσθαι τῶν ὑμεναίων ἠχήν, μᾶλλον δὲ ὑπὲρ Exciva ἡ τούτου ἔοικεν ἀγαλλίασις. K'. Τούτων οὕτω προαγγελθέντων, προσεχαλεῖτο καὶ ὁ Ἰωάννης: 6 δὲ ἀφικόμενος ἑχελεύετο δειχνύειν τὴν ἐχχοπεῖσαν δεξιὰν, fic ἐμφανισθείσης ὑπεφαί- νετο ? xal τις γραμμὴ τῆς διακοπῆς, τοῦτο olxovo- µούσης τῆς θεοµήτορος, τὴν ἐχχοπὴν ἀφευδεστάττν καταμηνύουσα. 'Eq' οἷς ὁ βάρθαρος ἔφησε' « Tic ὁ ἐξιασάμενός σε ἰατρὸς, Ἰωάννη, xal τίνα τὰ ἔπιτε- θέντα σοι φάρμαχα; » Ὁ δὲ λαμπρᾶ τῇ φωνῇ καὶ µεγάλῄῃ χἠρυξ τοῦ θαύματος γίνεται’ « Kal ὁ Κύριός µου, φησὶν, ὁ παντοδυνατώτατος ἰατρὸς, ὃς καὶ οὐχ ὑστερίζουσαν ἔχει τὴν δύναμιν πρὸς τὴν θέλησιν 8. » Καὶ ὁ βἀρόαρος ἀπεκρίνατο * «Ὡς εἴχάσμαι, ἄν- sus, nullo tuo crimine passus es. Cieterum ignoscas C, θρωπε, ἐπ᾽ ἀνευθύνοις ὃ πέπονθας, πέπονθας. Kal nobis, quod inconsulta przcipitique sententia sup- "plicium |; intulerimus tibi. Modo vero pristinum munus deinceps administrabis, et principem inter consiliarios nostros locum tenebis. Nihil enim quid- "quam posthac nisi de consilio tuo et sententia su- mus facturi. » XXI. Joannes facultatem. egre obtinet. secedendi n monasterium, — Joannes vero humi procidens adoravit, pronusque perdiu jacens obtestabatur, ut *topiam sibi princeps faceret viam aliam multo "optabiliorem ineundi, et sequendi illum qui dixit : Ἔρο sum viu !*. Barbarus contra facultatem sece- dendi abnuebat, eratque videre duello, ut sic loquar, certantes ambos, barbarum hunc et ju- stum illum. Hic enim multis contendere, quo Joan- nem mundi furibus irretiret ac retineret : ille e contrario vim omnem et conatum adhibere, ut eos rumperet et angelicis alis avolaret. Ingens tunc campus patebat, in quo cum certaminis arbiter Christus sedebat, tum angeli spectatores erant. Quin nec immerito quispiam dixerit, nralos a sini- stro latere spiritus barbari animum obfirmasse οἱ '^ Amos v, 18... 5 Psal. xui, 5. !* Joan. xiv, 6. λοιπὸν ἡμῖν σύγγνωθι, ἐφ᾽ of; ἀπερισχέπτοις xal ἁλογίστοις ταῖς ἀποφάσεσιν ἑπηνέγχαμέν σοι τὴν τιµωρίαν. Ἴθι τοίνυν τὴν προτέραν ἐφέπων ἀρχῖν, xai πρῶτος ἔσῃ iv τοῖς ἡμετέροις συμθούλοις. Οὐ γὰρ πράξαιμέν τι πώποτε τοῦ λοιποῦ veu σῆς παραινἐσεώς 9 τε xat συμθουλῆς.» ΚΑ’. Ὁ δὲ πεσὼν χαμαὶ, προσεχύνησε * xal πρη- vhs κείµενος ἑδέετο ἐχείνου ἐφ᾽ ὥραν ἱχανὴν, συγχω- ρηθἢναί οἱ, χαὶ ἄλλην ἑάσαι τοῦτον ὁδὸν τὴν bpa- σµιωτέραν ὁδεῦσαι, χαὶ ἀχολουθῆσαι τῷ λέγοντι ' Ε]ώ εἰμι ἡ ὁδός. Ὁ δὲ βάρθαρος οὐχ ἐδίδυ «ih» συγχώρησιν., Καὶ fj» ἰδεῖν µονοµάχους, ὡς ἄν τις εἴποι, τὸν βάρδαρον, xa τὸν δίχαιον. Ὁ μὲν πολλοῖς D Ἠγωνίζετο ἐπέχειν τὸν Ἰωάννην τοῖς τοῦ χόσµου ὃς- cpol;* ὁ δὲ βίαιός τις Tfjv ταῦτα ἀποῤῥηδαι μετὰ σπουδῆς, καὶ ἀγγελικαῖς πετάσαι τοῖς πτέρυξι. Καὶ στάδιον τότε ἠνεφγμένον µέγα ἐτύγχανεν, ἀγωνοθέ- τῆς δὲ Χριστὸς προεκάθητο, xai τὸ θέατρον P οἱ ἄγγε- λοι. "Epst δέ τις διχαίως, xai τοὺς πονηροὺς ἓξ ἀρι- στερῶν παραθαῤῥύνειν τὺν βάρδαρον, χαὶ ἐπαλείφειν πρὸς πιθανότητας. Νικᾷ δὲ μετὰ πολλῆς ἀναῤῥήσεως ὁ ipb; µονοµάχος, xal πιθανὰ πάντα τοῦ ἀντιπάλου YARLE LECTIONES. 1 imaaploy, "^ izxtp&lvzvo. 9 Edit. δέησιν. « Edit. παραινέσεως. P R. deest of. 46] VITA S. JOANNIS DAMASCENI. 462 €x; βέλη νηπίων λελόγισται. Καὶ νικητὴς ἄπεισιν (20), A instruxisse ad. demulceridum Joannetn. Vicit ta- ἁἀναδεδεμένος την χεφαλὴν ταινίχ περιφανεῖ, xal τὸν οἶκον Εἴσεισι φαιδρωπὸς, ὁ πρὶν t&v. αὐτὸν σχυθρωπός. ΚΕ’. Καὶ δύο πρὀχειµένων αὐτῷ τῶν Δεσποτιλῶν ἁποφάσεων. τῆς μὲν, πωλεῖν τὰ ὑπάρχοντα, xai πένησιν διανέµειν ὁριζομένης * τῆς δὲ, καταλιµπά- vitv οἰχίας, xal ἀγροὺς, xal τἄλλα πάντα, ἕνεχεν τοῦ ὀνόματος τοῦ Δεσπότου, οὔτς περὶ τὴν προτέραν ποιεῖται τὴν σχολὴν, Uv! ἴσως μὴ ἑἐμθραδύνῃ οὔτε κατὰ τὴν δευτέραν motel, ἵνσ ὡς ἔτυχε ταῦτα εἰαχό- τος 4, ἔριδες προδαΐεν, xal διαµάχαι πολλαὶ τῶν χαθ᾽ αἷμα ᾠχειωμένων αὐτῷ, ἄλλων ἄλλο προθεθλη” µένων τοῦ χληρονομεῖν δίχαιον, ἀλλὰ µέσος ἀμφοτέ- ρων χωρεῖ, καὶ ὡς εἶχε τὰ ὑπάρχοντα διανειμάμενὺς πένησιν, αἰχμαλώτοις, δούλοις τοῖς ἑαυτοῦ * οὓς δὴ xai ἑλευθερίας Ἰξίωσε * συγγενέσι καὶ τοῖς θείοις χαθιερώσας ναοῖς * ὡς ἐξηλθε γυμνὸς ἐκ κοιλίας µη- τρὸς αὐτοῦ, οὕτω γυμνὸς ὀξῆηλθε τοῦ χόσµον, πλην τῶν ἀναγχαίων ἐπιδλημάτων, xal ἀἁπιὼν εἰς Ἱεροσόλυμα, χαὶ thv προσήχουσαν προσχύνησιν ποιησάµενος ἐν εὖποις τούτοις τοῖς σεθασµίοις, ὡς ἔλαφος διψῶσα τὸν θεὸν, εἰς τὴν ἕἔρημον ἔξεισι, χαὶ τὴν τοῦ θεοφόρου Σάδα λαύραν χαταλαμθάνει (21), ἔχων ὁπαδὸν, οὗ τῆς ὁδοῦ µόνον, ἀλλά χαὶ τοῦ σχοποῦ χοινωνὸν, Ko- σμᾶν (22) τὸν αὐτῷ συμμµετασχόντα xoi ἀναγωγῆς χαὶ παιδεύσεω;. Είπες ἂν αὐτοὺς ζεῦγος ἱερὸν εἶναι, καὶ ὑπὸ * τὸν ζυγὸν τρέχειν τοῦ Χριστοῦ, ὡς ἂν ἄρωνται αὐτὸν ἑπαυχένιον. KT". Ὁ γοῦν Ἰωάννης, ὃς τοῦ λόγου ἐστὶν ὑπόθε- σις, τὴν θείαν ἐχείνην μάνδραν εἰσιὼν, τοῦ ποιµένος πίπτει παρὰ τοὺς πόδάς, λιπαρῶς ἐξαιτούμενος, ὡς ἓν τῶν ἐχεῖ προδάτων ταγῆναι, ἀπολωλὸς ἑαυτὸν xaXov, xai ἐξ ἑρήμων ὀρέων ἄρτι ἐπιστρέφοντα πρὸς men multa cum làude duellator meus, cünctaque adversárii ad persuadendum momenta tanquam ságitta parvulorum habita sunt ο. Viclor discessit illustri vitta redimitus caput, et hílari vultu domum ingreditur, qui moestus ante et tristis etierat. XXII. Facultatés et bona distribuit. — Caeterüm cum du: Domini seriténtie ipsi propositz essent, altera qua faculiate$ suas venderé et date pauperi- bus jussum est !*, altera qux dothos el agros, czeteraque omnia propter Dominum reliriquere prz- scribit !*, cirea primam nullum tempus contri- vit, ne forte diuturniore mora distraheretur; alte- rius vero prescriptum non ita gessit, ut, relictis temere possessionibus, inter eos qui sibi conjuncti B essent, lites orirentur et jurgia plurima, aliis aliud jus adeundz h:ereditatis obtendentibus : ve- rum medius inter utrumque incedens, | XIV] bona süa partitus est in pauperes et captivos, inque servos quos libertate donavit, ac tandem in consanguineos, ita tamen ut pars quoque sua templis consecraia esset. Quemadmodum uudüs e materuo utero ex- lerat, sic excessit e mündo, recessariis duntaxat vestibus reténtis. Talis Hierosolymam petiit, ubi adorata, quo par erat cultü , eorum locorum má- jestate, Deum ipsám ad instar cervi sitiens, ih solitudinem contendit, et divini Sabe lauram asse» quitur, comitem et socium habens cum itineris, tum propositi, Cosmam illum, quem ejusdem edu- cationis ac institutionis habuerat participem. Dixisses eos par sácrum essé, quod ad Christi jugum una curreret, ut illi colla sübmitterent. XXIII. Joannes a pastoré monastérii excipitur. — Joannes itaqué, qui unus narrationis mex argumefi« tum est, divinum illud ovile ingressus, pedibus pastoris advolvitur, enixe rogans ut inier oves qui illic versabantur, admitteretur; ovem sese V Psal. cxi, 9. !* Matth. xix, 21; Luc. xvi, 22, 1? Matth. xix, 36. VARLE LECTIONES, 4 Edit. (yo μὴ ὥς ἔτυχε ταῦτα εἰάσαι,. 1 Als. Exil, OEcolamp. ad Christi jugum Vransiulit. NOTE. (20)Kal νικητὴς ἄπεισιν. Postquam Joannes pri- D Laura S. Sabe , et illius sepulcrum. Monasierium u marii consiliarii dignitatem aliaque munera, qui- bus apud chalifam ftüngebatur, reliquit, suffectus, ni fallor in ejus locum fuit, Theodorus Mansuri, ejus verosimiliter patruelis ; barbaro hanc saltem tiam facere volente, ut in honestissima illa amilia continuaretur dimissa ab Joanne dignitas. Sed minus felix iste fuit : siquidem Theopbanes ait, eum 18 azno [Isauri, id est Christianze cra anno 796, ad deserti regionem esse relegatum : quod ipsum forte Leonis machinatione factum esse, eliam amicos Joannis persequentis , ominatur Henschenius. (21) Kal τὴν τοῦ θεοφόρου Σάδα JAavpav xaca- Λλαμόάνει. Ad quam nempe Cosmas preceptor suus confugerat. Anonymus Graco - barbarus , de locis llierosolymitanis, ab Allatio editus inter Symmicita, μας babet ubi de Laura Sancti Saba : Supraque, rersus Jerusalem, inter colles, est monasterium seu cetui., exedificatum ést juxta torrentes. Sub monasterio [ow scaturit, quem ille precibus a Deo impetravit. emplum (rulla erigitur, eaque ceruleo imbuta : Αὐτοῦ εἶναι χαὶ τὸ χέλλην τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Δαμασχηνοῦ ᾽ αὐτοῦ ἔγραψεν τὸ, « "Αξιόν ἐστιν ὡς ἀληθῶςι » καὶ τὴν Ὀχκτώηχον' Prope est. cella S. Jo- annis Damasceni, inqua composuit Troparium, « Di- gnum est vere , ». et Ocloechum, Porro Tro- parium islüd, "Αξιόν ἐστιν ὡς ἀληθῶς , quotidie apud Gracos in bonorem Dei Genitricis canitur i- ter sacra Missarum solemnia, post peractam con- secrationem. . (32) 'AA4à καὶ τοῦ σκοποῦ xowwróv Κοσμᾶν. Cosmas hic est melodus, seu canonum carminumve ecclesiasticorum auctor precipuus, Damasceni condiscipulis et adoptatitius frater, de quo jam facta est mentio, ac rursum amplius infra di» 9. " ὃν VITA S. JOANNIS DAMASCENI. 264 perditam appellans, quz cx deserlis montibus ad Α τὸν ποιμένα Χριστόν. σθη τοίνυν ó τῆς ποίμνης Christum pastorem rediret. Gavisus est ea Το sacri gregis przfectus, eumque isto consilio beatum pronuntiavit. Opere autem pretium esse duxit, novitjum, tum vitae splendore, tum eximia scientia illustrem, uni cuipiam e przcipuis senioribus com- "fmittere, ut ille sub tanto duce in vita Dei sine er- roris pericule graderetur. Quem itaque unum ex alumnis monasterii omni virtutum genere illustrem «estimabat, bunc primum accersit, cui Joannem eoncredere nititur. Verum ille abnuit, causatus haudquaquam se parem esse tanto viro regendo, «qui magnam sibi opinionem sapientiz paraverat. Ec misso, alteruin. praefectus vocat. At secundus ille eadem qus prior locutus est. Tertius deinde post illos adductus cum esset, aliique rursum non pauci; una omnes voce deprecari a se coeperunt Joannis instituendi curam. XXIV. Seni traditur. instituendus. — Post mul- tos tandem eorum senex alius accersitur, moribus simplex, sed plurima scientia ornatus, qui prompto animo promptum Joannem excipiens, in cellam suam una cum eo pergit. Quocirca praeclarum illud fundamentum substruit, ne arbitratu suo quidquam gerat, ut partos per orationum contentionem sudores victima instar Deo offerat , ut oculis la- 'erymas exprimat, quibus vita prioris macule eluantur : eas quippe sacrificium purum apud Christum ceuseri, omni alio suffimento suavius. προεστὼς ἐπ᾽ αὐτῷ, xat τῆς προαιρέσεως ἑμαχάριζε. Καὶ δόξαν αὐτῷ διὰ τοῦ βίου περιφανὲς xal τῆς γνώ- σεως τὸ περιὸν, EX τῶν μεγάλων παραδοῦναι γερὀν- των τὸν νέηλυν, ὡς ἂν ὑπ' ἐκείνῳ χαθηγεµόνι ταττό- pevo;, ἁπλανῶς ἐπιπορεύηται τὴν ὁδὸν, τὴν 9 «o5 Θεοῦ * ὃν ᾧετο Ex τῶν τῆς μονῆς μοναχῶν ἐν mds: χαλοῖς ἐπίσημον εἰσχαλεῖται πρῶτον, xat ἐγχειρίζειν αὑτῷ τὸν Ἰωάννην ἐπιχειρεῖ * ὁ δὲ ἀπαναινόμενος Tiv, οὐχ ἱκανὸν εἶναι ἑαυτὸν φάσχων εἰς ποιμαντικὴν ἀνδρὸς τοιούτου, µέγα τὸ χλέος ἀραμένου ἐπὶ * σο- φίᾳ. ΠαρΏχε τυυτονὶ τὸν γέροντα ὁ ποιµενάρχτς, καὶ μετ αὐτὸν ἕτερον εἰσχαλεῖται. Καὶ ὁ δεύτερος τὰ ὅμοια τῷ προτέρῳ ἔλεγε. Τρίτος pex! ἑχείνους ἄλλος εἰσήγετο, μετὰ δὲ τούτους οὐχ. ὀλίγοι ἕτεροι. Καὶ ἤρξαντο ἀπὸ μιᾶς παραιτεῖσθαι ἅπαντες τὴν προστασίαν τοῦ Ἰωάννου, KA'. Μετὰ δὲ τοὺς πολλοὺς, ἄλλος εἰσήγετο γέρων, τὸ ἦθος ἁπλοῦς, τὴν γνῶσιν πολὺς, xal πρόθυμος, πρόθυµον τὸν Ἰωάννην δεξάµενος, εἰς τὸ χελλίον τὸ ἴδιον ἄπεισι σὺν αὐτῷ. Καὶ τὸ χαλὸν θεµέλιον πρῶ- τον αὐτῷ ὑποτίθησι, τὸ μηδὲν πράττειν ἰδίῳ θελί- ματι, θύειν δὲ θεῷ ἱδρῶτας, iv προσευχαῖς διὰ τὸ τούτων ἑχτενὲς xal ἐπίπονον, xal ἐξ ὀφθαλμῶν ὃδα- χρύειν ἐφιέμενον τῆς ἐπὶ τῷ προτέρῳ βίῳ καθάρ- σεως ", ἃ θυσία χαθαρὰ λελόγισται τῷ Χριστῷ ὑπὲο πᾶν ἄλλοθυμίαμα. Καὶ τοῦτο μὲν πρῶτον, κατὰ τὰ διὰ τοῦ σώματος ἐνεργούμενα, εἰς τὰ χατὰ ψυχὴν 63, Atque hoc primum de iis rebus ei preceptum est, (c µηδεμίαν ζωγραφεῖν κοσμιχὴν Φφαντασίαν, μηδ’ εἰ- que corporis adminiculo peraguntur. Circa ilia vero quà: ad animum spectant, indixit ei ne mun- danam ullam intra se pingeret imaginem, aut re- yum miuime convenientium formas adumbraret ; mentem ab omni vano tumore integram servaret ; ac ne amplitudine doctrinz efferretur, existimaret se [XV] nondum quibuscunque studuerat assecu- tum ; visiones, arcanasve manifestationes non appe- teret ; eo usque non superbiret, ut nimia fiducia in hac versetur opinione, adeptum se ejusmodi scien- tiam, qua nulli sit errori obnoxia, donec anima a corpore divisio fiat ; sed contra reputet timidas et anticipiles cogitationes esse, incertasque provi- dentias et rationes 39. Quocirca in id contendere eum monuit, ne cogitatio sua dispergeretur, sed summa cura eam colligeret, ut hoc pacto divina lace mens perfundatur, purgetur animus, et cor- pus mundum evadat, tum denique corpus cum anima sic cum mente copuletur, ut triplex ea res propter conjunctionem cum simplicissima Trinitate simplex subiade; efficiatur, et homo non jam car- nalis, nec animalis, sed ex toto spiritualis traps- formatis nimirum voluntatis inductione duobus 10 Sap. ix, 44. κονίξειν ty αὐτῇ τύπους πραγμάτων οὐ καθηκόντων, τὸν γοῦν δὲ ἀπὸ παντὸς φυσήµατος διαχένου διαττ- ρεῖν μήτε μὴν τῷ τῶν µαθηµάτων πλ/θει΄ ἑπαίρε- σθαι, xal iv οἷς µεµάθηχε, τὸ πᾶν καταλαθεῖν μὴ οἴεσθαι * µήτε ἔφεσιν ἔχειν * ὁπτασιῶν τινων, xal ἀποχρύφων ἀποχαλύψεων, μῆτ) ἐπαρθήσεσθαίς οἱ τὸν νοῦν * ἑαυτῷ τεθαῤῥηχέναι ποτὲ f δόξαι σχεῖν γνῶ- σιν ἀνεπισφαλῆ, ἕως ἂν διχάξδηται, ἀλλ᾽ εἰδέναι δει- λοὺς τοὺς οἰχείους λογισμοὺς, xal τὰς αὐτοῦ ἐπινοίας ἐπισφαλεῖς' σπεύδειν δὲ μὴ tdv σχεδάνννσθαι τὴν διάνοιαν, ἀλλ᾽ ἐπείγεσθαι ταύτην συνάγειν ἐπιμελέ- στατα, ἵν οὕτω 6h, ὁ μὲν νοὺς αὑτῷ φωτισθείη πρὸς θεοῦ, χαθαρθείηΣ δὲ fj quy, χαὶ τὸ σῶμα χαθαγνι- σθείη, xaX τέλος, τὸ σῶμα σὺν τῇ ψυχῆ ἐπισυναφθείη D τῷ vot, xal τὸ τριπλοῦν ἁπλοῦν Ὑγένηται διὰ τὴν πρὸς τὴν ἁπλουστάτην Τριάδα ἕνωσιν, xal γένηται ἄνθρωπος, οὐ σαρχιχὸς, οὐδὲ ψυχιχὸς. ἀλλὰ τὸ ὅλον πνευματιχὸς, μεταστοιχειωθέντων τῶν Σύο γνωμιχῇ προαιρέσει εἰς τὸ τρίτον χαὶ πρῶτον "λέγω δητα, τὸν νοῦν. Οὕτω δὴ ὁ πατὴρ τῷ mai, τῷ μαθητῇ ὁ διδάσχαλος ὑποθέμενος, προσυπέθετο αὐτῷ xol τοῦτο. εἰπών ' € Mh πρός τινας ἐπιστείλῃης ἐπιστολήν. Μη τὸ παράπαν φθέγξη τι τῶν τῆς ἔξω παιδεία». Σιωπῖν VARIA LECTIONES. ο R. deest thv. ἐλθεῖν. * R. μήτε πειθήσεσθα.. 7 Π. καθαρθῇ. t Ἡ. περὶ, male. α Mss. Π. ἐπὶ τὰ πρόσω καθάρ. " Edit. deest ἔχειν. Al, εἰς ἔφεσιν 465 VITA S. JOANNIS DAMASCENI. 466 δὲ ἄτχει μετὰ auvésen οἶδας γὰρ τοῦτο μὴ µόνον τῶν A illis prioribus in tertium illud et primarium, men- καθ’ ἡμᾶς φιλοσόφων εἶναι παράγγελµα, ἀλλὰ xol Πυθαγόρας ἐχεῖνος ὁ Σάμιος τοῖς ἑαυτοῦ μαθηταῖς ἄρτι µνουµένοις, αὐτῷ τὰ τῆς φιλοσοφίας μυστήρια, πολυετῃ παρήγΊελλε τὴν σιγἠν. Καὶ μὴ δόξῃς χαλὸν εἶναι, τὸ τὰ χαλὰ παρὰ καιρὸν φθέγγεσθαι; εἰς τοῦτο γὰρ ὁ Δαθὶδ ὁδηγείτω σε, ὃς φησιν, ὅτι Ἐσίγησα ἐξ ἀγαθῶν. Εἶτα τί ἐντεῦθεν αὐτῷ συµ- 6έδηχε, λέγοντος ἄχουσον. Εθερμάνθη ἡ καρδία µου ἑντός µου, τῷ πυρὶ πάντως τοῦ πρὸς θεὺν ἔρωτος, kv τῇ xavà διάνοιαν δὲ µελέτῃ τὸ πῦρ ἐχεῖνο τῷ προφήτῃ ἐξήφθη.» bonis *. Quid autem hinc ei contigerit, audi narrantem tem scilicet. Atque talia quidem precepta pater filio, et magister discipulo dedit, sed et illud quo- que subjecit : « Ne ad ullos miseris epistolam : nihi! prorsus externarum disciplinarum eloquatis. Silentium prudenter cole. Nosti siquidem istud nom nostrorum modo philosophorum praceptum esse : sed et Pythagoras Samius discipulis suis quos arcanis philosophiz imbueret, multorum an- norum silentium indicebat. Neu arbitreris bonum esse bona intempestive loqui; quin potius David hujus tibi documenti auctor sit, ubi ait : Silwi a : Concaluit cor meum intra me 3: igne utique divini amoris. Porro ignis assidua meditatione in Propheta succensus fuit. » KE. Ταῦτα τῷ Ἰωάννῃ ὁ γέρων (25) παρήγγελλε, ὮἩ XXV. Hec Joanni senex denuntians, non iU xai οὐχ ἣν καθ) ὑδάτωθ γράφων, οὐδὲ χατὰ πετρῶν σπείρων, ἀλλ᾽ elc γῆν ἀγαθήν. Χρόνος οὖν παρῆλθεν ἱχανὸς, καὶ ὁ Ἰωάννης ἣν διὰ πάσης πείρας τῷ γέ- ροντι παἰδοτριθούµενος, xaX χατὰ πάντα τὴν ὑπαχοὴν * ἀνεπισφαλή ἐνδειχνύμενος. Καὶ οὐχ fjv ἀντιλογία τῷ Ἰωάννῃ ἓν οἷς προσετάττετο. Οὐκ ἣν γογγυσμὸς kv Υλώσαῃ, οὐδὲ διαλογισμὸς bv χαρδίᾳ, ὅλως ἀνακρίνων ἑντὸ», ἅπερ ὁ ἐπιστάτης αὐτῷ διωρίζετο. ᾽Αλλά τοῦτο µόνον iy µέσῃ διανοίᾳ ἐγχεχολαμμένον εἶχεν, πλαξὶν ἕως βάθους, ἐπὶ παντὸς ἔργου xal προστάγµα. τος *, τὸ ποιεῖν, ὡς Παῦλος παραχελεύεται, τὸ ἔπι- τεταγµένον χωρὶς Υγογγυσμοῦ xaY διαλογισμῶν. Τί Υὰρ χέρδος τῷ ποιοῦντι χρηστὸν οἷον δήποτε, ἂν ἐπι- κάθηταί οἱ τοῖς χείλεσι γογγυσμὸς, 7) τῇ χαρδίᾳ ἑἐμ- φωλεύξι, ὡς ὄφις, διαλογισμὸς πονηρός; Πότε βελ- C τιωθήσεται fj φυχὴ τῷ οὕτω διαχονοῦντι; Πότε «hv ἐπὶ τὸ πρόσω σχοίη προχοπήν ; Διὰ τοῦτο πονοῦσιν [ * οἱ πολλοὶ τάχα τὸ δοχεῖν, περὶ τὰ τῆς ἀρετῆς, χαὶ πονοῦσιν] εἰκῃ πρὺς τὰ ἔμπροσθεν οὐ προσχόπτον- τες. Κα’. Εἶτα τοῖς µείζοσι τῆς ὑπαχοῆς ἀγωνίαμασιν ἐγγυμνάζων ὁ υέρων τὸν ἀθλητὴν, τί μηχανᾶται; Σπυρίδας ἃς εἶχον &pyóystpov, πολλὰς συναγηοχώς, πρόρασιν προθάλλεται τοιανδὶ, εἰρηχὼς τῷ Ἰωάννῃ οὑτωσίν * « Ὡς Ἠχουσταί pot, τέχνον, £v. Δαμασχῷ πολλοῦ πιωλεῖσθαι τὰς σπυρἰδας, Ώπερ iv τοῖς τῆς Παλαιστίνης µέρεσι, χαὶ χρειῶν, ὡς οἶδας, πολλῶν ἡμῖν δεῖ: ἀνελόμενος οὖν ἁπάσας, ἐχεῖ, ὧς τάχονυς ἔχεις, πορεύου, xai μὴ ἄλλως ταύτας πωλῄήσῃς , μηδὲ παρὰ μικρὸν, εἰ μὴ ὥσπερ σοι ἐντέλλομαι’ » ὑπὲρ τὸ διπλάσιον τοῦ ἀξίου τὸ τίµηµα ὁρισάμενος. Οὐχ ἀντεῖπεν δὲ, οὐδὲ τὸν ἐπιτάξαντος λόγον ἀνέχρινεν, *! Psal, xxxvii, 2. ** ibid. 4. 3 R. ἐπιτάγματος. — * Desunt in edit. aquis scribebat, non super petram serebat, sed in terra bona. Aliquantum igitur temporis elapsum est, cum Joannes a sene omni periclitationis ge- nere institueretur, eique exactam in re quavis obedientiam exhiberet. Nulla ejus erat. ad impe- rata detrectatio, nulla in lingua murmuratio, dis- ceptatio in corde nulla, qua magistri jussa intug dijudicaret; sed hoc unum in media mente tan- quam in tabulis insculptum habebat, ut secun- dum Pauli consilium, quidquid ageret aut agere juberetur, hoc siue querimonia et disceptationt^ bus perficeret. Nam quid illum juvat bene agere, cujus in labiis insideat murmuratio, aut mala dig- eussio in corde quasi serpens delitescat 7 Quando-- nam futurum sit, ut. melior flat animus illias qui sic obsequitur?* Quandonam ulterius ad meliora provehetur? Nimirum id in causa est, ut multi forte exercitatione virtutis laborent, ac incassum laborent, nihil ad ea quz priora seu anteriora sunt, proficientes. XXVI. Joannes Damascum mittitur ad. sportag vendendas. — Post 19ο autem, cum senex. pugilem suum majoribus obedieatis eertaminibus assue- faceret, quid tandem comminiscitur? Sportas, quas suis manibws contexuerant, multas colli- gens, [XVI] ejusmodi pratextu utitur, his verbis Joannem alloquens : « Audivi, fili, sportas Damasci carius, quam in Palzstins partibus, vendi; multis porro, ut ipse nosti, rebus indigemus; his ergo om- nibus acceptis, eo proficiscere quam celerrime po- teris, neque vel tantillo quidem quam tibi consti- tuo, minoris eas vendideris. » Tum simul pretium VARI LECTIONES. NOT £. (253) Tavra τῷ Ἱωάνγ]ῃ ὁ γέρων. llic ad longum edisserere non vacat, quam felicem virtutibus exco- lendis operam dederit. Quarum certa nobis speci- mina ex ipsius quz supersunt operibus licel erue- re : praesertim vero ex homiliis quatuor asceticis, quas in illustrissimi Metensis opiscqpi bibliothecae codice nuper reperi, et in appendice operum illius Grece Latineque sum, si Deus concesserit, ^ditu- rus. Hoc unum monebo ex bis orationibus comper- tum fore, sanctissimum virum ad summum perfe- ctionis apicem subiisse, tum profunda sui dewis- sione atque humilitate, tuu singulari erga divinam Eucharistiam reverentia ac devotione : quibus ad- dendum ardentissinum erga Deiparam studium, quod in aliis passiin homiliis significare gestit. 461 VITA S. JOANNIS DAMASCENI. 468 duplo quam par erat majus definit. llle vero relu- A ὁ µέχρι θανάτου ὑπήχοος, ἐπωμίζεται δὲ τὸν φόρτον, cjatus non est, nec przcipientis sermonem dis- russit, cum factus obediens esset usque ad mortem 3; sed obedientia velut alis quibus- dam Ínstructus, sarcina in humeros imposita, Da- maacum pelit, indutus centones squalore et allu- vie obsitos, qui priua in ea illustris splendidusque egerat, forumque peragrabat ut sportas suas diven- deret. Cum autem carius supra modum eas zstima- ret, risum sui movebat, omniumque convitiis et contumeliis exagitabatur. Tandem unus quidam ex lis quos habuerat in famulitio, dum clarus esset in .€a civitate, baud procul stans, vultumque ejus in animum revocans, virum ita abjectum ac panno- sum, quis esset, quisque fuisset olim, agnovit. Mox à πτερωτὸς την ὑπαχοὴν, xal εἰς Δαμασχὸν ἄπεισιν, ὁ πρὶν περίοπτος Ev αὐτῇ, ῥαχγενδυτῶν, αὐχμηρὸς, xai ῥυπῶν. Ka περιῄει την ἀγορὰν τὴν τῶν σπυρί. Gov ποιούμενος διαπώλησιν. Ὡς οὖν πολλοῦ ταύτας ἐποιεῖτο τιμήματος, γέλωτα παρεῖχε, χαὶ δι) ὀνε[- δους καὶ ὕδρεων τοῖς πᾶσιν ἐγένετο. Εἷς τοίνυν τῶν ἑξυπηρετουμένων b αὐτῷ, ὅτε περιφανὴς Ev τῇ πόλει διέπρεπε, χατὰ πρόσωπον στὰς, xat τὴν ὄψιν ἐχείνου εἰς διάνοιαν ἐμθαλλόμενος, ἑγνώρισε τὸν οὕτω τα- πεινὸν, τὸν οὕτω δυσεἰίµονα, ὅστις εἴη, xal οἵος ἑτύγ- χανε. Καὶ συντριθεὶς τὴν καρδίαν, πρόσεισιν, ὡς μηδὲν εἰδὼς à εἰδὼς, xal τὴν σπυρίδων ἑξώνησιν ἑποιῆσατο, δοὺς αὐτῷ ὅσον ἑπεξητήθη τὸ τίµηµα. Ὁ δὲ τοῦτα λαδὼν, παλινοδίαν ποιεῖται πρὸς τὸν στει- corde compunctus accessit, tanquam eum ignora- P λάµεναν, xai οἷά τις νιχηφόρος ἑπάνεισι, γενναίως Tei quem apprime noverat, sportas tanti emit, quanti postulabatur, Aecepto pretio Joannes ad eum qui se miserat regreditur, humi prostrato rente. XXVII. Funebre canticum edere rogatur. — Forte ex vicinis praefecti Joannis monachus quidam, ter- restri peregrinatione cum c«elesti domicilio com- mulata, ad Deum concesserat. Habebat is fratrem germanum, qui tristi hoc casu victus, fraterni fu- neris acerbitatem celare nequaquam valebat. Quam- obrem Joannes ei solatium afferre nitebatur, et quibus verbis poterat, a moestitia revocare. llle vero enixe eum rogare ccpit ut levandi doloris, apimique sui excitandi gratia modulum aliquem epnderet. At Joannes praceptum senis reveritus, haud se postulatis facilem prebuit. Ille contra im- portunior ingruens, nullum precibus (inem facere. « Quidni enim, inquiebat, dolentis animi miserere? Quidni tenue illi medicamentum admoves, quod do- lprem arceat ? Si corporum medicus esses, meque corporalis dolor conficeret, anpon mihi pro viribus remedium afferres? Sed et si gravi aut forte etiam letali morbo laborarem, nunquid non hujusce neglectus et incurie Deo ponas dares? Sin vero genis preceptum vereris, scito me rem istam tanto seereto celaturum, ut ad nullius aures perferatur. » Kiectitur demum his sermonibus Joannes, concin- numque ei de mortuo modulum cowponit, qui etiamnum hodie omnium ore canitur, illum scili- cei : Humana cuncta vani(as, elc. " Philipp. 11i, 8. εἰς τούδαφος καταθαλὼν τὸν ἀντίπαλον *, ὃς ἣν 6 τῆς χενῆς δόβης καὶ ὑπερηφανίας γεννἠήτωρ. fortiter adversario, inanis glorie et superbie pa- KZ', Ἐκ γειτόνων δὲ [τῷ χαθηγεµόνι d ] τοῦ Ἰωάν- νου, μοναχός τις ἐτύγχανεν, ὃς τὴν ἐπὶ γῆς χαταλι- πὼν παροιχίαν, πρὸς τὴν οὑράνιον μονὴν µετηλλά- ξατο, xal πρὸς θεὸν ἐξεδήμησεν. "Hv δ᾽ Σχείνῳ ἁδελ- φὸς χατὰ σάρχα . οὗτος ἠττηθεὶς τῆς συμφορᾶς, οὐδ' ὅλως εἶχε στέγειν τὸν ἁδελφικὸν θάνατον. 'O γοῦν Ἰωάννης παρηγόρει τὸν ἁδελφὸν, xal λόγοις, ὡς εἶχε, τοῦ πένθους ἀνεχαλεῖτο. Δυσωπεὶῖ δὲ τοῦτον ὁ πενθῶν, χαί τι αὐτῷ µελουργῆσαι τροπάριον ἐχλι- παρεῖ, παρηγοροῦν τὸ πένθος, την ψυχὴν χαταφῶν, Ἐδεδοίχει δὲ ὁ Ἰωάννης τὴν του γέροντας ἐντολὰν, 6 xat πρὸς τὴν αἴτησιν οὐ κατένευεν. 'O δ’ αἰτούμενος οὐχ ἀἁφίστατο δυσωπῶν. « Καὶ ἵνα τί, ἔλεγε, φυχὴν ὀδυνωμένου οὐχ. ἑλεεῖς, xal μικρὸν ἐπιπάσσεις αὑτῇ φάρμαχον ἀχεσώδυνον; "Av ἰατρὸς ἦσθα σωματιχὸς, ὀδύνη δέ µε ο σωματικὴ περιέπειρεν, εἰ μὴ τὸ κατὰ δύναμιν προσηξάς µοι φάρμαχον; Κἀγὼ δεινῶς ἕπασχον, xa ἴσως τὴν ἐπὶ θάνατον, οὐκ ἅμελλες δί- xac ὑφέξειν παρὰ θεῷ ταύτης τῆς παροράσεως; Καὶ νῦν Ev µείζονι πάθει παρορῶν µε πάσχοντα, οὐ µεί- ζους ὑφέξεις τὰς δίχας; El δὲ xal δεδίττῃ τὴν τοῦ γέροντος ἐντολὴν, ἴσθι ἐν ἀποῤῥήτῳ pov. χεῖσθαι τὸ πρᾶγμα, χαὶ ἀνεξάχουστον. » Κάμπτεται τοῖς λόγοις τούτοις ὁ Ἰωάννης, xat τροπάριον αὐτῷ ἐπὶ νεχρῷ συντίθησιν εὐαρμόνιον, ὃ xal µέχρι τοῦ νῦν παρὰ τοῖς πάντων στόµασιν ἄδεται (34), τὸ Πάντα µα- D ταιότης τὰ ἀνθρώπινα. VARLE LECTIONES. bR. ἑξυπηρετούντων. stant. Acropol. * Mss. R. e τις ὀδύνη us. * Mss. R. τὸν πολέμιον. ἆ Ita Reg. Edita non habent, nec legisse videtur Con- NOTE. (24) *O xal µέχρι τοῦ vüv παρὰ τοῖς πάντων στόµασο’ ᾖδεεαι. Damasceni carmen, cujus prima verba Joannes Hierosolymitanus recitat, integrum hie afferre juvat ex Constantini Acropolita 'ser- mone. ee νο SE Πάντα µαταιότης τὰ ἀνθρώπινα, . "Qva οὐχ ὑπάρχει μετὰ θάνατον. Ov παραμένει ὁ π.λοῦτος, οὗ συνοδεύει δόξα. 'ExsA00v ὀθάνατος ταῦτα πάντα ἑξηφάγισε. Διὸ Χριστῷ τῷ ἀθανάτῳφ Bora pier Τοὺς µεταστάντας ἐξ ἡμῶν dvázxavcoyr, Ἔγνθα πάντων ἑστὶν ἡ σωτηρία. Horum versuum hic sensus est : Humana omnia vanitas, 46) VITA S. JOANNIS DAMASCENI. 410 KH'. ᾽Απῆν δὲ ποτε τοῦ χελλίου ὁ τοῦ Ἰωάννου Α — [XVII] XXVIII. Joannes a. magistro. ejicitur. — γαθτγούμενος' ὁ δὲ ἑντὸς τῆς χέλλης ἑναρμονίως ὑπῇδε τὸ εἰρημένον τροπάριον, χαὶ ὁ γέρων ἑχτὸς πεφθαχὼς, τὴν μελουργιχὴν φθογγὴν ἐχείνην ἑνωτί- ζεται, xal μετ ὀργῆς ὅτι πολλῆς τῷ Ἰωάννῃ φησίν. « Οὕτως ἐπιλέλησαι τῶν ἀρχῆθέν σου ὑποσχέσεων ; xa ἀντὶ πενθοῦντος xal σχυθρωπἀξζοντος, διαχεχυ- μένος χάθῃ, xai 0ρυπτόµενσς τοῖς µελίσμασιν. » Ὁ δὲ τὴν αἰτίαν ἐξεῖπε τῷ γέροντι, xal τὸ τοῦ βια- ζομένου f πένθος προὐθάλλετο, xal πρηνὴς πεσὼν, ἐξητεῖτο συγγνώµην. Καὶ ὁ γέρων, ofa λίθος, καὶ ὡς ἄχμων ἵστατο, μηδ᾽ ὅλως τῷ ἱχετεύοντι ἐνδιδοὺς, χαὶ ἐξέδαλεν αὐτὸν τῆς χέλλης εὐθύς. KG. Ὁ δὲ θαυμαστὸς ἐχεῖνος &vhp elc μνήμην εὐθὺς τῆς προγονιχῆς παραχοῆς Ὕίνεται, καὶ τῆς Ex τοῦ παραδείσου διὰ ταύτην ἑχπτώσεως. Καὶ οὐκ εἶχεν ὅποι xal γένηται, f| mot 6 τράπηται. Καὶ πλέον ἣν πενθῶν ὑπὲρ τὸν ἀποθαλόντα τὸν ἁδελφὸν, τοιάδε ἔλεγε χαθ᾽ ἑαυτὸν, ὡς 'Exsivo; μὲν ἁδελφὸν ἀπεθά- λετο, ἐγὼ δὲ την ἐμὴν φυχἣν διὰ τῆς παραχοῆς ἁπ- ολώλεχα. Τέλος ἑτέροις Ὑέρουσι πρόσεισιν, οὓς τῶν ἄλλων Ίδει ἐξαιρέτους πρὸς ἀρετὴν, xal πρέσθεις προθάλλεται πρὸς τὸ τὸν γέροντα δυσωπῆσαι xal δεηθηναι, ὡς ἂν παραχληθείη, xal συγγνοίη τῷ Ἰωάννῃ τὸ ἔγχλημα. ᾿Απῆλθον οὖν ἐχεῖνοι, καὶ ἑδυσώπησαν * 6 δὲ οὐχ ἑνεδίδου, ὡς ἀνδριὰς, οὐδὲ παρεχώρει Ἀ τῷ µαθητῇ τῆς εἰς τὸ χελλίον εἰσ- όδου. A'. Kal τις τῶν μοναχῶν ἑχείνων ἀποχρινάμενος εἷ- pnxev: « Ἐξὸν ἄλλην ἐντολὴν δοθῆναι τῷ ἁμαρτήσαντι, xat μὴ ἐχπεσεϊῖν τῆς συναυλίας τῆς μετὰ aoo.» Καὶ ὁ δυσωπούµενος ἔφησε « Ταύτην τῷ Ἰωάννῃ ἑντολὴν ὀρίζομαι, εἴγε βούλεται συγγνωμονηθῆναι αὐτῷ τὴν παραχοὴν, πᾶσαν διελθεῖν τὴν τῆς λαύρας περιοχὴν, χαὶ δι ἑαυτοῦ ἐχχαθᾶραι τὰ ἓν ταῖς χέλλαις τῶν μοναχῶν τῶν ῥυπασμάτων οἰχίδια. » Οἱ δὲ ἀχούσαν- τες, ἐπὶ τῷ λόγῳ ἐγχαλυφψάμενοι, χατηφεῖς ἀπῄεσαν, γαλ τὸ τοῦ γέροντος ἀνένδοτον ἐχπληττόμενοι. Οὓς προσυπαντήσας ὁ Ἰωάννης, καὶ τὴν συνήθη βαλὼν µετάνοιαν, Ίρειο περὶ τῆς πατριχῆς αὑτῷ ἀποφά- σεως. Οἱ δὲ τὴν αὐστηρίαν τοῦ γέροντος ἑχπλήτ- τεσθαι ἀπεχρίναντο, xal τὴν ἀπόφασιν δι’ αἰδοῦς εἶχον ἐξειπεῖν. ὁ δὲ xal λίαν αὐτοὺς ἀναχαλύψεσθαι προαδυσωπῶν ἣν, Πεισθέντες οὖν τὴν ἀσχήμονα ἐχείνην ἀνακάθαρσιν λέγονσιν. 'O δ' ἀχηχοὼς ἤσθη μᾶλλον παρ) ἐλπίδα πᾶσαν αὐτῶν, xal ῥᾷον εἶναί pot τουτό φησι, xal πρὸς ἡδονὴν μάλιστα. Εὐθὺς οὖν ἄπεισι, xal τὰ τῆς χαθάρσεως ἑἐργαλεῖα ἐζητηχὼς, xai λαθὼν πρόσεισι τῇ χέλλῃ τοῦ ἐχεῖ γειτονοῦντος τῷ Ὑέροντι, καὶ εἰσιὼν tv abf, χεῖρας μολύνειν ** Gen. ii, 25. Aberat forte a cella magister Joannis , qui interea predictum carmen intra cellam ad harmoniam suc- cinebat , cum senex foris adveniens, suavem hune sonum excipit multaque ira commotus, ad Joan- nem ait : « ltane prima promissa exciderunt e me- moria, proque luctu ac morere letitia diffusus sedes, et delicias canendo captas? » Tum ille seni causam exponere , ejus a quo sibi vis esset illata, luctum obtendere, ac pronus in terram corruens veniam efflagitare. Senex vero ad modum lapidis aut incudis consistens, nihil precibus ejus annue- bat, quinimo eum statim cella ejecit. XXIX. Continuo itaque admirabili viro in men- tem venit primorum parentum inobedientia ** eo- rumque propter illam expulsio e paradiso. Nec quid ageret sciebat , aut quo se verteret : graviorique lu- ciu premebatur, quam qui fratrem amiserat. Aiebat nimirum apud 96: llle quidem fratrem amisit : ast ego per inobedientiam animam meam perdidi. De- mum alios senes, quos virtute eximios noverat, convenit , intercessores illos apud senem adhibens, qui ipsum rogitent et deprecentur, ut demulceri se patiatur et reatus veniam Joanni concedat. llli igi- tur abeuntes, enixe eum obsecrabant : hic vero in morem statue immotus manens, ingressu cells discipulum arcebat. XXX. Quocirca monachorum quispiam, « Potes C οἱ qui peccavit , inquit, mandatum aliud edicere, eum vero a contubernio tuo in totum excidere, hoe nullam habet zquitatem. » Tum ille tandem exora- tus ait: « Hoc itaque Joanni mandatum impono, si sibi velit ipobsequentiam suam condonari, uni- versum laure ambitum obeat, omniaque excre- mentorum et sordium loca suis ipse manibus ex- purget. » Ilstec ubi audierunt monachi, pudore suffusi, tristique vultu propter tantum senis rigo- rem- obstupefacti recedebant. Occurrens autem Joannes, facta pro more reverentia sciscitabatur, quaenam a Patre lata esset de se sententia. Cui illi, senis se austevitatem admirari, cojus respon- suin prz verecundia vix auderent enuntiare. Hie vero etiam atque etiam efllagitare ut illud ape- D riant : cujus denique precibus victi spurcam hanc expurgationem eloquuntur. Quod cum Joannes audisset, majorem in modum gavisus, ac supra quam illi sperassent, rem factu facilem sibique perjucundam accidere ait. Confestimque, quzsitis instrumentis ad ejusmodi sordes abstergendas VARLE LECTIONES. ! R. βιασαµένο. — 8.6 τι χα].... ἡ 73. b Edit. οὐ παραχ. NOTE. (ur non exsisiunt posi morlem. on manent opes, non comitatur gloria. ]ugruens enim mors cuncta hec evanescere facit. Immortali igitur. Christo clamemus : Translatis hinc presta requiem, Ubi omnium salus est. ΄ 41 VITA S. JOANNIS DAMASCENI. 412 idoneis, iisque sumptis in manus, ad cellam pergit Α ὀχείνας fjpzaxo, ἃς πολλοῖς πρότερον εὐωδίαζε τοῖς illius qui seni vicinus erat, quam cum ingressus ἀρώμασι, xat τὴν χριστοθεράπευτον δεξιάν" ὢ τῆς esset , manus illas quas multis olim unguenlis per- fuderat , inquinare cepit, ipsammet, inquam, dex- teram manum (proh ingentem viri abjectionem ! ) quam Christus curaverat , dare non dubitat. XXXI. Senior obedientiam et humilitatem Joannis admiratur. — Verum senex , quampriium prom- ptissimam illam obedientiam, sinceramque et pro- fundam, imo aublimem humilitatem Joannis au- divit, accurrens, eum complexus est, seque ejus collo implicuit, manus , oculos, humeros exoscu- lans. « O qualem et quantum, aiebat [XVIII] ille , beate obedientie athletam οἱ pugilem genui in πολλῆς τοῦ ἀνδρὸς ταπεινιώσεως χοπροπηλόφυρτον ἔθετο. cono el stercore {[α- ΛΑ’. Πνθόμενος 0 6 γέρων τὴν εἰς ὑπακοῆν τοῦ Ἰωάννου προθυµίαν πολλὴν, xaX τὸ τῆς ἀληθοῦς xat πολλῆς ὀχείνου ταπεινώσεως βάθος, μᾶλλον xai ὕψωμα, ἑἐπιδραμὼν περιέδαλλεν αὐτὸν, xal περι- επλέχετο τῷ τραχήλῳ, τὰς δὲ χεῖρας περιεπτύσσετο, τὰ ὄμματα χατησπάζετο, χατεφἰλει τοὺς ὤμους. « Ὦ olov, ν ἔλεχεν, « ἀθλητὴν τῆς µακαρίας ὑπ- αχοῆς ἐγὼ ἀπέτεχον ἐν Χριστῷ. » 'O δὲ Ἰωάννης Christo ! » At Joannes ad bas senis voces amplius D πλέον αἰδούμενος τοὺς λόγους τοῦ Ὑέροντος, πρηνὴς erubescens , pronus in terram corruere , ac, velut ad Dei pedes sese abjiceret, lacrymarum imbre pavimentum rigare : tantumque abeat ut ad Patris sermones inflaretur, aut ad senis laudes intume- sceret ; αἱ magis deprimeretur, ejusque animus quam qui maxime contereretur. ]ta scilicet vi- ros sapientes et cordatos novi comparaltos, ut ad sui commendationem sese dejiciant, atque lau- dari moleste ferant, cuim interim ad Deum sese auollant. Quocirca Pater filium erigit, ejusque prebensa manu, cellam letus ingreditur. Dixisses plane, si Joannem observasses, in paradisum Eden postliminio eum restitui. Qui enim veteris Adam figuram transgressione prius expresserat, ἔπιπτε, καὶ τὸ ἔδαφος τοῖς δάχρυσιν E6peyev, ὡς θεοῦ προσπίπτων ἐνώπιον. O0 γὰρ ἐφυσιώθη τοῖς λόγοις τοῖς πατριχοῖς, οὐδὲ ἐξωγχώθη τοῖς ἐγχωμίοις τοῦ γέροντος, ἀλλ' ἑταπεινοῦτο πλέον, xal ὁ νοῦς αὐτοῦ μάλιστα συνετρίθετο. Οὕτως οἶδα τοὺς συνετοὺς τοῖς ἐπαίνοις ταπεινουµένους, xai συντριθοµένους τοῖς ἑγχωμίοις, xat ἀνυφουμένους πρὸς τὸν Osóv. Ἐπὶ τούτοις ἀνίστησιν ὁ Πατὴρ τὸν υἱὸν, xol λαθόµενος τῆς χειρὸς, εἰς τὸ χελλίον αὐτοῦ μετὰ χαρᾶς εἴσει- σιν. Εἶπες ἂν τὸν Ἰωάννην ἰδὼν, ὡς εἰς τὸν Ev Ἐδὲμ, παράδεισον πάλιν ἀποχαθίσταται νῦν. Ἐν ἑαυτῷ δὲ τὸν παλαιὸν 'Αδὰμ διὰ τῆς παραχοῆς τυπώσας τὸ πρότερον, τὸν νέον ἐτύπου Χριστὺν, xal αὖθις ἐν ἑαυτῷ διὰ τῆς ἄχρας ἑἐχείνης ὑπαχοῆς. novum postea, Christum scilicet, per singularem extremamque illam obedientiam, idem ipse iterum referebat. XXXI. Semem per insomnium monet Deipara , t C ΛΑΛΑ’. Μετ’ οὐ πολὺ δὲ, ὄναρ τῷ Ὑέροντι ἐπιφαίνε- Joanni permittat litteris operam dare.—Non multum temporis íntercessit , cam nullis non laudibus ce- lebranda purissimaque ( Virgo Marla) seni se per insomnium offert. « Eccur fontem illum , ait, qui tam suaves profundere latices, tamque limpidos, tam copiosos ac prorsus neetareos potest , ebstru- xisti ? dsturum , inquam , aquas reereandis animis jdeneas ; aquas prasstantiores iis, quze novo et inusi- tato modo e petra fluxerunt in solitudine : aquas, quarum desiderio captus fuit David ; aquas illas, quas Christus Samaritane mulieri pollicitus est ? Sine fontem manare. Manabit enim uberrime, eaque copia universum orbem pervadet , ut ingenti fluctu ipsamet hzresium maria superet operiatque , et in admirabilem dulcedinem convertat. Qui sitiunt, ad aquam istam cito gressu conveniant , et qui vitae pure argentum non habent **, affectionibus suis divenditis , mercentur a Joanne doctrine operum- 15 ]sa. 1v, 9. ται (35), ἡ πανύμνητος χαὶ πανάµωμος, xal φησιν ΄ ε "Iva τί πηγὴν ἑνέφραξας, οὕτω μὲν ἡδὺ τὸ νᾶμα προχέειν ἔχουσαν, οὕτω δὲ διειδὲς, οὕτω δὲ δαψιλές τε xat νεχταρῶδες; ὕδωρ ἀναπαύσεως τῶν ψυχῶν ; ὕδωρ ὑπὲρ τὸ ix πέτρας kv ἑρήμῳ βλύσαν ξενοπρε- πῶς; ὕδωρ, οὗ πιεῖν Δαθὶδ ἐπεθύμησεν; ὕδωρ, ὃ τῇ Σαμαρείτιδι Χριστὸς ἐπηγγείλατο; Ea. φέρεσθαι τὶν πηγἠν. Δραμεῖται πολλὴ, χαὶ πᾶσαν διελεύσεται τὴν οἰχουμένην, ὡς ὕδωρ πολὺ κατακαλύψαι θαλάσσας αἱρέσεων. Μεταθαλεῖ δὲ ταύτας πρὸς θαυμασίαν γλυχύτητα. Οἱ διφῶντες, ἐπὶ τὸ ὕδωρ τοῦτο i μετὰ σπουδῆς πορευέσθωσαν * xal ὅσοι μὴ ἔχουσιν ἀρχύ- ριον,βίου χαθαροῦ, πωλήσαντες τὰς ἐμπαθείας, Ex τοῦ Ἰωάννου ἁγορασάτωσαν ἐν δόγµασι xa ἔργοις ἀκραιφνήη καθαρότητα. Οὗτος εἰλήφει τὴν προφη- τιχὴν χιθάραν, xat) τὸ Δαυϊτιχὸν ἐχεῖνο φαλτήριον, xai ἆσει ἄσματα χαινὰ, ἄσματα Κυρίῳ τῷ θεῷ. Ὑπερθαλεῖται τὴν Μωσέως ᾠδὴν τοῖς µελουργῇ- VARIA; LECTIONES. ! Edit. deest, τοῦτο. — !R. deest, xat. NOTE. (30) Μετ) οὗ πολὺ δὲ, ὄναρ τῷ γέροντι ἐπι- γεται. Visum hoc sie Menea recitant, ac si 051196 pristino Joannis institutori acciderit, cum e contrario seniori illi alteri tribuendum sit, cui sanctus Joannes Damascenus de monasticae vita legibus erudiendus traditus fuit. 413 VITA S. JOANNIS DAMASCENI. A14 µασι, xal τὴν χοραυλίαν Μαρίας. Μῦθος ἐλεγχθή- A que sinceram puritatem. [ο propheticam citharam σεται τὰ τοῦ Ὀρφέως ἀνόνητα µελῳδήματα. Tiv πνευματικὴν καὶ οὐράνιον µελουργίαν οὗτος ἄσεται. Toug k Χερουθιχοὺς ὕμνους οὗτος µιµήσεται, xai πἆσας τὰς Ἐκκλησίας, τὰς θυγατέρας Ἱερουσαλὴμ, αὑτὸς νεάνιδας τυµπανιστρίας ποιῄσεται, ἁδούσας ἆσμα χαινὸν θεῷ, τὴν νέκρωσιν Χριστοῦ ἀπαγγέλλων, xai τὴν ἀνάστασιν. Οὗτος ὀρθοτομήσει τὰ τῆς πτί- στεως δόγµατα, καὶ στηλιτεύσε: πάσης αἱρέσεως (26) δ-αστροφἣν, καὶ λοξότητα. Καὶ ix χαρδίας αὐτου ἑξερεύξεται λόγους ἀγαθοὺς, xal ἐρεῖ τὰ τοῦ βασι- λέως ἔργα τὰ ὑπερθαύμαστα. » ΑΒ’. Περὶ δὲ τὴν ἕω εἰσκαλεῖται τὸν Ἰωάννην ὁ μυπθεὶς τὰ ἀπόῤῥητα, xal φησιν « Ὢ τἐχνον τῆς ὑπαχοῆς τοῦ Χριστοῦ! "Ανοιξόν σου τὸ στόµα, tv" ἑλχύσῃς τὸ πνεῦμα ' μᾶλλον δὲ ὃ προειλήφεις ὃν τῇ καρδίᾳ σου, ἐξερεύγου διὰ τοῦ στόµατος. Τὸ στόµα σου yàp λαλήσει σοφίαν, ὅτι µελέτην ἔσχες Ev. τῇ χαρδίᾳ τῆς συνέσεως πολλήν. "Ανοιξόν σου τὸ στόµα, οὐχ Ev παραθολαῖς, ἀλλ᾽ Ev ἀληθείαις' οὐχ ἐν αἰνίγ- µασιν, ἀλλ᾽ ἐν δόγµασιν. Λάλησον εἴσω τῆς ὁρώσης Ἱερουσαλὴμ θεὸν 1, τῆς εἰρηνιχῆς Ἐχκλησίας ab- τοῦ, οὗ λόγους εἰχῆ, xal εἰς ἀέρα ῥέοντας, ἀλλ᾽ οὓς ἔγραφε τὸ Πνεῦμα £v τῇ χαρδίᾳ σου. Ανῆηλθες m εἰς τὸ ὄρος τὸ Σίναιον τῶν ὁπτασιῶν θεοὺ xal ἆπο- χαλύφεων, χᾶν ἑταπείνωσας ἑαυτὸν ἕως τῶν ἀθύσ- σων τῆς πολλῆς ταπεινώσεως. Nuv ἄνελθε εἰς τὸ τις Ἐκχλησίας ὄρος, χαὶ χήρυξον εὐαγγελιζόμενος C τῇ Ἱερουσαλὴμ, ἓν ἰσχύῖ Όφωσον τὴν φωνήν. Δεδο- ξασμένα γάρ pot ὁλαλήθη περὶ σοῦ παρὰ τῆς 6εο- µήτορος. ΣύΥγνωθί µοι δὲ xal ὅσα σοι ὙΥέγονα ἐμ- ποδὼν 2, ἐξ ἀγροιχίας µου τοῦτο πραττόµενος. ) AT". Ἐξ αὐτῆς οὖν ὁ Ἰωάννης τῶν θείων µελισμά- των ἀρχὴν ποιησάµενος, ᾖσε τὰ µελίῤῥυτα ἄσματα, ἃ δὴ τὴν Ἐχχλησίαν ἐφαίδρυναν, καὶ τόπον σχηνῆς τοῦ θεοῦ ἑἐποίησαν, ἔνθα ἦχος χκαθαρὸς τῶν ἑορταζόντων * Exod. xv, 1-91. 1. Psal. Lxxvii, 2. *6 Psal. xcvi, 1. " Psal. χιτ, 4. *! Psal. Lxvii, 26. 9? [sa. xL, 9 assumpsit, Davidisque psalterium , quo canet can- tica nova, cantica Domino Deo nostro **, Moysis carmen vincet musicis modulis suis , vincet et Ma- rie tripudium 37. Ad fabulas relegabuntur vana Orphei modulamina. Spiritualem ille ccelestemque melodiam concinet. Hymnos Cherubicos imitabitur. Ecclesias omnes , filias utique Jerusalem, adole- 8centulas esse tympanistrias faciet **, que canant novum Deo carmen, annuntians eis Christi mortem et resurrectionem. Hic dogmata fidei perquam recte tradet, omnisque heresis configet pravitatem et obliquitatem. Eructabit ex ore suo verba bona, et dicet opera Regis ** omni admiratione majora.» XXXII. Senex porro arcona hec edoctus, mane [XIX] Joannem vocat, hisque eum verbis affatur : « O fili obedientiz Christi ! Os tuum modo aperi , ut attrahas spiritutm ** ; imo quem in corde tuo ex- cepisti , liunc ore eructa. Os quippe tuum loquetur deinceps sapientiam , postquam in corde tuo medi- tatione tua prudentiam ?! multam fovisti. Aperi os tuum , non in parabolis **, sed in veritatibus : non in enigmatis, sed in dogmatis. Loquere intra Je- rusalem , quze Deum videt, pacificam Ecclesiam dico, verba non vana neque futilia , que per aurss diffluant, sed qux Spiritus exaravit in corde tuo. Conscendisti in montem Sinai, ubi Dei visiones revelationesque perciperes, quamlibet te ad abys- sum usque summe humilitatis demiseris. Nunc vero ascende super montem Ecclesiz, et predica, evangelizans Jerusalem : exalta in fortitudine vo- cem tuam **. Gloriosa quippe dicta sunt de te 4 Dei Genitrice. Caeterum illud quoque mihi igno- scas velim , quidquid a me tibi impedimenti 'obve- nit, cum rusticitate mea boc tibi nimia prastite- rim. ) XXXIII. Joannis cantica varia. Sermones. Liber de dialectica, de haeresibus et de fide orthodoxa. Tra- ctatus alii. — Sub hoc tempore igitur divinos cantus Joannes auspicatus, melliflua carmina cecinit, qua * Psal, xiv, 9. ** Psal. cxviun, 151. ΤΛΗΙΑ LECTIONES. k Edit. deest, ἄσεται τούς. 1 Hensch. emendat : λάλησον εἰς ὥτα Ἱερουσαλὴμ τῆς ὁρώσης θεόν. m Male Wensch. ᾿Ανῆλθε, x. v. &. ? Perperam Hensch. ἐμπόδιον. NOT A. 26) Kal στηλΛιτεύσει πάσης αἱρέσεως. Quam D λόγοις τε χαὶ δόγµασιν ὀρθοῖς, ὢ Ἰωάννη, οὕσπερ TUR id Joannes prestterit, ea qus conira varias haereses monumenta supersunt, testificantur. line Grzei in ejus festo canunt : Ti ζήλῳ πυρού- µενος, τῶν θξεοµάχων αἱρέσεων ἅπασαν χαγόνοιαν ἀνέστρεφας συντόνως συγγράµµασι, λευχάνας πᾶσι τρανῶς πάλαι τὰ αποράδην τοῖς σοφοῖς, ὦ Ἰωάννη, συγγεγραμμένα ἰσχνῶς * Succensus zelo adversaria- rum Deo haresium nequiliam omnem data. opera scriptis. evertisti, omnibus perspicua (faciens. qua- cunque sapientes olim, o Joannes, subtiliter conscri- pserunt. Weruinque : Θερμῶς ἑστηλίτευσας τῶν δυσ- ωνύμων τροφίμων Μάνεντος EN βλάσφημµον ἁσέ- δειαν, νοθεύσαι πειράσασαν τὴν Ἐχχλησίαν Χριστοῦ, συντέθειχας * Fervido stylo detestandorum Manetis alumnorum blasphemum impietatem traduzisti, qua Ecclesiam Christi adulterari conabatur, sermonibus atque dogmatis rectis, o Joannes, qua conscripsisti. Et rursum : Ἠλέγξας σαφῶς ἐγγράφως, Ἰωάννη, τοῦ Νεστορίου τὴν διαίρεσιν, Σεθήρου τὴν σύγχνσιν, Μονοθελητῶν παράνοιαν, xai πίστιν µονοέργητον, φθέγγος ὀρθοδοξίας, πᾶσιν ἀἁπαστράψφας τοῖς πέ- ρασιν αμομίεπίεν scriptis redarguisti, o Joannes, diremptionem Nestorii, Severi confusionem, Mono- theletarum.| amentiam, εἰ fidem de unica ejusdem operatione, orthodoxic splendor, finibus ex omnibus re[ulgens. | A5 VITA S. JOANNIS DAMASCENT. 16 quidem Ecclesiam exhilararunt, seu locum taber- A ἀχούεται. Οὐ ταῦτα µόνον, ἀλλὰ val τοὺς εἰς φαι- naculi divini, ubi sonus festivo more epulantium exauditur *. Neque hzc tantum prastitit ; verum et pro solemnitatibus przcipuis sermones edidit ; in primis sacrum illud volumen, atque, ut ita loquar, tabulam divinitus exsculptam exaravit, qua qui- dem universis seu sapientibus seu indoctis, non mediocre solatium affert , et instar januz est ad subeunda theologie mysteria, c:zteraque verz fi- dei dogmata, nec non ad brevi compendiariaque ralione speculandum et cognoscendum ea, que aut in intellectum aut in sensum cadunt. Quem profecto librum ego colum dixerim, utpote qui rectis demonstrationibus, tum a natura, tum a Scriptura petitis, iisque plane eruditis, tanquam δρὰς πανηγύρεις λόγους ἐξέθετο, xat τὴν Ἱερὰν βί- θλον xaX θεοχάραχτον πλάκα (27), ἵνα οὕτως coo, διεχαράξατο, πᾶσι σοροῖς τε xat ἰδιώταις, οὗ µετρίαν παράκλησιν, καὶ θύραν εἰσαγωγῆς τῆς εἰς τὰ τῆς 0so- λογίας μυστῆρια xaX τῶν ἄλλων δογμάτων τῆς ἆλη- θοῦς πίστεως, xaX τῆς τῶν ὄντων νοητῶν, xai αἱ- σθητῶν συντοµωτέἑρας θεωρίας καὶ γνώσεως: fjv ἐγὼ οὐρανὸν ἐκάλεσα, ὡς ἄστρασι ταῖς ὀρθαῖς ἁ ποδείξεσε, χαὶ φυσιχαῖς τε xal Γραφικαῖς, χαὶ λίαν ἐπιστη- povixalg διαλάµποντα. Ὁ γοῦν πρὸς τοῦτον οὐχ ο ἀποβλεπόμενος τὸν οὐρανὸν, xal τοῦ ἓν αὐτῷ χάλ- λους μὴ] χατατρυφῶν, μηδὲ τοῦ ἐξ αὐτοῦ φωτὸς ἁἆπο- λαύων, f| τυφλός ἐστι, f] ἑσχότισται. Καὶ ἅθλιον εἴποιμι τὸν µυωπάξοντα πρὸς τὴν λάμψιν αὐτοῦ την sideribus [XX] splendeat. Quocirca quisquis in B ἔνθεον. Ἔτι δὲ καὶ μαχροὺς συνεῖρε λόγους (28) ὁ ^ Psal. εἰ, 5. VARLE LECTIONES. ο Ms. deest οὐχ. 4 NOTAE. (2) Kal τὴν lepàv βίδ.Ίον xal θεοχάρακτον zAá- κα. Hunc librum sacram et scriptam divina manu tabulam, que instar januz sit ad subeunda my- steria theologi: cxterorumque verc fidei dogma- tum, iterum libros Parallelorum intellige, inquit Henschenius. Constantinus vero Acropolita hunc Vitze Joannis locum sic edisserit. Thv δὲ IIHTHN, ὡς ἄρα παραδραμοῦμαι ΤΗΣ ΓΝΩΣΕΩΣ; ἡ πῶς οὐχὶ xal ἐχ παρόδου ταύτης ἀρύσομαι, ἵνα πως πρὸς τὸν ἐφεξῆς δρόµον ἀχμαιότερος γένωµαι’ ἑμνή- ην ἐχείνης, xaX τὸ μεῖζον πάντων, ἀσφαλὴς θεολό- Yo; παρευθὺς εὕρημαι, xal νοερώτερος δήπως Yye- γένηµαι. Ὢ πόσων év ἀχαρεῖ μυστηρίων ἠξιώθην ! ὼ εἰς otav κατήντηχα µεγαλόνοιαν! Ὑπερπηδῶ τὰ ἀν- θρώπινα. Διασχίζω τὸν ἀέρα τουτονὶ τὸν ὑγρότερον xaX περίχειον. "Y περθαίνω τῶν χαθαρωτέρων, ὑπὲρ τὸν αἰθέρα θέω, μικροῦ xai εἰς τρίτον οὐρανὸν φθά- νω, xal ἃ οὐχ ἐξὸν λαλῆσαι, γλώσσῃ μνοῦμαι, xat ἐνθουσιασμοῦ πληροῦμαι , xal μιχροῦ χκρείττων ἐμαυτοῦ γίνομαι. Μόνον γὰρ ἐν οὐρανῷ διὰ ταύτης ἀνέρχομαι, xat θεῖος ὅλος χαθίσταµαι, xal νοῦς &v- τιχρυς χρηµατίζω., καὶ ἰσάγγελος τὴν χατάληψιν ἀναδείχνυμαι. Μανθάνω τὰ τῶν ἆθλων ὡς παρῆχται δυνάμεων, τὸν ἐννεαδιχὸν διἀχοσµον, τὸν εἰς τρια- διχὸν συναγόµενον αὐχ ὡς διατέτακται, xaX γινώσχω xai ὑπεράγαμαι. Ἐνηχοῦμαι τὰς ἀποῤῥήτους ἐχείνων δοξολογίας, xal πως δὴ συναπαἰροµαι’ τὴν ἁπλῆν Τριάδα, χαὶ ὄντως μοναδιχἣν, διαφόρως ἀνυμνεῖν, xaX γεραῖρειν πολυειδῶς. Ἐννοοῦμαι τὰς τρεῖς τῆς ὑπερφυοῦς οὐσίας, xaX ὑπερουσίου φύσεως ὑποστα- τικὰς ἰδιότητας, πρὸς δὲ, ὥσπερ 6f ταύτην χαὶ µίαν οὐσίαν τῶν τριῶν χαταλαμθάνω προσώπων , οὕτω καὶ µίαν ἐξουσίαν ἐπιγινώσχω καὶ δύναμιν. "Ofcv xai ἕνα xat ἀληθῃ ταύτην θεὸν, χαὶ μόνον τῶν ὄντων τριττῶς ἀπερίγραπτον, καὶ ἀληθῶς ἀχατάληπτον τὸ θαυμάσιον, καὶ χαταλαµθάνω, καὶ σέθοµαι. Οὐχοῦν φθάνω διαιρῶν εἰς τρία, χαὶ συνάπτω πρὸς ἓν, τὸ μὲν τοῖς χαρακτῆρσι, τὸ δὲ ἐξουσία, τῇ µοναρχίᾳ, τῇ ὁμοουσιότητι, τῇ τε πρὸς τὸ πρῶτον αἴτιον τῶν ἐκ του πρὠτου xat αἱτιστῶν συμφυῖᾳ χαὶ ἁπαριλ- λάχτῳ ταυτότητι, Quomodo transiliam FONTEM JLLUM SCIENTIJ£, ut non saltem in transitu inde,vel tantillum hauriam, ut ad relique festivi- tatis cursum robustior evadam...? Cum hujus me- mini, vere rationalis esse videor, ipsa ratione pru- dentius uli valens : cum ejus memini, repente inve- mior solidus pre cunctis theologis, et mulio illis intelligentior. Ο quot mysteriorum notitiam brevi temporis spatio mihi sentio infundi! ad quamnam evehor mentis. celsitudinem ! humana calco, scindo aerem humidiorem, hunc et terre circum[usum, quin et alterum puriorem transcendo, et tantum non pra- curro, ullra aethera atque ad tertium celum pertingo, et que non licet effari doceor, plenus enthusiasmo multumque meipso melior. Parum enim abest, quin illius ope in colum ascendam, totusque divinus fiam εἰ plane spiritualis, atque intelligendi facultate an- gelis equalis evado. Disco qum ad immaleriales substanttas perlinent; et quomodo novenarius cho- rus ad. ternarium reducatur, tantum non. quemad- modum ordinatus est, et cognosco et mirabundus suspicio. Insonant mihi ineffabiles eorum doxologic, et pene compellor una cum iis diversimode canere et laudare simplicem et vere unicam Trinitatem. Intel - ligo supreme essentie et. supersubstantialis nature hypostaticas proprietates, imo ipsam unam trium per- sonarum essentiam quodammodo comprehendo : sic unam potestatem virtutemque cognosco : quo fit, «t ipsam intelligam adoremque unum ac verum Deum, solumque inler omnia qua exsistunt, tripliciter inde- finitum et plane incomprehensibilem, quod admira- bile est. In tres igitur divido, et in unum conjungo unum potentia, auctoritate εἰ consubstantialitate, ct ea qug est causatorum, sive eorum qug a prin- cipio sunt, cum prima causa principiove de- pendentia, indissolubilique identitate. Atqui Joan- nes ipse Damascenus tripartitum opus, in quo de dialectica, de hzresibus, deque orthodoxa lide tractavit, voluit appellari IIny*àv γνώσεως, Fontem scientie. Sic enim loquitur capite secundo, in quo propositum suum explicat : Διὸ καὶ IIny γνώσεως νοµαξέσθω’ Quapropter Fons scientie ἰδίμά operis libet appellare, Enimvero quis de libris Paralle- lorum accipiat, quod ejus Vitz scriptor ait librum illum, de quo sermonem babet theologiw mysteria et verz fidei dogmata aperire, quze, ut ante monui, arce admodum in Parallelis traduntur ? Caeterum arallelorum Joannis Damasceni Suidas et Zonaras meminerunt, quod suo loco dicitur. Tripartitum vero illud alterum opus ut noster scriberet, Cosmas Majumensis auctor fuit, uti Joannes ipse testatur epistola nuncupatoria ad eumdem : adeoque editus non est ante annum 745, quo Cosmam Petro Maju- mensi successisse ostendemus. (28) "Er. δὲ xal μακροὺς συ»εῖρε AóToUe , x. τ. À. Alii non supersunt hodie libri Joannis Da- masceni pro venerandis imaginibus preter illos tres de quibus dictum est : quibus addi potest alter ille adversus Constantinum Caballinum seu Copro- pnymum, qui scriptus est post annum 731, quo A5 VITA S. JOANNIS DAMASCENI. 478 Ἰωάννης, xaX αὖθις περὶΡ τῆς τῶν θείων εἰκόνων A collum istud non contuetur, nec illius pulchri- κεριφανοῦς vpogxuvistue* xal ὅσον τὸ iv αὐτῷ, τῆς θείας εἰχόνος χάλλος τὸ ἐξ ἀρχῆς ἑμορφώσατο χἀλλιον, τοσοῦτον xal τὰ περὶ τῆς τῶν σεθασµίων εἰχόνων τιμῆς ἀνετάξατο ὑψηλότερον xai φαιδρό- τερον. tudine delectatur, hic vel czcus fuerit, aut tene- bris obsitus, sed et infelicem dicere non dubitem , qui ad divinum hunc splendorem czcutiat. Ad hzc rursum bene prolixos tractatus alios Joannes con- texuit , quibus de divinarum imaginum adoratione iterato disputabat. Et quo divine imaginis pulchritudinem in se perfectius jam ab initio expresserat: eo sublimius et elegantius de venerabilium imaginum cultu et honore disseruit. ΑΔ’. Elye δὲ πρὸς τοὺς τοιούτους πόνους ἆδελ- φιχῶς ὑπαλείφοντα, ὃν ἓν πνεύματι θείῳ ἔσχηχεν ἁδελφὸν, Κοσμᾶν τὸν xal χόσµιον, τὸν xal χοινω- νήσαντα αὐτῷ, xol λόγων, xal ἀναγωγῆς, xal ἀσχήσεως. "Oc δὴ καὶ οὗτος τοῖς iy. ἄσμασι πνευ- ματιχοῖς πόνοις, τὸν Ἰωάννην ἐμιμήσατο αυνετῶς, xat ὑπῆσε λιγυρὰς τῇ Ἐχχλησίᾳ ἁρμονίας ἓν χιθάρᾳα XXXIV. [n libris conscribendis adhortatorem Co- sinam habuit : in canticis edendis socium. Cosmas Majume episcopus renuntiatur. Joannes fit Ecclesie Hierosolymitane presbyter. — Porro ad ejusmodi labores arripiendos fraterno more adhortatorem, habuit quem in spiritu Dei fratrem acceperat, Co- smam scilicet virum illum ornatissimum, sermo- xoi φωνῇ φαλμοῦ, τὸ οἰχεῖον σῶμα τύμπανον παρα- D num suorum , institutionisque et religiosze exerci- στησάµενος τῷ θεῷ διὰ τὴν τῶν παθῶν νέχρωσιν, xai φαλτήριον ἄλλο δεχκάχορδον χαταστήσας, ὅλον ἑαυτὸν, «hv κενταπλῆν τοῦ σώματος αἴσθησιν, xat τὰς ἱσαρίθμους δυνάµεις τῆς ψυχῆς ἐντέχνως xat σοφῶς ἑἐντεινάμένος. Αλλ’ ὁ μὲν Κοσμᾶς ἐπίσχοπος τῆς Μαιουμᾶ (29) ὑπὸ τοῦ τῶν Ἱεροσολύμων πα- tationis participem : qui et ipse spirituales Joannis in condendis carminibus labores ingeniose imi- tando concinos concentus in cithara et voce psalmi Ecclesiz succinit. Proprium siquidem corpus per affectionum compressionem ad instar tympani Deo exhibuerat , seque totum uti novum aliquod deca- VARLE LECTIONES. P Ms. R. αὖθις X. pseudo-synodus Copronymiana coacta est, quem tamen illius esse fetum nonnulli inficiantur. AL vero Stephanus diaconus in Vita S. Stepbani Ju- Dioris tractatus alios a Joanne Damasceno contra Copronymum editos esse indicat, ubi sanctum hunc martyrein sic loquentem refert: Sed et honora- tissimus εἰ sapientissimus Damascenus presbyter, quem hic tyrannus Mansur cognominabat (nos autem sanctum. εἰ deiferum appellamus) οὐχ ἑπαύσατο τοῦ γράφειν αὐτῷ, xal ἀποχαλεῖν αἱρεσχελή (lege ἑρε- σχελή) xat ápen, εἰκονοχαύστην τε xal µισάγιον" xdi τοὺς ὑπ αὐτὸν ἐπισχόπους, ἑπισχότους, Χοιλιο- δούλους τε xal Υαστρόφρονας ΄ μάλιστα τοὺς ἕππο- δρομιχοὺς, φιλάγωνας, xal φιλοθεάµονας, Παστίλαν, χαὶ T ρικἀκαθον, Νικολαῖτην (als. Ναχολιάτην) τε xal Φφιλοδαίµονα Ατζύπιον, ὡς νέους 'ph6, 26, Ζηθεὲ, paváv τε καὶ Δαθὰν, xal τοὺς ὑπ αὐτοὺς ὡς συναγωγὴν ᾿Αθειρῶν ἀπεχάλεσεν᾽ Eidem scribere Kon destitit, eumque blateronem, Mamethum, Icono- caustam, et sanctorum hostem muncupare ; subjectos wro ei episcopos, ἑἐπισχότους (i. e. tenebrícosos) wniris mancipia et helluones : in primis vero cir- corum, ceriaminumque et spectaculorum studiosos, Pastilam, Tricacabum, Nacoliatam,et demonum amis cm Atzypium, novos Oreb, Zeb, Zebee, et Salmana, εἰ Dathan, hisque subditam catervam , congregatio- wm Abiron. Hzc fervidi fidei defensoris adversus hereticos dicteria omnia non leguntur in iis quz supersunt hodie, lucubrationibus ipsius. In homilia duntaxat ejus secunda in Nativitatem B. Mariz Vir- ginis, Copronymi novellum illum alterum errorem perstringit paucis, quo is cum factionis suz epi- scopis asseverabat, Christum qua ratione homo est, minime picturis posse delineari, quippe qui cir- cumscriptus non essel. Quam impietatem etiani septima snodus confutavit, tum subinde S. Nice- phorus CP: variis antirrheticis, quz R. ac doctis- simus Pater D. Anselmus Bandurius cum aliis ejus- dem auctoris operibus prelo parat. Vicissim vero epgnomen Damasceni nostri Arabicum Mansur (quod Theophanes λελυτρωµένον, redemptum, signi- ficare ait, defensum alii, nobilem et victoriis incly- tym), per sannam et ludibrium inipius ei impro- 48, Quamobrem in profana ejus synodo ana- D Ἐχχλησίαις τὴν ἀρχαίαν θεσµοθεσ . καὶ τὴν εἰρηναίαν κατάστασιν, ἣν ὁ Κύριος τοῖς µα- NOTE. thema quater dictum est Mansuro nefandi nomi- nis, et Saracenorum opinionibus imbulto : iconolatre et falsario Mansuro; contumelioso Christi adver- sario, εί imperii insidiatori, Mansuro : doctori im- pietatis, et perverso interpreti diving Scripture Mun- suro. Rursum etiam ipse alias, quemadmodum olim ater suus Leo, Joannem paululum mutato nomine aveto Manzerum (i. e. nothum) appellitare ma- luit. Verum postea synodus septima generalis boc modo sanctissimi doctoris honorem sarcita est Epiphanii Cubuclesii diaconi voce : Joannes vero qui injuriose ab eis Mansur appellatus est, quique dimissis omnibus Mattheum evangelistam emulatus, Christum seculus est, majores divitias thesauris Arabie arbi- tratus opprobrium Christi, et elegit potius affligi cum populo Dei quam temporalem habere peccati jucun- ditatem, Αὑτὸς οὖν σταυρὸν ἑαυτοῦ xal τοῦ Χριστοῦ αἱρόμενος, xat ἀχολουθήσας αὐτῷ, ὑπὲρ Χριστοῦ xat τῶν τοῦ Χριστοῦ ἐξ ἀνατολῆς διὰ Χριστὸν ἐσάλ- πισε’ μὴ φορητὴν ἡγούμενος MN ἐν ἀλλοδαπῇ Υεγο- νυῖαν Χαινοφωνίαν, καὶ τὴν χατὰ τῆς ἁγίας τοῦ θεοῦ καθολιχῆς Ἐκκλησίας ἄθεσμον cuoxévhv καὶ λυσ- σώδη µανίαν, ἀλλὰ ταύτην θριαμθεύσας, πάσας παρ- αινετικῶς, xal νουθετικῶς ἠσφαλίζετο, μὴ ἁπαχθῆ- ναι μετὰ τῶν ἑργαζομένων τὴν ἀνομίαν * ζητὠν Ev av χρατεῖσθαι, 3 θηταῖς αὗτου ὡς Ὑνώριμον τῶν τῷ ὀνόματι αὐτοῦ κεχλημένων ἑδωρήσατο, λέγων εΕἱἰρήνην τὴν ἐμὴν δίδωμι ὑμῖν, εἰρήνην τὴν ἐμὴν ἀφίημι ὑμῖν” » Ipse itaque crucem suam et Christ? portans et. seculus ipsum, pro Christo ab oriente per Christum tuba insonuit : non tolerabilem ducens vocum novitatem qux in aliena regione fuerat invecla , et. iniquam [actionem rabidamque insaniam, que adversus san- ctam Dei catholicam Ecclesiam armata eral ; sed hanc publice (raducens, omnes exhortando, et admo- nendo cautos reddebat, ne abduci se sinerent cum operantibus iniquitatem, quaerens in. Ecclesiis statu- tas ab initio leges, οἱ tranquillum statum, quem Do- minus suis tanquam insigne donavit, dicens : « Pa- cem meam do vobis : pacem meam relinquo vobis. » (29) 'AA.1' 0 μὲν Κοσμας ἐπίσκοπος τοῦ Μαιου- μᾶ. Theophanes ad annum primum Walid Cha- 479 VITA S. JOANNIS DAMASCENI. 480 C€hordum psalterium aptarat, quintuplicem sensum, A τριαρχεύοντος, οὐχ ἐχουσίως χειροτονεῖται, τῇ βία et totidem animi facultates multa arte et sapientia intendendo. Verum Cosmas quidem ab Hierosoly- uarun patriarcha Majumz episcopus ordinatur, non sponte , sed vi adactus ut cederet : qui cum gregem δὲ ὑπενδοὺς, xal καλῶς ποιµάνας τὸ ποίµνιον, xat ὡς φίλον θεῷ, εἶτα χαὶ τραφεὶς ἓν γήρᾳ καλῷ πρὸς τοὺς πατέρας αὐτοῦ ἀπελήλυθε, μᾶλλον δὲ πρὸς θεὸν ἐξεδήμησε. Τὸν Ἰωάννην δὲ, ὁ τῶν Ἱεροσολύμων NOTE. Jifze filii Hesham, qui est Christi 745, narrat, primo Walidum linguam amputasse sanctissimo metro- polite Damasci Petro; quia pravas Mohammeda- norum et Manichzorum opiniones redarguerat , multatumque exsilio in Arabiam felicem, martyrem Christi fecisse : Petrum nihilominus diserte litur- giam sacram celebrare solitum, juxta ac fide digni testes narrabant. Addit deinde narrationem alteram de Petro Majumensi episcopo, quam Grace et Latine hic recitare juvat, quippe nounihil spectat ad vitam S. Joannis Damasceni : Τούτου ζηλωτὴῆς καὶ ὁμώνυμος Πέτρος 6 χατὰ τὴν Μαιουμᾶν, ἐν τοῖς αὐτοῖς ἀνεδείχθη χρόνοις µάρτυς ὑπὲρ Χριστοῦ αὖ- ποµόλως. ἹΝόσῳ γὰρ σωσχεθεὶς προσεχαλέσατο τοὺς τῶν Ἀράδων ἄρχοντας, ἅτε συνῄᾖθεις αὐτῷ ὄντας, Χαρτουλαρίῳ τελοῦντι τῶν δημρσίων φόρων, xal φησι πρὸς αὐτούς' Τὸν μὲν ui τῆς ἐπισχέψεως μισθὸν παρὰ Θθεοῦ2λάθοιτε, κἂν ἄπιστοι τυγχάνητα φίλοι, τῆς διαθήχης δέ µου μάρτυρας ὑμᾶς εἶναι doi Aopat, τοιαύτης οὔσης. Πᾶς ὁ μὴ πιστεύων εἰς Πα- τέρα χαὶ Υἱὸν καὶ Πνεῦμα ἅγιον, τὴν ὁμοούσιον χαὶ ζωαρχινἣν £v µονάδι Τριάδα, πεπήρωται τὴν ψυχὴν. xaX τῆς αἰωνίου κολάσεως ἄξιός ἐστιν, καὶ ὁ Μονάμεδ ὁ ψευδοπροφήτης ὑμῶν, καὶ τοῦ ᾿Αντιχρίστου πρό- δρομος. ᾽Απόστητε οὖν, εἰ ἁμοὶ πείθεσθε μαρτυρον- µένῳ ὑμῖν σήμερον xbv οὐρανὺν xal την Yr», τῆς ἐχείνου μυθολογίας. Eóvo γὰρ ὑμῖν σήμερον, ἵνα ἣ σὺν ἐχείνῳ χολασθῆτε. Taux xal ἄλλα πλεῖστα ῥευλογοῦντος αὐτοῦ ἀχούσαντες, θάµθει τε xal µανίᾳ συσχεθέντες μαχροθυμεῖν ἐδόχουν, ὡς Ex τῆς νόσου παραφρονοῦντα τοῦτον οἱόμενοι. Μετὰ δὲ τὸ δια- γενέσθαι αὐτὸν Ex τῆς νόσου, Ίρξατο µεγαλοφωνέ- στερον ἀναχράζειν, ᾽Ανάθεμα Μουάμιδ, καὶ τῇ µυ- θογραφίᾳ αὐτοῦ, xal πᾶσι τοῖς πιστεύουσιν αὑτῃ. Τότε τὴν διὰ ξίφους τιµωρίαν ὑποστὰς, µάρτυς ἀν- εδείχθη. Τοῦτον ἐγχωμίοις λόγων τετίµηχεν ὁ ὅσιος Πατὴρ ἡμῶν Ἰωάννης ὁ χαλῶς ἐπικληθεὶς xpucop- ῥόας. διὰ τὴν ἐπανθούσαν αὐτῷ τοῦ Πνεύματος , Ev τε λόγῳ xat βίῳ, χρυσαυγΏ χάριν ὃν ὁ Κωνσταντῖνος ὁ δυσσεθὴς βασιλεὺς ἐτησίῳ χαθυπέδαλεν ἀναθέματι, διὰ τὴν ύπε ῥβάλλουσαν ἐν αὐτῷ ὀρθοδοξίαν * xal ἀντὶ παππιχοῦ ὀνόματος αὐτοῦ Μανσοὺρ, ὃ ἑρμηνεύεται λελυτρωμένος, Μανζηρὸὺν Ἰουδαϊχῷ φρονήμµατι µετ- ' ονοµάσας tbv νέον τῆς ἡλιχίας διδάσκαλον. Ejus emulator ejusdemque nominis consors l'etrus opud Majumam ea «tate inclaruit, ultroneus factus Chri- sti martyr. In morbum quippe cum incidisset, vo- catis ad se Arabum proceribus, quibuscum familia- riter agebat, ceu qui Chartularii publicorum vecti- alium munere fungebatur, his eos verbis compellavit: D annos caruerant. Opus aliu esire hujus ad me visitandum profectionis merce- dem utinam a Deo recipiatis, licet ejusmodi amici sitis, qui lumine fidei careatis. Testamenti itaque mei vos esse participes volo, quod quidem tale est: Qui non credit in. Patrem et. Filium et Splritum , sanctum, consubstantialem, et primum vite princi- pium, in unitate Trinitatem, is animi oculis obce- catus est, et eterno supplicio dignus. Moamed [alsus vales vesler, εί Anticliristi precursor, hujusmodi exsistit. Quamobrem si mihi nunc coelum et terram obtestanti, fidem adhibetis, [abulosam ejus doctri- nam ejurate. Hoc mea erga vos necessitudinis argu- mentum , benevolum hoc admittite consilium : ne parem cum eo cruciatum sustinectis. Arabes his con- similibusque sermonibus auditis, stupore εί amen- tia attoniti, dissinulandum duxerunt, delirio eum laborare arbitrati. Ubi autem vires. ex firmitate fecipit, valida voce clamat, Anathema | Moamed, ejusque fabulose scripture, omnibusque in eum credentibus. Extemplo gladii pena supposttus ,mar- tyr declaratur. Hunc sanctus pater noster Joannes, qui propter micantem in ipso Spiritus verbo vitaque auri instar gratiam Chrysorrhoas apprime recte co- nominatus est, laudaloriis sermonibus celebravit : oannes inquam, quem Constantinus. impius impe- rator repetitis annuatim exsecralionibus ob eminen- tem illius in recta fide doctrinam subjicere solebat ; et pro avito nomine Mansur, Manzerum novum hunc Ecclesie εἰ &vi suidoctorem Judaica indele vocitabat. Huic porro ad Ecclesixw Majumensis regimen Co- smam Melodum successisse, indubitatum videtur. Nemini negotium facessat paululum liberior, quam osthac hodieque permissa sit, utriusque Petri, itemque Damasceni nostri, aliorumque hujus zta- tis insignium virorum audacia disputandi adver- sus Mohammedanos. Nam ex Theophane ad unum colligi potest, illa etate nondum severissima id lege prohibitum Christianis fuisse. Verum sub Abdela, sive Abujafar Almansur, filio Mohammedis, ejusmodi legem qua p«na capitis decreta sit, romulgatam primum fuisse a Salemo Syrisx prze- ecto, Sic quoque Mohdi filius Abujafar et succes- sor altero edicto sanxit, ut quicunque suscepta Arabum religione ad Christíanos transirent, aut redirent, nisi a Christi flde discessissent, more- rentur. Id narrat auctor Vite S. Elie Junioris martyris. Quando de Petro metropolita Damasci dicere ineepi, hic addam eum arctissima neces- siludine conjunctum fuisse cum Joanne nostro. Opuscula duo damus qux sanctus doctor Petri metropolite quondam sui jussu elaboravit, quo- rum alterum est, Libelíus de τερία sententia, qui professio fidei est, quem Elias nescio quis epi- scopus, Petro Damasci metropolit:e traditurus erat. Monophysitam antehac fuisse Eliam, atque ex Ma- ronitarum grege, haud levis mihi suspicio est. Quid si hic Elias episcopus ille fuerit, qui An- tiochenam Ecclesiam Jacobiticam administran- dam suscepit sub Heshamo Chalifa , quando Jaco- bitis Antiochenis interdictum erat ne patriarcham eligerent? Quam prohibitionem Elmakinus refert pag. 82. Hist. Saracen. cujus auctoris mentem Cl. Antonius Pagi ad ann. 749. n. n, perperam intellexit, 4ο si orthodoxis patriarchm electio vetita essel : cum e contrario sub isto Arabum principe Antiocheni fideles patriarcham suum abere coeperint, quo per quadraginta et amplius noster, Petro Dama- sceno jubente, conscripsit contra hxresim Jacobi- tarum, ut episcopum Darzz vel Dare, vel suum vel potius Petri affinem et consanguineum ab eorum errore revocaret. Eo tempore quo Petrus metropolita in exsilium exsecta lingua actus est, Joannem nostrum scripsisse dialogum contra Manicheos admodum verisimile est. Quidni eti- am ipsius οἱ Pelri jussu 4ο nomine, ut hac ipsa lucubratio sanctissimo antistiti obeundi martyrii occasionem przbuerit? Quod ut suspicarer, in causa fuit ille dialogi locus, ubi legitur : Τούτοις ὁμιλήσομεν; τούτους εἰς χοινωνίαν δεξόµεθα ; ἁδελ- φοὶ, κοινωνία λέγεται, ἀποθάνωμεν, xal μὴ δεξώ- µεθα sl; κοινωνίαν τοὺς Μανιχαίους' dm μεν, ἵνα ζήσωμεν. 'O δεχόμενος αὐτοὺς εἰς κοινωνίαν, Μανιχαϊός ἐστιν, ὅμοιος αὐτῶν. Κρεῖττόν ἐστι "Iou- δαῖσαι, καὶ ᾿ουδαῖον ἁποθανεῖν , Ίπερ χοινωνῆσαι τοῖς Μανιχαίοις. Cum | Manicheis versabimur ? ad isi VITA S. JOANNIS DAMASCENI. 4S Βύνων οἵαχας (50), kx θεοπνενστίας µεταστειλάμε- A suum praeclare, utque Deo gratum erat , rexisset, νος, ἓν χαθέδρᾳ πρεσθυτέρων αἰνεῖν «bv Κύριον, τούτον χειροτονεῖ. jdem Ecclesie Hierosolymitan:e gubernator divino tuit, ut in cathedra seniorum Dcum laudaret **. AE. Ὁ δὲ πρὸς τὴν τοῦ θεοφρόρου Σάθα λαύραν αὖθις ἑπανιὼν, xal αὖθις τὴν οἰχείαν, ὡς εἰπεῖν, νοσσιὰν ὑπεισιὼν ὁ ὑφιπέτης ἀετὸς, οὐκ εἰς τὸν νοῦν ἔθετο τὸ τοῦ ᾽Αποστόλου ἐχεῖνο παράγγελµα, τὸ τοὺς πρεσδυτέρους διπλῆς ἀξιοῦσθαι τιμῆς, ἀλλ’ οἷον µετ- αμειγάµενος τὸ ῥητὸν καθ᾽ ἑαυτὸν ἕστρεφε, λέγων «ὐ, τοὺς πρεσθυτέρους διπλῆς ἐπιμελεῖσθαι τάπει- γώσεως” τὸ . τοὺς πρεσθυτέρους διπλην ἐπιποιεῖσθαι 9 Psal. cvi, 92. ᾖὀ[ Tim. v, 47. in senectute bona |XXI] migravit ad patres suos ; 1mo potius concessit ad Deum. Joannem vero ille instinctu ad se accersitum, presbyterum consti- XXXV. llle nihilominus ad divini Sabe lau- ram in solitudinem regressus, rursumque nmidu- lum suum, ut sic loquar, hzc sublime volans aquila subiens, nequaquam sibi in animum induxit illud Apostoli effatum duplici honore dignos [XXII] esse presbyteros **, sed in aliam partem illud convertendo, inira se aiebat, presbyteris in- cumbere ut duplici bumilitati studeant : debere ' νοΤΑ. communionem eos admittemus? fratres , communio B qui ad obitum usque pro sacrarum imaginum de- ! cum eis nobis indicitur ? moriamur; ad. communto- y nem Manicheos non suscipiamus. Moriamur ut viva- mus. Qui illos ad communionem excipit. Manichaus est, similis eorum. Satius est Judaizare, 6ἱ Judeum mori, quam communicare cum Manichais. Hzc pro- cul dubio scripta sunt, quando Manicbzi Paulicia- ni, qu recens in Syria emerserant, tantumdem spad Mobammedanos principes valuerunt, ut fide- les Christianos secum conuinunicare cogerent : quod in causa fuerit, ut Petrus, vel sua, vel, uti solebat, Joannis nostri manu impietatem ipsorum traduxe- rt et confutaverit. Damascenum dialogos alios contra Mohammedanos ejusdem perinde Petri jussu scripsisse, non sic ausim affirmare aut opinari. (30) Tóv Ἱωάννην δὲ ὁ τῶν Ιεροσολύμων ἰΙθύ- ver olaxac. Joannem Damascenum ordinavit in presbyterum Hierosolyimitane Ecclesi» Joannes ille patriarcha, cujus se amicitia conjunctissimum Barrat in epistola dc hymno Trisagio. Ti; γὰρ οἶδε C τοῦ µακαριωτάτου πατριάρχου νόηµα ἐμοῦ πλέον ; δείς - ὃς, ἵνα τἀληθὲς px οὐκ. ἀνέπνευσε πνοην δογματικὴν πώποτε, ἣν ἐμοὶ ὡς μαθητῇ οὐκ ἀνέθετο. Ecquis enim beatissimi patriarche Joannis cogitatio- nis me melius novit ? nullus plane : quippe qui, ut vera loquar, nulium unquam dogmaticum flatum spiratit, mihi ceu discipulo suo non commendarit. Hic annos 50 Hierosolymitanam Ecclesiam rexit, et anno Christi 755 diem extremum clausit, si chronologicis annalium Theopbanis sit fides. Atqui Theophanem soannis hujus Hierosolymitani meminisse, a me jam observatum est, quod doctissimum llensche- nium ejusque socios fugit, dum sancte civitatis prasulum chronologiam conderent. lncertum vero est, quisnam ejus successor fuerit, quove nomine vocatus sit. Hoc duntaxat Theophane$ perhibet, anno 95 Copronymi Theodorum Antiochenum , Theodorum Hierosolymitanum, et Cosmaun Alexan- drinum, unumquemque seorsum in Ecclesiis suis p chiam dicimus) praefectus ipso die Pentecostes cum suffraganeis suis episco- pis anathema dixisse Cosmz Epiphaniz episcopo, im in primis lconoclasticam quam Peolessus erat. Plane Theodorum Hierosolymorurü episcopum contra ÍIconomachos concilium ccele- brasse, libellus Synodicus, qui sub Basilio Mace- done scriptus fuit, testificatur his verbis : ᾿Οµοίως s χαὶ Θεόδωρος ὁ τῶν Ἱεροσολύμων ἐπίσχοπος ἀθροίσας θεοσύλλεχτον σύνοδον, τὰς ἁγίας ς’ οἶχου- μενικὰς συνόδους ἀριθμῷ χαὶ διπτύχοις ἐχήρυξε, xal τὴν ἀνεφυεῖοαν τῶν εἰχονοχανστῶν αἴρεσιν ἀναθέ- ματι χα αλεν. Consimiliter Theodorus Ilieroso- lymorum | episcopus, collecta Deo ajpirante synodo, sancla sez acumenica concilia, expresso numero et diptychis praedicavit, et emergentem nuper Iconocau- starum heresim anathemate perculit. Nemini dubium esse debet, quin Joannes Damascenus hujus alte- rius sub Theodoro synodi magna pars fuerit ; quippe fensione pugnaverit. Atqui Theodorus iste Hieroso- lymitanus, alius non est a Theodoro, illo sanctze memorte patriarcha, cujus epistola encyclica lecta fuit actione 2 septimz synodi. Hoc quippe disertis- $ime lestatur Adrianus I papa in epistola ad Caro- lum Magnum de septima synodo cap. 3. Nullo uippe jure epistola i)la Theodori, attribui possit heodoro alteri, viro nequissimo, qui lHierosolymi- anam sedem sanctissimo patriarchze Elize pessimis artibus aliquandiu eripuit et occupavit. Hujus enim Tieodori memoria, non sancta, sed exsecrabilis fidelibus propter hoc flagitium fuit, uti narrat, testaturque Leontius monachus, Vitae saucti Ste- phani Sabaitz scriptor, rerum gestarum zqualis : 'O ἁλαξὼν xal αὐθάδης θεόδωρος διχαίαις χαθυπο- θληθεὶς χατάραις χαὶ ἀναθέμασι. Ambitiosus el te- merarie audax Theodorus justis exsecrationibus di- risque subjectus (uit. Qua omnia fusius juvaret alibi enarrare, quibus maxima lux ingens affulgeret ec- clesiastice horum temporum, ac pr:esertim septi- nma synodi, bistoriz. Quod vero Joannis Damasceni ordinationem spectat, presbyter eliam appellatur a Stephano Dyzantino, in Vita S. Steplisni Junioris martyris, "Ey οἷς xal ὁ τιµιώτατος Ἰωάννης 6 Aa- μασχηνὸς πρεσθύτερος. Πί6Υ eos et celeberrimus Joannes Damascenus presbyter (uit. 1n omni fero quorumvis operum ipsius inscriptione codices manu exarati el editi presbyterum eum fuisse clamant. In quibusdam etiam nuncupatur sancte Ecclesie Christi. resurrectionis Hierosolymitang presbyter , sive Hieromonachus. Πρεσθυτέρου τῆς ἁγίας Xp:- στοῦ τοῦ θεοῦ ἡμῶν ἁἀναστάσεως. Ex quibus refellitur Possevinus, qui in Apparatu negavit eum unquam $acerdotem seu presbyterum fuisse. Insuper edita a me est fidei expositio prolixa satis οἱ elegans, quam habuit, quando a patriarcha suo Ecclesi:e cuidam, ut reor, peculiari (ceu forsan nos paro- uil. Quinimo homiliz ejus qua supersunt complures, argumento sunt, eum presbyterii gradu ornatum fuisse ; quippe cum ad solos presbyteros et episcopos spectaret in ec- clesiis concionari. Quod vero Joannes Hierosoly- mitanus postea scribit, Joanuem nostrum, defuncto Jeanne patriarcha, ad lauram suam rediisse, ut religiose vite exercitationibus totus vacaret, hoc quadantenus fide laborat. Naim ex sanctissimi viri homilia 9 in Dormitionem Deipare apparet, tres istas homilias ab ipso pronuntiatas esse, quando jam senior et affecta a'tate. erat. Hoc enim signifi- cat, ubi ait: Καὶ ἡμεῖς &v χειμῶνι τῶν ἑπῶν τὰ ἄνθη τῇ βασιλίδι προσάγοντες, xai Ὑεχηραχύτα λόγον πρὸς τοὺς ἀγῶνας τῶν ἐγχωμίων ὀπλίζοντες. Nos vero in dicendi hieme flores regina offerentes, el. se nescenlem loguelam αά laudalionum certamina {η siruentes, etc. 483 VITA S. JOANNIS DAMASCENI. 184 presbyteros religioso —vitze exercitatione duplo A τὴν ἄσχησιν ὑπὲρ τὴν πρίν’ τὸ, τοὺς πρεσθυτέρους quam ante majore perfungi , duplicia presbyteris obeunda certamina, non solum adversus affectio- nes corporis, sed etiam contra turbulentos et occultos animi motus ; qui quidem ascelicz vitze deditos viros perssepe fugiunt, nisi magna con- tentione vigilaverint. Ex quo fit, ut internus eo- rum homo sordescat, ipsis minime sentientibus. Atqui affectus ejusmodi sunt, dolus, invidentia, vana sui opinio, latens arrogantia, inanis gloriz studium sub specie humilitatis, rerum alienarum curiosa scrutatio, ad quam complura lingue vi- tia referuntur, elatio, animi evagatio, vafrities morum, fastus demissione corporis fucatus, conti- nentia cum mollitie et deliciis conjuncta, propriz voluntatis διπλοῦς ἀγῶνας ἑνδείχνυσθαι, οὐ πρὸς τὰ πάθη τοῦ σώματος µόνον, ἀλλὰ xal πρὸς τὰ τῆς φυχῆς xat τὰ χρύφια, ἃ διαλανθάνει τοὺς ἀσχονυμένους πολλάκις, εἰ μὴ σφόδρα νήφουσι, xal ὁ ἑντὸς αὐτῶν µιαίνεται ἄνθρωπας, xal οὐχ ἑπαισθάνοντα,. τὰ δέ ἐστι, δόλος, φθόνος, οἵησις, ἁλαζονεία λανθάνουσα, κενοδοξία ταπεινώσεως σχήµατι, πολυπραγμοσύνη ἁἀλλότρ.ος, ὑφ ἣν πολλὰ τὰ ix τῆς γλὠττης ἀνάγεται χαχὰ, µετεωρισμὸς, ῥεμθασμὸς, ὕπουλον Ἴθος, τύφος ἐπὶ ταπεινώσει τοῦ σώματος, μεθ) ἡδυπαθείας ἐγκράτεια, ἀντιποίησις τοῦ οἰχείου θελήµατος, fj v τοῖς οὖδα- μινοῖς τῶν χρημάτων προσπάθεια, ἡ παρὰ τοὺς χει- µένους ὄρους ἀμφίασις, ἐξ fic τὸ πρὸς τοὺς ἀδελφοὺς ἀνόμοιον, xal τὸ λεληθὸς τῆς ὑπερηφανίας δέλεαρ. vindicatio, vitiosa ad res nullius momenti pecuniz cupiditas, vestis extra prascri- pium morem quzsitus, unde a fratribus discrepantia, et occulta superbize illecebra nascitur. XXXVI. Joannes lucubrationes suas et libros Β Λα’. Ταῦτα ὁ Ἰωάννης ῥιζόθεν σπεύδων ἑἐχτῖλαι recognoscit εἰ castigat. — H»c Joannes radicitus ,ex animo evellere studens, labores laboribus cum primis addebat, mentemque ipsam undequaque in se cogens, libros quos elaborarat, collectos reco- ynoscebat , ornando, perpoliendoque, et castigando accuratissime dictionem, sensum, numerum, et constructionem, et sicubi pulchritudo flosculis luxuriaret, aut. modum excedere videretur, eam prudenti judicio reducebat ad gravitatem, ne quid seu osltentationis, seu levitatis οἱ vilitatis libri $ui secum (traherent, Sane quisquis in ejusmodi lucubrationes illius cum judicio animum attende- rit, sensorum altitudinem et dictionis elegantiam cum i1najestate conjunctam admirabitur. Quis vero τῆς οἰχείας ψυχῆς, τοῖς πόνοις πόνους προσέθετο, xaX μᾶλλον ψυχιχούς ' xaX τὸν νοῦν συστείλας παντα- χόθεν τέλεον, ἃ πεπόνηχε πρότερον (51), ἔπισυν» αγηοχὼς, ἐποιεῖτο τούτων ἑπίσκεψιν, ἐπικοσμῶν, ἐπι- χαλλύνων, ἐπιδιορθούμενος πρὺς ἀχρίδειαν , xal λέ- ξιν, xaX νοῦν, xal ῥυθμὸν, καὶ συνθήχην. Καὶ ὅπου τὸ χάλλος ἀνθηρὸν ἄγαν, χαὶ olov ἄμετρον, ἔπισε- μνύνων διὰ τὸ σώφρονος, ἵνα γένοιντο αὐτῷ οἱ λόγοι, μηδὲν ἐπιδεικτιχὸν xal φαῦλον ἐπισυρόμενοι. Ὃς οὖν ἐπιστημόνως αὐτοῦ ἐγχύψῃ τοῖς τοιούτοις πονή- µασιν, ὄψεται τῶν θεωρηµάτων τὸ ὄψος καὶ τὸ χάλ- λος τοῦ λόγου μετὰ σεµνότητος. Τὸν δὲ ὑπὲρ τῆς εὐσεθείας ζηλον τούτου, τίς ἐχ τῶν λόγων αὐτοῦ μὴ ἐχθειάσηται 4; Τόν τε τῆς σοφίας πλοῦτον, πῶς τοῖς ardens illius pro pietate et religione studium ex C κᾶσι διένειµεν, ἐξ οὗ τὸ τῆς γνώσεως ὃ εἰλήφει τά- libris ejus divinis laudibus non extollat? utque sapientiz divitias in omnes distribuerit, ex quo talentum, quod acceperat, non in duplum, sed magis in decuplum amplificavit? Nam augere nu- merum vereor, ne terminos evangelicos preter- gressus existimer; eo magis quod immodica mo- dice enuntiare non sit appositum. XXXVII. Stephanus Junior Joannis Damasceni laudator. — Joannem porro divinus zelus eo etiam pepulit, ut. pro Dei legibus dimicando, Damasco primum, tum subinde ex Palestina, eos qui co- λαντον, οὐκ εἰς διπλοῦν ἐπολλαπλασίασεν, ἀλλ' elg δεχαπλάσιον., Φείδομαι γὰρ ἑπαυξήῆσαι τὸν ἀριθμὸν, ἵνα ui δόξαιµι τοὺς εὐαγγελιχοὺς ὄρους ὑπερθάλλε- σθαι *. Οὐ γὰρ καλὺν ἁπλῶς τὰ ὑπερόρια φθέγγε- σθαι. AZ'. Ἐκεῖνον 5 δὲ xat εἰς τοῦτο πέπειχεν ὁ ζήλος ὁ ἔνθεος, ὣς ὑπὲρ τοὺς θείους νόµους ἀγωνισάμενον, ix Δαμασχκοῦ μὲν πρότερον, ix δὲ Παλαιστίνης τὸ δεύτερον (32), θαλεῖν τοὺς àv Κωνσταντινουπόλει ** VARLE LECTIONES. 4 Mss. R. ἐχθειάσεται. Edit. R. * Edit. et Hensch. ἐχεῖνος. 5 R Κωνσταντίνου. ἐχθιάσηται. Bill. legebat, ἐχθεάσηται. r Ms. R. ὑπερδάλλεσθαι. NOTAE. | ($1) "A πεπόνηκε mpócepor, x. τ. ἓ. Quod Joan- D egisse, idque duplict argumento probant. Primum nem opera sua denuo recensuisse auctor ejus Vitze ait, id colligi potest ex codicum manu exaratorum discrepantia, quod ad aliquot ex ejus libris attinet : nan dialecticam ejus alio et alio modo, alii et alii Codices exhibent, ut suo loco ostendetur, consi- inili modo ejus orationes de imaginibus. (92) Ἐκ δὲ Παλαιστίνης τὸ δεύτερον. Doctissi- mi continuatores Bollandi arbitrati sunt. Joanhem Damascenum, dimissa tandem laura Sancti Sabe et Palestina, extremam vitze partem peregre traus- est quod Menologium Basilii, ut putant imperatoris, narret sanctum αὐ imperatoribus hereticis varie relegatum, et carceribus traditum, iu pulchra confes- sione consummatum esse, sepultumque fuisse a disci- pulo suo : "Όθεν xaX διαφόρως ἑξορισθεὶς παρὰ τῶν αἱρετικῶν βασιλέων xal φυλαχαῖς παραδοθεὶς, ἐν καλῇ ὁμολογίᾳ ἑτελειώθη, ταφαὶς ὑπὸ τοῦ µαθητου αὐτοῦ. Secundum est, quod Palxsiiui nihil de ejus setate et sepultura sciverunt, quod indicio est eum ea in regione fato functum non esse. Ad primum 145 VITA S. JOANNIS DAMASCENI 486 εῶν σεπτῶν εἰχόνων χαθαιρετὰς xat ὑθριστάς. "Ev- A lendas imagines Constantinopoli, pessumdabant οἱ θεν δὲ τὸ τῆς µεγαλοπόλεως θρέµµα, ὁ τῷ πρωτο- contumeliose labebant, adoriretur. [XXIII] Quo- NOTA. quod spectat, sublest:e nimis fidei Menologiorum synaxariorumve narrationes sunt, quam ut eis s'ne discrimine fidem habeamus. Copronymum convitia adversus Joannem scripsisse, dirisque eum devo- visse synodus septima, Theopbanes, ev Stephani Junioris Vitze auctor testantur, de ejus exsiliis alte silent, ut et Menza ipsa Graecorum, quae etiam eum a discipulo seorsim sepultum fuisse nequidem innuunt. Hoc habent duntaxat, eum in senecta uberi, anno ztatis centesimo quinto vivere desiis- se : Ev Υἡρᾳ πίονι καταλύει τὸν βίον, ζήσας ἔτη Exa- «by πρὸς τοῖς τέσσαρσι. At vero Joannem in Pala- sina οἱ in laura Sancti Sabe supremum diem obiisse, atquein eadem sepultum fuisse, teste longe locupletiori constat, Joanue Phoca scilicet, in com- pen iaria descriptione Palzstinz edita a Leone Al- atio in Symmictis. Nam hic auctor, qui seculo xii sub Manuele Comneno vivebat, asserit 2:vo suo monstrari solitum in monasterio Sancti Saba in tenipli atrio sepulerum Joannis nostri Damasceni, juxia sepulcrum ipsius Sancti Sab: : Πρόσεγγυς δὲ τούτου xal γυρόθεν ἔτι τε καὶ ὑπὸ τὴν γῆν τῶν ἐν ἐρήμῳ λαμφάντων ἁγίων Πατέρων ὁρῶνται τὰ µνῆ- paca - μεθ ὧν χαὶ τῶν ἁγίων Κοσμᾶ xaX Ἰωάννου ὁρῶνται τὰ µνήµατα τῶν πάλαι ποιητῶν Prope iliud (sepulerum magni Sabz) circumque, necnoa tub lerra sanctorum Patrum, qui solitariam vitam agenles, 3Wiusires habiti sunt, unaque cum iis sancto- rum Cosme εἰ Joahnis sepulcra spectantur. Quid clarius ? quinam sancti illi poetaàBà Cosmas et Joan- nes, nisi Cosmas Majumensis et Joannes Damasce- nus, quorum carminibus et canticis Orientales Ec- εἰοδίῶ personant? Jam insuper ostensum est, Da- mascenum nostrum affecta jam ztate orationes de Dormitione Virginis Hierosolymis habuisse: nt ex hoc etiam colligi possit, eum in Palestina diem postremum obiisse. Nec refert quod de ejus sepul- cro mentio non fiat, in Vita Stephani Sabaite. Non enim in ea Vita aliorum gPieelarissimorum virorum, qui in. eadem laura defuncti sunt, sepulcra com- memorantur, preter quam Joannis episcopi et He- sychastz, qui ipsius Saba state florebat. Sepultus est, inquit Leontius Vitze Stephani scriptor : 'Ev ταῖς θήχαις τῶν ὁσίων Πατέρων ἡμῶν, Ev0a κατά- χειται τὰ ἀξιόσεπτα λείψανα τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ ἐπισχόπου χαὶ ἡσυχαστοῦ» In thecis piissimorum Patrum nostrorum, ubi ἀεροείίᾳ sunt venerande re- liquig sancti Joannis episcopi et solitarii. Caeterum sz::culo xiv, sub Andronico seniore Palzologo, san- cti Joannis Damasceni corpus Constantinopoli asg- servatum esse lestatur Georgius Pachymeres in Andronico lib. 1, cap. 15, ubi refert eos qui a parti- bus Arsenii quondam patriarche adversus Jose- C ζονα θήχην, xaX σῶμα xaX θήχην αὑτὴν Ev 7] τὸ σῷμα, χωρήσουσαν. Οὕτω δὲ ταύτην οἴαν «' εἶναι ἀσφα)ι- σθῆναι, xaX χλεισὶ, χαὶ σφραγίοιν, ὡς μηδὲ τὸν ἑντε- «νότατον χατὰ Δαίδαλον παρεγχειρεῖν μηδοτιοῦν δύ- νασθαι. Αὐτὸν μέντοι παρεῖχεν ἔτοιμον, el προσλη- φθείη ταῖς τοῦ ἁγίου χερσὶν ὁ τόµος πρὸς ποσὶ τεθεὶς, τὰ Ὑεγραμμένα πρἀττειν ἀναμφιβόλως. Ἐν ὅσῳ οὖν μὲν ταῦτ ἐπράττετο, χἀχεῖνοι νηστείαις xal προσευ- χαῖς παντοίαις προετελοῦντο, xai παννυχίσιν ὑὺμν- φδίαις ἐσχόλαζον, ὁ βασιλεὺς xàv αὐτὸς ἐφ᾽ ἑαυτοῦ, χᾶν λλου γε ὑπομνήσαντος, περὶ ἑαυτῷ, ὡς ἕδοξεν, ὑπο- νοῆσας, uf, πως καὶ ἐπ᾽ αὐτῇ βασιλείᾳ, xal τῇ περὶ ταύτης ῥητήαει (καὶ ταῦτα Υὰρ ἑλέγετο ζητεῖν ἐχεί- νους), ἀμφισθητεῖν προαχθεῖεν, xal Y' ἐπὶ τούτῳ àbo- ξήῆσας, ἀναλαμθάνει τε τὰς ὁμολοχίας ἐξαίφνης, καὶ πέµψας , ὁστράχου φασὶ µεταπεσόντος, διαχωλύει τοὐγχέίρημα. Inde illi (Arseniani) aucti animis, polliceri ausi sunt se miraculo ejus simili, quod olim apud Chalcedonem in corpore sancta virginis et mar- tyris Euphemice ostensum fuisse fama fert, et verita- wem. sue doctrine justitiamque secte sue. probatu- ros. Petebant igitur dari sibi corpus aliquod sancti dudum mortui, certo confidere se aientes, demonstra- (urum per. illud Deum, quidquid ipsi egissent, ipso hactenus volente et jubente factum : quo. viso deinde par esset adversarios ipsorum diving auctoritati ce- dere et sibi morem gerere. Assensil et his Augustus, divinique Patris Joannis Damasceni sacrum ad hoc experiendum corpus illis tradidit. Sollicitus vero ne [raus interveniret in eo quapiam, ac, quod suspicalw pronum erat, res dolo gesta putaretur lpolebant enim ul libellis corpori impositis, causa sua miraculi pe- riculo commilleretur) mox jubet, ut preter thecam in qua sancti reliquie servabantur, major alia pare- tur arca, qua eadem (theca contineretur. Arcam porro exteriorem seris clavibusque et sigillis facile muniri posse, ul ne Dadalus quidem fraudem $n. eo moliri ullum queat. Se autem. ita comparatum esse, ut si alteruter libellorum qui ad pedes sancti positus esset, ejusdem manu teneretur, iis qua scripta forent, staret. Dum hac gererentur, Arseniani, jejuniis, pre- catiouibus, pervigilandis in hymnodia noctibus ope- ram dabant : quando imperator, vel per sese veritus εαριὶ ancipitis exitum, vel ab aliquo monitus, apud se versans, ne quid tam de imperio suo, quam de Arsenii promottone in controversiam vocaretur (fere- bantur enim de utroque quaestiones movere) a senten- lia desiscens , confessiones ambas corripit, inversa- ue, ut. aiunt, testula, mittit qui rem exsequi prohi- erent. Ex hac narratione colligendum dalur Joan- nis nostri corpus incorruptum integrumque ad eum usque diem Constantinopoli servatum fuisse. Hinc est, quod in quibusdam Martyrologiis Latinorum, pbum stabant, pacisci voluisse cum adversariis D quos doctissimi Bollandi continuatores ad diem ϐ suis, ut et quorum schedula sub corpore sancti Joannis deposita, in manu illius crastina die inve- niretur, borum causa justa censeretur : Αὐτοὶ ἐπὶ πλέον θαρσῄσαντες, πρὸς τὰ ἐν Χαλχηδόνι πάλαι τελεσθέντα, ὡς ὁ λόγος αἱρεῖ, ἐπὶ τῷ τῆς χαλλιπαρ- θένου xal μάρτυρος Εὐφημίας σώματι ἀνάγονσι την ἐνθύμησιν. Καί γε xat αὐτοὶ ὑπὸ σώματι ἁγίῳ πάλαι χατατεθνεῶτος νεχρῷ τὰ χαθ᾽ αὑτοὺς, ὡς ἀρεσχείας ἑξημμένα θείας, δειχνύειν ἤθελον, xaX ἅμα τῷ δεῖξαι ὡς Ἠλπιζον, σφἰσι προσέχειν ἡξίουν τοὺς ἄλλους, καὶ πείθεσθαι, xày ὅ τι λἐχοιέν τε xaX πράττοιεν Πεί- θεται τοίνυν ὁ βασιλεὺς, χαὶ σῶμα μὲν τὸ τοῦ Δαμα- σχηνοῦ, xai θείου Πατρὸς Ἰωάννου, αὐτοῖς αἱτῆσασι δίδωσιν, ὡς ἂν δὲ µήτι xal ῥᾳδιουργηθείη ἐπὶ τοῖς κ μένοις τἐρασιν, ἡ μὴν xal ὑποπτευθείη ῥᾳ- δ.ουργηθὲν (τόµοις yàp ἐπιτεθησομένοις τῷ σώματι, «à xa9' αὑτοὺς ἐπιτρέπειν Ἰθονυλοντο), &£ αὐτῆς βα- σιλεὺς ποοστάσσει, ἐπισχευασθῆναι μὲν ἑτέραν µει(- Maii protulerunt, legitur : Constantinopoli depositio sancte memori? Joannis Damasceni, doctoris egre- gii, nec minus vita, quam miraculis clari. ltemque : Constantinopoli sancti Joannis Damasceni presby. teri, moribus et doctrina clarissimi, tempore T heodo- sii tertii. Hujus vero festum annuatim celebrant Grxci die 4 Decembris, quz ipsis est etiam festo sanct» Barbare virginis sacra, cujus ipse Daina- scenus laudes oratione speciali celebraverat. In quibusdam Menologiis seu Synaxariis ejus comme- ioratio reperitur ad diem 29 Novembris, ut videre est apud Ughelluin in 1talia sacra, t. VI, sive quod idem est, in Synaxario Basilii imperatoris. In Mar. tyrologio Romano ejusdem mentio fit die 6 Maii. Joannem Damascenum ultra pseudo-synodum Co- pronymi, quz? anno Christi 754 babita est, ziatem exporrexisse certo certius liabemus ex ejus que in Vita Stephani Junioris martyris memorantur, scri- ART VITA S. JOANNIS DAMASCENI. 488 circa magnae hujus urbis alumnus, qui martyrum A µάρτυρι ὁμωνυμῶν (33), καὶ λίθοις ὡς ἐχεῖνος ὑπὲρ antesignano cognominis cum esset, ut ille Christi causa, ita εἰ ipse propter ipsius imaginem, lapi- dibus petitus obrutusque ad celum evasit, tum librorum Joannis meminit, tum ejus eminus ad- versus impios dimicationum, virum eum tene- rabilem et Deo plenum nuncupans; quamlibet summi sacerdotii oleo unctus non essel. AL vero quando veritas dissimulanda non est, ipsum quo- que suspicies marlyrii corona redimitum. Quippe cum ea viro apprime religioso propter pietatis sectio. subsecuta sit. [XXIV] ΧΧΣΤΗΙ. Postquam ejusmodi vite et monastiege exercitationis cursum peregerat, cum fidem servasset, imo cum libris suis, suaque do- ctrina eam propagassetl ac stabilivisset, quam itidem ad hoc usque tempus per ea qus ipse elaboravit, confirmare, fovere, et tueri non ces-e sat, ad Christum quem dilexerat, ire properavit. Ac nunc quidem eum non jam in imagine contem- platur, nec adorat in effigie, sed facie ad faciem contuetur, revelata fácie gloriam spectans beate Trinitatis. Ob eas causas atliletam hunc religiosa Χριστοῦ, οὕτως ὑπὲρ τῆς εἰχόνος ἐχείνου βληθεὶς ! εἰς οὐρανοὺς ἀναδραμὼν, μέμνπηται τῶν τοῦ Ἰωάν- νου λόγων, xai τῶν πὀῤῥωθεν [ ἀφεμάτων 3] χατὰ τῶν δυσσεθῶν, χαὶ θεοφόρον Y τὸν ἄνδρα χαλῶν, χᾶἂν μὴ χεχρισµένος ἣν ἀρχιερωσύνης χρἰσµατι. O05 χρὴ οὖν ἀρνήσασθαι τὴν Σ ἀλήθειαν, xa μαρτυρίας ταινίχ ὄψει τὸν ἄνδρα τὴν χεφαλὴν ἑστεμμένον. Διὰ γὰρ τὸν τῆς εὐσεθείας ζηλον fj auxogavz(a τῷ εὖσε- θεῖ, ἐξ ἧς ἡ τῆς χειρὸς ἐχτομή. zelum calumnia structa fuerit, ex qua manus ex- AH'. Οὕτω βιοὺς, xa οὕτω τὸν δρόµον τετελεχὼς τῆς ἀσχήσεως, xal τὴν πίστιν τετηρηχὼς , μᾶλλον xai πλατύνας λόγοις, xal χρατύνας 7 τοῖς δόγµασι, χαὶ ἐς δεῦρο τοῦ χρόνου οἷς ἐπόνησε, βεθαιῶν, συν- έχων, συντηρῶν, πρὸς Χριστὸν ἀνέδραμεν, ὃν ἢγά- πησε. Καὶ νῦν οὐκ Ev εἰχόνι τοῦτον ὁρᾷ, οὐκ Ev ἔχτυ- πώµατι προσχυνεῖ, ἀλλ᾽ αὐτὸν ὁπτάνεται κατὰ πρόσ- ωπον, ἀνακεχαλυμμένῳ προσώπῳφ βλέπων τὴν δύξαν τῆς µαχαρίας Τριάδος. "Eni τούτοις ἔδει τὸν ἆθλι- τὴν *, ἔδει τὸν ἀσχητὴν, τὸν τῆς Ἐκκλησίας xoog- τορα, τὸν τῆς ἀληθείας σηµάντορα, τὸν ἀθλητιχὸν, VARIJE LECTIONES, t Sic R. Vox ista deest in editis. Henschenius βαλλόμενος posuit, quo auctore, non dixit. α Deest ista vox aut similis altera in editis. Henschenius posuit, γεγραμµένων. — * Ms. R. τίμιον, lta legebat OEcolam- padius, qui Latine posuit venerabilem. Ex Stephano Byzantino, qui Stephani Junioris vitam omnium pri- inus edidit, discimus Stephanum Juniorem appellasse Damascenum, venerabilem admodum virum, san- ctun el. Deiferum, ὁ τιμιώτατος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνὸς... ὅσιος xal θεοφόρος. * Ms. 4. εἰ χρὴ οὖν épeu- νήσασθαι τήν. 7 Ms. Μ. στηρίξας. 3 Edit. διττὸν 402. ΝΟΤΑ.. piis adversus bellam hanc synodum, illiusque du- C que sanctum ipsi mutuo de facie notum unquam ces. Ante septimam vero synodum generalem ipsum obiisse, ejusdem sacre synodi acclamationes in- nuunt : quoto vero anno, obscura res est. Nullum quippe monumentum exstat, unde id possimus ex- piscari. Leontius monachus in Vita Stephani Sabai- t», qui Joannis nostri fratris fuisse filius fertur, hoc reperi, sanctum hunc eremi incolam ad Chri- stum migrasse die prima Aprilis anni mundi 6286, secundum computum utique Alexandrinum, hoc est. Christi 794, cum tatis anno decimo ad lauram Sancti Saba: a sanctissimo patruo suo ductus esset ; hoc est, dum annum agebat 155, ac quindecim suh- inde annos sub ejus ducatu et institutione omni obsequentia transegissel, nimirum usque ad annum 150, sive 40 Constantini Copronynii : Δεχαετῆς δὲ παρεγένετο εἰς τὴν µεγίστην λαύραν σὺν τῷ αὐτοῦ πατραδέλφῳ, μεθ' οὗ δεκαπέντε ἐνιαυτοὺς ἐν πάσῃ ὑπακοῇ καὶ ὑποταγῇ διηξεν. Qua nihil certi offe- runt de anno quo Joannes vivere in terris desierit, Ὦ quandoquidem vixit adhuc post annum 194. 39) Ὁ τῷ πρώτῳ µάρτυρι ἁμωνυμῶν. Steplia- num juniorem indicat, qui sub Copronymo egregium pro defensione sacrarum imaginum martyrium obiit, οἱ cujus supra meminimus. Testatur Steplia- nus diaconus in ejus Vita, ipsum habuisse Joannem Damascenum instar viri sancti et Deopleni, ubi prz- clarum martyrem sic loquentem inducit : 'Ev ol; xaX ὁ τιμιώτατος καὶ σοφώτατος Ἰωάννης ὁ Aapa- σχηνὸς πρεσθύτερος, ὁ παρὰ τοῦ τυράννου τούτου Μανσοὺρ ἑπονομασθεὶς, παρ᾽ ἡμῖν δὲ ὅσιος xat θεο- φόρος Inter quos etiam honoratissimus et sapien- tissimus Joannes. Damascenus presbyter, quem hic &yronuus Mansur nominabat, nos autem sanclitate veuerabilem εἰ Deoplenum. Etsi Stephanus Junior Joannem Damascenum et ejus libros aliquando per- legerit, laudaveritque, via tamen eoncessero utrum- uisse. Alios vero etatis suz preclaros viros ami- citia conjunetissimos habuit, Cosmam scilicet Me- lodum, Joannem ΤΥ, patriarcham Hierosolyinita- num, Petrum Majumensem, et Petrum Damasce- num, Joannem Laodicenum, Theodorum Abucaram, seu Carorum episcopum, Stephanum quoque Hie- rosolymitanz Ecclesix€ presbyterum et Svyncellum, quos Lres Damasceni nostri discipulos fuisse pro- bant qua exstant lucubrationes, quas er ejus ore susceperunt, Anastasium monasterii Sancti Enthv- mii prepositum, qui haud immerito censetur auctor libri contra Judzos, qui Latine prodiit, t. 11 Col- lectaneorum Canisii, et t. XIII Biblioth. Patrum. Nam Anastasius, qui librum hunc edidit, in Palz- sina sub Saracenis principibus szculo octavo se vixisse testatur. Hoc ipso tempore floruit Anasta- sius metropolita in Syria, Dainasci forsan, et pro- inde Petri illius, cujus pro fidei confessione lingua abscissa fuerat, successor ; quem Salem sub Abja- far Abdolla, Syrix praetor, ex sacro altari corre- ptum cum in die sancto Paschae sacra faceret, male multare voluit, mox tamen blandis ejus ser- monibus mitigatus, dimisit. In. ejus porro Ecclesia liturgia sancti Jacobi seu Hierosolymitana rccita- batur, ut colligitnr ex eo quod Theophanes posi- hac observat, Salemum manus tunc in metropoli- tam jüjecisse, dum is elata voce bzc verba cane- ret, 'O yàp λαός cou δυσωπεῖ σε xol ἱχετεύει σε" Nam populus (uus te rogat et supplex precatur. Qu:e quidem non occurrunt in ceteris liturgiis , praeter- quam in illa que Jacobi fratris Domini nomine i1- scripta est. Ex isto loco Vitze sancti Joannis Dama- sceni apparet, Joannem Hieroselyuiitanum, qui eain composuit , recentiorem esse Stepliano Byzantinc, qui Vitam sancti Stephani Junioris post 49 annos ab ipsius obilu ediderat. i89 VITA S. JOANNIS DAMASCENI. 490 xat €bv δογματιχὸν, τὸν συνετιστὴν τῶν ἀσυνέτων, A vitse cultorem, exornaorem Ecclesie, veritatiz τὸν δογματιστὴν τῶν ἁμυήτων, λόγοις ἐγχωμιασθη- ναι τοῖς κατὰ δύναμιν παρ᾽ ἡμῶν. » Οὐχ ἵνα δόξης *b οἱονοῦν ἐχεῖνο περιποιησώµεθα, ἀλλ᾽ Cv! ἐχεῖνος ἡμῶν ἐν οὐρανοῖς ἀντιμνημονεύσῃ, xat τῆς ἐχείνου δόξης ἐμπλησθῶμεν τῆς οὐρανίου, ἔτι ἑνδημοῦντες τῇ v], ἐχείνης λέγω τῆς δόξης, ἣν Δαθὶδ ἐπιμαρτν- psi τῇ τοῦ βασιλέως θνυγατρὶ καὶ duyfi βασιλική ἑνι- ζάνεσθαι P , Πᾶσα, λέγων, 4 δόξα τῆς θυγαερὸς ἔσωθεν. Αθ’. Σύγγνωθί uot, τρισµάχαρ, xa ἱκέτης γένοιό pot τὰ πρὸς θεὺν θερµότατος xal ἀνένδοτος, ἐφ᾽ οἷς τοῦτον χαλὸν ἔρανον ἄλλου πεποιηχότος, ὡς εἶχεν ὁ ἄνθρωπος, ἀφελῶς αὐτὸς εὑρηχὼς , χαὶ διαλέχτῳ ᾿Αράδων xat γράµµασι κχείμενον, ὁ ὁμωνυμῶν σοι, ix πόθον εἰς τοῦτο λόγου xai ἐπιμελείας τῆς χατὰ δύναμιν, διὰ σῶν µετέθαλον ἐπισχέφεων, f) ἂν οὕτω δέῃ, καὶ ἐπισχήφεων ΄ xat τῆς Τριάδος ποίησον χἀμὲ προσχυνητὴν ἄὔλον, ὅλον τοῦ σώματος ἑξιστάμενον, ὅλον ἔχδημον ταῖς θεωρίαις, ὅλον ἱερωμένον τῇ ὁὀλο- χανυτώσει τοῦ θείου ἔρωτος, ἔτι ἑνδημοῦντα τῷ σώ- µατι, ἵνα μετὰ ἁπάθειας ἐχδημήσας τῆς σαρχὸς, μετὰ παῤῥησίας σὺν σοὶ τῷ θεῷ παραστήσωμµαι. Αὐτῷ ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ᾽Αμήν. TíAoc τοῦ βίου τοῦ ἁγίου καὶ μεγάλου "Iodrrov καὶ Δαμασκηγοῦ. Καὶ τοῦτο ἐξισώθη μετὰ τὸν ἑαυτης ἀγτείγραφον. *' Psal. Σιν, 14. ducem, certaminibus juxta ac doctrina singula- rei», ac rudium institutorem, squum erat laudi- bus celebrare, quam possemus maximis; non qua vel tantillum glorie ei adderemus, sed ut nosiri vicissim ipse recordetur in celis, nosque celesti ejus gloria impleamur; ea utique gloria quam David filie regis, hoc est anims regiz insi- dere contestatur, dieendo : Omnis gloria filie re- gis ab intus 3). XXKIX. Mihi velim, ϱ ter beate vir, ignoscaa, sisque ferventissimus «onstamtissimusque meus apud Deum intercessor, postquam praeclaram hancce collectam, quam alter, uti potuit, simplici stylo delinearat, lingua ac litteris Arabicis con- Scriptam, conseculus ego, qui unum tecum no- men sortitus sum, amore tui compulsus, tuo ipsius nuiu, imo tuis, si faxit Deus, mandatis conver- terim. Fac ut Trinitatis adorator evadam sine contagione inaterie, totus extra corpus, totus in contemplationes abreptus, totus in holocaustum consecratus per ardorem divini amoris, quandiu in corpore versor; wt, sedatis animi motibus, exuta carne, cum fiducia bona una tecum reprs&- senter Deo : cui gloria in sscula sseculorum. Amen. Finis Vite sancti et magni Joannis Damaseconi. Hoc autem apographum collatum fuit cum suo exem- plari. | VARLE LECTIONES. α [sta desunt in Ms. ὃ Π. ἕστηκεν ἐνιζάνεσθαι. (XXV| Post Vitam sanctiJoannis Damasceni a Joanne Hierosolymitano patriarcha descriptam, post Menaa et synaxaria, narrationem alteram subjicio de vita οί conversatione ejusdem sancti Joannis Damasceni, quam Henricus noster Gravius perinde edidit, atque in codice Regio Latino 3966 reperi. Narrationem istam Graceprimum, non Latine scriptam suadet phrasis ejus εί locutio que tota Greca est, non. Latina, quemadmodum sexcenta voces passim qua wpure pute Grece sunt, indicant. Ex hujusalterius lucubrationis inspectioneapparebit, quam caria 1& Oriente de Joanne nostro Damasceno venditata sunt : quibus etiam alia longe ab istis, diversa addam ex Speculo historiali Vincentii Bellovacensis, et ez. sancto AMonino qui Vincentium exscripsit. Incipit Prologus translatorius in libros Joannis Damasceni, capitibus xr, jd est, Sermo de philocosmis, id est, amatoribus mundi, et philotheis, id est, amatoribus Dei : et quoniam oportet cum dijigenti labore et intellectus intentione libros pertransire : in quo et de ex- trema hurmiliatione Salvatoris nostri, et paupertate et crucifixione : et de sancti Patris nostri Joaunis Damasceni in Damasco oonversatione, et ea quee in monachali vita, perva enarratio, ei qualiter compositus est ab ipso liber ipsius. CAP. I. C varietate, et frondium pulchritudine, et feliis ce- Philocosmorum voluptates. Quemadmodum dulce philocosmis exsistit sen- ibilium paradisorum ( id est hortorum ) lztitia, ic et philotheis intellectualis paradisi divinarum Seripturarum desidersbilis meditatio assimilata t*t. ln sensibili quidem philocosmi , florum multa .PaATROL. GR. XCIV. matarum arborum respiratione delectantur, et vo- lucrum clangoribus, et crystalli specie. 3quarum fluxibus, et musicorum bene sonantibus vocibus laetantur : quorum optimum, jnutilitas ; quoniam finem | ipsorum in ebrietatibus et luxuriis terminant; et quod utique difficilius, ia vanitate 16 4gl VITA S. JOANNIS DAMASCENI. 472 sui ipsorum vitam compleverunt, et in fine corpus A luminum adducentem. Non pulsemus autem segniter lxtiücantes et pulchrificantes, miseram animam nigrificaverunt et obscuraverunt, et a primerdiali * pulchritudine expulermnt, et tormentis wradiderunt, et peregrinam a Deo, miseram perfecerunt. Pape deceptionis ! quales malas retributiones philocosmi ex mundi deliciis carpunt ? Non tamen oportet has vocare lmtitias, sed tristitias, quoniam dominam animam interficient. In hee quidem philocosmi, id est, amatores mundi : in intelligibili autem paradiso divinarum Scripturarum, philothei id est, amatores Dei, exercitationi seipsos tradentes, et i^ divina meditatione perseverantes, et vigiliis, et orationibus οἱ lacryiis Deo approximantes, habent pro sensibilibus arboribus venerabiles pa- et inutiliter, sed prompte magis et perseveranter : neque fatigemur pulsantes : sic enim nobis aperietur. Qui enim petit, accipit ; et qui querit, invenit, εἰ pulsanti aperietur **, Deliciemur igitur insatiabiliter in divinis eloquiis, et superdelectemur in vita et conversatione sanctorum Patrum. Gratiam [| XXVI ] enim divina gratia inconsumplibilem possideL , et in eos qui sincere ipsam desiderant sine dolo, ingreditur. Si igitur legamus semel et bis, et non intelligamus qua legimus, non segnes efficiamur, neque negligamus, sed perseveremus, exercitemur, interrogemus. J»terroga enim pairem iuum , εἰ annuniiabit tibi ; seniores tuos, et dicent tibi*. Non enim omnium est cognitio. Hauriamus autem et tres, follis eomatos et forentes divinis virtutibus : B semper fluentes aquas, ex paradisi bujus fonte hunc quidem ut elivam (ructiferam ; hunc autem ut palmam florentem ; alium ut cedrum, et alterum ut cypressum : alios ut lilia agri florentes, et ut lignum plantatum secus aquarum decursus **; alteros etdivinos modos Ipsorum, et virtuosas commen- dationes, et deleetabilissimam ad nos et mansuetsm pedagogiam eum diligenti labore, et perseveranter e&t bene eompuncte immeditantes, bono odore et bena resonatione dogmatum αἱ floribus pulchri- ficantur, et divina eloquia, et dulciora super mel ek favum **, ut arborum fructus comedentes, et ex incoinquinatis et super crystalli speciem aquis bibentes, scilicet charismatibus spiritus, Deo ap- proximant irrequiescibiliter, et ipsam lztitiam et exsultationem interminabilem possident. Finis au- tem ipsorum, vita zeterna 9, gaudium indeflciens, letitia sine tristitia, requies interminabilis. Dere- linquentes enim terrena, in celos abierunt, con- cives angelorum exxsistentes, Dei gloria vere, sci- licet intelligibili paradiso, dignificati sunt : et bonis quas praeparavit Dominus diligentibus ipsum, effecli sunt participes: quod autem utique jucundius, ΒΙΙἱ Dei et hzredes effecti sunt, et nequaquam a Dei gloria separabuntur, sed cum ipso in intermi- nabilia szecula regnabunt, ut. bene viventes, bene el fruentes, digna laboribus referentes **. CAP. II. De incendentibus Scripture sacra. Pulsemus igitur οἱ nos, dilectissimi, ad optimum D paradisum divinarum Seripturarum, bene olentem, dulcissimum, speciosissimum, omnino delectabilem, aures nostras circeumsonantem oinnimodis intelligi- bilium deiferarum avium cantibus, accendentem φορα nesira, e& gaudio mterne adimplentem, et tristatum quidem consolantem, iratam autem pacificantem, et divino timore firmantem et men- tem nostram ad auro lucentia dorsa divine columbz ascendere facientem, et manifestissimis ipsius alis &d wnigenitum. Fillum et haeredem plantatorem Intelilgíbiis vineze redacentem, et per ipsum Patri *! Psal]. 1, 3. ** Psal. zvir, 41... 5^ Rom. salientes in vitam aternam 0”. et sordes quidem peceatorum expurgantes, et carnalis delectationis sitim sedantes, et obtenebratos oculos mentis a delictis nostris abluentes, et apud divinam lucem pure speculari operantes, e& si sic preparemur omnino, οἱ salute potieimur, et gaudio sine tristitia implebimur, et vitam zternam sortiemur. CAP. ΠΙ. De divinitate Salvatoris. Potentia et misericordia plilanthropi et miseri- cordis Dei nostri, qui propter nostram salutem humiliavit inbumiliabilem ipsius celsitudinem, et carnem mortalein indutus est, et secundum oninia faetus est nobis similis sine peccato, quod non erat assümens, et quod erat non deponens, et tan- tum seipsum extremz humiliationi tradidit propter nimiam ipsius ad nos dilectionem : magis autem pzdagogiam ejus, quod est, non alta sapere : quod etiam domicilium aliquod vile non habuit ad habi- tationem, ut ipse testatur dicens : Vulpes foveas habent, et volucres celi nidos, Filius autem hominis non habet ubi caput reclinet ". Neque palmus ara- bilis terrze erat ipsi, non germen unum vines, non tunica superflua, sed qua induebatur solum. Et quid utique erat majus hac humiliatione et vilitate ? Ut enim unus pauperum secundum omnia conver- satus est, et quos amicos et fratres pauperes voca- vit, his et cohabitavit, humilia semper eligens. Sed, o ineffabilis ipsius sustinentie et longanimitatis, magis autem incomparabilis sapientie ! In quali enim miserabili figura dolosum decepit ? neque una occasione dans ipsi consolationem gloriationis ad dicendum, quoniam et a nudo homine victus sum, sed ab inope vili et paupere. Ostendere igitur volens perfectum ejus qu: ad nos ipsius dilectionis, sus- tinuit a propriis servis tradi et flagellari, et iljudi, et alapis ezdi, et conspui, et ut malefactor ligari **. Ligantes enim fune manus ipsius et collum, ut malefactorem extra civitatem duxerunt, et cruci affxerunt. Ipse autem ut agnus innocens, et ut *! Roin, viis, 16, 17. 9 Apoc. xiv, 1δ. 9 Mattb. vi, 7, 6. "Dent. xxxn, 7. ** Joan. ax, 14. ** Luc. iv, 58. " Mauh, xxvi, et xxvi, Οἱ. dea. Lin, 7. L4 NEUE —— — ο. ρου. ουν Ue p E EE e e i t 493 VITA S. JOANNIS DAMASCENI. 19d ovis ducta coram tondente ipsam *5,sic exibat in- A Deum nostrum **. Ipsius autem Moameth testimo- clinatus caput, e£ neque verbum sonans: quem videns immaculata agaa secundum viscera vulne- rata et capillos dilanians, cum 3lteris mulieribus proprium agnum sequens a longe, caput huc et illue movens, lugubriter loquebatur. CAP. IV. De planctu. B. Virginis. Heu me, Fili dulcissime, beu me, peregrinz matris peregrine unice Fili, et inter peregrinos αἱ pere- grinus injuste interfecte : propter quid el ego ante tuam passionem non mortua suni ? et non morien- tem, quid sic tacens pertransis me, et neque ver- bum ei quz peperit te loqueris ? Viscera mea intra me dilacerantur, videntem te sine causa, ut inale- (actorem ligatum et crucifixum. Cujus gratia velo- citer cursum perficis, el ei quz sine tristitia peperit te, non loqueris? Sed, o mex carentiz prolis et difficile portabilis inopie ! Mes enim peregrina- tionis consolatorem perdo, et sola et inops inter peregrinos derelinquor. Sed, o Fili et Deus meus non derelinquas me. Et alia verba ipsa Domina dolore digna cum lacrymis loquens, tristitia con- tinebatur. À sepulcro autem misericors Deus noster tertia die resurgens, et manuum facturam ex in- ferni vinculis avellens, omnibus nobis resurre- ctionem donavit. CAP. V. De Joanne Damasceno. Hinc igitur transferam sermonem, et revertar ad C optimus doetorem nostrum et patrem, et magistrum orbis terrarum superutilem narratorem, Damasci Joannem. Et secundum angustum mez mentis et inopiam mew lingue, largita mihi de ipso, ipsius orationibus enarrabo. Iste erat quidem in civitate Constantinopoli prius conversans. [nvidebatur autem ei propter summum ipsius amorem disciplinz a comeivibus, in exsilium recessit in Damascum : inqua et Agarenorum litteras edoctus optime, propter ipsius multam disciplinam et humilitatis electionem, et eam qua ad omnes mansuetam et deicem collocutionem, manifestus regi effectus est, et honore maximo ab ipso dignificatus est, et cum ipso abibat ut dilectus ad ipsius Moameth foveam, vt non dicam sepulcrum. Et omnia quz illic con- fabulatione digna conspiciens, et in nihilum repu- tans, in corde ipsius conservabat omnia ad redar- gutionem et confusionem hzc venerantium, ex quibus οἱ in centesima hzresi Ismaelitarum parum enarravit. Coactus est autem illic a rege adorare et ipse ipsius venerabile, et lapidi acclinari, et ipsum Moameth predicare, qui propter timorem turbz, magis autem propter desiderium enarrandi nobis quz illic, lapidem inclinans conspuit, et fo- veam non adoravit, et ad preedicationem ascendens: Magnus Dominus **, dixit, et non est Deus prztet * Paal, 3. '* Psal. xvn, $2. nium non dixit, quoniam est propheta : sed alta voce quidem dixit, testificatus est, obscuri quem isti dicunt ( 54 ) : magna voce autem, quoniam apostolus Dei est. Et in reliquum iis convicians, descendit a preedicatione, nullo intelligente quod dixit. Revertentibus autem ipsis in Damascum, honoratus est a rege et a magnatibus ipsius magni- fice, velut predicans omnino inquinatum, magis aulem et sermones plurimos exponens ipsis sapie entissimos, et ex grammatica, et medicinali, et reliqua alia siniplici sapientia. Non enim sancita canibus tradidit, neque puram fidem inquinavit vel transmutavit, sed ut lapis adamas in medio lapidum tenebrosorum et inquinatorum habitans, substan- B tiam non transmutavit. Non multum autem post invidens ipsi hujus pedagogus, cuiet successit, propter transcendere ipsum in omni sapientia, et non ferens respicere ipsum in proprio ordine proficentem et laudatum ab omnibus, misit ut ex persona ipsius ad alterum regem litteras plenas scandalo velut volentis tradere proprium dominum ad [XXVII] illum et ipsius regnum transferre ad ip- sum. Legensautem litteras rez, rescribit ad Damasci regem amicitiz gratia, et vituperativos ad Joannem, ut ad proditorem et dolosum, simul autem ad redargutionem ipsius misit missas ad ipsum lit- teras. Ut igitur vidit has rex, et in exstasi effectus, confestim advocat Joannem, et ostendit ipsi dolose emissas adversus ipsum litteras, et legens obstu- puit : littere quidem, dicens, üt mee; sermones autem non mei. Valde enim sue et magistri assl- milabantur litterae. Et, ut breviter dicam, propter eam qus regis et inagnatum ad ipsum dilectionem et amicitiam, precepit dextere manus pollicem abscidi. Quo facto, tristitia maxima comprehendit inter peregrinos Joannem : et accurrens abibat ad Domine imaginem quam secreto possidebat, habens secum abscissum digitum : et genua flectens, de- precabatur ipsam cum lacrymis et profuudissimo gemitu, ut daret ipsi sanitatem. Hoc autem faciebat per tres dies, quando solus permanebat. CAP. VI. De restitutione pollicis. Inflexa igitur ipsius deprecationibus immaculeta Domina, fidelium velocissinia protectio, adherere fecit ipsius digitum unde abscissusest, et in nomine ipsius immaculate, et ex ipa geniti Domini nostri Jesu Christi restitutus cst sanus ut alius. Cogno- Scens autem haoc rex, ut sanus ei gaudens effectus, qurarebat ab ipso quis utique est, et qui ipsum sanaverat. Quod et. discens obstupescebat de glo- rioso et inopinabili miraculo. Posterius quidem parum discens, quoniam hujus pedsgogus dolum adversus eum machinatus est, pessime cum poenis NOTAE. 7 (34) Reg. cod. obscure autem. quoniam iste. 495 VITA S,JOANNIS DAMASCENI. 496 multis ln exsilium ipsum misit : sicque adimple- A quastionum gravium vincere hunc existimantes. tum est et in ipso quod scriptum est : Lacum ape- ruit et effodit eum, et incidit in (oweam quam fecit". Ét de justo : Custodit. Dominus omnes. diligentes se. Et : Non dabis Sanctum tuum videre corru- ptionem"*. Rursus igitur excelsius bonoratus est a rege Joannes, οἱ ab omnibus principibus, et ab ómnibus ut conregnator cum rege venerabalur et glorificabatur. CAP VII. De perfecta conversione Joannis Damasceni. lpse autem omnia qua vanz vitz hujus velut somuium et in nihilum reputans, et parvam glo- riunculam amovens, et futurum zeternum et immor- talem mundum contemplans, posti regis mortem dans omnia pauperibus quz possidebat, et dere- linquens cenosa hujus vite delectabilia, Christum secutus est : et in exercitatorium abiens, mona- chus effectus est, comam rescinderns et attondens. vita venerabili et conversatione virtuosa adornatus. Dans enim seipsum meditationi divinarum Scriptue rarum, et cum diligenti labore vacans jejuniis, et vigiliis, et ad terram prostrationibus et orationi- bus irremissis perseverans, Deum deprecabatur. Et hujus quidem Patrum studium imitatur , hu- jus autem mansuetudinem, hujus vero sustinen- tiam, alius pxdagogiam, alterius doctrinam. Et quid ad hxc dico? Tantum seipsum extrema ab- siinentie dedit, et omnino laborioso amori disci- plinz, quod dignificatus est potiri sancti Spiritus gratia, et minister divinorum Christi mysterio- rum constitutus est, οἱ factus est alius ex alio se- cundus theologus : et lioc expositorum ab ipso 86Γ- monum summa rectitudo ostendit, qualiterque optime nobis puram et incoinquinatam fidem ma- nifestavit, οἱ inenarrabilium multis quaesitorum manifeste solutionem tradidit. CAP. VIII. Modus libri editi a Joanne. . Incipiam autem hinc modum ab ipso editi istius I«fbri enarrare. Exsistente enim ipso in mansione in qua condebatur, omnibus comato virtutibus, et sermonibus doctrina inspirato,erantinterorthodoxos et hereticos quaestiones omnino gravissim: et plu- yims, in quibuset multi orthodoxorum dubita- bant. in gravissimis qusestionibus οἱ in dubita- tione exsistentes, Dei omnipotentis nutu nequa- quam permittentis in ipsum sperantes vinci, au- dierunt de optimo viro isto, et de ipsius philoso- phia et multa disciplina, et qualiter obstruebat hz- relicorum ora sancti Bpiritus gratia, qualiterque ad ipsum veniebant plurimi haereticorum, occasione "Psal. vii, 10. ** Psal. οχ ων, 20. 9 Psal, xv, 10. Ipse autem beneplacito Patris et potentia Filii et cooperatione sancti Spiritus sancte οἱ individu:c Trinitatis, moderate et mansuete hos obstruxit, ct 3d eam que in Christum fidem transduxit. Et cer- tificati de ipso amatores Dei, simul autem et de ipsius intellectu, rogaverunt sanctum episcopum Majums, Cosmam dictum, ut mitteret ad ipsuin nuntios, annuntiantes ipsi pullulantium zizaniorum in immaculata Ecclesia hzresiologias (55), et ipse saneti Spiritus gratia mitteret ipsis quastionum omnium manifestationem. Inclinatus autem deprc- cationi populi sanctus episcopus, misit ad ipsum quae quzstionum, subtiliter omnia, et ab ipso ma- nifestationem qusrens. Recipiens autem litteras omnino sanctus Joannes et legens, et quzstionum magnitudinem agnoscens, non incepit continuo scribere, sed ad orationem extensam et prolixam dedit seipsum : simul autem et a Deo collectum collegium fratrum et sanctissimum episcopum, et eos qui sub ipso henorabiles viros, his prescri- ptam epistolam rescribens, deprecatus est ut pro ipso orarent, ut daret ipsi Dominus intellectum in omhibus, et sermonem in apertione oris impleri a Spiritu sancto. Parvo igitur tempore perseverauns in oratione, incepit scribere lunc librum sic. CAP. ΙΧ. (Juomodo composuit integrum librum, ex logicis scilicet et centum haeresibus et sententiis. C Primum quidem ab ente incipiens, eas quee apud Gracos optimas οἱ utiles quastiones exposuit. Consequenter autem scripsit hzreticorum garruli- tates, ut mendacium cognoscentes, veritati obedia- mus. Posterius autem edidit tertium librum, omnis sapientie οἱ intellectus et fidei pure inscriptaim habentem veritatem. Dein igitur conscriptores pro- pter tertii libri magnitudinem, et propter eam qu: in ipso fidei perfectionem, ex hoc scilicet, Deum nemo vidit unquam**, inceperunt, el testem fide- lem factor libri nobis [XXVIII], induxit, dicens : Unigenitus Filius qui est. in sinu Patris, ipse nobis enarravit**. Et quis non admiretur sapientium li- bros ipsius.pertranseuntium cum diligenti labore, summam ipsius philosophiam, et intellectus recti- tudinem et puritatem, qualiter incepit desuper quaestiones ? CAP. X. Materia libri sententiarum. Primum quidem dicens nobis, quoniamnon oportet guzrere et perscrutari non tradita nobis a sanctis pro- phetis, et apostolis, et evangelistis, docens, quod non omnia effabilia, neque omnia ineffabilia. Deinde osten. ** Joan. 1, 18. ** ibid. NOTE. ($5) Gravius [in margine heuresilogias. Diodo- rus lib. xiu, εὑρησιλογίας χατασοφιζοµένους]|. Ne- quaquam : nam codex Regius perinde Acresilogias habet, et. sermo est de haeresibus quas Damasce- : nus noster confutavit. &91 VITA S. JOANNIS DAMASCENI. dens quoniam est Deus, et inconfusam et insepara- A maculatorum mysteriorum, et sanctarum reliquia- bilem inprincipiatamque, et interminabilein, et per s^ viventem, etimmortalem sanctam Trinitatem con- firmans, et ad hanc noslidem confirmans, conse- quenter incepit enarrare de angelis et daemonibus, coeloque εἰ luminaribus, terraque et »qua, aere et igne. Simul autem et omnino delectabilis paradisi plantationem, et duplicem hunc ostendens, et ho- minis preparalionem et compositionem scribens, maturalia hujus omnia subtiliter enarravit, et post mandati trangressionem, οἱ generis auginentatio- pem, et cataclysmi ablutionem, et in perditione secundi generis captivitatem, annuntiationem in- cepit, et qux de Christo manifeste et diligenter enarravit, et incarnationem, et naturarum unio- nem, et ztatis augmentationem. Simul autem et sapientiz, el gratiae, οἱ operationum, et volunta- ium duplicitatem, et eam qua in cruce, el passio- ne, et morte, animas et corporis et divinitatis co- pulationem. ]mpassibilis enim exsistens divinitas, elsi caro patiebatur, ipsa.impassibilis permansit. Passibilis autem, ab utrisque divinitate neque cum ipsis patiente. llluminata enim arbore a sole et per securi czsa, arbor quidem, qua nata est pati, scindilur; solaris autem radius non scinditur, sed illasus permanet. Eisi hoc in creaturis possibile videtur, quanto magis facilius in increata et im- passibili natura? Post eam autem quz de resurre- ctione et discipulis apparitione et in colos ascen- sione enarrationem extendit, et sermonem, et ad Dei Genitricis genealogiam, et assumptionem im- rum honorem, et plurima alia apponens, et Ánti- christi adventum efarrans, in secundum adven- tum pervenit, in quo et finem libri posuit. CAP, XI. De aliis operationibus Joannis. Et plures regu!as bene sonantes composuit, post hoc et εὑχατάνυχτα, id est, bene compunctiva et dulcia cantica, et bene sonantes melodias, εἰ pe& catorum, et ignorantiarum dissolutiones, et dicta hagiopolitica, id est, sanctorum conversatioines edidit : et αἰία' multa apponens omnino optimus noster pater, bene loquax hirundo, et benesonans philomela, irreprehensibilis turtur, et simplex co- lumba, Ecclesi: omnino delectabilis perdiz, fide- lium non inclinabilis columna, et gloria, et firma- mentum : hzreticorum autem obstructio, et sub- versio, et obstaculum. Derelinquens igitur nobi$ ab ipso editas dulces et delectabiles enarrationes, et opera plena gratia, fide et sapientia exsistentia, et ipsius virtuosam vitam, imitatio nobis et ductor effectus, in profundissima senectute migravit ad Dominum : derelinquens terrena ad celos recu- currit, ad desideratum Dominatorem pervenit, ad interminabilem splendorem, ad desiderabilium &u- premum, ad vere colorum regnum, consors am- gelis effectus est, cohabitator Patrum, concerta- tor justorum, quorum vitas et modum zelatus est, irrequiescibiliter Dei gloriam aspiciens, et ineffa- bili gaudio astans. Colonis ex officina Petri Quinteli, anno Christi nati MDXLVI, mense Januario. h——————————————————————————— ——— ÓBÓÓÓOAA.a-.Q(( VO (ao. sslwwscGwto"!::,,G] Narrationem alteram de vita sancti Joannis Damasceni ex. Vincentii. Bellovacensis Speculo historiali subjicere cogor ; quippe qua diversa sit α prioribus duabus : licet a secunda son tantopere discrepet. De Joanne Damasceno. Ex gestis ejus *. Eo quoque tempore floruit Joan- nes presbyter Damascenus. Hic ab infantia Gracis Hteris eruditus, infra duodecim annos omnium li- beralium artium scientiam apprehendit : in amore Dei, ae gloriosz Matris ejus se exercens, mona- ebalem habitum assumpsit, virgoque permimens Reginz virginum horas quotidie studiosissime de- eantabat : factusque presbyter in ejus honorem missas devotissime ac frequentissine celebrabat. Insuper etiam orationes, antiphonas, responsoria, prosasque facere consueverat, quas in ejus solem- nitatibus ad ipsius laudem dulcissime decantabat. Tradebant ei nobiles virj proprios filios erudien- dos, quos ille non solum litteris studiosissime in- struebat, sed etiam ad timorem Dei et amorem, in C dam die cum egressus civitatis muros cum schola- ribus suis paulisper spatiaretur, Saraceni subito irruentes more solito, cum hominum et anima- lium multitudine, ipsum quoque rapuerunt, ac se- cum in Persidem detulerunt. Et cum inter prz:do- nes praeda divisio fieret, contigit, ut cuidam inter eus ditissimo, Joannes in partem veniret; qui, cs&- teris ad servitutis opera deputatis, nutu divino meritis beat: Virginis erga ipsum mitius ageret. Captivus namque, servitutis pensum solitum red- dere non negligebat , sed et jejuniis ac vigiliis in- sistens orationes ad beatam Virginem devotissi- mas quotidie dirigebat. Quod ille gentilis animad- vertens, ejus bona conversatione tanquam spiritali praedicatione convictus, ipsum ire ac redire libe- rum quo vellet infra palatii spatia permittebat : omni morum honestate diligenter informabat. Qua- p et die quadam sic est eum allocutus : Mi Joannes NOTA. (36) Eadem habet sanctus Antoninus ex codem Vincentio. VITA S. JOANNIS DAMASCENI. 500 charissime, miraius sum prudentiam. tuam, dictandi À pro bono reddidisti : Sarabaita pessime, quantum est eurialitatem, scribendi utilitatem, cantandi el orga- nizandi suavitatem, sanclum quoque propositum, et conversationem. Habeo filiolum non minus meipso mihi charum, quem (XXIX] precor, ut in artibus li- beralibus erudias, et in ἀἰείαπάο, scribendo, legen- do, cantando, sic eum tibi can[ormare studeas, ut si [orte aliquando liber a nobis recesseris, in ipso La- wen apud nos quodammodo 1i0otus remaneas. Qui puerum obedienter humiliterque suscipiens, et a primis elementis erudire incipiens, intra paucos annos in omnibus artibus liberalibus instructum adeo reddidit, ut οἱ magistri ac discipuli rhetori- cum dictandi genus attenderent, si littera forman aspiceres, si vocis melodiam audires, nullam esse differentiam inter utrumque clamares. Porro cum imperatori Theodosio pro vitz meri- to, et morum honestate, necnon et pro eloquentia& nitore, in quibusdam causis necessarius videretur, missa legatione sub p«ena capitis domino mandat, ut ei quantocius mitteretur. Qui priecepto impe- riali contradicere non ausus, Joannem Constanti- wopolim ad ipsum honorifice deduci fecit : impera- tor eum cum honore suscepit, et ei monasterium in quo eum fratribus Deo quiete serviret, if urbe dedit; ubi et ipsemet szpius veniebat, ac de statu regni, ei salute anima sue, familiariter cum eo tractabat. De falso crimine in eo punito. Ut autem bonus Joannes ad meritorum augmen- in. te, patriam prodidisti, mihique ac meis auferens liberiatem, in captivitatem pessimam nos retrusisti, Ostensaque illi epistola respondit ita : Vere, domine, formam scribendi ac dictandi, genus meum hoc esse cognovi ; sed testis est. mili Deus quod eam omnino non feci. Dumque omnes in eum perstreperent, eo quod veritatem occultare velle videretur, undique proclamabant, ut absque dilatione morte punire- tur. Judices, facto consilio, pari assensu dicunt, ipsum, quia specialis amicus imperatoris fuerat, non debere occidi, sed manum qua tantum facinus perpetraverat abscindi. Quo facto, Joannes de do- lore vulneris, ac diminutione corporis, Deo gra- tias egit, et quod in ejus honorem amplius offerre sacrificium non posset, paulisper condoluit. Ab- 8cissa itaque manu officio spiculatoris, jussu im- peratoris ad testimonium tanti sceleris suspensa est in monasterio ipsius Joannis. De miraculo per beatam Virginem in eo demon- strato. Ille mox ante imaginem specialis Domine sua mancus adveniens, discooperto vulnere, et. extento brachio, cum ea pie rixabatur, inquiens: llecci- xe, Domina, mostrorum premia sunt meritorum? Haccine tuorum beatitudo servorum? Esto , Domina mea, digne pro meritis peccatorum me flagellari vo- (uisti : sed, ut quid instrumentum officii tui permi- sisti penitus abscindi? Hc quippe manus hymnorum laudis tug cantica sepius scribendo parabat, et Deo tum probaretur, adhuc in camino tribulationis : c Patri sacratissimum corpus, et sanguinem Filii tui, juvenis ille quem in Perside docuerat, suum genus dictandi, et propriam manum scribendi, nequitiz spiritu exagitatus, epistolam proprio sensu inge- nioque dictavit, scriptamque Constantinopolim furtive direxit, et in palatii loco ubi citlus a mi- nistris imperialibus inveniri posset, jactari prz- cepit. Eratque talis : Dilectis. amicis, qui sunt. in Perside, Damascenus Joannes, monachorum mini- quus, salutem. Noveritis, imperatorem robur ezerci- tus ad diversa bella in nationes extremas misisse, wrbemque regiam, ei finitimas, hominibus vacuas remansisse, Quoniam ergo sapientes estis, securi ve- nite, e! victoriam vobis paratam absque mora virili- ter obtinete. Inventa est igitur a ministris epistola, et coram imperatore perlecta. Traditio ab omnibus excla- matur, et quis hujus proditionis auctor esset, in- quiritur : forma littere, ingeniumque scribendi respicitur, et Joannes esse imperatori nuntiatur. Statim Joannes quzritur, et cum injuria multa ad imperatoris praesentiam trahitur, ipso mirante, unde tar subito talis tumultus et contra se conspi- ratio oriretur : populus universus intorquens con- vitia mille, non sacerdotem, sed proditorem ; non monachum, sed apostatam proclamabat, et furi- bundus vix manus ab ejus oculis continebat. Tunc Imperator, facto silentio, suspirans, ait: O nequis- 6ime Joannes, bene(iciis. meis ingrate, malum mihi multoties in honore (tuo ad omnium peccatorum salu- tem offerebat, Cumque talia szpius ibi lamentando peroraret, contigit nocte quadam, ut post hujusmodi lamen- tationem in lectulo fessus, nec dormiens , nec vi- gilans ex toto pausarat : et ecce Regina virginum adfuit cum ingenti lumine, hilari facie, tali conso- lans eum affamine : Quid agis, inquit, puer meus fidelissime ? — Heu |! inquit ille, Domina, quid me interrogas ? — Quinimo interrogo te ego : Cum haeo paterer, ubi eras? Ecce ad meum, imo ad iuum dedecus in ecclesia pendet abscissa clientis (wi manus, At illa : Confortare, inquit, fili in Domino, manum (uam libi restaurare polest, qui tolum. hominem D plasmavit ex nihilo. His dictis, eo vidente, illa eccle- siam petiit, delatamque inde manum, ejus brachio cum mira benignitate in momento restituit. Tuuc ille gratias ineffabiles agens, reddita diei luce sur- git, fratribus convocatis, manum ostendit, eosque secum ad magnalia Dei glorificandum animavit. Mox solemniter indutus, alta voce missam de bea- tissima Virgine celebravit. Imperater, audito mi- raculo, pedes ad eum venit, et ore proprio manum deoseulans, post Dei laudem et gloriosx Virginis, ab ipso diligenter inquirit, si quem alicubi cogno- sceret, qui suum dictandi genus, ac scribendi for- mam haberet. Quod ille quidem ei retulit , et sic rei veritas inquisita diligentius innotuit. σι VITA S. JOANNIS DAMASCENI. EK TOY MHNOAOTIOY Α bos EX MENOLOGIO τῇ 9 Δεχεμθρίου. ΠΒ 1ήσας με ῶν γή» ἡδέων Ἰωάννης, Κάν οὐρανοῖς ἅνεισι, συγθεῖναι uéAn. Οὗτος ἂν ἐπὶ τῆς βασιλείας Λέοντος τοῦ Ἰσαύρου, «αἱ Κωνσταντίνου τοῦ vloü αὑτοῦ ix Δαμασχοῦ τῆς πόλεως, ix Ὑένους περιφανοῦς, xai «fj ὀρθοδόξῳ διαπρέποντος πίστει. Τυχὼν δὲ xal φιλαρέτου πα- τρὸς , ἐπαιδεύθη πᾶσαν τὴν ἑλληνιχὴν ἑγχύχλιον παϊδευσιν, xai τὸν βυθὸν τῆς θεοπνεύστου Γραφῆς καλῶς ἐξερεύνησε' τὸν μονήρη δὲ βίον κατὰ Κοσμᾶ τοῦ µαχαριωτάτου τοῦ συνανατραφέντος αὐτῷ, γεγονότος δὲ ὕστερον ἐπισχόπου Μαἴϊουμᾶ, ὑπελθών. Οὗτοι οὖν xal ἄμφω παρ) ἑνὸς διδασχάλου ἔχπαιδευ- θέντες, Κοσμᾶ κἀχείνου τοὔνομα, χαὶ ἀσυγκρίτως ἐπιλεγομένου, ἑξωνηθέντος παρὰ τοῦ πατρὸς αὐτοῦ μετὰ τῶν ἄλλων αἰχμαλώτων' εἰς ἄχρον δὲ σοφίας ἑλη- λάχεισαν, τοιούτου διδασκάλου τυχόντες. Ὢ xal ἐμφα- νισθΏναι xav' ὄναρ τὴν ὑπεραγίαν θεοτόχον λέχεται, [καὶ] εἰπεῖν, "Ev ὅσῳ εἰς ἔτι ὁ Ἰωάννης συνεῖναι τῷ διδα- σχάλῳ ; ἢ μᾶλλον ἑντείλασθαι αὐτῷ µαθητῇ Ἰωάννῃ, ὑμνοὺς ἐχθεῖναι εἰς δόξαν τοῦ ἐξ αὐτῆς τεχθέντος ἀσπόρως, χαὶ χαύχηµα τῶν Ex µέσης καρδίας ὀφει- όντων ταύτην Ὑεραίρειν * ὃ δὲ xal πεποίηχε, τὴν ὑπόθεσιν ταύτην λογογραφίας θέµενος. Ἐπίσης οὖν τὴν ἄσχησιν µετελθόντες, ὁ μὲν µαχάριος Κο- σμᾶς, πολλὰ συγγράµµατα τῇ Ἐχχλησίᾳ χαταλελοι- πὼς, kv εἰρήνῃ χατεπαύσατο ὁ δὲ ἀοίδιμος Ἰωάν- γης, xat αὐτὸς τὰ ὅμοια χαὶ πλεῖστα διαπραξάµενος, xaX τῇ τῶν λόγων αὐτοῦ δυνάµει, xai τῶν Γραφῶν σοφαῖς ἀποδείξεσι, πλεῖστα στηλιτεύσας τὴν δυσσεθή τῶν Εἰχονομάχων αἴρεσιν, xal πολλὰ συγγράµµατα τῇ Ἐχχλησίᾳ τοῦ θεοῦ χαταλελοιπὼς, δι ὧν σχε- δὺν παντὸς τοῦ ζητουµένου γνῶσις ἑναργὴῆς εὑρί- σχεται, iy vfhoa πίονι χαταλύει τὸν βίον, ζήσας ἔτη ἐχατὸν πρὸς τοῖς τέσσαρσι. 4 Decembris. [ΧΧΧ] Suevi Joannes terram ubi implevit sono Pergit novos daturus in. celis modos. ' Fuit hic sub Leonis Isaurici et Constantini fflii ejus imperio, ex urbe Damasco, et illustri genere, fideque orthodoxa claro progenitus, Cum vero et $iudiosum, amantemque virius patrem nactus esset, Graecam omnem encyolopediam , seu libe4 ralium artium disciplinam el institutionem univer« sam edoctus est, ac Scriptura divinitus inspirata profunditatem et abyssum pulchre probeque per- scrutatus. Mooachi quoque institutum una cum illo beatissimo Cosma subiit, qui pripum cum eo simul educatus, in Majumss postea episcopatum B evectus est. Ambo igitur illi eruditorem usum ac preceptorem habuerunt, et. eum quidem Cosmam sine ullo alterius discrimine appellatum, quen ipsius pater cum aliis captivis redemptum libera- vit. Ipsum porro sapientie apicem uterque attige- runt, talem ac tantum nacti à quo erudirentur, preceptorem. Cui et sanctissimam Deiparam appe- ruisse in somnis ferunt, ac dixisse : ()uorsum ad- huc Joannes sub magistro. versatur? aut potius ipsi Joanni discipulo preceplsse, ut in iflius glorfiin qui ex ea sine semine conceptus prodierat, ac illo- rum qui eam ex imo corde veneraturi essent, glo» riationem, bynimnos, canticaque componeret ; quod et prestitit, atque hanc sibi suse scriptionis mate- fiam argumentumque constituit. Transacto ergo pariter vit: monastice instituto, beatus quidem Cosmas post multa Ecelesim welicia ycriptorum monumenta, In pace tandefn qüievit ; inclytus vero Joannes, postquam et ipse multa id genus, aliaque plura perfecit, ac tum suarum rationum vi, tum Scripturarum demonstraüonibue eruditis impiam Iconomachorum, qui sacras imagines oppugnabant, heresim plurimum impugnavit, quin et multa quoque reliquit Ecclesie Dei monumenta, querum ope ae subsidio accurata cnjusounque rei, qua in quzetionem cadit, eognitio comparatur, in uberi demum semectuie vitam abselvit, quam centum et «quatuor 80005 egerat. EX MS. SYNAXARIO BASILII IMPERATORIS Apud Cryptam-Ferratam, ad diem 29 Novemhris. Μνήμη τοῦ ὁσίου Πατρὸς ἡμῶν "Iodvrov µογα- D Commemoratio S. P. N. Joannis monachi αἱ presbg- χοῦ xal πρεσθυτέρου τοῦ Aapaoxnvov. teri Damasceni. Οὗτος ὑπῆρχεν ἐπὶ τῆς βασιλείας Λέοντος τοῦ Ἱσαυροῦ χαὶ Κωνσταντίνου τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ, Ex τῆς πόλεως Δαμασχοῦ, Ὑένους περιφανοῦς, xal ἑνδέξου, xxi 419100, Ἔτυχε δὲ φιλαρέτου πατρὸς, καὶ ἑξ- επαιδεύθη πᾶσαν τὴν ἑλληνικὴν παίδευσιν, ἀλλὰ xal thv θείαν ΕΤραφήν. Διὰ δὲ τὴν eic Χριστὸν τὸν πατριχὸν πλοῦτον χαταλιπὼν, γέγονε μοναχὸς μετὰ xai Κοσμᾶ , οὗ τινοό πολὺς ὁ λόγος τῶν ἐν ταῖς ἁγίαις ἑορταῖς ποιημάτων xol μελῳδιῶν, χαὶ µά- λιστα ἓν τῇ µεγάλῃ ἑθδομάδι τοῦ Πάσχα. 'O οὖν ἅγιος Ἰωάννης τῇ τῶν λόγων αὐτοῦ δυνάµει, καν Hic fuit sub imperio Leonis Isaurici et filii ejus Constantini, ex urbe Damasco, genere illustri, ho- norato , et fdeli. Patrem autem habuit virtutis amantem, et eruditus est omni, Grecorum disei- plina, insuper etiam divinis Litteris. Pro amore. deinde Christi paternas divitias deserens, factus est monachus una cum Cosma, [XXXI] eo qui ce- lebratissimus ob sua poemata et cantiea in sanctas solemnitiates, ac magase presertim hebdomado paschalis. Joannes porro orationum suarum ac demonstrationum e Scripturis sumptarum éfficacia 901 VETERUM TESTIMONIA 504 lconomachorum hzresim eoafudit. Unde ab hzre- A ταῖς ἐχ τῶν Γραφῶν ἀποδείξεσιν χατῄαχυνε τὴν τῶ» ticis imperatoribus varie relegatus, οἱ carceribus traditus, in pulchra confessione consummatus est, sepultusque est a diseipulo suo. Eodem die commemoratio sancti Hic fuit sub imperatore Leone isaurico, et Constantino ejus fllio, ex urbe Damasco, illustri- bus ortus parentibus, et orthodoxs fidei observan- tia excellens. Cum vero parentem haberet virtutis admodum studiosum, ejus eura et diligentia omnem encyclopediam edoctus est, et divinitus inspiratas Scripturas didicit bene perscrutari. Itaque Chri- stianze fidei studio accensus, relictis patriis opibus, monasticam vitam amplexus est ana cum Cosma, cujus laus est celeberrima in his melodiis et can- ticis, que de diebus festis conscripsit.Erat enim Εἰχονομαχῶν αἴρεσιν (56). "O0ev χαὶ διαφόρως ἓξ- ορισθεὶς παρὰ τῶν αἱρετικῶν βασιλέων, xal φυ)λα- xaic παραδοθεὶς, &v πάσῃ ὁμολογίᾳ ἑτελειώθη, ταφεὶς ὑπὸ τοῦ μαθητοῦ αὑτοῦ. Patris nostri Joannis Damasceni. omnis eruditionis et monastice institutionis par- ticeps, quemadmodum et sanetus Joannes, qui orationis facultate, et sanctarum Scripturarum testimoniis impiam haeresim eorum qui sacras ima- gines impugnabant, vehementer confutans ac re- darguens, multa erudite et aecurate scripta reliquit : in quibus omnium fere quaestionum solutio inveni- B tur. Cum vero ad multam et laudabilem senectu- tem pervenisset, excessit e vila beatus Joaunes, antea Mansur appellatus, quo vocabulo et ipsius parentes appellabantur. NOTAE. ) Menologium Sirletanum quod Basiliano subjicio, nihil habet de exsiliigs et carceribus, qua Joannes Damascenus ab imperatoribus [conomachis rpessus sit. Menologium istud Sirletanum, quod atine editum est tom. Ii editionis Ilenrici Canisii, ad diem 29 Novenibris, habet ut mox sequitur. TESTIMONIA SELECTA VETERUM DE JOANNE DAMASCENO ET EJUS SCRIPTIS, Synodus septima genoralis que Νίεσα in Dithynia celebrata est. Act. 6. Epiphanius οδπίτα auathemoti- «mos pseudo-synodi de Joanne. Atqui Joannes, qui ab eis probri loco Mansur C Ἰωάννης δὲ, ὃς παρ᾽ αὐτῶν ὑδριστιχῶς Μανσοὶρ appellatus est, quique, dimissis omaibus, Matthzum evangelistam amulatus, Christum secutus est, majores divitias arbitratus thesauro omni Arabum, opprobriwm Christi, οἱ elegit potius affligi cum plebe Dei, quam temporalem habere jucunditatem peccati. Ipse itaque crucem suam et Christi por- tans, eumque secutus, pro Cbristo, ab Oriente per Christum tuba cecinit ; non tolerabilem ducens vo- cum novitatem quie in aliena regione facta erat, seu prevaricatricem passionem rabidamque insaniam, «qua adversus sanctam Dei estholicam Ecclesiam erat armata. Sed hanc publieans, omnes exhor- : tando et admonendo cautos reddebat, ne adduce- rentur eum operantibus iniquitatem; quaerens in προσηγόρευται, ἀφεὶς πάντα, Ματθαῖον τὸν εὐαγγε- λιστὴν ζηλώσας, Χριατῷ ἠχολούθησε, μείζονα πλοῦ- τον ἡγησάμενος τῶν bv ᾿Αραθίᾳ θησαυρῶν τὸν ὀνει- δισμὸν τοῦ Χριστοῦ, xal εἴλετο μᾶλλον συγχαχου- χεῖσθαι τῷ λαῷ τοῦ Θεοῦ, 1) πρόσχαιρον ἔχειν ἅμαρ- φίας ἀἁπόλανσιν. Αὐτὸς οὖν σταυρὸν ἑαυτοῦ xal τοῦ Χριστοῦ ἀράμενος, καὶ ἀχολουθήσας αὐτῷ, ὑπὲρ Χριστοῦ, xal τῶν τοῦ Χριστοῦ ἐξ ἀνατολῆς διὰ Χρι- στοῦ ἐσάλπισε, μὴ φορητὴν ἠἡγούμενος τὴν àv ἆλλο- δαπῇ Ἱεγονυῖαν καινοφωνίαν καὶ τὴν χατὰ τῆς τοῦ θεοῦ Ἐχκχληαίας ἄθεαμον ανσχευὴν xal λυσσώδη µα- νίαν ' ἀλλά ταύτην θριαμθεύσας, πάντας παραινετι- χῶς xal νουθετητικῶς ἠσφαλίζετο, μὴ ἀπαχθῆναι μετὰ «àv ἑργαζομένων τὴν ἀνομίαν, ζητῶν kv Ἐχχλη- Ecclesiis antiquam legislationem teneri et paci(i- p δίαις τὴν ἀρχαίαν θεσµοθεσίαν κρατεῖσθαι, xal τὴν .CaAm constitutionem , quam Dominus discipulis suis tanquam insigne eorum qui de nomine ipsius appellantur, donavit, dicens : Pacem meam do vobis, pacem meam relinquo vobis *. His ergo reve- δὲ Joan. xiv, 27. εἰρηναίαν χατάστασιν, fjv ὁ Κύριος τοῖς μαθηταῖς αὐτοῦ ὡς Υνώρισμα τῶν τῷ ὀνόματι αὐτῷ χεχλημέ» νων ἑδωρήσατο, λέγων ' Εἱρήνην εἡν ἑμὴν δίδωμι ὑμῖν, δἱρήνην τὴν ἐμὴν ἀφίημι ὑμῖγ. Τούτων οὖν DE S. JOANNE DAMASCENO. 506 τῶν αἰδεσίμων ἀνδρῶν, xol ἀξίων πίστεως οὕτως Α rendis viris et (ide dignis taliter in Ecclesia catho- ἀναδειχθέντων Ev τῇ Καθολικῇ Ἐκχλησίᾳ, (Γερμα- νοῦ ΚΠ. Γεωργίου τῆς Κύπρου, xai Ἰωάννου τοῦ Δαμασχηνοῦ), τίς ἡ πρὸς αὐτοὺς ἐπαναστατιχὴ συχο- φαντία, xal ofov φρικωδεστάτη, ἣν xal φέρειν τις ob δύναται; "Όντως ἀγνόημα Ἰγνόησαν οἱ ταλαίπωροι, τὴν οἰχείαν γλῶσσαν ἀσχημόνως ἀπογυμνώσαντες, Γερμανὺν τὸν μυστηπόλον θύτην, xal ἱερέα Χριστοῦ, δίγνωμµον χαὶ ξυλολάτρην ὀνομάσαντες, ὡσαύτως xai Γεώργιον χαὶ Μανσούρ. lica demonstratis, quee est adversus eos ingens accusatio, et quam hgec est horrenda, quam etiam ferre quis omnino non poterit? Vere ignorantiam ignoraverunt miseri, propriam linguam inhoneste denudantes, Germanumque antistitem sacrificato» rem, et sacerdotem Christi, duplicis sensus homi- neni, et ligni cultorem nomínantes, simlliter et Georgium, et Mansur, etc. v Aclione septima ejusdem synodi. Γερμανοῦ τοῦ Ορθοδόξου αἰωνία ἡ μνήμη. Ἰωάννου χαὶ Γεωργίου αἰωνία ἡ μνήμη. Τῶν πηρύχων τῆς ἀληθείας αἰωνία ἡ μνήμη. Ἡ Τριὰς τοὺς τρεῖς ἑδόξασεν, ὧν ταῖς διαλογαῖς χαταχολουθεῖν ἀξιωθείημεν, οἰχτιρμοῖς τε xaX χάριτι τοῦ πρώτου xal μεγάλου ἀρχιερέως Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ tuv, πρεσθευούσης τῆς ἀχράντου δεσποίνης ἡμῶν τῆς ἁγίας θεοτόχου, xal πάντων τῶν ἁγίων ' γένοιτο. Αμήν. Germani Orthodoxi eterna memoria sit. Joannis et Georgii eterna memoria sit. Predicatorum veritatis, z2elerna memoria sit. Trinitas tres clarificavit, quorum disputationes sequi mereamur, miserationibus et gratia primi et magni pontificis [XXXII] Christi Dei nostri, inter- cedente intemerata Domina nostra sancta Dei Geni- trice, et omnibus sanctis : flat. Ámen. Stephanus monachus Byzantinus auctor Vite S. Stephani junioris martyris, Stephanum de Joanne Dama- sceno sic locutum refert. Ἐν οἷς xaX ὁ τιµιώτατος, xai σοφώτατος Ἰωάννης ὁ Δαμασχηνὸς πρεσθύτερος, ὁ παρὰ τοῦ τυράννου τούτου Μανσοὺυρ ἐπονομασθεὶς, παρ) ἡμῖν δὲ ὅσιος καὶ θεοφόρος, οὐχ ἐἑπαύσατο τοῦ γράφειν αὐτῷ, xai ἀποχαλεῖν ἐρεσχελή, xai Μάμεθ, εἰκονοκαύστην τε καὶ µισάχιον' xal τοὺς ὑπ αὐτὸν ἐπισχόπους, Emt- σχύτους, κοιλιοδούλους τε xal Υαστρόφρονας * μάλι- στα τοὺς ἱπποδρομιχοὺς φιλάγωνας, xat φιλοθεάµονας Παστιλᾶν xai Τρικάκαβον, xai Νιχολαΐῖτην τε xol φιλοδαίµονα ᾿Αρτξύπιν, ὡς νέους Ὡρὴθ, Zh6, Ζεθεὲ, xal Σαλμανάαν τε, xai Δαθὰν, καὶ τοὺς ὑπ᾿ αὐτοὺς ὡς τὴν συναγωγὴν ᾿Αθειρὼν ἀπεχάλεσεν. Inter quas etiam honoratissimus et sapientissi- mus Joannes Damascenus presbyter (quem hic ty- rannus Mansur nominat, nos autem sanctum et deiferum appellamus) eidem scribere, cumque η» reticum blateronem, Mahomet, lIconocaustam et sanctorum hostem nuncupare non destitit: subje- etos vero ipsi episcopos, ἐπιτκότους, id est tenebri- cosos , ventris mancipia et helluones vocabat. In primis vero circorum et spectaculorum amatores Pastilam et Tricacabum, Nicolaitam et dssnonum amicum Atzypium, novos Oreb, Zeb, Zebee, et Salmana, et Dathan, hisque subditam plebem con- gregationem Abiron noiminabat. Nicephorus Constantinopolitanus in historia, ubi de conciliabulo Constantini Copronymi imp. "Qoov δὲ πίστεως ἐχτίθενται, ἐν ᾧ ὑπεσημήναντ» ἅπαντες, χαχῶς xai δυσσεθῶς συµφρονήῄσαντες, τὴν τῶν ἱερῶν εἰχονισμάτων χαθαίρεσιν ἐκφωνήσαντες. Καὶ ὥσπερ νηπιωδῶς ἐπ᾽ ἀγορᾶς ταῦτα ἀνεθεμάτι- ζον. Μεθ’ οὗ καὶ Γερμανὸν τὸν ἀρχιερέα ΠΏνξαντίου γεγονότα, Γεώργιόν τε τὸν ix Κύπρου τῆς νήσου ὁρμώμενον, xal Ἰωάννην τὸν ἀπὸ Δαμασχκηνοῦ τῆς Σνρίας, τὸ Emory» Μανσούρ. In eo conciliabulo fidei canonem cofididerunt de sacris imaginibus evertendis, cui ab omnibus impio consensu ac nefario subscriptum est , ezque pueri- liter in foro anathemate damnat». Eadem et in Germanum Constantinopolitanum patriarcham di- cta sententia est, et Georgium Cyprium et Joannem Damascenun cognomento Maniur. Theophanes in Chronographia ad annum {5 Leonis lsauri. Ἑν 6k τῇ χατὰ Συρίαν Δαμασχηνῷ Ἰωάννης 6 Χρυσοῤῥόας πρεσθύτερος xai μοναχὸς, ὁ τοῦ Mav- . σοὺρ, διδάσχαλος ἄριστος, xaX βίῳ, χαὶ λόγῳ προ- έλαμφεν. Tum vero Damasci Syrie Joannes Chrysorrhoas, Mansur filius, dottor egregius, sanctitate vilze aeque ac doctrina fulgebat. - ]tém ad annum 19 Leonis, ubi de Petro. Majumensi. Τοῦτον ἐγχωμίοις λόγων τετίµηχεν ὁ ὅσιος πατ]ρ ἡμῶν Ἰωάννης, ὁ χαλῶς ἐπικληθεὶς Χρυσοῤῥόας διὰ τὴν ἐπανθοῦσαν αὐτῷ τοῦ πνεύματος ἕν τε λόγῳ xal βίῳ χρυσαυγῆ χάριν, ὃν ὁ Κωνσταντῖνος ὁ δυσσεθὴς βασιλεὺς ἑτησίῳ χαθυπέθαλεν ἀναθέματι, διὰ τὴν ὑπερθάλλουσαν ἐν αὐτῷ ὀρθοδοξίαν, xal ἀντὶ παππι- χοῦ ὀνόματος αὑτοῦ Μανσοὺρ, ὃ ἑρμηνεύεται ῑεΊυ- Hunc sermonum encomiis honestavit sanctus Pater noster Joannes, qui rite cognominatus est Chrysorrhoas propter florescentem in ipso, tam quoad doctrinam, quam mores auri instar mi- cantem spiritus gratiam. Quem Constantinus ím- pius imperator annuo submittebat anathemati propter eximiam ejus de recta füde sententiam; 907 VETERUM TESTIMONIA 508 ewin. aucto nomine Mansur appellaretur, quod re- A cpouéroc, Μανζηρὸν Ἰουδαϊκῷ φρονήµατι µετονο- demptum significat, Judaico animo Manserum voci- tati, novum sug xtatis praeceptorem. µάσας, τὸν νέον τῆς ἡλιχίας διδάσχαλον. Anastasius Dibliothecarius Theophanis interpres ambo ista de Joanne Damasceno testimonia ad hunc modum Latine reddidit. Porro in Syria penes Damascum Joanues pre- ebyter et monachus, cognomento Chrysorrhoss, Mansur filius, doctor optimus, vita et verbo preefulsit. Hunc declamationibus sermonum oravit sanctus noster Joannes, qui cognominatusest Chrysorrhoas, propter auream et fulgidam spiritus gratiam , quae in ipso, tam verbo, quam in vite actu floruit : quem videlicet Constantinus impius imperator annuo propter eminentem orthodoxiam ejus anathemaii submittebat, et pro Mansur, quod ejus avitum Πο: men est, quodque redemptus interpretatur , sensu Judaico .novum Eoclesie magistrum Manserum mutato nomine vocitabat. Hcc eadem, ut ca'tera, ex Anastasii Bibliothecarii translatione operum Theophanis habet Paulus Dia- conus in Historia miscella. Joannes Zonaras lib. XV, $ 6, ubi de conciliabulo Copronymi. Post paucos dies tyrannus in forum venit cum B. Kat μετ) ὀλίγας ἡμέρας ἓν τῷ Φώρῳ παραγενό- patriarcha suo et sectatoribus episcopis, qui coram omni populo venerandarum imaginum venerationem interdixerunt, idololatris illis appellatis quieas co- lerent : et anatliemate notarunt. inclytum Germa- num, qui Constantinopolitanus patriarcha fuerat, et Georgium Cyprium, et doctrina virtuteque ma- gnum Joannem Damascenum , qui huuc Dei ho- stem et patrem ejus per litteras sepe impietatis arguit. Cedrenus in compendio historiarum Damasci Syris fuit Joannes monachus et pre- sbyter Chrysorrhoas cognomento, Mansuris filius, quod Grece sonat Lenirabum, quem impius Ju- C daico sensu Manzerum appellavit. Hic sanctus Joannes una cum Cosma Majumensi episcopo, et Theophane, fratre Theodori Graptorum, melodi sive cantores sunt agnominati, eo quod melodiis com- prehendissent eas cantilenas qua in ecclesiis Christianorum canuntur. Erat enim sanctus hic Joannes et vita et sermone magister optimus, 0mpi divina humanaque cognitione repletus. µενος ὁ τύραννος οὗτος μετὰ τοῦ πατριάρχου αὐτοῦ, καὶ τῶν ὁμογνωμονούντων αὐτῷ ἑἐπισχόπων, ἐνώπιον παντὸς τοῦ λαοῦ τὴν τῶν σεπτῶν εἰχόνων προσχύνη- σιν ἀπηγόρευσαν, εἰδωλολάτρας τοὺς ταύτας σεδοµέ- νους χαλέσαντες, xal ἀναθέματι καθυπέἆθαλον τὀν τε ἀοίδιμον Γερμανὸν, πατριάρχην τῆς Κωνσταντίνου γενόµενον, xaX τὸν ἐκ Κύπρου Γεώργιον, xai τὸν µέ-- γαν ἐπὶ σοφίᾳ καὶ ἀρετῇ Ἰωάννην τὸν Δαμασχηνὸν, ὃς πολλάχις τὸν θεοµάχον Ἠλεγξε τοῦτον καὶ τὸν αὐ- τοῦ πατέρα δι) ἐπιστολῶν ἀσεθεῖν. ad annum decimum Leonis lsauri. Ἑν δὲ τῇ χατὰ Zuplav Δαμασχῷ Ἰωάννης μοναχὸς xoi πρεαθύτερος ὁ Χρυσοῤῥόας, ὁ τοῦ Μανσοὺρ, ὃ ἑρμηνεύεται Λέντραδος, ὄνπερ ὁ δυσσεθὴς Μανξὴρ Ἱουδαϊχῷ φρονήµατι µετωνόµασεν. Οὗτος ὁ ὅσιος Ἰωάννης καὶ μελῳδὺὸς ὠνομάσθη μετὰ Κοσμᾶ ἔπι- σχόπου τοῦ Μαἴϊουμᾶ, xat θεοφάνους ἁδελφοῦ θεοδώ- ρου τῶν Υραπτῶν, διὰ τὸ αὐτοὺς μελῳδῆσαι τὰ ἐν ταῖς Ἐχχλησίαις τῶν Χριστιανῶν τετυπωµένα φάλ- λεσθαι. "Hv γὰρ ὁ ἅγιος Ἰωάννης οὗτος τῷ τε βίῳ xai τῷ λόγῳ διδάσχαλος ἄριστος, πάσης γνώσεως θείας τε xal ἀνθρωπίνης ἑμπεπλησμένος. Suidas in Joanne Damasceno. Joannes Damascenus cognomento Mansur, vir erat [XXXIIT] illustrissimus, etatis suz& nulli eo- rum qui doctrina illustres fuerunt, secundus. Ejus scripta perniulta sunt, et. przecipue philosophica , necnon in sacram Scripturam parallela selecta, et canticorum canones iambici et oratione soluta. Eodem etiam, tempore Cosmas Ilierosolymitanus floruit, vir ingeniosissimus, et omnino spirans illam suavem modulationem iusicam. llli autem canti- . corum canones Joannis et Cosm:e nullam cuin ali- orum carminibus eomparationem admiserunt, nec admittent usque ad hujus evi finem. Ἰωάννης ὁ Δαμασχηνὸς 6 ἐπιχληθεὶς Μανσοὺρ, &vhp ἣν ἑλλογιμώτατος, οὐδενὸς δεύτερος τῶν xas' ἀὑτὸν ἐν παιδείᾳ λαμφάντων. Συγγράμματα αὐτοῦ πάνυ πολλὰ xa μάλιστα φιλόσοφα , εἴς τε τὴν θείαν D Γραφὴν παράλληλοι xa*' ἐχλογὴν, xaX οἱ ἀσματιχοὶ κανόνες ἰαμθδιχοί τε xa χαταλογάδην. Συνήχμασε δὲ αὐτῷ xat Κοσμᾶς, ὁ ἐξ Ἱεροσολύμων, àvhp εὐφυέ- στατος, xal πνέων μουσιχὴν ὅλως «hv ἑναρμόνιον. .. Οἱ γοῦν ἀσματικοὶ xavóveg Ἰωάννου τε xai Κοσμᾶ, σύγχριαιν οὐχ ἑδέξαντο, οὐδὲ δέξαιντο μέχρις ἂν ὁ xa0' ἡμᾶς βίος περαιωθήσεται. Ex Menais ad diem 4 Decembris. Quem te uominabimus, o sancte? Theologum .Joannem, an Davidem carmina canentem ? citharam spiritu resonantem, an libiam pastoralem, dum aures siuul et menteia mulces, dum Ecclesiz or- Τί σε ὀνομάσομεν, ἅχιε ; θεολόχον Ἰωάννην, f) Aa- 615 τὸν µελῳδὀν;: πνευματέμφορον χιννύραν, fj αὖ- λὸν σηµαντικόν; γλυχαίνων ἀχοήν τε xal διάνοιαν, εὐφραίνων Ἐκκλησίας τὰ συστήµατα, τοῖς μελιῤῥύ- DE 3. JOANNE DAMASCENO. $519 τοις σου φθέγμασι χαταγλαῖζων τὰ πέρατα 'ἱκέτευε A dines omnes exhilaras ; mellifluis tuis vocibus ?* Q «oU σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν. TI σε ὀνομάσω, θεσκέἑσιε Ἰωάννη, γλυχύῤῥημον, φαεινότατε ἀστὴρ, ὁ τῇ αἴγλῃ τῆς Τριάδος ἑλλαμ- φθεὶς, τὸ ὁπτιχὸν εἰσδὺς εἷς τὸν Υνόφον τοῦ πνεύμα- τος τοῦ θείου, ἐμυήθης τὰ ἀπόῤῥητα ' ὡς Μωσῆς δ-εσάφησας τὴν μουσιχὴν χαλλιέπειαν, ἰχέτευξ τοῦ σωθῆναι τὰς φυχὰς ἡμῶν. Τί σε ὀνομάσω, ἀοίδιµε ; δᾳδοῦχον φαεσφόρον , εὖ- χλεῆ ὑφηγητὴν, λειτουργὸν ἡ θεωρὸν τῶν μυστηρίων τοῦ θΞοῦ, ἁστέρα Ἐκκλησίαν ἀγλαίζοντα, λυχνίαν τοὺς ἓν σχότει χαταλάµποντα, 3) ὄργανον εὐηχέστα- τον, ἢ σάλπιγγα χαλλιχέλαδον; ἱχέτενε τοῦ σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν. Πάτερ Ἰωάννη πάνσοφε, τὴν Ἐχχλησίαν Χριστοῦ Β χατεφαίδρυνας ἄσμασιν ἐἑνθεαστιχώτατα, μελῳδῶν παναοΐδιµε, τῇ ἑνεργείᾳ πάτερ τοῦ Πνεύματος τὴν σὴν χιννύραν ἀναχρυόμενος, τὴν παναρµόνιον τοῦ Δαθὶδ µιμµούμενος, ἣν ἐνηχῶν θείοις µελῳδήμασι πάν- τας χατέθελξας. qui fines orbis terrarum illuminas, ora ut salventur animse nostro. Quem te nominabo, divine Joannes et dulciloque ? astrum lucidissimum es deitatis fulgore radians ; spirituales caligines perspicaci virtute pervadisti : qui ineffabilibus deitatis mysteriis initiatus, tan- quam Moyses alter explicasti musicam artem tuam : ora ut salventur anima nostra. Quem te nominabo, inclyte? an lucentis facis portitorem, illustrem ducem, ministrum eL specta- torem mysteriorum Dei, sidus illuminans Eccle- siam , lampadem fulgentem iis qui in tenebris sunt ; an organun) perquau sonorum; aut fistulam $uavissimam ? ora ut salventur anima nostra. Joannes, Pater sapientissime, Ecclesiam Christi canticis tuis divinissimo instiuctu exhilarasti, can» torum inclytissime, efficientia spiritus, o Pater, cinnyram tuam pulsans, modulatissimam illam Davidis smulatus, cujus divinorum modulorum sono omnes permulsisti, Ex Martyrologio Romano, ad diem 6 Maii. Damasci natalis beati Joannis Damasceni sancti- tate et doctrina celebris, qui pro cultu sanctarum imaginum verbo εἰ scriptis adversus Leonem lsau- ricum strenue decertavit ? cujus jussu cum οἱ dextera manus amputata fuisse imagini B. Mari: Virginis, quam defenderat, seipsum commendans, protinus dexterain iutegram sanaimque recepit, 1n additionibus Carthusianorum Coloniensium ad Usuardi Martyrologium. Constantinopoli depositio sancte memorizx Joannis Damasceni, doctoris egregii, nec minus vita et miraculis clari. Ex Martyrologio Maurolyci annis 1564, 1570 et 1578, Venetiis edito. Constantinopoli Theodosii tertii. sancti Joannis Damasceni presbyteri, moribus et doctrina clarissimi tempore Sigebertus Gemblacensis libro de viris illustribus cap. Ἴδ. Joannes presbyter et. monachus, de Damasco C impugnabat impietatem Leonis imperatoris, scri- Syria, vita et doctrina clarus, cognomento Chry- sorrhoas, animatus scriptis Gregorii papz quibus psit et ipse Grecis Greece contra Leonem impera- torem. llugo Etherianus, de haeresibus quas Graci Latinis devolvunt, lib. 141, cap. 1. Joannes quoque Damascenus similiter Patrum vestigia dum imilatur, scribit bac : Imago Patris Filius est, et Filii Spiritus. Item libro 111, cap. 12. ldeircu est in "Trinitate ordo, etsi ab liomine possibile sit sciri qualis sit. EL iininediate qui- dem Filius, mediate vero Spiritus a Patre prove- niunt. Ait enim Damascenus : Per Filium ἀαίυψ Spiritus, οἱ . ab omni creatura participatur. Rursum, cap. 12. Solus vero Damascenus Joannes dissidere a consuetudinem Ecclesie Grzcerum referendo, qua magno Cyrillo aliisque sanctis Patribus videtur, p non esse Spiritum ex Filio confitetur usque in εἰ tameu ita scribit : Spiritum ex Patre dicimus, ει Spiritum Patris nominamus : ex Filio autem Spiritum non dicimus, Spiritum vero Filii nomina- mus. Verumtamen Scriptura sic labente, 10η discordat hic sanctus a Latina veritate, hoc ad hodiernum. Quippe si Spiritum Patris et Filij nominamus, ut sanctus iste vir asseverat, aut equaliter et similiter confitendum est, Spiritum esse utriusque, aut insqualiter, aut dissimilis ter, etc. Ptolemaus Lucensis ordinis Predicatorum, Torcellensis episcopus, in Historia ecclesiastica ms,, ubi de ku genio 111, pontifice. Eodem tempore Joannes Damascenus de Graco in Latinum est translatu 8 MN. NOTAE. ' ($7) Magister Sententiarum, sanctus Thomas, aliique de schola theologi, Joannem Damascerny.n passim in theologicis tractaíbus citant, quorum loca contexere nimis longum foret. L2 VETERUM TESTIMONIA. 512 Kx libro Joannis Becci patriarcha Constantinopolitani de processione Spiritus sancti, cap. 19, n. 19, t. 1, Gracie orthodoxe. Quod si laudatis expositionibus, et mutuam dictg- A — El γὰρ ταῖς ῥηθείσαις προτέχειν ἐπιστατικώτερον rum (XXXIV] Scripture conciliationem examines, neque dictum a Dainasceno theologo, ez Filio vero Spiritum non dicimus, turbas ciebat. Namque ab iis, qui, ex solo Patre, vocem in sententiam Basilianz expositionis accipiunt, dignoscetur, quemadmodum etiam initio orationis fassi sumus, qua ratione et hic Damascenus theologus non tanquam ex ipso sed tanquam per ipsum procedentemn Spiritum as- seruit, δὲ quomodo aliis in locis, ex Filio autem Spiritum sanctum non dicimus, declaravit. Namque, eum ad Patrem universa causalitas deferatur, prima causa Pater asseritur, et cum prima causa sit, propterea et sola causa ab zquis cognitoribus qui fidei decreta praescribunt, creditur. Nullus ita- que locus dubitandi relinquitur, ne cognoscamus, propterea, ex Filio Spiritum non dicimus, Damasce- num dixisse, ne quis primam causam et principium Spiritus Filium existimaret. Etsi enim, ut nonnulli opinantur, propterea sanctus dixit, ex Filio autem Spiritum non dicimus, ut Filium a Patre sejunge- ret, nunquam dixisset, mon tanquam ez ipso, sed veluti per ipsum procedens. Nam a Patre Filii sejunctio, quemadmodum a me dictum est, nunquam in Spiritus a Patre exsistentia illud per Filium, admittet. ἐξηγήσεσι, χαὶ τὸν πρὸς ἄλληλα συμθιθασμὸν τῶν Γραφικῶν ῥήσεων ἐρευνᾶς , οὐδὲ τὸ ῥητὸν ἐχεῖνο, ὅπερ ὁ £x τῆς Δαμασκοῦ θεολόγος ἔφη, τὸ, Ἐκ τοῦ Ylov δὲ τὸ Πνεῦμα o0 «Ἰέ]ομεν, ταραγμὀν σοι ἐμ- ποιῄσει τινά. Tot; Υὰρ τὴν &x μόνου τοῦ Πατρός φω- vh εἰς τὴν ἔννοιαν προσιεµένοις τῆς ῥηθείσης παρὰ τοῦ μεγάλου Βασιλείου ἐξηγήσεως, συνδιαγνωσθήσε- ται, ὡς καὶ bv καταρχαῖς τοῦ λόγου εἰρήχειμεν, ὅπως καὶ οὗτος ὁ ix τῆς Δαμασχοῦ θεολόγος, οὐχ ὡς ἐξ αὐτοῦ, ἁλλ᾽ ὡς δι) αὐτοῦ ἐχπορευόμενον ἔφη, καὶ ὅπως éx τοῦ Υἱοῦ δὲ τὸ Πνεῦμα οὗ «έγομεν, Ev ἄλλοις ἐθεολόγησεν. Ἐπεὶ γὰρ διά τὸ εἰς τὸν Πατέρα τείνεσθαι τὸ πᾶν τῆς αἰτίας, πρῶτον αἴτιον λέγεται ὁ Πατὴρ, xai διότι πρῶτον αἴτιον, διὰ Σοῦτο xai uó- B νον τοῖς εὐθυγνώμοσι πιστεύεται τῶν δογματιστῶν, οὐδεμία λοιπὸν ἀμφιβολίας πρόφασις λείπεται, ph διαγινώσχειν, ὡς διὰ τοῦτο ἐκ τοῦ ΥἸοῦ τὸ Πγεῦμα οὐ «Ἰέγομεν, ὁ Δαμασκηνὺς ἔφη, ἵνα μή τις τὴν πρώτην xal ἀρχὴν τοῦ Πνεύματος τὸν Υἱὸν εἶναι δο- ξάσῃ. El γὰρ, ὥς τινες ὑπειλήφασι, διὰ τοῦτο ὁ ἅγιος ἔφη, Ἐκ τοῦ Ylovo δὲ τὸ Πγεῦμα οὐ «Ἰέγομεν, ἵνα διαστείλῃη τὸν Υἱὸν ἀπὸ τοῦ Πατρὸς, οὐκ ἄν ποτε ἔφη, Ovx ὡς ἐξ αὐτοῦ, dAA' ὡς δι) αὐτοῦ ἑχπορευόμε- vov. Ἡ γὰρ ἀπὸ τοῦ Πατρὸς διαστολὴ τοῦ Yloo, ὥσπερ µοι xaY προείρηται, οὐκ ἄν ποτε ἐν τῇ 102 Πατρὸς ὑπάρξει τοῦ Πνεύματος παραδέξαιτο τὸ διὰ τοῦ Ylov. Ez ejusdem Joannis Becci oratione 11, in tomum Cyprii. Grec. orthod. T. 11. Verumtamen Damascenus, qui terrarum orbem propria theologia replevit, heec minime approba- verit : Productor enim, ait, per Verbum Pater : et ubinam suum locum obtinebit illud, eontigue, in eo quod producitur? Αλλ’ 6 ἐν Δαμασχοῦ, τὴν οἰχουμένην τῆς οἰχείας πληρώσας θεολογίας, οὐ ταῦτα βούλεται * ΠἩροθολεὺς γὰρ, φησαὶ, διὰ Λόγου, τοῦ Πνεύματος ó Πατήρ xoi ποῦ τὴν οἰχείαν χώραν ἕξει τὸ, προσεχῶς, ἐπὶ τοῦ προθλήµατος ; Ex Volaterano. Joannes Damascenus, Damasci natus, Hebr»us, puer Constantinopolim venit, ubi liberalibus arti- bus legitime imbutus, et ad Christum conversus, monacbi habitum sumpsit , simul et docebat. Ca- ptus deinde in littore maris a piratis Saracenis, postea a Theodosio redemptus, magister ejus epistolarum fuit. In suspicionem proditionis ve- niens, dextera ei ablata est. Verum postquam de- prehensus, qui litteras proditorias stylo Damasceni probe assimilaverat, in honore apud imperatorem fuit. At ille in cenobium regressus, ibi deces- sit. Scripta ejus utilia ab utraque recipiuntur Ecclesia. Ex Joannis Trithemii De scriptoribus ecclesiasticis libro. Joannes monachus et presbyter Damascenus, vir doctus et sanctus, de quo miranda narrantur, propter excellentiam doctrinz et vit» sinceritatem, |n magno pretio habitus apud Constantinopolim, prelatus monachorum constitutus multos ab iniqui- tate avertit. Scripsit Grzeco sermone non pauca pro- fundi sensus opuscula, sed pauca eorum ad nostras D manus pervenerunt. Legi tantum opus illud insigne. Traditionis Orthodoxz fidei, libros IV, Deum nemo vidit unquam "', Hstori€ Barlaam et Josaphat, librum snum. De c:eteris nihil vidi. Claruit sub Theodosio devotissimo principe, anno Domini cccxc. Et aliquanto inferius ex eodem ejus libro. Joannes monaehus et presbyter, cognomento Chrysorrhoas, natione Damascenus ex Syria, vir "' joan, 18. jn divinis Scripturis et 1n szcularibus litteris eru- ditus, c£ non minus vita quam scientia clarus, 913 YARIORUM EPISTOLA. 514 animatus el provocatus scriptis Gregorii pape Ill, A — Contra Leonem imperatorem libros Il. quibus impugnabat errorem Leonis imperatoris, scripsit et ipse Graecis suis Grx:co sermone (?*). Et quidam alia. Claruit sub Leone imperatore, anno pccxxx. Ez epistola Joannis Canonis Norimoniani, vrdinis Predicatorum, ad beatum Rhenanum Selestensem de libro Gregori: Nysseni De creatione hominis. Multa ex Basilii Magni Hexaemero Grzco emen- davi, et Helia Cretensi, et Joanne Damasceno, qui verbatim etiam multa capita Gregerii Nysseni tan quam eo longe posteriori suis sententiis interse- ruit; quem praeceptor tuus Jacobus Faber, nuper Latinitate cultiori decoravit : utinam tamen non inter aulicorum (ut ipse ait) tumultus, et diverso- riorum angulos : nihilominus majorem Burguudione laudem faciliori opera commeruit. Rursum, circa finem epistola. Joannes Damascenus preclarissimus philosophus et theologus, tanto hunc prosecutus est honore et veneratione, uti inler scribendum theologicas sanctorum Patrum sententias qui ante se fuerunt, multos versus szpenumero, imo integra capita ex - hoc libro nostro excerpere, et suo textui inserere minime dubitaverit. Ex beati Rhenani epistola ad Jacobum Fabrum Stapulensem praeceptorem suum. Quis non philosophiam vel maxime laudarit, B pauca, cum sententias Patrum colligeret, mutuae cum hac hominem in suiipsius cognitionem αάάμ- cat? Laudabiliorem tamen censeo, quz a Cliristianis profluens , eorum qus ad hominis salutem atti- pent, simul admonet, velut hac subtilissima di- vini Gregorii Nysseni doctrina, que cum multorum errores coarguat, solide veritati innititur. E cujus penu sanctissimus Pater Joannes Damascenus, non tus est, quem tu superioribus annis diu ignotum et semilacerum ad studiosorum utilitatem recon- cinnasti. Vellem aütem , clarissime vir, ut sicut Damascenum celeberrima Parisiorum academia jam pridem favorabiliter suscepit, ita et Nyssenum Da- masceno antiquiorem minime neglectui haberet. NOT.E. (58) Hzc bene Trithemius, qui tamen duos Joannes Damascenos imperite ponit. Nugas ejus riores, necnon Volaterrani, quae ex Vincentii llovacensis Speculo accepta sunt, erudite con- futat Leo Allatius in opere de Joanne Damasceno et ejus operibus, quod Prolegomenon loco editioni nostre promittimus. EPISTOL/E Mlustrissimorum atque doctissimorum presulum DD. Caroli Monchal, archiepiscopi Tolosani et Josephi Maria Suarez, episcopi Vasionensis, de edendis operibus saneti Joannis Damasceni. Epistola prima, » ni fallor, scripta est ad claris- simum virum Leonem Allatium Barberine biblio- λες custodem ac pre[ecium. Hujus mihi copiam [ecit R. admodum P. Bernardus de Monte(alconis. Redditi mihi fuerunt vild. Augusti duo codices ἐξηγητικῶν Origenis in -Matthzum et Joannem ex bibliotheca Barberina ad nos per te transmissi : quo nomine plurimum tibi debeo , qui eininentis- simi cardinalis mandatum tanto studio ac diligen- ia peregisti, ut illud occupasse videaris, nedum ezspectasse. Audidisti penes te esse librum ejus auctoris unum Περὶ τῶν φιοσοφουμένων, quem primum esse merito suspicaris eoruin quos scri- it adversus haereses; ac praterea habere te alia SS. Patrum Graeca monumenta nondum edita, quee missurum te continuo recipis, si consilium nostrum de operibus eorum excudendis significavero. Scito itaque cleri Gallicani cura et impensis parari edi- tionem SS. Ephrzm, Maximi, Joanuis Damasceni, ei Origenis : sed hujus pauca admodum Grzca esse eaque mutila. Verum spem nobis injectam esse ἑξηγητιχὰ que misisti, integerrima repertum iri : quanquam ex iis quz jam delibavimus, híulca permulta nobis visa sunt, nec multo his quz Re- gie codice continentur saniora nescio an adhuc ampliora. Tuam itaque opem, V. Cl., quo in genere nujla est uspiam presentior atquecer- lior, merito petimus ac speramus, ut sicubi scriptoris hujus jnedita quedam latere nosti, ea nobis indicare non graveris. Quas vero penes te jam sunt, sive ea sint Origenis, seu vetusti cu- jusdam Patris, quando tam prolixe et benigne no- biscum agis, quaso, transmitte. Quod monultsti remittendos esse codices, editione peracta, sedulo id quidem ac studiose períiciam, et si quibus offieiis remunerari possum, praesto me tibi semper fore persuadeas velim. Lutetiz Parisiorum etc. EFISTOLA — EJUSDEM — ILLUSTRISSIMI ABCBIEPISCOPI AD R. P. FRANCISCUM COMBEFIS ORDINIS PRAEDICATORUM. R. P. La lett?e que vous avez pris la peine de m'é- crire du dernier Juillet, fait mention d'une précédente qui ne m'a pas été rendué. (Quand vous prendres la peine de m'écrire, vous n'avez qu'à bien enveloper vos lettres, et les envoyer au Courrier de Tolose, om à Monsieur de la Mare, Bourgeois de Paris, demeu- rant rué S. André des Arcs, au cheval noir, qui me les fera tenir. J'ay été bien aise d'avoir vu dans celle que jay regWé, vos loüables desseins, auxquels je n'ay quà vous encourager, ei vous offrir toul ce qui 515 pourra dépendre de moy pour les favoriser. Je m'assure que Monsieur. Aubert, qui a beaucoup de merit el de bonté, vous. communiquera facilement ce qu'il aura et sera bien aise que vous ayez part à | gloire de donner au Public tout le S. Jean Da- mascene Grec et Latin. Il y a encore l'Origéne, le S. Ephrem, Mazimus, et plusieurs. autres. Peres ui attendent quelques mains secourables qui leur luce voir le jour. J'attens avec. impatience T» tous donniez ce -que vous avez de S. Amphilochius. Les chaines des Grecs nous en ont conservé des [ragmens qui [ont desirer ses Ouvrages entiers. Le P. Poussi- nes de la Compagnie de Jesus, a transcrit de ma li- brairie ces jours passez une chaine sur S. Matthieu et S. Marc, pour /a donner bien-tost au jour, et ll y a des fragmens de ce Dere : mais c'est tout ce que jay. Pour le Simeon Thessalonicensis je ne l'ay ja- mais veu imprimé, quoique plusieurs personnes de sgavoir le cilent. Casaubon en fait mention en quel- que lieu, comme étant écrit à la main dans la librai- rie du Roy, el Árcudius en rapporte de longs passages i font desirer de le voir tout entier. Pour S. Jean hrysostome, le P. Frunton du Duc croit aussi avoir traduit (οι ce que nous avons. imprimé de luy, et que ce qui resie dans l'édition de Savile étoit de quelques autres auteurs, comme de Severianus et quel- ques aulres. Toujours seroit-il bon de les [aire im- primer separément avec les traductions. J'ay vu au- trefois le P. Sirinond en quelque pensée de (aire un corps de tout ce qui se treuvoit de Severianus, duquel méme je crois qu'il a quelque piece, ouire celles qui sont dans l'édition de saint Jean Chry- Φοδίοπιε de Savile. Si quelqu'un songeoit à donner de nouveau toules les wuvrea de S. Jean. Chrysostome pour les faire imprimer un volume aprés l'uutre, à mesure qu'ils seront achevez de debiter. Car. j'apprens q"e des six premiers volumes du P. Fronton, il w'y en a que fort peu d'exemplaires, et que Cramoisi les réimprimera l'un aprés l'autre, pour par[aire les ou. vres qui [ti en. resteront. 1l s'en pourroit faire une édition meilleure que tout ce que nous en. avons. J'en ay deux grands volumes mss. dans lesquels il se pourroii treuver quelque chose pour meliorer l'é. dilion, et p.ur les quatorze volumes, le Grec se peurroit rendre meilleur en le prenant dans l'édi- tion d'Angleterre qui est plus entier que cellede Com- melin, εἰ les versions en les re[aisant entierement. Mais Morel ne s'est pas soucié de la bonté. ILU les a [ait imprimer sur l'edition de Commelin, à laquelle i] a α]οθίέ beaucoup de (autes. Je m'en suis plaint au- tre[ois ; εἰ cela est digne d'une publique animadver- sion. Sije n'élois pas si éloigné de vous, je prendrois plaisir à fomenter vos études : mais jen'y pus qu'applaudir de loin. Je voudrois avoir quelque ex- emplaire ms. de l' Euchologe, pour ayder le Ρ. Goar en sow dessein ; mais je n'eu ay que quelques Oraisons de main [οί recente. ll seroit aussi a desirer que quelqu'un recuéillit, et donna tout en Copt ce qu'a [at Procope sur Ecriture. Jel'ay và Grec mi. à Paris sur le Pentateuque, dont noms n'avons que le Latin imprimé. 1l se trouve sur les Roys et sur Isaie. J'en ay uu ms. sur le Caniique.. Il s'en pourroit ireuver. encore quelque. chose. J'ay plusieurs traitez de plusieurs Peres Grecs. que je donnerois librement pour le Public, si nous avions ici des personnes qui voulussent les traduire. 1l se trouve peu de personnes js en soient capables, et moins qui veullentravailler. e prie Dieu qu'il vous donne santé et courage. pour εεία, qui suis, R. P. De Tolose ce 33 d'Aoust 1643. Vótre tràs affectionné serviteur επ N. S, Charles, Arch, de Tolose. EJUSDEM EPISTOLA TERTIA AD EUMDEM Π. P. J'ay un grand contentement des. lettres que vous prenez la peine de m'écrire; car il y a toüjours 5. JOANNIS DAMASCENI 516 à profiter : puisque des observations que vous faites en la lecture des Conciles et des Peres, il en. coule lotijours quelqu'une de vótre plume. Je crois que vous ferez bien de joindre Methodius à vótre Amphilo- chius, afin de [hire un juste volume. Pour le volu- me nouveau — des pieces de S. Jean Chrysos- lome, ou qui se treuvent sous son nom dans les mss. et qui n'ont pas encore veu le jour, vous pourrea les preparer à loisir. Pour l'Origene, encore que ce- [ny qui dit le preparer, m'ait. écrit, qu'il en aura uu volume prest dans la fin de cette année, j'ay peine à le croire. Les (fautes que vous remarques auz ter- sions des anciens Conciles Grecs, sont bonnes à étre observées. Mais pour cela, il w'est pas à propos de faire de nouvelles versions, à cause que l'Eglize qui s'est ser- vie des anciennes, les a insérées dans ses compilati- ens des Canons, quoique dans les anciens Manu- scrits il se trouve des versions differentes de. celles que nous avons. Et il me. souvient. d'en avoir. fait voir au R. P. Sirmond une fort ancienne du. Con- cile de Sardique, et de quelques autres. Les Livres qui meriteroient maintenant une edition Grecque et Latine, sont le Maximus, et le S. Jean Damas- cene, et l'Origene. Monsieur Aubert travaille aux deux premieres : et si vous pouvez e ayder, vous obligerez bien fort le Public. [ ΧΧΧΥ] ] Pour le P. Goar, Monsieur de Beauvais luy pense four- nir un petit traité imprimé, de Grece οἱ Latinz Missz consensu : el j'ay treuvé parmi des vieux re- cueils de pieces Mss. un o[fice εἰς λυχνικχὸν, et un office de la Vierge Marie. Si cela peut servir, je les [our- niray, qui suis, A.P De Tolose, ee 9. de Sept. 1644, Vótre trés affectionné serviteur, CuaRLEs, Arch. de Tolose. EJUSDEM AD EUMDEM, R. P. Vótre Lettre du. vingt-quatriéme Juin, ne m'a été rendué que le 6. de ce mois. J'en avois regu l Mer dernier deux autres, qui me furent portées à Montpellier, oà. j'étois assistant aux. Etats de nó- tre Province : et comme j'étois fort occupé,et enve- lopé dans les papiers de chicane, concernant les affaire publiques, elle se treuverent écartées, en sorte que je ne les pis avoir pour y faire réponse, à quoi sans cela je n'eusse pas manqué. J'ay apris le deceds de feü M. Aubert que Dieu absolve. 1l avoit de bel- les qualitez; mais sa paresse a beaucoup retardé l'u- tilité publique, εἰ la satis[action du Clergé en l'édi- tion des Peres Grecs, dont il avoit pris le soin sous ma direclion. [la tiré trois mille écus sans rien faire, si ce n'est quelques copies que nous avons peine à relirer ; encore ay-je (ait les [rais de la plus part de ces copies, qui ont été faites à Rome. Maintenant il [aut travailler à retirer ces copies ; à quoi je vay donner ordre. Déja j'écriá à quelques-uns de mes amis de l'Assemblée, pour. préparer ce qu'il [audra en donner. Si mes avis soni considerez, ὂπ parta- gera les Ouvrages. Le P. Gear. εἰ vous, y. aurez bonne part, et on donnera à quelqu'autre qui demande l'Ürigene, ce que nous en avons. Les préparatifs que vous avez pour S. Jean Damascene, pourront bien l'illustrer, et le S. Maxime aussi. Le P. Goar pourroit prendre le S. Ephrem : et pour le S Nice- phore Pairiarche, je ne scais pas ce quise treuve de lug, ni de quelle importance il est. Devant que l'As- semblée finisse, elle ordonnera de ces choses, ei si elle continué d'en avoir confiance en moy, vous y. aurez bonne part. Car j'estime υδίτε merite, et celuy du P. Goar, que je salué avec vous, et merecommande à tos saints sacrifices, qui suis de bon cour, R». pERE, De Tolose ce 13 d' Aoswst 1650. VOtre trés affectionné serviteur en N,'S. CnanLzs, Arch. de Tolose. 511 DIALECTICA. EPISTOLA ILLUSTRISIMI AC ERUDITISSIMI D. JOSEPHI MARL.£ SUAREZ EPISCOPI. VASIONENSIS AD R. P. FRAN- CISCUM COMBEFIS ORD. PTEDICATORUM. Mon Reverend Pere, J'attendray donc le retour de ce bon pere d'Arme- nie, el si vous me communiquez ce qu'avez retrowvé dans ces (ragmenis d'Eusebe de Pamphile des deux Magdeleines, je le tiendray à grand. [aveur. S. Cy- rille in. commentariis ad Evangelium S. Joanuis lib. 8. discourt au long des deux Magdeleiues. Je l'ay en. Latin, ei de la version de George de Trebi- sonde editjon de Paris par Hopylus l'an 1320. et aw litre dece 8. livre, il y a, Cowmentarioruni Cvrilli adjectorum liber octavus. J'ay và l'édition Grec Latine de M. Aubert, ei nay retrouvé ce discours en Grec. J'ay donc ἀομίέ que ce ne fut quel- curre. d'un autre attribué à S. Cyrille. En effet e Cardinal Bellarmin dans son livre de Scriptor. Eccl, remarque que les livres 5. 6. 7. 8. ont été smpposez par Clictoveus, et que &euz de S. Cyrille sont. perdus. Je rechercherai par tous ces quartiers pour servir à l'édition de S. Jean Damascence, et me rejo&is de cet illusire employ, et du chois qu'ont [αι Messeigneurs de l'Assemblée de vótre personne, à laquelle souhaitant mille benedictions, je m'offre de |ousequ entieremenl pour éire à jamais, Mon lleverend Pere De Vaison ce 1. Octobre 1646. Vótre trés affectionné serviteur. Josepu Manig, Eo. de Vaison. EJUSDEM AD EUMDEM EPISTOLA ALTEBA. Mon Reverend Pere, αἱ tardé εἰ longuement de répondre à la vütre 518 parce que j'élois dans la. confusion, me voyant [α- vorisé de ce fragment sur les saintes Magdeletnes tirá du manuscrit dw Boy, que je crois étreune chaine plus ample, et j'étois dans une (orte passion de m'en re- vancher en quelque [agon. J'ay soigneusement re- cherché les moyens, et puisque vous m'avez com. muniqué vos desseius sur S. Jean Damascene, quoy que traversé, je vous adresse ces memoires, lesquels je regeus ily a dix ans de Mons. Sommaja Gentilhomme Florentin. Je l'avois prié de m'envoyer ce qui se treuvoit. de Burgundio, με et citoyen de Pise. qui fleurit sous Eugene Il]. et traduisit de Grec. en Laiin À. livres de Fide Orthodoxa de S. Jean de Damas, et la pluspart des euvres de S. Jean Chry- s0stome selon S. Antonin, Naucler, et Gesner. Car dans la Bibliotheque de monseigneur le Cardinal Barberin, j'avois vi un manuscrit des livres dudit S. Jean de Damas, interpreté parce Burgundio, il m'en- voya ces remarques que je vous adresse. Quant aux diverses pieces Grecques de sermons, en voici diverses que jay leues à Rome, dans la Bibliotheque Barbe- rine, e( ches Monsieur Holstenius. Je suis bien dé- plaisant de ne pouvoir vous communiquer les Ho- melies enlieres : mais son Eminence se trouvant à Paris comme elle contribué voloutiers et liberalement ce qu'elle peut pour le Public, si vous la priez, les vous accordera. Cepen(ant je vous rends mille graces de la faveur de laquelle vous m'avez prévenu, et attends celle dubon Pere Armenien, mais sur tout vos com- mandemenis, aux [ins que je puisse vous temoigner par mes services que je suis verit ablement, Mon Reverend Pere, De Vaison ce 921 Juin 1647. Vótre trés affectione serviteur. {2δερῃ Μλλιν Ευ. de Vaison. SANCTI JOANNIS DAMASCENI OPERA PHILOSOPHICA ET TIEOLOGICA AD DIALECTICAM PRAEFATIO. DiaLECTICAM 8. Joannis Damasceni damus primo 1000, tum deinde tractatum De hare- sibus, ac postea librum De fide orthodoxa; ordinem secuti, quem ipse statuit in nuncu- patoria sua ad Cosmam Majumae preesulem epistola, quam tripartito liuic operi preposuit. Kal πρῶτον μὲν τῶν παρ Ἕλλησι σοφῶν τὰ κάλλιστα παραθῄσοµαι, inquit, εἶτα τούτων ἐχόμενα τῶν θεο- στυγῶν αἱρήσεων φληναφήματα .. . . εἶτα τὴν τῆς πλάνης ὀλέτειραν, xat ψεύδους ἑλάτειραν, ὥσπερ xpoa- σωτοῖς χρυσοῖς, τοῖς τῶν θεοπνεύστων προφητῶν, xai θεοδιδάκτων ἁλιέων, xal θεοφόρων ποιμένων τε. xal διδασχάλων Ἀόγοις χεχαλλωπισμµένην xat περ κοσμημένην ἀλήθειαν, σὺν θεῷ xal τῇ αὑτοῦ ἐχθήσομαι χάριτι΄ Primum itaque eorum qui apud gentiles sapientie laude insignes fuerunt , optima queque proponam... moz infensarum Deo heresum nanias altero pariter volumine conte- ram ... atque ita demum veritatem erroris interemptricem et eliminatricem mendacii, affla- lorum divinitus prophetarum, necnon. eruditorum α Deo piscatorum , divinorum quoque pastorum et doctorum sermonibus. celuti finbriis aureis exornatam decoratamque, aspirante Deo, ejusque gratia, explicabo. Qua «um ita sint, mirari subit, quid cause fuerit, cur 513 S. JOANNIS DAMASCENI 590 summi illi viri, qui Joannis Damesceni operibus multiplici prelo edendis preefuerunt, seriem hanc inverterint , connexosque ab ipsomet tractatus distraxerint. Quia jam olim id eiiam admiserant librarii Greci, hinc factum est ut genuina tripartiti operis inscriptio pene inlerierit. Colligitar tamen ex capite 2 Dialectices, necnon ex Vita auctoris per Joan- nem Hierosoly mitanum scripta, itemque ex codice Vaticano, quem Leo Allatius in Diatriba citavit ; ubi triplicis hujus operis titusum hunc fuisse docemur, ΠΗΓΗ TNOXEQX, FONS SCIENTIE. Has quidem lucubrationes tres, omnium fere postremas a Damasceno con- scriptas fuisse admoduin verisimile est; at ceeteris omnibus premittendas eas censui, in primis propter excellentiam libri De fide orthodoxa, qui multis titulis apud utriusque gentis theologos summo semper in pretio fuit. Sed et ipsa nostri Auctoris Dialectica tanti inoment esse videtur, ut affirmare non dubitem, eum qui illam legere contempserit, nedum in Damasceni, sed in aliorum quoque Orientalis Ecclesie magistrorum theolozia hospitem prorsus fore. In ea quippe, tametsi vel plusculum fortassis prolixa videatur, expositionem collegit vocum omnium quas sancti Patres Greci sive disputando adversum hereticos, sive apud Cotholicos fidei doctrinam enucleando, adhibuerunt; atque eas 'insu- per quibus heretici gentilium philosophorum placitis imbuti, in suam simpliciorumque perniciem abutebantur ; quae omnia necessariis notis exponentur. E veteribus philosophis, Porphyrium in quinque vocum, sive universalium, et Aristo- telem in categoriarum, ceterorumque, de quibus logici disputant, enarratione secutus est. Quorum tamen sententias peculiares.quasdam, mysteriis fidei tradendis, parum ido- neas, aut etiam eisdem contrarias, ex ecclesiasticis auctoribus emendare sategit. Ut puta minime probavit, juxta sensum Aristotelis οὐσίαν, id est substantiam, in primam et secun- dam dividi, propter Philoponi Tritheite heresim, «qui cum individuum, quod prima substantia a Philosopho nuncupatur, ab hypostasi nihil differre apud Grecos Patres lege- ret, inde concludebet, tres in Trinitate substantias particulares dici posse. Ceterum dialecticum opus Joannis Damasceni non eodem modo referunt codices ma- nuscripti : atque, tum in numero capitum, tum in ipsomet capitum aliquorum contextu tanta diversitas occurrit, aliis inter se convenienlüibus et discrepantibus a celeris, ut in eam mentem abeam, librum hunc, cum ab Auctore fuse prius editus fuisset, ab ipso, aut saltem a suppare quopiam, in breviorem formam redactum esse, demptis pluribus qute minus necessaria videbantur; aut etiam brevem hane Logicam sub Damasceni ipsius, opera sua recensentis manu crevisse: id quod aliis sanctorum Patrum lucubrationibus accidisse norunt eruditi. Logicam prolixiorem exhibent Regii codices quinque; in quorum tamen uno, qui η. 1986 notatur, caput secundum atque tertium abest. Breviorem vero reperi in vetustissimo Colbertino codice n. 4730, ante 800 aunos exarato, et in codice bibliothecs nostre, qui S. Hilarii Pictaviensis quondaun fuit, ilenique in Regiis aliis plurimis n. 2427, 2925, 2926, 9928, 2999, 2930, 3409 et 3379. Eaindeui epitomen translatio Arabica repressentat; sed et vetustus interpres Latinus operum S. Joaunis Damasceni, quem ipsummet fuisse Burgun- dionem Pisanum autumo, qui Eugenio III pontifici Romano translationem libri De ortho-. doxa fide nuncuparat: nec ab illa multum discrepat Latina interpretatio qua exstat in edilione Basileensi posteriore au. 1575, tamelsi variis in locis fuerit interpolata, atque ad Graecum Dialectice fusioris contextum imperite prorsus et insulse accommodata. In altero bibliothecae nostre codice, qui quingentorum fere annorum vetustatem prefert, et charta bombycina constat, Logica utraque Damasceni, brevis et prolixa, magna parte permiscen- tur: desunt nihdominus capita priota, De cognitione, De fine operís et De: piloséphia ; vicissim vero alia quaxam preuittuntur, que in eeteris mss. non compafent ; sed que nihil aliud sunt, nisi Ammonii philosophi, seu Hermiee ejus perentis, contraedora prole- £omena in /sagogen Porphyrii, demptis parum necessariis, queque, seu Ammonius, seu ermias, scripserat de origine anime ejusque conjunctione cum corpore, secundum sen» sum Platonis, unde Origenes profana sua dogmata accepit. t 521 DIALECTICA. 532 TOY EN ΑΓΙΟΙΣ IIATPOUZ ΗΜΩΝ IOANNOY TOY ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΥ HHIH lLNOXEQOX. S. P. N. JOANNIS DAMASCENI FONS SCIENTLE. ΠΡΟΟΙΜΙΟΝ. Α 1-3 PROLOGUS. TQ ὁσιωτάτῳ xal θεοτιμήτῳ Πατρὶ Κοσμᾷ, Religiosissimo et venerabili in Deo Patri Cosma, ἁγιωτάτῳφ ἐπισκόπῳ τοῦ Μαιουμᾶ, ἐλάχιστο — sanciissimo episcopo Majume, Joannes minimus μοναχὸς xai πρεσδύτερος, ἐν Κυρίῳ χαίρει». monachus et presbyter, in Domino salutem. Τὸ μὲν στενὸν τῆς διανοίας, καὶ «b ἄπορον τῆς Cunctabar quidem, o beate, exilitatis ingenii γλώσσης τῆς ἑμαυτοῦ ἐπιστάμενος, Gxvou9, ὢ µα- — meiet linguz difficultatis conscius, iis quae vires χάριε, τοῖς ὑπὲρ δύναμιν ἐγχειρεῖν, καὶ τῶν ἁδύ- — meas excederent inanum admovere, et, confiden- των α χατατολμᾷν, ὥσπερ τις αὐθάδης xal τολµη- tioris cujusdam instar ac temerarii, adytorum τίας, τὸν ἐπηρτημένον τοῖς τὰ τοιαῦτα τολμῶσιν — recessus penetrare ; periculum videlicet extime- ὑφορώμενος χίνδυνον. EL γὰρ Μωῦσῆς ὁ θεῖος ἐχεῖ- — scens, quodillis qui ejusmodi res auderent, impen- νος, ὁ νομοθέτης, ὁ πάσης ἀνθρωπίνης θέας ἀπο- det. Nam si divinus ille legislator Moyses, qui ab χωρίσας, xal τοῦ βίου τὰς τριχυµἰας χαταλιπὼν, | omni rerum humanarum aspectu secedens, crebre- χαὶ πᾶσαν ὑλιχὴν ἀποσμηξάμενος ἔμφασιν, xal b — scentibus szculi fructibus relictis, ab omni specie της Ψψυχῆς ὁπτιχὸν χαθῃράμµενᾶς, χἀντεῦθεν πρὸς corporali mentis oculum expurgaverat, et idoneus (corcíav b γενόμενος ἐπιτήδειος * ὁ τὴν πρὸς ἡμᾶς — inde ad Dei ipsius intuitum evaserat ; si ille, £09 θεοῦ Λόγου φιλάνθρωπον συγχκατάθασιν, xaX «hv P inquam, qui hoc consecutus crat, ut benignissi- αὐτοῦ ὑπερφνᾶ 9 αάρχωσιν àv βάτῳ καὶ ἀθλῳ πυρὶ — mam ad nos usque Dei Verbi demissionem, incar- χατιδεῖν Ἰδιωμένος, Φλέγοντι μὲν xal ἐχπυροῦντι — nationemque natura vires superantem conspiceret th» ἄχανθαν, καὶ πρὺς τὴν ἑαυτοῦ λαμπρότητα, in rubo,et in igne pabuli corporalis experte, a μεταδάλλοντι μὲν, οὗ χαταφλέγοντι δὲ, οὐδὲ ἀφανί- — quo incensus rubus, sic in ejus splendorem immu- (ovtt, οὔτε plv τῆς οἰχείας αὑτὴν ἐξιστῶντι φύ- — taretur, ut tamen combustione nulla consumere- σεως" ὁ πρῶτος τοῦ ὄντος, xal ἀληθῶς ὑπὲρ οὐσίαν — tur, nec a propria natura descisceret ; si ille de- ἔντος, μεμνημένος ὄνομα, τῶν οἰχείων xal συμφν- — mum qui omnium primus, cjus qui est, ipsaque λετῶν thv προστασίαν παρὰ θεοῦ ἐγχειριζόμενος, — essentia vere sublimior est, edoctus nomen fuerat, ἰσχνόφωνον ἐχάλει ἑαυτὸν xal βραδύγλωσσον, ὡς οὗ — quique contribulium suorum principatum a Deo δυνάµενος τῷ θείῳ ἐξυπηρετεῖσθαι βουλήματι d, καὶ — acceperat, impeditiorem nihilominus loquelam, τοῦτο πρὸς τοὐμφανὲς &ystv* xal μεσίτης θεοῦ καὶ οἱ tardiorem linguam causabatur, quam ut, consi- ἀνθρώπου χαθἰσταται * πῶς ἐγὼ ὁ ἑῤῥυπωμένος, li divini minister factus, ipsum palam efferret, x3: πάσῃ ἁμαρτίᾳ χατεστιγµένος *, φέρων δὲ τῶν οἱ Dei hominumque ἤ, sequester fleret : quinam λοχισμῶν ἓν ἑμαυτῷ tbv πολυτάραχον χλύδωνα, καὶ — contaminalus ego, nullisque non peccati maculis VARLE LECTIONES. a Sic Combef. emendavit ex cod, S. Hil. et aliis codd. Edita et ezteri, ἀδυνάτων. Interpretes alii, et impossibilia audere. Lectionem priorem astruunt, quze de Moyse sequuntur ; atque hzc omnia ex Grego- rii Naz. orat. 54, mutuata videntur. b R. 2950, θεογνωσίαν. 5 Edit. ὑπερφυῶς. 4 R. 2950, θελήµατι. Alii quidam βουλεύματι. Cod. S. Hil. ex emendat. et ceteri, βουλήματι. Vetus interp. vofuntati. * Multi cod. mss. ἑῤῥῥυπωμένος καὶ πάσης ἁμαρτίας χατεστιγµ. Edita et codd. aliqui ἑῤῥυπωμένος πἀσῃ ἁμαρτίᾳ 4 χατεστ. Reg. 2950, ὁ ῥύπω μὲν πάσης ἁμαρτίας χατεστιγµ. Colb. 4785, ὁ ῥύπω μὲν παντὶ καταστιγόµε- νος. Sic V. int. qui sorde quidem omnis peccati inquinatus sum. PATROL. GR. XCIV. 11 "523 S. JOANNIS DAMASCENI 921 aspersus, qui perturbatissimos in meipso con- A μήτε νοῦν, μήτε διάνοιαν z2xa02pp£vos, ὡς ἔσοπτρ.» scientiz fluctus gero ; qui nec mentis, που cogi- tationis labes elui, quo Dei divinarumque forma- rum speculum esse valeam ; cui tandem deest oratio, qu:e ad res animo comprehensas explican- das sufficiat, quanam ratione divinas abstrusasque res, et qua rationalis omnis creature captum excedunt, edisseram ? ως itaque cum ipse nie- cum considerarem, tentare sermonem pigebat : tum vero etiam obsequi mandatis verebar (dicam enim quod res est) ne deridendum me duplici nomine propinarem, ignorantiz nimirum, et, quod gravissimum est, temeritatis et. dementize. Nam ignorautiz quidem culpa veniam meretur, quando aliunde atque ex socordia nascitur. At scientia θεοῦ χαὶ τῶν θξίων χρηµατίσαι ἑμφράσεων f, pic λόγου ἔχων ἐπαρχέσαι τοῖς νοτΏεῖσι δυνάµενον, τὰ θεῖα καὶ ἄῤόῥητα φθέγξομα:, τὰ πάσης λογικῖς χτί- σεως ὑπερθαίνοντα την κατάλτφιν; ταῦτα On λογι- ζόμενος, ὤχνουν τὸν λόγον B, ἐδεδίειν τε τὸ ἐπίταγμα' εἰρήσεται γὰρ τἀληθὲς, µήποτε διπλοῦν ὀφλήσω τὸν γέλωτα, τῆς ἁμαθίας ἅμα, χαὶ tr; ἀνοίας , τὸ δὴ χαλεπώτατον. Σύγγνωστον γὰρ τῆς ἁμαθίας τὸ ἔγ- χλημα, εἰ μὴ ix ῥᾳθυμίας προἐρχοιτο. Τὸ δὲ σὺν τῇ ἁμαθίᾳ χεχτήσθαι τὴν τῆς Υνώσεως οἴησιν, χα- λεπὸν, καὶ ἐπίμωμον , καὶ συγγνώµης ἁπάσης ἀνά- ξιον, καὶ μείζονος, ἵνα μὴ λέγω τῆς ἄχρας, ἁμαθίας τεχµήοιον. 'AX)' ἐπειδῃῇ τῆς παραχοῆς ὁ χαρτὸς, θάνατος) à δὲ ταπεινὰς καὶ ὑπήχοος, Χριστοῦ µιµτ- opinionem cum inscitia conjuuctum babere, id D τὴς b καθιστάµενος, µέχρι τέλους πρὸς ὕφος ἀνάγε- profecto grave et vituperio potius quam venia dignum fuerit ; quinimo ignorantiz crassioris, ne dicam extrema, argumentum est, Citerum ino- bedientiz: fructus mors est, qui vero humilitatem et obedientiam colit, cum sese imitatorem Christi jin finem usque prabeat, is in altum subvectus, a Deo gratiam lucis administram reportat, aperto- que ore, impletur Spiritu, pectore purgatur, illu- stratur animo, sermonem accipit in apertione oris, et, cum non cogitet quid loqui debeat, loquentis potius in se spiritus organum exsistit. Quam- obrem per vos olediens Christo, qui pontificis iu vobis munus exercet, mandatis ται, καὶ χάριν παρὰ θεοῦ τῆν φωταγωγὸν χοµίζε- ται, χαὶ ἀνοίγων τὸ στόµα πληροῦται πνεύματος !, χαὶ χαρδίαν χαθαίρεται, διἀνοιάν τε φωτίζεται, xaX λαμθάνει λόγον ἐν ἀνοίξει στόµατὀς, οὐ μεριμνῶν τί λαλήσει , ὄργανον δὲ χρηµατίζων 1 ἐν αὐτῷ λα- λοῦντος τοῦ πνεύματος, δι ὑμῶν τῷ ἐν ὑμῖν ἱεραρ- χοῦντι Χριστῷ πειθόµενος ὑποχύπτω τῷ ἐπιτάγματ., xai àvolyto τὸ στόµα, θαῤῥῶν ταῖς ὑμετέραις εὐχαῖς, ὡς πληρωθήσεται πνεύματος, xal λαλήσω λόχια, οὗ τῆς διανοἰας χαρπὺν τῆς ἐμῆς , ἀλλὰ χαρπὸν zou τοὺς τυφλοὺς σοφίζοντος Κ πνεύματος, ὅσα δώσει λαμθάνων, γαὶ ταῦτα φθεγγόµενος. obtenpero, vestrisque precibus fretus, os aperio, sperans fore, ut spiritu impleatur, tumque ea eloquia proferam qua non mei sensus fructus sunt, sed Spiritus, qui cxcos sagaces reddit. lta ut, quae daturus ille est, accipiam, eademque subinde pronuntiem. Tripartitum opus. 4 Dialectica. 2. Liber dehare- (j;— Kal πρῶτον ! τῶν παρ᾽ Ἕλλησι σοφῶν τὰ χάλλιστα sibus. 5. Liber de fide orthodoxa. Primum itaque eorum, qui apud gentiles sapientie laude insignes fuerunt, optima quaque edisseram : quippe cum compertum habeam, quidquid boni fuerit, Dei beneficio mortalibus concessum esse ; « quonjam ÜO mne datum optimum, et omne donum per[ectum de sursum est, descendens α Patre. luminum (1) : » quidquid autem veritati adversarium est, Satanici erroris tenebrosum inventum est, et perdite men- 4is commentum ; quemadmodum przstantissimus in Theologia Gregorius aiebat. Quamobrem ad instar apis ea colligam et componam, quz affinia veritatis sunt, atque ab ipsismet hostibus salutem accipiam. Quidquid vero pravum, falsique nomi- nis scientie conjunctum erit, rejiciam. Mox in- lensarum Deo hzresum nznias altero pariter volu- mine contexam, quo, falsitate cognita, veritati ma- ! Jac. 1, 17. παραθήσοµαι, εἰδὼς, ὡς eU τι μὲν ἀγαθὸν, ἄνωθεν παρὰ θεοῦ τοῖς ἀνθρώποις δεδώρηται. € Ἐπειδὴ πᾶσα δόσις ἁγαθὴ, xal πᾶν δώρηµα τέ.Ίειο» ἄν ωβέγ' ἐστι, xaca6airov παρὰ τοῦ Πατρὸς τῶν φοώτωγ. » EL τι δὲ τῆς ἀληθείας ἀντίπαλον, τῆς ΣατανιχΏς πλάνης εὕρεμα σχοτεινὸν , xal δ.ανοίας ἀνάπλασμα καχοδαίµονος, ὡς ὁ πολὺς ἐν θεολογίᾳ ἔφη Γρηγό- pros (1), τὸν τῆς µελίσσης ερόπον μιμούμενος, τοῖς οἰχείοις τῆς ἀληθείας συνθἠσοµαι m, xat παρ) ἐχθρῶν σωτηρίαν καρπώσοµαι ' ἀποπέμφομαι δὲ mdv ὅ τι φαῦλον , καὶ τῆς Ψευδωνύμου ἐχόμενον Ὑνώσεως. Εἶτα τούτων ἑχόμενα τῶν θεοστυγῶν αἱρέσεων συν - τάζω τὰ φληναφήματα», ὡς ἂν τὸ φεῦδος ἐπιγινώ- σχοντες, πλέον τῆς ἀληθείας ἑξώμεθα. Εἶτα τὴν τῆς πλάνης ὀλέτειραν, xat τοῦ φψεύδους ἑλάτειραν, ὥσπερ χροσσωτοῖς χρυσοῖς, τοῖς τῶν θεοπνεύστων προφιτῶν , καὶ θεοδιδάκτων ἁλιέων , χαὶ θεοφόρων ΥΑΒΙΑ LECTIONES. f Πορ. ἡ £vvof;seov. [τὰ seriptum supra lin. in cod. S. Hil., scholium est exponens vocem ἐμφάσεων. 8 Cod. S. Hil. τοὺς λόγους. 5b Edit. εἰ Reg. 4, μαθητής. i CoJd. S. Hil. et eg. τοῦ πνεύμ. ἡ{ Reg. 2972, 4pnparl.st. X Reg. 5, φωτίζοντος. Sic vet. Int. illuminaniis. Alios cod. sequor, faventque Bi- ία Grieca psal. cx,v, unde. haze mutuatus est auctor, ! Keg. b. Colb. 4, πρότερον. 3 Schol. R. 2929, τοῖς Υνησίοις δηλονότι δόγµασι της ἀληθείας σνντάξω. Int. vet. genuinis nimirum veritatis dogmalis accensebo. ^? S. llil. τὰ φλναρήῆμµατα. cholium est quod in textum irrepsit. . NOTAE, (1) Greg. Naz. Orat. in SS. Lunina, iuit. 525 DIALECTICA. 536 ποιµέγων τε xal διδασχάλων λόγοις χεχαλλωπισµέ- A gis magisque adhzereamus. Atque ita demum νην xal περιχεχοσμηµένην ἀλήθειαν , σὺν θεῷ xal «fj αὐτοῦ ἐχθήσομα: χᾶριτι. "Hz δόξα ἔσωθεν ἁπ- αστράπτουσα, τοὺς ἐντυγχάνοντας μετὰ τῆς δεούσης καθάρσεως, xai τῆς τῶν ταραχωδῶν λογισμῶν ἆπο- θέσεως , φωτίζει τοῖς ἁμαρύγμασιν. Ἐγὼ δὲ, ἐμὸν μὲν, ὡς ἔφην, οὐδέν * τὰ δὲ τοῖς ἐχχρίτοις τῶν διδα- σχάλων πεπονηµένα εἰς Ev συλλεξάμενος ὅση δύνα- µις , συντετμημένον τὸν λόγον ποιῄσομαι, χατὰ πάντα ὑπείκων ο τῷ ὑμετέρῳ προστάγµατι. ᾽Αλλά pot συγγνώµονες Ὑένοισθε, θεοτίµητοι, παραχαλῶ, ταῖς ὑμετέραις ἐντολαῖς πειθαρχῆπαντι, χαὶ λαμ- θάνοντες τὸ ὑπήκοον, την τῶν εὐχῶν χορηγίαν ἀν- τίδοτε. veritatem erroris interemptricem, eliminatricem- que mendacii, afflatorum divinitus prophetarum, necnon eruditorum à Deo piscatorum, divinoru:u quoque pastorum et doctorum sermonibus B veluti fimbriis aureis exornatam decoratamque, Deo ejus- que gratia aspirante, explicabo ; ut ejus gloria ab intus emicans, eos qui purgatis, uti par est, ani- mis, turbidisque cogitationibus abjectis, ipsum adeunt, suis radiis illustret. Nihil porro, ut modo dicebam, quod meum sit afferam : sed qui a probatissimis quibusque magistris elaborata sunt, collecta in unum, quantum per me licuerit, brevi compendiarioque sermone exponam, vestris jus- sis per omnia gerens morem. Quapropter obsecro vos, venerandi in Christo Patres, ut prz- ceptis vestris obsecuto mihi veniam concedatis, benevolique faveatis, ac pro ea quam vwobis exhibet obedientia, vestras vicissim preces rependatis. VARLE LECTIONES. ο Edit. ἐπείχων. ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΑ. CAPITA PHILOSOPHICA. Πίναξ àxpiff)c τῆς παρούσης αυξίδος. α΄. Περὶ Υνώσεως. β’. Τίς à σχοπός. Υ. Περὶ φ,λοσοφίας. &. Περὶ τοῦ ὄντος, οὐσίας τε xat. συµθεθηχότος. s'. Περὶ φωνῆς. ς’. Ηερὶ διαιρέσεως. C. Περὶ τοῦ φύσει προτέρου. w. Περὶ ὁρισμοῦ. ϐ’. Περὶ γένους. ε. Περὶ εἴδους. tx. Περὶ ἁτόμον. (β’. Περὶ διαφορᾶς. vr. Περὶ συµθεθηκότος. vw. Περὶ ἰδίου. wu. Περὶ χατηγορουµένων. ες’ Περὶ συνωνύμµου xat ὁμωνύμου κατηγορίας. d. Περὶ τῶν ἐν τῷ τί ὅστι, xat Ev τῷ ὁποῖόν «i ἐστι κατηγορουμένων. . ey. Κοινωνίαι xat διαφοραὶ τῶν πέντε φωνῶν. ιθ. Κοινωνία xal διαφορὰ Ἠένους xai διαφο- e Κοινωνία xa διαφορὰ γένους xai εἴδους. κα’. Κοινωνία χαὶ διαφορὰ γένους xa ἰδίου. Χβ’. Κοινωνία xaX διαφορὰ Ὑένους χαὶ συµθδε- θτχότος. ΥΥ. Κοινωνία καὶ διαφορὰ διαφορᾶς xax εἴδους. vf. Κοινωνία χαὶ διαφορὰ διαφορᾶς xai ἰδίου. κό. Κοινωνία χαὶ διαφορὰ διαφορᾶς xal συµδε- ῥτχότνος. xz". Κοινωνία xal διαφορὰ εἴδους καὶ ἰδίου. Index accuratus capitum lrujusce voluminis. . De cognitione. . Quis hujus operis finis. . De philosophia. De cnte, substantia et accidente. De voce. . De divisione. . De eo quod prius est natura. . De delinitione. . Degenere. 10. De specie. 41. De individuo. 49. De differentia. 43. De accidente. 14. De proprio. 45. De przdicatis. 16. De univoca et :equivoca przdicatione. 17. De przdicationibus in quid est etin quale quid est. 18. In quibus quinque voces conveniant et discrepent. 19. In quibus genus et differentia conveniant inter se et differant. 90. 1n quibus fenus el species conveniant in- ter se et differant. 31. In quibus genus et proprium inter se con- venjaut et differant. 92. 1n quibus genus et accidens conveniant inter se et differant. 95. In quibus differentia et species conveniant inter se et differant. 94. In quibus differentia et proprium conve- niant inter se et differant. 95. in quibus differentia et accidens inter se conveniant et: differant. 26. In quibus species et proprium inter se conveniant ct differant. «o 00 -4 0» Ot 4» C1 tD o» S. JOANNIS DAMASCENI 37.1n quibus species et accidens inter se conveniant et. differant. 98. In quibus proprium et accidens insepara- bile tum conveniant, tum differant. 29. Dc bypostasi et enlypostato et anhypo- stato. $0. De substantia, et natura, et forma ; nec non de individuo, et persona et hypostasi. 91. οτε Φα νοςίβ. 92. De univocis. $5. De polyonymis. 54. De alteris et heteronymis. 95. De denominativis. $55. De decem supremis generibus. 91. Delhomogeneis, et homoideis, et hetero- geneis, et heteroideis ac numero differen- tibus. $8. De in quo. 59. De substantia. 40. De natura. 41. De forma. 42. De hypostasi. 45. De persona. 44. De enhbypostato. 45. De anhypostato. 46. Divisio entis. 47. Divisio substantiz. | 48. De homogeneis, et homoideis, et heteroi- deis et bomohypostatis, et numero differen- tibus. 49. De quanto et quantitate. 50. De iis que ad aliquid. 51. De qualitate et quali. 52. De agere et pati. 55. De situm esse. δὲ. De ubi. 55. De quando. 56. De habere. 57. De oppositis. 58. De habitu et privatione. 59. De priori et posteriori. 60. De simul. 61. De motu. 62. De habere. 65. De enuntiatione, affirmatione, et nega- tione. 64. De termino, et propositione et syllo- gismo. 65. De unionc. 60. Ue hypostatica unione. 67. Philosophis definitiones sex. 68. De quatuor methodis dialecticis. 928 xe, Κοινωνία xaX διαφορὰ εἶἴδους xaX συµθεδη- χότος. x"'. Κοινωνία xaX διαφορὰ ἰδίου xaX ἀχωρίστου δυμβεθηχότος. xÜ'. Περὶ ὑποστάσεως, xai ἑνυποστάτου xai àv- υποστάτου. X. Περὶ οὐσίας, xaX φύσεως, χαὶ μορφῆς, ἁτό- ου, xa προσώπου, χαὶ ὑποστάσεως, λα. Περὶ ὁμωνύμων. Àp'. Περὶ συνωνύμων. X- Περὶ πολυωνύµων. AU. Περὶ ἑτέρων, xat ἑτερωνύμων. λε’. Περὶ παρωνύμων. λς’. Περὶ τῶν δέκα γενιχωτάτων γενῶν. AQ. Περὶ ὁμογενῶν, χαὶ ὁμοειδῶν, ἑτερογχενῶν τε καὶ ἑτεροειδῶν, xai ἀριθμῷ διαφερὀν- των. λη’. Περὶ τοῦ ἐν «vt. λθ’. Περὶ οὐσίας. kp. Περὶ φύσεως. μα’. Περὶ μορφῆς. EP. Περὶ ὑποστάσεως. μΥ’. Περὶ προσώπου. pA. Περὶ ἑνυποστάτου. µε’. Περὶ ἀνυποστάτου. µς’. Διαίρεσις τοῦ ὄντος. μζ’. Διαίΐρεσις τῆς οὐσίας. μη’. "Esc περὶ ὁμογενῶν, χαὶ ὁμοειδῶν, ἕτερο- γενῶν τε xat ἑτεροειδῶν, xal ὁμοῦποστάτων, xa ἀριθμῷ διαφερόντων. μθ’. Περὶ ποσοῦ καὶ ποσότητος. v. Περὶ τῶν πρός τι. να’. Περὶ ποιοῦ κἀὶ ποιότητος. vB". Περὶ τοῦ ποεῖν χαὶ πἀσχειν. T. Περὶ τοῦ x£ic0a:. νδ. Περὶ τοῦ ποῦ. νε. Περὶ τοῦ πότε. νς’ Περὶ τοῦ ἔχειν: vC. Περὶ τῶν ἀντιχειμένων. νη’. Περὶ ἔξεως, καὶ στερἠσεως. νθ’. Περὶ προτέρου, xai ὑστέρου. P. Περὶ τοῦ Bua. ξα’. Περὶ χινῄσεως. ξβ’. Περὶ τοῦ ἔχειν. ΕΥ’. Περὶ ἀποφάνσεως, xai ἀποφάσεώς τε xal χαταφάσεως. ζδ', Περὶ ὅρου, καὶ προτάσεως, xoi συλλο- Υναμοῦ. ξε. Περὶ ἑνώσεως. Ec'. Περὶ τῆς xa0' ὑπόστασιν ἑνώσεως. EC. Ὀρισμοὶ φιλοσοφίας εἰσὶν ἕξ. £r. Περὶ τῶν τεσσάρων διαλεχτικῶν μεθοδῶν. Dialectice Damasceni capita ea modo cxhibuimus serie, qua in editione Basiliensi, et in quinque codicibus regiis recensita reperiuntur, ín. quibus logica fusior continetur. Verum, ut utriusque editionis discri- mina lector percipiat, indicem alium proferre lubet ex logica brevioris codicibus assumptum. 4. De ente, substantia et accidente. 2. De genere et specie, illoque generalissimo, et ea specialissima, et subalternis. $9. De individuo. 4. De differentia. b. De accidente. 6. De proprio. 7. De preedicatis. 8. De praedicatione synonyma, et :quivoca. 9. 7 De predicatione in quo quid est, et in quale quid est. 10. De hypostasi, enhypostato, et anhypostato. 11. De substantia, et natura, et. forma, deque indWwiduo, persona, et hypostasi. 12. De divisione. 15. De priori secundum naturam. 14. De definitione. 45. De zquivocis. α’. Περὶ τοῦ ὄντος, οὐσίας τε xal συµθεθηχότος. Ρ’, Περὶ γένους τοῦ γενικωτάτου, xal τοῦ εἰδι- χωτάτου, χαὶ τῶν ὑπαλλήλων. D Περὶ àxópov. . Περὶ διαφορᾶς, ε’. Περὶ συµθεθηχότος. ς’. Περὶ ἰδίου. €. Περὶ κατηγορουμένων. η) Περὶ συνωνύµου καὶ ὁμωνύμου κατηγορίας. '. Περὶ τῆς ἓν τῷ τί ἐστι, xal ἐν τῷ ὁποῖόν τί ἐστι κατηγορίας. V. Περὶ ὑποστάσεως καὶ ἑνυποστάτου, xal &vo- ποστάτου. ια. Περὶ οὐσίας, χαὶ φύσεως, καὶ μορφῆς, ἁτό- µου τε, xal πρόσωπου, xai ὑποστάσεως. (β’. Περὶ διαιρέσεως. Y Περὶ τοῦ φύσει προτέρου. vo. Περὶ ὁρισμοῦ. uw, Περὶ ὁμωνύμων. Reliqua capita eo sequuntur ordine, quo in priori indice. r99 KE9AA. Α’. Περὶ γγώσεως. Οὐδὲν τῆς γνώσεώς ἐστι τιμιώτερον’ ἡ γὰρ γνῶσις qux ἐστι ψυχῆς λογιχῆς * τὸ ἔμπαλιν, ἡ ἄγνοια, σχότος. Ὡς Υὰρ 1j φωτὸς στέρησις σκότος ἐστὶν, οὕτω xal ἡ τῆς γνώσεως στέρησις λογισμοῦ σχότος ἑστίν ' ἁλόγων μὲν γὰρ ἡ ἄγνοια ἴδιον * λογιχκῶν δὲ, fj γνῶσις. "D τοίνυν μὴ πἀρεστι Ὑγνῶσις, Ὑνωστιχῷ χατὰ φύσιν ὄντι, xal ἐπιστημονιχῷ, οὗτος, χατὰ φύσιν (v λογι- χὸς, ἐξ ἀμελοῦς xal ῥᾳθύμου φυχῆς ἁλόγων ἐστὶ χείρων * γνῶσιν δέ φη μὶ, τὴν ἀληθήῆ τῶν ὄντων γνῶ- σιν P * τῶν γὰρ ὄντων αἱ γνώσεις. Ἡ φενδὴς γνῶσιςα, ὡς τοῦ μὴ ὄντος οὖσα γνῶσις, ἄγνοια μᾶλλον, ἥπερ γυῶαίς ἐστι. Τὸ γὰρ φεῦδος ἕτερον οὐδὲν, f) τὸ μὴ ὃν, Λαθέστηχεν. Ἐπειδὴ τοίνυν οὗ γυμνῇ τῇ φυχῆ ζῶμεν, ἀλλ ὥσπερ ὑπὸ παραπετάσµατι τῷ σαρχίῳ χαλυἈτομένη ἡμῶν doyh, νοῦν μὲν ὁρῶντα χαὶ γνω- στικὸν, οἷον ὀφθαλμὸν xéxvntat, xai δεχτιχὸν τῆς τῶν ὄντων γνώσεως, xal ἐπιστήμης, οὐκ οἴχοθεν δὲ γνῶσιν, χαὶ τὴν ἐπιστήμην ἔχει, ἀλλὰ δεῖται τοῦ διδάξοντος * προσέλθωµεν τῷ ἀφευδεῖ διδασχάλῳ τῇ ἀ.1ηθείᾳ. Χριστὺς δέ ἐστιν ἡ ἑνυπόστατος σοφία τε xal ἀλήθεια, bv ᾧ πάντες εἰσὶν οἱ θησαυροὶ τῆς Υνώσεως οἱ ἀπόχρυφοι ' ὃς ἐστιν fj τοῦ Θεοῦ xal Πατρὸς σοφία xal δύναμις, xai τῆς φωνῆς αὐτοῦ διὰ τῶν θείων Γραφῶν ἀχούσωμεν, xal µάθωμµεν την πάντων τῶν ὄντων Ὑνῶσιν τὴν ἀληθῆ᾽ mpoc- ερχόµενοι ἐπιμελῶς xal εἰλικρινῶς προσιῶμεν, μὴ ἀμθλύνοντες ἡμῶν τὸ νοερὸν τῆς ψυχῆς ὄμμα τοῖς DIALECTICA. A 530 CAPUT PRIMUM, De cognitione. Scientia el cognitio animi lumen est. Falsa cogni- tio , vera est ignoratio. — Cognitione nihil excellen- tius est. Ea quippe rationalis animx lumen est, quemadmodum e contra inscitia est caligo. Nam sicut privatio lucis tenebrz sunt , ita et cognitiunis privatio rationis obscuritas est. Enimvero bruto- rum animantium proprium quoddam est ignora- tio: cognitio autem rebus qu: ratione praedii sunt, convenit. Ille igitur qui, cum natura sua cognitionis et scientix€ capax sit, ea tamen caret, idem, quamlibet alioqui sit nature rationalis, propter animi desidiam socordiamque belluis de- terior efficitur. Atqui cognitionem dico, veram illam eorum quie sunt notitiam. Scientiz siquidem versantur circa ea quz sunt ; unde falsa cognitio, utpote notitia illius quod non est , ignoratio potius quam cognitio fuerit. Falsum enim nihil est aliud, nisi id quod non est. Quoniam ergo non solo animo vivimus , sed animus noster, carne ceu tegumento quodam coopertus, mentem velut oculum quem- dam nactus est, qui, cernendo cognoscendoque , rerum notitiam ac scientiam possit percipere, nec tamen a se , vel ex propriis, eognitionem et scien- tiam obtinet, sed opem magistri desiderat. Pro- inde magistrum illum adire nos oportet, qui ab omni mendacio alienus est ; ipsam, inquam , veri- latem , Christum, qui est ipsamet sapientia veri πάθεσι ᾿ μόλις γὰρ ἂν καθαρωτάτῳ χαὶ διειδεστάτῳ ϱ tasque subsistens, in quo sunt omnes thesauri ὀφθαλμῷ τρανῶς ἀτενίσαι τις τῇ ἀληθείᾳ δυνῄσεται» ΕΙ τὸ ἐν ἡμῖν φῶς, ftot ὁ νοῦς, σκότος, τὸ σκότος πόσον; Ὅλῃ Φυχῇ xai πάσῃ διανοίᾳ προσέλθω- μεν (1). Ὡς γὰρ ἀδύνατο», ὀφθαλμὸν συχνῶς περι- στρεφόµενον xal περιαγόµενον, τρανῶς ἀτενίσαι τῷ ὁρατῷ, ἀλλὰ δεῖ προσεχὲς τὸ ὄμμα ἑνεργῆσαι τῷ Βλεπομένῳ, οὕτω πᾶσαν λογισμοῦ ζάλην ἀποσεισά- µενοι, ἆθλως προσέλθωµεν τῇ ἀληθείᾳ. Ἡροσερχό- μενοι xal µέχρι πύλης φθάνοντες, μὴ ἀρχεσθῶμεν, ἀλλὰ εὐτόνως χρούσωμεν, ὡς ἂν ἀνοιχθείσης ἡμῖν τῆς τοῦ νυμφῶνος θύρας, xai ἴδωμεν τὰ Ev. αὐτῷ χάλλη. Πύλη μὲν οὖν ἐστι τὸ γράμμα * ὁ δὲ ἐντὸς τῆς πύλης νυμφὼν, τὸ χεχρυμµένον ὑπ) αὐτοῦ τῶν νοημάτων κάλλος, ἤτοι τῆς ἀληθείας τὸ Πνεῦμα. Eó- scienti? absconditi * ; quique Dei et Patris sapien- tia et virtus exsistit *, ut vocem ejus divinarum Scripturarum ope audiendo, veram rerum omnium scientiam addiscamus. Cseterum e re nostra est ut diligenter sineereque animo accedamus , nec com- mittamus , ut anima nostre acies intelligendi per vitiosos affectus obtundatur. Vix enim fleri possit , ut quisquam vel purissimo, vel limpidissimo pror- 8us oculo veritatem clare conspiciat. Quod si lumen quod in te est, hoc est mens nostra, tenebra sint, ipse tenebre quante erunt *? Properemus itaque toto animo totaque mente. Quemadmodum enim flerj nequit, ut oculus crebro circumactus, et hinc inde circumversatus , rem quz sub aspectum ca- τόνως χρούσωμεν, ἀνάγνωμεν ἅπαξ, δις, πολλάχις" D dit, perspicue contueatur : sed in illud quod cer- xaY οὕτως ὁρύσσοντες, τὸν θησαυρὸν τῆς Υνώσεως εὑρήσομεν, xal τοῦ πλούτου χατατρυφῄήσοµεν (2). Ζητήσωμεν, ἑρευνήσωμεν, ἀναχρίνωμεν, ἐρωτή- σωµεν. Πας γὰρ ὁ αἰτῶν «Ἰαμθάνει, xal à ζητῶν εὑρίσκει, xal τῷ χρούοντι ἁγνοιγήσεται. Καὶ, Ἐπερώτησον τὸν πατέρα σου, xal ἀγαγγεεῖ σοι * Coloss. 11, 5. *I Cor. 1,94. * Matth. vi, 928. nitur, intentum esse obtutum oportet : sic etiam omni cogitationum tempestate depulsa, veritatem , relictis materia: fzecibus , nos adire convenit : ita tamen ut non ad fores usque perrexisse satis sit nobis ; sed fortiter pulsemus, quo thalami pate- facta janua, internam ejus & elegantiam inspicia- VARLE LECTIONES. P Unus cod. bibliothecz nostr in quo habentur bxc priora capita, διάγνωσιν. 4 R. 1986, τῶν γὰρ ὄντων dj γνῶςις' ἡ δὲ τῶν οὐχ ὄντων γνῶσις. In mox laudato cod. nostro, ἡ xat τῶν παρόντων &nl- NOTAE. γνωσις. (1) Basil. orat. in illud : Attende. tibi ipii. (3) Clement. Alex. lib. viu Strom. 5.1 S. JOANNIS DAMASCENI 032 mus. Janua porro littera est ; thalamus vero intra Α τοὺς πρεσθυτέρους cov Ey γνώσε:, xal ἑροὺσί σοι" januam positus , pulchritudo sensuum sub illa dc- litescens, hoe est Spiritus veritatis. Strenue pul- semus, inquam , semel iterumque, ac szpius lc- gamus, atque hoc modo fodientes, thesaurum scientie inveniemus, et divitiis affluemus. Quxramus , Ἐὰν οὖν ὦμεν φ͵λομαθεῖς, ἑσόμεθα xal πολυµα- θεῖς (5). 'Αλωτὰ γὰρ ἐπιμελείᾳ xai πόνῳ Ὑίνεσθαι πέφυχεν ἅπαντα ^ xal πρὸ πάντων. καὶ μετὰ πάντα, τῇ τοῦ διδόντος θεοῦ χάριτι. investigemus , exploremus, scisciteimur. Ümnis enim qui petit, accipit , et qui querit, invenit: et pulsanti aperietur *. Itemque: fnterroga. patrem 4uun , et annuntiabit tibi ; et majores tuos scientia, el dicent tibi *. Quapropter si discendi studiosi simus , multiplici quoque disciplina instructi erimus. Cuncta quippe diligenti studio et labore com- parari nata sunt, in primis vero, et post omnia , largientis Dei gratia. Porro , quandoquidem Apostolus monet, ut oni- mia probantes , quod bonum est. teneamus *, genti- lium quoque sapientum libros juvat consulere. Fortassis enim apud illos ctiam mercium aliquid nanciscemur, et nonnibil quod anima utile sit, ex ipsis decerpemus. Omnis siquidem artifex aliqui- bus instrumentis indiget , quibus opera sua confi- ciat : sed et consentaneum est, ut ancilla quadam regine serviant. Hanc igitur assumere doctrinam mon pigeat, qua veritati famuletur, quo propul- semus impietatem , qux tyrannidem olim suam in eam exercuit. Absit vero ut eo, quod bonum est, male utamur, ac disserendi artem ad simpliciores decipiendos tractemus. Quinimo , quamvis veritas variis argumentationun captionibus non cgeat , iis Ἐπειδῃ δὲ φησὶν ὁ θεῖος Απόστολος * πάντα ὃδο- κιμµάζοντες, có καλὸν κατέχετε, ἐρευνήσωμεν xax τῶν ἔξω σοφῶν τοὺς λόγους. Ἴσως τι καὶ παρ αὖ- τοῖς τῶν ἀγωγίμων εὑρήσομεν, xal τι Φυχωφελὲς χαρπωσόμµεθα. Πᾶς γὰρ τεχνίτης δεῖτα, xal τινων πρὸς τὴν τῶν ἀποτελουμένων κατασχενἠν. Πρέτει δὲ καὶ τῇ βασιλίδι ἄθραις τισὶν ὑπηρετεῖσθαι. Λά- 6ωμεν τοίνυν τοὺς δούλους τῆς ἀληθείας λόγους, xal τὴν χαχῶς αὐτῶν τυραννήσασαν ἀσέθειαν ἁπωσώ- μεθα * xal μὴ τῷ χαλῷ καχῶς χρησώµεθα * ut; πρὸς ἑξαπάτην τῶν ἁπλουστέρων τῆν τἐχνην τῶν λόγων μεταχειρισώμεθα * ἀλλὰ εἰ xal μὴ δεῖται ποικίλων σοφισµάτων ἡ ἀλήθεια, πρός γε τὴν τῶν χαχοµάχων, xai τῆς ψευδωνύμου γνώσεως ἀνατροπὴν τοῦτοις ἀποχρησώμεθα. tamen adversus illos qui bellum improbum cient, necnon ad eversionem falsi nominis scientie, abutamur. Quid studiorum finis esse debeat. — Quamobrem ab his, velut ab elementis, et qua idonea sunt iis, qui lacte adbuc opus habent, dicendi exordium sumamis, implorata ope et auxilio Christi, qui Dei subsistens Verbum est, a quo omne datum optimum et omne donum per[ectum conceditur. Hunc autem finem sibi prxstituant , qui liec legerint, ut mentem suam ad beatam vitam tanquam, ad. por- tum applicent ; loc est, tut sensuum opera ad eum , qui sensu οἱ comprchensione omni sublimior est, subvebaniur ; ad rerum utique omnium cau- sam et opificem, Nam ez pulchritudine creature cum proportione creator perspicitur *. Et, invisibi- lia Dei per ea qug facta sunt intellecta conspiciun- tur *. Quocirca si animo ab inanis gloriz cupidi- tate libero et humili scientiaru appetamus , voto- rum plane compotes efficiemur: Non enim, ait 'Ex τούτων τοίνυν τὴν ἀρχὴν ποιησώµεθα, ὡς στοιχείων, xal τοῖς ἔτι δεοµένοις γάλακτος ἁρμοςόν- των, Χριστὸν , τὸν τοῦ Θεοῦ ἑνυπόστατον Λόχον, ἀγωγὸν ἐπικεχλημένοι, παρ) οὗ πᾶσα ὃδόσις áya0üij, καὶ πᾶν δώρηµα δίδοται τέ.ειοΥ. "Ἔσται δὲ σχοπὸς τοῖς ἐντυγχάνουσι πρὸς τὸ µακάριον τέλος χαθορμισθῆναι τὸν νοῦν. Τοῦτο δέ ἐστι τὸ διὰ τῶν αἱσθήσεων ἀναχθῆναι πρὺς τὴν : ὑπὲρ πᾶσαν αἴσθτ- σιν χαὶ χατάληψιν * ὃς ἐστιν ὁ τῶν πάντων αἴτιος, xal ποιητῆς, xal δημιουργός. 'Ex γὰρ xaJAJAovnc olxsíov «κτισμάτων ádvadóyoc ὁ γεγεσιουργὸς χατοατεύεται, Καὶ τὰ ἄορατα αὐτοῦ, ἁπὺ κτίσεως κόσμου τοῖς Κοιήμασι γοούµεγα, καθορᾶται. Αχενοδόξῳ τοίνυν xal ταπεινῷ φρονήµατι τῆς Ὑνώ- σεως ἐφιέμενοι τοῦ ποθουµένου τευξόµεθα. Οὐ γὰρ δύνασθε πιστεύειν εἰς ἐμὲ, ἔφη Χριστὸς ἡ af eta, δόξαν παρὰ ἀνθρώπων «Ἰαμέάνοντες. Καὶ, Hac ὁ Christus veritas. potestis in me credere, cum glo- D ὑψῶν ἑαυτὺν, ταπεινωθήσεται, ὁ δὲ ταπεινῶν riam ab hominibus accipiatis 9. Ac rursum : Omnis qui se exaltat , humiliabitur, et qui se humilial , exal- tabitur *!, CAPUT II. Quisnam hujus operis finis. Fows sciENTLE , triplex opus. — Quandoquidem 5 Matth. vir, 8. * Deut. xxxii, 7. 9! Luc. xiv, 11. '[ Thess. v, 91. ἑαυτὸν, ὑψωθήσεται. ΚΕΦΑΛ. B'. Tic ὁ σκοπός s. Ἐπειδὴ πᾶς ἀσχόπως ἑναρχόμενος πράγματος * Sap. xii, ὃ. 3 Rom. 1, 90. '* Joan. v, 42. | VARLE LECTIONES. 5 Lege, πρὸς τὸν, Deum scilicet, tametsi omnes mss. codd. habeant πρὸς τὴν. * In nostro «od. Ἱερί- tur Περὶ σκοποῦ. Sic etiam Basileenses verterunt, De scopo. ln R.-5447 nullus titulus inspicitur, sed cadem serie hzec omnia continuantur. NOTA. (3) Isocr. ad Demonicum. DIALECTICA. 54 ὥς £v σχότει διαπορεύεται ' ὁ γὰρ ἀσχόπως χοπιῶν, À quicunque nullo sibi prestituto fine rem aliquam χαθολικῶς πτωχεύει΄ φἐρε τὸν προχείµενον τοῦ λό» Tou σχοπὸν πρότερον εἴπωμεν , ὡς ἂν εὔληπτα εἴη τὰ λεγόμενα. Σχοπὸς τοίνυν ἡμῖν ἐστι φιλοσοφίας ἁπάρξασθαι, χαὶ παντοδαπἣὴν γνῶσιν, ὅση δύναμις, αυντετµηµένως τῇ παρούσῃ ἐνυπογράψασθαι δἐλτῳ. Διὸ ΠΗΓΗ ΓΝΩΣΕΩΣ ὀνομαζέσθω. Ἐρῶ τοιγαροῦν ἐμὸν οὐδέν' τὰ δὲ σποράδην θείοις τε xal σοφοῖς àv- ὁρᾶάσι Ἀλελεγμένα, συλλήθδην ἐχθήσομαι. ”Αμεινον οὖν πρότερον γνῶναι αὑτόχρημα, τί ἔστι φιλο- σοφία. ΚΕΦΑΛ. Γ.. Περὶ φι.Ίοσοφίας. Φιλοσοφία ἐστὶ γνώσις τῶν ὄντων f] ὄντα ἐστί 5 τουτέστι, γνῶσις τῆς τῶν ὄντων φύσεως. Καὶ πάλιν; Φιλοσοφία ἑστὶ γνῶσις θείων τε xal ἀνθρωπίνων πραγμάτων ΄ τουτέστιν ὁρατῶν τε, xal ἀοράτων. Φιλοσοφία πάλιν ἐστι µελέτη θανάτου, τοῦ προαιρε- τιχοῦ, καὶ τοῦ φυσιχοῦ (A). Διττὴ γὰρ ζωὴ, fj τε φυσιχὴ. xa0' fjv ζῶμεν ' χαὶ fj προαιρετιχὴ, καθ᾽ fiv προσπαβῶς τῆς παρούσης ζωῆς ἀντεχόμεθα. Διττὸς χαλ ὁ θάνατος, Ó τε quctxbe, ὃς ἐστι χωρισμὸς ψυχῆς ἀπὸ σώματος. xal ὁ προαιρετιχὸς, xa0' ὃν «nc παρούσης ζωῆς καταφρονοῦντες, πρὸς τὴν µέλλου- c2» ἐπε'γόμεθα. Φιλοσοφία αὖθίς ἐστιν ὁμοιοῦσθαι t θεῷ.. Ὁμοιούμεθα δὲ θεῷ χατὰ τὸ σοφὸν, ἤτοι ctv ἀγαθοῦ γνῶσιν ἁἀληθῆ * xaX χατὰ τὸ διχαίον, ó ἐστι τὸ τοῦ [sou διανεμητικὸν καὶ ἁπροσωπόληπτον ἐν χρίσει. χαὶ χατὰ τὸ ὅσιον δὲ τὸ ὑπὲρ τὸ δίχαιον, fiot τὸ ἀγαθὸν, τὸ εὑεργετεῖν τοὺς ἁδιχοῦντας. Φιλο- σοφία ἑστιτέχνη τεχνῶν, καὶ ἐπιστήμη ἐπιστημῶν: fj Υὰρ φιλοσοφία ἀρχή ἐστι πάσης τέχνης. Δι’ αὐτῆς γὰρ πᾶΆσα τέχνη εὕρηται, καὶ πᾶσα ἐπιστήμη’ τέχνη οὖν ἐστιν ἡ Év τισι σφαλλομένη, χατά τινας. Ἐπιστίμη δὲ, f £v μηδεν) σφαλλομένη, μόνη δὲ φιλοσοφία οὗ σφάλλεται. Ka" ἑτέρους δὲ, τέχνη fj διὰ χειρῶν 6p. Υαξομένη, ἐπιστήμη δὲ, πᾶσα λογικὴ τέχνη’ γραµ- pato, ῥητοριχὴ, xaX αἱ τοιαῦται. Φιλοσοφία πάλιν ἐστι φιλία σοφίας. Σοφία δὲ ἀληθὴῆς, ὁ θεός ἐστιν, ἡ οὖν ἀγάπη πρὸς τὸν θεὸν αὕτη ἐστὶν ἀληθῆς φιλοσοφία. aggreditur, is velut in tenebris graditur: quia in extrema penuria ille cst, qui nullam laborum me- tam spectat, age, quis harum lucubrationum finis sit , ante declaremus , quo facile percipiantur, qua subinde dicemus. Nobis O itaque propositum est de philosophia tractare, atque omnis generis scien- tiam, quantum licebit, hoc volumine complecti ; quod idcirco SCIENTLE FONS jure sit appel- landum. Quocirca nihil a meipso proferam, sed ea qua a viris sanctis eruditisque dicta sunt , in unum congesta exponam. lgitur ante omnia nosse convenit quid sit philosophia. CAP. ΠΙ. ΄ De philosophia. Sexiuplex definitio philosophie.—Philosophia est cognitio rerum qua sunt, prout sunt; hoc est cognitio naturz illarum. Item, philosophia est divi- narum humanarumque rerum scientia ; id est earum qux: tum sub aspectum cadunt, tum aciem oculi fugiunt. Rursum philosophia est meditatio mortis, sive naturalis, sive libere voluntatis sit. Duplex quippe est vita, naturalis nimirum qua vivimus, et altera quam libere eligimus, per quam huie prxsenti vite propensiore affectu adhe- rescimus. Duplex item mors, naturalis, que animam disjungit a corpore, et alia, quam animi inductione eligimus, qua pro nihilo vitam presentem dicentes, ad futuram properamus. Ad hzc philosophia est imitatio Dei. Porro Deum per sapientiam imitamur, hoc est, per veram boni cognitionem, nec non per justitiam, qua suum unicuique tribuitur, nulla personarum babita in judicando ratione, ac demum per sanctitatem, sive bonitatem, quzjustitia potior est, quaque beneflciis devincimus eos 4 quibus injuriam perpessi sumus. Philosophia est ars artium et scientia scientiarum. Nam philosophia primas in artibus tenet, per quam ars omnis scientiaque reperia sit. Atqui ars, juxta quosdam, ejusmodi est ut in aliquibus fallatur ; scientia vero in nullis: philosophia autem sola nunquam fallitur. Vel etiam, ut aliis magis arridet, ars est qu& manuum opera aliquid facit : at scientia est; ars omnis qu» per rationem exercetur, ut sunt grammatica, rhetorica, et alie id genus. Denique philosophia est amor sapientiz. Porro vera sapientia Deus est, atque adeo dilectio erga Deum, ipsa est vera philosophia. Διαιρεῖται δὲ ἡ φιλοσοφία εἰς θεωρητικὸν xal D — Divisio philosophie. — Philosophia - dividitur πραχτικόν * τὸ θεωρητιχὸν, εἰς θεολογιχὸν, φυσιολο- γιχὸν, xaX μαθηματιχόν * τὸ δὲ πραχτιχὸν, εἰς ἠθι- x^v, οἰχονομικόν, πολιτιχόν (5). θεωρητιχὸν μὲν οὖν ἐστι τὸ τὴν γνῶσιν χοσμοῦν. "Εστιν οὖν θεολογικὸν τὸ χατανοεῖν τὰ ἀσώματα καὶ ἄθλα. Ἡρῶτον μὲν θεὸν τὸν ὄντως ἆθλον. Ἔνπειτα δὲ xal ἀγγέλους xat ψυχάς. Φυσιολογιχὸν δὲ, ἡ τῶν ὑλικῶν, xal προχείρων ἡμῖν in speculatricem et practicam seu activam. Spe- culatrix subinde in theologiam, physiologiam et mathematicam. Practica itidem in ethicam, ccono- micam et politicam. Speculatrix itaque cognitionem exornat. Quocirca theologi: proprium est ea consi- derare qu:& corporeet materia vacant ; ac primum quidem Deum a materia alienissimum, tum deinde VARI LECTIONES. t R. 9921 ὁμοίωσις, et in margine hzc similitudo fieri dicitur κατὰ τὸ δυνατὸν, id est, quantum homini possibile est. ldem codex, τοὺς αὐτὸν ἁδιχοῦντας. ΝΟΤΑ., (4) Ammon. Proleg. in Isagogen Porphyrii. (5) Ammonius, ibid. 525 S. JOANNIS DAMASCENI angeloset animas. Physiologia autem est cognitio Α Υνῶσις * ἤτοι ζώων, φυτῶν, λίθων, καὶ τῶν τοιούτων. rerum materia coostantium, quaque in promptu nobis sunt, puta animantium, stirpium, lapidum, aliorumque ejusmodi. Mathematica tandem est scientia rerum, qug quamvis ex se corpore careant, in corpore nihilominus considerantur, loc est numerorum, concentuum, preterea figurarum, et motus astrorum. Atque illa speculatio qux circa numeros occupatur, arithmeticen scientiam 10 constituit; quee circa sonos, musicam ; quz circa figuras, geomelriam ; qux demum circa sidera, astronomiam. [stzec omnia locum medium tenent jnter corpora et res incorporeas. Numerus enim per se quidem corporeus non est, cxtterum in ma- teria consideratur, puta in tritico, aut vino, aut in re aliqua simili. At vero pbilosophi:e pars activa cirea virtutes versatur. Mores enim expolit, docet- que quemadmodum vita instituenda sit: ac si nuncupatur; sin vero toti [απ], oconomica ; Philosophiam autem e medio tollere nonnulli conati sunt, illam ipsam, ullamve scientiam aut perceptionem negantes exsistere. Quos quidem ad hunc modum refellemus. Quonam pacto philoso- phiam, omnemque scientiam, et comprehensionem exstare inflciamini? An quod hoc vobis notum compertumque est ? Ac si quidem id vobis certo compertum est, ex hoc ipso sequitur cognitionem esse, et comprehensionem. Sin autem hoc minime Μαθηματιχὺν δὲ ἡ τῶν χαθ’ αὐτὰ μὲν ἀσωμάτων, ἐν σώμασι δὲ θεωρουµένων, Ύγνῶσις ' ἀριθμῶν, φημ], xat ἁρμονίας φθόγγων. "Est δὲ σχηµότων, χαὶ ἄστρων κινήσεως, ἡ μὲν οὖν περὶ ἀριθμοὺς θεωρία τὴν ἀριθμητιχὴν συνίστησιν ἐπιστλμην᾽ ἡ δὲ περὶ φθόγγους, τὴν pouctxhv, fj δὲ περὶ τὰ σχήµατα, τὴν ὙΥεωμετριχήν dj δὲ περὶ τὰ ἄστρα, τὴν ἁστρονομιχήν. Ταῦτα δὲ µέσα σωμάτων xal ἁἀσωμάτων εἰσίν' 6 γὰρ ἀριθμὸς, χαθ᾽ αὐτὸν μὲν ἀσώματός ἐστι’ θεωρεῖται δὲ xal Ev ὕλῃ, σίτῳ τυχὸν, ἡ οἵνῳ, fj τινι τῶν τοιούτων * τὸ δὲ πραχτιχὸν περὶ ἀρετὰς χαταγίνεται. "HOog γὰρ χοσμεῖ, καὶ πῶς δεῖ πολιτεύεσθαι διδάσκει xaX εἰ μὲν ἑνὶ ἀνθρώπῳ νομοθετεῖ, λέγεται Ἠθιχόν * εἰ δὲ ὅλῳ οἴχῳ, λέγεται B οἰχονομιχόν: εἰ δὲ πόλεσι χαὶ χώραις, λέγεται πολι- τιχόν. quiden uni duntaxat bominileges prescribit, ethica politica denique, si urbibus ipsis ac regionibus. 'AXX' ἀναιρεῖν ἐπεχείρησάν τινες τὴν φιλοσοφίαν, φάσχοντες ph εἶναι ταύτην, μηδὲ γνῶσίν τινα, 8 χατάληψιν. Πρὸς οὓς ἑἐροῦμεν. Hg φατε μὴ elvat φιλοσοφίαν, xal γνῶσιν, καὶ χατάληψιν; ἑγνωχότες xai χατειληφότες, 7] μὴ ἑγνωχότες, μηδὲ κατειληφό- τες; εἰ μὲν οὖν χατειληφότες, ἰδού ἐστι γνῶσις xat χατάληψις. El δὲ μὴ ἐγνωχότες, οὐδεὶς ὑμῖν πιστεύ- σει περὶ πράγματος διαλεγυµένοις, οὗ την γνῶσιν οὗ χατειλήφατε. assecuti estis, ecquis tandem erit, qui fidem vobis adhibeat, quando ea de re disputatis, cujus cogni- tionem neutiquam percepistis ? Quia igitur philosophia est cognitio eorum qua C Ἐπεὶ τοίνυν ἐστὶ φιλοσοφία, xal Υνῶσις τῶν by- Sunt, agedum de ente verba faciamus. Verum nosse attinet, ordiri nos ab ea philosophis parte, qua circa ratiocinationem occupatur, quzxque phi- Josophiz instrumentum potius est, quam pars; quippe cujus opera ad omnem demonstrationem utatur. Primum itaque de simplicibus nudisque vocibus disseremus, quarum simplici notione res simplices declarantur, atque ita demum de ratio- cinatione tractabimus. CAP. IV. De ente, substantia et accidente. Ens rerum omnium quz sunt, commune nomen est : dividiturque in substantiam et accidens. Ác substantia quidem potior est, ut quz in seipsa, et των ἐστὶ, περὶ τοῦ ὄντος εἴπωμεν. Εἰδέναι δὲ δεῖ, ὡς τοῦ λογιχοῦ µέρους τῆς φιλοσοφίας ἀρχόμεθα, ὅπερ ὄργανόν ἐστι (6) μᾶλλον τῆς φιλοσοφίας, fep µέρος. Αὐτῷ γὰρ πρὸς πᾶσαν ἀπόδειξιν κέχρηται. Διαλέγομεθα οὖν περὶ ἁπλῶν φωνῶν τέως, δι’ ἁπλῶν ἐννοιῶν ἁπλᾶ δηλουσῶν πράγματα” πρότερον γὰρ την τῶν λέξεων σηµασίαν δηλώσαντες, οὕτω xal περὶ λόγων διασχεψόµεθα. ΚΕΦΛΛ. A'. Περὶ τοῦ ὅντος, οὐσίας τε xal συµθεθηκότος. Τὸ ὃν χοινὸν ἥνομά ἐστι πάντων τῶν ὄντων * τοῦτο διαιρεῖται εἰς οὐσίαν xal συµθεθηχός. Οὐσία μὲν οὖν ἔστι τὸ χυριώτερον α, ὡς ἐν ἑαυτῷ, xal μὴ ἐν VARLE LECTIONES. tulat " R. 1986 τὸ κὐριώτατον. Mox edita habent ὡς &v αὐτῷ, mss, vero ut emendavimus et sensus pos- NOT.E. (6) "Οπερ ὄργανον ἔστι, que quidem philosophie potius, etc. Hoc recentioribus placet magis, tam- etsi invariabiles sint dialeclicz seu logica leges. At dialecticam sumit Aristoteles lib. 1 Topic., c. 4, pro ea parte quz in sola opinatione consistit, ut a demonstratione secernitur. Verum hoc discrimen noster parum curavit, et cum Ammonio illud Pla- tonicorum maxime approbat, dialecticam nedum circa opinandi argumenta versari, quin potius quatuor veluti partes complecti, divisionem, defi- nilionem, demonstrationem et resolutionem. Am- monii verba in /sagogen Porphyrii ex cod. nostrae biblioth. afferre juvaret ; sed ne tricis plus aquo indulgere videar, observasse sufficiat Damascenum, post Platonicos dialecticam nuncupasse organum seu insirumentium scientie : cum e contra Peripate- ticorum dialectica ad opinionem potius spectet quam ad scientiam. Ceterum Philosophus jure suo uti poluit in muneribus assignandis dialecticz, quando, eodem Ammonio in ejus Vita teste, cum argumeutandi , tum demonstrandi regulas re- pererit, Οἱ μὲν γὰρ πάλαι, inquit, ἀποδεῖξαι μὲν ἤδεσαν, ἀποδείξεις δὲ ποιεῖν οὐκ ἡπίσταντο. Ve- teres siquidem demonstrare quidem noverant, demon- strationum vero conficienrdarum | modos ignora- bani. DIALECTICA. 538 ἑτέρῳ, ἔχον την ὕπαρξιν. Συμθεδθηχὺὸς δὲ, τὸ μὴ A non in altero exsistat. Accidens vero est, quod in δνᾶμενον ἓν ἑαυτῷ εἶναι, tv δὲ τῇ οὐσίᾳ θεωρού- psvov. Ἡ μὲν γὰρ οὐσία ὑποχεί[μενόν Y ἐστι, ὥσπερ ὅλη τῶν πραγμάτων * συμθεθηχὸς δὲ, τὸ Ev τῇ οὐσίᾳ, ὡς ἐν ὑποχειμένῳ θεωρούμενον. οἷον χαλχὸς, xal xnphe, οὐσία, σχῆμα δὲ, καὶ μορφὴ xoi χρῶμα, συμθεθηχός.Καὶ σῶμα μὲν οὐσία" χρῶμα δὲ συµδεδη- χός. Τὸ μὲν οὖν σῶμα o0x ἔστιν Ev τῷ χρώματι, ἀλλὰ τὸ χρῶμα ἓν τῷ au pat. Οὐδὲ ἡφυχὴ ἓν τῇ ἐπιστήμῃ ἀλλὰ 1 ἐπιστήμη ἐν τῇ duyf]. 0055 ὁ χαλχὸς, xat ὁ χηρὰς kv τῷ σχἡµατι, ἀλλὰ τὸ σχΏμα Év τε τῷ χηρῷ, xai τῷ χαλχῷ. 0ὐδὲ λέγεται τὸ σῶμα τοῦ χρώματος, ἀλλὰ τὸ χρῶμα τοῦ σώματος * οὐδὲ ἡ ψυχἠ τῆς ἐπι- στήµης. ἀλλ' ἡ ἐπιστήμη τῆς ψυχῆς ᾽ οὐδὲ χηρὸς τοῦ σχήματος, ἀλλὰ τὸ σχῆμα τοῦ χηροῦ. Καὶ τὸ μὲν χρῶμα, xai) ἐπιστήμη, χαὶ τὸ σχῆμα ἀλλοιοῦται * *5 δὲ copa, xat ἡ φυχὴ, χαὶ ὁ χηρὸς τὰ αὐτὰ µένου- σιν, οὐχ ἁλλοιουμένης τῆς οὐσίας. Καὶ ἡ μὲν οὐσία, καὶ Ἡ ὕλη τοῦ σώματος µία, χρώματα δὲ πολλά. "Ὁμοίως xaX ἐπὶ πάντων τῶν λοιπῶν, τὸ μὲν ὑποχεί- petvov, οὐσία ἐστὶ, τὸ δὲ kv ὑποχειμένῳ τῇ οὐσίᾳ θεωρούμενον, συµθεθηχός. Ὀρίξονται δὲ τὴν μὲν οὐσίαν οὕτως. Οὐσία ἑστὶ ' πρᾶγμα αὐθύπαρχτον, xaX μὴ δεόµενον ἑτέρου πρὸς ὕπαρξιν. Συμθεθηχὸς δέ ἐστι, τὸ μὴ δυνάµενον tv ἑαυτῷ εἶναι, ἀλλ' ἓν ἑτέρῳ ἔχον τὴν ὕπαρξιν. Οὐσία τοίνυν ἐστὶ θεὸς, χαὶ πᾶν χτίσµα. El χαὶ 6 θεὸς (7) οὐσία kaxty ὑπερούσιος. Elol δὲ xai οὐσιώδεις ποιό- τητες, περὶ ὧν ἑἐροῦμεν. seipso esse nequit, sed in alio consideratur. Substantia enim, tanquam rerum materies, subjecti rationem habet : accidens autem illud est, quod in substantia velut in subjecto consideratur : v. gr. ss et cera substantiz sunt ; figura autem, et forma, et color, accidentia. ltaque corpus quidem substan- tia est; color vero, accidens. Animus item substan- tia est; scientia autein accidens. Nec vero corpus est in colore, sed color in corpore ; neque animus in scientia, sed scientia in animo : nec denique zs, aut cera in figura est, sed figura in cera, aut 11 sare. Quamobrem non dicitur coloris corpus, sed color corporis ; neque animus scientiz, sed scientia animi: neque rursum cera figure, sed figura cera. Ac color quidem, scientia, οἱ figura mutationi ob- noxia sunt, corpus autem, animus et cera eadem manent, quippe cum substantia mutationi nequa- quam obnoxia sit. Itemque substantia quidem, et materia corporis una est: multi vero colores sunt. Pari modo in reliquis omnibus, subjectum quidem est substantia, quod autem in subjecto, substantia nempe, spectatur, accidens. Definitiones substantie et accidentis. — Ad hunc porro modum substantiam definiunt : subscantia est res per se exsistens, nec indigens altero ad exsistendum. Accidens vero est, quod in seipso esse nequit, sed est in alio. Quapropter Deus, et omnis res creata, substantiz sunt : quanquam Deus C ejusmodi substantia est, quz substantiam omnem excedat. Sunt autem insuper qualitates substantiales, de quibus dicemus : Totum hoc caput quartum ea edidi serie qua in. editione Basileensi legitur, necnon ín Regiis codicibus n. 1986, 2927, 2951 et 5447, qui prolizierem Damasceni logicam continent. Verum quandoquidem in aliis co- dicibus Regiis, in vetustissimo Colbertino, in cod. Sancti-Hilarii, in mostro altero, εἰ in veteri translatione Latina, atque in Arabica, omnino varius est contexius, [astidiosumque (oret, imo perquam difficile, varias lectiones colligere, εἰ sigillatim adnotare, illud idem caput eo seorsim ordine edendum censui, quo in mox laudatis codicibus reperitur ; maxime cum, et approbante Combefisio, longe nitidiorem sensum exhibeant. Atque hancce methodum in logico Damasceni opere sequi iterum atque iterum cogemur. Περὶ tov ὄντος, οὐσίας τε xal συµδεδηχότος. Τὸ ὃν χοινὸν ὄνομά ἔστι πάντων τῶν» ὄντων. Τοῦτο μὲν οὖν διαιρεῖται X εἷς οὐσίαν xal συµθεθηχός. Οὐσία μὲν οὖν ἐστι πρᾶγμα αὐθύπαρκτον, μὴ δεό- µενον ἑτέρῳ πρὸς σύστασιν' Ίγουν τὸ ἐν ἑαυτῳ ὃν, καὶ μὴ £y ἑτέρῳ ἔχον τὴν ὕπαρξιν 7. Συμθεδηχὸς δὲ, τὸ μὴ δυνάµενον ἓν ἑαυτῷ εἶναι, ἀλλ᾽ &v ἑτέρῳ De ente, substantia et accidente. Ens rerum omnium coinmune est. nomen. Quo- circa dividitur in substantiam et accidens. Sub- stantia est res per se exsistens, nec alio indigens ad subsistendum ; sive id quod ita in se est, ut non exsistat in altero. Accidens vero illud est quod esse in seipso non potest, sed in alio ἔχον «hv ὕπαρξιν. 'H μὲν γὰρ οὐσία ὑποχείμενόν P habet ut exsistat, Substantia tanquam rerum ἐστιν, ὥσπερ ὕλη τῶν πραγμάτων. Συμθεθηχὸς δὲ, τὸ ἐν οὐσίχ θεωρούμενον, olov τὸ σῶμα, xal τὸ maleria, subjecti rationem habet . at accidens in subjecto consideratur ; ut puta corpus VARLE LECTIONES. v Idem cod. Reg. τὸ χείµενον. * Regii 2 τοῦτο οὖν τὸ ὃν τέµνεται. Vet. int. Hoc. igitur ens. 7 Regii 9 «pb; σύστασιν ftoi τὴν Ὁπαρξιν. NOT £. (7) El xnl à θεὸς οὐσία. Quanquam Deus, etc. Suspicionem diluit eorum, qui ex cap. 12 sue Institut. ad Joan. Laodic. colligerent, Deum sub genere substantiz censeri. Unde infra cap. 46, ubi ens dividit in substantiam et accidens, et substan- tiam in sua inferiora, divinam substantiam oniisit. Quin potius lib. 1 De fid. orth. c. 12, negat sine impietate aflirinari posse, Deum non hujus simpli- citatis exse, ut ab essentialibus differentiis immu- - nis sit. Quocirca Theodorus Abucaras, opusc. 2, eo maxime probat Deum el hominem duas in Christo naturas esse, quod homo sub genere ponatur, Deus non item: θεὸς οὐχ εἰς ᾿Ὑένος ὑποταχθήσεται, ὡς ἔχει ἄνθρωπος. Διὸ χυριώτερόν ἐστιν ἀριθμῆσαι δύο φύσεις, καὶ δύο οὐσιάς. Eadem olim ratione argumentatus fuerat Rusticus S. R. E. Diaconus, Disputat. contra Acephalos. S. JOANNIS DAMASCENI οι et color. Non enim corpus est in colore, sed. color A χρῶμα : οὗ yáp ἐστι σῶμα Ev τῷ χρώματι, ἀλλὰ τὸ in corpore. Unde corpus est substantia, et color accidens. Consimiliter animus et prudentia. Non enim animus exstat iu prudentia, sed prudentia in animo. Quo fit, ut non dicatur corpus coloris, sed color corporis; neque animus prudenti, sed pru- dentia animi. Animus ergo substanlia est, pruden- tia vero accidens. 19 Dempto siquidem animo, pru- dentiam quoque tolli necessum est. Si enim desierit animus, in quonam prudentia reperietur ? Verum sublata prudentia, non statim animus aufertur : quoniam absque prudentia permanere animus potest. Pari modo omnium entium illud substantia est, quod in seipso, et non in alio, babet exsisten- tiam : quod autem per se esse nequit, sed in alio exstat, hoc plane est accidens. CAP. V. De voce. Voz alia significans, alia que nihil significat.— Quandoquidem de omni prorsus philosophica voce dicere instituimus, operz prelium est ut prius per- spectum habeamus, circa quàsnam voces philosopbia versetur. Ab ipsa voce igitur sumpto sermonis ex- ordio, hoc dicimus : vox aut significatione caret, aut significandi vim habet. Quz significatione caret, ea est qua nihil significatur : que vero vim babet significandi, ea significatur aliquid. Rursum vox . illa, qua nihil significat, aut articulata est, aut non articulata, Non articulata cst, quz scribi nulla- tenus potest; articulata autem, quax potest scribi. Itaque non articulata, qui expers est significa- tionis, vox illa est, quz? a saxo, v. gr. vel a ligno editur. Nec enim litteris exaratur, nec quidquam significat. Significationis expers, et articulata, velut scindapsus. Hoc enim scribitur, sed nihil significat. Non enim fuit,aut erit aliquando scin- dapsus. De voce igitur que significatione careat, sive articulata sit, sive non articulata, nulla philo- sophie cura est. Rursum autem vox signi(icans, aut articulata est, aut non articulata. Vox non articulata, significandi vim habens, est, ut canum latratus. Ea quippe canis designatur, quia vox est canis. Insuper designat adesse aliquem. Czxterum non est articulata; non enim scribi potest. Quo- circa neque banc curat philosophia. At vero qua χρῶμα ἐν τῷ σώματι. Ἔστιν οὖν, τὸ μὲν σῶμα, οὐσία, τὸ δὲ χρῶμα, συµθεθηχός. Ὁμοίως καὶ ἡ ψυχἠ, xat ἡ φρόνησις. 09 γάρ ἐστιν f] quy) ἐν τῇ φρονῄσει, ἀλλ᾽ ἡ φρόνησις ἐν τῇ quyfj. Διὸ οὐδὲ λέγεται τὸ σῶμα τοῦ χρώματος, ἀλλὰ τὸ χρῶμα τοῦ σώματος * οὐδὲ ἡ φυχἠ τῆς φρονήῄσεως, ἀλλ᾽ ἡ φρόνησις τῆς φυχῆς. Ἔστιν οὖν, ἡ μὲν φυχη οὐσία, ἡ δὲ φρόνησις, συµ- θεθηχός. Τῆς μὲν γὰρ ψυχῆς ἀναιρουμένης, συν- αναιρεῖται χαὶ dj φρόνησις. Mh οὕσης γὰρ φυχῆς, ἐν τίν' ἔσται φρόνησις 3: φρονήσέως δὲ ἀναιρουμέ- νης, οὐ πάντως ἀναιρεῖται ἡ ψυχή ' ἑνδέχεται γὰρ Ψυχὴν εἶναι ἐχτὸς φρονῄσεως. Ὁμοίως ἐπὶ πάντων τῶν ὄντων, τὸ ἐν ἑαυτῷ, xal μὴ ἓν ἑτέρῳ ἔχον τὸ εἶναι, οὐσία ἐστί: τὸ δὲ μὴ α δυνάµενον καθ) ἑαυτὸ εἶναι, ἀλλ ἓν ἑτέρῳ ἔχον τὴν ὕπαρδιν, συµ- θεθηχός ἔστι b. ΚΕΦΑΛ. E'. Περὶ «φωγῆς. Ἐτπειδὴ e σχοπὸς ἡμῖν ἔστι διαλαθεῖν περὶ πάστς ἁπλῶς ἆ φιλοσόφου φωνῆς, δεῖ ἡμᾶς πρότερον γνῶναι περὶ ποίας φωνῆς φιλοσοφία χαταγίνεται. "EE αὐτῆς τῆς φωνῆς τὴν ἀρχὴν τοῦ λόγου ποιούµενοί φαμε» ᾿ ἡ φωνὴ, f| ἄσημός ἐστι͵ἡσημαντιχή ' καὶ ἄσημος μὲν ἔστιν dj μηδὲν σηµαίνουσα. Σημαντιχὴ δὲ ἡ σηµαί(- νουσά τι. Εἶτα πάλιν, fj ἄσημος φωνὴῆ, ἣ ἄναρθρός ἐστιν, f] ἔναρθρος. "Avapüpoz μὲν οὖν ἐστιν, ἡ μὴ δυναµένη γραφῆναι. Ἔναρθρος δὲ, ἡ δυναµένη Υρα- φῆναι. Ἔστιν οὖν ἄναρθρος καὶ ἄσημος φωνὴ, οἷον ἡ γινοµένη ὑπὸ λίθου τυχὸν, f| ξύλου 9. θῦτε γὰρ γράφεται, οὔτε σηµαίνει τι. ΄Ασημος δὲ xal ἕναρ- θρος, οἷον σχἰνδαψος. Τοῦτο γὰρ γράφεται, οὔτε ση- palve τι. Οὔτε yàp Υέγονε σκίνδαψος, οὔτε ἐστί περὶ μὲν οὖν τῆς ἀσήμου φωνῆς, xai τῆς ἀνάρθρου, xai ἑνάρθρου οὐδεὶς λόγος τῇ φιλοσοφίᾳ. Ἡ δὲ ση- μαντιχὴ φωνὴ πάλιν, f| ἔναρθρός ἐστιν, ἡ ἄναρθρος. "Αναρθρος μὲν οὖν σημαντικὴ φωνὴ ἐστιν, ὡς ἡ ὑλαχὴ τῶν χυνῶν, abcr Υὰρ σηµαίνει τὸν xóva, ὅτι χυνὸς φωνή ἐστι. Σημαίνει δὲ xal τινος παρουσίαν ᾿ ἄναρθρος δέ ἐστι, διότι οὐ γράφεται. Οὔτε οὖν περὶ ταύτης λόγος τῇ φιλοσοφίᾳ. Ἡ δὲ ἔναρθρος σηµαν- τιχὴ ἐστιν, ἢ χαθόλου, f) µεριχή΄ καθόλου μὲν, οἷον ἄνθρωπος. Μερικὴ δὲ, olov Πέτρος, Παῦλος. θΟὔτε οὖν περὶ τῆς μερικῆς ἐστι λόγος τῇ φιλοσοφίᾳ. ᾽Αλλά περὶ τῆς σημαντιχῆς, xat ἑνάρθρου, xaX καθόλου, ἤγουν χοινῆς, χαὶ ὁπὶ πολλῶν λεγοµένης. significans, et articulata est, vel est universalis, vel particularis. Universalis, ut bomo , particula. ris, ut Petrus, Paulus. Sed ne particularis quidem vocis rationem habet philosophia, sed significantis et articulate, et universalis. Voz essentialis, vel adjectitia. — Hac vero rur- D — AUcn δὲ πάλιν f] οὐσιώδης &octy, 7]. ἐπουσιώδης. sum vel substantialis est, vel substantiz adjectitia. Substantialis seu essentialis est, qus essentiam, Οὐσιώδης μὲν οὖν ἐστιν, fj δηλωτιχὴ τῆς οὐσίας, Ίγουν φύσεως τῶν πραγμάτων. Ἐπουσιώδης δὲ, ἡ ΤΑΒΙΑὺ LECTIONES. 1 Noster 1 μὴ οὕσης γὰρ φυχῆς Év τινι οὐδὲ c εἶναι, οὐαία ἐστί: τὸ δὲ uf. νησις. 5 in nostro additur οὐσία τοΐνυν ἑστὶ Geb; xal πᾶν κτίσ * Noster idem, ἔχον τὴν Όπαρξιν, Ίγουν τὸ . εἰ xal ὁ θεὺς οὐσία ἐστὶν ὑπερούσιος ΄ εἰσὶ δὲ xal οὐσιώδεις ποιότητες, qui quidem ex prolixiori Logica interpolata videntur. * Hoc caput in nostro 1 premittitur capiti praecedenti, περὶ ὄντος x. τ. &, de ente, substan- tia, el accidente. 4 Deest ἁπλῶς in nostro. e Noster 1 ξύλου φόφος. σε DIALECTICA. 549 δηλοῦσα τὰ συμθεθηχότα * oov, ἄνθρωπός ἔστι ζῶον A hoc est, naturam rerum declarat; adjectitia, quee Ἰογιχὸν θνητόν. Ταῦτα ὅλα οὐσιώδη εἰσίν. Ἐάν γὰρ ἀφέλῃς τι τούτων Ex τοῦ ἀνθρώπου, οὐκ ἔσται ἄν- θρωπος. Καὶ ἐὰν εἴπῃς, ὅτι οὐχ ἔστι ζῶον, οὐχ ἔτι ἐστὶν ἄνθρωπος !. Καὶ ἐὰν εἴπῃς, ὅτι οὐχἔστι λογιχὸν, οὐχ ἔστιν ἄνθρωπος. 'Οµοίως δὲ xal &£àv εἴπῃς, ὅτι οὑχ ἔστι θνητὸν, οὐκ ἔστιν ἄνθρωπος. Πᾶς γὰρ &v- θρωπος, xal ζῶόν ἐστι, xal λογικὸν, καὶ θνητόν. Διὰ τοῦτο οὖν λέγονται οὐσιώδεις, ὅτι αὗται συμπληροῦσι την φύσιν τοῦ ἀνθρώπου, xal ἀδύνατον συστῆναι τὸν ἄνθρωπον ἐχτὸς αὐτῶν. Ὁμοίως xat ἐπὶ ἑχάστου πράγματος. τὰ συνιστῶντα τὴν φύσιν, οὐσιώδη λέ- γονται. Ἐπουσιώδη δὲ τὰ συµθεέηχκότα, & τινα ἓν- δέχεται εἶναι Ev τῷ ὑποχειμένῳ, ἀνθρώπῳ τυχὸν, 1 ἵππῳ, fj ἑτέρῳ τοιούτῳ τινὶ, xal ph εἶναι ' οἷον τὸ »ευχόν. K3y γάρ ἐστί τις λευχὸς, κἂν µέλας, οὐδὲν ἕττον ἔσται ἄνθρωπος. Ταῦτα οὖν, xal τὰ τοιαῦτα ἐπουσιώδη εἰσὶν, Ίγουν συµθεθηχότα, & τινα αὑτά τε δυνάµεθα ἔχειν, xal τὰ τούτων ἑναντία. Ἡ οὐσιώδης φωνὴ, 3) τὸ τί ἐστι δηλοῖ, fj τὸ ὁποῖον τί ἐστι * οἷον ἐρωτώμενοι, τί ἐστιν ἄνθρωπός φαμεν, ζῶον. Εἶτα ξρώτωµενοι, ὁποῖον ζῶον, λέγομεν λο- Υιχὸν θνητόν. Ἡ οὖν οὐσιώδης φωνὴ, fj δηλοῦσα τὸ ποξον τί ἐστι, λέγεται διαφορά. Ἡ δὲ δηλοῦσα, τὸ εἰ ἔστιν, ἡ πολλὰ εἴδηπ σηµαίνει, καὶ ποιεῖ τὸ γένος" ἡ πολλοὺς, τῷ ἀριθμῷ μὲν διαφέροντας ἀλλήλων, τῷ εἴδει δὲ οὐδαμῶς, xal ποιεῖ τὸ εἰδός' τὸ μὲν πρότε- pov. Άγουν Ὑένος, οἷον fj οὐσία ' ἡ γὰρ οὐσία ση- µαίνει, καὶ ἄνθρωπον, χαὶ ἵππον, χαὶ βοῦν, Ἔχκαστον γὰρ αὐτῶν οὐσία τα λέγεται, xal ἔστιν * ἄλλο δὲ xal ἅλλο εἶδος ὑπάρχει ἕκχαστον. Τὸ δὲ δεύτερον, Ίγουν τὸ εἶδος, olov ὁ ἄνθρωπος ' σηµαίνει yàp πολλοὺς, Έχουν πάντας τοὺς χατὰ µέρος ἀνθρώπους, ὅ τινες τῷ ἀριθμῷ διαφέρουσιν ἀλλήλων. "Άλλος γάρ ἐστιν ὁ Πέτρος, xav ἄλλος ὁ Παῦλος» xai οὐκ εἰσιν εἷς, ἀλλὰ δύο. T δὲ εἴδει οὐ διαφέρουσιν, ἤγουν τῇ φύσει. Πάντες γὰρ ἄνθρωποι, καὶ λέγονται, xal εἰσιν. Ἔστιν οὖν τὸ μὲν µεριχώτερον, xai ἀριθμῷ δια- φέρον, οἷον ὁ Πέτρος, ἄτομον, χαὶ πρόσωπον, χαὶ ὑπόστασις. Ὅπερ τόν τινα σηµαίνει. Ἐρωτώμενοι γὰρ τίς ἐστιν οὗτος, λέγομεν ὁ Πέτρος 8. Σημαίνει xai τὸ ἄλλος. "Άλλος γάρ ἐστιν ὁ Πέτρος, xai ἄλλος ὁ Παῦλος * καὶ αὐτὸς, xal οὗτος, xal ἐκεῖνος, ταῦτα ἐπ) τοῦ ἁτόμου λαμθάνεται, xal τὰ τοιαῦτα, ἅπερ χαθ᾽ ἑαυτὰ ὑφέστηχε b. Τὸ δὲ περιέχον τὰ ἄτομα λέγεται εἶδος, xal ἔστι χαθολικώ-ερον τοῦ ἀτόμου, ὅτ: πολλὰ ἄτομα περιέχει, οἷον 6 ἄνθρωπος. Περιέχει γὰρ καὶ Πέτρον, xaX Παῦλον, xai πάντας τοὺς χατὰ µέρος ἀνθρώπους. Ὅπερ λέγεται φύσις, xal οὐσία, accidentia indicat ; v. gr. homo est animal ratio- nale inortale. Omnia hlizec essentíalia sunt. Nam sí quidpiam horum ex homine subtraxeris, homo esse desinct. Etenim si dixeris non esse animal, non est ampiius homo. Si item, non esse ratione prz- ditum, non est homo. Simili modo si mortale ne- gaveris, jam neque homo erit. Quivis enim homo, et animal, et ratione praeditum, el mortale est. Ob eam igilur eausam voces dicuntur substantiales, quia naturam complent, neque fleri potest, ut, his sublatis, persistat homo. Eodem modo in unaqua- que re, substantialia dicuntur quz naturam con- stituunt. Qus autem 13 adventitia, accidentia sunt, ul qua in subjecto, puta in homine, vel equo, aut re allera ejusmodi, esse, vel non esse possint, velut cagdor. Quamlibet enim quisquam candidus, aut ater sit, nibilominus homo est. Hzc itaque et similia horum, adjectitia sunt, sive accidentia ; quie quidem, tum ipsa, tum ipsorum conjraria, nobis poesunt inesse. Vocis substantialis. significata. — Jam vero vox substantialis, aut quid res sit siguificat, aut quale quid sit. Ut si quis ex nobis sciscitetlur, quidnam homo sit; respondemus, animal. Deinde si quarat,. quale animal sit, dicimug , rationale mortale. Qua- propter substantialis vox , qua quale quid res sit indicat, differentia nuncupatur. Qus vero quid sit declarat, vel illud multas species exprimit, ac tum C genus efficit; vel mullos qui numero, et non spe- cie, differunt, ac tum speciem facit. Primum qui- dem genus est, ut substantia. Substantia enim significat, et hominem, et equum, et bovem, quo- rum quodlibet substantia dicatur et sit, unum- quodque vero, species. Aliud autem, et aliud, unaquaque species est, Secundum autem est spe- cies, ut homo. Multos siquidem significat, id est omnes et singulos homines, qui quidem numero inter se differunt : alius enim Petrus et alius Pau- lus, nec unus sunt, sed duo : specie autem, id est natura non differunt. Omnes enim homines dicuntur, et revera sunt. Particularia numero differunt — lgiurr id quod epecialius quidem et particulare. est, numero dií- fert, ut Petrus, individuum, et persona et hypo- Stasis; quod quidem unum aliquem significat. Nam cum quís ex nobis pereontatur, quisnam hie sit, respondemus, Petrus. ldem autein et vox, alius, significat. Alius enim est Petrus, et alius Paulus; item, ipse, et hic, et ille. Hzc et alia ejusmodi, qus per se subsistunt, de individuo dicuntur. Porro quod complectitur individua, species appellatur, latiusque quam individuum patet; utpote qux» multa individua comprehendat, VARIA LECTIONES. ' Cod. S. Hil. Noster 1 πάλιν οὐκ ἔσται ἄνθρωπος. Καὶ ἐὰν επ], οὐχ ἔστι θνητὸν, οὐδὲ οὕτως ἔσται α 9 ἄνθρωπος. 6 Noster xay λέγομεν τὸ» Πέτρον. individuum. b Noster, ὅπερ x ἑαυτὸ ὑφέστηχε. Refertur ad ἄτομον, 53 S. JOANNIS DAMASCENI 54 puta homo (quippe comprehendit Petrum, et Pau- A xal μορφὴ κατὰ τοὺς ἁγίους Πατέρας (8). Τὸ δὲ lum, et omnes ac singulos homines) atque, ut saneti Patres sanxerunt, natura, et substantia, et forma nuncupatur, velut animal : continet enim hominem, bovem, equum, latiusque patet, quam species. Porro sancti Patres speciem, ac genus, naturam, et formam, et substantiam appellarunt. Caterum species, hoc est natura, et substantia, et forma, non alium, aut diversum efficit, sed aliud. Aliud enim quantum ad naturam hominem esse dicimus, et aliud equum. Non autem alium et alium. Porro in specie dicitur, hoc, et ipsum, et illud, et alia id genus. Quz quidem in quid est predicantur. At vera differentia diversum facit (nam diversum est animal rationale, ab eo quod rationis expers est) et tale, et quale. Adventitia substantia autem vox, aut uni tantum speciei inest, aut multis. Si uni duntaxat, proprium dici- tur; ut facultas ridendi, que inest soli bomini; ac hinniendi, quz:» soli equo. Quod si multis spe- ciebus insit, efficit accidens, ut candor. Hic enim et homini, et equo et cani, et plerisque aliis spe- ciebus inest. Atque hz: quinque 1A voces sunt , ad quas omnis vog. philosophica redigitur. Quam- obrem sciendum nobis est, quid queque significet, πολλὰ εἴδη περιέχον, λέγεται γένος: οἷον τὸ ῥῶον. Περιέχει γὰρ ἄνθρωπον, Bouv, ἵππον, xal ἔστι χαθο- λιχώτερον τοῦ εἴδους. Οἱ δὲ ἅγιοι Πατέρες τὸ εἶδος, xa τὸ γένος ἐχάλεσαν φύσιν, xal μορφὴν, xai οὗ- σίαν, ποιεῖ δὲ τὸ εἶδος, Ώχουν ἡ φύσις, καὶ fj οὐσία, xaX $j μορφῇ, οὑχ ἄλλον, οὐδὲ ἀλλοῖον, ἀλλὰ ἄλλο. "Αλλο γὰρ, χατὰ φύσιν, λέγομεν τὸν ἄνθρωπον, xal ἄλλο τὸν ἵππον, οὐχὶ ἄλλον, xal ἄλλον. Λέγεται δὲ ἐπὶ τοῦ εἴδους τοῦτο, xal αὐτὸ xal ἐχεῖνο, xal τὰ τοιαῦτα, ὅπερ àv τῷ τί ἐστι χατηχορεῖται. Ἡ δὲ διαφορὰ ἁλλοῖον ποιεῖ. ᾽Αλλοΐον γὰρ ζῶον τὸ λογι- xb», καὶ ἀλλοῖον τὸ ἄλογον * xal τοιοῦτον, καὶ οἵον, χαὶ ὁποῖον. Ἡ ἑπουσιώδης quvh, f) ἑνὶ ὑπάρχει, Ἡ πολλοῖς. Καὶ εἰ μὲν ἑνὶ, λέγεται ἴδιον, ὡς τὸ γελα- B στιχὸν, μόνῳ τῷ ἀνθρώπῳ ὑπάρχον, καὶ τὸ χρεµε- στιχὸν, µόνῳ τῷ ἵππῳ. El δὲ πολλοῖς εἴδεσιν ὑπάρ- χει, ποιεῖ τὸ συµθεθηχός' olov τὸ λευχόν. Τοῦτο γὰρ ὑπάρχει, xal τῷ ἀνθρώπῳ χαὶ ἵππῳ, xa χυνὶ, xal ἄλλοις πολλοῖς εἴδεσι, xaX αὗται εἰσὶν al. πέντε φω- ναι, ὑφ) ἃς ἀνάγεται πᾶσα φιλόσοφος φωνή. Ταύτας οὖν δεῖ ἡμᾶς γνῶναι, ἑκάστη τί σηµαίνει, χαὶ Ev είνι χοινωνοῦσιν ἀλλήλαις, χαὶ ἓν τίνι διαφἑἐρουσιν. Εἰοὶ δὲ αὗται, γένος, εἶδος, διαφορὰ, ἴδιον χαὶ συµ- θεύηχός. et in quibus inter se convenient, aut discrepent : sunt autem hz genus, species, differentia, proprium, et accidens. Brevis earum vocum expositio. — Genus est, GC ᾖΓένος μὲν, τὸ 7xaxà πλειόνων, xal διαφερόντων τῷ quod de pluribus specie differentibus, in quid est praedicatur; id est dicitur, et nominatur. Przdi- cari enim idem est, ac de aliquo dici. Species est, que de pluribus numero differentibus, in quid est predicatur. Differentia est, quz de plu- ribus specie differentibus, in quale quid est przdi- dicatur, atque in definitione ut substantialis assu- mitur. Hzc autem est, id quod non potest in ea- dem specie perique, vel esse, vel non esse; verum prorsus necesse est ut in ea specie sit, cujus est differentia; quam etiam, cum adest, con- servat , et cum abest, destruit. Neque fleri potest, ut et ipsa, et ipsius contrarium in eadem specie sit: v. g. lieri nequit, ut ratio homini non insit. Nam quod ratione caret, nusquam bomo est. Hzc, cum adest, hominis naturam constituit, et cum abest, interimit. Neque enim quod rationis ex- pers est, hominis rationem habet. Sciendum igi- tur, eam substantialem, et naturalem, et consti- tuentemn , et dividentem, et specificam differen- tiam, et substantialem qualitatem et naturalem proprietatem appellari; qua apud philosophos propriissime differentia dicitur, ut quae maxime εἴδει, ἓν τῷ τί ἔστι χατηγορούµενον, τουτέστι λεγό- µενον, xoX χατονοµαζόμενον. Κατηγορεῖσθαι γὰρ ἑστὶ τὸ χατά τινος λέγεσθαι. Ἑΐδος δὲ, τὸ χατὰ πλειόνων παὶ διαφερόντωντῷ ἀριθμῷ, Ev τῷ τί ἐστι χατηγορούµενον. Διαφορὰ δὲ, ἡ κατὰ πλειόνων (9), xaX διαφερόντων τῷ εἴδει, Ev τῷ ὁποῖον τί ἐστι χατ- ηγορουμένη, xa ἐν τῷ ὁρισμῷ λαμθανοµένη, ὡς οὐ- σιώδης. Αὕτη δέ ἐστι, ὃ οὐκ ἐνδέχεται εἶναι, καὶ μὴ εἶναι ἐν τῷ αὐτῷ εἴδει, χαὶ ἀδύνατον μὴ εἶναι ἐν τῷ εἴδει οὗ ἐστιν’ ὃ χαὶ παρὸν σώζει, χαὶ ἀπὸν φθεἰρει. Καὶ ἀδύνατον αὐτὸ, xai τὸ ἑναντίον αὐτοῦ εἶναι ἓν τῷ αὐτῷ εἴδει΄ οἷον τὸ λογιχὸν, ἀδύνατον μὴ εἶναι ἐν τῷ ἀνθρώπῳ. Τὸ γὰρ ἄλογον, οὐχ ἄνθρωπος. Τοῦτο παρὸν,συνιστᾷ τὴν φύσιν τοῦ ἀνθρώπου, καὶ D ἀπὸν,φθείρει. Τὸ γὰρ ἄλογον, οὑκ ἄνθρωπος. Aci οὖν γινώσχειν, ὅτι αὕτη λέγεται οὐσιώδης, xal φν- euh, xal αυστατιχὴ, καὶ διαιρετικὴ, xat εἰδοποιὸς διαφορὰ, xal οὐσιώδης ποιότης, xat φυσιχὸν ἰδίωμα φύσεως, fite λέγεται παρὰ τοῖς φιλοσόφοις ἰδιαίτατα διαφορὰ, ἰδιωτάτη, xal αὑτῆς τῆς φύσεως παραστα- tub τῆς ἐχούσης αὑτήν. "Ίδιον δέ ἐστι τὸ ἑνὶ εἴδει ὑπάρχον, xai παντὶ τῷ εἴδει, χαὶ ἀεὶ, ὅ xat ἀντι- στρέφει |i olov τὸ γελαστιχόν͵.] Πᾶς γὰρ ἄνθρωπος, VARI LECTIONES. i Hzc subjecit Combefisius, nullo suffragante ms. ; necessaria tamen esse series probat. NOTAE. iB Greg. Naz. epist. ad Cledonium. ] 9). Διαφορὰ δὲ ἡ κατὰ zAsióvov, Differentia vero ea est, etc. Sic quidem Porphyrius differen- tiam definiit. At differentia, quz de multis specie aO , diVersis enuntiatur, mediam duntaxat speciem constituit, non infimam ; e. gr., rationale de sola natura, seu specie humana, ejusque individuis, Petro, Paulo, Jeanne, etc., qui nullatenus sunt species, ipsomet auctore confitente. 945 DIALECTICA. χελαστιχὸς, xol πᾶν γελαστιχὸν, ἄνθρωπος. Συµδε- A specialis sit, ac naturam cui inest, manifestam 6xxb; δέ ἐστι «b. χατὰ πλειόνων, xal διαφερόντων τῷ εἶδει, Ev τῷ ὁποῖον τὶ ἐστι χατηγορούμενον, καὶ ph λαμδανόμενον ἐν τῷ ὁρισμῷ, ἀλλὰ δννάµενον. Καὶ ὑπάρχειν d, καὶ μὴ ὑπάρχειν ' ὃ οὔτε παρὸν σώζει, οὔτε ἀπὸν φθείρει. Τοῦτο λέγεται ἑπουσιώδης δ.αφορὰ, xai ποιότης. Τοῦτο J| χωριστόν ἐστιν. 1 ἀχώριστον. Χωριστὸν μὲν, ὃ ποτε μὲν yivezas, ποτὲ δὲ ἀπογίνεται ἐν τῇ αὐτῇ ὑποστάσει, ὡς Χάθισις. ἀνάχλιαις, στάσις, νόσος, ὑχίεια. Αχώριστον δὲ, ὅπερ οὐσίας μὲν οὐχ ἔστι συστατιχὸν, ὡς ph ἐν ὅλῳ τῷ εἶδι θεωρούµενον. "Ope ἠνίχα Ὑένηται Ev τινι ὑποστάσει, ἀδύνατον χωρισθῆναι αὐτῆς * οἷον ἡ σιµό- της, d Υρυπότης, ἡ Ἱλαυχότης, xai τὰ τοιαῦτα. Τοῦτο τὸ ἀχώριστον συμδεδηχὸς, λέγεται χαραχτη” ριστικὸν ἰδίωμα. Τοῦτο γὰρ ἀφόρισμα ἀποτελεῖ τὴν ὑπόστασιν, fyouv τὸ ἄτομον. "Azopoy δέ ἐστι τὸ ἐξ οὐσίας xaX συµδεθηχότων καθ) αὑτὸ ὑφιστάμενον, ἀριθμῷ τῶν ὁμοειδῶν χεχωριαµένον, οὗ τὸ τί δηλοῦν, ἀλλὰ τὸν είνα. περὶ ὧν ἓν τοῖς ἑξῆς ἀχριδέστερον σὺν Θεῷ µαθησόµεθα. faciat. Proprium autem est quod uni, et omni speciei, semperque ínest, ac cum ea converti- tur, [ puta esse risibile]: omnis enim homo risi- bilis est, ac omne risibile est homo. Acridens vero est, quod de pluribus specie differentibus, in quale quid est priedicatur nec assumitur in definitione, sed vel adesse vel abésse potest : quod nec cum adest, subjectum conservat, nec cum abest, interimit. Atque istud adventitia dif- ferentia et qualitas dicitur. Hoc porro, vel sepa- rabile est, vel inseparabile. Separabile est, quod in eadem persona nunc accidit, nunc recedit, ut sedere, recumbere, stare, zgrotare, valere. In- separabile, quod licet substantiam minime con- Stituat, utpote quod in universa specie non con- sideretur, tamen cum in aliqua persona exsistit , ab ea sejungi non potest, ut presso vel adunco naso, vel cesiis oculis esse, et similia, Hoc au- tem inseparabile accidens characteristica proprie- tas dicitur. lllud namque discrimen hypostasim , ac subsistens singulare, id est individuum, constituit. Individuum denique est, quod ex substan- ua et accidentibus per se subsistit, solaque numeri ratione ab iis, quz ejusdem sunt speciei, secernitur; nec quid, sed quemdam, significat. De quibus accuratius deinceps, Deo dante, acturi sumus. ΚΕΦΑΛ. G*. Περὶ διαιρέσεως. Διαίρεσίς ἐστιν ἡ πρώτη τομὴ τοῦ πράγματος ᾿ 15 CAP. VI. De divisione. Divisio quid ; swperdivisio. — Divisio est prima oTov τὸ ζῶον διαιρεῖται εἰς λογιχὸν xal ἄλογον. Ἐπι- (, rei sectio ; velut, animal dividitur in rationale διαίρεσις δέ ἔστιν dj δευτέρα τομὴ τοῦ αὐτοῦ πρά- γµατος, Οἷον τὸ ζῶον ἐπιδιαιρεῖται eig πουν, δίπουν, τετράπουν. ΄Απουν μὲν, ἰχθὺν, δίπουν δὲ, ἄνθρωπον, xa ὄρνεον, τετράπουν δὲ βοῦν, ἵππον, καὶ τὰ τοιαῦ- τα. Ὑποδιαίρεσις δέ ἐστιν, ἡ τοῦ εμηθέντος σχέλους τομή" οἷον τὸ ζῶον διαιρεῖται εἰς λογιχὸν καὶ ἅλο- ov. Τὸ λογιχὸν elc θνητὸν xal ἀθάνατον. Ἰδοὺ τὸ πρῶ- τον διαιρεῖται εἰς δύο. σχέλη, εἰς λογικὸν xal ἄλογον. Ἡ δὲ τοῦ ἑνὸς τῶν σχελῶν διαίρεσις, ἡ λέγουσα, τὸ λογιχὸν διαιρεῖται εἰς θνητὸν xal ἀθάνατον, ὑποδιαί» ρεσίς ἐστιν. Οὐχ ἐπὶ πάντων δὲ γίνεται διαίρεσις χαλ ἐπιδιαίρεσις. ᾽Αλλ) ὅτε μη πάντα περιέχονται ὑπὸ τὴν πρώτην διαίρεσιν, οἵον, τὸ ζῶον διαιρούµε- voy εἰς λογιχὸν xai ἄλογον, xaX Ev τοῖς λογιχοῖς, xal et irrationale. Superdivisio autem est secunda ejusdem rei sectio, ut animal superdividitur in pedibus carens , bipes, et quadrupes : pedum ex- pers, ut piscem; bipes, ut hominem, et avem; quadrupes, ut bovem, equum et similia. Subdi- visio autem cst partis sect sectio, velut ani- mali diviso in ratione preditum et rationis ex- pers; ratione preditum in mortale et immortale secatur. En primum dividitur in duas partes, nempe in rationale et irrationale. Unius partis divisio, boc est qux rationale in mortale et im- mortale dividit, subdivisio est. Ceterum divisio et superdivisio non in omnibus rebus locum ba- bent, sed cum omnia sub prima divisione non ἐν τοῖς ἀλόγοις θεωρεῖται τὸ δίπουν. ᾽Αναγχαίως οὖν D comprehenduntur: velut, cum animal dividitur ἐπιδιαιροῦμεν, ἤγουν δευτέραν διαίρεσιν τοῦ αὐτοῦ πράγματος ποιούµεθα, fivouv τοῦ ζῶου, xal φαμεν. Τὸ ζῶον διαιρεῖται εἰς ἅπουν, δίπουν, τετράπουν. rio utünur, hoc est secundam ejusdem rei divisionem facimus, ac dicimus expers, bipes, et quadrupes dividitur. Διαιρετιχοὶ δὲ τρόποι εἰσὶν ὀχτὼ, δι αἰτίαν τοιαύ- την. Ἠᾶν γὰρ διαιρούμενον, Ἡ καθ) αὐτὸ διαιρεῖται, ἤγουν χατ᾽ οὐσίαν, fj χατὰ συµθεθηχός. Καὶ εἰ μὲν χαθ᾽ αὐτὸ, f| ὡς πρᾶγμα, f) ὡς φωνή ᾿ χαὶ εἰ ὡς πρᾶγμα, T] ὡς γένος εἰς εἴδη, ὡς ὅταν διέλῃς τὸ ζῶον εἰς λογικὸν xat ἄλογον. "H ὡς εἶδος εἰς ἄτομα, ὡς ὁ ἄνθρωπος εἰς Πέτρον χαὶ Παὔῦλον, xai τοὺς λοιποὺς in rationale et Irrationale; atque in iis qua ra- tione utuntur, et iis quz ratione carent, bipes consideratur. Tunc igitur superdivisione necessa- : animal in pedum Modi octo divisionis. — Sunt autem octo divi- dendi modi, ejusmodi de causa. Quidquid enim dividitur, aut secundum se dividitur, aut per ac- cidens. Si in se; vel ut res, vel ut vox. Si ut res, vel ut genus in suas species, ut cum animal in rationale et irrationale diviseris. Vel, ut species in individua, ut cum dividitur homo in Petrum οἱ VARLE LECTIONES. | Nostri codices τινὶ ὑπάρχειν. δε] S. JOANNIS DAMASCENI 518 Paulum, ac reliquos singulos homines, vel ut A χατὰ µέρος ἀνθρώπλως. "H ὥς ὅλον εἷς pépn* xai totum in partes. idque bifariam , nempe vel in ea qua sunt similium partium, vel in ea qui dissi- ipilibus partibus constant. lllud autem est simi- lium partium, cujus segmenta , eL nomen , et defi- nitionem totius, ac partium suscipiunt: velut earo in multas carnes dividitur, et quavis carnis pars, caro dicitur, ac carnis recipit definitionem. Contra vero dissimilium partium est, cum id quod sectum est, nec nomen, nec definitionem: totius, aut etiam partium, mutuo recipit: uli si Socra- tein. dividas in manus, pedes, et caput. Neque enim pes a Socrate abscissus Socrates dicitur, aut caput : neque Socratis, aut capitis definitio- nem recipit. Vel ut. vox s«quivoca in diversa si- gnificata ; idque rursus bifariam. Aut enim totum quid per vocem significatur, aut pars. Totum neinpe, ut canis vecabulum, Nam et de terrestri, et de sidereo, deque marino eane dicitur, que quidem totum aliquid sunt, ac non pars duntaxat animalis. Pars autem est, cum linguz: nomen de extremo calceamenti et libizee parte dicitur, nec non de ea animantium parte, in qua gustandi fa- cultas sita est : qua quidem partes tantummodo sunt, ac non tota quaedam. Atque in hunc mo- dum, quod est divisionis subjectum, per se divi- ditur. Per accidens autem, aut veluti substantia ; ut eum dico, hominum alii candidi sunt alii ni- gri. Homines 16 enim substantia sunt; candor autem et nigredo, accidentia. Aut sicut accidens iu substantias; ut cum dico: candidorum Alia sunt animata, alia inanímata. Candor enim acci- dens esti; animatum autem et inanimatum, sub- stanti. Aut sicut accidens In accidentia ; ut cum dieo : frigidorum alià eandida sunt et sicca; alla et siccum, et nigrum, et humidum, universa hzc Divisio ab uno, et ad unum. — Est preterea alius dividendi modus , nempe ab uno et ad unum. Ab uno nimirum, ut a medicina, liber medicus , et instrumentum medicum. Àb uno enim, hoc est a medicina, medica nuncupata sunt. Αἆ unum autem, ut salubre medicamentum, et salubris ci- bus. Unam enim ac eamdem rem, sanitatem sci- licet, propositam habent. Eorum porro quz ab uno sunt, quzdam a causa aliqua dicuntur, ut imago hominis a vera causa, homine videlicet, dicitur : aliqua vero, ut ab aliquo inventa, ut me- dicum scapellum , et alia ejusmodi. Octo divisionis modi recensentur. Non omnes probant divisionem speciei in individua. — Atque hsec generalis divisio est, per quam dividitur quid- quid cadit in divisionem; vel ut genus in spe- cies; vel ut species in individua; vel ut totum in partes ; vel ut vo1 xquivoca in diverso significata; vel ut substantia in accidentia; vel ut accidens in substantias; vel ut accidens in accidentia; vel ut ea quz ab uno, et qua ad unum. Quanquam nonnulli sunt, qui speciei in individua divisionem. B τοῦτο διχῶς, f] εἰς ὁμοιομερῃ. ἢ εἰς ἀνομοιομερῇ. Καὶ ὁμοιομερὲς μὲν ἔστιν, ὅταν τὰ τμήματα, xal τὸ ὄνομα, xai τὸν ὅρον τοῦ τε ὅλου, xal ἀλλήλων δέ- χωνται, οἷον dj σὰρξ διαιρεῖται εἰς πολλὰς σάρχας, καὶ ἕχαστον µέρος τῆς σαρχὸς σὰρξ λέγεται, xal τὸ» ὁρισμὸν τῆς σαρχὸς ἐπιδέχεται. ᾿Ανομοιομερὲς δέ ἐστι τὸ ἀνάπαλιν, ὅταν τὸ τμηθὲν μὴ ἐπιδέξτται, μήτε τὸ ὄνομα, µήτε τὸν ὁρισμὸν, μήτε τοῦ 0x07, μήτε ἀλλήλων * ὡς ἵνα διέλῃς xbv Σωκράτην εἰς yet- ρας, xal πόδας, καὶ χεφαλήν ' οὔτε γὰρ ὁ τμτθεὶς ποῦς ἀπὸ τοῦ Σωχράτους, Σωχράτης λέγεται, ἡ 7 κεφαλή, οὔτε τὸν ὁρισμὸν τοῦ Σωχράτους, f| χεφα- λῆς ἐπιδέχεται. Ἡ ὡς ὁμώνυμος quvh εἰς διάφορα σηµαινόµενα ᾿ xal τοῦτο πάλιν διχῶς. "H Υὰρ oXov «t σηµαίνεται ὑπὸ τῆς φωνῆς ἡ µέρος. Καὶ ὅλον μὲν, ὡς ἡ χύων φωνή. Φέρεται γὰρ κατά τε χερσαίου xo- νὸς, xal ἀστρώου, xaX θαλαττίου, ἅπερ ὅλον τί εἰσι, καὶ οὐ µέρος ζώου. Ὡς δὲ µέρος, ὅτε τὸ τῆς γλώσ- σης ὄνομα φέρεται χατὰ τοῦ ἄκρου τοῦ ὑποδήμάτος, χαὶ τοῦ αὐλοῦ, καὶ τοῦ γευστικοῦ βορίου τῶν ζώων, ἅ τινα µέρη εἰσὶ, καὶ οὐχὶ ὅλα * xal οὕτω, μὲν χαθ᾽ αὑτὸ διαιρεῖται τὸ διαιρούὐμενον. Κατά συμθεθιχὸς δὲ ἡ ὡς οὐσία εἰς συµθεθηχότα, ὡς ὅταν εἴπω τῶν ἀνθρώπων, οἱ µέν clot λευχοὶ, οἱ ξὲ µέλανες. "Ανθρω- mot μὲν γὰρ, οὐσία. Λευχότης δὲ καὶ µελανία, συµ- θεθηχότα. Ἡ ὡς συμθεθηχὸς εἰς οὐσίας, ὡς ὅταν εἴπω * τῶν λευχῶν, τὰ μὲν ἔμψφυχα, τὰ δὲ ἄφυχα. Λευχὸν μὲν γὰρ, συµθεθηκός * ἔμγυγον δὲ xal ἄθυ- yov, οὐσίαι. "H ὡς όυμθεθηλὸς εἰς συµδεθηχότα, ὡς ὅταν εἴπω τῶν φυχρῶν, τὰ μὲν λευχὰ xal ζη(ὰ, τὰ δὲ µέλανα χαὶ ὑγρά. Tó τε γὰρ φυχρὸν, xai τὸ λευ- xbv, xai τὸ μµελανὸν, καὶ τὸ ὑγρὸν, xai τὸ ξηρὸν, ἅπαντα συµθεθηχότα. nigra et humida. Nam et frigidum, et candidum, accidentia sunt. Ἔστι δὲ καὶ ἕτερος τρόπος, ὡς τὰ ἀφ ἑνὺς, xal «πρὸς Év* ἀφ' ἑνὸς μὲν, ὡς ἀπὸ τῆς ἰατριχῆς, ἱατρι- D xbv βιθλίον, ἰατριχὸν ἐργαλεῖον. "Amb γὰρ ἑνὸς, τῆς ἰατριχῆς, ὠνωμάσθησαν ἰατριχά ᾿ πρὸς ἓν δὲ, ὑγιει- νὸν φάρμαχον, ὑγιεινὸν βρῶμα ᾿ πρὸς Ev γὰρ βλέ- πουσι, ttv Ovtlav* τῶν δὲ ἀφ' ἑνὸς, τὰ μὲν Ex τινος αἰτίου λέγεται * ὡς ἡ εἰχὼν τοῦ ἀνθρώπου, ἐξ ἁλη- θινοῦ αἰτίου τοῦ ἀνθρώπου λέγεται ' τὰ δὲ ὡς ἀπό τινος ἐξευρημένα, ὡς ἰατριχὸν σµιλίον, xat τὰ τοι- αυτα. Καὶ αὕτη μὲν ἔστιν fj χαβόλου διαίρεσις, xa0' ἣν διαιρεῖται πᾶν διαιρούµενον, f| ὡς γένος εἰς εἴδη, f) ὡς εἶδος εἰς ἄτομα, ἃ ὡς ὅλον εἰς µέρη, 7] ὡς ὁμώ- νυµος φωνὴ εἰς διάφορα σηµαινόµενα, fj ὡς οὐσία εἰς συµδεδηχότα, f| ὡς συμθεθηχὸς εἰς οὐσίας, ἢ ὡς συμθεδηχὸς εἰς συµδεδηχότα, ἢ ὡς τὰ ἀφ' ἑνὸς, xal πρὸς Ev. Τινὲς δὲ ἀπαγορεύουσι τὴν ἀπὸ εἴδους εἰς ἄτομα διαίρεσιν, μᾶλλον ἀπαρίθμησιν φάσκοντες * πᾶσα γὰρ διαίρεσις εἰς δύο, ἡ τρία, σπανίως návo εἰς τἐσσαρα Υἰνεται. Τὸ δὲ εἶδος εἰς ἄπειρα τῷ πλή- 549 DIALECTICA. 550 θει δ.σ. ρεῖται' Arti pos yàp τῷ πλίθει οἱ χατὰ µέρος A dicendam negent, enumerationemque id potius ἃ θρωποι. δὲ tria, aut raro admodum in quatuor dividatur : esse asserant: quod scilicet omnis res in duo, species autem in infinitam multitudinem distribuatur : infinitam enim particularium hominum esse multitudinem. Ast δὲ γινώσχει», ὡς οὐδενὶ τρόπῳ τῆς διαιρέσεως θεωρεῖται ἐν τοῖς Όμήμασι τὸ φύσει πρότερον xal ὕστερον, οὐδὲ τὸ μᾶλλον χαὶ ἅττον. Ἐν δὲ τοῖς ἀφ᾽ ἑνὸς χα] “πρὸ ἓν διαιρουµένοις, xaX τὸ φύσει πρότε- ρον, xal ὕστερον θεωρεῖται, xal τὸ μᾶλλον καὶ ἧτ- τον, ἐξ οὗ καὶ fj ὀνομασία. Scire autem opere pretium est, nullo omnino divisionis modo considerari in segmentis id, quod natura prius ac posterius est; nec item quod magis et minus : in illis tamen qua ab uno, vel propter ordinem ad unum dividuntur, tum id quod natura prius ac posterius est considerari, tum quod magis et minus ; unde etiam denomina- lio oritur. Hactenus caput de divisione secundum fusiorem Damasceni Dialecticam; deinceps vero illud subjiciemus, ut in breviori continetur ubi proxime sequitur post caput 1 Περὶ διαιρέσεως. De divisione. Διαἰρεσίς ἔστιν dj πρώτη τομῆ τοῦ πράγματος : D pivisio est prior rei sectio: exempli gratia," οἵον τὸ ζῶον διαιρεῖται εἰς λογιχὸν xat ἄλογον. Ὑπο- διαίρεσις δὲ ἡ τοῦ ἑνὸς µέρους τῶν δύο τμημάτων τομὴ xal διαίρεσις. Οἷον τοῦ ζώου διαιρεθέντος εἰς λογχιχὸν xal ἄλογον, τὸ ἓν µέρος, Ίγουν τὸ λογιχὸν, δ-α.ροΏμεν εἰς θνητὸν χαὶ ἀθάνατον. Ἐπιδιαίρεσις &, ὅταν ποιῄσαντες διαίρεσιν πράγματος, τοήσωμεν πἁλιν ἄλλην διαίρεσιν τοῦ αὐτοῦ πράγματος. Οἷον διαιρεῖται ὁ ἄνθρωπος εἰς ἄρσεν xai θΏλυ * 1605 δια(- pes. Καὶ πάλιν διαιρεῖται ὁ ἄνθρωπος εἰς ψυχὴν χαὶ σῶμα ^ ἰδοὺ ἐπιδιαίρεσις. Ob πάντοτε δὲ γίνεται διαίρεσε; xaX ἐπιδιαίρεσις, ἀλλ᾽ ὅτε pi] πάντα περι- έχοντα!: ὑπὸ τὴν πρὠτην διαἰρεσιν. "Ios γὰρ ἓν τῷ ἄῤῥενε, γαὶ £v τῇ θηλείᾳ θεωρεῖται duy) καὶ σῶμα. Χρὴ δὲ γινώσχειν, ὅτι ἀντιδιαιρούμενα λέγονται τὰ δύο εἴδη, τὰ Ex τοῦ αὐτοῦ γένους τμηθέντα * οἷον τὸν ζῶον διαιρεῖται εἰς λογιχὸν χαὶ ἄλογον. Τὸ οὖν λογιχὸν χαὶ ἄλογον ἀντιδιαιρούμενα λέγονται. Eloi δὲ διαιρετιχοὶ τρόποι ὀχτὼ, ἣ ὡς γένος εἰς εἴδη, οἵον τὸ ζῶον διαιρεῖται εἰς λογιχὸν χαὶ ἄλογον, * ὡς εἶδος εἰς ἄτομα, olov ὁ ἄνθρωπος διαιρεῖται εἰς Tléc pov, Παῦλον, χαὶ τοὺς λοιποὺς χατὰ µέρος ἀνθρώ- πους, ὡς ὅλον εἰς µέρη, xaX τοῦτο διχῶς. "H ὁμοιο- µερη, f| ἀνομοιομερή * ὁμοιομερῃ μὲν οὖν εἰσὶν, ὅτε τὰ µέρη ἐπιδέχονται ὅλον τὸ ὄνομα, καὶ τὸν ὁρισμὸν τοῦ ὅλου , xaX τῶν ἀλλήλων, Ὡς ὅταν τέµνωμεν σάρχα El; πολλὰς σάρχας. "Exactov γὰρ µέρος τῆς σαρχὸς σὰρξ λέγεται, xai τὸν ὁρισμὸν τῆς σαρχὸς ἐπιδέχεται. ᾿Ανομοιομερῆῃ δὲ ὅταν τὰ µέρη µήτε τὸ ὄνομα, μµίτε τὸν ὁρισμὸν ἐπιδέχωνται, µήτε τοῦ ὅλου, μῆτε ἀλλέλων tg ὅταν διέλωµεν τὸν Σωκράτην εἰς χεφαλῆν, xal χεῖρας, χαὶ πόδας. Obte γὰρ ἡ xe- φαλῇῆ, οὔτε αἱ χεῖρες, οὔτε οἱ πόδες ἐπιδέχονται τὸ ὄνομα, οὔτε τὸν ὁρισμὸν τοῦ Σωχράτους, οὔτε ἀλλή- λων. "H ὡς ὁμώνυμος φωνὴ, εἰς διάφορα av patvó- μενα xaX τοῦτο διχῶς ᾽ f| ὡς ὅλον, fj ὡς µέρος. Ὡς ὅλον μὲν, ὡς t) χύων φωνή ΄ φέρεται γὰρ κατὰ χερ- σαΐου χυνὸς, xaX ἀστρῴου, xaX θαλασσίου, ἅπερ ὅλον τί elo, χαὶ οὐ µέρος ζώου. Ὡς δὲ µέρος, ὅτε τὸ γλώσσης ὄνομα φέρεται χατὰ τοῦ ἄχρου τοῦ ὑποδή- µατος, καὶ του ἄχρου τοῦ αὐλοῦ, xal τοῦ γευστικοῦ μορίου τῶν ζώων - à τινα µέρη clot, καὶ o2y ὅλα” f animal dividitur in rationale et irrationale. Sub- divisio autem esj unius partis in duas alias par- tes sectio, uti diviso animali in rationale et irra- tionale, partem unam, rationale nimirum, dividi- mus in mortale, et immortale. Superdivisio au- tem est, quando, facta rei sectione, eamdein rem iterum dividimus. Sic homo dividitur in marem el feminam. En divisionem. Rursum quoque divi- ditur homo in animam et corpus. En superdivi- sionem. At vero non in omnibus locum babent divisio et superdivisio, sed quando omnia sub prima divisione non continentur. Ecce enim in masculo et in femina considerantur anima et corpus. 17 Qua sint contradividentia. — Sciendum est autem contradividentia dici duas species ex uno eodemque genere sectas, v. gr. Animal in rotio- nale et irrationale dividitur. Rationale et irratio- nale contradividentia appellantur. Sunt autem octo divisionis modi. Dividitur enim aliquid, vel ut genus in suas species; sic auimal dividitur in rationale et irrationale : vel ut species in individua, ut homo in Petram, et Paulum, et reliquos singulos homines : vel ut totum ín par- tes; et hoc dupliciter : vel similes sunt, vel dissi- miles. Partes similes ez sunt quz nomen et defini- tionem lLotius et sul invicem suscipiunt, ut cuim carnem in plures carnes secamus, qualibet pars p carnis caro dicitur, nomenque ac definitionem ear- nis suscipit. Dissimiles vero partes sunt, qua ne- que nomen, neque definitionem totius, nec com- partium admittunt; ut dam Socratem dividimus in caput, manus, et pedes. Neque enim caput, neque manus, neque pedes, Socratis, ac sui invicem no- men et definitionem recipiunt. Vel ut vox quivoca in diversa significata, hocque dupliciter ; nimirum vel ut totum, vel ut pars. Ut totum quidem, ut hzc vox canis. Dicitur enim de cane terrestri, co lesti, e£ marino, que totum quiddam sunt, non pars animalis. Ut pars vero, dum lingux nowen dicitur de extremitate calceamenti, de extremitate fistula, ac de membro quo animalia gustandi fa- cultatem habent; qua quidem partes sunt et nob Srl S. JOANNIS DAMASCENI 552 tota. Vel ut substantia in accidentia, ut dum dico : A ὡς οὐσία εἰς συµθεθηχότα, ὡς ὅταν εἴπω: τῶν &v- bominuin alii quidem albi, alii vero nigri. Vel ut accidentia jn. substantias, ut dum aio : alboruim alia animata, alia inanimata. Vel ut accidens in accidentia : ut si. dicam, frigidorum hec quidem sicca sunt, illa vero humida. Vel ut ea qua ab uno sunt, et qua ad unum. Ab uno quidem, ut a me- dicina, liber medicus, instrumentum medicum, nomen habent. Ad unum autem, ut salubre reme- dium, salubris cibus. Ad unum enim, sanitatem nimirum, respiciunt. Porro juxta hunc moduin ens in substantiam et accidens dividitur. Nosse autem oportet in nullo quidem divisionis modo considerari in divisis partibus quod natura prius est et posterius, nec magis et minus, nisi in iis quae sunt ab uno, et ad unum. CAP. VII. De eo quod natura prius est. Natura itaque prius illud est, quod infertur qui- ; dem simul, non tamen una secum infert : quod- que una secum tollit, sed non simul tollitur. V. gr. animal natura prius est homine. Sublato enim ac non exsisteute animali, hominem quoque non esse necessum est. Homo quippe animal est. Et non exz- stante anitnali, necessario neque homo erit ; homo siquidem est animal. 18 Contra, sublato homine, fleri potest ut animal sit. Erit enim equus, canis et similia; quz quidem animalia suut. Rursus posito homine, etiam animal infertur : homo enim ani- mal est. Ex illatione autem animalis, non propter- ea inferri bominem necesse est; sed equum for- tasse, aut canem, aut quidpiam simile, Nam et ipsa animalia sunt. Quapropter nec Petrus nalura prior est Paulo, neque animal rationale, irratio- nali. Sublato enim et non exsistente Petro, erit Paulus ; et, Paulo posito, non simul infertur Pe- trus : ac neque illato Petro simul sequitur Paulus. Sed neque Petrus magis est, hoc est, amplius homo vel animal, quain Paulus : neque Paulus quain Pe- (rus. AL vero medicamentum alio medicamento sa- lubrius; et medicus liber alio libro ad sanandum aptior reperitur. CAP. Vill. fe definitione. Quid definitio. — Definitio est compendiosa ora- tio subjecti naturam declaraus, seu oratio subjecti naturam paucis significans. Ut, homo est animal ra- tionis particeps, mortale, intelligentiz et scienlize capax. Ac multi quidem longas amplasque oratio- nes de hominis natura babuerunt : sed quia minime breves et compendiose sunt, idcirco definitiones non sunt. Sunt rursus breves quidam sermones, ut apophthegmata, sed quia rei naturam non ex- plicant, proinde nec definitiones quidem sunt. Quin θρώπων, οἱ μέν εἷσι λευκοὶ, οἱ δὲ µέλανες. "H dx; συµθεθηχότα εἰς οὐσίας, ὡς ὅταν εἴπω * τῶν λευκῶν τὰ μὲν ἔμψνχα, τὰ δὲ ἄφυχα. Ἡ ὡς συμθεθηχὸς ai; συµθεθηχότα' ὡς ὅταν εἴπω τῶν φυχρῶν, τὰ μὲν ξηρὰ, τὰ δὲ ὑγρά ’ ἣ ὡς τὰ ἀφ᾽ ἑνὸς, xal πρὸς Év. Αφ' Evo; μὲν, ὡς ἀπὸ τῆς ἰατριχῆς, ἰατριχὸν βιθλίον, ἰατριχὸν ἑργαλεῖον ' πρὸς ἓν δὲ, ὡς ὑγιεινὸν φάρμα- xov, ὑγιεινὸν βρῶμα πρὸς ἓν γὰρ βλέπουσι, τὴν ὑγιείαν. Κατὰ τοῦτον οὖν τὸν τρόπον διαιρεῖται τὸ ὃν εἰς οὐσίαν καὶ συµθεθηχός. Acl δὲ γινώσκειν, ὡς οὐδὲ ἐν ἑνὶ τρόπῳ τῆς διαι- ρέσεως θεωρεῖται ἐν τοῖς τμήµασι τὸ φύσει πρότερο» xai ὕστερον, οὐδὲ τὸ μᾶλλον xal ἧττον, εἰ μὴ ἐν τοῖς B ἀφ' ἑνὸς xa πρὸς £v. ΚΕΦΛΛ. Z. Περὶ τοῦ φύσει προτέρου. Φύσει οὖν πρόὀτερὀν ἐστι τὸ συνεισφερούµενον, xal μὴ συνεισφέρον, xal συναναιροῦν, xal μὴ συναναι ρούμένον, olov τὸ ζῶον φύσει πρὀτερόν ἔστι τοῦ &- θρώπου. ᾿Αναιρουμένου γὰρ, xal μὴ ὄντος ζώου, ἐξ ἀνάγκης οὐδὲ ἄνθρωπος ἔσται ' ζῶον γάρ ἐστιν ὁ ἄνθρωπος. ᾿Αναιρουμένου γὰρ xai μὴ ὄντος ζώου, ἐξ ἀνάγχης οὐδὲ ἄνθρωπος ἔσται. 2ῶον γάρ ἐστιν ὁ ἄνθρωπος. ἀνθρώπου δὲ ἀναιρουμένου, xal μὴ ὄντος δυνατὸν εἶναι ζῶον. Ἔσται γὰρ ἵππος, χύων, xai τὰ τοιαῦτα, & τινα ζῶα εἰσί. Πάλιν εἱἰσφερομένου ἄν- θρωπου, πάντως xal ζῶον συνεισφἑρεται. Ζῶον γάρ ἐστιν ὁ ἄνθρωπος. Ζώον δὲ εἰσφερομένου, o) πάντως συνεισφἑρεται ὁ ἄνθρωπος, ἀλλ᾽ f) ἵππος. ἡ χύων, f ει τῶν τοιούτων. k Ζῶα γάρ slot χαὶ αὑτά. Οὔτε οὖν ὁ Πέτρος ἐστὶ φύσει πρότερος τοῦ Παύλου, οὔτε τὸ λογικὸν τοῦ ἀλόγου ζώου. Πέτρου γὰρ ἀναιρουμένου, χαὶ μὴ ὄντος, ἔσται Παῦλος, καὶ Πέτρου εἰσφερομέ- νου, οὐ συνεισφέρεται Πέτρος, οὔτε Πέτρου εἰσφερο- µένου, σωνεισφέρεται Παῦλος. Καὶ οὔτε Πέτρος ἑστὶ μᾶλλον, Ίχουν πλέον τοῦ Παύλου ἄνθρωπος f) ζῶον " οὐδὲ Παῦλος τοῦ Πέτρου. Εὐρίαχεται δὲ φάρμαχον ὑγιεινότερον φαρμάκου, xal βιθλίον ἱατριχώτερον βιθλίου ἄλλόν. ΚΕΦΑΛ. Η.. Περὶ ὁρισμοῦ. Ορισμός ἐστι λόγος αύντομος δηλωτιχὸς τῆς φύ- σεως τοῦ ὑποχειμένου πράγµατος. Τουτέστιν !, ὁ δ.᾽ ὀλίγου σηµαίνων τὴν φύσιν τοῦ ὑποχειμένου πρά- γµατος. Οἶον, ἄνθρωπός ἐστι ζῶον λογιχὸν, θνητὸν, νοῦ xaX ἐπιστήμης δεχτικὀν. Πολλοὶ μὲν οὖν ἑποίησαν περὶ φύσεως ἀνθρώπου λόγουςχατεπεχτάδην"', TY 5uv ἐχτεταμμένους χαὶ μεγάλους. ᾽Αλλ' οὖκ εἰσὶ σύντο- pot, διότι οὐχ εἰσὶν ὀρισμοί 5. Εἱοὶ δὲ xot σύντομοι λόγοι, ὡς τὰ ἀποφθέγματα, ἁἀλλ᾽ ἐπειδὴ οὗ δηλοῦσι φύσιν πράγµατος, οὐχ εἰσὶν ὁρισμοί. Καὶ τὸ ὄνομα VARIJE LECTIONES. κ Hzc desunt in cod. R. 1986, 2927 et 5447; in Colb. vero et in nostro scriptum est : ζῶα γάρ cict tà τοιαῦτα. ctaden, id est extensos. slaty. ! Brevioris logicz codices ἤγουν. '" Quidam cod. xav' ἑπέχτασιν. Vet. interp. secundum ^ Hzc verba desunt in Reg. 2927 et 5447, in aliis habetur διὸ οὐδὲ ὁρισμοί 555 δὲ πολλάκις δηλοῖ τὴν φύσιν τοῦ Ίματος 9’ ἀλλ' οὐκ ἔστιν ὁρισμός. Τὸ γὰρ ὄνομα µία λέξις ἐστὶν,.ὁ δὲ ὁρισμὸς, λόγος ἐστί * λόγος δὲ Ex δύο ἑαφόρων τὸ ἑλάχιστον σύγχειται λέξεων. [ Ἔστιν οὖν ὁ μὲν ὄρος ὄνομα ἐξηπλωμένον, ὄνομα δὲ ὄρος κατὰ σὐναφιν]. Συνίσταται δὲ ὁ ὁρισμὸς ix γένους xaX συστατικῶν διαφορῶν * ἤγουν οὐσιωδῶν. Ὡς ἐπὶ τοῦ ὅρου τοῦ ζώου, ζῶον γάρ ἐστιν οὐσία ἔμφυχος αἰσθητιχή. Ἱδοὺ ἡ μὲν οὐσία γένος kal: τὸ δὲ ἔμψυχον, xai τὸ αἰσθη- «xbv, συστατιχαὶ διαφοραἰ * λαμδάνεται δὲ καὶ ἐς ὕλης xai εἴδους ' olov, ἀνδριὰς ἑστὶν Ex χαλχοῦ πε- ποιηµένος, ἀνδρλς εἶδος σηµαίνων ’ ὁ μὲν οὖν χαλχὸς Όλη ἔστί τὸ δὲ, τοῦ ἀνδρὸς εἶδος σηµαίνων, τοῦ ἄν- ὁριάντος εἶδος P. ᾿Αναλοχεῖ δὲ, ἡ μὲν ὕλη τῷ γένει, τὸ δὲ εἶδος τῇ διαφορᾷ ΄ λαμθάνεται δὲ xal ἐξ 'ὑπο- χειµένου xal τέλους. Οἷον ἰατριχὴ ἐστὶ περὶ τὰ ἀν- θρώπινα σώματα καταγινοµένη, ὑχείας περιποιητι- xfj. ᾿Ἰδοῦ, ὑποχείμενά εἰσι τῇ ἰατριχῇ τὰ ἀνθρώπινα σώματα (10) * τέλος δὲ αὐτῆς, ὑγεία. Ἡ 66 ὑπογραφὴ ix τῶν ἐπουσιωδῶν σύγχειται, ἤγουν ἰδίων χαὶ συµθεθηχότων. θἷον ἄνθρωπός ἐστι ζῶον γελαστιχὸν , ὀρθοπεριπατητιχὸν πλατνόνυχον. Ταῦτα γὰρ ὅλα ἐπουσιώδη εἰσί. Διὸ xat ὑπογραφὴ λέγεται, ὡς 4 σχιάζουσα, xat οὐ τὴν οὐσιώδη ὕπαρξιν δηλοῦσα, ἀλλὰ τὰ παρεπόµενα. 'O δὲ ὑπογραφιχὸς ὁρισμὸς µιχτός ἐστιν ἐξ οὐσιωδῶν xal ἀπουσιωδῶν * DIALECTICA. | ὑποχειμένου πρά- À nomen quoque subjectze rei naturam scipe demon- 554 strat; nec tamen definitio est. Nomen enim dictio una est : definitio autem est oratio : oratio vero ex duabus ut minimum, iisque differentibus, di- ctionibus, constat. [Itaque terminus nomen est, explicatum; non vero terminus est in conjunctione.] Definitio ex genere et differentiis constituentibus, — ez maleria et forma, — ex subjecto εἰ fine. — Constat autem definitio, ex genere et constituen- tibus, id est substantialibus, differentiis, ut in defi- nitione animalis, animal est substantia animata sensu predita. Ecce enim substantia genus est; animatum autem, et sensu preditum, constituentes differenti. Sumitur autem ex materia οἱ forma; velut, statua est, quz fit ex zre, viri speciem re- preseutans. /Es enim, materia est : viri auteni speciem reprzsentans, est statue forma. Porro maleria generi; forma differentiz respondet. Ad lic, ex subjecto et fine sumitur; ut medicina est, ars quie circa humana corpora versatur, et sani- tatem conciliat. Ecce medicinz subjecta sunt bu- mana corpora : finis autem ipsius est sanitas. 19 Descriptio fit ex accidentibus. — — Deffnitio describens. — AX vero descriptio ex iis quz ad- ventitia sunt, hoc est ex propriis et accidentibus ceonflatur; velut, Homo est, animal rationale risi- bile, ereeto corpore incedens, habens latos un. gues. Nam hac omnia essentig adventitia sunt. Unde etiam ὑποργαφὴ dicitur, quasi adumbrans, olov, ὁ ἄνθρωπός ἐστι ζῶον λογικὸν , ὀρθοπεριπατη- c non essentialem rei statum declarans; sed illa τιχὸν, πλατυόνυχον. tantum quas eam assectantur. Porro definitio de- scribens ex substantialibus et accidentalibus mista est; exempli gratia, homo est animal rationale, recto capite incedens, habens latos ungues. Εἴρηται δὲ ὁρισμὸς (11) ἀπὸ μεταφορᾶς τῶν τῆς "is ὁροθεσίων. ὍὭσπερ γὰρ τὸ ὁροθέσιον χωρίζει τὸ ἴδιον ἑκάστου ἀπὸ τοῦ ἀλλοτρίου, οὕτω xal ὁ ὁρι- Gub; τὴν φύσιν ἑχάστου χωρίζει τῆς τοῦ ἑτέρου φύ- σεωώς πλεονάξειν ταῖς λέξεσι. Καχία δὲ τὸ τε ἑλλείπειν, καὶ τὸ πλεονάζειν ταῖς λέξεσι. Τέλειος δὲ ὁρισμός ἔστιν, ὁ ἀντιστρέφων πρὸς τὸ ὁριστὸν, ἀτελὴς δὲ, 6 μὴ àv- τιστρέφων. Οὔτε οὖν, ὁ ἑλλείπων ταῖς λέξεσιν ἀντι- στρέφει. "Ove. μὲν γὰρ πλεονάζει ταῖς λέδεσιν, λεί- γεία δὲ ὁρισμοῦ ἐστι τὸ μὴ ἑλλείπειν, μήτε | Ορισμὸς autem, id cst definitio, dicitur per me- taphoram ductam a terra terminis. Ut enim ter- minus, id quod unicuique proprium est, ab alio dirimit : sic etiam definitio cujusvis rei nataram ab alterius rei natura distinguit. Definitionis bonitas. — Hominis definitio integra. — Definitionis sanitas, seu bonitas, in eo sita est, - ut nec deflciatur dictionibus, nec redundet. Virium autem, ut in ea dictiones, vel desiderentur, vel re- dundent. Perfecta autem ea definitio est, qua con- vertitur cum re definita; imperfecta vero qus non πει τοῖς πράγµασιν. "Ότε δὲ λείφῃ cato λέξεσι, πλεον- D convertitur. Quocirca nec quz dictionibus dellcitur, ΥΛΗΙΑ. LECTIONES. * Qu:e sequuntur usque ad Συνίσταται δὲ, etc. absunt in mss. secundi generis, seu logic brevioris ; 4ς horum loco legilur : ὥστε ὁ ὁρισμὸς θέλει ἐχ διαφόρων συγχεῖσθαι λέξεων, xal σύντομος εἶναι, xal δηλοῦν τὴν φύσιν τοῦ ὑπ αὐτοῦ ὡρισμένου πράγματος, sicque Latine reddi possunt, atque adeo definitio επ diversis vocibus componi, brevis esse, et res definite naturam declarare postulat : que pre aliis textui congruere magis videntur. Quorsum enim hic de termino, terminique definitionem quasi per illationem, addita particula οὖν, sermo esset; de quo nihi! premiserit auctor, procul dubio vox does, terminum hic significat, non definitionem. Hic enim nomen esse ait: deflaitionem autem nouijne constare negaverat. Ex his tamen, sive genuina sint, sive ascitilia, colligitur terminum simplex nomen mon esse, sed nomen explicatum ; ut nempe ex eo constans definitio, clara sit, non ambigua aut obscura. Additur nomen terminum fieri jn conjunctione ; quia, ut aiunt logici, nomen extra propositionem non est terminus. P Regii duo τὸ δὲ τοῦ ἀνδρὸς σχῆμα, εἶδος. 4 Ydita ὡς ofov. NOTAE. (10) Ammon. Proleg. in Isag. Porphyrii. (11) Ammonius, loc. cit. ParnaOL. Ga. XCIV. mE 18 555 S. JOANNIS DAMASCENI 555 nec quz? redundat, cum rc uefiníta convertitur. Nam Α ζει τοῖς πράγµασιν |". ὥστε λέγειν’ θαυμαστὸν ἡ cum dictionibus abundat, rebus deflcitur; cum au- tem dictionibus deficitur, ebus redundat. [Itaque diciu mirum artificium natura excogitavit; nimirum opulentam egestatem , et opes egestatem mentíen- tes.] v. gr., perfecta hominis deffnitio, est animal rationale, inortale. Ecceconvertitur. Nam omne ani- mal rátionale, mortale, homo est : omnisque homo, animal est rationale, mortale. Si ígítur una aliqua dictio in δα desideretur, rebus redundat: velut, animal rationale. Vides enim eam una dictione defici (non enim dixi mortale) ac rebus abundáré : non enim solus homo aninial est ratione praeditum, sed etiam angelus : nec convertitur cüni re déllnita. Rur- sum si dixero, aulmal rationale, mortale, gramiiiali - cum;ne sic quidem convertitur. Uia siquidein di- ctione reJundàt, eo quod dixerim, grammiticuln : Tebus autem deficitur. Non ením óiineém Romiiiein definivit, sed grammaticos duhtaxat. Etenim, απλα] φύσις ἐφεῦρε µηχάνηµα, ἔνδειαν πλουτοῦσαν, xal πλοῦτον ὑποκχρινόμενον ἔνδειαν.] Olov ὁ τέλειος ὁρι- αμὸς τοῦ ἀνθρώπου, ζῶόν ἔδτι λογικὸν θνητόν (19). Ἰδοὺ ἀντιστρέφει ' πᾶν γὰρ ζῶον λογιχὸν, θνητὸν, ἄνθρωπός ἐστι. χαὶ md; ἄνθρωπος ΄ ζῶόν ἐστι λογι- κὺν, θνητόν ἐὰν οὖν λείφῃ μιᾷ λέξει 5, πλεονάζει τοῖς πράγµασιν * olov, ζῶον λογικόν. Ἰδοὺ ἔλειφε τῇ λέξει οὐ γὰρ εἶπον, Ovrtóv- xal Ἐπλεόνασε τοῖς πρἀγµασιν. Οὐ γὰρ μόνος ἄνθρωπος ζῶον λογιχὸν, ἀλλὰ xai ἄγχελος. xol οὐχ ἀντιστρέφει. Ἐὰν δὲ εἴπω. Ζῶον λογιχὸν, Βνητὸν, γραμματικόν ^. πάλιν οὐκ ἀντιστρέφει. Ἐπλεόνασε γὰρ τῇ λέξει, διά τὸ εἷ- πεῖν, γραμμµατικόν. Ἔλειψε δὲ τοῖς πράγµασιν. O0 πᾶντα γὰρ ἄνθρωπον ὡρέσατο, ἁλλ᾽ ἡ µόνον * τοὺς B Ὑραμματικούς. Πᾶν γὰρ ζῶον λογικὸν, θνητὸν, Υραµ- ματιχὸν, ἄνθρωπός ἐστιν οὐ md; δὲ ἄνθρωπος ζῶον ᾿λογιχὸν, Üvntbv, Υραμματιχόν ἐστιν. Οὐ γὰρ mds ἄνθρωπος γραμματικός ἐστι. qui omne raiione utens, mortale, gràmimaticum, homo est; at non item omnis homo animal est ratione utens, mortale, grammaticum, Non eniu omnis homo grammaticus est. 20) Perfectz igitur definitiones ex sunt, que cum ve definita convertuntur. Sed quoniam proprium quoque, cuín eó, cujus est propríum, convertitur (quidquid enim homo est, illud quoque risibile est, et quidquid est rísibile, idem etiam homo est), distinctionis causa Insuper adjiciendum dicendum- ' que est ; nimirum perfectas deflnitiones eas demum esse, quz ex genere et. constituentibus differentiis Τέλειοι οὖν ὁριαμοί εἰσιν, οἱ ἀντιστρέφοντες πρὸό «b ὁριστόν. Αλλ᾽ ἐπεὶ xal τὸ ἴδιον ἀντιστρέφει πρὸς τὸ οὗ ἐστιν ἴδιον » εἴ τι γὰρ ἄνθρωπος, τοῦτο γελα- στιχόν xal eU τι γελαστιχὸν, τοῦτο ἄνθρωπος. δεῖ ἡμᾶς προσδιορισαµένους εἰπεῖν, ὅτι τέλειοι ὁρισμοί εἰσιν, οἱ Ex γένους xal συστατικῶν διαφορῶν παρα- λαμθδανόµενοι, xai μήτε ἑλλείποντες τῇ λέξει, µῆτε πλεονάζοντες, καὶ ἀντιστρέφοντες πρὸς τὸ ὁριστόν. suinuntur; queque nec dictionibus deflciuntur; C Ὡσαύτως δὲ οἱ λαμδανόµενοι kx τοῦ συναμφοτέρον, nec redündant, ác denique cum re defínita conver- fubtur. Éudein quoque modo, eas qus? ex utroque, hoc est ex subjecto et fine accipiuntur, perfectas VARLE LECTIONES. ' Hac usque ad illa verba, οἷον, ὁ τέλειος mec quid bic indicent capio : spuria c eiiam duo codd. Regii fusioris Logice, sive primi Agowés, non leguntur in codicibus secundi rediderim 6 1nargíne translata. eneris. τοῦ τε ὑποχειμένου, xai τοῦ τέλους τἐλειοί clot, xal οἱ Ex τοῦ συναµφοτέρου, τῆς τε ὕλης xa τοῦ εἴδους. "Ἔστι δὲ ὅτε xal οἱ ἐχ μόνου τοῦ ὑποχειμένου, ὅταν eneris, * Edita µία λέξις. Sie * Nonnulli Regii et Colb., ἀλλ 3 µόνους Beg. 2950, πλην μόνους, Alter : ἀλλὰ μόνους. In cod. S. Hilarii supra lineam emendatum est, ἀλλὰ µόνον. NOTAE. . (12) Zwór ἐσει Aoyaxór θΥητόν. Est animal ra- lioqe mortale. Non enim solus homo est animal rationale, inquit, àed etiam angelus. Nimirum in Dialectica sus tongessit qua philosophi, hemine Patrum refragante, docuerant. Post Platonem vero Nazianzenus, orat. 97 post med, et alii hominem Corpora demonum | in superioribus explicuimus, ra- lione quadam liberiore, per quam a Platonicis haud longe discederemus. Atqui secundum hzc pr:judicia hominem deünierant animal rationale, mortale. uam definitionem Noster utique non admisisset, nisi in Patrum libris sspius occurreret. Oinnino delinierunt animál rationale mortule ; favet Aristo- D quippe adversatur ejus de angelotum incorporali- teles qui lib. 1, prior Analyt. c. 91, aninial dividit in mortale et immortale ; in mortale, puta hominem : aiunt subinde Porphyrius, et Ammonius, et im- mortale, sive angelum. Hujus tum deilnitionis, tum divisionis rationem petendam arbitror, ex illa Pla- tonicorum opinione, quam refert Plotinus Enn. 3, lib. v, c. 6, esseutiam dzemonis (ifa vocabant an- gelos ordinis infimi ) χαθ᾽ ὅσον δαίµαιν, qua daemon €st, una cum quodam corpore vel aereo vel igneo esse. Doctrinam hanc Marsilius Ficinus edisserit, ad hunc Plotini librum, cap. 5, ubi quinque ponit se- . enndum Platonicos animalium rationalium genera ; alia mere ignea, alia ex igne et aere, alia. ex aere el aqua subtili, alia aquea, alia ex aqua et subtili terra. Quinta hec sunt, inquit, hominum, quasi in- fimorum da monum corpora. Hzc porro accepit non tantum ex Orplieo, verum et ez Apuleio, Jamb'icho, Porphyrio, aliisve Pigtonicis, ut testatur, cap, 6, tate sententiz, quam in theologicis astruit. At Pa- tres Grzci, dum inajorum dicta vel placita venera- bundi exciperent, sz pe pugnantia scripsere. Eniin- vero divisio animalis rationalis in inortale et im- mortale, illaque definitio hominis, ut sit animal rationale, mortale, nequaquam polest convenire cum trita apud Damascenum divisione substantize ín corpoream et incorpoream, seu angelum. Àd sum- mum ex his inferri queat, sanctum hunc Doctorem, eo loci quem expendimus , animalis et rationalis vocabula jatiori sensu accepisse, ac differentiam mortalis in definitione hominis admisisse, quo na- tura hominis ab augelica omnifarie secerneretur, eo maxime quod τὸ λαχιχὸν rationale, ratiocinandi vim, sive cum sensu conjunctam, sive sensus ex- pertem, Grzcis significat ; ex quo mortalis discrimen apponendum duxerint. DIALECTICA. 558 40 ὑποχείμενον ἐχεῖνο οὐχ ὑπύχειται ἑτέρᾳ τέχνῃ, A item esse. Atque interdum etiam eas, quz ex solo ὡς 6 0610; τῇ ῥελοφιχῇ΄ καὶ ἐκ τοῦ τέλους μόνου, ὅταν τὸ τέλος ἐχεῖνο οὐ δύναται τέλος εἶναι ἑτέρας τέχνης, ὡς ἐπὶ τῆς ναυκηγιχῆς. "Ωστε ἑκ πάντων φούτων δεῖ γνῶναι, ὅτι τελειότης ἐστὶν ὁρισμοῦ Ἡ τὸ ἀντιοτρέφειν, Διαφέρει δὲ ὁρισμὸς ὅρου τῷ καθολικωτέρῳ καὶ µερικωτέρῳ. 'O γὰρ ὄρος χαθολικὠτερός ἔστι τοῦ ὁρισμοῦ; ὁ μὲν γὰρ ὄρος δηλοῖ τὸ ὁροθέσιον. Δηλοϊ xai τὴν ànógaow* ὥς φαμεν’ Ὥρισεν ὁ βασιλεύς, Δηλοϊ χαὶ εἰς ὃν ἀναλύεται fj πρότασις, ὡς ἓν τοῖς Unc cov θεῷ µαθησόµεθα. Δηλοῖ καὶ τὸν ὁρισμόν ὁ bk ὁρισμὸς µόνον δηλοῖ τὸν λόγον τὺν σύντομον, subjecto; cum scilicet subjectum illud alteri artí non subjicitur, ut vitrum arti vitrarie. loterdum rursus ex solo flue; cum finis ille alterius artis . esse finis non potest, ut in exstruendarum navium arte. Quocirca ex lis onmibus intelligendum est, definitionis perfectionem in boc eitam esse, ut cum re definita convertatur. "Opoc latius patet quam ὁρισμός, —Sola substantia definitur, individua εἰ accidentia describuntur.—bDif- fert autem vox ὁρισμὸς, 4 voce ὄρος, quod alterum latius eit, alterum angustius. Vox enim ὄρος latius patet, quam ὁρισμὸς, seu definitio. Nam et terre limitem significat; decretumque ac sententiam, ut cum dicimus ὥρισεν ὁ βασιλεὺς, id est Rex id decre- tbv δηλωτικὸν τῆς φύσεως τοῦ ὑποκχειμένου πράγµα- B sit. Indicat etiam illud in quod propositio resolvi- τος. tur, ut, Deo favente, infra cognoscemus. Denique deünitionem etiam denotat. At vox ὁρισμὸς solummodo signiflcat compendiosam erationem, qus subjectz rei naturam declaret, Asl δὲ γινώσχειν, ὅτι ἐπὶ τῆς οὐσίας µόνης λαμόά- νεται ἀρισμὸς, χαὶ τῶν εἰδῶν αὐτῆς εἰδῶν, οὔτε δὲ ἁτόμου, οὔτε συµθεθηκότων (13) δυνάµεθα ποιῄσα- σθαι ὁρισμὸν, à) ὑπογραφήν ' διὰ τὸ τὸν ὁρισμὸν kx γένους xal συστατικῶν διαφορῶν συγχεῖσθαι, τὴν δὲ ὑπογραφὴν τῶν ἐπουσιωδῶν. ΚΕΑΛΛ. &. Περὶ γένους. Ἱστέον ὣς ἐπὶ τῶν ὁμωνύμων τρία δεῖ ζητεῖν káv ἶστι τὼν ὁμωνύμων,, xal πόσα σηµαίνει, xol περὶ ποίου αὐτῶν ὁ λόγος. Asl οὖν πρότερον εἰπεῖν, αἱ ἐστιν ὁμώνυμον. Ὁμώνυμα οὖν εἶσιν ὅταν δύο fj καὶ πλείονα iv ἔχουσιν ὄνομα, ἔχαστον δὲ αὐτῶν ἄλλο τι σηµαίνει, xat ἄλλης οὐσίας ἑἐστὶν, ἤγουν ἕτερον Porro sciendum est definitionem in sola sub- stantia accipi ac speciebus ejus; nec individua, nec accidentia deflniri posse, sed tantum descrihi : quia nimirum defmitio confletur ex genere et differentiis constituentibus : descriptio autem ex accidentalibus. CAP. IX. JDe genere. Quid equivoca.— Genus nomen aquivocum, et quin- iuplez. — In zquivocis trla querenda sunt: nimirum an vox sequivoca sit; quotnsm significationes habeat; ac de quanam earum sermo sit. Prius ita- que exponendum est quid sit ssquivocum. ZEqui- voca sunt, cum duo vel plura idem nomen habent ; ὁρισμὸν δέχεται, ὡς xal νῦν ἐπὶ τοῦ γένους. Τὸ γὰρ C quodvis autem eorum aliud quidpiam significat, γένος τῶν ὁμωγύμων East, Λέγεται γὰρ vévoc, πρῶ- «ον μὲν τὸ ἀπὸ πατρίδος, xai τοῦ τεχόντος, καὶ Exa- στον αὐτῶν διχῶς f] προσεχῶς, f) πόῤῥω., 'Avb μὲν τῆς προαεχοὺς πατρίδος, ὡς λέγεταί τις ἀπὸ Ἱερο- σολύμων *, Ἱεροσολυμίτης. ᾿Απὸ δὲ τῆς πόῤῥω, ὡς «ἀπὸ Παλαιστίνης, Ἡαλαιστινός. Ὁμοίως ἀπὸ τοῦ προσεχοὼς τεχόντος, ὡς ὅταν ὁ ᾿Αχιλλεὺς, υἱὸς ὧν τοῦ Πηλέως, λέχεται Πηλείδης. 'Avb δὲ τοῦ πόῤῥω, ὡς ὅταν αὐτὸς ὁ Ἁχιλλεὺς ἀπὸ τοῦ πάππου Αἱαχοῦ, ΑΙαχίδης. Οὗτος γὰρ ἣν τοῦ Πηλέως πατἠρ * λέγεται πάλιν γένος, Ἡ ἑνὸς πρὸς πολλοὺς τοὺς ἐξ αὐτοῦ σχέ- σις, ὡς ὅταν πάντες ἔχοντες τὸ χαταγώγιον ἐξ Ἰὰ- ραΆλ, λέγονται Ἱσραηλίται. Περὶ μὲν οὖν τῶν. προει- Ρτμµένων γενῶν οὐχ ἔστι λόγος τοῖς φιλοσόφοις. atque diverse substantie est; hoc est aliam defini- tionem recipit : quemadmodum etiam nunc in genere res se habet. Genus enim in squivecorum numero est. Dicitur enini genus primum a patria, el parenti- bus ; atque utrumque horum duplici modo, nempe propinque vel remote. Α propinqua nimirum pa- iria,:ut ab Hierosolymis dicitur quis Hierosoly- mitanus : à remota, υἱ a :Palzstina provincia, Palestinus. .Eodem modo a propinquo parente, ut cum Aehilles Pelei filius, Peleides dicitur : a re- moto, ut cum $1 idem ab avo /Eaco JEacides appellatur. Nam AÉacus.Pelei pater erat. Genus rursum dicitur, habitudo unius erga multos, qui D ab eo ortum-babeut, ut cum ampes, qui ab Israele promanarunt, sraelite :dicuntur. At de his duabus generis significationibus nulla philosophis cura est. VARLE LECTIONES. * Edita ὅρου. Emendo ὁρισμσῦ ex Regiis, n. 2927 et 5447. Hic enim de definitione sermo est, non de termino περὶ ὅρου * quorum-mox diserimen exponit auctor. Y. In. editis οἱ Rog. 5447 deest ἀπὸ Ἱεροσο- λύμων, nec non qux paulo post sequuntur, ἀπὸ Παλαιστίνης. NOTAE. (15) Οὔτε συµθεθηκότων. Neque accidentia defi- viri posse. Congeriem accidentium intellige qua in- disiduum disterminatur. Alioqui superius conces- sit accidentia posse deflniri, ut habitus quivis ex fine et objecto; et cap. 97 : σνστατικὰς διαφορὰς constituentes eorum dilferentias agnoscit. Eis tamen essentiam proprie dictam denegat; quia substantiz soli conveniat ut sit, ut docet cap. 58. 5M S. JOANNIS DAMASCENI σου) Genus. philosophicum. — Genus rursus id dicitur A ἍἈΑΛέγεται πάλιν γένος, ip ὑποτάσσεται τὸ εἶδος, clo , eni species subjicitur, v. gr., sub animali sunt, , homo, equas, εἰ alia species : ilaque animal ge- nus est. Ae de lioc genere tractant. philosophi. Quod etiam ad hunc modum definimus : genus est quod de pluribus specie differentibus, in quid est prodicatur, ut animal genus est quod de liomine, equo, οἱ bove, aliisque pluribus, in quid est pre. dicatur ; ας quidem inler se specie discrepant. Alia eniui bominis species, et alia equi, et alia bovis. In quid est autem przdicatur. Nam cum ex nobis quzxritur, quid sit homo; dicimus, animal. Simili eliam modo cum quzritur, quid est equus ; animal, dicimus. Itaque genus est id cui species subjicitur [est item genus, quod dividitur in ὑπὸ τὸ ζῶόν ἐστιν ὁ ἄνθρωπος, ἵππος, xat. ἕτερα εἴδη' τὸ οὖν ζῶον γένος ἐστί. Περὶ τούτου τοῦ γένους παρὰ τοῖς φιλοσόφοις ὁ λόγος * ὃ ὁριζόμενοι λέγομεν' γένος ἐστὶ τὸ xarà πλειόνων xal διαφερόντων τῷ εἴδει, ἓν τῷ xl ἔστι χατηγορούμενον. Ὥσπερ τὸ ζῶον, γένος ὃν, χατηγορεῖται τοῦ ἀνθρώπου, xaX ἵππου, xai βοὸς, xal ἄλλων πλειόνων ἓν τῷ τί ἐστιν, ἅ τινα τῷ εἴδει διαφέρουσιν ἀλλήλων. Ἕτερον γὰρ εἶδος ἀνθρώπου, xaX ἄλλο ἵππονυ, καὶ ἄλλο Boóc. Ἐν τῷ τί δέ ἐστι, χατηγορεῖται. Ἑρωτώμενοι γὰρ τί ἐστιν ἄνθρωπος; φαμὲν, Ζῶον, ὁμοίως δὲ xal ἵππος. Ἔρω- τώμενοι γὰρ, τί ἑότιν; λέγομεν, Ζῶον. Ὥστε γένος ἐστὶν, ᾧ ὑπόχειται τὸ εἶδος. [X Καὶ πάλιν γένος ἑστὶ τὸ διαιρούµενον εἰς εἴδη.] Τὸ γὰρ γένος εἰς εἴδη species]. Nam genus in species dividitur, latiusque D διαιρεῖται, xaX καθολιχώτερον τοῦ εἴδους ἐστὶ, xal patet quam species, ac species complectitur, jis- : que superius est. . Subjectum | exsislentie οἱ pradicationis.-—Scire enim opere pretium est, superius dici, quod ge- neralius est; inferius autem ac subjectum ad praedicationem, id quod est minus generale. Est enim subjectum ad exsistentiam, ut substantia ; suppohitur -enim accidenti, ut exsisiat, quippe cum illud in ipsa subsistat : est item subjectum ad przdicationem, quod nirmsirum particulare est. Ut enim genus de specie, íta species predicatur de individuis. Liquet autem genus quidem esse specie generalius, ac speciem individuis. De qui- . bus accuratius infra Deo favente disseremus. Nunc vero cum de genere verba fecerimus, de specie ..quoque loquamur. CAP. X. De specie. Quid species philosophica. — Quin species quoque jn squivocorum numero est, qux duplici modo ' dicitur. Specles enim ipsa etiam cujusque rei - forma [et figura dicitur, uti v. gr. statum spe- - eies] velut et a quodam dictum est : Prima spe- cies digna imperio. Species rursum, illud substan- - tale est quod collocatur sub genere. Λο rursum, species est id de quo genus in quid est predica- tur. Rursus denique species est id quod de plu- ribus numero differentibus in quid est predicatur. Ceterum due priores speciei descriptiones habi- tudine &ola et erdinis ratione inter se differunt, .uti ascensus atque descensus, ac speciei omni accommodantur. Tertia autem ac postrema de- . scriptio, .infimse duntaxal speciei, qua proxinie περιέχει τὰ εἴδη, xal ἑπάνω αὐτῶν ἐστιν. Xpt γὰρ Υγινώσχειν, ὡς ἑπάνω λέγετα. τὸ χαθ- oÀtxtutepoy. Ὑποχάτω δὲ, xal τὸ ὑποχείμενον πρὸς κατηγορίαν, «b μεριχώτερον. Ἔστι γὰρ ὑποχείμενον πρὸς Όπαρξιν, ὡς dj οὐσία * ὑπόχειται γὰρ πρὸς ὕπ- "αρξιν τῷ συµθεδηχότι * ἓν αὐτῇ γὰρ ὑφίσταται τὸ συµθεθηχός. Καὶ ἔστιν ὑποχείμενον πρὸς χατηγορίαν τὸ µεριχόν Y* χατηγορεῖται γὰρ, τὸ μὲν γένος τοῦ εἴδους, xai τὸ εἶδος τῶν ἁτόμων " δῆλον δὲ ὡς χαθ- ολιχώτερον ἐπὶ τὸ γένος τοῦ εἴδους, xal εἶδος τῶν ἀτόμων, περὶ v ἀχριδέστερον ἓν τοῖς ἑξῆς σὺν θεῷ µαθησόµεθα. Nov δὲ περὶ τοῦ γένους εἰπόντες, εἴπω- μεν καὶ περὶ τοῦ εἴδους. ΚΕΦΑΛ. F. Περὶ εἴδους. Καὶ τὸ εἶδος δὲ τῶν ὁμωνύμων Eccl, δισσῶς λε- Ὑόμενον * λέγεται γὰρ εἶδος, xa fj ἑχάστου μορφὴ, καὶ «b σχΏμα * οἷον τὸ εἶδός τοῦ ἀνδριάντος ' χαθ᾽ ὃ xa εἴρηται (14) * πρῶτον μὲν εἶδος ἄξιον τυραννἰίδος. Ἔστι πάλιν εἶδος, τὸ οὐσιῶδες, τὸ ὑποταττόμενον ὑπὸ τὸ γένος. Καὶ πάλιν εἶδός ἐστιν, οὗ κατηγορεῖ- ται τὸ γένος Ev τῷ τί ἐστι. Καὶ πάλιν ' εἶδός ἐστι, τὸ χατὰ πλειόνων, xal διαφερόντων τῷ ἀριθμῷ Ev τῷ αἱ ἐστι χατηγορούμενον, Αλλ αἱ μὲν πρῶται δύο ὁπογραφαὶ χατὰ τὴν σχέσιν µόνον «διαφέρουσιν , ὡς ἀνάθασις xaX χατάθασις, καὶ ἁρμόζουσιν ἐπὶ παντὸς εἴδους. Ἡ δὲ τρίτη xat τελευταία ὑπογραφὴ, µόνον ἐπὶ τοῦ εἰδιχωτάτου εἴδους , τοῦ προσεχῶς ἑπάνω τῶν ἀτόμων ὄντος, τοῦ περιέχοντος τὰς ὑπο- στάσεις, ὡς λέγομεν, τὸ εἶδος τοῦ ἀνθρώπου. individuis superior est, ac singulariter exsistentia, seu supposita, complectitur ; qua ratione di- cimus hominis speciem. Diximus igitur genus triplici ratione dici, deno- .minatione scilicet, a parentibus et a patria ; atque Εἴπομεν οὖν ὡς τὸ γένος τριασῶς λέγεται. "Az τοῦ τεχόντος, χαὶ ἀπὸ τῆς πατρίδος, xal καθ) ἑχά- VARLE LECTIONES. x Hzc addo ex brevi logica, quia cap. seq. expresse testatur auctor se descriptionem hanc cum cxteris attulisse, cum de re serr µεριχώτατον. 5 Deerat μόνον in editis, enere sermonem haberet. Favent ea, quz proxime sequuntur. Regii duo, .NOTAE. (14) Euripides, ex quo Porphyrius. E ο DIALECTICA. 562 τερον διχῶς. Καὶ κατὰ τρίτον τρόπον, ᾧ ὑποτάττε- Α utroque modo bifariam: denique de co 42 cui ται τὸ εἶδος. Καὶ τὸ εἶδος δὲ δισσῶς λέγεται. Ὡς ἡ ἱχάστου μορφὴ, xa0' ἕνα τρόπον. Κατὰ δεύτερον ὃΣ τρόπον, οὗ χατηγορεῖται τὸ γένος, τὸ xaX ὑπὸ τὸ γέ- νος ταττόµενον, ὡς ἐξ αὐτοῦ διαιρούµενον. Περὶ τού- του τοῦ γένους, xal τοῦ εἴδους παρὰ τοῖς φιλοσόφοις ὁ λόγος. . Ἐκπειδὴ δὲ xaX περὶ γένους διαλεγόµενοι, τοῦ εἴδους ἐμνημονεύσαμεν, εἰπόντες' Γένος ἐστὶ τὸ διαιρούµε- voy εἰς εἴδη” χαὶ πάλιν, περὶ τοῦ εἴδους διαλεγόµε- νοι, τοῦ γένους ἐμνημονεύσαμεν εἰπόντες' Εἶδός ἐστι τὸ £x γένους διαιρούμενὸν, χρὴ γινώσχειν, ὅτι ὥσπερ περὶ πατρὸς λέγοντες, ἐξ ἀνάγχης xal τοῦ υἱοῦ µνη- μονεύομεν * οὗτος Yáp ἐστι macto ὁ ἔχων υἱόν ' xal περὶ υἱοῦ διαλεγόµενοι, £& ἀνάγχης χαὶ πατρὸς µνη- μονεύομεν' οὗτος Y&p ἐστιν υἱὸς, ὁ ἔχων πατέρα’ οὕτω B χἀνταῦθα, ἀδύνατον περὶ τοῦ γένους διαλαθεῖν ἐχτὸς τοῦ εἴδους, ἢ περὶ τοῦ εἴδους ἐχτὸς τοῦ γένους. Τὸ γὰρ γένος εἰς εἴδη διαιρεῖται πάντως, χαὶ τὸ μὴ ἔχον εἴδη ἐξ αὐτοῦ διαιρούµενα, οὐχ ἔστι γένος. Καὶ τὰ εἴδη, ix Υένους διαιροῦνται, xal τὰ uh ἔχοντα γένος, 029 εἰσὶν εἴδη. Καὶ ὥσπερ ὁ πρῶτος ἄνθρωπος, Ἠγουν ὁ Αδάμ, μὴ ἐσχηχὼς πατέρα ob λέγεται υἱὸς, λέγεται δὲ πα- τρ ἔσχε γὰρ νἱούς ' ὁ δὲ Σῇθ, καὶ υἱὸς λέγεται τοῦ ςεχόντος αὐτὸν» ἔσχε Υὰρ πατέρα τὸν 'Abáp- xal πατ]ρ λέγεται τοῦ τεχθέντος ἐξ αὑτοῦ * ἐγέννησε qyàp τὸν Ἑνώς ' ὁ δὲ "Αδελ υἱὸς μὲν λέγεται’ ἔσχε γὰρ πατέρα τὸν Αδάμ. macho δὲ οὗ λέγεται’ οὗ γὰρ ἔσχεν υἱόν " οὕτω xa ἐπὶ τοῦ γένους, καὶ τοῦ εἴδους, τὸ πρῶτον Ὑένος, ὥσπερ οὐ διαιρεῖται ἀπὸ ἑτέρου γένους, οὐδὲ ἔχει πρὸ αὑτοῦ Ὑένος, γένος µό- νον ἐστὶ, καὶ οὐκ ἔστιν εἶδος, xal λέγεται γενιχώτα- τον γένος, ὃ xaX ὁριζόμενοι φαµέν ' Γενιχώτατον γέ- νος ἐστὶν, ὃ γένος ὃν οὑχ ἔστιν εἶδος, διὰ τὸ μὴ ἔχειν ἑπάνω αὑτοῦ γένος. Τὰ δὲ ἐξ αὐτοῦ διαιρούµενα, ἐὰν ἔχωσιν ὑποχάτω αὐτῶν ἄλλα εἴδη, ἐξ αὐτῶν διαιρούµενα, xaY εἴδη εἰσὶ τῶν πρὺ αὐτῶν, Ίγουν τῶν ἑπάνω αὐτῶν, EE ὧν τέμνονται, καὶ γένη τῶν ἐξ αὐτῶν τεµνοµένων, Ίγουν τῶν ὑποκάτω᾽ xai λέ- χονται, χαὶ γένη, xai εἴδη ὑπάλληλα. Tà δὲ εἴδη, τὰ ἔσχατα xal χατώτερα, τὰ μὴ ἔχοντα ὑποχάτω αὐτῶν species subjicitur. Ad eumdem itaque modum, species quoque duplici significatione accipitur. Una nimirum pro rci cujusque forma ; altera, pro eo de quo genus przdicatur, quodque generi subjicitur, ut quod ex co dividatur. Ac de hujusmodi gene- re et specie a philosophis disputatur. Explicatur genu£ per speciem et econtra. — Quia vero, cum de genere dissereremus, speciei mentio- nem fecimus, dicentes genus id esse quod divi- ditur in species : ac rursus cum de specie sermo esset, generis item mentionem fecimus, dicentes speciem id esse quod ex genere dividitur: scire opere pretium est, ut quemadmodum loquentes. de patre necessario quoque de filio sermonem lr» bemus (nam ille dieitur pater qui fllium habet): —^ itemque de filio verba facientes, quia fllius dicitur qui patrem habet, eodem modo hic quoque fleri non potest, ut quispiam de genere sine specie, aut de specie sine genere pertractct. Genus enim in species dividatur necesse est: et quod species ex se divisas non habet, genus non est. Consimilt quoque ratione, species ex genere dividuntur : et qu: carent genere non sunt species. Scita generis, summi generis, ac media speciei et infime declaratio. — Quemadmodum autem primus parens Adamus, cum patre caruerit, non dicitur filius ; dicitur vero pater, ut qui habuerit filios : Seth autem, cum parentis sui dicitur filius (quip- pe patrem habuit Adamum), tum pater. ejus quí ab eo genitus est (siquidem genuit. Enos) ; at Abel dicitur quidem filius, quia habuit Adamum patrem ; haud item vero appellatur pater, quia filium non habuit: eodem quoque modo quod spectat ad ge- nus ac speciem, primum genus quod non dividitur ab alio genere, uec genus ullum anterius habet, genus tantum est, non autem etiani species, appel- laturque geueralissimum genus ; cujus hec ἀεῇ- nitio est : generalissimum genus est, quod cum genus sit, haud tamen species est, quia nullum se superius genus habet. Qux autem ex ipso divi- duntur, si alias infra se species habcant, que ex ipsis dividantur, tum priorum, hoc est superio- rum, ex quibus secantur, species sunt ; tum gene- ἄλλα εἴδη” τουτέστι yi περιέχαντα εἴδη, ἀλλὰ ἅτο- D ra eorum quz ex ipsis dividuntur , hoc est. infe- pa, Άγουν ὑποστάτεις, oü λέγεται γένος, à" εἴδη µόνον. Aux τὸ μὴ ἔχειν ὑποχάτω αὐτῶν , ὡς εἴπον, ἄλλα εἴδη ἐξ αὐτῶν διαιρούµενα. ᾿Αδύνατον γὰρ ῥη- θΊναι γένος, τὸ μὴ περιέχον εἴδη, µήτε ἔχον ὑποχά- τω αὐτοῦ εἴδη ἐξ αὐτοῦ διαιρούμενα. Λέγεται οὖν τὸ μὴ περιέχον εἴδη, ἀλλ) ὑποστάσεις, εἰδιχώτατον εἷ- ὃςς, : διότι εἶδος ὃν, οὖχ ἔστι χαὶ γένος. ὥσπερ τὸ γένος, τὸ μὴ ὃν εἴδος, λέγεται Υενικώτατον γένος. nullas species contincat ; nec earum aliquas, quz las species, sed individua tantum complectitur, non lamen genus est ; uti ceutra genus, quod pellatur ac summum. Xph δὲ εἰδέναι, ὡς ἐξ ἀνάγχτς τὰ εἴδη, xal τὸ ὄνομα καὶ τὸν ὁρισμὸν τεῦ γένους δέχονται, xal τὸ riorum ; ac subalterna genera ac species vocantur. Λι extrema infim:eque species, qu» alias infra se species non habent; hoc est nullas speciea, sed sola individua, id est hypostases seu suppo- sita continent, non dicuntur genera, sed species duntaxat : ea nimirum, uti dicebam, ratione, quod nullas species subjectas, qux ex illis dividantur, obtineant. Neque enim id genus dici possit, quod ex ipso dividantur, habeat. Quocirca id quod nul species dicitur specialissima, quia cum species sif, non etiam species est, generalissimum genus ap- Superiora omnia de inferioribus dicuntur : haud vero species de specie. — Substantia generalissiyuwm 563 S. JOANNIS DAMASCENI - 504 genus, non ens.—Honmo species specialissima. — Dis- Α γένος, τοῦ γένους αὐτῶν, ἕως τοῦ γενιχωτάτου. Ἁλ- crimen inter speciem εἰ individua. — Nec vero illud ignorandum est, species sui generis, nomen ac definitionem, genusque ejus generis quod supe- rius habet, ad ipsum usque generalissimum genus, necessario recipere: species autem ipsas alte- ram alterius deflnitionem nequaquam 93 mutuo posse sumere. Ut autem dilucidjus fiat quod dico, ad hunc modum agamus. Substantia primutm ac generalissimum genus est. Quanquam enim cum substantia, tum accidens scindatur ab eríte, baud tamem ens genus eorum est. Nam illa entis qui- dem nomen recipiunt; at nen item definitienem. Ens quippe in hunc modum definiunt : Ens, aut est quod per se subsistit, nec re alia, ut exsistat, opus babet ; vel est quod perse non potesl esse, B sed in altero suum esse habet. Substantia autem illud tantum cst quod per se exsistit, nec alia re, ut subsistat, opus habet. En substantia totam en- ts definitionem non accepit ; nec proinde ens ge- nus est respectu substantiz. Species enim inte- gram generis sui definitionem absque ulla diminu- tione suscipit. At nec accidens entis species est : neque enim integram entis definitionem recipit, sed dimidiam partem duntaxat. Accidens quippe yes est, quz per se esse non polest, sed solum in altero suum esse babet. En quo pacto nec sub: stantia integram entis definitionem suscipiat, nec accidens : verum substantia dimidiam tantum jrtem, accidens item dimidiam alteram partem. Quapropter licet ens in substantiam et accidems - dividatur, eorum tamen genus mon est. Substan- lia autem dividitur et in corpus et. incorporeum. Corpus vero et incorporeum substantie specieg sunt; quandequidem utrumque horum et nomen et definitionem substantie integram recipit. Con- stat itaque substantiam non esse speciem, cum non habeat supra se genus; verum esse ipsum primum et generalissimum genus. Rursus corpus, quod substantie species est. amimati οἱ inanima- ti, genus est. Animatum rursus, in sensibile et in insensibile. Sensibile quidena animal est, quippe quod vitam et sensum habeat: insensibile au- tem est planta: nec enim ipsi sensus inest. Porro λήλων δὰ τὰ εἴδη οὗ δύνανται τὸν ὁρισμὸν δέξασθαι. "Iva οὖν σαφέστερον fj τὸ λεγόμενον, οὕτως εἴδω- μεν ^* Πρῶτον καὶ γενιχώτατον γένος ἐστὶν fj οὐσία. El γὰρ xai τέµνεται Ex τοῦ ὄντος ἡ οὐσία xa τὸ συμθεθηχὸς, ἀλλ᾽ οὐχ ἔστι γένος αὐτῶν τὸ ὃν. Ἔπει- δὴ τὸ μὲν ὄνομα τοῦ ὄντος δέχδνται, τὸν δὲ ὁρισμὸν οὐ δέχονται, "Ov ἐστὶ πρᾶγμα d) αὐθύπαρκτον, xal μὴ δεόµενον ἑτέρον πρὸς σὐστασιν, f| τὸ ph χαθ' ἑαυτὸ δυνάµενον εἶναι, ἀλλ Ev ἑτέρῳ ἔχον τὴν ὕπαρ- ξιν. Οὐσία δὲ ἐστι πράγμα αὐθύπαρκχτον, χαὶ ph εόμενον ἑτέρου πρὸς σύστίαδιν µόνον. Ἰδου οὐχ ἑδόξαπο ἡ οὐσία ὅλον *bv ὁρισμὸν toU ὄντος. Ὥστε τὸ ὃν οὐχ ἔστι γένος τῆς οὐάίας, οὔτε fj οὐσία τοῦ ὄνε τος. Τὸ yàp εἶδος ὅλον ἀπαραλείπτως τὸν ὁρισμὸν «οῦ γένους αὐτοῦ δέχεται. Αλλ' οὐδὲ τὸ συµδεθτχός ἐστιν εἶδος τοῦ ὄντος. 0ὐ γὰρ δέχεται ὅλον τὸν ὁρι- σμὸν αὐτοῦ, ἀλλὰ τὸ ἥμισν. Συμθδεθηχὸς Υάρ ἐστι πρᾶγμα τὸ μὴ καθ’ ἑαυτὸ δυνάµενον εἶναι, ἁλλ' ἓν ἑτέρῳ ἔχον τὴν Όπαρξιν µόνον. Ἰδοὺ οὔτε fj οὐσία δέχεται ὅλον tbv ὁρισμὸν τοῦ ὄντος, οὐδὲ τὸ συµθεδη- κός. 'AXX 1j μὲν οὐσία τὸ Άμισυ, xal τὸ συμθεδηχὸς τὸ ἄλλο ἥμισυ. Ὥστε εἰ καὶ τέµνεται τὸ ὃν εἰς οὐσίαν χαὶ συμθεθηχὸς, ἁλλ' οὐχ ἔστι γένος αὐτῶν. Οὐσία δὲ εέμνεται εἰς σῶμα xal ἀσώματον. Ἰδου τὸ σῶμα xa τὸ ἀσώματον εἴδη εἰσὶ τῆς οὐσίας. Ἕκαστον Υὰρ ἀὐτῶν xoi τὸ ὄνσμα, xaX τὸν ὁρισμὸν τῆς οὐσίας ἔπι- δἐχετἀι. "ove ἡ οὐσία oüx ἔστιν εἶδος, μὴ ἔχουσα πάνω αὐτῆς γένος, ἀλλ᾽ αὕτη ἐστὶ πρῶτον , xal γε- νιχώτατον γένος. Πάλιν τὸ σῶμα τέµνεται εἰς ἔμψυ- yov καὶ ἄψυχον. 'Ibou πάλιν τὸ σῶμα εἶδος ὃν τῆς οὐσίας, γένος ἐστὶ τοῦ ἑμφύχου xal τοῦ ἀφύχου. Tb ἔμφυχον πάλιν διαιρεῖται, elo αἰσθητιχὸν xaX ἀναί- σθητον. Ἀἰσθητικὸν μὲν οὖν ἐστι 4b ζῶον, τὸ ζωὴν, xax αἴσθησιν Éyov* ἀναίσθητον δὲ τὸ φυτόν * ob γὰρ Έχει αἴσθησιν. Ἔμψυχον δὲ λέγεται τὸ φυτὸν διὰ τὸ ἔχειν θρεπτικὴν, xai αὐξητικὴν, καὶ γεννητιχἣν δὺ- ναµιν. Τὸ ζῶον πάλιν τέμνεται εἰς λογιχὸν χαὶ ἅλο- qov. Τὸ λογικὸν, εἷς θνητὸν xdi ἀθάνατον ' τὸ θνη- τὸν, εἰς ἄνθρωπον, ἵππον, βοῦν, xal τὰ τοιαῦτα, à τινα οὐκ ἔτι τέµνεται εἰς ἄλλα εἴδη. ᾽Αλλ' εἰς ἄτομα, ἤγουν ὑποστάσεις. Διαιρεῖται γὰρ ὁ ἄνθρωπος, εἰς Πέτρον, Παῦλον, Ἰωάννην, xal τοὺς λοιποὺς κατὰ animata dicitur Ρίαπία, quia vim eam habet, qua p Ψέρος ἀνθρώπους, οἵτινες οὐκ εἰσὶν εἴδη, ἀλλ' ὕπο- alatur, erescat, et generet. Dividitur rursus ani- snal in retionale et irrationale : rationale, in mor- tele οἱ immortale : mortale ia homigem, equum, bovem ae similia; que quidem non jam in alias specie, sed in individua, hoc est hypostases, divi- duntur. Homo enim in Petrum, Paulum, Joannem, reliquosque singulos homines dividitur : qui qui- dem non species, sed bypostases, eeu persona et στάσεις. Τὰ γὰρ εἴδη, ὡς εἴπομεν, οὐ δέχονται τὸν ὁριαμὸν ἀλλήλων ᾿ olov τὸ σῶμα οὐ δέχεται τὸν ὁρι- αμὸν τοῦ ἀσωμάτου * ὁ ἄνθροπος οὗ δέχεται τὸν ὁρι- σμὸν τοῦ ἵππου. Ὁ δὲ Πέτρος, καὶ Παῦλος, καὶ Ἰωάννης ἕνα ὅρον δέχονται, xby τοῦ ἀνθρώπου. Ὁμοίως xai οἱ λοιποὶ χατὰ µέρος ἄνθρωποι, ὥατε οὐκ &latv εἴδη τοῦ ἀνθρώπου, ἀλλ ἄτομα, Ἠγουν ὑποστάσεις. supposita sunt. Species enim, ut dicium est, alim aliarum deánitionem non admittunt ; v. gr., cor- pus rei incorporez definitionem non recipit ; nec etiam recipit homo delinitionem equi. AL vero Petrus, et. Paulus, et Joannes upam οἱ eamdem defünitionem accipiuut; itemque reliqui singuli YARILE LECTIONES, * [tegii 5, εἴπωμεν. 365 DIALECTICA. 56 homines. Liquet ergo ut illi hominis species non sint. Sed individua, id est lypostases ct per- Πάλιν τὸ εἶδος τεµνόµενον µεταδίδωσι τοῖς ὑπο- A — Rursus species cum dividitur, nomen suum ac χάτω αὐτοῦ, xai ὀνόματος, xai τοῦ ὅρου 6 δὲ Πέ- τρος τεμνόµενος εἷς ψυχὴν καὶ copa, οὔτε τῇ quy, οὔτε τῷ σώματι µεταδίδωσι τοῦ ὀνόματος , xal τοῦ ὅρου. Οὔτε γὰρ µόνη ἡ φνχὴ Πέτρος, οὔτε µόνον τὸ σῶμα, ἀλλὰ τὸ συναµφότερον. "Ext δὲ πᾶσα διαἰρεσις ἀπὸ γένους εἰς εἴδη Υινο- µένη, µέχρι δύο, τριῶν, σπανἰως δὲ τεσσάρων, φθά- νει * ἀδύνατον γὰρ διαιρεθῆναι γένος εἰς πέντε εἴδη καὶ ἑπάνω. 'O δὲ ἄνθρωπος, εἰς πάντας τοὺς χατὰ µέρος ἀνθρώπους διαιρεῖται, οἵ τινες ἄπειροί εἰσι τῷ ἀριθμῷ. Διότινες οὐδέ φασι λέγεσθαι διαίρεσιν την ἀπὸ εἴδους εἰς ἄτομα , ἀλλ' ἀπαρίθμησιν. "0θεν δῆλον, ὅτι οὑχ ἔστιν ὁ Πέτρος, xaX Παῦλος, xoi Ἰωάννης εἴδη, ἀλλ ἄτομα, ἤγουν ὑποστάσεις. Οὔτε 6 ἄνθρωπος γόνος Πέτρου, xa Παύλου, xat Ἰωάννου, καὶ τῶν λοιπῶν ὑποστάσεων , ἁλλ᾽ εἶδος. Διὸ xax εἰ. δικώτατον εἶδός (15). ἐστιν ὃ ἄνθρωπῳφ Εἶδος γάρ ἔστι τοῦ ἑπάνω, ὡς ὑπ αὐτοῦ περιεχόµενον , καὶ εἶδος τῶν ὑποχάτω, ὡς περιέχαν αὐτά. Τό τε γὰρ ὑπὸ γένος περιεχόµενον εἶδός ἐστι. xal τὸ περιέχον τὰ ἄτομα, τουτέστιν ὑποατάσεις, εἶδός ἐστι. Τοῦτο οὖν ἐστι τὸ εἰδιχώτατον εἶδος , τὸ προσεχῶς ἑπάνω τῶν ἀτόμων ὑπάρχον, ὃ καὶ ὁριζόμενοι φασί * Εἶδός στι τὸ χατὰ πλειόνων χαὶ διαφερόντων ἀριθμῷ ἐν τῷ τὲ ἐστι χατηγορούὐμενον. Ὁμοίως xaX ὁ ἵππος, xa ὁ χύων, xaX τὰ τοιαῦτα εἴδη εἰσὶν εἰδιχώτατα. Τά δὲ μεταξὺ τοῦ γενικωτάτου γένους xal τῶν εἰδιχωτά- definitionem iis que ipsi sunt inferiora, imper-- lit : at vero Petrus, cum in animam ac corpus secatur, nec anima, nec corpori nomen suum ae definitionem tribuit. Neque enim sola. anima Pe- trus est, nec solum corpus, sed utrunque conjun- . ctim. Genus in paucas species dividitur. Quid species spe-- cialissima.— Prxterea omnis divisio quz a genere in: species fit, ad duo, vel tria, aut raro ad quatuor usque progreditur. 24, Neque enim genus in quinque aut plures species dividi potest. Homo contra in omnes singulos homines, qui quidem numero infiniti sunt, dividitur. Quo fit, ut nonnulli ne- gent eam quse a specie ad individua est, dicen- dam esse divisionem, malintque appellari enume- rationem. Ες quo patet Petrum et Paulum et Joannem species non esse, sed individua, id est supposita sive personas : nec hominem genus. esse Petri et Pauli et Joannis, hominumque reli- quorum, sed speciem. Ác proinde homo est spe- cies specialissima. Etenim species est superioris, ut sub eo contenta, speciesque nihilominus infe-. riorum, ut ea continens. Tum enim quod conti-. netur sub genere, species est ; tum guod indivi-. dua, id est hypostases continet. Species igitur spe-. cialissima ea est, qux proxime superior individuis. est ; quam etiam ita definiunt : Species est qua. de pluribus numero differentibus in. quid est pre-.. των εἰδῶν, γένη εἰσὶν ὑπάλληλα xa εἴδη" εἴδη μὲν ϱ dicatur. Eodem modo et equus et canis, et simi- τῶν ἑπάνω, γένη δὲ τῶν ὑποχάτω. lia, species sunt specialissimz. Qux autem inter. generalissimum genus, et specialissimas species interjecta sunt, subalterna genera sunj ac spe- cies ; nempe species superiorum, inferiorum genera. .. Καὶ αὗταί claw αἱ οὐσιώδεις xal φυσιχαὶ διαφο- p3V, χαὶ ποιότητες ) αἵτινες λέγονται διαιρετικαὶ καὶ συστατιχαί * διαιρετικαὶ μὲν τῶν ἑπάνῳ, συστατικαὶ δὲ τῶν ὑποχάτω. Tb γὰρ σῶμα χαὶ τὸ ἀσώματον διαιροῦσι τὴν οὐσίαν. Ὁμοίως τὸ ἔμφυχον χαὶ τὸ ἄφυχον διαιροῦσαι τὸ σῶμα. Ὁμοίως τὸ αἰσθητιχὸν xal «b ἀναίσθητον διαιροῦσι τὸ ἔμψυχον. Αὗται οὖν συν- εστῶσι τὸ ζῶον' λαμδάνω γὰρ οὐσίαν ἔμψυχον αἱαθη- τιχὴν, xat voti) τὸ ζῶον' ζῶον γάρ ἐστιν οὐσία ἔμψυ- yos αἱσθητιχή * λαμδάνω πἆλιν οὐσίαν ἄφυχον ἀναί- Differentie dividentes εἰ. conetituentes.—WH por- ro substantiales sunt et. naturales differeptiz, ac qualitates, que dividentes dicuntur et consti- tuentes : nempe dividentes.quidem superiora, 46 inferiora constituentes. Corpus quippe et incorpo- reum substantiam dividunt, Eodem modo animatum dividunt corpus ef incorporeum : itemque sensibile et insensibile, animatum seu vivens dividunt. Hzc. igitur constituunt animal. Sume enim substantiam. animatam sensibilem, atque auimal efficio. Animal σθητον, xal ποιῶ τὸν λίθον. Πάλιν λαμδάνω οὐσίαν ἕμ- p siquidem snbstantia est animata sentiens. Sumo ΨΦυχον ἀναίσθητον, xal ποιῶ φύτόν * πάλιν τὸ λογιχὸν καὶ τὸ ἄλογον, τὸ ζῶον διαεροῦσι * τὸ θνητὸν xal ἀθάνατον διαιροῦσι τὸ λογιχόν, Λαμδάνω οὖν τὸ ζῶον, γένος ὃν τούτων, χαὶ τὸ λογιχὸν , xai τὸ θνη- 40v, xai συνιστῶ τὸν ἄνθρωπον * ἄνθρωπος γάρ ἐστι rursum substantiam inanimatam et insensibilem, ac facio lapidem. Rursus, substanüam $4nimatam non sentientem,. et efficio arborem. Item rationa- le et irrationale animal dividunt : mortale quoque et immortale dividunt rationale : terrestre autem NOTA. (45) Διὸ xal εἰδιχώτατον εἶδος. Ac proinde homo est species specialissima. Assertionem hanc tribus argumentis propugnandam suscepisse mibi videtur, ut confutandis Severianis , qui μεριχὰς οὐσίας pariiarias essentias ponebant, via pararetur. Οὐ- σία quippe Patribus idem vulgo et ac species, na- tura, essentia. Quamobrem Ábucaras, opusc. 2, vocem hanc inter logicas ponit, quie propter gene- ralitatem quam annuunt, predicari de individuis non possint : ut sicut. non dicimus Petrum esse speciem, ita nee eum esse naturam vel essentiam. Cujus consectarium est, ut quemadmodum indivi- dua humanz nature species singulares non sunt, neque ca sint essentiz singulares vel natura. e 567 S. JOANNIS DAMASCENI. ^ n3 et aquatile, quod est rationis expers. Sumo itaque A ζῶον, λογικὸν, θνητόν * xaX XapÓ&vo τὸ ζῶον, xal animal, quod horum genus est, et rationale, et mortale, ct homigem constituo. Homo enim est animal, et rationaie, mortale. Rursum accipio animal, et irrationale et mortale atque terrestre, equuinque, v. gr., aut canem ac similia constituo. Denique accipio animal et rationale et mortale et aquatile; ac piscem constituo, Substantiales τὸ ἄλογον, xol τὸ θνητὸν, xai τὸ χερσαῖον , χαὶ συνιστῶ ᾖἵππον, xóva, xal τὰ τοιαῦτα. Καὶ λαμ- θάνω τὸ ζῶον, καὶ τὸ ἄλογον, xai τὸ θνητὸν, xal τὸ Évuópov, xal συνιστῶ ἰχθύν. Διαφοραὶ δὲ λέγον- ται οὐσιώδεις xal φυσιχαὶ, ὅτι αὗται ποιοῦσι δια- φέρειν εἶδος ἄλλου εἶδους χαὶ φύσιν xai οὐσίαν, ἄλλης οὐσίας xal φύσεως. porro ac naturales differenti: appellantur, eo quod efficiant, ut species ab alia specie, et natuija ac substantia a substantia alia ac natura differat. Quae dwobus hisce capitibus de genere et specie fusior Dialectica Damasceni complectitur ex Porphyrii Isagoge collecta, eadem compendiosiori methodo exponit brevior Logica; ea nimirum, qua proxime se- guuntur. serie, in unicum caput contracta. 95 De genere generalissimo, et specie specialissima B Περὶ yévouc τοῦ γεγιχωτάτου, xal εἴδους τοῦ sl ac de sulbalternis. Generis nomen trifariam sumitur; ac primo qui- dem 4 parente, ui qui ex Israel progenili sunt Jsraelit:e dicuntur. Alio modo a patria, utab Hie- rosolymis, Jlierosolymitze nomen babent, a Palz- stina Palestini. Tertio denique modo genus dicitur illud, quod in species dividitur; de quo apud phi- losophos sermo est, qui et illud ita deflniunt : Ge- nus est quod pluribus speciei differentibus in quid est peedicatur. Similiter vox speciei duplicem habet significa- tionem. Species enim dicitur figura et forma ; ut species hominis statuz. Species item dicitur quod generi subjicitur, hoc est, quod ex genere dividi- διχωτάτου, xal τῶν ὑπα-.λή.Ίων (b). Τὸ γένος τρισσῶς λέγεται ' χαθ᾽ ἕνα μὲν τρόπον, ἀπὸ τοῦ τεχόντας, ὥσπερ οἱ ἐξ Ἰσραὴλ, Ἱσραηλῖται λέγονται * χατὰ δὲ ἕτερον, ἀπὸ τῆς πατρίδος. Ὥσπερ ol ànb Ἱεροσολύμων, Ἱεροσολυμῖται λέγονται, xat οἱ ἀπὸ Παλαιστήνης, Παλαιστιναῖοι. Κατὰ δὲ τρίτον τρόπον, γένος λέγεται τὸ διαιρούμενον εἰς εἴδη, περὶ οὗ παρὰ τοῖς φιλοσόφοις ὁ λόγος ὅ xaX ὁριζόμενοι λέ- ουσι * Γένος ἐστὶ τὸ χατὰ πλειόνων, χαὶ διαφερόντων τῷ εἴδει, Ev τῷ τί ἐστι χατηγορούμενον. Τὸ εἶδος δὲ δύο σηµαινόµενα ἔχει. Λέγεται γὰρ εἶδος τὸ σχῆμα καὶ µορφή * otov τὸ εἶδος τοῦ ἀνδριάν- τος. Λέγεται πάλιν εἶδος, τὸ τασσόµενον ὑπὸ τὸ γέ- voc, Ἴγουν τὸ Ex Ὑένους διαιρούµενον. Περὶ τούτου fur : ac de ista. acceptione specici agunt philoso- C παρὰ τοῖς φιλοσόφοις ὁ λόγος phi. Quandoquidem autem de genere sermonem ha- bentes speciei meminimus, dicendo : Genus est id quod in species dividitur, opere pretium est nosse quod veluti, dum de patre loquimur, necessario de filio quoque mentionem facimus ( ille quippe pa- ter est, qui habet filium ) ; similiter dum de fllio loquimur , patris item necessario meminimus (ille siquidem filius est, qui patrem habet ). Sic et imprexsentiarum, impossibile est de genere tra- ctare, omissa specie, vel de specie, tacita gene- ris mentione. Genus etenim in species omnino dividitur ; et id quod speciebus ex se divisis caret, genus non est. Species igitur ex genere dividun- tur; atque ea qus genus non agnoscunt, nequa- quam sunt species. Eodem seilieet modo quo pri- mus homo, seu Ádam non dicitur ilius; dicitur tamen pater(habuit enim filios); Seth vero, et parentis sui filius dicitur (pater enim hujus fuit Adam) et pater illius ' qui ex ipso natus est (ge- nuit enim filium ). At Abel, filius quidem appella- tur, cum patrem habuerit Adamum ; pater vero non dicitur, quia filium non habuit, Eadem ratione de genere et specie disserendum est. Primum genus, quod ex alio génere non divi- Ἐπειδὴ δὲ xoi περὶ γένους διαλεγόµενοι τοῦ εἴ- bou; ἐμνημονεύσαμεν εἰπόντες ' Γένος ἐστὶ τὸ διαι- ρούμενον εἰς εἴἶδη. Καὶ πάλιν περὶ τοῦ εἴδους δια- λεγόμενοι τοῦ γένους ἐμνημονεύσαμεν εἰπόντες * Εϊδός ἐστι τὸ ἐκ γένους διαιρούµενον * χρὴ γινώσχειν, ὅτι ὥσπερ περὶ τοῦ πατρὸς διαλέγοντες ἐξ ἀνάγχης κχαὶ τοῦ υἱοῦ μνημονεύομεν * * οὗτος Υάρ ἐστι πατὴ]ρ ὁ ἔχων υἱόν * xal περὶ τοῦ υἱοῦ διαλεγόµενοε, ἐξ ἀνάγχης καὶ περὶ πατρὸς μνημονεύομεν * οὗτος γάρ ἐστιν υἱὸς, ὁ ἔχων πατέρα "οὕτω χἀνταῦθα, ἀδύνα- φον περὶ τοῦ Ὑένους διαλαθεῖν ἑχτὸς τοῦ εἴδους, ἢ περὶ τοῦ εἴδους ἑχτὸς τοῦ γένους. Τὸ γὰρ γένος «lo εἴδη διαιρείται πάντως. Καὶ τὸ μὴ ἔχον εἴδη ἐξ αὖ- τοῦ διαιρούµενα, οὐκ ἔστι γένος’ xal τὰ εἴδη ἐχ τοῦ γένους διαιροῦνται καὶ τὰ μὴ ἔχοντα Ὑένος οὐκ εἰ- σὶν εἴδη. Καὶ ὥσπερ ὁ πρῶτος ἄνθρωπος μὴ ἐσχη- κὼς πατέρα, Ώγουν ὁ ᾿Αδὰμ, οὗ λέγεται υἱός λέχε- ται δὲ math ' ἔσχε γὰρ υἱούς * ὁ δὲ Xr0, xat vió; λέγεται τοῦ τεχόντος αὐτόν ' ἔσχς γὰρ πατέρα τὸν Αδάμ. χαὶ ratto λέγεται τοῦ τεχθέντος ἐξ αὐτοῦ * ἐγέννησε γὰρ υἱόν . ὁ δὲ "Αδελ, υἱὸς μὲν λέγεται 7 ἔσχε γὰρ πατέρα τὸν "Abáp.- πατὴρ δὲ οὐ λέγεται c οὐ γὰρ ἔσχεν υἱόν οὕτω xaX ἐπὶ ἆ τοῦ γένους xal toU εἶἴδους, Τὸ πρῶτον γένος, ὅπερ οὐ διαιρεῖται ἀπὸ τοῦ γέ- VARIAE LECTIONES. b Cod. S. Hil. et Regii quidam, περὶ γένους xaY εἶδονς. τοῦ Yevixetátou, καὶ τοῦ εἱδιχωτάτου, xal τῶν ὑπαλλήλων. ε Μι] {η utroque loco babent ἐμνημονεύσαμεν. 4 Cod. S. Hil. et alii quidam περι. 569 DIALEE£TICA. 570 Ἄυς, οὐδὲ ἔχει πρὸ αὑτοῦ γένος, γένος µόνον ἐστὶ, A ditur, nec aliud supra se agnoscit, genus est, dune xai οὐκ ἔστιν εἶδος, καὶ λέγεται γενιχώτατον γένος, ὅπερ ὁριζόμεγνοι φασί * Γενιχώτατον γένος ἐστὶν, ὃ τένος ἂν, οὐχ ἔστιν εἶδος, διὰ τὸ ἔχειν ἑπάνω αὐτοῦ γένος ᾿ τὰ δὲ ἐξ αὑτοῦ διαιρούµενα cUm, ἑὰν ἔχωσιν ὑποκάτω αὐτῶν ἄλλα εἴδη ἐξ αὐτῶν διαιρούµενα, xai εἴδη εἰσὶ τῶν πρὸ αὐτῶν, ἤγουν τῶν ἑπάνω t£ ὧν τέμνονται, xoi γένη τῶν ἐξ αὐτῶν, ἤγουν τῶν ὑποχάτω, xal λέγονται, καὶ γένη, xal εἴδη ὑπάλληλα. Τὰ & eiór τὰ ἔσχατα χαὶ χατώτερα, τὰ μὴ ἔχοντα ὑποχάτω αὐτῶν ἄλλα ción, οὐ λέγονται γένη, ἀλλὰ εἴδη µόνον, διὰ τὸ μὴ ἔχειν ὑποχάτω αὐτῶν ἄλλα εἴδη ἐξ αὐτῶν διαιρούµενα. ᾿Αδύνατον γὰρ ῥηθῆναι γένος, εἰ μὴ ἔχει ὑποχάτω αὐτοῦ εἴδη ἐξ αὐτοῦ διαι- ρούμενα. Λέγεται οὖν τὸ εἶδος, τὸ μὴ ὃν εἶδος, εἰ- διχώτατον γένος. Χρὴ δὲ γινώσχειν, ὅτι ἀνάγχη ἐστὶν, ἵνα τὰ εἴδη xaX τὸ ὄνομα τοῦ γένους αὐτῶν, xal τὸν ὁρισμὸν αὐτῶν Δέχωνται, xal τὸ γένος ἀπὸ γένους, ἕως τοῦ Υενιχωτάτου. ᾽Αλλήλων δὲ τὰ εἴδη οὗ δύνανται τὸν ὁρισμὸν δέξασθαι ο. ἩΠρῶτον xa γενικώτατον vé- voc ἐστὶν ἡ οὐσία. Ei γὰρ χαὶ τέµνεται Ex τοῦ ὄντος 1j οὐαία χαὶ τὸ συμθεθηχὸς, ἀλλ' obx ἔστι γένος αἡ- τῶν τὸ 6v. Ἐπειδὴ τὸ μὲν ὄνομα τοῦ ὄντος δέχοντα:, τὸν δὲ ὁρισμὸν οὐ δέχοντα:. Τὸ γὰρ ὃν οὕτως ὀρίζον- ται f- ὃν ἐστὶ πρᾶγμα ?| αὑθύπαρχτον, xal μὴ δεό- µενον ἑτέρου πρὸς σύστασιν * | τὸ μὴ χαθ) ἑαυτὸ δυνάµενον εἶναι, ἀλλ ἓν ἑτέρῳ ἔχον τὴν ὕπαρξιν * ἡ ἰαχαί, non species, vocaturque generalissimum genus. Quod sic deliniunt : generalissimum genus illud est, quod genus cum sit, rationem speciei non admittit, quia supra se nullum genus habet. Que vero ex ipso dividuntur species, si alias ex ipsis se divisas species habeant, species quidem sunt generum illorum ex quibus secantur; genera vero carum quà exipsis dividuntur, id. est infe- riorum. Et hujusmodi genera ac species subalterna dicuntur. Αἱ vero infiinz? species, quai sub se spe- cies alias nop babent, genera minime vocantur, sed tantum species, eo quod ex ipsis species aliz non dividantur. Fieri enim non potest ut genus appelletur, quod ex se subdivisas species non ha- beat. Species itaque, genus non est, species spe- cialissima dicitur. 26 Scire oportet, quod species et nomen ac definitionem generis sui necessario suscipiant : id quod etiam ei generi quod ex alio superiori deri- vatur, convenit, donec ad generalissimum genus 3scenderis. Species tamen invicem sui deüinitionem admittere non possunt. Quod ut manifestius fiat, hac ratione rem consideremus. Primum generalis- simum genus est substantia : elsi enim ex ente dividantur substantia et accidens, ens nihilominus eorum genus non est, cum tametsl entis nomen utrumque recipiat, non tamen entis definitionem. Nam ens sic vulgo definitur : Ens res est, tum per t obcía πρᾶγμά ἐστιν αὐθύπαρχτον, xal μῆ δεόµε- (* se exsistens, nec altero in quo subsistat indigens, voy ἑτέρου πρὸς σὐστασιν, µόνον. Καὶ τὸ συµθδεΡη- χὸς, πβᾶγμα τὸ μὴ καθ) ἑαυτὸ δυνάµενον εἶναι, ἀλλ᾽ ἓν ἑτέρῳ ἔχον τὴν ὕπαρξιν, µόνον * ἰδοὺ οὔτε ἡ οὐ- σία ἑδέξατο ἅλον τὸν ὅρον τοῦ ὄντος , οὐδὲ τὸ συµ- 6εθηχός. Αλλ' ἡ μὲν οὐσία τὸ ἥμισυ, καὶ τὸ συµ- 6εθηχὺς, τὸ ἄλλο Άμισυ τὰ δὲ εἴδη, χαὶ τὸ ὄνομα, xat ὅλον τὸν ὅρον τοῦ γένους τέλειον θέλουσι δέχεσθαι. Ὥστε εἰ xai τέµνηται τὸ ὃν εἰς οὐσίαν xat συµθε- 6nxb;, ἀλλ᾽ οὐχ ἔστι γένος αὐτῶν * οὔτε μὴν ἡ οὗ- σία ἐστὶν εἶδος μὴ ἔχουσα ἑπάνω αὐτῆς γένος, ἀλλ) αὕτη bc πρῶτον xal γενιχώτατον γένος. tum quz per se esse non valet, sed in alio exsi- stentiam habet. Substantia autem illud est tantum quod per se exsistit, nec alia re ut sit opus habet. At vero accidens :sola ea res est, qus per se non potest esse, sed in altero suum esse habet. En quo pacto nec substantia integram entis definitionem non receperit, neque accidens ; verum substantia dimidiam tantum partem, accidens item dimidiam alteram partem. Attaraen, cum ita comparalz sint species, uLet nomen, et totain generis definitionem accipiant; eapropter licet, ens in substantiam et accidens dividatur; non tamen illud est eorum genus ; ac neque substantia est species, quippe qua nullum genus aliud sit superius; sed ipsa primum ac generalissimum genus est. Αὕτη οὖν οὐσία τέµνεται εἰς σῶμα xal ἀσώματον, T$ οὖν σῶμα xal ἀσώματον, εἴδη εἰσὶ τῆς οὐσίας. Ipsa igitur substantia in corpus οἱ incorporeun secatur: ac proinde corporeum et incorporeum IláXtv τὸ σῶμα τέμνεται εἰς ἔμψυχον καὶ ἄφυχον' ἰδοὺ p substantiz species sunt. Iterum corpus dividitur πάλιν τὸ σῶμα εἶδος ὃν, τῆς οὐσίας, γένος ἐστὶ τοῦ ἐμφύχου χα) ἀφύχου. Τὸ ἔμψυχον πάλιν διαιρεῖται εἰς αἰσθητιχὸν xal ἀναίσθητον. Αἰσθητιχὸν μὲν οὖν ἐστι τὸ ζῶον, τὸ ζωὴν xa αἴσθησιν ἔχον * ἀναίσθη. τον δὲ τὸ φυτόν ΄ οὗ γὰρ ἔχει αἴσθησιν. Ἔμψυχον δὲ λέγεται τὸ φυτὸν διὰ τὸ ἔχειν θρεπτιχὴν xat αὐξητιχὴν χαὶ γεννητιχην δύναμιν. Τὸ ζῶον πάλιν τἆμνεται εἷς τὸ λογιχὸν χαὶ ἄλογον. Τὸ λογιχὸν εἰ. θνητὸν χαὶ ἀθάνατον. Τὸ θνητὸν εἰς ἄνθρωπον in animatum οἱ inanimatum. Unde rursus colli- gitur, corpus cum substantie species sil, esse eliam genus animati ep inanimati. Animatum seu vivens rursum dividitur in sensibile οἱ insensibile. Sensi- bile itaque est animal quod vita et sensu preditum est. Insensibile vero est planta : sensu etenim ca- ret. Planta autem vivens dicitur, quia nutriendi et augendi, εἰ generandi virtute pollet. Animal rursus scinditur in rationale et irrationale. Ralio- : VARIA LECTIONES. * Quidam codd. hie addunt : Ἵνα οὖν σαφέστερον ᾗ τὸ λεγόμενου, οὕτως εἴδωμεν, ut infusiori Logica. f Quidam, ópízexat*. alii, λέγεται. Pos yt S. JOANNIS DAMASCENI 912 nale in mortale et immortale. Mortale in hominem A λογιχὸν χαὶ τὰ ἄλογα, ἵππον, xóva xal τὰ τοιαῦτα ratione preditum, et in irrationalia, equum, canem et similia : que quidem in alias species minime se- cantur, sed in individua, id est hypostases, aut sup- posita. Dividitur siquidem homo in Petrum, Paulum, et e:eteros singulos homines, qui non sunt species : quia species, ut jam diximus, alie aliarum deflni- tiones non admittunt : exempli gratia, corpus non patitur definitionem incorporei, nec homo deflni- ' Aionem equi. At vero Petrus οἱ Paulus et Joanues unam definitionem suscipiunt, hominis nimirum : sic etiam reliqui singuli homines ; proinde nec spe- . cies hominis sunt, sed individua, hoc est hypo- stases et persons. Rursus species divisa, inferioribus suis, et no- ἅτινα οὐχ ἔτι τέµνεται εἰς ἄλλα εἴδη, ἀλλ᾽ el, ἄτομα, ἤγουν ὑποστάσεις. Διαιρεῖται γὰρ ὁ ἄνθρωπος εἰς Πέτρον, καὶ Παῦλον , xaX Ἰωάννην χαὶ τοὺς λοιποὺς χατὰ µέρος ἀνθρώπους, οἵτινες οὐχ εἰσὶν εἴδη' τὰ γὰρ εἴδη, ὡς εἴπομεν, οὗ δέχονται «bv ὁρισμὸν ἀλλή- λων * otov τὸ σῶμα οὐ δέχεται τὸν ὁρισμὸν τοῦ ἀσω- µάτου. Ὀάνθρωπος o0 δἐχέται τὸν ὁρισμὸν τοῦ ἵππου. 'O δὲ Πέτρος, xoi Παῦλος, χαὶ Ἰωάννης ἕνα ὅρον δέχονται, τὸν τοῦ ἀνθρώπου * ὁμοίως χαὶ οἱ λοιποὶ κατὰ µέρος ἄνθρωποι. "Doce οὐχ εἰσὶν εἴδη τοῦ ἀν- θρώπου, ἀλλ᾽ ἄτομα, ἤγουν ὑποστάσεις. - Πάλιν τὸ εἶδος τεμνόμενον µεταδίδωσι τοῖς ὑπο- men et definitionem suam impertit : verum Petrus D κάτω αὐτοῦ, καὶ τοῦ ὀνόματος, xal τοῦ ὁρισμοῦ. Ὁ in animam et corpus divisus, nec anims» corpori . nomen et delinitionem suam communicat. [ Neque enim sola anima Petrus est, nec solum corpus. ] 47 Deinde vero, divisio omnis generis in species, ad duo, vel tria, aut raro ad quatuor usque pro- greditur. Neque enim genus in quinque species et amplius dividi possit : at homo ín omnes et singulos homines dividitur, qui quidem numero indefiniti sunt. Quapropter divisionem speciei in jndividua dicendam esse negant, sed potius enu- merationem. Patet ergo Petrum et Paulum et Joannem species non esse, sed individua, hoc est hypostases ; nec proinde homo Petri et reliqua- rum personarum genus est, sed species. Unde se- quitur hominem specialissimam esse speciem. Spccies enim est respectu superioris, et species respectu inferiorum. Eodem quoque modo equus et canis, el similia, species quidem sunt, non au- tem genera; ex quo fit ut specialissim:se species Sint. Que autem inter generalissimum genus, et δὲ Πέτρος τεµνόµενος εἰς ψυχὴν καὶ σῶμα, οὐδὲ τῇ Ψυχῇ µεταδίδωσι τοῦ ὀνόματος, xaX τοῦ ὅρου αὐτοῦ, οὐδὲ τῷ σώματι. [5 Οὔτε γὰρ µόνη fj φυχἠ Πέτρος, οὔτε µόνον τὸ σῶμα, ἀλλά «b συναμφότερον.] Ἔτι πᾶσα διαίρεσις ἀπὺ γένους εἰς εἴδη γενοµένη, µέχρι δύο ἢ τριῶν, σπἀνίως δὲ ἐπὶ τεσσάρων, φθά- νει. ᾿Αδύνατον váp ἐστι διαιρεθῆναι γένος εἰς πέντε εἴδη, xai ἑπάνω. Ὁ δὲ ἄνθρωπος εἰς πάντας τοὺς κατὰ µἑρος ἀνθρώπους διαιρεῖται οἵτινες ἄπειροί εἰσι τῷ ἀριθμῷ. Ad τινὶς οὐδέ φασι διαίρεσιν λέγε- σθαι, ἀπὸ τοῦ εἴδους εἰς ἄτομα, ἀλλ ἀπαρίθμησιν. Ὅθεν δῆλον, ὅτι οὐχ ἔστι ὁ Πέτρος, χαὶ Παῦλος, χαὶ Ἰωάννης εἴδη, ἀλλ' ἄτομα, Έγουν ὑποστάσεις. θὔτε 6 ἄνθρωπος γένος ἐστὶ τοῦ Πέτρου, χαὶ τῶν λοιπῶν ὑποστάσεων, ἀλλ᾽ εἶδος, Διὸ, εἰδιχώτατον γένος ἐστὶν ὁ ἄνθρωπος. Eléoz γάρ ἔστι τοῦ ἑπάνω, xa εἶδος τῶν ὑποχάτω. Ὁμοίως ἵππος, xaX ὁ χύων, xal τὰ τοιαῦτα, εἴδη εἰσὶ χαὶ οὐ γένη’ διὸ εἰδιχώτατά clot. Τὰ δὲ μεταξὺ γενιχωτάτου γένους, καὶ τὰ τῶν εἰ- διχωτάτων εἰδῶν, γένη εἰσὶ xal εἴδη ὑπάλληλα. Εἴδη δὲ τῶν ἑπάνω, γένη δὲ τῶν ὑποχάτω. specialissimas species medium occupant locum, et genera sunt simul, et species subalterne; ut- pote qua superiorum quidem species sint, inferiorum vero genera. I Atque illae ipse substantiales sunt 8ο naturales differentie et qualitates, quz superiores quidem dividere, inferiores vero constituere, dicuntur. Nam corpus et incorporeum substantiam divi- dunt ; quemadmodum etiam animatum οἱ inani- matum dividunt corpus. Eodem quoque modo sensibije et insensibile, vivens, seu animatum, di- vidunt ; quse nempe animal constituunt. Accipio siquidem substantiam animatam, sensibilem, et animal efficio. Animal enim est substantia. anima- ta sensibilis. Rursus assumo sebestantiam anima- tam, insensibilem, et ispidem facie. iKerum sumo substantiam animatam, insensibilem, et plantam : efficio. Insuper rationale οἱ irrationale dividunt animal ; mortale item et immortale, rationale di- vidunt. Quapropter assumo animal, quod est ge- nus, et rationale et mortale, et hominem consti- Καὶ αὗταί εἰσιν αἱ οὐσιώδεις xol φυσιχαὶ διαφο- pai xaX ποιότητες, αἴτινες λέγονται, διαιρετικαὶ μὲν τῶν ἑπάνω, συσπατικαὶ δὲ τῶν ὑποχάτω. Τὸ γὰρ σῶμα xai ἀσώματον διαιροῦσι τὴν οὐσῖαν. Ὁμοίως χαὶ τὸ ἔμφνχον, xai τὸ ἄφυχον διαιροῦσι τὸ σῶμα * ὁμοίως χαὶ τὸ αἰσθητικὸν χαὶ τὸ ἀναίσθητον διαιρρῦσι τὸ ἔμφυχον. Αὗται μὲν συνιστῶσι τὸ ζῶον * λαµθάνω γὰρ οὐσίαν ἔμψυχον αἰσθητιχὴν, καὶ ποιῶ τὸ ζῶον" ζῶον γάρ ἐστιν οὐσία ἔμψνυχος αἰσθητική. Λαμθάνω πάλιν οὐσίαν ἄφνχον, ἀναίσθητον, xal fou) λίθον, Ἡάλιν λαμθάνω οὐσίαν ἔμψυχον , ἀναίσθητον , χαὶ ποιῶ φυτόν * πάλιν τὸ λογιχὸν, xal τὸ ἄλογον διαι- ροῦσι τὸ ζῶον * τὸ θνητὺὸν xal ἀθάνατον διαιροῦσι τὸ λογιχόν. Λαμθάνω οὖν τὸ ζῶον, γένος ὃν, xat τὸ λογιχὸν καὶ τὸ θνητὸν, xal συνιστῶ τὸν ἄνθρωπον. "Ανθρωπος Υάρ ἐστι ζῶον λογιχὸν θνητόν * xal λαµ- θάνω τὸ ζῶον, xal «b ἄλογον, καὶ τὸ θνητὸν, xal . NARLE LECTIONES, 8lzc deiunt in Begg. 7, in Colb. S. Hil. et in vet. translat. ; leguntur in fusiori Logica. 53 DIALECTICA. 97À συνιστῶ τὸν ἵππον τυχὸν, f] xüva , xal τὰ τοιαῦΐα. A tuo. Rursumque assumo awimal et irrationale et À Διαφοραὶ δὲ λέγονται οὐσιώδεις xal φυσιχαὶ, ὅτι αὗται ποιοῦσι διαφέρειν εἶδος ἄλλου εἴδους, καὶ φύ- σιν χαὶ οὐσίαν, ἑτέρας οὐσίας καὶ φύσεως. ΚΕΦΑΛ. ΙΑ’. Περὶ ἀτόμου. Τὸ ἄτομον τετραχῶς. ᾿Άτομον γαρ λέγεται ! τὸ μὴ. τεμνόµενον , xai μηδὲ µεριζόμενον, ὡς ἡ στιγμη, τὸ νῦν, χαὶ ἡ povác* ἄτινα xal ἄποσα λέγονται, [) Ίγουν χωρὶς ποσότητος.] ΄Ατομον λέγεται, xot τὸ δύστµητυν΄ τουτέστι, τὸ δυσχερῶς τεµνόµενον, ὡς ὁ ἁδάμας λίθος, xaX τὰ τοιαῦτα. "Ατομον λέγε- at καὶ τὸ εἶδος, ὅπερ οὐκ ἔτι εἰς ἕτερα εἴδη τέµνε- ται * fico τὸ εἰδικώτατον εἶδος, ὡς ἄνθρωπος, ἵππος, xai τὰ ποιαῦτα. ἄτομον δὲ χυρίως λέγεται, ὅπερ τέµνεται μὲν, οὐ σώζει δὲ μετὰ τὴν τομὴν τὸ πρῶ- τον εἶδος. Ὥσπερ Πέτρος τέµνεται μὲν εἰς Ψυχὴν καὶ σῶμα ἀλλ' οὔτε fj ψυχἠ καθ) ἑαυτήν ἐστι τέ- λειος ἄνθρωπος, Ἡ Πέτρος τέλειος, οὔτε τὸ σῶμα. Περὶ τούτου [t τοῦ ἀτόμου] παρὰ τοῖς Φφιλοσόφοις ὁ λόγος, ὅπερ ἐπὶ τῆς οὐσίας δηλοῖ τὴν ὑπόστασιν. mortale, et constiluo equum puta, aut canem, et similia. Substantisles autem et naturales dicun- tur, eo quod per illas speeies una ab alia differt, natura et substantia ab altera natura ac substan- tia. CAP. XI. De individuo. Individuum quatuor modis aceipitur.— Individuum sive ἄτομον quatuor medis dicitur. Est enim indivi- duum, quod non secatur, aut. dividitur in partes, ul punctum, nunc, seu momentum temporis, ac unitas: qux quidem ἄποσα, id est non φκαπία ap- pellantur. Dicitur qnoque individuum, quod gre dividi potest ac secari, ut adamas, lapis, εἰ simi- lia. Dicitur item individuum, species qu& in spe- cies alias scindi non potest, id est species specia- lissima , ut homo, cquus, aliaque ejusmodi. Denique id individuum proprie dicitur, quod dividi quidem polest, verum, postea quam divisum esl, primam speciem nequaquam retinet. v. gr., Petrus in animam et corpus dividitur : verum nec ani- ma, si eam seorsim spectes, perfectus homo est, aut perfectus Petrus ; nec item corpus. 28 Ac de isto [individuo] philosophi loquuntur ; quod quidem ia substantia bypostasim significat ac suppositum, seu persona. ΚΕΦΑΛ. IB. Περὶ διαφορᾶς. Διαφορὰ, χαὶ ποιότης, xal ἰδίωμα , χατὰ μὲν τὸ ὑποκείμενον ἓν εἰσι. Κατὰ δὲ τὴν ἐνέργειαν ἕτερον χαὶ ἕτερον dj yàp λογικότης λέγεται, xai ποιότης τοῦ ἀνθρώπου, καὶ ἰδίωμα, χαὶ διαφορά ἀλλά xao" ἕτερον xal ἕτερον τρόπον. Ὡς μὲν γὰρ ποιοῦσα xat οἱονεὶ μορφοῦσα τὴν οὐσίαν, λέγεται ποιότης. Εἶτα ὡς ἰδία γενοµένη ταύτης τῆς οὐσίας, λέγεται ἰδίωμα. "Ev δὲ τῇ πρὸς τὸ ἄλογον συγχρίσει, βοῦν τυχὸν, ἢ ἡμίονον, ἡ χύνα , λέγεται διαφορά. Ἐν αὐτῇ γὰρ ἄνθρωπος τῶν ἁλόγων διαφέρει. 1 Λύτη δὲ τριχῶς λέγεται, χοινῶς τε xal ἰδίως xaX ἰδιαίτατα. ᾿Αδύνατον γὰρ εὑρεθῆναι δύο τινὰ μὴ διαφἑροντα ἀλλήλων xatá τι. "Αλλοις οὖν διαφέρει εἶδος εἴδους, xal ἄλλοις ὑπόστασις τῆς ὁμοειδοῦς καὶ ἁμοουσίου ὑποστάσεως, χαὶ ἄλλοις ὑπόστασις ἑαυτῆς. Διαφέρει μὲν Υὰρ τὸ εἶδος τοῦ ἀνθρώπου, τοῦ εἴδους CAP. XII. De differentia. Differentia, qualitas, ac proprietas, idem re.— Differentia, et qualitas, et proprietas, subjecti qui- dem ratione unum sunt : at si vim ac facultatem € spectes, alterum atque alterum. Nam rationalitas tum qualitas hominis, tum proprietas, tum diffe- . rentia dicitur ; verum alia atque alia ratione. Ut enim substantiam veluti qualitate afficit, ac quasi format, qualitas dicitur. Ut rursum propria hu- jusce substantie facta est, proprietas vocatur. Ut denique cum bruto animali, puta bove, aut mulo, aut cane, comparatur homo, differentia nuncupa- wr. Per eam enim liomo a brutis differt. Diferentia tribus modis. — Hxc porro triplici modo usurpatur ; communiter nempe, et proprie, et maxime proprie. Neque enim duo aliqua in- weniri possunt, quz ratione quadam ab invicem non differant. Aliis igitur species a specie, hyposta- sis abejusdem specieiet substantiz hypostasibus, τοῦ ἵππου, χατὰ τὸ Aoyuxbv, xat ἄλογον. Καὶ λέγε- D aliis hypostasis a seipsa differt. Etenim hominis ται τὸ λογικὸν , xal τὸ ἄλογον οὐπτιώδης διαφορά. Ὁμοίως xai πάντα οἷς διαφέρει εἶδος εἴδους, φυσικὴ, xat οὐσιώδης, xal συστατιχἡ, xat εἰδοποιὸς διαφορὰ, xaY ποιότης λέγεται [9 χαὶ φυσικὸν ἰδίωμα , ὅπερ παντὶ τῷ εἶδει ἐνυπάρχει ἁπαραλλάκτωςῇ, ἧτις xa- species ab equi specie differt, quatenus alter ratione utitur, alter ratione caret. Diciturque ratione uti, et ratione carere, substantialis differentia. Eodemque modo quidquid illud est, per quod species a specie discrepat, naturalis, et substantialis, constituensque, VARLE LECTIONES. 5 Πσο desunt in Reg. 2990, 2279, et in Colb. busdam lego, λέγεται, dicitur, sicque verterunt vet. int. et varias et που explicat Damascenus. ) Hzc desunt inquibusdam codicibus. a. i Edit. πρῶτον, ἄτομον γάρ ἐστι. Ex. codicibus qui- sil. Hic enim dictionis ἄτομον acceptiones. κ Desunt haec in breviori . lin Logica breviori, demptis qua praemissa sunt, bic incipit caput de differentia, ac pro Αὕτη δὲ, legitur Ἡ διαφορὰ τριχῶςφθίο. * H:ec desunt in breviori Logico; imo spuria putaverim. Neque enim articulus feminini generis ?jt:c ad ρυσιχὸν ἰδίωμα referri potest, sed ad voces διαφορὰ xal ποιότης. 55 S. JOANNIS DAMASCENI i6 el specificans, differentia ac qualitas nuncupa- A λεῖται παρὰ τοῖς φιλοσόφοις ἱδιαίτατα διαφορὰ, ὡς tur, preprietasque naturalis ; quie quidem uni- verse speciei incommulabiliter inest, ac mazi- me propria differentia, philosophorum usu, dici sole, ut qus» maxime propria sit, ac naturain declaret. Rursus hoc nomine bomo 3b homine, aut equus ab equo, vel canis a cane [hioc est in- dividuum ab ejusdem speciei individuo differt] : quod ille magnus, hic parvus sit ; ille senex, hic juve- οἰχειοτέρα χαὶ τῆς φύσεως mapac:atuxf. Πάλιν διαφέρει ἄνθρωπος ἀνθρώπου, f| ἵππος ἵππου, f] χύων χυνός * [2 τουτέστιν ἄτομον τοῦ ὁμοειδοῦς ἀτόμου”] καθὸ ὁ μέν ἔστι μαχρὺς, ὁ δὲ xolo6ó;* ὁ μὲν πα- λαιὸς, ὁ δὲ νέος" [ο ὁ μὲν σιμὸς, ὁ δὲ γρυπὸς "] ^ μὲν φρόνιµος, ὁ δὲ µωρός. Ταῦτα πάντα ἐἑπουσιώδεις διαφοραὶ xal ποιότητες λέγονται ΄ ὅπερ ἑστὶ τὸ συμθΣθηχὸς, περὶ οὗ ἀχολούθως ἐροῦμεν. nis [ille pressis naribus, hic aduncis]; ille prudens, hic stolidus. Omnia h:ec adventitie — differentie ac qualitates dicuntur, quod est accidens; de quo deinceps dicturi sumus. . CAP. ΧΙ. De accidente. Accidens est, quod adest οἱ abest sine subjecti interitu. Ac rursum, accidens est, quod inesse et non inesse eidem contingit. Potest enim fieri ut homo albus sit, vel non albus : eodem modo, ut procera statura, ut prudens, ut. simus [hoc, nec cum adest, speciem conservat (non. enim ad ejus*definitionem assumitur), nec cum abest eam labefactat. Quantumvis enim /Ethiops candore careat, nihil hoc lserit, ut ne homo exsistat. Accedit igitur ac recedit ; nec subinde subject:e substantie rationem ledit. Diximus enim sub- stantiam subjecti locoac materie esso acci- denti]. 29 lloc porro accidens bifariam dividitur : nempe in eam qua communiter dicitur, differentiam, elin eam quis proprie. Differentia communiter di-. ΚΕΦΑΛ. IT". Περὶ συµθεθηκότος. Συμµδεδηχός ἐστιν, ὃ γίνεται, χαὶ ἀπογίνεται χω- pis τῆς τοῦ ὑποχειμένου φθορᾶς. Kal πάλιν’ ὃ ἓν- δέχεται τῷ αὐτῷ, χαὶ εἶναι, καὶ μὴ εἶναι. Καὶ γὰρ ἑνδέχεται, ἄνθρωπον χαὶ λευχκόν * ὁμοίως, xaX µα- κρὸν, καὶ φρόνιµον, xat σιµόν P. [Τοῦτο οὔτε παρὸν σώζει τὸ εἶδος. Οὐ γὰρ λαμδάνεται εἰς τὸν τοῦ εἴ- δους ὁρισμὸὺν, οὔτε ἀπὸν φθείρει. Kàv γὰρ μὴ ᾗ ὁ Αἰθίοφ λευχὸς, οὐδὲν παραθλαθήσεται πρὸς τὸ εἶναι ἄνθρωπος. Γίνεται οὖν καὶ ἀπογίνεται, xal τὴν ὑπο- χειµένην οὐσίαν οὐ παραθλάπτει. Ἔφημεν γὰρ ὡς fj οὐσία ὑποχείμενον καὶ ὕλη τίς ἐστι τῶν συµθεδη- χότων.] Τοῦτο τὸ συμθεθηχὸς διαιρεῖται εἰς 690 εἰς τὴν χοινῶς λεγοµένην διαφορὰν, καὶ εἰς τὴν ἰδίως διαφο- Qáv* χοινῶς μὲν οὖν διαφορά ἐστι τὸ χωριστὸν συµ- cla, est accidens separabile, v. gr., sedet quispiam, ϱ θεθηχός ’ olov κάθηταί τις, καὶ ἕτερος ἵσταται * ac alter stat. Quippe fieri potest, ut surgente illo qui sedebat, el sedente illo qui stabat, corum differentia separetur, atque ut quisque aliam pro alia vicissim accipiat. Quin et a seipso dicitur quis differre, ratione accidentis separabilis, Et- enim duin sedet ac surgit ; dum floret ztate, ac se- nescit ; duni adversa valetudine laborat, ac sanus est, aliisque ejustuodi, a seipso quivis differt. Propria quoque differentia est, accidens illud quod separari non potest. Ut si quis simus sit, non po- test bzec shnitas ab eo separari. Eodemque modo de cesiis oculis ac similibus. Per hzc itaque et iuscparabilia accidentia, individuum ab individuo, hoc est hypostasis ab bypustasi differt. Nunquam ἑνδέχεται γὰρ Ev τῷ ἀναστῆναι τὸν χαθήµενον, xai καθίσαι τὸν ἱστάμενον, χωρισθῆναι τὴν διαφορὰν αὐτῶν, καὶ λαθεῖν αὐτοὺς ἄλλην ἀντ᾽ ἄλλης. Καὶ ἑαυτοῦ δέ τις λέγεται διαφέρειν, χατὰ τὸ χωριστὸν συµθεθηχός. Διαφέρει γὰρ ἑαυτοῦ iv τῷ χαθῆσθαι xal ἀνίστασθαι ' kv τῷ νεάζειν xat γηρᾶν ^ ἓν τῷ νοσεῖν χαὶ ὑγιαίνειν, xal τοῖς τοιούτοις. Ἰδίως δὲ διαφορά ἔστι τὸ ἀχώριστον συµθεθηχός" oTov, ἔστι τις σιμὸς, ἀδύνατον χωρισθῆναι αὐτοῦ τὴν σιµότητα, ὁμοίως χαὶ τὴν γλαυχότητα, χαὶ τὰ τοιαῦτα. Κατὰ ταῦτα οὖν τὰ ἀχώριστα συµθεθηχότα, ἄτομον ἁτό- µου, τουτέστιν ὑπόστασις ὑποστάσεως διαφἑρει. Λὺ- οὓς δὲ ἑαυτοῦ διαφέρει οὐδέποτε. Ταῦτα δὲ οὗ συν- τελοῦσιν εἰς ὁρισμὸν 4 [τῆς φύσεως] ἑνδέχεται γὰρ tamen quisquam a seipso differt. Hzc porro ni- D ἄνθρωπον εἶναι σιμὸν, χαὶ μὴ εἶναι. Καὶ ἀπογινο- "bil conferunt ad definitionem. Potest enim homo simus esse οἱ non esse, ac recedente glaucitate, nihilosecius homo remanebit. CAP. XIV. De proprio. Differentia communis εἰ propria, — Proprium quatuor modis dicitur. Primum, quod soli ape- ciei inest, sed non omni, ut homini geometram esse; solus enim homo geometra est, sed non µένης τῆς Υλανχότητος, οὐδὲν Tfrtov ὁ ἄνθρωπος μένει ἄνθρωπος. ΚΕΦΑΛ. lA. Περὶ ἰδίου. Τὸ ἴδιον τετραχῶς λέγεται. Πρῶτον, ὁ µόνῳ μὲν ὑπάρχει τῷ εἴδει, οὐ παντὶ δὲ ' ὥσπερ τὸ γεωμετρεῖν tip ἀνθρώπῳ ’΄ µόνος γὰρ ὁ ἄνθρωπος γεωµέτρτς. Αλλ' οὗ πᾶς ἄνθρωπος γεωµέτρης. Δεύτερον, ὅπερ 'ARIAE LECTIONES, ^ Ώπο desunt etiam in breviori Logica. ^ Hsec quoque in compendiosiori absunt Dialectica.» No- 6ler, καὶ σιμὸν, καὶ γρυπήν. (us deinde sequuntur usque ad linc verba, τοῦτο τὸ συµδεδηχός, iu compendiosiori Logica absuut, 4 Desunt liec in breviori Logica. e DIALECTICA. o1 παντὶ μὲν ὑπάρχει, οὗ μόνῳ δὲ, ὡς τὸ δίπου». Πᾶς γὰρ A omnis homo est geometra. Secundo, quod omni ἄνθρωπος δίπους, οὗ µόνος δὲ ἄνθρωπος δίπους, ἀλλὰ χαὶ περιστερὰ,χαὶ τὰ τοιαῦτα. Τρίτον,ὅπερ παντὶ μὲν, χαὶ µόνῳ, oux ἀεὶ δὲ, ὡς τὸ πολιοῦαθαι τῷ ἀνθρώπῳ. Τοῦτο γὰρ xal παντὶ μὲν, χαὶ μόνῳτῷ ἀνθρώπῳφ ἁρμό- ζει, οὐκ ἀεὶ δὲ, ἀλλ Ev τῷ γἠρᾳ. Τέταρτον, ὄπεργίνετα: τῶν τριῶν πρώτων συνερχοµένων * τουτέστι, παντὶ, xai µόνῳ, χαὶ ἀεί' ὅπερ χαὶ ἀντιστρέφει * ὥσπερ τὸ γελαστιχὸν τῷ ἀνθρώπῳ, τὸ χρεμετιστικὸν τῷ ἵππῳ, χαὶ τὰ τοιαῦτα. Μόνος γὰρ ἄνθρωπος ἔχει τὸ γελα- στιχὸν, xal πᾶς ἄνθρωπος, xal àcl* εἰ καὶ μὴ ἀεὶ χέχρτται αὐτῷ. [τ EU τι γὰρ ἄνθρωπος, πάντως γελαστιχόν " καὶ el τι γελαστικὸν, πάντως ἄνθρωπος. Τοῦτο γάρ ἔστιν ἀντιστρέφειν. Περὶ τούτου τοῦ ση- µαινοµένου παρὰ τοῖς Φιλοσύφοις ὁ λόγος.] "O xal quidem speciei iuest, sed non soli; ut bipedem . esse. Omnis quippe homo bipes est; at non so- lus homo est bipes, sed ctiam columba, et siini- lia. Tertio, quod omni qu:dem ac soli, et non semper; quemadmodum homini canescere. Iloc enim omni et soli homini convenit, at non semper; verum in senectute tantum. Quarto denique, quod tribus primis in unum coeuntibus exsurgit, hoc est, quod omni, ac soli, semperque — convenit : quod item convertitur, uti risus homini, hinnitus equo, aliaque id genus. Solus enim homo risibi- lis est, et omnis homo, et semper; tametsi ea facultate non semper utatur [ nam si quidem est homo, risibilem esse necessum est, ae quidquid ὑπογράφοντες φαμέν " ᾿Ιδιόν ἐστιν [ὃ παντὶ xat µόνῳ D risibile est, hominem esse oportet. Hoc est enim τῷ εἴδει, χαὶ ἀεὶ, ὑπάρχει». Τοῦτο δὲ τριχῶς διαι- ροῦειν. ἀπὸ τῆς διοργανώσεως, [ * τουτέστι τῆς δαπλάσεως, ] ὡς τὸ πλατυώνυχον [καὶ τὸ ὀρθοπερι- πατητιχὸν ] τῷ ἀνθρώπῳ * ἀπὸ τῆς ἑνεργείας, ὡς τῷ πυρὶ τὸ ἀνωτάτω φἑρεσθαι ' ἀπὺ τῆς δυνάµεως, ὡς λέγομεν τῷ πυρὶ ὑπάρχειν θερμαντιχὴν δύναμιν ὑπερθάλλουσαν τὰς τῶν ἄλλων σωμάτων θερμότητας. Λέγεται δὲ τὸ ἴδιον ἐπουσιῶδες T) ἐπεισουσιῶδες v. converti, ac reciprocari]. Λο de hoc proprii si- gnificato disserunt philosophi; inque hunc mo- dum describitur : Proprium est, quod omni, et soli speciei, ac semper inest. lloc autem tri- fariam dividunt : ab organicarum partium effor- matione; sic homini convenit latos ungues ha- bere, et erecto corpore incedere : ab actu, ut igni vergere sursum : a potentia, et agendi vi, ut ignem vi calefaciendi pollere dicimus, quz corporum alioru; calores longe superet. Dicitur au- tem proprium substantie adjectitium quid, seu essentiam consequens. ΚΕΦΑΛ. ΙΕ’, Περὶ τῶν κατηγορουµένγωγ. Πᾶσα κατηγορία, ?] ἐπὶ πλέον γίνεται, ἢ ἐπίσης, "Ex ἔλαττον δὲ οὐδέποτε. Καὶ ἐπὶ πλέον μὲν, ὅτε τὰ χαθολιχώτερα χατηγοροῦνται τῶν µεριχωτέρων ' χαθολικώτερα οὖν εἰσι τὰ ἑπάνω * µεριχώτερα δὲ, τὰ ὑποχάτω. Καὶ χαθολιχώτερον μὲν πάντων ἐστὶ τὸ ὃν, διὸ χαὶ πάντων κατηγορεῖται. Καὶ γὰρ xal ἡ οὐ- gia 8, λέγεται, χαὶ τὸ συμθεθηχὸς ὃν λέγεται. Οὐ δυνάµεθα δὲ εἰπεῖν, ὅτι τὸ ὃν οὐσία ἑστίν. O5 µόνον γὰρ οὐσία &ax τὸ ὃν, ἀλλὰ χαὶ συµθεθηχός. 'Ὁμοίως παλ γένη κατηγοροῦνται τῶν εἰδῶν, ὡς καθολικώ- τερα” τὰ δὲ εἴδη οὐ κατηγοροῦνται τῶν Υενῶν αὖ- Sv. Τὰ δὲ εἴδη χαθολιχώτερα γενῶν εἶσι, χατηγο- ρεῖται τοίνυν fj οὐσία τοῦ ζώου, χαὶ τὸ ζῶον τοῦ ἀνθρώπου. Καὶ γὰρ τὸ ζῶον οὐσία ἐστὶ, xal ἄνθρωπος ζῶόν ἔστιν. Οὐχ ἀντιστρέφει 66* nd; μὲν γὰρ ἄνθρωπος, ζῶον οὗ πᾶν δὲ ζῶον, ἄνθρωπος. Καὶ 6 ἵππος γὰρ, χαὶ ὁ χύων Qi εἶσιν * οὗ πᾶσα δὲ οὐσία ζῶόν ἐστιν. 'O λίθος γὰρ xot τὸ ξύλον οὐσία ἐστὶν, ἅτινα οὐκ εἰσὶ ζῶα. Ὁμοίως xai τὸ εἶδος χατη"ορεῖται τῶν ὑπ' αὐτοῦ περιεχομένων ἀτόμων, τουτέστι τῶν ὑποστάσεων Y, ὡς χαθολιχώτερον. TO δὲ ἄτομον, Ίγουν ὑπόστασις, οὗ χατηγορεῖται τοῦ εἴδους. Μερικωτέρα Υάρ ἐστι τοῦ εἴδους ἡ ὑπόστασις. Καὶ Πέτρος τοίνυν ἄνθρωπός ἐστι, xaX Παῦλος ἄν- 30 CAP. XY. De his quo praedicantur. Predicatum omne, aut. superius, aut &quale. — Omne praedicatum, out latius patet quam sub- jectum, aut zque; minus autem late; nunquam. Latius nimirum, cum quz latius patent, de his quz minus late patent , predicantur. Latius porro. patent superiora : minus late inferiora. Quare cum ens latius omnibus pateat, de omnibus quo- que proinde rebus przdicatur. Nam et substantia dicilur ens; et accidens item ens dicitur. lllud autem dicere non possumus, ens substantiam esse. Non enim ens substantia solum est, sed et acci- dens. Eodem moo genera de speciebus przedican- tur, ut quie. ampliora sunt. Contra species de suis generibus minime pradicantur; propterea quod species non tam late pateant. Quocirca sub- $tantia de animali praedicatur, atque animal de p homine : nam animal substantia est, et homo ani- mal, at non e converso. Quippe, omnis quidem homo animal est; at non omue animal est. bomo. Siquidem et equus et canis animalia sunt. Eodem modo omne animal substantia est; al uon. item omnis substantia, animal. Nam οἱ lapis et lignum substantize sunt, nec tamen propterea sunt aní- malia. Sic etiam species ut latius patens de ΥΛΗΙΑ LECTIONES., * Ίος omissa sunt in breviori Logica. s Logice brevioris codices 5... ὑπάρχον. t Ic etiam in illia desunt, nt et quz? paulo post sequuniur τὸ ὀρθοπεριπ. Reg. 2027, fiot διαπλάσεως, ὡς τὸ πλατνόνυχον τῷ ἀνθρώπῳ. velustus, et Basileensis. Prior, superingressum posuit ; ων Sic reperi scriptum in duobus brevioris Logiee codicibus; legerunt que interpretes, posterior, adeentitium. Hxc ἐποωσιοές ἢ ἐπεισουσιῶδες, substantie adjectitium quid , etc., una voce esprimit Porphyrius, ubi proprium appellat i quod σύμφυτον, nature concretum est. * Logica brevior, fjyouv ὑπόστασις. [4 519 S. JOANNIS DAMASCENI 580 individuis predicatur, hoc est de hypostasibus, A θρωπός ἔστιν * οὗ πᾶς δὲ ἄνθρωπος, Πέτρος, xoi que sub ipsa continentur : at individuum, hoc est hypostasis, de specie minime predicatur: eo quod hypostasis, seu singulare subsistens minus late pateat quam species. Itaque et Petrus homo est, et Paulus homo est; at non item omnis homo et Petrus, aut Paulus. Sunt enim ali: quo- que hypostases sub hominis specie. Quin differen- tie quoque de speciebus quibus insunt, ac de ipsarum individuis pradicantur: latius enim pa- Παῦλος, εἰσὶ γὰρ xai ἄλλαι ὑποστάσεις ὑπὸ τὸ εἶδος τοῦ ἀνθρώπου. Καὶ αἱ διαφοραὶ δὲ χατηγοροῦνται τῶν εἰδῶν, οἷς ἑνυπάρχουσι, καὶ τῶν ἀτόμων αὐτῶν. Καθολικώτεραι γάρ εἶσιν (16) αἱ διαφοραὶ τῶν εἰ- δῶν. Τὸ γὰρ λογικὸν χαθολικώτερόν στι τοῦ εἴδους τοῦ ἀνθρώπου. Οὐ γὰρ πᾶς μὲν ἄνθρωπος, λογικός” οὐ πᾶς δὲ λογιχὸς, ἄνθρωπος. Καὶ ὁ ἄγγελος γὰρ λογιχὸς Gv, οὐκ ἔστιν ἄνθρωπος. Καὶ αὕτη μέν ἐστιν fj ἐπὶ πλέον χατηγορία. tent. differentis quam species. Etenim ratione preditum esse latius patet quam hominis species: nam omnis quidem homo rationalis est; at non item omnis rationalis est homo : quippe angelus rationalis est, nec tamen est homo. Atque hujusmodi sane est predicatum, quod diffusius est. Pradicatum «quale. subjecto. — Simia gestu solo ridet. — Predicatum autem quod subjecto est equale, illud est quod cum subjecto convertitur. Praedicantur enim propria de speciebus, quarum propria sunt : atque item species de suis propriis praedicantur. Ut enim omnis homo risibilis est, ita omnis risibilis est homo. Nam «quamvis simia quoque ridere dicatur, non ex animo tamen, sed gestu solo ridet. Est enim imitabundum animal. Quapropter generum de speciebus, et dierentia- rum de speciebus, ac specierum de individuis prxedicatlo latior dicitur; propriorum autem, sequa. Ea porro que :qualis praedicationis sunt, con- verti dicuntur, ac reciproca przdicata. CAP. XVI. De univoca et aquivocu predicatione. Quid unlvoca predicatio et equivoca. — Univoca Ἡ δὲ ἐπίσης xatnyopla ἐστὶν x ὅτε ἀντιστρέφει. Κατηγοροῦνται γὰρ τὰ ἴδια τῶν εἰδῶν, ὧν ἐστιν ἴδια * xal τὰ εἴδη χατηγοροῦνται τῶν ἰδίων αὐτῶν. Πᾶς γὰρ ἄνθρωπος, γελαστιχὺς, xal πᾶς γελαστιχὸς, ἄνθρωπος. El γὰρ xal γελᾷν λέγεται πίθικχος, οὐ Ὑελᾷ τῇ χαρδίᾳ, ἀλλὰ µόνον τοῖς σχήµασι ' µιµητι- xbv γὰρ ζ ὢόν ἐστιν. "Doce ἡ μὲν τῶν γενῶν κατὰ τῶν εἰδῶν κατηγορία, χαὶ ἡ τῶν διαφορῶν χατὰ τῶν εἰδῶν, χαὶ ἡ τῶν εἰδῶν κατὰ τῶν ἀτόμων, ἐπὶ πλέον λέγεται. Ἡ δὲ τῶν ἰδίων, ἐπίσης. Ταῦτα δὲ τὰ ἑπίσης ἀντιστρέφοντα, καὶ ἀντικατηγορούμενα λέ- γεται. ΚΕΦΑΛ. I. Περὶ συνωνύµου καὶ ὁμωνύμου κατηγορίας. Σννώνυμος μὲν κατηγορία ἐστὶν, ὅτε καὶ τὸ ὄνομα praedicatio est, cum subjectum, οἳ nomen, et C xa τὸν ὃρον αὐτοῦ τοῦ ὀνόματος δέχεται τὸ ὑποχεί- definitionem ipsius nominis recipit ; ut animal de homine przdicatur; accipitque homo, tum nomen, tum definitionem animalis. Animal enim est sub- stantia vivens sensibilis , homoque item defini- tionem hanc suscipit, Nam homo etiam est sub- stantia vivens sensibilis. 21 Aquivoca autem presdicatio est, cum nomen quidem suscipit; definitionem vero non item: puta, imago hominis, nomen quidem bominis, 30n autem definitionem admittit. Hominis enim definitio hzc est : Animal rattonale, mortale, in- telligentiz ac scienti: capax. Αἱ imago nec ani- mal est (neque enim est vivens), mec rationis particeps, nec intelligenti: ac sclentize capax. μένον 7 οἷον τὸ ζῶον κατηγορεῖται τοῦ ἀνθρώπου - xat δέχεται ὁ ἄνθρωπος, xaX τὸ ὄνομα, xai τὸν ὅρον τοῦ ζώου. Ζῶον yáp ἔστιν οὐσία ἔμφυχος, αἰσθη- tixfj* xal ἄνθρωπος δὲ ἐπιδέχεται τὸν ὅρον τοῦτον. Ὀὐσία γάρ ἔστιν ὁ ἄνθρωπος xal ἔμψυχος χαὶ αἱ- σθητικός 5. Ὁμώνυμος δὲ Ἔστι κατηγορία, ἅτε τὸ μὲν ὄνο- pa δέχεται. Τὸν δὲ ὅρον οὐδαμῶς, olov, ἡ εἰχὼν τοῦ ἀνθρώπου τὸ μὲν ὄνομα τοῦ ἀνθρώπου δέχεται - τὸν δὲ ὅρον τοῦ ἀνθρώπου οὐ δέχεται. Ὁ γὰρ ὄρος του ἀνθρώπου, ζῶον λογιχὸν, θνητὸν, νοῦ xal &zi- στήµης δεχτικόν. Ἡ δὲ εἰχὼν, οὔτε ζῶόν ἐστιν ( οὗ γάρ ἐστιν ἔμφνχος), οὔτε λογιχὸν, οὐ νοῦ xal ἔπι- otf; une δεχτικόν. Regula antepredicamentorum ab Aristole tradita. D — Xoh γινώσκειν, ὅτι ὅσα χατηγορεῖται κατά τινος, VARLE LECTIONES, x Deest ἐστίν in editis et pluribus scriptis; nec legisse videtur vetus interpres. * Logica brevior αἰσθητιχή. Sic vetus int. et Basileensis; animata εί insensibilis. abest τὸ ὑποχείμενον. y In Logica breviori Melius tamen αἰσθητιχός. Sensus enim hic est : homo quippe est tum ssibstantia, (um. animatus, (um sensu NOTAE. praditus. (16) Ka0o.L.xotepat γάρ εἶσιν. Latius enim pa- tent differentie. Hoc logici nostri non concesserint, si de differentiis propriissimis sermo sit, quie cum &peciebus quas constituunt. reciprocentur. Neque enim rationale latius patet. quam homo. In hanc vero sententiam abierunt Grzei propter tritam illam definitionem qua hominem esse aiunt animal rationale, moriale. Hac enim admissa, ultima differentia, mortale seilicet, specie humana univer- salior est : quippe quas czeteris animantium specie- bus convenit. 531 DIALECTICA. : 583 &; καθ᾽ ὑποχειμένου, fyouv συνωνύµως, καὶ τοῦ A — lllud autem nosse oportet, quacunque de ali- ὑποκειμένου αὐτῷ κχατηγορηθήσεται * οἷον τὸ Gov, ὡς καθ ὑποχειμένου χκατηγορεῖται τοῦ ἀνθρώπο», ἥχνουν συνωνύμως, χαὶ ὃ ἄνθρωπος, τοῦ Πέτρου. Ὑπόχειται γὰρ τῷ ἀνθρώπιῳ ὁ Πέτρος. Κατηγορεῖ- σαι οὖν χαὶ τοῦ Πέτρον τὸ ζῶον * χαὶ ὁ Πέτρος γὰρ ζῶόν ἐστι, & Τὸ ὑποχείμενον δισσῶς λέγεται, τὸ μὲν πρὸς ὕπαρξιν , τὸ δὲ πρὸς χατηγορίαν. Καὶ πρὸς ὕπαρξιν μὲν, ὥσπερ ὑπόχειτα: fj οὐσία τοῖς συµθεθηχόσιν’ Ev αὐτῇ Τὰρ ἔχουαι τὸ εἶναι, χαὶ ἐκτὸς αὐτῆς οὐχ ὑφίστανται. Τὸ δὲ πρὸς χατηχορίαν ὑποχείμενόν ἐστι τὸ µεριχόν ' ὑπόχειται γὰρ τὸ μεριχὸν κῷ xa- ολιχωτέρῳ πρὸς χατηγορἰαν. Ἐπειδὴ τὸ καθολικώτε- pov χατηγορεῖται τοῦ µερικωτέρου’ ὡς τὸ ζῶον χατηγορεῖται τοῦ ἀνθρώπονυ. Λέγεται δὲ τὸ μὲν Καθόλου xaÜ' ὑποχειμένου * τὸ δὲ µεριχώτερον, ὑποχείμενον πρὸς χατηγορίαν. Λέγεται δὲ τὸ συµθε- 6ηχὸς kv ὑποχειμένῳ τῇ οὐσίᾳ * ἡ δὲ οὐσία ὑποχείμε- vov πρὸς ὕπαρξιν. ΚΕΦΛΛ. 1Z'. 5 Περὶ τῆς ἐν τῷ τί ἐστι, καὶ ἐν τῷ ὁποῖόν cl ἐστι κατηγορίας. Άλλο ἐστὶν, fj ἐν τῷ τί ἐστι χατηγορία, xot ἄλλο, ἡ ἐν. τῷ ὁποῖόν τί ἐστι: χαὶ ἡ Ev τῷ τί ἐστι μὲν, ὅτε ἐρωτώμενοι, τί ἐστιν ἄνθρωπος, λέγομεν ' Ζῶου. "Ev δὲ τῷ ὑποῖόν εί ἐστιν, ὅτε ἐρωτώμενοι, ὁποῖον σ ζῶον, eapév* Λογιχὸν, θνητόν' ὥστε τὸ μὲν γένος, xai τὸ εἶδος iv τῷ «( ἐστι κατηγορεῖται. Ἡ δὲ διαφορὰ (17), fj τε οὐσιώδης, χαὶ fj ἐπουσιώδης, Ίγουν τὸ συμθεθηχὸς, χαὶ τὸ ἴδιον kv. τῷ ὁποῖόν τί ἐστι χατηγορεῖται ' ἡ ὑπόστασις οὐδὲ τὸ τί ἐστι δη- λοῖ, οὐδὲ ὁποῖόν cl ἐστιν, ἀλλὰ τίς ἐστιν. Ἐρωτώμε- vot γὰρ, τίς ἐστιν οὗτος, λέγομεν, Πέτρος. Εἶτα ἑρωτώμενοι, ὁποῖος ἄνθρωπος, λέγομµεν, Μαχρὸς *u- χὸν, ἢ χολοδὸς. Χρὴ δὲ γινώσχειν (18), ὅτι τὰ φύσει διχφέροντα, ἄλλο χαὶ ἄλλο λέγονται. Λέγομεν Υάρ᾽ "Αλλο ἐστὶν ἄν- θρωπος, χαὶ ἄλλο ἵππος ἄλλο δὲ, χατὰ φύσιν. Καὶ γὰρ quo predicantur, ut de $ubjecto, hoc est, uni- voce, eadem de eo pradicari quod iili subjectum esl. Exempli gratia, animal de homine praedica- tur tanquam de subjecto; hoc est univoce, et homo de Petro. Petrus enim subjicitur bomini. Predicatur itaque etiam de Pelro animal: nam Petrus quoque animal. De subjecto. — Subjectum porro duplici modo dicitur : nimirum, vel ad exsistentiam, vel ad praedicationem. Ad exsistentiam ; quemadmodum substantia accidentibus subjicitur ;: nam in ea suum esse habent, neque ea reihota subsistunt. Subjectum autem ad przdicationem, particulare est : nam particulare universaliori ad praedica- B tionem subjicitur. Universalius siquidem de con- tractiori predicatur , uti animal de homine. Porro quod in universum sumitur, praedicatum dicitur; quod autem specialius est ac particula- rius, subjectum ad praedicationem appellatur. Dicitur autem accidens in substantia, tanquam in subjecto; substantia autem subjectum est ad exsistentiam. CAP. XVII. De predicationibus in quid est, ei in quale quid est. Alia est przdicatio in quid est; et alia in quale quid est. In quid est, ut cum interroganti quid est homo, respondemus , animal. In quale quid est, ut cum quaerenti, quale est animal , respondemus, rationale, mortisle. taque genus et species in quid est praedicantur: üifferentia autem tam substan- tialis 34$ quam accidentalis, hoc est accidens, et proprium, in quale quid est predicantur : at vero hypostasis, nec quid est, nec quale quid est ostendit, sed quis est. Nam si quis ex nobis scisci- tetur, quis hie sit; dieimus, Petrus: ac deinde οἱ pergat quarere, quid sit Petrus, dicimus, homo : quod si rursum querat, qualis homo, di- cimus, v. gr., magnüs, aut parvus. Quid aliud, quid alius. — lllud porro sciendum est, ea quz natura differunt, aliud dici, et aliud. Dicimus enim, aliud est homo, et aliud equus : ἕτερον εἶδος τοῦ ἀνθρώπου, καὶ ἄλλο τοῦ ἵππου. Τῷ δὲ p aliud, inquam, quantum ad naturam attinet. VARIE LECTIONES. * In mss. ad modum tituli hic scriptum reperi περὶ τοῦ ὑποχειμένου. id est, de subjecto, praeterquam in cod. S. Hilarii : in quo tamen perinde ac in aliis a linea legitur. Δεῖ δὲ γινώσχειν ὅτι τὸ ὑποχείμενον δισσῶς. al. διττῶς. Favent el veteres translationes huic lectiont. Soli Regii 1986 et. 2927, non habent δεῖ δὲ γινώσχειν ὅτι, codices περὶ τῶν . . . « χατηγοριῶν. » ]ta lego in multis codicibus, οἱ veteribus interpretationibus. Edita et nonnulli NOTAE. (17) 'H δὲ διαφορά * Differentia autem. Haec Damascenus ex Porphyrio. Nostri vero accuratius, docent voce quale signi(icari, preedicatum adjeclivo momine enuntiari, et adjuncto pronomine quid, Mud quod essentiale est indicari : proprium vero mon przdicari ín quale quid, sed in quale necessa- vio, tanquam aliributum essentiam necessario consequens : accidens demum in quale contingen- ter, quia adjectivo nomine velut id quod adesse possit, vel abesse, praedicatur. (48) Χρὴ δὲ γινώσκεσ * THind porro sciendum esl, elc. SS. Patres hoc sanxerunt adversus Aria- nos, Patrem, et Filium , et Spirilum sanctum non esse aliud et aliud et aliud , ceu totidem noturas, sed alium et alium εἰ alium. Econtra in Christo agnoscunt aliud et aliud, sive naturas duas, non 583 S. JOANNIS DAMASCENI 584 Etenim alia est hominis species, alia equi. Quie A ἀριθμῷ διαφέροντα, fivoov ὑποστάσεις, ἄλλος xal autem numero differunt, hoc est bypostasces, alius et alius dicuntur. Dicimus enim : alius est Petrus, et alius Paulus. At dicere non possumus : aliud est Petrus, et aliud Paulus. Alioqui falso íd dice- mus. Natura enim unuin sunt : non tamen sunt unus numero. Αλλοῖΐον quid. Quid ἑτεροῖον. — lllud quoque scire opere pretium est, substantiam quidem, atque item substautiales differentias, aliud vocari: accidens autem ἀλλοῖον. (q. d. alterius qualitatis), propterea quod substantiales differentize circa ipsam speciem, hoc est circa naturam ipsam con- siderantur, eamque constituunt : accidens autein circa individuum. Etenim accidentia hypostasim constituunt. Aliud igitur est homo, et aliud equus: alius autem qualitate ac diversus Petrus; et alius ac diversus qualitate Paulus. Porro differentia omnis, tam substantialis, quam accidentalis &ze- ροῖον facit. Siquidem τὸ ἑτεροῖον, cum aliud, tum diversum in qualitate, significat. Ac naturam tem hunc quemdam, atque hoc aliquid: omnis CAP. XVIIT. In quibus quinque simplices voces conveniant inter se, ac dissideant. Illud scire attinet, quinque voces in eo conve- nire, quod omnes de pluribus przedicentur. Dif- ferunt autem inter se quod genus de pluribus specie differentibus in quid est praedicetur; spe- cies item ip quid est, de pluribus numero diffe- rentibus : differentia vero e& accidens, in quale Tf γὰρ «φύσει ἓν quidem, quid res est, significat ; vero differentia quale est. ἄλλος λέγονται. Λέγομεν γάρ’ ἄλλος ἐστὶν ὁ ἹἹέτρος, χα) ἄλλος ὁ Παῦλος. 00 δυνάµεθα δὲ εἰπεῖν, ὅτι 122» ἐστὶ Πέτρος, xai ἄλλο Παῦλος, imei φενδόµεθα. εἶσιν οὐχ εἰσὶ δὲ cl; τῷ ἀριθμῷ. Χρὴ δὲ Υινώσχειν, ὅτι ἡ μὲν οὐσία ἄλλο ναλεῖ- ται. Ὁμοίως καὶ αἱ οὐσιῴδεις διαφορα! τὸ δὲ συµ- θεδηχὸς, ἀλλοῖον * διότι αἱ μὲν οὐσιώδεις διαφοραὶ, περὶ τὸ εἶδος, ἤγουν περὶ την φύσιν θεωροῦνται, xa ταύτην συνιστῶσι: τὸ συμθεθηχὸς, περὶ τὸ &zo- μον ' σωοστατικὰ γὰρ τῆς ὑποστάσεως τὰ σὀµθεζη - χότα. "Αλλο οὖν ἔστιν ἄνθρωπος, χαὶ ἄλλο ἵππος. Αλλοϊός δὲ καὶ ἄλλος ὁ Πέτρος , γαλ ἀλλοῖος xal ἄλλος ὁ Παῦλος. Πᾶσα δὲ διαφορὰ οὐσιώδης τε xa ἐπουσιώδης, ἑτεροῖον ποιεζ τὸ γὰρ ἑτεροῖον σηµαίνει, xai τὸ ἄλλο, χαὶ τὸ ἀλλοῖον. Καὶ fj μὲν φῦσις τὸ τί σηµαίνει. Ἡ δὲ ὑπόστασις, τὸν τίνα, xai τόδε τι» πᾶσα οὖν διαφορὰ ὁποῖόν ἐστιν. hypostasis au- ΚΕΦΑΛ. 1Η’, Κοινγωγίαι καὶ διαφοραὶ τῶν πέντε φωνῶγ. Act γινώσχειν, ὅτι κοινωνοῦσιν αἱ πέντε ctovaY ἀλλήλαις, κατὰ τὸ πάσας κατὰ πλειόνων κατηγορεῖ - σθαι. Διαφέρουσι δὲ ἀλλήλων, ὅτι τὸ μὲν γένος κατὰ πλειόνων, xal διαφερόντων τῷ εἴδει ἐν τῷ τί ἐστι κατηγορεῖται ' τὸ δὲ εἶδος χατὰ πλειόνων xai διαφε- ῥόντων τῷ ἀριθμῷ ἓν τῷ τί ἐστι κατηγορεῖται’ dj δὲ quid est, de pluribus differentibus specie : pro- C διαφορὰ xal τὸ συμθεθηχὸς, xatà πλειόνων, καὶ prium denique et ipsum, in quale quid est de pluribus numero differentibus; hoc est de una specie ac subjectis ei individuis. Porro inter dif- ferentiam et accidens hoc interest discriminis , quod differentia substantialis sive essentialis est, loc est pars substantim seu essentiae .sub- jecti : accidens autem, non ut pars substantiz, $cd adventitium est. 33 CAP. XIX.. In quibus genus et differentia inter se conveniant, ac | discrepent. Inter genus et differentiam hoc commune est, quod utrumque species comprehendat : quodque univoce de speciebus ac individuis przdicetur. Illud autem scire convenit ; quacunque de re aliqua lanquam de subjecto, hoc est univoce, pradicantur, διαφερόντων τῷ εἴδει ἐν τῷ ὁποῖόν τί ἑατι χατηγο- ροῦνται * τὸ δὲ ἴδιον χατὰ πλειόνων xal διαφερόν- των τῷ ἀριθμῷ, τουτέστι χαθ᾽ ἑνὸς εἴδους, xai τῶν ὑπ αὑτὸ ἁτόμων bv τῷ ὁποῖον χατηγορεῖται. AMa- φέρει 65 ἡ διαφορὰ τοῦ συµθεθηχότος, ὅτι ἡ μὲν διαφορὰ οὐσιώδης ἐστὶν, ἤγουν µέρος τῆς οὐσίας κοῦ ὑποχειμένου * τὸ δὲ συμθεθηχὸς, οὐχ ὡς µέρος τῆς οὐσίας, ἀλλ᾽ ὡς ἐπονσιῶδες. ΚΕΦΑΛ. I8". Κοιγωγία xal διαφορὰ γέγους xal διαφορᾶς. Κοινὰ δὲ γένους χαὶ διαφορᾶς, τὸ περιεχτιχὸν εἶναι τῶν εἰδῶν ἀμφότερα 8, καὶ τὸ συνωνύµως . κατηγορεῖσθαι τῶν εἰδῶν xal τῶν ἀτόμων. Χρὴ 65 γινώσχειν d, ὅτι ὅσα χατηγορεῖται κατά τινος, ὡς καθ) ὑποκχειμένου, ἤγουν συνωνύμως, xal τοῦ ὑπο- VARLE LECTIONES. € Noster, χοινωνία .. . τὸ περιεχτιχὸν εἶναι τῶν εἰδῶν ἀμφότερον, 4 Noster et Reg. 5447 εἰδέναι. NOT &. alium et alium, duagve personas. Αλλο μὲν xal ἄλλο τὰ ἐξ ὧν ὁ Σωτήρ, inquit, Nazianzenus epist. ( Ad Cledon.) Aliud quidem et aliud sunt illa e qui- us Salvator ; οὐχ ἄλλος xal ἄλλος, non alius et alius : εἰ absit. λέγω δὲ ἄλλο xal ἄλλο ἔμπαλιν ἢ ἐπὶ τῆς Τριάδος ἔχει, aliud vero et alid dico dis- pari rationc atque ubi de Trinitate sermo est. Ἔχει μὲν γὰρ ἄλλος xal ἄλλος. Illic siquidem — alius ci alius dicilur, ne personas con[undamus : sed. n«n aliud et aliud. Tria quippe unum idemque sunl in Trinilate, ub DIALECTICA. 586 κειµένου αὐτῷ συνωνύµως xatnyopnüfjsesat: ὅσα A de ipsius quoque subjecto univoce praedicari : non δὲ ὁμωνύμως, οὐδαμῶς. "Ίδια δὲ τοῦ γένους πρὺς διαφοράν, ὅτι τὸ γένος ἐπὶ πλέον ἐστὶ τῶν ὑπ' αὐτὸ διαφορῶν, xal τῶν ἄλλων τριῶν φωνῶν ΄ ὅτι τὸ Υέ- vo; περιέχει τς διαφορὰς δυνάμει’ ὅτι τὸ γένος φύσει πρότερον τῶν διαφορῶν * ὅτι τὸ γένος ἐν τῷ τί ἐστιν, ἡ δὲ διαφορὰ, by τῷ ὁποῖόν τί ἐστι κατηγο- ρεῖται» ὅτι cb προσεχὲς Ὑένος Év* al δὲ διαφοραὶ, πλείους, ὅτι τὸ γένος ἀναλογεῖ ὕλῃ, μορφῇ δὲ f διαφορά. ΚΕΦΑΛ. K'. Κοινωνία καὶ διαφορὰ γέγους καὶ εἴδους. Κοινά γένους xai εἴδους, χαὶ χατὰ πλειόνων ἓν τῷ τί ἐστι χατηγορεῖσθαι ' τὸ φύσει πρότερα εἶναι τῶν ὑπ αὐτά ΄ τὸ, ὅλον τι εἶναι ἀμφότε νους xa εἴδους * ὅτι τὸ γένος χαθολιχώτερὀν ἐστι τοῦ εἴδους * ὅτι τὸ εἶδος περιττεύει τοῦ γένους ταῖς δια- φοραῖς * ὅτι τὸ γένος συνωνύµως κατηγορεἶται τοῦ εἴδους , τὸ δὲ εἶδος οὐχ ἀντιστρέφει ὅτι οὔτε τὸ γέ- vos εἰδιχώτατον, οὔτε τὸ εἶδος γενιχώτατον, οὔτε ο οὐ εἰδιχώτατον ἔσται γένος. ΚΕΦΑΛ. ΚΑ’. Κοινωρία xal διαφορὰ γένους καὶ ἰδίου. Κοινὰ γένους xai ἰδίου, ὅτι τὰ ἁμφότερα τοῖς εἶδεσιν ἔπονται, fjyouv χατηγοροῦνται ' ὅτι ἐπίσης χατηγοροῦνται, ὧν κατηγοροῦνται ἀμφότερα. ὅτι συνωνύµως χατηγοροῦνται. Διαφορὰ δὲ τοῦ γένους, καὶ ἰἱδίου, ὅτι φύσει πρότερον τὸ γένος τοῦ ἰδίου ’ ὅτι τὸ γένος χατὰ πλειόνων εἰδῶν κατηγορεῖται, τὸ δὲ ἴδιον, ἑνός : ὅτι τὸ μὲν ἴδιον ἀντιστρέφει πρὸς τὸ εἶδος, τὺ δὲ γένος οὐχέτι ' ὅτι τὸ μὲν ἴδιον µόνῳ τῷ εἴδει ὑπάρχει, τὸ δὲ γένος οὗ µόνῳ. KE9AA. KB'. xal διαφορὰ γένους xal συµδεδη- κότος. Κοινὸν γένους καὶ συµδεθηχότος, τὸ χατὰ πλειό- νων κατηγορεῖσθαι. "Ίδια δὲ vévoug xai συµθεδηχό- τος, ὅτι τὸ γένος πρότερον ὑπάρχει τῶν εἰδῶν, οἷς ὑπάρχει τὰ συµθεθηχότα, τὰ δὲ συµθδεθηχότα τῶν εἰδῶν ὕστερα * ὅτι τοῦ μὲν γένους, ἐπίσης ἡ μετοχὴ, Κοινωνία, C Predicentur : item quae zquivoce. lac autem ratione inter se dissident, quod genus latius pateat, quam subjects illi differentie, quamque alie tres voces ; quod propterea genus potestate differentias complectatur - quod natura differentias antecedat : quod in. quid est ; differentia contra, in quale quid est praedicetur: quod propinquum genus unum sit, differentie autem plures : quod denique genus materiz ; diffe- rentia autem forms respondeat. CAP. XX. In quibus genus et species inter. se. conveniant, ac dissideant. Inter genus et speciem hoc eommune est, quod de pluribus in quid est pradicentur : quod natura ρα. Ἴδια δὲ vé- Β ea, quae infra ipsa sunt, antecedant : quod utrum- que totum quidpiam sit. Hzc autem generi ac. spe- ciei peculiaria sunt, quod genus universalius sit quam species : quod species differentiis abundet pre genere: quod genus univoce de specie prz- dicetur, non item species de gencre : quod neque genus ullum specialissimum sit, neque item ulla species generalissima; nec quod specialissima species genus esse possit. CAP. XXI. In quibus genus εἰ proprium inter. se conveniant ac differant. Genus et proprium in hoc conveniunt, quod ambo species sequantur, id est de iis praicentur : quod ambo, de iis de quibus prazdicantur, sque quod univoce prawicentur. Hoc au- tem inter utrumque discriminis est, quod genus natura prius est proprio : quod genus de pluribus speciebus predicetur ; proprium autem de una : quod proprium cum specie convertatur; genus autem non item : quod denique soli speciei insit ; non ilem geiwus. CAP. XXII. In quibus genus. et accidene inter. se conveniant, ac differant. Hoc inter genus et accidens commune est, quod utrumque de pluribus praedicetur. Hzc autem generi et accidenti peculiaria sunt, quod genus sit prius speciebus, quibus accidentia insunt ; accidentia vero speciebus sint posteriora : quod participatio τῶν δὲ συµθεθγχότων οὐχέτι: ὅτι τὸ συμθεδηχὸς D generis pereque sil ; accidentium gj non item : προηχουµένως τοῖς ἀτόμοις ὑπάρχει, xai τότε τοῖς εἴδεσι, τὸ δὲ γένος ἀνάπαλιν * ὅτι τὰ γένη lv. τῷ τί στι χατηγοροῦνται, τὰ δὲ συµδεθηχότα ἓν τῷ ὁποῖόν εί ἐστιν, ἡ πῶς ἔχον. ΚΕΦΑΛ. ΚΓ’. Kotroría xal διαρορὰ διαφορᾶς, καὶ εἴδους. Κοινὰ διαφορᾶς xaX εἴδους, ὅτι ἑπίσης µετέχον- ται’ ὅτι ἀεὶ πάρεισιν, οἷς µετέχονται. "Ibux διαφορᾶς καὶ εἴδους, ὅτι ἡ μὲν διαφορὰ ἐν τῷ ὁποῖόν τί ἐστι, τὸ δὲ εἶδος ἐν τῷ τί ἐστι χατηγορεῖται * ὅτι ἡ διαφορὰ quod accidens primo individuis insit, atque ita sub- inde speciebus ; genus autem econtra: quod denique genera in quid est predicentur ; acciaentia vero in quale quid est, vel quomodo est. CAP. XXI. In quibus differentia et species. inter se conveniant, ac differant. Conveniunt differentia et species , quod perzque participantur:; quod iis semper adsint a quibus participantur. Hzc autem inter utramque peculia- ria sunt, quod differentia in quale quid est ; species VARLE LECTIONES. e Noster, ὅτι οὔτε. PATROL. GR. XCIV. 19 m S. JOANNIS DAMASCENI 588 autem in. quid est. pr.elicetur : quod. differentia Α πλειόνα εἴδη περιέχει, xal τὰ τούτων ἄτομα, τὸ δὲ plores species eorumque individua complectatur ; species vero solum ea qux? sub ipsa continentur : quod differentia prior natura sit speciebus : quod differentia componatur cum diMferentia : species aulem. nequaquam. CAP. XXIV. In quibus conveuiani inter se ac differant differentia εἰ proprium. Inter differentiam et proprium hoc commune est, quod pereque de líís quibus insunt przdicentur : quodque semper ac omni speciei insint. Hxc autem ipsis peculiaria sunt, quod differentia species πιυ]- tis cempleclatur ; proprium autem, unam dun- laxat , quod differentia cum specie non convertatur ; proprium vero convertatur. CAP. XXV. In quibus differentia et accidens inter se conveniant, ac differant, lllud inter differentiam et accidens commune est, quod utrumque de pluribus in quale quid prze- dicetur : quia item differentia et accidens insepa- rabile iis semper insint de quibus prsedicantur. H:ec autem ipsis peculiaria sunt, quod differenti contineant, ποή contineantur. Quamvis enim lac ambo species complectantur, ut quz de pluribus speciebus przdicentur : at. differentia tamen non coutinetur, quoniam easdem specios contrarias diffe- rentias non suscipit ; accidens contra continetur, quia eadem species, ac idem individuum multa accidentia, sepe eliam inter se contraria, suscipit. C liuc accedit quod differentia non recipiat magis 8ui minus ; secus vero accidens : atque item illud, quod contrarie differentist misceri inter se ne- queant ; contraria autem accidentia misceri pos- sint. CAP. XXVI, . . In quibus species et proprium inter se. conveniant ac differant. Inter speciem et proprium illud commune est, quod vicissim de se predicentur, seu convertantur: quod asque participentur ; ut. individuorum ipsa participantium alteri magis, alteri minus se 35 impertiant. Inter ipsa vero hoc discriminis est, quod species sil substantialis ; proprium auteja, adveniitium e accidentale : quod species semper sít actu ; proprium vero semper, potentia, etsi non aetu : quod qus diversas habent ἀεβηί - tiones, ipsa quoque scilicet diversa exsistant. CAP. XXVIT. In quibus species et accidens. inter se. conveniant, et differant. . Inter. speciem et. accidens hoe commune est, εἶδος µόνον τὰ ὑπ' ἄτομα: ὅτι ἡ διαφορὰ φύσει προτέρα τῶν εἰδῶν * ὅτι διαφορὰ μετὰ διαφορᾶς συν” τίθεται, εἶδος δὲ μετὰ εἴδους οὐδαμῶς. ΚΕΦΑΛ. KA. Κοιγωγία xai διαφορὰ διαφορᾶς, ἰδίου. Κοινὰ διαφορᾶς xaV ἰδίου, τὸ ἑπίσης κατηγορεῖ- σθαι πᾶσι τοῖς µετέχουσι’ τὸ ἀςὶ χαὶ παντὶ τῷ εἴδει παρεῖναι. Ἴδια διαφορᾶς χαὶ ἰδίου, ὅτι ἡ μὲν διαφορὰ πολλά εἴδη περιέχει, τὸ δὲ ἴδιον, ἓν µόνον * ὅτι ἡ δια- φορὰ οὐκ ἀντιστρέφει πρὸς τὸ εἶδος, τὸ δὲ ἴδιον &v- τιστρέσει. ΚΕΦΑΛ. ΚΕ’ Κοινωνία καὶ διαφορὰ διαφορᾶς «al συµόεδη- κότος. Kow& διαφορᾶς xai συµθεδηχότος, ὅτι ἀἁμφότερα κατὰ πλειόνων ἓν τῷ ὁποῖόν τί ἐστι χατηγοροῦνται: καὶ ὅτι διαφορὰ χαὶ τὸ ἀχώριστον συμθεθηχὸς ἀεὶ πάρ- εισιν, ofc χατηγοροῦνται. Ἴδια διαφορᾶς χαὶ συµθεδη- χότος, ὅτι αἱ διαφοραὶ περιέχουσιν, οὗ περιέχονται τὰ δὲ συµθεθηχότα περιέχονται. Περιέχουσι μὲν γὰρ τὰ εἴδη ἀμφότερα, ὡς πλειόνων ε]δῶν κατηγοφρούμενα" ἀλλ dj διαφορὰ οὗ περιέχεται, διότι οὗ δέχεται τὸ αὐςὸ εἶδος τὰς ἑναντίας διαφοράς. Τὸ δὲ συμθεθηχὸς περιέχεται, διότι τὸ αὐτὸ εἶδος, χαὶ τὸ αὑτὺ ἄτομον, πολλὰ, συµθεθηχότα δέχεται πολλάχις, καὶ τὰ ἑναν- tla. Ὅτι fj μὲν διαφορὰ τὸ μᾶλλον xat τὸ ἧττον οὐχ ἐπιδέχεται, ἀλλὰ τὰ συµθεθηχότα * ὅτι αἱ ἑναντίαι διαφοραὶ ἁμιγεῖς εἶσι, μίγνυνται δὲ «à ἑναντία σνµ- θεθηκότα. ΚΕΦΑΑ. KQ'*. ζοιγωγία καὶ διαφορὰ εἴδους xal ἰδίου. Κοινὰ εἴδους χαὶ ἰδίου, ὅτι ἀλλήλων ἀντικατηγο- ροῦνται, Ώχουν ἀντιστρέφουσιν' ὅτι ἐπίσης µετ- ἐχεσθαι ἔστι, τῷ μὴ ἑνὶ μᾶλλον f$) ἧττον τοῦ ἑτέρου µεταδιδόναι ἑαυτῶν τοῖς µετέχουσιν ἀτόμοις. Δια- φαρὰ δὲ εἴδους χαὶ ἰδίου, ὅτι τὸ μὲν εἶδος, οὐσιῶδες, τὸ δὲ ἴδιον, ἐπουσιῶδες ’ ὅτι τὸ μὲν εἶδος ἀεὶ ἑνερ- γείᾳ, τὸ δὲ ἴδιον ἀεὶ δυνάμει, xot [p ἀεὶ] Evep- χείᾳ { ὅτι «à διαφόρους ἔχοντα ὁρισμοὺς, xal αὐτὰ δηλονότι διάφορα καθεστήκασιν. ΚΕΦΑΛ. KZ'. Κοινωνία xal διαφθρὰ εἴδους καὶ συµδεδη- xótoc. ' Κοινὰ εἴδους xai συµθεθηχότος, τὸ κατὰ πλειόνων VARLE LECTIONES. f Edita et mss. xai δυνάµει xal ἑνεργείᾳ. Sed emendandum ut in tertu posuimus *: nec enim hac Yn parte discessit Damascenus a Porphyrio, qui cap. 15 Isagoges, de his in. quibus conveniunt aat discrepant species et proprium, hsec habet : Ἔτι «b μὲν εἶδος ἀεὶ ἑνεργείᾳ πάρεστι τῷ ὑποχειμένῳ' τὸ δὲ ἴδιον, ποτὲ xai δυνάµει. Ανθρωπος μὲν yàp ἀεὶ ἑνεργείᾳ ὁ Σωκράτης ἐστι. Γελᾷ δὲ οὐκ &cl * καίπερ δεὶ πεφυχὼς εἶναι γελαστικόν. Insuper species quidem semper adest actu subjecto; at proprium aliquando po- tentia duntazat, Semper enim actu Socrates est homo; verum non semper videt, etsi semper ex sua. natura est risibilis. . E Ld - ὅτι τὸ μὲν εἶδος ἐν τῷ τί ἐστι, τὸ δὲ συμθεθηχὸς ἐν «€i ὁποῖόν τί ἐστι χατηγορεῖται’ ὅτι τοῦ εἴδους 1) μετοχὴ ἑνός ἐστι, τῶν δὲ συµθεθηχότων καὶ πλειό- νων τις μετέχει; ὅτι τὸ εἶδος, φύσει πρότερον συµ- 6εθηχότων * ὅτι τοῦ εἴδους fj μετοχὴ ἑπίσης, τὰ δὲ συµθεθηχότα τὸ μᾶλλον xal τὸ ἧττον δ. KE9AA. KH'. Κοινωνία καὶ διαφορὰ Vov xal ἀχωρίσεου cvp- θεθηκότος. Κοινὰ ἰδίου xal συμθεθηχότος ἀχωρίστου, τὸ uh ἄνευ αὐτῶν συοτῆναι ἐχεῖνα, ol, ἑνυπάρχουσι * xal ὅτι ἁμφότερα ἀεὶ πάρεισι. Διαφορὰ ἰδίου καὶ συµθεδη- χότος, ὅτι τὸ μὲν ἴδιον ἑνὶ εἶδει ὑπάρχει, τὸ δὲ συµ- 6εδηκὸς, πλείοσιν * ὅτι τὸ μὲν ἴδ.ον ἀντιστρέφει πρὸς τὸ εἶδος, τὸ δὲ συμθεβηχὸς οὐχέτι ' ὅτι τὸ μὲν συµ- Εεθηχὺς ἐπιδέχεται «b μᾶλλον xaX τὸ fiovov, τὸ δὲ ἴδιον οὐδαμῶς. ΚΕΦΑΛΛ. Κθ'.. Περὶ ὑποστάσεως, καὶ ἐγυποστάτου, xal ἀνγυπο- στάτου. Τὸ τῆς ὑποστάσεως ὄνομα δύο σηµαίνει. Απλῶς μὲν γὰρ λεγόμενον, σημαίνει τὴν ἁπλῶς οὐσίαν. Ἡ δὲ καθ) ἑαυτὴν ὑπόστασις τὸ ἄτομον σημαίνει ἃ, xal τὸ ἀφοριστικὸν πρόσωπον. Καὶ τὸ ἐνυπόστατον δὲ δύο σηµαίνει. Σημαῖνει γὰρ xai τὸ ἁπλῶς ὃν ' χαθ' ὃ σηµαινόµενον, οὐ µόνον τὴν ἁπλῶς οὐσίαν, ἀλλὰ xal 4b συμδεθηχὸ: ἐνυπόστατον καλοῦμεν. Σημαίνει δὲ χαὶ τὴν καθ) αὐτὸ ὑπόστασιν, Ίγουν τὸ ἄτομον, Καὶ 1*0 ἁνυπόστατον ὃδ δισσῶς λέγεται. Λέγεται γὰρ ἀνναόστατον, xal τὸ μηδαμή μηδαμῶς ὄν λέγεται πάλιν ἁνυπόστατον χαὶ à τὸ συμθεθηχὸς, διότι τὸ συμθεθηχὸς οὐχ ἔχει ἰδίαν ὕπαρξιν, ἀλλ' Ev τῇ οὐσίᾳ ὑφέστηχεν. ΚΕΦΑΛ. A'. Περὶ Ὀὐσίας, καὶ φύσεως, xal µορφῆς ' ἀτόμου τα προσώπου καὶ ὑποστάσεως. Οἱ μὲν ἔδω φιλόσοφοι, χατὰ τὸν προλεγόμενον λόγον, διαφορὰν εἶπον οὐσίας xat φύσεως. Οὐσίαν μὲν εἰπόντες (19) τὸ ἁπλῶς εἶναι, φύσιν δὲ οὐ. σίαν (20) εἰδοποιηθεῖσαν ὑπὸ τῶν οὐσιωδῶν διαφο- | DIALECTICA. κατηγορεῖσθαι. Διαφορᾶ δὲ εἴδους xal συµθεθηχότος, A quod de pluribus prsedicentur. Hoc autem discri- B speciei insit ; accidens autem pluribus : minis est, quod species in. quid est : accidens in quale quid eet praedicetur: quod unius duntaxat speciei participatio sit : at multorum accidentium quispiam particeps esse possit : quod species sit prior natura accidentibus : quod species 44119 participetur ; accidentia autem magis οἱ minus suscipiant. CAP. XXVIII. In quibus proprium εἰ accidens. inseparabile tum conveniant tum dissideant. Inter proprium et accidens inseparabile hoc commune est, quod ea quibus insunt, sine ipsis non consistant ; quodque utrumque simul insit. Hoc autem inter ipsa interest, quod proprium uni quod proprium cum specie convertatur ; non item ac- cidens. Denique, quod accidens magis et minus ad- mittat ; proprium vero nequaquam. CAP. XXIX. De hypostasi, enhypostato , et anhypostato. Hypostasis vocabulum duplicem significationem babet. Nam cum absolute usurpatur, id quod simpli- citer exsistit significat : quie. autem per se est hypostasis, individuum significat ac personam pe- culiarein. Eodem mode vox enÁypostaton duplicem babet significalionem. Significat enim et quod absolute est : quo sensu nedum substantiam quae est absolute, sed et accidens, enhypostaton appella- inus. Designat quoque eam quz per se est hypo- siasin, hoc est. individuum. Quin et anltypostaton quoque duplici modo usurpatur. Nam et anhypo- slaton dicitur quod nusquam omnino est: ac rur- sus eliam accidens anhypostaton vocatur, quia accidens propriam ac peculiarem exsistentiam noa habet, sed in substantia exsistit. 368 CAP. XXX. De voce οὐσίας, de nalura εἰ forma, necnon de in- dividuo, persona et hyposiast. Usus varius terminorum philosophis ac Patibus. — Externi philosophi eodem modo οὐσίας, et φύσεως, differentiam statuerunt. Οὐσίαν quideni usurparunt pro esse absolute et. simpliciter : φύσιν vero, id VARIA LECTIONES, 5 Addo τὸ ἧττον ex uno Regio et nostro. Sic etiam Basil. interpres; sic ostendat accidens inseparabile non Porphyrius, υί ualiter omnibus inesse, exemplum affert duorum /Ethiopum, quo- rum alter alterum nigredine superat. Καὶ γὰρ Αἰθίοψ Αἰθίοπος ἔχοι ἂν τὴν χροίαν, ἢ ἀνειμένην, ἢ ἔπιτε- ταμµένην χατά µελανίαν. Ἀ Reg. 2927, δηλοῖ. i Deest xal in. multis codicibus. NOTA. (19) Οὐσίαν μὲν εἰπόγτες' Atque οὐσίαν qui- D οὐσίαν, dem, eic. Ammonius in. Commentario in Categ. Arist. ubi de substantia, ait. οὐσίαν fj πᾶσαν Όπαρ- Gv, wel. quamlibet exsistentiam | significare, hocque sensu de accidentibus perinde enuntiari, 1j τὴν μὴ tv ὑποχειμένῳ φύσιν, vel naturam, qua non est in sub- jecto, seu quie non sit accidens. Verum Aristoteles οὐσίαν proprie acceptam definit, que nec de ssbjecto ullo dicatur, necin aliquo subjecto fit, velut hic homo, hie equus. Qua definitione innuit individuum solum οὐσίαν esse proprie sumptam, quia individui solius est proprie esse. Quamobrem illud vocat πρώτην quam Latini primam substantiam interpre- tantur. Naturas vero communes, puta genera, et species, qua in individuis considerantur, δευτέρας οὐσίας nuncupat; nostri substantias secundas di- cunt. Quod si vero accurate loqui velimus, quando sermo erit de communi natura, οὐσία essentiae no- mine exprimetur, quando de natura singulari, sive de individuo, οὐσίαν recte substantiam dicimus. Individuumenim est ὑφεστὸς πρᾶγμα, inquit Ammo- nius, res subsistens in se. (20) Φύσι’ δὲ οὐσίαν' Φύσιν vero, seu natu. ram, etc. Aristoteles, seu quisquis alius auctor eet σοι S. JOANNIS DAMASCENI 032 est, naturam dixerunt esse «siam per essentiales A oov. xal μετὰ τοῦ ἁπλῶς εἶναι, xal τὸ τοιῶσδς εἶναι differentias specifieatam ; atque cum eo quod absolute exsistat, etiam tali modo esse habet ; ut sive rationalis sit, sive irrationalis ; sive mortalis, sive immortalis. Hoc est, ipsam esse volunt, ut ita dicam, immutabilem atque ab omni variatione alienam originem, et causam, ac vim unicuique speciei a summo rerum opifice insitan,, per quam moveri seu operar? possit ; angelis nempe ad in- telligendum, cogitationesque suas sine sermonis prolatitii ope sibi invicem communicandum : ho- minibus autem ad intelligendum et ratiocinandum, cogitationesque in pectore conditas, sermonis ore prolati adjumento sibi invicem impertiendum : brutis item vivendi, εἰ sentiendi, οἱ respirandi ἔχουσαν. εἴτε λογιχην, εἴτε ἄλογον ' εἶτε θνητὴ»ν, εἴτε ἀθόνατον Ίγουν αὐτὴν, ὥς Φφαµεν, τὴν ἁμετάθλητον καὶ ἀμετάθετον ἀρχὴν, xal αἰτίαν, xai δύναμιν, τὴν παρὰ τοῦ δημιουργοῦ ἑἐντεθεῖσαν ἑχάστῳ εἴδει πρὸς «χίνησιν. τοῖς μὲν ἀγγέλοις, πρὸς τὸ νοεῖν, xal ἑχτὸς προφοριχοῦ λόγου µετα- διδόναι ἀλλήλοις τὰ νοήματα" τοῖς δὲ ἀνθρώποις, πρὸς τὸ νοεῖν xal λογίζεσθαι καὶ διὰ προφορικοῦ A^voo µεταδιδόναι ἀλλήλοις τὰ ἑγχάρδια { νοήµατα" τοῖς δὲ ἀλόγοις τὴν ζωτικὴν, xal αἰσθητιχὴν, xal ἀναπνευστιχὴν χἰνησιν ᾿ τοῖς δὲ φυτοῖς, τὴν θρεπτι- xtv, χαὶ αὐξητικὴν, xat γεννητιχὴν δύναμιν ' τοῖς δὲ λίθοις, τήν τε τοῦ θερμαίνεσθαι, χαὶ τοῦ Φύχεσθαι, καὶ τὴν ἀπὸ τόπου εἰς τόπον ἑτεροχίνητον διάδασιν͵, imotum : stirpibus vim eam, qua aluntur, crescunt B Ίχουν τὴν ἄφυχον. Ταύτην ἐχάλεσαν φύσιν, Ίγουν et generant : saxis denique, eain vim, qua calore, aut frigore afficiantur, eti qua e loco in locum, impresso motu ab alio, hoc est nequaquam vitali, transferantur. Hanc, inquam, naturamappellarunt ; hoc est specialissimam speciem ; puta, angelum, liominem, equum, canem et his similia ; qu:e veluti generaliora hypostases complectuntur, inque sin- gulis hypostasibus , qua sub ipsis continentur, perzque, ac sine ullo defectu. exsistunt. τὰ εἰδιχώτατα εἴδη * olov, ἄγγελον, ἄνθρωπον, ἵππον, χύνα, βοῦν, χαὶ τὰ τοιαῦτα, ὡς χαθολιχώτερα xal περιεχτικὰ τῶν ὑποστάσεων, xai iv ἑχάστῃ τῶν ὑπ αὐτῶν περιεχομένων ὑποστάσεων ὁμοίως xal ἀπαραλείπτως ὑπάρχοντα. Ὥστε τὸ μὲν µερικώτε- pov (21) ἐχάλεσαν ὑπόστασιν * τὸ δὲ χαθολ,χώτερον xaX περιέχον τὰς ὑποστάσεις, ἐχάλεσαν φύσιν την δὲ ἁπλῶς ὕπαρξιν, ἐχάλεσαν οὐσίαν. ltaque quod particularius est, hypostasim vocaruut ; quod autem generalius , ac hypostases comprehendit, nuncupaverunt naluram ; denique exsistentiaum simpliciter dictam, nominaverunt οὐσίαν, id est, substantiam. | Forma εἰ species idem quod essentia εἰ natura. — At sancti Patres prolixas ac incptas contentiones Ol δὲ ἅγιοι Πατέρες (22), παρεάσαντες τὰς πολλὰς ἐρεσχελίας, τὸ μὲν χοινὸν, xai χατὰ πολλῶν λεγό- VARIA LECTIONES, ) Deest ἐγχάρδια intribus Kegiis etin cod. S. Hil. Edita habent ἐν χαρδίᾳ. NOT £. librorum De metaphiysicis, nomen φύσις sic expli- C pescendo dissidia que Arius excitarat, missus cat, λέγεται φύσις, fj τῶν φύσει ὄντων οὐσία, natura dicitur essentia eorum qua vere sunt : velut aiunt naturam esse primam compositionem. 'Tum recensitis aliis φύσεως, id est nature, accepb;ionibus, sic con- eludit : Ἐκ δὴ τῶν εἰρημένων ἡ πρώτη φύσις, xal χνρίως λεγοµένη, ἐστὶν οὐσία 4j τῶν ἑχόντων ἀρχὴν χινῄσεως ἐν αὑτοῖς, ᾗ αὐτά' Ex his que dicta sunt colligitur naturam primam et proprie acceplam, esse eorum essentiam que in seipsis habeut principium molus, proul ipsa sunt. Caeterum priscis philosophis φύσις natura proprie non dicitur, nisi de iis, quz materia οἱ forma constant, vel etiam de ipsamet forma. Quamobrem Theologus, orat. 45, negat na- tur: nomen Deo convenire. (21) "Ουτε τὸ μὲν µερικώεθερο». tique quod par- licularius est. ludividuum enim philosopho est prina et proprie dicta substantia. Unde lliero- nymus, epist. 57: Tola secularium litterarum schola, inquit, nihil aliud hypostasim nisi usiam novit. Et Theodoretus dialog. 1, Secundum extra- neam sapientiam οὑσία et ὑπόστασις nom discrepant. "H τε γὰρ οὐσία τὸ ὃν σηµαίνει, xai τὸ ὑφεστὸς à ὑπόστασις ' Ὀεία enim id quod δει significat, et hypostasis, id quod subsistit, id nempe Plutarcho, Piotino, Proclo, Porphyrio, et aliis fuisse fami- liare constat. (232) Οἱ δὲ ἅγιοι Πατέρες ' At sancti Patres, etc. De vocibus οὐσίας, φύσεως εἰ ὑποστάσεως disce- ptatio nulla fuit apud Christianos priscis Ecclesize &vculis; atque οὐσία el ὑπόστασις pro eodem hahe- bantur, ut. res subsistens substantiave quelibet significaretur. Socrates, lib. v Hist., c. 5, narrat Rlosium, cum Alexandriam a Constantino ad com- esset, auctorem fuisse ut οὐσία pro essentia rei οἱ ὑπήστασις pro persona sumeretur ad cavenduimn Sabellii et Pauli Samosateni sensum. Hosii postea sententiam amplexati sunt illi, qui Meletii Antio- cleni partes foverunt, propter indigestas Marcelli Ancyrani voces, qui tres Trinitatis personas in unam οὐσίαν essentiam et ὁπόστασιν unam coarctare ferebatur. Vocum istarum discrimen Basilius, epist. 219, propugnat auctoritate ΒΙΟΙ synodi, qua: in appendice Syuiboli anatliema dicit. illis, qui affirmarent Filium Dei, vel ex nihilo vel ἐξ ἑτέρας ὑποστάσεως, f) οὐσίας, ex alia hypostasi aut. essentia esse. Frustraneas siquidem ambas lias voces fore, ni diversas res signilicarent. Ti; ypsía τῶν ἑχατέ- pov, inquit ? Atbanasius vero, qui concilio inter- (fuerat, nihilo secius hypostasim et οὐσίαν, esren- tiam, substantiamve idem esse non uno loco de- clarat : in primis epist. syunodica ad African. Ἡ δὲ D ὑπόστασις οὐσία &oxl, χαὶ οὐδὲν ἅλλο σηµαινόµενον ἔχει, ἡ αὐτὸ τὸ ὕν' Hypostasis est essentia, nec altud significat, nisi illud ipsum quod est. Quod Hieremias exsistentiam nominat, dicens : Et non audierunt vocem ὑπάρξεως ersistentie. Nam ὑπό- σταδις et οὐσία idem est quod Όπαρξις exsisten- ία; quippe que est οἱ exsistit. Ad hzc Sardicensis synodus in qua primas tenuit Hosius, epistola quam Theodoretus recitat lib. i — Hist., c. 5, sic loquitur : Quoniam haereticorum cohors contendit di- versas diremptasque Patris. ει Filii et Spiritus sancti ὑποότάσεις hyposiases esse ; nos econtra hanc. edocti sumus traditionem, μίαν εἶναι ὑπόστασιν, fjv aco! οἱ αἱρενιχοὶ οὐσίαν προυσαγορεύονόι, τοῦ Πατρὸς, xal τοῦ Υἱοῦ xai τοῦ ἁγίου Πνεύματος, ΜΝΠαΠΙ esse, 593 σιν, xai μορφὴν ἐχάλεσαν * οἷον ἄγγελον, ἄνθρωπον, ἵππον, χύνα, xai τὰ τιιαῦτα. Καὶ γὰρ xal ἡ οὖσία αταρὰ zb εἶναι λέγεται, xal dj φύσις παρὰ τὸ πεφυ- x£yav* τὸ δὲ εἶναι xal πεφυχέναι ταυτόν ἐστι’ xal ἡ μορφὴ xaX τὸ εἶδος τὸ αὐτὸ σηµαίνει τῇ φύσει. Τὸ 6k μεριχὸν, ἐχάλεσαν ἄτομον, χαὶ πρόσωπον, xal ὑπόστασιν, οἷον Πέτρον, Παῦλον. Ἡ δὲ ὑπόστα- σις (25) θέλει ἔχδιν οὐσίαν μετὰ συµθεθηχότων, xal DIALECTICA. pee vov, ἤγουν τὸ εἰδιχώτατον εἶδος, οὐσίαν, καὶ φύ- A 37 missas facientes, id quod commune est, ac de 594 multis dicitur ; id est specialissimam speciem, substantiam, et naturam, ac formam appellarunt, ut angelum, equum, canem, et similia. Enimvero οὐσία, ab eo quod sit dicitur; e& nalura, ab eo quod aptum natum sit. Esse porro et natum esse, idem sunt. Atque etiam forma et species eamdem ac natura habent significationein. Quod autem particulare est, individuum, ct personam, et liypo- NOT.E. Patris et Filii ει Spiritus sancti hypostasim, quam ipsi heretici usiam, id est substantiam, eocant. Quod si quarant quena n si hypostasis Filii, hanc ipsam esse confiemur, quam solam Patris esse omnes πο- γην!» hoc est essentiam, substantiamve personis tribus communem, ut edisserunt iu orationis serie (a). Paulinus Antiochenus cum suis euradem sensum mordicus tenebat, quibus favebant Occiden- tales, qos Basilius loco citato, et Nazianzenus, orat. 21, aiunt propter Latine linguz penuriam ὑποστάσεως nomen non nisi substantie vocabulo efferre valuisse, nec proinde hypostasim ab usia secernere. Quamobrem uon tres hypostases, sed tres personas sulsislentes pronuntiabant, more antiquo, quem Hippolytus Portuensis adversus Noeti harc- sim expressit. D«os quidem (deos) non dicam, sed wnum, inquil : Personas vero duas. Pater quidem unus, Filius unus, persone due, tertia autem Spi- ritus sancius. Cum vero Meletianis ohjicerent, po- sitis in deitatis una natura tribus hypostasibus, &stasi, 868 reapse, duas : οὐδὲ τὰς τῇ ὑποστάσει δύο B φύσεις µίαν εἶναι σαφηνίκων. Consimiliter filiatio- nem appellat ἱδίωμα φύσεως, proprietatem nature, et Filium ipsum μονογενῆ φύσιν, naturam unigeni- tam. Genuinam Cyrilli mentem acute assecutus est Anastasius Syuaita in'Oónyo, cap. 2 et 8, ac forsan melius, quani Acacius Melitinensis in Armenia, qui cum probe nosset, quid natra, quid hypostasis apud suos Orieutales significarent , nihilominus epistola ad Cyrillum cogendos esse omnes aiebat, auathematizare eos qui dicunt duas naturas post unitionem , proprie unamquamque operantem ; qui duos Filios dicere recusantes, duas naturas dicere non abnuerent. Hic scribebat dudum post. initam pacem Cyrillum inter. et Joannem Autiocheuum. Quocirca mendacii accusandi non sunt Orientales episeopl, qui in epistola quadam ad alios przesules testantur, se convicisse εἰ Acacium, qui inter gesta deitatem confessus est. esse passibilem. Quiniwo Alexander iMierapolitanus epistola ad Acacium continuo tres deos fore, illi reponebant nullam ϱ Berrheensem narrat eum juxta Cyrilli capitula sic inter bypostases divisionem sectionemve interci- dere, adeoque «unam esse substantiam , Deuin unum. Athanasius in synedo Alexandr. utrorumque sincera fide perspecta, de verbis, non de rebus, eos litigare agnovit, et, ut ait Theologus, orat. 21, τὰ ὀνόματα συγχωρῄσας nominum wiriusque wsu permisso, rebus eos constrinzit, Quasi vero, inquit in alio loco, circa voces, non circa res, religio nostra verseiur. Taudem usus in Oriente invaluit, ut οὐσία εἰφύσις, pro essentia et nalura communi sumerentur, ὑπόστασις vero, et πρόσωπον pro persona εἰ indi- riduo, veluti Basilius epistola 45, ad Gregorium fra- trem 'prascripserat. Huicce consuetudini Cyrillus demum Alexandr. suffragatus est in Dialogis cona Arianos (pag. 408 et 409), cum antehac jn libris contra Nestorium φύσιν et ὑπόστασιν pro eodem accepisset, non quidem pro essentia vel substantia, sed pro ipsa re, quzcunque tandem illa esset. Sub ista notione aliquando aflirmavit in Commonit. ad Eulogium qnam esse Christi naturam, ἀλλ εἷς λοι- πὸν Υἱὸς, µία φύσις αὐτοῦ. Epist. 1, ad Success. et in Schol. de [ncarn. incon]wsas definit mansisse ó7»StáGttc, χουν φύσεις, hypostases seu malturas ; in defens. anath. 14 cont. "Theod. factam esse uni- tionem πραγμάτων, Ίγουν ὑποστάσεων, rerum sive hypostasium ; adeoque hanc φυσιχὴν naturalem esse, τουτέστι τὴν ἀληθὴ, i. e. veram, uecnon xa0* 0mó- στασιν secundum. hypostasim, id est xaz' ἀλήθειαν, secundum rei veritatem. Quiniino de ipsamet Verbi persona ait in defens. 2, anathi. cont. Theod. ἡ τοῦ Λόχου φύσις, Ίγουν ὑπόστασις, ὃ ἐστιν αὑτὸς ὁ AÓ- Tos. ipsa Verbi natura sive lgpostasis, hoc est ipsum- met Verbum. Atqui Cyril!'o, non Athanasius modo, verum et Alexander itidem Alexandrinus praiverat in epistola ad Alexandr. Dyzautinum, quam refert Theodoretus, lib. 1 Hist. c. 4, ubi ex his Domini verbis, Ego εἰ Pater unum sumus, demonstrari ait Bon unam esse Patris et Filii naturam, sed hypo- mentem auam in scripto deposuisse : Mentitus est divinam Scripturam Nestorius tanquam nativitatem, moriémque, non divinilatis, sed humanitatis | esse doceat. Hi litterze habentur in collectione P. Lupi. Neque vero hie solus Cyrilli sensum non intellexisse reperitur; sed et Liberatus Breviarii c. 8, scribit, quosdam de palatio culpasse Cyrillum, cur tandem susceperit ab Orientalibus episcopis duarum confes- sionem naturarum. Quamobrem Eutyches nihil horum errori addiderit, nisi Christum non esse consubstan- talem nobis secundum humanitatem. Ut vero Cyrillus singulari illo sensu, quem retulimus, nalura voca- bulum usurparet, in causa fuere lacubrationeg alique, Gregorio Thaumaturgo, Athanasio, Julio el Felici Romanis pontificibus falso ascriptze, in quibus Christo, ut una persona, sic urna iiatura tribuebatur. Nesciehat enim hos libros Apollinarii esse, ut postea evictum fuit. (25) Ἡ δὲ ὑπόστασις. Porro hypostasis essen- tiam cum accidentibus exigit. Accidentia liec Noster alibi nuncupat ὑποστατιχὰς διαφορὰς, ποιότητας, personales differentias , qualitates, necnon χαρσ- χτηριστιχἁ ἱδιώματα, characteristicas proprietates, quibus substantia velut sigilletur : idque muneris concedit accidentibus qux inseparabilia dicuntur. Unus tamen Theodorus Ábucaras communi huic 7 philosophantium doctrina -refragari videtur opu- Sculo non edito, quod Combefisius descripsit ex co- dice Tiliano, quodque hic, quia brevissimum est, recitaho : περὶ τῆς ἰδιαίτατα διαφορᾶς' De differentia propriissima.'H ἰδιαίτατα διαφορὰ διχῶς λέγεται, s εἰδοποιὸς διαφορὰ, οἷον τὸ λογιχὸν, τὸ Üvntóv* xa ἡ ἀτομοποιός. n σα γὰρ ἱδιαιτάτη xal χυριωτάτη δια- φορὰ ὑποστατιχή ἐστιν οὗ τινος λέγεται διαφορά. Bl μὲν οὖν ὑφιστᾷ τὸ εἶδος, λέγεται εἰδοποιὸς διαφορά * εἰ δὲ ὑφιστᾷ 1b ἄτομον , λέγεται ἀτομοποιάς ' olov ἐπὶ τοῦ Πατρὸς τὸ ἀγέννητον, Καὶ yáp τοῦτο ὑπο- στατικόν ἐστι τῆς ὑποστάσέως τοῦ Πατρός. Ὁμοίως (α) Hune loeum vide secundis curis retractatum in Przfatione, num. XX. $95 S. .JOANNIS DAMASCENI 596 stasim nuncuparunt, ut Petrum, Paulum. Porro A xa0' ἑαυτὴν ὑφίστασθαι, xal αἰσθήσει, fivouv ἕνερ- hypostasis essentiam cum accidentibus, et ut per ge subsistat, exigit ; ac eliam ut sensu, id est actu, consileretur exsistens. Nee vero fleri potest ut dus hypostases inter se non differant ratione acci- dentium, numeroque inter se distinguantur. 38 γείᾳ θεωρεῖσθαι, ᾿Αδύνατον δὲ δύο ὑποστάσεις μὴ διαφέρειν ἀλλήλων τοῖς συµθδεθηχόσι, xa ἀριθμῷ διαφέρειν ἀλλήλων. Xph δὲ γινώσχειν, ὅτι τὰ χα- ῥαχτηριστικὰ ἱδ.ώματα, τὰ συµδεθηγότα εἰσὶ, τὰ χαρακτηρίζοντα τὴν ὑπόστασιν. lllud denique sciendum, characteristicas proprietates accidentia esse, quibus tanquam certis notis exprimitur hypostasis. Capita Aristotelis : Si est, quid est; quale quid. est ; propler quid est. CAP. XXXI. De wqequivocis. Quid equivoca. — JEquivoca sunt, quae nomine quidem inter se conveniunt ; ezterum. definitione aut descriptione differunt, ut canis nomen zquí- vocum est. Nam, et terrestrem, et marinum ca- nem significat. Alteram porro detinitionem habet terrestris canis, et alteram marinus : quandoquidem . diversa utriusque natura est. Sic autem azquivoca describunt : ZEquivoca sunt, quorum nomen duntaxat commune est, ratio autem substanti:e que nomiue significatur, diversa est. llic autem rationis nomine delinitio intelligitur ac descripuo. Illis autem verbis secundum nomen, hoc indicatur, aliam esse defini- tionem ipsius nominis, cujus ratione dquivoca sunt v. gr. terrestris et marinus canis, ut canis nomine significantur, zequivoca sunt, si quis enim terre- stris canis el marini, quatenus uterque ipsoruimn canis vocatur, definitionem afferre velit, alteram terrestri, alteram marino cani definitionem tribuet, Fieri autem potest ut et definitione et nomine inter se conveniant ; ambo enim animalia vocantur, et animalis definitionem recipiunt. Verum hujus nominis animalis ratione zquivoci non sunt, sed potiua univoci. Porro in swquivocis tria investi- ganda sunt, nempe an sint zquivoca, tum de quot rebus dicantur, ac postremo de quo significato quesitum sit. k KecáJaia τοῦ Ἀριστοτέλους": El Ecce cl ἐστιν ὁποῖόν zl ἑστω" * διά τί ἑστυ'. ΚΕΦΑΛ. ΛΑ. Περὶ ὁμωγύμω». Ὁμώνυμα μέν clot τὰ τῷ ὀνόματι χοινωνοῦντα, τῷ δὲ ὁρισμῷ, f) τῇ ὑπογραφῇ διαφέροντα * οἷον τὸ, χύων, ὄνομα ὁμώνυμόν ἐστι. δηλοῖ γὰρ τὀν τε χερ- p oaov, καὶ «by θαλάττιον χύνα. ἝἜτερον δὲ ὁρισμὸν ἔχει ὁ χερσαῖος, χαὶ ἕτερον ὁ θαλάσσιος, ἐπειδὴ xai ἑτέρα φύσις xaX ἑτέρα. Ὑπογράφουσι δὲ τὰ ὁμώνυμα οὕτως Ὁμώνυμά εἶσιν, ὧν ὄνομα µόνον χοινὸν, ὁ δὲ χατὰ τοῦνομα λόγος τῆς οὐσίας, ἕτερος. Λόγον ἐνταῦθα τὸν ὁρισμὸν εἶπε, χαὶ τὴν ὑπογρα- qv κατὰ tobroga δὲ εἶπε, δηλῶν ἕτερον εἶναι τὸν ὁρισμὸν αὐτοῦ τοῦ ὀνόματος, χαθ᾽ ὃ γίνονται ὁμώ- νυµα, Οἷἶον, ὁ χερσαῖος xaX θαλάσσιος χύων, κατά τὸ ὄνομα τοῦ χυνὸς, εἰσὶν ὁμώνυμα. El γὰρ θελήσει τις τὸν ὁρισμὸν τοῦ χερσαίου χυνὺς ἀποδοῦναι, καὶ τοῦ θαλασσίου, xa0' ὃ χύων χαλεῖται ἑχάτερος αὐτῶν, ἄλλον ὁρισμὸν ἀποδώσει τῷ χερσαίῳ, καὶ τῷ θαλασσίῳ ἕτερον. Ἐνδέχεται δὲ αὑτοὺς xaX χοινωνεῖν «i ὁρισμῷ πάλιν, καὶ τῷ ὀνόματι, Zia γὰρ λέγονται ἁμφότερα, χαὶ τὸν ὁρισμὸν τοῦ ζώον δέχονται. 'AXX οὐκ εἰσὶ χατὰ τὸ ὄνομα τοῦ ζώου ὁμώνυμοι, ἀλλὰ μᾶλλον συνώνυµοι. "Ent δὲ τῶν ὁμωνύμων «pla. δεῖ ζητεῖν. εἰ ἔστι τῶν ὁμωνύμων, xal κατὰ πόσων σηµαινοµένων φέρεται, καὶ περὶ ποίου σηµαινομένου ἡ ἐρώτησις γέγονεν. VARLE LECTIONES. t Hzc ad modum tituli leguntur in Reg. 2920, et in cod. S. Hil. et in nostro altero. NOTAE. xaX τὸ γεννητὸν ὑποστατιχὸν τοῦ Yloo, xai τὸ ἐχ- πορευτὸν ὑποστατιχὸν τοῦ Πνεύματος. Ἐπὶ δὲ ἡμῶν individuum, individuum faciens : cujusmodi est. in- nascibilitas in Patre. lac enim Patris persona consti- &b-Éyetv τὴν δὲ doy hy, 10016 ἐστι τὸ συστατιχόν’ «b p tuitur ; genitum esse in Filio, Filii quoque personam δὲ γρυπὸν, ?| ξανθὸν, 1) ὅσα ἀχώριστα συµθεθηχότα, ταῦτα οὐχ εἰσὶ ὑποστατιχὰ χυρίως, ἀλλὰ χαταχρη- στικῶς. Περιαιρουμένων γὰρ τούτων ἁπάντων τῇ ἐπινοίᾳ, μένει ἡ ὑπόστασις. Ἁλλ' οὐχ ἔδει µένειν τὴν ὑπόστασιν, τούτων περιαιρουµένων, εἰ σαν ὑπο- στατιχὰ, διὰ τὸ μὴ δύνασθαι τὴν ὑπόστασιν ἄνευ τούτων εἶναι» τῷ αὐτῷ λόγῳ ἔσονται xal χωριστά cup θεθηχότα ὑποστατιχὰ, ὅπερ ἀδύνατον. od vio δύναται ἡ ὑπόστασις εἶναι ἄνευ χινῄσσως, f) ἠρεμίας, f) ἄνευ «ou καθέζεσθαι, ἢ ἵστασθαι, f| τοῦ χεῖσθαί πως. "AX" οὔτε ἡ χίνησις, οὔτε ἡ ἠρεμία, οὔτε ἡ θέσις, οὔτε οὐδόλως τι τῶν χωριστῶν συµδεθγηχότων ἐστὶν ὑπη- στατιχόν. Ὥστε διὰ τοῦτο οὐδὲ τὰ ἀχώριστα συµθε- θηχότα εἰσὶν ὑποστατιχά. Propriissima differentia dupliciter dicitur, nimirum qua speciem constituit, puta rationale, mortale, et que individuum. Omuis enim propriissima ei specialissima differentia illud constituit cujus differentia dicitur. Ac si speciem constituit, differentia specificans vocatur ; sin autem conslitwt; demum processio, personam Spiritus sancti. Porro in nobis certam hanc animam habere , id personam [acit : esse autem adunco naso, flavo — capillitio, εἰ similia accidentia inseparabilia, hec hypostasim personamve proprie non constituunt, scd inpropríe. Nam quamlibet per cogitationem ista prescindantur , remanet tamen. hypostasis; cum alioqui iisdem abstractis nulla superstes hypostasis [oret : quia sine illis quibus constituitur, perseverare non potest. Quinimo ob eamdem rationem consecla- rium [oret, accidentia inseparabilia ad hypostasis constitutionem pertinere, quod impossibile est. Nam hypostasis sine separabilibus differentiis esse nequit, puta Peirus sine motu vel quiete, vel quin sedeat aut stet, aut quovis modo jaceat. Neque vero sive motus, sive quies, sive situs, sive quoditbet aliud accidens separabile constituit hypostasim. Nec igitur. insepa- rabilia accidentia constituere illam possint. Huc- usque Abucaras. 5971 'DIALECTICA. 598 [(24) 'θµοιότης, εἰ xot δοχεῖ τοῖς παλαιοῖςτετρα-Α — Desimilitudine, — Quantumvis similitudo penes X Ὑίνεσθαι χατὰ τὴν ποιότητα µόνην, ἀλλὰ τοῖς νεωτέροις ἔδοξεν, πρῶτον μὲν, ὡς ἓν χκεφαλαίῳ xal κατὰ οὐσίαν γίνεσθαι, χαὶ κατὰ ποιότητα χατ᾽ ob- σίαν μὲν, ὥσπερ τοὺς ἀνθρώπους ὁμοίους ἀγγέλοις λέγομεν, ἀντὶ τοῦ ἴσους ,, χαἰτοι ταῖς ποιότησιν ἀλλήλων πάµπολυ διαφέροντας, xat ἵππους ὁμοίως, xai χύχνους, xai τὰ λοιπά. Ἐπεὶ δὲ ἡ ὁμοιότης αὕτη ποτὲ μὲν ἁπαράλλαχτος ἐμφαίνεται, ποτὲ δὲ χατά τι παρηλλαγμένη ΄ ὑποστέλλοντες οἱ αἱρετιχοὶ τὸν Υἱὸν, ὅμοιον αὐτὸν ἔλεγον τοῦ Πατρὸς, διὰ µεσότητος τοῦ σηµαινοµένου, πρὸς τὸ χεῖρον συναρπάξοντες τοὺς ἀφελεστέρονς. Διὸ xal ὁ μέγας Βασίλειος, « El προσ- τίθεται, φησὶ, xai τὸ ἁπαραλλάχτως, χἀγὼ δέχο- μαι. » "AX)' οὕτω μὲν χατ᾽ οὐσίαν' χατὰ δὲ ποιό- τητα, οὐχὶ τήνδε, ἢ τήνδε, ἀλλὰ πᾶσαν, ἤγουν σχῆμα, xai μορφὴν, χρῶμα, τέχνην͵, ἀρετὴν, χαὶ ἐφ᾽ ὅσα δια- τείνει τὸ τῆς ποιότητος. qualitatem solam ex quadruplici capite oriri vete- ribus visa sit, nihilominus tum sccundum subh- stantiam, tum sccundum qualitatem perinde sumi solet a recentioribus : ac secundum substantiam quidem, ut dum homines augelis similes, hoc est equales, dicimus, tametsi penes qualitates inter se omnino diversi sint, equos quoque, ac cygnos, aliaque id 89 genus. Verum quandoquidem ejus- modi similitudo, nullam aliquando disparitatem admittit , quandoque vero nonnullam patitur diversitatem ; ut Filium a deitate subducerent hzretici, eumdem Patri similem dixerunt, ac per ancipitem vecis hujus sensum in pejora simpli- ces detraxerunt. Quapropter et magnus aiebat Basilius (25) : « Si voci, similis, addatur absque ulla prorsus diversitate, ipsam quoque libens suscipio. » Atque hzc est similitudo secundum substantiam, Secundum qualitatem autem, non ad hanc, aut illam qualitatis speciem determinatur, sed in omnibus locum habet, puta figura, forma, colore, arte, virtute, et aliis, ad qus genus qualitatis sese extendit. Αὕτη δὲ ἡ ποιότης } διαιρεῖται τετραχῶς * f| γὰρ £v εἴδει, καὶ μιᾷ ποιότητι, καθώσπερ τοὺς τοῦ ab- τοῦ εἴδους ὁμοίους ἀλλήλοις λέγομεν, olov τοὺς Αἰθίο- πας ἀλλήλοις ὁμοίους χατὰ τὸ μέλαν, χαὶ τοὺς χύ- χνους πάλιν xatà τὸ λευχόν. Ὥστε τοὺς αὐτοὺς διπλῇ, xai χατ οὐσίαν ὁμοίους ἀλλήλοις εἶναι, xal χατὰ τὴν εἰρέαν, ἤτοι τὸ χρῶμα, fj ἓν διαφόροις εἴδεσι, μιᾷ δὲ τῇ αὑὐτῇ ποιότητι, οἷον τὸ πίπερ τὸ λευχὸν, καὶ τὸ μέλαν, ὅμοια ἀλλήλοις χατὰ τὴν ποιότητα, f) ἐν τοῖς αὐτοῖς εἴδεσι, διαφόροις τε τόις πὀιότησι’ οἷον ἡ Ipsa autem qualitas quadrifariam dividitur. Aut enim in una specie, unaque qualitate simul con- veniunt : sic illos qui ejusdem sunt speciei, sui invicem similes dicimus, puta JEthiopes propter nigredinem, cygmos ob albedinem ; adeo videlicet ut dupliei ratione conveniant, secundum substan. tiam et secundum apparentiam, sive colorem : aut etiam quatenus, tametsi specie differant, upa tamen ipsis inest qualitas: ut piper album v. gr. el ni- grum penes qualitatem similia supt: aut. dum φάττα τῇ περιστερᾷ ὁμοία κατὰ τὸ λευχὸν, xaX πορ- C unica quidem species est, diverse vero qualitates, φυροῦν, xal τὸ u£lav, xai ἄλλας ἴσως κοινωνίας. sie palumbus columba similis est secundum album, VARUE LECTIONES. ! Lego ὁμοίοτης, similitudo. NOTAE. (34) Quz uncinis clausa 'sunt, reperi in cod. nostro, suntque instar appendicis aut supplementi ad ea quz hic passiin tractantur. Uinnino quippe de ὁμοιουσίῳ dicendum erat. Docet hujus addita- menti vel scholii scriptor (sive Damascenus sit, sive alius quispiam) similitudinem in qualitate fundari, et juxta quatuor duntaxat qualitatis spe- cies aliquid proprie dici simile alteri. ld quod adversus Arianos οἱ Semiarianos Allianasius iu fine lib. De syn., Nazianzenus aliique adnutarunt ; adeoque minus proprie similitudinem dici inter ea rper ejusdem natur» sunt οἱ essentiz. In primis p silium citat ex epist. ni fallor 41, Gregorius Nys- senus, orat. 2 cont. Eunom., similitudinem perinde peti docet : 1* a variis qualitatis speciebus; 2* a rtione, velut homo dicitur ad similitudinem i creagus; 2* ab eadem natura, ut Setli ad simi- litudinem Adami jenitum narrat Scriptura, Hocque postremo sensu Verbum esse Patri similem con- cedit. Hilarius quoque lib. De syn., Lxxxi, Triui- tadem &ocietatemve personarum colligit οχ per- fecta similitudine secundum naturaw : quam simi- litudinem baud satis efferri putat voce ὁμοουσίου consubstantialis. Homousion nescio, inquit, nisi ab similis essentim con(essione. Vicissim vero : Testor Deum coli atque terre, me cum neutrum, audissem, semper uirumque sensisse, quod per homousion ho- wmousion oporlet intelligi, 1d est nihil simile secun- dum essentium esse posse, nisi quod esset in. eadem matura. Nimirum Basilius, Nyssenus el Hilarius, Meletio Antiocheno, Eusebio Samosatensi et aliis favebant, qui omissa voce ὁμοούσιον, verbum ὁμοι- οὖσιον simile secundum substantiam Patri professi erant in synodo Seleuciensi, ac postmodum vocem utramque admiserunt. Qua de re inter Athanasii opera exstat opusculum, cujus hic titulus est. Ad- versus lypocrisim Meletii et. Eusebii Samosatensis quodque ab aliquo Paulini partium studioso scri- ptum esse nullatenus dubito. Doctissimus Cote- erius, t. Il Monumenl. Eccl. Grec., opistolam edidit Basilii ad Apollinarium, qua ipsum, düm junior esset, rogarat quis tandem esset dictionis όμοον- clou genuinus sensus : sibi namque convenientius videri ut vox τοῦ ἁπαραλλάχτως ὁμοίου, similis citra discrimen ulliun substituatur. Hzc Basilius ad. Apol- linarium, qui haeresim suam nondum excuderat, seripsit, cum ipse Meletium sequeretur, qui Nicz- nan fidem hactenus cx toto professus non erat. Non me fugit epistolam hanc a Cotelerio abjudi catam esse Basilio, ut a quopiam illius xvi in gratiam Apollinarii conficta sit ; quam tamen 0η” Icctationeim $quam non esse reperiet, quisquis asilii epistolas 59, 79, 82, 295, 345, 582, cx qui- bus hoc vir doctus aliique evincere conantur, ea qua par est attentione legerit. Non cnim in illis litteris sanctus doctor negat epistolam hanc scri psisse ad Apollinarium, sed alteram qua illi, cum Sabellio pene convenienti, favisse visus fuerat. (25) Basil., epist. 4!, Ad Mozim 590 S. JOANNIS DAMASCENI 600 purpureum, nigrumque colorem, et alia, in quibus A Διάφορος δὲ ἡ τούτων ποιότης. Τέταρτον ὁμοίωμα τὸ forte conveniunt, Quartum simile est, species quz reperitur in iniagine et exemplari, quale intercedit inter hominem pictum et vivum ; qua ratione Deo similes dicimur ; etsi rem diligentius investiganti , immensa protinus apparet diversitas. Illa enim nomen duntaxat, solamque flguram participant ; at homo reapse Dei particeps est, ejus, inquam, bonitatis, sapientiz ac virtutis, quamvis non eadem ratione. Deus quippe hzc suapte natura habet, nos vero Dei concessione ; quin et alius alio, el alio modo : adeo ul. non immensa solum Deum inter et homines interest disparitas; verum et inter homines ipsos, secundum proportionem. Si- militudo itaque valde ad ea accedit, qua ab uno, vel propter ordinem ad unum denominata sunt. CAP. XXXII. De wnivocis. Quid univoca. — Univoca sunt, que et nomine et ejusdem nominis definitione aut descriptione inter se conveniunt : velut, animal et hominem et equuni signiflcat, et juxta hoc nomen animalis scilicet, univoca sunt. Uterque enim horum et nomen et definitionem animalis suscipit. Sic au- tem univoca describuntur : univoca sunt, quorum Domen commune est, et per nomen significata ratio substantig eadem est. 40 CAP. XXXIII. De polyonyimis. Polyonyma sunt, quas deflnitione quidem inter 6 se conveniunt, nomine autem differunt ; hoc est, quando res eadem diversis nominibus appellatur, ut gladius, ensis, mucro. Hzc enim omnia nomina uuam et eamdem definitionem suscipiunt ; nempe ferrum anceps, id est utraque parte acutum. Sic autem polyonyma describuntur : polyonyma sunt , multa nomina, quz de reeadem dicuntur. CAP. XXXIV. De alteris et heteronymis. Qu: autem utroque modo, hoc est, nomine et definitione inter se discrepsnt ; aut unum sub- jectum habent ; et tum heteronyma dicuntur, ut εἶδος, τὸ ἐπὶ εἰχόνος χαὶ τοῦ παραδείγματος’ ὥσπερ ἐπὶ τοῦ γεγραμµένου ζώου χαὶ ζῶντος. Ka0 ὃ λέ- Υουσι xai ἡμᾶς ὁμοίους τῷ θεῷ. Αλλ) ὡς ἔστιν εὑ- ῥεῖν τῷ ἀχριθῶς σχοποῦντι, πάµπο)υ διαφέρει. Τὰ μὲν γὰρ οὐδενὸς ἑτέρου µετέχουσι, πλὴν τοῦ ὀνόμα- τος xal τοῦ σχήματος. ὁ δὲ ἄνθρωπος χαὶ τοῦ πράγματος αὐτοῦ χοινωνεῖ τῷ θεῷ * τῆς ἀγαθότητός qnt, καὶ σοφίας, 9j χαὶ δυνάµεως, el χαὶ μὴ ὅμοιος. Ὅ μὲν γὰρ χατὰ φύσιν ταῦτα, ἡμεῖς δὲ χατὰ θέσιν, xaX ἄλλος ἅλλῳ. "(ote οὐ πρὸς τὸν Θεὸν µόνον ἄπει- pos 3| διαφορὰ, ἀλλά xaX πρὸς ἄλληλα κατὰ τὴν ἀναλογίαν. Ἔστιν οὖν ἡ ὁμοιότης, ὡς ἓν τοῖς ἀφ' ἑνὸς, xol πρὸς Ev.] ΚΕΦΑΛ. AB. Περὶ συνωγύμων, Συνώνυμα δέ εἰσιν, ὅσα xal τῷ ὀνόματι, xai τῷ ὁρισμῷ, fj τῇ ὑπογραφῇ τοῦ αὑτοῦ ὀνόματος, κοινω- νοῦσιν olov, τὸ ζῶον δηλοῖ xal τὸν ἄνθρωπον, xoi τὸν ἵππον. Καὶ χατὰ τὸ ὄνομα τοῦτο, Έχουν τοῦ ζώου, συνώνυµά "' εἰσιν, Ἕκαστος γὰρ αὐτῶν, xal τὸ ὄνομα, xai τὺν.ὁρισμὸν τοῦ ζώου δέχεται. Ὑπογρά- φουσι δὲ τὰ συνώνυμα οὕτως ΄ συνώνυµά εἶσιν, ὧν πό τε ὄνομα χοινὸν, χαὶ ὁ χατὰ τοὔνομα λόγος τῆς οὐσίας ὁ αὑτός. ΚΕΦΑΛ. ΛΙ”, Περὶ πο.λυωγύμωγ. Πολυώνυμα δέ εἶσιν, ὅσα τῷ μὲν ὁρισμῷ χοινω- νοῦσι, τῷ δὲ ὀνόματι διαφἑέρουσιν» Ίγουν, ὅτε τὸ αὐτὸ πρᾶγμα πολλοῖς καλεῖται ὀνόμασιν: olov, φάσγανον, ἄορ, σπάθη, µάχαιρα, ξίφος. Πάντα γὰρ ταῦτα τὰ ὀνόματα ἕνα ὅρον ἐπιδέχονται' Έχουν σίδηρος ἀμφήκης, τουτέστιν σίδηρος ἀμφοτέρωθεν ἠχονημένος. Ὑπογράφουσι δὲ τὰ πολυώνυµα οὔ- πως P* πλεῖστα ὀνόματα καθ) ἑνὺς πράγματος 9 λε- γόµενα. ΚΕΦΑΛ. AA'. Περὶ ἑτέρων xal ἑτερωγύμω». Τὰ 5k xav' ἄμφω, Ίγουν τῷ ὀνόματι xal τῷ ὁρισμῷ διαφἑέροντα, f] Bv P ὑποχείμενον ἔχουσι, xal λέγονται ἑτερώνυμα, ὡς ἀνάθασις καὶ χατάδασις * ascenaus et descensus ( hzec enim subjectum unum, D ἔχουσι γὰρ ἓν ὑποχείμενον, «hv χλίµαχα ' f| οὐκ scalam nimirum, habent), aut non habent idem subjectum ; et tum altera dicuntur, ut substantia et accidens, Nam hzc et nomen alterum, et alte- ram descriptionem habent. Utrorumque autem, hoc est, et heteronymorum ct alterorum, hzc est descriptio : quorum nomen, et definitio diversa sunt. ἔχουσιν By ὑποχείμενον, xai λέγονται ἕτερα, ὡς οὐσία xai συµθεθηχός. Ταῦτα γὰρ xal ἕτερον ὄνομα ἔχουσι, xaX ἑτέραν ὑπογραφήν ' καὶ οὐδὲ ἔχουσιν Ev ὑποχείμενον. Τούτων δὲ ἀμφοτέρων, τῶν τε ἕτερω- νύµων, xal τῶν ἑτέρων, ὑπογραφὴ aU: ὧν τὸ ὄνομα χαὶ ὄρος ἕτερος. VARLE 1 ΕΟΤΙΟΝΕΡ. $ [ta mss. omnes praeter cod. S. Hil.; ita veleres transiationes, smivoca sunt. Edita συνώνυµο.. 5 [n marg. cod. 2928 legitur, ἄλλον οὕτως * ἓν πρόσωπον πολλοῖς ὀνόμασιν ὑποχείμενον. Imo potius sic : «na persona multis nominibus designata. Aptius scripsisset, Év πρᾶγμα, res μπα. 9 Nonnulli codd. χᾳθ' ἑνὸς χυρίου πράγµατος. Pin novem mss. Reg., in Colb. et in nostris, τὰ δὲ χατ ἄμφω διαφέροντα, f Ev. Sic veteres interpretes, Qua autem secundum ambo differunt, vel unum, etc. 601 Περὶ παρων ύμων. Εἰσὶ δέ τινα µέσα 4 τῶν ὁμωνύμων xal συνωνύμων; χοινωνοῦντα xal διαφέροντα τῷ τε ὀνόματι, xal τῷ ὄρῳ, & τινα λέγονται παρώνυµα * ὡς ἀπὸ τῆς Υραµ- Κατιχῆς, γραμματικός. Κοινωνοῦσι γὰρ τῷ ὀνόματι, διαφέρουσι δξ χατὰ Ἀῆτιν τοῦ ὀνόματος, Άγουν τὴν τελευταίαν συλλαδήν ᾽ καὶ πάλιν τῷ Opt χοινωνοῦσαί τα χαὶ διαφέἐρουσιν. ὅτι ἡ μὲν γραμματιχὴ γνῶσίς ἐστιν. ὁ δὲ γραμματιχὸς, οὐσία kv ᾗ fj γνῶσις. Παρώνυμα δέ eistw, ὅσα ἀπό τινος διαφέροντα τῇ πτώσει, Ίγουν τῇ ὀνόματος, τὴν προσηγορίαν ἔχει. | Ast δὲ γινώσχειν, ὡς ἡ γραμματιχὴ, χαὶ ἡ µου- B σιχὴ *, xat fj δικαιοσύνη οὐκ εἰσὶ παρώνυμα, ἀλλ᾽ 6 μουσικὸς, xal ὁ Υραμματιχὸς, xal ὁ δίχαιος. Ὁ γὰρ Ὑραμματιχὸς ix τῆς Υραμματικῆς παρωνο- µάσθη, xal ὁ μουσιχὸς ix τῆς μουσιχῆς, xal ὁ δ[- χαιος Ex τῆς δικαιοσύνης. Aet δὲ γινώσχειν, ὅτι τὰ παρώνυµα περιέχουσι τὰ ἀφ᾽ ὧν παρωνοµμάσθησαν’ ὡς ὁ γραμματιχὸς, τὴν χραμματιχὴν, xat ὁ δίχαιος τὴν δικαιοσύνην. Τὰ δὲ &o' ἑνὸς, οὐδαμῶς. O0 γὰρ περιέχει τὸ ἰατριχὸν ἑἐρ- γαλεῖον τὴν ἰατριχήν. ΚΕΦΑΛ. Ας’. Περὶ τῶν δέχα γεγιχωτάτων γλενῶν. Τῶν λεγομένων τὰ μὲν ἁπλῶς καὶ ἄνευ συμπλο- χῆς λέγεται, ὡς οὐσία, συμθεθηχὸς, xat τὰ τοιαῦτα, DIALECTICA. ΚΕΦΛΛ.ΛΕ’ Α 6 CAP. XXXV. De denominativis. Sunt autem nonnulla, quz inter univoca et zqui- voca medium locum tenent ; atque et nomine et definitione partiin conveniunt, partim dissident : qua quidem denominativa dicuntur , ut a gramma- tica grammaticus. Nomine quippe conveniunt : verum nominis terininatione, hoc est extrema syl- laba differunt. Ac rursum definitione conveniant ac discrepant ; quoniam grammatica scientia est : grammaticus autem, substantia in qua est scientia. Denominativa autem sunt, quz? ab aliquo, dissi- dentia casu, hoc est nominis inflexione, appella- tionem habent. Sciendum autem quod nec grammatica, nec mu- sica, nec justitia, denominativa sunt : sed gramma- ticus, musicus et justus. Nam grammaticus 4 grammatica denominatur, et musicus a musica, et justus a justitia. Illud item nosse oportet, quod denominativa, ea a quibus denominata sunt, complectantur, ut grammaticus grammaticam, justus justitiam. Quas autem ab uno dicuntur, nequaquam. Neque enit medicum instrumentum medicinam continet. &1 CAP. XXXVI. De decem generibus generalissimis. Ea quas dicuntur, partim: simpliciter et. absque complexione dicuntur, ut substantia, et accidens, τὰ δὲ μετὰ συμπλοχῆς, ὡς ἵππος τρέχει, Σωκράτης ^ el similia : partim cum complexione, ut. equus φ:λοσοφεῖ. Τῶν δὲ ἁπλῶς λεγομένων, xat ἄνεν συµ- πλοχῆς, τὸ μὲν οὐσίαν σηµαίνει, οἷον ἄνθρωπος, ἵπ- Ts. Τὸ δὲ πόσον, oTov, δύο, τρία, δίπηχν, τρίπηχυ. Τὸ ὃὲ πρὸς εἰ, ὡς πατὴρ, υἱός. Τὸ δὲ ποῖον, ὡς λευ- x5», μέλαν. Τὸ δὲ vov, ὡς kv ναῷ, tv ἀγορᾷ *. Τὸ δὲ πότε, ὡς πέρυσι, χΟὲς, σήμερον. Τὸ δὲ χεῖσθαι, ὡς τὸ ἴστασθαι, χαθῆσθαι. Τὸ δὲ ἔχειν, ὡς τὸ ἑνδεδύσθαι, xaX ὑποδεδέσθαι. Τὸ δὲ ποιεῖν, ὡς τὸ χαίειν, τέμνειν. Τὸ δὲ πάσχειν, ὡς τὸ χαίεσθαι, τέμνεσθαι. Λὗται αἱ δέχα λέγονται χατηγορίαι, ὡς ix τοῦ λέγεσθαι χατά τινων. Τὸ γὰρ ἀγορξύειν, λέχειν East. currit, Socrates philosophatur. Eorum autea) quee simpliciter et sine complexione dicuntur : 1* aliud substantiam significat, ut homo, equus ; 2* aliud quantitatem, ut. duo, tria, tricubitum, quadricu- bitum ; 5*aliud ad aliquid , ut pater , filius ; 4 aliud quale, ut album, nigrum ; 5? aliud ubi, ut in templo, in foro; 6* aliud quando, ut anno superiori, heri, hodie, cras; 79 aliud situm esse, ul stare, sedere ; 8^ aliud habere, ut indutum esse. calceatum esse ; 9* aliud agere, ut urere, secare; 40* aliud pati, ut uri, secari. Hzc decem pradica- menta dicuntur, quia de quibusdam praedicantur. Nam dicere et praedicare idem sunt. Χρὴ δὲ γινώσχειν, ὅτι ἕχαστον τούτων τῶν δέχα p Sciendum est autem unumquodque horum ge- χατηγοριῶν, γενιχώτατον Yévog kboz[* τούτων οὗν τῶν δέχα χατηγοριῶν, τῶν xal γενικωτάτων γενῶν, 1) μὲν µία, οὐσίαξστίν' αἱ δὲ ἑννέα, συµθεθηχότα. EloY δὲ αὗται" a' οὐσία, B' ποσὸν, Υ΄ πρὸς τί, δ' ποῖον, ε’ πότε, ς’ τὸ ποῦ, Q' χεΐσθαι, η’ ἔχειν, 0' ποιεῖν, i πάσχει». ΚΕΦΛΑΛ. AZ. Περὶ ópoyevov καὶ ὁμοειδῶν" ἑτερογενῶν τ8 xal ἑτεροειδῶν, καὶ ἀριθμῷ διαφερόγτων. Ὁμοχενῆ εἰσιν ὅσα ὑπὸ τὴν αὐτὴν χατηγορίαν nerum genus esse generalissimum. Horum porro decem przdicamentorum unum duntaxat substan- tia est ; reliqua novem, accidentia. Sunt aute haec substantia, quantitas, ad aliquid, qualitas, quando, ubi, situm esse, habere, agere, pati. CAP, XXXVII. De homogeneis, et homoideis ; deque heterogeneis el heteroideis, ac numero differentibus., Homegonea sunt quae sub eodem predicamento VARIAE LECTIONES., « Edita et mss. nonnulli μέσον. * Nulla bic mentio msices in mss. quibusdam ; in aliis nulla jasti- tie; a& utramque contextus series exigit. » Colb. cod S Hil. et Reg. unus iv&ypio: e& paulo pos ja cod. S. ilil. ει Reg. 2950, σήµερον, abptov. 603 collocantur ( ut homo et equus ). contra, qu& sub alio atque alio genere sunt (puta, animal et scientia ) : hec enim genere differunt. Rursum homoidea sunt, que sub eadem specie censentur, ac substautiz ratione inter se couve- niunt, ut Petrus et Paulus : heteroidea contra, qux ab invicem specie differunt ; hoc est, qua sub- stanti; ratione inter se "discrepant ; ut lomo, equus. Numero autem differunt, que accidentium congerie distinctam ac secretam hypostasis su proprietatem habent, suntque nacta peculiarem ac per se exsistentiam ; hoc est, individua, ut Pe- (rus, Paulus, ac singuli homines. Regula antepradicamentorum. — Eorum porro qua prorsus heterogenea sunt, diverse quoque Specie differenti: sunt, ut anlmalis el scientia. Animal enim sub substantia est, scientía sub qua- litate. Atque animalis quidem differentiz, consti- tuentes nimirum, sunt animatum, sensibile; sin sernio est de dividentibus, rationale, irrationale, volucre, terrestre, aquatile. Scientiz quidem diffe- renti: sunt, viventibus el rationalibus inesse, ac praterea mutationem zgre admittere : dividentes autem, grammatica, 49 philosophia. Cujus enim praedicamenti genus est, ejusdem etiam spe- cies est, atque ipsius speciel differentim. At nihil vetat mediorum generum ac specierum easdem esse differentias ; tametsi non omnes velut animal, S. JOANNIS DAMASCENI Heterogenea Α τάττεταύ [t ὡς ἄνθρωπος xal ἵππος]. Ἕτερογενη 606 δέ cloty, ὅσα o ἄλλην xal ἄλλην κχατηγορίαν slolv [Gg ζῶον xal ἐπιστήμη]. Ταῦτα ἕτερα τῷ γένει εἰσίν ' ὁμοειδῆ δέ εἶσιν, ὅσα ὑπὸ τὸ αὐτὸ εἶδος τάτ- τεται, χαὶ χοινωνοῦσι τῷ λόγῳ τῆς οὐσίας, ὡς Πέ- τρος, xai Παῦλος. Ἑτεροειδῆ clot, τὰ τῷ εἴδει δια- φέροντα ἀλλήλων: Ίγουν ὅσα τῷ λόγῳ τῆς οὐσίας διαφέρουσιν, ὡς ἄνθρωπος, ἵππος. ᾿Αριθμῷ δὲ δια- φέρουσιν, ὅσα τῇ αυμπλοχῇ τῶν συµθεθηχότων τὴν ἰδιότητα τῆς οἰχείας ὑποστάσεως ἀφωρίσαντο, xal τὴν xa0' αὐτὸ ἐσχήχασιν ὕπαρξιν, ἤγουν τὰ ἄτομα, ὡς Πέτρος, καὶ Παῦλος, καὶ ἔχαστος τῶν ἀνθρώπων. Τῶν πάντων ἑτερογενῶν ἕτεραι τῷ εἶδει xal αἱ διαφοραί . οἵον, ζώου xal ἐπιστήμης. Τὸ μὲν γὰρ ζῶον ὑπὸ τὴν οὐσίαν τέλει, ἡ δὲ ἐπιστήμη, ὑπὸ τὸ ποῖον. Τοῦ μὲν οὖν ζώου διαφοραὶ, συστατιχαὶ μὲν, τὸ ἔμφυχον, τὸ αἰσθητιχὸν, διαιρετικαὶ δὲ, τὸ λογιχὸν, τὸ ἄλογον, τὸ πτηνὸν, τὸ χερσαῖον, τὸ ἔνυδρον. Της δὲ ἐπιστήμης συστατικαὶ μὲν, τὸ τοῖς ἐμφύχοις xal Aoqtxolg ἑνυπάρχειν, ἔτι δὲ χαὶ τὸ δυσµετάθλητον * διαιρετικαὶ δὲ, Υραμματιχὴ, φιλοσοφία. "Hg γὰρ κατηγορίας ὑπάρχει τὸ Υένος, ἐχείνης xat τὸ εἶδος, καὶ αἱ τοῦ εἴδους διαφοραί * τῶν δὲ ὑπ' ἄλληλα γενῶν πε χαὶ εἰδῶν οὐδὲν χωλύξι τὰς αὐτὰς εἶναι διαφορὰς, εἰ χαὶ μὴ πάσας, οἷον 3, τὸ ζῶον οὗ δύναται ποιεῖν ἄζωον. Διαφορὰς δὲ ἐνταῦθά qnit τὰς συνιστώσας αὐτά. quod inanimatum efficere non potest. Differentias autem eo loci eas demum intelligo, qux» consti- tuunt ejusmodi genera et species. Etiam accidentia suas habent differentias, etc, — C — Xph δὲ γινώσχειν,ὅτι αἱ ἑννέα xavtyyoplat, al, ἔχ- Scire autem oportet, excepta substantia, reliqua novem przdicamenta, etiamsi accidentia sint , habere tamen singula, tam constituentes, quam dividentes differentias, 4ο unumquodque genus generalissimum esse, pariterque species ac genera subalternatim posita, necnon specialissimas species habere. Etenim ubi genus est, illic species ac divi- dentes differentias necesse est esse. Nam hz sunt τὸς τῆς οὐσίας, ἔχουσιν ἑχάστη, εἰ xal συμθεθηχότα clot, συστατιχὰς καὶ διαιρετικὰς διαφορὰς, xal ἑχάστῃ αὐτῶν γενιχώτατον γένος ἐστὶ, χαὶ ἔχει xal εἴδη, xal γένη ὑπάλληλα, χαὶ εἰδικώτατα εἴδη. Πάν- τως γὰρ ὅτι Y. ἕνθα γένος, ἐκεῖ εἴδη χαὶ διαφοραὶ διαιρετιχαί εἰσιν’ αὗται γάρ εἶσιν αἱ διαιροῦσαι τὰ γένη εἰς εἴδη - χαὶ ἔνθα εἴδη, εἰσὶ καὶ συστατικαὶ διαφοραί * αὗται γάρ clot αἱ συνιστῶσαι τὰ εἴδη. qua genera in species dividunt : itemque ubi sunt species, illic sunt et differenti: constituentes. Hz namque sunt quc constituunt species. Unum tribus modis dicitur. — Jam vero unum tribus modis dicitur ; nempe, aut genere, ut ho- minem et equum, unum ac idem genere dicimus : nam constituuntur sub eodem genere, animali sci- licet : aut. specie, ut. Socratem ac Platonem, qui eub eadem specie sunt, hoc est sub homine, dici- mus unum ac idem specie : aut denique numero : ut Socratem unum esse, seorsim a reliquis homi- nibus sejunctum, dicimus. Τὸ By τριχῶς λαμβάνεται” f] γένει, οἷόν gapev ἄνθρωπον xal ἵππον, ἓν τῷ γένει, καὶ ταυτόν ' ὑφ᾽ ἓν γὰρ γένος εἰσὶν, ὑπὸ τὸ Giov: f| εἶδει, ὡς Σωχρά- την φαμὲν, xai Πλάτωνα ὑφ' ἓν εἶδος ὄντας, ὑπὸ τὸν ἄνθρωπον, ἓν εἶναι τῷ εἴδει xal ταυτόν" f] ἀριθμῳῷ, ὡς Σωχράτην φαμὲν ἕνα εἶναι καθ) ἑαυτὸν, τῶν λοιπῶν ἀνθρώπων χεχωρισμένον. VARLE LECTIO NES. * Desunt hzc in editis et mss., supplevit vero Combefisius ex verisimili conjectura, ut et illud exemplum alterum quod postea sequitur. « Movit me, inquit, ad utrumque exemplum inserendum, quod aperte indicet textus illa przcessisse, cui statim subditur, hec differuut enere : quodque ita doctrine ordo tulat. Uti enim nec in sequentibus desunt. exempla, ita nec initio capitis defuerint. Sic. et paulo inferius exempli causa adductum, olov, τὸ ζῶον οὐ δύναται ποιεῖν τὸ ἄξωον, plerique codices desiderant, uec legit vetus. int., edita tamen bene reprzesentant. » Exemplum porro utrumque aliunde non. petitit, quam ex auctoris contextu, ut scries indicat," Hzc exempla ín multis codicibus absunt. v Deest ὅτι in cod. S. Hil. et quibusdam aliis ; et paulo post in multis abest ἐχεῖ, 065 ΚΕΦΑΛ. AH'. Περὶ τοῦ ἐν ειν{. To kv τινι, ἑνδεχαχῶς [λέγεται ας]. a? ὣς γένος tv εἶδει, ὡς «b ζῶον Ev τῷ ὁρισμῷ τοῦ ἀνθρώπου' β’ ὡς εἶδος Ev γένει, ὡς ἄνθρωπος ἓν τῇ διαιρέσει τοῦ ζώου" Υ iv τόπῳ, ὡς ἱερευς Ev τῷ ναῷφ' ὃ’ ἓν ypóvtp, ὡς Nos kv τῷ χαιρῷτοῦ χαταχλυσμοῦ' ε’ kv ἀγγείῳ, ὡς οἶνος kv χρατῆρι *c" ὥς ὅλον ἐν µέρεσιν, ὡς Σωχράτης ἐν τοῖς οἶχείοις µέλεσι, χκεφαλῇ τε xal χερσὶ, xaX ποσί’ «oUt9 δὰ οὐχ ἔστιν Ev τινὶ, ἀλλ᾽ ἓν τισίν’ ᾧ ὡς τὸ µέρος ἐν ὅλῳ, ὡς χεφαλὴ, χεὶρ ἐν Σωχράτει» η΄ ὡς εἶδος ἐν Όλη, ὡς εἶδος τοῦ ἀνδριάντος ἐν τῷ χαλκῷ: 0' ὡς ἐν τῷ ποιητικῷ αἰτίῳ, ὡς τὰ πάντα ἓν τῷ θεῷ' ὡς ἓν τῷ τελικῷ αἰτίῳ, ὡς ἡ χλίνη Ev τῇ τῶν ἀνθρώπων &va- παύσει" διὰ τὴν ἀνάπανσιν γὰρ τῶν ἀνθρώπων γίνε- ται χλίνη * ια’ ὡς ἓν ὑποχειμένῳ, ὣς λευχὸν ἓν σώ- pac. Ἱστέον δὲ ὅτι µέρη ὅλου λέγονται * ὅλον δὲ µέ- ρους οὐδαμῶς, ἀλλ' ὅλον ἐν µέρεσι. ΚΕΦΛΛ. Λθ. "Ett περὶ οὐσίας. Οὐσία ic πρᾶγμα αὐθύπαρχτον, uh δεόµενον ἑτέρου πρὸς σύστασιν’ xal πάλιν * οὐσία ἑστὶ πᾶν ὄτιπερ αὑθυπόστατόν ἐστι, xal μὴ ἓν ἑτέρῳ ἔχει τὸ εἶναι * Ίγουν τὸ μὴ δι ἄλλο ὃν, μηδὲ ἐν ἑτέρῳ ἔχον «hv Όπαρξιν, μὴ] δεόµενον ἑτέρῳ πρὸς σύστασιν; ἀλλ) v ἑαυτῷ ὃν, kv. dp καὶ τὸ συμθεθηχὸς ἔχει τὴν Όπαρξιν ' τὸ γὰρ χρῶμα διὰ τὸ σῶμα véyovev, ἵνα DÍALECTICA. 606 CAP. XXX VII. De in aliquo. In aliquo *indecim modis dicitur : 1* ut genus in specie; velut 8nimal in hominis defnitione ; 9* ut species in genere, velut homo in animalis divisione ; $* in loco, sicut sacerdos in templo ; 4 in tempore, uti Noe in diluvii tempore ; 5* in vase, quemadmodum vinum in poculo ; 6* ut to- tum in partibus, veluti Socrates in suis membris, nimirum in capite, in manibus ac pedibus : quan- quam hoc non est in aliquo, sed in aliquibus esse; T ut pars in toto, uti caput, manus in So- crate; 8* ut forma in materia, velut statuzx forma in ere ; 9* ut in causa efficiente, quemadmodum in Deo sunt omnia ; 105 ut in causa finali , velut lectus in hominis requie: siquidem ut homines requiescant, lectus conficitur ; 11^ ut in subjecto , sicut candor in corpore. Sciendum porro est, par- tem totius dici ; at non item totum partium, sed totum in partibus. CAP, XXXIX. De substantia iterum. Substantia est res per se exsistens, nec ullo alio, ad hoc ut sit, opus habens. Rursus, substantia est quidquid perse subsistit, neque in alio suum esse babet ; id est, quod non est propter aliud, neque in altero suam exsistentiam habet, nullo alio ut consistat indigens. Quin potius in 459 seipso est ; inque eo accidens suum esse habet. Nam color Xpéx1 αὐτὸ, οὐ τὸ σῶμα διὰ τὸ χρῶμα. Καὶ τὸ ϱ propter corpus exsistit, ut ipsum imbuat et afficiat : χρῶμα kv τῷ σώματι ὑπάρχει, οὗ τὸ σῶμα ἐν τῷ χρώματι. Όθεν χαὶ τὸ χρῶμα τοῦ σώματος λέγεται, χαὶ οὗ τὸ σῶμα τοῦ χρώματος. Πολλάχις τοιγαροῦν ἁλλασσομένου τοῦ χρώματος, xal µεταδαλλοµένου, ἡ οὐσία οὗ µεταθάλλεται, Ίγουν τὸ σῶμα , ἀλλὰ μένει τὺ αὑτό. Λέγεται bb οὐσία παρὰ τὸ εἶναι [7 χνρἰως * συμδεθηχὸς δὲ παρὰ τὸ συµθαίνειν, xal ποτὰ μὲν εἶναι, ποτὲ δὲ μὴ εἶναι. f] παρὰ τὸ ἑνδέχεσθαι ἓν τῷ αὐτῷ πράγματι, xal εἶναι τὸ αὑτὸ συμθεθηχὸς, χαὶ μὴ εἶναι, ἀλλὰ τὸ ἐναντίον αὐτοῦ.] ΚΕΦΑΛ. M. Περὶ φύσεως. Φύσις ἐστὶν &pyh τῆς ἑχάστου τῶν ὄντων χινῄσεώς non autem contra, corpus ob colorem. Estque co- lor in corpore ; non item corpus in colore. Ac pro- inde dicitur corporis color, non autem corpus co- loris. Itaque s:epenumero mutato colore, substantia tamen, hoc est corpus, nequaquam mutatur, sed statum suum retinet. Dicitur autem substantia οὐσία, eo quod ei ( proprie ) conveniat esse. [ Ut econtra accidens dicitur eo quod accidat, &c sit quandoque et quandoque absit : sive quia contigit idem accidens eidem rei et inesse et non inesse ; imo et ejus contrarium. ] CAP. XL. De matura. Natura est principium motus et quietis cujus- τε xal hosulac* olov, ἡ γῆ κχινεῖται μὲν πρὸς τὸ D que rei : v. gr. terra, movetur, cum germen βλαστάνειν» fjpepst δὲ, χατὰ τὴν Ex. τόπου εἰς τόπον µετάθασιν. Οὐ γὰρ χινεῖται ἀπὸ τόπου εἰς τόπον. 'H οὖν ἀρχὴ, καὶ fj αἰτία τῆς χινἠσεώς τε xal τῆς ἩἈρεμίας αὐτῆς, χαθ) ἣν πέφυχεν οὕτω χινεῖσθαι xa ἠρεμεῖν οὐσιωδῶς, Ώχουν φυσιχῶς, xat οὐ χατὰ συμθεθηχὸς, φύσις λέγεται, παρὰ τὸ τοιῶσδς πεφυ- edit: quiescit autem, quod attinet ad transitum de loco in locum. Neque enim movetur de loco in locum. Quocirca principium et causa hujusce motus et quietis, per quam ita res qualibet sub- stantialiter nata est, sive comparata est a natura, ac non ex accidenti, ut moveatur ac quiescat, VARLE LECTIONES. z Deest λέγεται in edit. et mss., in solo cod. S. Hil. supra lineam suppletum fuit correctoris manu. 1n cod. S. Hilarii a correctore additum est χνυρίως, et in margine que sequuntur, velut supplenda, ascripsit; quz tamen in nullo codice alio reperi. Horum loco in Colb. et Regiis nonnulli, bac alia leguntur. Τί μέν ἐστιν οὐσία εἴρηται, xal τἰς διαφορὰ οὐσίας πρὸς τὰ συµθεδηχότα, ὡς ἐν αὐτῇ ἑχόντων τῶν συµθεθηχότων τὴν ὕπαρξιν. (pntat δὲ xal περὶ διαιρέσεως αὐτῆς, καὶ εί διαφἐρει οὐσία «wv οὐσιωδῶν διαφορῶν * ὅτι δι αὐτῶν οὐσία εἰδοποιουμένη, τοῖον εἶδος ἁποτελεῖ, xal τοιάδε Υίνεταν, Είρηται δὲ καὶ τί φύσις καὶ µορφὴ, καὶ «f ὑπόστασις xal πρόσωπον xai ἄτομον, x. τ. E. 607 S. JOANNIS DAMASCENI 603 natura nuncupatur; ab eo scilicet quod ila nata A χέναι τε καὶ ὑπάρχειν. Abc δὲ οὐδὲν ἕτερόν ἐστιν, eit aique exsistat. Haec porro nihil aliud est, quam essentia. Ab essentia namque ejusmodi vim habet, hoc est, inotum et quietem ; ipsaque ejus motus ac quietis causa est. Porro φύσις, id est na- (ura, παρὰ τὸ πεφυχέναι, a natum esse, dicitur. CAP. XLI. De forma. Forma est essentia a differentiis essentialibus velut informata, ac specificata ; quae quidein si- gniflcat speciem specialissimam : v. gr. substan- tja, que a corpore animato ac sentiente formata ac specificata, animal absolvit; rursumque ratio- nali ac mortali assumpto, hominis specient eflicit : ac cum sit species specialissima , dicitur forma, velut nempe substantia forniata. Porro sancti Patres, essentis, et natura, ac form: nomen tribuunt speciei specialissimz, idemque essentiam, et naturam, et forinam, nempe &pecialissimam speciem esse, statuunt; atque adeo ejusdem essentie, el naturze, et speciel, et generis, Ag et forms esse dicunt individua , qua sub eadem specie specialissima constituta sunt : εἰ μὴ οὐσία: ἐκ γὰρ τῆς οὐσίας ἔχει τὴν τοιαύτην δύναμιν, Ίγουν τὴν χίνησιν, xai ἠρεμίαν. Καὶ i οὐσία ἐστὶν ἡ αἰτία τῆς κινήσεως αὐτῆς καὶ pegas. Λέγεται δὲ φύσις παρὰ vb πεφυχέναι. KEQAA. ΜΑ’. Περὶ µορφης. Μορφή ἐστιν (20) ἡ ὑπὸ τῶν οὐσιωδῶν διαφορῶν, οἱονεὶ μορφωθεῖσα, xat εἰδοποιηθεῖσα οὐσία, fict; on- μαίνει τὸ εἰδιχώτατον εἶδος * οἷον οὐσία μορφωθεῖσα, xal εἰδοποιηθεῖσα ὑπὸ τοῦ σώματος τοῦ ἐμψύχου xat αἱσθητικοῦ, xai ἁποτελέσασα τὸ ζῶον, πάλιν τε προσ- λαδοῦσα τὸ λοχιχὸν xal θνητὸν, ἀποτελεῖ τὸ τοῦ ἀν- θρώπου εἶδος. Ὅπερ εἰδικώτατον εἶδος μορφὴ λέ- B γεται, οἷον οὐσία μεμορφωμένη. Οἱ οὖν ἅγιοι Πατέρες ἐπὶ τοῦ εἰδιχωτάτου εἴδους τάσσουσι τὸ τῆς οὐσίας, xal φύσεως, χαὶ μορφῆς ὄνομα, χαὶ ταυτὸν λέγουσιν, οὐσίαν, χαὶ φύσιν, xal μορφὴν, τὸ εἰδικώτατον εἶδος * xal ὁμοούσια (27), xal ὁμοφυῆ, καλὁμοειδῆ, καὶ ὁμογενῆ, xat σύμμορφα λέγουσι, τὰ ὑπὸ τὸ αὐτὸ εἰδικώτατον εἶδος ἄτομα. Ἑτεροούσια 6b, χαὶ ἑτεροφυῆ, καὶ ἑτεροειδῆ, xal ΝνοτΑ. (26) Μορρή ἐστι. Forma est essentia, etc. Sic docuerunt Patres propter illud dictum Apostoli, ad Philipp. n, 6. Qui cum in forma Dei esset, non ra- pPinam arbitratus est, etc., exinanivit semetipsum formam servi acciplens, etc. , ubi forma pro natura significanda sumitur. Nebulo vero ille qui episto- lam, ceu ad Paulum Samosatensem scriptam, Dio- hoc modo Verbum esse Patri, ex quo genitum est, consubstantiale : sensum vero Samosateni indignum esse Deo, cui corporum affectiones attribuat. Ter- tiam recitat ejusdem vocabuli notionem, ut neinpe, non solum alius »b alio genitus sit, sed neuter ab altero distrahatur, et iu se invicem maneant, sic- que adeo unum substantia sint. Hane fuisse asserit nysio Alexandrino affinxit, ubique passim nihil C Nicsenorum Patrum mentem. Quandoquidem, inquit, eo inculcat, nisi Dei [forma naturam perfectam αὐτοτελῃη, per se substantem, et personam signi- ficari ; servi autem forma et hominis, nudam spe- ciem sine cousistentia ; quemadmodum sermo, vir- tus et sapientia hominis consistentize sunt expertia : imo σχῆμα duntaxat esse, hocest exteriorem quam- dam figuram ἡ δὲ τοῦ Θεοῦ μορφὴ, inquit, ὁ Λόγος αὑτοῦ, xg σοφία Υἱὸς θεοῦ, xal αὐτὸς ὡμολό- γηται, Qv ἀξὶ xal µία ὑπόστασις προσώπου. Λόγος ἀνθρώπου, xai καὶ δύναµις, xa μορφὴ ἀνυπό- στατα µέρη τοῦ ἑνὸς ἀνθρώπχου θεωρεῖται. Is nempe Monophysita fuit, non catbolicus, qui naturam aliam in Christo non nosset, przeter divinam: Ἰησοῦὺς δὲ φύσις * ὅθεν ἄτοπόν ἐστι τὸ λέγειν ἄνθρωπον τὸν Ἀριστόν * adeoque quaumlibet natus, passus, vulne- ratus, contrectatus legatur, natwra Deum, non matura bominem, ipsum'censeret. 8:5; γὰρ ὑπὸ ἆπο- στόλου Φηλαφηθεὶς, οὗ φύσει ἄνθρωπος, ἀλλὰ φύσει nedum similis est Filius, sed etiam ἁδιαίρετός ἐστι τῆς τοῦ Πατρὸς οὐσίας, a Patris substantia secerni nequit, εἰ sicut. ipse ait, ille et Pater unum sunt, semperque in Patre Verbum,et Pater. in. Verbo est, veluti splendor ad [ucem se. habet. Τοῦτο γὰρ xa ἡ λέξις σηµαίνει. Nam hoc quoque voz ista significat. Eaypropter synodus τοῦτο νουυσα χαλῶς, ὁμοούσιον ἔγραψεν, hac re considerata, recte consubstantialem eum esse scripsit. Synodi sensum Marcellus Ancy- ranus non percepisse fertur, sed errore Sabelliauo consubstantiale sic defendisse nt personarum Tri- nitatem tolleret. Verum auctor dissertationis ad Sabellii gregales qux: exstat inter opera Athanasii, adionet, eam esse vim nominis ὁμοουσίου, con- substaniialis, ut multorum secundum substantiam consortium efferat, et idcirco Sabellianos ei subro- asse vh ὁμοούσιον. quod unius substantie siguificat. articula ὁμοῦ, ung, simul, inquit Epiphban. bac 69, Θεός, Plura non addo quz. incorrupticolam aucto- p n. 70, «Y ἕνα, ἀλλὰ δύο στμαἰνει τέλεια, mon vem produnt, u&. mirari subeat viros doctissimos fraudem non animadvertisse. ($7) Kal ὁμοούσια. Atque adeo ejusdem essentia. Faniliare philosophis erat, ea quz ejusdem naturz sunt, ὁμοούσια, q. d. coessentialia seu. consubstan- tialie, nuncupare. Hoc sensu homo bomini ὁμοού- σιος, consubstantialis est. Alteram ὁμοουσίου con- substantialis acceptionem Paulus Samosatenus lin- verat in synodo prima, quz adversus ipsum cele- brata est, ut ex Catholicorum doctrina Filius Patri censubstantialis foret, quia uterque ex anteriori quadam substantia enati essent. Àd ejusmodi ca- villos declinandos tunc sancitum est, ut vox ὁμοού- 6ιος consubstantialis praetermitteretur.— Verum Atbanasius lib. De decret. syn. Nic. observat, ut aliquid alteri sit. consubstantiale, necessum non ess6 ut ex tertio quopiam ea ambo proveniaat, sed solummodo unum ex alio sit procreatum : atque WRUN, duo perfecte indicat. Atqui Anevrani bzresis iB causa videtur fuisse, ut Üri-ntales cum Basilio magno traditam a philosophis ὁμοουσίου ac- ceptionem, ceu sola vera esset, Arianis objicerent. Nimirum sanctus ille doctor epistola presertim 45, ad Gregor. íratrem statuit. Paulum Timotheum , Sylcanum , et. Andream, consubstantiales esse. xa εἶσὶν ἀλλήλοις ὁμοούσιοι, quia definitione conveniunt. Id a synodo Alexandr. cui Athanasius praefuit, ap- probatum est, modo nulla sectio seu (divisio inter personas divinas subsequeretur, sed Dei substantia vere et physice una crederetur. Juxta eumdem sen- sum Chalcedonensis synodus verbis iisdem adhi- bitis, quibus Athanasius, Cyrillusque antehac usi erant, de&nivit Christum, uon solum ὁμοούσιον con- substantialem esse Patri secundum divinitatem, ve- yum etiam ὁμοούσιον consubstantialem matri nolis- que secundum humanilatem. *A (09 DIALECTICA. 610 ἑτερογενῆ, xai ἑτερόμοργα, τὰ εἰδικώτατα εἴδη λέ- A diverse autem essentise, et naturse, et speciei, et Yovs;v. ᾿Αδύνατον γὰρ εἶδος ἄλλῳ εἶδει, 1) φύσιν ἄλλῃ φύσει, f| οὐσίᾳ, μὴ εἶναι ἑτεροούσιον xal ἕτερο- qub; xai ἑτερόμορρον. sentia eum alia essentia, forma cum forma, diverse prorsus ab alia essentiz, esse non dignoseantur. Χρῆ :γινώσχειν, ὡς ἀδύνατόν ἐστιν Ex δύο οὐσιῶν, Ίγουν φύσεων, µίαν φύσιν σύνθετον γενέσθαι. ᾿Αδύ- νατον Υὰρ ἓν τῷ αὐτῷ τὰς ἀντιδιῃρημένας συστατι- xà; * ὑπάρξαι διαφοράς. Ὑπόστασιν δὲ μίαν σύν- θετον Ex διαφόρων φύσεων δυνατὸν γενέσθαι * ὡς ὁ ἄνθρωπος Ex φυχῆς ἐστι συντεβειµένος χαὶ σώματος. El γὰρ xai λέγεται (28) µία φύσις τῶν ἀνθρώπων, ἀλλ’ οὐ pid; φύσεως ὁ ἄνθρωπος b λέγεται ὁ καθ- generis, οἱ forms esse specialissimas pronuntiant species. Fieri enim non potest quin species, cum alia specie collata, natura cum alia natura, es- nature εἰ forms Ex duabus matwris non efficitur una natura, bene autem una hypostasis. — Scire autem neces- sarium est, ex duabus substantiis, id est naturis, unam compositam naturam fleri non posse. Neque euim fieri potest, ut. differenti constituentes, per oppositum modum divisz, in uno ac eodem simul exsistant. At vero unam ex diversis uaturis con- fici hypostasim compositam, nihil vetat; qua ra- VARLE LECTIONES. z Colb. χρῆ οὖν. Sic vetus int. iu mss. quos legi, opertet ergo. Regii duo yph δὲ, quam lectionem a E b] Basileensis interpres secutus posuit, Sciendum autem. dita συστατικῶς. l|nterpretes, constitutive. » Regii duo, ἀλλ οὐ µία φύσις λέγεται ὁ &vÜpumoc* ila. etiam Colb. in quo tamen sequitur χαθέ- NOTAE. (38) Ei Tàp. Aéyecai. Quanquam. enim natura di- D rium foret. Natura enim, hoc est essentia, in multis καστος. citur, etc. llc vulgo Patres prastituunt ad. sol- vendum argumentum, quod Monophysitz objicie- bant, allato in exeuplum homine cujus natura unica sit, tametsi compositi ex corpore et anima veluti naturis duabus : eo. maxime quod Theologus, Cy- rillus, aliique conjunctionem humana nature cum divina, similitudine hac declaraverunt. Anastasius Antiochenus in Fragmentis libri, χατὰ τοῦ δια- θέτου, contra Arbitrum, seu. Joannem Philoponum, quz leguntur in Collectaneis, manu exaratis, con- tra Severianos, qus in Collegio societatis Jesu Parisiensi asservantur, eodem «quo Noster modo disputat. K&v pud; εἶναί ποτε λέγεται φύσεως ὁ ἄνθρωπος, inquit, οὐχ ὁ χαθέχαστον, ἀλλ᾽ ὁ χαθόλου, διὰ τὸ ταυτὸν τοῦ εἴδους, χαὶ οὗ τὴν τῆς χατασχενῆς ὁμοιότητα τῆς φύσεως ἀντὶ τοῦ χοινοῦ εἴδους, χαὶ τοῦ παραπλησίως πεφυχέναι λαμθδανομένης. Etsi homo unius quandoque naturg& dicitur, non tamen. quivis singularis homo, sed homo universim sumplus C, τῆς ἀνθρωπότητος. propter unam eamdemque speciem, et structure tenus convenientiam ; natura utique accepia pro specie, εἰ pro apium consimili modo nalum esse. Mis concinit ulogius Alexandr. ibidem : Ὁ χοινῶς xat ἐν πολ- λοῖς θεωρεῖται, οὔ τινι μὲν πλέον, τινὶ δὲ ἔλαττον ὑπάρχον, οὐσία ὀνομάζεται. Ἐπεὶ οὖν τῷ χαθέχαστον ἀνθρώπῳ EE ἴσου πρόσεστι τὸ εἶναι σἀρχα ἑμψυχομένην Ψυχῆ λογιχῇ, ὅ ἐστιν ἀνθρωπότης, χατὰ τουτο τὴν ἀνδρωπότητα xaX δύο οὐσιῶν ὑπάρχουσαν γνώρισμα, µίαν φαμὲν οὐὑσίαν, ὡς χοινῶς ἐν πᾶσιν ἀνθρώποις, xai ἐξ ἴσου θεωροι pérnv. Ἐπὶ δὲ τῆς ὑποστάσεως τυῦ Ἑμμανουὴλ, o0 φαμεν ποιῆσαι µίαν οὐσίαν τὴν ἔνωσιν τὴν θεότητος, xal τῆς ἀνθρωπότητος * ἐπεὶ ἀνάγχη xaX ἐν πολλοῖς θεωρείσθαι, ὡς ἀποδέδειχται, Elo$v µίαν οὐσίαν φασὶ γενέσθαι τὰ δύο, πάντως που τῆς τοιαύτης οὐσίας µετειλήφασι xal ἕτεροι, xat ἐξ [aou τῷ Ἑμμανονυὴλ. ὅπερ οὐκ ἔστι. Μηδὲ τοσοῦτον π2ραφρονήσειαν ot vov συκοφάνται, el xal λίαν θεό - peraque spectatur, ul ostensum est. Si igitur natu- ram unam ambabus constitui affirment, essentiee ejusdem ac. Emmanuel alii consortes. erunt, quod rerum non est. Nec isti sycophanta, quamlibet Deo bellum inferant, εο amentie venerint, ut et hoc astruant. Καὶ p«0' ἕτερα, et quibusdam | interjectis : Τὴν ἀνθρωπότητα αὐνθετον οὖσαν à πραγμάτων μιᾶς οὐσίας φαμὲν, οὗ πρὸς τὴν διαφο- e ν της ψυχΏς xol σώματος, ἀλλὰ πρὸς τὸ χοινὸν. φορῶντες * ὅτι κοινῶς ἐν πᾶσι τοῖς ὑπ' αὐτὸ áya- οµένοις θεωρεῖται. Οὗτος Υάρ ἐστι τῆς οὐσίας ὄρος, ὡς Βασίλειος ἑπαίδευσε λέγων, ὅτι "Ov ἔχει λόγον τὸ κοινὸν πρὸς τὸ ἴδιον,. τοῦτον ἔχει fj οὐσία πρὸς EM ὑπόστασιν. Κατὰ τοῦτον οὖν τὸν τῆς χοινότητος λό- γον, μιᾶς οὐσίας φαμὲν τὴν Ev. ἀνθρώποις ἀνθρωπό- τητα * ὅτι χοινῶς ἐν πᾶσιν ἀνθρώποις τοῖς χαθ Exa- στον xal ἐξ (oou ὑπάρχει τὸ εἶναι ζῶον λογικὸν θνη- τὸν, νοῦ xai ἐπιστήμης δεχτ'κόν ' οὗτος yàp ὁ ὄρος Ἐπὰν δὲ τὰ ἐξ ὧν ἐστι λογισώ- µεθα, χαὶ φυχὴν ὀνομάσωμεν, xal σῶμα σλοπῄσω- μεν, τὸ ἑτεροφνὲς χαὶ τὰ ἴδια τῶν οὐσιὼν xal μετὰ τὴν ἔνωσιν οὐχ ἀρνηθείημεν. El. γὰρ τῆς αὐτῆς οὗ- σίας τὸ σῶμα xa fj quyt τῶν δὲ ὁμοουσίων ὁ αὐτὸς λόγος, φθαρτὸν δὲ τὸ σώμα, οὐχοῦν ἄρα xat fj doy διαφθείρεται, xal τὸ λέχειν ἀθάνατον εἶναι τὴν toy», ψευδὲς ἀναδειχθήσεται διὰ τὰς ὑμῶν ἀνοήτους χενοφωνίας. Humanitatem, quia ex diversis rebus composita est, unius essentim dicimus, non quidem habita ratione anime οί corporis, sed magis ejus quod commune est; quippe cum in omnibus qu ejusdem speciei sunt, communiter consideretur. Nam essentie definitio hec est, quam Basilius tradidit dicendo : ()uemadmodum commune se habet ad par- ticulare, sic essentia ad hypostasim. lgitur ratione communitatis humanitatem, qua; in hominibus inspi- citur, unius esse. essentiee dicimus : quia communi ratione omnibus el unicuique homini ex equo conte- payot, καὶ τῆς ἀληθείας ἐχθροὶ χαθεστήχασι’ Omne p nit ut sit animal rationale, intelligentie et discipline quod universim et in pluribus consideratur, ut. nec clii amplius, αἱ minus conveniat, οὐσία essentia nominatur. (Qu.ndoquidem homini cuilibet pereque contenil, ut sil caro animala anime rationali (nam in hoc consistit humanitas) secundum hunc. sensum humanitatem, qua nature due repraseutantur, unam essentiam diciinus, quippe quae communi et σημ ratione in. omnibus hominibus consideratur. ΑΙ in hypostasi Enunanuelis unionem divinitatis cum hu- manit(ate essentiam unam negamus consliluisse ; alio- qui essentiam hujusmodi in multis perspici necessa- capaz. Istec enim humanitatis definitio est. Ub vero pensamus ea ex quibus constat, atque animam nomi- namws, et corpus consideramus, nequaquam inficia- mur utrumque diverse nature esse, εί qua essentia- rum harum propria sunt, etiam post. unitionem πια. nere. Nam si corpus el anima sunt ejusdem essentíee, quandoquidem eadem ratio est eorum qua coessen- tialia sunt (ulioqui vero corpus corruptela obnoxium est) omnino sequitur animam corruptibilem esse, et propter iusanas nugacitates vestras [alsi. arguetur id quod asseritur, animam esse immortalem. eil S. JOANNIS DAMASCENI 612 tione homo ex aníma et corpore concretus est. A έχαστα. Mía μὲν γὰρ φύσις τῶν ἀνθρώπων σύνθετος Quanquam enim una hominum natura dicitur : haud tamen quisque singularis homo unius dici- tur esse nature. Nam una quidem hominum na- tura composita dicitur, propterea quod omnes hominum hypostases ad unam speciem redigun- tur: non tamen singuli homines unius dicuntur naturse, eo quod unaquaeque humana hypostasis λέγεται, διότι ὑφ᾽ ἓν εἶδος πᾶσαι αἱ τῶν ἀνθρώπων σύνθετοι ὑποστάσεις. Μιᾶς δὲ φύσεως ὁ χαθέκαστα ἄνθρωπος οὗ λέγεται, διότι ἑχάστη τῶν ἀνθρώπων ὑπόστασις Ex δύο συγέστηχε φύσεων * Ex ψΨυχῆς λέγω xai σώματος * xal ἀσυγχύτους ταύτας bv ἑαυτῇ φυ- λάττει * χαὶ µάρτυς t) Ex τοῦ θανάτου γινοµένη διαί- ρεσις. ex duabus naturis constet, anima scilicet et corpore; easque ambas omnis expertes confusionis in seipsa servet, Cui rei argumento est ea divisio qux ex morte oritur. A5 CAP. XLI. De hypostasi. Duplex nominis hypostasis acceptio. — Nomen hypostasis duplicem habet significationem. Inter- dum significat exsistentiam simplicem : quo sensu nihil inter substantiam et Mhypostasim refert. Unde etiam sanctorum Patrum nonnulli dixerunt, naturas sive hypostases. Interdum vero eam quae per se est, ac seorsim subsistit, exstantiam : qua signiüicatione individuum significat; illud, in- quam, quod numero differt, ut Petrum, et Pau- lum, et certum aliquem equum. ' Sola individua per se consistunt. — lllud enim nosse convenit, neque substantiam forma ac spe- cie expertem per se consistere, neque differentiam substantialem, neque speciem, nec accidens; sed solas hypostases ac individua, in quibus cum sub- stante, tum substantiales differenti, speciesque et accidentia considerantur. Ac simplex quidem ϱ substantia in omnibus hypostasibus xzque perspi- citur : hoc est tam in animatis, quam in inani- malis; tum rationalibus, quam! irrationalibus : tum denique in mortalibus, quam immortalibus. At substantiales differentim, ali& in viventibus sunt, alie.in animatis; alis in rationalibus, alis in brutis, eodemque modo alie in mortalibus, ΚΕΦΑΛ. ΜΕ’. Περὶ ὑποστάσεως. Τὸ τῆς ὑποστάσεως ὄνομα δύο σηµαίνει. Ποτὸ μὲν τὴν ἁπλῶς ὕπαρξιν (29) * χαθὸ σηµαινόμµενον ταὐτόν ἐστιν οὐσία xal ὑπόστασις. "0θεν τινὲς τῶν ἁγίων Πατέρων εἶπον, τὰς φύσεις, ἤγουν τὰς ὑποστάσεις. Ποτὲ δὲ τὴν καθ) αὐτὸ xol ἰδιοσύστατον ὕπαρξιν' xa0' ὃ σηµαινόμενον τὸ ἄτομον δηλοῖ, τῷ ἀριθμῷ διαφέρον, Ίγουν τὸν Πέτρον xat Παῦλον, τόν τινα ἵππον 9, V Χρ] Yàp γινώσχειν, ὡς οὔτε οὐσία ἀνείδεος ὑφέστηχε χαθ᾽ ἑαυτὴν, οὐδὲ διαφορὰ οὐσιώδης, οὔτε εἶδος, οὔτε συμθεθηχὸς, ἀλλὰ µόναι αἱ ὑποστάσεις, τοι τὰ ἄτομα' xal kv αὐτοῖς at τε οὐσίαι xal αἱ οὐσιώδεις διαφοραλ, τά τε εἴδη xal τὰ σνµθεδηχότα θεωροῦνται. Καὶ fj μὲν ἁπλῆ οὐσία ἓν πάσαις ταῖς ὑποστάσεσιν ὡσαύτως θεωρεῖται ' ἔν τε ταῖς ἀφύχοις xaX ἐμφύ- χοις, λοχικαῖς τε χαὶ ἁλόγοις, θνηταῖς τε xai ἆθα- νάτοις. Αἱ δὲ οὐσιώδεις διαφοραὶ, ἅλλαι ἐν ταῖς ἀφύχοις, xaX ἓν ταῖς ἐμφύχοις ἕτεραι ’ ἓν ταῖς λο:. γιχαῖς ἄλλαι, xat iv ταῖς ἁλόγοις ἕτεραι. ὁμοίως Ev ταῖς θνηταῖς ἄλλαι, xal kv ταῖς ἀθανάτοις ἕτεραι καὶ ἁπλῶς εἰπεῖν, iv. ταῖς ἑχάστου εἰδιχωτάτου εἴ- δους ὑποστάσεσιν, αἱ αὗταὶ συνάπτουσαι d μὲν αὐτὰς VARLE LECTIONES. ο R. duo, fivouv τόν τινα τὸν Πέτρον, fj τόνδε τὸν ἵππον. 4 Reg. duo, Colb. et Ν., συνάπτουσι. NOTAE. (29) Ποτὲ μὲν τὴν áxAGoc ὕπαρξι. Interdum significat simplicem exstantiam. ld est non nudam : ipsammtet. rei veritatem Ammonius ἐστὶ, καὶ οὐδὲν ἄλλο σηµαινόμενον ἔχει ἡ οὐσία, ἢ τὸ bv. » Ὠοτὲ δὲ πάλιν ὁ αὐτὸς Κύριλλος ἐπὶ τοῦ χαθ᾽ ἑαυτὸ ἰδιοσνστάτου ὑφεστῶτος προσώπου τὴν ὑπόστα- speciem philosophus varias enupserans acceptiones τῆς οὐ- D σιν λαµθάνων Égaoxev* « E! τις ἓν προσώποις δνσὶν, σίας, ea interdum rem omnem quz exsistat desi- gnari docet, atque idcirco accidentia etiam οὐσίας appellari, διὰ τὸ ὑποστάναι, eo quod subsistant. At . Damascenus ntium hic sequitur cujus hoc fragmentum legitur in Collectaneis mss. contra Severianos, cap. 27: 'H ὑπόστασις χατὰ δύο ση- patvopévoy φέρεται. Σημαίνει yàp καὶ τὸ ἁπλῶς v ὑπάρξει ὃν, ὅτε μάλιστα τῶν χαρακτηριστιχῶν ἰδιωμάτων ἑστέρηται. Σημαίνει καὶ τὸ πρόσωπον τὺ καθ) ἑαυτὸ ὑφεστώς, ὑθεν ὁ ἅγιος Κύριλλος, ποτὲ μὲν ἐπὶ τοῦ ἁπλῶς ὄντος τῷ ὀνόματι τῆς ὑποστάσεως χρησάµενος, φησὶν ὅτι δὴ ἀσύγχυτοι μεμένηχασιν αἱ ὑποστάσεις περὶ οὐσιῶν λέγων * xai πάλιν ὅτι πραγμάτων, Ίγουν ὑποστάσεων, Ὑέγονε σύνοδος. Καὶ εἴ τις ἐπὶ του ἑνὸς Χριστοῦ διαιρεῖ τὰς ὑποστάσεις ' xal ἕτερα τοιαῦτα, περὶ τῶν οὐσιῶν λέγων. Αλλά χαὶ ὁ ἅγιος ᾿Αθανάσιος kv τῇ πρὸς,τοὺς "Aepouc ἐπιστολῇ φησιν. ε Ἡ δὲ ὑπόστασις οὐσία Ίγουν ὑποστάσεσι, τὰς ἐν Εὐαγγελίοις ἀπονέμει ωνὰς, ἀνάθεμα ἕστω » Hypostasts duo significata abet. Nam significat, tum illud quod exsistentia simpliciter preditum est, quando. in. primis α΄ pro- prietatibus quibus sigillatur, abstractum est, tum et personam qua secundum se subsistit. Unde sanctus Cyrillus interdum hypostasis nomen usurpat pro eo quod simpliciter est, cum ait, hypostases absque con- [usione manaisse ; essentias utique annuens. Sed εἰ Athanasius in epistola ad Africanos : « Hypostasis, inquit, essentia esl,neque ea significatur aliud preter essentiam, sive ens. » Aliquando rursus idem Cyril- lus hypostasim accipiendo pro persona, qua seorsim et in seipsa subsislat, dicebat : « Si quis personis dua- bus sive hypostasibus Evangelii voces distribuit. » Consimilia quaedam habentur in Leontii librode se- ctis art, 7. Recolenda hic sunt, qu:ze diximus adno- tat. 4 ad cap.30. Cf.Cyrill. in schol. De incarnatione $15 DIALECTICA. 614 ἀλλήλαις τῷ λόγῳ τῆς οὐσίας ' χωρίζουσαι δὲ αὐτὰς A alie in immortalibus. Atque, uno verbo, in cu- ἐχ τῶν ἑτεροειδῶν ὑποστάσεων. "Ὁμοίως χαὶ τὰ συμθεθηχότα bv αὐταῖς, τοι ταῖς ὑποστόσεσε, θεω- ροῦνται, χωρίνοντα ἑχάστην ὑπόστασιν Ex τῶν ὁμο- ειδῶν ὑποστάσεων. Διὸ χαὶ τὸ ἄτομον χυρίως τὸ τῆς ὑποστάσεως ἐχληρώσατο ὄνομα, ἓν αὐτῇ γὰρ,ἠ οὐσία ἑνεργείᾳ ὑφίσταται, προσλαθοῦσα τὰ συµδεθη- κότα. ΚΕΦΛΛ. MI". Περὶ προσώπου. Ἡρύσωπόν ἔστιν (20) ὅπερ διὰ τῶν οἰχείων ἑνερ- γημάτων τε xa ἰδιωμάτων ἁρίδηλον, xal περι- ωρισμένην τῶν ὁμοφνῶν αὐτοῦ παρέχεται ἡμῖν τὴν ἐμφάνειαν * οἵον, 6 Γαθριὴλ τῇ ἁγίᾳ θεοτόχῳ διαλε- γάμενος, εἷς τῶν ἀγγέλων ὑπάρχων, μόνος ἐχεῖσε παρὼν διελέγετο, χοχωρισµένος τῶν ὁμοουσίων &v- γέλων, διὰ τῆς ἓν τῷ τόπιῳ παρουσίας χαὶ διαλέξεως. Καὶ ὁ Παῦλος ἐπὶ τῶν ἀναθαθμῶν δημηγορῶν, εἷς τῶν ἀνθρώπων (v, διὰ τῶν ἰδιωμάτων xal ἔνεργη- µάτων αὐτοῦ, τῶν λοιπῶν ἀνθρώπων διεστέλλετο. Χρὴ δὲ γινώσχειν, ὡς οἱ ἅγιοι Πατέρες ὑπόστασιν, xai πρόσωπον, xai ἄτομον τὸ αὐτὸ ἐχάλεσαν ' τὸ χαθ ἑαυτὸ ἰδιοσυστάτως EG οὐσίας χαὶ συµθεθηχότων ὑφιστάμενον, xal ἀριθμῷ διαφέρον, xal «όν τινα δηλοῦν, olov Πέτρον, καὶ Παὔῦλον, τόνδε τὸν ἵππον. Εἴρηται δὲ ὑπόστασις παρὰ τὸ ὑφεστάναι. 15 Luc, 1, 29. !* Act. xxi, 40. jusque speciei specialissimze hypostasibus easdem differenti: sunt ; ipsas quidem ratione substantiae inter se copulantes, easdemque rursum ab alte- rius speciei liypostasibus sejungentes. Ad eum- dem quoque modum accidentia in ipsis, sive in hypostasibus, considerantur; quibus hypostasis ab ejusdem speciei hypostasibus disjungatur. Eo- que nomine individuum proprie hypostasis no- men consecutum est; in qua nimirum substantia cum accidentibus reapse consistat. CAP. XLIII. De persona. Persona est, 4ὐ8 per suas operationes et pro- B prietates, perspicuam, et ab iis, quz ejusdem cum ipsa nature sunt, discretam nobis 46 ex- pressionem exhibet : v. gr. Gabriel cum sancta Deipara disserens , cum unus angelorum esset, solus illic presens loquebatur, et a reliquis ejusdem nature angelis, locali illa presentia, ac sermone quem miscebat, discretus **. Paulus quoque, cum in gradibus concionem baberet, unusque homi- num esset, per suas proprietates e&t actiones ab hominibus reliquis secernebatur 5. Sciendum autem sanctos Patres, hypoatasim, el individuum, et personam pro eodem usurpasse ; nempe pro eo quod per se atque in propria sub- sistentia, ex substantia et accidentibus constat et subsistit, numeroque differt, ac certuin. aliquem . (C significat, ut Petrum, Paulum, aliquem equuni. Hypostasis porro, παρὰ τὸ ὑφεστάναι, hoc esta subsistendo dicta est. NOTE. (90) Πρόσωπόν &ct«. Persona est que per opera- tiones, etc. Personz noinen cuin. Latinis tuin Grz- cis ambiguum est. Saepe enim sumilur pro sola alterius representatione, uti legatus personam prin- cipis gerit, vel pro specie externa, quales in thiea- wis exhibentur. Theologis vero hypostasim signi- ficat, qua per suas operationes innotescit. Cyrillus anathemat., 4, contra , Nestorium, quo vocis hujus amphilobogiam vitare, his verbis usus est : E: τις ἐν προσώποις δυσὶν, Άγουν ὑποστάτεσι * Si quis personis duabus, sive hypostasibus, Evangelicas voces distribuit. Athanasius libro De salutari | adventu Christi πρόσωπον personam videtur accipere pro natura, ubi ait personas in Cliristo non dividi, οὐκ &v διαιρέσει προσώπων. Allerum | neminem reperi, qui vocem hauc ad sighificandam naturam: vel. es- . sentiam adbibuerit. Magnus quidem Basilius, lib. v cont. Eunom., p. 152, fatetur scriptores sacros, unitatem deitatis scientes, in una. persona tria prze- dicare àv ἑνὶ προσώπῳ τρία χηρύσσοντες, sed eo loci non ait, unam divinitatis personam esse, ἓν τερόσωπον. lloc enim duntaxat asserit, quacun- que Seripturz, presertim Veteris, loca unam divinae nature personam, utputa Patrem, exprimunt, alias itidem personas indicare. Tantum vero abest ut isthic πρόσωπον ad signillcandam substantiam vel naturam usurparit, ut potius paucis ante lineis dixerit Apostolum non permittere, ut ἓν πρόσ» wxoy, personam unam esse deitatem vel suspicemur. Nec quisquam objiciat Chrysostomum hom. 5 in Epist. ad Hebr. dixisse duae esse in Christo perso- nas, ut duas naturas designaret, βάλλει.... τοὺς Ἰουδαίους δύο πρόσωπα δειχνὺς, xat θεὸν xal &v- θρωπον * Judaeos ferit duas. personas ostendens, nec non Deum, et hominem. Nam genuinus ejus sensus hie est, Apostolum, hoc versiculo psalmi xLtv : Propterea unxit te Deus Deus (κας, etc. Judaeos profligare, demonstrando plures esse personas divinas, quin et Messiam seu Cliristum, m si- nul et hominem esse. Quocirca paucis post lineis p $ubjungit Apostolum contra Marcellum et alios qui, perinde atque Judzi, Trinitatem in unam per- sonam coarciabant, evincere Patrem et Filium re- vera omninoque distinclas esse personas, ὅτι δύο ἑστὶ ταῦτα πρόσωπα, διηρηµένα xazà τὴν ὑπόστα- σιν. Unde plane πρύσωπον accipit non pro natura vel essentia, sed pro persona qua per se subsistat. Quis enimvero concedat, seu Basilium, seu Chryso- stomum Meletii Antiocheni fervidos defensores, ὑπο- στάσεως et προσώπου vocibus indiscriminatim abu- 605 esae, ut essentiam subetantiamve, ei naturam exprimerent, quando Meletiani omnes tanquam Sabellianos habebant eos, qui οὐσίαν pro natura et essentia, ὑπόστασιν eL. πρόσωπον pro persona sub- sistente et individuo, non acciperent. Sed et su- rius dictum est epistolam Basilii ad Gregorium yssenum, de οὐσίᾳ οἱ ὑποστάσει, receptam ab Ürien- talibus fuisse, uti certam indetrectabilemque regu- lam, qua vocum istarum sensus deliniretur. κα 615 CAP. XLIV. De enhypostato, Quin enhypostaton quoque noununquam sim- plicem exsistentiam significat, quo sensu, non modo substantiam absolute enhypostalon dici- mus, verum eliam accidens: tametsi illud non sit proprie enhypostaton, sed heterohypostaton ( hoc est, in alio exsistentiam habens), nonnunquam vero separatam hlhypostasim, sive Individuum, significat. Tametsi nec illud proprie enhyposta- ton, sed hypostasis sit. ac dicatur. Proprie autem enhypostaton est, aut quod non per se et seorsim subsistit, sed consideratur in hypostasibus (v. gr. species, sive hominum natura non consideratur $. JOANNIS DAMASCENI £16 KEQAA. ΜΔ’. Περὶ ἑνυποστατου. Καὶ τὸ ἐνυπόστατον δὲ (51) ποτὲ μὲν τὴν ἁπλῶς ὕπαρξιν σηµαίνει ' χαθ᾽ ὃ σηµαινόµενον, οὗ µόνον τὴν ἁπλῶς οὐσίαν ἑνυπόστατον λέγοµεν, ἀλλά καὶ τὸ συµθεθηχός' ὅπερ χυρίως οὐκ ἑνυπόστατόν ἔστι, ἀλλ ἑτεροῦπόστατον ποτὸ δὲ. καὶ τὴν xa0' ἑαυτὸ ὑπόστασιν, Ίγουν τὸ ἄτομον δηλοῖ ’ ὅπερ κυρίως οὐχ ἑνυπόστατον, ἀλλ ὑπόστασίς ἐστί τε xal λέγετα.. Κυρίως δὲ ἑνυπόστατόν ἐστιν, f] τὸ χαθ᾽ ἑαυτὸ μὲν μὴ ὑφιστάμενον, ἀλλ᾽ ἓν ταῖς ὑποστάσεσ, θεωρούµε- voy * ὥσπερ τὸ εἶδος, ἤγουν ἡ φύσις τῶν ἀνθρώπων, ἐν ἰδίᾳ ὑποστάσει οὗ θεωρεῖται, ἀλλ ἐν Πέτρῳ, xot Παύλῳ, xa ταῖς λοιπαῖς τῶν ἀνθρώπων ὑποστάσεσιν " in hypostasi propria, sed in Petro, Paulo) ac re- p ἡ τὸ σὺν ἅλλῳ διαφόρῳ κατὰ. τὴν οὐσίαν εἰς ὅλου liquis singulorum hominum Πγροδίαφί0ις, aut quod cum alio, substantia diverso, ad totius cu- jusdam generationem componitur, unamque hypo- stasim compositam efficit: ut puta, homo ex anima et corpore constitutus est, nec vero anima sola dicitur hypostasis, nec item corpus, sed di- cuntur ambo enhypostata: id autem quod ex utrisque exsurgit, utrorumque hypostasis dicitur. Etenim hypostasis id proprie est ac dicitur, quod seorsim atque in propria subsistentia exsistit. [4 Christi caro ut. humanitas ἑνυπόστατος.--- Rursus autem enhypostaton dicitur matura ea, qua ab alia hypostasi assumpta, ut in illa exsistat, consecuta est. Unde etiam Domini caro, cum per c $e ac seorsim ne momento quidem temporis exsti- terit, nec proinde hypostasis est, sed potius en- τινὸς Ὑένεσιν αυντιθέµενον, xal μίαν ἁποτελοῦν ὑπόστασιν σύνθετον * οἱονεὶ ὁ ἄνθρωπος ἐκ ψυχής ἐστι xal σώματος συντεθειµένος, καὶ οὔτε ἡ uy μόνη λέγεται ὑπόστασις, οὔτε τὸ σῶμα, ἀλλ Evumó- στατα. Τὸ δὲ ἐξ ἁμφοτέρων ἀποτελούμενον, ὑπόστα- ct ἀμφοτέρων 9. Ὑπόστασις γὰρ κυρίως τὸ καθ) ἑαντὸ ἰδιοσυστάτως ὑφισεάμενον ἔστι τε χαὶ λέγεται. Λέγετα. πάλιν (32) ἑνυπόστατον ἡ ὑφ) ἑτέρας ὑποστάσεως προσληφθεῖσα φύσις, xal Ey ἑαυτῇ ἔσχη- χυῖα τὴν Ὀπαρξιν. Ὅθεν xai fj σὰρξ τοῦ Κυρίου μὴ ὑποστᾶσα χαθ᾽ ἑανυτὴν, μηδὲ πρὸς χαιροῦ ῥοπὴν, οὐχ ὑπόστασις, ἀλλὰ μᾶλλον ἑνυπόστατόν ἐστιν. Ἐν γὰρ τῇ ὑποστάτει τοῦ θεοῦ Λόγου ὑπέστη, προσληφθεῖσα . VARLE LECTIONES, * In cod. Reg. 2925,29926, 29999, liec in textu leguntur, quz in Περ. 2950 margini ascripta fuerunt : Διὰ «5 μήτε τὴν φυχὴν xa0' ἑαυτὴν ὑποστῆναι, μηδὲ «b σῶ ἀλλ ἀμφότερα ἅμα, Quz quidem sic etiam vertit velus interpres * Propter neque animam secundum seipsam subsistere, neque corpus, sed utramque simul. ]tem Basileensis : Propterea quod nec sola anima (bruti) neque corpus solum subsisiere potest, sed utraque NOTAE. (51) Καὶ τὸ évvxócrator δε. Quinimo euhypo- staton, etc. Sic Leontius in Collectaneis, cap. 27: Ἰστέον, ὅτι τὸ ἑνυπόστατον διττόν ἐστι σηµαίνει γὰρ τὸ ἁπλῶς ὃν, xa0' ὃ σηµαινόµενον, οὗ µόνον τὴν οὐσίαν, ἣν αὑθύπαρχτον xal αὑθυπόστατον οἱ περὶ ταῦτα δεινοὶ ὑπογράφουσιν, ἑνυπόστατον χαλοῦμεν, δι) αὑτὸ τοῦτο τὸ εἶναι ἁπλῶς καὶ ὑφεστάναι, ἀλλὰ xai τὰ συµθεθηχότα ἑνυπόστατα λέγομεν, χὰν ἐν ἑτέρῳ ἔχωσι τὸ εἶναι, τουτέστιν ἐν τῇ obcla * xat εἰσι, χυριωτέρως εἰπεῖν, ἑτεροῦπόστατα. Σημαίνει δὲ πάλιν καὶ τὸ xaO ἑαυτὸ ὃν, τουτέστιν ἰδιοσυατάτως, χαθ᾽ à σηµαίνομεν, xal τὰ ἄτομα ἑνυπόστατα λέγονται, τουτέστι καὶ ὁ Πέτρος, xat ὁ Ἰωάννης, ἅπερ χυρίως οὐχ ἑνυπόστατα, ἀλλ ὑποστάσεις μᾶλλόν slot, xai ορίζονται, Nosse oportet ἑνυπόστατον esse ἀμρίοτ. am significat ens simpliciter : quo sensu nedum substantiam, quam viri docti sic describuat, wt. sit id quod seipso exsistit subsistitque, bvuróosacov ap- pellamus , wtpote quae simpliciter sit εἰ exsistat. Verum et ipsa quoque accidentia ἓνυ πόστατα dicimus, tametsi in alio, hoc est in substantia, esse habeant. At si proprie loqui velimus, ἑτεροῦπόστατα, h. e. exiraneg subsistentim, ea polius nominabimus. Rur- sum vero significat eliam id quod per seipsum est, hoc est in propria subsislentia : atque secundum hoc significatum individua proprie dicuniar ἑνυπόστατα, puta. Petrus, Joannes, qua tamen proprie non ἑνυπό - στατα, sed magis hypostases sunt, et agnoscuntur., Profecto tertjo et quarto saculis ἑνυπόστατον si- gnificabat, id quod vere consisteret. Nam synodus Antiochena secunda adversus Paulum Samosatenum definierat, Patrem ab seterno Filium genuisse tan- quam viventem efficientiam el ἓνυ πόστατον subsisten- lem, quae omnia in omnibus operaretur. Hieronymus uoque epistola ad Damasum testatur. adactum se uisse ab Orientalibus, ut tres hypostases, tria en- hypostata, id est tres. subsistentes personas profite- reiur, ne Verbum divinum esse putaretur nudus oris sonus, aut flatus dictiove in auras abiens, vel aetio quzedam praeteriens, accidens aliquod, aut merum attributum. Caeterum filarius lib. x Je Trin. 6, n. 21, et Rufinus in expositione Symboli pro Grzeca voce ἑνυπόστατον, Latinam substantivum adhibet. (92) Αέγεται πἀλιν. Rursus autem. enhyposta- ton, etc. In exemplum affert :Domini carnem, sive humanitatem. Ejusmodi ἑνυπόστατα a Theodoro Abucara dial. 2 et 29, consimili vocabulo ὑποστα- τικὰ, hypostatica, dicuntur, quia pertinent ad hy-- postasiin, eujus propria elliciantur. eu 1 DIALECTICA. 618 ὑπ αὗτῆς, καὶ ταύτην, xal ἔσχε, xal ἔχει ὑπό- A bypostaton quid. Quippe subsistit in Dei Veebi ΚΕΦΑΛ. ME. Περὶ ἀν υποστάτου. Καὶ τὸ μὲν ἀνυπόστατον δὲ δισσῶς λέγεται. Ποτὲ μὲν γὰρ τὸ μηδαμῃ μηδαμῶς ὃν σηµαίνει f, Ίγουν τὸ ἀνύπαρχτον. Ποτὲ δὲ τὸ μὴ ἐν ἑαυτῷ (56) ἔχον τὸ εἶναι, ἀλλ’ ἐν ἑτέρῳ ἔχον τὴν ὕπαρξιν, ἤγουν τὸ συµθεθηχός. ΚΕΦΑΛ. MQ'. Διαίρεσις τοῦ ὄντος Τὸ ὃν διαιρεῖται (04) εἰς οὑσίαν καὶ συµθεθηνός ; οὐχ ὡς Ὑένος εἰς εἴδη, ἁλλ᾽ ὡς ὁμώνυμος φωνὴ, ἢ ὡς τὰ ἀφ᾽ ἑνὸς xal πρὸς ἓν. ΚΕΦΑΛ. MZ. Διαίρεσις τῆς οὐσίας. $ Ἡ οὐσία γενιχώτατον γένος ἐστίν. Αὕτη διαι- εἶται, εἰς σῶμα, χαὶ ἀσώματον. liypostasi, a qua fuit. assumpta, eanique. pro hy- postasi habuit, ac etiamnum liabet. CAP. XLV. De anhypostato. Sed et anhypostaton duplici modo dicitur. In- terdum enim id, quod nusquam omnino est, si- gnificat : interdum vero, id quod in se ipso esse non liabet, verum in altero exsistit, hoc est acci- dens. CAP. XLVI. Divisio entis. Dividitur ens in substantiam et accidens : non ut genus in species, verum ut vox sequivoca , seu B ut ea qux sunt ab uno et ad unum. CAP. XLVII. AS Divisio substantia. Substantia est genus generalissimum. dividitur : Προ in corpus, et incorporeum ; VARL LECTIONES. f [n Reg . 29926, ὡς τὸ Φεῦδος, τὸ σχότος, xal τὰ τοιαῦτα dvunxóctata: ποτὸ Of. δ Qux hoc in capite 47 traduntur pro varietate codicum varie scripta reperi. Eum itaque ordinem sequor quem diges- sit Combefisius, ac composuit ad accuratiores antiquioresque iss. codices, Quz ad divisionem substan- liz ejusque varias differentias attinent, eadein sunt qux cap, De individuo Basileenses tradiderunt. - NOTAE. (33) Ποτὲ δὲτὸ μὴ ἐν ἑαυτῷ. Interdum vero id quod id seipso, eic. Alterum hocce genus τοῦ ἀνωποστάτου agnoscit auclor Epistolae ad Paulum Samosatenum, qua Dionysii Alexandrini nomen { ἐστι. Καὶ przfert, ubi ostendit quam. immane discrimen in- tercedat inter Verbum Dei et verbum hominis, ejusve sapientiam, vim et formam. llanc vero epi- stolam ab incorrupticola quopiam monophysita conscriptam monuimus. Leontius Byzautinus ἀνυπό- στατον dici posse concedit, quod, licet secunduin se ad genus substantie pertineat, propria tamen subsistentia earet, veluti natura humana in Chri- sto. Atqui hoc modo solvit illam Severianorum objectionem , naturam nullam ἀνυπόστατον esse, seu sine subsistentia vel hypostasi subsistere , adeoque aut duas hypostases, uti duas naturas fore, aut si una sit hypostasis, unam subinde naturam dici debere. Leontio concinit Eulogius Alexandri- nus in de[ensionibus quarum segmentum ex Colle- cianeis afferam in notis ad librum De fide ortho- doxa. Rufinus id quod Greci ἀνυπόστατονυ, insub- stantivum dicere non dubitet. (34) Τὸ ὃν διαιρεῖται. Ens. dividitur in substaan- tiain, etc, Cap. 5 et 10, atfectionem hanc probat hoc argumento. Ens est aut illud quod per se subsistit , nec alio in quo exsistat indiget, vel quod per se csse non potest, sed in altero exsistit. Porro substantia integram entis definitionem non recipit, nec. etium accidens: sed substantia mediam definitionis partem obtinet, accidens alteram : cum lamen ita compa- ralum sil, ul species, (tum nomen, tum definitionent totam accipient. Verum definitio illa certam εἰ expressam mon ingeuerat noljonem entis, quod omnino, ἀπὸ τοῦ εἶναι, αὐ esse, dicitur. Melius disputat Ammónius in commentario mss, in lsa- gogen Porphyrii cap. De specie. Ens, inquit, non dividitur in decem categorias, neque ul genus in spe- cies, neque u! tolum in parles; ergo ὡς ὁμώνυμος qxvyh εἰς διάφορα σηµαινόµενα, ut vor qquivoca Dostri analogiam dixcrin!) in diversa significata. b γένος διαιρούµενον εἰς εἴδη πᾶσι τοῖς εἴδεσιν ἐξ ParRoL. Gg. XCIV. ἴσου πάρεστιν, xat οὐ θεωρεῖται ἐν τοῖς εἴδεσι τὸ πρῶτον καὶ τὸ ὕστερον μετὰ τὴν τοῦ γένους µετ- oyfjv. Οὐ γὰρ μᾶλλον ὁ ἄνθρωπος τοῦ ἵππου, ζῶόν λιν ἀναιρεθέντος ἑνὸς εἴδους, οὐχ ἀνάγχη τὰ λοιπὰ εἴδη ἀναιρεθῆναι. ᾿Αναιρεθέντος γὰρ ἀν- Ὀρώπου οὐχ ἀναιρεῖται τὸ ῥῶον, οὐδὲ τὰ λοιπὰ εἴδη, οἷον ἵππος, xal χύων, χαὶ τὰ λοιπά. El οὖν ὃν διαι- ρεῖτάι εἰς τὰς δέχα κατηγορίας, ὡς Yévo; εἰς εἴδη, οὐχ. ἔδει εἶναι ἓν αὐτοῖς τὸ πρῶτον xal δεύτερον, οὐδὲ τὸ μὲν αὐτῶν μᾶλλον τοῦ ὄντος µετέχειν, τὸ δὲ ἧττον. Νῦν δέ ἐστι τὸ πρῶτον xal τὸ ὕστερον. Πρῶ- τον yàp λέγομεν οὐσίαν, xai τὰ λοιπὰ καθεξής, fj; γε ἀναιρουμένης συναναιρεῖται καὶ τὰ συµθεθηχότα. "O0sv xal μᾶλλον αὐτὴν τοῦ ὄντος µετέχειν φαμὲν, εἴπερ ἡ οὐσία τοῖς συµθεβηκόσι τὸ εἶναι δίδωσιν, Ἐν αὑτῇ γὰρ ὑφεστήχασι, χαὶ αὕτη μὲν τῶν συµθε- θηχότων εἰς τὸ εἶναι οὐ δεῖται * τὰ δὲ συµθεθηχότα οὐκ ἂν efr, μὴ οὔσης αὐτῆς fj συµδέδηχεν. Οὐχ ἄρα τὸ ὃν ὡς Υένος εἰς εἴδη διαιρεῖται εἰς τὰς δέχα κατ- ηγορίας ' Genus quod in species dividitur, in omnibus istis speciebus ex aquo reperitur ; neque species inter, alia prior, et posterior alia. consideratur, quantum D ad participationem generis attinet. Nam homo non esi magis animal quam equus. Rursus si species una demalur, non continuo species alie intereant oportet. llomine qu:ppe sublato. non tollitur animal, nec spe- ries alie, pula equus, canis et'celera. (Quamobrem δὲ ens in decem categorias dividerelur, ceu genus in species, nullum proculdubio inter illas essct prius aut posterius, nec illa de ente magis participaret, et ista tinus. ΑΙ vero inter eas posterius. inspicitur. Sub- siantiam dicimus primum, et alia deinceps : maxime cum illa intereunte una. pereant. et accidentia. Quo fitut, substantiam de ente magis participare, quam alia, dicamus : quia substantia accidentibus praebet ut exsistant. 1n ea siquidem subsistunt, cwm. ipsa accidentibus ul sit non. egeat : quinimo accidentia nusquam fuerint non. exstante. substantia cui acci- dunt. 1dcirco ens in decem categorias non distribuitur, uii genus in species. De analogis Greci non dispu- tant, quz liaud satis secernant ab azequivocis. 20 «13 S. JOANNIS DAMASCENI (X) Corpus, À Τὸ σῶμα, )n animatum, seu vivens, el inanimalum : εἰς ἔμψυχον, xaX ἄφυχον. Vivens, Τὸ ἔμήνχον, in sensibile , zoopbytum, el insensibile . εἰς αἰσθητιχὸν, ζωόφυτον (35) xal ἀναίσθητον. Sensibile, ζῶον, Τὸ ζῶον, φυτόν. in rationale, οἱ irrationale : εἰς λογικὸν, xaX ἄλογον. Rationale, Τὸ λογιχὸν, im mortale, el immortale : εἰς θνητὸν, xai ἀθάνατον. Mortale, Τὸ θνητὸν, inhominem, bovem, equum, et his similia : εἷς ἄνθρωπον, βοῦν, ἵππον, χύνα, xal τὰ τοιαῦτα. Ποπιο, Ανθρωπος, in Petrum, Paulum, cxterosque singulos homi- εἰς Πέτρον, Παῦλον, xai τοὺς λοιποὺς κατὰ μέρος nes, qui quidem individua, et hyposlases, ac ἀνθρώπους, οἵτινές εἰσιν ἄτομα, xal ὑποστάσεις, xal personz sunt. πρόσωπα. Corpus substantie species est, ac genus ani-.p Ἔστιν οὖν ἡ οὐσία γένος Ὑενιχώτατον τὸ σῶμα, mali ; animatum, corporis species, 3c genus sen- εἶδος τῆς οὐσίας, χαὶ γένος τοῦ ἐμψόχου * τὸ ἔμφυχον sibilis; sensibile, scu animal, species animati, ac κεἶδος τοῦ σώματος, καὶ Ὑένος τοῦ αἰσθητικοῦ . τὸ genus rationalis ; rationale, species animalis, ac αἰσθητιχὸν ζῶον, εἶδος τοῦ ἐμφψύχου, xai γένος τοῦ mortalis genus; mortale, rationalis species ac ge- — AoyixoU* τὸ λογικὸν, εἶδος τοῦ ζώου, καὶ εἶδος το nus hominis ; homo denique, specialissima $pe- θνητοῦ τὸ θνητὸν, εἶδος τοῦ λογικοῦ, xai γένος τοῦ cies; quippe est species morlalis; Petrique el ἀνθρώπου: ὁ ἄνθρωπος εἰδικώτατον clóoc* εἶδος γάρ Pauli nihilominus species ; quz: quidem nalura et ἐστι τοῦ θνητοῦ, γαὶ εἶδος Πέτρου, xal Παύ;ου, forma ac substantia est, juxta quod senserunt — ómep ἑστὶ φύσις xal μορφὴ χαὶ οὐσία κατὰ τοὺς ἁγίους sancii Patres. Πατέρας. Qu: medium obtinent locum inter generalissi- Ταῦτα τὰ µέσα τοῦ γενιχωτάτου γένους, fjcot τς vum genus, id est, substantiam; ac species spe- οὐσίας, xal τῶν εἰδιχωτάτων εἰδῶν, Ἆτοι ἀνθρώπου, cialissimas, puta hominis, bovis, etc., suballerna — fob, γένη εἰσὶ, καὶ εἴδη ὑπάλληλα. Ταῦτα δὲ λέ- genera, ac subalternz species sunt. Dicuntur aU- — xoyzac οὐσιώδεις καὶ quouxal διαφοραὶ, καὶ ποιόττ- tem essentiales et. naturales differentiz et qualita- τες διαιρετικαὶ τῶν ἑπάνω, καὶ συστατιχαὶ τῶν ὑτο- fes, quz? nimirum superiora dividant, ac COnSli- C κάτω, xal εἰδοποιοὶ τῶν εἰδικωτάτων εἰδῶν, cuv- tuant inferiora, formentque species specialissi- µιστῶσαι αὐτὰ, καὶ διαιροῦσαι φύσιν ἀπὸ φύσεως. Ἡ GS mas; ipsas utique constituendo, et dividendo na- φύσις ἐπὶ τοῦ εἰδιχωτάτου τάττεται. Τί μὲν οὖν ἐστιν turam a natura. Natura porro de specialissima οὐσία, xot φύσις, xat μορφὴ εἴρηται " χαὶ cL ὑπόστα- specie dicitur : ac quidem quid essentia, el na- — gc, yg ἄτομον, καὶ πρόσωπον, ἐνυπόστατόν τε καὶ tura, et forma sit, dictam est: quid item hyposta- — àáyymóacazoy* xal τὶς διχφορὰ οὐσίας xal aup6s6n- sis, et individuum, et persona: quid etiam enhy- κχότων b - καὶ ὡς χυριωτέρα ἐστὶν ἡ οὐσία τῶν συµθε- postaton, et anhypostaton : quid preterea inteT — 6rxózuv, ὡς ἐν αὐτῇ ἑχόντων τῶν συµθεθηχότων τὴν substantiam et accidens sit discriminis: quodque Όὕπαρξιν. Εἴρητα: δὲ xal περὶ τῆς διαιρέσεως αὐτῆς, substantia accidentibus prestantior sit, quippe µχαὶ τί διαφέρειοὐσία τῶν οὐσιωδῶν διαφορῶν ὅτι δι’ cum hec suum esse in illa habeant. Dictum est αὐτῶν, ἡ οὐσία εἰδοποιουμένη τοιόνδε εἶδος ἀποτελεῖ, insuper de ipsius divisione, quidque inter substan- — yai τοιάδε γίνεται i. Εἴρηται δὲ xal τί φύσις, καὶ τί tiam ac substantiales differentias intersit, ut ní- μορφὴ, καὶ «t ὑπόστασις, καὶ πρόσωπον, xat ἄτομον * mirum substantia per eas informata certàm sSpe- πῶς τε ol ἔξω περὶ τούτων ἑδύξασαν, xol πῶς οἱ ciem absolvat, ac certam contrahat qualitatem. ἅγιοι Πατέρες. οἱ τῆς ἀληθείας, καὶ τῆς ὄντως φιλο- Dictum quoque est quid sit natura, quid forma, "' σοφίας µαθηταὶ καὶ διδάσχαλοι ὠρθοτόμησαν. Φέρε quid hypostasis, quid persona, quid individuum : δὴ νῦν τὰ ἴδια τῆς οὐσίας εἴπωμεν. utque cum profani A49 auctores de iis censuerint, | tum sancti Patres veritatis ac verze philosophi: discipuli pariter ac doctores recta tenuerint ac. docuc- rint. Àge igitur nunc qui sunt substantie propria exponaimus. VARL£E LECTIONES. h Quidam codd. πρὸς τὰ συµθεθδηχότα, nec male. { Mss. plurimi, τοῖον εἶδος ἁ ποτελεῖ, καὶ τοιάδε, καὶ vola γίνεται. Sic vetus interpres, talem speciem perficit, et talis, εἰ talis fit. NOTAE. (55) Ζωόφυτον. soophytum. Ζωόφυτα dieuntur ea spongis. Nemesius cap. 1, De nat. hom. ex Aristo- uibus inesse sensum erunt, quz, ut Plinius scribit — tele lib. vn De hist. qnimal., cap. 4, his addit pin- lib. 1x, Nec. animalium, nec. fruticum, sed tertiam 1186, Ostreas, testas. ex utroque naiwram habent, ucticie puta marin: et 621 DIALECTICA. 632 Ἴδιν τῆς οὐσίας, τὸ μη ἓν ὑποκειμένῳ εἶναι. Α Propriu:n substantiae eat, nOn esse in subiecto. AUcn γὰρ μᾶλλον ὑπόχειται τοῖς συμθεθηχόσιν εἰς τ) εἶναι. xal οὐχὶ αὕτη ἐν ἑτέρῳ ἔχει τὴν ὕπαρξιν. Τοῦτο δὲ ἴδιον xai τῶν οὐσιωδῶν διαφορῶν ἐστι. Τὸ γὰρ £v ὑποχειμένῳ, οὔτε παρὸν σώζει, οὔτε ἀπὸν σθείρει. Διὸ οὐδὲ ἓν τῷ ὁρισμῷ λαμθάνεται * συµθε- θηχὸς γὰρ πάντως ἑἐστίν * αἱ δὲ οὐσιώδεις διαφοραὶ οὐχ tiat συµθεθηχότα. Καὶ παροῦσαι γὰρ σώζουσι, χαὶ ἁποῦσαι Ἰ φθείρουσι. Ai καὶ iv τῷ ὁρισμῷ λαμθάνονται. Ἴδιον δὲ, xoi τὸ συνωνύμως χατηγορεΐσθαι, Ίγουν µεταδιδόναι τοῦ ὀνόματος, χαὶ τοῦ ὁρισμοῦ, καὶ τὸ μὴ ἔχειν τι ἑναντίον. Ti γὰρ λίθψ, ἤγουν αὐτῇ οὐσίᾳ τοῦ λίθου, οὐδὲν ἑναντίον - καὶ τὸ μὴ ἐπιδέχεσθαι τὸ μᾶλλον xaX τὸ ἧττον. Τοῦτο δὲ καὶ τῶν οὐσιωδῶν διαφορῶν ἐστιν ἴδιον. Οὐδὲ γάρ ἔστιν ὁ ἄνθρωπος μᾶλ- àov τοῦ ἵππου οὐσία, f| ξῶον οὐδὲ 6 ἵππος μᾶλλον τοῦ ἀνθρώπου. Καὶ τὸ τῶν ἑναντίων εἶναι δεχτιχὸν ἀναμέρος, οὗ xaÜ' αὐὑτὶνὰ, ἀλλὰ κατὰ τὴν ἑαυτῆς µεταθολήν, Ἐναντίων δὲ λέγω, συµθεθηχότων , ἐπεὶ οὐσιωδῶν 1, οὐδαμῶς. Ίὸ γὰρ λογιχὸν οὐκ ἐπι- δέχεται τὸ ἄλογον. Τὸ δὲ σῶμα θερµαΐνεται, xat μεταθαλλόμενον Φύχεται *. χαὶ φυχῆ, ποτὲ μὲν δέ- χεται ἀρετὴῆν, ποτὲ δὲ xal xaxíav. Nam ipsa potius accidentibus subjicitur, wt exi- Slant ; ac non ipsa in alio esse obtinet. Atque proprium foc, ad subetantiales quoque differen- lias pertinet. Nam quod est in subjecto, nec cum adest illud servat, nec interimit cum abest : unde nec assumiter in definitione ( omnino quippe acci- dens est). At differenti: substantiales, minime gentium accidentia sunt: atque et eum adsunt conservant subjectum, et cum absunt, perimunt: quo etiam nomine assumuntur in definitione. lllud ctiam substantiz proprium est, quod nni- voce predicetur ; hoc est, et nomen, et definitio- nem impertit. Item, quod contrarium non habeat. Nam lapidi, hoc est, lapidis substantiz nihil con- trarium est. lllud preterea, quod nec magis, nec minus recipiat; quod etiam differentiarum sub- stantialium proprium est. Nec enim homo magis est substantia, aut animal, quam equüs ; ncc rur- sum, equus magis quam home. lllud denique, quod sit capax contrariorum , idque divisim, non secundum idem, sed per sui mutationem. Con- traria autem dico accidentia : nec enim substam- tialium capax est. Quod namque rationis particeps est, non admittit illud, quod ratione caret : at corpus calescit, et per mutationem frigescil; atque anima nonnunquam virtutem, nonnunquam et vitium suscipit. ΚΕΦΑΛ. ΜΗ’. CAP. XLVII. "Eti περὶ τῶν όμογεγῶν καὶ ὁμοειδῶν, &cepoye- ϱ Iterum de homogeneis εἰ homoideis, deque hetero ver t*& xal ἑτεροειδῶν, xal ópobzoctátuy, xal ἁριθμῷ διαφερόγτωγ. Ὁμογενῃῆ εἰσιν, ὅσα ὑπὸ τὴν αὑτὴν κατηγορίαν τάσσονται * otov, ὅσα ὑπὸ τὴν οὐσίαν ' ὁμοίως xal ἐπὶ τῶν ἄλλων ἑννέα χατηγοριῶν. Act γὰρ ? γινώ- σχειν, ὡς δέχα εἰσὶν αἱ πᾶσαι κατηγορίαι, τοι τὰ Υενιχιυτατα Ὑένη, ὑφ ἃς ἀναφέρεται πᾶσα φωνὴ ἁπλῶς λεγοµένη. Εἱσὶ δὲ αὗται ' α’, οὐσία * olov, λίθος * β’, ποσόν * olov, δύο, τρία” Υ’, πρός τι * olov, πατὴρ. υἱός * ὃ, molov- olov, λευχὸν, μέλαν * e', ποῦ" οἷον, ἓν Δαμασχῷ P, τοῦτο δὲ τόπου ἑἐστὶ δηλωτικόν’ ς’, πότε" χθὲς, αΌριον " τοῦτο χρόνου ἐστὶ δηλωτικόν " C, ἔχειν 7 οἷον, ἱμάτιον φἐρειν * η’, χεῖσθαι ^. οἷον ἵστασθαχι, καθέζεσθαι - θ), ποιεῖν' οἷον , χαίειν * v, πάσχειν * olov, χαίεσθαι. Ἑτερογενῆ δέ εἰσιν, ὅσα ὑπ ἄλλην χατηγορἰαν εἰσί ᾽ xal ὁμογενῆ μὲν ὁ ἄνθρωπος xat ἵππος. 'Υπὸ την οὐσίαν váp εἶσιν ἀμφότερα. Ἑτεροχενῆ δὲ ὁ ἄνθρωπος xal ἐπιστήμη. Ὁ μὲν γὰρ ἄνθρωπος ὑπὸ την οὐσίαν ἐστίν - ἡ ἐπιστήμη ὑπὸ τὴν ποιό- τητα. Ὁμοειδῆ εἶσιν, ὅσα ὑπὸ τὸ αὐτὸ εἶδος τάσσονται xa χοινωνοῦσι τῷ λόγῳ τῆς οὑσίας * οἷον, Πέτρος, xat Παῦλος ' ἀμφότεροι ὑφ' ἓν εἶδός εἰσι, τὸ τοῦ ἀν- θρώπου * ἑτεροειδῆ δέ εἶσιν, ὅσα τῷ εἴδει διαφέρου- geneis et heteroideis ; necnon de homohypostetis ac de numero dif[ferentibus. Homogenea sunt, quie sub eodem przrdicamento collocantur, ut omnia qux» sub subetantia conti- nentur : eodemque modo in aliis novein przedica- mentis. Sciendum est enim esse omnino dccem predicamenta ; hoc est wniversalissima genera, 3d qua vox omnis simplex refertur. Sunt autem hzc : 4. substantia, ut lapis ; 2. quantitas, ut duo, tria ; 9. ad aliquid, ut pater, filius; 4. qualitas , ut album, nigrum; 5. ubi, ut Damasci : hoc au- tem significat locum; 6. quando, ut heri, eras : quod quidem tempus indicat; 7. habere, ut ve- etem ferre; 8. sitüm esse, ut stare, sedere; 9. agere, ut urere; 10. pati, ut uri. Heterogenea porro sunt, que sub alio et alio praedicamento continentur. Atque homogenea qui- dem sunt homo et equus ; nam. ambo sub sub- Slantíia sunt: heterogenea autem; ut homo ct scientia : uam liomo sub substantia est; scientia autem sub qualitate. 50 Homoidea rursus sunt, qu:e sub eadem spe- cie locantur, ac essentiz ratione inler se conve- niunt, ut Petrus et Paulus. Ambo enim sub ea. dem hominis specie sunt. Heteroidea autem , qua VARLE LECTIONES. | Edit. παρόντα. .. κας αὑτό. :» ἀπόντα quibus consentiunt nonnulli codices. ) 1 Edita ἐπουσιωδῶν, sed falso, etei faveant codices nonnulli. Cod. S. Hil. aliique habent, κ Alii χατὰ ταὐτόν. Reg. 9925, ἐπὶ οὐσιωδῶν, ex quo legendum dalur, ἐπεὶ οὑσιωδῶν - unie alii interpretes verterunt, quia subetastiunlem πέφκαφιιηπι. —" Colb. δεῖ δὲ, 5 Colb. addit : ἐν Τύρῳ. Sic vetus interpres, u! ín yro in. Damasco. 0623 S. JOANNIS DAMASCENI 6*1 specie, hoc est essentie ratione, dissident, ut Α σιν, Ίγουν τῷ λόγῳ τῆς obclag* olov, ἄνθρωπος, » homo et equus. Αί vero sancti Patres, homoge- nea et bomoidea, pro iis quxe ὁμοούσια, &cu coes- sentlialia sunt, hoc est pro hypostasibus eidem speciei subjectis, accipiunt. Quid homohypostata et heterohypostata, — Jam vero homohypostala sunt, cum duz natur:e in una bypostasi copulantur, unamque compositam hy- postasim ac personam efficiunt, ul anima et cor- pus. Heterohypostata autem ac numero differentia, quae per accidentium complexionem hypostasis su: proprietatem: distinctam habent ; hoc est, quae accidentium ratione inter se discrepant, ac seor- sim et per se exsistunt, velut individua; puta Pe- trus et Paulus. Alius enim hic est, et alius ille. CAP. XLIX. De quanto et quantitate, Quantitas est unitatum congeries. Nam unita- ^em nemo dicit esse quantitatem, verum quantita- tis principium. Unitate igitur et unitate in unum coeuntibus duo fiunt. Ex quo perspicuum est quantitatem divisionem non esse, sed unitatum congeriem ac conjuncüonem. Etenim duo in unum et unum seorsim dividere, hoc proprie divisio est: at unum et unum duo dicere, connexionis potius xationem habet. Sciendum est autem quod quantitas est ipsa mensura et numerus (mensura utique metiens, et numerus numerans), quanta autem ea quae 4umero ac mensure subjiciuntur; hoc est, que in numerum et mensuram cadunt. Quantorum porro valia discreta sunt , alia continua. Continuum est, eum unum est quod metimur ; v. gr., occurrit unum aliquod lignum bicubitum vel tricubitum ; sive eliam lapis, aut quid simile: cumque id sit unum, metimur illud, et continuum dicitur. Dis- *€reta autem sunt, quz inter se sejuncta sunt : -ut in decem saxis aut decem palmis : hac quippe ab invicem separata sunt. Talia igitur numerari dicuntur, nisi ob exiguam singulorum molem, ac multitudinem modio metiamur, aut το aliqua si- Tili, velut triticum, aut quid simile. Continua alia, alia discreta. — Continua porro definiunt, ea, quorum partes communi aliquo ter- iino copulantur. Nam cum lignum aliquod bicu- bitum sit; hoc est, duos cubitus habeat; unius cubiti inis, et aMerius cubiti principium, unum est. Cohsrent enim inter se atque conjuncta sunt; non autem sunt ab invicem divisa. At vero dis- creta ea sunt, quorum partes non copulantur communi aliquo termino, uL in decem saxis... Nam οἱ quinque et quinque numeres, commünem ter- minum, qui copulet, nullum invenies. Etenim si aliquid dederis quod inter quinos el quinos me- dium interponatur, jam fiunt undecim, el non discreti id ipsum declarat. καὶ ἵππος. Οἱ δὲ ἅγιοι Πατέρες ὁμογενῆ καὶ ὅμο- ειδη ταυτὸν λέγουσι, τὰ ὁμοούσια, Ίγουν τὰς ὑπὸ τὸ αὐτὸ εἶδος ὑποστάσεις. Ὁμοῦπόστατά εἶσιν, ὅτε δύο φύσεις Ev μιᾷ ὑποστά- cet. ἑνωθῶσι, καὶ μίαν σχῶσιν ὑπόστασιν σύνθετονν xai ἓν πρόσωπον, ὡς ψυχἠὴ καὶ σῶμα. Ἑτεροῦπό- στατα δὲ xal ἀριθμῷ διαφέροντα, ὅσα τῇ συμπλοκῇ τῶν συµδεδηχότων τὴν ἰδιότητα τῆς οἰκείας ὑπο- στάσεως ἀφωρίσαντο 9 * ἤγουν, ὅσα τοῖς συµθεθη- xóct διαφέρουσιν ἀλλήλων, xal την ἀναμέρος, xal καθ) αὑτὸ ἔσχηχεν ὕπαρξιν; οἷον, τὰ ἄτομα, Πέτρος xai Παῦλος, "Άλλος Υάρ ἐστιν οὗτος, xai ἄλλος ἐχεῖνος. ΚΕΦΑΛ. Μθ’. Περὶ zocov καὶ ποσόζητος. Ποσότης ἑστὶ σωρεία μονάδων. Τὴν γὰρ μονάδα οὗ φασι ποσότητα µονάδος οὖν xai µονάδος συνεισ- ερχοµένων Ὑίνονται P δύο. "Qoxe οὐ διαἰρεσίς ἐστιν 1 ποσότης, ἁλλὰ σωρεία xal συνάφεια μονάδων. T^ μὲν γὰρ τὰ δύο διελεῖν εἰς Bv ἀναμέρος, τοῦτο διαἰρεσἰς ἐστι’ τὸ δὲ τὸ ἓν, xal τὸ ἓν, δύο εἰπεῖν, τοῦτο μᾶλλον σνυνάφειά ἐστιν. Ἰστέον δὲ ὅτι ποσότης μέν ἐστιν αὐτὸ cb µέτρον xai ὁ ἀριθμός ' τὸ μετροῦν, xaX ὁ ἀριθμῶν ' ποσὰ δὲ τὰ τῷ ἀριθμῷ, καὶ τῷ µέτρῳ ὑποχείμενα * Ίγουν, τὰ μετρούµενα xal ἀριθμούμενα. Τῶν δὲ ποσῶν, τὰ μέν clot διωρισµένα, τὰ δὲ συνεχή. Συνεχὲς μὲν οὖν ἐστιν, ὅτε Ev ἐστι τὸ μετρούμενον ' ὥσπερ Bv ξύλον εὑρίσχεται δίπηχν, τρίπηχυ, f| λίθος, fj τι τῶν τοιού- των. Καὶ ὑπάρχων μετρεῖται, καὶ διὰ τοῦτο λέγεται συνεχές. Διωρισμένα δέ celat, τὰ ἀπ᾿ ἀλλήλων χεχω- ρισµένα * ὡς ἐπὶ δέχα λίθων, f) δέχα φοινίχων' ταῦτα γὰρ χεχωρισµένα εἰσὶν ἀπ᾿ ἀλλήλων. Ταῦτα οὖν ἀριθμεῖσθαι λέγονται, εἰ μὴ διὰ σµιχρότητα καὶ πλῆθος μετρηθῶσι poblp, Ἡ τινι τοιούτῳ * ὥσπερ σἵτος, xal τι τοιοῦτον. ἹΟρίζονται δὲ τὰ μὲν συνεχῃ, ὧν τὰ µόρια πρός εινα χοινὸν ὅρον συνάπτουσι. ᾿Ενὸς γὰρ ὄντος τοῦ D ξύλου τοῦ διπήχεος, ἤγουν δύο πήχεις ἔχοντος, τὸ τέλος τοῦ ἑνὸς πῄχεος, καὶ ἡ ἀρχὴ ἄλλου πῄήχεος µία ἐστί. Κεχολλημέναι váp clot χαὶ συνηµµέναι, καὶ οὐχ εἰσὶν ἀπ᾿ ἀλλήλων διῃρηµέναι ’ τὰ δὲ διωρι- σµένα, ὧν τὰ µόρια πρός τινα κοινὸν ὅρον οὗ συν- άπτουσιν, ὡς ἐπὶ δέχα λίθων. Ἐὰν γὰρ ἀριθμήσης πέντε xal πέντε, οὐχ ἔχουσι χοινὸν ὅρον τὸν συνάπτοντα αὐτούς, El γὰρ δώσεις τι μεταξὺ τῶν πέντε, xal τῶν πέντε, Ὑίνονται ἕνδεχα χαὶ οὗ δέχα᾽ xal αὐτὸ δὲ τὸ ὄνομα δηλοϊ, τοῦ συνεχοῦς xal τοῦ διωρισµένου. . decem. Quin ipsum quoque nomen continui ac VARLE LECTIONES, * ΛΙ. ἀφωρίσατο. P]ta mss. omnes. Edit. γίνεται» 625 DIALECTICA. 626 Ὑπὸ μὲν οὖν wb διωρισµένον ποσὸν ἀνάχεταιό Α B1 Species "discrete, numerus, oratio. — Ergo ἀριθμὸς, xai ὁ λόγος. 'Apiüubv ἐνταῦθα λέγομεν τὰ ἀριθμούμενα. Τὰ γὰρ ἀριθμούμενα, πάντως διωρι- σµένα εἰσὶν, ὡς δέδεικται. Καὶ ὁ λόγος δὲ διωρισµέ- wo; ἐστίν. 'O γὰρ λόγος ἀριθμούμενος ταῖς λέξεσιν, οὐχ ἔχει χοινὸν ὅρον τὸν συνάπτοντα τὰ µόρια αὐτοῦ. Ἐὰν γὰρ ἔχη δέχα λέξεις 6 λόχος, xaX διέλῃς αὐτὰς εἰς πέντε xal πέντε, οὐχ ἔχουσι xotvbv ὅρον τὸν σννάπτοντα αὐτάς. Ἐὰν γὰρ παρεντεθῇ τι ἐν τῷ µέσῳ, γίνονται ἔνδεχα, xal οὗ δέχα. Ὁμοίως xa ἡ λέξις ἀριθμουμένη τὰς συλλαδθὰς, οὐχ ἔχει χοινὸν ὅρον συνάπτοντα * otov, Σωκράτης ' μεταξὺ τῆς, Σω, συλλαδῆς, χαὶ τῆς χρά , συλλαθῆς, οὐχ ἔστι χοινὸς ὄρος συνάπτων αὐτάς. Συνεχη δὲ ποσὰ πέντε, σῶμα, ἐπιφάνεια, γραμμῆ, τόπος, Χρόνος. Xph δὲ γινώσχειν, ὅτι fj oer ud ἅ ττοσός ἐστιν. OD γὰρ μετρεῖται, οὐδὲ ἀριθμεῖται ' Euh οὐχ ἔχει οὐδεμίαν διάστασιν. 'H δὲ γραμμὴ ἔχει μίαν διάστασιν * ἔστι γὰρ µῆχος ἁπλατές. Αὕτη οὖν ὑπὸ τὸ συνεχὸς mosby ἀνάγεται. Μία γὰρ οὖσα μετρεῖται, χαὶ τὰ µόρια αὑτῆς ἔχουσι χοινὸν ὅρον συνάπτοντα αὐτὰ, τὴν μεταξὺ στιγμήν "ἐπιφάνεια δέ ἐστι, τὸ ἔξω µέρος τοῦ σώματος, παρὰ τὸ φαίνεσθαι. "Ext: δὲ δύο διαστάσεις, μῆχος xai πλάτος. Καὶ αὕτη δὲ µία οὖσα, μετρεῖται, xaY τὰ µόρια αὑτῆς ἔχουσι χοινὸν ὅὄρον συνάπτοντα αὐτὰ, τὴν μεταξὺ γραμµήν. Χρὴ δὲ γινώσχειν, ὅτι ἡ μὲν ὁμαλὴ καὶ ἴση ἐπιφάνεια ἐπίπεδος λέγεται ' ἡ δὲ ἀνώμαλος xal σχολιὰ, ἁπλῶς ἐπιφάνεια. Τὸ δὲ copa ἔχει τρεῖς διαστάσεις, µῆχος, πλάτος, βάθος, fvouv πάχος : xaX ἓν ὑπάρχον, μετρεῖται. xal τὰ µόρια αὐτοῦ ἔχουσι χοινὸν ὅρον συνάπτοντα αὐτὰ, τὴν ἐπιφάνειαν. Καὶ ὁ τόπος δὲ ἐπιφάνειά ἐστι τοῦ ἀέρος. Ὁ γὰρ τόπος σου, ἐπιφάνεια, γουν τὸ τέλος τοῦ περιέχον- τός σε ἀέρος ἐστὶ, χαὶ ὡς ἐπιφάνεια, ὑπὸ τὸ συνεχὲς Tocby ἀνάγεται. Καὶ ὁ χρόνος δὲ μετρεῖται εἰς τὸν παρεληλυθότα, χαὶ εἰς τὸν μέλλοντα * xai ἔχουσι τὰ µόρια αὐτοῦ κοινὸν ὅρον συνάπτοντα αὐτὰ, τὸ νῦν. Τὸ δὲ νῦν ἄποσόν ἐστιν. Ἰδοὺ οὖν τρία εἰσὶν ἄποσα ἡ ovx, xaX dj στιγμὴ, xat τὸ νῦν. Καὶ χυρἰως μὲν ταῦτα πάντα τὰ ἑπτὰ λέγονται ποσά’ a', ἀριθμός β’,λόγος " Υ’, χρόνος ^ 9, τόπος * ε’, γραμμή ς’, Eme Φάνεια * ὅ, σῶμα. ad quantitatem diecretam numerus ac eratio refo- runtur. Per numerum porro ea intelligimus, quae in numerum cadunt. Que enim numerantur, plane disereta sunt, uti jam fuit ostensum. Ac item ora- tio discreta est. Nam cum per dictiones numeratur, nullum ,communem terminum, qui partcs inter se connectat, habet. Etenim ut oratio decem dictiones coniplectatur, easque in quinque et quinque dividas, deest communis terminus, qui eas iuyicem conne- ciat. Nam si quid medium interponatur, undecim fiunt, et non decem. Eodem modo dictio quoque, cum perse syllabas numeratur, communi termino quo ipsz:e inter se connectantur, caret : ut in hac τους, Socrates, inter syllabas So et cra, nullus est com- munis terminus, qui eas copulet. Species continue, linea, superficies, corpus, lecus et tempus. — At vero continue quantitates quin- que sunt : corpus, superficies, linea, locus, tem- pus. Scire quoque necessum est punctum quanti- tatis expers esse. Nam nec in mensuram, nec in numerum cadit : caret siquidem omni dimensione, . At linea unam habet dimensionein : est enim lon- gitudo latitudinis expers ; quapropter reducitur ad continuam quantitatem. Nam cum una sit, in Imyensuram cadit, ejusque partes communem ter- minum habent, quo inter se connectantur ; nempe intermedium punctum. Superficies autem est ex- terior corporis pars, quz dicitur ἐπιφάνεια, παρὰ C Τὸ φαίνεσθαι; hoc est, ab eo quod appareat. Habet porro duas dimensiones,-longitudinem et latitudi- nem. Hac quoque cum una sit, mensure idonea est : ejusque partes habent communem terminum, quo connectantur; nimirum interjectam lineam. Sciendum est autem quod squabilis superficies, planities dicitur : inzequabilis autem et obliqua, superficies simpliciter. At corpus, triplici dimen- sione constat, nempe longitudine, latitudine ac, profunditate ; hoc est crassitie : cumque unum exe sistat, sub mensuram cadit, ac partes ejus comnu- . nem habent terminum, quo conjungantur ; nimi- rum superficiein. Quin locus etiam, aeris superíi« cies est. Nam locus tuus super(icies est; hoc est extremum aeris ambientis se : atque ut superficies D est, reducitur ad continuam quantitatem. ltemque tempus metimur, nempe in prateritum et futurum, atque ipsius partes communem terminum quo con- nectantur habent, nempe nunc temporis. Nunc porro quantitate caret. En igitur tria sunt non quanta, nimirum, unitas, punctum, et nunc. Ac proprie quidem septem bac quanta dicuptur : nu- merus, oratio, teinpus, locus, linea, superficies, corpus. Κατὰ συμθεθηχὸς δὲ λέγομεν ποσὰ, xal τὰ ἐν a0- τοῖς θεωρούµενα, πρᾶξιν, κίνησιν, χρῶμα καὶ τὰ τοιαῦτα * olov, εἰ ἓν πολιῷ Ὑίνεται d πρᾶξις καὶ ἡ χίνησις, φαμὲν πολλὴν πρᾶδιν, καὶ πολλὴν χίνησιν΄ εἰ δὲ ἐν ὀλίγῳ , ὀλίνην. 'Οµοίως xai εἰ Ev πολλῷ σώµατι λευχότης εἴη, φαμὲν, πολὺ λευκόν * εἰ δὲ Ev ὀλίγῳ, ὀλίγον. "Ext τοῦ «909, τὸ μὲν ἔστιν ὠρισμένον , τὸ ὃδ Quanta per accidens. — Ea quoque quanta per accidens dicimus, qua in illis considerantur; hoc est, actionem, motum, colorem, aliaque id genus : v. gr., 8i multo temporis spalio actio aliqua ac mo- tus flat, multam actionem dicimus, ac multum mo- ium ; contra, si exiguo temporis spatio, exiguam, Eodem modo, si est candor in mullis partibus cor- poris, multum candorem dicimus; si in paucis, paucum. Quantitas finita, εἰ infinita, sem. indefinita. — . vi S. JOANNIS DAMASCENI - (98 Praeterea quantitas partim flnita est, partim inflni- Α ἀόριστον. Ὡρισμένον μὲν οὖν ἐστι τὸ δυνάµενον ta. Finita est, quam metiri possumus ac numerare : infinita, qua ob eximiam magnitudinem $9 men- &uram o0mnem ac numerum excedit; diciturque magna eti multa indefinite. Sic dicimus, multam Dei misericordiam ; magnum Dei Verbi incarna- tionis mysterium. lllud autem scire attinet, Aristotelem magnum et parvum, multum et paucum, majus et minus, am- plius et paucius, duplum ac dimidium, aliaque ejus- iodi, sub iis eollocare qu: sunt ad aliquid. Dicimus itaque fleri posse ut eadem res, alia atque alia ra- tione, ad aliud atque aliud przdicamentum refera- tur. Etenim ea qux inodo recensuimus , ut nume- rum et mensuram indicant, ad quantitatem referun- tur : ut autem habent inter se relationem, et ut ad invicein dicta, ad aliquid referuntur : siquidem ma- gnum ratione parvi magnum dicitur, et duplum re- spectu dimidii; et reliqua eodem modo. Porro cor- pus, ut est naturale, ad substantiam spectat. Ut autem mathemalticum, id est, sub mensuram ca- dens, ad quantitatem reducitur. Ad hzc, quantitas partim magnitudine, partim multitudine constat. Ác magnitudinem quidem metimur : numerainus autem multitudinem. Magnitudigem porro quantum sequitur; quotum autem, multitudinem. Quantitas autem tria sunt propria, que quidem consectaria dicuntur. Primum, ut contrarium non habeat. Nam corpus, nihil ipsum per se contra- rium habet. Quatenus autem album forte est, ali- quid habet contrarium, nempe nigrum. lllud porro intelligendum, binario nullum alium numerum contrarium esse : nam si sit, necesse est fore multos. Omnes quippe alii numeri contra- rii erunt : injustaque natura reperietur, que in unum contraria multa instruxerit. Neque enim fleri potest, ut uni multa adversentur. Secundum, ut nec magis nec minus recipiat : neque enim duie palma magis dux: sunt, quam duo homines, Porro quod contrarium non habet, nec magis nec minus recipit. Tertium denique, quod soli ac omni quanto convenit, zquale esse ac inzequale. Linea enim li- uez equalis ac iuzequalis est. CAP. L. De iis qu& αά aliquid, sive de relatione. Que ratio eorum qu& ad aliquid. — Ad aliquid ea sunt, qua id quod sunt, aliorum esse dicuntur, vel quovis alio nodo ad alterum referuntur. Atque aliorum esse dicuntur, ut pater filii (pater enim omnino filii pater dicitur), ad aliud autem, ut niguum ad parvum, ac multum ad paucum : noii enim dicitur pauci. multum, sed multum ad pau- cum. Scire autem operz pretium est, cum quidpiam secundum se consideratur, non esse ad aliquid ; μετρεῖσθαι f) ἀριθμεῖσθαι. Τὸ δὲ ἀόριστον, τὸ ὑπερ- οχῇ τινι ὑπερθάλλον πᾶν µέτρον, καὶ πάντα àpi- θµόν. Kol λέγεται μέγα καὶ πολὺ ἀορίστως, ὡς λέγομεν πολλὴν τὴν εὐσπλαγχνίαν τοῦ Θεοῦ, µέγα τὸ µυστήριον τῆς τοῦ Θεοῦ Λόγου οἰχονομίας. Χρὴ γινώσχειν᾽, ὅτι ὁ Αριστοτέλης τὸ µέγα xal μιχρὸν, πολύ τε xal ὀλίγον, τὸ μεῖζον, καὶ τὸ µι- χρότερον, καὶ τὸ ὁλιγώτερον, καὶ πλεῖον, καὶ διπλά- σιον, xaX Ἅμισυ, καὶ τὰ τοιαῦτα, ὑπὸ τὰ πρός τι τίθησι. Λέγομεν οὖν ὅτι δυνατὸν τὸ αὐτὸ πρᾶγμα xat' ἄλλον xal ἄλλον σκοπὺν ὑπ' ἄλλην χαὶ ἄλλτν κατηγορἰαν ἀνάγεσθαι. Ὡς μὲν Υὰρ ἀριθμὸν xa µέτρον δηλοῦντα τὰ προειρηµένα, ὑπὸ τὸ ποσὸν B ἀνάγονται * ὡς δὲ σχέσιν ἔχοντα πρὸς ἄλληλα, xai ὡς πρὸς ἄλληλα λεγόμενα, ὑπὸ 4 πρός τι. Τὸ vip μέγα, πρὸς τὸ μικρὸν λέγεται μέγα 7 χαὶ τὸ διπλά- σιον, πρὸς τὸ Άμισν * ὁμοίως xaX τὰ λοιπά. Τὸ δξ σῶμα, χαθὸ μὲν φυσιχόν ἐστι, ὑπὸ τὴν οὐσίαν ἀν- ἀγεται. Καθὸ δὲ μαθηματιχὸν, Ίγουν µετρούμενον, ὑπὸ τὸ ποσόν. "Ἔτι τοῦ ποσοῦ, τὸ μὲν μέγεθος, τὸ δὲ πλῆθος. Τὸ μὲν οὖν μέγεθος μετρεῖται: cb δὲ πλζ- θος ἀριθμεῖται. ᾿Αχολουθεῖ δὲ τὸ πηλίχον τῷ µεχέ- θει' τὸ δὲ πόσον, τῷ πλήῆθει. Ἴδια δέ εἰσι τοῦ ποσοῦ τρίἰα, ἅτινα λέγονται παρ- αχολουθήµατα * πρῶτον, τὸ μὴ ἔχειν τι ἑναντίον xa αὑτό. Τὸ γὰρ σῶμα αὐτὸ χαθ) αὑτὸ οὐκ ἔχει τι ἐναντίον. Καθὸ δέ ἐστι τυχὸν λευχὸν, ἔχειτι Evavslov, τὸ μέλαν. Xp? δὲ Υινώσχειν, ὅτι τῷ δύο ἀριθμῷ οὐκ ἔστιν ἑναντίος ἄλλος ἀριθμός ^ εἰ γὰρ ἔσται, πολλοὶ ἔσονται. Πάντες γὰρ οἱ ἄλλοι ἀριθμοὶ ἐναντίοι ἔσον - ται ΄ χαὶ εὑρίσχεται φύσις ἄδιχος, £A πολλά ἑναντία ἀντιτάξασα *. Οὐ γὰρ ἐνδέχεται ἓνὶ πολλὰ εἶναι ἑναντία. Δεύτερον, τὸ μὴ ἐπιδέχεσθαι τὸ μᾶλλον xat τὸ ἧττον. Οὐ γὰρ οἱ δύο φοἰνιχές εἶσι μᾶλλον δύο, fep οἱ δύο ἄνθρωποι. Τὸ δὲ μὴ ἔχον ἑναντίον, οὖχ ἐπιδέ- χεται τὸ μᾶλλον καὶ τὸ ττον. Τρίτον δὲ ὃ µόνῳ xaX παντὶ τῷ most, τὸ ἴσον καὶ ἄνισον. Γραμμὴ yàp γραμμῆς ἴση ἐστὶ καὶ ἄνισος. ΚΕΦΑΛ. N'. Περὶ τῶν πρόὀςτι. Πρός «t ταῦτά εἶσιν, ὅσα αὑτὰ ἅπερ ἐστὶν, ἑτέρων εἶναι λέγεται 5" J| ὁπωσοῦν ἄλλως πρὸς ἕτερον. Καὶ ἑτέρων μὲν εἶναι λέγεται * ὡς πατὴρ vlou. Ὁ γὰρ πατἣρ πάντως υἱοῦ λέγεται πατἠρ. Πρὸς ἕτερον δὲ ὡς µέγας πρὸς μικρὺν, xal πολὺ πρὸς ὀλίγον. OO γὰρ λέγεται ὀλίγου πολύ’ ἁλλὰ πολὺ πρὸς ὁλ'- γον. Χρὴ δὲ γινώσχειν, ὅτι ὅταν τι χαθ) ἑαυτὸ θεωρτ- ται, οὐκ ἔστι πρός «t^ ἠνίχα δὲ σχῇ σχέσιν πρὸς VARI LECTIONES. € Edit. ὑπὸ τό 5 |ta mss. omnes. edit. ἀντεισάξασα. 5 Alias, λέγονται. Deest in editis, 623j DIALECTICA. 6^0 ἕτερον, τότε λέγεται πρός τι. Ὥστε τοῦτό ἔστι τὸ A cum autem ad alterum habet habitudinem, tui de- εἶναι τῶν πρός τι, καὶ αὕτη αὐτῶν ἐστιν ἡ ὑπόστα- di, ἐν τῷ πρὸς ἕτερον λέγεσθαι, Ίγουν ἐν τῷ ἔχειν σχέσιν πρὸς ἕτερον. Ἡ yàp πρὸς ἄλληλα σχέσις τὰ πρός τι ποιεῖ. T&v δὲ πρός τι (56), τὰ μὲν τῷ αὐτῷ ὀνόματι ὀνομάζονται, ὡς φίλος, φίλου φίλος * ἐχθρὸς, ἐχθρου ἐχθρός. Τὰ δὲ ἑτέρῳ ὀνόματι, ὡς mach, υἱοῦ πα- τἡρ, ὃ-δάσχαλος μαθητού διδάσχαλος. Πάλι τῶν πρός τι, τὰ μὲν xa ὑπεροχὴν, ὡς ς) μεῖζον, ἑλάττονος μεῖζον. Τὰ δὲ κατὰ τὸ xplvov καὶ χρινόμενον, ὡς ἐπιστήμη, ἐπιστητοῦ ἐπιστήμη. Ἡ γὰρ ἐπιστήμη κρίνει τὸ ἐπιστητόν ' ἤγουν Ἡ γνῶ- mum ad aliquid dici. Hoc itaque est ex eorum esse numero qua sunt ad oliquid ; estque h:ec ipsorum essentia, ut ad alterum dicantur ; hoc est, relatio- nem ad alterum habeant. Mutua siquidem habitudo et relatio, ea quz ad aliquid sunt, efficit. 53 Porro eorum quz ad aliquid sunt, quzdam eodem nomine efferuntur, ut amicus, amici ami- cus; inimicus, inimici inimicus : quedam avten diverso nomine, ut pater, filii pater ; magister, discipuli magister. liationes quatuor relationum, seu. fundamenta. — Rursum, eorum qua ad aliquid, alia przcellentiz ratione dicuntur, ut majus , ininore majus. Alia, ratione judicantis et judicati ; ut scientia est, ejus σις χρίνει τὸ γνωστόν. Καὶ αἴσθησις, αἰσθητου αἴ- p quod sciri potest, scientia. Etenim scientia judicat σθησις * καὶ θέσις, θετοῦ θέσις: xaX στάσις, στατοῦ στάσις ' xai ἀνάχλισις, ἀναχλιτοῦ ἀνάχλισις, xat τὰ ποιαῦτα. Τὰ δὲ χατὰ δύναμιν xal ἀδυναμίαν. Δύνα- piv μὲν, ὡς τὸ θερμαῖνον xal θερµαινόμενον * ἁδυ- ναµίαν bb, τὸ κατὰ στέρησιν τῆς δυνάµεως᾽ ὡς Aiyopsv ἀδυναμίαν ἔχειν την ὄψιν ὁρᾷν τὴν ἄν- αστρου σφαῖραν. Τὰ δὲ χατὰ τὸ αἴτιον xax αἰτιατὸν, ὡς πατὴρ, υἱοῦ mato. id quod in scientiam cadit; hoc est, cognitio ju- dicat, id quod cognosci comparatum est. Sensus quoque, rei sensibilis sensus est ; positio, rei po- sit: positio ; statio itein, rei stantis statio ; ac recubitus, recumbentis recubitus ; czeraque ad eumdem modum. Alia ratione potentixz el impo- tenti : potentize nimiruim, ut calefaciens, et quod calefit; impotentiz vero, per potentie privalio- nem ; ut cum dicimus impotentem esse oculum , ut orbem mon stellatum contueatur. Alia denique ratione caus, et ejus quod est ex causa, ut pater, filii pater. "]6:ov δὲ τῶν πρός τι, τὸ πρὸς ἀντιστρέφοντα λέχε- σθαι. Φίλος γὰρ, φίλου φίλος, xat φίλος, φίλου φίλος t* διδάσχαλος, μαθητοῦ διδάσχαλος᾽ µαθητῆς, διδασχά- 409 µαθητές. Καὶ τὸ ἅμα τῇ φύσει εἶναι. Τὸ δὲ ἅμα τῇ φύσει ἐστὶ, τὸ συνεισφἑρειν xai συνεισφέρεσθαι, καὶ συναναιρεῖν xal συναναιρεῖσθαι. Πατρὸς γὰρ ὄντος, πάντως xal ὁ υἱὸς ἔσται, xal πατρὸ; μὴ ὄντος, οὐδὲ υἱἷὸς ἔσται τίνος γὰρ ἔσται υἱὸς pid ὄντος πα- τρὀς; Καὶ υἱοῦ μὴ ὄντος, οὐδὲ πατῆρ ἔσται. Ὁ γὰρ μὴ ἔχων υἱὸν, οὐχ ἔσται πατὴρ ὥστε συναναιρεῖ- ται ὁ υἱὸς τῷ πατρὶ, xat ὁ macho τῷ υἱῷ. Συναναι- ρεῖται δὲ οὐχ fj ὑπόστασις αὐτοῦ, ἀλλ᾽ ἡ σχέσις. El γὰρ xaX μένει ὁ υἱὸς, ἀλλ᾽ οὐχ υἱὸς μένει’ μὴ ἔχων γὰρ πατέρα, πῶς ἔσται υἱός; El. καὶ λέγομεν υἱὸν τοῦ τετελευτηκότος, ἡ οὗ χυρίως λέγομεν, ἀλλὰ χαταχρηστικῶς) J| ὡς μὴ ἀπολομένου τοῦ πατρὺς, καὶ εἰς τὸ μὴ εἶναι χωρήσαντος, διὰ τὸ τῆς ψυχΏς ἀθάνατον. Propria relationum.—Hoc autem eorum qua sunt ad aliquid proprium est, quod muluo convertan- tur. Etenim amicus, amici amicus dicitur : magi- ster,discipulismagister : itemque discipulus , ma- gistri discipulus. lllud item , quod sint simul na- tura. Simul porro natura esse, cst simul inferre ac simul inferri, simul tollere ac simul tolli. Nam si pater sit , filius quoque sit necesse est : ac si est filius, necesse est ut sit et paler. Econtra , si pa- ter non est , ne filius quidem erit. Cujusnam enim erit filius , ài non est pater ? si item filius non est, ue pater quidem erit. Nec enim pater est , qui filio careat. l]taque filius simul cum patre tollitur, et pater simul cum filio. Simul autem tollitur, non ejus persona, sed relatio. Nam etsi remanet qui est filius ; attamen non remanet filius. Qui enim patrem non habet, qui tandem filius esse queat ? D Quod si etiam defuncti hominis filium dicimus, id. tamen vel non dicimus proprie, sed abusive ; vel hoc ita intelligimus, quod ob anim: immortalita- tem non perierit pater, et in nihilum abierit. X ph δὲ εἰδέναι, ὅτι ἑχάστη χατηγορία γενικώτατον γένος ἐστὶ, χαὶ ἔχει, xaX γένη, καὶ εἴδη ὑπάλληλα, xai τὰς δια.ρετικὰς τῶν γενῶν, xal συστατικὰς τῶν εἰδῶν διαφορὰς, χαὶ εἰδικώτατα εἴδη, καὶ ἄτομα * Differentie substantiales ac hypostases solius sub- stantie.—Jam vero illud considerandum est , quod- vis predicamentum universalissimum genus esse ; alque genera ac species subalternas habere, nece. VARI/E LECTIONES., t [ta cod, S. Hilar. et Regg. tres : iu multis vero non reperitur, nec eliam in editis. In Reg. 2927, NOTE. repetitionis loco legitur, ἐχθρὸς, ἐχθροῦ ἐχθρός. (36) Τῶν δὲ xpóc τι. Porro eorum que ad ali- quid sunt. Damascenus aliique Gr:eci, etiam recen- tiores, relationes preprie dictas, quas nostri pre- dicameniales appellant, a. transcendentalibus , sive inproprie sumptis, non satis disünxere; uli nec ipse philosophus. Unde sub eodem genere relatlo- nis genere, ut relationem patris ad fllium, et filii ad patrem, sic ordinem, seu potentie, seu scientia ad objecta statuunt, imo relationes, qu: sola men- tis cogitatione finguntur. 631 S JOANNIS DAMASCENI 632 non differentias, cum dividentes genus, tum con- A οὐδὲ αἱ συστατικαὶ διαφοραὶ λέγονται οὐσιώδεις, el stituentes species ; ac denique specialissimas spe- cies, individuaque. Nec vero differentim consti- ph µόνης τῆς οὐσίας, οὐδὲ τὰ ἄτομα λέγονται ὑπο- στάσεις, εἰ μὴ τῆς οὐσίας µόνης. tuentes, substantiales dicuntur, praeterquam solius substantiz : nec rursus individua appellantur hy- postases , nisi etiam solius subtantiz., Àc neque illud ignorandum , ipsam quoque sub- stantiam , ut qux sit genus, et habitudinem ad alterum habeat , ad ea referri qui sunt ad aliquid. Nam genus specierum est genus, et species sunt generi species, exque eorum numero , que ad ali- quid dicuntur. Bg Explicatio alia fundamenti relationum. — ln- super, ea quà suut ad aliquid, οἱ convertuntur, aut in iis, quae per se stant, et consistunt ; hoc est , in substantiis habitudinem habent : aut in iis «qux per se firma et stabilia non sunt ; nempe in accidentibus. Si in iis quz per se consistunt , aut corum habitudo naturalis est, ut patris et filii: δυί non naturalis. Si minime naturalis est ; aut est a fortuna, ut servus et dominus : aut ab ar*e, ut discipulus el magister : aul ab et actione , ut amicus et amicus, inimicus et inimicus. Si autem in iis quz non sunt per se firina, nempe acciden- tibus ; aut est naturalis, ut duplum et dimidinm : aut minime naturalis [ut inagnum et parvum. Hoc enim sortis potius sit, quam naturz. Ceteruin sors ct electio in iis locum non habent, qux non sunt Χρὴ δὲ εἰδέναι, ὅτι xal αὑτῆ fj οὐσία, ὡς Ὑένος xai σχέσιν ἔχουσα " πρὸς ἕτερον, ὑπὸ τὰ πρός τι ἀνάγεται, Τὸ γὰρ Ὑένας, εἰδῶν ἐστι γένος, xal τὰ εἴδη γένους εἰσὶν εἴδη, xaX τῶν πρός τί εἶσιν. Ἔτι τὰ πρός τι, καὶ πρὸς ἀντιστρέφοντα λεγόμενα, ᾗ ἓν τοῖς αὐθεδράστοις, ἔχουσι τὴν σχέσιν, Ίγουν αὐσίαι' ἡ οὐκ ἓν τοῖς αὑθεδράστοις, Ίγουν συµθεόη- χόσι. Καὶ εἰ ἐν τοῖς αὐθεδράστοις, 1] φυσικὴ αὐτῶν D ἐστιν ἡ σχέσις, ὡς πατρὸς xa υἱοῦ' ἡ οὗ φυσιχ/ή. Ei 65 οὐ φυσιχὴ, ἡ τυχιχὴ, ὡς δοῦλος καὶ δεσπότης” ἡ τεχνιχὴ, ὡς μαθητὴς xal διδάσκαλος ἡ προαιρς- tix, ὡς φίλος χαὶ φίλος, ἐχθρὺς χαὶ ἐχθρός. Et δὲ οὐχ ἐν τοῖς αὐθεδράστοις, ἀλλ᾽ ἐν τοῖς συµθεθηχόσιν, ἡ φυσιχἣ, ὡς τὸ διπλάσιον, xal τὸ fjutou* f) οὗ φυ- σικὴ [ὡς µέγα καὶ μικρόν ' τοῦτο γὰρ τύχης μᾶλλον, 1| φύσεως. Τύχη δὲ χαὶ προαίρεαις ἐν τοῖς οὐχ αὐθ- εδρἀσίοις χώραν οὐκ ἔχουσιν, εἰ µή τί που φανείη πρὸς ἄλλο τὴν ἀναφορὰν ἔχον αὑθέδραστον, xaX κατὰ συμθεθηχὸς ἴσως λεγόμενον v]. per se firma ; nisi quandoque aliquid videatur re- ferri ad aliud per se consistens et firmum , ac quod forsan per accidens praedicetur ]. Relationes in aliis categoriis (undantur. — Enim- Χρὴ δὲ τὰ πρός τι * πρότερον ow ἄλλην xatryo- vero oportet , ut qu:e ad aliquid dicuntur, ad aliud C ρίαν ἀνάγεσθαι, ὡς καθ) ἑαυτὰ θεωρούμενα, xal τότε priedicamentum prius reducantur, tanquam ipsa per se considerata ; ac tum demum , ut habentia respectum ad alterum , ad ea quz ad aliquid sunt, ὡς σχέσιν ἔχοντα πρὸς ἕτερον, ὑπὸ τὰ πρός τι’ Bst γὰρ πρότερον εἶναί τι ἀσχέτως, καὶ τότε θεωρεῖσθαι ἐν αὐτῷ σχέσιν. referantur. Quippe prius aliquid necesse est sine habitudine ac relatione esse, ac tum — habitudinem in ipso considerare. Habitudo autem, seu relatio, alicujus ad alte- Ium affectio dicitur, ac tanquam appropriatio eo- rum qu:e przedicantur, vel de substantia, vel de lis quie substantiam afliciunt. H:ec autem , aut na- tura, aut fortuna, aut arte, aut voluntate consti- tuuntur. CAP. LI. De quali et qualitate. Qualitas est, per quam quales quidam nuncu- pantur. Ac rursum , qualitas est , per quam hi qui ea afficiuntur, denominatione dicuntur. Etenim , a prudentia dicitur prudens , qui habet prudentiam ; et calidus dicitur, qui caloris particeps est. Concreta abstractis latius patent. — Sciendum est Σχέσις 0k Y λέγεται, ἡ τινὸς πρὸς Exepov, ἢ τῶν κατ οὐσίαν, f| τῶν περὶ τὴν οὐσίαν xac' οὐσίαν χατηγορουµένων διάθεσις, Ίγουν οἰχείωσις. Ταῦτα δὲ ἐστιν, ἡ φύσει, ἡ coy, ἡ τέχνῃ, Y προαιρέ- σει. ΚΕΦΑΛ. NA'. Περὶ ποιοῦ καὶ ποιότητος. Ποιότης ἐστὶ, καθ) ἣν ποιοί τινες ὀνομάξονται. D Καὶ πάλιν, ποιότης ἐστὶ, xa0' ἣν παρωνύμως τὰ µετέχοντα αὑτῆς λέγεται. Ἐκ Υὸρ τῆς Φρονήῄσεως Φρόνιµος λέγεται, ὁ ἔχων τὴν φρόνησιν, καὶ θερμὸς λέγεται, ὁ µετέχων θερµότητος. Χρὴ δὲ εἰδέναι, ὅτι τὸ ποιὸν χαθολιχὠτερόν ἐστι YARHE LECTIONES. " Multi codices habent ἔχον, perinde ac edita : sed legendum cum czteris, ἔχουσα, ἵ Combefisius : « Desunt clausa hzc in. Damasceni mss. omnibus, quos viderim, codicibus. Cum tamen deesse aliqua satis perspicuum sit, postulante ratione methodi, ut hoc quoque divisionis membrum exemplo aliquo illustraretur. Accepi ergo a Blemmyda apud quem 10ta illa doctrina περὶ αὐθεδράστων, xat οὐκ αὐθεδρά- στων, iisdem pene verbis, atque, ut videtur. ex eodem ipso Damasceno, exstabat. Potuit ille nancisci nostris integriorem cediccm. » Quidquid sit de hoc supplemento ex Blemmyda mutuato; nemo negaverit nonnibil hic deesse, hiatumque animadvertit Gravius noster in veteri translatione, ac asterisco notavit, nec tamen supplevit. x In multis codicibus in singulari legitur, τὸ πρός τι. . «ὡς καθ ἑαυτὸ θεωρού- ἀενον, xai τότε ὡς σχέσιν ἔχον πρὸς ἕτερον. Y liac edita sola exhibent , nec aliud quam scholium Wargini olim appositum sapiuut, . DIALECTICA. 1 634 τῆς ποιότητος. Τὸ γὰρ ποιὸν σηµαίνει τὴν ποιότητα, À auteni. quale latius patere quam qualitatem. Nam xai τὸ µετέχον αὐτῆς, Ίγουν τῆς ποιότητος, ὡς xal τὸ θερμὸν, τὸ ἔχον θερμότητα ποιοὶ μὲν γάρ clatv οἱ ἔχοντες τὴν ποιότητα; otov, οἱ ἔχοντες τὴν θερμότητα θερμοὶ λέγονται. Καὶ οἱ μὲν θερµοί εἰσιν' ἡ δὲ θερ- µότης, ποιότης. Λέγεται δὲ πολλάχις χαὶ αὕτη ἡ ποιότης ποιόν, ὁμοίως xal ἐπὶ τοῦ ποσοῦ xal τῆς Ξοσότητος. Τῶν δὲ ποιοτήτων, αἱ μὲν τοῖς ἐμφύχοις xaX λογι- xol; ὑπάρχουσι σώμασιν, ὡς ἐπιστῆμαι xal ἀρεταὶ, νόσοι τε χαὶ ὑγεῖαι. Καὶ λέγονται ἕξεις xaX διαθέσεις αἱ δὲ, χαὶ τοῖς ἐμφύχοις xol τοῖς ἀφύχοις, ὡς θερ- µότης xal ἀὖξις. Μορφὴ xal σχΏμα, δύναµις xal ἀδυναμία. Τούτων δὲ αἱ μέν εἰσι δυνάµει, αἱ δὲ ἐνεργείᾳ. χαὶ εἰ μὲν δυνάµει, ποιοῦσι δύναμιν xal ἀδυναμίαν. El δὲ ἑνεργείᾳ, ἡ διὰ βάθους χεχωρή- χασιν, ὡς ἡ θερµότης δι ὅλου τοῦ πυρός. xol ἡ λευχότης δι’ ὅλου τοῦ γάλαχτος, xai τῆς χιόνος, xal ποιεῖ πάθος xa παθητικἣν ποιότητα. J| ἐπιπολῆς, xaX ποιοῦσι σχῆμα xal µορφήν ' εἰσὶν οὖν τῆς ποιό- τητος εἴδη τέσσαρα, ἕξις καὶ διάθεσις, δύναµις xal ἀδυναμία, πάθος xal παθητικἡ ποιότης, σχῆμα καὶ μορφή. Διαφέρει δὲ Έξις διαθέσεωυς, ὅτι f) μὲν ἕξις δυσµε- τάδλητός ἐστιν, xal χρονιωτέρα . οἷον ἡ φρόνησις” οὗ ταχὺ γὰρ µεταθάλλεταί[ τις ἀπὸ φρονῄσεως εἰς ἀφροσύνην. Ὁμοίως καὶ fj ἐπιστήμη, ὅτε ἀχριθῶς τις ἐπίσταται, xal δυσµετάθλητός ἐστιν Ev αὐτῷ ἡ quale et qualitatem significat , et quod ejus parti- ceps est, nempe qualitatis : ut calidum calorem, et quod calorem habet. Quales enim sunt, qui qualitatem habent : ut qui habent calorem , calidi dicuntur. lta calidi, quales sunt : calor autem, qualitas. Quin perszpe etiam qualitas ipsa , quale dicitur : eodemque modo in quanto et quantitate. Qualitatis species quatuor. — Porro qualitatum, alie in animatis, ac ratione przditis corporibus insunt, ut scientie οἱ virtutes, morbi et sanita- tes ; dicunturque habitus et dispositiones. Alis autem , et in animalis, et jis qux» aniua carent, ut calor, frigus, forma, $5 figura, potentia et impotentia. Atque hzc partim potestate, partim actu sunt. Si potestate, potentiam el impotentiam efficiunt. Sin autem actu, vel ad imum pervadunt , ut calor totum pervadit ignem : candor, lac totum ei nivem ; tumque passionem et patibilem quali- tatem faciunt : vel in superficie tantum ; ac tum figuram et formam efliciunt. Qualitatis igitur qua- tuor sunt species, habitus et dispositio ; potentia et impotentia ; passio et patibilis qualitas ; figura et forma. Porro differt habitus a dispositione, quod ha- bitus difficile mutari possit, ac sit diuturnior, ut prudentia. Non enim cito quis a prudentia ad im- prudentiam mutatur. Eodem quoque modo in scientia ; ubi quis accurate sciverit. Nam et in eo γνῶσις, ἕξις Bovl* xa ἡ ἀνδρεία, χαὶ ἡ σωφροσύνη, ( cognitio vix potest mutari. Habitus eliam sunt, καὶ fj δικαιοσύνη. Διαθέσεις δέ εἰσι τὰ εὐχίνητα, xai ταχέως µεταθάλλοντα * olov, θερµότης, φύξις, νόσος, ὑγεία, χαὶ τὰ τοιαῦτα" διάχειται μὲν γὰρ χατὰ ταῦτα ὁ ἄνθρωπος. Ταχέως δὲ µεταθάλλεται ἓκ θερμοῦ Ψυχρὸς Υενόμενος, xal ἐκ νόσου ὑγιής. Καὶ αὐτὰ δὲ ταῦτα, ofov, 1j νόσος, xa ἡ ὑγεία, xal τὰ τοιαῦτα, ἐὰν ὧσι μόνιμα χαὶ δυσµετάθλητα, ἕξεις εἰσί: καθ- ολικωτέρα δέ ἐστιν ἡ διάθεσις ' ἀμφότεροι μὲν γὰρ διαθέσεις λέγονται’ διάχειται Yáp πως κατ αὐτὰς 6 ἄνθρωπος. ἀλλ d μὲν δυσµετάθλητος, διάθεσις μόνον. disponitur ac afficitur : verum ea dispositio et fortitudo, temperantia, justitia. Similiter quoque diapositiones sunt , qux facile mobilia sunt, ac citius immutantur, ut calor, frigus, morbus, sa- nitas, et alia id genus. Ut enim per ea homo dis- ponitur ac afficitur, ita cito quoque mutatur : ni- mirum, ex calido factus frigidus, et ex αρτοῖο sanua, Quin hac ipsa quoque, puta morbus, sani- tas, ac similia, si diuturns et egre mutabilia sunt, in habitum transeunt. Ceterum latius patet dis- positio. Etenim ambo quidem dispositiones dicun- tur : nam per eas homo certa quadam ratione affectio, qua mutationem segre suscipit, babitus appellatur : que autem facile mutatur, dispositio ac affectio tantummodo dicitur. Δεύτερον εἶδος ποιότητος, δύναµις xal ἀδυναμία, D — Secunda species qualitalis, potentia est, et impo- ἅτινα οὐκ εἰσὶν ἑνεργείχ” ἔχουσι δὲ ἐπιτηδειότητα xa δύναμιν φυσιχὴν, f] ἀνεπιτηδειότητα * ὥς φαµεν, τὸν μὲν παῖδα δυνάμει µουσικόν. El γὰρ xai μὴ ἔχει ἑνεργείᾳ τὴν μουσιχὴν, ἀλλ) ἔχει ἐπιτηδειότητα πρὸς τὸ δέξασθαι τὴν µουσιχήν ' τὸ δὲ ἄλογον, ἅμουσον ' ὡς µήτε ἐνεργείᾳ ἔχον τὴν μουσιχὴν, μήτε δυνάµε- voy αὐτὴν δέξασθαι. Καὶ τὸ σχληρὸν δὲ δύναμιν ἔχει τοῦ μὴ ταχέως διαιρεῖσθαι. tentia : qux quidem actu non sunt : verum natura- lem aptitudinem ac potentiam, vel ineptiludinem babent. Quemadmodum dicimus puerum quidem potentia musicum (quamvis enim musicam actu non habeat, sic tamen natura comparatus est, ut musicam suscipere possit) ; brutum vero appella- mus immusicum; quippe quod nec actu habeat musicam, nec eam possit recipere. Quin et durum potentiam babet, ne facile dividatur. VARLE LECTIONES. * Combefisius : « Mihi indulsi, ut sine codice pro θερµότητος, quod erat in editis et. mss. ποώτητος ácriberem. Nec enim Damascenus adeo inaccuratus videri potest, ut loquens de yenere, in exempium producat speciem. Tum vero sequentia facile restitui, et in qua ostendit qualis et concrete vocis amplitudinem supra qua Redum formam ac qualitatem, ut ista, sed et subjectum signillca posita voce θερμὸν suo loco, quam affert ut quale; itatem ac vocens concretam : quod t, ac babens qualitatem. » 035 S. JOANNIS DAMASCENI (55 Tertia qualitatis species, cst patibilis qualitas A — Tpícov εἶδος, παθητικἩ ποιότης καὶ πάθος” olov et passio, ut calor, frigiditas, albedo, nigredo, et similia. Àc passio quidem facile abjici potest, uti dispositio : ut cum quispiam, vel pr» pudore eru- bescit, aut prz timore pallescit. Patihilis autem qualitas egre moveri ac mutari potest. Porro pa- tibiliua qualitatun qu:edaim minime ortum 4 passione ducunt; hoc est, non aliunde, sed per essentiam insunt; velut igni, calor; ac dulcedo, melli. Neque enim igni adventitius calor est, neque melli dulcor. Haud enim, cum prius talia non es- &ent, postmodum calorem ac dulcedinem ascivere. Quod tamen ad liumanum sensum attinet, eamdem * et iila passionem efficiunt. Etenim ignis, cum sit calidus, nos calore afficit: melque item, cum sit dulce, nobis dulcedinem facit : qu:zedam item ab P aliqua affectione, id est temperamento fiunt ; eam- que passionem nonnunquam efficiunt, qua sensus immutentur; quanquam non eam ipsam quam habent, passionem et qualitatem, ut sunt colores. Etenim albedo, qux ex affectione quadam ac tein- peramento contingit, 56 passionem quidem circa visum elflicit ; hoc est, discretionem, et expansio- nem, et illuminationem : nec ideo tamen passione nos afficit. Patibilis ergo qualitas, qua& adventitia non est, aut in tota specie inest, quemadmoduin valor in igne ; aut non in tola, uL nigror in ZEthio- θερµότης, Φύδις, λευχότης, µελανία, xaX τὰ τοιαῦτα. Τὸ μὲν οὖν πάθος εὐαπόθλητόν ἐστιν, ὡς ἡ διάθεσις; ὡς ὅταν τις, 7) δι αἰδὼ ἐρυθριάση, Ἡ διὰ φόθον ὠχριάση' ἡ δὲ παθητικὴ ποιότης δυσχίνητος χαὶ δυσμετάθλητός ἐστι. τῶν δὲ παθητικῶν ποιοτήτων, πινὲς μὲν ἀπὸ πάθους οὗ γεγένηνται, Ίγουν οὐχ ἀλλαχόθεν, ἀλλὰ κατ) οὐσίαν ὑπάρχονσιν' ὡς τῷ πυρὶ fj θερµότης, καὶ τῷ µέλιτι ἡ γλυχύτης. Οὔτε γὰρ τῷ πυρὶ ἐπίχτητος fj θερµότης, οὐδὲ τῷ μέλ.τι ἡ γλυχύτης * οὔτε πρότερον μὴ ὄντα τοιαῦτα, ὕστε- pov προσελάθοντο τὴν θερμότητα, xal τὴν (λυκύτητα: ὅμως δὲ, τὸ αὐτὸ πάθος ποιοῦσι κατὰ τὴν ἡμετέραν αἴσθησιν. Τὸ μὲν γὰρ mop θερμὸν ὃν, Ospuatvst ἡμᾶς ' xaX τὸ μέλι γλυχὺ ὃν, γλυχαίνει ἡμᾶς * τινὲς δὲ ἀπό τινος πάθους, Άγουν χράσεως, γεγόνασι, καὶ ποιοῦσιν ἐνίοτε πάθος χατὰ τὴν ἡμετέραν αἴσθησιν ' ἀλλ οὐ τοῦτο πάθος, xaX τὴν αὐτὴν ποιότητα ἣν ἔχου- σιν * οἷά εἰσι τὰ χρώματα. Τὸ γὰρ λευχὸν Ex τινος πά- θους xal χράσεως γενόµενον, πάθος μὲν ποιεῖ περὶ τὴν ὅρασιν, ἤγουν τὴν διάχρισιν, καὶ τὴν ἐξάπλωσιν, xal φωτισμόν * οὐ λευχαίνε: δὲ ἡμᾶς ' ἡ οὖν παθητικἩ ποιότης, ἡ μὴ οὖσα ἑπίκτητος, ἢ παντὶ τῷ εἶδει ἐνυπάρχει, ὡς tj θερµότης ὅλῳ τῷ πυρὶ, fj οὗ παντ», ὡς µελανία τοῖς Αἱθίοψιν. Οὐ γὰρ πάντες οἱ ἄνθρο)- ποι µέλανες. Ταῦτα δὲ οὐ µόνον περὶ τὸ σῶμα θεω- ρεῖται, ἀλλὰ xaX περὶ τὴν duytv. pibus. Neque eniin omnes homines sunt nigri. Ceterum hzc nedum in corpore considerantur ; verum etiam in anima. Quarta denique species qualitatis, est figura et C forma. Ac figura quidem, tum in animatis, tum in inanimatis locum babet : forma autem in animalis duntaxat. Quod si de inanimatis etiam forma, aut formosum, dicitur ;id non proprie, sed abusive dicitur. Quapropter latius patet figura. Nam et forma figura nuncupatur ; contra aulem inanima- torum figura, forma non dicitur. Porro rectitudo et curvitas ad qualitatem pertinent. Jam vero sciendum est, qualia maxima parte a qualitatibus denominative dici, ut a calore, cali- dum: quedam vero, etiam z2quivoce, ut musica scientia, et musica mulier: quedam denique, quanquam id rarius, diverso nomine, ut a virtute, studiosus, Nam qui virtute praeditus est, etiam studiosus vocatur. Passio in facto esse qualitas est. — Ne 1Mud qui- dem ignorandum est, passionem duplicem esse. Aut enim eo quod jam passum quidpiam sil; tuin- que refertur ad qualitatem ; quemadmodum vestis jm dealbata, alba dicitur : aut eo quod nunc pa- liatur, et tum ad pradicamentum pali pertinet ; ut batur. lllud item nosse convenit; qualitates corpora non esse, sed corporis expertes. Nam si corpora essent, referrentur ad predicamentum substantia. Quin etiam accidentia omnia corpore carent, nec per se exsistunt, nisi in substantia considereutur. Qualítates eedem substantiales ac accidentales. — Ged et illud observandum, substantiales qualitates quod nondum dealbatum est, Τέταρτον εἶδος ποιότητος, σχΏμα xai µορφή. Τὸ μὲν οὖν σχήμα ἐπὶ τῶν ἔμφνχων xal ἐπὶ τῶν ἀφὺ- yov φέρεται ἡ δὲ μορφὴ ἐπὶ τῶν ἐμφύχων µόνον. Εἰ δὲ ῥηθείη ἐπὶ τῶν ἀφύχων μορφὴ, f) εὔμορφο., οὗ κυρίως, ἀλλὰ καταχρηστιχῶς λέγεται χαθολι- χώτερον οὖν ἐστι τὸ σχΏημα. Καὶ ἡ μορφὴ γὰρ χα- λεῖται σχΏμα. Τὸ δὲ τῶν ἀφύχων σχῆμα οὐ καλεῖται µορφή ' fj δὲ εὐθύτης, ἤγουν ὁρθότης, xaX ἡ χαμπν- λότης, Ίγουν στρεθλότης, τῆς ποιότητός εἰσι. Χρὴ Υγινώσχειν, ὅτι τὰ ποιὰ, ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον παρωνύµως ἀπὸ τῶν ποιοτήτων λέγεται’ ὡς ἀπὸ τῆς θερµότητος θερµόν ΄ τινὰ δὲ xat ὁμωνύμως, ὡς μουσιχὴ f ἐπιστήμη, χαὶ μουσιχκὴ ἡ yov, 1j ἔχουσα τὴν μονυσικὴν ἐπιστήμην * τινὰ δὲ, εἰ χαὶ σπανίως, ἑτερωνύμως ὡς ἀπὸ τῆς ἀρετῆς, σπουδαῖος. 'O γὰρ ἑνάρετος χαὶ σπουδαῖος λέγεται. Χρὴ γινώσχειν, ὅτι τὸ πάθος διττόν. Ἡ γὰρ ἓν τῷ ἔδη πεπονθέναι λέγεται, χαὶ ἀνάγεται, ὑπὸ τὴν ποιότητα * ὡς τὸ ἤδη λελευχασμένον ἱμάτιον λέγεται λευκόν’ fi Ev τῷνῦν πάσχειν, καὶ ἀνάγεται ὑπὸ τὴν πάσχειν χατηγο- ρίαν * ὡς τὸ µήπω λευκανθὲν, ἀλλὰ νῦν λευχαινόµενον. sed nunc deal- Χρὴ γινώσχειν, ὡς οὐκ εἰσὶν al aotótqteg ac - µατα, ἀλλ᾽ ἀσώματοι. Ei yàp ἦσαν σώματα , ὑπὸ τὸν οὐσίαν ἂν σαν ' καὶ πάντα τὰ αυµθεθηχότα ἀσώματά elat, καὶ χαθ᾽ ἑαυτὰ ἀνύπαρχτα, εἰ μὴ ἓν τῇ οὐσίᾳ θεωρηθῶσι. ͵ . Χρὴ Υινώσχειν, ὅτι αἱ οὐσιώδεις ποιότητες ὑπ τὴν οὐσίαν ἀνάγονται. Μέρη yàp αὐτῆς διαιροῦντα 631 DIALECTICA. 628 αὐτὴν, xal εἰς τὸν ὁρισμὸν τῶν εἰδῶν αὐτῆς Aapfa- A ad. substantiam referri. Nam sunt ejus partes ; νόµενα * ὑφ᾽ fjv δὲ χατηγορίαν τὸ ὅλον, ὑπὸ ταύτην xai τὰ µέρη αὑτῆς ἀναχθήσονται. Τὸ βαρὺ καὶ τὸ χοῦφον, ἢ ἐν ὄγχοις θεωρεῖται, ὡς ἐπὶ τῶν σταθµι- ζομένων, χαὶ ἀνάγεται ὑπὸ τὸ ποσόν’ 1) ἐν οὐσίᾳ, ὡς Ey τοῖς στοιχείοις, ἤγουν πυρὶ, καὶ yf, xaX ἀν- ἄγονται ὑπὸ τὴν οὐσίαν, ὡς οὐσιώδεις διαφοραἱ | ὁμοίως xaX τὸ πυχνὸν xai τὸ μανὸν, Ἠγουν ἁραιόν. Ἡ γὰρ οὐσιωδῶς (51) Ev τοῖς στοιχείοις, καὶ ἀν- άγονται ὑπὸ τὴν οὐσίαν' f) ἐπεισάχτως, ὡς ἐν ἵμα- τίοις 8, xal ἀνάγονται ὑπὸ τὴν χεῖσθαι κατηγορίαν * θέσεις b. γάρ celat. vestimentis, ac tum ad przedicamentum situs ; lium ordine. Τρία δὲ εἶσιν ἴδια τῆς ποιότητος, fiyouv παρ- αχολουθήµατα. Πρῶτον, τὸ ἑναντιότητα ἐπιδέχεσθαι. To γὰρ θερμὸν ἑναντίον τῷ Φυχρῷ, xai τὸ λευχὸν τῷ µέλανι. Δεύτερον, τὸ μᾶλλον xai ἧττον ἕνθα γὰρ ἑναντιότης ἐστὶ, xal τὸ μᾶλλον καὶ τὸ ἧττον εὑρίσχεται. Τὸ δὲ μᾶλλόν ἐστιν ἐπίτασις , χαὶ τὸ ὕττον ὄφεσις. Ἐνδέχεται οὖν εἰπεῖν , τόδε τὸ εἶδος μᾶλλον τοῦδε λευχὸν, xai ἧττον φυχρέν’ τρίτον παρακολούθημα, τὸ καὶ ἰδιώτατον τοῦ ποιοῦ, τὸ ὅμοιον xal ἀνόμοιον. Act δὲ γινώσκχειν, ὅτι τὸ σχήμα oux ἔχει ἑναντίον. [Χρὴ γινώσχειν *, ὅτι οὐ πᾶσαι αἱ στερήσεις ἆπο- φατιχῶς λέγονται ' ἀλλὰ xal στερήσεις εἰσὶ xaza- φατιχῶς λεγόµεναι, ὡς τυφλότης xat χουφότης. Καὶ πάλιν ' οὐ πᾶν εἶδος χαταφατικῶς ὀνομάζεται, ἀλλὰ καὶ ἀποφατικῶς * ὥσπερ fj ἀκολασία εἶδος οὖσα, οὗ χαταφατιχῶς, ἀλλ ἀποφατικῶς ὠνομάσθη. Ἡ γὰρ κατάθεσις κατάφασις λέγεται ΄ olov, χαλός ἐστιν. Ἡ δὲ ἄρνησις, ἀπόφασις ΄ olov, οὐκ ἔστι χαλός ὅτε Ók λέγομεν ἄνομος, τὸ, a, ἄρνησιν σηµαίνει, ὡς τὸ, οὐ.] Ei δὲ λέγεται τόδε τὸ λευχὸν [sov εἶναι τῷδε τῷ λευχῷ , οὐ χαθὸ ποιότης, λέγεται ἴσον εἶναι, ἀλλὰ quippe qua ipsam dividant, atque ad specierunr ejus definitionem assumantur. Cui porro przdica- mento totum subjicitur, ad illud quoque partes ipsius referuntur. Etenim grave el leve, aut iu mole considerantur, ut in iis quz: appenduntur ; ac tum ad quantitatem pertinent : aut in substantia, uL in elementis, puta igni, ac terra; ac tum ad substantiam pertinent, ut substantiales differentia. Eodemque modo in denso et raro res habet. Aut enim substantiz ratione, ut in elementis ; ac tum ad substantiam referuntur, aut adventitie, .ut in quippe qux positione exsistant, ac quodam par- D B5" Tria autem sunt qualitatis propria seu consectaria. Primum, ut contrarietatem recipiat ; quippe calidum frigido contrarium est, et album nigro. Secundum, ut magis ac minus admittat. Ubi enim contraria sunt, illic etiam magis ac minus reperitur. Magis porro, intentionem ; minus re- missionem significat. Itaque possumus dicere, hanc speciei illa candidiorem esse, et winus fri- gidam. Tertium qualitatis consectarium, ac maxi- me proprium, est simile ac dissimile. Sciendum est autem figuram non habere contrarium. [Illud notandum, non omnes privationes per modum negotionis dici; verum esse nonnullas, qua affirmatione efferuntur, ut c:ecitas et surditas. Rursum, non omnem speciem affirmandi modo proferri, sed etiam negandi ; ut intemperantia , quiz cum species sit, non tamen per affirmationis, sed per inficiationis modum appellata fuit. Nam positio, affirmatio dicitur ; ul, pulcher est. Negatio autem, inficiatio ; ut, non est pulcher. Cum enim dicimus, iuiquus, syllaba in negationem signifl- cat, uti. vox, non.] Quod si hoc album illi albo zquale, atque hae superficies illi superficiei :xqualis esse dicitur, VARLE LECTIONES. * Forte ex Ámmonio, ἓν ἵμασι. In corrigiis. Qux dilatantur et. constringuntur. b Sic Colb. et Reg. 1250. Sic vetus interpres legit; positiones enim. Cod. S. Hil. διαθέσεις, Alii vero et edit. θέσει, e Que uncinis includuntur, etsi in edit. et mss. habentur, ad caput De qualitate, non pertinent : sed vel ad caput De oppositis, vel ad caput De privatione ; atque a contextu aliena sunt. NOTAE. (57) "H γὰρ οὐσιωδῶς. Aut. enim. substantiva D partium continuitate, nulla. earum in minutioreS ratione. Ammonius cap. De qualitate, idem, quod Noster, Observat, rara et crassa quoddam quale significare : quanquam Éotxs ἀλλότοια ταῦτα εἶναι τῆς περὶ τὸ ποιὸν δια,οέσεως aliena esse a divisione qualitatis. videntur. Utroque enim θέσιν τινὰ τῶν popiov, partium posituram aliquam | indicari per- spicuum est. Duplicis deiude generis condensatio- nem et raritatem affert. φυσικὴν naturalem, et τεχνικην arlificiosam. Priorem ad substantiam Noster reducit, ut et Dlemmydas in. Dialectica ms., posteriorem a: situm, ex Aristotele et. Ammonio, Cieterum. Ammonius ex. Aristotelis Physica (£v φυ- σικῇ ἀκροάσει) probat, µάνωσιν xal πύχνωσιν, ra- re(actionem εἰ condensationem νογᾶς esse quali- Mes, ubi totum corpus sic afficiunt, ut salva disjunctione distendatur aut constringatur, ac de- mum in corpus aliud convertatur: ut guta cum aqua modica in vastam aeris copiam rarefactione wronsformatur, vel. densatus aer in aque stillam coarctatur. At Noster, Bleminydas, et alii qui Ari- stotelem secuti sunt, non de hac raritate in cate- goriis disputant, sed de illa qua partes sic disten- duntur, ut meatus corporis subtilioris capaces aperiant, quamque sponyiositatem melius ex Dama- sceno dixeris, fjyouv τὸ àpatóv* itemque de ejas- modi densitate, qua partes ad se mutuo accedunt propius, seque magis tangunt. Porro spongiosita- tem banc, et densitatem ad situs categoriam, nulla injuria revocant. S. JOANNIS DAMASCENI 640 baud tamen id ratione qualitatis, sed ratione quan- A χαθὸ ποσύτης. Καὶ τὸ εἶναι τὴν ἐπιφάνειαν ταύτην titatis : quemadmodum etiam in quanto, simile et dissimile consideratur ; non ut quantum est, sed ut qualitatem participat. CAP. LII. De agere et pati. Sciendum est actionem et passionem, id est agendi vim et patiendi, sub qualitate contineri : agens vero et patiens substantiam quamdam esse, certo quodam modo eperantem, aut palientem. Agere igitur est in seipso actionis causam habere : pati autem, in seipso, et in alio patieudi causam habere; ut opifex, et illud quod efficitur. Nam opifex in se operis causam habet : opus autem in opifice quidem principium habet ; in seipso vero, aptitudinem ad patiendum. Per opificem autem hoc loco artificem intelligimus, puta fabrum : per opus vero, materiam artilici subjectam, ut lignum. Ligui siquidem materia fabro subjicitur. Eorum porro quibus agere et pati convenit ; quidam simpliciter facere dicuntur, υἱ in artibus factivis, puta fabrili, aeraria, ac similibus, in qui- bius opus remanet, etiam postquam opifex ab opere cessaverit. Etenim postquam architectus finem wdificandi fecit, remanet quod exstructum fuit. Quidam autem dicuntur agere, in quibus illud q:od agitur non remanet, cessante eo qui agit. Ubi enim tibicen canendi (inem fecit, non manet tibia cantus, sed interit. Quzsdam denique dicun- tur conteniplari ; uti studere astronomia aut geo- metris, intelligere, bisque similia, Sunt alie in- super species, qua in animatis considerantur ; ut in igne, lapide, ligno et similibus. Priora igitur in his quz ratione utuntur, locum habent. Posteriora autem, in illis quz anima et ratione carent. Non enim ea ratione agit, qua est animatum ; sed qua corpus admotum corpori. $8 Duplex autem categorie hujus proprietas : altera, ut contrarietatem admittat. Nam calefacere, ac frigefacere inter se pugnant. Altera, ut magis ei minus suscipiat. Quippe contingit, cum magis calefacere, cum minus frigefacere ; itemque magis calefieri, et minus frigefieri- Itaque in predicamentis omnibus considerantur agere et pati : nimirum in substantia, gignere et gigni : in quantitate, numerare et numerari : in iis quz ad aliquid, conduplicare et conduplicari : in qualitate, dealbare et dealbari : in situ collocare et collocari : in habere, ferre ac ferri : in ubi , con- tinere et contineri : ilem in quando, continere et contineri ; in prasenti scilicet, et przeterito, et fu- turo tempore. ἴσην ἐκείνῃ τῇ ἐπιφανείᾳ' ὡς xaX ἓν τῷ τόπῳ τὸ ὅμοιον xat ἀνόμοιον θεωρεῖται, οὐ χατὰ τὸ ποσὸν, ἀλλὰ χαθὸ μετέχει ποιότητος. ΚΕΦΑΛ. NB. Περὶ τοῦ ποιεῖν xal πάσχευ». Xph Υινώσχειν, ὅτι d) ποίηαις καὶ ἡ πάθησις, Ίγουν ἡ ποιητικἡ δύναμις xaX ἡ παθητιχὴ, ὑπὸ τὴν ποιότητά &lot* τὸ δὲ ποιοῦν καὶ τὸ πάσχον, οὐσία tlg ἐστι τοιῶσδε ἐνεργοῦσα ' ποιεῖν οὖν ἐστι τὸ ἓν ἑαυτῷ ἔχειν αἰτίαν τῆς Evepyelag* πἀσχειν δὲ, τὸ Ev ἑαυτῷ, χαὶ ἐν ἄλλῳ ἔχειν τὴν αἰτίαν τοῦ πάσχειν, ὡς ὁ δημιουργὸς, xal τὸ δηµιουργούμενον. Ὁ μὲν γὰρ δημιουργὸς, bv. ἑαυτῷ ἔχει τὴν αἰτίαν τῆς ὃτ- µιουργίας. Τὸ δὲ δηµιουργούµενον, ἓν μὲν τῷ δημιουργῷ τὴν ἀρχὴν τῆς δημιουργίας, ἓν ἑαυτῷ üt, την ἐἀπιτηδειότητα τῆς παθήσεως. Δημιουργὸν ὃξ ἐνταῦθα, τὸν τεχνίτην λέγομεν , οἷον τέχτονα " δημιουρχούμενον δὲ, τὴν ὕλην τὴν ὑποχειμένην τῷ τεχνίτῃ * οἷον τὴν ξυλ/ιχ]ήν. Αὕτη γὰρ ὑπόχειται τῷ. τέχτονι, Τοῦ δὲ ποιεῖν καὶ τοῦ πάσχειν, τὰ μὲν ἁπλῶς λέγονται, ὡς ἐπὶ τῶν ποιητιχῶν τεχνῶν * ofoy τεχτο- νικῆς, χαλκευτιχῆς, xat τῶν τοιούτων * Eg! ὧν xal μετὰ τὺ παύσασθαι «bv ποιοῦντα, διαμένει τὸ ποίηµα. Tou γὰρ οἰχοδόμου παυσαµένου τοῦ olxobo- μεῖν, διαμένει τὸ οἰχυδομηθέν ’ τὰ δὲ λέγεται πράτ- τειν, ἐφ᾽ ὧν οὐ διαμένει τὸ πραττόµενον παυσαµένου τοῦ πράσσοντος. Παυσαμένου γὰρ τοῦ αὐλητοῦ, οὐ διαμένει, ἀλλ’ ἀπόλλυται fj αὕλησις. Τὸ δὲ λέγεται θεωρεῖν, ὡς τὸ ἀστρονομεῖν, γεωμετρεῖν, νοεῖν, χαὶ τὰ τοιαῦτα. "Ext 8b xoi τὰ θεωρούµενα εἴδη Lv τοῖς ἀφύχοις, olov, πυρὶ, λίθῳ, ξύλῳ, χαὶ τοῖς τοιούτοις. 1ὰ μὲν οὖν πρῶτα ἐπὶ τῶν λογιχῶν clot: τὸ δὲ ἔσχατον ἐπὶ τῶν ἀφύχων καὶ ἀλόγων. Οὐ xa0b vào ἔμψυχον ποιεῖ, ἀλλὰ xa0b σῶμα πλησιάζον αώ- ματι. Δύο δὲ ἔχει ἴδια ᾽ πρῶτον, τὸ ἐπιδέχεσθαι τὴν ἑναντιότητα * τὸ γὰρ θερµαίνειν ἑναντίον ἐστὶ τοῦ ψύχειν * δεύτερον, τὸ μᾶλλον καὶ ἧττον ' ἐνδἐχαται γὰρ μᾶλλον θερµαίνειν, χαὶ ἅττον ψύχειν’ ὁμοίως χαὶ θερµαίνεσθαι, xaY ψύχεσθαι. Ἑν πάσαις οὖν ταῖς κατηγορίαις θεωρεῖτα, τὸ ποιεῖν xal πάσχειν. Ἐν μὲν τῇ οὐσίᾳ, τὸ γεννᾷν χαὶ γεννᾶσθαι ' ἐν δὲ τῷ ποσῷ, ἀριθμεῖν xaX ἀρι- θµεῖσθαι ' bv δὲ τοῖς πρός τι, διαπλασιάζειν xal διαπλασιάζεσθαι. Ev τῇ ποιότητι, λευχαίνειν xal λευχαίνεσθαι ’ Ev τῷ χεῖσθαι, χαθίζειν xal καθέζε- σθαι; kv τῷ ἔχειν, φορεῖν xal φορεῖσθαι ' £v τῇ mov, περιέχειν xol περιέχεσθαι * Ev τῇ πότε, περιἐχειν xai περιέχεσθαι Ev τῷ ἐνεστῶτι, xat παρεληλυθότι d xa μέλλοντι χρόνψ. VARLE LECTIONES, 4 Hzc habent mss. Regii quatuor : desunt in editis. In Reg. 5362, reperi: ἐν τῇ πότε, πέρυσι καὶ προπέρυσι. tu ΚΕΦΑΛ. NT. Περὶ τοῦ κεῖσθαι. Κεῖσθαί ἐστι, τὸ ἔχειν θέσιν πως πρὸς ἕτερον ’ οἷον τὸ αὤμα τὸ χεἰμενόν πως πρὸς τὴν τοιόνδε θέσιν ἡ πρὸς ἀνάχλισιν, f| χαθέδραν, ἣ στάσιν. Εἴδη δὲ τοῦ χεῖσθαι τρία * τὸ ἵστασθαι, τὸ καθῆσθαι, τὸ ἀναχλίνεσθαι᾽ «b μὲν γὰρ ὀρθὸν εἶναι, τὸ ἵστα- ὅθαι ποιεῖ. Τὸ δὲ χατὰ µέρος μὲν χεῖσθαι, χατὰ µέρος δὲ ἵστασθαι, ποιεῖ τὸ καθήῆσθαι ' «b δὲ παντε- λὼς χεῖσθα:, ποιεῖ τὸ ἀναχλίνεσθαι, Οὗ δηλοῖ δὲ τὸ χεῖσθαι, οὐδὲ τὸ χείμενον, οὐδὲ τὸν τόπον ' ἀλλ αὑτὴν τὴν θέσιν τοῦ χειµένου πρὺς τὸν τόπον. Τῶν δὲ χειµένων, τὰ μὲν κατὰ φύσιν χεῖνται, ὡς τὰ στοιχεῖα ἓν τοῖς οἰχείοις τόποις * oTov, γη, ὕδωρ, &ho, πῦρ, xai τὰ τοιαῦτα * τὰ δὲ κατὰ θέσιν καὶ B τέχνην, ὡς ἀνδριὰς, Χίων, xal τὰ τοιαῦτα. Λοιπὺν ἐπιδιαίρεσις ἡ λέγουσα, ὅτι τῶν χειµένων, τὰ μὲν στάσιμα, ὡς YT," τὰ δὲ κινούμενα, ὡς τὰ οὐράνια σώματα. Ἔτι τῶν χειµένων, τὰ μὲν δυνάμει χεῖται, Έχουν τὰ δυνάµενα µετέρχεσθαι * τὰ δὲ ἐνεργείᾳ, ὡς ὅπου χεΐνται. ΚΕΦΑΛ. ΝΔ’. Περὶ τοῦ ποῦ. Τὸ ποῦ, τόπον σηµαίνει. Ἐρωτώμενοι γὰρ, «o0 ἔστιν ὁ δεῖνα, Φφαμὲν, Ev τῷ οἴχῳ, ἐν τῇ πόλει. ταῦτα δὲ τόπον σηµα[νουσιν. Είδη δὲ τῆς ποῦ κατηγορίας, χατὰ τὰς διαφορὰς τῶν τό- πων, ἄνω, χάτω, δεξιὰ , ἀοιστερὰ , ἔμπροσθεν, xal ὄπισθεν. ΚΕΦΑΛ. ΝΕ’. Περὶ τοῦ πότε ο. Τὸ πότε, χρόνον δηλοῖ, ἐρωτώμενοι γὰρ πότε ἐγένετο τόδε, λέγομεν ' πέρυσι, Άπροπέρυσι ' ἅτινα χρόνον σηµαίἰνουσιν. Εἴδη δὲ τῆς πότε xat- ηγορίας εἰσὶ τοσαῦτα, ὅσαι αἱ τοῦ χρόνου διαφορα(. Τρεῖς δὲ εἶἰσιν αὗται' ἑἐνεστὼς, παρῳχημένος, μέλλων. ΚΕΦΛλΛ. NQG*. Περὶ τοῦ ἔχει». Τὸ ἔχειν ἐστὶν οὐσία περὶ οὐσίαν f. Δηλοϊ δὲ τὸ περιέχειν, f) περιέχεσθαι, xal μὴ εἶναί τι µέρος τοῦ πράγματος. Καὶ περιέχει μὲν, χιτὼν, ὅπλα, καὶ τὰ τοιαῦτα’ περιέχεται δὲ δακτύλιος, καὶ cl τι ἕτερον τοιοῦτον σµικρὀν. Δεῖ δὲ xal τὸ περιέχον, xal τὸ περιεχόµενον οὐσίας εἶναι. El γὰρ, τὸ μὲν οὐσία εἴη, τὸ δὲ συμθεθηχὸς, ὡς ἐπιστήμη , καὶ ἐπιστήμων , οὐχέτι ὑπὸ τὸ ἔχειν ἀνάγεται ’ διαφοραὶ δὲ τοῦ ἔχειν γίνονται χατὰ τὴν διαφορὰν τῶν ὄντων. Ἡ γὰρ ἔμφυ- χόν ἔστιν, f] ἄφυχον ' καὶ ἔμψυχόν μὲν ἔχειν λεγό- µεθα, ὡς παΐδα, ἵππον, xal τὰ το.αῦτα. ἄψυχον δὲ, ὡς δαχτύλιον, ὑπόδημα, xal τὰ τοιαῦτα * λέγεται δὲ DIALECTICA. 612 CAP. Lil. De situ. Situm esse, est quodammodo comparatione al- terius positionem habere : velut corpus ita situm, ac talem habens positionem, ut vel recumbat, vel sedeat, vel stet. Porro situs, tres sunt species ; nempe stare, sedere et recumbere. Nam rectum esse, stare facit : deinceps autem, ex parte jacere, et ex parte stare, sedere efficit. At omnino jacere, recubitum facit. Porro situm esse, nec eum qui situs est, nec locum significat, sed ejus qui situs est, positionein in loco. Eorum autem quz sita sunt, alia naturali modo sunt sita, ut elementa in suis locis : v. gr., terra, aqua, aer, ignis el similia : alia per positionem et artem, ut statua, columna, aliaque id genus. Est et alia insuper divisio ; nempe quod eorum qus sita sunt, alia firma sint et immota, ut terra : alia moveantur, ut ccelestia corpora. Ac preterea eo- rum qu: sita sunt, quzedam potestate sunt sita ; qui nimirum transmigrare possunt : quaedam actu, uL ubicunque sita sint. CAP. LIV. De ubi. Ubi locum significat. Nam cum queritur ex nobis, ubinam sit talis : dicimus, domi, in urbe: h:c autem locum signi(icant. Species porro pra- Jicamenuti ubi totidem sunt, quot locorum differen- ti? : nempe, sursum, deorsum, dextrorsum, sinistrorsuin, ante, et post. y CAP. LV. De quando. Quando tempus designat. Nam cum ex nobis quispiam sciscitatur, quando illud contigerit , di- cimus, anno superiori, duobus abhinc annis ; quz quidem tempus significant. Species porro pr:edi- camenti quando totidem sunt , quot tempora. Tria autem hzc sunt: nempe praesens, preteritum et futurum. 59 CAP. LVI. De habitu. Quid habitus, ac ejus modi. — Habitus est sub- stantia cireumstans substantiam. Significat autem, p cireumdare et circumdari, sive comprehendi, nec esse rei partem aliquam. Ac quidem active com- plectuntur et ambiunt tunica, arma, et alia id genus : passive autem, annulus, ac si quid ejus- modi exiguum est. Porro necesse est, ul et quod complectitur, quodque aliud se complectens ha- bet, substantie sint. Si enim alterum quidem substantia sit, alterum autem accidens, uli scien- tia ac sciens, minime ad predicamentum habere referuntur; habere autem tot differentias habet, VARLE LECTIONES. ο Reg. 5, οἱ cod. S. Hil. et N. περὶ τῆς πότε, supple χατηγορίας ΄ quod quidem expresse additum le» gitur in Reg. 20191. f Edit. οὐσία * ἡ περὶ οὐσίαν, quod etsi maxime absonum, Billivs reddidit - est eubstantia, vel aliquid adventitium. 622 S. JOANNIS DAMASCENI C44 quot rerum differenti:e sunt. Aut enim animata A τὸ ἔχειν xal χατὰ πολλῶν ἑτέρων σηµαινυµένων res est, aut inanimata. Atque rem quidem anima- tam habere dicimur, ut puerum , equum, et similia : ὁμωνύμως, περὶ ὧν ὕστερον ἑροῦμεν. inanimatam vero, ut. annulum, calceamentum et alia id genus. Preterea dicitur habere multis quoque aliis modis xquivoce, de quibus postea fusius disseremus. CAP. LVII. De oppositis. Oppositio sermonis est oppositio contradictionis. Rerum oppositio triplex. Relativa, contraria, pri- vatio. — (Quidquid opponitur, vel opponitur ut res, vel ut sermo. Si ut sermo sermoni, affirma- tionem et negationem efficit. Atque affirmatio qui- dem est cum dicimus aliquid inesse alicui, verbi gratia, est pulcher; negatio autem cum quidpiam non inesse dicimus ; puta, non est pulcher. Utrum- que porro enuntialio dicitur. Si autem, ut res opponuutur, vel dicuntur ut ad ea in quibus est . eonversio, efliciuntque ea qua ad aliquid; qui quidem mutuo se inducunt d€ perimunt : vel ut. non ad ea in quibus conversioni locus est, ac quz non babent relationem. Atque illa, aut in se niutuo imnigrant, atque interim tamen sunt nature consentanea; οἱ hsc contraria efficiunt, ut calor et frigus : aut alterum quidem in alterum migrat, alterum autem non migrat in alterum ; estque al- ΚΕΦΑΛ. NZ. Περὶ τῶν ἀντιχειμένων, Πᾶν ἀντιχείμενον, f) ὡς πρᾶγμα ἀντίχειται, f| ὡς λόγος. Καὶ εἰ μὲν ὡς λόγος λόγῳ , πη.εῖ κατά-ρασιν καὶ ἁπόφασιν. Κατάφασις μὲν οὖν ἐστι, τὸ εἶτεῖν τί τινι ὑπάρχει * οἵον, χαλός ἔστιν. ᾽Απόφασις δὲ, τὸ εἰπεῖν τί τινι οὐχ ὐπάρχει * οἷον , οὐχ ἔστι καλός: λέ- γονται δὲ ἀμφότερα ἀπόφανσις. El δξ ὡς πρᾶγμα ἀντίχειται, $) ὡς πρὸς ἀντιστρέφοντα λέγονται, καὶ B ποιεῖ τὰ πρός τι, ἅτινα xal συνανᾶγουσιν ἄλληλα καὶ συναναιροῦσιν ᾽ f| οὐ πρὸς τὰ ἀντιστρέφοντα, χα) καὶ οὐχ ἔχουσι σχέσιν. Καὶ ταῦτα f$) μεταθάλλει 8 εἰς ἄλληλα * ὁμῶς δὲ ἄμφω χατὰ φύσιν εἰσὶ, xal motel. τὰ ἑναντία, ὡς fj θερµότης xal ἡ φύξις: ἢ τὸ μὲν μεταθάλλει πρὸς ἕτερον, τὸ δὲ ἕτερον οὗ µετα- θάλλει. Καὶ τὸ μὲν αὐτῶν ἐστι χατὰ φύσιν ' τὸ δὲ παρὰ φύσιν, xal ποιεῖ τὰ χατὰ στέρησιν xal ἔξιν ἀντιχείμενα. ὡς ὄψις καὶ τυφλότης. Ἔξις μὲν γάρ ἐστιν ὄψις, ὡς Ex τοῦ ἔχειν * στέρησις δὲ τῆς ἔδεως, ἤγουν τῆς ὁράσεως, ἡ τυφλότης. terum quidem illorum naturale, alterum nature repugnat, ac tum illa efficiunt quz invicem opponuntur patlione privationis ac habitus, ut visus, et czedtas. Visus siquidem habitus est, utpote ab habere; ca:- citas autem, liabitus privatio, nempe visus. Contraria sine medio et cum medio. — Contra- Τῶν δὲ ἑναντίων, τὰ μέν εἶσιν ἄμεσα, τὰ δὲ ἕμ- riorum autem alia sine medio sunt, alia mediunr € μεσα. "Αμεσα μὲν οὖν εἰσιν, ὧν ἀναγχαῖον τὸ ἕτερον, habent. Illa sine medio sunt, quorum alterum, seu unum, in:eo quod est ipsorum subjectum, si in iis de quibus przedicantur, esse necesse est : ut mor- bus et sanitas, in subjecto animalis corpore. Quippe omnino necesse est, aut morbum, aut sa- nitatem ejusmodi inesse corpori. Per morbum au- tem intelligimus omnem nature distractionem. llla autem. medium habent, quorum alterum ne- cesse non est inesse subjecto, seu iis de quibus praedicantur, ut album el nigrum. Sunt nainque contraria, nec tamen propterea horum alterum omnino necesse est corpori inesse. Neque enim omne corpus, aut album esse, aut nigrum necessa- rium est (sunl enim corpora fusca el rufa) : nisi forte alterum eontrariorum alicui a natura deter- minate GQ insit ; uti calor igni, ac frigus nivi. Porro contraria quz medium admittunt, partim nomina habent ; v. gr., quod est medium inter album et nigrum, fuscum dicitur: partim nominibus carent. Ίγουν τὸ Ev, ὑπάρχειν τῷ ὑποχειμένῳ αὐτοῖς, ἡ τού- τοις ὧν χατηγθροῦνται * οἷον , νόσος , xal ὑγεία £v σώματι ζώου τῷ ὑποχειμένῳ * καὶ ἀνάγχη πάντως ἓν τῷ σώματι, ἡ νόσον εἶναι, ἢ ὑγείαν' νόσον δὲ φαμεν πᾶσαν τὴν παρατροπὴν τῆς φύσεως. Ἔμμεσα δὲ, ὧν οὑκ ἀνάγκη τὸ ἕτερον ὑπάρχειν τῷ ὑποχειμένῳ, f) τούτοις ὧν χατηγοροῦνται, ὡς τὸ Aeuxby xal τὸ µέ- λαν * ἑναντία Υἀάρ clot, καὶ οὗ πάντως ἀνάγχη ἓν αὐτῶν ὑπάρχειν τῷ σώματι * οὗ γὰρ ἀνάγχη πᾶν σώμα, 1| λευκὸν εἶναι, f) μέλαν * elo γὰρ σώματα φαιὰ καὶ πυῤῥά * εἰ μὴ ἄρα τὸ ὃν τῶν ἀντιχειμένων ἀφωρισμένως φύσει ὑπάρχει τινὶ, ὡς ἡ θερµότης τῷ πυρὶ, καὶ ἡ ψύδις τῇ χιόνι. Tov μὲν οὖν ἐμμέσων, τὰ μὲν ἔχουσιν ὀνόματα * ὡς τὸ μέσον τοῦ λευχοῦ xai τοῦ μέλανος λέγεται φαιόν * τὰ δὲ οὐκ ἔχουσιν ὀνόματα * ὡς τὸ µέσον τοῦ δικαίου xal τοῦ ἀδίχου, οὐκ ἔχει ὄνομα, ἀλλὰ τῇ ἀποφάσει ἑχατέρου, τὸ ἀναμέσον γνωρίζεται, οἷον οὐδὲ δίχαιον, οὐδὲ ἅδιχον. Nam quod medium interponitur inter justum οι injustum non habet nomen; sed extremi utriusque negatione medium ejusmodi significatur ; puta ncc justum, nec injustum. Contrariorum quadruplex proprietas. — Contraria porro quatuor haz proprietates comitantur. Prima est, ut bono quidem, malum contrarium 'sit : malo 3utem, quandoque bonum, quandoque aliud ma- lum. Etenim temperantiz intemperantia contraria ᾿Αχολουθοῦσι δὲ τοῖς ἑναντίοις ἰδιώματα * πρῶτον, ὅτι τῷ μὲν ἀγαθῷ ἐξ ἀνάγχης ἐναντίον τὸ xaxóv* τῷ δὲ χακῷ, ποτὲ μὲν ἀγαθὸν, ποτὲ δὲ ἄλλο xaxóv. Tj μὲν σωφροσύνῃ {ἑναντία ἑστὶν ἡ ἀχολασία * ἆχολα- σίᾳ δὲ, ποτὲ μὲν σωφροσύνη 8*,] ποτὲ δὲ ἠλιθιότης, | VARIE LECT:ONES, 5 Edit. et mss. quidam, ταῦτα, f| οὗ μεταδάλλει» male. δ' Uncinis inclusa supplevimus. Eorr. PATS,. 5 DIALECTICA. 046 ἩἨλιθιότης δέ ἔστι τὸ μὴ χενεῖσθαι, μηδὲ ἐγείρεσθαι A est : intemperantig autein, interdum. temperantia, τὰ πάθη. Ἡ μὲν οὖν ἀχολασία, ἕλλειψίς ἐστι τῆς σω- φροαύνης * ἡ δὲ ἠλιθιότης, ὑπερθολή. Ἐναντία δὲ fj ὑπερδολὴ, τῇ ἑλλείψει. Δεύτερον , ὅτι ἀδύνατον ἅμα tà ἑναντία ἐπὶ τῶν ἀτόμων εἶναι κατὰ τὸ αὑτό. Ox ἐνδέχεται γὰρ ἅμα Σωχράτην ὑγιαίνειν καὶ νοσεῖν " 4A χατὰ τὸ αὐτὸ µέλος θερµαίνεσθαι ἅμα καὶ ψύχε- σθαι. Τρίτον, ὅτι τὰ ἑναντία Ev τῷ αὐτῷ ὑποχειμένῳ, 3) γένει, ἢ εἶδει, ἡ ἀριθμῷ. Γένει μὲν, ὡς ἐν ἁπλῷ σώματι τὸ λευχὸν xai τὸ μέλαν * εἴδει δὲ, ὡς Ev σώ- µατι ζώου ὑγεία xal νόσος ἀριθμῷ δὲ δηλον. Τὸ γὰρ αὐτὸ σῶμα τῶν ἑναντίων εἶναι δεχτιχὸν ἐνδέχε- ται, χατὰ την ἑαυτοῦ µεταθολἠν. Τέταρτον , ὅτι τά ἑναντία, ἡ ὑπὸ τὸ αὐτὸ Ὑένος, ὡς τὸ λευχὸν xal τὸ μέλαν ὑπὸ τὸ χρῶμα ' f) ὑπὸ τὰ ἑναντία γένη, ὡς δικαιοσύνη xat ἁδιχία ὑπὸ τὸ ἀγαθὸν xal τὸ χαχὺν, ἄκινα ἑναντία εἰσίν * f) αὐτὰ τὰ ἑναντία γένη εἰσὶν, ὡς τὸ ἀγαθὸν xal τὸ χαχὸν ἑναντία ὄντα γένη. ut justitia et injustitia sub bono et malo ; quz traria genera, ut bonum et malum ; que quidem ΚΕΦΑΛ. NH. Περὶ ἔξεως καὶ στερήσεως. Ἔνδις λέγεται ἡ ἑνέργεια τοῦ ἐχομένου χαὶ τοῦ ἔχοντος, ὡς τοῦ ὅπλου, καὶ τοῦ ὡπλισμένου , ἤγηυν, τοῦ ἑνδύοντος xai τοῦ ἑνδυομένου. Δεύτερον, αἱ ἐπείσ- αχτοι ἑνέργειαι μόνιμοι οὗσαι, εἴτε φυσικαὶ, εἴτε Φυχικαί. Καὶ φυσιχαὶ μὲν, ὡς θερµότης ἐν τοῖς θερ- µαινοµένοις' Φυχιχαὶ δὲ, ὡς ἐπιστήμη. Τρίτον, ὅπερ οὕπω μὲν ἔχει ἔχει δὲ ἐπιτηδειότητα δἐξασθαι, ὅπερ box πρῶτον σημαινόµενον τοῦ δυνάμει. Τέταρτο, ἣ C qustxt) ποιότης, ἤγουν φυσικἣ ἕξις' ὡς fj θερµότης τοῦ πυρὸς, xal τοῦ καθεύδοντος ἡ ἵψις, ὅπερ ἐστὶ δεύτερον σημαινόµενον τοῦ δυνάµει * δύναται γὰρ χαίειν * τῇ ἑνεργείᾳ δὲ οὗ xalev* πρῶτον δὲ σηµαινό- µενον τοῦ ἑνεργείᾳ. Πέμπτον, ὡς ἡ τελιχἣ ἑνέρχεια, ὡς fj ὅρασις ἡ ἤδη ὁρῶσα, xal ἡ θερµότης ἡ ἤδη θερµαίνουσα. Στέρησις δὲ dà τῆς ἔξεως ἁἀποδολῃή. ᾿Αντίχειται οὖν τῷ μὲν τῷ πρώτῳ σημαινομένῳ τῆς ἔξεως, ἡ στέρησις τοῦ ὅπλου, Ίγουν τοῦ ἑνδύματος: τῷ δὲ δευτέρῳ, ἡ ἀποθολὴ τῶν ἐπεισάχτων ἔξεων, ὅτε τὸ θερμανθὲν Φυχρανθῇ. Τῷ τρίτῳ, ὅπερ οὐδὲ ὅλως πέφυχεν ἔχειν tb Ὑένος * ὡς λέγομεν ἔχειν ἐπι- quidem contraria sunt : aut demum sunt contraria genera sint. interdum stupiditas. Est enim stupiditas, cum non moventur aut excitantur aniinz. affectiones. Qua- propter intemperantia temperantie defectus est; stupiditas autem excessus. Porro defectus cum excessu pugnat, Secunda proprietas est, quod (fieri non possit ut contraria simul sint in individuis secundum idem. Neque enim Socrates simul et valere et zgrotare potest ; aut membro eodem ca- lefieri pariter ac frigefieri. Tertia, ut in eodem subjecto, aut genere, aut specie, aut numero sint. Genere quidem, ut in simplici corpore album et nigrum: specie autem, uL in animantis corpore sanilas et morbus: nam de numero est perspi- cuum. Idem enim corpus per sui mutationem capax Β est contrariorum. Quarta denique proprietas, quod contraria, vel sub eodem genere sint, ut album et nigrum sub corpore : vel sub contrariis generibus, ipsa con- CAP. LVIII. De habitu ei privatione. Varii modi quibus dicitur habitus. — Habitus habiti et habentis actus dicitur: puta, armorum et armati ; sive induentis et induti. Secundo, advcen- tilii 3ctus exsistentes durabiles, sive illi naturales Sint, sive ad animum spectent. Naturales nempe, ut calor in iis qux calefiunt, animi autem, ut scientia. Tertio, quod nondum quidem liabet, sic tamen comparatum est ut habere possit: quod quidem est primum significatum, ejus quod est polestate. Quarto, naturalis qualitas, id est habi- tus naturalis : ut calor ignis, dormientis visus : quod quidem secundum signiücatum est, ejus quod est potestale (quamvis enim urere possit jgnis; non tamen actu urit), primum autem ejus quod est actu. Quinto, ut actus. perfectus : uti visus in actu visionis, et calor, qui jam calefacit. Quibus item. privatio. Privalio stricte negatio. — Privatio autem est habitus abjectio. Itaque opponi- tur primo habitus significato, armoruin, sive vesti- tus. privatio. Secundo, adventiliorum habituum . abjectio ; ut cum id quod calefactum est, refrige- ratur. Tertio, quod genus rei nullo modo habere τηδειότητα τὸ βρέφος πρὸς μουσιχὴν, τὴν δὲ συχην D comparatum est ; ut infantem natura comparatum ο,δαμῶς. Ἑστέρηται οὖν f| συχῆ, ἐπειδῆ τὸ γένος τῶν φυτῶν οὐκ ἔχει ἐπιτηδειότητα δέξασθαι µουσι- xf: xal οὗπερ, τὸ μὲν γένος ἔχει ἐπιτηδειότητα, τὶ δὲ τῶν εἰλῶν οὐχ ἔχει. Τὸ γὰρ ζῶον ἔχει ἐπιτη- δειότητα τοῦ ὁρᾷν ’ 6 δὲ ἀστάλαξ, εἶδος τοῦ ζώου, οὐκ ἔχει ἐπιτηδειότητα τοῦ ὁρᾷν. Ti δὲ τετάρτῳ, ἡ ἀποθολὴ τῆς ουνάµεως τῆς καθ) ἕξιν * τῷ δὲ πέµπτῳ, ἡ ἀποθολὴ τῆς τελιχῆς ἑνεργείας, ἅπερ ἀνωτέρω slpfxauev τὴν κατὰ στἐρησιν xal ἔδιν τῶν ἀντιχειμένων ἀντίθεσιν ' Ίγουν τῆς δυνάμεως, εἶτε τῆς ποιητικῆς, εἴτε τῆς παθητικῆς * αὕτη δὲ χαρακτηρἰζεται τοῖς τρισὶ τούτοις ' ὅπερ πέφυχεν ἔχειν, οὐδὲ ὅλως ἔχει , ἀλλὰ τελείως ἑστέρηται ' καὶ ad musicam dicimus; ficum autem nequaquam. Ficus itaque privata est, quod nimirum stirpium genus non sil aptum ut recipiat musicam : G1 quod item locum habet, cum genus quidem rei aptitudinem babet; quadam autem species non item : v. gr., animal cernere aptum est; et tamer. talpa, qux animalis species est, cernendi apti:u- dine caret. Quarto, potentie qux secundum habi- tum est, abjectio. Quinto, finalis actus ac pcrfi- cientis abjectio : quod quidein superius, eam qu per privationem el babitum fit, contrarium op- positionem appellavimus ; hoc est, potenti, tam efficientis, quam patientis. Hzc porro tribus hisce notis insignitur; ut sit, quod natura comparatuin 011 S. JOANNIS DAMASCENI 018 est habere, nec ullo tamen pacto habet, verum A τὸν λίθον οὗ λέγοµεν εἶναι τυφλόν (58): οὗ πέφυχε prorsus privatum est : v. gr., non dicimus lapidem Cczeum esse; neque enim comparatus est ut cer- nendi habitu polleat. Nec canem recens natum cecum appellamus ; aut nuper editum infantem, edentulum : quia eo tempore habere visum aut dentes minime comparati sunt, Neque item pedem Czcum esse dicimus: quandoquidem animal a na- γὰρ ἔχειν ἕξιν ὁράσεως. 0005 τὸν ἁρτιγέννητον χύνα λέγομεν εἶναι τυφλόν ΄ οὐδὲ τὸ ἀρτιγέννητον βρέφος νωδόν * ἐπειδὴῆ οὗ πεφύχασι xat! ἐχεῖνον τὸν xacphv ἔχειν. 0ὐδὲ τὸν πόδα λέγομεν τυφλόν;' o) γὰρ τέἑ- φυχε τὸ ζῶον ἐν τῷ ποδὶ ἔχειν τὴν ἕξιν της ὁράσεως. "Occ οὖν xai τὰ τρία ταῦτα méquxev ἔχειν, xal μὴ ἔχει, λέγεται στέρησις. tura non habet in pede videndi habitum. Cum igitur tribus his modis habere comparatum cst, nec tamen habet, privatio dicitur. CAP. LiX. De priori et posteriori. Modi prioris et posterioris. — Prioris significa- tiones quatuor sunt. Primo enim ae potissimum , quod tempore antecedit. Ác proprie quidem in animalis, senius dicitur; in iis autem qux anima carent, velustius. lmproprie tamen alterum pro. altero usurpatur. Secundo, id significat, quod natura prius est quod nimirum simul tollitur; ut animal prius est honiine. Quippe animali sublato, ne homo quidem erit (homo enim est animal), contra vero subialo homine, erit nihilominus animal. Nam et equus, et canis animalia sunt. Ác rursum, si homo sit, ani- nia! simul erit (homo euim est animal), contra au- tem si aninial sil, non propterea hominem esse necessum est; sed equum fortasse, et canem, et similia. Et hzc quidem, quod spectal ad secun- dum illud prioris genus. ΚΕΦΑΛ. N68. Περὶ προτέρου xal ὑστέρευ. Τὸ δὲ πρότερον διαιρεῖται εἰς τέσσαρα σηµαινὀ- psva* xol χυριώτατον μέν ἐστι, τὸ τῷ χρόνῳ πρό- j "pov. Λέγεται δὲ χνρίως , ἐπὶ μὲν ἐμφύχων , τὸ πρεσθύτερον’ ἐπὶ δὲ τῶν ἀφύχων , τὸ παλαιότερον - καταχρηστικῶς δὲ, χαὶ ἀντ ἀλλήλων λαμθάνον- ται, | Δεύτερον δὲ, τὸ φύσει πρότερον * ὅπερ συνεισφέ- ρεται μὲν, οὗ συνεισφἑρει 66* xal συναναιρεῖ, xal συναναιρεῖται ' ὡς τὸ ζῶον πρότερον τοῦ ἀνθρώπου ' ξώου γὰρ ὄντος, οὐδὲ ἄνθρωπος ἔσται' ζῶον γὰρ ὁ ἄνθρωπος. ᾿Λλνθρώπου δὲ μὴ ὄντος, ἔσται ζῶον * χαὶ ἵππος γὰρ, καὶ χύων ζῶά clot * xal ἀνθρώπου ὄντος, πάντως ἔσται ζῶον * ζῶον γὰρ ὁ ἄνθρωπος. Ζώου δὲ μὴ ὄντος, οὐ πάντως ἄνθρωπος, ἀλλ᾽ ἴσως ἵππος, χύων, xal τὰ τοιαῦτα" ταῦτα γὰρ ζῶά clov [xal ταῦτα μὲν περὶ τοῦ δευτέρου b.] Teitio id quod ordine prius est; ut dicimuslitte- ᾳ Τρίτον, τὸ κατὰ τάξιν ' ὥσπερ φαμὲν, πρῶτον τὸ ram a priorem esse, litteram b posteriorem, ac deinde syllabas, postea dictiones. Quarto, id quod dignitate antecellit ; ut dicimus, primum episcopus, deinde presbyter. Quanquain nonnulli modum hunc submovent; eo quod fieri possit ut qui ordine prior est, dignitate et merito posterior sit. Quinto, uti dicimus causam et causatum ; velut Socrates imagine sua prior est; quippe qui imagi- nis &ux*& causa sit. Sed et pater filio prior ac major est : pater namque est filii causa : quippe cum filius gignatur ex patre. Eoque etiam beatus Gregorius sensu accepit, quod a Domino nostro iu sacris Evangeliis dictum est : Pater major me est '*. 62 Alii autem adjungunt id quod est cogitatione et intentione animi prius, ut paries est fundamentis prior. Cseterum reducitur illud ad quartum modum, quo aliquid dignitate prius est. Nam quod inten- 19 Joan. xiv, 29. dpa: δεύτερον τὸ fta* εἶτα τὰ συλλάδια * εἶτα αἱ φῆφοι. | Τέταρτον, τὸ κατ ἀξίαν' ὥς φαµεν, πρῶτον ἐτί- σχοπος , εἶτα πρεσθύτερος * ἐχθάλλουσι δὲ τοῦτον τὸν τρόπον τινές. Ἐνδέχεται γὰρ τὸν πρῶτον χατὰ τά- ξιν, ὕστερον εἶναι κατ ἀξίαν. Πέμπτον, ὥς Φφαμεν, τὸ αἴτιον xa τὸ αἱτιατόν : ὡς ὁ Σωκράτης πρότερος τῆς ἰδίας εἰχόνος : αὐτὸς γάρ ἔστιν αἴτιος τῆς ἰδίας εἰχόνος. Καὶ ὁ πατηρ πρότερος, χαὶ μείζων τοῦ vloo* ὁ γὰρ πατὶρ αἴτιος τοῦ υἱοῦ. Ἐκ γὰρ τοῦ πατρὺς ὁ υἱὸς γεννᾶται ^ διὸ καὶ ὁ µαχάριος Γρηγόριος (09) κατὰ τοῦτο τὸ σημαινόµενον ἔλαδε τὸ ὑπὸ τοῦ Κυρίου ἡμῶν ἐν D τοῖς Εὐαγγελίοις ῥηθέν: ὁ Πατήρ µου μείζων μού ἐστιν. "Άλλοι δὲ προστιθέασι τὸ xax' ἐπίνοιαν' ὡς πρό- τερον τῶν θεμελίων ὁ τοῖχος. Τοῦτο δὲ ἀνάγεται ὑπὸ τὸν τέταρτον τρόπον, τὸν xaz' ἀξίαν. Τὸ γὰρ τῇ ἐπι- volg πρότερον, τοῦτο πράγματι ὕστερον. Οσαχῶς YARLE LECTIONES. h Hzc supplenda censuit Combefilsius ex nostro codice, legunturque in Reg. 2926. NOTE. (38) Τέταρτο» τὸ κατ ἀξίαν. Quarto id quod antecellit dignitate. Hic omniuin anterioritatis modos rum pene alienissimus est, inquit Philosophus, σχε- δὸν ἀλλοτριώτατος. Nam, ut ait Ammonius, ἀπὸ τῆς ἡμετέρας προαιρέσεως, xal οὐκ ἀπὸ τῆς φύσεως τῶν πραγμάτων, ὑπῆρχεν, ex libera institutione nostra, non ex ipsa rerum natura, ortum habuit. DIALECTICA. 650 Δὰ «b πρότερον, τοσανταχῶς χαὶ τὸ ὕστερον. Τὸ δὲ A tione prius est, hoc reipsa posterius est. Quot porro αρότερον καὶ «b Üacepov, xal τὸ μᾶλλον xal τὸ ἅττον , οὖκ εἰσὶ cov ὁμωνύμων, ἀλλὰ τῶν dg &vé;. KE9AA. E. Περὶ τοῦ ἅμα. "Άμα λέγεται χυρίως μὲν, ὧν fj γένεσις ἐν τῷ αὐτῷ yphwp* οἵον, δύο τινὲς ἐγεννήθησαν Ev τῇ αὑτῇ ῥοπῇ. Οὗτος ὁ τρόπος ἀντίχειται τῷ πρώτῳ τῶν σηµαινοµένων τοῦ προτέρου. Δεύτερον σηµαινόµε- vov τῶν ἃμα, τὰ ἀλλήλοις συνυπάρχοντα, xat μὴ ὄντα ἕτερον ἑτέρου αἴτιον, f), αἰτιατόν * ὡς τὸ διπλάσιον καὶ τὸ ημισυ. "Apa γὰρ συνυπάρχουσιν ἄλληλα, χαὶ συνεισγέρουσιν. Οὗτος δὲ τρόπος ἀντίχειτα, τῷ δε.- τἐρφῳ. xal τῷ πἐμκτῳ τρόπῳ τοῦ προτέρου * v μὲν γὰρ [τῷ] δευτέρῳ, οὐ συνεισάγονσιν, οὐδὲ συναναι» ροῦσιν ἄλληλα. "Ev δὲ τῷ πέμπτῳ τὸ μὲν αἴτιον 1, τὸ δὲ αἰτιατόν’ τρίτον σηµαινόμενον τῶν ἅμα, τὰ ἀντι- διῃρηµένα εἴδη * ἀντιδιῃρημένα εἴδη λέγεται, τὰ Ex τῆς αὐτῆς διαιρέσεως χατενεχθέντα * olov, τὸ λογι- χὸν, χαὶ τὸ ἄλογον, ix τοῦ ζώου. Οὗτος ὁ τρόπος ἀντίχειται τῷ πρώτῳ, xal τῷ δευτέρῳ, xal σχεδὸν τοῖς ἄλλοις τρισἰ. . ΚΕΦΑΛ’. ZA'.. Περὶ κινήσεως. Κίνησίς ἐστιν ἐντελέχεια (59) τοῦ δυνάµει χαθὸ ποιοῦτόν ἐστιν" oiov, ὁ χαλχὸς δυνάµει ἐστὶν &v- δριᾶς. Δύναται γὰρ ὁ χαλχὸς ἀπολαθεῖν τὸ εἶδος τοῦ ἀνδριάντος. Ἐντελέχεια οὖν ἐστι τοῦ χαλκοῦ, τοῦ δυ- νάµει ὄντος ἀνδριάντος, τὸ διαλύεσθαι, τὸ διαπλάτ- . τεσθαι, τὸ διαξέσσθα:, ἅπερ εἰσὶ χινήσεις. Ἐν ὅσαις οὖν χατηγορίαις θεωρεῖται τὸ δυνάµει, ἓν τοσαύταις θεωρηθήσεται d χίνησις. Ἐν ὅσαις δὲ οὗ θεωρεῖταν τὸ δυνάµει, οὐδὲ ἡ χκίνησις θεωρηθήσεται * θεωρεῖ- ται οὖν Ev τῇ οὐσίᾳ, Ev τῷ ποσῷ, ἐν τῷ ποιῷ, ἐν τῇ ποῦ χατηχορίᾳ. Ἑν μὲν τῇ οὐσίᾳ, γένεσις καὶ φθορά᾽ ἐν δὲ τῷ ποσῷ, αὔξησις xal µείωσις * iv δὲ τῷ ποιῷ, ἀλλοίωσις * ἐν τῇ ποῦ, τὸ χύχλῳ φερόμµενον, ὅπερ χαλεῖται περιφορά * xal τὸ £m εὐθείας χινού- µενον, ὅπερ λέγεται ἐπ᾽ εὐθείας χίνησις. Τῆς δὲ ἐπ' εὐθείας χινήσεως διαφοραἰ εἰσιν ἔξ. Τὸ ἄνω, τὸ χάτω, τὸ ἔσω, τὸ ἔξω, τὸ δεξιὰἀ, xal τὸ ἀριστερά 'διὸ μετὰ τῆς περιφορᾶς , ἑπτὰ τοπικαὶ χινήσεις εἰσί * xdv γὰρ μεταθαλλόμενον, f] καθ) αὑτὸ µεταδάλλεται, fj κατά τι τῶν ἐν αὐτῷ, T) χατά τι τῶν περὶ αὑτό' xal εἰ μὲν χαθ᾽ αὑτὸ, ποιεῖ γένεσιν καὶ φθοράν. Ei δὲ χατά τι τῶν ἐν αὐτῷ, ἡ κατὰ τὸ ποσὸν , xat ποιεῖ modis est prius, totidem quoquc est posterius. Prius autem et posterius; majus item et minus, non inter zquivoca recensentur, sed inter ea quie ab uno sunt. CAP. LX. De sims. Modi quibus aliqua sunt simul. — Simul ea pro- prie dicuntur, quorum ortus est in eodem tempo- re, ut cum duo quidam eodem temporis puncto n^ti sunt. Atque lic primo modo signiflcationum prioris opponitur. Secundo, ος simul esse dicuntur, qua invicem coexsistunt, ila tamen ut neutrum alterius cafísa sit, aut ab altero esse accipiat ; ut duplum et dimidium. Simul enim coexsistunt, se- B que mutuo inferuut, atque pariter tollunt. llie porro modus secundo modo ac quinto prioris ad- versatur. Etenim in secundo, nec se simul infe- runt, nec simul tollunt : in quinto autem, alterum causa est ; alterum a eausa profectum. Tertio simul esse dicuntur species ille, qui ex adverso genus dividunt ; hoc est, qu:& éx eadem divisione descen- dunt, velut rationale et irrationale ex animali. Ilie porro modus primo et secundo, ac fere tribus aliis opponuilur. CAP. LXI. De motu. Quid moius. In quibus predicamentis sit. Sex 0:15 quoad locum. — Motus est actus ejus quod est im potentia, qualenus est in potentia, Velut ss polentia statua est. As quippe sta- tux: formam potest suscipere. /Eris itaque , quod potentia statua est, in eo actus positus est, ut dissolvatur et formetur ac expoliatur : qui omnia sunt motus. [n omnibus ergo prz:dicamentis, in quibus consideratur id quod est potes!ate, in iisdem etiam motus considerabitur. E contra, in ΄ quibus non consideratur, id quod est potestale, nec motus quidem considerabitur. Consideratur itaque in substantia, in quantitate, in qualitate, et in prz» dicamento ubi. In substantia nempe, ortus et inte- ritus : in quantitate, accretio et decretio : in quali- tate, alteratio ; in prdicamento ubi, hoc quod est in orbem agi (quod quidem circumactio dicitur) item a recta linea moveri, quod appellatur motus rectus. Porro motus illius qui iu rectum est, sex sunt modi, supra, infra, intra, extra, dextrorsum, sinistrorsum. Quare adjuncta circulatione, septem sunt niotus locales. Nam quidquid mutatur, aut VARLE LECTIONES. i Cod. S. Hil. τὸ μὲν εἶναι αἴτιον. Quidam codices, τὸ μὲν fjv αἵτιον. Nonnulli alii αἴτιον. ; τὸ μέν ἔστιν NOTAE. (59) Κἰνησἰίς ἐστιν ἑντε.ἰέχεια. Quid sit évceM- χεια exponit scholiastes inlra pagimam Regii cod. 1936 : Ἐντελέχειά ἐστι τῆς εἱοποιῄσεως 1 τελείωσις. Ἐντελέχεια, τουτέστιν ἑλασμός. Ἐντελέ- χειαν ὁ Αριστοτέλης τὴν ἐπιτηδειότητα λέγει’ Ἐν- τελέχεια est consummatio. specificationis. Idem est atque impulsus. Aristoteles eam quoque aptitudinem Parnor. Gn. ΧΙ}. vocat. Philosophi locum non indicat scholiastes,- lib. i Physic. ο. 4 tit. 5 et 6 quod est ἑντελεχείᾳ distinguitur contra id quod est δυνάµει, seu. yo- tentia, seu aptitudine. ld. quod. rursum videre sit lih. n De anima, cap. 14, tit. 10 nisi forte ἐπι- τηδειότητα appellet potentiam completam. 21 651 S. JOANNIS DAMASCENI 653 per se mutatur, aut ratione alicojus quod sit. in A αὔξησιν xal µείωτιν , f) κατὰ τὸ ποιὸν , καὶ ποιεῖ ipso; aut. certe ratione alieujus quod sit circa ipsunt. Ac si quidem per se; 83 ortum efficit et interitum. Sin ratione alicujus corum qua insunt ; aut ratione quantitatis, atque accretionem ac de- ἀλλοίωσιν. Ei δὲ κατὰ τὸ περὶ αὐτὸ, ποιεῖ τὴν xac εόπον µεταθολἠν ᾿ ὁ γὰρ τόπος, οὔτε αὑτό ἔστι τὸ χινμενων, οὔτε τι τῶν Ev αὐτῷ) ἀλλὰ τοῖς χΧινου - µένοις παρέπεται, καὶ περὶ τὰ χινούμµενά ἐστι. eretionfm | facit: aut ratione qualitatis, tumque alterationem efficit, Sin denique ratione alicujus quod sit circa ipsum, molum secundum locum facit. Nam locus, nec ipsum est quod niovetur, nec eodem aliquid quz sunt in ipso, sed comitatur ea qua moventur, οἱ circum ipsa est. Circa ortum autem et interitum hoc. interest ; quod orius sit progressus a non esse ad esse. Nam quod prius non erat, hoc oritur; interitus contra, 2b esse ad non esse mutatio est. Quod vero ad ac- eretionem et decretionem spectat; accretio cst motus ad majus; decretio autem, ad minus. In al- teratione rursum, sunt opposite affectiones : puta opponitur calefactio refrigerationi, et candori ni- gredo. Quocirca opponuntur, interitus quidem ortui ; decretio autem acerctioni : alterationi vero, tum id quod peculiariter oppositum est, tum etiam quies; v. gr., calefactioni , tum refrigeratio, tum quies opponitur : nàm cum res calefactioni sub- jecta terininum acceperit, atque ad summum calo- rem pervenerit, tum quiescit, et calefieri desinit. Hidein etiam mutationi secundum locum, tum con- Irarius motus, tum quies opponitur : contrarius nimirum motus, ut motus sursum motui deorsum: quies vero; nam si quis glebam sursum jaciat, non prius deorsum movebitur, quau! intercesserit quies aliqua. Caterum celesti motui nullus motus con- trarius est. Videtur autem, alteratio notus reliquos eqnscctari. Nam et quod procreatur, et quod. inte- ri, et quod augetur, et quod decrescit, quodque loci mutatione niovetur, omnino alteratur. In natu- ralibus tamen motibus, quanquam alterationem reliquos motus comitari reperimus; (ieri tamen potest ut res aliqua alteratione mutetur, ac nihilo- minus nullo alio motu moveatur, uti contingit in lapide. llic enim calore afficitur et frigore; nec ta- men augetur aut desinit. Atque ita demum in mo- tibus aliis. Quapropter, etsi alteratio reliquos motus comitatur, ipsa tamen seeundum se considerari potest : hineque compertum (it illorum discrimen. Mutatio non motus stricte. — Verum Aristolcles, haudquaquam mutationem motum appellat. Etenim Διαφέρει δὲ γένεσις χαὶ φθορά. Γένεσις μὲν γάρ ἐστιν dj ἀπὸ τοῦ μὴ ὄντος εἰς τὸ εἶναι πρόοδος" ὅπερ γὰρ οὐχ Tv πρότερον, τοῦτο Ὑίνεται. Ἡ δὲ ς0ορὰ, τὸ ἀνάπαλιν, xal ἀπὸ τοῦ ὄντος εἰς τὸ μὴ εἶναι µεταδολἠ. Αὔξησις δὲ xal µείωσις' αὔξησις μὲν γάο ἔστιν, fj ἐπὶ τὸ μεῖζον χίνησις' µείωσις δὲ, ἡ ἐπὶ τὸ ἕλαττον. Ἐν δὲ τῇ ἀλλοιώσει πάλιν, τὰ ἀντιχείμενα κάθη, θερµότης Ψύξει, τῷ λευχῷτὸ μέλαν. Αντίχειται "τοίνυν τῇ μὲν γενέσει φθορὰ, τῇ δὲ αὐξήσει µείωσις, 77 δὲ ἀλλοιώσει τὸ ἀντιχείμενον xa! ἡ ἠρεμία. Αντιχεί- µενον μὲν θερµάνσει ψύξις tipepía τε. Ὅταν γὰρ λάδῃ πέρας τὸ θερµαινόµενον, xoi ἔλθῃ ἐπὶ «iv ἄχραν θερμότητα, Ἱρεμεῖ xo παύεται τοῦ θερµαί- νεσθαι ' οὕτω xal τῇ χατὰ τόπον μεταθολῇ xai d ἑναντία χίνησις ἀντίχειται, χαὶ dj ἠρεμία. Ἐναντία μὲν γὰρ, ὡς ἡ ἄνω χίνησις τῇ χάτω᾽ ἠρεμία δὲ» ἐὰν Υὰρ piov ῥίφητις ἐπὶ τὰ ἄνω, οὗ πρότερον ἐτι τὰ χάτω κινηθῄσεται, πρὶν ἠρεμία τις γένηται, Ti δὲ οὐρανίᾳ χινήσει οὐκ ἔστιν ἑναντία χίνησις. Δοχεῖ δὲ ἡ ἀλλοίωσις παρέπεσθαι ταῖς λοιπαῖς χινήσεσι. Καὶ γὰρ, xat τὸ Υινόµενον, χαὶ τὸ φθειρόµενον, xal τὸ αὐξάνον, xaX τὸ µειούμενον, xal τὸ χινούµενον χατὰ τόπον, πᾶντως ἀλλοιοῦται. "Ez δὲ τῶν φυσι- χῶν κινήσεων, el χαὶ εὑρίσχομεν παρςποµένην τὴν ἀλλοίωσιν ταῖς λοιπαῖς χινῄῆσεσιν, ὅμως ἑνδέχεται ἀλλοιοῦσθαι μὲν, μὴ μέντοι χινεῖσθαι χαθ᾽ ἑτέραν χίνησιν, ὡς ἐπὶ λίθου. Οὗτος γὰρ θερµαἰνεται xal ψύχεται. xal οὔτε αὖξει οὔτε λήγει χαὶ ἐπὶ τῶν λοιπῶν ὁμοίως. "ΏὭστε εἰ χαὶ παρέπεται ἀλλοίωσις ταῖς λοιπαϊῖς χινῆσεσιν, ὅμως ἑνδέχεται αὐτὴν xo" ἑαυτὴν θεωρεῖσθαι ' ὅθεν ὠὡμολόγηται αὐτῶν τὸ διά- φορον. Κίνησιν δὲ οὗ λέγει (10) ὁ Λριστοτέλτς τὴν µετα- θολἠν. Ἐν γὰρ τῷ πἐμπτῳ λόγῳ τῆς φυσιχῆς ἀκροά- in quinto Physicorum, probavit ortum οἱ interi- Ώ σεως, ἀπέδειδεν, ὅτι γένεσις xal φθορὰ μεταθολαὶ tum mutationes quiJem esse, non motus : co quod motus ita Gat, ut res interim salva et incolumis maneat. Quod si alterationi ae mutationi locali duo contraria esse diximus, nempe contrarium motum, el quietem ; utique sciendum omnino est, posse alia et alia ratione duo quzdam uni contraria esse. μέν elac* χινήσεις δὲ οὐχ clol* διότι ἡ χίντσις, σω- ζομένου τοῦ πράγματος, γίνεται. Εἰ δὲ τῇ ἀἁλλοιώσει, xai τῇ κατὰ τόπον μεταθολῇ, ἔφημεν δύο ἑναντία εἶναι, τὴν τε ἑναντίαν χίνησιν, xaX «tv. ἠρεμίαν, ἱστέον ὡς οὐχ ἀδύνατον χατ ἄλλο xaX ἄλλο δύο ἑνὶ εἶναι évavxía. Ἠρεμία μὲν γὰρ, ὡς dj ἕξις καὶ ΝΟΤΑ.. ' (M0) Κίνησιν δὲ οὗ «Ἰέγει. Verum Aristote.es, ctc. Ex Philosopho sex motus species nuuieraverat, et inprimis generationem et corruptionem. Monet ta- men, Ammonio auctore, Aristotelem, lib. v Physic. mutationem ideo distinxisse a motu, ul genera- tionem ct corruptionem esse motus proprie dictos ucgaverit. Philosophi mentem Ammonius explicat, ut μεταθολῆ mutatio sit quoddam genus , cujus tres sint species, Χίνησις, Ὑένεσις, φθορὰ, motus, generati), corruptio ; aleoque motus omnis mulatio sit quidam * at non vieissii. Generationen porro οἱ corruptionem motus propric npn esse, ijsdcin quibus Noster rationibus probat Ammonius. 653 DIALECTICA. 654 στέρησις: 4$ δὲ ἀντιχειμένη, χυρίως, ὡς θερμάνσει A Quies nimirum contraría est, ut. habitus, et priva- Ψψύξις. . ΚΕΦΛΛ. 58’. Περὶ τοῦ ἔχειν. Τὸ ἔχειν χατὰ ὀχτὼ τρόπους λέγεται. Ἡ γὰρ ὡς ἕξιν χαὶ διάθεσιν, 3) ἄλλην ποιότητα λεγόµεθα γὰρ ἔχειν ἐχιστήμην χαὶ ἀρετήν. Ἡ ὣς ποσόν * λέγεται γὰρ τρίπηχυ μέγεθος ἔχειν τὸ ξύλον. Ἡ ὡς οὐσίαν περὶ οὐσίαν, ὅπερ ἑστὶ γενιχώτατον γένος. Τοῦτο δὲ, ἢ περὶ ὅλον τὸ σῶμα, ὡς χιτών ΄ T) περί τι µέρος, ὡς δακτύλιος By δακτύλῳ * fi ὡς µέρος ἓν ὅλῳ * λε- Ὑόµεθα γὰρ ἔχειν χεῖρα: f) ὡς ἐν ἀγγείῳ, ὡς λέγο- μεν οἶνον ἔχειν τὸ xepágstoy* f ὡς κτῆμα λεγόµεθα γὰρ οἰχίαν ἔχειν, f| ἀγρόν’ λεγόµεθα δὲ καὶ γυναῖχα Lio ; at oppositus motus proprie contrarius est, ut refrigeratio calefactioni. 6A CAP. LXI. De habere. Habere octo modis dicitur. Aut enim, ut habitum el dispositionem, aut aliam qualitatem; etenim scientiam ac virtutem habere dicimur. Aut ut quantum : lignum enlm tres cubitos magnitudinis habere dicitur. Aut ut substantiam circa suhstau- tiam; quod quidem est universalissimum genus. Hoc porro vel circum universum corpus, ut vestem : aut circa aliquam partem, ut annulum in digito. Aut partem in toto; dicimur enim habere manum. Aut ut in vase; uti amphora vinüm habere dicitur. - ἔχειν, χαὶ ἡ vovi] ἄνδρα ἔχειν λέγεται’ ἔοιχε δὲ οὗτος D Aut ut. possessionem ; domum enim, aut agrum ὁ τρήπος ἀλλότριος εἶναι τοῦ ἔχειν, ἐπειδὴ ἀντιστρέ- est. Οὐδὲν γὰρ μᾶλλον σηµαίνει ἔχειν τὸν ἄνδρα γυναῖχα, ἡ τὴν γυναῖχα, ἄνδρα. 0ὐδὲ yàp ἕτερον ἑτέρου ἐπικρατεῖ, ἀλλ᾽ ἴσως καὶ ἁδιαφόρως ἔχουσιν. Ei δὲ χαὶ ὁ κτήτωρ ἔχει κτῆμα, χαὶ τὸ χτῆμα κτη- τορα, xai ἀντιστρέφει. ΑἉλλ' οὐχ ὡς &vhp γυναῖχα, xaY Yuvh ἄνδρα. Ὁ γὰρ κτήτωρ αὐτοχρατὲς xai χυριώτατόν ἐστι τοῦ χτλματος * xai διὰ τοῦτο μᾶ)- λον, ὁ μὲν κτήτωρ ἔχειν λέγεται, τὸ δὰ χτῆμα, ἔχεσθαι, habere dicimur.Quin et uxorem dicimur habere ; et uxor item virum habere dicitur. Videtur autem hic modus ab habere alienus esse, quoniam con- versionem | admittit, Neque enim magis viram habere uxorem significat, quam uxorem virum. Neuter enim alterum exsuperat; verum que ac sine discrimine sese invicem habent. Quanquam autem possessor quoque predium, ac rursus pra- dium possessorem habere dicatur, atque hzc inter se convertantur; at non tamen ut vir uxorem, 39 uxor virum. Etenim jus owne ac dominium in predium possessori competit; eaque de causa, pós- sessor potius habere, predium autem haberi dicitur. Δῃλον δὲ, ὅτι τὸ ἔχειν τῶν ὁμωνύμων Eazl. Τινὲς 55 «οσαύτας διαφορὰς λέγουσι τοῦ ἔχειν, ὅσας xal τοῦ ποιεῖν, χαὶ τοῦ πάσχειν. Ὡς γὰρ τὰ ποιοῦντα, xai τὰ πάσχοντα, ἢ ἔμφυχά ἐστιν, f, ἄφυχα * οὕτω xa ἐνταῦθα: f) ἔμφψυχόν ἐστι τὸ ἔχον, χαὶ τὸ ἐχόμε- voy, Ἰ ἄφνχον. Πῶς οὖν τῶν διαφόρων γενῶν at αὐταὶ διαφοραὶ ἕσονται; ἸΑλλ) ἔστιν εἰπεῖν, ὅτι τὸ ἔχειν, ἡ περὶ ὅλον τὸ σῶμά ἔστιν, 7) περὶ µέρος" καὶ πάλιν τοῦτο, f] ἁμυντήριόν ἐστιν, χόσµος. lllud autem ininime dubium, quin habere in squivocorum numero sit censendum. Nonnulli porro ejus quod est habere, totidem differentias esse dicunt, quot sunt ejus quod est agere et pati. Uti enim ea qui agunt ac patiuntur, vel sunt ani- mata vel inanimata : eodem modo hic quoque, aut animatum est id quod habet, et hapetur, aut inanimatum. Qua igitur ratione diversorum ge- nerum eadem erunt differenti:e * verum responderi potest : id qnod est habere, aut circa totum corpus esse, aut circa partem. Atque hoc rursus, aut ad propulsandas injurias esse accommodatum, aut ad ornatum. ΚΕΦΑΛ. XZI*. Περὶ ἀπυφάνσεως, ἀποφάσεώς τε καὶ xatzagá- σεως. Χρὴ γινώσχειν ὅτι ἡ κατάφασις χαὶ ἡ ἀπόφασις, ἀπύφανσις λέγεται. Κατάφασις μὲν οὖν ἐστιν d) ση- µαίνουσα τί τινι ὑπάρχει' τουτέστι, τί ὑπάρχει τις’ οἷον, Σωχράτης σοφός ἐστι’ Σωχράτης περιπατεῖ. Απόφασις ὃλ, ἡ δηλοῦσα τὸ μὴ ὑπάρχον vtt, fjYouv, τί οὐχ ἔστιτιες * οἷον, ὁ δεῖνα οὐχ ἔστι σοφός * ὁ δεῖνα οὗ περιπατεῖ. Ἐπειδὴ δὲ πάἀσῃ χαταφάσει ἀντίχει- ται ἀπόφασις, xol πάσῃ ἀποφάσει χατάφασις ἡ ἀπόφασις fj ἀντιχειμένη τῇ χαταφάσει, xat ἡ xacá- φασις Ἡ ἀντικειμένη τῇ ἀποφάσει, ἀντίφασις λέγε- τα: ' ἀνάγχη δὲ την µίαν φεύδεσθαι, xaX την μίαν ἀλγθεύειν. ΚΕΦΑΛ. EA. Ηερὶ ὅρου, καὶ προτάσεως, καὶ συ. Ίογισμοῦ. Xgh vwosxtt) ὅτι σκοπὸν ἔχει ἡ λογικὴ πρα- CAP. LXIIHI. De enuntiatione, affirmatione et negatione. Affirmatio et negatio. Contradictoriarum — vera tllera. — Sciendum est, tam aflirmationem, quam" negationem, enuntiationem esse. Atque affirmatio quidem est, qui, quid alicui insit, id est, quid D aliquis sit, significat; ut Socrates sapiens est : Socrates ambulat. Negatio autem, que, quid ali- cui non insit, id est, quid aliquis non sit, osten- dit: uti, hic non est sapiens; jlle nen ambulat, Quoniam autem omni affirinationi, negatio; ijtem- que omni negationi, affirmatio adversatur ; negatio ea qui affirmationi opponitur, οἱ affiriiatio ea qua negationi adveraatur, contradictio. dicitur. Porro alteram falsam, alteram veraui esse necesse est. 65 CAP. LXIV. De termíno, et propositione, et syllogismo. Demonstratio [cgici muneris. Quid. termiuus. 655 S JOANNIS DAMASCENI 656 Observandum est, hoc logici muneris esse, ut de de- A Υµατεία περὶ τῆς ἀπηδείξεως διχλαθεῖν, Ἡ δὲ ἁπ--- monstratione pertractet, Demopsiratio autem-syllo- gismus est. Syllogismus porro ex duabus veris propo- sitionibus et conclusione conflatur, v. gr. ut animai immortalem esse demonstrem, ita probo : Quidqwid perpeiuo motuogitur, immortale est. Προ est proposi- tio. l'einde alteram propositionem adjungo, e! dico: Anima perpetuo motu agitur. Sequitur conclusio : Anima ergo immor!alis est. Unaquaque autem pro- positio ex terminis constat. Qualibet enim propo- sitionis dictio terminus appellatur. Nam terminus est, in quem propositio resolvitur. Exempli gratia, in bac propositione : Quidquid perpetuo motu agitur, immortale est; quidquid, Lerminus est, utpote pro- δειξις συλλογισμός ἐστι’ 6 δὲ συλλογισμὸς σύγχειτσι Ex δύο ἀληθῶν προτάσεων, xal τοῦ συμπεράσµατος᾽ olov, θέλων ἀποδεῖξαι ὅτι dj Φυχη ἀθάνατός ἔστι, λέγω: Hav ἀεικίνητον (M) ἀθάνατόν éctiv* αὕτη πρότασἰς ἔστι. Λέγω δὲ χαὶ δευτέραν πρότασιν ᾽ "IH νγυχἠ ἀεικίγητός ἐστιν. Eixa τὸ συμπέρασμα. Ἡ Vuxh dpa ἀθάνατός ἐστιν. Ἑκάστη γὰρ λέξις τῆς προτάσεως ὄρος λέχεται. Όρος δὲ λέγεται, εἰς ὃν ἀναλύεται fj πρότασις’ οἷον ἡ πρότασις λέγει. Har ἀειχίγητον ἀθάνατόν ἐστι’ τὸ Πᾶν ὄρος λέγεται, ὡς µέρος προτάσεως * xal τὸ ἀειχίνητον , ὁμοίως ὅρος λέγεται ' xal τὸ ἀθάνατον, ὄρος λέγεται * χαὶ τὸ, ὃστιν, ὄρος λέγεται (42). positionis pars : perpetuo motu agitur, item terminus dicetur; ἱπιπογίαίε, itidem terminus dicitur . ae demum, est, terntinus dicitur. Ut bonus syllegismus. — lllud autem. scire con- B Xph δὲ γινώσχειν ὅτι δεῖ πάσας τὰς mpotáae'G venit, necessgrinm «csse, ul propositiones omnes vere sint, ac conclusio propositionibus respou- deat. Nam si vel propositionum altera, vel conclu- sio, f31sa inveniatur, paralogismus, lioc est captio- sum argumentum, non syllogismus erit. Porro quinque ista, nempe vox simplex, nomen, verbum, dictio, terminus, nihil inter se ratione subjecti dif- ferunt, sed secundum habitudinem duntaxat : v. gr. homo, ut simpliciter aliquid significat, sim- plez vox dicitur : u& autem subjectum, nomen vocatur : ut. vero rationem pradicati obtinet, ver- — buu : ut rursum pars est. affirmationis et negatio- nis, diclig: ut denique propositienis ac syllogismi pars, terminus appellatur. Quid verbum dialeciicis. — Sciendum cst autem in propositione, hoc est, in affirmatione οἱ nega- tione, subjeetum quidem, uomen dici : quod autem predicatur, verbum. Exempli gratia, propositio est, homo ambulat : in ea, homo subjectum est, ac nomep dicitur; ambulat autem, przdicati rationem ohtinet, et. dieitur verbum. Ác rursum in his ver- bis, Soerates bonus esi; Socrates subjectum est, ac nomen dicitur : bonus est, praedicati locum tenet, 8c verbum nuncupatur, utpote alffirmationis pars : tametsi alioqui apud grammaticos, bonus dicctur esse nomen. Atque ut summalim dicam, illud omne quod es; comitatur, verbum est. lllud item sciendum, nihil inter hxc quinque discriminis esse, nempe inter enuntiationem, pro- ἀληθεῖς εἶναι, xaX τὸ συμπέρασμα ἀκολουθεῖν ταῖς προτάσεσι». El γὰρ εὑρεθῇ, fj µία τῶν προτάσεων Ψενδῆς, Ἡ τὸ συμπέρασμα, παραλογισµός ἐστι. xal οὗ συλλογισμός. "Ext δξ ἁπλη φωνὴ, ὄνομα, nuc, φάσις, ὄρος ΄ ταῦτα τὰ mnÉvte, χατὰ μὲν τὸ ὑποχεί- µενον, οὐδὲν ἀλλήλων διαφἐρουσι µόνον δὲ κατὰ τὴν σχέσιν ἐστὶν αὐτῶν fj διαφορά ' olov, ἄνθρωπος, ὡς μὲν ἁπλῶς σημαντιχὸν, λέγεται à) φωνέ * ὡς δὲ ὑποχείμενον, Ἀέγεται ὄνομα" ὡς δὲ τάξυ ἐπέχον τοῦ χατηγορουµένου, λέγεται ῥῆμα” ὡς δὲ µέρος χαταφάσεως xai ἀπηωφάσεως, λέγεται.φάσις ' ὡς δὲ µέρος προτάσεως χαὶ συλλογισμοῦ, λέγεται ὄρος. C Xph δὲ γινώαχειν, ὅτι ἓν τῇ προτάσει, ἤτοι χατα- q&aet xat ἀποφάσει, τὸ μὲν ὑποχείμενον, ὄνομα λέ- γεται' τὸ Ób χατηγορούμενον λέγεται ῥῆμα. Olov, χατἀφασἰς ἐστιν, ἄνθρωπος περιπατεῖ' τὸ ἆνθρω- πος, ὑποχείμενόν ἐστι, xal λέγεται ὄνομα * τὸ περι- πατεῖ, τάξιν ἔχει κατηγορουμένου, xat λέγεται ῥῆημα Σωκράτης xadóc ἐστι ' τὸ Σωκράτης, ὑποχεί[μενόν ἔστι, καὶ λέγεται ὄνομα * τὸ κα.ὶός ἐστι, τάξιν ἔχει χατηγορουµένου, xat λέγεται ῥῆμα, ὡς µέρος χατα- φάσεω; ΄ εἰ xaX παρὰ τοῖς γραμματικοῖς ὄνομα λέ- γεται τὸ, wadóc* καὶ ἁκλῶς, ᾧτινι ἀχολουθεῖ τὸ, ἔστι, ῥῆμά ὃστιν |. Ἱστέον δὲ ὅτι τὰ πέντε ταῦτα οὐδὲν ἀλλήλων ὅδι- ενήνοχεν, ἀπόφανσις, πρότασις, πρόθληµα, ἕνστασις, VAWULZE LECTIONES. j Hic addunt tres codd. Logica fusioris, xat ἐν τῇ ἁποφάσει, xal iv τῇ χαταφάσει, xàv ὄνομά ἐστι, *xàv ῥῆμα, ῥῆμο λέγεται παρ) αὐτοῖς Φιλοσόφοις, ὡς κατηγορουµενον. Ác in negalione perinde ac in affírmattione, sive verbum sit, sive nomen, verbum a philosophis dicitur, qua praedicatum est. NOTA. (M) Πᾶν ἀεικίγητον. Omne quod perpetuo moiu agitur, etc. Hloo est argumentum, quo Plato im- qnortalitatem animorum probabat, de quo legendus Marsilius Ficinus in Phedonem. lllo ctiam Patrum wontwili incaute usi sunt, cum non adverterent, ο perinde Platonem animz belluinz incorruptio- nem intulisse. (42) Καὶ có, Ecziww, ὄρος «λέγεται. Ac demum, cst, terminus. dicitur. Quo auctore hoc. scripserit, ne- &cio. Nostrates verbum, est, copulam vocant, non terminum : Dlemmydas προσχατηγορούμενον, q. d. predicutum adjuncttm. AL vero. ipse quoque ter- minum ὅρον illud esse ait. 61 DIALECTICA. 658 συμπέρασμα. "Όταν yàp ἁπλῶς ἀποφαίνωμαι ὅτι À positionem, quaxstionem, instantiam, ac conclusio- ἡψυχὴῆ ἀθάνατύς ἐστιν, ἀπόφανσις λέγεται. Ὅτε 0; µέρος συλλογισμοῦ ληφθῇ, τότε πρότασίς ἐστιν, ὡς tb λέχειν' Ἡ ψυχἠὴ ἀθάνατός ἐστι", Ἠνίγα δὲ τις ἐνέσταται πρὸς την πρότασιν, λέγων * Πόθεν δη-Ίον ὅτι ἡ νΨυχἠ ἁθάνατός ἐστι; τότε τὸ τοιοῦτον ἔνστασις προσαγορεύεται. Ἠνίχα δὲ πάλιν προτείνομὲν εἰς «ήτησιν' "Apd γε ἡ γυχὴ ἀθάνα- τός ἐστι; χαλεῖται πρόθληµα. "Ure δὲ ix προτά- cv συναχθῇ, καλεῖται συµπέρασµα * olov- Ἡ γυχἡἠ ἀεικίνητός ἐστι" τὸ ἀεικίνητον, ἀθάνατον - lx τῶν προτάσεων τούτων συνάγεται’ "Apa ἡ φυχὴ ἀ04γατός ἐστι" τοῦτό ἔστι συμπέρασμα. ΚΕΦΑΛ. ZE. Ποικ[.1οι ὅροι. Πρότασίς ἐστι λόγος ἀποφαντιχός τινος ἀπό τινος, ὕπερ ἐστὶν ἀπόφασις: olov, Σωκράτης οὐ γεᾷ' fj τινος χατά τινος, ὅπερ ἐστὶ χατάφασις ' ὡς Σω- χράτης Ὑελᾷ. Ὄρος ἐστὶν εἰς ὃν ἀναλύεται ἡ πρό- τασις. Συλλογισµός ἐστι λόγος, ἓν dp τεθέντων τινῶν, froov ὁμολογηθέντων, ἕτερον ἐξ ἀνάγχης τῶν χει- µένων συµθαίἰνει διὰ τὰ χείµενα διὰ γὰρ τὰς χεις µόνας προτάσει; γίνεται τὸ συμπέρασμα, pd] δεόµε- vov ἔξωθεν ἑτέρας τινὸς συστάσεως. Πρόθληµά ἑἐστι θεώρημα συντεῖνον εἰς αἴρεσιν xal φυγὴν, Ίγουν εἰς ἄρνησιν xal συγχατάθεσιν, πρὸς γνῶσιν δὲ xal θεω- ρίαν. ΠἨύσμα ἑἐστὶν ἑρώτημα, διεξοδικὴν, Ίγουν πλατεῖαν ἀπαιτοῦν ἀπόχρισιν. Διαφέρει γὰρ ὁ ἔρω- τηματιχὸς λόγος τοῦ πυσματιχοῦ, ὅτι τῷ μὲν ἐρω- τηματιχῷ ταχεῖα ἔπεται ἡ ἀπόχρισις, Ίγουν δι ὀλίγων' * δὲ πυσματικῷ, ypovia, xal διὰ πολλῶν λόγων. Διαλογιχὸς yapaxvho λέγεται, ὁ χατὰ πεῦσιν xo ἀπόχρισιν. "Ἐνατασίς ἐστιν, dj ix τῶν προοιµίων ἀνατρέπουτα τὸν λόγον. ᾽Αντιπαράστασις δὲ, ἡ δε- χομένη μὲν τὸν λόγον, ὡς ἀληθη, δε,χνύουσα δὲ, ὡς οὐδὲν βλάπτει πρὸς τὸ προχείµενον. Λημμάτιόν ἔστιν, ὅπερ εἴληπται ὡς ὁμολογούμενον, πρὸς χατα- σχευἠν τινος. Αἴρεσίς ἐστι φρόνησις k, Ίγουν δόξα, πλειόνων ἀνθρώπων, πρὸς ἀλλήλους μὲν συµφω- νούντων, πρὸς ἄλλους δὲ διαφωνούντων. Κοινη δὲ ἔννοιά ἐστιν fj παρὰ πᾶσιν ὁμολογουμένη * olov, ὅτι ἔστιν ὁ ἥλιος. θέσις δέ ἐστι παράδυξος ὑπόλιψίς τινος τῶν Bv σοφίᾳ γνωρίµων, ἤγουν ξένη ἕννοια, nom, Nam cum simplicher pronuntio, G8 «nina est immortalis; enuntiatio dicitur, Cum autem ut pars syllogisui assumitur, Jam propositio est, quod dice, Anima inunortalis est, Rursus cum quispiom adversus propositionem hanc insistit dicens, Unde animam immortalem esse constat? tunc id instantia appellatur. Rursus cum inquirendi causa proponi- mus, numquidnam anima immortalis est? questio vocátur. Denique, cum ex propositionibus aliquid colligitur, conclusio appellatur : v. gr. Anima per- petuo movetur : quod perpetuo movetur, est immoriale : ex his propositionibus colligitur : Anima ergo im- mortalis est, atque hzc est conclusio. CAP. LXV. Definitiones varie. Varie terminorum logicorum definitiones. — Pro- positio est oratio enuntians aliquid ab aliquo; quod quidem est negatio, ut, Socrates nom ridet : aut alicujus de aliquo ; quod alfirmationis ratlonetmn habet, ut, Socrates mon ridet. Terminus est, in quem propositio resolvitur. Syllogismus est oratio, in qua positis quibusdam (hoc est, concessis) aliud necessario ex lis quae sunt posi!a, esse contingit, propter illa que posita sunt. Etenim ob positas propositiones, fit conelusio, nulla alia externe Ρ6- tita confirmatione opus habens. Quzestio, est propo- &ita intellectui inquisitio tendens ad electionem vel fugam ; hoc est, ad in(iciationem, vel consensum. Percontatio, est interrogatio diffusam ac prolixam responsionem postulans. Hoc enim interrogatoría oratio a percontatoria differt, quod interrogatoriam velox (hoc est, paucis concepta) responsio sequi- tur: percontatoriam autem, prolixa, et multis verbis. Character dialogicus dicitur, qui sciscita- tione et responsione constat. Instantin, est qua ab ipso initio orationem evertit. Anliparastasis, id est depulsio, est qua id quod ab adversario dicitur, ut verum quidem admittit, sed rei preposito nibil detrimenti afferre ostendit. Leinma, id est assum. ptum, est quod ut certum et indubitatum ad alicu- jus rei probationem assumitnr. Hixeresis cst senten- tia, seu opinio multorum hominum inter se quidem consentientium ; ab aliis autem dissentientium. ὡς ὁ Παρμενίδου λόγος, ὅτι ἓν Ελεγε vb ὄν: χα) ὡς f) Communis notio, est de qua inter omnes constat ; ὁ Ἡραχλείτου, ὅτι πάντα χινεῖται. velut, solem esse. Thesis, cst viri alicujus, sapien- tia ac eruditione insignis aliena a communi existimatione opinio; id est, nova quzdam, iasolensque conceptio : ut illud Parmenidis, qui ens unum esse dicebat: illud item lleracliti , qui omnia moveri asserebat. Κοινόν ἐστι, τὸ πολλοῖς θεωρούμε»ον, f$ τὸ ὑπὸ πολλῶν χατηγορούµενον. Κοινὸν δὲ τετραχῶς λέγε- και * J| τὸ εἰς τὰ µέρη διαιρετὸν, ὡς f) χληρουχου- μένη Y^ 7| τὸ ἁδιαίρετον iv χρήσει χοινῇ παραλαµ- 6ανόμενον, οὐχ ἅμα δὲ: ὡς εἷς δοῦλος, ἢ εἷς ἵππος δύο δεσποτῶν, ποτὲ μὲν τοῦδε, ποτὲ δὲ τοῦδε τὴν χέλευσιν πληρῶν ἢ τὸ £v προχαταλήψει ἰδιοποιού- µενον, εἰς δὲ τὸ χοινὺν ἀναπεμπόμενον, ὡς ὁ ἓν θεάτρῳ τόπος, fj ἐν βαλανείῳ᾽ 7] τὸ ἁδιαίρετον εἰς Commune Φα ιο; modis. Quid sit per se dici. — Commune, est quod in inultis consideratur ; aut quod de multis predicatur. Gommune auteni qua- tuor modis dicitur : nempe, aut quod in partes dividi potest, ut terra qua in plures hzredes distri- buitur. Aut quod sine divisioné in coammunem usum adhibetur; non tamen uno eodemque tem- pore: ut servus unus, aut unus equus duorum dominorum, nunc hujus, nunc ills imperium 659 S. JOANNIS DAMASCENI 660 exsequens. Àut quod licet. occupatione proprium A χοινην xal τὴν αὐτὴν ἔννοιαν προθαλλόμενον, ὡς ἡ usurpetur, in commune tamen remittitur, ut ϱ7 φωνὴ τοῦ χήρυχος. Κατὰ τοῦτον τὸν τρόπον χρὴ . Jocus in theatro, vel in balneo. Aut denique, quod ληφθῆναι ἐπὶ τῶν ὁμωνύμων xaX σννωνύμµων, ὧν mdivise ad communem et eamdem intelligentiam ὄνομα xotvóv. Καθ) αὐτό ἐστι, τὸ πρώτως xal xaz' profertur ; ut praeconis vox. Atque hoc modo in obslav προσόν τινε͵ καὶ οὐ χατὰ συμθεθηχὸς, ὡς τὸ xquivocis et univocis debet accipi quod dicitur : λογιχὸν τῷ ἀνθρώπῳ. Καθόλου δέ ἔστι, τὸ πολλὰ . Quorum nomen est. commune. Per se est, quod pri- σημαϊνον, ὡς ἄνθρωπος, ζῶον, οὐσία. Κατὰ σ”µ6ε- Tnm ac per essentiam alicui inest, ac non per θηχός ἐστιν, ὃ δύναται ὑπάρχειν τινὶ, χαὶ μὴ ὑπάρ- aecidens, ut esse ratjonale, homini. Universale — yetv, ὡς τῷ ἀνθρώπῳ τὸ νοσεῖν, xai τὸ ὑγιαίνειν. est, quod multa significat; ut homo, animal, sub- — Hoctv λέγεται ἐπὶ τῶν ποιητικῶν τεχνῶν, ἐφ᾽ ὧν slantia. Per accidens, est quod potest alicui ines- διαμένει τὸ vtvópevov* ὡς ἐπὶ τεχτονικῆς, xal τῶν se, vel abesse; ut hgmini zgrotare, vel sanum Ἅτοιούτων * διαμένει γὰρ μετὰ τὴν πο[ησιν fj χλίνη. esse. Facere dicitur in artibus effeetricibus, in ἍἩράττειν δὲ λέγεται, &q' οὗ o0 διαμένει τὸ ἔργον !, quibus remanet rcs quz sit, ut in fabrili, etsimi- — fjvouv ἀποτέλεσμα * ὡς ἐπὶ τῆς αὐλητικῆς xot ὀρχη- libus. Ábsoluta enim effectione, remanet lectus. στιχῆς. θεωρεῖν λέγεται τὸ νοεῖν, τὸ ἀστρονομεῖν, Agere autem dicitur in iis in quibus non remanet B τὸ γεωμετρεῖν, καὶ τὰ τοιαῦτο. opus, id est quod fuit effectum ; ut. in tibie ludo, et saltatione. Contemplari dicitur, intelligere: asironomix , geometrie ac similibus operam darc. De subtili consideratione. Duplex ἑπίνοια, seu Th» ἐπίνοιαν (45) ὁ ἀληθῆς Ἰόγος διττην ἆπο- subiilis ralio, quam ens rationis vulgo dicimus. -- Φαίνεται. Ἡ μὲν yàp, οἷον ἐπέννοιά τις καὶ ἔπεν- Ἐπίνοιαν, wel subtilem considerationem , vera θύμηόῖς ἐστι, τὴν ὁλοσχερῃ τῶν πραγμάτων, xal doctrina duplicem csse pronuntiat. Aera enim ἁδιάρθρωτον ἐξαπλοῦσα xal διχσαφοῦσα θεωρίαν €st, velut ἐπέννοια quidam, ac. ἐπενθύμησις: hoe. xai γνῶσιν * ὡς τὸ αἰσθήσει δόξαν εἶναι ἀτιλοῦν, est, accuratior quadam ac secunda cogitatio, qu τῇ πολυπραγμοσύνῃ πολυμερές τε χαὶ ποιχίλον &va.- totam οἱ iinplicatam rerum speculationem, atque Φαίνεται olov ὁ ἄνθρωπος ἁπλοῦς φαινόµενος, τῇ cognitionem erplicat, ac declarat : ut quod sensui — &rtvolg διπλοῦς κατανοεῖται, Ex ψυχῆς τε xe σώ- . Simplex videbatur, per longam et curiosam mentis µατος συγχείµενος. Ἡ δὲ, ἀνάπλασμα διανοίας τυγ- jmdagationem varium et multiplex esse appareat. Χάνει, xarà συμπλοχὴν αἰσθήσεώς ve xal φαντασίας v. gr. liomo qui simplex esse videtur, subtili cogi- — &x τῶν ὄντων τὰ μηδαμῶς ὄντα συντιθεῖσα xo tatione duplex intelligitur ; ex corpore scilicet et δοξάξουσα. Τοιαύτη δέ ἔστιν ἡ τῶν ἱπποχενταύρων, 8nBima concretus. Altera autem figmentum est 6 Χαὶ asiplvov, καὶ τραγελάφων µυθοπλαστία. Τῶν -eogitalionis animi, per conjunctionem sensuum ac ὅλων γὰρ τὰ µέρη λαμβάνουσα, xal ἐχ τῶν μερῶν faculiatis imaginantis, ex ii$ qux sunt,ea que ῥἆἄλλο τι συντιθεῖσα, κατὰ πολλὴν ἑξουσίαν τε καὶ pon sunt componens et seestimans; cojusmodi est µεὐχολίαν, τὰ μηδαμῶς ἓν ὑποστάσει τε xoY οὐσίᾳ bippocentaurorum, ei sirenarum, et tragelapho- θεωρούμενα, ἓν τῇ διανοίᾳ, xa τοῖς λόγοις ἀν- rum fabulosa confictio. Universorum enim partes ἐπλασεν" εἶτα καὶ ταῖς Ὅλαις διαµμορφουμένη, &vet- accipiens, atque ex partibus aliud quidpiam com- δωλοποέησεν * αὕτη δὲ λέγεται d ἐπίνοια, ponens, arbitratu ac libitu suo, ea quz nullo modo conspiciuntur in rerum natura, aut exsistere in- telliguntur, in animi cogitatu ac ratüonibus finxit, subindeque in materia concinnans, simulacra idolaque formavit. Hzc autem, simplex coyitatio dicitur. Garrulitas, est, duin quis ea quz in aliquo con- [ Αδολεσχία ἐστίν"', ὡς ἐάν τις τὰ Év τινι περι- nentur, de eo quod eontinet, enuntiat ac przedi- εχόμενα χατηγορῄσῃ τοῦ περιέχοντος οἷον περι- ολί. v. gr. in homine animal et bipes continentur, ἐέχεται Ev τῷ ἀνθρώπῳ, τὸ ζῶον καὶ «b δίπουν, xal €t in. Socrate album et musicum. Si quis ergo ea p Ev τῷ Σωχράτει τὸ λευχὸν, χαὶ τὸ µουσιχόν ΄ ἐὰν de homine, ant de Socrate predicet, hoc modo, οὖν τις ταῦτα χατηγορῄσῃ τοῦ ἀνθρώπου, f τοῦ homo est animal bipes : Socrates est quiddam mu- Σωκράτους, λέγων. Ὁ ἄνθρωπος ζῶον δίπουν᾽ 6 Sicum, album, ille pugatur et garrit, idem multo- Σωχράτης μουσιχὸν, Atoxóv: ἁδολεσχεῖ, τὸ αὐτὸ ties repetens. Hzc enin) nugacitatem et garrulita- λέγων πολλάχις. Ταῦτα áp ἔστιν ἀδολεσχία. Διότι VATU/E LECTIONES. κ Dio verba hxec. addo ex Colb. Regg. Set S. Hil. mss. multa, v. φιλοσοφίᾳ. ! Edit. τὸ τέλος; pro τέλος, uLin N. et ft. 2928. Alii habent, τὸ Épyov : priores interpretes, opus; Qua lectio verior est. m Ex Reg. Mediceo singulari, n. 1604, Hxc addidit. Combefisius, usque. ad. "Evwaotg γίνεται. Assuta tamen videntur, aut. saltem loco. mota. Prius enim agendum erat. Περὶ ἁδο.εσχίας, De ungacitate, qua oratio vitiosa est, ubi de orationis speciebus variis, quam de unius rei ad aliam habitudine. NOTE. . ' a» Τὴν ἐπίνοιαν. Subtiliorem considerationem, — Leontio. Uiique praivcrat Basilius lib. 1 Cont. etc. Hzc eadem totidem ferc verbis reperi cap. 98.— Eunomium. Collectan. , tss. contr. Severianos, tanquam cx 661 ταυτἀ περιέχει ὁ ἄνθρωπος, xal ὁ Σωχράτης τούτους εἰπὼν, κἀχεῖνα ἑδύλωσε. Σχέσις ἐστὶν ἡ ἐγγύτης», xol ἀγάπη, Ίγουν φιλία, χαὶ ἡ χράτησις, xal ἡ µετουσία, xal συν- άφεια. Σχέσιν δὲ λέγομεν τὴν πρὸς τήδε συνάφειαν, xai συνήθειαν, xal διάθεσιν, xal ἡ εἰς τόπον, xal U ἐκ τόπου, xal ἡ ἐν «ómto *. ἱστέον δὲ ὅτι τεσσάρων ἀνθρώπων σχέσεις εἰσὶν ἔξ' τοῦ πρώτου πρὸς τοὺς τρεῖς, ὡς εἶναι τρεῖς τέως σχέσεις ' τοῦ δευτέρου πρὸς τοὺς δύο, ὡς εἶναι zvts* τοῦ τρίτου πρὸς τὸν ἕνα , xal συµθαίνει τῶν τεσσάρων BE εἶναι σχέσεις τῶν δὲ πέντε ἀνθρώπων δέχα εἶναι τὰς σχέσεις. ] DIXLECTICXA καὶ ὁ A tem promunc: quoniam liec complectitur homo et 662 Socrates, adeo ut qui ca affirmaverit, et ista simul declarasse censeatur, De habitudine. — Yabitudo est et propinquitas, el amor sive amicitia, 4 possessio, et participatio, el conjunctio. flabitudinem vocamus, rei alicujus cum alia connevionem, et consuetudinem, οἱ affe- ctionem; que, tum ex loco eodem originem habet, lum per respectum ad locum eumdem ; ac etiam eo 68 quod in codem loco consistaut. Scire autem. expedit, quod in quatuor hominibus sex habitudi- ncs reperiantur : prioris erga tres alios, atque adeo jam tres habitudines considerantur : secundi erga. duos, sicque quinque sunt: tertii erga unum; cx quo coniingit, inter quatuor habitudines sex reperiri : at vero inter quinque homines decem liabitu- dines esse. "Ἔνωσις Υίνεται 9 χατὰ διαφόρους τρόπους. Ἡ γὰρ Ώ De unione. Unionis vürii modi. — Unio fit variis [κατὰ] φυρμὸν Ὑίνεται, ὡς ἐπὶ διαφόρων ἀλεύρων ἀναφυρομένων καὶ µιγνυµένων' ἢ χατὰ χόλλησιν, ὡς ἐτὶ χαλκοῦ xai µολύθδου. Ἡ κατὰ ἁρμονίαν, ὡς ἐπ] λίθων xat ξύλων. Ἡ xazà σύγχντιν, ὡς ἐπὶ τῶν τηχτῶν μετάλλων P^ τηκτῶν μὲν, ὡς χηροῦ xai πίσσης xai τῶν τοιούτων * [μεταλλιχῶν δὲ, χρυσοῦ, καὶ ἀργύρου, xai τῶν τοιούτων.] Ἡ κατὰ áváxpa- σιν, ὡς ἐπὶ τῶν ὑγρῶν, olvou τυχὸν, χαὶ ὕδατος * 3| otvou χαὶ μέλιτος. Κατὰ (44) συναλοιφὴνα, ὡς ἐπὶ τῶν ἁποσπωμένων, χαὶ αὖθις ἀποχαθισταμέψμον: olo) λαμπάδο; ἐχ πυρὸς προερχοµένης, xaX πάλιν ἀποχαθισταμένης. Ἡ δὲ χατὰ σύνθεσιν (45) Ἑνωσίς ἐστιν $ εἰς ἅλ- modis. Aut enim per conspersionem, ut in diversis farinis, quz in unam massam commiscentur. Aut per agglutinationem, ut in zre et plumbo. Aut per coagmentationem, ut in saxis, et lignis, Aut per confusionem, ut in iis quze liquesceunt, et in me- tallis : in illis nimirum, ut in cera et pice, aliisque ejusmodi : in his autem, ut in auro, et argent aliisque id genus. Aut permistionem, et tempera- lionem, ut in liquidis, puta vino et aqua, aut vino et melle. [Aut per coalitionem ; ut in iis quee prius avulsa sunt, et. po-tmodum restituuntur, v. gr. eum fax ab igne procecens, iterum igni red- ditur.j Unio per compositionem et hyposlatica.— Λι vera VARUE LECTIONES. ? Qux quidem habitudo, prohe explicata, multum juvat. ad ca percipienda, qu:e de unionis specie- | us subiluntur, Unde vel articulo De unione premittenda eraut, vel. subjicienda. ο Cod. S. Iit. οἱ alii quidam, λέγεται. P Aliis, μεταλλικῶν. 4 R. 5362, xai τῶν τοιούτων. in Colb. cod. pervetusto, et. in margine cod. S. llil. adduntur, qua statim sequuntur. NOTE. (44) Κατὰ cvraJotglv, aut per contractionem. C eiusmodi emanationes et refusiones in Deo non Ejusmodi unionis sepe meminere Damascenus et alii Patres. Vetus interpres, secundum confusionem transtulit : Combefisius hic et in editione operum sancti Maximi, secuudum coalitionem : Billius, secundum coniraclionem , cui favet. Isidorus Pelu- siota, qui hanc de qua agitur, Sabelli συναλοιφὴν consimili voce altera συστολῆς interpretatur lib. 1, epist. 247, µήτις σε avovoAty ὑποστάσεως, ὡς οὐ- σίας ἔνωσιν διδάςση΄ Nemo te hypostasis contractio- nem, velut essentie unionem, doceat. Scilicet Sabel- lius aiebat Filium οἱ Spiritun quasdam emana- tiones esse, qux, Deo ad se retraliente, divinitatis pelago, denuo unirentur absorberenturque, nec uHo pacto in se subsisterent. Sic Nazianzenus, orat. 25, συναλοιφἣν explicat. Quin. etiam Sabel lius, ut hzec iu Deo fingeret, similibus Patrum su cvi locutionibus parum aceuratis. abusus est. Justinus quippe Dial. cum Tryph. p. 356 : Quando vult. Pater , inquit, virtulem πρωπηδᾷν exsilire ex p ipso dicunt ( Scripture ) xaX ὅταν βούληται, πάλιν ἀναστέλλει εἰς ἑαυτὸν , rursusque. quaudo vult, ad seipsum retrahit. llilarius in libns De Trinitate, et De sysodis, aliique Latini vocibus unionis et communionis, συναλο.φὴν exprimunt : unde Sulpi- tius Severus , ubi de Ariminensi. concilio, Photi- num 4 Sabcllio in unione disseusisse ait, quod admitteret, ob quas Divinitatis unitas etiám dividi videretur, ut. non male observabat Arius in epist. ad Alexandrum Alexandr. ὡς Σαθέλλιος, ὁ «hv vá52 διαιρῶν, (45) 'H δὲ κατὰ σύνθεσιν. "At vero unio qua secundum compositionem, Unionem ejusmodi σύγ - Χρασιν, conlemperationem a Patribus quibusdam - nominatam addit, quo intimam divinitatis ef huma. nitatis in Christo conjunctionem significarent. Euimvero lren:weus ca. passim usus est, tum deinde Nazianzenus in ipsismet lucubrationibus, in qui- hus invecta ab Apollinaristis confusionem refel - lit. Concinit eidem Nemesius cap. 2 et 5. Cyrillus tamen Alex. iu ep.stola ad Joannem Antiochi. pro- fiielur se ab eis abhorrere, qui affirmarint , ὅτι κρᾶσις, quod temperaturü , vel con(usio, vel contur- batio Det Verbi [acta sit. cum carne. ldem de.larat in Comimonit. ad Eulog. ac recte quidein. Nam Polerion Apollinarii discipulis magistro acceptum retulisse fertur cap. 9 Collectan. cont. Sever. ut dicendo naturam unam Dei Verbi incarnatam, non Σύνθετος φύσις , natura composita, sed σύὐγχρατος conlemperata. Τούτην γὰρ im ἀνχιρέσει τῆς τῶν φύσεων δυάδος τὴν φωνὴν µόνος ἡμῖν αὐτὸς ἁπ- εχύησεν * Hanc enim vocem ad exterminandum bina- rium naturarum »umerum ipse solus (Apollinarias) 603 S. JOANNIS DAMASCENI 661 unio qua per compositionem fi, est partium inrer A ληλα τῶν μερῶν χωρὶς ἀφανισμοῦ περιχώρησις * ὡς se, sine ullius detrimento, comineatio ; ut in anima et corpore. Quam quidem unionem quidani Patres temperationem ac commistionem dixerunt ; atquo etiam συμφυῖαν, id est, naturarum velut concretiao- nem quamdam ac connaturalitatem, Scieuduin. est aulem, nonnullos Patres commistionis vocabulum istud in Christi mysterio minime admisisse; at unlonem secundum compositionem, omnes ad unum recepisse. Unio autem hvpostatica-ipsa est, qua ex compositione exsurgit. Est itaque secunduui hypostasim unum quod ex divérsis naturis constat. Rursumque , per hypostasim unum illud est, agnoscitur. Ace denique unio per hypostasim, est 69 Temperatura. — Temperatura autem est cor- porum appositio ac mutua qualitatum permeatio. Λο rursus, mistio est corporum qualitates suas in se invicem commiscentium conjunctio. Mistio est substantiarum natura diversarum: concursus, οἱ qualitatum quz illis insunt, mutua incursio. Est etiam unio quz per juxtapositionem it; estque sitnilis illius qu: fit per coaptationeim. U uio personalis, et alie Nestoriane. — Rursum personalis unio dicitur, cum quis alterius perae- nam subiens, ipsius, loco pro ipso verba facit. Ác praterea, unio est affectionis, ut ainici ad ami- eum. Αι Nestorius alias uniones commentus est, nempe secundum dignitatem ac honoris zqualita- ἐπὶ φυχῆς xat σώματος, Ίντινα ἓνωσέν τινες σύγ- χρᾶσιν ἐχάλεσαν, "yovv συμφυῖαν. ἸἹστέον δὲ ὅτι τινὲς τῶν Πατέρων τὸ τῆς χΧράσεως ὄνομα ἐπὶ τοῦ χατὰ Χριστὸν μυστηρίου οὐχ ἐδέξαντο, τὴν χατὰ σύνθεσιν ἅπαντες ' αὕτη δέ ἐστιν ἡ καθ) ὑπόστασιν ἕνωσις , ἡ κατὰ σύνθεσιν. Καθ) ὑπόστασιν μὲν οὖν ἐστι, τὸ ἐχ διαφόρων φύσεων ὑφεστὼς πρᾶγμα xal πάλιν, καθ) ὑπόστασαίν ἐστι, τὸ Ex δύο μὲν πραγµά- των, ἐν ἑνὶ δὲ προσώπῳφ γνωριζόμενον. Καὶ ἔτι xaO" ὑπόστατιν ἕνωσίς ὅστιν ἡ ἑτέρᾳ ὑποστάσει προστρέ- χουσα φύσις. quod ex duabus rebus, in una tamen persona natura accedens ad aliam hypostasim. D ΕΚρᾶσις δέ ἐστι σωμάτων παράθεαις , ποιρτήτων ἀντέμθασις. Καὶ πάλιν, χρᾶσίς ἐστι σύζευξις σωμάτων ἀντικιρνώντων ἀλλήλοις τὰς ἐν αὑτοῖς ποιότητας. Κρᾶσίς ἐστιν οὐσιῶν ἀλλήλαις ἑτεροίων συνδρομῆ , xol τῶν περὶ αὐτὰς ποιοτήτων ἀντεμ- θολή. Ἔστιν ἕνωσις, xai 4 χατὰ παράθεσιν ' ἔοιχε δὲ τῇ χατὰ ἁρμονίαν, Πάλιν Ένωσις (46) λέγεται προσωπιχὴ, ὅταν τις τὸ ἑτέρου ὑποδυόμενος πρόσωπον , ἀντ' αὐτοῦ τοὺς ὑπὲρ αὑτοῦ ποιεἶται λόγους . xal ἕνωσις σχετιχὴῆ, ὡς φίλου Tob; φἰίλον. Ὅ δὲ ἸΝεστόριος ἄλλας Em- ενόει ἑνώσεις, χατὰ τὴν ἀξίαν φημὶ, xai ὁμοτι- μίαν, xaX ταντοθουλίαν, xai εὐδοχίαν, xal ὁμωνν» iem, et voluntatem eamdem, complacentiamque, et c µία». nudam nominis communitatem. In. unione hypostatica nulla est. confusio aut cor- ruptio. -- Sciendum est autem, in unione hyposta- tica, res spiritales haud secus illis uniri, qua ipsas L4 Δεῖ δὲ γινώσχειν ὅτι ἐπὶ τῆς χαθ' ὑπόστασιν ἑνώσεως, τὰ νοητὰ χαὶ ἑνοῦται τοῖς δυναµένοις αὐτὰ δέξασθαι, ὡς τὰ συνεφθαρμένα ' xal ἐνούμενα NOTE. uobis in [ucem emisit , inquit anonymus consarci- nator. Chalcedonensi definitione χρᾶσις rejicitur, sed ea cujus comes sit confusio, χρᾶσιν 1| σύγ- χὺσιν, temperaturam seu confusionem, Hinc Eulo- gius Alex. apud Phot. cod. 250, χρᾶσιν tempera- turam. admisiL, eam scilicet, inquit Photius, que confusionem non annuerel, οὔτε τής χράσεως οὐγ- χυσιν αὐτῷ δηλούσης. Quo sensu Leontius, lib. : Cont. Eutych. unionem χατὰ σύνθεσιν, secundum compositionem, perinde esse ait, atque χατὰ συµ- πλοχὴν, temperationem. Theodoretus, dial. 3 in Incarnatione χρᾶσιν ἄχρατον ἀσύγχυτον, tremperationem sine tem- peratione et. confusione agnoscit, instar illius qua acrem lux pervadit, ignis ferrum. Anastasium An- tiochenum, οἱ Sinaitam, Maximum, et alios omitto, qui vocem eamdem adhibuere. Imo χράσεως tem- perature nomine libentius usi sunt, quam µίξεως; quia temperatio fluidazum ct eubtilium est , qux se iiutuo penitius perimeant : aridorum vero mi- stio, quorum perfecta non sit unio. Verum utraque voce, οἱ simul jungantur, mysterium aptissime declaratur; quia humanitatem sic. pervadit. divi- nitas, uL aml;e naturx incolumes maneant. (46) DdAuv ἔγωσις. Rursum personalis | unio dicitur. Uli vox πρόσωπον persona, non veram modo, sed et apparentem οἱ larvatam significat, sic personali unione non vera semper el proprie dicta, sed et impropria et moralis, ut hodie loqui &mant, innuitur. Nestorius προζωπιχἣν persoualem ἡ χρᾶσιν,. secundum complicationem vel p sitam agnoscit, nec non àv τῇ esse dixit. unionem Verbi cum humanitate, qua factum sit, ut veluti legatus personam regis subit, ejusque vices gerit, ita Christus homo ob qualein- cunque unionem istam, divini nominis, honoris, dignitatis, et. virtutis particeps fuerit. Hanc alio nomine cyectxtv voeant, quam Joannes Maxentius In Profess. fid., anath. 4, οἱ quidam ex Latinis, secundum af[fectionem interpretantur, alii secundum habitudinem relationemve. Caeterum Nemesius, cap. $. conjunctionem quamdam ἐν σχέσει, in. relatione πρόστι ῥοπῇ xal διαθέσει, in. propensione et affectione, quae nihilo- minus vera sit et phvsica, puta corporis et aniure, qua fit ut anima διὰ thv ἐνέργειαν, operatione sua, corpus totum pervadat : hac vero sincerius ad- umbrari Dei Verbi cum nostra natura conjun- clionem, qux tamen alterius longe generis sil el prestantior. Atqui hic. auctor σχέσιν appellat internum respectum et ordinem anime ad corpus, quod suapte natura et substantiali actione proxime informat, vegelat, sensui idoneum reddit, etc., uapropter unio hxc σχετικὴ habitudinis toto calo distat ab ea quam Nestorius imagina!us est. Sunt qui observant, προσωπιχην personalem. copulam reperiri virum inter et uxorem, qua in foro per- sona una dieuntur ; itemque inter. mulierem gra- vidain ejusque fetum. Cui tot. sensus hxc uuto suggereret, hanc jure Patres ab incarnationis fide eliminarunt. 665 DIALECTICA. 666 μένοι ἀσύγλντα, xal ἀδιάφθορα, xat ἀναλλοίωτα, ὡς A possunt suscipere, atque ea uniantur quse simul «à παραχείµενα. ἸΤοιαύτην vYàp ἔχει φύσιν τὰ νοητά. corrumpuntur et intereunt : unitas autem, incon- fusas manere, ác expertes corruptionis nihilque demutatas secundum. «qualitajes, utj ea qui adjacent, Ejusmodi enim spiritalium reruwmi natura exsistit. ΚΕΦΑΛ. EQ'r, "Ecc περὶ τῆς xa0' ὑπόστασι ὀνώσεως. Χρὴ γινώσκειν (47) , ὅτι ἡ καθ) ὑπόστασιν ἕνωσις µίαν ὑπόσταδιν τῶν Ἠἠνωμένων ἀποτελεῖ σύνθετον σώφυυσαν **! τὰς συνελθούσας πρὺς ἕνωσιν φύσεις, xai τὴν τούτων διαφορὰν, καὶ τὰ τούτων φυσιχάἁ CAP. LXVI. Adhuc de unione secundum hypostasim. lllud scire attinet, unionem secundum hyposta- sim, unam rerum conjunclarum compositam hy- postasim efficere, naturas eas quie ad 70 unionem convenerunt, earumque distinctionem, ac naturales ἰδιώματα ἀσύγχυτά τε xal ἀμετάτρεπτα v ἓν ἑαυτῇ. B proprietates confusionis omnis ac mutationis exper- Αὕτη δὲ πρὸς ἑαυτὴν οὐδεμίαν ὑποστατικὴν ἔχει ὃ-.αφ2ρᾶν ' αὐτῆς ὙΥὰρ γίνονται αἱ ἑκατέρου τῶν συνελθόντων πρὸς ἕνωσιν χαρακτηριστικαὶ διαφοραὶ, α.ς ἑκάτερον ἐχ τῶν ὁμοειδῶν χωρίζεται, ὡς ἐπὶ Ψυχης ἔχει xai σώματος. Mía μὲν γὰρ ἐξ ἀμφοτέ- po) ἀποτελεῖται, fj τοῦ Πέτρου τυχὸν, f| τοῦ Παύ» 2ου, ὑπόστασις σύνθετος" σώζει δὲ ἐν ἑαυτῇ τὰς δύο τελείας φύσεις, τὴν τε τῆς ψυχῆς, xal τοῦ σώ- µατος, xal thv τούτων διχφορὰν ἀσύμφυρτον, xat τὰ τούτων ἰδιώματα ἀθύγχυτα. Ἔχει δὲ kv ἑαυτῇ τὰ ἑχατέρας " χαρακτηριστιχἁ ἰδιώματα, τά τε τῆς φυχΏης, τὰ χωρίζοντα αὐτὴν Ex τῶν λοιπῶν Φυχῶν, xal τὰ τοῦ σώματος, τὰ χωρίκοντα αὐτὸ Ex τῶν λοιπῶν σωμάτων µμηδαμῶς χωρίζοντα τὴν φυχὴν les in se retinentem ; ipsam autem nullam κ seipsam hypostaticam differentiam habere. Quippe ipsius flunt utriusque eorum, quai ad unionem coierunt, characteristica distinguentia, per qui utrumque ab iis qux» ejusdem speciei ac naturg sunt, secernitur; ut in anima el corpore. Etenim una quidem ex utrisque; puta Petri, aut Pauli, composita hypostasis efficitur : ceterum in seipsa naturas ambas, hoc est anim:e et corporis, earume que distinctam cujusque rationem ab omni per- miístione alienam; atque item proprietates. ab omni confusione remotas, salvas retinens, hapet nihilominus in seipsa characieristicas utriusque proprietates ; puta animze, qux eam a reliquis ani- ΥΑΠΙΑ LECTIONES. t Hoc caput suo loco redditur, ut proxime sequalur diversarum unionis gcnerum explicationes. 3** CodJ. plurimi, σώσουσα. pauci, nog ἑχάτερα. Nonnulli vero, ἑχατέρου. " Edi. et. eod. S. Ilil. aliique nonnulli, ἄτρεπτα, " Cod. S. Hil. aliique ΝΟΤΑ. (421) Xph γιωώσκειν. Illud scire attinet, etc. Personali copulz unionem xa0' ὑπόστασιν secundum hypostasim Cyrillus objecit, anath. 2 contra Nestor. Theodoretus vero cum Orientalibus, vocem novam esse eonclamavit. Nihil ad hxc Cyrillus, nisi, contra recens inventas ab τοῖς imnpielates, decere omnino ut vocibus aliis veritas disertius enun- tietur; seque adeo necessitate adactum, ut σχετι- xhv ἕνωσιν, relationis aut affectionis conjunctionem, asserta unione χαθ᾽ ὑπόστασιν, everteret : hanc vero vocem nihil aliud significare, πλὴν ὅτι µόνον ἡ τοῦ Λόγου φύσις, fiYouv ὑπόστατις, ὃ ἐστιν 6 αὐτὸς Λόγος, ἀνθρωπείᾳ φύσει xaz' ἀλήθειαν ἑνωθεὶς, τροπῆς τινος δίχα χαὶ συγχύσεως, χαθὰ πλειστάχις εἰρήχαμεν, εἷς νοεῖται καὶ ἔστι Χρισοτὸς, ὁ αὐτὸς θεὺς xa ἄνθρωπος: Nisi Verbi naturam, sive hypo- etasim, hoc est ipsummet Verbum, humane nature secundum veritatem unilum absque conversione et con[usione , velut sepe diximus , unum intelligi , ei esse Christum, qui idem ipse Deus et homo sit. Eodem sensu unionem hane φυσιχὴν naturalem, el χατά φύσιν secundu:u naturam esse scripsit, na- turze nomine, ut dictum alibi est, sumpto pro ipsa re, et non specie solum, seu pro rei veritate, χατὰ ἕνωσιν τὴν ἀληθῆ, τουτέστι τὴν κατὰ φύσιν. Unione ver2, hoc es! que sit. secundum naturam, inquit in defens, 5 Anath. cont. Orient, οἱ lib. u Cont. Nest. p. 93. Permirum est eximium doctorem Theodo- retoet Orientalibus oh ejusmodi voces mussantibus, auctoritatem obtendisse Atlianasii sui lib. 1 cont. Apollin. De incarn. Verbi, ἕνωσιν χατὰ φύοιν, unio-- nem illam secundum naturam esse, eA φνσιχὴν in- - culeat, imo unionem χαθ) ὑπόσπτασόιν secundem hypostasim. Itaque Leontius bene observat dupli- citer. intelligi unionem καθ) ὑπόστασιν, ac primo Cyrillum ut copulam per relationem vel affectio- nem, σχετικὴν , tolleret, dixisse unionem 48856 factam xa0' ὑπρστάσιν, τουτέστι καθ) Όπαρξιν secun- dum hypostasim, hoc est secundum exsistentiam, xa αὐτῶν πραγμάτων rerumque ipsarum ; id est. cita alterutrius substantix detrimentum, vel confusio- nem, non nuda specie. Altero sensu dixisse Cyril- lum ait. naturas duas. in hypostasim unam coivitsse : Uirumque sensum — Nestorio quidem refragari, prio- rem tamen esse veriorem , πλην ἀληθινωτέρα 1 πρώτη. Profecto Philosophus ipse lib. De mundo, cap. 4, formarum alias esse xa0' ὑπόστασιν , quae verd sunt et permanentes, alias xax' ἔμφασιν quse specie tenus duntazat, nee consistentes, à6£6aia. Quocirca Ireuzus susceptionem carnis a Filio Ώου] ejusmodi fuisse contra. Gnosticos affirmat (lib. 11, c. 1) ut non. pulatire, sed in subsiantia. veritatis, hoc est vere et certissime , facta sit : οὗ rap ἐν δοχἠσει ταῦτα, ἀλλ iv ὑποστάσει ἀληθείας iyí- νετο. Nazianzenus, orat. 51, consimili voce unio- nem humanitatis cum divinitate, xaz' οὐσίαν nun- cupat substantie (enus, dimissa ea quz secundum gratiam, operationem, et relationem sit. Nemesius, cap. 3, Ennomianos blaspliemi:z reos peragit, quod Dei Filium negareut. nature nostrae. x2*' οὐσίαν, substantiali modo unitum esse; subditque * Nos ergo pura benevolentia, εὐδοχία est hie unionis mo- dus, wt illustribus viribus quibusdam videtur , ἀλλ᾽ ἡ φύσις αἰτία, sed naturam causam habet, Qui vero 601 S. JOANNIS DAMASCENI 668 malius separent; itemque corporis, quz ipsum a A ἐκ τοῦ σώματος, ἀλλ᾽ ἑνοῦντα xal συνάπτοντα * ἅμα e;eteris corporibus secernant : nec ullo tamen modo anima a corpore sejungant; veruim uniant et copulent simulque unam ex ambabus composi- tam hypostasim a reliquis ejusdem speciei hyposta- sibus dirimant. Át posteaquam semel natur: hy- postaticam unionem susceperint, divisionis prorsus expertes manent. Nam etsi anima in morte a cor- pore divellitur, utriusque tamen hypostasis una eademque perscverat. Hlypostasis enim est rei cu- jusque secundum seipsam in primo illius ortu constitutio, aut eliam compositio. Quapropter ani- δὲ xai τὴν ἐξ αὐτῶν Σ συντεθειµένην μίαν ὑπόστασιν χωρίζοντα τῶν λοιπῶν ὁμοειδῶν ὑποστάσεων. Ἔπει- δὰν δὲ ἅπαξ αἱ φύσεις τὴν πρὸς ἄλληλα χαθ) ὑπό- στασιν δἐξωνται ἕνωσιν, ἁδιαίρετοι µένουσιν εἰς τὸ παντελές. Καὶ γὰρ, xal χωρίζεται fj duyh τοῦ σώ- µατος ἓν τῷ θανάτῳ, àX)' dj ὑπόστασις ἀμφοτέρων µία xal ἡ αὑτὴ ἐστιν. Ὑπόστασις Υάρ ἐστιν dj ἐν τῇ ἀρχῇ τῆς ἑχάστου ὑπάρξεως καθ) αὑτὸ σύµπηξις. Μένει οὖν τὸ τε σῶμα χαὶ f duyh, ἀεὶ µὶαν τὴν ἀρχὴν τῆς ἑαυτῶν ἔχοντα ὑπάρξεώς τε xal ὑποστᾶ - σεως, εἰ xat χωρισθῶσιν ἀλλήλων, ma et corpus unum idemque exsistentiz suz principium retinent, etiam si alterum ab altero disjun- . gatur. lilud autem observandum, naturas quidem se- B — Acl δὲ γινώσχειν, ὅτι φύσεις μὲν ἑνωθῆναι ἀλλή- cundum hypostasim inter se uniri posse, ut in homine : itemque naturam ab hypostasi assumi, et in ipsa subsistere posse; qua quidem ambo in Christo intueri licct. Nam in eo nature, divina nimirum, et humana, copulatz: sunt : atque in Dei Verbi hypostasi, αι prior exsistebat, animata ipsius caro subsistentiam nacta est, eamque hy- postasim habuit. At vero, ut ex duabus naturis λαις καθ) ὑπόστασιν ἐνδέχεται, ὡς ἐπὶ ἀνθρώπον * xai φύσιν προσληφθῆναι ὑπὸ τῆς ὑποστάσεως, xat ἐν αὐτῇ ὑποστῆναι δυνατόν. ἅπερ ἀμφότερα ἐπὶ Χριστοῦ θεωρεῖται. Καὶ γὰρ ἓν αὐτῷ, xat αἱ φύσεις, à θεία τε, xai ἡ ἀνθρωπίνη ἡνώθησαν , xoa ἐν τῇ προὐπαρχούσῃ τοῦ Θεοῦ Λόγου ὑποστάσει ὑπέστη à ἔμφυχος αὑτοῦ σὰρξ, χαὶ αὐτὴν ἔσχεν ὑπόστασιν. "Ex δύο δὲ φύσεων µίαν φύσιν ἀποτελεσβῆναι σύν- VAIUJE LECTIONES. ΣΠ, unus, ἐξ ἁπλῶν. NOTE. sint illi ἔνδοξοι ἄνδρες illustres viri, si conjicere liceat, Diodorum Tarsensem nominavero, ex quo Nestorianum virus derivatum sit. De his etiam loquitur Nyssenus epistola ad Theophilum contra Apollinarem , cujus fragmentum citatum est col - lat. 5 quinte synodi. Cz:eterum Theologus οἱ Ne- mesius imitabantur prisci illius Antiocheni con- cilii Patres, in quorum synodicz fragmentis, apud Leontium lib. Cont. Nestorianos, legimus. damna- tum fuisse Paulum Samosatenum, quod Verbum, sternamve sapientiam Patris, negaret esse unitam nature humans οὐσιωδῶς, substantialiter; esse οὐσίαν οὐσιωμένην ἓν σώµατι, substantiam substan- tiatam in. corpore. Docentque, Deum in Virginis utero cousubsiantiatum humanitati fuisse , θεὸς tv àv γαστρὶ συνουσιωµένος τῷ ἀνθρωπίνφ. Ex quo apparet unde Apollinaris συνουσίωσιν consubstan- tiationem acceperit, quam cum obtorto sensu. in- telligeret, unicam Christo naturam, humana de- curtàta, affinxit. . Unionem secundum hypostasim dici, non Ephe- sima solum, sed et Chalcedonensis synodus appro- bavit, deincepsque Cyrilli sensu stricliori omisso, nihil aliud ea intellectum est, nisi plurium natu- rarum in unam hypostasim personamve concursus, vel exiranes nature alteri jam exsistenti hypo- &tasj adjunctio, f, as ὑποστάσει προστρέχουσα φύσις, iuquit Damasc. Posterior haec acceptio in- carnationi Verbi duntaxat et maxime propria est, quatenus, inquit Maximus, citatus in Collect. contr. Severianos, c. 21 : Üna et eadem Verbi, nunc antleàque exsistens hypostasis, absque. sui. effi- ciente causa, simplex, et nulla ex parte composita, postremo suscepta carne anima intelligente animata, citra sui demutationem vere composita evasit. Hac plane in exemplo unionis corporis et animas, quod veteribus frequens est, uon habent locum : nam anima corpore anterior non est. Sed discrimen aliud, et quidem grave, inter illas uniones, Eulo- gius Alexandr. observavit, cujüs verba referam ex Hsdem collect., c. 19 : Πάλιν τὸν ἄνθρωπον ἐκ ψυχῆς xaX σώματης εἶναί Qzpev* copa δὲ xal ᾧν- yh» οὐ χυρίως. Καὶ δῆλον Ex τοῦ uh δύνασθαι τὸν τῆς ψυχῆς ὅρον ἐπὶ τοῦ συναμφοτέρου ἀποδιξόναι. Καὶ τούτου χάριν Ex δύο φύσεων διδόντες * ἑτεροφνῆ γὰρ τὰ συνελθόντα, χαὶ ἀλλήλοις οὐχ ὁμοονσια * µίαν ἐπὶ τοῦ συνθέτου φύσιν δοξάζοµεν. Ονδὲ γὰρ σῶμα $ ψφυχἣν χυριολεκτοῦντες ἀποχαλοῦμεν τὸν ἄνθρω- Tov , εἰ xaX σύνηθες τῇ Γραφῇ πολλάκις τῇ ἔλευ- θερίᾳ χεχρημένῃ τοῦ Πνεύματος , £x τοῦ μέρους τὸ ὅλον ἐπονομάζειν, ὡς ζυγὸν δουλείας οὐχ ἀνεχομέ- νης τῆς διαλεχτιχΏς µαταιότητος. Ἐπὶ δὲ Χριστου ἄφραστος μὲν, xai ἁλάλητός ἐστιν dj ἕνωσις, χαὶ 6 ἀνθρώπινος νοὺς ἐφικοῖτο οὐδὲ παράδειγµα εὑρεῖν (coy, Χατά γε πάντα λέγω, δυνῄσεται. Ἐπειδὴῆ αὖ- τὸν οὗ µόνον Ex θεότητος εἶναι καὶ ἀνθρωπότητός φαµεν, ἀλλὰ χαὶ τοῖς ὀνόμασιν ἐπ᾽ αὐτοῦ χεχρήµεθα τῶν ἁπλῶν. 6cby γὰρ λέγομεν tbv Χριστὸν, xat ἄνθρωπον λέγοµεν τὸν αὐτὸν , ὅπερ Em ἑκείνων λέ- γειν χνρἰως οὐκ ἔχομεν ΄ Rursum hominem corpore el anima constare concedimus, nec tamen eum csse corpus et animam proprie. ld porro perspicuum fit, eo quod anima e& corporis definitionem, ei quod ex utroque con[latum est, attribuere non possimus. Ea- propter quando ex duabus naturis hominem dicimus (nam que illic coeunt, differentis nec. ejusdem na- lurd sunt) unam compositi naluram esse censenius. Etenim si proprie loquamur , hominem corpus εί animam haudquaquam appellaverimus : etsi licentia quam a Spiritu sancto accepit, familiare est. Scri- pure totum a parte denominare, ut que a dialecticee nugacitatis jugo exempta sit. Verum in Christo ine- narrabilis et ineffabilis est unio, nec fieri potest ut humanum ingenium simile aliquod exemplum inve- niat : quandoquidem eum nedum εν divinitate. et humanitate predicamus , sed et illorum ez quibus compositus est, nomina ipsa quoque altribuimus. Christum enim dicimus Deum, dicimus e! illum ipsum homiuem, quad in aliis affirmandi locus non est, etc. Libentius, ut apparet, Patres concessuri crant ex anima ct corpore, naturam unam fieri , quai €x divinitate Verbi et humanitate. DIALECTICA. 670 θετον, f| ix δύο ὑποστάσεων (48) µίαν ὑπόστασιν, Α natura una 41 composita, aut ex duabus hyposta- παντελῶς ἀδύνατον ' διότι ἀδύνατον τὰς ἑναντίας οὐσιώδεις διαφορὰς bv μιᾷ φύσει συνυπάρξαι. Tout γὰρ ἔργον ἐστὶν, ἀποδιιστᾷῆν ἀλλήλων τὰς φύσεις, ἓν alg ὑπάρχουσι ' xal πάλιν, ἀδύνατον τὰ ἅπας χαθ) αὑτὰ ὑποστάντα ἑτέραν ἀρχὴν ὑποστάσεως ἔχειν. Ἡ γὰρ ὑπόστασις, ἡ xa0' ἑαυτό dac ὕπαρξις. Ἱστέον δὲ ὡς ἐπὶ τῆς ἁγίας Τριάδος: ὑπό- στασἰς ἐστιν ὁ ἄναρχος τρόπος τῆς ἑχάστου ἁῑδίου ὑπάρτεως. Χο] δέ εἶδέναι ὅτι, Ἠνίχα σύνθετος γένηται: φύσις͵ δεῖ ὁμόχρονα τὰ pépr εἶναι, καὶ ἐξ ἑτέρων ἕτερον ἀποτελεῖσθαι, μὴ φυλάττον , ἀλλὰ τρέπον χαὶ ἆλ- Ἰοιῶν τὰ ἐξ ὧν συνετέθη» ὡς ἐκ τῶν τεσσάρων στοιχείων ἁποτελουμένου τοῦ σώματος, ἄλλο ἐξ ἄλλων véyove* xal οὔτε mop τέλειον, οὔτε τι τῶν ἄλλων ἔστιν, f] λέγεται. χαὶ ὡς ἐξ ἵππου καὶ ὄνου ἠἡμίονος. Οὔτε γὰρ ἵππος, οὔτε ὄνος ἐστὶν ἢ 2έχεται ἀλλ ἓξ ἑτέρων ἕτερον, μηδ ὁπότερον τῶν ἐξ ὧν συνετέθη, φυλάττον ἀσύγχυτόν τε xal ἄτρεπτον. sibus una hypostasis efficiatur, omnino fleri nequit s propterea quod contrariz substantiales differentiae in nna eademque natura simul esse non possunt. Siquidem earum munus est, naturas eas, quibus insunt, ab invicem dirimere. Ac rurgum fieri non potest, ut quie semel separatim ac per se exstite- runt, principium aliud subsistendi et hypostasis habeant. Hzc enim nihil est aliud quam per se ae seorsim exsistentia. Sciendum porro in saneta Tri- nitate, lypostasim modum esse principii expertem sempiterna cujusque exsistentis. lllud autem scire convenit, cum composita ali- qua natura (it, debere partes esse simul tempore, atque ex aliis aliud perfici, adeo ut nou servet, sed potius immutet, et in aliud convertat ea ex quibus . compositum est. Ut cum ex quatuor elementis corpus efficitur, aliud ex aliis fit: ac neque ignis perfectus, neque ullum aliud elementum esl aut dicitur. Et sicut ex equo et asina mulus gignitur. Neque enim mulus, equus aut asinue est vel dici- tur; sed aliud ex aliis, neutrum retinens inconfu- sum et invariabile, eorum ex quibus concretus est et coaluit. Iterum philosophie definitiones, que ad breviorem logicam pertineant, subjicio, ut jacent, tam in editis quam in mss. preterquam in Περ. 2927, in quo logica fusior descripta est. ΚΕΦΛΛ. ZZ'. Ὀρισμοὶ τῆς giAoecogiac &C. Φιλοσοφία ἐστὶ γνῶσις τῶν ὄντων ᾗ ὄντα ἑστὶν, σ Ένουν τῆς φύσεως αὐτῶν. Φιλοσοφία ἐστὶ γνῶσις ᾠξείων τε xal ἀνθρωπίνων πραγμάτων. Φιλοσοφία ἑστὶ µελέτη θᾳνάτου, τοῦ ve προαιρετικοῦ xal φυσι- x52. Φιλοσοφία ἑἐστὶν ὁμοίωσις sip χατὰ τὸ δυνατὸν ἀνθρώπῳ * ὁμοιούμεθα δὲ Θεῷ χατὰ τὸ δίχαιον, xa ἔτιον, xal ἀγαθόν * δίχαιον μὲν οὖν ἐστι, τὸ τοῦ του διανεµητικόν * ἦτοι μήτε ἀλιχεῖν, μήτε ἁδιχεῖ- σθαι, μήτε λαμθάνειν πρόσωπον ἐν χρίσει, ἀλλὰ ἁποδιδύναι ἑχάστῳ χατὰ τὰ ἔργα αὐτοῦ. Ὅσιον δέ ἐστι, τὸ ὑπὲρ τὸ δίχαιον, Ίτοι τὸ ἀγαθὸν, τὸ ἁδιχού- µενον ἀνέχεσθαι xal συγχωρεῖν τοῖς ἁδιχοῦσι, xal μᾶλλον εὐεργετεῖν αὐτούς. Φιλοσοφία ἐστὶ τέχνη τεχνῶν, xat ἐπιστήμη ἐπιστημῶν * f) γὰρ φιλοσοφία ἀρχή ἔστι πάσης τέχνης. AU αὐτῆς γὰρ πᾶσα τέχνη CAP. LXVII. Sex philosophie definitiones. Philosophia est cognitio eorum qua swnt secun- dum quod sunt, id est naturze ipsorum. Philosophia est rerum divinarum humanarumque coghitio. Philosophia est cura et meditatio mortis, tum ejus quie sub electionem cadit, quam quas naturalis est. Philosophia est assimilatio cum Deo, sccundum quod homini possibile est. Deo autem similes eva- dimus ratione justitiz , sanctitatis ei bonitafis. Justitia quidem in aquabili distributione versatur; hoc est, ut nec injuriam inferat quispiam, nec ο» jusquam personam in judicio suscipiat, sed unicui- que prout gessit rependat. Sanctitas autem, qua cum bonitate incidit, super justitiam assurgit, et in eo sita est, ut quisquis lzsus est, patienter ferat, atque iis, a quibus lesus est, ignoscat ; imo et illos εὕρηται. Φιλοσοφία East φιλία coplac* σοφία δὲ D bonis afficiat. Philosophia est ars artium, et scientia ἀληθὴς ὁ θεός ἐστιν. Ἡ οὖν ἀγάπη ἡ πρὸς τὸν θεὸν, αντη ἐστὶν ἡ ἀληθῆς φιλοσοφία. scientiarum. O:wunis enim artis principium est phi- losophia ; quippe eum per eam ars omnis inventa sit. Philosophia est amor sapientiz. Sapientia autem vera Deus est. Quocirca charitas erga Deum, ipsam vera philosophia est. Διαιρεῖται δὲ ἡ φιλοσοφία εἰς θεωρττιχὸν xal Tpaxtuxóv* τὸ θεωρητιχὸν, εἰς θε2λογιχὸνι µαθη- ματτχὸν, φυσιολογιχόν * τὸ μαθηματιχὸν, εἰς ἁρι- Dividitur porro philosophia in contemplatricem et activam. Contemplatriz, in theologiam, mathe- immaticam, et pliysiologiam : mathematica, in arith- NOTAE. (48) "H ix δύο ὑποσεάσεων. Sive duarum hypo- stusium. llxc ad Nestorianos sequioris evi spe- ctant, qui omissa unione secundum affectionem, honorem, habitudinem, quam Nestorius primum posuerat, ex duabus naturis perfectis οἱ hyposta- sibus, hypostasim Christi unam, Christum unum, constare finxerunt, quod «substantiam naturamve perfectam ab hyposiasi, seu persona subsistente per se, non satis distinguerent. E contra fide ca- tholica certum est, Verbum humanam naturam assumpsisse, non personam aut hypostasim. i 611 S. JOANNIS DAMASCENI τὸ meticam, musicam, geomelriam el astronomiam. Α θμητιχὸν , μυυσιχὸν , γεωμετριχὸν , ἀστρονομιχόν Activa rursum, in ethicam , Φ6οιιοπιίεδί et poli- ticam. Ad contemplatrioem 34 itaque rerum cor- , pore et materia vacantium pertinet consideratio, Dei videlicet, qui prx caeteris et proprie incorpo- reus et immaterialis est, deinde angelorum, ac daemonum, δἱ animarum : quee etiam ipsa, si cor- poris habeatur ratio, a. inateria remota dicuntur, tamelsi alioqui, si cum eo quod proprie materia caret, hoc est ewin. Deo, conferantur, materia con- stare censeantur, Atque de his agit theologia. At vero materi» copulatarum rerum naturam specu- lari, v. gr. naturam animautium, plautarum, lapi- dum, el aliorum id genus, ad physiologíam spectat. Ea uutem contemplari quxe medium obtinent locuin, quae nimirum nonnunquam in maleria, nonnun. B quam extra materiai considerantur ; mathematic:e proprium est. Numerus enim per se quidein ma- teria vacat; attamen in maleria deprehenditur, puta in. frumento, aut. vino. Dicimus siquidem, decem modii tritici, et decem sextarii vini. Quod eliam in ceteris mathematicze speciebus eodem τὸ δὲ πρακτικὸν, εἰς ἠθικὸν, οἰχονομιχὸν, πολιτιχόν θεωρητιχὸν μὲν οὖν ἔστι, τὸ χατανοεῖν τά τε ἁσώ- pata xai ἆθλα, ἤγουν περὶ θεοῦ, ὃ πρώτως xoi χυρίως ἐστὶν ἀσώματον καὶ ἄθλον * ἔπειτα xal περὶ ἀγγέλων, xal δαιμόνων, xal φυχῶν: ἃ xo αὐτὰ, ὅσον πρὸς τὸ σῶμα, ἄθλα λέγονται: εἰ δὲ πρὸς τὸ πυρίως ἆθλον , Ίγουν τὸ θεῖον , ὑλικά clow Τοῦτο τοίνυν ἐστὶ τὸ θεολογικόν. Θεωρεῖν δὲ xal τῶν τῶν ὑλικῶν φύσιν, Ίγουν ζώων, xal φυτῶν, xax λίθων, xai τῶν τοιούτων, ὅπερ ἑστὶ τὸ φυσιολογιχόν. Θεω- ρεῖν δξ καὶ τὰ µέσα τούτων, ἅτινα ποτὲ μὲν ἐν On θεωροῦνται, ποτὲ δὲ ἑχτὸς τῆς ὕλης, xoi µέσα clo. τῶν ἆθλων καὶ ὑλικῶν * ὅπερ ἐστὶ τὸ μαθηματικόν. Ὅ γὰρ ἀριθμὸς ἄθλός ἐστι καθ) ἑαυτόν * θεωρεῖται δὲ καὶ ἐν ὕλῃ, σίτῳ τυχὸν, ἣ οἵνῳ: λέγομεν γὰρ δέχα µόδιοι σίτου, xal δέχα ξἐσται οἵνου. Ομοίως xai ἐπὶ τῶν λοιπῶν εἰδῶν τοῦ μαθηματικοῦ. Τὸ δὲ πραχτιχὺν Ίθος γοσμεῖ, xal τὸ πῶς δεῖ πολιτεύε- σθαι διδάσκει: xal εἰ μὲν ἕνα ἄνθρωπον παιδεύες, λέγεται Ἠθικόν' εἰ δὲ οἶχον ὅλον, λέγεται οἰχονομιχόν' εἰ δὲ πόλιν ὀλόχληρον, λέγετα. πολιτικό». modo locum liabet. Activa ores colit, et quo paelo vitz ratio instituenda sit, edocet. Ac si qui- dem unum duntaxat hominem erudiat, moralis, seu ethica dicitur; si universam domum, ocono- mica; si integram civitatem, politiea nuncupatur. CAP. LXVIII. De methodis quatuor dialecticis. Sciendum est quatuor esse dialecticas methodos, id est logicas; divisionis, qua nimirum genus in species per differentias interjecias et medias divi- ΚΕΦΑΛ. EH. Περὶ τῶν τεσσάρων δια λεχτικῶν μεθόδων. Ἱστέον, ὡς τἐσσαρές elst διαλεχτιχαὶ μέθοδοι, ἦγουν λογιχαί * διαιρετιχὴ, Ἶτις διαιρεῖ τὸ γένος εἰς εἴδη διὰ µέσων τῶν διαφορῶν * ὁριστιχῆ, ficte ἀπὸ dit; definitionis, quz ex genere et differentiis, per ϱ τοῦ γένους xal τῶν διαφορῶν, ὧν διεῖλεν ἡ διαιρε- priorem illam divisis, subjectum definit ; resolu- tionis, qux: compositiora in simpliciora resolvit ; hoc est, corpus in humores ; humores in fructus; fructus in quatuor elementa ; elementa denique in materiam et formam : demonstrationis, que per medium aliquid probat subjectum argumentum, v. gr. propositum mihi est demonsirare animam esse immortalem : sumo aliquod medium, nempe, agitari perpetuo motu ; atque ad. hunc modu ar- gumentor : Anima perpetuo. motu. agitatur ; quod aulem agitalur perpeluo motu, immortale est : ergo anima est immortalis. Triplez resolutio. — Sciendum est autem sylio- gismos, partis demonstrantis esse. Neque illud ignoranduin est, triplicem esse resolutionem. Alia D enim naturalis est, ut ea de qua locuti sumus ; alia logica, ut cum syllogismum in figuram suam resol- vimus ; alia mathematica, cum id de quo quzritur, tanquam cerium ac concessum sumimus, atque ad aliquid, de quo nulla est dubitatio sit, pervenimus, unde id quod propositum est, colligitur, v. gr. quastio hzc proponatur, utrum anima immortalis sit? quaesitum illud tanquam certum et indubita- tum sumo, ac dico. Quandoquidem immortalis est anima, est profecto tam bonis, quam improbis actionibus mereces constituta. Quod si merces constituta est, sane est qui judicium subeat, et qui judicis obcat partes: esse quoque qui rebus vb, ὀρίξει τὸ ὑποχείμενον * ἀναλυτιχὴ, fj τὸ συν- θετικώτερον ἀναλύουσα εἰς τὰ ἁπλούστερα * τουτέστι τὸ σῶμα εἰς τοὺς χυμούς ' τοὺς χυμοὺς εἰς τοὺς χαρπούς * τοὺς χαρποὺς εἰς τὰ τέσσαρα τὰ στοι- χεῖα ᾽ τὰ στοιχεία εἰς ὕλην xal εἶδος *. ἀποδειχτικὴ ἡ διὰ µέσου τινὸς δειχνύουσα τὸ προχεἰµένον * olov, πρόχειταί µοι δεῖξαι ὅτι d) ψυχη ἁθάνατός ἐστι" λαμθάνω τι μέσον, τὸ ἀεικίγητον, χαὶ συλλογίζοµαι οὕτως 'H φυχἠ ἀεικίνητός ἐστι ' τὸ ἀδικίνγητον, ἀθάγατον * ἡ ψυχἠὴ dpa ἀθάνατος. Ἱστέον δὲ ὡς οἱ συλλογισμοὶ τῆς ἀπυδειχτιχῆς εἰσι. Asl. δὲ γινώσχειν ὅτι ἡ ἀναλυτιχὴ τρισσή τὶς ἐστιν ΄ ἔστι γὰρ φυσικὴ, ὡς fj προλεχθεῖσα * ἔστι δὲ χαὶ λογικἡ ἀνάλνσις, ὅταν τὸν προτεθέντα συλλο- γισμὸν ἀναλύσωμεν εἰς τὸ οἰχεῖον σχῆμα * ἔστι χαὶ μαθηματιχὴ, ὅταν λάδωµεν τὸ ζητούμενον, ὡς ὁμο- λογούμενον, xai χαταντήσωμεν cl; τι ὁμολογού- µενον, ὅθεν ἀγρεύεται τὸ προχείµενον * οἷον ἕστω τὸ ζητούμενον, El ἀθάνατος ἡ ψυχή. Τοῦτο τὸ ζητούμενον λαµθδάνω, ὡς ὁμολογούμενον, xat λέγω * Ἐπειδὴ ἀθάνατος fj φυχἠ ἐστιν, εἰσὶν ἁμοιθαὶ τῶν φαύλων xai ἀγαθῶν πράξεων. El δὲ εἰσὶν ἁμοιθαὶ, ἔστι τὸ διχαζόµενον xal δικάζον. Ei 66 ἔστι τὸ διχα- ζόμενον χαὶ διχάζον, ἔστι προνοη-ἣς καὶ πρόνοια. Κατηντήσαμεν τοίνυν εἰς τὴν πρόνοιαν, τις παρὰ πᾶσιν ὡμολόγηται. Ἔνθεν λοιπὺν κατὰ σύνθεσιν 613 , DIALECTICA. 6TÉ λέγω» Ἐπειδὴ ἔστι πρόνοια xal δικαστῆς, εἰσὶν A humanis provideat, et providentiam necessum est, ἀμοιδαί. xaX ἐπειδὴ εἰσὶν ἁμοιβαὶ , ἔστι τὸ xpi- νόµενον. El δὲ ἔστι τὸ χρινόμενον, ἀθάνατος ἄρα à dy. ; - Ad providentiam itaque pervenimus ; qua quidem apud 4$ omnes extra dubitationem est. Atquo hinc per compositionem sic dispito : quoniam pro- videntia est, et judex, sunt quoque praemia οι pene. Quia autem sunt prainia et pcena, est. etiam de quo judicium feratur. Cum ergo sit de quo judicium feratur, immortalis anima sit necesse est. Qua sequuntur reperi in quatuor codicibus regiis ad calcem Dialectice S. Joannis Damasceni, miseratque Leo Allatius Auberlo, cum aliis Damascenis. AYXIZ ΛΕΞΕΩΝ. Ανάγχη ἐστὶ βίας αἰτία. Στοιχεῖόν ἐστι, χοινῶς μὲν ἐξ οὗ τι γίνεται πρώ- του, καὶ εἰς αὐτὸ ἐπ ἑσχάτου ἀναλύεται' ἰδίως δὲ αταιχεῖόν ἐστιν, ἐξ οὗ γίνεται σῶμα, καὶ εἰς αὐτὸ ἀναλύεται * olov, πῦρ, ὕδωρ, àhp, ΥΠ. Πὂρ ἐστι apa λεπτομερέστατον, χαὶ θερµότατον, xai ξηρότατον * T? ἐστι copa ζηρότατον xal βαρύτατον * ὕδωρ ἐστὶ σῶμα ὑγρὸν xal φυχρότατον ' &fjp ἐστι σῶμα ὑγρό- τατον χαὶ µαλαχόν. Γένεσίς ἐστι χίνησις κατ᾽ οὐσίαν, £x τοῦ μὴ ὄντος εἰς τὸ εἶναι. Αὔξησίς ἐστι χίνησις iv Cip ποσῷ χατὰ μέγεθος. Φθίσις ἐστὶ Χίνησις ἐν τῷ ποσῷ χατὰ µείωσιν. ᾽Αλλοίωσίς ἐστι χίνησις &v τῷ ποιῷ χατὰ µεταθολή». $opá ἐστι Χίνησις Ex τόπου εἰς τόπον. Περιφορά ἔστι κίνησις &v τῷ αὐτῷ τόπῳ. Αὐτοχινησία ἐστιν ἡ τῆς φυχης xat ἐν τοῖς ζώοις χίνησις. Ἀρόνος icti µέτρον κινήσεως, χαὶ ἀριθμὸς «oU iv χινήσει προτέρου καὶ ὑστέρου. Ἡμέρα ἑστὶν ἡλίου ὑπὲρ γῆς φορά ' 9j χρόνος ἓν ᾧ 6 uo; ὑπὲρ DICTIONUM SOLUTIO. Necessitas violentize causa est. Elementum communiter sumitur pro eo ex quo prastituto fit aliquid, et in quod resolvitur. Proprie vero elementum dicitur, id ex quo corpus consti Luitur, et in quod resolvitur; qualia sunt, ignis, aqua, aer, terra. lgnis est. corpus subtilissimum., ;et calidissimum, ac siccissimum. Terra est corpus siccissimum el gravissimum. Aqua est corpus bu- midum ac frigidissimum. Aer est corpus humi- dissimum et molle. Ortus est motus secundum substantiam, a non esse ad esse. Interitus et cor- ruptio, moius est ab essc ad non esse. Augmenta- tio est motus in re quanta secundum magnitudi- nem. Decretio est motus in re quanta secundum minorationem , seu diminutionem. Alteratio est motus in re qualitate affecta, secundum mw- tationem. Latio est motus e loco in locum Circumactio motus est circa eumdem locum. γῆς φέρεται. Νύξ ἐστι σώματος τῆς γῆς Gxi&* f| C Motus spontaneus, est animx motus, qui εἰ in χρόνος tv ᾧ 6 ἤλιος ὑπὸ γῆν φέρεται. Νυχθήμερόὀν ἁστι χόσµου περιστροφή. Μήν ἐστι χρόνος ἀπὸ συνόδου σελήνης πρὸς ἥλιον ἐπὶ τὴν ἑξῆς σύνοδον. Ἐνιαυτός ἐστι χρόνος, àv ᾧ ὁ ἥλιος τὸν ζωδιαχὸν διέξεισι χύχλον. Καιρός ἔστι χρόνος χατορθώµατος. Ἀχαιρία ἐστὶ λεῖψις 7 χαιροῦ κατ ἐπιτυχίαν πρθ- θυµίας τοῦ ζητουµένου, "Qpa ἐστὶ µέρος ἐνιαυτοῦ τὸ τέταρτον, Ἡ τῆς ἡμέρας τὸ δωδέκατον, 1) ἀχμὴ Ψυχῆς, ἡ σώματος ἄνθος, Ἔαρ ἑστὶ χρόνος, ἐν ᾧ τὸ ὑγρὸν ἐπιχρατεῖ. θέρος ἔστὶ χρόνος £v ᾧ τὸ θερμὸν ἐπικρατεῖ. Φθινόπωρό» ἐστι χρόνος ἐν ᾧ τὸ ξηρὸν ἐπ.χρατεῖ ' χειμών ἐστι χρόνος, Ev d sb φυχρὸν ἐπιχρατεῖ. Πωγονίας ἐστὶν ἀστροειδὲς πυρὸς ἄθροι- gua, ἔμπροσθεν ἔχον τὰς ἀχτῖνας. Κομήτης ἐστὶ πυροειδὲς ἄστρων ἄθροισμα, χόµης χεφαλῆς δίχην, χυχλόθεν ἐχπέμπων ἀκτῖνας. Δοχίας ἐστὶν ἁστροει- δῆς χόντος, fjyouv δοχὸς, τὴν πυρώδη ἐπὶ τὰ ἄνω ἐχπέμπων ἀχτῖνα. Λαμπάς ἐστιν ἄναψις xa ἄθροι- σµα πυρός. Ἶρις ἑἐστὶν ἔμφασις ἡλίου σεμνοειδὴς tv νέφει κοίλῳ xal δροσώδει, ἐν χύχλου τάξει φαι- νοµένη περιφερῆς, ὡς Ev χατόπτρῳ πρὸς αἴσθησιν καὶ ἔμφασιν ἄστρου, διὰ πύχνωσιν ἀέρος γινοµένη. Παρήλιός ἐστι νέφος περιφερὶς, πυκνὸν, ὅμοιον fÀup: Ἡ ἔμφασις ἡλίου ἓν νέφει πυχνῷ xal λείῳ. Κεραυνός ἐστιν ἑλικοειδὲς πνεῦμα κίνησιν ποιοῦν διάπυρον, xai ἄνωθεν κάτω διὰ πυρὸς φλογώδους φερόμενον χαλἐμπυρίζον κύχλῳ, Τυφών ἐστι ἑλι- animantibus reperitur. Tempus est inensura motus, et numerus prioris et posterioris in motu. Dies cst motus solis cirea terram ; aut etiam, est. tempus quo sol supra terram movelur. Nox est umbra corporis terrz,, sen teuipus quo sol sub terra mo- vetur. Νυχθήμερον, id est diei noctisque spatium, est orbis circeumvolutio. Mensis est tempus a con- junctione lunze cum sole, ad aliam prexime sequen- tem coujunctionem. Ánnus est tempus quo sol zo- diacuimm orbem peragrat. Opportunitas tempus est rei prospere perageniz. Intempestivitas opportuni temporis omissio est, prxe vehementiori in re optata prosequenda desiderio. Ὥρα sumitur, vel pro quarta anni parte, vel pro duodecima diei parte, vel pro animi vigore, vel pro corporis flore. Ver est tempus in quo dominatur humiditas. AEstas est tempus in quo dominatur calor. Autumnus tempus cst in quo viget siccitas. lliems tempus est in quo frigus prevalet. Barbata stella est ignis in sideris speciem congeries, eminus radios vibrans. Cometa est stel- larum concursus ignis figuram referens, come capitis instar, eircumcirea radios emittens. Trabcs est contus, sideris speciem rcferens, seu lignum igneum, radium sursum emittens. Lampas cst accensio et congeries ignis. lris est insignis reprz- sentatio solis in nube concava et roscida, in orbis modum rotunda apparens, ad aspectum sideris velut VARIE LECTIONES. Y Reg. duo, 3j. 615 S. JOANNIS DAMASCENI €16 in speculo propter aeris condensationem expressa. A χοειδῆς χίνησις ἀέρος ζοφώδους , ἄνωθεν ἐπὶ τῆς γῆς Parelius est nubes rotunda, "7/4 densa, soli non abeimilis; seu est reprzsentatio solis in nube densa, atque omni ος parte plana. Fulmen est flatus in. vorticis modum , üammeum imprimens motsnm, desursum deorsum ab accenso igne de- pulsus, cunctaque circumcirca comburens. Typhon vorticosus motus est aeris caliginosi, desursum in terram emissus. Prester est motus vorticosus splendidi aeris desursum delatus. Σχηπτός, sceptus . est fulmen seorsim a nubibus. Grando est aqua penitus congelata, supra terram addensata. Glacies est aqua congelata in terra. Nix est aqua gelu semiconcreta, e nubibus in terram delata. Pruina est aqua gelu conereta, per materiam humidam alteram itt terra addensata. Ímber est aqua copiose e nubibus decidens. Pluvia est roris congeries. Ros est stillarum multarum humor: Nebula est opacitas nubi przvia. Vapor est exhalationuim circa terram ουρία. Lacus est aqua multa dulcis et conferta, concava decliviaque loca dense invadens. Mare, est aqua salsa et amara, concavos ac profundiores τεταγµένη. Πρηστήρ ἐστιν ἑλιχοειδῆς χίνησις διαυ- γοῦς ἀέρος ἄνωθεν καταφεροµένη. Σχηπτός ἐστι χεραυνὸς ἄνευ νεφῶν. Χάλαζά ἔστιν ὁλοπαγὲς ὕδωρ ὑπὲρ γῆς πεπυχνωμµένον. Παχετός ἐστιν ὕδωρ συµ- πεπηγὸς ἐπὶ γῆς. Χιών ἔστιν ἡμιπαγὲς ὕδωρ διὰ νεφῶν ἐπὶ yr» χαταθαίνουσα. Πάχνη ἑστὶ ὁλοπαγὲς ὕδωρ, δι ἄλλης ὑγρᾶς Όλης ἐπὶ γῆς πεπηγυϊΐα. "Op6po; ἑστὶν ἀθρῤον ὕδωρ Ex νεφῶν Exxptvópevov: ὑετός ἐστι ψεχάδων ἄθροισμα. Ψεχάς ἔστι νοτὶς ἀθρόα σταγόνων, Ὁμίχλη ὁστὶ σύστασις πρὸ νέφους. Ἁτμός ἐστι πλῆηθος ἀναθυμιάσεων ἐπὶ γῆς. Λίμνη ἐστιν ὕδωρ πολὺ, γλυχὺ, χαὶ ἀθροῦν, διὰ χοίλου χαὶ χατάντους χωροῦν ἓν συστάσει, θἀλασσά ἐστιν ὕδωρ ἀλμυρὸν xal πιχρὸν, τὰ χοῖλα τῶν χόλπων πληροῦν τῆς χατωτάτης γῆς. Κρήνη ἐστὶν ἀπόῤῥντος πηγῆς ἀρχὴ, ἢἡ ὕδωρ ix μεταδολῆς γῆς γεννώμµενον χαὶ ἐκχλινόμενον. Σεισμός ἐστι χίνησις πνεύματος ἀθρόα ὑπὸ γῆν εἰσδύνουσα, xai ταύτην χλονεῖσθαι ἆναγ- χάζουσα. Πνροχκρατήρ ἐστι στόµιον πυρὸς ἐγγαίου, ἔξω δέοντος, xal ἀναπνοῇ. Λύρα ἐστὶν ἱστὸς διὰ νεύ- βων ἑσχευασμένη. terre sinus implens. Scatebra est emergens fontis principium; sive etiam aqua ex eversione terre quasi precreata ae emergens. Terre motus, est vehemens venti motus terram subiens, eamque concutiens. Pyrocrater est orificium, seu foramen, ac spiraculum per quod subterraneus ignis foras erumpit. Lyra est instrumentum fidibus instructum. Finis , auspice Deo, philosophicorum sanctissimi — '"EzeAs«óüneav σὺν 8eQ τὰ Φιιόσοφα τοῦ ἁγιω- Joannis Damasceni. τάτου Ἰωάνγυυ τοῦ Δαμασκηγοῦ. IN LIBRUM DE H/ERESIBUS ADMONITIO. In Regio codice n. 2926, ad calcem Logices Joannis Damasceni, librarius rationem et cau- sam alfert, cur post hujus sancti doctoris opus dialecticum, libro ipsius De heresibus omisso, stalim capita theologica descripserit : Εἰ xaY&v ἐπιστολῇ ὁ παρὼν οὑτοσὶ "Άγιος εἴρηχεν, inquit, ὅτι μετὰ τὸ παραθεῖναι τὰ παρὰ τοῖς σοφοῖς τῶν Ἑλλήνων ἐχόμενα, τούτοις ἐχθῆσομαι τὰ τῶν αἱρέσεων, εἶτα «fic ἀληθείας, ἀλλ οὖν γε ἡμεῖς ἑναλλαγμένως πεποιἠχαμεν, μετὰ τὰ τῶν φιλοσόφων, τὰ τῆς ή θείας προτιθέντες, εἶτα τὰ τῶν αἱρέσεων * oüx ἐναντιούμενοι τῷ "Avi * ἄπαχε, ἀλλά μᾶλλον αἱρούμενοι τὰ τῆς ἀληθείας ἀληθῶς καὶ ἀκριθῶς εἰδέναι, ἥπερ τὰ τῶν αἱρέσεων. Efsi sanctus hir amascenus ) in epistola sua ( ad Cosmam Majumensem ) pollicitus est, explicatis iis que philosophi gen- tiles tradiderunt, statim se enarraturum hereticorum placita, tum deinde dogmata veritatis ( seu theologis Christiane ), nihilominus viam alteram inimus, post philosophica veritatis doctrinam anteponentes illis que ad hareses spectant ; non quidem ut viro sancto adcersari videamur (absit), sed quoniam libet magis.3 8 que ad veritatis agnitionem pertinent, diligenter addiscere, quam novitates haereticorum. ld nimirum in causa fuit, ut qui philosophica et theologica Joannis Damasceni sequioribus seculis descripserunt, ab ejus tractatu De he- resibus exarando abstinuerint. Nos vero ordinem, quem auctor ipse instituit, deserere reli- gioni duximus ; eo magis quod, ut ipse monet, detecto errore et mendacio, veritatis amor et studium altiores radices agat, ὡς ἂν τὸ φεῦδος ἐπιγινώσκοντες πλέον τῆς ἀληθείας ἐχώμεθα. Ejus- dem olim consilii Theodoretus fuerat, cum universam Christiane fidei theologiam ad certa quadam eapita revocare atque ordinare omnium primus aggressus est : quemadmodum ipse declarat in prefatione ad Sporacium, et in prologo ad Epitomeu divinorum dogiatum. De- cebat itaque ut Theodoreti proposituin imitaturus Noster, et eadem, qua ille, serie res divi- nas persecuturus, a praclara, quam summus vir statuerat regula non declinaret, palam- que omnibus fieret, Joannem Damascenum in ipso etiam rerum quas tractavit ordine, riscorum Patrum vestigiis inhesisse. - Hujusce catalogi heresium Damascenum nostrum consarcinatorem fuisse nemo, ut arbi- wor, inficiabitur, alioqui perievit tractatus De heresibus, quem ipse contexuerat. Imo vero Lambecius narrat in pervetusto cod. Caesareo Greco n. 25!, qui Ascetica continet, librum 67 ' LIBER DE HJERESIDUS. 07 hunc De heresibus citari tanquam Joannis Damasceni, fierique in primis mentione: hwmre- sum 88, 96, 97, 98, 100 et 103. Necdifficultatem facessit quod v. gr. hier. 75, que est Aerii, de hoc haretico dicatur, ἔτι δεῦρο πειρασμός ἐστι ( vel περίεστι ) τῷ βίῳ οὗτος, hic. etiamnum hodie tentatio est cit& hominum ; cum Aerius seculo quarto labente vixerit. Nam Damasce- nus Epitomen novam De haeresibus non composuit, sed integram Synopsin, seu Anacepha- leeosim Epiphanii, ut in libris ejus jacebat, transcripsit, adjecta viginti, seu viginti quá&tuor posteriorum seclarum enarratione ; quam non solum ex Theodoreti, Timothei Constanti- nopolitani presbyteri, et Sophroniilibris concinnavit, ut codice altero Ciesariano significari monet Lambecius; verum etiam ex Leontii Byzantini, veluti suo loco adnotabitur. Que vero de Moliammedanis habentur, nulli alteri preterquam auctori nostro tribuenda sunt. Multis in codicibus, alque in Latina translatione veteri, quam editio Coloniensis exhibet, centum duntaxat hereses recensentur, quarum ultima est Mohammedica ; sed tres alias quatuorve a Joanne nostro postmodum additas nullus dubito : cujus rei fidem astruit perveltustus ille codex Asceticorum bibliotheca Cassarecee. Sed nec consentaneum erat, ut lconomachorum haeresim ex toto omitteret, quam ipse expugnaverat et ipsius etate Orientis et Occidentis Ecclesi proscripserant. Atqui Joannem Damascenum libros suos retractavisse multoties jam animadvertimus. Preeter veterem translauonem Latinam, quam Burgundioni civi Pisano concedere nihil vetat, aliam adornavit Perionius monachus Benedictinus, ad codicem sepe jam a me laudatum qui fuit olim Sancti-Hilarii Pictaviensis. Quia vero in hoc codice multa omissa sunt que ad Is- maelitarum sectam pertinent, ea cum Grece, tum Latine Fronto Duceus supplevit ad coal- cem postremo editionis Parisiensis, ope codicis Augustani. Hoc idem opus Grace et Latine prodiit, multipliciter auctum ex Regio cod. olim n. 2339, nunc2508, t. I Monument. Eccles. Gr«ec., interprete viro doctissimo Joanne Cotelerio. Tandem ad mss. codd. Regios 3244 et 2930, cod. S. Hil. et Augustanum, quos Cotelerius non consuluit, castigatum magis, in hacce nostra editione, prestitutum sibi ab auctore locum obtinebit, adjectis adnotationibus, qui- bus de precipuarum heresum erroribus certius constabit, sive ex sinceris sectariorum ipso- rum, que supersunt, monumentis, sive ex probatis eorum &vi scriptoribus. ΠΕΡΙ AIPEXEON EN ZYNTOMIA O8EN ΗΡΞΑΝΤΟ ΚΑΙ ΠΟΘΕΝ ΓΕΓΟΝΑΣΙΝ. ΡΕ HJERESIBUS COMPENDIUM UNDE ORT/E SINT ET QUOMODO PRODIERUNT. Uacóv αἱρέσεων μητέρες xaX πρωτότυπονδ.α.Α 76 Heresum omnium, seu sectarum parentes 46 olo» Βαρθαρισµός. β'. Σχυθισµός, Υ’. Ἑλληνισμός. — primigeniz? quatuor sunt; nempe, 1. Barbarismus, &. Ἰουδαῖσμός. Ἐξ ὧν ἄλλαι πᾶσαι ἀνεφύησαν. 2, Scythismus ; 3. llellenismus, 4. Judaismus : ex quibus originem duxerunt alize omnes. α’. Βαρθαρισμός * xt; * xa0* ἑαυτήν ἐστι διαρ- A. Barbarismtus, qui solus a diebus Adami ad χέσασα ἀπὸ ἡμερῶν τοῦ ᾽Αδὰμ ἐπὶ δέχα γενεὰς τοῦ — decimam usque generationem, seu Noe tempora,- Noe (1). Βαρθαρισμὸς δὲ χέκληται ἀπὸ τοῦ, μ] τους µῥρειφεγεγανἰι. Qui barbarismus propterea dictus τότε ἀνθρώπους ἀρχηγόν τινα ἔχειν, f] µίαν συµφω. — est, quod hujus ziatlis liomines, neque certum VARLE LECTIONES. e Cotel. emend. ἕως τοῦ. Favet. et Petav. NOTE. . (1) Epiphanius in Panario quatuor prioresh;ereses — varias potius couditiones hominum, quam reli- significari ait his Apostoli verbis, ad Coloss. wv : /n — gioues inpuunt : Ubi non est gentilis, inquit, circum- Christo Jesu non Barbarus, non Scythia, non Graecus, — cisio et preputium, Barbarus aut Scytha, servus aut non Juda us : que si, ut jacent iu textu, expeudantur, — (iber. 6079 S. JOANNIS DAMASCENI 630 quemdam ducem haberent, nec inter se conveni- A víav, ἀλλ b αι πᾶς τις ἑαυτῷ ἑστοίχει, νόµος ἑαυτῷ " rent ; sed unusquisque prout sibi visum esset, vitam institueret, ac pro lege suum quisque sibl nutum et arbitrium proponeret. 9. Scythisinus, a Noe temporibus, deincepsque &d usque turris et Babylonis constructionem, 40 paucis adhuc a turre condita annis obtinuit, hoc est, usque ad Phalec et Ragau, qui ad Europs partes declinantes, a Thiras xtate (a quo Thraces ortum habuerunt) et ultra, Scythize partibus, ejusque gentibus, attributi sunt. 5. Hellenismus, a Serug xtate idolorum cultum exorsus est. Cumque tune temporis falsa quisque superstitione duceretur, deinceps civiliorem in κατὰ τὴν προτίμησιν τοῦ ἰδίου βονλήματος ἐγί- νετο. ) f. Σκυθισµός * ἀπὸ τῶν ἡμερῶν τοῦ Nos, καὶ μετέπειτα ἄχρι τῆς τοῦ πύργυυ οἰχοδομῆς Βαθυλῶ- νος, xal μετὰ τὸν τοῦ πύργου χρόνον ἐπὶ ὁλίβοις ἕτεσι τουτέστι ἕως Φαλὸκ xal Ῥαγαῦ΄ οἵτινες ἐπὶ τὸ τῆς Εὐρώπης xAlpa ἀνανενευχότες, τῷ τῆς Σχυθίας μέρει, καὶ τοῖς ἑαυτῶν ἔθνεσι P προσεχρίθησαν ε, ἀπὸ τῆς τοῦ θείρας 4 ἡλικίας, καὶ ἐπέχεινα, ἐξ οὗπερ οἱ θρᾷχες Υεγόνασι. Υ. Εν ληγισμός (3) ' ἀπὸ τῶν χρόνων Σεροὺγ ἑναρξάμενος τῆς εἰδωλολατρείας, χαὶ ὡς ἑστοίχουν ἕχαστος τὸ τηνικαῦτα κατὰ τὴν δεισιδαιµονίαν, ἐπὶ usum, et ad certas leges simulacrorumque ritus B τὸ μάλιστα πολιτικώτερον, xal ἐπὶ ἔθνη xat θεσμοὺς sese homines transferentes, quos quondam duces et auctores habuerant, deitate donabant. Ac pri- mum quidem eos, quos olim honoribus alfece- rant, sive principes el tyrannos, sive przstigia- tores, (um eos etiam qui memorabile quidpiam, tam fortitudinis, tum roboris facinus edidissent, pictis coloribus depingere et adumbrare cepe- runt. Postea vero, Thare patris Abrahami tem- pore, simulacris ac statuis erectis, idololatriam invexerunt. Quippe majores suos, atque alios qui vivis jam exempti erant, simulacris honestantes, primum arte figulina statuas effinxerunt, tum ad omnem artem imitandi pervenit industria. Nam et architecti sectis lapidibus, et argentarii, 77 εἰδώλων μµέντοιχε ἑναρξάμενα τάττεσθαι τὰ τῶν ἀνθρώπων γένη, of; πότε ἑστοίχησαν, ἑἐθεοποίουν. χαὶ διὰ μὲν τῶν χρωμάτων διαγράφοντες τὴν ἀρχὴν, xal ἀπεικάζοντες, τοὺς τότε παρ᾽ αὐτοῖς τετιμημέ- νους, ?| τυράννους, f| γόητας, fj τινάς τι δράσαντας ἐν Bip µνήµης δοχοῦν ἄξιου, δι’ ἀλχὴν, ἢ σωμάτων Εὐρωστίαν. Ἔπειτα δὲ ἀπὸ τῶν χρόνων τοῦ Θάῤῥα πατρὺς ᾿Αδραὰμ τῆς εἰδωλολατρείας εἰσηγησαμέ- νου 5, τοὺς ἑαυτῶν τετελευτηχότας τεχνησάµενοι, ix χεραμικῆς ἐπιστήμης τὸ πρώτον, ἔπειτα ἑχάστῃ τέχνη µιμησάµενοι, οἰχοδόμοι μὲν λίθον ξέσαντες * ἀργυροχόποι δὲ, χαὶ χρυσοχόοι, ἀπὸ τῆς ἰδίας Όλης τεχτηνάµενοι, οὕτως τε xal τέχτονες, χαὶ οἱ χἀθ- εξῆς. Αἰγύπτιοι δὲ ὁμοῦ f, χαὶ οἱ Βαθυλώνιοι, xal el aurifices ; nec non et fabri sua quique materia, C Φρύγες χαὶ Φοινίχες δ, ταύτης τῆς θρησχείας πρῶτο: ac reliqui deinceps efligies wmoliti sunt. Zgyptii porro, moxque Babylonii, nec non Phryges, ac . Phoenices cultus hujus, simulacrorumque, ac mysteriorum auctores primi exstiterunt. Α quibus pleraque ad Graecos translata, jam tum ab zetate * εἰσηγηταὶ Υεγόνασιν, ἀγαλματοποιίαις τεχαὶ µυστη- plo * ἀφ᾿ ὧν τὰ πρῶτα εἰς Ἑλλήνας µετηνέχθη ἀπὸ της Κέχροπος ἡλιχίας, xal χαθεξῖς " μετέπειτα 0i xal ὑστέρῳ πολὺ τοὺς περὶ Χρόνον χαὶ "Apza b, Δία τε χαὶ Απόλλωνα, χαὶ τοὺς χαθεξῆς θεοὺς ἀναγο- VARLE LECTIONES. b R^ 9244 ἔθεσι, idque verius videtur. * Ap. Epipli. et . cod, 2508 προσεκλίθ. 4 August. c d. et 5244sic habent, non 813 vel θάῤῥα, utalii et apud Epipb. Favet et leg. 9950, in quo θύρας, ] hraces ex Tliras oriundos narrat Joseph. lib. 1 Ant. c. 6. c. * Cod. S. Ilil. ex emendat. διὰ γραμμάτων εἰσηγηή- σάµενοι, Epiph. δι) ἀγαλμάτων την πλάνην εἰσηγησαμένου. Thare vero patrem. Abraham idolorum fuisse ο μμ, putat Epiph. in Panario. f R. 2 deest ὁμοῦ. 5R. 2508 xal "Λραθες xal. h Epiph. ubique . αν. . NOTE. (3) Hellenismum vocat Epiphanius simulacrorum, D Ammon, quem Grzci Δία, Latini Josem appellarunt, sive idolorum cultum, cujus auctorem fuisse Nem- brod Judzi tradunt : quia. hnjus ztate Nachor et Thare parentes Abrahami diis alienis in Cbaldza serviisse legimus Josue xxiv, 2. Priscorum vero Chaldezorum eadem qua magorum consuetudo fuit, ut quemadmodum narrat Herodotus lib. n : Neque statuas, neque templa diis exstruerent, Jovi hostias inmolarent, τὸν χύχλον πάντα τοῦ οὐρανοῦ omnem celi orbem vocantes Jovem ;. itemque soli et luna sacra facerent, igni quoque, telluri et ventis. lu libro Job xxxi», 16, nulla. idolorum mentio, sed unius nefandi cultus. solis, qui tamen jam idololatriam creveral iu Oriente, cl consecratis. imagunculis , quas O'Ew Theraplhim Scriptura vocat, Gen. xxxi, 19, 54 ; itemque lapidibus acuminatis, qui figuram ignis referrent, quosque animatos ἐμφύγχους esse icerent. /Egyptiis snpremus Deus erat Phía, ignis et aiher. (Graeci "Hoototov dicebant) tum. etiam ui idem esset ac universi natura, Quod iysterium iversis simulacrorum monstris oceultarunt, qui- bus amplissimi Dei partes colere viderentur. Theo- logiam istam Orpheus concessit Grzcis, variis etiam symbolis ol,velatam, ex quibus numinum multitudo immensum crevit, ei poetarum mythologia nata est. Qua de re legeidus Cicero, lib. u et 11 De nat. deor. ld agnovit libri Sapientiz scriptor : addit vero, pictores et sculptores idololatri& occasionem prze- buisse, expressis regum οἱ heroum imaginibus. Insuper vetus illa traditio, universi parlibus intcl- ligentias preesse, in causa quoque fuit, ut geutil.à eas, veluti deos inferiores, colerent. Czlerum Grizci,non ab Heleno, neque ἀπὸ τῆς ἑλαίας, ab olea, quam Minerva Athenis conseverit, Ελληνες dicti sunt ; sed ab Hellene filio Deucalio- nis, de quo llerodot. lib. 1. - 61 DE H/É£RESIBUS LIBER. | 659 ρεύσαντες. Ἕλληνες δὲ χέχληνται ἀπὸ τοῦ 'EXévou A Cecropis et deincops. Postea vero longo demum τινὸς τῶν ἓν Ελλάδι χατῳχηκότων ὡς δὲ ἕτεροί — intervallo, Saturnum, Martem, Jovem, ApoMinem, φασιν, ἀπὸ τῆς ἑλαίας τῆς ᾿Αθῆναις 1 βλαστησάσης. ac reliquos deos celebrare coeperunt. Ἕλληνες, id Ἵωνες δὲ τούτων ἀρχηγοὶ γεγένηνταιι ὡς ἔχει ἡ àxpt-— est Grseci, nomen ab Heleno quodam sortiti sunt, θεία, ἀπὸ τοῦ "luüxv ἑνὸς ἀνδοὺς τῶν τὸν πύργον qui in. Graecia. degens, regioni illi appellationen οἱχοδομπσάντων, ὅτε αἱ γλῶσσαι διῃρέθησαν τῶν indidit. Suut qui ἀπὸ τῆς ἑλαίας, id est ab oliva πάντων } ' δι ἣν αἰτίαν xal µέρωπες πάντες xé- qui Athenis exorta est, nuncupatos esse velint: χληνται διὰ τὴν pspepiapévny φωνήν. "Yo:epoy 65 gMlujus generis conditores luerunt Jones, qui, ut Ἑλληνισμὸς εἰς αἱρέσεις καθέστη χατωτέρω τῶν ex accuratiore historia constat, a Jouan, sew χρόνων φημὶ δὴ Πυθαγορείων, xai Στωϊχῶν, xai —Javan quodam nomen habuerunt, uno eorum qui Πλατωνικῶν, xai Ἐπικουρείω» * xai λοιπὸν εὖσδ- — turrim exstruxerunt, quando ct universorum lin- θείας χαραχτῆρ ὑπΏρχεν ἅμα, xal ὁ xatà φύσιν — gue divise sunt ; quam ob causam Meropes om- νόµος πολιτευόµενος, ἁπὸ τούτων τῶν ἐθνῶν ἑαυτὸν — nes, a linguarum divisione, dicti. sunt; Postea ἀφορίζων, ἀπὸ τῆς τοῦ χύσμου καταθολῆς καὶ δεῦρο — vero recentiori zevo llellenismus in certas sectas µέσος k Βαρθαρισμοῦ xai Ἑλληνισμοῦ, ἕως οὗ cuv- — abiit : ut puta Pythagoreorum, Stoicorum, Plato- $900 τῇ τοῦ Αθραὰμ θεουεθείᾳ. B nicorum, Epicureorumque. Οαἱεγαπι verg pietatis* ac religionis character una cum lege nature vigebat, ab his se nationibus, ab ipsa mundi origine dxncepsque, segregans, Barbaricam ínter Scythicamque οἱ Graecanicam superstitionem — per- mauens, denec cum Abrahami pietate ac religione coaluit. δ. 'Iovóatc uóc, ἀπὸ τῶν χρόνων ! 'A6paàp. τὸν 4. Tum vero Judaismus an Abrahami tempori- χ1ῤαχτῆρα τῆς 9" περ'τομῆς εἰληφὼς, χαὶ ἓν Μωσῆ hus characterem circumcisionis accipieus, et a ἑθόμῳ ἀπὸ ᾿Αδραὰμι διὰ τοῦ δοθέντως νόµου ὑπὸ — Moyse, qui septimus ab Abraliamo fiiit, per legem τοῦ 827) Yypaqgtic* ἀπὸ δὲ τοῦ Ἰούδα τετάρτου υἱοῦ — a Deo datam conseriptus; a Juda quarto Jacobi, Ἰακὼθ τοῦ ἐπιχληθέντος 'lapa* διὰ δὲ Δαθὶδ τοῦ — qui nominatus est Israel, filio, per Davidem, qui πρώτου 5 βασι)εὐύσαντος ἀπὸ τῆς τοῦ αὑτοῦ Ἰούδα — primus e tribu Juda reguum obtinuit, ad: extre- guMjc, τὸ τέλεον τοῦ Ἰουδαῖσμοῦ ὄνομα Xey^npu- mum 4judaismi nomen sortitus est. De quatuor μένος. Eaxzu« δὲ περὶ τούτων τῶν τεἀσάρων Ó ᾿Από- — hisce sectis breviter ac aperte locutus est Aposto- στολος àzotépwov ἔφη, 'E» Χριστῷῳ Ἰησοῦ, οὗ lus, cum ait : In Christo enim Jesu non est Barba- “άρθαμος, οὗ Σκύθης, οὑχ "Ε.Ι.1ηΥ, οὐκ Ἴου- τας, nec Scytha, nec Grécus, nec Judeus; sed πουᾶ ἑαῖος, dA Ad xui] κτίσις. C creatura. 'EAAuvov ο διαφορα(. Grecorum secte varic, €. Πυθαγορεῖοι (5) fxot Περ.πατητικοί' την µο- 5. Pythagorei, qui et Peripatetici. Ilis Pythazoras νάδα xal πρόνοιαν, xal τὸ χωλύειν θύεσθαι P, voi; — monadem, et providentiam sanxit, vetuitque sacri- δῆθεν θεοῖς, Iluüayópse ἑδογμάτισεν ' ἑμφύχων δὲ — ficare (diis scilicet). 78 vesci animatis, ac vino uti, µεταλαμθάνειν, ἀπὺ τοῦ olvou ἐγχρατεύεσθαι. Δι Duas in classes res distribuit : qux a luna et sur- VARLE LECTIONES. | R. 9508 της Αθήνας. | [d. πᾶσαι, k R. 5 µεσοτυγχάνων. — ! Cod. S. Ilil. in marg. xa µετόπειτᾳ. "lbid. διὰ τῆς. 3 HK. 2 τοῦ προφήτου. * Sic per. modum tituli R. 2508. una. serie apud Epiph. Ἑλλήνων δὲ διαφοραὶ αἶδε. Desunt in aliis. P Cud. S. Hil. in marg. addit, ὕστερον δὲ τὴν cetp:- x :Uv, fj» δὲ xai ὄρχον πεποίηται. ROT 4. (3) Pythagorei hic male confunduntur cum Peri- — derivatas, quinimo ὁμοουσίους τῷ Oco, ejusdem pat^ticis, Pythagoras ab ZEgyptiis sacerdotibus di- p 4ς Deus ipse stbstatliw esse, ceu totidem ipsius dicit, quat de Deo, de rerum universitate, et de ho- " portiones, el d sopfofae effluxiones, perinde atque mine acceperat, numeris expromere, ab unitate ad — deos iuferiores, d:iemonesque, scu genios, vel, ut denarium numerum procedendo. De denario Py- — Tullius loquitur, lares, solém, etsidera, que omnia thagorico singulare opus Joannes Meursius edidit, — eese ἀγέννητα ingenita dicebat. Animam universi Ut in civitibus Socratem, ita speculabilibus Py- — et astra fatali série inferiorum vicissitudiues ifa thagoram Plato secutus est, inquit Laertius lib. it. regere, ut corum motiones, et. rerum exitua a Dei Tria in primis principia, esque zterna posult, —providentia pendeant. Singulas tandem animas ad. Deum, materiam, et ideam seu speciem, ad instar — animum mundi remeare, postquam et alio in aliud cnjus mundus compositus a Deo sit ex materia in- — corpus, etiam belluarum, si opus sit, purgationis formi ; nt esset animal quoddani eximium, et Deus — causa. transmigrarint. Hoc — tamen — postremun: alter. Materiam porro οὐ γινοµένην, non factam, sed — doctriuz: caput, quod Plato. in Timaeo, et in Pha- ὑποχειμένην, subjectam, aievat conditori, qui malum — done tradidit, beuigniori, qwam vera, expositione ejus genium in ordinem redegerit, adjecta divin: — lenire tentat. Ficinus in lib. iv Plotini. Enn. 5, substantiz: anima. Malum hunc οἱ tenebricosum — Nihilo felicius Clemens Alex. lib. i1 Strom. excusat . gemum, necessitatem adversariam Deo nuncupabat, — Platonis effatum, qnod lib. i11 De rep. legitur, con- et malorum causam, nec proinde factum esse a ducibilius fore ingtitendae reip. ut inulieres nullis Deo, ἵνα μὴ τὸ Θεῖον αἴτιον χαχῶν νοµισθείη,ῃο — peculiaribus viris addicantur. Alia pudenda omitto, Όλες maiorum auctor censevetur, ut narrat Plutar-.— qu — divinus ille philosophus in Symposio, οἱ iM chus lib. De procreat. anim. ac lib. De plac. philos. — Charmidé lusinuavit. c. 10. Owwues autem animas ex illa anima mundi Paraot. Gg. XCIV. e9 *682 S. JOANNIS DAMASCENI 684 sum Ραίθηί, immortales asserens ; qus inferio- A ώριζεν δὲ, τὰ ἀπὸ σελήνης xai ἄνω, ἀθάνατα λέγων; res exsistunt, mortales. Animas e corporibus in eorpora -transfundi voluit, etiam animalium ac be- sliarum. Silentium per annos quinque colere docuit. Tandem interiit, cum Dei nomen sibi arrogaret. 6. Platonici Deum, et inateriam, et formam sta- tuerunt, mundum item ortum quidem habuisse, ac interitui obnoxium esse : animam ingenitam, el im- mortalem, ac divinam arbitrati sunt. Hujus tres esse partes : rationalem scilicet, ira&cenlem, et con- cupiscentem. Coninunes emnibus uxores esse vo- luerunt; ut nemo unam aliquam haberet propriam; sed ui quilibet quarumcunque (dummodo illa idipsum vellent) copiam haberet. lidem etiam animarum in alia ex aliis corpora, etiam bestiarum, uno esse productos. 1. Stoici, rerum uaiversitatem corpus esse defi- iunt : mundum ipsum aspectabilem, Deum csse :statuunt. Nonnulli etiam ex igne naturam illius con- stare censuerunt, Deum quippe mentem esse asse- runt, ac vastissimz totius molis coeli et terre velut animam. Cujus corpus, ut dixi, totum sit hoc uni- versum. oculi vero sidera. Omnium interire car- nem ; omniumque animam in alia ex aliis transire Corpora. .8. Epicurei, atemos partibusque carentia corpora, «jusdem generis, ac infinita, omnium principium esse docuerunt. Vita beatze finem in voluptate po- euerunt: a Deo et providentia res administrari ne- gabant. 9. Samaritismus, et qui ab eo Samaritz, Hujus a Judmis origo deducitur, sectarum apud Grzcos divortiis, earumque dogmalibus antiquior : cum tamen gentilium superstitio ait, atque inter eam ac Judaismum medium quid exsistens ; hac occasione exorsus est a Nabuchodonosoris tempore, ac Judaica τὰ δὲ ὑποχάτω, Üvnxá* μεταγγισμοὺς δὲ ψυχῶν ἀπὸ σωμάτων cl; σώματα, ἄχρ: ζώων xal χνωδάλων. ΣιωπΏν δὲ ἅμα ἀσχεῖν ἐπὶ χρόνῳ πέντε ἑτῶν 4 ἑδίδασχεν ΄ τελευταῖον δὲ ἑαυτὸν Θεὺν ὠνόμαζεν 5. ς’. Ιλατωνιχοὶ Θεὸὺν , xal ὕλην, xai εἶδος, xal τὸν χόσµον γενητὸν χαὶ φθαρτὸν ὑπάρχειν * τὴν δὲ Quyhv, ἀγέννητον, xal ἀθάνατον, xai θείαν. Εἶναι δὲ αὑτῆς τρία µέρη, λογιστικὸν, θυμικὸν, ἐπιθυμῃ- τιχόν * τάς τε Yuvalxag κχοινὰς τοῖς πᾶσι γίνεσθαι, καὶ µηδένα γαμετὴν ἔχειν ἰδίαν * ἀλλὰ τοὺς θέλοντας ταῖς βουλοµέναις συνεῖναι. Μεταγγισμὸν δὲ ὡσαύτως Ψυχῶν εἰς σώματα ἄχρι χνωδάλων. 'Ομοῦ δὲ xat θεοὺς πολλοὺς Ex τοῦ ἑνὸς ἐδογμάτισαν 5. ἐγαηδίίυς affirmabant. Deos denique complures ab B C. Xvwixol* σῶμα τὸ πᾶν δογµατίζοντες, xav αἱσθητὸν τοῦτον τὸν χόσμον Θεὺν νοµίζοντες. Τινὲς δὲ ἐκ τῆς τοῦ πυρὸς οὐσίας τὴν φύσιν ἔχειν αὐτὸν ἀπεφήναντο. Καὶ τὸν μὲν θεὸν νοῦν ὀρίζουσι, ὡς χαὶ φυχὴν παντὸς τοῦ ὄντος χύτους οὐρανοῦ xai γῆς * σῶμα δὲ αὐτοῦ τὸ πᾶν, ὡς ἔφην, χαὶ ὀφθαλμοὺς τοὺς φωστῆρας τὴν δξ cápxa ἀπόλλυσθαι, xai τὴν ψυχην πάντων µεταγγίζεσθαι ἀπὸ σωμάτων el, σώματα (4). η’. Ἐπικουρεῖοι ' ἄτομα τε χαὶ ἁμερῃ σώματα, ὁμοιωμερῇ καὶ ἄπειρα, τὴν ἀρχὴν εἶναι ὑπεστίσαντο, καὶ τέλος εἶναι εὐδαιμονίας τὴν ἡδονὴν ἑδογμάτισαν, xai µῆτε θεὸὺν, µήτε πρόνοιαν τὰ πράγματα διι- κεῖν. ϐ’, Σαμαρειτισμὸς (5), xal οἱ ἀπὸ τοῦτου Zapa- ρεῖται. θὗτός ἐστιν ἀπὸ Ἰουδαίων, πρὸ μὲν κατα- στῆναι αἱρέσεις εἰς Ἓλληνας, καὶ πρὸ τοῦ συστῆναι αὐτῶν τὰ δόγµατα * μετὰ 65 τοῦ εἶναι Ἑλλήνων τὴν θρησχείαν, xai μέσον τοῦ ἸἹουδαϊῖσμοῦ, πρόφασιν εἰ- ληφὼς ἀπὺ * τῶν χρόνων Ναθουκοδονόσορ, xal τῆς VARLE LECTIONES, «R. 9508 ἐπ πέντε ἔτη. 5 Alii, ἑ sequuntur innuunt ? * Sic R. 2508 et S. Hil. alii ὀνομάζων. Vet. tr. nominans. Epiph. ὠνόμασε. δογµάτισεν, velus interpres, dogmaltizavit. * Sic ubique. Quid vero si legatur πρὸ, ut qua» NOTAE. (4) Athenagoras eodem moao Stoicorum theolo- giam explicat, ac Cicero lib. n De nat. deor. quem exscripsisse videlur; nec ab utroque differt Epi- phanius. Ex eorum principiis inferi. Athenagoras, consequi unum esse Deum, qui quidem ea parte qua [ervet, Jupiter appelletur, in aere Juno, etc, Quibus plura addit Tullius, qui insuper narrat, juxta opi- nionem Stoicorum fore aliquando ut omnis mundus ardore deflagret. Petavius negat Stoicos Metempsy- cosim admisisse. Profecto Tertullianus, lib. De an. c. 54, asseril eos animas sapientum, ab excessu e eorporibus usque ad couflagrationem universitatis, in supernis mansionibus collocasse. (5) Quse de Samaritanis scribit Epiphanius accu- rata non sunt. Nomen gacerdotis, qui ad erudien- dos απιστία. colonos missus est, Scriptura si- luit, 11 Reg. xu. Non erat ille de stirpe Aaron, sed Hieroboamicz institutionis. In Bethel mansit, non Siclimis. Templum Garizitanum exstructum non est ante tempora Darii postremi Persarum re- gis. Tunc Mosaicam legem amplexi sunt, omissis aliis Seripture libris, quos schismati suo adver- sari intelligerent. Duobus presertim in locis Pen- tsteuchum adulterarunt, Exod. xxi et Deut. xxvi, quo persuacerent jussisse Deum in monte Garizim altare edificari. Noster addit eos cum Judais con- venire, ezcepto quod gentes abominentur, et quem- quam ez alienigenis tangaut. Hieronymus vero in cap. Lxv 1saie, superbiam illorum, qui vel con- tacium aliorum fugerent , exagitans, subjungit : uemadmodum Samaritani et Juda nobis laciunt. tesurrectionem fore negant ; at animos immortales esse concedunt : unde et pro defunctis preces fun- dunt, ut videre eat ad caleem translationis Ara- bic librorum Mosis, quam Abusaidus Samarita adornavit, quaqueexstat in Regia bibliotheca, ubi et angelos fatentur exsistere, non item damones. Quocirca Abusaidus Sáadiam Gaonem Judzum iu jus vocat, quod Deut. xxxn, 17, Arabice transtule- rii, immolabant demoniis. Nam si dainones exsta- rent, inquit eorum menlio fieret in leclionibus crea- lionis. Gorthenorum, ut et Dositheanorum, lib. 1v Hist. c. 21 Eusebius meminit ex Hegesippo. De Sebuzis legesis Annot. Scalig. in Euseb. lib. 11. Dicti suni quod aliunde initium caperent Pentecostes ac c:e- teri De Gorthenis et Essenis Samaritanis nihil certi affirmari potest. 685 ΡΕ H;ERESIBUS LIBER. 638 τῶν Ἰουδαίων αἰχμαλωσίας ' µέτοιχοι ὃξ ὄντες ἀπὸ A captivitate. Primi nempe secte. auctores, cum ex Ασσυρίων εἰς τὴν Ἰουδαίαν, χαὶ λαθόντες viv Πεν- τάτευχον Μωῦσέως, τοῦ βασιλέως αὐτοῖς ἀποστεί- λαντος ἀπὸ Βαθδυλῶνος δι ἱερέως Ἔσδρα καλουμέ- νου, τὰ πάντα ἔχοντες ὡς Ἀουδαῖοι, πλὴν τοῦ βδε- λύσσεσθαι τὰ ἕθνη, μήτε προσφαύειν τινῶν, xal πλὴν τοῦ ἀρνεῖσθαι νεκρῶν ἀνάστασιν, xai τὰς ἅλ- λας προφητείας, τὰς με-ὰ Μωῦσέα. Σαμαρειτῶν ἔὔγη δ'. ή. Γορθηνοί α’ οἱ ἄλλοις καιροῖς và; ἑορτὰς ἄγον- τες παρὰ τοὺς Σεθουαίους. ια’. Σεθουαῖοι Y * οἱ διὰ τὴν αἰτίαν τῶν ἑορτῶν πρὸς τοὺς l'op2r, vlov; διαφερόµενοι. ιβ’. Ἑσσηνοί : οἱ μηδοποτέροις ἐναντιοῦμενοι, τοῖς δὲ παρατυ γχάνουσι συνεορτάζοντες ἁδιαφόρως. t'. Δοσθηνοί (6) τοῖς αὑτοῖς ἔθεσιν, ofa δη Zaya- ῥεῖται ἐμπολιτευόμενοι, περιτομῆῇ τε xal ἄλλοις χρό- μενοι, καὶ τῇ Πεντατεύχῳ περισσότερον δὲ τῶν ἄλλων φνλάσσοντες ἀπέχεσθαι ἐμφύχων, ὁμοίως xat τοῖς ἄλλοις, χαὶ ἐν νηστείαις συνεχέστατα βιοῦντες. Ἔχουσι x δὲ χαὶ παρθενίαν * τινὲς δὲ αὐτῶν ἔγχρα- τεύονται * ἄλλοι πιστεὐουσέ τε νεχρῶν ἀνάστασιν, ὅπερ ξένον ἑστὶ Σαμαρείταις. Ιουδαίων αἱρέσεις ὅ. ιδ. Γραμματεῖς (7)* oi τινες νομιχοὶ σαν, xat ἑευτερωταὶ, τῶν παραδόσεων τῶν παρ) αὐτοῖς πρε- σθυτέρων τῇ περισσοτέρᾳ ἐθελοθρησχείᾳ ἔθη φυλάσ- σοντες, ἃ οὐ διὰ νόµου µεμαθήχασιν * ἀλλ᾽ ἑαυτοῖς σ ἐτύπωσαν σεθάσµατα καὶ δικαιώµατα Y ἑκτὸς τῆς νομοθεσίας. te', Φαριξαἴοι, ἑρμηνἐυόμενοι ἀφωρισμένοι * οἱ τὸ ἀχρότατον β.οῦντες, xa δῃθεν τῶν ἄλλων δοχιµώτε- got, παρ) of; xal νεχρῶν ἀνάστασις ᾽ ὃ καὶ * παρὰ τοῖς γραμματεῦσι’ xai fj περὶ ἀγγέλων χαὶ Πνεύ- Assyriis in Jud:vam coloni deducti essent, quinque duntaxat libres Moysis acceperunt, quos per Es- dram sacerdotem rex ad illos Babylone submiserat. Haque catera cum Judzis habent communia, si hoc unum excipias, qued gentes abominentur, alie- nigenamque contingere refugiant : quodque mor- tuorum resurrectionem, οἱ cieteras. post Moysem prophetias rejiciant 949 Samaritarum [actiones quatuor. 10. Gortheni, qui dies festos aliis quam Se- buei diebus agunt. 44. Sebuxi, qui ob eamuem festorum dierum eccasionem a Gorthenis dissentiunt. 49. Esseni, qui neutri parti repugnant, sed B eum iis, in quos imeiderint, nullo delectu festa peragunt. 13. Dositheni , qui iisdem, quibus Samaritani, institutis vivunt, cireumcisionem , Sabbatuni:, ος- leraque, neenon Pentateuchum adhibent : przci- pue veto, ae pre aliis sibi ah animatis teníperant, ac perpetuo fere jejunant. Santque inter illos qui virginitatem colant ; alii continentiam : non desunt tandem qui mortuorum resurrectionem credant , quod à Samaritanorum doetrina abhorret, Judeorum haereses , seu secte , numero septem. 14. Scribe, qui iidem ae legisperiti. erant et twaditionum , quas a majoribus acceperant δευτε- ρώταὶ (id est seeund:e legis ore tradite inter- pretes ). Hi ritus emnes a majoribus institutos su- perstitiosius caeteris ac diligentius servabant ; quos quidem ex lege non didicerant, sed sibimetipsis cultus et caeremonias extra legis praescriptum san- xerant. 45. Phariszi, quos segregatos interpretari pos- sis, qui perícetissimam vilze rationem professi , peo- bitate c:zteros antecellere viderentur. Mortuorum resurrectionem affirmabant , quam etiam Seribze '" VARLE LECTIONES. α Als. Γορθηναῖοι. Epiph. Γορθηνοί. legitur ap. E Y" Male R. 2508, ct cod. S. Hil. Ἰεθουσαῖοι. piph. ἔχουσι δὲ xat παρθενίαν τινὲς αὐτῶν, ἑγχρατεύονται δὲ ἄλλοι, πιστεύουσί τε νεχρῶν. x lhc locus sic Y Cod. S. Hil. ex emend. sup. lin. addit, xat: deest in aliis. R. 2 et Epiph. in. Synop. δικαιώματος τῆς νομοθεσίας. Sed in Naceph. δικαιότητι τῆς νοµοθ. Vetus interpres legit, διχαιώµατα., νοµοῦβσίας, justificationes ᾖ{[εφὶς positiones. Sequor cod. ἑνομίζετο. eg. 2508. : Cod. S. Ilil. in marg. ex emend. adit, NOTE. (6) Hieronymus, Dialog. cont. Lucifer. post D Cujus litis dirimendz judex constitutus est a Matr- auctorem appendicis ad librum Tertulliani De pre- scriptionibus scribit, Dositheum Samaritanorum principem prophetas repudiasse. Verum recte ob- servat Epiphanius hoc solemne fuisse Samaritauis, ut nullum ex prophetis, qui Moysi successerunt, agnoscerent. Nihilo verius est. quod Hieronymus ex eodem auctore addit, Sadducezos ex Dosithei Samaritani radice natos esse. Nam Diositheus Si- 10ni Mago :equalis fuit, ut colligitur ex Origene, lib. 1 et v Cont. Cels. ; ex Euseb. loc. cit.; Con- stitut. apost. 1. n, c. 8; Recogn. Clem. 1. n, et Moin. Clement, 2. Origenes tractatu 28 in. Matth. , tract. 14 in Joann., et tract. 25. in. Lucam, scribit Dositheum sese pro Messia venditasse. S:weculo Ecclesi: sexto labente contendebant. Samaritani contra Jud;eos, Dositheum cesse prophetam illum, qui post Moysen suscitandus dicitur Deut. xxvii. riio imperatore Eulogius Alexandr., ut. narrat Photius cod. 250. Idem Eulogius eortra Dosithea- uos de resurrectione scripsit : ex quo apparct Dositheuim resurrectionem non docuisse. ου in volumine eos etiam exagitabat, quod demones alios non. agnoscerent primter quam. idola , οἱ γὰρ Δοσθηνοὶ, τὰ μὲν εἴδωλα δαίµονας ἔλεγον * ἄλλο 8t τι δαιµάνιον φῦλον οὐκ ἐγίνωσχον. Addit eos ne- gasse orbem interifurum, beue vero aninram tatio- nalem. Áliam tamen esse Samaritano wm de ahi- morum pereunitate fidem diximus |] (1) Scribe, seu docteres legis, Pharissorum magistri erant : uade Christus utrosque perinde arguit, ceu novellarum traditionum autores et patronos, Josephus lib. xut Amt. c. 49, Pharigmo- rum , Sadduczorum et Essonorum initia statuit circa tempora Jonathie. Assamonzi. Sic Pharis;i 687 S. JOANNIS DAMASCENI 6a8 profitebantur. Item angelos esse , ac Spiritum san- A µατος ἁγίου, ὅτι ἐστὶ, συγκατάθεσις" πολιτεία« ἓλ ctum non negabant: variis *observantiis addicti eraut : continentiam certum ad tempus , virginita- tem quoque de(inierunt ; bis in hedomada jejunare, urceos, discos οἱ pocula szpius abluere, ac mun- dare, ut et Scribe, soliti. Ad hzc decimas, et primitias, et-preces assiduas addebant ; supersti- tioaa vestimentorum genera, cujusmodi sunt.pallia, dalmaticze seu colóbia, ac latiora quaedain -phyla^ cteria, hoc est segmenla purpurea, fimbria , οἱ ma- logranala vestium oris appensa, qua temporaria illius continenti: signa preferebant. lidem postre . Ino genituram eL fatum introducebant. 90 16. Sadduczi , quibus ab exactissima justitia nomen erat, e Samaritanorum genere, mRecnon a διάφορος, xdi µέχρι xpóvou ἐχγράτεια xax xa pOcvta: νηστεία δὲ διὰ τοῦ σαθδάτου, ξεστῶν «παθαρισμοὺς, xai πινάχων, xal ποτπρἰω», ὡς χαὶ οἱ Γραμματεῖς, ἀποδεχατώσεις τε, xal ἁπαβχαὶ, xal ἐνδελεχεῖς εὖ - χαλ, καὶ σχἠµατα ἐθελοθρησχευτικὰ τῆς ἑνδυσίας, οἷά τε τῆς ἀμπεχόνης, καὶ τῶν δαλματικῶν, ἔγουν χολοδίων, xol τοῦ πλατυσμοῦ τῶν φυλακτηρίων, τουτέστι σημάτων τῆς πορφύρας, xal χραστέδων, καὶ ῥοΐσχων ἐπὶ τὰ πτερύγια τῆς ἁμπεχόνης, & τινα ταῦτα ἑτύγχανε σημεῖα τῆς παρ᾽ αὐτοῖς, ὡς χαιροῦ ἐγχρατείας * ol xaX παρειτέφερον Ὑένεσιν b xaY εἷ- μαρμένην. tc'. Σαδδουκαῖοι (8), ἑρμηνευόμενοι διχαιότατοι" o? ἐχ γένους μὲν σαν Σαμαρειτῶν, ὁμον καὶ ἱερέως sacerdote quodam Sadoc nomine exordium sum- B Σαδοὺκ ὀνόματι, νεκρῶν ἀνάστασιν ἀρνούμενοι, χα) "pserunt. Mortuorum resurrectionem negant. Neque angelum admittunt, neque Spiritum : in cateris vero Judais consentiunt. 47. Hemerobaptiste, per omnia Judei erant. Porro neminem slterna vitae comnotem fieri posse Wicebant , nisi quotidie lavaret. 48. Osseni, quorum nomen -grocacissimos viros Significat. (li ex prascripto legis ottipia peragebant. "Bed et alias lege posteriores scripturas adbibebant * plerisque tamen propbetarum rejectis. 19. Nassaraei , quos contumaces interpretari pos- wis. Non solum omnem esum carnium prohibebant , verum etiam aniimatis rebus omnino abstinebant. ph παραδεχόµενοι ἄγγελον, pite mveüga* τὰ δὲ πάντα ὄντες Ἰουδαῖοι. (ζ. Ἡμεροοαπτισταί (9): ot μὲν χατὰ πάντα Ἰου- δαῖοι σαν. Ἔρασχον δὲ µηδένα ζωῆς αἰωνίου τυγ- χάνεινι εἰ μή τις ἂν χαθ᾽ ἑκάστην ἡμέραν βαπτί- Cotto. επ’. Οσσηνοὶ (10), ot δη ἐταμώτατοι ἑρμηνεύονται. "σαν δὲ οὗτοι χατὰ vópov τὰ πάντα τελοῦντςς. Ἐχρῶντο δὲ γραφαῖς ἑτέραις μετὰ ον νόμον ' τοὺς δὲ πλείους τῶν μετέπειτα προςητῶν ἀπεθᾶλλονῖο. ιθ’. Nascapalot, ἑρμηνευόμενοι ἀφηνιασταί * ot πᾶσαν σαρχοφαγίαν ἀπαγορξῦουσιν * ἐμφύχων Ck οὐδ ὅλως µεταλαμθάνουσιν. "Αχρι δὲ Μωῦσέως xal VARLE LECTIONES. «Cod. S. Hil. ex emend. πολιτείας δὲ διαφόρους. . C ἐγχράτειαν xal παρθενίαν ὡρίσαντο" νηστείαν δὲ... ἀπαρχὰς . .. εὐχὰς, et caetera in accusandi casu, ut cod. RH. 2308. — * Cod. S. Hil. γέννησιν. Sup. lin. altera manu, quasi ex emend. 1 τύχην. NOTE. Tesrrectionem tuebantur, ut Josepho ipso teste, C ipto erant, qite est Παρκ Sadduccorum, proba. &celeratorum animas perpetuo carceri detinendas, nec sürréctura eorum corpora putarent. Legendus libellus cti titulus est "Ox ^20, Fides Judeorum. Quod Epiphanius ait Pharisaos agnovisse exsisten- tiam Spiritus sancti, non significat eos concessisse substanti:im Dei spiritualem esse; sed, ut conjicio, cos vulgo meninisse Spiritus sancti, qui nihil aliud essel, nisi pr;ecipuum propheltize donum, quo sensu Spiritus sancti nomen frequens est in libris Jud:eo- rum. Colohia et dalnatice. vocantur hic quadrata pallia, in quorum angulis, neduin fiinbria, seu fila hyacinthina assuta erant , ut et ῥοίσχοι, seu co- rymbi, quos nempe ostentationis ergo fibris adjicerent. Sic Puariszos fatum docuisse narrat Jesephus, lib. xiu, c. 9; et xvui, c. 2. Ut multa in. nostra polestate esse faterentur. Homines quippe liberi arbitrii esse , deque actionibus Deum senten- tiam (erre. (8) Rabbi Moses iu cap. 4, 8 3 Pirke Avoth, narrat. Sadocum, audito hoc Antigoni Sochai pr:e- ceptoris sui pronuntiato, servieudum esse Deo sine spe mercedis, exiude intulisse vitam alteram non fore, in qua bona opera munerania sint. Quz si ita sunt, Sadduceei nequaquam ortum traxerint a Samaritanis : id quod alioqui peritus nemo defen- derit. Sunt qui negent eos alia Scripture volumina admisisse preter libros Moysis : quod tamen neque Josephus, neque Thalmudistze, Phariszorum nepotes, tradunt. Apostoli Act. 1v, 4; et v, 17, ex Psalmis corem principe sacerdotum, et iis qui cum runt Jesum esse Christum. (9) Horum Eusebius lib. 1v lTist., c. 33, meminit ex lMegesippo. fli puri puti Phariszi crant, ut colli- gere licet ex Marc. vii, $, 4. Justinus martyr, Dialog. cum Tryph. inter sectas Judieorum Pharisgos ba- ptisias censet, Φαρ.σαίων βαπτιστῶν. Ex lac secta fuisse Baunum illum Josephi magistrum non dubito. (10) Osseni dicti sint oportet a radice RYy, quz Arabibus et Syris contumacem esse significat, Ex his qua narrat Epiphanius, apparet eos diversos [uisse ab Essenis, quorum instituta Josephus alii- que laudant. Scribit, haeres. 18, 19 et 55, Ossenes el Nassarzos ad Elcs:zeos, seu San;psazeos, migrasse; ubi innuit Nassarzos ab Ossenis parui aut nihil discrepasse. Forte illi fuerunt quos Indiculus h:e- resum, qui l'ieronymi nomen praefert, Meristas appellat; qui Scripturas separarent , non credentes p omnibus prophetis, dicentes aliis utque aliis spiriti- bus prophetasse : id. quod forsiu obtorlo scusu intellectum fuerit. R. Moses Majemon , in More Nevochim part. u , cap. 49, de vario proplietie spiritu fuse disputat, Epiphanius scribit ez Nuba-. tea, Ituren, Moabitide, et Αριγλίτιδος, Arielitide, que loca trans Jordanem sita sunt, prodiisse. Peta- vius Arielitidem se nescire ait. ΛΙ semel atque iterum legimus in Scrlpturis Banaiam filium Joiauz percussisse utrumque Ariel Moab. Ubi procul dubio oppida duo Moabitárum significantur. 689 DE ILERESIBUS LIBER. 698 ᾿Ιησοῦ τοῦ. Navi τοῖς Ev Πεντατεύχῳ ἁγίοις ὀνόμασι A Patriarcharum. quorum in Pentateucho ad. Moysis πατριαρχῶν xiypnuévot ο xal πιστεύοντες ^ φημὶ δὲ ᾿Αθραάμ, Ἰσαὰχ, χαὶ Ἰαχὼδ, xaX τῶν ἀνωτάτω, χαὶ αὐτοῦ Μωῦσέως, χαὶ ᾽Ααρὼν xat Ἰησοῦ. Τὰς δὲ της Πεντατεύχου Γραφὰς οὖκ εἶναι Μωῦσέως δογµα- τίζουσιν * ἄλλας δὲ παρ᾽ αὐτὰς διαθεδαιοῦνται. — x'. Ἡρωδιανοὶ (14), Ἰουδαῖοι μὲν σαν τὰ πάντα, Ἡρώδην δὲ Χριστὺν προσεδόχων, καὶ αὐτῷ τὸ τοῦ Χριστοῦ Ἱέρας ἀπεδίδουν xa ὄνομα. Ἱδοῦ αὐτὲς πρῶτος τόμρς περιέχων κατὰ πασῶν ζώων εἴχοσι τούτων αἱρέσεων * ày αὐτῷ δὲ καὶ περὶ τῆς Χριστοῦ ἐπιδημίας. | χα’. Σιμιυνιανοί (19): οἱ ἀπὸ Σίμωνος τοῦ μάγου τοῦ ἐπὶ Πέτρου τοῦ Αποστόλου, χώµης Γιττῶν d τῆς οἱ Josue tempora mentio. fit, sacra nomina asci- scunt, ac iis fiduciama habent: cujusmodi sunt Abraham , Isaac et Jacob, iisque superiores , nec- non et Moyses ipse cum Aaron atqueJosue. Czeterum quinque illa volumina Moysis esse non putant, et alia ab iis diversa apud se servari jactitant. 90. Herodiani , cum Judaeos in omnibus sese prz- starent , Herodem Christum exspectabant ; eique, et Christi dignitatem , et nomen affingebant. Hactenus prior tomus , contjpens adversus omnea istas viginti haereses, in auo etiam de Christi adventu. 21. Simoniani, dicti a Simone Mago sunt, qui Petri apostoli temporibus, Gitthis Samaria vico. Σαμαρείας. Οὗτος ἀπὸ Σαμαρειτῶν ὡρμᾶτο, Xpt- B oriundus, ex Samarita Christianismum 1 nomine τιανοῦ ὑποδὺς ὄνομα µήνον. Ἐδίδασχεν δὲ αἰσχρο- vov µίξιν μολυσμοῦ, ἁδιαφορίαν σωμάτων. Απο ἑαλεται δὲ τὴν ἀνάστασιν, χαὶ τὸν χόσμον μὴ εἶναι 0:99 φάσχει. Εἰχόνα δὲ αὐτοῦ ὡς Διὸς, xal τῆς σὺν αὐτῷ πόρνης ὄνομα ο Ἑλένης, ᾽Αθηνᾶς τύπον, τοῖς ἑαυτοῦ μαθηταῖς παρεδίδου εἷς προσκύνησιν. Ἔλε- Tt δὲ ἔσυτὸν, Σαμαῤείταις μὲν τὸν Πατέρα, Ἰου-, δᾳίοις δξ τὸν Χριστόν. xf. Μενανδριανοί * οἱ ἀπὸ Σίμωνρς διὰ Meváy- δρου τινὸς ἑναρξάμενοι, διαφερόμµενοι δὲ πρὸς Σιµω- πιανοὺς κατά τι *. ol ὑπὸ ἀγγέλων ἔλεγον τὸν χόσμον Ἰεγενήσθα.. ΧΥ’. Σατουρνιλιανοί (15) * οἱ κατά τὴν Συρίαν τὴν των Σιμωνιανῶν κρατύναντες αἰσχρουργίαν. Ἕτερα δὲ παρὰ τοὺς Σιµων:ανοὺς εἰς ἔνπληξιν περισσοτέ- pav χηρύσσοντες * ἀπὸ δὲ τοῦ Σατουρνίλου τὴν ἁρ- yhv ἑσχηκότες. Καὶ αὐτοὶ χατὰ τὸν Μένανδρον ὑπὰ ἀγγέλων τὸν χόσμον γεγενῆσθαι φάσχοντες µόνων δὲ ἑπτὰ, διὰ τὴν τοῦ πατρὸς γνώµην. χδ Βασιλειδιανοί (14) * τῆς αὐτῆς αἰσχρουργίας tenus professus est : auctor nefanda obscenitatis, et inquinatissimi omnium sine discrimine corpo- run | concubitus. Corporum resurrectionem reji- ciebat , nec a Deo mundum fabricatum esse fate- batur. Imaginem porro suam, scortique Sui, ΠΟ” mine Helenz , sub Jovis ace Minerve specie disci- pulis adorandam obtrusit. Apud Samaritas pro Deo Patre se venditaps, Judseis Christum se esse preedicabat. 92. Menandriani, e Simonis primum schola Me- nandro quodam duce profecti, certis in rebus & Simonianis discrepabant. li mundum b angelis. productum fuisse asserebant. 25. Saturniliani in Syria Simoyianorum obsce-, nitatem amplexi sunt. Nonnulla vero ad majorem conciliandum stuporem ad illorum dogmata adje- cerupt. Horum princeps Saturnilus fuit. Hi perinde atque. Menander, mundum ab angelis conditum fuisse aiunt ; atque id duntaxat molitos septenos ex eis, contra voluntatem ac sententiam supremi parentis. 24. Basilidiani, ejusdem fceditatis actores , VARIJE LECTIONES., € Cod. S. Hil. et R. 1 χεχριµένοι. Vetus interpr. judicatis credentes, 4 Als. Γηττῶν. * Als. ὀνόματι. NOTAE: (14) Herodiani sectarii quidam erapt, non.milis D tes Herodis, qui tributa exigerent, ut. voluerun Hieronymus et Chrysostomus in cape xxit Matth. Nam Christus cavendum monebat, Marc. vut, 15, a fermento Pharisaeorum , et α fermento Herodis. Quod Domini effatum cum Matthzus sic retulerit cap. xvi, 14 : Cavete α fermento Pharismorum et Sadducgorum, colligi potest Herodianos a Saddu- οὐ parum discrepssse. Quidni vero Herodem Ascalonitam esse Messiam dixerint, quomodo post- hac Josephus Vespasjannm? (42) Simon Magus gnosticam impietatem ρτᾶ- formavit. Hic, ut. narrant Justinus martyr, Apol. 4; Irenaeus, 1, 1, ο, 19 et 20; Eusebius, lib. 11 De Iheol. c. 9, sublimissim3m virtutem extra mundum posuit, quam βυθὸν xai σιγὴν, abyssum et quietem, nuncupabap, ex qua prediisset ἔννοια, seu primq conceptio, qux cum exsiliisset a plenitudine divini- tatis, diuturno errore angelos et potestates fecerit, a quibus orbis hic aspectabilis conditus sit. Na- zianzeuus, orat. 44, triginta cones excogilatos ait / a Simonge : septem vel octo duntaxat Theodoretus- Docuit se Patrem esse et Filium, illisque adeo prar lusit, qui Trinitatem in, unam personam coarcta- runt : dicendus vero non, est Patripassianus , qui Christo carnem ademerit, seu quz a Deo condita. non esset. Resurreclionem carnis subinde iuficia- batur, quam Menander discipulus ejus per bapti- . smum fieri garriebat, ut refert Ter(ullianus |. De an. ο. 50.. (12) Saturnilus Aptiochenps, Menandri discipu- lus, nedum orbem a seplem angelis effictum do- cuit, verum eliam hominem ad imaginem summa virtutis; in quem Llc. vitz, scintillam indiderit, uz ipsum erigeret, Scintillam hanc in solis flde- libus reperiri.atebat, atque intereuhte homine ad Deum recurrere. Unde fzlsus videtur Epipbanius, qui ipsam animam esse hominis putavit in Pana- rio. Hzc scribit lrenzeus, lib. 1, c. 92. (14) Basilides, ut refert Clemens Alex. |. vit, Siro- mgi. cum Glaucia interprete Petri, tum Matitbig apostolo magistris gloriabatur. Quocirca Evange- 89] S. JOANNIS DAMASCENI 69 l'asilidem magistrum agnoscunt, qui cum Satur- A τελεσταὶ ἀπὸ Βασιλείξους, τοῦ ἅμα Σατουρνίλῳ, καὶ ial, tum Simonianorum ae Menandrianorum au- ditor fuit ; et tametsi eadem fere sentiat, in qui- busdam tamen discrepat, Nam coelestes orbes 565 esse docet, quos angelicis nominibus nuncupat ; atque ideo annum totidem diebus constare cen- δεί, quem numerum cccuxvi nomine ᾿Αθράσαξ exprimi; illudoue sanctum esse nomen asse- rit. 35. Nicolaite, a Nicolao illo nomen sumpse- runt, cui ab apostolis necessarii ministerii cura commissa fuerat. ιο zelotypia ob uxorem es$tuang, cum aliis impuram quoque libidinem exercere suoa docuit. Sed et Caulacauch, et Pru- nicum , aliaque nominum portenta in mundum invexit. 26. Gnostiei harum hzresium sunt successores, Σιμωνιανοῖς, xaX Μεναδριανοῖς µαθητευοµένου, xai τὰ ὁμοῖα μὲν φρονοῦντος , κατά τι δὲ διαφεροµέ- νου. Λέχει γὰρ τξε οὐρανοὺς εἶναι, xol τούτοις ὀνόματα ἀγγελιχὰ ἐπιτίθησι. Διὸ xal τὸν ἑνιαυ-ὸν τοσούτων ἡμερῶν εἶναι ' καὶ τὸ Ἀδράσαξ ὄνομα εἶναι, τξε’' xal εἶναι τοῦτό φησιν ἅγιον ὄνομα, χε’. Νιχολαῖται (15) ' ἀπὸ Νικολάου τοῦ ἐπὶ cat; χρείαις ! ὑπὸ τῶν ἁποστόλων ταχθέντος, ὃς διὰ ζἡ- λον τῆς ἰδίας Υαμετῆς τὴν αἰσχρουργίαν ἅμα coi ; ἄλλοις ἐπιτελεῖν τοὺς ἑαυτοῦ μαθητὰς ἐδίδασχεν, xai περὶ τοῦ Καυλαχαὺχ, χαὶ Ἡρουνίχου, xai ἄλλων βαρθαριχκῶν ὀνομάτων εἰσαγαγὼν τῷ xóapup. xc'. Γνωστιχοί (16)* οἱ τὰς αἱρέσεις διαδεξάµε- VARI LECTIONES, t! Epiph. νήραις, viduis. NOTE. lium scripsit, quod viginti quatuor libris exposuit. Plures in Deo substautias adinisit, quarua alie ex aliis manarent, atque a postrema sizygia angelos supremi coli fabricatores procreatos, qui rursum alios, eliderint, a quibus casum sccundum fac- tum sit: ex istis iterum alios donec celum tre- centesimum sexagesimum quintum conditum es- εθι cum angelis qui inferiorem mundum fabri- earint. Supersunt. hodieque amuleta Basilidiano- rin in quibua vox ᾿Αήράσαξ, et alía Dei angelo- rumque nomina leguntur. Christum voce Hebrza, Bccepta ex Isaize xxvii, 18, Caulacau nominabaut, Hunc carnem non suscepisse, sed Simonem Cyre- mensem ejus loco suflisum cruci finxerunt, adeoque iDorteu pro Crucifixo non tolerandam. Quinimo negabant palam quid essent, quidve sentirent : quamobren: Pythagoreorum more quinquennii si- jentio prebabantur. Basilides, uL testatur. Clemens Alex. |l. u Stromat., uniuscujusque bominis ani- man ex. variis concretam esse substantiis, Pvthago- rico proinde sensi, docuit, ex quibus affeetus variis cieantur ; ac malis hominibus adulterinam inesse naturam, puta vel leonis, vel simiz, etc. prout, in hoc vel illud vitium proclives essent : quod tamen dogma Isidorus Basilidis filius emendavit in libro Περὶ προσφυοῦς φυχῆς, De cognata anima, ne nrale agendi necessitas obtenderetur. C:etarum gre- gales suos, ob insitam a natura bonitatem, a qua- vis spurcitianihil labis contrahere uterque jaetitabat; at nihilominus magni faciebant eos qui continen- tite cauga seipsos abscinderent. Ánimorum trans- migrationem docuit veluti Pythagoras, ad expianda seelera. Voluntaría quippe peccata in hacce vita nen remitti. Hieronymus, lib.:De script. eccl. c. 52, scribit Basilidem Alexandrie diem obiisse sub Adriano, qua tempestate Cochibus, seu Barcoche- bas, dux Judaice factionis, Christianos in Syria variis atppliciis enecavit. 15) Nicolaitarum meminit Joannes in Apocaly- psi ut, 15, adeoque Basilidianis antiquiores suut. Ab hac lizeresi. Nicolaum diaconum purgant Cle- mens Alex. lib.1n et i Stromat.. Euschius lib. n1 Hist., Theodoretus et alii, qui idcirco Nicolaitas υδωνύμµους, falso nomine nuncupatos | scribaut. rum concedunt cx quibusdam gestis dictisve Nicolai prztextum feresis eudendz — Nicolaitas sumpsisse. Promiscuam itaque libidinem a Platone potius quam a Nicolao, didicerunt. Hos multo prius, quam Cerinthiauos, docuisse Ireneus ait lib. n, €. 14 : Alium esae fabricatorem orbis, alium Patrem Domini, alium item fabricatoris Filium, alterum de superioribus Christum, qui in Jesum fabricatoris filium | descenderit, et in pleroma revolarerit. Ini- lium. quidem esse. monogenem (id est unigenitum) Logon autem verum filium Unigeniti, et eam «ondi- tionem que est secundum nos (seu inferioris mundi res condilas) non a primo Deo factam, sed ab ali- qua virtute deorsum subjecta el abscissa ab eorum communicalione, que sunt invisibilia et innominabi- lis. Hoc est ab Ennoa, seu Sophia, quam velut Simoniani, Barbelo appellabant, cujus filius esset Jaldabaoth. Atqui hec ipsa summa est. theologia Gnostic», quam varii varie interpretabantur. (16). Gnostici dicti sunt. ἀπὸ τῆς }γώσεως, a cognitione, seu scientia, quam sihi prz czleris ar- rogarent. Hos PaulusIad Timoth. indigetat, ubi eum monet ui devitel profanas evcum novitates et oppositiones. φευδωνύμον γνώσεως, falsi nominis scientie. lrenzeus scribit lib. i1 c. 4 Gnosticorum discessionem ab Ecclesia palam factam esse au- ctore Menandro. Ilorum spurcitias omitto, propter quas Christiani pessime apud gentiles audie- runt. JEonum syzygias, conjugationesve in Deitate finxerunt, quorum alii aliorum sobo:es essent , quorunique postremus mundi aspectabilis opifex verit. Platonlcos nimirum imitabantur, qui, ut Marsilius Ficinus, observat in lib. 1x Plot. En- nead.5, c. 4, tres sal!em substantias posuerunt inter primum principium, id est ipsum bonum, atque mundum, ut videlicet, quemadmodum Psellus expti- cat orat. cont. Mich. Cerular. praeter Deum sta- tuerint, τὴν ὕλην ἀγέννττον xal τὰς παρ) ἐχείνοις Mae, xaX τὸν δημιουργὸν μετὰ ταύτας, materiam ingenitam, celebratissimas ipsorum ideas, quibus posterior sit &niversi ορί[ετ. Quod ut facilius ob- tinerent, supremum nuimeti corporale esse existima- runt. Thieodotas Gnosticus infertex his Christi ver- bis, asserentis angelos faciem Patris videre. Quod ri- detur et videl, iuquit, ἀσχημάτιστον εἶναι οὗ δύναται, οὐδὲ ἀσώματον, nec figura vacarepotest, nec corpore. Ignez substantie Deum esse Simon Magus dixerat, ut refert Theodoretus. Adhzec materiam, ejusque tenebras, perpetuo fuisse aiebant, ex quibus mala roficiscerentur. Quamobrem alios howinum natura onos esse, in quibus Spiritus, seu divina scin- Villa esset, hosque πνευματιχοὺς, spirituales, vo- cari : alios natura malos, ὑλιχοὺς, materiales; οἱ χοϊχοὺς, terrenos, qui corpore materialique anima site spiritu constarent. Valenignus medium genus 093 DE HAERESIBUS LIBER. 694 wot 5, πλέον δὲ τούτων πάντων «hv αἰσχρότιτα ἐμ- A S9rquilongeomnes turpitudinis el exsecranda feedi- μανώς ἑργαζόμενοι: ἐν Αἰγύπτῳ δὲ Στρατιωτιχοὶ καλούμενοι, xai Φιθιωνῖται ' ἓν δὲ τοῖς ἄνω µέρεσι Σωκρατῖται, παρ᾽ ἑτέροις Zaxyatut. "Αλλοι δὲ Κοδ- διανοὺς αὐτοὺς λέγουσιν΄ ἄλλοι δὲ Βορθορίτας αὐτοὺς χαλοῦσιν. Οὗτοι τὴν Βαρδέλω xaX Βερὼ αὐχοῦσι. κά. Καρποχρατιανοί (17): οἱ ἀπὸ Καρποχράτους τινὸς τῶν ἐν τῇ ᾿Ασίᾳ. Οὗτος ἑδίδασχε πᾶσαν αἱσ- χρουργίαν ἐκτελεῖν, xal πᾶν ἐπιτίδευμα ἁμαρτίας. EL µήτις, snot, διὰ πάντων παρέλθῃ, xal τὸ θέλημα πάντων τῶν δαιμόνων καὶ ἀγγέλων ἐχτελέσῃ, οὐ δύ- γαναι ὑπερέῆναι τὸν ἀνώτατον οὐρανὸν, οὐδὲ τὰς Ἄρχὰς, καὶ τὰς Ἐξουσίας παρελθεῖν. Ἔλεγεν δὲ τὸν Ἰησοῦν φυχὴν νοερὰν εἰληφέναι, εἰδότα δὲ τὰ ἄνω ἔνταύθα χαταγγέλλειν: χαὶ εἴ τις πράξειεν ὅμοια τῷ Ἱποοῦ, κατ᾽ αὐτὸν. elvat, Τόν τε νόµον σὺν τῇ τῶν "εχρὼν ἀναστάσει ἀπηγόρευσεν, ὡς al ἀπὸ Σίμωνος, ααὶ αἱ ὃτΌρο αἱρέσεις. Τούτου γέγονεν ἡ ἓν Ῥώμῃ Μαρχελλίνα * εἰχόνας δὲ ποιῄσας b £v χρυφῇ Ἰησοῦ !, X11 Παύλου, καὶ Ὁμήρου, xoi Πυθαγόρα , ταύταις ἐθυμία xal προσεκύνει. xy. Κηρινθιανοί (18) - ot. xaX Μερινθιανοί * obtot ἀπὸ Κηρίνθου, xal Μηρίνθου, Ἰουδαῖοί τινες, τὴν περιτομὴν αὐχοῦντες, τόν τε χόσμον ὑπ ἀγγέλων Ἱεγενῆσθαι, Ἰησοῦν δὲ χατὰ.. προχοπὴν Χριστὸν χε- ^ χλῆσθαι ἔλεγον |. (atis vesania ac furore superarunt. Porro Siratiotiei, seu Militares, in /Egypto dicuntur, εἰ Phibionitze; iu superioribus vero locis Socratitz; in aliis par- tibus Zacchzi. Sunt qui eos Choddianos nominent, alii demum Borboritas appellant. Hi Barbelo et Bero jactitant. 27. Carpocratiani, 4 Carpocrate quodam ΑςὶΔ- tico dicti, qui ad omne turpitudinis ac flagitiorum genus discipulos informabat. Ac nisi quis, aiebat, omnia percurrerit, omniumque daemonum οἱ angelorum voluntati satisfecerit, supremum in celum evehi non potest, meque Principatus, Potestatesque — transcendere. — Asserebat — idem Jesum animam mente preditam assumpsisse ; qui cum coelestia noverit, ea hominibus annuntiaret : ac si quis eadem, qux Jesus, faciat, illi parem fore. Demum legem una cum murtiuorum resur- reclione rejiciebat, quemadmodum et Simoniani, czterique omnes quos percensui. Ex hujus grege ,Marcellina illa Roma fuit. Idem quoque Jesu, Pau- lique, necnon Homeri, et Pythagore imagines clanculum fingens, suflitibus eas et adoratione pro- sequebatur. 98. Cerinthiani, qui et Merinthiani, a Cerintho et Merintho , Judaici generis homines circumci- sione gloriantur. Mundum ab angelis fabricatum dicebant ; Jesum vere virtutis progressu ad Christi 6 nominis dignitatem evectum.' VARLE LECTIONES. € Cod. S. Hil. in marg. ex emend. τῶν Νιχολαϊτῶν διαδ. Favet Epiph. in Panar. b R. 9508 δὲ ποιή- cada, favet in Panario. datione. 1 Desunt lizec in R. 9508. Cod. S. Hil. ἐδίδαξεν σέδεσθαι ταύτας ; at ex emen- | Reg. 2508 χατὰ προχοπὴν δὲ Χριστὸν χεχλ. ἔλεγον. ΝΟΤΑ, addidit φυχικῶν, animalium, qui propria electione boni evaderent vel mali, Fabrieatorem orbis Dei nomen sibi arrogasse, Judzeis dedisse legem, el prophetis aspirasse : Patrem vero, ut ejus impe- rium everteret, misisse Jesum, Salvatorem, Chri- sium, qui testamentum aliud cum electis saneiret. Hunc non accepisse veram carnem, quippe quae materiz portio esset, nec ad hominis naturam, per- Lineret ; ac proinde resurrectionem carnis nom fore. Ordinem ecclesiasticum sic eos perturbasse ait Tertullianus lib. De prascripi. ο. 41, Ut alius hodie esset apud eos episcopus cras alius ; hodie diacomus, qui cras lector : hodie presbyter cras lai- cus. Hinc est quod inartyr Ignatius observantiam episcopis haberi przsertim — inculcat. Baptismi ritum varie adultleraverant, quod etiam facinus Montanistasum plurimi amulati sunt. Libros pene infinitos sub ementitis nominibus cuderunt, Evan- ella Ενα, Salomes, Petri, Jacobi, secundum He- reos, secundum Egyptios, conciones Petri, Pauli : libros item de infantia Salvatoris, Norece uxoris Noe, Prophetias Parchor seu Barcoph, Cham, Zoroastris, lMydaspis, Ostranis, Orphzi, et aliorum, de quibus Porphyrius queritur in Vita Plotini. (17) Asianus Carpocrates non erat, sed Alexan- drinus, ut testatur Clemens lib. xxxi Stromat. et ex eo Theodoretus. Hune Celsus, teste Origene lib. v contra ipsum, institutum esse aiebat a Sa- lome, cujus scilicet. Evangelium, quod secundum AEgyptios dicebat, Carpocratiani multi faciebant. Hac bzresis sub Anicelo pontiflce et Adriano imp. Marcellina opera Roms innotuit ; a quo Marcel- liani quoque dicti sunt , ut narrat Origenes loc. cit. Clemens Alex. scribit, lib. ni Strom., Epipba- nem Carpocratis filium, cum 17 anno ztatis in Cephalenia obiissct, divinos ibidem honores obtii- nuisse. . (18) Epiphanius in Panario, et Philaatrius scri- bunt Cerinthum variorum tumultuum, qui in. Aclis apost. leguntur, auctorem fuiese. Quod si verum est, ad summam aetatem ille vixerit opor- tet. Nam Joanni evangeliste superstes fuit : quan- doquidem Dionysius Álexand. apud Euseb. |. iu list. ο. 98, testatur eum ex libro Apocalypsis millenarii regni Christi fabulam conürimasse. Ex lrenzo tamen constat, Nicolaitas multo prius illo eimmersisse, οἱ eadem ferme sensisse. Aiebat itaque- Jesum fabricatoris orbis esse filiuin, hoc est, merum "iominem, ex Joseph et Maria genitum, ín. queu Chrisius ab ea principalitate, qua est super omnia, in columbae specie descenderit, manscritque usque ad passionem. Christus enim Gnosticis nihil a Spi- rilu sancto discrepabat. Evangelium Matilizi ea. parte mutilaverat, qua Jesus ex Virgine natus di-. citur. Legem tametsi latam a Fabricatore, jubebat observare, totamque in terreno Christi reguo ali- quando observandam dicebat. Hinc erga Paulum apostolum seinper infensus fuit, ' (5 29. Nazareni, Cliristum Jesum Dei Filium esse ; at juxta legem ip omnibus vi- vunt. 83 50. ELionzi, ad Corinthianos quos modo nomi- - navi, ac Nazarenos, proxime accedunt. Quibuscum eiiam. Sainpseeoriin ac Elcegeorum hzeresis aliqua ex parte. convenit, [li Christum iu codo creatum allirmant, sanctumque Spiritum. Christum in Adam primum habitasse, eumque aliquandiu deseruisse, ac rursum in ipsum subiisse, atque idem fecisse in suo secundum carnem adventu, Etsi Judaei suut, Evangeliis tamen utuntur. Carniumn esum dete- stantur. Aquam pro Deo venerantur. Christum in illo suo in carne adventu, uti diximus, homi- nem induisge aiunt. Aquis so identidem, tam hie- S. JOANNIS DAMASCENI confitentur A 696 κθ’. Ναζωραῖοι ' οἳ Ἆρ.στὸν ὁμολογοῦσιν "lIrcous Υν Θεοῦ * πάντα δὲ χατὰ νόμον πολιτευάµενοε. X. Ἐδιωναῖοι ' παραπλῄσιοι τοῖς προειρτµένοις Κηρινθιανοῖς καὶ Ναζωραίοις * συνήφθη δὲ χατά τι ἡμῶν Σαμφαίων xal Ἑλκεσαίων αἴρεσις, οἳ Χριστόν φασιν ἑχτίσθαι ἐν τῷ οὐρανῷ, χαὶ cb ἅγιον Πνεύμα" ἐνδημήσαντα δὲ Χριστὸν ἐν τῷ ᾿Αδὰµ, xol κατὰ χα:- pb» ἐχδυόμενον αὐτὸν τὸν ἸΑδὰμ k, χαὶ πάλιν ἐνδυό- µενον, τὸ αὐτό φασιν ἀποτετελεχέναι αὐτὸν ἓν τῇ ἑνσάρχῳ αὑτοῦ Ἐαρουσία. Ἰουδαῖοι δὲ ὄντες, Εὐαγ- γελίοις χέχρηνται. Σαρχοφαγἰαν 6b βδελύσσονται. Tb ὕδωρ ἀντὶ θεοῦ ἔγουσι. Τὸν δὲ Χριστὸν, ἄνθρωπον àv τῇ ἑνσάρχῳ αὑτοῦ παρουαίᾳ ἐνδεδύαθαι, ὡς ἔφην. Συνεχῶς βαπτίζονται £v τοῖς ὕδασι θέρους το xoi me, quam aestate lavant, ad purificationem scilicet, D χειμῶνος, εἰς ἁγνισμὸν δῆθεν, ὥσπερ οἱ Σαμαρτῖ- veluti Samaritz. 5l. Valentiniani, carnis resurrectionem negant. ται. λα’. Οὐαλεντινιανοί (20): οἳ σαρχὺς μὲν ἁπαγο- ARTE LECTIONES. fic lego ex Epiph. et cum vet. interp. qui posuit, et rursus secundum tempus exuentem ipsum Adan, NOTE el rursus induentem (19) Prisci de Judiea. Christiani Nazareni dicti sunt ; quia Dominus Jesus Nazarenus erat. Hi cum ante excjdium Hierosolymorum, concedentibus apostolis, ceremonias legis seclati essent, nepotes ipsorum, qui traus Jordanem habitabant, pristinos mores, 36 praesertim circumcisionem, retinuerant ; quippe cuim. essent de semine Abraliz, et cognati Domini secundum earuem. Traditiones vero Sceri- harum eos respuisse, et erga Paulum apostolum, gentiumque — aliarum f^isse, docet nos llieronymus inpriora verba cap. ix Isaize, Nuzareni, inquit, hunc. locum ita. erplicare conantur. Adveuiente Christo, et pr«dicatione illius coruscante, prima terra Zabulon, et terra Nephtalim, Scribarum et Plariscorum est erroribus liberata, et gravissimum tlraditionum Judaicarum jugum excua- s&it. Posten autem per Evangelium apostoli Pauli, qui novissimus apostolorum ounium fuit, ingravata est, id est multiplicata praedicatio, et in lermtnos gentium et viam universi maris Christi Evangelium splenduif. Deinde omnis orbis, qui ante ambulabat, vel. sedebat in tevebris, et idololatrite, et mortis vinculis tenebatur, clarum | Evangeliorum lumen aspexit. Epiphanius dubitabat, utrum Christum purum esse hominem , velut Ebionit, putarent; an etiam ex Virgine na- tuin : fFHieronymys vero nullum alium eis nzvum impingit, nisi quod, cum crederent in Christum, legis tainen cremonias tenebant. Usque hodie, in- quit, per totas Orientis synagogas heresis. est Mineorum (haxretices Rabbini vocant Q'D'D! et a Phariseis nunc usque damnatur, quos vulgo Naza- reos appellaut. Qui credunt in Christum Filium Dei, natum de Virgine Maria , e eum dicunt esse, qui sub Pontio Pilato passus est, el resurrexit, in quem el nos credimus. Justa simpliciorem veterum Chri- Stianorum professionem ; quam illi apud se serva. rant, erecdere in. Christum Dei Filium, idem erat, ac credere Christum esse verum Deum : unde &ub- junxit, in quem et nos credimus. ldque eo maxime, quod ut modo recitabamus, Nazareni fldem gen- tium a quibus Christus seu. verus Deus coleretur, laudarent. Sed et lioc suadet magis altera. eorum interpretatio, quam refert Hieronymus in liec Isi v verba cap. vin, 12: Dominum exercituum in ipsum sanctificate, et eril vobis in sanctificationem ; in lapidem autem. offensionis, et in petram scandali Cliristianos hene affectos C duabus domibus Israel. ἴ]αο quie de supremo Ty» TWNCY, Domino exercituum prznuntiata sunt, de Domino Jesu Nazareni interpretabautur * Duas do- mus, inquit, Nazareni, qui Christum ita recipiunt, ut observationes legis non. amittant; duas [gmilias interpretantur, Samnzi et Hillel, ex quibus orti sunt. Scribe et Pharisgi .. . . quorum prior dissi- pator interpretatur, sequens profanus ; eo quod per traditiones et δευτερώσεις suas. legis precepta dissipaverint el maculaverint : εἰ has esse duas do- mus, que Salvatorem non receperint, qui factus sit in ruimam el in scandalum. Ex his evincitur Theo- doretum errores Nazarenis imputasse Ebionitarum proprios. Sic subjungit illos Evangelinm Petri legere : id quod Epiphanius solis Ebionitis attribuit. Unde nec Justinus, nec lrenzus, nec Origenes Nazarenos refutasse censendi sunt, nisi ubi Ebio- nitas propter c:eremonias legis coargucrunt. Naza- reni Evangelium Matthzi llebraicum πλπγρέστατον, integerrimum, legebant, inquit Epiphanius, h:er. 29 et 50, Ebionitze mutilum, demptis iis quibus Christi proavorum series, el generatio ex Virgine enuntian- tir, Origenes. lib. n Cont. Cels., priores Christianos ait vocitatos Ebionzos fuisse propter paupertatis studium ; itemque Ebionzos alios Christum de Virgine natum dixisse ; alios, qui ex Joseph et Maria. Mysteria quotannis, in Pasclate scilicet, pane azymo, el aqua nuda peragebant. Dominicam D vero diem prater Sobbatum colebaut. (20) Clemens Alcx. tradit lib. vii Strom., Valen- tinum prodiisse tempore Adriani et usque αἲ Anto- nini senioris actatem perseverasse, et sicut. Basilides Glaucie interpretis Petri magisterio gloriabatur, ita et Valentinum, Theobadis, qui familiaris Pauli fuerat. Romam venit sub. Hygino, inquít |renaus ]. im. c. d, increvit sub Pio, et prorogavit usque ad Anicetum. Non ergo postquam Roma digressus in Cyprum insulam appulerat, heresim praedicare cepit, ut Epiphanius scripsit. Triginta :eones intra divinitatis πλήρωμα, plenitudinem, finxit ; non tamen ut totidem substantiz seu dii essent, ut multi post Epiplhanium dixere. Id observat Tertullianus lib. eontra ipsum : Valentinus, inquit, reteris opinionis semen nactus, Colorbaso viam deliniavit. Eam post - mcdum Ptolemaeus. instravit, nominibus et numeris conum — distinctis in personales substantias , sed 697 DE H/ERESIBUS LIBER. 698 ρ-ύουσιν ἀνάστασιν, Παλαιὰν δὲ ἀθετοῦσι Διαθήκην, A Vetus improbant Testamentum ; prophetas tamen xai προφήτας ἀναγινώσχοντες, xal ὅσα ἄλλα εἰς ὁ αρίωζιν δύναται τροπολογεῖσθαι τῆς αὐτῶν αἱρά- pie, δεχόμενοι. ᾿Ετέρας τινὰς μυθολογίας παρεισ- φέσι, τριάχουτα αἰώνω» ὀνομασίας λέγοντες, ἀῤῥενοθηλείας τε ὁμοῦ xal Ex πατρὸς τῶν ὅλων ΥΞΥε- ντιµένους !, οὓς xat θεοὺς νοµίζουσι, xal αἰῶνας. Τὸυ δὲ Χριστὸν ἀπ᾿ οὗρανοῦ ἐνηνοχέναι τὴν aápxa, χα’ ὡς ὃ-ὰ σωλΏνος τῆς Μαρίας διαπεπεραχέναι. λ1β’. ΣΞχουνδιαναί (21)* οἷς συνάπτεται Ἐπιφα- vhs; " xai Ἰσίδωρος, ταῖς αὑταῖς χεχρηµένοι συνυ- τίαις, τὰ ὅμοια " θὐαλεντίνῳ πεφρονηχότες' ἕτερα δὲ παρ αὐτῶν ποσῶς διηγούµενοι. ᾽Απαγορεύουτι δὲ χαὶ αὐτοὶ τὴν σάρκα. Αγ’. Πτολεμαίο, * µαθητα) χαὶ αὐτοὶ ὄντες Ούὑαλεν- p legunt: f&zteraque omnia, quae ad ipsorum hzre- sim per figuram δὲ tÀropum accommodari possunt, easuscipiunt. Quasdam autem alias fabulas addi- derunt, triginta z2eonum nomina commemorantes, simulque mosculo-feminas a Patre universorum productos, quos et deos, et zones esse existimant. Demum Christum e ccelo corpus detulisse, ac per Mariam velut per tubum transiisse, GA 52. Secundiani, eorumque socii Epiphanes et Jaidorus, easdem zonutm syzygias admittentes, cum Valentino consentiunt ; in. eis tamen exponendis et enarrandis obscenitates varias exercere docue- runt. Carnem eliam et ipsi improbant. 95. Ptolemaitz et ipsi discipuli Valegtini, quibug- VARLE LECTIONES. | ΛΙ. γεγεννηµένους. ^ R. 2508 '"Emositos. n ]b. ταῖς óuolatz. Cod. S. Hil, secunda. manu, τὰ ὅμοια Q52X. πεφρονηχότες el in fine, τὴν σάρχα μῆ ἔχειν ἀνάστασιν. Π. 9900 ἀπαγορεῦσαι δὲ χαὶ αὐτοὶ τὴν σάρκα οἵονται. NOT.E erira Deum determinatas, quas Valentmus in ipsa summa divinitalis , ut sensus el affectus el molus, iucluscrut. Deduxit et Heracleon inde tramites quos- dam. et Secundus, et Marcus. Mox. subiungit : Jta nusquam Valentinus, et lamen Valentiniani, qui Valentinum. Solus ad. hodiernum — Antiochia Azienicus memoriam — Valentini integra — custodia regularum ejus consolatur. l'rofecto ex. Epitome Theologie Orientalis, qua post opera Clementis Alex Grace exstat, apparet Valentiuutn πλήρωμα, plenitudinem, sive. 2eonum oollectionem ταυτότη- toc, ideutitatis, nomine signific:sse. Quocirca Orige- ves, tom. Lin Joan. ait, jnta Valentinianos. Ver- bum nihil esse pr:eter prolationem Patcis, que nec gubsistentiam , nec substantiam. habeat, ὑτόστασιν αὐτῷ οὗ διδόασιν, οὐδὲ οὐσίαν. Sic Atlanas , epist. ad Epict , Valentinus de Patre οἱ Filio et Spiritu sancto idem sensit, quod Noectus et Sabellius. llle veteris erroris semen nactus, Wwicesimum — onem, Sophiam seu Sapientiam, extra pleroma deerrasse fabulabatur, et per ἐνθύμτσιν, conceptionem quam- dam informem, materiam composuisse, eL angelos, presertimque fabrieatorem orbis edidisse, qui fue- rit imago τοῦ μονογενοῦς, unigeniti, imo et Patris. Hunc ut qui Φυχιχὸς, animalis, solummodo esset, nou spiritualis, cum impervestigabilem Patrem non nossel, se pro Deo venditisse, legemque Moysi tradidisse. llominis wero formationem sic narrabat ; Orbis opifex, sumpto terre pulvere, hoc est non. aridg quidem, sed multiformis materie parte, animam Lerrestvem, waterialem , rationis ex- pertem, eiju»demque ac brutorum. substantie ,.— ipsi indidit. Mic porro ipse est homo factus «d ima- ginem : 6 δὲ χαθ᾽ ὁμοίωσιν νοῦ αὐτοῦ δημιουργοῦ. Qui vero est ad similittdinem | ipsius Optficis, ille cs^ gwem ipsi insu[flavil εἰ inseruit . .. . qua per angelos ei quidpiam substantie sua injecit. "Av0pu- πος Υοῦν ἐστιν ἐν ἀνθρώπῳ, tdpoytxbz ἓν yolxq, o0 μέρει µέρος, ἁλλ᾽ ὅλῳ ὅλος συνών * Homo igitur est in. homine, animalis tu homine terreno, non ut pars cun. parte, sed. ut. torum. cum. toto. "Kays δὲ ὁ Αδάμ ἁἀδήλως αὐτῷ ὑπὸ τῆς σοφίας ἑνσπαρὲν τὸ σπέρμα πνευματιχὸν εἰς τὴν φυχήν. Adamus autem spirituale semen habuit, quod Sophia clgm in ipso seminaverat Eu. Trinitatem illam generum, ut cum Tertulliano loquar, de quibus dictum est in Gno- sticis. Porro aiebat parentes primos e quarto in quo creati erant, in tertium culum, hoc est in pa- yadisum, deductos ob peccatum, dehinc in terram C aetrusos fuisse, adjecta corporibus eorum carne, quam tunicis pelliceis Scriptura significarit. Quam- obrem resurrectionem carnis non fore, sed corpus duntaxat surrecturum. Duplicem subinde Jesum cum Nicolaitis et Cerintho posuit ; alium, qni mis- sus esset ab /Eonibus, ut. Sapientiam ad pleroma revocaret , quique idem essct, ac conjugatio se- cunda, νοὺς xai ἀλήθεια, intellecius et. veritas , spiritus ltem cognitionis et spiritus amoris, qui in pleromale μονογενῆς. unigenitus, appellatur ; inter res eonditas πρωτότοχος, primogenitus ; uti demum plenus 2onibus prodierit Sophize couso- lande et reducendz gratia. Παράχλητος, Paracle- tus, consolator, et Σωτὴρ, Salvator: alium rursum Jesum hominem ab opiflce procreatum , in quo supernus Jesus requieverit, quique cognominatus sit Christus ab inhabitante'in se Christo, hoc est secunda illa conjugatione, qux λόγος xaX «ot, ver- bum et vita nuncupatur. Hunc Jesum superiorem 8 Jesu homine sccessisse, ut mors ejus corpori doimni- naretur, quod presente vitaet Salvatore neutiquam fleri poterat. Hac dixisse Valentinianos tradunt Theodotus , lren:eus, Tertullianus et alii. Insuper Jesu bominis corpus, cum animalis substantie essel , utpote formatum in celis ab Opifice, per Mariam velut per canalem transiisse ; at nihilomi- nus singulari modo passum esse. Fatum admitte- bant, cujus admiunistrae essent virtutes invisibiles,- sibi mutuo contrarie , quibus fabricator astrorum p motus commisisset : nulla vero fatum virtute valere in eos, qui baptisma susceperint. Hieronymus.in cap. ιν Epist. ad Ephes. Valentinum duo baptismata contendisse ait, et non explicat. uu (21) Epiphanes Carpocrati, et Isidorus Basilidi, parentibus suis, non secundo Valentini discipulo, adhzsere. Epiphanes plane jam obierat, quando Secundus Valentini, seu Plolemai placita novis commentis auxit, Tertullianus, lib. Cont. Valentin. c. 4, Secundum post Heracleonem et Ptolemzum ponit. Ptolenzum autem ait totidem in Deo sub- slantias, quot Valentinus zones, finxisse. At, ire- "xo teste lib. 1, c. 6, primo zoni βυθῷ, abysso, duas veluti conjuges adjunxit, otyhv, sive Év- vo:as, perceptionem, et θέλησιν, voluntatem, ut Deus prium aeoues alios emittere ex se cogitarit tum id stea voluntate egerit, nec proinde , ut observat reu:eus, μονογευὴς, Unigenitus , cozvus Patri Íue- rit. (09 $. JOANNIS DAMASCENI 100 cum Flora conjungitur. Hi quoque eadem cum A τίνου, οἷς συνάπτεται ἡ Φλώρα ᾽ τὰ αὐτὰ δὲ περὶ Valentino et Secundiania de syzygiis, sed coujuga- tionibus astruunt : in quibusdam ab illis dis- crepant, Atque hec est tomi secundi libri primi tredecim heresum recapitulatio. Que vero sequuntur hereses 15, in. hoc tertio tomo reperiuntur, δὲ. Marcosxi [a Marco dicti sunt. ]. Marcus enim quidem Colorbasi condiscipulus fuit, qui et ipse duo principia invexit. l'esurrectioneni mortuo- rum negavit. Utebatur ejusmodi praestigiis, ut certis carminibus poculorum liquorem in czruleum purpu- reumque colorem verteret, quibus sacri& deceptas mulierculas initiabat. ldem ex viginti quatuor ele- imentis, perinde ac Valentinus, universa pendere vult. 36. Colorbaszi. Colorbasus iste easdein pene opi - niones amplexus est; in quibusdam tamen dissidet ab aliis hzresibus, Marci videlicet et Valentini. Siquidem emissiones zonun et ogdoadas alio modo tradidit. 95. lleracleonitz. Hi quoquein commentitiis og- doadibus explicandis à Marci, Ptolomzi, et Valen- tini, cxterorumque mente recessisse videntur. Suos porro sub ipsum vite exitum, eodem quo Marcus ritu, oleo, opobalsamo, et aqua in caput iufusis, redimunt ; in quo invocationes quasdam 85 Hebraicis verbis admurmurant super caput ejus qui redimitur. 91. Ophitz serpentem venerantur, euinque esse C Christum putant. Porro naturalem serpentem, seu reptile quod colunt, in cista quadam servant. τῶν συζυγιῶν xal οὗτοι λέγουσι, χαθάπερ Οὐαλεντι- νιανοὶ χαὶ Zexouvbtavol * χατά τι δὲ xaX οὗτοι διαφέ- ρονται. Αὔὕτη καὶ τοῦ δευτέρου τόμου τοῦ πρώτου Bu6Alov τῶν εγ’ ἀνακεφα.]αίωσις. Τὰ δὲ ἔγεστι καὶ ἐν τῷ }’ τούτῳ τόµῳ, ἐν ᾧ εἰσὶν' αἱρέσεις «ry. λδ. Μαρχωσαῖοι (22): Μάρχος 9 τις Ὑεγένηται Κολορδθάσου συµφοιτητὴς, δύο ἀρχὰς xol οὗτος παρ- εισάγων. ᾿Αθετεῖ δὲ νεχρῶν ἀνάστασιν, Φαντασίας δέ τινας δι ἐχπωμάτων ἐξ ἑπαοιδῆς εἰς χνάνεον χρῶμα καὶ πορφυραῖον µεταθάλλων, ἑμυσταγώγει τὰς ἆπα- τωµένας γυναῖκας. Καὶ αὐτὸς δὲ τῶν εἴχοσι τεσσά- ρων στοιχείων. βούλεται τὰ πάντα Ἠγεῖσθαι, ὁμοίως τῷ Οὐαλεντίνῳ. Ae. Κολορθασαῖοι P. Kal οὗτος ὁ Κολόρθασος ὡσαύτως τὰ αὐτὰ διηγούµενος, κατά τι δὲ διαφερό- µενος πρὸς ἄλλας αἱρέσεις' φημὶ δη πρὸς τὰς περὶ Μάρχον xai Οὐαλεντῖνον' τὰς προθολὰς καὶ ὀγδοάδας ἑτέρως ἐδίδαξεν. Ac". Ἡραχλεωνῖται (25) * καὶ οὗτοι τῇ τῶν ὀγδοά- δων φαίνονται μυθολογίᾳ στοιχοῦντες, ἑτέρως παρὰ τὸν Μάρχον, xal Πτολεμαῖον, χα) Οὐαλεντῖνον, xol τοὺς ἄλλους. ᾽Αλλὰ xal πρὸς τῇ τελευτῇ τοὺς map" αὐτῶν τελευτῶντας ὁμοίως τῷ Μάρχῳ λντροῦνται δι ἑλαίου ὁποθαλσάμου 8, xal ὕδατος' ἐπιχλήσεις τινὰς Ἑδθραϊχαῖς λέξεσιν ἐπιλέγοντες τῇ χεφαλῇῃ τοῦ. δήθεν λυτρουµένου. AQ. Ὀφίῖται (24) ' οἱ τὸν ὄφιν δοξάζοντες, χαὶ τοῦ- τον Χριστὸν ἠγούμενοι , ἔχοντες δὲ φύσει ὄφιν, τὸ. ἑρπετὸν, Ev χίστῃ τιν/.. - YARUE, LECTIONES. ο Cod. S. llil 2 manu, ἀπὸ Mápxo. Μαρ. Als. Κολοθαρσαῖοι vel Κολοθάρσιοι. 4 Mss. ἀπὸ βαλσάμου : 2 Epipb. in Panario scripsit: οἱ δὲ μῦρον τὸ λεγόμεναν ὁποθάλσαμον, elc. NOTE. (32) flieronymus epist. 29, tanquam ex Irenzo scribit, Marcum quemdam de Basilidis | Gnostici stirpe descendentem, primum in Gallias venisse, et eas partes, per quas lihodanus et Garumna fluunt, doctrina sua maculasse. Inde Pyrengeum cum trans- iisset, Hispanius occupasse. ld repetit ad cap. Lxiv lgaiz,, ubi et /Egyptium euin fuisse addit. Marcum Basilidis placita, eorumque tradendorum methodum, quam ille a Pythiagoreis acceperat, pr:estigiasque,et perditos mores persecutum tradit Irengus, nusquam vero in Gallias autHispanias migrasse. Ejus solum- modo discipulos indicat (lib. 1, c. 19) mulieres mulias . Seduzisse in regionibus Rhodanensibws. Vestis hac Hieronyui ziate, totas intra. Pyrengum (inquit epist. 29, εἰ Oceanum υαείαύαί provincias, Priscil- liani nimirum opera, ut eolligitut ος ejusdein epistola ad Ctesiph. nec non ex Severo Sulpitio, qui Priscillianistarum primordia. Murcum in Hi- spanias intulisse, scribit, Agypto profectum, Mem- phi orium. Cujus audilores (uere Agape quedam πολι ignobilis mulier, ei Rhetor Helpidus. Ab his. Pri- scillianus est institutus, etc. Ex hoc loco, ut ex t piphanio, qui narrat parum abfuisse, quin, dum in AZgypto ageret, muliercularum quarumdam ar- libus in eam heresim impegerit, Baronius, ad ann. 581, intulit Marcum circa tempora Epiphanii in Hesperias regiones migrasse; qux tamen osci- tantia ex Írenzo et Ilieronymo satis cosrguitur. 61. Pagius ex Sulpitii verbis collegit ab alio sal- tem, cui nomen qnoque Marco esset, hzresim Gnosticorum invectam in Hispanias fuisse. Quidni vero hic auctor rationes temporum haud satis sit assecutus, et pro more suo res longo intervallo remotas composuerit? Epiphanius in Panario Mar- cogis attribuit diversarum sectarum portenta, qua lrenzus lib. : a cap. 15 ad 18, omissis au- ctorum nominibus consarcinavit. Sic quoque Co- lorbaso alios errores affingit, quos idem lrenzeus a diversis itidem hzreticis profectos tradit. Epipbanio coucinit Theodoretus, nihil eo accuratior. in pri- scis haeresibus "explicandis. A Marco Colorbasum non separat lrenzsus, at Colorbasum alteri pre- ivisse innuit, ut et Tertullianus. (25) Heracleonem auetor Appendicis ad librum Tertulliani De prescript. Valentino parta. sentire scribit, sed novitate pronuntiarionis vult videri alia. sentire. Marci scilicet methodum zemulando, ὁμοίως vip Μάρχῳ, ut loquitur Epiphanius in Panario ; ubi tamen ex Irenzo multa congerit, qui vel a Marco, vel ab Heracleone tradita esse nequidem insinuat. Irenzeus. : (94) De Ophitis varie varii scripserunt propter varios sensus quibus Gnostici historiam serpentis a quo Adamus deceptus est, exceperunt. fuas T0l DE H/ERESIBUS LIDER. 108 Xm. Katavol* ἅμα «al; ἄλλαις ὡσαύτως ταῖς τὸν Α 58. Caiani. Idem isti sentiunt acsectze quz legem γόμον ἀθετούσαις αἱρέσεσιν, xai τὸν λαλήσαντα iv νόµῳ, τὰ αὐτὰ φρονοῦσι. Σαρχὸς μὲν ἀνάστατιν ἁρ- νυύμανοι, τὸν δὲ Κάῑν δοξάζουσιν, λέγοντες αὑτὸν «$c ἱσχυροτέρας εἶναι δυνάµεως. "Αμα καὶ τὸν Ἰού- δαν ἐχθειάζουσιν ὁμοῦ xol τοὺς περὶ Κωρὲ, xal Ag0&v, καὶ ᾿Αδειρὼμ., xal τοὺς Σοδομίτας. 1θ’. Σηθιανοί (25) * οὗτοι πάλιν τὸν Σὴθ δοξάζουσι ῥάσκοντες αὐτὸν εἶναι ἐκ τῆς ἄνω μητρὸς, µεταµε- ληθείσης ἑφ᾽ οἷς τοὺς περὶ Κάῑν προεδάλετο. Εἶτα μετὰ «b τὸν Κάῑν ἀποθληθῆναι, xal τὸν ᾿Αθὲλ ἆπο- χτανθῆναι, συνελθούσης τῷ ἄνω Πατρὶ, χαθαρὸν επέρµα τὸν Σὴθ ποιησαι, ἐξ οὕπερ λοιπὸν κατήχθη «b «dv ἀνθρώπινον γένος. Καὶ οὗτοι δὲ ἀρχὰς, xal ἐξουσίας, καὶ ὅσα ἄλλα δογµατίζουσιν. p. ᾽Αρχοντικοί. οὗτοι πάλιν εἰς πολλοὺς ἄρχοντας τὸ πᾶν ἀναφέρουσι, xat τὰ γενόµενα ἐχ τούτων γε- γεντσθαι λέγουσιν. 'Αλίσχονται δὲ χαὶ ἐπ᾽ αἰσχρότητί τινι. Σαρχὸς δὲ ἀνάστασιν ἀθετοῦσι, xal Παλαιὰν Αιαθήέχην ἀποθάλλουσι. Κέχρηνται δὲ Παλαιᾷ καὶ Νέα Διαθήχῃ, ἑχάστην λέξιν πρὸς τὸν ἑαυτῶν νοῦν µεθ- οδεύοντες. μα’. Κερδωνιανοί (26) ' οἱ ἀπὸ Κέρδωνος, τοῦ Ἡρακλέωνος διαδεξαµένου τὴν μετοχὴν τῆς πλόνης, προαθέντος δὲ τῇ ἁτάτῃ. "Uc ἀπὸ τῆς Συρίας εἰς τὴν ’Ρώμην μεταστὰς τὸ χήρυγµα ἑαυτοῦ ἑξέθετο àv χρόνοις ὕστερον ᾿Ὑγίνου ἐπισκόπου ' δύο δὲ ἀρχὰς κηρύττει οὗτος ἐναντίας ἀλλήλαις, μὴ εἶναί τε τὸν Χρισνὸν γεννητόν ὁμοίως τε xal τὴν νεχρῶν ἀνά- στασιν ἀθετεῖ, xa τὴν Παλαιὰν Διαθήχην. repudiant, legisque auctorem abnegant. Kesurre- clionem carnis improbant. Cainum commendant ; quem przstantioris cujusdam virtutis fuisse praz- dicant. Sed et Judam divinis honoribus afficiunt, ncenon οἱ Core, et Dathan, et Abirom, et Sodo- mitas. $9. Sethiani. ITi rursus Sethum mirifice laudant, ipsum ex superna: parentis poenitentia, quod Cai- num edidisset, procreatum dicentes. Postea cum Cain repudiatus, Abelque occisus fuissct, cum su- perno Patre congressam, purum semen Sethum produxisse, ex quo deinceps universum hominum genus propagatum sit. Postremo principatus, οί potestates, czeteroque, ut alii, omnia statuunt. 40. Archontici. Ad plures principes universa revocant ac quicunque facta. sunt ab illis orta priedicant. Habent et foedissime quoddam libidinis genus: carnis resurrectionem negant : Vetus Te- stamentum rejieciunt. Utuntur tamen et Veteri el Novo Testamento, verba singula ad suam mentem falso trahentes. 41. Cerdoniani, a Cerdone qui ab Heracleone, quem errorem hauserat, novis inventis auxit. Hic Romam e Syria profectus, Hygini episcopi tempo- ribus sua dogmata disseminavit. Porro duo prin- cipia invicem contraria asserit : negat Ghristum esse vere natam. Mortuorum item resurrectionem ac Vetus Testamentum rejicit. pg. Μαρχιωνισταὶ (27)* Μαρχίων ἀπὸ Πόντου C 42, Marcionistze. Marcio oriundus ex Ponto, patre NOTA. affert Irenzus lib. 1, c. 54, ut in lib. IV Heg. c. xxvii, ut vel Nus nescio quis fabricatoris orbis filius, So- phis, zonum postremi , instinctu, serpentis for- mam indutus, pellexerit. hominem ad parentis sui jlegem violandam, quo boni malique scientiam tandem assequerentur ; vel Sophia ipsa serpens facta sit, contrariaque adeo exstiterit factori Ade, at propter inditam liominibus cognitionem, dictum esse serpentem omnibus sapientiorem. Auctor denique Appendicis de heres. alio modo horum errorem renuntiat. At neuter indicat Ophilas exi- stimasse Christum serpentem illum fuisse. E contra in appendice legitur, eos serpentem pluris, quan Christum, fecisse : Origenes, lib. νι Contr. Cels. neminem in eorum sodalitium admissum esse ait, ἐὰν μὴ ἀρὰς θῆται χατὰ τοῦ Ἰησοῦ, nisi Jesum ante exsecrarelur. Ait horum auctorem fuisse Euphratem: qui alius non. videtur fuisse ab Euphrate Peratico, a quo Peratze. Νααείπὶ quoque, et Neesteni dicti sunt 4 nomine Hebreo Urb Nahas, serpens, et a ἹΠΟΤΟ Nehestan, quo Ezechias serpentem aeneum appellavit. . (25) Guostici, qui tres hominum naturas ex Adamo procreatas dixerunt, ὑλεκῶν, wmalerialium, seu ἁλόγων, rationis expertium, λογικῶν, rationa- lium, sive animalium, et πνευματικών spiritualium, primi subiude generis fuisse aiebant Cain, secundi, Abcl, tertii, Seth, qui spirituale semen a Sapientia clam inditum conservasset. Alii, Carpocrate duce, ut fert lrenzeus, Cainum extulerant, aliosque ne- fandos homines, quia divinam legem prfracte violando Fabricatori orbis adversos se praebuissent. Judam vero alii , lrenzeo teste, praedicabant, quod prodendo Jesum in causa fuerit, ut virtutes mundi qua saluti hominum obsistebant, vincerentur ; vcf, ut in laudata. appendice fertur, quod Jesum Fa- bricatoris filium necandum tradidisset. Ex Teriul- liano, De bapt. ο. 4, et lHicronymo ep. 85, Caiari baptismum sustulerant. (16) Gnosticam impietatem quarto Ecclesi: sz- culo Eutactus quidam in Armeniam invexit, quai didicerat ab anachoreta Palezstino, qui Petrus vo- cabatur : hique adeo Archontichorum principes fue- runt. Epiphanius in Panario scribit eos baptismum et Eucharistiam aboiminatos esse, ceuin nomine Sabaoth, coelorum tyranni, perficerentur : itemque Apocryphos libros complures supposuisse, ut puta Symphoniam magnaui et ἀναθατιχὸν ᾿Ησαῖου, As- censionem Isaie. Hieronymus vero, in cap. Lxiv Ιραί subindicat postremum hunc librum, ut οἱ Apocalypsim Eli:e, a Basilidianis et Marcossis con- ficos esse. (27) Cerdo Saturnini discipulus Romam venit sub llygino pontiflce, ubi Marcioni hzeresim, quam $xrpius ejuraverat, infudit. Mdrcion enim haeresim suam ante non sStiruxit, quam spe recuperandie communionis ainjssa, cum ducentis sestertiis, qu;e idcirco Ecclesiz intulerat, in perpetuum dissidium relegatus esset, ut loquitur. Tertullianus lib. De prasc. c. 30. Utrique hoc caput errors fuit, unum esse Denn bonum, incognitum, et Patrem Jesu Christi; alium item justum et severum, qui ex materia jam exstante orbem fecerit, legem Judaris sanxerit. Syneros Marcionis discipulus, ut. magi - stri sensum explicatius traderet, preter duo hac principia efficientia, materiam cum malo nescio quo spiritu posuit; eo scilicel, quem Tatianus πνεύμα ὑλιχὸν, Spiritum | materialem, vocavit; Platonici, turbuleatum | materie animum. Qua de re prater Eusebium legendus Tert. 1. 1 Cont. Marc. Nazian- 193 S. JOANNIS DAMASCENI 70k 8G quidem episcopo natus est ; a quo ob virginis A ὁρμώμενος, ἐπισχόπου piv υἱός ' φθείρας δὲ παρίξ- stuprum Ecclesia cjectus, Romam aufugit. Ubi cum ab iis qui tum Ecclesie praeerant ponitentiam frustra postulasset, catholicam fidem oppugnare instituit. Quamobrem tria esse principia dixit, bonum, justum et malum. Novum Testainentum a Vetere, ut et ejuslem auctore alienum esse docet. Carnis resurrectignem ipse cum suis sustulit. Non unum duntaxat baptis:»a, scd et duo, et η, post lapsum indulget. Pro mortuis catecbumenis suis baptismum alii suscipiunt. Apud istos mulio- gibus libere baptismum conferre peruittitur. 49. Lucianista. Luciagus quidam, non ille qui nuper Constantino imperante vixit, sed antiquior ille, in omnibus Marcionis doctrinis adhrescit. Nonnulla quoque adjecit, qui Marcion non tra- dideral. 44. Apelleiani. Apelles hic eadem etiam atque Marcion et Lucianus praedicat. Quidquid conditum est, ipsumque conditorem vituperat. Non tamen μία, ut illi, principia, sed unum tantum invexit, Deumque unum supremum, ac qui nominari ne- queat, qui uibilominus Deum alium conudiderit. lunc vero sic conditum, cum malus evasisset, sua- pte improbitate mundum creasse. 45. Severiani. Severus hic Apcllis assecla, vi- num penitus damnat, fingitque ex Salana serpentis voy ἀπέδρα διὰ τὸ ἐξεῶσθαι ὑπὸ τοῦ ἰδίου πατρὸς ἀπὸ τῆς Εκκλησίας. Οὗτος ἀνελθὼν ἓν Ῥώμῃ, ἔπει- τα αἰτῆσας μετάνοιαν τοὺς χατ᾽ ἐκεῖνο xatpou 1 Yoo- µένους τῖς Ἐγκλησίας, καὶ μὴ τυχὼν ἐπῄρθη κατὰ τῆς πίστεως, xal ἑδυγμάτισεν τρεῖς ἀρχὰς, ayatoy? καὶ δίκαιον, χαὶ φαῦλον, εἶναί τε την Katy Mar κην ἀλλοτρίαν τῖς Παλαιᾶς, xal τοῦ ἓν αὐτῃ *a77- σαντος. Οὗτές τε xal οἱ ἀπ αὑτοῦ Μάαρχιων:σ-αἳ ἀνάστασιν capxb; ἀθετοῦσι, βάπτισμα 65 διδόασιν, οὐ μόνον ἓν, ἀλλὰ καὶ δύο, καὶ τρία, μετὰ τὸ παρα- πεσεῖν. Ἡ πὲρ δὲ τῶν τεθνεῴτων xal χατηχουµένων ἄλλοι παρ) αὐτοῖς βαπτίζονται. ᾿Αδεῶς δὲ xal s p' αὐιοῖς γυναῖχες ἑπιτρέπονται λουτρὸν δ.δέναι. μΥ’. Λουχιανισταί (38) ' Λουχιανός τις, οὐχ ὁ voy ἐν χρόνοις Κωνσταντίνου γενόμενος, ἁλλ᾽ ἀργαιότε- ρος, πάντα κατὰ τὸν Μαρχίωνα ἑδογμάτισε. Πρὺς δὲ τούτοις χαὶ ἕτερά τινα παρὰ τὸν Μαρχίωνα ὅηθεν δογµατίζουσιν, μδ’. ᾽Απελλιανοί (29)* καὶ οὗτος ὁ Απελλὴς τὰ ὅμοια Μαρχίωνι xaX Λουχιανῷ δογµατίςει. Καγίγει την πᾶσαν χτίσιν καὶ τὸν πεποιηκότα. Οὐχ ὁμοίως δὲ τούτοις τρεῖς ἀρχὰς ὑφτγίσατο, ἀλλὰ plav μὲν ἀρχὴν ", xal ἕνα θεὺν, ὄντα ἀνώτατον, xai ἆχατ- ονόµαστον * τοῦτον δὲ τὸν ἕνα πεποιηκένα: ἄλλον. Καὶ οὗτος, φησὶν, ὁ γεγονὼς, πονηρὺὸς εὑρεθεὶς, τῇ αὐτοῦ φαυλότητι τὸν χόσμον ἐποίησεν. με’. Σευηριανοί (50) * Σευῆρός τις πάλιν, τῷ Ἅπελ- λή ἐποχούμενος, τὸν οἵνον ἀποθάλλεται, xai ctv ἅμ- speciem labente, el terra simul coeuntibus vitem ᾳ πελον ἐκ τοῦ δρακοντοειδοῦς Σατὰν xal γῆς µυθολο- VARLE LECTIONES. r fV, 2508 ἐν à NOT &. zenus, orat 235 cL 57, Marcionem et Cerdopem iis accenset, qui xxx. aeones invexere : at Tertullianus econtra ait cap. 5 : Marcioue liberaliorem Valeu- tinum fuisse, qui ausus est duos concipere, Bythum et Sigen. cum usque ad xxz. conum fetus, tanquam 4Eoniw scro[(g examen divinitatis effudit. Caeterum orat. 27 Theologi, ubi legitur, Μαρχκίωνος τὸν éx τοιχείων x3* ἀριθμῶν Geóv: Deum BMarcioni sex ele- sentis conflatum, pro Μαρχίωνος, scribendwm puto Μάρχου, Marci, de quo supra actum est. Solam specieur carnis τῷ δοχεῖν, Christo concessit, nequi noni principii essel, a s:evo. cosmocratore quid- quim acceperit. Exinde resurrectionem carnis negabat ; quipimo nuptias juxta. Saturnini disci- plinam improbat, UndeSeptimius, lib. 1 contra ipsum el lib. De exljort. castit., Castratorem. carnis eum vocitat, ejusque discipulos alienos spadones. Uno verbo non novos errores et ritus cudit, sed veteres, vefectis variis ineptiis, confirmavit. Adbiec Evan- elium Lucie et tredecim Epistolas Pauli multis in ocis inutilavit et vitiavit: nec ullos praterea li- bros sacros agnovit. Simile facinus a Valentino admissum testatur Origenes lib. n Cont. Cels. Tertullianus tandem lib. De praescript. hoc de Mar- cione recitat: Posimodum panitentiam — con[essus est. Cum condilioni sibi date non occurrit, ila pa- cem recepturus, si celeros quoque, quos perditioni erudiisset , Ecclesie restitueret, morle praventus €st. . (28) Quem Lucianum Epiphanius, Tertullianus lib. 11 De resur. carn. Origenes, 1ib. ui Cont. Cels. et auctor Append, ad lib. De preiscript. Lucanum , nominant. Epiplianius in Panario sit eum a magi- tro. dissensisse, decendo mon nubere, ne fabricator orbis locupletior fieret, quod tamen etiam fuisse Marcionis et aliorum Gnosticorum dogma ostendi- mus. Auctor Appendicis ait, Lucanum | inmnortali- tati animae detraxisse, quam Marcign fore salvam dixerat. Lucanus scilicet animam ὑλιχὴν, materia- lem et terrenam, docuit interituram, qualem omnes alii beretici hominis corpori assignarant : nec proinde dissensit a Marcione. (29) Apelles Marcionis, auditor , sed. lapsus i: femina, inquit Tertullianus lib. De pr«sc. c. 5U, desertor contingntie Marcionensis, ab o«ulis. san- clissimi magistri Alexafdriani secessit. Inde post annos regressus non melior, nisi tantum, qua jam non Marcioniles, in alteram feminam | impegit; il- lam virginem Philumenem, cujus energemate. cir. cumvenius, quas, ab ea didicit, phaneroseis scripsit. Origenes hom. 2 in Gen. paucioribus verbis ait : Appelles, qui fuit Marcionis discipulus, sed alterius Πατεδὶε, quam ejus quam a magtstro suscepit. Who- don velusius auctor, Taiiani quondam auditor, apud Eusebium (lib. v JJist. ε. 12) ea. confirmat qui liie tradit. Epiphanius. Insuper. Apelles do- Cuit corpus Jesu ex siderum substantia οἱ quatuor clementorum qualitatibus constitisse , quibus tay- dem in ea unde accepta erant resolutis, spiritum ejus redditum celo: atque adeo nullam forc re- surrectionem, Catterum eos, qui in. Crucifixum crederent, salvos futuros, si bonis operibus in; cumbant. (90) Severus Tatianum σμιχρῷ ὕστερον , nou multo post scculus, ejus horesi gobur addidii, inquit ?usebius, lib. iv, c. 29. Vetus xero Testa- A" "5 DE H/ERESIBUS LIBER. Ἴύδ γῶν πεφυχέναι, συνελθόνξων ἀλλήλοις. Γυναῖχα δὲ A procreatam fuisse. Muliebrem. quoque sexum de- παραιτεῖται , φάσχιων ἁἀριστερᾶς δυνάμεως aóchv ὑπάρχειν. Ὀνομασίας δὲ τινας ἀρχόντων, χαὶ βίθλους ἀποχρύφους παράγει. Ὁμοίως δὲ τοῖς ἄλλοις σαρχὸς ἀνάστασιν ἀθετεῖ χαὶ Παλαιὰν Διαθήχην. µς’. Τατιανοί’ Τατιανὸς οὗτος συνήχµασεν Ἰου- στίνῳ τῷ ἁγιωτάτῳ μάρτυρι xal φιλοσόφφ. Μετὰ δὲ thv τοῦ ἁγίου Ἰουστίνου τελευτὴν προσεφθάρη τοῖς t»9 Μαρχίωνος δόγµασιν , xal ἴσα αὑτῷ ἑδογμάτισεν, προσθεὶς καὶ ἕτερα παρ) ἐκεῖνον. Ἐλέχετο δὲ ἀπὸ Μεσοποταμίας ὀρμᾶσθαι. Abra: αἱ τοῦ πρώτου τόμου, τοῦ β’ Bi6ALov, αἱρέ- σεις ur. Τὰ δὲ ἔνεστιν év τῷ τρἰτῳ τόμφῳφ, τοῦ δευτέρου B Βι6.1ίου , αἱρέσεις uy. pe. Ἐνκρατιταὶ, οἱ ἁπόσπασμα τογχάνοντες Ta- τιανοῦ, xal τὸν yáüygey ἀποθάλλονται , toU Σατανᾶ tás3xovteg εἶναι τοῦτον ' πᾶσαν δὲ ἀπαγορεύουσιν * ἐμγυχοφαγίαν. μη’. Οἱ Καταρρυγαστῶν (51), καὶ Μοντανιστῶν, trectat, quam a sinistre potestatis esse dicat. Principum nomina quadam, ac libros quosdam apocryphos adhibet. In. mortuorum resurrectione, Veterique Testamento rejiciendis cum hizeresibus aliis convenit. . 46. Tatiani. Tatianus hic cum sancto Justino martyre ac. philosopho floruit. Post. cujus obitum Marcionis dogmatum contagione corruptus, eadem ac ille docuit ; aliis tamen preterea adjectis. Ferunt e Mesopotamia oriundum hunc fuisse. Πα sunt tomi primi libri secundi hereses lredecim. 87 In vero tomo tertio libri secundi hareses decem et oclo conlinentur. 47. Eucratite, Tatiani quodam derivatio. ct appendix, nuptias improbant, quas Satanz trie buunt. Ab animatorum esu abstinendum esse sentiunt. 48. Cataphryges, qui et Montanist et Asco- ΝΑΙ LECTIONES. s Sic Epiph. et Reg. 1; R. 2950 ἁπαγορεύουσιν ἔμψυχον φαγίαν. R. 2570 et S. Hil. ἁπαγορεύοντες. NOTAE. mentum mon rejiciebat : sed cum legem , et pro- phetas, atque Evangelia admitteret, Pauli Epistolas, Áctusque apostolorum repudiabat. Tatianus vero, proprium magisterii characterem — instituit, inquil ]renzus, lib. 1, cap. 51 et &ones quosdam similiter aique hiqui a. Valentino sunt, velut fabulam enar- ζανς. (Qui vero proprium doctrinz characterem instituit, is nequaquam iotus secundum Valentinum sapuit, uli auctori Appendicis de lieres.. placuit. Quinimo Tatianus Saturninum et Marcionem zimu- latus est, cum in damnandis nuptiis, tum in pro- bibendo vini el carnium usu : unde Ἐγχρατιτῶν, seu Gontinentium nomen sibi arrogarunt ; nempe quod Saturninum et Marcionem antea ambiisse prodit Irengus, lib. 1, cap. 3U. Post martyrium sancii Justini Tatianus orationem ad. Grecos scri- psit, in qua Encratice hzresis semina liceat ob- servare. Unum quidem Deum, bonum , qui mate- riam ediderit ex nihilo, agnoscit : Verbum autein non ab zterno genitum, sed per ratiocinandi fa- cultatem οἱ voluntatem productum, Dei opus, ἔργον, esse, prosiliisseque κατὰ μερ:σμὸν, οὗ κατὰ ἀπο- xoxhv, separatione, non. abscissione, veluti faces ab igne sejunguntur. Materiam esse malorum causam, Cujus tenebricosus spirilus, a qua pervaditur, elsi unus el idem manet, varius lamen sil ob varieta- tem corporum, Quocirca d:emones non carne qui- dem, sed teuui imaleria, ὡς πυρὸς, ὡς ἀέρος, ignis instar, aut aeris, soloque illo materis&? spiritu cun- stare ; esseque τῆς ὕλης, xal τῆς πονηφίας ἆπαν- γάασµατα, materie et nequitie radiationes ; quamob- rem panitentize capaces non esse, cx quo Dei spi- ritum respuerunt. Huuc materi spiritum aniimain in bomine vocitari, eL una cum corpore dissolvi : iu resurrectioue vero, coalescentibus denuo iisdem materie partibus, excitaudum | esae. Et certe Epi- planius fatetur , haer. 47, Encratitas resurrectio- nem carnis credidisse. Pergit Tatianus, Deum pri- mis hominibus angelisque spiritum alium adjun- xisse, qui jacentem materi spirituu erigeret, in- ditaque immortalitate, Sursum transferret; cujus, quia imago Dei et similitudo est, caeleste diverso- rium sit : sed οἱ ἱιοπίποι ex eo accipere ut vere homo sit. Quamobrem duo hominum gencra distin- guil. φυχικῶν, animalium, quos non secernit ab iis quos ὑλικοὺς appellat, εἰ spiritua(ium, Πνεύματι £00 φρουρουμένων. Cielerum penes utrosque essc virtutem vel vitium persequi, salvos fieri vel reprobari : illum qui damones vincere voluerit, ma- terio maledicere debere, hoc est a carnis illecebris animum abstrahere. Atqui. inter carnis illecebras, quarum d;euiones esse habiles dixerat, risum et nuptias ponit : ὁ γαμῶν, xaX παιδοφθορῶν, xal µοι- χεύων, Υελῶν τε. Quocirca Graecos sugillat, quod risui indulgerent, et animalia carnis edendze gratia mactarent. Hoc in tractatu nihil snggerit, quo Adami saluti detrahat, quam tamen alias infere- bat, ex his Apostoli verbis ad Itom. v, 16, Quo- niam omnes in Adam morimur. Alumni Tatiani Ὑδρο- παρασταὶ, Aquarii, cognominati sunt, quia aquam nudam ad Eucharistiam adhiberent. Nedum in fin- gendis onibus Valentinum 2zemulatus est, sed et in aliero prater supremum Deum conditore or- bis inducendo , qui legem promulgaverit : χατα- λύων νόµον, ὡς ἄλλου Θεοῦ, inquit Clemens Alex. : in Ecclog. prophet. Insuper ex quatuor Evangeliis unum composuecrat, quod διἁ τεσσάρων appellatLa- D tur, ex quo tum series avorum Domini, tum esetera, quibus eum veram carnem gessisse declaratur, ademerat ; juxta nimirum sux hazresis et Gnosticae factionis principia. In commentario Hieronymi in cap. νι Epist. ad Galat. ubi legimus, Tattanus, qui pulativam Christi carnem introducens, in Regiis codicibus , οἱ in perantiquo Cluniacensi reperitue Cassianus, qui, etc., quam lectionem esse veram conjicio. Julius Cassianus siquidem Encratita fuit, Valentinianz sectae alumnus, ct τῆς óoxf,osug ἑξ- άρχων, Docelarum princeps, seu eorum qui putali- vani Domino carnem aflingebant, ut testatur (.le- mens Alex. lib. im. Strom. Qui si pensiculatius le- gatur, invenietur eumdem Cassiani librum cilare, ex quo llieronymus argumentum accepit. quod confutat. Scd et proclive fuit librariis Tatiani no- men, ubi de Encratitis agebatur, substituere , qu.a notius erat, quiim Julii Cassiani. (931) Multi dixerunt Plivyzes existimasse Spiri- Ui S. JOANNIS DAMASCENI 708 druget:e, uctumque Testamentum suscipiunt : sed A καὶ 'Asxoópouyntüv * οἵτινες Παλαιὰν καὶ Kat; novos quosdam prophetas adjiciunt, Montanum quemdam, ac Priscillam celebrantes. 98 39. Pepuziaui, qui εἰ Quintilliani dicuntur, quibus accedunt, Artotyrite ; haereses dux. Supe- rioribus quidem illis, hoc est Cataphrygibus, adnumerantur, sed ab eis tamen divérsa nonnulla sentiunt : ae Pepuzam, desertum quoddam oppi- dum, Galatiam inter et Cappadociam, ac Phry- giun situm, divinis honoribus extollunt, eainque Hierosolymam esse dieunt. Est autem et alia Pe- puza. Mulieribus magistratus ct sacerdotia defe- runt. Sacra faciunt, pucrum quidem acubus reis compungentes, ut solent Cataphryges, ejusque sanguini farina admista, panem conficientes, oblationis participes flunt. Finguut — Pepuzz Christum olim se Quintille, seu etiam Priscillz, Διαθήκην δέχονται ' ἑτέρους δὲ προφῆτας παρει:- άγονται, Μοντανόν τινα αὐχοῦντες, καὶ Πρισχίλ- λανι μθ’. Πεπουζιανοὶ, οἱ καὶ Κυντιλλιανοὶ, οἷς au»- άπτονται Αρτοτυρίται, αἱρέσεις δύο. "EG αὐτῶν μὲν eloY τῶν Καταφρυγαστῶν * ἕτερα δὲ παρ) ἐχείνους δογµατίζουσι, Πέπουζαν πόλιν τινὰ ἀναμέσον Γα- λατίας, χαὶ Ἱαππαδοχίας, χαὶ Φρυγίας ἐχθειάζον- τες, καὶ δη ταύτην Ἱερουσαλὴμ ἠγούμενοι, ἔστι ἴ δὲ xai ἄλλη Πέπουζα. γυναιξὶ δὲ ἀποδιδόντες τὸ ἄρ- χειν xai ἱερατεύειν. Μνοῦνται δέ τινα, κα:αχεντοῦ»- τες νέον παΐῖδα ῥαφίσι χαλχκαῖς, ὥσπερ οἱ Καταφρν- γαστῶν, καὶ τῷ αἵματι αὐτοῦ ἄλευρον 3 φυράσαντες, χαὶ ἁρτοποιῆσαντες, προσφορὰν µεταλαμθάνουσι. Β καὶ 6h τῇ Κυῖντίλλη, $ Πρισχίλ)λῃ Χριστὸν ἐχεῖσε ἐν Πεπούξζῃ ἀποχεχαλύφθαι Y &y εἴδει θηλείας μ»- θολογοῦσι. Κέχρηνται δὲ ὡσαύτως Παλαιᾷ xaX Καινῇ VARIA: LECTIONES. t Desunt hzc in Reg. 2. " RR. 2508 καὶ αἷμα αὑτοῦ ἀλεύρῳ. 7 Ibid. ἀποχαλυφθῆναι. NOTA. tom sanctum incarnatum esse in Montano. Verum Apollinaris Hierapolitanus, Meltiades, et Apollonius apud Euseb. lib. v Hist. c. 17 et seqq. hoc solum- modo nomine Montanum lacessunt, quod incondi- tis vocibus prophetam agendo, sibi, non apostolis, eximium Spiritus sancti donum arrogaret. Auclor qui alium a supremo eo conditorem rerum sta- tuerat. Num iste Gnosticorum impietati Montani deliria admiscuerit, iacerium est. Montanistie nu- ptias solvebant , secundas nempe, et. triplicem quadragesima: jejunabant. Novatianis przluserant, ut ad omne pene delictum Ecclesi: foves obsera- Append. de hzres. ait, communem eorum blasphe- ϱ rent, inquit Hieron. epist. 54, nbi el hierarchiam miam esse, qua im apostolis dicant Spiritum san- cium fuisse, Paracleium non. fuisse. Quod. non sic accipiendum est, ut ad instar Gnosticorum Spi- ritum discreverint a Paracleto. Nam Tertullianus, lib. De veland virg. in quo hzresim suam exponit, Paracleti nomine nihii aliud indicat, nisi vicarium Domini Spiritum sanctum. Insuper Montanistarum ' sensum sic explicat : Justitia primo fuit in rudi- mentis, natura Deum metuens, deinde per legem et prophetas promovit in infantiam, dehinc per Evauge- lium deferbuit in. juventutem : nunc per Paracletum componitur in maturitatem. lta ut, quemadmodum llieronymus interpretatur epist. δὲ, ad extremum Spiritus sanclus in Montanum, Priscam, et Mazimil- lam descenderit, et plenitudinem , quam Paulus non habuerit, absciasus semivir habuerit. Montanus. Ubi uihil aliud significat, nisi insigne prophetize munus, propter quod in epistola ad Hebid. quest. 9, hos omnes abortivos prophetas vocat. Nec aliud usquam inmuunt Epiphanius οἱ Eusebius. Hieronymus, rursum epist. 54, ait. Montanistas Trinitatem in unius persona anguslias coarctasse. Nimirum auctor laudatze s:zepius Appendicis , Cataphrygum , inquit, non una doctrina est. Sunt qui χατὰ (secundum) Proclum dicuntur, εἰ sunt qui secundum /Eschinem. Privatam autem blasphemiam illi qui sunt secundum ZAEschinem , hauc. habent, qua adjiciani Christum esse ipsum Patrem εἰ Filium. Hoc utriusque sectae diserimen novit Theodoretus : at lib. 11 Heret. [abul. cap. 2. non dubito quin pro Πατρύχλου, scripserit Πρόχλον. Nam Eusebius quem passim sequitur, lib, vi Híst., cap. 20, meminit disserta- Uonis Caii Romani adversus Proclum. Hic forsan ille est de quo Tertullianus, lib. 1 Cont. Valent. ail : Proculus noster , virginis senecte ei eloquentice dignitas, etc. De eodem Proculo loquitur lib. Ad scapul. cap. 4. Alterius vero Procli mentionem facit lib. Contra Praxz., a quo Procliani dicti sunt ; ipsorum recitat, in qua primum locum patriarche ; secundum Cenoues ; tertium, id est pene ultimum, episcopi tenerent. Ocbis occasum in primis Mon- tanum przcinebat, ac millenarium Christi regnum. Hec canit pseudosibylla octo libris, qui hodieque supersunt, a Phrygibus subjecti. Phrygia scilicet fecunda semper vatum parens erstitil, et ut. gen- tiles taceam, non ita pridem ante Montantim pseudo- rophetissa, quam Joannes, Apoc. t, 20, Jezabe- m oppettat, Thyatirenos eorum vicinos dementa- bat. Ki itaque successerunt Montanus, Theodotus, Alcibiades, Priscilla, Maximilla, nec non Quintilla, monsirosissima illa femina , adversus quam Ter- tellianus Je baptismo scripsit, cui nec integre qui- dem docendi jus erat (utique quia femina) queqne optime norat pisciculos necare, de aqua au[erens, ac $i baptisini aqua futilis foret, Theodoretus id as- sertum scribit à Tascodrugis seu Tascodrugetis : quo etíam nomine Quintillianos donatos fuisse tc- statur (ιο et in Panario Epiphanius ; voce Phrygia, seu potius Galatica, composita ex τάσχος, digitus, εἰ δρούγγος, naris ; quia inler orandum nari digi- tum intigebant : ex quoa Ογφοῖς rursum Passalo- ryncita q. d. Paxillonassones dicti snnt. Hos Theo- doretus, et Timotheus ΟΡ. et Antiochus Marcosiis jungunt, cujus nempe prestigias οἱ placita Quiu-- tilla :emulata erat. Apud Antiochum, « litteraomissa, ut hic apud Damascenu:n, ᾿Ασχοδρουγηταὶ dicun- tur : sic etiam Philastrius et Augustinus Ascodra- gitas scripserunt. Ex quibus emendandus venit Hieronymi locus in Pra:fatione lib, τι Comm. in Epist. ad Galat. ubi legitur, Ancyrae in Galatia, Passaloryncitas, Ascodrobos et Artotyrtitas. reperiri, et pro Ascodrobos, reponendum Ascodrogos , vcl Tascodrogos. Quintilliani porro Artotyriig ctiam appellati sunt, quia eucbaristico pani caseum ad- miscerent. va «s, DE HJERESIBUS LIBER. 710 Aubin, xatà τὸν νοῦν τὸν ἴδιον μεταποιούμε- A videndum probuisse muliebri specie. Vetus ac ο we. 9a V. Tsacapsoxaitóexaxtsal (52)* οὗτοι µίαν ἡμέραν τοῦ ἐνιαυτοῦ τὸ Πάσχα ἐχτελοῦντες, ἐν ὁποίᾳ ἂν ἐμ- πεσθίη τῆς σελήνης τεσσαρεσχαιδεχαταία, τοι Σ ἐν Σαθδάτῳ, ) ἐν Κυριαχῇ, ἐχείνην τε νηστεύοντες, xal ἅμα ἀγρυπνοῦντες ἑορτάζουσιν. να’. "Aloyot (65) ’ ἀφ᾽ ἡμῶν κληθέντες, οἱ τὸ Eo- αγγέλιον τὸ χατὰ Ἰωάννην ἀθετοῦντες, καὶ την Απο- κάλυψιν αὑτοῦ, διὰ τὸ τὸν ἑλθόντα &x τοῦ Πατρὸς θεὸν Λόγον, ὄντα ἀεὶ, μὴ δέχεσθαι 7. vB'. Αδαμιανοί (34) ' παρἆ τινος Ἀδὰμ ζῶντος: χαλούμενοι, χλεύης μᾶλλον, f] ἀληθείας δόγµα ἔχονπι. Γίνεται δέ τι τοιοῦτον * γυμνοὶ συνάγονται, ὡς kx μητρὸς, ἄνδρες τε xal γυναῖχες ἐπὶ τὸ αὐτὸ, xal οὕτως τὰς ἀναγνώσεις, xal τὰς εὐχὰς, xal πᾶν 6 τι οὖν ἐχτελοῦσι δῃθὲεν µηνάζοντες τε χαὶ ἐγκρα- τευόµενοι, xat Υάμον μὴ δεχόµενοι, τὴν ἑαυτῶν Ἐκ- χλησίαν παράδεισον ἡγοῦνται. νΥ. Σαμφαῖοι ($4*), καὶ Ἑλχεσαῖοι' ἔτι δεῦρο τὴν "Apa6lav κατοιχοῦντες, χαθύπερθεν τῆς Νεχρᾶς θα- λάσσης xev vn * οἵτινες ἀπὸ τοῦ "EXE, τινὸς φευδο- προφήτου, Ἱπατημένοι , οὗ ἔτι xal δεῦρο ἓχ τῆς συγγενείας ὑπῆρχον Μαρθοῦς xat Μαρθϊνα γυναῖχες, προσχυνούμεναι ὑπὸ τῆς αἱρέσεως ὡς Osal. Παραπλη- σίως τῶν Ἐδιωναίων τὰ πάντα ἔχοντες. νδ’. Θεοδοτιανοὶ (55), οἱ ἀπὸ Θεοδότου τοῦ σχυτέως Novum Testamentum adhibent, ἱία tamen ut om- nia pro animi libidine ad pravos sensus trans- ferant. 50. Tessarescsdecatit», seu Quariodecimani, qui stato anni die Pascha celebrant; ut quam- cunque in diem decima quarta luns incurreril, sive Sabbatum, sive Pominica fuerit, ea die jeju- nent, ac festivas celebrent vigilias. 51. Alogi, a nobis ità nominati, qui Joannis Evangelium, ejusque Apocalypsim rejiciant : pro- pterea quod Verbum Deum, qui ex Patre progre- diendo semper exsistit, non recipiunt. 52. Adamiani. Ab Adamo quodam ea state vi- vente denominoti, ridiculum potius, quam veri- tati consentaneum dogma profitentur. Porro rem hujusmodi factitant. Nudi, quales ex utero matris egressi sunt, viri perinde ac mulieres conveniunt, atque ita lectionibus, orationibus, ac caeteris re- ligionis officiis vacant. Solitariam autem vitam agentes, ac continentium instituta sectantes, nu- pias damnant: Ecclesiamque suam paradisum esse exislimant. 55. Sampszi, sive. Elceszi, ad hunc usque diem . in Arabia degunt, juxta mare Mortuum, Elxe cu- jusdam falsi prophete discipuli. Ex cujus stirpe Marthus et Marthina feminz dua :tate nostra prodierunt; quas dearum instar hzresis ista co- luit. Eadem porro cum Ebionzis omnino sentiunt. 54. Theodotiani, e Theodoto coriaric Bysan- VARIE LECTIONES. X Reg. 2508 ἐν ᾗ ἂν... legitur apud Epipa. . τεσσαρεσχαιδεχάτη. εἶτε. 7 R. 2950 καταδέχεσθαι. Totum hoc. caput aliter z Cod. S. Hil. ex emend. οὕτως. νότα (52) Aeiatici, cum saculo secundo ipsa die 14 men8is primi, qua Judei, Pascha ageudum conten- dissent, ab hoc more brevi posthac desciverunt, Nam szculi quarti initio nonnulli duntaxat Cilices, Syri, et Mesopotawii, ut. memorat Athanasius lib. De synodis, pristinam consuetudinem sibi vindica-. bant. Horum partes, Epiphanio teste in heresi Awdianorum, Crescentius nescio cujus civitatis episcopus, acriter defendit adversus Alexandruin Alexandr. Unde, factum est ut Nicaa synodus de- ereto sanxerit, ut Pascha eadem die ab omnibus, Dominica scilicet proxima post 14 diem lun:e men- sis primi, celebraretur. Czeterum in Appendice ad lib. De prasscr. legimus Blastum quemdam aucto- rem fuisse , ut Pascha festum haud. aliter custodi- relur , secundum legem Moysi 14 mensis. Theodo- reius Marcionitis Blastum accenset. Αἱ Euse- bius, lib. v, cap. 15 et 20, Blastum ait diversam haresim tenuisse ab ea quam invexit Flori- nus, Romanus quondam presbyter, qui Marcionita fuit (a), duorum numinu uv, boni et mali assertor. D Unde lrenaus adversus ipsum περὶ povapxlac, de unitate numinis epistolam scripsit : aliain vero ejus- dem ad Blaswum περὶ σχίσµατος, de schismate, citat Eusebius. Blastus itaque schismatis polius reus fuerit, quam hzresis, Asianorum celebrandi Pa- schatis ritum Roma propugnando. ($5) Alogos Philastrius indicat part. 11, cap. 13, ubi eorum meminit, qui Evangelium et Apocaly- psin Joannis, ceu scripta. essent a Cerintho repu- diabant. In Appendice ad lib. De prescr. legimus Theodotianos canonem Seripturarum multilasse , ubi nempe Cliristi deitas enuntiabatur. (54) Theodoretus ex Clemente Alex. lib. im: Strom. hujus obscenitatis Prodicum auctorem fuis«e tradit, et Carpocrati et Epiphani successisse. Hunc quoque Tertullianus in Scorp. cap. 15, Gnosticee impietatis reum facit. Prodicus ejusque sectatores librum apocryphum laudabant, inquit Clemens , in quo conjugationes alie οἱ emissiones zonuin enar- rabantur, quae tamen ab uno οτί essent. (24) Elcesaitarum Eusebius meminit, lib. «m, cap. 98. Eicesa Arabs, ut scrihit Theodoretus, n propheta se! venditavit, et librum quemdam ad se c c«lo delapsum finxit , uti postea Mohammedes Alcoranum, Ad eos quidem Ebionzi feruntur transiisse. Placita vero ipsorum ad Gnosticam im- pietatem proxime accedebant. Hos in ceetum unum ab Alcebiade quodam Apameensi coactos refert Theodoretus. Undenam Samps:ei nuncupati sint, utrum quod solem ritu quodam colereut , assequt non potui. . (35) Ut Theodotiani a Theodoto coriario, sic Mel- chisedeciani a Theodoto trapezita ejus discipulo in- stituti suut. Id testatur opusculum de his hzeresibus quod ms. babco; ex quo pauca baec delibare juvat : (a) Valentinianum potius Florinum fuisse ait in Crzefatione (num. XX) Lequienus, hune locom retractans, 11 S. JOANNIS DAMASCENI 112 tino 89 icti. Hic Grocis artibus apprime insti- Α ἀπὸ Βυζαντίου. Οὗτος ἓν παιδεία Ἑλληνιχῇ ἄχρο; tutus, cum aliis quibusdain in ea, quz "um givie- bat persecutione comprehensus, cum socH cjus omnes propter Deum mortyrium subiissent, fidem solus ejuravit. Ob idque probris appetitus, id ex- cogitavit, ut Christum nudum esse hominem as- Sereret; ne crimini sibi verteretur quod Deuin abnegasset. | | 55. Melchisedeciani, Meléhisedecum ita vene- rantur, ut virtutem quamdam eum esse jactent, non purum hominem; et ad ejus no::en cuncta referre non dubitent. 56. Dardesianistz. Bardesianes iste e Mesopota- mia oriundus sinceram fidem initio amplexus est, ac in philosophia excelluit. Sed a veritate postea recedens, eadeni cum Valentino docuit, preter pauca quedam im quibus ab ilo dis- crepat. 51. Noetiani. Noetus hic Smyrnensis ex Asia fuit. Is cum aliis in currui [furoris] elatus υἱο- πάτορα (id est, ut ita loquar, Filio-patrem , aut Patri-filium) asserere Christum ausus est, eum- demque Patrem, ac Filium, et Spiritum sanctum profiteri : se vero, Moysen'esse, fratremoue suum, Aaronem venditare. γενόμενος, ἅμα 0i ἄλλοις τῶν &v ἡμέραις του τότε διωγμοῦ μόνος ἐχπεσὼν, μµαρτνρησάντων Exiiwo) διὰ θ:όν. Ἐπειδὴ οὖν οὗτο: φυγὼν α ὠνειδίσθτ, ἐπενόησε Φιλὸν ἄνθρωπον λέγειν τὸν Χριστὸν, διὰ τ» ἔγχλημα, 0x: θεὺν Ἡρνῆσατο. νε’. Μελχισεδεχιανοί * οὗτοι τὸν Μελχισέδεκ ΥΞ- ῥαίροντες, τινὰ δύναμιν αὐτὸν φάσχοντες, χα) μὴ µόνον áp nov φιλὸν, xaX εἰς tb τούτου ὄνομα πάντα ἀνάγειν τετολµηχότες. νς’. Ἡαρδεσιανισταί (3t9 * Βαρδεσιανῆς οὗτος ix τῆς Μεσοποταμίας ὥρμητο. Tà τρῶὠτα μὲν ττς ἁλῃ- θινῆς πίστεως ὑπάρχων, χαὶ ἓν φιλοσοφία διαπρὲ- πων, ἐχκλίνας 05 τῆς ἁληθείας, παραπλησίως Οὐ- αλεντίνῳ ἐδογμάτισε, χωρὶς ἑνίων, ὧν διαφέρεται πρὸς Οὐαλεντῖνον. vs. Νοητιανοί : (57) * Νόητος b οὗτος ἀπὸ Σμύρ- νης ὑπῆρχεν τῆς Ασίας. Ἐφ' ἅρματι δὲ ἐνεχθεὶς σὺν ἄλλοις , φησιν υἱοπάτορα τὸν Χριστόν " ἔδειξε τὸν αὐτὸν εἶναι Πατέρα , χαὶ Yibvy , καὶ ἅγιον Πνεῦμα. Ἑαυτὸν δὲ ἔλεγεν εἶναι Μωῦσέα , χαὶ τὸν ἑαυτοῦ ἁδελφὸν, 'Aapov. VARLE 1 ΕΟΤΙΟΝΕΡ. a HR. 9508 quy&;. b.Cod. S. Hil. ἀπὸ Nofzou τινός: sic apud Augustinum, Noetiani; qui a Noeto cuodam. NOTAE. Τούτο τοῦ σκυτέως θΘεοδότου μαθηταὶ Ὑεγόνασιν C inficiatus sit. Infinita tamen scripsit multa arte Λσχληπιάδης , xxt 'Eppóou3o; , xat 'AToXXAQVtO;, xai θΘεόδοτο; ὁ ἀργυράμοιθος , ὃς ἀρχηγὸς οἰχείας αἱρέσεω; ἀναῤῥηθῆνα, φιλοτιμµησάμενος, τὴν αἴρεσιν «υνεστήσατο ταύτην. Καθὸ μὲν τοῦτον ἔσχον ἀρχη- γὸν, θεοδοτιανοὶ καλοῦνται * διότι δύναμίν τινα θείαν x*i παμμεγίστην τὸν Μελχισέδεχ εἶναι ὑπολαμθά- νουσιν, Μελχισεδεχιανοὶ ὀνυμάκονται. Διὰ δὲ τὸ μὴ προσφαύξιν τινὶ βούλεσθαι vtov μὴ ὁμοπίστων, μηδὲ παρά τινος προσφαύεσθαι τῶν μὴ τοιούτων, Αττίγ- qavot προσαγορεύοντα! *- Coriarii istius Theodoli di- scipuli (uerunt Asclepiades, Hermophylus, Ápollonius, et Theodotus trapesita, qui cum specialis secte au- clor inaugurari gestiret, he vesim istam stutuminavit. Quatenus Theodotum quidem isum. auctorein. ha- buerunt, Theodotiani vocantur ; qua tero Melchise- dec virtutem quamdam divina.uque maximamque esse imaginantur, Meichesedeciani : ac tandem, appellan- tur Athingani, quia neminem qui de secla sua non sit, tangere, nec a quoquam alterius religionis tangi toluni. ldem. auctor dixerat addictos illos fuisse Thessalicis praestigiis, Sabbatum Judaico more colere, posthabita tamen, ut. baptismo, ita et cit- cumcisione. Subjungit anatlemaltisinos. recitandos ab illis, qui ab hac haresi ad catholicam lidem re- dierint. Ue Theodoto utroque , deque Asclepiade seu. Asclepiadolo, Apollonio, et Herniophylo, legi possunt Euseb. lib. v Hist. cap. 28, Theodoretus quoque, et Áppendix ad lib. De prescr. Varias de Melchisedec opiuiones excussit. Hieronymus, epist. 125. (36) Eusebius, lib. 1v, cap. 50, et Hieronymus, De script. eccles. testantur. Bardexanem ad Valen- tinianos non defecisse, sed cum Valentini commen- tis imbutus esset, ad sanam fidem redire propo- suisse, vetusti tamen erroris sordes ex tolo non cluisse : qui niinirum nonnullas adhuc προθολὰς, emissionesee in Deo (finxerit, et resurrectionem adversus omnes sui avvi. l;ereticos. Bardesanis filii- ue ejus Harmonii errores 5. Ephrzm Syrus con- ulavit. Diodorus Tarsensis , relatus a Photio , cod, 223, Bardesanem cap. 51 , redarguebat, quod eum prophetas áduntteret, animasque a genitura et fato liberas fateretur, his tamen corpus subji- ceret. ($7) Superest hodie postrema pars libri sancti Hippolyti episcopi Portus Romaui contra haereses : eaque incipit ab his verbis qux ex Latina Gerardi Vossii translatione recitabo, donec Gra»ca repe- riam : Alti quidam aliam doctrinam introducunt, facti discipuli cujusdam Noeti, qui genere quidem Smyrnaus (uit, non multo ante, Dixit hic Christum esse eumdem Patrem, ipsumque Patrem natum esse, et passim. Deinde narrat quinam Noetus cum suis asseclis dogma suuin defenderit : Sic aiunt se pro- bare unum esse Deum, et respondent , si Christum D confitemur Deun., igitur ipse est Pater, si est Deus, passus vero est Christus. Deus : passus. igitur. csl Pater. Pater. enim erat ipse. Eam ob rein Yionázo- ες, οἱ Patripassiani dicti sunt. Epiphanius ait, oetum coram. — preshyterio. Simiyrnensi. errorein suum prima vice celasse, quia nullus aute eum hor- rendam lianc el exitiosam amarulentiam evomuerat. Sed Tlieodoretus docet. nos, hujus impietatis au- etorem. fuisse Epigonum quemdam ; eam a. Cleo- mene corrobaratam , instauratam a Noeto, ac tan- dem a Callisto novis additamentis auctam. Eamdem hac fere state Beryllus Bostrorum episcopus pro- tulit, quem Orifenes in synodo ad sanitatem redu- xit, ut. refert. Eusebius, lib. vi, Hist. , cap. 55. Noetus Ante centum et triginta annos vivebat, inquit Epiphanius : hoc est circa annum 245 , ad. oque ejus heresis innotuit prius, quam Sabellius emere geret. : 7T13 νη’. Οὐαλήσιοι (58) * oUto' , χαθὼς ὑπειλήφαμεν, Α εἰσὶν οἱ τὴν Βάχαθον χατοιχοῦντες, μητροχωμίαν τῆς ᾿Αράδων Φιλαδελφίας, οἱ τοὺς παρεντυγχάνον- τας, xal ἐπιξενουμένους παρ᾽ αὐτοῖς εὐνουχίξοντες. οἱ πλείους δὲ xai αὐτοῖς εὔνουχοι ὑπάρχουσιν, ἀπο- τετμηµένοι. Τινὰ δὲ ἕτερα διδάσκουσιν αἱρέσεως ἔμπλεα, ἀφηνιάζοντες τοῦ νόµου, καὶ τῶν προφητῶν, xai ἑτέρας τινὰς αἰσχρουργίας παρεισφέροντες. v6'. Καθαροί (59) * οὗτοι ἃμα Ναυάτῳ συναφθέν- τες τῷ Ῥωμαίῳ 9, xal τοὺς διγάµους παντελῶς ἀποθάλλονται, xal µετάνοιαν οὗ δέχονται. E. ᾽Αγγελιχοί (40) * οὗτοι παντελῶς ἐξέλιπον, αὖ- χοῦντες ἀγγελικὴν ἔχειν τάξιν, ἡ διὰ τὸ ᾽Αγγέλοις d περοσκεχλήῃσθαι. Ea'. Αποστολιχοὶ, οἱ xal ᾽Αποτακτιχοί' xai οὗτοι περὶ τὴν Πισιδίαν µόνων ὁρμώμενοιξε, µόνον ἆπο- τακτιχοὺς δεχόµενοι. Παραπλησιάζουσι f. δξ Ἐγχρα- είταις ' ἄλλα Ob παρ) αὐτοὺς φρονοῦσι. ξβ’. Σαθελλιανοί (M)* οἱ τὰ ὅμοια Νοήτου δοξά- ζοντες, παρὰ τὸ ph τὸν Πατέρα λέχειν πεπονθέ- ναι * λέγοντες προφοριχὸν, xai πάλιν ἀναχεόμενον τὸν Λόχον. vY'. ὨΏριγενιανοί (43) οἱ ἁπό τινος Ὡριγένους. «ΡΕ IJERESIDBUS LIBER. 714 58. Valesii. Iii sunt, quantum suspicor, qai Bacatli, quod Arabiz Philadelphiensis primarium oppidum est, habitant ; qui accedentes ad se, atque hospites castrare solent : ac plerique inter ipsos eunuchi sunt et exsecti. Dabent et alia. quaedam erroris referta dogmata ; atque in primis legem ct prophetas abnegant, quasdamque obscenitates adjiciunt. 58. Cathari. Novatum Romanum secuti, diga- mos penitus proscribunt, et poenitentiam non - suscipiunt. 60. 9Q Angelici. Hi omnino non supersunt ho- die; ita vero dicti sunt, vel quod se angelici or- dinis esse jactarent; vel quod angelos invoca- rent. B 61. Apostolici, qui et Apotactici [1d est. renun- tiantes] in Pisidia duntaxat eruperunt. Πο solca admittunt, qui se bonis abdicaverint. Encratitis affines sunt, etsi quzdam alia ab illis praterea slatuunt. 62. Sabeiriami, Cum Noetianis in omnibus prope- modum isti consentiunt, nisi quod Patrem negant csse passum ; aiuntque Verbum esse ad instar illius quod ore profertur, atque iterum revocatur. 65. Origeniani, a quodam Origene derivati. Tur- VARLE LECTIONES. ε (od. S. Hil. in marg. 2 manu, xaX Ναυᾶτοι, καὶ Μοντήσιοι, ὡς ἓν Ῥώμῃ χαλοῦνται, Donatistze vero, non Novatiani, Montenses dicti sunt. σθαι, in. angelorum cultum inclinati, iuquit. marg. ex emend. xa0' ἑαυτοὺς εὐχόμενοι παραπλ. 4 Epiph. ἀγγέλους. Augustinus legisse videtur, Ἱροσχεχλί- * Solus R. 9508, hanc vocem habet. . 9 f Cod. S. lil. in NOTE. (58) Nomen Οὐάλης Arabicum est, inquil Epi- (; vent. Contractionem illam, συναλοιφῖν, vocabulo phanius ; Latinum contendit Petavius. Quidni vero derivatum sit a radice Uvala, cujus multiplex est Arabibus significatum ? Valesii e Gnosticis non erant; conlinentiam vero profitebantur, et resur- rectionem negabant. (39) Novatiani , non a Novato , qui presbyter Carthaginensis erat, sed a Novatiano, Romana Ecclesi: diacono, nomen habent. ld Graci auctores non intellexerunt , licet accurate satis historia schismatis Novatiani narretur apud Eusebium, lib. vi, eap. 45, in epistola Cornelii pape ad Fabium Antiochenum. (40) Epiphanius fatetur se nescire, qui fuerint Angelici, eL unde id nominis habuerint. Theodore- tus vero in cap. t1 Epist. «d Coloss.sua zetate super- fuisse in Phrygia et Pisidia ait, profani cultus angelorum reliquias. Szculo sexto. Monophysitze quidam | Angelici perinde dicti sunt ab Angelio Alexandrize regione, quam incolerent. Istis aecen- sendos non putocultores illosidolorum, seu Angellio- rum dogmatis , quos Gregorius M. lib. i, epist. 5, scribit :evo suo exstitisse in Sicilia. (41) Non idem fuit Sabellii scnsus, atque Noeti, cum tamen uterque unicam in Trinitate personain aguosceret. Sabellius sibi finxerat Verbum et Spi- ritum sanctum efficientias quasdam Dei esse mi- niue subsistentes, sed quas Deus irradiationum in- star, quando opus cesset, evibraret, rursumque ad se contralieret. Unde Alexander Alexand. in Synodica advers, Arium, apud Theodor. lib. 1 Hist. eccles., cap. 4, generari a Deo Verbum ait, non per ετεῖ- sionem, neque per e[fIuxionem , uti Sabellio videba- tur et. Valentino : ut nempe Deus Verbum extra emiserit.ad condendum orbem et humanum genus reparandum; et Spiritum, quo res creat , per- ficerentur, sanctitatisque homines participes fle- Βλταοι, GR. ΧΟΙΥ. Unionis Latini nostrí significarunt, apud quos etiam Sabelliani Unionit:e audiebant. Jesum itaque cuin sola eflicientia illa, quz&e Verbum extimuin dicere- tur, perfusus esset, purum hominem exstitisse cen- suit, non Deum incarnatum ; adeoque Paulo Sa. mosateno prazlusit. Nec alium fuisse Praxex sen- sum Tertullianus tandem indicat lib. contra ipsum, cap. 357, tametsi ab eo Patrem crucifixum clama- verit. Dixeraut. tandem Praxeani, inquit, Fititun caruem esse , id οδὶ hominem , id est Jesum, Pa- trem autem. Spiritum, id est Deum , id est Chri- sium : adeo. ut qui unum. eumdemque. contendant Patrem ct Filium, jam. incipiant dividere illos po- tius quam unare. Si enim alius est Jesus, alius Chri- slus, alius erit Filius,alius Pater,quia Filius Jesus, Pater Christus. Talem monarchiam apud Valentinum fortasse didicerunt, duos (acere Jesum et Christum : imo apud Cerinthum potius qui Spiritum, quem a Christo non distinguebat, in. Jesum hominem in baptismate descendisse docebat. Praxeas itaque ceusuerit oportet. Dominum Jesum 50la deitatis efficientia imbutum esse, non autem esse personam Patris, quae in deitate et humanitate substitisset, ut Pater proprie passus et crucifixus diceretur. Philastrius Praxeanam impietatem in Africanas regiones ab Ilermogenoe invectiam narrat, qui in- . super materiam Deo esse cozxvam affirmavit. Atqui conjicere libet Sabellium, quem idein Philastrius Nocti fuisse discipulum scribit, in alteram hane impegisse hlasphemiam ; quippe quam Dionysius Alexand. dedita opera refellit in fragmentis libri contra Sabellium , αι leguntur apud. Eusebium, lib. τη Prep. Evang. cap. 18 et 19. (42) Origenes Adamantius, cum errores, quorum reus peragitur, in libris passim suis sparserit, tum presertim in iis quos Ambrosii alumni sui hortatu 23 115 S. JOANNIS DAMASCENI 1716 pissimi isli sunt, ac nefariam przposteramque li- Α αἰσχροποιοὶ δὲ οὗτοί εἶσιν, ἀῤῥητοποιοῦντες, καὶ τὰ bidinem exercent, suaque corpora corrumpunt. 64. Origeniani alii, ab Origene Adamantio scri- ptore. lli mortuorum resurrectionem negant. Tam * Christum, quam Spiritum sanctum rebus creatis accensent. Paradisum, ac coelos, czeteraque omnia allegorice exponunt. Christi regnum quandoque cessare nugantur, itemque desituros angelos: Christum vero cum diabolo regno Dei subjicien- dum, ac pro daemonibus Christum crucifixum portentose confingunt. Hactenus 1V tomi, ac secundi libri hereses 18. S91 In quinto tomo secundo vero libri secundi , hereses quinque sunt. ἑαυτῶν σώματα φθορᾷ παραδιδόντες. 60. Ἐριγενιανοὶ ἄλλοι' Ὠριγένους τοῦ xal Αδα- µαντίου τοῦ συντάκτου, οἱ τὴν τῶν νεκχρῶν ἀνάστα- σιν ἀποθαλλόμενοι, Χριστὸν δὲ χτίσµα, καὶ τὸ ἅγιον τνεῦμα εἰσηγούμενοι δ΄ παράδεισόν τε, χαὶ o5pa- νοὺς, xa τὰ ἄλλα πάντα ἀλληγοροῦντες. Χριστοῦ δήποτε πεπαῦσθαι τὴν βασιλείαν ληροῦντες, xal ὁμοῦ τοὺς ἀγγέλους παυθήσεσθαι. Χριστὸν δὲ σὺν διαθόλῳ βασιλευθησόµενον, χαὶ δαἰίµοσι σταυρωθέντα Χριστὸν τερατεύονται. Αὗται αἱ τοῦ δ' τόμου δευτέρου βιέλίου, al- ρέσεις t. Τὰ δὲ ἔνεστιν ἓν τῷ πέμπτῳ τόμῳ τοῦ δευτέρου Bi6Alov, αἱρέσεις €. $5. Paulianist& , à Paulo Samosateno. Paulus p &c'. Παυλιανισταὶ (45). ἀπὸ τοῦ Παύλου τοῦ Σα- VARI/E LECTIONES, 8 Desunt hec in R, 9508 et cod. S. Hil. etin vet. l'rans. NOTE. edidit Περὶ ἀρχῶν, De. principiis, omnes congessit. Delatus ad Fabianum papau, depravatas lucubra- tiones suas primum causat!us est : Fabiono ita scripsit, inquit Hieronymus, ut poenitentiam ageret, cur talia scripserit, el causam temeritatis in Ambro- sium retulit, quod secreto edita in publicum retule- fit. Theophilus Alex. hom. 1 Pasch. et Justinianus imp. epist. ad Mennain , Origenem in primis accu- sant, quod Verbum creatis rebus annurnerarit , tum in libris De principiis, tum in psal. 1, in quo Christum γενητὸν θεὸν, factum Deum, vocat. Alia quidem loca non desunt, in quibus Filium ἁγένη- ^ov, tton factum, sed ex substantia Patris prodiisse C dixerit : attamen negari vix possit Adamantium censuisse Filium esse dignitate, potentia οἱ scien- tia inferiorem Patri, et Spiritum sanctum, Filio. Id diserte abstruit libro De oratione, ubi contendit Patrem, non Christum aut Filium, orandum esse. Hinc Eusebius Caesariensis, qui studiosissimus Origenis fuit, in libris Contr. Marcell., tametsi Verbum ££ οὐχ ὄντων, ex nullis exstantibus, facium negat, et ex Dei substantia genitum affirmat, totus est in subjectione Filii ad Patrem propugnanda. Quocirca Filium esse ὁμοούσιον, consubstantialem Patri hoc sensu duntaxat fassus est, quo Platonici demonas et animas divina substantia constare aiebant. 1ου Origenes acceperat ex Platone, qui ut multi, ac prxsertim Eusebius, lib. xi Prep. Evang., cap 0, observarunt, unum Deum posuit qui superelfluentia quadam de se mentem , sive ideam einiserit, ceu δεύτερον αἴτιον, causam alte- ram, tum tertium aliud, puta animam mundi or- dine et natura iis inferiorem. Rursum juxta Pla- tonicorum doctrinam, angelos, daemones, et animas humanas cjusdem esse essentiz docebat, tum sub- inde pro discrimine meritorum diversos status naclos esse, ut alii angeli essent, diemones alii ; alii ccelestibus corporibus, alii humanis vegetandis destinarentur. Animas quippe corporibus , velut ergastulis alligari, nec tan discere quz religionis sunL, quam eorum. reminisci. το tradit lib. De oratione ; qus quidem aliaque plura llieronymus epist. 59, cap. 1, eruit ex lib. 1. De princ. Cumque omnia vario sermone traciasset, inquit , asserens diabolum non incapacem esse virlutis, el tamen nec- dum velle capere virtutem ; ad. exiremum sermone latissimo disputavit , angelum , sive. animum , aut certe damoneim, quos. unius asserit esse natura, sed diversarum voluntatum, pre magnitudine negligentice jumentum posse fieri.... ad extremum ne teneretur Pythagorici dogmetis reus, qui asserit. μετεμφύχω- ctv, post tam. ne(audam disputationem, qua lectoris animum vulneraverat ; hec, inquit, juxta. nostram seutentiam non sint dogmata, sed qua'sita tantum, el projecta, ve penitus intractata. viderentur. Nimi- rum in prologo pramonuerat se dicturum, de qui- bus vel affirinari, vel. negari salva fide, quam apo- stoli tradidere, ad libitum posset. Που jure in lib. i5, mundos asserit innumerabiles, non juxta Epicurum uno tempore plurimos, inquit Hieron., sed post al- lerius mundi finem, alterius esse principium : quod plane est materiam zternam ponere. [taque ex prz- dictis inferebat daemones et. impíos meritis Christi ad meliorem frugem redituros, tuncque subjectis universis Deo, regnum Christi desiturum. Sic dis- putat lib. iv De princ., et lib. De orat. 8 16, nibil desciscens a Platonicis suis. Insuper, posthabito nativo Scriptura sensu, Gnosticorum more, ac prze- seriim Julii Cassiani , libujv, cap. 5,docuit paradi- sum, in tertio plantatum a Deo fuisse, pro arboribus angelos, pro fluininibus virtutes intelligens, pru tu- nicis pelliceis quibus primi parentes post peccatum induli sunt, carnem qua morti obnoxia esset : antea siquidem Adamum sine carne, nervis , et ossibus vi- xisse. Quapropter corporum quidem, non autem carnis , resurrectionem fore. Primigeniam illam humani corporis conditionem, interiorem hominem appellitabat, cui soli conveniat esse imaginem Dcei. Cxterum sedula exercitatione posse hominem eo D perfectionis pertingere , ut ne leviorem quidem erturbationem persentiscat , ulliusve peccati la- em, ac depulsa per ἁπάθειαν caligine, intelligibi- les substantias intueatur, In. hanc. opinionem, quz Gnosticorum etiam fuerat, posthac Pelagius im- pegit ; quem idcirco Hieronymus, enumeratis ve- neni istius auctoribus, sic alloquebatur : Vis adhuc el alium nosse (ui erroris principem , haresis tua Origenis ramusculus est. (43) Idem Pauli Samosateni, qui Sabellii, de Trinitate, et de Christi persona sensus fuit; quem Orientis episcopi eodem, quo Epiphanius, modo enuntiant iu tertia illa fidei professione quam Athanasius et Hilarius in libris De synodis recitant, neenon Socrates, lib. tt Hist, c. 15. Epiphanius in Panario addit, hoc pacto Artemze dogma exstin- clum pridem, πρὸ πολλῶν ἑτῶν ἐσθεσμένον, opera 111 DE H;ERESIBUS LIDER. 718 µοσατέως. Οὗτος ὁ Παῦλος, ἀνύπαρκτον Χριστὸν A hic omni prope modum exsistentia Christum spo- ὀλίγου δεῖν διαθεθαιοῦτχι, λόγον προφορικὸν αὐτὸν σχηµατίσας, ἀπὸ Μαρίας δὲ, xai δεῦρο εἶναι᾽ προ- χαταγγελτικῶς τὰ περὶ αὑτοῦ bv ταῖς θείαις Τρα- φαῖς εἰρημένα ἔχοντος μὲν, μὴ ὄντος δὲ’ à ἀπὸ Μαρίας καὶ δεῦρο ἀπὸ τῆς ἐνσάρχου παρονσίας ἔχειν ^t» ὕπαρξιν. Ec. Μανιχαῖοι (81). οἱ xal ᾽Αχονΐται Ἀ: οὗτοι Μανοῦ τοῦ Πέρσου µαθηταὶ, Χριστὸν μὲν σχήµατι λέγοντες, Ίλιον δὲ σέδοντες, xal σελήνην, ἄστροις, χαὶ δυνάµεσι, xal δαίµοσιν εὐχόμενοι, ἀρχὰς δύο εἰσπγούμενοι, πονηράν τε xal ἀγαθὴν ἀεὶ οὔσας ᾿ Χριστὸν δὲ δοχήσει πεφηνέναι, xai πεπονθέναι " Παλαιὰν Διαθήχην βλασφημοῦντες, xal τὸν ἐν αὐτῇ λαλῄσαντα Θεόν * χόσμον οὐ τὸν πάντα, ἀλλὰ µέρος ἐκ Θεοῦ γεγενῆσθαι ὀρίζομενοι i. ὦ. Ἱεραχιταί (40) * οὗτοι ἀπὸ Ἱέραχος τοῦ Λεον- τοπολίτου τῆς Αίγύπτου ἑςηγητοῦ τινός’ σαρχὸς μὲν ἀνάστασιν ἀθετοῦντες, χρώμενοι δὲ Παλαιᾷ καὶ Καινῇ Διαθήχη. ᾽Απαγορεύοντες γάμον παντελῶς, μονάζοντας δὲ, καὶ παρθένους, xol ἐγκρατευομένους B liat, dum eum in prolatitium sermonem transfor- mat, cumdemque ante Mariam initium non habuisse przdicat. Quamobrem quz in sacris Litteris de eo referuntur, prophetico more pranuntiata docet , cum Christus nondum esset, atque a Maria dunta- xal, ex quo nimirum in carne apparuit, ac dein- ceps , exstiterit. 66. Manichaii, quos et Aconilas vocant, Manis Perse discipuli ; Christum specie tenus confiten- tes, solem lunamque colunt. Astra virtutes, ac daemones invocant. Duo principia sempiterna , bo- num et malum constituunt : Christum phantastico modo apparuisse, ac specie tenus passum esse: Vetus Testamentum, et eum" qui in eo locutus est, blasphemiis onerant. Mundum, non univer- sum a Deo, sed ejus partem fabricatam esse de- finiunt. 67. Hieracite, ab Hierace quodam interprete et doctore, Leontopoli, quod /Egypti oppidum est, oriundo nuncupati ; carnis resurrectionem respuunt : Veteri Novoque Testamento utuntur : nuptiis penitus interdicunt : monachos autem , et VARULE LECTIONES. b Epiph. "Axovavisat. Sic vetus interp.. Acuanite. τῆς ἑναντίας εἶναι ἀρχῆς διαθεθαιοῦνται. i [n cod. S. Hil. secunda manu additur, τὸ λοιπὸν NOTE. Pauli revixisse. Verum Antiocheni Patres in epi- stola adversus Paulum synodica [ apud Euseb. lib. v1 Hist. c. 22] tunc temporis Arlemam ipsum superstitem in vivis fuisse significare videntur his verbis : τῷ 'Apreud οὗτος ἐπιστελλέτω, xal οἱ διὰ τοῦ Αρτεμᾶ τούτῳ χοινωνείτωσαν, hic (Paulus) ad Artemam δεγίδαί, εἰ ΑΤίΕΠΙΦ gregales cum ipso com- municenl. Quocirca Alexander Alexandrinus in epist. ad Alexandrum Dyzant. circa annum 317, scribebat, non ita pridem Artemam deitatem Christi oppugnare coepisse. (44) Manes juxta veterem Persarum, necnon Guosticorum tlieologiam duo rerum omnium prin- cipia cozlerna et subsistentia prrestituit, bonum scilicet, quod Deum et lucem nuncupabat, et ma- lum quod tenebras, vel etiam materiam cum pravo $uo genio, seu diabolo. Illud quidem bonorum esse fontem, a quo res superiores productz sint, alte- rum vero malorum. Ámbo quondam fuisse disgre- gata : at malui, impatiens quietis, contra bonum movisse, emissisque virtutibus suis, nequidquain obsistentibus adversariis , Dei ipsius portionem rapuisse, quam corporibus animandis illigarit. Deo siquidem cum virtutes, tum αἰῶνας, dones suos per- inde ac Gnostici concedebat. Animas itaque hoimni- num ; tam hominum quam jumentorum, avium, pi- scium et arborum, uti virtutes celestes, solem, lu- nam, et sidera divine substantiz: segmenta esse. Deum quippe corpore :xthereo constare; io defe- catissimuin aerem, seu ztlherem esse : quamobrem nedum animal quodvis necari, aut ex arbore ramus- culum carpi, sed neque aerem vcl tautillum manu cieriferebat : Ἐπειδὴ ὁ &hp duyf) ἐστι τῶν ἀνθρώπων, xai τῶν ζώων, xal τῶν πετεινῶν, xaX τῶν ἰχθύων, xai τῶν ἑρπετῶν ' Quia aer anima est hominum et animantium volatilium, piscium et replilium. Porro animas, post multas et corporibus in corpora mi- grationes, a servitute Lande:n tenebrarum solvi, et ad coelum, Deumque ipsum, duodecim signorum, nccnon planetarum, οἱ in primis solis et lun, ceu C navigiorum quorumdam, adminiculo, regredi fabu- labantur : eo fere modo, quem finxisse Platonem Porphyrius refert lib. De antro nymph. Nullam proinde resurrectionem fore carnis, quam celum non admittat, Quamobrem Ghristum, cum ex Deo decisione generatus esset (velut ex homine hoino) solam speciem humanam obtulisse, nec proinde passum, subjecto in sui locum Jesu quodam mali rincipii filio, quem Judai occiderint. Utriusque hristi mentio fit in Mendaitarum libris, quos ex Colbertinis codicibus descriptos vir doctissimus D. Ludovicus Picques, doctor Sorbonicus, ὁ µαχα- ρίτης bibliothecz: nostrze Pariensi San Honoriansa testamento legavit. Nimirum Mendaite, qui et Christiani S. Joannis appellantur, puri puti Mani- chxi sunt, qui et Sabaitarum nomen nuper assum- pserunt. Ab aliis eorum blasphemiis quibus orbis conditorem et legis Mosaic:e datorem, quem esse diabolum putant, oncrarunt, necnon ab eorum spurcitiis recitandis abstineo; qua similes sint earum quas nequissimos Gnosticurum persecutos D tradunt. (45) Hieracite, non Manichaorum, uti scripsit Epiphanius, sed Encratitarum stolones erant. Àw- ctor orationis Contra haereses quz exstat inter opera Athanasii, docet nos, vetus duntaxat Instrumentum ab Hieracitis explosum : insuper nuptias quidem ante Domini adventum concessas fuisse, posthae autem vetitas. Arius in cpistola ad Alexandrum Alex. causatur Hieracam suum de Verbi geners- lione sensum enarrasse exemplo lucernz, qux ex alia lucerna accendatur, οἱ proprium lumen, ah alterius lumine discretum habeat : Ὡς λύχνον ἀπὸ λύχνου, 1 ὡς λαμπάδα εἰς δύο. Quod cum Tritheita- rum hzresi convenit. Idem refert Hilarius, lib. vt De Trinit., necnon vit: Macarii /Egyptii scriptor. Addebat Melchisedecum Spiritum sanctum fuisse, qui humana specie assumpta obviam ierit Abra- 1amo. ! 719 S. JOANNIS DAMASCENI 120 virgines, continentes , ac viduas suscipiunt. Pue- A δεχόµενο:, xai yfpag* λέγοντες τὰ µτδέπω tv ros immatura adbuc ctate defunctos, regni cole- stis participes fleri negant, eo quod nondum cer- tavcrint, 92 68. Meletiani. Schismatici in Egypto po- tius , quam hzretici habentur. Hi cum illis precum communione adjungi noluerunt, qui in persecu- tione lapsi essent. lidem tamen sese ad Arianos nunc aggregarunt. 69. Ariani, qui et Arjomanit2 et Diatomitz di- cii sunt. Hi Dei Filium creaturam, ac Spiritum sanctum creaturz creaturam przedicant. Christum carnem solam ex Maria assumpsisse affirmant, non item animam. Hactenus tomi quinti , secundique libri tomi secundi hereses quinque. At in priore tomo libri tertii septem haereses sunt. 10. Audianorum proprie schisma ac defectio est, Άθη haresis. Illorum vivepdi instituta ratio proba atque honesta est: neque quoad fidem attinet, ab Ecclesia catholica quidquam dissident. WMabitant majori ex parte in monasteriis, nec omnes ad pre ces suas admittunt. Magna apud illos est librorum aprocryphorum copia. Episcopos nostros , qui di- vites sunt , aliosque aliis de causis condemnant, λλιχίᾳ Ὑεγονότα παιδία, μη µετέἐχειν βασιλείας, διὰ τὸ μὴ ἠθληχέναι, ξη’. Μελετιανοί (46). οἱ ἐν Αἰγύπτῳ σχίσμα | ὄντες, οὐχ αἴρεσις, μὴ συνευχόµενοι τοῖς ἐν τοῖς διωγμοῖς παραπεπτωχόσι Κ. Nov δὲ ᾽Αρειανοῖς συν- αφθέντες !. ξθ’, ᾿Αρειανοὶ (47), οἱ χαὶ ᾿Αρειομανῖται, xat Διατομῖται 9 οἱ τὸν Υἱὸν τοῦ Θεοῦ χτίσµα λέγον- τες, καὶ τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον, χτίσμα χτίσµατος * cápxa' µόνον τὸν Χριστὸν ἀπὸ Μαρίας εἰληφέναι διαθεθαιούµενοι, οὐχὶ δὲ καὶ Ψυχήν. Αὗται τοῦ πέµπτου τόµου, δευτέρου δὲ βιδ.ίου, αἱρέσεις ε’. là δὲ ἔγεστιν ἐν τῷ πρώτῳ τόμῳ βιθΛίου τρίτου, αἱρέσεις C. ο. Αὐδιανοί (48) * σχίσμα xaY ἀφηνιασμὸς n, οὐ μέντοι αἴρεσις. Οὗτοι διαγωγὴν μὲν xa βίον εὖτε- ταγμένον χέκτηνται ἴσην δὲ κατὰ πάντα πίστιν ἔχοντες, ὡς f) χαθολικὴ Ἐκκλησία * ἓν µοναστηρίοις οἱ πλείους οἰκοῦντες, xal οὗ πᾶσι συνευχόµενοι. Καὶ μάλιστα τοῖς ἀποκρύφοις χέχρηνται, χαταχό- ρως Ψέγοντες τοὺς παρ᾽ ἡμῖν ἐπ.σκόπους πλουσίους, xai ἄλλους εἰς ἄλλα. Τὸ Πάσχα δὲ ποιοῦσιν ἰδ.ά- VARI LECTIONES. | Reg. 2 σχημα. κ Cod. S. Hil. καὶ μετανοοῦσι εχροτήθη δι αὐτὴν σύνοδος a' οἰκουμενικῇ * ἀφ᾽ ὧν Εὐνομιανο[. ! Cod. S. ΠΠ]. hic habet, αἴρεσις 'Apslov* συν- m bid, τομῖται. ^R egii ἀφανισμός. Sic velus int. exierminatio. Epiph. in Panario Audium ait relegatum, διὰ τὸ ἀφηνιάζειν λαούς. NOTA. (46) Atlianasius in Apologia, p. 177 novz edit., C drina enuntiasse narrat: ὅτι fjv, ὅτι οὐκ ἣν ὁ Υἱός, confirmat Melctium multiplicis sceleris, οἱ iimo- lationis convictum, a Petro Alexandr. gradu epi- scopali dejectum esse in synodo, in qua insuper deünitum est (ut Sozomenus, lib. 1 £list. c. 14, asser) baptismum a Meletianis collatum nihili faciendum. letianos ὁπωσδήποτε, qucmodocunque, fuisse a Ni- ceno concilio, velut scilicet episcopus Novatiano- rum perinde schismaticus. Nihilominus in epistola eynodica, quam Theodoretus refert lib. 1. Hist. e. 9, jusserunt Patres µυστιχωτέρᾷᾳ χειροτονίᾳ, sanciiori anuum impositione initiari, quotquot ab eis essent ordinati. Athanasius testis est in Apolo- gia ad monach. et epist. ad solit., Meletianos Chri- stianz doctrinz rudes, accepta pecunia, ad sacer- dotium promovisse. Sed in primis graviter ttle- funt Patres Niczni, quod Meletius Leontopolita- nus presul varios in /Egypto episcopos creasset, cum ex prisca consuetudine nullus alter in Egypto metropolitage juribus frueretur, prater Alexandri- num. Unde canone 6, sanxerunt, ut juxta pristinum morem solus Alexandrinus episcopus per JEgy- ptum, Libyam, et Pentapolim, metropolita habe- retur, eo parili modo quo Romanus per regiones suburbicarias, Italiam scilicet omnem (przter Ci- salpinam), Siciliam, et Corsicam. Meletianos ve- niam lapsis denegasse apud Epiphanium solum reperi. Theodoretus illis semel, atque iterum im- pingit, quod purificationes Judeurum et Samari- tanorum ainularentur, et intec psallendum choreas gerent. p, . . (47) Alesander Alexand. in epistola encyclica apud Socratem lib. 1 Hist. c. 5, sic Arium sensum Suum de Verbo, seu Filio Dei, in Ecclesia Alexan- Addit tamen Athanasius admissos Me-^ D ἀκολονθεῖ τε ἐξ ἀνάγχης, ἐξ οὐχ ὄντων ἔχειν ὑπό- στασιν, fuisse aliquando cum Filius non eral, et ideo exsistenliam eum habuisse ex nihilo. Ut scilicet reter verbum intus in mente divina latens, aliud eus condiderit, quo velut instrumento universum hoc fabricaret, quodque χαταχρηστικῶς, abusiune, non proprie, Verbum, Sapientia et. Filius dicatur, cum capax virtutis et vilii, laud secus ac diabo- lus, fuerit, suoque merito meruerit ut Filius Dei fieret. Unde non nisi subdole concedebant Ariani Verbum vvfjatoy. υἱὸν, genuinum Dei Filium esse, οἱ συναΐῖδιον, cociernum Patri; cum intelligerent Verbum ante factum fuisse, quam ullum tempus fluxisset. Cumque causati essent se Luciani, qui sub Maximino passus erat, fidem sequi, ejus tamen postea formulam rejecerunt in synodo Seleuciensi, tametsi eam in Antiocliena promulgarant. Ut porro Verbum csse creatum et mutationi obnoxium evin- cerent, in ipsammet cjus deitatem refundebant dolores, quas ut homo pertulisse creditur ; illudque anima loco junctum esse carni : quod etiam caput erroris a Luciauo acceptum scribit. Epiphanius. Sed et jejunius de Spiritu sancto sentiebant. Apud Mieronymum in cap. vi Osee, ubi castitatis et pudiciti:s simulatores sic recensentur, Manicheus et Marcion, Arius et Tatianus, etc., legendum puto, Aerius et Tatianus. De Aerio dicetur infra. (48) Audii, ejusque schismatis meminit prater Epiphanium, e Grxcis, Theodoretus, lib. iv Her. fab. cap. 15, οἱ JHist. lib. v cap. 9, atque hoc solum addit, putasse eos tenebras aquam, et ignem à Deo facta non esse; quod tamen diligentius cz- arent. 121 DE ILERESIBUS LIBER. 722 ζοντες μετὰ Ἰουδαίων. Ἔχουσι δὲ καὶ ἰδιωτικόν τι A Quin etiam Pascha privatim eodem quo Judzi χαὶ φιλόνειχον, τὸ xat' εἰκόγα ξηρότατα ἑρμηνεύ- οντες. οα’. Φωτεινιανοί (49). Φωτεινὸς οὗτος ἀπὺ Σιρ- µίου ὁρμώμενος 9, τὰ ὅμοια Παύλῳ τῷ Σαμοσατεῖ ἐφρόνησεν' χατά τι δὲ πρὺς αὑτὸν διηνἐχθπ. Καὶ οὗτος δὲ ἀπὸ Μαρίας καὶ δεῦρο τὸν Χριστὸν διαθε- 62100121. 9β’. Μαρχελλιανοί (50). οἱ ἀπὸ Μαρχέλλου τοῦ ἀπὸ ᾽Αγχύρας τῆς Γαλατίας. Οὗτος ἓν ἀρχῇ παρα- πλησίως Σαθελλίῳ φρονήσας διεφηµίσθη" εἰς ἁπό- λογίαν δὲ πολλάχις ἐλθὼν, xaY ἐγγράφως ἀπολογη- σάµενος, παρ᾽ ἄλλων τοῖς αὐτοῖς ἐμμένειν χατηγο- οᾖθη. ᾿ἴσως δὲ μεταγνοὺς, τάχα ἑαυτὸν χατωρθώ- cato, 3 οἱ αὐτου µαθηταί. Ὑπὲρ γὰρ τῶν αὐτοῦ λόγων ὀρθόδοξοί τινες µέσοι ὑπεραπελογήταντο. ογ’. Ἡμιαρεῖοι (51) * οἱ τὸν Χριστὺν μὲν χτίσµα ὁμολογοῦντες, εἰρωνείᾳ δὲ κτίσµα αὐτὸν φάσχοντες, οὐχ ὡς ἓν τῶν χτισµάτων. ᾽Αλλὰ, φασὶν, Υἱὸν αὐτὸν Ἀέγομεν ' διὰ δὲ τὸ μὴ πάθος προσάψαι τῷ Πατρὶ διὰ τὸ γεγεννηχέναι, κτιστὸν αὐτὸν λέγοµεν. Ὡσαύ- τως xai περὶ τοῦ Πνεύματος τοῦ ἁγίου χτίσµα παν- τελῶς ὁρίζονται’ παρεκθάλλοντες τοῦ Υἱοῦ τὸ ὁμο- οὔσιον, ὁμοιούσιον δὲ θέλουσι λέγειν. "Αλλοι δὲ ἐξ αὖ- τῶν καὶ τὸ ὁμοιούσιον παρεξέδαλον P. tempore celebrant. Est et quiddam ipsis peculiare, quod acriter propugnant: nenipe hoc quod scri- ptum est , ad imaginem , durissime interpretantur. "1. Photiniani a Photino nuncupati sunt. Pho- tinus iste Sirmio oriundus erat, eademque ac Paulus Samosatenus sensit ; in quibusdam tamen dissentit. A Maria Christum initium omnino acces pisse affirmat. 12. Marcelliani. illorum Marcellus Ancyre 98 in Galatia episcopus, auctor exstitit. Cum enim prius pro Sabelliano communi fama traductue essel , seque etiam scripto szpe purgasset, a ple- risque tamen creditum est iisdem ipsum opinioni- bus adhaerere. Fieri potest ut vel ipse, mutata B sententia, meliorem ad mentem sese revocaverit, vel ejus discipuli. Nam pro ejus libris orthodoxi. quidam sese defensores interposuerunt. 13. Semiariani. Christum quidem creaturam esse illi confitentur, sed ironice prorsus et cavillando, creaturam eum vocantes , non velut e rebus crea- tis unam. Porro Filium, inquiunt, illum diciunus : verum ne Patri, eo quod genuerit passionem ali- quam tribuamus, eumdem creàtum asserimus. lidem et Spiritum sanctum omnino creaturam esse definiunt : cumque ὁμοούσιον , id est consubstan- tialis, vocem in Filio repudient, ὁμοιούσιον eum, hoc est substantia similem , admittunt. Quod ipsum tamen quidam ex illis respuunt. VARLE LECTIONES. 9 In codice S. Hil. secunda manu emendatoris, qui omnes istas hzreses a Meletianis usque ad Mas- salianos restituit, hzec adduntur, quz in mss. aliis absunt, οἱ ἀπὸ Φωτεινοῦ, ὡς xaX ΠΠετριανοὶ, ἀπὸ Πέτρου, ἀπὸ Θεοδώρου, καὶ ἀπὸ Διοδώρου Διοδωριανοὶ, καὶ ἀπὸ Εὐσταθίωυ Εὐσταθιανοί. ϱ Cod. S. Ilil. β’. σύνοδος. NOTAE. (19) Photinus a Paulo Samosateno dissensit, qua C carne in Deum refusum iri, nec perenne postliac forsan nihil curaverit prolatitium Deo Verbum affingere, sed veluti Noetus Verbi nomine internum duntaxat Dei. sermonem, in se. non. consistentem, intellexerit: adeoque sicut ille Deum Yiorácopa, Filio-Patrem, vocabat, sic Λογοπάτορα, Verbo- Patrem, Photinus Marius Mercator ip. Anatheimna- tisimos. Nestorii, Pholinum itidem taxat, quod Je- sum ex Joseph et Maria generatum diceret ; id quod e vetustioribus nemo observaverat. (59) Hic non disputo verene Marcellus fuerit haereticus, necne. Athanasius ea de re rogatus ab Epiphanio, διὰ προσώπου µειδιάσας, vult non- nihil subridens, respondit, non valde illum ab im- probitate alienum esse, µοχθηρίας μὴ μαχρὰν εἶναι. Eusebius Cisariensis in quinque libris, quos ade versus Marcellum edidit, plurima e seriptis ejus excerpta recitat, ex quibus baue ejus sententiam fnisse colligi potest, unica Deum hypostasi, seu persona, exsistere, qua modo distendatur, modo contrahatur ; extensionem hanc ellicientia. dun- 1axat constare, ἐγεργείᾳ µόνῃ ἡ θεότης πλατύνεσθαι ῥυχεῖ ' ut ubi primum Deus actionem exeruit suam, sive in opilicio universi, sive in redemptione, ea Iuslar λόγου προφοριχοῦ, verbi ore prolati (uerit. Ubi vero ulteriori diffusione sanctitatem indidit, Spiritus sanctus. sit. nominata. Verbum proinde genitum proprie non esse, sed ex Deo prodiisse, sive ut inundus conderetur, sive ut Christus homo uutu speciali moveretur. Tandem post judicium, universo in aliam formam inutato, Verbum relicta Christi regnum fore. Unde in secuuda synodo hz Pih symbolo insert: sunt, cujus regni non erit n6. (51) Propter h:ec verba Prov. vini, 20, ut legun- tur apud LXX. Dominus creavit me initium. viaruw suarum, Ariani intulerunt Verbum esse quid crea- tum. Basilius Ancyranus aliique episcopi in Ancy- rana synodo hanc eos cum Catholicis conciliandi rationem inveneruut, ut proliterentur Verbum in aeternitate vere natum ex Patre, similisque prorsus esse substantizx et naturze. Ne vero Pater. demuta- tus putaretur, vel, uti Marcellus nuper dixerat, Ver- bum nihil esse πάγιον, solidum, et subsistens, illud creatum esse pronuntiarunt, quia Deus nulla sui mutatione res conderet, et quud ille condiderit, hoc subsistentia sua potiretur, attamen Verbum reapse genitum | agnoscebant , ob subsequentes has Scriptur:? voces: mob πάντων βουνῶν γεννᾷ µε, D ante. omnes colles gignit me. Manc professionem Hilarius approbavit in libro De syn. Athanasius in epistola de synod. Dasilinum Ancyranum, ejusque 80Ccios, qui Semiariani audierunt, tanquam fratres ab Ariana labe immunes, laudat, licet. suppressa voce ὁμοουσίου , consubstantialis, Filium ὁμοι. οὖσιον, similis substantie, dicendum contenderent. Theodoretus Semiarianorum non meminit : libro vero it list. c. 2, narrat Constantium, dum Antio- chis ageret. in consecratione Meletii pracepisse episcopis, ut de superius citato Scripturae loco pro coucione dicerent : Georgium Laodicenuiw Arti 723 pugnatores. De Christo quidem baud male admo- dum loquuntur : de Spiritu sancto autem blasphe- mua enuntiant, quem ct creatuin. asseverent el a divinitate alienum, imo vero abusione quadain vocis creatam dici propter actionem : qui nihil aliud prater vim sanctificandi Spiritum sanctum esse doceant. 19. Aeriani. Aerius iste e Ponto oriundus, ho- dieque magno hominum dispendio in vivis super- stes est. Fuerat autem Eustathii episcopi presby- ter, quem Ariani erroris insimulaverunt. A Ae- rius, eo quod episcopus creatus non esset , multa adversus Ecclesiam dogmata commentus est. Ac quod ad fidem attinet, germanus Arii sectator S. JOANNIS DAMASCENI 74. Pneumatomachi, id est Spiritus sancti im- A T2A οδ’. Πνευματομάχοι (52) 4. Οὗτοι μὲν περὶ Χρι- στοῦ χαλῶς Σ λέγουσι, παρἆ τι' τὸ δὲ Πνεῦμα τὸ 3ytov βλασφημοῦσι, κτιστὸν αὐτὸ ὁριζόμενοι, καὶ οὖκ ὃν ix τῆς θεότητος, μᾶλλον δὲ χαταχρηστικῶς δι ἐνέργειαν αὐτὸ ἐχτίσθαι. ἁγιαστιχὴν δύναμ.» αὐτὸ φάσχοντες εἶναι µόνον». 9ε’. ᾿Λεριανοί (53). Οὗτος 6 ᾿Αέριος ἀπὸ Πόντου ὡρμᾶτο ΄ ἔτι δὲ δεῦρο πειρασμὺς ἔστιν οὗτος τῷ Bit. Γέγονε δὲ πρεσθύτερος τοῦ ἐπισχόπου Εὐστα- θίου, τοῦ Ev ᾿Αρειανοῖς διαθληθέντος χαὶ ἐπειδὴ οὗτος ᾽Αέριος οὗ χατεστάθη ἐπίσχοπος, πολλὰ χατὰ τῆς Ἐκκλησίας .ἐδογμάτισε τῇ μὲν πίστει ὧν Αρειανὸς τελεώτατος, περιτιότερον δὲ δογµατίξει est : sed amplius quiddam profitetur : puta obla- B μὴ δεῖν προσφέρειν ὑπὲρ τῶν κχεχοιμηµένων' νη- tiones pro mortuis non esse faciendas jejunia quart:e et sext feri*, quadragesime, item et Paschatis prohibet : bonorum abdicationem ρτα)- dicat. Carnium et ciborum genus omne ad vitam absque timore adhibet. Quod si quis sectatorum ejus jejunare velit, statutis hoc diebus vetat fleri , sed quando libuerit. Non enim , inquit, legi sub- jectus es. Episcopum docet nihilo prestantiorem esse presbytero. στεύειν τετράδα χαὶ προσάθθατον xal Τεσσαρακο- στην xai Πάσχα κωλύει' ἀποταξίαν κηρύττει !, σαρχοφαγίαις παντοίαις χέχρηται, -αὶ τροφαῖς ἀδεῶς. El 66 τις τῶν αὐτοῦ βούλοιτο νηστεύειν, pit ἐν ἡμέραις τεταγµέναις φησὶν, ἁλλ᾽ ὅτε βούλει v. Οὐ γὰρ cl, φησὶν, ὑπὸ νόµον. Φάσχει δὲ μηδὲν δια- φέρειν πρεσθυτέρους ἐπισχόπον. VARIE LECTIONES, 4 Cod. S. Hil. οἱ ἀπὸ Μαχεδονίου τοῦ Πνευματομάχου. dicunt de Christo juxta alium, Spiritum autem sanctum. Legit, τὸ δὲ Πνεῦμα, ut apud Epiph. 5. Hil. additur, ἀπὸ τούτου Μοντανισταί * οἱ ἀπὺ Μοντανοῦ ἐγράφησαν brio tiam produnt, eum ad caput de Cataphrygibus, pertineant. r R. 9508 χαχῶς. Vetus int. [sti quidem bene- 5 [n coil. εν. Qu: librariorum oscitan- * Sie legendum ex Epiphanio passim, non ἀποχηρύττει ut habent codices. Favet et Augustinus, " Cod. E. Hil. βούλεται. NOTAE. opinionem propugnasse; Ácacium Caesare nien C genitum, omnino consequi, ut ei qui se genuit ὁμοοῦ — ele- πινὰ, mediam quamdam protulisse : tandem tium rectam Theologiam enuntiasse. Meletii ser- monem Epiphanius, in Panario scriptis consignavit, nec quidquam in eo reperire sit, quod ab Ancyrana definitione discrepet, vel Nicenam fidem diserte exprimat. Quam agendi rationem Meletium in sy- nodo Seleuciensi tenuisse testis est post. Athana- sium Socrates. Alque hec est pratensa illa simulatio Meletii εἰ Eusebii Samosateni, quam carpit auctor cujusdam lucubrationis, qua exstat inter opera Athanasii. Theodoreto igitur Semia- riani alii non fuerunt preter Acacii sectatores, qui perzque tacerent voces ὁμοουσίου ; et ὁμοιουσίου quia in scriptura nonleguntur, alios vero qui ὁμοιού- σιον, admitterent tanquam Orthodoxos liabuitet certe Philostorgius, cum Arianos suos quoscunque lau- dibus oneret, Ácacium tamen pessime tractat. Ba- - silius Áncyranus in Syrmiensi formula, ut Patrem et Filium unum esse Deum concludat, boc subjun- git : non enim Filium συντάσσοµεν τῷ Πατρὶ, eodem ac Ραίγεπι locamus. qradu, sed subjectum | facimus Patri, cui subministrarit, ὑπουργήσαντα, ín uni- eersi -productione. Nihilominus Hilarius lib. De 8yn. L!, hzec ad Catholicum sensum traduxit. Enim- vero Theodoretus, /[Jist., lib. n, c. 27, narrat, Constantio, soluto Sceleuciensi concilio, cum eis imperasset, ut ᾽μοούσιον perinde ac Acaciani eju- rarent, Sylvanum Tarseusem caeterorum nomine respondisse , quandoquidem Dei Verbum ex mon exstantibus facium non est, neque ex alia substuntia (a) Vid. Praeefationem, num. xx. eto; consubstantialis sit, Deus de Deo, lumen de lu- mine, xaX τὴν αὐτὴν ἔχει τῷ γεννήτορι quot», eam- demque ac genitor naturam habeat, 1d quod posthac professi sunt variis in locis. (52) Ex Semiarianis Πνευματομάχοι, id est,Spi- ritus sancti. impugnatores prodierunt, auctore in primis Macedonio, qui CP. sedem arripuerat. Hos damnavit Athanasius in synodo Alexandrina ann. 262, itemque Damasus papa in duplici synodo ro- an ) ac tandem concilium generale 1, ann. | (a). (55) Epiphanius simulatam Aerii continentiam pene omisit. Hoc solummodo ait, ἀποτακτιχὸν σχήχασιν οὗτοι τὸν τρόπον, quod renuntiansium vivendi rationem teneat. Philastrius vero , Aerii, ab ΑΕΤΙΟ quodam sic appellati sunt, inquit, qui abstinentiis vacant, et in provincia Pamphylia quam. plurimi commorantur, qui et Encratitg | dicuntur, p id est, abstinentes. Hi non possident aliquid : escas abominantur, quas Deus cum benedictione humano generi tribuit. Damnant etiam de lege nuptias, non a Deoinstitutas asserentes. Locum Philastrii inte- grum descripsi , ut planum fiat llieronymum in cap. vi! Osee apprime recte Aerium posuisse inter castitalis et pudicitize simulatores : id quod | illum ab episcopo, et amico quondam suo, Eustathio Se- basteno didicisse colligitur ex Socrate et Sozomeno. Peregrina amborum dogmata synodus Gangrensis damnavit, inque Eustathii vafritiem magnus Basi- lius animadversit, epist, 74 et. 196. 125 διαχόνου γενοµένου ὑπὸ Γεωργίου τοῦ τῶν Ἂρεια- νῶν ἐπισχόπου τῆς Αλεξανδρείας, οἱ xal ᾽Ανόμοιοι χαλούμενοι, παρά vtov δὲ Εὐνομιανοὶ, δι’ Εὐνόμιόν τινα, μαθητὴν ᾿Αετίου yevópsvov* οἷς συνην xal Εὐδόξιος, ἀλλὰ δῆθεν διὰ τὸν πρὺς τὸν βασιλέα Κων- σταντῖνον x φόθον ἀφώρισεν ἑαυτὸν, χαὶ μόνον ᾿λέτιον ἐξώρισεν. Ἔμεινε μέντοι ὁ Εὐδόξιος ᾿Λρειανίζων, οὗ μέντοι ye κατὰ τὸν ᾽Αέτιον. Οὗτοι οἱ ᾿Ανόμοιοι xaX ol ᾿Αετιανο); παντάπασι Χριστὸν xal τὸ ἅγιον Πνεῦμα ἁπαλλοτριοῦσι τοῦ θεοῦ Πατρὸς, χτιστὸν αὐτὸν δ.αθεθαιούµενοι, καὶ οὐδὲ ὁμοιότητά τινα ἔχειν λέγουσιν. Ἐκ συλλογισμῶν δὲ ᾿Αριστοτελικῶν χαὶ γεωμετριχῶν τὸν θεὸν παριστᾷν βούλονται, χαὶ Χροιστὸν δηθεν μὴ δύνασθχι εἶναι Ex Θεοῦ διὰ τοιοῦ- τον τρόπον. Οἱ δὲ ἀπ᾿ αὐτῶν Εὐνομιανοὶ ἀναδαπτ[- B ζονσι πάντας τοὺς πρὸς αὐτοὺς ἐἑρχομένους ' o0 uó- νον, ἀλλὰ xal τοὺς ἀπ᾿ ᾿Λλρειανῶν, χατὰ χεφαλῆς ἄνω τοὺς πόδας στρέφοντες τῶν βαπτιζοµένων, ὡς πολὺς ἄδεται λόγος, τὸ δὲ σφαληναι ἕν τινι, πορ- νείᾷ, Ἡ ἑτέρᾳ ἁμαρτίᾳ, οὐδὲν δεινὸν εἶναί φασιν οὐδὲν γὰρ ζητεῖ ὁ θεὸς, à) f| τὸ εἶναί τινα ἐἓν ταύτῃ τῇ νομιξομένῃ αὐτῶν πίστει. Αὗταί εἰσιν ὁμοίως xal αἱ τοῦ τρίτου fi6Alov, τοῦ πρὠτου τόμουμαἱρέσεις C. 'Er δὲ τῷ δεντέρῳ, τρίτῳ δὲ βιδ1(ῳ, alpé- σεις Ó., οὗ. Διμοιρῖται (50), οἱ καὶ ᾽Απολλινάριοι" οἱ μὴ ΡΕ H/ERESIBUS LIBER. ος’. ᾿Αετιανοί (54) * οἱ ἀπὸ τοῦ ᾿Λετίου Κλιχος7 A 126 16. Aetiani. Ab Aetio Cilíce, qui a Georgio Aria- norum Alexandrie episcopo diaconus ordinatus est. Anomoi quoque vocitantur, et a quibusdam Eunomiani, ab Eunomio Aetii discipulo. Earum- dem partium erat et Eudoxius; sed imperatoris metu ab illis se segregavit : quo factum est ut solus Aetius relegaretnr. Quanquam in Ariano dogmate perseveravit, sed Aetium minime secutus est. Porro Anomai, sive Aetiani Filium et Spiri- tum sanctum a Deo Patre penitus alienum esse predicant, quos creatos esse, nec quidquam simi- litudinis habere docent. Quippe syllogismis qui- busdam Aristotelicis et geometricis Dei naturam: explicare student, atque adeo Christum ex Deo esse non posse. Eunoiniani vero ex ipso profecti ,. omnes, qui ad partes suas transeunt, iterato baptizant , non Catholicos solum , sed et Arianos ipsos; idque hoc modo, uti percrebuit fama, pedibus in ccelum inversis, in capul illos intin- gunt , fornicationem, aut aliud quodvis peccatum, nihil esse dictitant: neque enim Deum aliquid. quzrere, nisi ut in ea sola, quam ipsi przdicant » fide perseveretur.. Πα quoque sunt hareses septeni primi tomi libri tertii. ]n secundo tomo libri tertii , haereses quatwor sunt. 11. Dimocritz , qui et Apollinaristae ; qui perfe- VARL£E LECTIONES. Y Cod. S. Hil, Αετιανοὶ, οἱ καὶ "Avópotot, χαὶ Εὐνομιανοὶ, xaX Εὐδοξιανοί. x |n cod. S. Hil. deest imperatoris nomen. Cotteler. monet legendum Κωνστάντιον, ut etiam habetur in Synopsi Epiphanii. NOTA. (54) Aetius ab Arianis discessit, quia Filium Pa- C cirea incarnationem. Cum stimarel ex duabus tri similem per omnia dicerent, non crederent. Quocirca hoc przstituto, quod sibi eadem ac ipsi Deo perspicuitate notum asscereret, essentiani Dei in hoc sitam esse, quod ἀγέννητος, ingenilus sit, inferebat Filium, quia genitum, dissimilis a paterna naturz esse. Hinc ᾽Ανόμοιοι, Anomai, dicli sunt ejus sequaces ; quorum pr:ecipui fuerunt Eunomius; a quo Eunomiani audierunt, ac Eutychius, qui post- liac alterius secte princeps fuit. Utriusque memi- nerunt Socrates, lib. v, c. 24; et Sozomenus, lib. vi, c. 26. Unde llieronymus in cap. 1 Amos scripsit, Ariane heresis vectes et firmissimas seras Eutyc- tum et Eunomium fuisse. Non enim contra codd, et editorum fidem legi debet, Actius et Eunomius, nec, ut apparet, ignotus Eutycius Arianus fuit. Eudomianos mersione una baptizasse Socrates, Sozomenus, Thecdoretus, aliique tradunt, imo et peregrinas inter baptizandum c:xremonias adhi- buisse: in solam vero Christi mortem, omissa formula quam Christus instituit, tingere solitos vix concessero. Socrales et Sozomenus Eutychium auctorem faciunt suppressa trinze mersionis. Ano- maos reliquiis Martyrum et Virginitati deiraxisse ex Basilio et Hieronymo constat. (355) Apollinarius diversos quidem in Trinitate gradus posuisse fertur, ut Spiritus sanctus magnus, inajor Filius, Pater maximus, dicerentur. Id narrat Nazianzenus epist. 1 ad Cledon. u& ejusdem Apol- liuarii taceam epistolam ad Basilium, quz exstat tom. Il Monum. Eccl. Grece. Dasilius vero non uno in loco Sabellii dogma instauratum scribit ab Apollinario. Át magis constat de ejus errore rebus perfectis et integris unum aliquod non com- poni, humanitatem Domini, ut Christus unus agnosceretur, ea parte qua rationalis est, mutilavit, cujus munia in Verbum propter unionem cum carne transtulit. Hinc gregales illius. Διμοιρίται vocali sunt, q. d. Partitores animz. Nimirum, uti Nemesius observat cap. 1 De nat. hom. Apolli- narius juxta Platonicoruni placita arbitrabaturvoov, mentem, seu Πνεῦμα, spiritum, esse quamdam sub- stantiam ab anima superabilem , idque in primis studebat inculcare. Appollinarium Laodicenum, in- quit Hieronymus, epist. 65, audivi Antiochie fre- quenler, et colui, et cum me in sanctis Scripturis erudiret, nunquam illius contentiosum super. sensu (seu mente) dogma suscepi. Quod quidam aiunt, eum animam Cliristo, juxta ac Arianos denegasse, de rationali concedendum est quzex ejus doctrina mente sola constaret. Ex his inferebat, nedum D unam esse Christi personam et hypostasim, verum et naturam unam. In Collectaneis adv. Sever, ha-, betur segmentum epistolz Apollinarii ad Diodorum, inquo µία σὐγχρατος Φφύσις, una contemperata Christi natura legitur. Atqui contemperationem hanc συνουσίωσιν, consubstantiationem, appellabat, mutuata. voce a synodo Antiochena, que Paulum Samosatenum damnaverat. Unde Apollinariste συν» ουσιασταὶ, Synusiaste quoque audierunt; Quocirca ferebatur confusionem admittere naturarum, aut unius in aliam conversionem ; idque eo magis, quod ex ejus sententia in Deitatem ipsam dolores et perpessiones refunderentur. Ceeterum in epistela ad Serapionem apud Leontium adversus fraud. 727 S. JOANNIS DAMASCENI 723 clam Christi incarnationem minime confitentur : A τελείαν τὴν τοῦ Χριστοῦ παρουσίαν, Ίγουν Evav- quorum alii consubstantiale divinitati esse corpus dicere ausi sunt : 95 alii vero negaruut animam eum assunpsisse. Quidam his innixi verbis, Ver- bum caro factum est * ex creata illum carne, hoc , est ex Maria, carnem accepisse inficiantur ; solum vero Verbum carnem factum esse pertinaciter as- severarunt. Postea vero, quam ob causam nescio, mentem illum non assumpsisse dixerunt. 18. Antidicomarianitz. Hi beatam Mariain sem- per virginem post editum Salvatorem cur Jose- pho congressam fuisse aiunt. 19. Collyridiani, in ejusdem Mari» nomine stato anni die collyridas quasdam offerunt, quibus consentaneum ex eo ritu nomen indidimus Colly- ridianorum. 80. Masaaliani, quos interpretando Euchetas ! Joan. 1, 44. θρώπησιν, ὁμρλογοῦντες ὧν τινες ὁμοούσιον τὸ σῶμα τῇ θεότητι ἑτόλμησαν εἰπεῖν ποτε * τινὲς δὲ ποτὲ, ὅτι xal duyhv εἰληφέναι Y, χαὶ τοῦτο Ἡρ- νοῦντο” τινὲς δὲ διὰ τοῦ ῥητοῦ, Ὁ Λόγος σὰρξ ἐγέ- γετο, ἑπερειδόμενοι, ἠρνοῦντο ἀπὸ κτιστῆς σαρχὸς, τουτέστιν ἀπὸ Μαρίας, σάρχα αὐτὸν ἀνειληφέναι * µόνον δὲ φιλονείχως ἔλεγον τὸν Λόγον cápxa γεγε- νῆσθαι. Ὕστερον δὲ, διανοούμενοι τί οὐχ οἶδα cl- πεῖν, νοῦν αὐτόν φασι μὴ εἰληφέναι. οη’. ᾽Αντιδικομαριανῖται (50)* οἱ τὴν ἁγίαν Μα- ρίαν, τὴν ᾿Αειπαρθένον, μετὰ τὸ τὸν Σωτῆρα γεν-, νησαι, τῷ Ἰωσὴφ συνῆφθαι λέγοντες. οθ’. Κολλυριδιανοί» οἱ εἰς ὄνομα τῆς αὐτῆς Μαρίας ἐν ἡμέρα τινὶ τοῦ ἔτους ἀποτεταγμένῃ, κολλυρίδα τινὰ προσφέφοντεςιοῖς ἐπεθέμεθα ὄνομα Κολλυριδ:α- νοῖς. v. Μασσαλιανοὶ (51), oi. ἑρμηνευόμενοι Εὐχηταί. VARLE LECTIONES. ^3 Π. 2508 ἀνειληφέναι. NOTE. Apollinarist. insaniam condemnat illorum qui car- nem consubstantialem dicerent. Deo. Unione siquidem divinam esse [actam carnem Verbi, non natura. Va- Jentinus Apolliuarista hujus erroris parentes lacit Polemium, seu Polemonem, et Tiaotheum, qui magistri dicta non intellexissent ; sed neque id inficiatur Theodoretus ; qui tamen admonet Apol- liuarium unius sententize tenacem non fuisse. Sunt etiim qui arbiteantur Apollinarium | Nestorio pr:e- lusisse, ut Virginem esse θΘεοτόχον, Deiparam ne- € gare , cónjunctioni substantiali naturarum, ex qnibus constat Christus, detrahendo ; eo quod Athanasius et. Nazianzenus impietatem hanc con- fodiant cum aliis ejusdem placitis. Verum ab utro- que doctore nedum errores Apollinarii confutaban- tur, sed et illi quos haereticus ex Catholica doctrina consequi jactitabat. ld quod aperte satis ex An- tirrbetico Gregorii Nysseni adversus ipsum colli- gere liceat, nec non ex his Hieronymi verbis in cap. nr Epist, ad Tit. Neque vero alium Jesum Chri- stum, et alium Verbum dicimus, ut nova heresis calumniatur ; sed eumdem εἰ ante secula et post sacula, etc. Quinia.o hioc Nyssenus adstruit magis epist. ad Theophil. qui& recitata estin concilio generali, collat. 5. Unde ad Nestoriana tempora Tevocandi non sunt omnes libri, quibus de una Christi persona disputatum est. Apollinaristarum aliqui docuerunt Virginem beatam post Christum natum, liberos alios procreasse. Duobus volumini- bus Apollinarius Millenariorum errorem, Judaico sensu, contra Dionysium Alexandr. propugnavit. Nemesius et Hieronyuus, in pref. lib. xvurin lsa. in cap. xxxvi Eazech., et epist. 82 scribunt. eum existimasse animas hominum ex Lraduce procreari, ut quomodo corpus ex corpore, sic anima nascalur ex anima, et simili cum brutis ratione subsistat. At animam sentientem intelligebat, non rationalein, quam altioris esse originis fateretur. (80) Prater Apollinaristas illos, qui perpetuam Marix Virginitatein negavere, ejusdem erroris sec- tariosin Arabia pullulasse tradit Epiphanius. Hunc Helvidius in Occidente excitavit, quem Bonosus Sardicensis, negata primum Christi Deitate, am- plexus est. (5T) Messaliani, quos Epiphanius ait, Martyria- nos et Satanianos vocitari, hos in. Punario gentiles petius, quam Christianos esse tradit. Qui vero ex Christianis erant cum Evangelii dicta insulse iuter- "pretarentur, facultatibus dimissis, et labore ma- nuum neglecto, soli orationi vacabant. Hine Massalianorum nomen, a radice Syriaea NDY, ora- vit. Diu me torsit Hieronymi locus in Prologo ad Dialog. cont. Pelag. qui iu pristinis editionibus sic liaberet : totius pene Syrie hereticos quos sermone entili, Abin et Paanin, id est perversos et Massa- iunos, Grece Εὐχίτας, vocant. Non capiebam, Abin el Paauin idem esse ac perversos et Massalianos. In nupera vero editione hanc esse lectionem quam- lurium mss. monemur, quos sermone gentili, DEIN- CTPAMNNI, id est perverse Massaliunos, etc., ex cu- jus lectionis inspectione, Hieronymi lecus sic emendari potutt: quos sermone gentili AIECTPAM- MENAQC, id est perverse, Massalianos, etc. Photius cod. 52, fuse narrat, qua a variis pontilicibus, et synodis contra Massalianos gesta sunt. Cyrillum vero Alexandr. omisit, a quo hzresis hzec perinde profligata est. Scribit tamen Ephesiuam synodum, cui Cyrillus praefuit, excerpta ex libro Massaliauo- rum ascetico capita damnasse, cum eorum parente Adelphio. Atqui hoc ipaum est quod Joannes Jeju- nator C P. Gregorio Magno scripserat, concilium Ephesinum inter alia pronuntiasse, de Ade anima, uia in peccato mortua non [uerit , eo quod diabolus in cor hominis non ingrediatur : etsi quis hoc dixisset, anathema esset. Moc delinitum ab Ephesinis Patri- D bus negavit Gregorius, lib. vi, epist. 14, et Pelagia- nismi Laxavit: sed ex iis qua subjungit, colligo synodum Massalianorum duntaxat sensum exclu- sisse. Ephesinum synodum perscrutantes, inquit, de Adelphio, et Suba, el c«teris, qui illic dicuntur damn- nati, omnino nihil invenimus. Adelphium vero, et Sabom antesignanos fuisse Massalianorum , te- gtantur Theodoretus, quem noster exscripsit , Nilus, epist. ad Magnum aliique bene multi. Quamvis ca- tholica sententia sit, animam Ada peccato mortuam esse, et diabolum in cor illius qui peccat ingredi ; attamen hzc blasphema sunt, juxta Massalianorum sensum. Scilicet duas in quolibet homine animas ponebaut, communem unam, celestem alteram, qua per peccatumexclusa, mortuuslomocenseretur, insuper diabolum cum homine peccatore οὐσιω- δῶς consubstantialiter conjungi, nec ulla baptisni, alteriusve sacramenti virtute abigi, nisi per ovatio- nein, Hac Gregorium latuerant, cum lues ista ad 139 DE H/ERESIBUS LIBER. 7390 Σωνάπτονται δὲ τούτοις xal τῶν ἀπὸ Ἑλλήνων ἔπι- A dixeris. id est, orantes. His adjunguntur e gen- τετηδευµένων αἱρέσεων οὗτοι ol λεγόμγνοι Εὐφημί- ται, χαὶ Μαρτυριανοὶ, καὶ Σαταν’αν»ἰ. Αὔση τοῦ ἑβδόμου τόμου f) ἀγαχεφα.]αίωσις. KrzdJlaua τοῦ τῶν Μασσαλιανῶν δυσσεθοῦὺς δό- γµατος áraAng0Oérca éx βιθ.1ίου αὐτῶν. α’. "Ότι συνοικεῖ τῷ ἀνθρώπῳ ἑνυποστάτως ὁ Σα- τανᾶς, xal χατὰ πάντα χυριενει αὐτοῦ. β’. "Οτι ὁ Σατανᾶς καὶ οἱ δαίμονες κατέχουσι τὸν νοῦν τῶν ἀνθοώπων, καὶ fj φύσις τῶν ἀνθρώπων χοινωνιχἡ ἐστι τῶν πνευμάτων τῆς πονηρίας. Y'- Ότι συνοιχοῦσιν ὁ Σατανᾶς xaY τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον ἐν τῷ ἀνθρώπῳ' χαὶ ὅτι οὐδὲ οἱ ἁπόστολοι χαθαροὶ σαν τΏς ἑνεργουμένης ἑνεργείας. 6. "Ot: οὐδὲ τὸ βάπτισμα τελειοῖ τὸν ἄνθρωπον, «τε dj τῶν θείων μυστηρίων µετάληψις καθαρίζει τὴν φυχὴν, ἀλλὰ µόνη fj παρ’ αὐτοῖς σπουδαζοµένη 3 eq. ε’. "Oct συµπέφυρται 8 ὁ ἄνθρωπος τῇ ἁμαρτίᾳ, κα) μετὰ τὸ βάπτισμα. c. "Ott οὐ διὰ τοῦ βαπτίσματος λαμθάνει τὸ ἄφθαρτον χα) θεἴον ἔνδυμα ὁ πιστὸς, ἀλλὰ δι’ εὖ- χης. ὦ, "Ότι δεῖ xaX. ἀπάθειαν λαθεῖ», χαὶ μετουσίαν τοῦ ἁγίου Πνεύματος £v. αἰσθῆσει πάση, xai πλι- ξαφορίᾳ ἐσἒσθαι. tilium sectis, quos Euphemitas, εἰ Martyrianos, et Satanianos nominant. Hactenus summa tomi septimi. Capita impie Massalianorum doctrine, ez libris ipsorum collecta. 1. Habitare cum homine personaliter Satanam, eique in omnibus doniinari, 2. Satanam et dxmones humanam mentem possidere, hominuroque naturam communione jungi cum spiritibus nequitia. 9. Contubernales esse Satanam et Syiritum sanctum in homine; ct non fuisse apostolos ab hac operatione qua corripiuntur homines, liberos. Β ^4 96Paptismate homines non perfici : nec sa- erorum mysteriorum perceptione animum expiari, sed solis, in quas se illi inpendunt, precibus. 5. Hominem post etiam baptisma susceptum in massa peccati esse. 6. Fidelem per baptismum non accipere in- corruptibilem divinamque vestem, sed per ora- tionem. 7. Etiam imperturbationem, animique summam tranquillitatem captaudam esse; debcereque Spi- ritus sancti participationem ipsomel sensu ac omni certitudine percipi. VARLE LECTIONES » [t. 2508 νοµιξοµένη. Vetus interpr. exercitata. * Cod. S. Hil. οὐ συµπεφυρ. NOTE. occiduas partes non penetrasset. Non ita pridem C et Enthusiast quoque appellantur , in qua approba- vero recruduerat in Oriente sub Anastasio imp. auctore Laimnpetio, a quo Lampetiani, tum deinde per Marcianum Trapezitam, à. quo Marcianiste dicti suut. Unde sanctus Pontifex. tribus epistolis ignotam sibi esse ait. Marciaristarum sectam ( ita legendum est lib. νι, epist. 15, 16, 17, non ut qui- dam putant, Marcionitarum). Gregorius canonem KEpliesinum assignare mavult Joanni Antiocheno, ejusque. conciliabulo. Nam perimirum est viros apprime eruditos non animadvertisse, ipsum lib. ix, indict. 11, epist. 49, ad Anastasium Antioch. id significare, ubi ait : Quidam. illam Ephesinam primam synodum in ea urbe existimant que ab hatericis traditur esse composita ; episcopis utique qui Nestorio cum Joanne faverant. Addit : Πα enim sy»odus, qua sub prime Ephesine (legitima) imagine facta est, quedam. in se oblata. capitula asserit approbata, qua sunt Celestii et Pelagii pre- dicamen:a. Quibus innuitur conciliabulum Joan- nis Antiocheni approbasse doctrinam Pelagii, adeoque illam, qux Pelagiana Gregorio videbatur, licet Eucheticam tantummodo exploderet, Nec ju- vat objicere Joannem ipsum epist. ad Rufum Thessa. Cyrillum accusasse, quod eadem sentien- tes cum Calesiio et. Pelagio (Euchete enim sunt et Enthusiast) communioni restituisset. Nam ex acys Ephesi synodi constat Joannem Pelagianoa exlorres factos lovisse: quin nec dolo carebat ejus criminatio, przssertim quia Evchetz e regione Pe- lagianis repugnabant, si ἀπάθειαν, immwnitatemve a perturbationibus demas, quam utrique. ostenta- rent. lac eraut. Gregorii. tiomeinta. Ceterum in actis ejusdem legitime synodi Latine exstat. Defi- silio contra impios Massalianitas, qui εἰ f ucheto, D tir libellus synodicus CP. editus contra ipsos a Sisinnio, quzeque Alexandri:z eorum causa gesta essent, injungiturque "Valeriano leoniensi, Am- philochio Sidensi, et omnibus Lyceaonie et Pam- philia episcopis ut hzc decreta servari curent. ld quod eo consultius Ephesini Patres sanxere, quod ab Orientalibus apud imperatorem etiam Massalianici erroris accusabantur. Quamobrem conjicio Euchetarum capita, αι Jejunator Ephesi damnata esse Gregorio scripsit, illa ipsa fuisse, quas Sisinnius et Cyrillus anteliac. proliibuerant. Ex quo vero auctore Noster acceperit omnes illos Massalianorum articulos, quos his retulit, haud satis mihi compertum esl : nisi forsan eodem quo Timotheus presbyter usus est, codice; impii sci- licet illius Marciani, qui sxculo vi prodiit. Atta- men Timotheus multos recitat, quos Damascenus non liabet, ut vicissim plures Damascenus, quo- rum nulla apud Tiniotheum mentio. Ex. g. apud Timotheum uon reperias, ignem esse opificem re- rum : malorum nalura esse quamdam : duas cui- libet homini animas esse, qux mere Manichaica sunt : Adamum itidem cum Eva congressum nullo libidinis estu. Nec vice versa apud Damasceuuimn, Tres SS. Trinitatis personas unam esse hypostasim: Corpus Christi circumscriptum non esse, el similia, qux non Timotheus modo, verum et Nicephorus CP. et £uthymius ex Marciani scriptis eruerunt. Qua subsequuntur hazreses, ex variis auctoribus collegit Damascenus, quorum libri interiere. At pro chronismo peccat, ubi ait eas α Marciani et Leonis temporibus et deinceps emersisse. Nam Ne- storius εἰ Eutyches sub Theodosio Juniore pro dierant, TM S. JOANNIS DAMASCENI 132 8. Animam sic affici oportere sensu participa- À — v. "Utt δεῖ «hv φυχὴν τοιαύτης αἰσθέσθαι b. τῆς tionis coelestis sponsi, ut afficitur mulier ex con- gressu viri. EE 9. Spiritales homines intus forisque peccatum videre: necnon gratiam «qua infunditur, et que operatur. 10. Revelationem esse quz flat in sensu et di- vina persona, tanquam doctrina. 41. Ignem conditorem esse. 19. Animam non habentem Christum in sensu omnique aclione, serpentum esse ac venenata- rum bestiarum, hoc est adversari omnis virtulis, domicilium. 43. Mala, natura constare. 14. Ante violatum preceptum, Adamum cum £va absque ullo libidinis ::stu congressum esse. 15. In Mariam semen et Verbum cecidisse. 16. IHlominem oporteré duplici anima przditum esse ; una quam hominibus communem dicunt, altera, quam coelestem. 17. Fieri posse, ut homo sensibiliter personam Spiritus sancti percipiat cum omni certitudine, plenitudine et operatione. 48. Posse his qui orant apparere Salvatorem in luce : ac quodam tempore inventum hominem astantem altari, cui sint oblati tres panes oleo perfusi. 97 Λάλας, manuum operas rejiciunt, velut quze κοινωνίας τοῦ οὐρανίου νυμφίονυ, οἵας αἰσθάνεται f) γυνὴ ἐν τῇ συνουσίἰᾳ τοῦ ἀνδρός. θ’. "O«t οἱ πνευματικοὶ ὁρῶσιν ἔσωθεν χαὶ ἔξωθεν τὴν ἁμαρτίαν, καὶ τὴν χάριν ἑνεργουμένην, xat Evep- γοῦσαν. V. "Ost ἐστὶν ἁποχάλυψις γινοµένη ἐν αἰσθῆσει χαὶ ὑποστάσει θεῖκῇ, ὡς δόγµατι. ια’. “Οτι τὸ mop δηµμιουργόν ἔστιν. ιβ’. "Oct ἡ φυχὴ fj μὴ ἔχουσα τὸν Χριστὸν £v al- σθἠσει, xal πάσῃ ἑνεργείᾳ, οἰχητήριόν ἐστιν ἔρπε- τῶν, xai ἱοθόλων θηρίων, τουτέστι πάσης ἀντιχει- µένης δυνάµεως. ty: "Ost φύσει τὰ χαχά. V. "Ott xal πρὸ τῆς παραθάσεως ἁπαθῶς Exoc- γώνηχεν ὁ ᾿Αδὰμ τῇ Εὖπ. κε’. "Oxc σπέρµα xal Λόχος ἔπεσεν εἰς Μαρίαν. ις’. "Οτι δύο δεῖ κτλσασθαι τὸν ἄνθρωπον φυχὰς, qaci* µίαν τὴν χοινὴν ἀνθρώποις, xai µίαν τὴ» ἑπουράνιον. | (P. "Ότι δυνατόν φασι δέξασθαι αἰσθητῶς τὴν ὑπόστασιν τοῦ ἁγίου Πνεύματος τὸν ἄνθρωπον ἐν πάσῃ πληροφορίᾳ καὶ πάση ἑνεργείᾳ. t. Ὅτι τοῖς εὐχομένοις δύναται φανεροῦσθαι ὁ Σωτὴρ * ἓν φωτὶ, xaX κατά τινα χαιρὸν εὑρεθῆναι ἄνθρωπον παρεστῶτα τῷ θνσιαστηρίῳ, xal προσ- ηνέχθαι αὐτῷ τρεῖς ἄρτους 6v ἑλαίου πεφυρμµέ- νους. "Ἔτι δὲ xal ἁποστρέφονται χαὶ τὴν Ex τῶν χειρῶν Christianos dedeceat. Prasertim vero suam in C ἐργασίαν, ὡς οὗ πρέπουσαν Χριστιανοῖς. Κατὰ µέρος pauperes inhumanitatem promunt. Aiunt enim neque his qui stipem publice mendicant, aut quz vidue relictz sunt, iisve qui adversa fortuna utuntur, vel corpore mutili, vel morbis afflicti, vel acerbis creditoribus obnoxii, vel latronum aut barbarorum incursionibus attriti, aliisque calami- tatibus in vit» angustias ac egestatem detrusi sunt, eleemosynarum ope haudquaquam subven- tum iri oportere per eos qui sese bonis abdicant, aut eliam per eos qui heneficentiz in primis stu- dent : sed sibi potius ipsis subministranda omnia. Se enim veros esse pauperes spiritu. His addiderunt Ecclesiarum ac sacrorum alta- rium contemptum. Non decere Monachos Eccle- siasticis interesse conventibus : satisque illis esse quas in suis oratoriis preces fundunt, tan- tam enim precum vim esse dicunt, ut ipsis atque ipsorum discipulis Spiritus sanctus sensibili modo visendum se prabeat. Quippe nugantur eos, qui salutem velint consequi, ea perseverantia, nihil prorsus aliud negotii agentes, orationi vacare de- bere, donec peccatum instar fumi alicujus, aut ignis, aut serpentis, aut cujuspiam ejusmodi bel- δὲ χαὶ τὴν εἰς πτωχοὺς ἁπανθρωπίαν εἰσάγουσι, φά- σχοντες, ὡς οὐχὶ τοῖς δημοσία προσαιτοῦσι, f| ταῖς καταλελειμμέναις χἠραις, οὐδὲ τοῖς περιστάσεσι χρησαµένοις d, 3 λώδῃ σωμάτων, 1j νόσοις, f) πι- χροῖς δανεισταῖς, ἢ λῃηστῶν , f] Βαρθάρων ἔπιδρο- μαῖς, fj τισι τοιαύταις συμφοραῖς περιπεπτωχόσιν &rapxety ἁρμόττον τοῖς ἀποταττομένοις 9, f) τὸ ὅλως ἀγαθοερχεῖν ἀρχομένοις, ἀλλ' αὐτοῖς ἅπαντα χορη- χεῖν * ἑαυτοὺς γὰρ ἔφασχον εἶναι τοὺς ἁληθῶς πτω- χεύοντας τῷ πνεύματι. Τούτοις προσετἰθεσα» τῶν Ἐχχλησιῶν xai τῶνθυ- σιαστηρίων ὑπεροψίαν, ὡς δἐον τοὺς ἀσχητάς, ἔκχλη- σιαστιχαῖς μὲν μὴ παραµένειν συνάζεσιν, ἀρχεῖσθαι δὲ ταῖς ἐν τοῖς εὐχτηρίοις αὐτῶν εὐχαῖς. Τοσαύτην γὰρ ἔλεγον εἶναι τῆς προσευχῆς ! τὴν δύναμιν, ὥστε αὐτοῖς τε xaX τοῖς παρ᾽ αὐτῶν μαθητευθεῖσιν, αἰσθη- τῶς τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον ἐπιφαίνεσθαι. Τερατεύον- ται γὰρ, ὡς xph τοὺς σωθῆναι βουλοµένους ἐπὶ τοσ- οὔτον προσεύχεσθαι, οὐδὲν τὸ παράπαν ἕτερον δια- πραιτοµένους, ἕως ἂν τῆς μὲν ἁμαρτίας αἴσθωνται, χαθάπερ χαπνοῦ τινος, ἢ πυρὸς , 7| δράκοντος, fj τι- VARLE LECTIONES. b BR. 4 et cod. S. Hil. ἔσεσθαι, sic vetus interpr. fore. * Sic Reg. 2508 alii, σταυρός. ἆ Deest, χρησαι. in KR, 9508. pévow;. f Reg. 2 εὐχῆς. * Sic Fronto Duc. edidit ex cod. Angust., alii vero τοὺς ἁποταττομένους, 7] toos . . . . ἀρχο- 4733 DE H.ERESIBUS LIBER. 194 "wos τοιούτου θηρίου, διὰ τής προσευχῆς ἐξελαυνομέ- A luz, orationis vi expellatur, ac per preces sensi- "wne, xat αἱσθητῶς διὰ τῶν προσευχῶν ἐξιούσης ’ τοῦ Ε]νεύματος δὲ τοῦ ἁγίου πάλιν τὴν εἴσοδον αἰσθητῶς ὑποδέξωνται, xai φανερὰν Ey τῇ duy) ἔχωσιν αἴσθη- σιν τῆς εἰσόδου τοῦ Πνεύματος. Καὶ ταύτην εἶναι τὴν ἀληθινὴν τῶν Χριστιανῶν χοινωνίαν' οὐδὲ γὰρ ἐν τῷ βαπτίσµατι τῆς ἐχχλησίας, f) ταῖς τῶν χληρι- χῶν χειροτονίαι, ἁγίου Πνεύματος πάντως µεταλαμ- ὀάνειν τοὺς βαπτιζοµένους, el μὴ] ταῖς αὐτῶν προσ- tuyatg φ),λοπονώτερον χοινωνῄσοιεν, xaX λαθεῖν ἄν τινα xai δίχα τοῦ βαπτίσματος, τοῦ ἁγίου Πνεύμα- τος χοινωνίαν, εἰ παραμµένειν αὐτοῖς ἐθελήσειε, xal τοῖς ἑχείνων μαθητεύεσθαι δόγµασιν * ὡς καὶ πρεσ- θντέρων εἰπόντων αὐτοῖς , ὅτι Ἐν πίστει τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον ὁμολογυῦμεν ἔχειν, χαὶ οὐκ αἱσθήσει, ἑ παγ- γείλασθαι xaX αὐτοῖς, διὰ τῆς σὺν αὐτοῖς προσευχῆς μεταδοθήσεσθαι τῆς αἰσθήσεως τοῦ Πνεύματος. Τοσ- οὔτος δέ ἐστιν αὐτῶν τῆς ἁλαζονείας ὁ τῦφος, ὡς τοὺς µετασχόντας παρ) αὐτοῖς δήθεν τῆς τοῦ Πνεύ- µατος αἱσθήσεως µαχαρίξεσθαι ὑπ αὐτῶν, ὡς τε- λείους xai πάσης ἁμαρτίας ἑἐλευθέρους, καὶ χρείττο- vac, xal περιέπειν, xal σέδεσθαι, ὡς μὴ ὑποχειμέ- νους ἔτι χινδύνοις ἁμσρτίας. Αλλά λοιπὸν ἄνεσιν, xai βρωµάτων ἄδειαν, καὶ πᾶσαν ὑπάρχειν αὗτοῖς δορυφορίαν, xal τιμὴν, xai τρυφὴν, ὧν πολλοὶ xal μετὰ τἣν τοιαύτην παρ᾽ αὐτοῖς µαρτυρίαν τῆς τε- λειότητος εἰς τοὺς ἑχτὸὺς ὄντας, χαὶ οὔτε Χριστιανοὺς προσαγορεύεσθαι ἀξίους 5, αἰσχρουργίαις διαφόροις, xai χρημάτων χλοπαῖς, καὶ πορνείαις περιπεσόντες ὤφθησαν. Πολλὰ δὲ χαὶ ἕτερα πρὸς τοῖς εἰρημένοις τερα- τεύονται, ὡς xal γάμους ἑνθέσμους ἁἀδιαφορώτατα διαλύειν αὐτοὺς, καὶ τοὺς τῶν γάµων ἀφισταμένους, ὡς ἀσχητὰς προσλαµδάνεσθαι xat µαχαρίζειν, xai πατέρας xal μητέρας τεχνοτροφίας ἀμελεῖν πείθου- σιν, αὐτοῖς δὲ προσχοµίζειν πάντα κατεπάδουσι. Δού- λους δὲ δεσποτῶν ἀποδιδράσχοντας ἑτοίμως παραδέ- Κονται, xal τοὺς ἁμαρτάνοντας, καὶ αὐτοῖς προσιόν- πας ἄνευ χαρποῦ τινος µετανοίας, ἄνευ ἱερέως αὖ- θεντείας, ἄνευ βαθμῶν τῶν τοῖς χανόσι τοῖς ἔχχλη- σ.αστιχοῖς δ.ηγορευµένων, τάχιστα χαθαίρειν παντὸς ἁμαρτήματος ἐπαγγέλλονται, µόνον e τις τὴν πολυ- θρύλλητον αὐτῶν προσευχἣν παρ) αὐτοῖς µελετῄήσας, µύστης σχέδιος τῆς ἐχείνων χυθείας bh γένοιτο. "Lc τινας τῶν τοιούτων πρὸ τῆς ἁπαλλαγῆς τῶν ἆμαρ- τηµάτων ἄγειν αὐτοὺς εἰς κληρικῶν χειροτονίας, δο- λερῶς πείθοντες τοὺς ἐπισχόπους ἐπιτιθέναι χεῖρας αὐτοῖς, τῇ 1 παρὰ τῶν νοµιζομένων παρ᾽ αὐτοῖς ἁσκη- τῶν μαρτυρία δελεαζοµένους. Τοῦτο δὲ σπουδάζου- -Gtv, οὐχ ὡς τοὺς τῶν χληρικῶν βαθμοὺς τιµίους χρί- νοντες, οἵ Ys xat αὐτῶν τῶν ἐπισχόπων χαταφρονοῦν- τες 1, ὅταν ἑθέλωσι * ἀλλὰ δυνναστείαν τινὰ xaX αὖθεν- τείαν ἑαυτοῖς πραγµατευόµενοι. "Ένιοι δὲ αὑτῶν bili modo discedat; ingressum vero Spiritus sancti sensu quoque ipso suscipientes, perspi- cuum animo ejusmodi ingressus sensum habeant ; hancque veram esse Christianorum communio- nem. Nec enim per baptismum, nec per manuum clericorum impositionem, ullo modo Spiritus sancti participes fieri, qui baptismo tinguhtur, nisí assiduitate majori orationibus incubuerint. Quin etam sine baptismo quemlibet Spiritus sancli participem (ieri posse, modo apud ipsos perseverare voluerit, suaque doctrina imbutus fuerit : ut cum presbyteri quidam dixissent eis : nos Spiritum sanctum per fidem baberi confite- mur, nou vero per sensum; ipsi polliceri minime dubitaverint, illis quoque Spiritus sensum datum iri, si cum ipsis orare velint. Tanta autem eo- rum est arrogantia, ut eos qui apud ipsos sensum illum Spiritus sancti perceperint, beatos predi- cent, veluti perfectos, et ab omni culpa liberus, peccatoque superiores. Tumque adeo omni illos studio colunt, honoribusque prosequuntur, ceu nulli jam obnoxios peccati periculo, eoque per- fectionis progressos, ut jam omni relaxatione frui, exquisitis vesci cibis, splendido comitatu tume- scere, deliciisque omnibus tuto plane affici pos- sint. Horum autem multi, tali accepto apud eos perfectionis testiuronio, cum extraneis (quos nec Christianorum nomine dignos censent ) aliquando degentes, in varia obscena flagitia, pecuniarum furta, et fornicationes incidere deprehensi sunt. 968 Plura quoque portenta comminiscuntur : nam el legitimas nuptias nulla prorsus de causa dirimunt, et eos qui à conjugio recesserunt, ve- lut monachos recipiunt, ac beatos jactitant. Pa- rentibus auctores sunt, ut alendorum liberorum . curam omittant ; eosque ut omnia sua ipsis affe- rant, dementare norunt. Servos a dominis profu- gos ultro excipiunt : illos item qui variis crimini- bus obnoxii ad se confugiunt, nullo penitentize edito fructu, nulla sacerdotum auctoritate mu- niti, nulla habita ratione graduum, quos eccle- siostici canones poenitentibus prescribunt, omni se slatim peccati labe mundaturos pollicentur; modo quis jactatam toties orationem apud ipsos exercens, extemporaneus discipulus ipsorum vere sutia ac [raudis accesserit. Adeo.plane uL et quosdan: ejus geueris peccatorum vinculis non- dum exemptos, in clericos ordinandos offerant illorum; qui monastica observantiz laude apud ipsos prestant, testimonio deceptis episcopis, ut illis manus imponant. Hoc autem illi satagunt, non quasi clericorum gradus multi faciant: quippe cum ipsos etiam episcopos, quando libuerit, asper- YARLE LECTIONES. 5 Regii οἱ cod. S. Hil, οὓς οὔτε Χριστιανοὺς προσαγορεύειν ἀξιοῦσιν. ὃἃ R. 2508 καχίας. — ! [ἱ. fi. i Alii καταφρονοῦσιν, b 135 S. JOANNIS DAMASCENI 136 nentur : sed quod potestatem aliquam et auctori- A μήτε Χοινωνῆσαι αὐτοὺς τῶν μυστηρίων λέγουσιν, ci tatem aucupentur. Quidam autem eorum nun- quam sacris mysteriis communicandum volunt, nisi Spiritus sancti adventus illa hora sensibilis ipsis fuerit. Nonnulli etiam abseindi naturalia membra peruittunt, iis qui voluerint. Excommu- nicationes autem facile contemnunt. Jurant etiam, ac pejerant absque ullo metu; et suam ipsorum haeresim subdole ejurare non dubitant. Adhuc de dicta Massalianorum heresi, qui maxime ín monasteriis invenientur, ex Theodoreti Histo- ria, lib. v, cap. 11. Valenüniani, et Valentis temporibus orta est haresis Massalianorum , quos Euchetas vocant, qui eorum nomen Graca lingua interpretantur. Mabent et appellationem aliam ex ipsa re imposi- tam. Enthusiaste enim dicuntur, propterea quod d:monis cujusdam vim et operationem recipiant, quam Spiritus sancli presentiam esse putant. Qui extreino eo morbo affecti sunt, laborem ma- nuuin aversantur ut malum : seque somno deden- tes somniorum imagines divinum afflatum vo- cant. Hzresis autem 99 hujus principes fuerunt Dadoes, et Sabas, et Adelphius, et Hermas, et Symeon, aliique preterea, qui ab ecclesiastica comniunione segregati sunt, quod dicerent nec prodesse, nec obesse divinam escam, de qua Do- minus ait: Qui manducat meam carnem et bibit meum sanguinem, vivel in eternum?*. Morbum porro suum celare studentes, eliam ubi convicti sunt, ς praíracte negant, eosque ejurant, qui eadem sen- tiant, que ipsi animis αβίτα circumferunt. Le- toius Melitinensis Ecclesie antistes, divino vir ardens zelo, eum videret multa monasteria, vel speluncas potius latronum, pestem hanc hausisse, ea incendit, ac lupos a grege abegit. Eodem modo eclebratissimus Amphilochius, «qui — Lycaonum metropoli prepositus, gentem universam regebat, cum luem hanc illic grassari comperisset, insur- rexit itidem, el greges, quos pascebat , a labe liberavit. Flavianus quoque celeberrimus Antiochiz prz- $ul, cum hos Edess: versari, venenumque suum vicinis instillare didicisset, missa monachorum turba, Antiochiam illos pertraxit ; morbumque quo laborahant infleiautes, hoc modo revicit. Calum- niari nempe accusatores et mentiri testes dixit, Adelphiumque ztate longa provectum ad se beni- gne vocans, ac prope assidere jubens : « Nos, in- quit, o senex, qui vitam longius produximus, humanam naturam accuratius novimus, et adver- 8 joan. vi, 19. μὴ τῆς παρουσίας τοῦ Πνεύματος αἰσθητῶς k αἴσθων- ται, γενομένης κατ᾽ ἐχείνην τὴν ὥραν. Ἐπιτρέπουσι δέ τινες αὐτῶν τοῖς βουλομένοις ἀποτέμνειν τὰ ἑαυ- τῶν φυσιχὰ µόρια. Καταφρονοῦσι δὲ ῥᾳδίως xal ἁφ- ορισμῶν. Ὄμνυσι δὲ ἀδεῶς χαὶ ἐπιορκοῦσιν» ἆναθε- µατίσουσί τε ὑπούλως την αἴρεσιν αὐτῶν. "Ec: περὶ εἱρημένης αἱρέσεως τῶν Μασσα.1ιανῶν, τῶν ἐν µοναστηρἰοις μά.Ίιστα εὑρισκομένω», ἐκ τῆς ἱστορίας θεοδωρήτου !. Κατὰ χρόνους Οὐαλεντίνου m xal Οὐάλεντος ἐθλά - στησεν ἡ τῶν Μασσαλιανῶν αἴρεσις ' Εὐχητὰς αὐτοὺς προσαγορεύουσιν οἱ εἰς τὴν Ἑλλάδα τοὔνομα µετα- θάλλοντες. Ἔχουσι δὲ χαὶ ἑτέραν προσηγορίαν t τοῦ πράγματος γ:νοµένην * ἐνθουσιασταὶ γὰρ χαλοῦν- ται, δαἰμονός τινος ἑνέργειαν εἰσδεχόμενοι, «αἱ Πνεύματος ἁγίου ταύτην ὑπολαμθάνοντες. Οἱ δὲ τε- λευταῖον ? τὴν νόσον εἰσδεχόμενοι, ἀποστρέφονται μὲν τὴν τῶν χειρῶν ἐργασίαν, ὡς πονηράν ' Όπνῳ δὲ σφᾶς αὐτοὺς ἐχδιδόντες, ἐνθουσιασμὸν τὰς τῶν Óvel- pov φαντασίας ἀποχαλοῦσι. Ταύτης ἐγένοντο αἱρέ- σεως ἀρχηγοὶ, Δαδόης τε, xal Σάδας, καὶ ᾿Αδέλφιος, xai Ἑρμᾶς, xai Συμεὼν, χαὶ ἄλλοι πρὸς τούτοις, ot τῆς ἐχχλησιαστιχῆς χοινωνίας ἁἀπέστησαν, οὐδὲν οὔτε ὀνήνασθαι, οὔτε λωθᾶσθαι φἀσκοντὲς τὴν θείαν τροφὴν 9, περὶ ἧς ὁ Χριστός φησιν’ 'O τρώγων (tov τὴν σάρκα, καὶ πίνων µου τὸ αἷμα ζήσεται elc τὸν αἰῶνα. Κρύπτειν μέντοι τὴν νόσον πειρώμενο:, χαὶ µετ᾽ ἐλέγχους ἀναιδῶς ἑξαρνοῦνται, καὶ ἀποχη- ρὗττουσι τοὺς ταῦτα φρονοῦντας, ἅπερ kv ταῖς όυ- χαῖς περιρέρουσι. Λίτοιος P μέντοι τις, ὁ την Μελιτι- . Và Ἐχκλησίαν ἰθύνων, ζήλῳ θείῳ κοσμούμενος, πολλὰ τῆς νόσου ταύτης σπάσαντα θεασάµενος µονα- στήρ'α, μᾶλλον δὲ σπήλαια ληῃστρικὰ, ἑνέπρησεν ταῦτα, χαὶ τοὺς λύχους &x τῆς ποίµνης ἐξήλασεν. ἸΑμφϕιλόχιος δὲ ὁ πανεύφημος ὡσαύτως xal Λυχαώ- νων µητρόπολιν πεπιστευµένος, xal ἅπαν ἰθύνω» ἔθνος, ἐπισχήψασαν αὐτόθι τὴν λύμην ταύτην µα- θὼν, ἑξανέστη 4 πάλιν, xal τὰ ὑπ αὐτοῦ νεµόμενα τῆς λώδης ἑχείνης Ἰλευθέρωσε ποίμνια. Φλαθιανὸς δὲ ὁ πολυθρύλλητος τῆς ᾿Αντιοχέων ἆρ- χιερεὺς, ἐν Ἑδέσση τούτους διάγειν μαθὼν, τὸν οἱ- D χεῖον τοῖς πελάζουσιν ἐχχεῖν * προεµένους lv, συµ- µορίαν μοναχῶν ἀποστείλας, Ἠγαγεν εἰς ᾿Αντιοχείαν, καὶ τὴν νόσον ἐξαρνουμένους τόνδε τὸν τρόπον διἠλεγ- ξεν. Τοὺς μὲν γὰρ χατηγόρους ἔφη συχοφαντεῖν, χαὶ τοὺς μάρτυρας Φφεύδεσθαι. Τὸν δὲ ᾿Αδέλφιον ἄγαν ὄντα πρεσθύτατον, Ἱπίως χελεύσας πλησίον χαθεσθῃ - ναι’ « Ἠμεῖς, ἔφη, ὦ πρεσθῦτα, τὸν πλείω βεθιω- χότες βίον, ἀχριθέστερον καὶ τὴν ἀνθρωπείαν φύσιν VAME LECTIONES. κ Deest αἰσθητῶς, in R. 2 et v : Trans. R. 2 habet xaz'&xelvnv τὴν ὥραν. . Hil. ^ Sie codd. Regii et S. Hil., at legendum Οὐαλεντινιανου, ut apud Theodor. et Euthymium ο Codd. 1199. Υραφήν : at v. transl. divinum cibum. | Πυρ. 2508et cod. S. Hil. ex eisend. ἀγχεὶ, lege ἀγχὶ, juxta. Edit. ἐγχριπτομένους ἰόγ. in cod. S Lygab. 3 Al. Theod. τελείαν, 4 Edit. ἐξανέστησε, i Dcest hic ΤΗ. in. R. 5244 et P Als, Δύήτοιος. 131 DE IUERESIBUS LIBER. 133 ἐμάθομεν, xal τὰ τῶν ἀντιπάλων bapóvov ἔγνωμεν A sarios demonum conatus perspectos habentes, ἁμαρτήματα' celpg δὲ καὶ τὴν τῆς χάριτος ἐδιδά- χθηµεν χορη-ίαν. Οὗτοι δὲ νέοι ὄντες, xai τούτων οὐδὲν ἀκριθῶς ἐπιστάμενοι, πνευµατικωτέρων ἀχοῦ- σαι λόγων οὐ φέρουτσι. Τοιγάρτοι, εἰπέ pot, πῶς φατε xai τὸ πνεῦμα τὸ ἑναντίον ὑποχωρεῖν, xaX τοῦ παν- αγίου Πνεύματος τὴν χάριν ἐπιφοιτᾷν; » Τούσοις ὁ . πρέσθυς ἐχεῖνος χαταθελχθεὶς 9» Σξέμεσε πάντα τὸν κεχρυμμµένον lv, xal φησι µηδεμίαν μὲν &x τοῦ βα- πτίσματος ὠφέλειαν τοῖς ἀξιουμένοις ἐγγίνεσθαι, µόνην δὲ τὴν σπουδαίαν εὐχὴν τὸν δαίµονα τὸν ἔνοι- xov ἐξελαύνειν. Ἔλκειν γὰρ ἕκαστον τῶν τικτοµένων Ελεγεν Ex τοῦ προπάτορος, ὥσπερ τὴν φύσιν, οὕτω δη xal τὴν «iw δαιμόνων δουλείαν ** τούτων δὲ ὑπὸ σπουδαίας εὐχῆς ἑλαννομένων , ἐπιφοιτᾷν λοιπὸν τὸ πανάγιον Πνεῦμα, αἱσθητῶς xaX ὁρατῶς τὴν οἰχείαν παρουσἰαν σημµαῖϊνον, καὶ τὸ σῶμα τῆς τῶν παθῶν χινῄσεως ἑλευθεροῦν, xai τὴν ψυχὴν τῆς ἐπὶ τὰ χείρω ῥοπῆς παντελῶς ἁπαλλάττον, ὡς μηδέ τι δεῖ- σθαι λοιπὺν, µήτε νηστείας πιεζούσης τὸ σῶμα, µήτε δ:δασχαλίας χαλινούσης, xai βαίνειν εὔταχτα παι- δευούσης. Οὐ µόνον δὲ ὁ τούτου τετυχηχὼς, τῶν τοῦ σώματος ἁπαλλάττεται σχιρτηµάτων 0, ἀλλὰ xol σαφῶς τὰ μέλλοντα προορᾷ, καὶ τὴν Τριάδα τὴν θείαν τοῖς ὀφθαλμοῖς θεωρεῖ. (ὕτως ὁ θεῖος Φλαθια- νὸς τὴν δυσώδη διαῤῥήξας πηγὴν, χαὶ γυμνῶσαι πα- οασχευάσας τὰ νοήματα, πρὸς τὸν δυσσεθῃ πρεσθύ- την ἔφη: Ιεπα-αιωμένε ἡμερῶν xaxov, fAeyEé σε τὸ cór στόµα, xal οὐκ ἔγω ' τὰ δὲ yslAn σου χατεμαρτύρησάν σου. Δήλης δὲ ταύτης τῆς νόσου Ὑενομένης, τῆς μὲν Συρίας ἐξηλάσθησαν’ εἰς δὲ Παμφυλίαν ἀνεχώρησαν, xai ταύτην τῆς λώθης ἐν- ἐπλησαν. Αὗται μὲν αἱρέσεις ἕως Μαρκιανοῦ * ἀπὸ δὲ Μαρ- xiavov δεῦρο μικρὸν καὶ πρὸς * καὶ ἐπὶ Λέον- toc ἀνεφύησαν οἱ αἱρέσεις αὗται. πα. Νεστοριανοί (58) * οἱ x. ἰδίως χαὶ χεχωρισµέ- * Dan. xi, $2. ipso gratie usu dona edocti sumus : isti vero, ju- niores cum sint, et nibil horum exacte noscani, spiritualiores sermones audire non sustinent. Qua- propter exponas velim mihi, qua ratione affirmetis, et contrarium recedere spiritum, et Spiritus sancti gratiam advenire. » 100 His verbis delini- tus senex, latens venenum totum evomuit, dicens , sacrum baptismum nullam iis, qui eum conse- quuntur, utilitatem afferre, sed sola sedula ora- tione d:emonem inhabitantem expelli. Omnes enim qui eduntur in lucem, ex primo parente trahere aiebat, quemadmodum naturam, sic et dzemonum servitutem. His autem per sedulam orationem fu- gatis, advenire deinceps Spiritum sanctum, qui presentiam suam sensibus et oculis exhibeat, tum corpus a perturbationum motibus, tum animam ab omni ad deteriora própensione liberando; ifa ut nec jejunio jam opus sit quo corpus coercea- tur, nec doctrina refrenante, et ad rectum ordinem justituente. Neque vero protervis solunimodo cor- poris motibus eximi, qui hunc adeptus sit, sed futura etiam aperte pravidere, et divinam Trini- tatem oculis contueri. Perfosso ad hunc modum fetido fonte, rivisque hac arte deteclis, impium senem sic divinus Flavianus affatus est : Inveterate dierum malorum, arguit te os tuum, εί non ego : et labia tua contra te testimoniun ulerunt *. Itaque hoc patefacto morbo, Syria quidem sunt expulsi, in Pamphyliam vero concesserunt, quam hac peste impleverunt. Hactenus hareses que ad. Marciani tempora. exsti- terunt. A Marciani vero etate ac deinceps paulo post, sub Leonis imperio, εχοτίᾳ sunt iste. 80. Nestoriaui. lli Deum Verbum secundum se ac VARLE LECTIONES. * lta. Theodor. cod. S. Ililar. et R. 2 ἐλεχθείς. Vetus interpr. redarguutus. — * R. 4 πολιτείαν. Ἡ Cod. S. Hil. in marg. altera manu, παθῶν αἰσχίστων. Fronto Duczus legendum putat : χαὶ μιχρῷ πρότερον ἐπὶ , vel μικρῷ πρόσω. ἀπὸ Νεστορίου, of. Y Deest in R. 2508. οἱ 5244 δεῦΌρο run xal πρός. * Cod. S. Hil. in marg. NOTAE. (58) Ut Nestorii, sic Nestorianorum quoque se- D cavebat ne duos Filios et Deos efferre videretur : quioris :zetatis sensum Eutychius Alexandrinus ex- ponit, t. 1l Annalium quos Arabice scripsit. Asse- rebat Nestorius, inquit, Marium Virginem revera Deiparam non (uisse, esseque duos Filios, quorum alier sit Deus et ex Patre genitus, alter homo qui ex Maria nalus sit : atque istum hominem, qui se Chri- sium dixeril, amore unitum esse cum. Filio, Deum- que appellari, mon revera, sed per concessionein et nominum communionem, nec non honoris causa, et sicut unus ex prophetis. lta quidem Nestorius sen- sisse legitur in fragmentis homiliarum ejus, qua Cyrillus, Alexandrinus refert libro presertim n contra ipsum: Ὥσπερ λέγομεν θεὸν τὸν πάντων δημιουργὸν , xai θ:ὸν Μωῦσέα, οὕτω λέγομεν xal τὸν Δεσπότην Χριστὸν, καὶ θΞὸν, καὶ Yibv, καὶ "Άγιον’ Velut. Deum dicimus universi conditorem, ac Deum ilem Moysen; ita et Dominum Christum, et Deum, el Filium, et Sanctum, Quanquam diligentissime quod quidem ex variis ejus ac fautorum ipsius quz Supersunt monumentis constat. Eutychius deinde tradit Nestoriano posteriores opinionem diversam tenuisse, ac si, omissa unione illa secundum amo- rem , affectionem, et honoreín, profiterentur, Chri- sium unum duas esse substantias, duasque personas, Deum per(ectumn in persona et subslantia sua, alque hominem per[ectum in persona εί substantia sua, ac Mariam peperisse Christum | ex parte. humanitatis, non ez parte divinitatis; ut Pater genuerit Deum, et non hominem; Maria autem hominem, et non Deum pepererit, là. quidem priscos etiam Nestorianos esse locutos constat ex variis monumentis quie exstabant in Trageedia ]renzi, queque Lupus Αι- gustinianus primum, ac deinde Cl. Baluzius secun- dum vetustam translationem Latinam edidere. 4t vero non alio nexu ambos substantias atque perso- nas unitas censebant illi, nisi xat' εὐδοχίαν, secun- 139 S. JOANNIS DAMASCENI 140 seorsim exsistere docent, ac secundum se et seur- A νως τὸν Θεὺν Λόγον ὑπάρχειν δογµατίζοντες, xat sim cjus hominem : atque humiliora quidem eorum qux Dominus in carne gessit, soli tribuunt homini ipsius; sublimiora vero, queque Deum deceant, soli Deo Verbo, ac non utraque uni eidemque per- θυμό ascribunt. 82. Eutychisnistz, ab Eutyche nomen secte mu- tuati sunt. Hi negant. Dominum nostrum Jesum Christum ex sancta Virgine Maria carnem assum- psisse, sed diviniori quadam ratione incarnatum esse affirmant : nec intelligunt Deum Verbum, eum sibi hominem ex Virgine Maria univisse, qui Ada- mi primi parentis peccato erat ebnoxius; quo factum sit, ut principatus et potestates cum exspo- liasset, traduxerit confidenter, palam, sicut scriptum est *, triumphans in cruce, quas per peccatum primi liominis induerat? * Coloss. 11, 13. ἰδίως τὸν ἄνθρωπον αὐτοῦ Y * καὶ τὰ μὲν ταπεινότερα τῶν πραχθέντων ὑπὸ τοῦ Κυρίου ἐν τῇ πρὸς ἡμᾶς ἐπιδημίᾳ αὐτοῦ µόνῳ τῷ ἀνθρώπῳ αὐτοῦ προσάπτον- τες, τὰ δὲ ὑφηλότερα xa θεοπρεπῃη µόνῳ τῷ θεῷ Λόγῳ, xai μὴ τὰ συναµφότερα ἑνὶ καὶ τῷ αὑτῷ προσώπῳ προσάγοντες. πβ’. Εὐτυχιανίσται (59), οἱ ἀπὸ Εὐτυχέως τοῦὔνομα τῆς αἱρέσεως ἑσχηκότες, οἱ ph λέγοντες Ex τῆς ἁγίας Ἡαρθένου Μαρίας εἰληφέναι την σάρχα τὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστὸν, ἀλλὰ θειότερὀν πως σεσαρχῶσθαι ἀποφαινόμενοι» μὴ εἰληφότες χατὰ νοῦν, ὅτι τὸν τῇ ἁμαρτίᾳ τοῦ προπάτορος αὐτῶν ἸΑδὰμ ὑπεύθυνον τυγχάνοντα τὸν ἄνθρωπον, τοῦτον ἥνωσεν ἑαυτῷ ὁ Θθεὸς Λόγος Ex τῆς Παρθένου Μα- B ρίας, ££ οὗ xal τὰς ἀρχὰς καὶ τὰς ἐξουσίας ἐπ- εχδυσάµανος ἑδειγμάτισεν ἐν παῤῥησίᾳ, ὡς γέ- γραπται, θριαμθεύσας ἐπὶ τοῦ σταυροῦ, ἃς διὰ τῆς παραθάσεως τοῦ πρωτοπλάστου fv ἐνδεδυχώς. VARLE LECTIONES. Y Sic vetus interpr. hominem ipsius : deest αὐτοῦ in R. 9508 ; edit. et cod. S. Hil. αὐτῷ. NOTA. dum complacitum, quemadmodum a Theodoro Mo- suesteno praesertim didicerant. Sic dudum post estorium Paulus Persa, Nestoriana sect diaco- nus (quem illum esse putlaverim, qui a Junilio Africano initio lib. i1 De partibus diving legis, com- mendatur tanquam Nisibensis scholz inagister) ex duplici natura Ghristi, personas duas inferebat, quae nisi per complacitum non copularentur. Οὐχοῦν xav εὐδοχίαν ἡ ἕνωσις, βουλῆς xal γνώμης ταυτό- τητι χρατουµένη * Ergo secundum complacitum unio conflata esi unitate voluntatis et consilii roborata. Vide apud Maximinum lib. De duabus voluntatibus, Alioqui vero Anastasius Sinaita ᾿Οδηγοῦ, cap. 4, monet eos, seu quasius, seu vana glorie causa, per simulationem βρε, et Christum appellare Deun, οἱ sanctam Virginem Dei Genitricem, ac Nestorium, et quisquis duas personas in Christo dixerit, exsecrari. Vix Eutychio concesserim Bar- sumam Nisibensem sub Justino l imp. exstinctam Nestorii bzresim instaurasse. Nam Historia eccle- siastic:e alios media ztate vixisse tradunt, puta Joannem et Cyrum /Egeotas, Basilium item Cili- cem; necnon suppressa a Zenone Augusto scholz Edessenz Nisibensem successisse, unde Nestoria- num virus Orientem pervaserit, Sed et Barsums Nisibensis metropolite nomen Nestorianis ipsis invisum fuit, quia Persarum regis favore fretus, instituerat, ut nemo, etsi sacerdos esset, μηδὲ τῶν ἱεραρχονμένων τινὰ, a nuptiis abstineret. Cujus sanctionis Leontius meminit lib, Gontr. Nestor. c. 1. Quamobrem eo defuncto statutum est, ne quis in posterum ex metropolita Nisibense in Seleucien- sem Calholicum assumeretur. In Scholiis in libros Dionysii de Eccl. hier., De divin. nom. Nestoriani appellantur Basiliani, Βασιλειανοὶ , Πτοι Νεστορια- vot, propter Basilium Cilicem, qui, omisso Nestorii nomine, hzresim illius auctoritate Diodori Tarsen- sis et Theodori Mopsuesteni tuebatur. Horum scho- liorum esse auctorem alibi dicemus Joannem Scy- opo acerrimum Basilii adversarium. ( 9) Eutyches ex male iutellectis quibusdam Cy- rili vocibus uuam in Christo naturam intulit, nec ipsum ejusdem ac nos esse substanti& secundum humanitatem. Hinc multi scripserunt eum existi- | wasse lapsam e ecco Domini carnem, per Mariam velut per tubum transiisse : a quibus non dissentit Noster. Verum Eutyches semper protestatus esl se credere Christum esse τέλειον θεὸν, xai τέλειον ἄνθρωπον, τὸν γεννηθέντα Ex τῆς Παρθένου, perfe- : clum Deum esse, et perfectum hominem, qui de Vir- gine genitus esset. loc ad Flavianum ejusque syno- dum retulere, qui missi ad Eutychem fuerant : qui cum advenisset, palam dixit : Sic credo... Confiteor [actam ejus prasentiam secundum carnem. ex carne sancig Virginis, et perfecte (actum hominem. Sic confiteor coram Patre εί Filio et Spiritu sancto, et coram vesira sanclitate. Cum Patres instarent ut Christum, Matri consubstantialem fateretur: Hacte- nus non dizi, inquit. Nam quia corpus Dei illud esse confiteor, ideo non dizi ipsum Dei corpus esse cor- pus hominis, sed potius humanum corpus : et. quod ex ipsa Virgine incarnatus est. Dominus. Verebatur scilicet, ne dicendo corpus hominis, errori impin- ere Nestorii, qui hominem in se subsistentem erbo consociaverat. At dicendo corpus humanum, Dominumque ex ipsa Virgine incarnatum, declara- bat Christi carnem non coelo delapsam, sed ex Vir- inis substantia procreatam. Nililominus negavit hristi carnem esse consubstantialem tam Maitri, uam nobis. Tandem sic mentem suam enuntiavit z ;onfiteor ex duabus naturis (uisse Dominum nostrum D ante. adunationem : post. adunationem vero , μίαν φύσιν naturam unam confiteor. Qus varie vari in- terpretati sunt. Miselli senis sensum acu Letigit Combefisius in Przfat. ad homil. Basilii Seleuc. et in Adnotationibus non editis ad Expositionem fidei κατὰ µέρος, qux Gregorio Thaumaturgo attributa est. « Eutychianos ait naturam unam dixisse, non ut caro sive humanitas Christo defuerit, vel per inutationem, vel per abaorptionem, aut deperditio- nem : sed ut illa propria natura sit, aut. dicatur, qua primas partes obtineat, non secundas tantum: illa, inquam, qua aliam habeat, non que habeatur, ei superioris habentis sil. » Sic plane Kutyches ac- cipiebat hoc dictum, unam Dei Verbi naturam in. carnatam ; quod Cyrillus ex professione fidei, quam Athanasii esse putabat, licet Apollinarii esset, mu- tuatus erat, Confer hzec omnia cum act. 4 Concil. Chalced. p. 195, 328, 229, 258, 257, etc. 7H DE HJERESIBUS LIBER. 742 πγ. Αἰγύπτιοι, ol xoi Σχηματικοὶ *, χαὶ Movo- Α 101 85. JEgyptiaci, qui et Schemotici et Mo- φυσῖται * ol προφάσει τοῦ Ev Χαλχηδόνι συντάγµα- τος τοῦ τόπου ἀποσχίσαντες τῆς ὀρθοδόξου Ἐχχλη- σίας. Αἱγυπτιαχοὶ δὲ προσείρηνται, διὰ τὸ πρώτους Αἰγυπτίους χατάρξασθαι τούτου τοῦ σχήματος ἐπὶ Μαρχιανοῦ καὶ Οὐαλεντινιανοῦ τῶν βασιλέων: τὰ δὲ ἄλλα πάντα ὀρθόδοξοι ὑπάρχοντες. Οὗτοι δὲ προσ- nophysitze, prztextu tomi qui Chalcedone conditus erat, ab Ecclesia orthodoxa defecerunt. Agyptiaci autem appellati sunt, quod JEgyptii schematis hujus auctores exstiterunt, Marciano et Valenti- niano imperatoribus. In reliquis autem omnibus orthodoxi sunt. Hi ob studium suum erga Diosco- VARIZE LECTIONES. : R. 2508 σχισματικοί; infra, τούτου τοῦ σχίσματος. NOTE. (60) Petavius t. IV Theolog. dogm. lib. 1, c. 17, 8 3, arbitratur Zgyptios a Damasceno dictos esse Zyn- ματιχοὺς, schematicos, forsitan quod carnem Chri- sti, sola figura, et σχήµατι, conslantem, nec veram, nec nosira similem mentiti sunt, At. vero Nosicr subjungit, eos cateroqui orlliodoxos prorsus esse, τὰ δὲ ἄλλα πάντα ὀρθόδοξοι üvápyovcec: exceplo quod ab Ecclesia se separaverint. Quamobrem vel ex cod. Reg. 2508 legendum est σχισματιχοὶ, vel, quod eodem recidit, σχἡµατος nomine intellexerit factionem aut catum quemdam; velut Epiplia- nius Audianorum sectam, σχῆμα, nominarat, et τάγμα, dixeratque Collyridianorum placita daemo- num esse doctrinam, εἰ σχῆμα , instituti genus : -elut etiam Athanasius in Vita sancti Antonii Me- elianos passim Σχηματικοὺς nuncupavit. Vel deni- que, quod satis arridet, Σχηματικοὺς, dixit Noster, ceu simulatores, quos in Parallelis. Σχηµατα- ρίους appellat. JEgyptii et quotquot Chalcedonensi concilio refragati sunt, διαχρινόµενοι perinde, au- dierunt, q. d. hesitantes, segregatos ; itemque ἆπο- σχισταἰ. /Egyptii itaque, qui et Cophtze dicuntur, ab Ecclesia avulsi sunt, propter Dioscorum Ale- xandr. quem synodus illa abdicavit. In Dioscori locum, Proterio necato, Timotheum ZElurum ele- erunt, qui, etsi synodum detestabatur, anathema utychi dixit, quia, uli narratur a Leontio De &ecl., act. 59 : Corpus Christi ejusdem ac nostrum substantie esse nun diceret. Id quod Evagrius, lib. n Hist. c. 15, contirmat ex Zacharia rhetore τῷ διαχρινοµένῳ, qui scripserat Monachos quibus Eutyches przfuerat, a Timotheo confutatos esse, quod negarent, Dei Verbum factum 6456 consub- stantialem nobis secundum carnem. Unde Severiavi in Collatione quam CP. habuerunt sub Justiniano, fassi sunt abs se Eutychem anathemati devoveri : idque in causa fuit. ut Facundus eos Semi-Euty- chianos vocaverit. Scilicet, ut scribit Evagrius, eap. 5, Catholici Christum ez duabus, et in duabus naturis esse aiebant : illi ex duabus duntaxat, per- fectis tamen, et sine confusione vel conversione; jta vero ut non duz nature dici deberent, ne di- visio subsequeretur, sed una Dei Verbi natura iucarnata. Ex quo commune cum Eutychianis Movo- φωσιτῶν nomen habuerunt. Cum vero Petrus Mongus, qui /Eluro successerat, Zenonis consultum ἑνωτι- xw, seu unionis, admisisse, quod nihil explicate conira synodum, et Leonis Magni ad Flavianuui CP. epistolam ferebatur, quidam ejus conununio- nem aversati , cum nulli episcopo parerent, 'Axé- φαλοι, Acephali, dicti sunt. Horum se ducem Seve- Ius, qui sedem Antiochenam postmodum invasit, praebuisse narrant preter Nicephorum Callist. archimandrite in libello quem act. v concilii sub Menna obtulerunt : Prasidebat sue —Acephalice secte, quod ἑνωτικὸν, Unitivum dicitur, non admit- lens : sed Novativum ipsum (interpres legit, Χαινω- τιχὸν, pro χενωτικὸν, uL. apud Sophron. epist. ad Serg.) et divisivum appellans, et in suis propriis scriptis anathematizans. Cumque tempus habuit sub- ripiendi venerabilem sedem Theopolitanam, rursus cavillatur, hoc ex adverso se recipere fingens et fal- lens, praesulem Alexandrinum Petrum, quem Mongum vocant, quique tempore ipso unionis Alexandrinorum B sedem subripuerat, in sacris tabulis Theopolitane Ecclesie ponit, derelinquens eos , qui a se decepti erant , et edocti. propter Petrum (διὰ Πέτρον; sic emendo pro διὰ Πέτρου, per Petrum) oportere se- jungi ab. Ecclesia Alexandrina. Ex synodica So- phronii ad Serg. colligitur Petrum Iberum Gazen- sem antistitem, qui Timotheo Ailuro manus impo- suerat, auctorem fuisse Severo, qui apud se monachum induerat , ut in "Egyptum profectus, discessionem a Petro Mongo svaderet. Severug porro novis argumentis probare ccepit unam esae Christi naturam ex duabus concretam, sine alter- utrius permutatione vel.confusione, velut hominis ex corpore et anima. Sic nempe mentem illius edisserit Abulfarajius Jacobita , dyn. 7, p. 148, quod ut conficeret Severus, in Christo actionem et voluntatem unam astruebat, divinam scilicet : ita tamen, ut affectiones humanas vitii expertes, et dolores non excluderet. Severi alumnus fuit Jacobus monachus, quem Zanzalum, et Baradeum cognominarunt, quique Syros plerosque detenta» vit : unde Monophysitaee deinceps Jacobitz audie- runt. Hic nequaquam Armcenos corrupit, sed, ut legitur in narratione de reb. Armen. quidam ex Juliani Halicarnassensis discipulis, quorum prae- cipuus Echanius eL Mandacunes appellatur ab Eu- thyniio, a Photio Petrus, a quo tum virus erroris tum novos ritus acceperunt, quibus una Christ natura, ejusque carnis incorruptibilitas significa retur. Ex Severi quoque discipulis fuit Joannes Philoponus, qui cum in libris Patrum legeret οὐ- σίαν, essentiam et naturam, dici id quo res subsi- stens cum aliis suz speciei conveniat, et hypo- stasibus ac individuis, qua πρῶται οὐσίαι, essentier prime, vocantur a Philosopho, commune sit, tres subinde substantias essentiasve partiarias posuit in Trinitate. Quam impietatem Conon et Eugenius JEgypui novis commentis auxere : sed a Seve- rianis ipsis rejecti sunt. Illos Damianus dum nimio studio confutat, Sabellianus audit : de quibus legendi Sopliron, et Timotheus CP. Porro Philo- ponus ob unam Christi hypostasim, unam quoque naturam inferebat, multiplici cavillo, quorum ε ciinen habemus in fragmentis, quz in multis Da- masceni codicibus hic inserta reperi. Docuit insuper mundum hunc secundum materiam ct formam corruptum iri, condenda corpora alia expertia corruptionis , et animas hominum cum ejusmodi corporibus in resurrectione copulandas. Quapro- pter Theodosius, cujus Photius meminit cod. 22, adversus illum de resurrectione scripsit. Vivebat Philoponus sub Justiniano, centum fere annis ante Mohammedem, nec proinde ad Kslamismum de- fecit, ut sibi finxit Abulfarajius. Philoponi librum, " διαιτητὴς inscribebátur, Anastasius iu primis ntiochenus confulavit, ut ex multis ipsius quas supersunt fragmentis constat. 743 S. JOANNIS DAMASCENI 741 rum Alexandrinum, in concilio Chalcedonensi, A παθείᾳ τῇ πρὸς τὸν ἓν ᾿Αλεξανδρείᾳ Διόσχορον, quod Eutychis placitorum defensor esset, deposi- tum, sese synodo opposuerunt, innumerasque ad- versus illam criminationes conlinxerunt : quas jam supra hoc in libro abunde refutavimus, ubi et ipsos vanos et dementes esse ostendimus. Horum prin- cipes Theodosius Alexandrinus, a quo Theodo- siani; et Jacobus Syrus, a quo Jacobite sunt nominati. Quorum doctrine consortes, asserto- resque et patroni fuerunt Severus Ántiochenorum corruptor, et qui vana coramentus est ac elabora- vit, Joannes Tritheita. lli generis humani salutis mysterium negantes, adversus a Deo afllate synodi Chalcedonensis sexcentorum triginta Patrum do- ctrinam multa conscripserunt : multaque in suam τὸν ὑπὸ τῆς ἓν XaÀxnóów συνόδου χαθαιρεθέντα, ὡς τῶν Ἐὐτυχοῦς δογμάτων συνήγορον ἀντεπάθτ- σαν & τῇ συνόδῳ, χαὶ µυρίας τόγε ἐπ αὐτοῖς b µέμ- Ψεις κατ’ αὐτῆς ἀνεπλάσαντο, ἃς προλαθόντες Ev τῇ παρούσῃ βίθλἸῳ ἰχανῶς διελύσαμεν, σχαιοὺς αὐτοὺς xal µαταιόφρονας ἀποδείξαντες * ὧν &pyn- Υοὶ θεοδόσιος ὁ Αλεξανδρεὺς , ἓξ οὗ Ocobos:avot, Ἰάχωδος ὁ Σύρος, ἐξ οὗ Ἰαχωθῖται. Τούτων οἱ συνίστορες, xat βεθαιωταὶ, xal ὑπέρμαχοι, ὁ Σευζ- poc ὁ τῆς ᾿Αντιοχέων φθορεὺς, xal ὁ τὰ μάταια πονῄσας Ἱωάννης ὁ Τριθείτης, τὸ τῆς χοινῆς ἀρνού- µενοι σωτηρίας µυστῄήριον. Πολλὰ μὲν τῆς £v Χαλ- κχηδόνι θεοπνεύστου τῶν ἐξαχοσίων τριάχοντα Πατέ- pov διδασκαλίας κατέγραψαν ᾽ πολλὰ δὲ τοῖς ipsi perniciem, illis qui pereunt, juzta iter scandala B ἀπολλυμένοις πρὸς τῇ ὀλεθρίᾳ αὐτῶν αἱρέσει, καὶ posuerunt. Quin et particulares substantias docen- tes, universum incarnationis mnysterium confun- dunt : quorum impietatem compendiose colligere opere pretium fore putavimus, brevibus inserlis scholiis, ad refutationem impiz ac nefandissimz eorum lizresis. lllorum porro propugnatoris ante- signani Joannis, quibus vel maxime gloriantur, dogniata, seu potius deliramenta, ob oculos reprz- sentabo. De natura et hypostasi quid sentiant. Severiani, et quomodo particulares substantias doceant : Joan- sis Grammatici Tiitheitg , qui εἰ Philoponus dicitur, ex sermone quarlo operis, cui titulus, « Arbiter. » Communis enim et universalis naturze ratio, etsi ipsa per se una est, attamen in multis subjectis exsistens, fit multa, ita ut integre in unoquoque et non ex parie consistat ; quemadmodum etiam na- vigii ratio, qua in navis fabricatore est, sponte multiplicatur, cum exsistat in multis subjectis. Consimili quoque modo 109 praeceptoris consi- deratio, cum sit una, suapte ratione propria, quando a discipulis percipitur, simul cum illis tota in unoquoque exsistens. Preterea annuli typus, et unus est, et in pluribus expressionibus totus iu unaquaque exsistens, jam multa cst, et dicitur. Itaque multa navigia, multi homines, ex- pressiones multz, et qui multis discipulis commu- nicantur conceptus, numero quidem in individuis plura sunt, atque divisa, non unita; specie vero communi, multi homines unum constituunt, ct multe naves, unam; pariterque conceptus atquc etiam expressiones identitate mmaginis unitatem habent : adeo ut illa secundum aliud mulia Sint et divisa, secundum aliud vero, unita et unum. Adhac quamvis continuis spe numerum attri- θήρατρα., τὰ 5h λεγόμενα, xal ἐχόμενα τρίδου « τεθείχασι σχάνδαλα. Οὐ μὴν ἀλλὰ καὶ μερικὰς δογµατίζοντες οὐσίας, τὸ τῆς οἰχονομίας συγχἑουσι µυστήριον d, Ὃν διαλαθεῖν Ey ἐπιτομῇ τὴν ἀσέθειαν ἑλογισάμεθα δεῖν, παρενθέντες xai μιχρὰ σχόλια πρὺς ἑλεγμὸν τῆς ἀθέου αὐτῶν χαὶ παμμιαρᾶς αἱρέσεως. Τοῦ προασπιστοῦ δὲ αὐτῶν Ἰωάννου, ἓν olg μάλιστα ἐναθρύνονται, τὰ δόγµατα, μᾶλλον δὲ ληρήµατα, παραθῄσομαι. Περὶ φύσεως, καὶ ὑποστάσεως, ὅπως οἱ ἓκ Σευή- pov δοξάζουσι, xal πῶς τὰς μερικὰς δογµατί- ζουσι οὐσίας, Ἰωάννου Γραμματικοῦ Tpi- θείτου, τοῦ A&yopérov diAoxórov, éx τοῦ δ᾽ AóTOU τοῦ « Διαι τοῦ 9. » 'O γὰρ xovg xai καθόλου τῆς τοῦ ἀνθρώπου φύσεως λόγος, εἰ xal αὐτὸς χαθ᾽ ἑαυτὸν εἷς ἐστιν, ἀλλ᾽ οὖν Ev πολλοῖς ὑποχειμένοις Ὑινόμενος , πολλὰ γίνεται, ὁλοχλήρως ἓν ἑχάστῳ, xal οὐχ ἀπὸ µέρους ὑπάρχων. Ὥσπερ xai ὁ ἐν τῷ ναυπηγῷ τοῦ πλοίου λόγος, εἷς ὢν πληθύνεται, ἓν πολλοῖς ὑποχειμένοις Υινόµενος. Οὕτως δὲ xal τὸ £y τῷ διδασχάλῳ θεώ- ρηµα, Ev ὃν τῷ lol λόγῳ, ὅταν Ey τοῖς διδασχοµέ- vot; Ὑίνεται, συμπλτθύνεται αὐτοῖς, ὅλον Ey ἑχάστῳ Υινόµενον. Ἡροσέτι δὲ χαὶ ὁ ἐν τῷ δαχτυλίῳ τύπος, €i, ὧν, ἓν πλείοσιν ἐχμαγείοις ὅλος ἐν ἑχάστῳ γινό- µενος, πολλὰ λοιπόν ἐστί τε χαὶ λέγεται. Ὥστε τὰ πολλὰ Tola, χαὶ οἱ πολλοὶ ἄνθρωποι, xai τὰ ἐχ- payela τὰ πολλὰ, xal τὰ ἐν τοῖς πλείοσι μαθηταϊς vofuata, τοῖς μὲν ἀτόμοις πλείονα τυγχάνει xav τὸν ἀριθμὸν, xal ταῦτα διῃρηµένα ἐστὶ, καὶ οὐχ ἠνωμένα. Ti κοινῷ δὲ εἴδει οἱ πολλοὶ ἄνθρωποι εἷς τυγχάνουσι, xal τὰ πολλὰ mola ἓν, καὶ τὰ νοὴ- µατα δὲ ὡσαύτως, xal τὰ ἐχμαγεῖα ἓν τῇ ταυτότητι, τοῦ ἑχτυπώματος τὸ ἓν ἔχουσιν. Ὥστε ταῦτα, xac ἄλλο μὲν πολλά ἐστι καὶ διῃρηῥένα, χατ᾽ ἄλλο δὲ ἠνωμένα xat Ev. ᾽Αλλὰ x&v ἐπὶ τῶν συνεχῶν πολλάχις φέρωμεν VARL£ LECTIONES. α Cod. S. Hil. ἀντεπέλεσαν. Aphthartodocetarum co vinus in Apparatu. b Aug. οἱ Π. 2 τότε ἐπ᾽ αὐτῆς. Veius interpr. tunc in ipsis. quo Cotteler. usus est seq ot : alii, ὁπ᾿ ὀλέθρῳ ἑαυτῶν ἐχόμενα τρίδου. . R. 2508, exhibet, ut et Vaticanus 4 * Sic emendo ex Possevino, qui posuit, ez sermone quarto. Profecto nihil in his € R. cod. 9568, - 4 Qux sequuntur usque ad liresim 82, nec non Augustanus, ut narratePosse- occurrit quod Dialogum referat : sed interciderunt parva scholia, quz auctor passim apposuerat. * T5 DE H/ERESIBUS LIBER. 146 cy ἀριθμὸν, δύο φἑρε πήχεων εἶναι τὸ ξύλον λέγον- A buamus; v. gr. dum dicimus, duorum cubitorum τες, ἀλλὰ δυνάµει δύο φαμὲν εἶναι τὸ Ev, οὑχ ἕνερ- pla: ἐπεὶ τό γε E» ἐστιν ἑνεργείᾳα, xat οὐ δύο * τὸ & δύνασθαι τομὴν ὑπ]μένον δύο γενέσθαι, ταύτῃ ϱαμὲν δύο τινῶν εἶναι. ΚΕΡΑΛ. 7’. 'Ex τοῦ διαιτητου. "Ἔθδομός ἐστι { λόγος, ὁ, ἐξ ὧν οἱ τἀναντία πρς- σβεύοντες ὑποτίθεντα,, τὴν ἰδίαν ἑἐπισφραγίζων ἀλήθειαν. Δύο γὰρ εἶναι τὰς τοῦ Χριστοῦ φύσεις ὑποτιθέμενοι, µίαν αὑτοῦ xal µόνην ἀξιοῦσιν εἶναι τὴν ὑπόστασιν, Ἠγουν πρόσωπον ὁμοίως ἁποσχενα- ζόμενοι τοὺς f| uíav εἶναι τὴν τοῦ Χριστοῦ quot μετὰ τὴν ἄνωσιν, 7| δύο τούτου τὰς ὑποστάσεις πρε- σθεύοντας. ᾽Αλλὰ πρὶν εἰς τοὺς ἑλέγχους ἡμᾶς ἐμθαλεῖν ταύτης τῆς ὑποθέσεως, εὕλογον οἶμαι πρὀ- τερον ἀφορίσασθαι, τί μὲν τὸ τῆς φύσεως 7) τῶν Ἐκκλησιῶν διδασκαλία σηµα[νειν βούλεται ὄνομα * τί δὲ τὸ τοῦ προσώπου xal τῆς ὑποστάσεως. Φύσιν μὲν οὖν εἶναι οἵεται, τὸν χοινὸν τοῦ εἶναι λόγον τῶν τῆς αὐτῆς µετεχόντων οὐσίας, ὡς ἀνθρώπου παντὸς, τὸ ζῶον λογιχὸν, θνητὺν, vou καὶ ἐπιστήμης δεχτι- x6v. Τούτῳ γὰρ οὐδὲὶς ἀνθρώπων διενηνοχεν. Οὐσίαν δὲ χαὶ φύσιν cl; ταυτὸν ἄγει ' ὑπόστασιν δὲ, Ίγουν πρόσωπο», τὴν ἰδιοσύστατον τῆς ἑχάστης φύσεως Όπαρξιν, καὶ, (v' οὕτως εἴπω, περιγραφὴν, ἓξ ἴδιο- τῄτων τινῶν συγχειµένην , xaü' à; ἀλλήλων ol τῆς αὑτῆς χεχο,νωνηχότες φύσεως διαφἐρουσι’ χαὶ συν- τόµως εἰπεῖν, ἅπερ ἄτομα προσαγορξύειν τοῖς Ex τοῦ Περιπάτου φίλον ἐν olg ἡ τῶν κοινῶν γενῶν τε xa εἰδῶν ἁποτελευτᾷ διαίρεσις. Ταῦτα οἱ τῆς Ἐκκλησίας διδάσχαλοι ὑποστάσεις, ἔσθ᾽ ὅτε δὲ xal πρόσωπα προσηγόρευσαν. Too γὰρ ζώου εἰς τὸ λογικὸν διαιρουµένου xat τὸ ἄλογον, καὶ τοῦ λογιχοῦ πάλιν εἰς ἄνθρωπον , xat ἄγγελον, xai δαίμονα, τὰ εἰς ἃ λοιπὸν ἐπιτέμνεται ἑσχάτων τῶν εἰδῶν τούτων ἕχαστον, οἷον ἄνθρωπος μὲν εἰς Πέτρον καὶ Παῦλον" ἄγγελος δὲ εἰς Γα6ρ.ἠλ, φέρε τε, καὶ εἰς Mya, καὶ τῶν λοιπῶν ἀγγέλων ἕχαστον, ἄτομα προσαγορεύουσι, διότι uj οἷόν τε τούτων ἕχαστον ὑποτέμνεσθαι λοιπὸν eig ἕτερα, τὴν µίαν αὐτῶν μετὰ τὴν τομὴν φύσιν διασώζοντα. Ἡ μὲν γὰρ ele ψυχὴν χαὶ σῶμα τοῦ ἀνθρώπου δίαἰρεσις, τοῦ παντὸς ζώου φΏορὰν ἑργάζεται. Ἔνθεν ἄτομα ταῦτα χαλεῖν Exel- vots φίλον * ὑποστάσεις δὲ τὰ τοιαῦτα ὁ ἔχχλησια- στιχὺς ὠνόμασε λόγος, διότι Ev τούτοις τὰ γένη xal τὰ εἴδη λαμθάνει τὴν ὕπαρξιν. El γὰρ χαὶ ἴδιον ἔχει τὸν τοῦ εἶναι λόγον, τὸ ζῶον, φἑρε, χαὶ ὁ &v- θρωπος, ὧν τὸ μέν ἐστι γένος, τὸ δὲ ἐἶδος, ἀλλ àv τοῖς ἀτόμοις τὴν ὕπαρςιν ἔχουσιν, ofov Πέτρῳ xal Παύλῳ, χωρὶς τούτων οὐχ ὑφιστάμενα. Τί μὲν οὖν ὑπόστασίς ἐστι, xal τί φύσις, κατὰ τὴν ἔχχλησια- στικὴν ὑφήγησιν εἴπομεν. lignum esse; attamen quod unum est, duo esse pronuntiamus virtute, non actu : quandoquidem unum est actu, non duo. Quia vero per sectio- nem duo [ieri potest, ideo dicimus esse duarum mensurarum. CAP. VII. Ex arbitro. Septimus sermo erit, quo ex iis qu» supponunt illi qui contraria sentiunt, veritas muniatur. Cum cnun duas esse Christi naturas supponant, unam et solam ipsius esse concedunt hypostasim seu per- sonam : consimili ratione, et perzque rejicientes eos, qui unam Cliristi naturam post unionem, tum etiam illos qui duas in eo hypostases confitentur. Verum priusquam hypothesim istam refellamus, oper: prétium existimo prius definire quid Eccle- siarum doctrina per natur&nomen, quid per persons et hypostasis indicari velit. Itaque naturam esso censet, communem rationem qua sunt ca quae eamdem participant essentiam; v. gr. .cujusque hominis natura est, animal rationale, mortale, intel- ligentie ac disciplines capax. In hoc enim nullus hominum ab alio distinguitur. Essentiam autem et naturam pro eodem sumit: at hypostasim, seu personam, esse docet naturse cujusque exsisten- tiam singulariterconsistentem, atque, ut ita dicam, circumscriptionem ex quibusdam proprietatibus constitutam, secundum quas illi a se inviceim dif- ferunt, qui comiunem obtinent naturam, uso verbo , qui individua vocare solent Peripatetici, in quibus communium generum et specierum de- sinit divisio. 103 Hac Ecclesie doctores hypostases, inter- dumque personas vocaverunt. Nam cun animal dividatur in rationale et irrationale, et rationale in hominem, angelum, et dzmonein, ea in quz sin- gule ex istis speciebus infimis secantur, ut homo, in Petrum et Paulum, angelus, in Gabrielem et Michaelem czterosque singulos angelos, individua appellant; quoniam fieri non potest ut horum quodque jam subdividatur in alia, qux naturam suam post divisionem servent. Etenim hominis divisio in corpus et animam totius animalis inte- D ritum efficit. llinc ea dicere individua placuit illig. 11ο autem eadem ab ecclesiastica disciplina nomi- nantur hypostases; qui in ipsis genera et species exsistentiam habent. Quamvis enim ex. gr. pro- priam essentiz rationem liabeant animal et home, quorum illud genus sit, hoc species; attareen in individuis exsistunt, Petro inquam , et Paulo, sine quibus non subsistunt. Quid ergo sit hypostasis quidve natura, juxta Ecclesie expositionem, disi- mus. VARLE LECTIONES. $ R. αἰίορ ἔστω. PATROL. GR. XCIV. 20 T4T S. JOANNIS DAMASCENI 148 Itaque illa hominis natura communis, secundum Α Αὕτη δη οὖν 1 κοινη quate, ἡ ἀνθ(ώπου, xa ἣν quam quivis liomo ab alio homine non differt, dum in unoquoque individuorum exsistit, propria deinceps ipsi fit, nullique alteri communis; quem. adimodum eap. 4 statuimus. Nam quod in me est animal rationale, mortale, nemini alteri est. com- mune. Certeimpossibile non est, ut homine aliquo, sive bove, sive equo patiente, nihil patiantur ejusdem speciei individua. Siquidem, moriente Paulo, fieri potest ut czeterorum hominum nullus moriatur ; atque, nascente Petro, etin rerum na- turam edito, futuri post illum homines nondum exsistunt. lgitur unaquieque natura non uno dun- taxat modo dieitur id quod est, sed duplici. Alio quidem, si consideremus communem cujusque . mature ralionem, ipsam in se spectatam; puta D naturam hominis, aut equi, in nullo individuo exsistentem ; altero autern. modo, cum eamdem waturam communem in individuis exsistentem perspexerimus , et quatenus in unoquoque eorum particularem sumit exsistentiam, quz nulli alteri, praeterquam illi ac soli, conveniat. Quippe quod in me est animal rationale, mortale, nulli hominum aliorum comnune est, neque animalis natura quz est in isto equo, in alio quopiam reperietur, ut modo ostendimus. Porro 104 quod hunc sensum habeat Ecclesi: de naturis et hypostasibus doctri- na, ex co manifestum fit, quod unam Patris, Filii, et Spiritus sancti naturam confiteamur ; tres vero horum doceamus bypostases, sive personas, juxta quas unumquodque proprietate quadam a reliquis discernatur. Quid cnim esset una divinitatis natu- Fa, nisi divine nature communis ratio in 5e spe- ctata, ac per mentem ab lhyypostasis cujusque pro- prietate sejuncta? quod etiam specialius nature . nomen intelligamus, dum in singulis individuis, που hypostasibus, communem nature rationein propriam effectam contemplamur, ut nulli posthac alteri eorum que communi speciei subjacent, con- venire valeat; ex eo adhuc clarum est, quod in Christo duarum naturarum, humane et divinz, "Unitionem profilemur. Non enim dicimus commu- nem divinitatis naturam, qua in sancta Trinitate ántelligitur, fuisse incarnatam : nam sic ctiam Spi- ritus sancti predicaremus incarnationem. Sed ne- que communem humans naturz rationem Deo Verbo unitam fnisse censemus : quia hoc iterum pacto hominibus, qui ante Verbi adventum vixc- FUnt, quique post illum victuri sunt, unitum om- TAibus esse Dei Verbum merito pronuntiaretur. Verum patet quod hic naturam divinitatis dica- mus, naturam divinitatis communis, que est in hypostasi Verbi. Unde cum snam naturam Dei Verbi incarnatam confitemur, per hoc quod addi- mus, Dei Verbi, aperte secernimus illam a Patre et Spiritu sancto. Tta ut hic quoque communen: divinz naturz rationem, modo Verbi Dei propriam intelligentes , asseramus incarnatam fuisse Dei Verbi naturam. Rursus humanitatis naturam Verbo οὐδεὶς ἄνθρωπος οὐδενὸς διενήνοχεν, ἐν ἑκάστῳ τῶν ἁτόμων Υινοµένη, ἰδία λοιπὸν ἐχείνου, xai οὐδενὺς ἑτέρου κχοινὴ γίνεται, καθὼς iv τῷ τετάρτῳ xeqa- λαΐῳ ὡρισάμεθα. Τὸ γὰρ Ev ἐμοὶ Qiov Aoyixbv, θνητὺν , οὐδενὸς ἄλλου ζώου χοινόν ἐστιν, ᾽Αμέλει παθόντος ἀνθρώπου τινὸς, f] βοὺς, 7| ἵππου, ἀπαθη µέγειν τὰ ὁμοειδῃ τῶν ἀτόμων οὐκ ἀδύνατον. Καὶ γὰρ Παύλου τεθνεῶτος, µηδένα τεθνάναι τῶν λοιπῶν ἀνθρώπων ἑνδέχετα: ' xal γενοµένου Πέτρου, χαὶ εἷς τὸ εἶναι παραχθέντος, οἱ μετ αὐτὸν ἄνθρωποι, οὕτω τῶν ὄντων εἰσίν. Οὐχοῦν ἑχάστη quat οὗ μοναχῶς λέγεται τοῦθ) ὅπερ ἑἐστὶν, ἀλλὰ διχῶς. Καθ’ ἕνα μὲν τρόπον ,. ὅταν τὸν χοινὸν ἑκάστης φύσεως λόγον, αὐτὸν ἐφ᾽ ἑαυτοῦ θεωρούμενον, olov τὴν ἀνθρώπου φύσιν, T] τὴν ἵππου, ἓν οὐδενὶ τῶν ἁτόπων γινοµέ- νην * καθ) ἕτερον δὲ, ὅταν αὐτὴν δῇ ταύτην τὴν κχοι- νἣν φύσιν ἐν τοῖς ἀτόμοις Υινοµένην κατίδωµεν, καὶ µεριχωτάτην ἐν ἑκάστῳ αὐτῶν λαμθάνουσαν Όπαρξιν οὐδενὶ ἄλλῳ πλὴν ἐχείνῳ χαὶ µόνῳ λοιπὸν Egappó- ζουσαν. Τὸ γὰρ Ev ἐμοὶ ζῶον, λογιχὸν, θνητὸν, οὗ- δενὶ τῶν ἄλλων ἀνθρώπων ἑστὶ χοινόν * οὐδὲ ἡ Ev τῷδε τῷ ἵππῳ τοῦ ζώου φύσις, Ev ἄλλῳ to γένοιτ' ἂν, ὡς ἁρτίως δεδείχαµεν. "Οτι δὲ ταύτας τὰς ἓν- νοἰας περὶ τε φύσεων ἔχει xal ὑποστάσεων ἡ τῆς Ἐχχλησίας διδασκαλία, δῆλον ἐξ ὧν µίαν μὲν φύσιν Πατρός τε, xai Υἱοῦ, xai ἁγίου Πνεύματος ὁμολο- γοῦμεν, τρεῖς δὲ τὰς τούτων ὑποστάσεις, Ίγουν τὰ πρόσωπα, δογματίζομεν , χαθ᾽ ἃς ἕκαστον ἰδιότητί τινι Ex τῶν λοιπῶν διακρίνεται. Τί γὰρ ἂν εἴη uta φύσις θεότητος, f| ὁ χοινὸς τῆς θείας φύσεως Ἀόγος, αὑτὸς χαθ᾽ ἑαυτὸν θεωρούµενος, xat τῇ ἐπινοίᾳ τᾶς ἑχάστης ὑποστάσεως ἰδ.ότητος χεχωρισµένος; "Ort δὲ χαὶ ἰδιχώτερον πάλιν τὸ τῆς φύσεως Υινώσχομεν ὄνομα, τὸν κοινὸν λόγον τῆς φύσεως ἓφ᾽ ἑκάστου τῶν ἁτόμων, Ίγουν τῶν ὑποστάσεων ἑχάστης, ἴδιον γενόμενον θεωροῦντες, καὶ οὐδενὶ λοιπὸν ἑτέρῳ τῶν ὑπὸ τὸ χοινὸν εἶδης ἐφαρμόζειν δυναµένων, δῆ- ον πάλιν ἐξ ὧν ἐπὶ Χριστοῦ ἑύο φύσεων Evo, τῆς θείας φημὶ καὶ τῖς ἀθρωπότητος, πρεσθεύοµεν. Οὐ γὰρ δη τὴν χοινὴν ἐπὶ τῆς ἁγίας Τριάδος νοου- µένην τῆς θεότητος σεσαρχῶσθαί φαμεν' οὕτως γὰρ ἂν χαὶ τοῦ ἁγίου Πνεύματος κατηγοροῦμεν ttv ἐνανθρώπησιν * ἁλλ᾽ οὐδὲ τὸν χοινὸν τῆς ἀνθρωπείας D φύσεως λόγον ἠνῶσθαι τῷ Θεῷ Λόγῳ πρεσθεύοµε». Οὕτω γὰρ πάλιν xai τοῖς πρὸ τῆς τοῦ Λόγου ἐπι- δηµίας γενοµένοις ἀνθοώποις , καὶ τοῖς μετ) αὐτὴν ἐπομένοις ἅπασιν, Ἠνῶσθαι ἂν ὁ τοῦ Θεοῦ Λόγες δικαίως ἐλέγετο. ᾽Αλλὰ δῆλον ὅτι φύσιν θεότητος ἐνταῦθά φαμεν, τὴν Ev τῇ ὑποστάσει τοῦ Λόγου τῆς κοινῆς θεότητος φύσιν. "O0cv καὶ μίαν φύσιν τοῦ Θεοῦ Λόγου σεσαρκωµένην ὁμολογοῦμεν' αὐτῷ τὸ προσθεῖναι, τοῦ Θεοῦ Λόγου, σαφῶς ἁποχρίνοντες αὑτῆν, τοῦ τε Πατρὸς καὶ τοῦ ἁγίου Πνεύματος. "(ove χἀνταῦθα τὸν χοινὸν τῆς θεἰας φύσεως λόγον, ἴδιον λοιπὸν τοῦ θείου Λόγου νενοηχότες, σεσαρχῶ- σθαίΐ φαμεν τοῦ Θεοῦ Λόγου τὴν φύσιν. Καὶ φύσιν πάλιν ἀνθρωπότητος λέγομεν ἠνῶσθαι τῷ Λόγω, τὴν µεριχωτάτην ἑχείνην Όπαρξιν, ἣν µόνην ἐκ 149 DE IL/ERESIBUS LIBER. 190 πασῶν ὁ Λόγος προσείληφεν. "(ste σχεδον χατὰ A unitam esse affirmamus, nempe singularissimam τοῦτο τῆς φύσεως τὸ σημαινόμενον , ταυτὸν ἂν efr quet; xal ὑπόστασις, πλὴν ὅτι τὸ τῆς ὑποστάσεως ὄνομα συνεπινοουµένας ἔχει xal τὰς ἐπιγινομένας παρὰ τὴν χοινὴν φύσιν ἑχάστων ἰἱδιότητας, xa0' ἃς ἀλλήλων χεχώρισται. "EvOcv τῶν ἡμετέρων πολλοὺς διαφόρως 8 εὑρεῖν ἔστι λέγοντας, φύσεων, ἤγουν ὑποστάσεων, ἕνωσιν γεγονέναι. Ἡ γὰρ ὑπόστασις, ὡς ἐδείξαμεν, τὴν ἰδικὴν ἑκάστου xal ἄτομον σηµαί(- νει ὕπαρξιν, Ex παραλλήλου δὲ πολλάκις τούτοις χέχρηνται τοῖς ὀνόμασι, δῆλον ὡς xaX τὴν ἱἰδικωτά- την φύσιν σημαίνειν ἡμῖν δ.ὰ τούτων ἑἐθέλουσιν ' ἐπεὶ xal ἓν τῇ ἀνὰ χεῖρα ὁμιλίᾳ, καὶ Ev τῇ χρήσει τῶν τὰ τοιαῦτα πεφυσιολογηχκότων , ἔθος ἅπασι xal τὸν χοινὸν τῆς φύσεως λόγον ἄνθρωπον προσαγο- ρεύειν * ὡς ὅταν λέγωσιν εἶδος εἶναι τοῦ ζώου τὸν ἄνθρωπον' εἴπερ μηδὲν τῶν ἀτόμων μήτε ἐστὶν εἶδος τὸ ὑπὸ τὸ γένος, µήτε λέγεταιᾶ, ᾽Αλλὰ xal ἄνθρωπον, ἵππου διαφέρειν λέγομεν, αὐτὰς δηλονότι τὰς καθόλου λέγοντες φύσεις. Καὶ πάλιν ἨΠέτρον ἄνθρωπον εἶναί φαμεν , xat Παῦλον, xai Ἰωάννην, χαὶ γεγονέναι ἄνθρωπον χαὶ τεθνάναι, τὸν χαθέχαστα δηλονότι, xaX τοῦ χοινοῦ λόγου τῆς τοῦ ἀνθρώπου φύσεως ὡσαύτως ἔχοντος. Καὶ τοῦτο δὲ πάλιν εὖ- &eqov προδιαστείλασθαι, ὡς τὸ τοῦ Προσώπου xal τῆς ὑποστάσεως ὄνομα, πολλάχις μὲν τῆς αὐτῆς ἐστι παρ ἡμῖν σηµασίας δηλωτικὸν, ὡσεὶ xaX ξίφος τις τὸ αὐτὸ χαλεῖ xal páya:pav. Οὕτως γοῦν ἐπὶ τῆς ἁγίας Τριάδος ἁδιαφόρως πρόσωπά τε τρία, xal illam exsistentiam, quam solam ex omnibus Ver- bum assumpsit : ut juxta hanc nature significatio- nein fere idem sint natura et lypostasis, nisi quod hypostasis nomen simul comprehensas habet pro- prietates, qua singulis preter communem naturam insilaàs sunt, sccundum quas a se invicem secernun- tur. Quocirca enostris multos varie invenias dicen- tes, naturarum, sive hypostasium unitionem factam fuisse. Nam si hypostasis, ut ostensum est, singu- larem et individuam cujusque significat exsisten- tiam, et ex xquo his nominibus sspe usi sunt, liquet eos per hzc velle indicare nobis naturam maxime singularem ; quandoquidein loquendo de his qu&& modo versamus, et secundum usum qui B obtinuit apud illos, qui de iisdem disputarunt, apud omnes consuetudo invaluit, communein na- tura? rationem appellare hominem: ut cum aiunt hominem esse speciem animalis; qua nempe nul- lum ex individuis species cst generi subjecta, nec dicitur. Adhec 105 hominem dicimus differre ab equo; ipsas videlicet universales intelligendo na- turas. Ác rursus Petrum hominem esse diciinus, item Paulum, et Joannem; necnon natum esse hominem, singularem utique, et communi naturse humanz ratione eodem modo se habente. lllud eliam premonere opere pretium est, persone et hypostasis nomen &epe quidem apud nos eamdem habere significationem; velut quis idem appellave- ὑποατάσεις τρεῖς προδαγορεύοµεν, τῷ £x παραλλή- ,, lit ensem et gladium. Sic ergo in sancta Trinitate Àou τρόπῳ δι ἑχατέρου ταυτὸν σηµαίνοντες. Πολ- λάχις δὲ τὸ πρόσωπον τῆς ὑποστάσεως διἀχρίνουσι, πρόσωπον xa)ouvteg τὴν τινων σχέἑσιν πρὸς ἄλληλα, οὐχ ἀγνοούσης οὐδΣ τῆς συνήθους χρήσεως τοῦτο τοῦ προσώπου τὸ σηµαινόµενον. Φαμὲν γὰρ, τὸ ἐμὸν ἀνειληφέναι πρόσωπον τὸν δεῖνα, καὶ εἰς πρόσωπον τοῦδε τὴν δίχην εἰσαγαγεῖν τὸν δεῖνα" καὶ «bv ὕπ- αρχον δὰ πρόσωπον ἔχειν τοῦ βασιλέως λέγομεν. Ἔνθεν καὶ οἱ τῶν Νεστορίου δογμάτων χατήχοοι, οὔτε φύσιν µίαν ἐπὶ Χριστοῦ, οὔτε ὑπόστασιν λέγειν ἀνεχόμενοι, Enel μήτε τῶν ὑποστάσεων καθ) αὑτὰς πρεσθεύουσιν ἕνωσιν, ἄνθρωπον δὲ εἶναι τὸν ix Μαρίας φ.λὸν ὑποτίθενται, ὅλην ἐν ἑαυτῷ τὴν θείαν χωρήσαντα ἕλλαμφιν. Καὶ ταύτῃ τῶν ἄλλων δια- φέροντα, µεριχωτέρας ἐν ἐχείνων ἑχάστῳ τῆς θεἰας γενομένης ἑλλάμψεως, ὅμως θαῤῥοῦντες ἓν elvat τὸ πρόσωπον τοῦ Χριστοῦ διισχυρίζονται, την σχέσιν τοῦ θεοῦ Λόγου πρὺς τὸν ἐκ Μαρίας ἄνθρωπον πρόςσ- ωπον ἓν λέγοντες, ἐπεὶ πᾶσαν ἐχεῖνος τὴν θείαν οἰχονομίαν εἰς πρόσωπων ἐποιεῖτο τῆς τοῦ Θεοῦ Λόγου θεότητος ὅθεν δικαίως xal τὴν εἰς τὸν ἄν- Όρωπον ὕέριν, εἰς Θεὺν ἀναφέρεσθαι, ἐπεὶ xal ἡ τῶν ὑπηχόων εἰς τὸν ὕπαρχον γινοµένη τιµή τε καὶ Όθρις, εἰς αὐτὸν ἀναφέρεται τὸν βασιλέα. Ταύ- της γοῦν τῆς σχέσεως xaX τὴν Χριστοῦ προσηγορίαν tres personas et tres hypostases indiscriminatim pronuntiamus, ex figura paralleli dicta per utrum- que idem declarantes. S: pe tamen personam ab hypostasi distinguunt, personam vocantes, mutuam inter quasdam relationem : quam personz signif- cationein. non ignorat consuetus usus. Dicimus enim : Ille meam peraonam assumysit ; et : In illius persona vadimonium stitit. Item praefectum dicimus personam gerere imperatoris. Exinde qui Nestorii placitis adhaerent, cum unam in Christo naturam, unamque liyypostasim admittere refugiant; quia neque naturarum, neque hypostasium secundpum ipsas profitentur unionem, sed Marix Filium me- rum esse liominem, qui divina luce perfusus fue- p rit, ideoque reliquis omnibus Deiferis viris antecel- luerit, in quorum unoquoque particularis duntaxat fuit illustratio : at. niliilominus summa fiducia unam esse Christi personam affirmare non dubi- tant, habitudinem Dei Verbi versus hominem ex Maria genitum, unam personam nuncupantes; quoniam omnem ille divinam ceconomiam, dis- pensationemve , in persona divinitatis Dei Verbi operabatur, ac propterea contumeliam homini illatam in Deum jure referri ; quia quz a subjectis erga przefectum exhibetur veneratio, aut contu- melia, in ipsum refertur imperatorem. Hanc porre VARL/E LECTIONES. ε ἐστί. Lego ἁδιαφόρως, ut infra. — h Sic R, cod. 2951, R. 2508 ὧν «é£ ἐστιν εἶδος ὑπὸ τὸ γένος, µήτε 751 S. JOANNIS DAMASCENI 152 relationem, Christi denominatione declarari con- A δηλωτιχὴν εἶναί φασιν * ὅθεν xai Χριστὸν ἕνα καλεῖν tendunt : unde οἱ Christum unum vocare non du- bitant; quandoquidem, ut diximus, relatio una est, etsi multa sunt, quie illam participent. Clarum jtaque esse reor jis, qui de incarnatione Salvatoris religiosesentiunt, nos, cum unam Christi personam profitemur, non juxta Nestorianorum mentem personas nomen ad simplicem Dei erga hominem affectum, aut habitudinem referre; sed ad eum- dem sensum hypostasis et personze appellationem ἀξιοῦσιν, ἐπεὶ xal dj σχέσις, ὡς εἴρηται, µία, xàv πλείονα εἴη τὰ ταύτης µετέχοντα. Δηλοῦν οὖν οἶμαι τοῖς εὐσεθοῦσι περὶ τὴν τοῦ Σωτῆρος ἐνανθρώπησιν, ὡς ἓν εἶναι τοῦ Χριστοῦ τὸ πρόσωπον ἡμεῖς λέγον- τες, οὐχ ὡς τοῖς Νεστορίου φίλοις ἔδοξεν, ἐπ αὐτῆς τῆς ψ,λῆς σχέσεως τοῦ Θεοῦ πρὸς τὸν ἄνθρωπον, τῇ τοῦ προσώπου προσηγορίᾳ χρώμεθα * οὕτως λέγοντες τὸ εἶναι τὸ Χριστοῦ πρόσωπον, ὡς ἀνθρώπου μίαν ὑπόστασιν, Πέτρου τυγὸν, ἢ Παύλου. usurpare. Quamobrem unam Christi personam esse dicimus, velut unam hominis hypostasim, Petri pata, vel Pauli. Jam vero illud quoque cum aliis premonendum nobis est : humanitatem Cliristi ne vel quam bre- vissimo tempore substitisse non unitam Verbo; sed siinul ac in rerum naturam prodire copit, una accepisse unionem cum Verbo. At naturam illam omni subsistentia destitutam neutiquam diximus ; quippe qus peculiarem prz czteris hominibus subsistendi modum babuerit, exsistentiamque suis eircumscriptam terminis, ac proprietatibus qui- busdam a communi czterorum natura discretam. ld quippe significare hypostasis nomen superius ostendimus. Quapropter , sicut im divinitate Christi naturam et hypostasim confitemur ; 106 comsimiliter in ejus humanitate ipsius, ut natu- ram, ita et singularem hanc hypostasim con- fÉteri necessum est; ne, ut dixi, naturam illam subsistentia expertem esse pronuntiare cogamur. jd enim constat, quod inter individua nature communi subjacentia exstiterit Salvatoris huma- nitas. His ex ordine et clare explicatis, atque ab omnibus, ut reor, admissis, dicant nobis, qui nsturas duas in Christo, ac unam hypostasim statuunt , quando ambo illa qux unita sunt, na- tafam simul οἱ hypostasim, necessario habuit, ut demonstratum est, an squaliter naturarum et hypostasium confiteantur factam fuisse unionem ; vel existiment magis unitas hypostases fuisse, eun ex duabus una substiterit; minus autem nateras; unde et duz post unitionem remanse- rint. Wost alia in quibus exponit qua ratione substan- tia magis et minus non recipiat, subjungit : Unam quidem naturam esse, que multas hypo- stases constituat, apud omnes esse compertum D arbitror. Ita igitur unam esse divinitas naturam confitentes, tres ipsius esse bypostases pronun- tiamus. Sed et hominum quoque una est natura ; que ipsi subsunt hypostasibus, in infinitam fere multitudinem protensis : et sic in aliis. Náturz dus, qua dualitatem secundum numerum reti- neant unam efficere hypostasim non possunt : idque nom inductione solum singularium probare licet (quo enim pacto una foret lapidis, ac ligni, aut Προδιηγείσθω δὲ ἡμῖν μετὰ τῶν ἄλλων xal τοῦτο" ὡσεὶ xal τὰ µάλιστα μηδὲ τὸν τυχόντα χρόνον χωρὶς τῆς πρὸς τὸν Λόγον ἑνώσεως τὸ ἀνθρώπινον ὑπέστη τοῦ Χριστοῦ, ἀλλ ἅμα τε τὴν ἀρχὴν τῆς εἰς τὸ elvat DB καρόδου, καὶ τὴν πρὸς τὸν Λόγον ἀνείληφεν ἔνωσιν" ἁλλ᾽ οὐχ ἑνυπόστατον εἶναί φαµεν τὴν φύσιν Exelvnv, ἅπερ ἰδιοσύστατον εἶχεν πρὸς τοὺς λοιποὺς ἀνθρώ - πους xal ἱδιοπερίγραφον τὴν ὕπαρξιν, ἰδιώμασί τισ. καρὰ τὴν xotwhv φύσιν τῶν λοιπῶν ἁπάντων διαχρι- νοµένην. Τοῦτο γὰρ σημµαίνειν ἁρτίως τὸ της ὑποστά- σεως ἑδείξαμεν ὄνομα. Οὐκ οὖν ὡς ἐπὶ τῆς θεότη- τος τοῦ Χριστοῦ, xal φύσιν αὐτῆς xal ὑπόστασιν ὁμολογοῦμεν, οὕτως δἠπονυ xal ἐπὶ τῆς ἀνθρωπό» τητος αὐτοῦ, ὥσπερ φύσιν, οὕτως xal τὴν ἰδιχὴν ταύτην ὁμολογεῖν ὑπόστασιν ἀνάγχη, ἵνα ut ἀνυπό- στατον, ὥσπερ εἴρηχα, τὴν φύσιν ἐχείνην λέγειν ἀναγχαζώμεθα. "Ev γὰρ Σῆλον, ὅτι τῶν ὑπὸ τὴν κοινὴν φύσιν τελούντων ἀτόμων, τὸ τοῦ Σωτῆρος ὑπτρχεν ἀνθρώπινον. Τούτων οὕτω διευκρινουµένων σαφῶς, xal ὑπὸ πάντων, οἶμαι, συμφωνουμένων, λεγέτωσαν ἡμῖν, οἱ δύο εἶναι τὰς τοῦ Χριστοῦ φύσεις, µίαν δὲ ὑπόστα- σιν ὑποτιθέμενοι, ἐπειδὴ τῶν ἑνωθέντων, ἑχάτερον, φύσιν τε ἅμα xol ὑπόστασιν ἑξ ἀνάγχης εἶχεν, ὡς ὁ λόγος ἔδειξεν, πότερον ὁμοτίμως τῶν τε φύσεων xai ὑποστάσεων ὁὀμολογοῦσι γεγονέναι τὴν ἔνωσιν, ἡ μᾶλλον ἡνῶσθαι τὰς ὑποστάσεις οἴονται, ἐπεὶ καὶ µία ἐξ ἀμφοῖν ὑπόστασις Ὑέγονεν» ἧττον δὲ τὰς φύσεις, ὅθεν xai δύο μετὰ τὴν ἔνωσιν μµεμενή- χασι. Καὶ μεθ) ἕτερα bv οἷς γυµνάζει, ὅτι τὸ μᾶλλον καὶ ἅττον ἡ οὐσία οὐχ ἐπιδέχεται, πάλιν 1 φησίν. Μίαν μὲν γὰρ φύσιν πλειόνων ὑποστάσεων ἕνερ- γητιχὴν ἑναργὲς οἶμαι τυγχάνειν ἅπασιν. Οὕτω γοῦν µίαν εἶναι φύσιν τῆς θεότητος ὁμολοχοῦντες, τρεῖς εἶναι τὰς ὑποστάσεις αὐτῆς πρεσθεύοµεν. Καὶ ἀνθρώπων δὲ µία ἑοτιν dj φύὖσις, τῶν ὑπ' αὐτὴν ὑποστάσεων &m' ἄπειρον σχεδὺν ἐχτεινομένων τῷ πλήθει, xaX ἐπὶ τῶν ἄλλων ὡσαύτως * δύο φύσεις σωζούσας κατ’ ἀριθμὸν τὴν δυάδα, µίαν ἀποτελέσαι ὑπόστασιν ἀδύνατον. Καὶ τοῦτο οὗ μόνον Ex τῆς τῶν χατὰ µέρος ἑχάστων ἐπαγωγῆς ἔστι πιστώσα- σθαι (πῶς γὰρ ἂν εἴη λίθου xal ξύλου µία ὑπόστα- YARLE LECTIONES. εἰ, 9954 bv τῷ C κέφαλ. Το ΡΕ H;.ERESIBUS LIBER. πο σις, τουτέστιν ἄτομον Ev, f$) βοὺς, xal ἵππου ;), ἀλλὰ Α bovis, et equi hypostasis, hoc est individuum χαὶ ἐξ αὐτῆς τῆς τοῦ λόχου ἑνεργείας. El γὰρ ἓν tal; ὑποστάσεσι (ταντὸν δὲ αἰπεῖν ἐν τοῖς ἀτόμοις), ἑχάστη φύσις λαμδάνει Ὀπαρξιν, ἀνάγχη πᾶσα τῶν δύο φύσεων οὐσῶν, δύο τοὐλάχιστον xal τὰς ὑποστά- σεις εἶναι, ἓν αἷς τὴν ὕπαρξιν αἱ φύσεις ἔλαθον, Αδύνατον γὰρ ὑποστῆναι χαθ᾽ αὑτὴν, μὴ Ev ἁτόμῳ εινὶ θεωρουµένην. "Atopovy δΣ ταυτὸν εἶναι xa ὑπόστασιν, ἁρτίως δεδείχαµεν. Ὥστε ὅσοι μὲν μὴ µόνον τὴν ὑπόστασιν µίαν, ἀλλὰ xa τὴν φύσιν διὰ τὴν ἕνωσιν Υγεγονένἀι φασὶν, σύμφωνοι xal ἑαυτοῖς, xa τῇ ἀληθείᾳ φαίνονται. "σοι δὲ τὴν μὲν ὑπόστα- σιν µίαν, τὰς δὲ φύσεις δύο φασὶν εἶναι, xal ἑαυτοῖς καὶ τῇ ἀληθείᾳ φαίνονται ἀσύμφωνοι. "AX. ἐπειδὴ καὶ τὸ ἀνθρώπινον Χριστοῦ, φασὶν, ἓν τῷ λόγῳ τὴν ὑπόστασιν εἶχεν, χαὶ οὗ προὐπέστη τῆς τοῦ Λόχου ἑνώσεως, διὰ τοῦτο μίαν φαμὲν εἶναι τὴν τοῦ Χρι- στοῦ ὑπόστασιν. Πότερον οὖν qalnusv xai ἡμεῖς, ἓν xai ταυτὺν ἡγεῖσθε σηµαἰνειν τὴν φύσιν xal τὴν ὑπόστασιν, ὡς ὀνόματα µόνον εἶναι διάφορα καθ) ἑνὸς σηµαινοµένου πίπτοντα, ὡς µάχαιρα xa ξίφος. T ἔτε- pov χαὶ ἑτέρον; El μὲν οὖν ταυτὸν, μιᾶς τῆς ὑποστά- σεως οὔσης, µίαν εἶναι xat τὴν φύσιν ἀνάγχη, ὡς εἰ τὸ ξίφος ἓν εἴη, xal «hv µάχαιραν µίαν εἶναι ἀνάγκη. Ἡ εἰ αἱ φύσεις δύο, καὶ ὑποστάσεις ἐξ ἀνάγχης δύο ἔσονται ' εἰ δὲ ἄλλο μὲν σηµαίνει τὸ τῆς φύσεως ὄνομα, ἄλλο δὲ τὸ της ὑποστάσεως, αἴτιον δὲ τοῦ μίαν εἶναι τοῦ Χριστοῦ τὴν ὑπόστασιν ἡγοῦνται, τὸ μὴ προῦπάρξαι τὴν τοῦ ἀνθρώπου ὑπόστασιν, Ίγουν unum), veruin etiam ex ipsa rationis vi. Si enim in hypostasibus (idem autem dicere est, atque in ln- dividuis) natura quaque accipit exsistentíam, ne- cesse prorsus est, ubi dux sunt naturs, ibi ad minimum duas hypostases esse, in quibus exsisten- tiam em nature susceperint. Non potest quippe natura secundum se subsistere in nullo individuo spectata. Individuum autem idem esse ac hyposta- sim antehac demonstravimus. Quocirca qui now modo liypostasim unam, sed et naturam proptet anitionem exstitisse volunt, secum, ac cum veritate consentire reperiuntur. Qui vero hypostasim unam, ac naturas duas ponunt, tam a se, quam a veritate videntur dissentire. Sed aiunt: Eo quod humanitas Christi in. Verbo hypostasim habuerit, nec ante unitionem cum Verbo substiterit ; idcirco. unam affirmamus esse Christi hypostasim, Quibus quidem nos quoque dixerimus : Annon igitut unum idemque significari censetis per nataram et hypostasim, adeo ut diversa duntaxat sint nomina in unum atque idem significatum cadentia, ut gladius et ensis, aut aliud et aliud. Si porro idem; cum una hypostasis sit, unam quoque naturam esse necessum est; velut si unus ensis fuerit, eliam unum gladium fore necesse; aut si dus naturx, hypostases quoque duz eadem necessitate erunt. Quod si aliud significat nature nomen, aliud hypostasis; causam autem cur una sit πρόσωπον, τῆς mpb; τὸν Λόγον ἑνώσεως. Οὐχ οὖν ϱ Clristi hypostasis, eam esse arbitrentur, 107 xai τὰς δύο τοῦ Χριστοῦ φύσεις εἶναι, αἴτιον ἂν cfr προὐπάρξαι τὴν τοῦ ἀνθρώπου φύσιν τῆς πρὸς τὸν Λόγον 1 ἑνώσεως. 'AXX εἰ προὐπέστη ἡ ἐνωθεῖσα τῷ Λόγῳ μεριχὴ φύσις, ἀνάγχη πᾶσα, xoi τὴν ταύ - της προὔποστῆναι ὑπόστασιν. Τούτων γὰρ οὖκ ἐἑνδέ- χεται θάτερον elvat, τοῦ λοιποῦ μὴ ὄντος * τὴν µερι- xtv λέγω φύσιν, ἄνευ᾽ τῆς ἰδίας αὑτῆς φύσεως t. *E» γάρ ἐστιν ἄμφω τῷ ὑποχειμένῳ, εἰ xal εἰς ταν- τὸν πολλάκις συντρέχουσι παρὰ τοῖς χρησαμένοις, ὡς μικρῷ πρόσθεν ἑδείξαμεν. El τοίνυν ὥσπερ 1j ὑπόστασις, οὕτω xal dj φύσις f) τῷ Λόγῳ ἑνωθεῖσα οὗ προὔπέστη τῆς πρὸς αὐτὸν ἑνώσεως. διόπερ Spa μίαν τὴν τοῦ Χριστοῦ ἀξιοῦσιν ὑπόστασιν, διὰ τοῦτο χαὶ φύσιν αὐτοῦ µίαν ἀξιούτωσαν εἶναι * μὴ διαφέ- ροῦσαν yàp χατὰ τὸ ἠνῶσθαι, οὐδὲ χατὰ τοῦτο ἂν διαφέροιεν. mb. ᾽Αφθαρτοδοκῆται (61), οἱ ἀπὸ Ἰουλιανοῦ, quod hominis hypostasis, seu persona, ante uni- tionem cum Verbo non exstiterit. Verum sl ante substitit unita Verbo particularis natura, necesse prorsus est, ut ante substiterit ejusdem quoque nature hypostasis. llorum enim alterutrum esse nequit, quin reliquum etiam exsistat : particula- rem dico naturam absque propria sua hypostasi. Auibo unum quippe sunt subjecto, etsi eodem saepe concurrunt apud eos qui iis vocibus &ientur, sicut paulo ante ostendimus. Itaque si quemadmodum hypostasis, ita et natura Verbo unita, non substi- tit ante unitionem cum illo; eo ipso utique quod unam Christi hypostasim concedunt, propter idem continuo unain cjus esse naturam fateantur. Etenim quandoquidem non differunt in unioae, nec in hoc etiam differentes fuerint. δὲ. Aphthartodocet, a Juliano Halicarnasseno VARI/E LECTIONES. j Sic codd. 2951 τοῦ Λόγου. k Leg. ὑποστάσεως. NOTE. (61) Julianus Halicarnassensis, et Gaianus Timo- thei Alexandr. diaconus a Severo discesserunt, quod hie corruptibile Christi corpus diceret ; we jam inter carnem εἰ Verbum discrimen poneretur, adeoque duz natura essent. [ο porro acceperant ab ipsomet Timotheo, qui contra Severum conten- derat, unione facta differentias nullas naturarum superfuisse; quod sane in Eutychianorum illorum sensum rccidebat, qui negabant ambarum natura- rum, seu saltem liumang, proprietates mansisse. Severi partes Theodosius tuitus est, cum de pa- triarchatu contra. Gaianum litigaret. Nicephorus Callist. lib. xvii, cap, 19, quzdam recitat ex illo- rum disceptationibus, quz similia sunt eorum quee hic habet Damascenus. Nos quidem, aiebant, neces- sitate nature a[feciiones ejus, puta famem, sitimque ferimus : at. Christus, qui sponte passus. sit, Ron perinde legibus nature aerviit. Quos Grseci Άφθαρ- τοδοχήτας, Latini, Jncorrupticolus, dixere; in quo- rum etiam errorem Justianus imp. incurrit. 195 S. JOANNIS DAMASCENI 195 et Gaiano Alexandrino, qui iidem Gaianitze vocati A τοῦ ᾽Αλιχαρνασσέως, χαὶ Γαϊανοῦ τοῦ ᾽Αλεξανδρέως, sunt, originem ducunt. Hi, cum in aliis omnibus Severianis consentiant, hoc solum ab eis dissident, quod Severiani in Christi unione distinctionem specie tenus admittunt, Julianiste vero et Gaiani- t:e [non solum düarum in Christo naturarum distin- ctionem negant ; verum etiam) Domini corpus jam inde ab ipsa formatione incorruptüibile fuisse do- cent. Àc quidem fatentur sustinuisse Dominum passiones, puta famen, et sitim, et lassitudinem ; sed non eo quo nos sustinemus modo, ipsum hzc sustinuisse volunt. Nos enim naturali necessitate ; legibus natura serviisse. 85. Agnoet:e, qui et Themistiani. Hi impie do- cent Christum nescire diem judicii; eique timorem ascribunt. Sunt porro isti secta quzdam Theodo- sianorum : nam heresis ipsorum auctor Themi- stius, unam in Christo naturam compositam docebat. 86. Barsanuphitz, qui et Semidalitz, cum omnia Gaianitarum ac Theodosianorum placita defendant, aliquid insuper invehunt. Similam enim addunt jis, quz a Dioscoro olim oblata fuerunt, extremoque digito contingentes, farinam leviter" degustant ; hocque mysterii loco aecipiunt, cum nullam ipsi prorsus oblationem faciant* verum, ut dictum est, 108 sdhibitis Dioscori symbolis, additaque si- mila, qua paulatim insumautur, id illis in commue- nionis parte cedit. 87. llicetze, monachi sunt, cxleroqui plane or- ' thodoxi : id vero proprium factitant, ut una cum sanctimonialibus in monasteriis covus agentes, at Christum sponte aiunt h»c passum esse, οἱ xai l'atavizat λεγόμενοι, &y τοῖς ἄλλοις μὲν ἅπασι τοῖς Ex Zcuf; pou συμφερόµενοι Ev τούτῳ δὲ διαφερόµε- vot, ἓν τῷ τοὺς μὲν δ.αφορὰν 1 ἐπὶ τῆς ἑνώσεως τοῦ Χριστοῦ δοχεῖν λέγειν’ τούτους δὲ ἄφθαρτον ἐξ αὐτῆς διαπλάσεως τοῦ σώματος τοῦ Κυρίου πρεσθεύειν, xol τὰ μὲν πάθη ὑπομεῖναι τὸν Κύριον ὁμολογοῦσι' πεῖνάν φημι, χαὶ δίφαν, χαὶ χόπον ΄ οὗ τὸν αὐτὸν δὲ τρόπον ἡμῖν ταῦτα ὑπομεμενηχέναι φασίν. Ἡμᾶς γὰρὲξ ἀνάγ- χης φυσικῆς ' τὸν δὲ Χριστὸν ἐχουσίως ὑπομεῖναι λέγουσι, xai τοῖς τῆς φύσεως νόµοις μὴ δουλεῦσα,. nec πε’. ᾽Αγνοῆται (62), οἱ xal θεµιστιανοί * οἱ ἀἁγνοεῖν D ἀσεδῶς καταγγέλλοντες τὸν Χριστὸν την ἡμέραν τῆς χρίσεως, χαὶ δειλίαν αὐτοῦ χαταγράφοντες. Οὗτοι δὲ ἁπόσγισμα τῶν θεοδοσιανῶν claw. '0 γὰρ 8ept- στιος, ὃς ἐγένετο αὐτῶν αἱρεσιάρχης µίαν ἐπὶ Χριστοῦ φύσιν σύνθετον ἑπρέσδευεν. πς’. Βαρσανουφίται (65), οἱ καὶ Σεμιδαλῖται * σύμφρονες μὲν τῶν Γαἴϊανιτῶν καὶ θεοδοσιανῶν ' ἔχουσι δέ τιχαὶ πλέον. Σεμίδαλιν γὰρ προστιθέασι τοῖς ámb Διοσχόρου δηθεν προσχομισθεῖσι, xal τῷ ἄχρῳ δαχτύλῳ ἐφαπτόμενοι γεύονται τοῦ ἀλεύρου, xal τοῦτ ἀντὶ μυστηρίου δέχονται, προσχομιδὴν καθόλου uh ποιούµενοι. Ἐλάσαντες 3 γὰρ, ὡς εἴρτ- ται, τὰ Διοσχόρου χοινωνίας, προστιθέασι τὴν σεµ(- δαλιν, καθότε δαπανηθείη χατὰ 5 βραχύ ^ xaY τυντο αὑτοῖς ἀντὶ χοινωνἰίας λελόγισται. πζ’. Ἱκέται (04) * οἵτινες ἀσχηταὶ μὲν ὑπάρχοῦυσιν, ὀρθόδοξοι £v τοῖς ἄλλοις ἅπασιν ὄντες, συναγόµενο: : 6$ ἅμα γυναιξιν ἀσχητρίαις, Όμνους τῷ θεῷ προσ- VARUE LECTIONES. 1 Codd. August, et S. Hil, διαφθορἀν, adversus auctoris mentem, qui hxc desumpsit. οκ Scholiis Leontii, ut comperio ex Collect. cont. Sever. cap. 17, habentur et apud. Euthym. in Panop., tit. 2, e, 17. gust. οἱ S. Hil. παρά. m Alii ἀλλ ἑάσαντες, sie vet. interpr. Sed dimittentes. Mendosa lectio est. Ὁ Reg. 2 Αυ- NOTE. (62) Theodosio Alexandrino Monophysita Justi- niani jussu Constantinopolim deportato, contingit ut ipse cum suis disputaret de his Christi verbis (Matth. xxiv, 36), Dedie illovel hora, neque angeli meque Filius scit. Negante Theodosio Christum, qua homo erat, ignorasse diem judicii, affirmabant alii, unde ᾿Αγνοῆται, dicti sunt. Horum princeps Themistius diaconus fuit, non gentilis ille philoso- plius qui seculo iv. vixerat, uti Nicephorus, lib. xviit, cap. 49, oscitanter. scripsit. Theodosii illius forriarehae, à quo Theodosiani nomen habuere, oster meminit in ZEgyptiacis. Photius cod. 250, ex Eulogio Alexandr. narrat monachos quosdam llierosolymitanos qusstionem eamdem — agitasse, propter Christi dictum, ad sorores Lazari, ubi po- suistis eum, coque processisse, ut ipsi ignorantiam affingerent, o? ἄγνοιαν τῷ Κυρίῳ ἡμῶν Ἰησοῦ Χρι- στῷ περιάπτειν ὑπήχθησαν. Sed vereor ut non Pho- tius Palzestinos monachos, qui Gregorium Magnum per Ánatolium consuluerant, hujus erroris patronos censuerit : quando Gregorius ipse contrarium in- nual lih. x, epis!. 25 et 59, ad Eulogium. Sed et stremnm hoc Domini verbum, ad Lazari sorores heodosio Themistius objecerat, ut tradit Liberatus cap. 19. Monachi itaque illi Agnoetarum mowenta ad papam detulerint potius, quam propugnariut. 63) Leontius narrat nonnullos ex Acephalis, qui 4 Petro Mongo defecerant, oblationes in Col- lectis non fecisse, sed ex symbolis, qu:e Dioscorus olim sacraverat, erasas particulas semel in anno die Paschatis sumere consuessc. Admistam parti- culis istis similam, a qua Semidalitze audierint, apud unum Damascenum reperi. Semidalitarum meminit Anastasius Sinaita in 'Οδηγῷ, cap. 10. Barsanuphiani vero dicti sunt a Barsanuphio quo- dam, quem per summum nefas episcopum crearunt; consimili, ut reor, rita, quo Ácephalorum alii Isaiam nescio, quem, imposita Epiphanii (vel, αἱ aliqui volunt, Eusebii) episcopi cujusdam de Palz- stina manu, ceu legitime ordinatum habuerunt : 4 quo et Isaianitz vocati sunt. Hzc memorat Tiimo- theus CP. Circa szculi noni initium Dar-anuphiani cum duobus episcopis suis Marco Alexandrino Jacobitarum patriarchae se dediderunt, quemadmo- dum refert auctor. Chronici patriarcharum Alexan- dri et Elmakinus, lib. n Hist. Sarac, p. 122. Multi scriptores alii Barsanuphitarum meminere. (64) Hicetas, nisi ezteroqui orthodoxi dicerentur, Massalianos illos esse statuerem, quos Χορευτάς, vocitatus refert Timotheus CP. Nomina quippe Hicetarum οἱ Euchetarum idem Graecis sonant. Meletianos etiam in synaxibus choreas agere s0- litos, ex Theodorcto diximus. 781 DE HERESIBUS LIBER. "09 φέρουσι μετὰ χορείας τινὸς καὶ ὀρχήσξως, μιμούμε- A hymnos Deo cum chorea et tripudiis offerant; νοι ὡσανεὶ τὸν χορὸν ἐχκείνων ἐπὶ Μωῦσέως ovyava- τάντα ἐπὶ τῇ ἁπωλείᾳ τῶν Δἰγυπτίων, τῇ ἐν τῇ Ἐρυθρᾶ θαλάσσῃ γεγοννἰχ. mw. Γνωσιμάχοι ' οἱ πάσῃ γνώσει τοῦ Χριστια. νισμοῦ ἀντιπίπτοντες, Ev τῷ λέγειν αὐτοὺς, ὅτι πε- ρισσόν τι ποιοῦσιν οἱ γνώσεις τινὰς ἑχζητοῦντες ἐν τοῖς θείαις Ε ραφαῖς. Οὐδὲν γὰρ ἄλλο ζητεῖ ὁ θεὸς παρὰ Χριστιανοῦ, el μὴ πράξεις καλάς ' ἀγαθὸν οὖν ἑστι μᾶλλον ἁπλουστέρως τινὰ πορεύεσιαι, καὶ μηδὲν δόγμα γνωστιχῆς πραγµατείας πολυπραγµο- vely. πθ’, Πλιοτροπίται ΄ οἱ τὰς λεγομένας ἡλιοτρύ- πους βοτάνας ταῖς ἀχτῖσι τοῦ ἡλίου συμπεριφεροµέ- νας, λέγοντες δύναµίν τινα θείαν ἔχειν, την τὰς τοιαύτας περιφορὰς ἐργαζομένην ἐν αὐταῖς ' καὶ ὡς δ.ὰ τοῦτο τιμᾶν αὐτοὺς ἑθέλοντες, ph συνιέντες τὴν μηνυθεῖσαν κἰνησιν αὐτῶν φυσιχήν τινα ὑπάρχειν. M. θνητοφυχῖται (05) * οἱ τὴν ἀνθρωπείαν φυχὴν εἰσάγοντες ὁμοίαν τῆς τῶν κτηνῶν, xal τῷ σώματι λέγοντες συναπόλλωσθαι αὑτήν. μα. Αγονυχλίται ' οἱ £v. παντὶ καιρῷ τῶν προτ- ευχῶν Yóvo μὴ θέλοντες χλίνειν ἀλλ’ ἑστῶτές del τὰς προσευχὰς ποιοῦμενοι. Lh8'. θεοχαταγνῶσται, οἱ καὶ βλάσφημοι ’ οἱ Ev τισι λόγοις καὶ πράγ µασι, τῶν τε ἀναχειμένων αὑτῷ ἁγίων προσώπων, xal τῶν θείων Γραφῶν χαταγι- γώσχειν πειρώμενοι, τολμηροί τινες καὶ βλάσφημοι ὑπάρχοντες. ΕΥ’. Χριστολύτα: (66): οἱ λέγοντες τὸν Κύρ.ον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστὸν μετὰ τὴν ἐκ νεκρῶν ἀνάστασιν τὸ ἔμυχον σῶμα αὑτοῦύ κάτω λελοιπέναι, xol γυμνῇ τῇ θεότητι ἀνεληλυθέναι εἰς τοὺς οὐρανούὺς. Εδ’. Ἑθνόφρονες, οἱ ταῖς συνηθείαις τῶν ἐθνῶν ἐταχκολουθοῦντες, ἉΧριστιανοὶ τᾶλλα ὑπάρχοντες ' οἵτινες παρεισάγουσι γένεσιν, xal τύχην, καὶ εἶμαρ- µένην, πᾶσάν τε τὴν ἀστρυνομίαν καὶ ἀστρολοχίαν παραδεχάµενοι, χαὶ πᾶσαν μαντείαν, καὶ ὀρνιθοσχο- πίαν ' xax οἰωνισμοῖς, καὶ ἀποτροπιασμοῖς, xai χλη- δονισμοῖς, καὶ τερατοσχοπίἰαις, xai ἐπαοιδαῖς, xal τοῖς ὁμοίοις μύθοις ἀσεθῶν, τῇ τε λοιπῇ αυνηθείᾳ τῶν ἐθνῶν προσανέχοντες, xaX ἑορτάς τινας Ἑλληνι- χὰς τιμῶντες, ἡμέρας τε αὖθις, χαιροὺς, xal ἐνιαυτοὺς παρατηρούμενοι. Με’. Δονατιχοί 9 (67): οἱ ἁπὸ Δονάτου τινὸς ἐν chorum illum imitantes, qui Moyse duce con- flatus est, cum /Egyptii in mari ltubro submersi periere.. | 88. Gnosimachi sunt, qui omni Christianz reli- gionis cognitioni ac scientizte ila adversantur, ut supervacaneum eorum laborem esse dicant, qui ex Scripturis divinis cognitiones aliquas exquirunt ; nempe cum Deus prater bona opera a Christianis nihil aliud exigat. Przstare itaque ut quis siirpli- cius incedat, nullumque dogma ad scientiam atti- nens curiosius scrutetur. 89. Hleliotropil:e suut, qui iis in herbis, qui solem ejusque radios sequuntur, inesse vim quam- dam divinam dicunt, qua ejusmodi conversiones in illis efficiantur : quamobrem cultum eis adhiberi volunt ; nec intelligunt motum qui in his animad- vertitur, naturalem esse. 90. Thnetopsychite, animam humanam similem animx pecudum inducunt, eamque aiunt cum cor- pore perire. . 91. Agonyclit3 sunt, qui nullo tempore orantes genufleclere volunt ac provolvi, sed semper orant stantes. | 92. Theocatagnoste, id est Dei reprehensores. qui et blasphemi; ii sunt qui in verbis quibusdam gestisque Domini nostri Dei, ipsique dicatarum personarum sanctarum-, necnon Scripturarum sacrarum audent inferre crimen , temerarii liomi- nes ac maledici. 95. Christolytze, seu. Christum solventes, . sunt qui Dominum nostrum Jesam Christum aiunt, posteaquam surrexil a mortuis, relicto in terra animato corpore, nuda solaque deitate ad coelos ascendisse. 94. Ethnophrones, qui, cum gentium instituta acmores sequantur, czteroqui Christiani exsistunt. Hi genesim inducunt, fortunamque et fatum: omnem astronomiam astrologiamque suscipiunt ; onem etiam divinationem et auguria: auspiciis attendunt, expiainentis, ominibus, portentis, vene- ficiis, et similibus aliis impiorum fabulis, ac si quid gentilium moribus inolevit. Quin οἱ Genti- lium festa aliqua venerationi 109 habent, xai µῆνας, xoi D diesque rursus et menses observant, οἱ tempora et annos. , 95. Donatist, a Donato quodam in Africa ortum VARIA LECTIONEs. e R. 2508 Δονατιανοί. Theodoretus vero Δοατ.δτα(. NOT X. (65) De Thnetopsychitis nihil diserte auctores !ra- dunt. Eusebius l. v1 Hist., cap. 58, in Arabia lizre- licos exstitisse narrat, qui assererentanimam una cum corporibus interire, resurreclionis vero tem- pore cum corpore denuo exeitaudam : quos in fre- quenti synodo confutavit Origenes, et ad sanitatem reduxit. Arabicos illos vocant Augustinus, Ργα- destinatianus et [sodorus. (66) De Christolytis Noster iisdem verbis scribit, quibus Constantinus Copronymus, cujus textum Nicephorus CP. recitat Anthirr. 1, cap. 54. Videntur ambo hzc hausisse ex vetustiore auctore. Chri- stolyta fuit Stephanus Gobarus, qui Christum non venturum in carne ut homines judicet, scd nuda divinitate, docuisse fertur apud. Phot. cod. 9232. Christolyte erant Eutychiani illi, qui apud Theo- doretum, dial. 2, Christum, nosita humanitate, in coelum abiisse faterentur. (67) Donatistae Nestorio longe vetustiores sunt. Solemne ipsis non erat ante perceptionem Euclia- ristie os. martyris cujuspiam osculari. Hoc sola Lucilla femina factitavit ; qua cum a Caecilio di; 759 S. JOANNIS DAMASCENI 160 babuerunt. dis iradebat illis os quoddam, quod A ᾿Αφριχὴ ἑναρξάμενοι, τοῦ παραδεδωχότος αὐτοῖς uianu tenentes prius oscularentur, quam sacroruin mysteriorum et donorum participes essent, quo- tiescunque illa offerenda forent. 96. Ethicoproscoptz sunt, qui circa mores, seu ferum agendarum scientiam errant; ac moralia qusedam laude digna criminantur : quedam vero digna vituperio sectantur ut bona. 91. Parermeneutee sunt, qui nonnulla divinarum Scripturarum tam Veteris, quam Novi Testamenti capita perperam interpretantur, inque suum scopum detorquent ; ita affecti ut plerasque accuraltas, ac quibus nihil insit quod quis jure criminetur, in- terpretationes contentionis studio rejiciant, pre nimia quadam imperitia, judiciique deficientia : quare nec intelligunt hac ratione nonnulla se hz- reticorum dogmata con(ürmare. 98. Lampetiani, sic appellati a Lampetio quo- dam. Hi volentibus in societate et ccenobiis vitam agere. quod cuique libitum fuerit, probaveritque, colere concedunt ; queinque arriserit habitum in- duere. Neque enim deceat, inquiunt, ut Christianus vi quidquam facere cogatur, quando scriptum est : Voluntarie sacrificabo tibi *. EL rursum, quia ez vo- luntate mea confitebor. illi *. Quinimq nonnulli as- serunt eos permittere naturalibus affectionibus indulgeri, nee velle eis repugnari, tanquam natura * Psal. Lir, 8. * Psal. xxvi, 7, ὁστοῦν τι ἐπὶ χειρὸς αὑτῶν χρατοῦντας, τοῦτο πρό- τερον ἁἀσπάξεσθαι, χαὶ τηνικαῦτα τῆς προσφορᾶς τῶν ἁγιασμάτων µετέχειν, νίχα μέλλει ταῦτα προσ- χοµίζεσθαι. ες’. 'HO:xonpooxóntat* οἱ ἐν τῇῃ ἠθιχῇ, Έγουν πραχτικῇ, προσχόπτοντες, xal Eva μὲν δόγµατα αὐτῆς ἐπαινενὰ ὑπάρχοντα διαθάλλοντες, τινὰ δὲ Φεχτὰ ὄντα ὡς χρηστὰ µετιόντες. LU. Ἡαρερμηνευταί, ol τινὰ κεφάλαια τῶν θείων Γραφῶν, τῆς τε Παλαιᾶς χαὶ Νέας Διαθήχης, παρερ- μηνεύοντες, xat πρὸς τὸν οἰχεῖον σχοπὸν αὐτά µεθ- οδεύοντες ' ἐμφιλονείχως δὲ παρὰ τὰς πολλὰς τῶν ἀχκριθῶν χαὶ ἀνεπιλήπτων ἑρμηνειῶν διαχείµενοι, ἐξ ἰδιωτείας τινὸς χαὶ ἁδιακρισίας τοῦτο πάσχουσιν P, B βεθαιοῦν δὲ ἐντεῦθεν αὐτοὺς xa) ἔνια τῶν αἱρετιχῶν δογμάτων uh ἐπιστάμενοι. 4 Ly. Aapmeztavol* οἱ ἀπὸ Λαμπετίου τινὸς οὕτω προσαγορευόµενοι 4 (68), οἵτινες τοῖς βουλομένοις ἐπὶ τὸ αὐτὸ Civ, xal Ev κοινοθίοις διάγειν, ἐπιτρέπουσιν ἑχάστῳ οἵαν ἂν ἐθέλῃ xal δοχιµάΣῃ Σ πολιτείαν ταύ- την µετιέναι, xol ὃ προαιρεῖται σχΏμα ἀμφιέννν- σθαι. Οὐδὲν γάρ φησιν, ἠναγκασμένως ποιεῖν τὸν Χριστιανόν * ὅτι γέγραπται' ᾿Εκουσίως θύσω cot. Καὶ πάλιν" Ἐκ θε.ήματός µου ὁμοογήσομαι αὐ- τῷ. Ἐπιτρέπουσι δὲ, ὥς qaol τινες, xal ᾿φυσιχοῖς πάθεσι χώραν διδόναι, xal μὴ ἀνθίστασθαι αὐτοῖς, ται LECTIONES P 8ἱο NH. 2508, alii πάσχοντες. Omnes habent βεδαιοῦν, prxter S. Hil. in. quo ex emend. legitur Bimeoreee Sic vetus interp firmantes autem. a Π. 9508 χαλουµένου. (μάξοι. R. 2 ἐθέλει, χαὶ δοκιμάζει, Σ August. S. Hil. ἐθέλοι, καὶ NOTE. cono, qui postliac Carthaginensis episcopus fuit, C Hier. Sophronius, epist. a1 Serg. Lampetium τῶν idcireo reprehens» esset, Donati schisma adversus ipsugi fovit. Theodoretus Donatistis omnibus attri- buit, quod soli Circumcelliones, sive Circuitores, amenti furore patrareut, se martyrii pretextu pr:e- cipites dando. Melius Epiphanius , hzeres. 59, scri- bit Donatistas, ut et Catharos, ab Ecclesia segre- gatos esse, quod lapsos communione ex toto arce- rent, Theodoretus addit eos Áriano errori consen- sisse. Verum, lieet Hilarius in Fragm. narret, Do- natistas cum Eusebianis Philippopolim convenisse, nounullaque Donatus, Hieronymo teste, scripserit in lib. De Spiritu sancto, Arii doctrin:e consenta- nea : attamen Augustinus lib. De heres. fatetur, Douatistarum multitudinem in ejusmodi errorem intentam nou essc, nec quemquam ex eis reperiri, qui Donatum hoc sensisse noverit. Graeci vulgo , ezspitant, ubi res Latinorum tradunt, ut Latini, eum res Graecorum. Sic Timotheus Pelagianos Ma- nichaismi reos facit; cum , si ἀπάθειαν denias, quam utrique ostentarent, nihil inter ipsos com- mune fuerit. Sed eodein modo Joannes Antioch. cut guis Cyrillum accusarat. quod faveret Pela- gianis, qui εί Euchete, et Énthusiastg nominantur, inquiunt : quam vero Euchetz a Pelagianis discre- pareut, exepta rursum ἀπαθείᾳ, compertum est eruditis. Ad Mauich:zeos propius accessisse Massa- lianos ostendimus. ' (68) Timotheus semel iterumque Lampetianis jungit, ut ex Maximo in c. 6 Dionys. De eccl. Μαρχιωνιστῶν (leg. Μαρχιανιστῶν) ἔξαρχον, Mar- cianistarum antesignanum facit. Photius itidem cod. 52, ubi alia tradit, qua bie recitare non refert. Ad- dit euin scripsisse librum, cujus titulus esset Δια- 05x», Testamentum, quod Severus presbyter, qui postea Antiochenam sedem invasit, confutarit, at- que Alphium ltbinocorure episcopum a Timothco Alexandriz episcopo (Monophysita) depositum esse, quia defensionem illius susceperat. Lampetius ita- que Marciano, qui sub Justiniano ] innotuit, anti- quior est, et quinto szculo vixit. Nester ait, Lam- petianos quedam sentire que a[finia sunt eorum, qui Aeriani nominantur, Emendo, τῶν ᾿Αεριανῶν, qui Aeriani, quorum mores lampetius amulatus sit. Nam Aerius et Eustathius Sebastenus a Massalianis non valde dissidebant. Quinimo, juxta Pliilastrium, Aeriani in Pamphylia prognati sunt, in qua Massa- liani invalucre. Quocirca ad hoc caput dixi perti- p nere, qux emendator cod. S. lil. capiti De Mono- theletis per oscitantiam adjecit. de Eustathianis. Nam quast. Auastas. 80, Eustatliani Lampetianis et Massalianis accensentur : Quidam jejunant , in- quit, in Sabbato el Dominica secundum doctrinam Ἑὐσταθιανῶν xai Μαρχιωνιστῶν ( emend. ex msg. Μαρκ.ανιστῶν), Λαμπετιανῶν, καὶ Μασσαλιανὼν, Eustathianorum, Marcianistarum, Lampetianortum et M assalianorum, Eustathiium Aerio recentiorem ΠΟΠ” dum reperi. 761 DE HJERESIBUS LIBER. 162 ὥς τῆς φύσεως οὕτως ἀπαιτούσης ᾽ xal ἕτερά τινα A hoc exigat. Feruntur quedam alia sentire, que παραπλησίως τῶν ὀνομαξομένων ᾿Αρειανῶν * λέγον- ται Φρονεῖν. [᾿Απὸ τούτων Βὐστάθιός τις ἀνεφάνη, ἐξ οὗ Εὐσταθιανοί t.] Abra: µέχρι τῶν Ἡρακείου χρόνων v. Ἀπὸ δὲ Ἡρακ.είου καὶ δεῦρο ἀνεφύησαν αἱ ὑπο- χείμεναι. Ε6’. Μονοθελῆται (69) * οἱ ἀπὸ τοῦ ᾽Αλεξανδρείας Κύρου τὴν ἀρχὴν εἰληφότες * ἀπὺ δὲ τοῦ Κωνσταντι- νουπόλεως Σεργίου βεθαιωθέντες. Οὗτοι μὲν δύο ἐπὶ Χριστοῦ φύσεις πρεσθεύουσι, καὶ µίαν ὑπόστασιν" ἓν δὲ θέληµα xal µίαν ἑνέργειαν δογµατίζουσιν, ἀναιροῦντες διὰ τούτου τῶν φύσεων τὴν δυάδα, xal τοῖς ᾽Απολιναρίου δόγµασιν ἰσχνυρῶς ἀντιποιούμενοι. [ρ’. Αὐτοπροσκόπται Y * πάντα μὲν ὀρθόδοξοι ὑπ- B άρχοντες, ἁδεῶς δὲ τῆς καθολιχῆς Ἐκκλησίας καὶ κοινωνίας σφᾶς αὐτοὺς προφάσεως εὐτελοῦς ἕνεχα ἀποχόπτοντες. Κανονικοὺς δὲ θεσμοὺς δᾖθεν ἐπιζη- τοῦντες, οὔτε ἐπίσχοποι, o50' ὅλως λαοῦ προεστῶτες" ἀλλά τινες ἀγελαῖοι ὄντες, ὅμως αὐτοὶ προσχόπτου- σιν ἓν ofc ἐγχαληῦσι, Συνοικοῦσι γὰρ γυναιξὶ προφα» νῶς, χαὶ παρεισάχτους συνάγουσι’ πραγµατείαις τε καὶ πλεονεξίαις, xaY τοῖς ἄλλοις ἐντρίθουται βιωτι- xoi; πράγµασιν * ἁλόγως τε βιωτεύουσιν, ἐκεῖνα ἔργῳ κἀταλύοντες, ἅπερ λόγψ συνιστᾷν ἰσχυρίζονται, πα- ῥαθάται ὄντες, κατὰ τὴν ἁποστολιχὴν ἀπόφασιν. Λόγῳ Υὰρ τιμῶντες, ἔργῳ τὸν θεὸν ἀτιμάζουσι, μοναχοὶ καὶ ὑπὸ χλῆρον ταττόμενοι. Ἔπονται δὲ αὐτοῖς, ὡς οἱ τεθαμθωμένοι, καὶ τῇ ἑαυτῶν ἁπλότητι πορευόµε- * Rom. i1, 95. alfinia sint placitis eorum, qui dicuntur Aeriani [ex his Eustatbius quidam prodiit, a quo Eusta- thiani!. Hactenus. hareses, quo usque ad Heraclii tempora exstiterunt. ' 110 Ab Heraclii etate, et deinceps exortee sunt, qua hic subjiciuntur. 99. Monothelete, a Cyro Alexandrino originem duxerunt; a Sergio autem Constantinopolitano robur acceperunt. Hli duas naturas ac personam unam in Christo agnoscunt ; at unam voluntatem, unamque operationem in eo ponunt : qua ratione duplicem naturam tollunt, ac Apollinarii dogmata valide confirmant. [100. Autoproscoptzs. Hi per omnia quidem orthodoxi sunt, sed temere, levissimaque de causa ab Ecclesix catholice communione sese. abscide- runt, canonicarum observationum gratia. Cumque nec episcopi, nec omnino plebis presides sint, sed gregarii quidam homines, in ea ipsi impingunt, qux aliis objectant. Palam siquide:m cum feminis habitant, introductitias mulieres apud se retinen- tes ; mercatibus, lucris, aliisque secularibus nego- tiis vacant, et vitam agunt a ratione prorsus dis- sentaneam, ut ea opere destruant, que sermoni- bus nituutur astruere ; adeoque prevaricatores fiunt secundum sententiam Apostoli *. Nam, ta- meisi sunt monachi, et sub clero constituti, voce quidem Deum honorant, opcre autem contem- VARLE LECTIONES. 5 Emendo Αεριανῶν. ' Hec habentur in solo cod. 8. Hil. Mownothelitarum : sed ad Lampetianos et. Aerianos pertinent. emendatoris manu adjecta lhiwresi v Titulum hunc solus habet cod. R. 2508. Y llanc hzresim babent codd. Regg. 2508, et Vatic. 1182; in aliis abest. NOT £. (69) Monotheletarum parentes fuerunt Eutychia- C Christo adimerent, sed humanam, ob penitissimam ni, aliique Mouophysita, qui hac praesertim de causa Leonis M. ad Flavianum epistolam insimu- l:irent, quod duas in Christo operationes astrueret, his verbis, Agit utraque forma cum alterius commu- nione, elc. Aiebant enim , admissis utriusque ua- ερ operationibus, duas fore personas, propter pugnam voluntatum, qua subsequeretur. Sic Timo- ενος ZElurus arguimentatur, in. fragmento Operis contra ipsum quod alibi dabimus. Sic Severus epist. ad OEcumen. qux lecta est act. 10 sexta synodi. Quocirea. Anastasius Jacobitarum Antiochenorum patriarcha, precursor ille, ut Antiochus monachus ait, Antichristi, Heraclio imp. suggessit, facili ne- σωίο Jacobitas cum Catholicis uniendos, si, vel una voluutas et operatio Cliristo tribueretur, vel una duplexve taceretur, Suppressa siquidem dupli- cis actionis confessiune, mnaluram utramque. $up- primendam noverat. Postremum hoc adnuentibus Sergio CP. et Cyro Alexandrino Écthesi, seu Expo- sitione fidei, sancivit imperator ; firmavitque, insti- gante Pyrrho Sergii successore, Constans Heraclii ti'ius, edita formula fidei, quam Τύπον, Typum, vo- carant. In hunc etiam scopulum incautus. impegit lMonorius papa, repetitis ad Sergium litteris; nec Soplironii, qui proditam. fidem querebatur, legatos dimisit, nisi pollicitos unius ac duarum actionuin reticentiam, Nibilominus Sergius, Pyrrhusque, et alu actionem et voluntatem unam incunctanter di- cebant : quorum sensum Combelisius sie edisseruit, ui uec divinam volendi facultate, nec. humanam unionem cum divina dicendam proprie voluntatem non esse censerent, qu: divinz instrumentum fue- rit, ac divina ὑποστατιχὴ, persone voluntas, οἱ fjve- µονιχή, principalis, et quemadmodum caus:e prin- cipis el insirumenti una est. actio, ita divini!atis et humanitatis. Sie plane Sergius ad Ilonorium scri- bebat : sic Theodorus Plaranita, et alii quorum dicta recitantur in sexta synodo. Cum Combclísio doctiss. Petavius convenit t. 1V Theol. dogin. lib. 1, €. 20, n, 1; et lib. viu, ο. 6, n. 5. lHlicerror eum | sub Philippico imp. recruduisset iterum, mox exo. levit, preterquam apud. Jacobitas. Eutychius qui- dem Alexandr. t... 1l. Ann. pag. 190, erroris hujus auctorem fuisse narrat Maronem quemdam mona- chum, alumium monasterii urbis Hama, a quo Mo- uotheletz: deinceps in Oriente appellati sint Maro- nile. Quod nonnihil diflicultatis babet, quippe cum ex Damasceni epistola de hymno Trisagio certum D sit, ipsius :late Maronitas puros putos Monoyhy- sitas fuisse, imo et Theopaschitas, ut suo loco αι)» notabitur. Insuper in opusculo Je recip. Ieret., quod sub Timothei CP. nomine Combefisius vulga- vit, t. Il Auct., Maronit:e dicuntur quartam, quintam et sextam synodos abnegare, cum sextain duntaxat Monotheletz repudiarent. Caeterum. fabulosum non esse Athanasii Jacobitze cum fteraclio congressum alibi adversus elariss. Pagium probabimus, addu- cto prolixo. fraginento. operis Εις Lystrorum episcopi adversus. libe'lum, quem Athanasius iste imperatori porrexerat. 163 S. JOANNIS DAMASCENI 761 nunt. Porro homines quidam illos sequuntur, A vot. Οἱ δὲ ye τρόφιμοι τῆς Ἐχχλησδίας, τοὺς μὲν {ε- velut stupore attóniti, ambulantes in simplicitate sua. Ceterum genuini Ecclesi: alumni, sacros quidem canones colunt, ut tamen qux ad eos spe- ctant, episcoporum prxpositorunque judicio per- mittant ; atque ita illos opere observant, qvos ordi- nis conservandi gratia impense venerantur.] 101. Sed et hactenus viget populorum seductrix, Ismaelitarum superstitio αι Antichristi adventum autevertit. Ducere originem fertur ab Ismaele, quem Abraham ex Agar suscepit: quamobrem lsmae- lit:e vulgo Agareni 113] cognominantur. Saracenos autem eos vocitant, quasi τῆς Σάῤῥας χενούς , id esi a Sarra vacuos, propterea quod Agar angelo responderit, Sarra vacuam me dimisit. Hi idolola- trie addicti cum essent, stellam matutinam adora- B bant, ac Venerem, quam et Chabar, quod Magnam sonat, lingua sua appellant. Usque ad lleraclii tempora palam est eos idola coluisse : inde autem ad nostram usque ztatem falsus illis exortus est ροὺς σέθουσι κανόνας τὰ δὲ τούτοις Guvttívovta, ἐπισχόποις xal προεστῶσι παραχωροῦντες, αὐτοὶ μάλα περιέπουσιν ἔργῳ, τούτους δι εὐταξίας ὑτερ- τιμῶντες.] ρα’. "Eat: δὲ καὶ fj µέχρι τοῦ νῦν χρατοῦσα λαρ» πλάνος σχεία τῶν Ἰσμαηλιτῶν (70), πρόδρομος οὖσα τοῦ Αντιχρίστου. Κατάγεται δὲ ἀπὸ Ἰσμαὴλ, τοῦ bx τῆς ᾽Αγὰρ τεχθέντος τῷ ᾿Αθδραάμ * διόπερ Άγα- ρηνοὶ καὶ Ἰσμαηλῖται προσαγορεύονται. Σαρακηνοὺς δὲ αὐτοὺς καλοῦσιν, ὡς Ex τῆς Σἀῤῥας χενοὺς, δ:ὰ τὸ εἰρῆσθαι ὑπὸ τῆς ᾽Αγὰρ τῷ ἀγγέλῳ' Σάῤῥα κεγήν µε ἀπέλυσεν. Οὗτοι μὲν οὖν εἰδωλολατρήσαντες καὶ προσχυνῄσαντες τῷ ἑωσφόρῳ ἄστρῳ, καὶ τῇ ᾿Αφρο- δίτῃ, fjv δὴ xal Χαθὰρ x τῇ ἑαυτῶν ἐπωνόμασαν γλὠσσῃ. ὅπερ σηµαΐνει μεγάλη’ ἕως μὲν οὖν τῶν 'HpaxAelou χρόνων προφανῶς εἰδωλολάτρου». Αφ' οὗ χρόνου καὶ δεῦρο ψευδοπροφήτης αὐτοῖς ἀνεφύη, VARLE LECTIONES. x Áls. Χαθέρ. NOTE. (70) De Mohammedanis accuratius Noster scri- psit, quat alii Greci. Attamen concedendum non est Σαραχκηνοὺς ita dictos esse, quasi ἐχ τῆς Σάῤῥας γενοὺς, ceu Agar Ismaelis parens cum ab Abrahamo pelleretur, sie locuta fnerit, Sara me vacuam emi- $'l. Που enim Seriptura: non. tradit: llieronymus quoque in c. xxv Ezech. et Sozomenus, lib. vi, c. 48, illos a Sara nuncupatos dixerunt. Verum Sarace- C norum nomen Arabicum est, non a voce Arabica Sa- rac, [uratusest ; quia Arabes latrociniis vivunt, sed a Sharac , orius est, eo quod Orientis partes in- colant : quo seusu Hebrais vocabantur DTp 113, Orientales. Stephanus De urb., eos ab urbe Naraca nominatos ait, cui favet Ptolem:us, lib. v, cap. 17. Pocokius, in Specim. hist. Arab. p. 1411 et seqq. ostquam ostendit contra Gr:eculos, Veneris stel- m a Mobamiedanis nou coli, quam Chaber, id est magnam, appellent, sic concludit : « Rectius ergo Joannes Damascenus, qui usque ad Ileraclium cultum ab illis Luciferi, seu Veneris sidus, et Cla- bar, id est. magnum dictum, et a Mohammede cul- tus priores abolitos asserit. Venerem Uraniam, seu coelestem, priscorum Arabium numen fuisse tradit Herodotus lib. 1 et it, atque Alittam, vel Alilat vo- citatum. llujus cultus meminit Mohammedes sur. 55 : Annon vidistis Alatam, et Huzzam, et Me- nuam, tria [αἶδα numina. De hac aliisque Arabum diis multis erudite Pocokius agit loe. cit. Moham- medes in nova religione struenda consortes habuit Συ οι, et mouachum, quem. Noster Arianutn fuisse scribit, Nestorianum alii, Wicoldus, ex Sara- cenuorum utique seriniis, Jacobitam. At potiores in eudendo Alcorano partes Jud:eus habuit, Nam pra ter pauca, qui ex spuriis Gnosticorum Evange- liis trausumpta sunt, totus hic liber Thalmudista- rum et Medrashitarum nugis constat. Christia- nos haud secus ac gentiles, Sociatores, passim. vo- eat, ac si Trinitatis fide Deo cousortes attribuant. At egregius vates Mariam Domini matrem inter personas Trinitatis censeri scribit, sur. 5. Id quod orsan ex Evangelio secundum lebr:eos acceperat, ubi legebatur : Modo arripuit me maler mea Spiri- (is sanctus. Cietevum, sur. 3 ct alibi, Jesum nuacu- pat, Verbum Dei, Spiritum Dei, prophetarum exi- mium, ex Maria Virgine, Aaronis Moysisque sorore, D natum, qui miracula a tenera ztate ediderit (ilIa utique quz in libro De infantia Salvatoris leguntur), quique minirme sit passua, sed altero in ejus locum subjecto, illzesusad coelos evaserit. (Sur. 22.) Fanum Mecchanum (Caabam dicunt), ad quod Arabes undi- quequotannis conveniebant, ab exordio rerum fuisse esstructum fiuxit, unique Deo O. M. consecratum, instauratum vero ab Abrahamo et. [smaele post di- luvium, postliac idolorum superstitione pollutum : lapidem illum quadratum, quem uti numen hacte- nus coluerant ( id quod nec Clementem Alex. latuit iu. Protreptico), caelo demissum esse; in altero la- pide, qui in Caalve atrio jacet, vestigia Abrahami Iinpressa esse divinitus, quando ex Agare Ismaelem genuit. Hac in zxde in supremi rerum auctoris ho- nerem priscas solemnitates habendas, sacrificium peragendum camel femine. Se porro Arabibus liec annuntiare, qui ex ipsorum gente elecius esset postremus prophetarum. Fidelibus suis amoenissima loca destinari post. communem resurrectionem, in quibus omnigenis deliciis corporalibus aflluant ( sur. 2, 44, 56, 76, ct alibi) haud secus ac Cerin- thus in mil'enario Christi regno fore pollicitus erat. Sunt qui voluptates istas ad sensum allegoricum vrahant. At prophet: sui voces nativo sensu acce- pere commentatores illius quos Maraccius, in Adnot, ad sur. 2 et in Prodromis, citat. Otnnia quie Noster refert de portentosa illa camcelo, non exstant in Aleorano, sed exposilores ejus tradide- runt, ut colligitur ex Maraccio in sur. 7, et part. iv, Prodr. p. 95. In illo quoque libro uihil de cir- cumcidendis feminis priescribit Mobaminedes, sed priscum hunc Arabum norem. commendavit. his verbis, qux» Pocokius recitat, p. 519 : Circumcisio miris lege pracipitur, [eminis est honorabilis. Vini potu suos. interdixit, eadem fere mente atque Gno- stici. Discrimen ciborum mundorum ab nnmundis, sola porcina et imnorticina carne vetita, sustulit ; contra ac consuesse olim Arabes testatur 1pse, sur. 6; et Sozomenus, lib. vi, c. 38. Ad instar Gnosti- corum paradisum Eden in ccelis locavit. Plura non addo, qua passim obvia sint. Obiit anno 651, et lumi sepultus jacet. Yatrebi, seu. Medin:e ; nec nts Μούσα peregrinatione peracta, sepulcrum ejus Musuliani invisunt. 165 DE H;ERESIBUS LIBER. 1C6 Mapió ἐπονομαξόμενος, ὃς τῇ τε Παλαιᾷ καὶ Νέᾳ A vates, Mamed nomine ; qui cum in libros Veteris Ata0fxn περιτοχὼν, ὁμοίως δῆθεν ᾿Αρειανῷ προσ- — Novique Testamenti incidisset, habitis cum Ariano οµιλήσας μοναχῷ 7, ἰδίαν συνεστήσατο αἴρεσιν. Kal — quodam monacho colloquiis, propriam sectam con- προφάσει τὸ δοχεῖν θεοσεθείας τὸ ἔθνος εἰσποιησάμε- — didit. Tum conciliato sibi gentis favore per reli- vos, ἐξ οὐρανοῦ vpadghv κατενεχθῆναι ἐπ᾽ αὐτὸν δια- — gionis et pietatis larvam, scripta sibi delata esse θρυλλεῖ. Τινά οὖν συντάγματα Ev τῷ map'ajvoU βι- — de coelo, missaque a Deo praedicavit. Quocirca, 6λίῳ χαράξας γέλωτος ἄξια, τὸ σέθας αὐτοῖς παρα- exaratis in libro suo lucubratiunculis quibusdam δίδωσι. risu dignissimis, hunc illis colendi Dei ritum tradit. Λέγει ἕνα 8zby εἶναι ποιητην τῶν ὅλων, µήτεγεν- — Unum Deum ponit universi auctorem, qui nec νηθέντα, µήτε γεγεννηχότα. Λέγει τὸν Χριστὸν Λόγον genitus sit, nec genuerit (Sur. 2-4). Christum au- εἶναι τοῦ Θεοῦ, xal πνεῦμα αὐτοῦ, χτιστὸν δὲ καὶ — tem Dei Verbum esse dicit, ejusque spiritum, sed δοῦλον, χαὶ ὅτι ix Μαρίας τῆς ἁδελφῆς Μωῦσέως — creatum et servum, ex Maria sorore Moysis et καὶ 'Aapüv ἄνευ σπορᾶς ἐτέχθη. Ὅ yàp Λόγος, — Aaron sine semine natum. Verbum quippe Del, Φησὶ, τοῦ θεοῦ, xai τὸ Πνεῦμα εἰσῃλθεν εἰς τὴν inquit, cum in Mariam introiissel, Jesum genuit, Μαρίαν, καὶ ἐγέννησε τὸν Ἰησοῦν προφήτην ὄντα, P qui prophela et. Dei servus fuit. Illunc cum Judzi xai δοῦλον τοῦ θεοῦ. Καὶ ὅτι οἱ Ἰουδαῖοι παρανοµή- per summum nefas in crucem agere voluissent, σαντες ἐθέλησαν αὐτὸν σταυρῶσαι, xaX χρατήσαντες apprehendissentque, ipsius quidem umbram af- ἑσταύρωσαν τὴν σκιὰν αὐτοῦ ' αὐτὸς δὲ ὁ Χριστὸς — fixeruntcruci (Sur. 5-4) : Christus vero nec crucem οὐκ ἑσταυρώθη, φησὶν, οὔτε ἀπέθανεν * ὁ Υὰρ θεὺὸς — pec mortem subiit. Eum quippe Deus, quia sihi cha- ἔλαθεν αὐτὸν πρὲς ἑαντὸν εἰς τὸν οὐῤανὸν διὰ τὸ Qi-.— rissimus erat, transtulerat in coelum. Illud etiam λεῖν αὐτόν, Καὶ τοῦτο λέχει , ὅτι, τοῦ Χριστοῦ ἆνελ- — narrat (Sur. 4), Christum, cum in celum ascen- θόντος εἰς τοὺς οὐρανοὺς, ἐπηρώτησεν αὐτὸν ὁ θεὺς — dissct, interrogatum a Deo fuisse, num se Dei Fi- λέγων, "D Ἰησοῦ, σὺ εἶπας, ὅτι * « Υἱός εἰμι τοῦ — lium esse dixisset : Jesum vero hoc modo respon- Ozo0 , xay θεός; » Καὶ ἀπεχρίθη, φησὶν, 6 Ἰησοῦς' — disse : « Propitius mihi sis, Domine. Scis me nun- « "Deo; pot, Κύριε" σὺ οἶδας ὅτι οὐκ εἶπον, οὐδὲ — quam id locutum esse, neque tuam me fastidire ὑπερηφανῶ εἶναι δοῦλός σου * ἀλλ’ ἄνθρωποι οἱ πα- — servitutem. Verum homines improbi hoc me dixisse ραθάται ἔγραφαν, ὅτι εἶπον τὸν λόγον τοῦτον, xa mendaciter scripserunt contra me, magnoque in ἐφεύσαντο κατ ἐμοῦ, xal εἰσὶ πεπλανημένοι.» Καὶ — errore versantur. » Tum Deum illi respondisse : ἀπεκρίθη, xai φησιν αὐτῷ ὁ θεός’ « Οἶδα ὅτι σὺ οὐκ (, « Novi te sermonem hunc minime protulisse. » ἔλεγες τὸν λόγον τοῦτον. » Καὶ ἄλλα πολλὰ τερατο- — Alia insuper multa portento similid in hoc libro λογῶν £v τῇ τοιαύτῃ συγγραφῇ γέλωτος ἄξια, ταύτην — comminiscitur, ac plane ridicula. Hoc quidem vo- πρὸς θεοῦ bm' αὐτὸν ^ κατενεχθῆναι φρυάττεται. — ]umen a Deo sibi demissum gloriatur. Nos vere sí ἨἩμῶν δὲ λεγόντων * Καὶ τίς ἐστιν ὁ μαρτυρῶν, ὅτι — sciscitemur, quo teste librum ille a Deo acceperit, Υραφἣν αὐτῷ δέδωχεν ὁ θεός; καὶ τίς τῶν προφητῶν — quisve prophetarum ejusmodi prophetam exsurre- προεῖπεν ὅτι τοιοῦτος ἀνίσταται προφήτης; καὶ δία- — cturum prenuntiarit ; hzsitantibus illis, 112 πορούντων αὐτῶν, ὡς ὁ Μωῦσῆης τοῦ θεού κατὰ τὸ reponimüs, Moysen tunc accepisse legem in monte Σινὰ ὄρος £x' ὄψεως παντὸς τοῦ λαοῦ, [ b ἐν νεφέλῃ, — Sina, cum Deus, universo populo conspiciente [in καὶ πυρὶ, καὶ γνόφῳ, καὶ θυέλλῃ φανέντος ἐδέξατο — pube, igne, caligine, et procella se manifestum τὸν νόμον. Καὶ ὅτι πάντες οἱ προφῆται, ἀπὸ Μωῦ- — praberet, atque omnes prophetas, a Moyse et dein- σέὼς καὶ καθεξης ἀρξάμενοι, περὶ τῆς τοῦ Χριστοῦ — cepsadventum Christi diu ante przedixisse, itemque παρουσίας προηγόρευσαν, xai ὅτι θεὺς ὁ Ἀριστὸς, — Christum Deum, Deique Filium assumpta carne xai θεοῦ Υἱὸς.σαρκούμενος κει, xal σταυρωθησό:- venturum, in crucem aetum iri, moriturum esse, psvo;, xal θνήσχων ο, χαὶ ἀναστησόμενος" καὶ ὅτι — eL a mortuis resurrecturum, eumdemque futurum χριτῆς οὗτος ζώντων xal vexpüv* xal λεγόντων D vivorum et mortuorum judicem. Ab his ergo si μμῶν, Πῶς οὐχ οὕτως Ίλθεν ὁ προφήτης ὑμῶν, ἄλλων — quxramus, Cur non hoc modo Venerit. própheta µαρτυρούντων περὶ αὐτοῦ , οὐδὲ παρόντων ὑμῶν, Ó — vester, aliis ipsi testimoniuin perhibentibus ; quin θεὸς, ὡς τῷ Μωῦσεῖ βλέποντος τοῦ λαοῦ, Χαπνιζο- — nec vobis quidem cernentibus, Deus veluti Moysi, µένου ὄρους δέδωχε τὸν νόµον, κἀκείνῳ τὴν γραφὴν, — spectante populo et. nionte. fumigante, legem de- f» φατε, παρέσχεν, ἵνα καὶ ὑμεῖς τὸ βέδαιον ἔχητε; — derat, sic illi scripta, que commemoratis, tradí- ἀποχρίνονται, ὅτι ὁ Osbg ὅσα θέλει ποιεῖ. Τοῦτο xai — derit, ut vos rei gesta certiores essetis ? respon- VARL/E LECTIONES. ' 7 Cod. R. 9508 ὃς περ'τυχὼν Ἔθραίοις, xal Χριστιανοῖς δῇθεν, χαὶ ᾿Αρειανοῖς, xai Νεστοριανοῖς, παν- ταχόθεν ἓν ἀρυσάμενος, ἐξ Ἰουδαίων μὲν µοναρχίαν, ἐξ ᾿Αρειανῶν δὲ Λόγον καὶ Πνεὺμα χτιστά ' ἀπὸ Bk Νεστοριανῶν ἀνθρωπολατρείαν, xat ἑαυτῷ θρησχείαν περιποιεῖται. Καὶ προφάσει δηθεν θεοσεθείας τὸ ἔθνος εἰαπο,ησάμενος τῇ τε παλαιᾷ, quie adscititia esse lector sagax persentiscet. 5 ft. 2508 τὸν λόγον τοῦτον, ὅτι. aAug. ἑαυτοῦ. Π. 2508. ἑαυτῷ. Alii Xx αὐτόν. Sie vetus interpres ἔαιιο scilicet. scripturam, quam dixit Alcoran, a. Deo super ipsum descendisse jactat,» lle quie uncinis elauduutur desunt in 2 Reg. εἰ vet. transl. € IV. 2508 τεθνγξόμενός τε. 161 S. JOANNIS DAMASCENI 768 dent Deum facere quz ipsi allubuerit. ld quod nos A ἡμεῖς, φαμὲν, οἵἴδαμεν ' ἀλλ' ὅπως ἡ γραφὴ κατῆλθεν quoque profiteri dicimus : sed qua tandem ratione scriptura ista ad prophetam vestrum demissa sit, "μου rogainus. Respondent eam super illum som- no quiescentem delapsam esse. Tum nos jocosuin hoc eis objicimus : Quandoquidem scripturam ex- tus sensit, in ipsum recte cadit tritum illud ada- gium ο] Rursum dum quaerimus, Curnam, cum ipse in scriptura vestra (Sur. 4-2) vetuerit, ne quid remotis arbitris ageretis aut acciperetis, ab ipso tamen non petiistis, ut primuin testes produceret, qui ipsum et prophetam esse pronuntiarent, atque a Deo vo- nisse ; utque demum doceret, quznam Scriptura de se Lestimonium tulerit ? tune prse pudore silent. Quibus merito subjungimus : Quoniam nec uxorem ducere vobis absque testibus licet, nec emere, nec acquirere, ita ut ne asinum quidem, neque jumen- tim fieri vestrum sine testibus sustineatis : cum- que uxores, possessiones eL reliqua testibus adhi- bitis comparetis, solam fidem nihilominus el scri- pturam nullo teste suscipitis ? Nam qui vobis eam tradidit, nulla parte certitudinem habet. nec quis- quam qui ante sit Leslificatus exsistit: quinimo cum ille oppressus somno jaceret, eam accepit. Sed et nos ἑταιριστάς, idest, Sociatores, appellant, quia socium inquiunt nos Deo adjungere, dicendo Chri- stum esse Dei Filium, ac Deum. Quibus nos respon- demus, hoc a prophetis et sacra Scriptura tradi- tum esse. Atqui vos pfophetas recipere assevera- Us. Si ilaque Christum Dei Filium perperam con- fllemur, id ipsi nos docuerunt, nobisque tradide- εἰς τὸν προφήτην ὑμῶν, ἐρωτῶμεν. Καὶ ἀποχρίνον- ται, ὅτι ἓν ὕσῳ χοιμᾶται, χατέθη fj Υραφὴ ἑπάνω αὐτοῦ. Καὶ τὸ γελοιῶδες πρὸς αὐτοὺς λέγομεν ἡμεῖς' ὅτι λοιπὸν ἐπειδὴ κοιμώμενος ἑδέξατο τὴν Υραφἢν, xh οὐχ ᾖσθετο τῆς ἑνεργείας, εἰς αὐτὸν ἐπληρώθη τὸ τῆς δημώδους παροιµίας 4. .. .] Πάλιν ἡμῶν ἐρωτώντων Πῶς αὐτοῦ ἐντειλαμένου ἡμῖν àv τῇ Υραφῇ ὑμῶν, μηδὲν ποιεῖν, ἡ δέχεσθαι ἄνευ μαρτύρων, οὐκ Ἱρωτήσατε αὐτὸν, ὅτι Πρῶτον αὐτὸς ἀπόδειξον διὰ μαρτύρων, ὅτι προφήτης st, xal ὅτι ἀπὸ θεοῦ ἐξήλθες, xaX mola γραφῇ μαρτυρεῖ περὶ σοῦ; σιωπῶαιν αἰδούμενοι, Ἐπειδὴ γυναῖχα γῆμαι o0x ἔδεστιν ὑμῖν ἄνευ μαρτύρων , οὐδὲ ἀγοράδειν, οὐδὲ κτᾶσθαι, οὔτε δὲ ὑμεῖς αὑτοὶ χαταδέχεσθε ὄνον, Ἡ χτῆνος ἁμάρτυρον ἔχειν ' ἔχετε μὲν χαὶ γυναῖχας, xat χτήµατα, xaX ὄνους, χαὶ τὰ λοιπὰ διὰ μαρτύρων, µόνην δὲ πίστιν, χαὶ γραφΏν ἁμάρτυρον ἔχετε' 6 Υὰρ ταύτην ὑμῖν παραδοὺς οὐδαμόθεν ἔχει τὸ B£6atov, οὐδέ τις προμάρτυρ * ἐχείνου γνωρίζεται, ἀλλά καὶ χοιμώμενος ἐδέξατο ταύτην. Καλοῦσι δὲ ἡμᾶς Ἑται- ριαστὰς { , ὅτι, rol, ἑταῖρον τῷ Θεῷ παρεισάγο- μεν, λέχοντες εἶναι τὸν Χριστὸν Υὸν coy καὶ Gzóv. Πρὸς οὓς φαµεν, ὅτι τοῦτο οἱ προφῆται xal ἡ Γραφὴῇ παραδέδωχεν ᾽ ὑμεῖς δὲ ὡς ἰσχυρίζεσθς τοὺς προφ{- τας δέχεσθε. El οὖν χαχῶς λέγοµεν τὸν Χριστὸν θεοῦ Υἱὸν, κἀχεῖνοι ἑἐδίδαξαν χαὶ παρέδωχαν ἡμῖν. Kat τινες μὲν αὑτῶν φασιν, ὅτι ἡμεῖς τοὺς προφἠτας ἆλ- ληγορήσαντες τοιαῦτα προστεθείκαµεν. "Αλλοι φασὶν ὅτι οἱ ᾿Εθραΐοι μισοῦντες ἡμᾶς ἐπλάνησαν, ὡς ἀπὸ τῶν προφητῶν γράψαντες, ἵνα ἡμεῖς ἀπολώμεθα. runt, Porro nonnulli quidem ex eis, nos liec prophetis adjecisse alunt, eos alio sensu et per alle- gorias exponendo. Alii inductos in errorem dicunt ab Ilebrzis, quo adversum nos odio perciti sunt? ut hzc prophetarum nomine scripserint, quibus in interitum traheremur. 1193 Rursus autem nos eis objicimus : Cur nos tanquam Sociatores probris insectamini, vos qui Christum Dei Verbum et Spiritum esse dicitis? Verbum siquidem et Spiritus sejungi nequeunt ab εο cui naturaliter insint. Si igitur est in Deo tan- quam Verbum ipsius, manifestum est et Deum esse. Sin vero est extra Deum, ex vestra opinione sequitur Deum sine Verbo et Spiritu esse. Deum Maque mutilatis, dum ei socium cavetis adhibere. Nam satius fuisset vobis dicere, eum habere so- cium, quam ipsum mutilare, et lapidem esse, lignumve, aut rem quamlibet sensus expertem astruere. Non ergo citra mendacium nos ἑταιριστὰς, id est, Sociatores vocitatis : nos vero vicissim Dei mutilatores vos appellamus. lusuper nos tanquam idololatras criminantur, quia crucem adoramus, quam et ipsi abominantur. Πάλιν δὲ φαμεν mob; αὐτοὺς Ὑμῶν λεγόντων, ὅτι Χριστὸς Λόγος ἐστὶ τοῦ θεοῦ xal Πνεῦμα, πῶς λοιδορεῖτε ἡμᾶς ὡς Ἑταιριστάς;: Ὁ γὰρ λόγος καὶ τὸ Πνεῦμα ἀχώριστόν ἐστι τοῦ bv ᾧ πέφυχεν * el οὖν ἐν θεῷ ἐστιν ὁ Λόγος αὑτοῦ, ὃὅτλον ὅτι καὶ Θεός ἐστιν. Εἰ δὲ ἑχτός ἐστι τοῦ Θεοῦ, ἅλογός ἐστι χαθ᾽ ὑμᾶς ὁ 8:b;, χαὶἄπνους. Οὐχοῦν φεύγοντες ἑταιριά- ζειν τὸν θεὸ» ἑκόνατε αὐτόν. Κρεῖσσον γὰρ ἣν λέγει ὑμᾶς, ὅτι ἑταῖρον ἔχει, Ἡ xónvev) αὐτὸν, χαὶ ὡς λίθον, Ἡ ξύλον, fj τι τῶν ἀναισθῆτων παρεισάἀγειν. "dese ὑμεῖς ἡμᾶς φευδηγοροῦντες, Ἑταιριαστὰς χαλεῖτε * ἡμεῖς δὲ Κόπτας ὑμᾶς προσαγορεύομεν τοῦ θεοῦ. Διαθάλλουσι δὲ ἡμᾶς ὡς εἰδωλολάτρας προσχυνοῦν- τας τὸν σταυρὸὺν, ὃν xai βδελύσσονται * xal. φαμεν ΥΑΠΑ LECTIONES. 4 Deest illud proverbium in omnibus cod. quod alind esse non videtur nisi istud Platonis, Ὀνείρατά μοι λέχεις. Vel, ὀνειροπολεῖ χαθεύδων. lu cod, S. Hil. hoe. solummodo additur, σχόλιον ἀποχτίμενον. * Regii codi. µάρους. vet. transl. pretestificans. ! Sic R. 2508 a verbo ἑταιριάζειν, quod infra usurpat auctor. Alii ἑτεριστάς * leg. ἑτχιριστὰς αι pro. e. Vetus interpres Ieterastas posuit. "63 DE H/ERESIBUS LIBER. 110 πρὸς αὐτούς Πῶς οὖν ὑμεῖς λίθῳ προστρίθεσθε A Ad quos dicimus, Qui fit igitur ut lapidi, eui iu xavà*h» Ναέιιθὰ» 8 ὑμῶν, καὶ φιλεῖτε τὸν λίθον ἀσπαξόμενοι, Kal τινες αὐτῶν φασιν ἑπάνω αὐτοῦ τὸν ᾿Αθραὰμ. συνουσιάσα. τῇ ᾿Αγάρ ’ ἄλλοι δὲ ὅτι ἐπ)᾽ αὐτὸν προσέδησε τὴν κάµηλον, µέλλων θύειν τὸν ἹἸσαάκ. Καὶ πρὸς αὐτοὺς ἀποχρινόμεθα" Tr; Γρα- φῆς λεγούσης, ὅτι ὄρος ἣν ἁλσῶδες, χαὶ ξύλα, ἀφ᾽ ὧν καὶ εἰς «hv ὁλοχάρπωσιν σχίσας ὁ ᾽Αθραὰμ ἐπέθηχε τῷ Ἰσαάκ * χαὶ ὅτι μετὰ τῶν παἰδων τὰς ὄνους χατ- έλιπεν ' πόθεν οὖν ὑμῖν τὸ ληρεῖν; οὗ γὰρ ἑχεῖσε ξύλα δρυµώδη χεῖται, οὔτε ὄνοι διοδεύουσιν. Αἱδοῦν- ται µέν. Ὅμως φααὶν εἶναι τὸν λίθον τοῦ ᾿Αθραάμ. Εἶτά φαμεν' Ἔστω τοῦ ᾿Αβραὰμ, ὡς ὑμεῖς ληρεῖτε' τοῦτον οὖν ἀσπαζόμενοι, ὅτι μόνον ὁ ᾿Αθραὰμ ἐπ᾽ αὑτὸν συνουσίασε γυναιχὶ, fj ὅτι κάμηλον προσέδη- σεν, οὐκ αἰδεῖσθε, ἀλλ᾽ ἡμᾶς εὐθύνετε ὅτι πρὸς σταν- ρὸν τοῦ Χριστοῦ προσκυνοῦμεν, δι οὗ δαιμόνων ἰσχὺς, καὶ διαθόλου χαταλέλυται πλάνη; Οὗτος δὲ, ὃν φασιλίθον, χεφαλὴ τῆς ᾽Αφϕροδίτης ἐστὶν ἣν προσ- εχύνουν, ἣν Xa62p ^ προσηγόρενον, Eg' ὃν xai μέχρι νῦν ἐγγλυφίδος i ἁποσχίασμα τοῖς ἀχριθῶς xata- νορῦσι φαίνεται. Οὗτος ὁ Μάμεδ πολλὰς, ὡς εἴρηται, ληρῳδίας συντάξας, ἑχάστῃ τούτων προσηγορίαν ἐπέθηχεν; olov fj γραφὴ τῆς γυναιχὸς, xal ἐν αὐτῇ τέσσαρας γυναῖχας προφανῶς λαμθάνειν νομοθετεῖ, xat παλ- λαχάς, ἐὰν δύνηται, χιλίας, ὅσας ἡ χεὶρ αὐτοῦ χατά- Chabatha vestra est, vos adfricetis, eumque com- plexantes deosculemini ? Quidam illorum respon- dent super illo Abrahamum cum Agare coivisse : alii camelum illic alligasse cum Isaac immolaturus essel. Ad quz nos reponimus : Cum dicat Scriptura, montem fuisse nemorosum et ligna habuisse, ex quibus segmentorum fascem Abrahamus Isaaco ad holocaustum — imposuerit , illumque asinas cume pueris reliquisse, unde vobis tot ineptiz? Haud- quaquam enim illic dumosa ligna sunt, quin nee illac transitus asinis patet. Hinc illi quidem rubore suffunduntur : nihilominus Abrahami lapidem esse asserunt, Nos vero : Sitsane Abrahami, aimus, Uti vos nugamini : non vos pudet eum idcirco duntaxat osculari, quia super eum Abraham sit cum mu- liere congressus, aut quia eidem camelum alligarit; cum nos interim emendatíone dignos habeatis, quod Christi crucem adoremus, per quam potestates dze- monum, et diaboli fraudes profligatae sunt? Czeterum lapis ille quem aiunt, caput est Veneris quam adorabant, quamque Chaber nuncupabant , in quo eiiam hodieque sculpti capitis effigies diligenter inspicientibus apparet. Mamed ille cum multa deliramenta, ut dictum est, conscripserit, eorum singulis nomina indidit. Cujusmodi est scriptura (Sur. 4), seu caput mulieris, in qua propalam lege sancit quaternas uxores accipere, et concubinas, si feri possit, mille, σχη ὑποχειμένας Ex τῶν τεσσάρων γυναιχῶν" ἣν C quoique manus ejus subditas contineat, preter δ ἂν βουληθή ἀπολύειν, ἡ θελήσειε, χαὶ χοµίζεσθαι ἄλλην, Ex 1 τοιαύτης αἰτίας νοµοθετῄσας' Σύμπονον ἔσχεν ὁ Μάμεδ Ζεϊδπροσαγορευόµενον, Οὗτος γυναῖκα ἔσχεν ὡσαίαν, ἧς ἠράσθη 6 Μάµεδ. Καθημένων αὐτῶν, φησὶν ὁ Μάμεδ. « Ὁ δεῖνα, ὁ θεὸς ἐνετε[λατό µοι την γυναϊκά σου λαθεῖν, » Ὁ δὲ ἀπεχρίθη: « Από- στολος el: ποίησον ὥς σοι ὁ θεὸς εἶπε * λάβξ ctv γυναϊκά µου.» Μᾶλλον δὲ, ἵνα ἄνωθεν εἴπωμεν, ἔφη πρὸς αὐτόν' « Ὁ sb; ἑνετείλατό µοι, ἵνα ἀπολύσῃης τὴν γυναϊχά σου. » Ὁ δὲ ἀπέλυσε. Καὶ μεθ) ημέρας πολλὰς. « ᾽Αλλὰ, φησὶν, ἵνα χἀγὼ αὐτὴν λάδω ἐνετείλατο ὁ θεός. » Εἶτα λαθὼν , xal μοιχεύσας αὐτὴν τοιοῦτον ἔθηχε vópov * « Ὁ βουλόμενος ἀπο- λνέτω τὴν γυναῖχα αὐτοῦ. Ἐὰν δὲ μετὰ τὸ ἀπολῦσαι ἐπ᾽ αὐτὴν ἀναστρέφη, γαμείτω αὐτὴν ἄλλος. Οὐ γὰρ ἔξεστι λαθεῖν, εἰ μὴ γαμηθῇ ὑφ ἑτέρου. 'Eàv δὲ xai ἁδελφὸς ἀπολύσῃ, γαμείτω αὐτῆν ἀδελφὸς αὐτοῦ βουλόμενος.» Ἐν αὐτῇ τῇ γραφῇ τοιαῦτα παραγγέλλει" « Εἴργασαι τὴν γῆν, fjv ὁ θεὸς ἔδωχέ σοι, xal φιλο- χάλησον αὐτὴν ΄ xal τόδε ποέησον, xal τοιῶσδε * » (va μὴ πάντα λέγω, ὡς ἐχεῖνος, αἰσχρά. Πάλιν γραφὴ τῆς καµή.Ίου τοῦ Θεοῦ, περὶ ἧς λέγει, ὅτι ἣν κάμη.ῖος Ex τοῦ Θεοῦ, ἔπινεν ὅλον τὸν ποταμὸν, xai οὗ δι]ρχετο μεταξὺ δύο ὀρέων διὰ τὸ quatuor illas uxores : quam itém voluerit, dimiltere, aliamque, sj allubescat, ducere, ob ejusmodi cau- sam statuit. Socium habebat Mamed, Zeidum no- mine (Sur. 55), cui formosa uxor erat, quam Mamed deperiret. Cum itaque una sedereunt, ait Mamed : « Ileus tu, przceptum mihi a Dco est, ut uxorem tuam accipiam. » Cui. ille respondet : « Apostolus es, fac sicut dixit tibi Deus : uxorem meam accipe. » lino, ut rem a capite repetamus, ait illi : « Mandavit mihi Deus ut uxorem tuam dimittas. » Elapsisque diebus aliquot, dixit : « Priecepit Deus ut eam quo- que mihi sumerem. » Deinde cum acceptam illam 114, adulterio stuprasset, legem hanc tulit : « Uxo- rem suam, qui voluerit dimittat : quod si postquam D dimiserit, ad eam revertatur, ducat illam alter. Non enim licet eam accipere, nisi ante ductam ab alio : ita ut si frater etiam illam dimiserit, ducatur a fratre ejus, si libuerit. » Porro in scriptura sua ejusmodi quadam pronuntiat : « Operare terram quam tibi dedit Deus, et studiose illam cole : atque hoc facito, et ad hunc modum ; » ne omnia ut ille obscena proferam. Rursum scripturam edidit Cameli Dei, de qua narrat (Sur. 7, n, et alibi) : camelum cx Deo pro- diisse, qua totum fluvium ebiberet, neque inter VARIE LECTIONES. $ R. 2508, Βαχθάν : alii 9, Xa6o00&v* est, caaba, scu fanum Meccanum | R. 2508 fv ἐθέλοι, Ex. ἐν γλυφίδος. Vetus interpr. insulptionis. h Als. Χαδέρ. ! R. 2508 Ti S. JOANNIS DAMASCENI 719 duos montes transiret , quia ipsi satis spatii non Α ph χωρεῖσθαι. Λαὺς οὖν, φησὶν, Ἶν ἓν τῷ τόπῳ, καὶ . esset. Populus igitur, inquit, illius loci, uno die fluminis aquam potabat, altero camelus. Qux cum aquam ebiberet, ipsa potabat illos, aqua loco lac subministrans. Improbi vero cum essent illi liomi- nes, impetu facto camelum occiderunt. Hee par- vam camelum genuerat, quz interfecta matre cla- mavit ad Deum, qui eam ad se assumpsit. Quocirca nos quzrimus ab eis : Undenam erat camelus illa? Ex Deo, inquiunt. Cum nos rursus : Coivit cum ea camelus altera? hoc ipsi negant. Quonam pacto igitur genuit? Nam camelum vestram videmus sine patre, sine matre, sine genealogia. Quaeque ipsam genuit, male periit. Quin nec apparet quis admis- garius ejus fuerit. Insuper et parva camelus as- sumpta est. Cur vero propheta vester, quocum, ul fertis, locutus est Deus, de camelo non didicit, ubi pascatur, et a quibus mulgeatur? An forte ipsa quoque malis oppressa, perinde ac mater interiit ? Λη przcursoris instar paradisum ante vos petiit, ex qua fluvius ille lactis, de quo nugamini, vobis manaturus sit? Tres quippe fluvios vobis in para- diso manare narratis, aqua, vini, et lactis. Si vestra camelus, qux vos anteverterit, extra paradisum degit, eau plane fame et siti exaruisse liquet ; aut alii lacte ejus fruuntur : adeoque propheta vester frustra se cam Deo collocutum gloriatur, cui myste- rium cameli revelatum non fuerit. Sin autem est in paradiso, aquam rursum ebibit, subindeque in medio paradisi deliciarum ob aqus penuriam c arescetis, ità ut vinum desideretis aqua non sup- petente, quam totam camelus epotarit. Tum meri potu exardescetis, prx ebrietate cespitabitis , dormietisque : gravedine vero capitis per somnum etiam laborantes ex vini crapula, voluptatum qui- bus paradisus affluit obliviscemini. Curnam igitur haec in mentem prophete vestri non venerunt, ne forte vobis in horto deliciarum acciderent? cur sollicitus de camelo non fuit, ubi nunc degat? neque vos ex illo sciscilati estis, uli neque de fluviis illis tribus, quos venditator ille somniorum edisseruit? Nos autem palam denuntiamus vobis, prodigiosam illam camelum vestram vos przcessisse jn animas asinorum in quibus et vos, ceu jumentis . nihil absimiles, versaturi estis. llic porro exte- riores tenebre sunt, et. poena imniortalis, ignis personans, vermis pervigil, et. tartarei d:emones. 115 Rursus Mamed in scriptura Mense ait (Sur. 3) : Christum a Deo mensam petiisse, qui concessa ipsi fuerit. Dcus enim, inquit, illi dixit: « Dedi tibi, tuisque mensam nulli corru- ptele obnoxiam. » Preterea scripturam Vaccm, aliaque delira- menta risu digna. condidit (Sur. 2), quae propter τὴν μὲν μίαν ἡμέραν αὐτὸς ἔπινε τὸ ὕδωρ, ἡ 5: κά- μηλος τῇ ἑξῆς. Πίνουσα δὲ τὸ ὕδωρ ἔτρεφεν αὐτοὺς τὸ γάλα παρξχοµένη ἀντὶ τοῦ ὕδατος. ᾿Ανέστησαν οὖν οἱ ἄνδρες ἐκεῖνοι πονηροὶ ὄντες, φησὶ, καὶ ἀπέχτειναν τὴν χάμηλον ' τῆς δὲ γέννημα ὑπηρχεν μικρὰ κάµη.Ίος, Ἆτις, qnot, τῆς μητρὸς ἀναιρεθεί- σης ἀνεθόησε πρὸς τὸν θεὸν, xai ἔλαδεν αὐτὴν πρὸς ἑαυτόν. Πρὸς οὓς φαμεν ^ Πόθεν dj χάµηλος ἐχείνη; Καὶ λέγουσιν, ὅτι ἐκ θεοῦ. Kal φαμεν ΄ Συνεθιδά- σΌη ταύτῃ χάµηλος ἄλλη; Καὶ λέγουσιν» Οὐχί. — Πόθεν οὖν, φαμὲν, ἐγέννησεν, Ορῶμεν γὰρ τὴν κάμηλον ὑμῶν ἁπάτορα xai ἀμήτορα xal ἀγενεαλό- γητον» γεννήσασα δὲ, xaxbv ἔπαθεν, 'ALX οὐδὲ ὁ βιδάσας φαίνεται, καὶ Ἡ μικρὰ χάµτλος ἀνελήφθγ. 'O οὖν προφήτης ὑμῶν, ᾧ χκαθὼς λέγετε, ἐλάλησεν ὁ θεὸὺς, διὰ τί περ; τῆς χαμήλου οὐχ ἔμαθε, τν βόσχεται, καὶ τίνες γαλεύονται, ταύτην ἀμέλγοντες; "H xai αὐτὴ pij ποτε χαχοᾶς, ὡς ἡ µήτηρ, περιτν- χοῦσα ἀνῃρέθη, 1| ἓν τῷ παραδείσῳ πρόδρομος ὑμῶν εἰσῆλθεν, ἀφ᾽ fj; ὁ ποταμὸς ὑμῖν ἔσται, ὃν ληρεῖτε, τοῦ γάλακτος; Τρεῖς γάρ Φατε ποταμοὺς ὑμῖν ἓν τῷ παραδείσῳ ῥέειν, ὕδατος, olvou, xoi γάλαχτος. Ἔὰν ἑχτός ἐστιν fj πρόδρομος ὑμῶν κάµηλος τοῦ παρ2- δείσου, δῆλον ὅτι ἀπεξηράνθη πείνῃ καὶ δίψῃ. 1) ἆλ- λοι τοῦ γάλακτος αὐτῆς ἀπολαύσουσι’ xal µάτην ὁ προφήτης ὑμῶν φρυάττεται, ὡς ὁμιλίσας si * o) γὰρ τὸ µυστήριον αὐτῷ ἀπεκαλύφθη τῆς χαμήλον. El δὲ ἐν τῷ παραδείσῳ ἐστὶ, πάλιν πίνει τὸ ὕδωρ, καὶ ἀνυδρίᾳ ξηραίνεσαθε ἐν µέσῳ τῆς τρυφῃς τοῦ παραδείσου. Κἂν k olvov ἐχ τοῦ παροδεύοντος ἐπιθν- µήσητε ποταμοῦ, μὴ παρόντος ὕδατος (ἀπέπιε γὰρ ὅλον f) χάμηλος) ἄκρατον πίνοντες ἐχχαίεσθε, xal µέθῃ παραπταίετε, xal χαθεύδετε’ χαρηθαροῦντες δὲ καὶ μεθ Όπνον, xal κεχραιπαληχότες ἐξ οἴἵνου, τῶν ἡδέων ἐπιλανθάνεσθε τοῦ παραδείσου. Πῶς οὖν ὁ προφήτης ὑμῶν οὐκ ἐνενοήθη ταῦτα, µήποτε συμθῇ ὑμῖν ἓν τῷ παραδείσῳ τῆς τρυφῆς; Οὐδέποτε περὶ τῆς χαμήλου πεφρόντικεν, ὅπου νῦν διάχει. Άλλ) οὐδὲ ὑμεῖς ἑρωτήσατε αὐτὸν, ὡς ὑμῖν περὶ ! τῶν τριῶν διηγόρευσεν ὀνειροπολούμενος ποταμῶν. Ἁλλ' ἡμεῖς σαφῶς τὴν θαυμαστὴν ὑμῶν χάμηλον εἰς φυχὰς ὄνων, ὅπου xaX ὑμεῖς µέλλετε διάγειν, ὡς χτηνώδεις, προδραμοῦσαν ὑμῖν " ἐπαγγελλόμεθα. Ἐκεῖσε δὲ σχότος ἐστὶ τὸ ἐξώτερον, xaX χόλασις ἆτε- λεύτητος, πρ Ἠχοῦν, σχώληξ ἀχοίμητος, xax ταρτά- ριοι δαίμονες. Πάλιν φησὶν ó Μάμεδ ' ἡ γραφὴ τῆς τραπέζης : λέγει δὲ ὃτι ὁ Χριστὸς ἠτήσατο παρὰ τοῦ Θεοῦ τρᾶ- πεζαν, χαὶ ἐδόθη αὐτῷ. 'O γὰρ θεὸς, φησὶν, εἶπεν αὐτῷ, ὅτι « Δέδωκά σοι χαὶ τοῖς σοῖς τράπεζαν ἄφθαρτον. 2» Πάλιν γραφῆν Βοϊδίου ?, καὶ ἄλλα τινὰ ληρή- µατα λέγει γέλωτος ἄξια, ἃ διὰ τὸ πληθος παραδρα- VARUE LECTIONES. . k Sic Reg. 2508. Sic el vetus interpres etsi vinum 7 alii xat. 1 β. 2508 διά, m Sic R. 9508. Sic vetus interpres vobis : alii, ὑμῶν. 3 Hucusque codd. Regii 2950 et 5241, ae vetus interpr. * Cod. Aug. χυγιδίου. Nullum ejusmodi titulo caput inscriptum exstat in Alcorano : sed secundum est caput vaccee, Γη. ΡΕ H/ERESIBUS LIDER. 714 μεῖν οἶμα; δεῖν. Τούτους περιτέµνεσθαι σὺν γυναιβὶ Α multitudinem pretermittenda censeo. Suos cum νοµοθετήσας, xat μήτε σαθθατίζειν, µήτε βαπτίζεσθαι πρηωστάξας, τὰ μὲν τῶν ἐν τῷ νόμῳ ἀπηγορευμένωβ ἐσθίειν, τῶν δὲ ἀπέχεσθαι παραδούς * οἰνοποσίαν δὲ παντελὼς ἀπηγόρευσεν P. 08’. Χριστιανοχατήγοροι (71), καὶ εἰσὶ καὶ λέγονταν, ὅτι τῶν Χριστιανῶν λατρενόντων ἑνὶ Oei ζῶντι, xat ἀληθινῷ ἓν Τριάδ. ἀνυμνουμένῳ χατηγόρησαν, ὅτι ταῖς σεπταὶς εἰχόσι τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Ἆρι- στοῦ, τῆς τε ἀχράντου δεσποίνης ἡμῶν xai ἁγίας Θεοτόχου, τῶν ἁγίων ἀγγέλων, xoY ἁγίων αὐτοῦ ἐλάτρευσαν, ὡς θεοῖς, καθάπερ Ἕλληνες. Elxovo- χλάσται δὲ, ὅτι τὰς αὐτὰς ὁγίας καὶ σεπτὰς εἰχόνας, πᾶσιν ἄτιμον προαίρεσιν ἑνδειξάμενοι, συντριθῃ, xai opi παραδεδώκασιν. ᾿ὩΏσαύτως δὲ xaY τὰς ἓν τοῖς τοίχοις, τὰς μὲν ἀπέξεσαν, τὰς δὲ ἁἀσθέστῳ xal μέλαν: Ἰχρείωσαν. θυμολέοντες δὲ, ὅτι καιρὸν ἑκουσίας λαθόντες, τὴν αἴρεσιν τῷ θυμῷ χαθοπλίσαντες, τοὺς ταύτας ἀποδεχομένους αἰχισμοῖς καὶ βασάνοις ἁμέ- τρως ἐτιμωρήσαντο, Πλὴν χαὶ ἐκ τοῦ αἱρεσιάρχου ἔλαθον τὴν ἐπωνυμίαν. mulieribus circumcidi ργαορίί; utque Sabbatum non observarent, neque baptizarentur injunxit. Ex cibis in lege prohibitis quosdam sumere, et ab aliquibus abstinere tradidit : at. vini potu illos in totum interdixit. [101. Christianocathegori, sunt et dicuntur 11 6 qui Christianos uni, vivo, et vero Deo servientes eriminantur, ac si venerandas Domini Jesu Chri- sti, et immaculate dominae nostre sanct Dei Genitricis, sanctorumque angelorum, nec non beatorum imagines, veluti deos more gentilium colant. Jconoclastze vero vocantur, quod contu- meliosam prorsus mentem pr:eferentes, sacras et venerabiles imagines comminuerint, ignique tra- diderint, et eos qua depictze in muris erant, qua ΄ abraserint, qua calce et atramento obliverint. Thymoleontes denique, quia potestatis qua pollent, arrepta opportunitate, furore sectam armantes , illos qui venerantur imagines, verberibus tormen- tisque supra modum excruciant. Quin et ab biere- sis principe id nominis acceperunt. VARLE LECTIONES, dat P Hucusque cod. Aug. Quis vero lconoclastarum heresim ex toto omissam a Damasceno conce- NOT £. (11) Nicephorus CP. Antirrh. 5, cap. 88, fra. gmentum satis amplnm ex libro quodam De hare- sibus refert, utostendat haresim hanc a Christia - norum hostibus ortum traxisse. Initium fragmenti iisdem fere totidemque verbis coustat, quibus nostri auctoris contextus; juvatque idcirco illud integrum edere. "Iva σοι τὸ λυσιτελοῦν xal εὖ Ύεγο- wivat ὑπάρξῃ, inquit Nicephorus ἐπ᾽ ἐξουσίας πρό- χειτα!, ἀχοῦσαι, ὅθεν τε καὶ ὅπως τὰ τῆς αἱρέσεως καύτης, μᾶλλον δὲ ἁποστασίας, τῆν ἀρχην, χαὶ τὴν πρόοδον εἴληφεν, ἵνα εὔγνωστον Υένηται, ὡς οὗ βα- σιλ,χὸν, ἀλλ Ἱουδαϊχὸν φρόνημα τοῦτο χατηγόρηµα. Πρὸς γὰρ ταῖς λοιπαϊῖς ἁπάσαις αἱρέσεσιν, ai τῇ τοῦ Χριστοῦ Ἐκχλησίᾳ παρὰ τοῦ ἐχθροῦ ἐνσπαρεῖσαι χακῶς παρεφύησαν, xai αὕτη Ἡ πικρὰ δυσσεθῶς συμπαρεθλάστησεν ἄχανθα. Ἐκείναις γοῦν συν- τεταγµένη παρέπεται, ἑχατοστῆ δευτέρα ταῖς προ- κατειλεγμέναις ἑπαριθμουμένη. Ἔχει δὲ Ge: Αἴρεσις PB' Χριστιανοκατήγοροι, εἴτουν Eixo- γοχκ.Ίάσται. Χρ,στιανοχατήγοροι ἐχλήθησαν, ἐπείπερ τῶν Xpi- στιανῶν λατρευόντων ἑνὶ Θεῷ ζῶντι xal ἀληθινῳ, ἐν Τρ:άδι προσχυνουµένῳ, κατηγόρησαν φάσκοντες, ὅτι ταῖς σεπταῖς εἱκόσι τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησου Χριστοῦ, τῆς τε ἀχράντου δεσποΐίνης ἡμῶν xal Παναγίας θεοµήτορος, xai τῶν ἁγίων, ὡς θεοῖς χαθάπερ Ἕλληνες Κελατρεύχασι, xai ὡς εἰδώλοις ὀῃθεν ἀπεχθανόμενοι, τὴν τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίαν αἰσχρῶς χαθύθρισαν, ταύτας τε καταστρεφάµενοι, xai τοὺς σἐδοντας, χατὰ gp παραδοθὲν ἀρχῆῦεν Χρι- στιανοῖς ἔθος, πικρῶς αἰκ.ζόμενοι. Ἰουδαϊκὸν δὲ καὶ θεοστυγὲς τὸ φρόνημα. (ὕτω γάρ qaot τῶν πρε- σθυτέρων τινὲς βλαστῆσαι τὴν αἱρεσιν. Ὡς κατὰ τὴν - Τιθεριάδα τῶν Ἰουδαίων τῆς θρησχείας ὑπῆΏρχέ τις γνωριζόµενος, προὔχων τε ἐν τῷ κατ αὐτὸν εἔθνει. "Q ἐπώνυμον Τεσσαραχκοντάπηχος. (Alias Σαραντά- τηχος.) "Üpyavov ὃΣ τοῦ πονηροῦ τυγχάνων δαἰίμο- νος, χαὶ ὅλον αὐτὸν εἰσδεδεγμένος, φαρμαχείας xal γοητείας οἷα τέχνην τινὰ µετήρχετο. Obzog δυσμενὴς Χριστιανοῖς καθίστατο, xal τῇ Χριστοῦ Ἐκχκλησίᾳ ἐθάσκαινε. Kal δὴ xai ἐπετήρει χαιρὸν, καθ ὃν ἐπιθέμενος λωθήσαιτο τὴν εὐσέθειαν. Εὐρίσχει τοί- νυν τοῦ τηνιχάδε τοῦ φύλου τῶν Σαραχηνῶν χρα- τοῦντος τὴν εὐχέρειαν. Ἰέτιδος δὲ ἦν ὄνομα. Οἰχειοῦ- C ται αὐτῷ καὶ οἷα εἰχὸς τὰ τῆς ἐννοίας ἐπιδειχνύμε- νος, τῶν καταθυµίων αὑτῷ τινα προὺμαντεύετο, Καὶ ἅμα ὑπισχνουμενος, ὡς εἵπερ ταῖς αὐτοῦ ὑποθί- χαις εἴξειε, τὸ µακρόθιον ἕξει ἓν τῇ ἀρχῇ xaX τὸν πριακοντούτην ἐν aif] διανύσέιε xe vov. 'O δὲ ἀναπτερωθεὶς τῇ χουφότητι, ἅτε τὸν ἀχόλαστον ἁσπαζόμενος βίον, xal ἐπὶ μήχιστον τὰ τῆς φιλοσο- φίας ἐπεχτείνεσθαι αὐτῷ πρὸς ἡδονην ἆπο yo ενος, τῷ λόγῳ τοῦ δυσσεέξοῦς ὀννετίθετο. Ὁ δὲ ἣν χελεύειν $t τάχιστα τοῖς ἀνὰ πᾶσαν αὐτοῦ ἀρχὴῆν «Tv ὁπωσοῦν ἀνεστηλωμένην εἰχόνα, xal ὅλως παντὺς ζώου ὁμοίωμα καθαιρεῖσθαι καὶ ἀφανίζεσθαι. Διαθολικὸν δὲ τοῦ θεοµάχου τὸ χαχούργημα, τὸν δόλον ἐγχρῦ- javios ὡς 6t χαὶ λανθανόντως, διὰ τοῦ τὸ πᾶν µοίωµα καθαιρεῖσθαι συγκαταθληθΏναι καὶ τῆς καθ᾽ ἡμᾶς ἱερογραφίας τὴν εὐχοσμίαν. Καὶ ἐπεὶ τὸ ἀνόσιον τοῦτο δόγμα παρήγγελτο, συγχαθηρεῖτο εὐθὺς τοῖς ἄλλοις ὁμοιώμασι χαὶ ἀγάλμασι, xat ὁ κατὰ τῆς Χριστοῦ Ἐγκλησίας τῶν ἱερῶν εἰχονισμά- των διάχοσµος. Τούτων γὰρ τὸ μὲν ἀπέξεον, τὸ δὲ D κονίζυντες ἐξεφάνιζον. Ἔστι δὲ ἃ xai σὺν αὐτοῖς ἱεροῖς οἴχοις τε xal σχεύεσι, καὶ ἐσθήμασι τῷ πυρὶ παρε ὔλοσαν, xai ταῦτα χερσοὶ βεθέλοις καὶ ἀνοσίοις Exo) uto; Οἱ γὰρ εἰς τοῦτο πεµφθέντες Χριστομά- χους Ἰουδαίους χαὶ Σαραχηνοὺς τὰ δεδογµένα πράτ- τειν συνηνάγχαζον. Χριστιανοὶ δὲ καΐτοι συνωθού- µενοι xat βιαζόμενοι τοῦ τηλικούτου βιάσµατος ἐφάφασθαι οὐχ ἐπείθοντο. Ἐντεῦθεν φυὲν καὶ αὔξη- θὲν τῇ Ῥωμαίων ἀρχῇ τὸ καχὸν ἐπεχώμαζεν. OO. thv λώθην οὐ τῶν τυχόντων τινὲς, ἀλλ᾽ αὐτοὶ ἐδέξαντο τῆ; ἱερωσύνης οἱ ἔξαρχοι ' ποιμένες μὲν ὀνομαζό- µενοι, λύχοι δὲ τὸν τρόπον καὶ τὴν προαίρεσιν καθιστάµενοι. "Qv. ἐτύγχανε xai ὁ τηνικαῦτα τῆς Νακχολείας ἐπίσχοπος. Tà αὐτὰ γὰρ τοῖς δεομάχοις xa φρονῄσαντες xal Biampahápievot, τὴν του θεοῦ χαθύθρισαν Ἐκκλησίαν. Ofov τέλος à τῆς χαχίας ταύτης εἰσηγητῆς, ὁ παµµίαρος οὗτος Ἑδραῖος ἐδέξατο, παραδραμεῖν οὗ Ólxatov. Ὁ γὰρ Ἰέζιδος ἐχεῖνος οὐ πλείονας f| δύο ἐνιαυτοὺς πρὸς μησὶν ἓν το | Centesima tertia heresis Aposchiste qui et A Doxarii. Hi gloriam suam qu:rentes legi Dei non subjiciuntur, nec sacerdotibus ejus, lhzresisque Autoproscoptarum alunmi sunt: canonicas san- ctiones requirere gestiunt : cumque nec sint cpi- scopi nec plebis przsides, sed homines gregarii; 3b Ecclesia catholica sejunguntur. Euchitarum seu Massalianorum more, Ascetas docent eccle- siaslicis synaxibus non interesse, sed precibus quas in monasteriis fundunt esse contentos. Cum permistim el sine ordine mutuo dissideant ( quia S. JOANNIS DAMASCENTI T10 q Τρίτη xaX ἑκατιστη αἴρἒσις, ᾽Αποσχίσται (12). οἱ xai Δοξάριοι’ οἱ «hv ἰδίαν δόξαν ζητοῦντες, τῇ διχαιοσύνῃ τοῦ Θεοῦ obx ὑποτάσσονται, οὔτε τοῖς ἱερεῦσιν αὑτοῦ * καὶ τὴν αἴρεσιν τῶν Αὐτοπροσχο- πτῶὼν ἐπιστάμενοι, χανονιχοὺς θεσμοὺς ἐπιζητοῦσιν' μὴ ὄντες µήτε &mloxomot, μήτε λαοῦ προεστῶτες, ἀλλ ἀγελαῖοί τινες, χωρίζονται τῆς χαθολικχης Ἐχ- κλησίας. Τοὺς δὲ Εὐχίτας, ἤγουν Μασσαλιανοὺς, ζη- λώσαντες, τοῖς ἀσχηταῖς Ἀέγουσι pu παραμένειν ἐχχλησιαστικαῖς συνάξεσιν, ἀρχεῖσθαι δὲ ταῖς iv ἀσχητηρίοις αὐτῶν εὐχαῖς. Φύρδην δὲ xat εἰς ἀλλί- VARIJE LECTIONES. 4 πο habentur in cod, K. 9008, Vatic. 1182, et Cxsar. 44. | NOTA. ἐπιβιοὺς, τοῦ Lv καχῶς ἀποῤῥήγνυται, Ὁ δὲ τούτου B set, veneficiis incantationibusque , ceu. arti cuipiam. υἱὸς Οὔλιδος τὴν προσηγορίἰαν τὴν &pyhv τὴν τοῦ πατρὺς διαδεζξάµενος, ofa τὺν τεχόντα ἑξαπατή- σαντα, πιχροτάτῳ xal ἐξαισίῳ θανάτῳφ ἀναιρεθῆναι τὸν Υόητα ἐπέτρεφεν, ἄξια τῆς καχίας τὰ ἐπίχειρα κομισάμενον. Εὐθυὺς δὲ ἡ ἀνὰ τὴν ἕω Ἐκκλησία τὸν ἑαυτῆς ἑστολίζετο κόσμον, καὶ τὸν χαινισμὸν τῶν ἱερῶν εἰκόνων ἑδέξατο. "Απαξ δὲ τῆς πικρίας ἑἐχείνης f £a τῇ Ῥωμαϊκῇ ἐμφνεῖσα πολιτεία, φθάνει xat μέχρι toU τότε χρατοῦντος' Λέων δὲ fw, καὶ τὴν προσ Υορίαν, xai τὴν διάθεσιν' ὃς τοῖς ἴσοις τῷ Βαρδάρῳ τῆς ἀκολασίας xai φιλοσαρχίας χέντροις νυττόµενος, ἐπιμανεὶς χατὰ εὐτεθείας, τῶν θείων ναῶν τὴν ἱερογραφίαν ἑξηρύττειν ἑσπούδαζεν. OO xal τὴν ἀξίαν, καὶ τὴν δυσσέδειαν ὁ uc Κωνσταντῖνος διαδεξάµενος, ἄσπονδον ἀνεῤῥίπισε χάτὰ τῶν εὖσε- θούντων τὸν πόλεμον. Σὐνοδόν τε ἱερέων ἀνοσίων συνεχρότησε, xal τὸ ἁσεθὲς ἑαυτοῦ ἀθεῖας δόγµα ἐξέθετο. Τέλεον μὲν τὰς ἱερὰς εἰχόνας ἑξαφανίζεαθαι, τοὺς δὲ προσκυνοῦντας, f| τὸν ὑπὲρ αὑτῶν λόγον ρε σθεύοντας, βασάνοις πιχραῖς χαὶ αἰχίαις παραδίδο- σθαι, ἔγχλημα τούτοις εἰδωλολατρείας ἐπάγων, ὅτι ὡς θεοῖς ταύταις τὴν προσχύνησιν νέβουσι’ τὸ δὲ ἱερὸν τοῦ μοναστικοῦ βίου σχῆμα τἐλεον ἀπελαύνξ- σθαι, καὶ χαθυθρίζεσθαι, xal f µεταμφιἐννυσθαι τὴν στολὴν τοὺς µονάζοντας, ἡ ποιχἰλαις τιµωρίαις χαθυποθάλλεσθαι. Ut quod (ibi utile sit, et quo bene habeas, accidat, peues te est audire , undenam εί quo pacto heresis hac, seu potius apostasis et disces- sio , originem et progressum acceperit ; quo perspi- cuum fiat, accusalionem islam, non regie, sed Ju- daice indolis esse. Nam post ceteras hereses omnes, que in Ecclesia ab inimico per summam ejus nequi- Ham. seminate pullularunt, istec quoque acerba spina simili impietate una prodiit. Quamobrem illa- rum quc ante recensita erant, adjecta catologo sub- sequitur, numero centesima secunda, inque hunc mo- dum habet : ) Πωτεκὶς CII. Christianocategori sive Ἱεοποείαεία. « Christianocategori appellati sunt, qui Christianos uni Deo εἰ vero, qui in Trinitate adoralur, servientes, calumniati sunt, quasi venerandas Domini nostri Jesu Cliristi, nec non. immaculate Doming nostre sanctissimeque Dei Genitricis el sanctorum imagines, lanquam deos, gentilium more, servili observantia colant. Cumque eas velut idola abominentur, Eccle- sia Dei contumeliam irrogerunt, cum illas evertendo, ium qui eas juxia (traditum a principio Christianis morem venerarentur, diris suppliciis excruciando. Id quod plane Judaismuin ac Dei odium sapit. In hunc guippe modum e senioribus nonnulli exortam here- sim ferunt. Tiberiade vir quidam haud obscurus Ju- daorum supperstitioni addictus, qui primas apud gentiles suos obtineret, cujus cognomen Tessaracon- tapechus (Al. Sarontapechus) cum improbi daemonis inslrumentum esset, eumque in ipso totum ετοεβἰε- operam navabat. Hic infenso erga Christianos animo erat, et invidie livore in Ecclesiam Christi estuans. Quocirca tempus observabat, rem quam animo con- ceperat aggrediendi, ac pietati religionique labem inferendi. Quocirca nimiam illius qui Saracenis tunc imperitabat ([acilitatem cum perspectam habuisset Jesidus ille vocabatur), conciliata sibi illius fami- iaritate, sludium erga ipsum, uti par erat, cbten- dens, quedam ei grata. εἰ jucunda vaticinabatur. Tumque pollicitus est, si suggestidnibus suis morem gereret, imperii diuturnitatem, ita ut triginta anuos regni integros ageret. Hic pro levitate mentis in spem elatus, quippe qui luxuriose vite indulgeret, εἰ li- benter amplecteretur que ad. libidinem prorogandam conferrent, impiis sermonibus assensum prabuit. Hle subinde suadere, uti subditis suis juberet quamcun- que erectam imaginem, et cujusvis animalis erpres- sam similitudinem dejicere et destruere. Diabolicum hoc Dei hostis consilium erat, qui dolum celaret, quatenus omni eversa effigie, omne perinde pictura- rum sacrarum ornamentum, nemine animadvertente, pessumdaret. Ubi profanum hocce decretum promul - gatum fuit, una cum similitudinibus aliis et statuis mor per Ecclesias Christi, sacrarum quoque imagi- num decor auferebatur, quarum alias eraderent, alius calce et pulvere oblinendo delerent, quin etiam cu:n ipsis sacratis edibus, vasibus, et indumentis igni traderent : atque hec pro[anis et impuris mani- bus impune perpetrabantur. Nam qui ad id missi erant, inimicos ChristiJudagos, Sarracenosque ad jussa perficienda urgebant : Christiani vero quantum vis impellerentur, (12) Iconoclastis Aposchistz,, seu Doxarii subji- tiuntur in quibusdam codd. quos alio nomine auctor non indicat, Paulicianos eum significasse ne affirmaverim ; qui nempe Damasceni zat: anichzorum heresim exeitarunt, a Paulo quo- dam et Joanne Syris hoc nomine donati. De qui- bus legendus Euthvmius in Panoplia, qui de verbo ad verbuin exscripsit quz leguntur. initio libri i Photii contra Manichaos, qui cum tribus aliis manu exarotus extat in. bibliotheca Colbertina cum ejusdem auctoris Amp'ilochiis. Ut Epiphanius in epilogo Panarii contra Λσ- reses, sic Damascenus lidei professionem tracta- tui de heresibus ad modum appendicis subjecit. Hanc Lambecius Grace ediditin gratiam Cl. Co- telerii, tom. ult. Biblioth. Czsar. Ait auctor com- pendio descriptas a se hzreses numero centum : sic quoque centum duntaxat recensentur in indi- culis manu exaratis haeresium, de quibus egit Damascenus : ut nempe hzreses Autoproscopta- rum, lconoclastarum, et Aposchistarum, ceteris tandem post absolutum opus adject: sint. στ] DE ILERESIBUS LIDER. TIS λους διαφερόµενοι ' πολυσχιδὲς γὰρ τὸ φεῦδος ''τῆς A multifidum mendacium est), ecclesiastica commu- ἐκχλησιαστικῆς κοινωνίας ἁποστάντες τὴν ἀκρίθειαν ὑποχρίνονται, ἄλλος ἄλλου κρείττων δείχνυσθαι σπεύδων; ol μὲν θεῖον βάπτιοµα οὐ δέχονται, οὔτε τῆς θείας χοινωνίας µετέχουαιν ' ἕτεροι δὲ οὐδὲ τύ- πον τοῦ τιµίου σταυροῦ νεωστὶ χανασχευασθέντα, 1| σεπτὴν εἰχόνα ἀσπάζονται, xal ὑπερανέχειν πάντων ἀνθρώπων olópevot, τὸ ἔσχατον τῶν κακῶν, χαθόλου ἱερέα οὗ δέχονται, ἀλλ Ev. ὑποχρίσει φευδολόγων, χεχαυτεριασμένην τὴν ἰδίαν συνείδησιν ἔχοντες, λο- γομαχοῦσιν εἰς οὐδὲν χρήσιµον, ξύλον, κόρτον, κα- λάμην, τὰ τοῦ αἰωνίου πυρὸς ὑπερεχχαύματα ἑαυ- τοῖς θησαυρίζοντες. Καὶ ἀπέστω ἐξ ἴσου xaY ἡ τῶν εἰκονοχλαστῶν παροινία, xal ἡ τῶν ᾿Αποσχιστῶν παραροσύνη, τὰ ix διαμέτρου χαχὰ xai ὁμότιμα τὴν ἀσέδειαν. Καὶ αὗται μὲν αἱρέσεις αἱ προγραφεῖσαι ἐγράφη- σαν κατ ἐπιτομὴν διὰ τὸ εἶναι ταύτας τῶν λοιπῶν γεννητικὰς, ἐπεὶ πᾶσαί εἶσι τὸν ἀρ:θμὸν p, τούτων ἁπάντων, ὥσπερ τῶν βόθρων, fj ἁγία xa χαθολικὴ Ἐχκλησία ἐχφεύγουσα, xat ὑπὸ τῆς ἁγίας Τριάδος σεσοφισµένη, ἐχδιδάσχει ὀρθῶς τε καὶ εὐσεθῶς, xal Boà* Πιατεύομεν εἰς Πατέρα xai Yióv καὶ ἅγιον Πυεῦμα, v τρισὶν ὑποστάσεσι μίαν θεότητα, μίαν θέλησιν, ἐνέργειαν μίαν, xa ὁμοίως ἓν τρισὶ προσ- ώποις, ἀσώματον σοφίαν, ἄκτιστον, ἀθάνατον, &xa- τἀληπτον, ἄναρχον, ἀχίνητον, ἁἀπαθη, ἄποσον, ἄποιον, ἄῤῥητον, ἄτρεπτον, ἀναλλοίωτον, ἁἀπερί- γραπτον, ὁμόδοξον, ὁμοδύναμον, ὀμόθρονον, ἰσοσθενῆ, nione relicta, exactam disciplinam simulantes, alius alio melior apparere satagit. Quidam eorum sacrum baptisma non admittunt, nec divine com- munionis participes fiunt. Alii neque figuram prc- tiose 11'7 crucis recens expressam, aut venc- randam quamlibet imaginem salutant: et quod extremum malorum est, cum cunctis se pntent antecellere, sacerdotem nequidem recipiunt, sed mendacium more, per simulatam virtutis speciem eauteriatam conscientiam habentes, ad njbil utile verbis contendunt; sed lignum, fenum, stipulam, $lerni ignis fomitem sibi thesaurizant. Ceterum ex cquo absit, cum Iconoclastarum furor, tum Aposchistarum amentia; que quidem e diametro opposita sunl, at impietate paria. Epilogus. — Atque ha: quas hactenus delineavi- mus hL:areses, compendio descripte fuerunt, ex quibus reliquie sunt progenite.. Sunt porro nu- mero centum, a quibus, veluti foveis el przcipi- tiis, saneta et catholica Ecclesia fugiens, juxta ac a sanctissima Trinitate erudita est, recte pie- que docet el clamat : Credimus in Patrem, et Fi- lium, et Spiritum sanctum, unam in tribus hy- postasibus Deitatem , voluntatein unam , actionem unam, unam et in tribus ex aquo personis sa- pientiam incorporalem, increatam, immortalem, incomprehensibilem, sine principio iminobilem, pati nesciam, sine quantitate, sine qualitate, inef- ἰσοφυῆ, ὑπερούσιον, ὑπεράγαθον, τρισαυγή, τρισή- C fabilem, immutabilem, invariabilem, incircuu- Atov, τριλαμπῆ. Φῶς ὁ Ἡατὴῆρ, φῶς ὁ Υἱὸς, φῶς τὸ Ηνεῦμα τὸ ἅγιον ' σοφία ὁ Πατὴῆρ, σοφία ὁ Υἱὸς, σοφία v) Πνεῦμα τὸ ἅγιον ' eig Ocbz, xal οὗ oti; θεοί, εἷς Κύριος tj ἁγία Τριὰς &v τρισὶν ὑποστάσεσι scriptam , z::qualis glori, potentiz, majestatis, virtutis, nature, substantia et bonitate longa majorem, triplici splendore, triplici sole, triplici fulgore radiantem. Lumen est Pater, lumen Fi- NOT A. impellerentur, cogerenturque, 4am violentum facinus aggredi renuebaunt. Malum istud. cum inde natum essel, el increvisset, in Romanum subinde imperium grassalum est; cujus labem, non de tulgo quidam, sed ipsimet sacerdotii principes exceperunt, qui pastores quidem audirent, lupi vero cum moribus, tum animi inductione essent. E quorum numero Na- rolie episcopus exstitit. Nam cum eadem que Dei hostes sentirent et agerent, Ecclesiam Dei probris asperserunt, Quem vero finem llebraus ille sce'estus qui mali auctor fuerat, nactus sit, silentio. nequa- quam fas est pretermittere.. Enimvero Jezidus ille, cum tuülira biennium et. wenses sex superstes non [uisset, male periit. Ilujus vero. filis, cui. nomen L lido erat, in paternum regnum succedens, prasti- gialorem tanquam patris seduciorem | acerbissima et crudelissima morie multari precepit, quo nequitie condigna pra'mia τερογίατεί. Mox per Orientem Ec- clesia ornatum resumpsit. suum, et sacrarum imagi- num instaurationem accepit, Cum. autem. hujusce amaritudinis radix in republica Romana jam insita esset, eum subinde occupavit, qui tunc temporis im- perium tenebat. llic erat Leo nomine εἰ moribus, qui quoniam consimilibus ac barbarus ille luxurie et libidinis. stimulis pungebatur , quo erga Ecclesiam furore percitus erat, divinorum templorum destruere picluras studuit. Cujus. principatum | Constantinus (ilius successionis jure captans, infestum adversis PaTROL. Gn. XCIV, pietatis alumnos bellum excitavit. Synodum nefario- rum sacerdotum coegit, et impium irreligiositatis suae decretum edixit, ut 1magines sacra ez toto anferren- tur, quique eas adorurent, vel pro earum defensione verba facerent, diris cruciatibus et plagis vexaren- tur, ac si illis veluti diis adorationem | adhiberent., Insuper el. sacrum monastice vitg institutum pro- cul abigi, haberique ludibrio, atque monachos, aut D testem mutare, aut variis suppliciis addici. » lec prorsus conformia sunt. narrationi quam Joaunes Hierosolymitanus monachus, actione 5 synodi septima, coram Patribus recitavit, quam- que seorsim ediderunt, cum continustoribus ist. Dyzanting post Theophanem. Quia vero Catliolici contenderant minime nefas esse Christi corporis effigiem, ut et alterius cujuslibet hominis expri- mere, Copronymus cum suis Domini corpus in- circumsceriptum exstitisse aflirmavit, adductisque in hanc rem Eusebii Czesariensis, Epiphanii, Theo- doti Ancyrani, Macarii Magnetis et aliorum pri- scorum libris, e quibus id eruere conabatur. [αν auctoritates cum profano dogmate septima syn- odus nihili habuit ; tuin. deinde variis in Antirrhe- ticis Nicephorus CP. excussit : eujus ezregia opera vir pereruditus R. P. D. Auselmus B.ndurius or- dinis Benedictini monachus, mihique conjunctis- simus. publici juris facturus cst. 25 -ἲ 719 S. JOANNIS DAMASCENI 780 Jius, lumen Spiritus sanctus. Sapientia est Pater, A Υνωριζοµένη ' Πατὴρ ὁ Tlathp xai ἀγέννητος ' Yi» sapientia Filius, sapientia Spiritus sanctus : unus Deus, et non tres dii : unus Deus, Trinitos san- cla quz in tribus personis exstat. Pater est Pater, et ingenitus : Filius est Filius, genitus, el. non ingenitus: est enim ex Patre. Spiritus sanctus genitus non est, sed procedens; quia est ex Pa- 4re. Nihil creatum, nihil primo-secundum, nihil Jomino-setvum : sed Unitas Trinitasque est; mo et erat, οἱ est, et erit in szcula; intellecta per fidem et adorata : per fldem, inquam, non inquisitione, non investigatione, non demonsira- tione. Quanto magis enim investigatur, tanto ma- gis ignoratur, et quo curiosius indagatur, eo am- plius absconditur. Incuriosa igitur ratione adore- dur et credatur a fidelibus Deus. Et quidem eum in tribus esse subsistentiis crede. Quinam autem ipse sit, non inquiras. Ne intra teipsum dixeris : Ubinam est Deus; ubique siquidem Deus est. Ne dicas : Quonam modo est ? quoniam excedit omnem modum. Deus enim comprehendi nequit. Ne dicas, Quomodo Trinitas est ? Nam Trinitas pervestiga- bilis non est. Si vero Deum studiosius scruteris, teipsum mihi primum edisseras velim, et qua circa te sunt. Quis anims tux exsistendi modus ? quo pacto mens tua movetur? quinam verbum &eneras? qua ratione morialis simul atque immor- talis es? Quod si hzc qua intra te sunt, iggoras, «u0omodo ea qua coelis sublimiora sunt anquirens non horrescis ? Vite fontem Patrem cogita, qui , Filium ceu fluvium gignat ; εἰ maris instar, Spi- yitum sanctum. Etenim fons, fluvius, et mare «una natura sunt. Patrem radicem reputa, ramum Filium, fructum 118 Spiritum sanctum. Nam in tribus istis una substantia est. Sol est Pater, qui radium habet Filium, calorem. Spiritum sanctum. jmaginem figuramque omnem Trinilas sancta longe superat. Cum partum audis ex Patre, cor- poralem cavesis ne intelligas : Verbum audiens, €orporale verbum ne suspiceris : nec audito Spi- vitus Dei vocabulo ventum aut spiramen tibi lin- gas; sed sola fide nihil curiosus gloriam dicito. Ex rebus namque creatis conditor et opifex intel- lgitur. Credo insuper Dei Filii in carne dispen- ὁ Yl, γεννητὸς xal oóx ἁγέννητης ' ix [ατρὸς Yáp^ Πνεῦμα ἅγιον οὗ γεννητὸν, ἀλλ᾽ ἐχπορευτόν * ix τοῦ Πατρὸς γάρ’ οὐδὲν χτιστὸν, οὐδὲν πρωτοδεύ- τερον, οὐδὲν χνριόδουλον ’ ἀλλὰ Μονὰς xal Τριάς ἐστι" καὶ ἣν χαὶ ἔστι χαὶ ἔσται εἰς τοὺς αἰῶνας» πίστει νοουµένη xal προσχυνουµένη * πίστει, οὗ ζητήσει, οὐδὲ ἑξερανήσει *, οὐ φανερώσει. Ὅσῳ γὰρ ἑἐρανᾶ- ται, τοσούτῳ πλέον ἀγνοεῖται, χαὶ ὅσῳ πολυπραγµο- νεῖται, ἐπιπλέον χρύπτεται. ᾽Απεριέργῳ τοίνυν λόγῳ προσχυνείσθω θΘεὺς ὑπὸ τῶν π:στῶν. Καὶ 6t: µέν ἐστι θεὸς ἓν τρισὶν ὑποστάσεσι πίστευε» πῶς δέ ἐστιν, ὑπὲρ τὸ πῶς ἐστι. ᾿Ακατάληπτος γὰρ ὁ θεός. Mi eire * Πῶς f, Τριὰς ὑπάρχει Τριάς; ᾿Ανεξεράνη- τος γάρ ἐστιν ἡ Τριάς. El δὲ θεὸν πολυπραγμονεῖς, B πρῶτον εἰπέ pot. σαυτὸν xai τὰ περὶ σαυτόν. Πῶς ὑπάρχει cou ἡ φυχἠ; ποῦ κινεῖταί σου ὁ νοῦς; πῶς γεννᾷς τὸν λόγον; πῶς θνητὸς xai ἀθάνατος ὑπάρ- χεις ; El δὲ ταύτα ἐντὸς σεαυτοῦ ὄντα ἀγνοεῖς, πῶς τὰ ὑπεράνω τῶν οὑρανῶν οὗ φρίττεις ἐχζητῶν; Πηγὴν ζωῆς νόησον τὸν Πατέρα, ὡς ποταμὸν γεν- νῶντα τὸν Ylóv * θάλασσαν τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον * xai γὰρ fj πηγὴ xaX ὁ ποταμὸς καὶ ἡ θάλασσα µία φύσις ἐστί. 'Ῥίζαν νόησον τὸν Πατέρα, κλάδον τὸν Υἐὸν, xapmby τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον. Μία γὰρ ἓν τοῖς τριαὶν f οὐσία. Ἠλιος ὁ Πατὴρ, ἀχτῖνα ἔχων τὸν Ylbv, θερμὸν τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον. Πολὺ ὑπὲρ πᾶσαν εἰχόνα καὶ τύπον fj ἁγία Τριάς * μὴ τόχον ἀχούων ἐκ Πατρὸς, σωματιχὸν τόκον νοῄσῃς ' μηδ' ὅτι Λόγον ἀχούων, λόγον σωματικὸν ὑπολάδῃς μηδὲ Πνεῦμα Θεοῦ ἀχούων, ἄνεμον xal ἀναπνοὴν νοῄσῃς * ἀλλὰ πίστει µόνῃ ἀπεριέργῳ δόξαξε. "Ex Ὑὰρ τῶν χτισµάτων αὐτοῦ ἀναλόγως ὁ δημιουργὸς νοείται. Thy δὲ ἔνσαρ- xov οἰκονομίαν τοῦ Υἱοῦ τοῦ θεοῦ ἐκ Παρθένου ἁγίας ἀσπόρως, ἀφράστως γεγενῆσθαι, τὸν αὐτὸν ἀσυγχύ- τως καὶ ἀτρέπτως θεὸν xal ἄνθρωπον πιστεύων δό- ξαξε, τὸν διὰ σὲ πάντα οἰχονομήσαντα, xol αὐτῷ προσχύνησιν xal λατρείαν δι ἔργων ἀγαθῶν ἀπό- νεµε. Την ὑπεραγίαν Θεοτόχον xai ᾿Αειπαρθένον Μαρίαν, ὡς ἀληθῃ Μητέρα θεοῦ προσχυνῶν xat σε- θόµενος, χαὶ πάντας τοὺς ἁγίους, ὡς αὑτοῦ θερά- ποντας. Οὕτως ποιῶν ὑπάρχεις ὀρθότομος λάτρης τῆς ἁγίας καὶ ἀσυγχύτου Τριάδος, Πατρὸς καὶ Υοῦ καὶ ἁγίου Πνεύματος, τῆς μιᾶς θεότητος, f] ἡ δόξα, sationem ex Virgine inenarrabili inodo sine se- p) χαὶ ἡ «th, xal προσχκύνησις εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν mine factam esse, ut idem ipse sine confusione αἰώνων. Αμήν. το conversione Deus et homo fuerit. Credendo gloriam ejus celebra, illius, inquam, qui euncta propter te certo consilio disponit, eique per bona opera adorationem et cultum qui servum deceat, impende. Sanctissimam Dei Genitricem semperque Virginem Mariam, tanquam veram Dei Matrem adora et vencrare; omnes sanctos, uli servos illius. ll:c si facis, rectus cultor exsistis sancte et inconfusze Trinitatis, Patris et Filii et Spiritus sancti, unius numinis et Deitatis, cui gloria, οἱ bonor, οἱ adoratio in secula seculorum. Amen, M VAR LECTIONES. 5 ἐξερεννήσει; ev paulo post ἐρευνᾶται, 3 Leg. ἀνεξερεύνητος. 781 DE FIDE ORTIIODOXA. 192 IN LIBRUM DE FIDE ORTHODOXA PROLOGUS. — Christianee dialecticee regulis, recensitisque priscarum heresum erroribus, succedit tan« dem liber De fide orthodo xa : in quo eumdem quem Theodoretus in divinorum dogmatum Epitome institueret, ordinem tenuit Damascenus ;at non item methodum. Ille enim ex proprii ingenii molimine, adductis sacre pagine testimoniis, adversus haereticos varia componens argumentorum genera, compendiariam theologie digessit tractationem : Noster vero non ex Scriptura solum, verum etiam ex conglobatis sanctorum Patrum sententiis, ea qua par erat tum perspicuitate, tum brevitate, inexhaustum traditionis promptuarium protulit, in quo nihil reperire sit quod vel ab cecumenicis synodis sancitum non fuerit, vela probatis Eccle« sie magistris acceptum. In primis vero secutus est Gregorium Nazianzenum, qui ob accuratissimam in rebus di- vinis eruditionem Theologus audire meruit, quique vix ullum Christiane doctrine caput intactum reliquit in suis qua& supersunt operibus, absque ulla vel levissimi erroris nevo aut suspicione. Hujus libros ea legerat assiduitate, ut omnes fideli memoria complexus videatur. Quocirca in hoc passim opere non tam Joannem Damascenum quam Gregorium Theologum orthodoxe fidei mysteria edisserentem audieris. Ad heec Basilium Magnum ascivit, Gregorium Nyssenum, atque 1n primis eorumdem amicissimum Nemesium, Emese in Syria episcopum, Cyrillum itidem Alexandrinum, Leonem Magnum, Leontium Byzantinum, Maximum] martyrem ; Athanasium quoque, Chrysostomum, Epiphanium, atque, ut alios taceam, scri- ptorem illum qui Dionysii Areopagitee nomen assumpsit. Horum omnium lectis hinc inde sententiarum floribus, saluberrima doctrine suavissima mella confecit. Id enim proposuerat sibi, ut sua nequaquam aut nova cuderet, sed veterum potius placita, variis in. voluminibus sparsa, in unum opus theologicum congereret. Quam quidem diligentissimi preceptoris methodum, quo facilius percipiat lector, auctorum nomina et libros, ex quibus singulas sen- tentias descripsit, in ora marginali adnotare curabimus. In laudem igitur cedat Joannis Damasceni, quod ipse catholicorum doctorurm primus con» fertissimum sententiarum volumen digesserit. Quamobrem nedum in Oriente, verum etiam in Occidente et apud Latinos magna semper fuit apud theologos ipsius auctoritas; ex quo presertim Eugenio tertio summo pontifice liber De fide orthodoxa Latine redditus est a urgundione, cive Pisano. Hac porro translatione usi sunt Magister Sententiarum, S. Thomas, aliique subinde theologi, donec decimo sexto seculo ineunte, quod vetus illa rudi prorsus barbaraque dictione conscripta esset, castigatiorem aliam edere conatus est Jacobus Faber, Stapulensis. Verum cum h&c quoque in multis deficeret, elegantiorem eodem labente seculo elaboravit Jacobus Billius, neque ea tamen, qua par erat diligentia et brevitate accuratam. Nam, ut animadvertit Combefisius, Billius in vertendo Damasceno tirocinium posuit. Billia- nam tamen nihili non fecit Combefisius ipse, qui novam operum Joannis Damasceni molitus editionem, non novam rursus translationem cudere, sed posteriorem illam emendare satius duxerat. Etenim probe noverat in multis labi doctissimos quosque prolixorum voluminum interpretes ,sc longe facilius esse aliorum! errata castigare quam vel sua deprehendere. Nostra itaque translatio Billianam a suis expurgatam navis, atque ad breviorem orationem revoca- tam exhibebit. Ut autem accuratior caeteris prodiret editio nostra, preter antiquiores transe lationes, editionesque varias, quas adhibui, ad viginti et amplius codices manu exaratos, nec non ad illa Grecorum Patrum loca qua consarcinavit Damascenus, Grecam phrasim dictio- nemve recensui.Quin etiam, preetermissis tum Fabri brevioribus, tum Judoci Clictovei, Neo- portuensis, prolixioribus in singula capita commentariis, qui ad Patrum Grecorum intelli. gentiam percipiendam nihil aut parum conferant, Orientalis theologie specimen, tam ex llis doctoribus quos Damascenus exscribebat, quam ex recentioribus Grecis, quos con- sulere mihi licuit, ob omnium oculos ponere in uberioribus adnotationibus aggressus sum. Tritam apud Latinos libri De fide orthodoxa in quatuor itidem libros partitionem nullus Grecus codex exhibet, nec editio Greca Veronensis. Quin nec illa divisio in vetustis prisee translationis Latine manuscriptis occurrit ; nisi forte secunda recentiorique manu et atra» mento in marginalibus quorumdam oris adnotata. Ex quo falsus videtur Marcus Hopperus, qui in epistola nuncupatoria editionis utriusque Basileensis Greco-Latine, distributionem in libros quatuor tribuit Latino interpreti ; Fabro, ni fallor, cujus edebat translationem. Hujus tamen vestigia exstant in libris sancti Thome Aquinatis. Quamobrem existimo ejus« modi partitionem a Latinis excogitatam, introductamque fuisse, ad instar quatuor librorum Sententiarum Petri Lombardi. Solus codex Regius n. 3445, isque admodum recens, librum De fide orthodoxa in duas partes scindere videtur, ut nempe prior περὶ τῆς θεολογίας, hoc est de Deo uno, trino, creatore οἱ provisore disserat ; posterior vero περὶ τῆς οἰχονομίας, sive de 789 EM S. JOANNIS DAMASCENI 73A Deo carne facto, redemptore et remuneratore. Verum huicco. divisioni obsistit manifesta connexio capitis 43, in quo De divina economia sive de Incarnatione agitur, cum iis que in fine cap. 42, cui titulus, De praedestinatione, proxime preecedunt, ut unus sit prorsus capitis utriusque contiruus sermo : quem nevum in quadrifgria partitione altera nemo non depre- hendet. Ceterum ne novitate nimia lectorem distributioni illi assuetum percellerem, Hoppe. rum secutus, Graeca quidem capita iisdem 120 numeris obsignavi, qui in codicibus Grecis adnotantur ; Latinain vero translationem in libros quatuor partiri non dubitavi. Translationis Latina veteris editionem nullam reperi: Jacobi vero Fabri versionem Pari- siis evulgavit Judocus Clictoveus ex officina tHenrici Stephani, anno 1512 cum suis commen- tariis. Anno deinde 1535 Henricus Petrus typographus Basileensis, Latine edidit opera quae exstabant S. Joannis Dameosceni, unaque adeo libros quatuor De fide orthodoxa, Jacobo Fabro Stapulensi interprete ; sed absque ullis. commentariis. Post annos aliquot Heuricus idem in altera editione commentarios Clictoveanis breviores adjecit, et in illa rursum, αυ anho 1527 prediit ; in quarum inscriptione hec cum aliis apposita sunt : Nunc primum ad- notationes, impedita, difficiliora, sublimioraque omnia ezplicantes, accesserunt. Enimvero antiquiorern non novi in qua expositiones iste» qualescunque habeantur. Harum porro Ja- cobum Fabruimn auctorem fuisse asserit Henricus Gravius, ordinis Predicatorum, in sua operum sancti Joannis Damasceni editione Latina, quam publici juris fecit Colonie ex officina Petri Quentel, anno 1546. Ac profecto quidem quibusdam in locis, et in primis, ubi de san- ctissimo Eucharisti:e mysterio sermo est, frigidiora sunt que adnotantur, nec satis catholi- cam fidem exprimentia. Quod non sine dolore dictum sit, propter virum quem alioqui, ceu gentilem pene meum, venerabundus suspicerem, nisi se religionis avite. desertorem, aut. no- vatorum saltem studiosiorem prebuisset. Ad Gravii nostri editionem quod spectat, ut erat Latine et Grece doctus, Jacobi Fabri translationem cum textu Greco contulit recensuitque, et perbrevibus scholiis illustravit, hereticorum causa, inquit in epistola nuncupatoria ad Osváldum comitem Moftensem, potissimum ubi doctrinam Ecclesie per Damascenum asser- (am ipsi nequiter convellunt. : Librum 2* fide orthodoxa primum Grece solum Veronse excudendum curavit Donatus Veronensis, anno 1531 et Clementi septimo obtulit. Tandem anno 1548 Grece et Latine simul prodiit, atque iterum anno 1575. Anno deinde 1577 translationem suam Jacobus Billius Parisiis edidit absque Greco contextu : eademque rursum ibidem excusa est annis 1603 et 1617. ] Hic monere supervacaneum non erit tom. VI OperumS. Cyrilli Alexandrini magnam par- tem exstare libri primi, ut aiunt, De fide orthodoxa, ejusdem doctoris nomine inscriptam, id quod librarii cujusdam oscitantia factum non dubito, qui cum Cyrillianis aliid Damascenica hee repererit. CAPITA DOGMATICA. ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΔΟΓΜΑΤΙΚΛ. 4. Deum comprehendi non posse, nec ea que a SS. prophetis, apostolis, οἱ evangelistis tradita non sunt, curiosius inquirenda esse. 9 De his qux sermone exprimi possunt, vel non possunt, deque his que in cognitio- nem cadunt, vel qu:* cognitionem. fugiunt. ὅ. Demonstratio quod Deus sit. 4. Quidnam sit Deus; quodque comprehendi non possit. δ. Demonstratio quod Deus unus sit, nec . multi. 6. De Verbo Dei et Spiritu. 1. De Spiritu sancto. 8. De sancta Trinitate. 9. De iis qux& de Deo dicuntur. 40. De divina unione et distinctione. 11. De iis que de Deo inodo corporeo dicun- tur. 12 19. De iisdem rebus. . De loco Dei, et quod solus Deus incircum- scriptus sit. 44. Proprietates diving naturz. 45. De sxculo. 46. De rerum creatione. 17. De angelis. 48. De diabolo et damonibus. 19. De creatura visibili.) $0. Uc callo. a." Oct ἀχατάληπτον τὸ θεῖον, χαὶ ὅτι οὐ δεῖ ζη- τεῖν χαὶ περιεργάζεσθαι τὰ μὴ παραδεδο- μένα ἡμῖν ὑπὸ τῶν ἁγίων προφητῶν xai ἀποστόλων καὶ εὐαγγελιστῶν. P. Περὶ ῥητῶν, xai ἁποῤῥήτων, χαὶ γνωστῶν, χαὶ ἀγνώστων. y Απόδειξις ὅτι ἑστὶ θεός. . Περὶ xov, τί ἑστὶ Θεός; ὅτι ἁχατάληπτος. ε’. Απόδειξις ὅτι εἷς ἐστι θεὸς, χαὶ οὐ πολλοί. ς’. Περὶ Λόγου θεοῦ, χαὶ Πνεύματος. &'. Περὶ ἁγίου Πνεύματος. η’. Περὶ τῆς ἁγίας Ί ριάδος. θ’, Περὶ τῶν ἐπὶ θεοὺ λεγομένων. v. Περὶ θείας ἑνώσεως xal αχ βίσεως: τα’. Περὶ τῶν σωματιχῶς ἐπὶ θεοῦ λεγομένων. ιβ’ Περὶ τῶν αὐτῶν. 1’. Περὶ τόπου Θεοῦ, χαὶ ὅτι µόνον τὸ θεῖον ἀπερίγραπτον. ιδ. Tà ιώματα τῆς θείας φύσεως. ιε’. Περὶ αἰῶνος. tc". Περὶ δημιουργίας. v. Περὶ ἀγγέλων. επ’. Περὶ διαθόλου χαὶ δα, μµόνων. ιθ’, Περὶ κτίσεως ὁρατῖς. κ’. Περὶ οὐρανο". ΡΕ FIDE ORTHODOX. 186. χδ’. Περὶ φωτὸς, πυρὸς, φωστήρων, ἡλίου τε χαὶ σελήνης, χαὶ ἁστέρων. χβ’. Περὶ ἀέρος xal ἀνέμων, xY'. Περὶ ὑδάτων. xb. Περὶ τῆς γῆς xai τῶν ἐξ αὐτῆς. χε, Περὶ παραδείσου. X. Περὶ θυμοῦ. λα’. Περὶ τοῦ φανταστικοῦ. Af. Περὶ αἰσθήσεως. v, Περὶ τοῦ διανοητικοῦ. λδ. Περὶ τοῦ μνημονευτιχοῦ. λε’. Περὶ τοῦ ἑνδιαθέτου λόγου καὶ προφορικοῦ. λς’. Περὶ πάθους xa ἑνεργείας. AP. Περὶ ἑνεργείας. Av'. Περὶ ἐχουσίου xai ἀχουσίου. λθ’ Περὶ τοῦ &o' ἡμῖν, τουτέστι περὶ τοῦ αὑτ- εξουσίου. p. Περὶ τῶν γινοµένων. μα’. Περὶ τοῦ , bà ποίαν αἰτίαν αὐὑτεξούσιοι γεγόναµεν. BB. Περὶ τῶν οὐχ &g' ἡμῖν, UY. Περὶ προνοίας. pb. Περὶ προγνώσεως xal προορισμοῦ. με’. Περὶ τῆς θείας οἰχονομίας, xai περὶ τῆς πρὸς ἡμᾶς χηδεµονίας, χαὶ τῆς ἡμῶν σωτη- ρίας. $ µς’. Περὶ τοῦ τρόπου τῆς συλλλφεως τοῦ Λό- Του χαὶ τῆς θείας αὐτοῦ σαρχώσεως. . Περὶ τῶν δύο φύσεων. Uy. Περὶ τοῦ τρόπου τῆς ἀντιδόσεως. μθ’. Περὶ ἀριθμοῦ τῶν φύσεων. V. Ότι πᾶσα ἡ θεία φύσις ἐν μιᾷ τῶν αὐτῆς . ὑποστάσεων, ἠνώθη πάσῃ ἀνθρωπίνῃ φύσει, καὶ οὗ µέρος µέρει. να. Περὶ τῆς μιᾶς τοῦ Θεοῦ Λόγου ὑποστά- σε ως. vB. Πρὸς τοὺς λέγοντας * Ὑπὸ συνεχὲς ποσὸν ἀνάγονται αἱ τοῦ Κυρίου φύσεις, ἡ ὑπὸ τὸ διωρισµένον; νΥ. Πρὸς τὸ, εἰ οὐχ ἔστι φύσις ἀνυπόστατος ἀἁπάντησις. νδ’, Περὶ τοῦ Τρισαγίου. νε’. Περὶ τῆς Ev εἴδει χαὶ ἓν ἁτόμῳ θεωρουμέ- νης φύσεως, χαὶ διαφορᾶς ἑνώσεως xat σαρ. χὠώσεως * xal πῶς ἐχχληπτέον, τὴν µίαν φὺ- σεν τοῦ Θεοῦ Λόγου σεσαρχωµένην. vc. "Οτι θεοτόχος ἡ ἁγία Παρθένος. νζ’. Περὶ τῶν ἰδιωμάτων τῶν δύο φύσεων. ντ’. Περὶ θεληµάτων, xol αὐτεξουσίων τοῦ Ku- plou ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. vo". Περὶ τῶν ἐνεργειῶν τῶν ἓν Κυρίῳ ἡμῶν ρου Χριστοῦ. ξ. Πρὸς τοὺς λέγοντας ' El δύο φύσεων καὶ ἐνεργειῶν ὁ ἄνθρωπος, ἀνάγχη bri Χριστοῦ τρεῖς φύσεις xal τοσαύτας λέγειν. bvepyelag ξα’ Περὶ τοῦ τεθεῶσθαι τὴν τε φύσιν τῆς τοῦ Kp ου Ui irc καὶ τὸ θέληµα. δρ’. "Ext περὶ θεληµάτων καὶ αὐτεξουσίων, νοῶν τε, xal γνώσεων. xol σοφιῶν. ΕΥ’. Περὶ τῆς θεανδριχῆις ἑνεργείας. » Περὶ τῶν φυσικῶν καὶ ἁδιαθλήτων πα: y. Ec'.. Περὶ ἁγνυίας xa δουλείας. &c'. Περὶ προχοπῆς. ξζ’. Περὶ δειλίας. ξη’. Περὶ τῆς τοῦ Κυρίου προσευχῆς. 0'. Περὶ οἰχειώσεως. €. Περὶ τοῦ πάθους τοῦ σώματος xal τῆς ἆπα- θεία: τῆς αὐτοῦ 0-:ότητος, '91. De luce, igne, luminaribus, sole, luna ct stellis. 22. De aere et ventis, 25. De aqua. 24- De terra, et iis qui de ea produeuntur. 25. De paradiso. 206. De homine. 21. De voluptatibus. 98. De tristitia, 29. De timere: 50. De ira. 91. De phantasia. 73, De sensu. 99. De cogitatione, 54. De metnoria. 53. De sermone intraneo, et prolatitio, 98. De passione et actione. 91. De actu. 38. De voluntamo et-involuntario, 99. Deeo quod in nostra voluntate situm, hoc est delibero arbitrio. - 40. De illis quz fiunt. 41. Quam ob causam libero arbitrio praediti simus. 12. De iis quà in nostra potestate posita non suut. 43. De providentia. 4t. De przscientia et przedestinatione. 45. De Dei erga nos dispensatione et cura, de- que nostra salute. 46. Quomodo cenceptum sit. Verbum, et de di- vina ejus incarnatione. 41. De duabus naturis. 48. De modo mutux communicationis proprie- tatum. 49. De numero naturarum. 50. Quod tota divina natura in una suarum personarum toti humana «mature unita sit, et non pars parti. 51. De una Dei Verbi persona. 52. Ad eos qui sciscitantur, an ad eontinuam quantitatem, an ad discretam Domini na- turi? reducantur. 55. Ad illud quod quzritur, sitne ulla oatura qu? subsistentia careat, responsio. . De hymno Trisagib. 95. De natura qua in specie, et que in indi- viduo consideratur, deque differentia uni- tionis et. incarnationis: et quomodo illud accipiendum sit, unam Dei Verbi naturam in- carnalam. 123 56. Quod Virgo sancta sit Dei Genitrix. 1. De proprietatibus duarum naturarum. 98. De Domini nostri Jesu Christi duplici vo- luntate et arbitrii libertate. 9. De operationibus, quz in Domino nostro. Jesu Christo sunt. 00. Adversus eos qui dicunt, Si dux noture el actiones sunt in homine, necesse est tres esse in Christo naturas, ac totidem dicere actiones. 61. De eo quod carnis Domini natura et vo- luntas. deificata sit. 62. erum de voluntate. duplici, arbitriique libertate ; itemque de mente duplici, scien- ει, οἱ sapientia. 63. De tlieandrica, seu Deivirili, actione. 64. Denaturalibus, nec reprehensione dignis passionibus. 65. De ignorantia et servitute. 66. De profectu. 61. De timore. 68. De Domini oratione. 69. De appropriationc. T0. De corporis Doinini passione, ipsiusque divinitatis impassibilitate. e^ ςο-. S. JOANNIS DAMASCENI 188 71. Quod Verbi divinitas ab anima et corpore inseparabilis manserit, etiam in Domini morie: et quod una interim persona persti- terit. 12. De corruptione et corruptela. 79. De descensu ad inferos. 74. Deiis qua resurrectionem secuta sunt. 19. De sessione ad dexteram Patris. 76. Adversus eos qui ita objiciunt: Si dus na- ture Christus est, aut creaturam colitis, naturam creatam adorando, aut alteram naturam dicitis adorandam , alteram non adorandam. Tl. Cur Dei Filius, non Pater, aut Spiritus sanctus, homo factus sit; et quid factus homo prestiterit. 18. Ad eos qui qusrunt, Christi persona sitne creata, an increata. 19. Quando Christus est appellatus. 80. Ad eos qui sciscitantur, an sancta. Del Ge- nitrix duas naturas genuerit, et an due nature in Christo pependerint. 51. Quomodo primogenitus dicatur unigeni- tus Dei Filius. 82. De fide et baptismo. 83. De fide. 84. De cruce : ubi rursum de fide. 85. De adoratione ad orientem. 86. De sacrosanctis et divinis mysteriis. s De genere Domini, deque sancta Dei Geni- rice. 88. Quis sanctis, ipsorumque reliquiis bonos habendus sit. 89. De sanctis imaginibus. 90. De Scriptura. 91. De his quz de Christo dicuntur. ^s 92. Deum non esse auctorem malorum. . Non esse duo principia. 94. Cur Deus eos condiderit, qui peccaturi essent, nec poenitentiam acturi. 95. De lege Dei, et lege peccati. 96. Adversus Judzos, de Sabbato. 91. De virginitate. 98. De circumcisione. 99. De Antichristo. 400. De resurrectione. οα’. Περὶ τοῦ ἀχώριστον διαμεῖνα: την τοῦ Aó- γου θεότητα τῆς φυχῆς, καὶ τοῦ σώματος xat ἓν τῷ θανάτῳ τοῦ Κυρίου, xai µίαν διαμεῖναι Ea θορᾶς xat διαφθορᾶ οβ’. Περὶ τῆς φθορᾶς xaX διαφθορᾶς. οΥ’. Περὶ «jc b τῷ n αδόδου. . ob. Περὶ τῶν μετὰ τὴν ἀνάστατιν. ot. Περὶ τῆς ἐχ δεξιων τοῦ Πατρὸς καθέδρας. ος’. Πρὸς τοὺς λέγοντας * El δύο φύσεις ἑ Ἆρι- στὸς, 1) καὶ τῇ χτίσει λατρεύετε, φύσιν χτι- στὴν προσχυνούυντες, ἢ μίαν φύσιν προσχκυνη- τὴν λέγετε, ἢ µίαν ἁπροσχύνητον. ol. Aux τί ὁ Υἱὸς τοῦ θεοῦ ἐνηνθρώπησεν , xal οὐχ ὁ Πατὴρ. οὐδὲ τὸ Πνεῦμα * xa. τί ἑναν- θρωπήσας χαθώρθωσεν, E on. Πρὸς τοὺς ἑρωτῶντας, εἰ ὑπόστασις toU Χριστοῦ χτιστὴ, 7] ἄχτιστος. ο’. Περὶ τοῦ πὀτε ἐχλή]θη Χριστός. π’. Πρὸς τοὺς ἐρωτῶντας, εἰ δύο φύσεις ἐγέν- νησεν fj ἁγία θεοτόχος, χαὶ el δύο φύσεις ἐπὶ στανρου ἐχρέμαντο. πα’. Πῶς πρωτότοχος λέγεται ὁ μονογενῆς Yib; τοῦ θεοῦ. vB. Περὶ πίστεως xaX βαπτίσματος. TT. Περὶ τῆς πίστεως. πδ’. Περὶ σταυροῦ, ἓν ᾧ xai περὶ πίστεως. πε. Περὶ τοῦ προσκυνεῖν κατὰ ἀνατολάς. πς’. Περὶ τῶν ἁγίων xaX ἀχράντων τοῦ Κυ- ρίου μυστηρίων. . . πό’. Περὶ τῆς γενεαλογίας τοῦ Κυρίου, xai τῆς ἁγίας θεοτόχου. .. πη’. Περὶ τῶν ἁγίων καὶ τῶν λειφάνων αὐτῶν τιμῆς. «e. πι ἡ εἰόνων. κ. Πε αφῆς. μα’. Περι τῶν ἐπὶ Χριστοῦ λεγομένων. KB'. "Oct οὐχ ἔστι τῶν χαχῶν αἴτιος ὁ Ge. ΕΥ’. Ὅτι οὐ δύο ápyal. WU. Τΐνος Ένεχεν προγινώσχων ὁ θεὸς cob: ἁμαρτάνειν καὶ μὴ μετανοεῖν µέλλοντας, Ex- τισεν. με’. Περὶ νόµου θεοῦ xat νόµον ἁμαρτίας. ες’ Κατὰ Ἰουδαίων, περὶ Σαθθάτου. KC. Περὶ παρθενίας. &». Περὶ περιτομῆς. &0'. Περὶ τοῦ ᾿Αντιχρίστου. ϱ. Περὶ ἀναστάσεως. 189 DE FIDE ORTHODOXA LIB. I. 790 ΕΚΔΟΣΙΣ AKPIDH2 THZ ΟΡΘΟΔΟΞΘΥ ΠΙΣΤΕΩΣ nim EXPOSITIO ACCURATA FIDEI ORTHODOX E LIBER PRIMUS. ΚΕΦΑΛ. Α’. *Ot« ἀχατά.Ἱηπτον τὸ θεῖον, καὶ ὅτι ob δεῖ ζητεῖν' xal περιεργάζεσθαι τὰ μὴ παραδεδοµένα ἡμῖν ὑπὸ τῶν ἁγίων προφητῶν, xal áxoctóAur, xal εὐαγτειστῶν. θεὸν οὐδεὶς ἑώρακε πώποτε (1). 'O μονογενἠς Yióc, ὁ ὢν év τοῖς xóÁAxoic* τοῦ Πατρὸς, αὐτὸς ἐξηγήσατο. "Άῤῥητον οὖν τὸ θΘεῖον xol ἀκατάλη- πτον. Οὐδεὶς γὰρ ἐπιγιγώσχει τὸν Πατέρα, εἰ μὴ ὁ Ylóc, οὐδὲ τὸν Υἱὸν, εἰ μὴ ὁ Πατήρ. Καὶ τὸ Πνεῦμα δὲ τὸ ἅγιον οὕτως olóz τὰ τοῦ θεοῦ, ὡς τὸ Πνεῦμα τοῦ ἀνθρώπου olóc τὰ £v αὐτῷ. Μετὰ δὲ τὴν πρώτην xai µακαρίαν φύσιν, οὐδεὶς ἔγνω ποτὸ τὸν θεὸν, εἰ μὴ ᾧ αὐτὸς ἀπεχάλυψεν, οὐκ ἀνθρώπων µό- vov, ἀλλ᾽ οὐδὲ τῶν ὑπερχοσμίων δυνάµεων * καὶ αὐ. τῶν, φημλ, τῶν Χερουθὶμ xal Σεραφίμ. Οὐκ ἀφῆχε μέντοι ἡμᾶς 6 θεὺς Ev παντελεῖ ἀγνω- cla. Πᾶσι γὰρ fj γνῶσις τοῦ εἶναι θεὺν ὑπ αὐτοῦ φυσιχῶς ἐγχατέσπαρται, Καὶ αὑτὴ δὲ dj χτίσις, xal fj ταύτης συνοχή τε xal χυθέρνησις τὸ μεγαλεῖον τῆς θείας ἀναχηρύττει φύσεως. Καὶ διὰ νάµου δὲ, xai προφητῶν πρότερον, ἔπειτα δὲ xat διὰ τοῦ µο- νογενοῦς αὐτοῦ Υἱοῦ, Κυρίου δὲ, καὶ θεοῦ, xal Σιυ- τῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ , κατὰ τὸ ἐφικτὸν ἡμῖν CAP. |. Deum comprehendi non posse ; nec ea qua a sanctis prophetis εἰ apostolis εἰ evangelistis minime tra- dita sunt, curiosius inquirenda esse. Deum nemo vidit unquam. | Unigenitus Filius, qui est. in sinu Patris, ipse enarravit *. Deus ergo nec oratione ulla explicari, nec ullo modo compre- hendi potest. Nemo enim Patrem novit, nisi Filius ; nec Filium, uisi Pater *. Quin etiam Spiritus san- ctus perinde novit ea quz Dei sunt, atque Spiritus hominis novit ea que in ipso sunt *. At vero, post primam illam beatamque naturam nemo unquam Deum cognovit, nisi cui ipse revelaverit. Neque de hominibus tantum mihi sermo est ; sed de Vir- tutibus etiam illis mundo sublimioribus, de ipsis quoque Cherubim ac Seraphim. Non nos tamen in omnigena prorsus ignorantia versari passus est Deus. Nemo quippe mortalium est, cui non hoc ab eo naturaliter insitum sit, ut Deum esse cognoscat. Quin ipse res conditz, ea- rumque conservatio atque gubernatio, divine na- (αγ przdicant majestatem *. Ad haec tum ante per legem et prophetas *: tum postea per Unigenitum Filium suum, Dominum, Deum, et Salvaterem no- * Joan. ,, 48. * Matth. xt, ΕΤ. * 1 Cor. ur, 11. * Sap. xit, δ. * Greg. Naz. orat. 34. VARIA; LECTIONES. α (Colb. 4750 et Ν. εἰς τὸν χόλπον. P Colb. 4730. Reg. 2950 μετὰ οὖν : sic Faber, post divinam igitur. Gravius edidit. Post divinam itaque. NOT.E. (1) 8ecv οὐδεὶς éopaxe πώποτε, Deum nemo vi- dit unquam. Mic Judocus Clictoveus in prolixissimo commentario perperam pugnat Deum nemini visum in hacee vita mortali. Nihil iste ad Daimascenum, qui solum asserit divina mysteria Deo soli, divinis- ve SS. Trinitatis personis cognita esse tum iis ceinde quibus Deus pro summa gratia, et quantum rcvelaverit ; Deum tamen nobis concessisse ut na- turali lumine nossemus ipsius exsistentiam, poten. tia, οἱ providentiam qua universum condidit, conservat, et administrat. Summatim enarrat. qua a U:onvysastro, cap. 1 De div. nom. nec nou a Grcgo- rio Theologo, orat. 34 De rerum divinarum celsiiu- dine, tractantur, adversus Eunoiianos utique, qui divinam essentiam perfectissime sibl compertam aiebant. 791. S. JOANNIS DAMASCENI e 192 sirum Jesum Christüm, pro captu ac modulo no- A τὴν ἑαυτοῦ ἐφανέρωσε γνῶσιν πάντα τοίνυν «à sio notitiam sui patefecit. Quocirca omnia qux nobis, tam per legem et prophetas, quam per apo- $tolos et cvangelistas tradita sunt, amplectimur agnoscimus, et veneramur*; 194 nec ultra ea quidquam inquirimus. Nam cum Deus bonus sit, omnis profecto boni auctor et largitor est, ut qui nec invidia, nec ullis passionibus affectibusve laboret *. Invidentia siquidem procul abest a divi- na natura ; quippe qux omnis perturbationis ex- pers, solaque bona est. Proinde, cum cuncta per- specta habeat, ei quod cuique conducibile sit administret, id quod nostra scice intererat, aperuit : quodque vires nostras et captum excederet, tacuit. παραδεδοµένα ἡμῖν διά τὲ νόµου, καὶ προφητῶν, καὶ ἁποστόλων, xal εὐαγγελιστῶν δεχόµεθα, xal γι- νώσχομεν, xal σέθοµεν , οὐδὲν περαιτέρω τούτων ἐπιζητοῦντες: ἀγαθὸς γὰρ ὢν ὁ θεὸς, παντὸς ἀγαθοῦ παρεχτιχός ἐστιν, οὗ φθόνῳ, οὐδὲ πάθει εινὶ ὑπο- κείµενος. Μακρὰν γὰρ τῆς θείας φύσεως φθόνος, τῆς Ys ἁπαθοῦς xai µόνης ἀγαθῆς. Ὡς οὖν πάντα εἰδὼς, χαὶ τὸ συμφέρον ἑκάστῳ προμηθούμενος, ὅπερ συνέφερεν ἡμῖν γνῶναι ἀπεχάλυφψεν * ὅπερ δὲ οὐν ἑδυνάμεθα ο φέρειν ἀπεσιώπησε. Ταῦτα ἡμεῖς στἐρ- ζωμεν, xat ἐν αὐτοῖς µείνωμεν, μὴ µεταἰροντές ὅρια αἰώνια, μηδὲ ὑπερθαίνοντες τὴν θεἰαν παρά- δοσιν. Mis itaque contenti simus: in his hereamus, nec terminos antiquos, traditionemque diviuam trans- gredianur 5. CAP. Π. Dehis que sermone exprimi possunt, vel non possunt; item de his que in cognitionem cadunt, et qua co- gnilionem fugiunt. Quedam de Deo intelligere possumus, non loqui. — Plane itaque noscat necesse est, qui de Deo lo- qui vel audire studet, ea quie ad doctrinam, tum de divinitate, tum de incarnatione spectant, eam ralionem] habere, ut nec omnia vim omnem ora- Μορίς superent, nec omnia sermone explicari queant ; itemque nec cognitionem nostram penitus fugiaut, nec penitus in eam cadant ?. Aliud porro est quod cognosci potest, aliud quod dici : quem- admodum videlicet aliud est loqui, atque aliud cognoscere. Multa igitur ex iis qux obscure de KEDAA. D' Περὶ ῥητῶν, xal ἀποῤῥήτων, xal yYwctow, xal ἀγγώστωγ. Χρὴ οὖν τὸν περὶ θεοῦ λέγειν ἡ ἀχούειν βουλόμε- νον, σαφῶς εἰδέναι, ὡς οὐδὲ πάντα ἄῤῥητα , οὐδὲ πάντα ῥητὰ, τά τε τῆς θεολογίας, τά τε τῆς olxovo- µίας ' οὔτε πάντα ἄγνωστα, οὔτε πάντα γνωστά " ἕτερον δέ ἐστι τὸ γνωστὸν, χαὶ ἕτερον τὸ ῥητόν " ὥσπερ ἄλλο τὸ λαλεῖν, καὶ ἄλλο τὸ γινώσχειν. Πολλὰ τοίνυν τῶν περὶ θεοῦ ἁμυδρῶς νοουµένων οὐ χαιρίως ἐχφρασθΏῆναι δύναται ' ἀλλὰ τὰ καθ ἡμᾶς , ἀναγ- χαζόµεθα ἐπὶ τῶν ὑπὶρ ἡμᾶς λέγειν ' ὥσπερ ἐτὶ θεοῦ λέγομεν ὕπνον, καὶ ὀργὴν, xaX ἀμέλειαν, χεῖράς τε, χαὶ πόδας, xaX τὰ τοιαῦτα. Dco intelliguntur, non satis commode proprieque efferri possunt ; cogimurque, cum de rebus supra mos positis serino nolis est, more humano loqui; ut cum de Deo verba facientes somnum, iram, incuriam, manusque, ac pedes, aliaque id genus vocabula usurpamus. Que εἰ intelligere et loqui possumus. — Et qui- C dem quod Deus initio ac fine careat, quod zter- nus, sempiternusque sit, quod increatus, immu- tabilis, 3b omni alteratione liber, simplex, com- positionis expers, incorporens, invisibilis, tangi nescius, incircumseriptus, et infinitus sit ; quod cognitionem omnem fugiat ; quod cogitatu major, incomprehensus, bonus, justus, creatorum om- nium opifex, omnia potens, omnia continens, omnium inspector, omnium provisor, potestate decernens, ac denique judex sii; hac, inquam, emnia οἱ scimus, et confitemur : illudque item, quod unus sit Deus, hoc esp una substantia: quodque in tribus agnoscatur et exsistat perso- nis, nimirum in Patre et*Filio et Spiritu sanclo : tum quod Pater ct Filius et Spiritus sanctus unum omnino sint, excepla ingeniti, generatio- Aisque, et processionis proprietale ; insuper quod unigenitus Filius et Verbum Dei, ac Deus, per "Οτι μὲν οὖν ἐστι Oct, ἄναρχος, ἀτελεύτητος, αἰώνιός τε xai ἀῑδιος, ἄχτιστος, ἄτρεπτος, ἆναλ- λοίωτσς, ἁπλοῦς , ἀσύνθετος , ἀσώματος , ἀόρατος , ἀναφὴς, ἀπερίγραπτος, ἄπειρος, ἀπερινόητος, ἀπερί- ληπτος, ἀκατάληπτος, ἀγαθὸς, δίκαιος, πάντων xvt- σμάτων δημιουργὸς , παντοδύναμος , παντοχράτωρ παντεπόπτης, πάντων προνοητῆς, ἐξουσιαστῆς, xpi- της, καὶ γινώσχοµεν, καὶ ὁμολοχοῦμεν * καὶ ὅτι εἲς ἐστι Geb, ἤγουν µία οὐσία * καὶ ὅτι Ev τρισὶν ὑπο- στάσεσι γνωρίζεταί τε xal ἐστιν ^ Πατρί qnt, xal Yüp , καὶ ἁγίῳ Πνεύματι ' καὶ ὅτι ὁ Πατὴρ xoi Υἱὸς xoi τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον χατὰ πάντα ἓν clot, πλὴν τῆς ἀγαννησίας, καὶ τῆς Υεννήσεως, xai τῆς ἐκπορεύσεως καὶ ὅτι ὁ μονογενὴς Υἱὸς καὶ Λό- γος τοῦ Θεοῦ xol θεὺς, διὰ σπλάγχνα ἑλέους αὖ- D τοῦ, διὰ τὴν ἡμετέραν σωτηβίαν, εὐδοχίᾳ τοῦ Πα- τρὸς, xal συνεργίἰᾳ τοῦ παναγίου Πνεύματος, ἀστό - pue συλληφθεὶς , ἀφθόρως ἐκ τῆς ἁγίας Παρθένου καὶ Θεοτόχου Μαρίας Ὑεγέννηται διὰ Πνεύματος * Dionys. c. 1 De div. nom." Greg. Naz. orat. ὀδ. * Prov. xxn, 28. * Dionys. cap. 4 De div. non., Greg. Naz. orat. $4 et 57. VARLE LECTIONES. * Edit. οὐχ δυνάµ.. I. 5272, καὶ 9 οὗ ὃν, dp. 193 DE FIDE ORTHODOXA LID. |. 194 ἁγίου, καὶ ἄνθρωπος τέλειος ἐξ αὐτῆς Υέγονς * A viscera misericordke sux, ob salutem ROSlram, xai ὅτι ὁ αὐτὸς Θθεὸς τἐλειός ἔστιν ὁμοῦ xaX ἄν- θρωπος τέλειος, &x δύο φύσεων, θεότητός τε xai ἄν- θρωπότητος, καὶ ἓν δύο φύσεσι vospalc , θελητικαῖς τε xal ἑνεργητιχκαῖς, xal αὐτεξουσίοις, xal ἁπλῶς εἰπεῖν, τελείως ἐχούσαις κατὰ τὸν ἑχάστῃ πρέποντα ὅρον τε χαὶ λόγον ' θεότητί το xal ἀνθρωπότητί φημι΄ pud δὲ συνθέτῳ ὑποστάσει» ὅτι τε ἐπείνησε χαὶ ἑδίφῃσε, χαὶ ἑχοπίασε, χαὶ ἑσταυρώθη, xat θα- νάτου χαὶ ταφής πεῖραν ἑδέξατο τριήµερος , xal εἰς οὑρανοὺς ἀνεφοίτησεν, ὅθεν χαὶ πρὸς ἡμᾶς παρα- γέγονε, xa παραγενήσεται πάλιν εἰς ὕστερον * xal ἡ θεία Γραφὴ µᾶρτυς, καὶ πᾶς ὁ τῶν ἁγίων χο- p^. benigna Patris voluntate, ae sanctissimi Spiritus cooperatione, absque semine conceptus, citra ul- lam eorruptionem ex sancta Virgine Deique Ge- mitriee Maria per Spiritum sanctum matus sit, aique ex ea homo perfectus exstiterit : quodque idem simul et perfectus Deus et perfectus homo sit, ex duabus maturis, intelligentia, voluntate, agendi facultate, atque arbitrii potestate praeditis; atque, ut verbo dicam, in quibus sectndum de£ini- tionem 1955 ac rationem utrique, hoc est divini- tati et humanitati, atque uni person: congruen- tem, nihil omnino desit; quod insuper esurierit, sitierit, fueritque fatigatus et suffixus cruci, mortis- que ae sepulture periculum fecerit, triduoque post resurrexerit, οἱ in celos, unde ad nos vene- rat, reversus sit, ac denuo tandem venturus sit, tum divina Scriptura testatur, tum universus sanctorum chorus. Τί δέ ἐστι θεοῦ οὐσία, ἡ πῶς ἐστιν Ev πᾶσιν, 7] Ὁ Que πεο intelligere possumus nec. loqui. — At πῶς ἑαυτὸν χενώσας ὁ μονογενὴς Υἱὸς χαὶ θεὸς, ἄν- θρωπος ΊὙέγονεν Ex παρθενικῶν αἱμάτων , ἑτέρῳφ παρὰ τὴν φὺσιν θεσμῷ πλαστουργηθεὶς, ἡ πῶς ἀθρό- χοις ποσὶ τοῖς ὕδασιν ἐπεπόρευτο, xal ἀγνοοῦμεν, χαὶ λέγειν οὐ δυνάµεθα. Οὐ δυνατὸν οὖν τι παρὰ τὰ θειωδῶς ὑπ) τῶν θείων λογίων τῆς τε Παλαιᾶς xai Καινῆς Διαθήχτς ἡμῖν ἐχπεφασμένα, εἴτοι εἰρημένα, xal πεφανερωµένα, εἰπεῖν τι περὶ θεοῦ, ἢ ὅλως Ev- νοῆσαι. vero, quid Dei substantia sit, aut quo pacto om- nibus rebus insit, vcl quomedo Deus ex Deo ge- nitus sit, vel processerit; aut qua ratione unige- nitus Filius ac Deus sese exinaniens, ex virgineis sanguinibus homo factus sit, aliter videlicet quam naturz lex ferat, effictus ; aut quomodo siccis pedibus super aquas incesserit: hac sane nec Scimus, nec dicere possumus '*. Fieri ergo ne- quit, ut. prreter illa quie divinitus nobis a sacro- sanctis Veteris ac Novi Testamenti oraculis enuntiata sunt, aut dicta, aut patefacta, de Deo quid- quam loquaniur, aut omnino cogitatu assequamur **. ΚΕΦΑΛ. I". ᾿Απόδειξις ὅτι ἑστὶ θεός. "Ότι μὲν οὖν ἔστι θεὸς, τοῖς μὲν τὰς ἁγίας Γρα- φᾶς δεχοµένοις, τήν τε Παλαιὰν χαὶ Μαινὴν Δ.αθή- χην φημὶ, οὐχ ἀμφιθάλλεται, οὔτε δὲ τοῖς τῶν Ἑλλήνων πλείστοις. Ὡς yàp ἔφημεν (2), f) γνῶσις τοῦ εἶναι 8cby. φυσιχῶς ἡμῖν ἑγκατέσπαρται. Ἐπειδὴ ὃξ τοσοῦτον ἴσχυσεν ἡ τοῦ πονηροῦ xaxía κατὰ τῆς τῶν ἀνθρώπων φύσεως, ὥστε xal τινας εἰς τὸ ἆλο- γώτατον καὶ πάντων τῶν χαχῶν χάκιστον χαταγα- [iiv εῆς ἀπωλείας βάραθρον, τὸ λέγειν ui εἶναι Θεόν’ ὧν τὴν ἀφροσύνην ἑαφαίνων ὁ ἱερηφάντης ἔφη Δα- 6166 * Εἶπεν ἄφρων ἐν τῇ καρδἰᾳ αὐτοῦ ' Οὐκ ἔστι θεός ' οἱ μὲν οὖν τοῦ Κυρίου μαθηταὶ χαὶ ἀἁπό- στολοι τῷ παναχγίῳ σοφισθέντες Πνεύματι, χαὶ τῇ αὐτοῦ δυνάμει xal χάριτι τὰς θεοσηµείας ἐργαξόμε- vot, τῇ τῶν θαυμάτων σαγήνη πρὸς τὸ φῶς τῆς θεο- γνωσίας ix τοῦ βύθου τῆς ἀγνωσίας d αὐτοὺς ζω- γροῦντες ἀνήγαγον. Ὁμοίως χαὶ οἱ τούτων τῆς χάρι- '** Dion. cap. 2 De div. nom. '' Ibid. cap. 1. 1. Supr. cap. 1. CAP. ΙΗ. Demonstratio quod Deus sit. Deum esse agnoverunt plerique gentilium. --- Quod ergo Deus sit, ab illis qui sacras Litteras, Vetus, inquam, et Novum Testamentum, recipiunt, non ambigitur, ut nec a plerisque gentilium. Velut enim jam diximus !*, insitum nobis a natura est, ut Deum esse noscomus. Quoniam vero Satane improbitas tantum adversus hominum naturam valuit, ut οἱ quosdam in stolidissimam, el quovis malo pejorem exitii voraginem detruserit, ita ut Deum esse negarent ( quorum insipientiam divino- rum verborum interpres David palam faciens ait: Dixit insipiens in corde suo : Non est Deus '*), eam ob causam discipuli Domini et apostoli, a Spiritu san- cto eruditi, divinis ejus potentia οἱ gratia editis proldigiis, miraculorum sagena eos ex ignorantiz gurgite extractos, ad agnitionis Dei lumen prove- xerunt. Eodem quoque modo illorum tuin gratiae 1. Psal. xin, 14. VARLE LECTIONES. 4 Edit. et multi cod. Regii ἀγνοίας, et statim in editis et nonnullis Regiis codic. &vrjyov. At. NOTE. (2) Ὡς γὰρ ἔφημεν. Ut enim diximus. Hoc dixe- rat cap. 1, quod in utroque Joco non ita fuerit intelligendum, ut congenita nobis sit cognitio Dei : sed ut humamna mens ex universi bujus inspectione ad auctoris notitiam de facili devcniat. N«m quod Deus sit, ait Tlicologus , orat. 55, quodque. sit causa princeps, qua. res omnes. procrearit et conser- vet, cum aspectus ipse, (tum lez naturalis docet. Hac enim inductione eorum que sub aspectum cadunt et recto ordine disponuntur , auctor colligitur. Porro prima illa ratiocinatio qua Noster Deum exsistere demonstrat, firmissima οἱ explicatissiuia est, quà res priores Angelici doctoris demonstrationes con- tinentur. *. e "195 S. JOANNIS DAMASCENI 196 tum dignitatis munerisque successores, pastores Α τος xal τῆς ἀξίας διάδοχοι, ποιμένες τε χαὶ διδάσχα- nimirum atque doctores, illuminantem Spiritus gra- tiam consecuti, tum miraculorum virtute, tum ser- monibus gratie obcseatos illuminabant, errantes- que in via reducebant. *'* At nos, qui nec miraculo- rum, nec doctrina donum accepimus (ut qui nimia erga voluptates propensione, nos eo indignos red- diderimus), age pauca eorum quse gratis inter- pretes nobis tradiderunt, de hoc argumento disse- ramus ; implorata tamen prius Patris et Filii et Spiritus sancti ope. Prima ratio Deum esse, ex rerum mutabilitate. — 196 Omnia quz sunt, aut creata sunt aut increata. Si creata, utique et mutabilia sunt. Quorum enim esse a mutatione incepit, ea mutationi quoque sub- sint necesse esl, sive intereant, sive per voluntatis actus alia atque alia fiant. Sin autem increata, se- quitur profecto ut. et mutari. omnino nequeant. Quorum enim esse contrarium est, horum etian: modus quo sunt, proprietatesve contrarie sunt. Ecquis ergo hoc nobis non assentiatur, omnia qux sunt mutabilia esse, nec ea tantum qua sub sensum nostrum cadunt, sed et angelos mutari, alios ex aliis fleri, multiplici modo moveri, ac transmutari : sic nimirum, ut intelligibilia, angelos dico, animas, et dz mones, ratione voluntatis, sive progredientis in bono, sive rursus ab eo recedentis, seque vcl jntendentis, vel remittentis ; reliqua vero secundum generationem et corruptionem, augmentum οἱ de- crementum, aut secundum qualitatem, et secundum motum de loco in locum immutentur ? Cum ergo σημα Οἱ] sint, sane eliam creata esse oportet. Si vero creata, haud dubium quin ab aliquo opifice sint condita. Atqui creatorem increatum esse ne- λοι, τὴν φωτιστικὴν τοῦ Πνεύματος χάριν δεξάµενοι, τῇ τε τῶν θαυμάτων δυνάμει, τῷ τε λόγῳ τῆς χάριτος τοὺς ἑσχοτισμένους ἐφώτιζον, xal τοὺς πεπλανηµέ- νους ἐπέστρεφον. 'Ημεῖς δὲ οἱ μηδὲ τὸ τῶν θαυμά- των, μηδὲ τὸ τῆς διδασχαλίας δεξάµενοι χάρισμα : ἀναξίους Yàp ἑαυτοὺς τῇ πρὸς τὰς ἡδονὰς προσ- παθείᾳ πεποιήχαµεν’ φέρε ὀλίγα τῶν παραδεδοµέ- νων ἡμῖν ὑπὸ τῶν ὑποφητῶν τῆς χάριτος περὶ τούτου διαλεξώµεθα, τὸν Πατέρα xai τὸν Υἱὸν καὶ τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον ἐπικαλεσάμενοι. Πάντα τὰ ὄντα, f) χτιστά ἐστιν , f] ἄχτιστα. El μὲν οὖν χτιστὰ, πάντως xai τρεπτά' ὧν γὰρ τὸ εἶναι ἀπὸ τροπῆς Ἡρξατο, ταῦτα τῇ spon] ὑποχείσε- ται πάντως, f| φθειρόµενα , γατὰ προαίρεσιν» ἀλλοιούμενα. El δὲ ἄχτιστα, χατὰ τὸν τῆς áxoAou- θίας λόγον, πάντως καὶ ἄτρεπτα. "Qv γὰρ τὸ εἶναι . ἐναντίον, τούτων xat ὁ τοῦ πῶς εἶναι λόγος ἑναντίος, fiyouv αἱ ἱδιότητες. Τίς οὖν οὗ συνθήσεται, πάντα tà ὕντα, ὅσα ὑπὸ τὴν ἡμετέραν αἴσθησιν, ἀλλὰ μὴν xai ἀγγέλους τρἐπεσθαι, xaX ἀλλοιοῦσθαι, xal πολυ- τρόπως κινεῖσθαι; Τὰ μὲν νοητὰ ἀγγέλους φημὶ, xa! Ψυχᾶς, καὶ δαίμονας χατὰ προαίρετιν, τὴν τεὲν τῷ xai προχοπὴν xal Ex τοῦ χαλοῦ ἀποφοίτησιν, ἔπι- τεινοµένην τε xai ὑφιεμένην * τὰ δὲ λοιπὰ f, χατά τε γένεσιν χαὶ φθορὰν, αὔξησίν τε xa µείωσιν, καὶ τὴν κατὰ ποιότητα μεταθολὴν, καὶ τὴν τοπικὴν xl- νησιν; Τρεπτὰ τοίνυν ὄντα, πάντως xal χτιστά. Kt στὰ δὲ ὄντα, πάντως ὑπό τινος ἐδημιουργήθησαν. Aet δὲ τὸν δημιουργὸν ἄκτιστον εἶναι. El γὰρ χἀκεῖ- yog ἐχτίσθη, πάντως ὑπό τινος ἐχτίσθη, ἕως ἂν ἔλθωμεν εἴς τι ἄκτιστον. "Αχτιστος οὖν ὧν 6 ὁ δη- μιουργὸς, πάντως xal ἄτρεπτός ἐστι. Τοῦτο δὲ τί ἂν ἄλλο εἴη, ἡ θεός; cessum est. Nam si ipse quoque creatus est, a quodam profecto creatus erit, sicque donec ad aliquod increatum venerimus. lacreatus igitur cum sit ille conditor, omnino nec mutabilis est. loc utem quid aliud, nisi Deus fuerit? Secunda ex earum conservatione et gubernatione.— Porro ipsa quoque rerum creatarum compages, con- servatio, atque gubernatio, nos docent Deum esse, qui universum boc coagmentarit, sustentet, et con- servet, eique provideat. '* Qui enim fleri potuisset, ut inter se pugnantes nature, ignis, inquam, et aqua, aeriset terr», ad unius mundi constitutionem coirent, tenacique adeo nexu cohzrerent, ut nulla ratione solvi possint ; nisi omnipotens vis aliqua ea compaginasset, ac perpetuo a dissolutione servaret. Teriia, ex rerum ordinato situ. — Mundus non casu εἰ sponte. coagmentatus, contra. Epicureos, — Quid est quod ea quz in colo, et qux interra ex- sistunt, queque aerem pervagantur, et qui in aquis degunt ;imo etiam quz his anteriora sunt, *! Greg. Naz. orat. 54. '" Athan. Cont. gent. Καὶ αὐτὴ δὲ ἡ τῆς κτίσεως cuvoyh, xal συντήρη- σις, καὶ χυδέρνησις, διδάσχει ἡμᾶς ὅτι ἑστὶ θεὸς, ὁ τόδε τὸ πᾶν συστησάµενος, xal συννέχων, xat συν- ςηρῶν, καὶ ἀεὶ προνοούµενος. Πῶς γὰρ ἂν αἱ ἔναν- τίαι φύσεις, πυρὸς λέγω xat ὕδατος , ἀέρος χαὶ γῆς, εἰς ἑνὸς χόσµου συμπλήρωσιν ἀλλήλοις συνεληλύθασι, p xai ἁδιάλυτοι µένουσιν , el μή τις παντοξύναμος δύ- ναµις ταῦτα xai συνεθίδασε. xal del τηρεῖ ἀδιά- λντα. Τί τὸ τάξαν τὰ οὑράνια καὶ ἐπίγεια, ὅσα τὲ xal δι ἀέρος, καὶ ὅσα καθ) ὕδατος, μᾶλλον δὲ τὰ πρὸ . τούτων, οὐρανὸν, καὶ γῆν, καὶ ἀέρα, χαὶ φύσιν πὸ- ρός τε xai Ὁδατος; τί 5 ταῦτα ἔμιξε, xal ἐμέρισε * τί τὸ ταῦτα χινῆσαν xal ἄγον τὴν ἄληχτον φορὰν xal ΥΑΠΙΑ. LECTIUNES. e τροπὴν. ! [n Π. 9519. Schol. hoc legitur, τῇ πρὺς τὸ χαχὸν σχέσει ναὶ παγιότητι Quod in Reg. $92), eadem cim textu serie descriptum reperi. 6 In editis qux sequitur Billius deest, ὢν, reclamantibus mss. et auctoris sensu. » Edita, τὶς, ἱσ “-ο00ϱ'Ψυ“ονη πι” 197 DE FIDE ORTHODOXA LIB. I. T98 ἀχώλντον ; "Ap' οὐχ ὁ τεχνίτης τούτων, xal λόγον A colum, terram et aerem, ignis quoque et aqua ἱνθεὶς πᾶσι, χαθ᾽ ὃν τὸ πᾶν φἐρεταί τε, χαὶ διεξάγε- ται; Τίς δὲ ὁ τεχνίτης τούτων ; "Ap" οὐχ ὁ πεποιη- χὼς αὐτὰ, xal εἰς τὸ εἶναι παραγαγών; Οὐ γὰρ τῷ αὐτομάτῳ δώσοµεν τὴν τοιαύτην δύναμιν. ἝἜστω Υὰρ τοῦ γένεσθαι τοῦ αὐτομάτου τίνος τὸ τάξαι, Καὶ τοῦτο, εἰ δοχεῖ , δῶμεν. Τίνος τὸ τηρῆσαι xal φυλάξαι, xa0' οὓς πρῶτον ὑπέστη λόγους; ἑτέρου δηλαδὴ παρὰ τὸ αὐτόματον. Τοῦτο δὲ τί ἄλλο ἐστὶ εἰ μὴ θεός; naturam certis disposuit locis ? a quonam comumie . 8ta hzc sunt , et distributa ? quid est quod motum his impressit, perennique nez ulla re cohibito cursu ea versat ? !* Annon eorum artifex, qui rebus om- nibus rationem modumque, quo universum hoc agatur et regstur, indiderit ? At. quis horum artifex ? Annon is qui ea condidit, inque rerum na- turam produxit ? Nec enim τῷ αὐτομάτῳ, seu casui eam vin facultatemque tribuerimus. Sit enim sane casus, quod exstiterint : at cujus tandem erit ea disposuisse? verum illud quoque, si libet, conceda- mus: cujus vero erit, eadem juxta illos quibus primum condita sunt leges conservare et custodire ? Alterius profecto quam casus : atque hoc quidnam aliud sit, nisi Deus !". ΚΕΦΑΛ. Δ Περὶ τοῦ, τἰ ἐστι θεός ; ὅτι ἀκατά ληπτον. "Oct μὲν οὖν ἐστι Geb; , δῆλον. TL δέ ἐστι κατ οὐσίαν xai φύσιν, ἀχατάληπτον τοῦτο παντελῶς xol ἄγνωστον. "Οτι μὲν γὰρ ἀσώματον i, δηλον. IIoc γὰρ σῶμα, τὸ ἄπειρον, χαὶ ἀόριστον, χαὶ ἀσχημάτιστον, καὶ ἀναφὲς , xai ἀόρατον, xal ἁπλοῦν, xal ἀσύνθε- τον; Πῶς γὰρ ἄτρεπτον], εἰ περίγραπτον xai πα- βητόν; Καὶ πῶς ἀπαθὲς, τὸ Ex στοιχείων συγχείµε- vov, χαὶ εἰς αὐτὰ πάλιν ἀναλυόμανον; Σύνθεσις γὰρ ἀρχὴ µάχης ᾽ μάχη δὲ , διαστάσεως * διάστασις δὲ, -λύσεως * λύσις δὲ ἀλλότριον θεοῦ παντελῶς. B 127 CAP. IV. Quidnam Deus sit, quodque comprehendi non possit. Deum incorporeum esse sex rationibus probatur. — Quod itaque sit Deus, liquido constat; quid - aulem secundum essentiam et naturam sit, nullo prorsus modo comprehendi, vel etiam cognosci . potest. Nam quod incorporeus sit, perspicuum est. Quo enim niodo corpus esse queat, quod in- finitum et interminatum est, quod figura caret, quodque nec taugi, nec oculis cerni potest, quod denique simplex est nec. compositum ? quo- modo quippe immutabile erit, si circumscriptum | ac passioni obnoxium sit? quinam expers passionis erit, quod ex elementis conflatur, atque in ea- dem rursus dilabitur? compositio siquidem pugna origo est; pugna, dissidii; dissidium, tionis; solutio autem a Deo prorsus aliena est !*. solu- Πῶς δὲ xai σωθήσεται κ τὸ, διὰ πάντων Ίχειν xav C. Qua. ratione autem et illud stabit certumque πληροῦν τὰ πάντα Ocbv, ὥς φησιν ἡ Γραφή; Οὐχὶ τὀνοὐρανὸν xal τὴν γην ἐγὼ π.1ηρῶ, «λέγει Κύ- ριος; ᾿Αδύνατον γὰρ σῶμα διὰ σωμάτων διἠχειν, μὴ τέµνον xal τεµνόµενον, xat πλεχόμενον xat ἄντι» παρατιθέµενον, ὥσπερ ὅσα τῶν ὑγρῶν µίγνυται καὶ συγχιρνᾶται. Ei δὲ xal τινές (9) φησιν ἄθλον σῶμα, ὡς τὸ παρὰ τοῖς τῶν Ἑλλήνων σοφοῖς πέμπτον σῶμα λεγόμενον, ὅπερ ἀδύνατον ' χινούμενον ἔσται πάντως, ὥσπερ ὁ οὐρανός. Τοῦτο yàp πἐμπτον σῶμά qaot. Τίς οὖν ὁ τοῦτο χινοῦν ; Πᾶν γὰρ χινούμµενον ὑφ' ἑτέρου χινεῖ- ται. Κάχεῖνο, τίς; Καὶ τοῦτο εἰς ἄπειρον, ἕως ἂν ** Greg. Naz. orat. 54. "' Athan.. De incurn. Naz. orat. 32, 534. '* Jerem. xxn, 24. 3? Greg. Naz. loc. cit. erit, quod Deus omnia pervadat et impleat, sicut ait Scriptura : Nonne celum et terram ego impleo, dicit Dominus '* ? Neque enim fleri possit ** ut eor- . pus corpora permeet, quin simul et dividat, et dividatur, compliceturque, et opponatur per juxta oppositionem, ut loquuntur ; quemadmodum li- quida omnia cum inter se miscentur ac tem- perantur. Corpus &0Xoy εἰ quinta substantia Peripatetico- rum. — Quod si quidam contendunt, hoc corpus immateriale esse, non secus atque corpus illud, quod Grecorum sapientes quintun appellant (quod quidem esse nequit) movebitur certe uti colum. Hoc enim est, quod quintum corpus vocant **, Verbi, post init. ; Greg. Naz. orat. 94. !! fu. ibid, 15 Greg. . VARUE LECTIONES. i Reg. 2519, τὸ θεῖον ἀσώματόν ἐστι. j Edita, et omnes fere codices. σεπτόν. [ία Gregorius Nazianz. orat. 54, ex qua hzc sumpta sunt. Vetus interpr. venerabile est. Sed vitiosum esse Gregorii textum autumat Combefisius, legendumque hoc in capite apud Damascenum cuin Fabro οἱ cod. S. Hil. ἄτρεπτον. Favent Regii tres, Colb. et liber De Trinit. ap. Cyrill. κ Edita, συνθἠσεται. NOTE. 9) El δέ τινες. Quod si quidam contendunt. Hzc Aristotelem feriunt, qui ccelum veluti Dei corpus esse docuit ; quod quia incorruptum sit, et a qua- tuor elementis diversum, idcirco quintum corpus nuncupabat ex Pythagora. Caeterum philosoplii de incorruptione celorum doctrina, seclusis iis quae de primo motore tradidit, jam pridem in Christia- norum scholis, etiam Graecorum, admissa est. Nam Scholiastes Regii cod. 2929, ait: Αριστοτέλης τοῦτο εἰσάγει ἓν τῇ περὶ χόσµου πραγµατείᾳ πέμπτον στο- χεῖον * καὶ ἔτι παρὰ τὰ 0, τὸ στερέωµα τοῦτο εἶναι ἀποφαινόμενος, Ex λογιτμῶν εἰκότων χατασχευάζων᾽ αὐτά' Árisloleles quiutum hoc elementum introducis in libro De mundo ; et ubi firmamentum illud esso as:eril. a quatuor elementis diversum, verisimilibua id astruit argumentis. , 199 S. JOANNIS DAMASCENI 800 Ecquis igitur el motum affert Quidquid enim mo- A χαταντήσωµεν εἷς τι ἀχίνητον. Τὸ γὰρ πρῶτον xi- vetur, ab alio moveri necesse est. À quonam item illud movetur Τ Atque ita in in(initum pro- grediar, quousque ad aliquod tandem pervenia- mus quod omni motu careat. Nam primum mo- νοῦν, ἀχίνητον , ὅπερ ἐστὶ τὸ θεῖον. Πῶς δὲ οὐχ ἓν τόπῳ περἰγραπτον, τὸ κινούμενων ; Μόνου οὖν τὸ θεῖον ἀχίνητον , δι ἀχινησίας τὰ πάντα χινοῦν. Ασώματον τοίνυν ὑποληπτέον «b θεῖον. vens aliunde non movetur: et hoc quidem Deus est. Huc accedit, quod loco cireumscribi oportet illud quod movetur : ac proinde solus Deus motu caret, sua immobilitate omnia movens **. Ex qui- bus efficitur, ut Deus incorporeus statuendus sit. Incorporeum essentia Dei won est. — Deus aptius wegatione declaratur quam positione. — At ne lioc quidem essentiam ejus declarat : quemadmodum nec cum ingenitum, prineipiique ac mutationis et corruptionis expertem eum dicimus et cztera quz de Deo, vel circa ipsum esse dicuntur **. Αλλ) οὐδὲ τοῦτο τῆς οὐσίας αὐτοῦ παραστατιχὀν ἔστιν, ὥσπερ οὐδὲ τὸ ἀγέννητον , χαὶ τὸ ἄναρχον, xat τὸ ἀναλλοίωτον, xaX τὸ ἄφθαρτον, χαὶ ὅσα περὶ Θεοῦ, ἣ περὶ θεὸν εἶναι λέγεται” ταῦτα γὰρ οὐ το, τί ἐστι, σηµαίνει, ἀλλὰ τὸ, τί οὐχ ἔστι. Χρὴ δὲ τὸν βουλόμενον τὴν τινος οὐσίαν εἰπεῖν, τί ἐστι, φράσαι, ]lzc enim non quid sit, sed quid non sit indicant. D οὐ τὸ, τί οὐκ ἔστι * ὅμως ἐπὶ θεοῦ, τί ἐστιν, εἰπεῖν Atqui oportet eum, qui rei alicujus naturam ex- ponere in animo habet, quid'ea sit dicere, non quid non sit. De Deo autem impossibile est, quid- nam essentia sua 46 natura sit enuntiare : ap- tiusque est ex omniun remotione et negatione sermonem de co facere *. Neque enim aliquid est eorum quz sunt : non ut nullatenus sit *5; sed quia super omnia que sunt, atque 198 ctiam ἀδύνατον χατ᾽ οὐσίαν * οἰχειότερον δὲ μᾶλλον Ex τῆς ἁπάντων ἀφαιρέσεως ποιεῖσθαι τὸν λόγον. (0ὐδὲν γὰρ τῶν ὄντων ἑἐστίν" οὐχ ὡς μὴ Gv, ἀλλ ὡς ὑπὲρ πάντα τὰ ὄντα, χαὶ ὑπὲρ αὐτὸ τὸ εἶναι Ov. El γὰρ τῶν ὄντων χαὶ γνώσεις, τὸ ὑπὲρ γνῶσιν , πάντως χαὶ ὑπὲρ οὐσίαν .ἔσται' χαὶ τὸ ἀνάπαλιν τὸ ὑπὲρ οὐσίαν, xaX γνῶσιν ἔσται. supra ipsummet esse ipse sit. Etenim si cognitiones circa res qux sunt versantur; profecto quod cognitionem superat, supra esscntiam quoque erit: vicissimque quod est supra essentiam, cognitionem superabit. Affirmatio vim habens pracellentis ncgationis in Deo. — Infinitus igitur est Deus, et incomprchen- sibilis : atque hoc unum est, quod de eo percipi possit et comprehendi. Quxcunque autem de Deo per affirmationem dicimus, non Dei naturam, sed que circa naturam illius sunt, ostendant. lta give bonum, sive jJustunj, sive sapientem , sive quodcunque tandem aliud dixeris, non Dei na- turam, sel qua circa naturam sunt, exponis. Sunt porro nonnulla quz tametsi per affirmatio- nem de Deo dicantur, praecellentis tamen negatio- , nis vim habent, v. gr. cuin de Deo verba facientes, ipsas intelligimus, sed quod lux non sit, verum luce przstantior. ΄Απειρον οὖν tb Θεῖον xal ἁχατάληπτον * xcY τοῦτο μόνον αὐτοῦ χατάληπτον, 1| &xetpla χαὶ ἄχατα- ληφία. Ὅσα δὲ λέγομεν ἐπὶ Θεοῦ καταφατιχῶς , οὐ τὴν φύσιν, ἀλλὰ τὰ περὶ τὴν φύσιν δηλοῖ. Κἂν &ya- θόν, χἂν δίχαιον, χἂν σοφὸν, x&v ὃ ! τι ἂν ἄλλο εἷ- πῃς, οὗ φύσιν λέγει; θεοῦ, ἀλλὰ τὰ περὶ τὴν φύσιν. Εἰσὶ δὲ xal τινα χαταφατικῶς λεγόμενα ἐπὶ θεοῦ, δύναμιν ὑπεροχιχῆς ἀποφάσεως ἔχοντα * olov, σχό- τος λέγοντες ἐπὶ θεοῦ , οὐ σχότος νοοῦμεν, ἀλλ ὅτι οὐκ ἔστι φῶς, ἁλλ᾽ ὑπὲρ τὸ φῶς * καὶ φῶς, ὅτι οὐχ ἔστι σχότος. tenebrarum vocem usurpanus, non tenebras Eodem modo, cum lucem eum dicimus, hoc signiflcamus, quod tenebre non sit. CAP. V. Demonsiratio quod unus sit Deus ei non plures. lgitur quod Deus sit, quodque ejus essentia comprehendi nequeat, abunde demonstratum est. Quod autem unus sit, et non plures, apud eos quidem, qui Scripture divinz fldem adhibent, extra controversiam est. Dominus enim quam legem Israeli tulit, verbis iis auspicatur : Ego Dominus Deus, qui eduxi te de terra Aigypti. Non erunt tibi dii alii preter me **. Et rursus ait : Audi, Israel : Do- minus Deus tuus, Deus unus est *'. Et per Isaiam prophetam : Ego enim, inquit, sum Deus primus, el ego posilac; εἰ preter me non est. Deus. Aute sme non fuit alius Deus, et post me mon erit, et prater me non est **. Quin et Dominus in Evange- ** Greg. Naz. orat. 22, 64. * Deut.vi, 4. 39 Isa. τω, 10. ** [d. ibid. **1d. ibid. ΚΕΦΑΛ. E'. 'AzxüOei£ic ὅτι εἷς ἐστι 880 c καὶ οὗ πο..]οί. "Oct μέν ἐστι θεὸς, ἰχανῶς ἁποδέδειχται, καὶ ὅτι ἀχατάληπτος αὐτοῦ f) οὐσία. "Οτι δὲ cT; ἐστι sb m, καὶ οὗ πολλοὶ, τοῖς μὲν τῇ θείᾳ πειθοµένοις Γραφὴ οὐχ ἀμφιθάλλεται. Φησὶ γὰρ ὁ Κύριος ἐν τῇ τῆς vo- µοθεσίας àpyf ^ "Ey Κύριος ὁ θεός σου, ὁ é£a- γα)ὠν σε éx γῆς Αἰγύπτου. Οὐκ Écovral σοι 0scl ἔἕτεροι πλὴν ἐμοῦ. Καὶ πάλιν Ἅχουα, Ισραή. ' Κύριος ὁ θεός σου, Κύριος εἷς ἐστι. Καὶ διὰ Ἡσαίου τοῦ προφήτου * Εγὼ γὰρ, qot, θεὸς πρῶτος ' καὶ ἑγὼ μετὰ ταῦτα, xal απ.1ἠν' ἐμοῦ οὐκ ἔστι θεός' ἔμπροσθέν µου οὐκ ἐγένετο ἅ-ι.Ίος θεὸς, xal μετ ἐμὰ οὐκ ἔσται, καὶ στ. ἐμοῦ οὐκ ἔσει. Καὶ ὁ Κύριος δὲ ἐν τοῖς ἱεροῖς ^ Εὐ- * Dionys. De myst. theolog. 3 Exod. xx, 21. 1 VARUE LECTIONES. Nonnulli codd. xày ὁτιοῦν. m Decst 8:5; inedit. ^» Incditis abest, ἱεροῖς. In. mss. legitur. 801 DE FIDE ORTHODOXA LIB. I. ^ 802 ἀΥγελίοις οὕτω φησὶ πρὸς τὸν Πατέρα Αὔζη ἐστὶν A liis in b:c verba alloquitur Patrem ;: Hec est ἡ αἰώνιος ζωὴ, ἵνα γινὠσκουσί σε µόνον ἀ.1ηθι- yov θεόν. Toi; δὲ τῇ θείᾳ ΓΤραρῇ μὴ πειθοµένοις οὕτω διαλεςόµεθα. * Τὸ θεῖον τέλειὀν (4) ἐστι χαὶ ἀνελλιπὲς χατά τ ἀγαθότητα, κατά τα σορίαν, κατά τε δύναμιν, ἄναρ- yov, ἀτελεύτητον , ἀΐδιον, ἀπερίγραπτον, χαὶ ἁπλῶς εἰπεῖν, χατὰ πάντα τέλειον. El οὖν πολλοὺς ἐροῦμεν θεοὺς, ἀνάγχη διαφορὰν Ev τοῖς πολλοῖς θεωρεῖσθαι. El γὰρ µηδεµία διαφορὰ ἐν αὐτοῖς, εἷς μᾶλ)όν ἔστι καὶ οὗ πολλο/. El bà διαφορὰ ἐν αὐτοῖς, ποῦ ἡ τε- λειότης ; Else γὰρ χατὰ ἁγαθότητα, cive χατὰ δύνα- pev, εἴτε χατὰ σοφἰαν, eive χατὰ χρόνον, εἴτε χατὰ κόπον ὑστερῆσει τοῦ τελείου , οὐχ ἂν εἴη θ:ὸς. Ἡ δὲ διὰ πάντων ταντότης, ἕνα μᾶλλον δείχνυσι, χαὶ οὗ κολλούς. vila mterna, ut cognoscant te solum verum Deum 3», Cum illis autem, qui nullam Scripturz sacra fi- dem arrogant, ad hunc modum disputabimus. Demonstratio syllogistica, quod unus Deus sit.— — Deus perfectus est, et absque defectu, sive boni- lalem, sive sapientiam, sive potentiam specles ; principii ac finis expers, sempiternus, incircum- Scriptus, ac denique, uL reni uno verbo comple- cetar, omnibus modis est perfectus. Quocirca si plures deos esse asseruerimus, inter plures dis- crimen animadvertere necesse erit. Nam si nihil discriminis inter eos reperiatur, unus potius est, quam multi : si autem discrimen aliquod inter eos exsislit, ubi tandem erit illa perfectio? Ft- D cnim $i, vel bonitatis, vel potentia, vel sapienti, vel postremo temporis ratione, aliquid in eo ad perfectionem desideretur, Deus certe non erit. At vero identitas «ibi per omuia coustans, unum potius, quam multos ostendit 19, Πῶς δὲ χαὶ πολλοῖς οὖσι τὸ ἀπερίγραπτον φνλα- χθήσεται ; Ἔνθα γὰρ cim ὁ εἷς, οὐχ ἂν εἴη ὁ ἔτε- ρος. Πῶς δὲ ὑπὸ πολλῶν χυθερνηθήσεται ὁ κόσμος, xaY οὐ διαλυθήῄσεται, χαὶ διαφθαρήσεται 9, μάχης àv τοῖς χυθερνῶσι θεωρουµένης: Ἡ γὰρ διαφορὰ ἑναντίωσιν εἰσάγει. El δὲ εἴποι τις, ὅτι ἕκαστως μέρους ἄρχει ΄ τί τὸ τάξαν, xat τὴν διανομὴἣν αὐτηῖς ποιησάµενον; Ἐχεϊῖνο γὰρ μᾶλλον ἂν ci θεός. EK εοίνυν ἐστὶ θεὸς, τέλειος, ἀπερίγραπτος, τοῦ παντὸς ποιητῆς, συνοχεύς τε xal χυθερνήτης, ὑπερτελῆς, xal προτέλευς. scriptionis expers, mundi architectus et conditor, conservator, et gubernator, blimior et anterior. Jam vero si multi sunt, quomodo salva et in- columis 199 ipsis manebit incircumscriptio? ubi enim unus fuerit, illinc aller aberit ?*!. Quid insuper afferri potest, quit si mundus a multis gubernetur, non dilabatur, corrumpatur- que, et intereat : quippe cum inter gubernatores pugna vulgo perspiciatur ? discrimen siquidem pu- gnx et contentioni aditum facit 331. Sin autem quis dicat singulos parti praesse; quaera cx co quis liujus ordinis auctor fuerit, imperiumque inter ipsos partitus sit? Hic enim potius Deus unus erit. Unus proinde est Deus, perfectus, cireum- perfectione omni s$u- Πρὸς δὲ (5) , xal φυσιχὴ ἀνάγχη µονάδα εἶναια Adhze a nalura quoque neceséitate omni com- δυάδος ἀρχὴν. KE9AA. Q. Περὶ τοῦ Λόγου xal Υἱοῦ Θεοῦ, cvAdoryixi] ἀπό- δειξις. Οὗτος τοίνυν ὁ εἷς (6) xaX µόνος θεὸς οὐχ ἄλογός ἐστι. Λόγον δὲ ἔχων, οὖκ ἀνυπόστατον ἕξει, οὐχ 1 Joan. xvit, 5. ?! Dionys. De dit. nom. cap. 5, 15. * Mss. φθαρῄσεται. ? Greg. Nyss. Prol. lib. Catech. VARLE LECTIONES, paratum est, ut unitas binarii origo sit ?*. CAP. VI. De Verbo ac Dei Filio, probatio ducta a ratione. Verbidivini ab humano discrimen, et anologia. — llic ergo ille unus ac solus Deus, Verbo destitu- ?! inf. lib. iv, c. 91. ?** Greg. Naz. orat. 35. NOTE. (4) Τὸ GsTov τἐ.ειόν ἐστι. Deus. perfectus est, etc. Primam hane. demonstrationem, qua unitas numi- nis evincitur, apud S. Thomam reperias, 1 part., quaest. 11, art. 4. Secunda familiaris est. Patribus, qui adversus Marcionitas et. Manichazos disputant, eaque magis explicatur infra lib. iv, cap. 21. Plura legesis apud Athenagoram, qui et lertiam fuse persequitur. (5) Πρὸς δὲ. Adhec a natura, etc. Quartum hoc monumentum ex Theologo sumptum putat Scho- liastes Reg. cod. 2109, 'Ὁ δὲ θεολόγος Γρηγόριος ἐν τῷ δευτέρῳ λόγῳ τοῦ εἱἰρηνικοῦ, οὕτω φησί; Μονάδος μὲν χινηθείσης διὰ τὸ πλούσιον , δυάδος δὲ ὑπερθαθείσης * ὑπὲρ Υὸρ τὴν ὕλην xal τὸ εἶδος, ἐξ ὧν τὰ σώματα * Τριάδος δὲ ὁρισθείσης διὰ τὸ τέ- λειον * Gregorius Theologus oratione de Pace sic ail, «nitate quidem propter divitias sese exerente, binario vero erzswperato (materiam euim et formam quibus corpora constant excedit), ternario. vero definito o^ per[ectionem suam. At. vero. Nazianzenus eo loci ralionem affert duntaxat, cur non una sit in Tri- nitate persona, sed tres. Ast Damascenus aliud evincere contendit, puta ex pluribus, seu principia dicantur, seu nomina, unum saltein agnoscendum quod primas teneat, sitque adeo supremus caetc- rorum Deus. (6) Οὗτος τοίνυν ὁ slc* Hic ergo ille unus est, elc. Etsi probatio h*c συλλογιστιχὴ, a ralione ducta, efficax non est in theologicis, nec demou- strat Dei Verbi exsistentiam, eam tamen declarat ei fide dignam ostendit. Ejusmodi sunt convenien- tiz illa praeclare, quibus sanctus Thomas abundat, exque non conteimnendz, nisi ceu demonstrationes mysteriorum fidei importunius oggcrantur. In hoc porro capite varii vapulant haretici; non Arius modo ubi ex Niczni Symboli appendice de Verbo 83 S. JOANNIS DAMASCENI 801 ius non est. Verbum porro οἱ babest, non ejus- A ἀρξάμενον τοῦ εἶναι, οὐδὲ παυσόµενον, Οὐ γὰρ &v modi illud habiturus est, quod non subsistat, aut quod esse ceperit, aut sit desiturum. Neque enim fuit unquam, cum Deus sine Verbo esset. Quin potius Verbum suum ex se genitum semper bha- bet, non quod ad instar nostri non subsistat, et in aerem diffluat; sed in se consistens, vivumque, el perfectum, atque ejusmodi, ut extra ipsum non progrediatur, sed in ipso semper exsistat **. Quo enim, quxso, loco essct, si extra ipsum excedat? Nam quia natura nostra caduca est, et fragilis, ob eam quoque causam sermo noster subsistentia €aret. At. Deus, cum sempiternus perfectusque sit, perfectum quoque eL subsistens, voreque ex- sistens Verbum suum habet; et quod semper sit, et vivat, οἱ omnia habeat, qux Pater habet. Sicut enim sermo noster ex mente progrediens , nec prorsus cum mente idem est, nec rursum om- nino ab ea diversus (quatenus enim ex mente, hactenus alius est 4 mente; quatenus vero men- tem ipsam palam profert, non jam prorsus 4 mente diversus cst, verum natura quidem est unum cum ea, subjecto autein ab illa diversum) : ad eumdem modum Dei quoque Verbum, quate- nus per se subsistit, ab eo distinguitur, a quo ὅτε οὐχ ἣν 6 θεὸς Λόγος. "Act δὲ ἔχει τὸν ἑαυτοῦ Λόγον k& αὐτοῦ γεννώμενον , οὐ χατὰ τὸν ἡμέτερον λόγον ἀνυπόστατον, χαὶ εἰς ἀέρα χεόµενον, ἁλλ᾽ ἐν- υπόστατον, ζῶντα, τέλειον ' οὐχ ἔξω αὐτοῦ χωροῦντα, ἀλλ' kv αὐτῷ ἀεὶ ὄντα. Ποῦ γὰρ ἔσται, ἔξω αὐτοῦ γινόµενος; Ἐπειδὴ γὰρ fj ἡμετέρα φύσις ἐπίκηρός ἐστι , xal εὐδιάλυτος, διὰ τοῦτο xal ὁ λόγος ἡμῶν ἐστιν ἀνυπόστατος. 'O δὲ θεὸὺς ἀεὶ ὧν, xal τέλειος ὧν, xal τέλειον xal ἑνυπόστατου ἕξει «by. ἑαντος Λόγον, καὶ ἀεὶ ὄντα, καὶ ῥῶντα, καὶ πάντα ἔχοντα ὅσα 6 γεννήτωρ ἔχει. Ὥσπερ γὰρ ὁ ἡμέτερος λόγος ix τοῦ νοῦ προερχόμενος, οὔτε δι’ ὅλου ὁ αὐτός ἐστι τῷ vip, οὔτε παντάπασιν ἕτερος * Ex τοῦ νοῦ μὲν γὰρ ὢν, ἄλλος bati παρ) αὐτόν. αὐτὸν δὲ τὸν νοῦν εἰς τοὐμφανὲς ἄγων, οὐχέτι παντάπασιν ἕτερός bac: παρὰ τὸν νοῦν, ἀλλὰ κατὰ τὴν φύσιν ἓν ὢν, ἕτερόν ἐστι τῷ ὑποχειμένῳ * οὕτως xal ὁ τοῦ Θεοῦ Λόγος P, τῷ μὲν ὑφεστάναι καθ’ ἑαυτὸν, διῄρηται (7) πρὸς ἐχεῖνον παρ᾽ οὗ τὴν ὑπόστασιν 4 ἔχει ΄ Τὸ δὲ ταῦτα δειχνύειν ἓν ἑαυτῷ, ἃ περὶ τὸν Θεὸν καθορᾶται, ὁ αὐτός ἐστι χατὰ τὴν φύσιν ἐχείνῳ. Ὥσπερ γὰρ τὸ bv ἅπασι τέλειον ἐπὶ τοῦ Πατρὸς θεωρεῖται, οὕτω καὶ ἐπὶ τοῦ ἐξ αὐτοῦ γεγεννηµένου Λόγου θεω- ρεῖται Σ. habet ut per se subsistat : quatenus 1940) autem eadem in ipso ostendit, qux in Deo conspiciuntur, idem natura cum ipso est. Quemadmodum enim omnimoda undique perfectio in Patre perspicitur, dem etiam in Verbo ex ipso genito spectatur. CAP. VII. De Spiritu sancto, probatio ducta ez ratione. Divini Spiritus ab humano discrimen. — Suus quoque Verbo Spiritus sit oportet. Nam ne noster quidem sermo spiritus est expers. Hoc autem in- ter utrumque interest, quod in nobis spiritus a * Greg. Nys. Catech. c. A. eae ΚΕΦΑΛ. 7. Περὶ τοῦ Πνεύματος τοῦ ἁγίου, συ.14ογισεικὴ ο ἀπόδειξις. Asi δὲ τὸν Λόγον χαὶ Πνεῦμα ἔχειν (8). Καὶ γὰρ, καὶ ὁ ἡμέτερος λόγος οὐχ ἅμοιρός ἐστι τοῦ πνεύµα- τος * ἀλλ᾽ ἐφ᾽ ἡμῶν μὲν τὸ πνεύμα ἁλλότριόν ἐστι τῆς ἡμετέρας οὐσίας. Tou ἀέρος γάρ ἔστιν ὀλχὴ καὶ VARLE LECTIONES. » in R. 92127 additur ὃς ἐστιν 6 υἱής. 4 (04. S. Hil. ὕπαρξιν. Sic R Edita, τὴν γένεσιν ὑπόστασιν ἔχει, Absurde prorsus. 6^ duo, οἱ T. exsistentiam. r Edita θεωρεῖται. * Desunt hiec in mss. NOTE. dicitur, Οὐ γὰρ ἣν ὅτε οὐχ jv Neque enim erat ali- uando, cum ille non esset ; sed etiam Sabellius, amosatenus, et quicunque alii veram consisten- tiam eidem Verbo ademerunt. 7) Διῄρηται. Ab eo distinguitur ; Patre. scilicet. Nonnullis verbum $:fjpnta« displicuit, quia divisio- nem annueret. At Theologus illud frequenter usur- pat, ad discrimen duntaxat personarum enuntian- dum: v. gr. dum ait : "Ev ὄντα διηρηµένως, xat διαιρούµενα συνηµµένως, que discretim unum sunt, el discrela conjunctim. Et orat. 94 : Falgorem unum, ab una Deilate coruscantlem , ἐνιχῶς διαιρουµένην, καὶ συναπτομένην ἁδιαιρέτως , qui conjunctim dis - creius sit, et. discretim conjunctus : id quod plane mentis aciem fugit. Sexceuta. sunt. tam theologi, quam reliquorum Patrum loca, quibus διαιρέ- σεως nomine nonnisi discrimen rei unius ab alia enuntiatur : atque hoc sensu cum contractioui Sabellianz, tum. Ariauze divisioni adversatur. Le- gesis denuo Naz. orat. 29, p. 489. (8) Δεῖ τὸν λόγον καὶ τὸ Πνεῦμα ἔχει. Suus quoque Verbo sit Spiritus oportet. Grxci, tum pro- pier nativam notionem quam Spiritus nomen in- gerit, tum ob hoc Scripturz effatum, et Spiritu oris ejus omnis virtus eorum, Spiritum sanctum docent 4 Patre procedere flatus instar quem Deus proferendo Verbum emittat. Ait quippe Noster, infr. c. 15, Nullum sine Spiritu impulsum esse, οὐδεμία [^e ópuh ἄνευ πνεύματος. Adeo tamen ut ille piritus Dei non evanescat , sed divina substantia sit et ipse Deus. lta Gregorius Nyssenus disputat; ita Nazianzenus, orat. 1, 9 ; Cyrillus Alex., Thes. assert. 51, dial. 2 De Trin. p. 425 ; οἱ 7, p. 654 et 640. lta demum, ut alios taceam, Dasilius, lib. v Cont. Eunom. οἱ lib. De Spiritu sancio, cap. 18, docet Spiritum esse ex Deo, non quomodo ex eo sunt omnia, sed ut ab ipso procedil, non gene- ratione veluti Filius, ἁλλ ὡς Πνεῦμα οτόµατος αὐτοῦ, sed tanquam Spiritus oris ejus. Elsi neque os illud membrum est, nec Spiritus est anhelitus, sive vapor evanescens, sed os dicitur, quod Deum deceai ; el Spiritus. est. substantia. vivens , sanclificationis domina, ut tum veritas nature manifesta sit, tun: el exsistendi modus ine[fabilis conservetur. Gregorins Scholarius, lib. 1 Cont. Latin., de process. Spiritus sancti sect. 4, Spiritum sanctum ὁρμὴν esse con- DE FIDE ORTIODOXA LID. I 806 φορὰ, εἰσελχομένου, xal προχεοµένου Ἆρὸς τὴν τοῦ A substantia nostra alienus est. Acris quippe at- σώματος σύὐστασιν. Ὅπερ ἓν τῷ χαιρῷ τῆς ἐχφωνή- σεως φωνὴ λόγου γίνεται, τὴν τοῦ λόγου δύναμιν ἐν ἑαυτῇ φανεροῦσα !. Ἐπὶ δὲ τῆς θεἰας φύσεως τῆς ἁπλῆς xal ἀσυνθέτου, τὸ μὲν εἶναι Πνεῦμα θεοῦ εὐσεθῶς ὁμολογητέον, διὰ τὸ μὴ εἶναι τὸν Λόγον ἑλλιπέστερον τοῦ ἡμετέρου λόγου. Οὐχκ ἔστι δὲ εὖ- σεθὲς ἀλλότριόν τι ἔξωθεν ἐπδισερχόμενον τῷ cip λογίζεσθαι τὸ Πνεῦμα, ὡς xal ἐφ᾽ ἡμῶν ctv συν- θέτων. ᾽Αλλ' ὥσπερ θεοῦ Λόγον ἀχούσανιες ", οὐχ ἀνυπόστατον, οὐδὲ Ex µαθήῄσεως προσγινόµενον, οὐδὲ διὰ φωνής προφερόµενον, οὐδὲ εἰς ἀέρα χεόµενον, χαὶ λυόµενον, ᾠήθημεν, ἁλλ᾽ οὐσιωδῶς ὑφεστῶτα, προαιρετιχόν τε, xaX ἑνεργὸν, xal παντοδύναμον * οὕτω xaX Πνεῦμα µεμαθηχότες θεοῦ, τὸ συµπαρο- μαρτοῦν τῷ Λόγῳ, χαὶ φανεροῦν αὐτοῦ τὴν ἑνέρ- χειαν, οὐ πνοὴν ἀνυπόστατον ἐννοοῦμεν. Οὕτω γὰρ ἂν χαθαιρεῖται πρὸς ταπεινότητα τὸ μεγαλεῖον τῆς θείας φύσεως, εἰ χαθ᾽ ὁμοιότητα τοῦ ἡμετέρου πνεύ- µατος, xal τὸ iv αὐτῷ Πνεῦμα ὑπονοοῖτο * ἀλλὰ δύναμιν οὑσιώδη, αὐτὴν ᾿ἑαυτῆς ἓν ἰδιαζούσῃ ύπο- στάσει θεωρουµένην, χαὶ τοῦ Πατρὸς προερχοµένην, xaX bv τῷ Λόγῳ ἀναπανομένην (9), xat αὐτοῦ οὖσαν ἐχφαντιχὴν , οὔτε χωριαθῆναι τοῦ Θεοῦ ἓν ip ἐστι, xai τοῦ λόγου , (p συμπαρομαρτεῖ , δυναµένην, οὔτε πρὸς τὸ ἀνύπαρχτον ἀναχεομένην, ἀλλὰ xaO ὁμοιό- τητα τοῦ λόγου xa0' ὑπόστασιν οὗσαν, ζῶσαν, προ- αιρετιχΏν, αὐτοχίνητον, ἑνεργὸν, πάντοτε τὸ ἀγαθὸν θέλουσαν, xal πρὺς πᾶσαν πρόθεσιντ, σύνδρομον ἔχουσαν τῇ βουλήσει τὴν δύναμιν, μήτε ἀρχὴν ἔχουσαν, μήτε τέλος. O0 γὰρ ἑνέλειψέ ποτε τῷ Πατρὶ Λόγος, οὔτε τῷ Λόγῳ Πνεῦμα. tractio et emissio est, qui tuendi corporis causa vicissim attrahitur et profunditur; ac locutionis tempore sermonis τος efficitur, sermonis vim in se ipsa promens 15. At in divina natura, qu: sim- plex est, nec ullatenus composita, quod quidem Dei Spiritus sit, pie confitendum est ( neque »nim Dei Verbum minus quid nostro sermone ad per- fectionem habet). Caeterum existimare Spiritum alienum quiddam esse, quod Deo extrinsecus ad- veniat, ut in nobis qui compositz natura sumus, hoc a pietate abhorret. Quin potius, ut, cum Dei Verbum audimus, non ejusmodi verbum esse. arbitramur quod subsistentia careat, vel doctrina comparetur, vel voce proferatur, vel in aerem dilabatur et evanescat ; sed quod substantialiter consistat, sitque libera voluntate praeditum, et efficax, atque omnipotens : eodem modo cum Dei Spiritum Dei Verbi comitem, ipstusque vim decla- rantem docemur, non flatum quemdam subsisten- tja destitutum amimo concipimus (sic enim divinse naturz majestas in humilitatem deprimeretur, si Spiritum, qui in ea est, spiritus nostri similem esse conjiceremus), sed vim substantialem, quse- que ipsa perse in propria ac distincta persona consideretur, atque a Patre procedat, et in Verbo conquiescat, ipsumque declaret et exprimat : quae preterea, nec a Deo in quo est, nec a Verbo cu- jus comes est, disjungi queat: nec denique ita dilabatur, ut omnino esse desinat δὲ verum 191 eque ac Verbum, per se, inque persona propria consistat, vivat, libere velit, suapte vi moveatur, eflicax sit, bonum semper velit, atque ad id omne, quod decreverit, concurrentem cum volun- tate potentiam habeat, ejusque nature sit, ut nec principium habuerit, nec (inem babitura sit. Ne- que enim Patri Verbum unquam defuit, nec Verbo Spiritus. Οὕτως διὰ μὲν τῆς χατὰ φύσιν ἑνότητος, ἡ πολύ- 15 Greg. Nyss. Catech.c. 2. Trinitate Gentilismuset Judaismus explosi. — Δἰ-- 3* Greg. Naz. orat. 91 οἱ 44. VARLE LECTIONES. * Edit. ltegg., et lib. De Trinit. apud S. Cyrill. φέρουσα. " Cod. et Regii 4 ἀχούοντες, Sic apud Cyrill. * Oiines pene. codd. θέλησιν. . NOT.E. cedit. Οὕτω xal τὸ ἅχιον Πνεῦμα , ὥσπερ ὁρμὴ xat χίνησις, ἑνδοτέρα τῆς ὑπερφυοῦς ἐχείνης οὐσίας γίνεται Sic Spiritus sanctus ad instar est impulsus molionisque intime supernaturalis illius substantie. Atqui vel Tullio teste ὁρμὴ voluntatis inotio est, D qnippe qua appelitionem wt et conatum significat. Seeundut Clementem. Alexandr. lib. vi Strom. p. 275, ἄμφω δυνάμεις ψυχῆς Ὑνὼσίς τε xal ὁρμὴ, ambe virtutes. animi cognitio et impulsus, seu appetitio. Quamobrem non male docuit Augu- stinus Spiritum sanctum amorem esse Patris et Filii. (9) Kal àv τῷ Adypéravazavópevor, Et in Verbo ronquiescat , elc. Sic ΠΡΟΣ Cyrillus multis in locis ait. Spiritum sanctum ex Patre procedere et in Filio esse, εἶναι, οἱ µένειν, manere, tum etiam esse ex Filio, et in ipsu natura lwrere , £& αὑτου καὶ ἐμπεφυχὸς αὐτῷ. Nec aliud vero sibi voluere, nisi Spiritum sanctum ad res conditas amandan- dutn non esse, sed cognatione, ut ita dicam, na- turz Filio conjungi, ut quemadmodum Filius est in sinu Patris, ita Spiritus in sinu Filii quiescat. Tanquam ejus virtus εἰ operatio naturalis , vivens, ἑνέργεια φυσιχκὴ xal ζῶσα * τὸ ἐνεργὲς τοῦ Υιοῦ, inquit ident doctor, Dial. 7 ad Hermiam. Neque enim, inquit Theologus, orat. 44, ita com- aratum est, ἑλλιπεῖν ποτε, 3) Yibv Πατρὶ, ἢ Πνεῦ Lp, ut vel Pater. Filio, vel Spiritu sancto Filius careat. Quin potius Spiritui sancto convenit ut sit ετὰ τῆς ἀρχῆς , wna cum principio , id est cum ilio, quem alibi vocat ἀρχὴν ἐξ ἀρχῆς, principium e principio, et ἀρχὴν τῶν ὅλων, principtum rerum omnium, quia nempe omnia per ipsum facta sunt. ' Quod sequitur, xat αὐτοῦ οὖσαν ἐχφαντιχὴν, eam- que mani[estum faciat , hoc Christi dictum signi- fieat, lile me clarificabit , quia de meo accipiet , et annuntiabit vobis : itemque, lle testimonium per- hibebit de me, sic infra Noster Patrem esse ait, π θολέα ἐχφαντορ:χοῦ Πνεύματος, manifestantis Spi- ritus emtssorem. Alias nomen ἔχφανσις, ut et ἕλλαμφις, xwternam persone unius ex alia, ceu luminis de lumine processionem enuntiat. 801 S. JOANNIS DAMASCENI 898 quo hac ratione, per nature quidem unitatem, A θεος τῶν Ἑλλήνων ἐξαφανίζεται πλάνη * διὰ δὲ τῆς gentilium multos deos asserentium error adimitur ; rursusque admissis Verbo et Spiritu, Judiorum dogma everlitur, remanetque quod iu utraque secta commodi est 31: ex Judaica nimirum sententia uni- tas nature; ex gentilismo autem personarum sola distinctio **, Quod si contradicat Judaeus, ne Verbum admit- tatur et Spiritus, divin: Scriptura testimonio con- futetur, osque i:li obstruatur. De Verbo enim ait divinus David : In «ternum, Domine, Verbum tuum permanet in colo ?*. Et rursus : MisitVerbum suum, et sanatit eos 3. Atqui. verbum illud quod ore pro- fertur, nec mittitur, nee in aeternum manet. De Spiritu rursus ait idem David : Emitte Spiritum τοῦ Λόγου παραδοχῆς καὶ τοῦ Πνεύματος, τῶν Ἱου- δαίων καθαιρεῖται τὸ δόγμα , ἑχατέρας τε αἱρέσεως παραμένει τὸ χρήσιµον * Ex μὲν τῆς Ἰουδαϊχῆς ὑπο- λήψεως, ἡ τῆς φύσεως ἑνότης ^ ἐχ δὲ τοῦ Ἕλληνι- αμοῦ, ἡ χατὰ τὰς ὑποστάσεες; διάχρισις μόνη. El δὲ ἀντιλέγοι ὁ Ἰουδαῖος πρὸς τὴν τοῦ Λό]ου παραδοχὴν, xat τοῦ Πνεύματος, ὑπὸ τῆς θείας Γρα- φῆς ἑλεγχέσθω τε xal ἐπιστομιζέσθω. Περὶ μὲν γὰρ τοῦ Λόγου φησὶν ὁ θεῖος Σ Δαθίδ' Ric τὸν αἰῶγα, Κύριε, ὁ Λόγος σου διαμένει ἐν τῷ οὐὑραγῷ. Καὶ πάλιν. ᾽Απέστει.ε τὸν Λόγον αὐτοῦ. καὶ ἱάσατο αὐτούς. Λόγος δξ προφοριχὺς οὑκ ἀποστέλλεται, οὐδὲ εἰς τὸν αἰῶνα διαμένει. Περὶ δὲ τοῦ livco- tuum, εἰ creabuntur ". Et alio loco: Verbo Domini B µατος ὁ αὐτὸς Δαδίδ' ᾿Εξαποστε]εῖς τὸ Πνεῦμά coli firmati sunt, et Spiritu oris ejus omnis virius eorum *. Job item : Spiritus Domini qui fecit me. €st (latus omnipotens, qui me tuelur atque conservat *, Spiritus porro qui mittitur, facit, firmat, tuetur, atque conservat, non evanidus quidam balitus est, quemadinodum nec Dei os, niembrum corporeum ; utrumque enim horum consentanca Dei ratione intelligi debet ** CAP. Vill. De sancta Trinitate. Credimus igitur in unum Deun,, principium unum, principio carentem, increatum, ingenituin, interitus ac mortis nescium, zternum, immensum, inciccumscriptum, nullis terminis definitum, iufi- nite potentig, simplex, incompositum, incorpo- reum, a fluxu, passione, omnique mutatione et alteratione liberum, invisibilem, omnis bonitatis ac justitia fontem, lucem intellectualem et inac- cessam, potentiam nulla mensura compreheusam, quamque sola voluntas sua metiatur ( potest enim quidquid vult 5), reruni omnium conditricem, tam visibilium, quod invisibilium effectricem ; omnium conservatricem, omnihus providentem, omnia con- linentem ac regentem, perpetuumque ac immortale regnum in omnia obtinentem ; nihil contrarium habentem, omnia implentem, a nulla re conpre- hensam, imo vero ipsam universa complectentem et continentem ac prehabentem, substantias omnes sine pollutione penetrantem, ultra res omnes ct essentias 13942 longe provectiorem, ut qu:e super- substantialis est, omnibusque entibus sublimior ; divinitate, bonitate, plenitudine supcriorem; prin- cipatus omnes alque ordines statuentem, super omnem principatum atque ordinem positum ; es- sei.Lia, vita, sermone, et cogitatu altiorem ; que lux ipsa cst, bonitas ipsa, ipsauiet vita, ipsamet cssen- σου, καὶ κτισθήσονται. Καὶ πάλιν * To Λόγῳ Kv- piov οἱ οὐρανοὶ ἑστερεώθησαν, xal tq Πνεύ- ματι τοῦ στόματος αὐτοῦ πᾶσα ἡ δύναμις αὖ- τῶν. Καὶ ὁ Ἰώδ. Πνεῦμα θεῖον τὸ ποιησάν µε * avo δὲ παντοκράτορες ἡ συγέχουσάἀ µε. Πνεῦμα δὲ ἁποστελλόμενον, xal ποιοῦν, xal στερεοῦν, xat συνέχον, οὐχ ἄσθμα ἑἐστὶ τὸ λυόμενον, ὥσπερ οὐδὲ σωματ!ιχὸν µέλος τὸ τοῦ θεοῦ σ-όµα * ἀμφότερα vào θεοπρεπῶς νοητέον. ΚΕΦΑΛ. H'. Περὶ τῆς ἁγίας Τριάδος. Πιστεύομεν τοιγαροῦν εἰς ἕνα θεὸν, ulav ἀρχὴν. ἄναρχον , ἄχτιστον , ἀγέννητον, ἀνόλεθρόν τε χα) ἀθάνατον, αἰώνιον, ἄπειρον, ἀπερίγραπτον, ἁπερι- όριστον, ἀπειροδύναμον, ἁπλοῦν, ἀσύνθετον, ἀσώμα- τον, ἄῤῥευστον , ἁπαθῃ , ἄτρεπτον, ἀναλλοίωτον, ἀάπατον, πηγἣν ἀγαθότητος xal διχαιοσύνης , φῷῶς νοερὸν, ἀπρόσιτον * δύναμιν οὐδενὶ µέτρῳ Ύγνωριξο- µένην, µόνῳ τῷ οἰχείῳ βουλήματι μετρουμµένην * πάντα γὰρ ὅσα θέλει, δύναται πάντων χτισµάτων ὁρατῶν τε xal ἀοράτων ποιητιχὴν, πάντων συν- εχτιχὴν xal σοντηρητιχὴν, πάντων προνοητιχὴν, πάντων χρατοῦσαν, xal ἄρχουσαν, καὶ βασιλεύουσαν, ἀτελευτῆτῳ xal ἀθανάτῳ βασιλείᾳ, μηδὲν ἑναντίον ἔχουσαν, πάντα πληροῦσαν , ὑπ οὐδενὸς περιεχοµέ- vny* αὑτὴν δὲ μᾶλλον περιέχουσαν τὰ σύμπαντα, χαὶ συνέχουσαν, xal mpoiyoucay* ἀχράντως ταῖς p ὅλαις οὐσίαις ἐπιδατεύουσαν, xat πάντων ἐπέχεινα, xai πάσης οὐσίας ἑξῃηρημένην, ὡς ὑπερούσιον, xai ὑπὲρ τὰ πάντα οὗσαν, ὑπέρθεον, ὑπεράγαθον, ὑπερ- πλήρη ’ τὰς ὅλας ἀρχὰς xol τάξεις ἀφορίζουσαν, xai πάσης ἀρχῆς xai τάξεως ὑπεριδρυμένη», ὑπὲρ οὐσίαν, καὶ ζωὴν, xaX λόγον, xaX ἔννοιαν * αὐτοφῶς. αὐτοαγαθότητα, αὐτοζωὴν, αὐτοουσίαν, ὡς pt παρ' ἑτέρου τὸ εἶναι ἔχουσαν, τοι τῶν ὅσα ἑστίν ' αὑτὴν δὲ πηγἣν οὖσαν τοῦ εἶναι τοῖς οὖσι ' τοῖς ζῶσι, τῆς ζωῆς * τοῖς λόγου µετέχουσι, τοῦ λόχου, τοῖς πᾶσι ?' Greg. orat. ὅδ, οἱ alibi. 35 Greg. Nyss. Catech. c. 5. 39 Psal. ον, 89. ** Psal. cvi, 90. *! Psal. cum, 90. cxxxiv, 6, 9 ου], xxxi, d. 9 Job xxxii, 4. ** Basil. De Spir. sancto, ad Amphil. cap. 18. ll] Psal. VARUE LECTIONES, 3 [n cdit. deest, 0cto;. 57 Edit. µένει. DE FIDE ORTHODOXA LIB. I. 819 πάντων ἀγαθῶν ἀἰτίαν ' πάντα εἰδυῖαν πρὶν γενέ- A tia ; utpote qua nec esse suum, nec quidquam eo- σεως αὐτῶν’ µίαν οὐσίαν, μίαν θεότητα, µίαν δύ- ναµιν, μίαν θἐλησιν, μίαν ἐνέρχειαν, µίαν ἀρχὴν, µίαν ἐξουσίαν, μίαν χυριότητα , μίαν βασιλείαν, ἓν τρ.οἳ τελείαις ὑποστάσεσι γνωριζομµένην τε καὶ προσ- κυνουµένην μιᾷ προσχυνῄσει, πιστευοµένην τα xal λατρευομένην ὑπὸ πάσης λογικῆς χτίσεως, ἀσυγχύ- τως Ἠνωμέναις xat ἁδιαστάτως διαιρουµέναις * ὃ xai παράδοξον. El; Πατέρα xai Ὑἱὸν καὶ ἅγιον Πνευμα, εἰς ἃ xai βεδαπτίσμεθα (10). Οὕτω γὰρ ὁ Κύριος τοῖς ἀποστόληις βαπτίζειν ἐνετείλατο * Μαπτίζοντες αὐτοὺς, φάσχων, εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Πατρὸς, xal τοῦ Υἱοῦ, καὶ τοῦ ἁγίου Πγεύς µατος. rum qui est, ab alio habeat ; verum ipsa iis quse. sunt, essentiz ; illis qu: vivunt, vitze ; et illis quas ratione utuntur, rationis fons exsistat : bonorum onmium cunctis parentem, intuentem omnia prius- quam fiant; unam substantiam, unam divinitatem, unam virtutem, unam vo:untatem, unam operatio- nem, unum principatum, unam potestatem, unam dominationem, unum regnum ; ut tamen in tribus. perfectis personis noscatur, et. adoratione una ad - oretur, credaturque, et eolatur ab omni rationali creatura **; quippe quod ille citra permistionem et confusioném unitz sint, et sine distantia ( quod cogitationem omhem superat ) discretz : in Pa- trem εἰ Filium et Spiritum sanctum, in quorüm etiam nomine baptizati sumus "'. Sic enim Dominus apostolis baptizare jussit : Baptizantes cos, inquit, in nomine Patris et Filii et Spiritus sancti **. Εἰς ἕνα Πατέρα, τὴν πάντων ἀρχὴν xat ἀἰτίαν. Β — Quid de Patre credendum. Quid de Filio. — ln 95x Ex τινος γεννηθέντά * ἀναίτιον δὲ xal ἀγέννητον µόνον ὑπάρχοντα * πάντων μὲν mouth: ἑνὸς δὲ μόνου Πατέρα φύσει τοῦ μονογενοῦς Υἱοῦ αὐτοῦ, Κυρίου δὲ, χαὶ θεοῦ, zaY Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, χαὶ προθολέα (11) τοῦ παναγίου Πνεύμα- τος. Καὶ εἰς ἕνα Υἱὸν τοῦ Θεοῦ, τὸν μονογενῆ , τὸν Küptov ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστόν τὸν ἐκ τοῦ Πατρὸς γεννηθέντα πρὸ πάντων τῶν αἰώνων ' φῶς £x φωτὸς, θεὸν ἀληθινὸν Ex Θεοῦ ἀληθινοῦ» Υεννηθέντα, οὐ ποιηθέντα, ὁμοούσιον (12) τῷ Πατρὶ, 6v οὗ τὰ πάντα ἐγένετο * ὃνΣ πρὸ πάντων αἰώνων λέγοντες, δείκνυ - unum Patrem (credimus) principium omnium ét causam, ex nullo genituin, qui solus causz et ge- nerationis expers est : omnium quidem condito- rem ; ceterum unius duntaxat matura Patrem unigeniti Filii sui Domini nostri Jesu Christi, san- ctissimique Spiritus productórem **. Et in unum Fi- lium Dei unigenitum Dominum nostrum, ex Patre natum ante omnia szcula ; lumen de lumine, Deum verum de Deo vero; genitum, non factum, con- substantialem Patri, per quem omnia facta suni. Quem cum ante omnia szcula dicimus, ipsius gc- C Greg. Naz. orát. 15, n 52. "' Idem. oràt, 12, n, 57, 40. ** Matth. xxv, 49. ** Greg. Naz. οτί. 35; VARLE LECTIONES. * Deest ὃν in cód. S. Hil. οἱ multis hegiis, nec legit Faber. NOT £. . (40) Elc d xai βεδαπτίσµεθα. In que ét bapti- C et produciorem, seu prolatorem ; Spiritum vero π gati sumus, Hoc argumento, ceu omnium validis- simo, contra Ariauos Macedonianosque οἱ Sabel- Jianos Patres pugnarunt ; Athanasius, epist. 1 et 2 Ad Serap. ; Basilius, lib. 11 Cont, Eunom. οἱ lib De Spir. sancto cap. 10 et 12; Nazianzenus, orat. 54: Οὐ φέρω, inquit, ἀφώτιστος εἶναι μετὰ τὸ φώτισμα, παραχαράσσων τι τῶν τριῶν εἰς ἃ βεθάπτισµαι. Non sustineo. post illuminationem expers esse lu- cis, si quidpiam trium, in que baptizatus sum, adwlleruserb .... οὐ πείθοµαι τῷ ὁμοτίμῳφ σῳ- ζεσθαι. Non. credo per eum qui equalis fneus. sit, salutem mihi conciliari. Si Spiritus sanctus Deus non est, prius evadal Deus, atque ila demum equa- lem suum me deum [(aciat. (11) Kal zpo60Aéa , productorem. Nomen προ- θολή, quod prolationem Latine reddunt Tertullia- uus et llilarius (emissionem ego dixero) ubi de divinis processionibus agitur, veteres reproba- runt. Athanasius in. Exposittone fidei, negat Verbum esse ἀπόῤῥοιαν, efluviun, aut τμῆσιν, segmen, aut mpo6oXhv, emissionem prolationemve. Hieronymus, apol. 2 Adv. fluf. de Candido Valentiniano ait : Dicit, Filium de Pairis esse substantia, errans, in eo quod προθολὴν asserit : quia Scilicel Gnostici emanationes /Eonum hac voce corporum more ex- ponerent. Tertullianus, vero lib. Cont. Valentin. εἰ adv. Praxeam , cap. 8, asserit cos vocabulum istud a veritate accepisse, quod ad mendacimin suum struerent. llo tamen Theologus saniori seusu Spi- ritus ex Patre processionem enuntiat : ac Patrem quidem vocat γεννήτορα χαὶ προθολέα, genitore PATROL. Gn. XCIV. 6ληµα, quod idem esl ac προδθολὴ, emissio sive prolatio. Vid. orat. 13 et 35. (12) Ὁμοούσιον, cousubstantialem. Dictum alibi est quos sensus ingenerafel vox ὁμοούσιος, con- substantialis : earhque Patres AntioChenos ad de- clinandos Pauli Samosateni caviillus ad tempus dimisisse. Ex iis autem qua Dionysium inter Ale- xandrinum, et Dionvsium Komarum gesta. sunt, occasione Sabellignz haeresis, perspicua res est familiare priscis Christianis fuisse, Filium Patri consubstantialem profiteri Alexandrinum, siquidem apud Romanum detuleraut, ceu consubsiantialis fidem labefactasset in scriptis suis contra Sabel- liauos. Ipse vero sic se purgat apud Athanas. lib. [^ decret. syu, Nic. et lib. De sent. Dienys. Alex. n alia epistola scripsi, qua demonstravi, χαὶ ὃ π φέρουσιν ἔγχλημα xav ἐμοῦ φεῦδος ὃν, ὡς οὐ λέ- γοντος τὸν Χριστὸν ὁμοούσιον εἶναι τῷ θεῷ, falsum D esse crimen quod mihi objiciunt , ut dixerim Chri- stum non esse. consubstantialem Deo. Subjungit : Nam quamvis dixero vocem hanc nusquam inveniri in sacris Litteris; tamen. argumenta mea qua ipsi silentio prelermiserunt, a re et vocabuli significato non abludunt. Nam humanam procreatiouem in exemplum adduxi, ut congenerem ; eoque sole paren- les diversos a liberis esse, quod ipsi sui liberi nom sint, nec vicissim liberi ipsorum parentes. Hzc aliz- que plura, quz Athauasius e Dionysii lucubratio- nibus recitat, Basilius non legerat, quando eum, epist. 41, erroris Ariano similis reum habuit. Hee Dionysii testintonio nihil diserlius wfferri potes, 26 4 791: S. JOANNIS DAMASCENI . 192 strum Jesum Christum, pro captu ac modulo no- A τὴν ἑαυτοῦ ἐφανέρωσε γνῶσιν * πάντα τοίνυν «à swo notitiam sui patefecit. Quocirca omnia qux nobis, tam per legem et prophetas, quam per apo- $tolos et evangelistas tradita sunt, amplectimur agnoscimus, et veneramur*; 194 nec ultra ea quidquam inquirimus. Nam cum Deus bonus sit, omnis profecto boni auctor et largitor est, ut qui nec invidia, nec ullis passionibus affectibusve laboret *. Invidentia siquidem procul abest a divi- na natura ; quippe qu: omnis perturbationis ex- pers, solaque bona est. Proinde, cum cuncta per- specta habeat, οἱ quod cuique conducibile sit administret, id quod nostra scicce intererat, aperuit : quodque vires nostras et captum excederet, tacuit. παραδεδοµένα ἡμῖν διά τὲ νόµον, xal προφητῶν, καὶ ἀποστόλων, xal εὐαγγελιστῶν δεχόµεθα, xaX γι- νώσχομεν, xal σέδοµεν , οὐδὲν περαιτέρω τούτων ἐπιδητοῦντες' ἀγαθὸς γὰρ ὧν ὁ θεὸς, παντὸς ἀγαθοῦ παρεχτιχός ἐστιν, οὗ φθόνῳ, οὐδὲ πάθει εινὶ ὑπο- κείµενος. Μαχρὰν yàp τῆς θείας φύσεως φθόνος, τῆς Ys ἁπαθοῦς xai µόνης ἀγαθῆς. Ὡς οὖν πάντα εἰδὼς, xal τὸ συμφέρον ἑκάστῳ προμηθούμενος, ὅπερ συνέφερεν ἡμῖν γνῶναι ἀπεχάλυψεν * ὅπερ δὲ οὐ ἑδυνάμεθα 9 φέρειν ἀπεσιώπησε. Ταῦτα ἡμεῖς στἐρ- ξωμεν, xal ἐν αὐτοῖὶς µείνωµεν, μὴ µεταίροντες ὅρια αἰώνια, μηδὲ ὑπερθαίνοντες τὴν θείαν παρά- δοσιν. lis itaque contenti simus: in his hereauus, nec terminos antiquos, traditionemque divinam trans- grediinur?. CAP. Η. Dehis que sermone exprimi possunt, vel non possunt; item de his que in cognitionem cadunt, et qua co- gnitionem fugiunt. Quadam de Deo intelligere possumus, non loqui. — Plane itaque noscat ncoesse est, qui de Deo lo- qui vel audire studel, ea quie ad doctrinam, tum de divinitate, tum de incarnatione spectant, eam rationem babere, ut. nec omnia viin omnem ora- tionis superent, nec onmia sermone explicari queant ; itemque nec cognitionem nostram penitus fugiant, nec penitus in eam cadant ?*. Aliud porro est quod cognosci potest, aliud quod dici : quein- admodum videlicet aliud est loqui, atque aliud cognoscere. Multa igitur ex ijs quz:e obscure de ΚΕΦΛΛ. D' Περὶ ῥητῶν, xal ἀποῤῥήτων, xal }γωστῶν, xat ἀγγὠσζωγ. Χρὴ οὖν τὸν περὶ θεοῦ λέγειν ἡ ἀχούειν βουλόμε- νον, σαφῶς εἰδέναι., ὡς οὐδὲ πάντα ἄῤῥητα , οὐδὲ πάντα ῥητὰ, τά τε τῆς θεολογίας, τά τε τῆς olxovo- µίας * οὔτε πάντα ἄγνωστα, οὔτε πάντα γνωστά " ἕτερον δὲ ἔστι τὸ γνωστὸν, καὶ ἕτερον sb. ῥητόν ’ ὥσπερ ἄλλο τὸ λαλεῖν, καὶ ἄλλο τὸ γινώσχειν. Πολλὰ τοίνυν τῶν περὶ Θεοῦ ἀμυδρῶς νοουµένων οὗ χαιρίως ἑχφρασθΏῆναι δύναται ' ἀλλὰ τὰ καθ ἡμᾶς , ἀναγ- χαζόµεθα ἐπὶ τῶν ὑπὲρ ἡμᾶς λέγειν ' ὥσπερ ἐπὶ θεοῦ λέγομεν ὕπνον, xat ὀργὴν, καὶ ἀμέλειαν, χεῖράς τε, χαὶ πόδας, xai τὰ τοιαῦτα. Deo intelliguntur, non satis commode proprieque efferri possunt ; cogimurque, cum de rebus supra mos positis sermo nolis est, more humano loqui; ut cum de Deo verba facientes somnum, iram, incuriam, manusque, ac pedes, aliaque id genus vocabula usurpamus. Que εἰ intelligere et loqui possumus. — Et qui- C dem quod Deus initio ac fine careat, quod αίογ- nus, sempiternusque sit, quod increatus, immu- tabilis, ab omni alteratione liber, simplex, com- positionis expers, incorporeus, invisibilis, tangi nescius, iucircumseriptus, et infinitus sit; quod cognitionem omnem fugiat ; quod cogitatu major, incomprehensus, bonus, justus, creatorum om- nium opifex, omnia potens, omuia continens, omnium inspector, omnium provisor, potestate decernens, ac denique judex sit; hzc, inquam, omnia et scimus, et confitemur : illudque item, quod unus slt Deus, hoc esp una substantia: quodque in tribus agnoscatur et exsistat perso- nis, nimirum in Patre et "Filio et Spiritu sancto : tum quod Pater et Filius οἱ Spiritus sanctus unum omnino sint, excepta ingeniti, generatio- Aisque, et processionis proprietate ; insuper quod unigenitus Filius et Verbum Dei, ac Deus, per "Οτι μὲν οὖν ἐστι Ocbüg ἄναρχος, ἀτελεύτητος, αἰώνιός τε xal ἀῑδιος, ἄχτιστος , ἄτρεπτος , ἀναλ- λοίωτσς, ἁπλοῦς , ἀσύνθετος, ἀσώματος , ἁόρατος , ἀναφὴς, ἀπερίγραπτος, ἄπειρος, ἀπερινόητος, ἄπερ:- ληπτος, ἀχατάληπτος, ἀγαθὸς, δίχαιος, πάντων κτι- σμάτων δημιουργὸς , παντοδύναµος , παντοκράτωρ παντεπόπτης, πάντων προνοητὴς, ἑξουσιαστῆς, χρί- της, καὶ γινώσχομεν, χαὶ ὁμολογοῦμεν * xal ὅτι eq ἐστι θεὸς, Έγουν µία οὐσία * καὶ ὅτι ἐν τριοὶν ὑπο- στάσεσι γνωρίζεταίἰ τε xal ἐστιν * Πατρί φηµ:, xal Υἱῷ , καὶ ἁγίῳ Πνεύματι χαὶ ὅτι ὁ Πατὴρ xai Υἱὸς καὶ τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον κατὰ πάντα ἓν clot, πλὴν τῆς ἀγεαννησίας, xaY τῆς γεννήσεως, χαὶ τῆς ἐχπορεύσεως, xal ὅτι ὁ μονογενὶς Υἱὸς καὶ Aó- γος τοῦ Θεοῦ xal θεὸς, διὰ σπλάγχνα ἑλέους αὖ- ' D τοῦ, διὰ τὴν ἡμετέραν σωτηρίαν, εὐδοχίᾳ τοῦ Ἡα- τρὸς, xaY συνεργίᾳ τοῦ παναγἰου Πνεύματος, ἀσπό - ρως συλληφθεὶς, ἀφθόρως ἐκ τῆς ἁγίας Παρθένου xai Θεοτόχου Μαρίας Ὑεχέννηται διὰ Πνεύματος * Dionys. c. { De div. nom." Greg. Naz. orat. 24. * Prov. xxu, 28. * Dionys. cap. 1 De div. nom., Greg. Naz. orat. 54 et 57. VARLE LECTIONES, ε Edit. οὐχ δυνἀμ. RA. 00123, καὶ ὃ οὗ 07d p. 193 DE FIDE ORTHODOXA LID. I. 195 ἁγίου, καὶ ἄνθρωπος τέλειος ἐξ αὑτῆς γέγονς * A viscera. misericordie sux, ob salutem ROslram, xai ὅτι ὁ αὐτὸς θεὸὺὸς τἐλειός ἔστιν ὁμοῦ xai ἄν- θρωπος τέλειος, ἐχ δύο φύσεων, θεότητός τε xal àv- θρωπότητος , καὶ &v δύο φύσεσι νοεραῖς , θελητιχαῖς τε χαὶ ἑνεργητικαῖς, xal αὐτεξουσίοις, xal ἁπλῶς εἰπεῖν, τελείως ἐχούσαις χατὰ τὸν ἑχάστῃ πρέποντα ὅρον τε xa λόγον ' θεότητί τα xal ἀνθρωπότητί φημι’ pud δὲ συνθέτῳ ὑποστάσει ὅτι τε ἐπείνησε χαὶ ἑδίψησε, xaX ἑχοπίασε, xal ἑσταυρώθη, καὶ θα- νάτου xal ταφῆς πεῖραν ἑδέξατο τριήµερος , καὶ εἰς οὐρανοὺς ἀνεφοίτησεν, ὅθεν xal πρὸς ἡμᾶς παρα- γέγονε, καὶ παραγενήσεται πάλιν εἰς ὕστερον * xal fj θεία Γραφῇ μάρτυς, xal πᾶς ὁ τῶν ἁγίων χο- p. benigna Patris voluntate, ae sanctissimi Spiritus cooperatione, Sebsque semine conceptus, citra ul- lam eorruptionem ex sancta Virgine Deique Ge- nitriee Maria per Spiritum sanctum matus sit, a&que ex 68 homo perfectus exstiterit : quodque idem simul et perfectus Deus et perfectus homo sit, ex duabus maturis, intelligentia, voluntate, agendi facultate, atque arbitrii potestate praeditis; atque, ut verbo dicam, in quibus secundum de$ini- tionem 195 ac rationem utrique, hoc est divini- tati et humanitati, atque uni persone congruen- tem, nihil omnino desit; quod insuper esurierit, sitierit, fueritque fatigatus et suffixus cruci, mortis- que ae sepulturz periculum fecerit, triduoque post resurrexerit, et in ccelos, unde ad nos vene- rat, reversus sit, ac denuo tandem venturus sit, tum divina Scriptura testatur, tum universus sanctorum chorus. Τί δέ ἐστι θεοῦ οὐσία, f) πῶς ἐστιν ἓν πᾶσιν, 3) D. Ou nec. intelligere possumus nec. loqui. — At πῶς ἑαυτὺν χενώσας ὁ μονογενὴς Ylbc xai θεὸς, &v- θρωπος Ίγέγονεν ix. παρθενιχῶν αἱμάτων , ἑτέρῳ παρὰ τὴν φύσιν θεσμῷ πλαστουργηθεὶς, ἡ πῶς ἀθρό- χοις ποσὶ τοῖς ὕδασιν ἐπεπόρευτο, χαὶ ἀγνοοῦμεν, χαὶ λέγειν οὐ δυνάµεθα. Οὐ δυνατὸν οὖν τι παρὰ τὰ θειωδῶς ὑπλ τῶν θείων λογίων τῆς τε Παλαιᾶς xat Καινῆς Διαθήχης ἡμῖν ἐχπεφασμένα, εἴτοι εἱρημένα, xai πεφανερωμένα, εἰπεῖν τι περὶ θεοῦ, f) ὅλως Ev- νοῆσαι. vero, quid Dei substantia sit, aut quo pacto om- nibus rebus insit, vel quomedo Deus ex Deo ge- nitus sit, vel processerit; aut qua ratione unige- nitus Filius ac Deus sese exinaniens, ex virgineis sanguinibus homo factus sit, aliter videlicet quam naturz lex ferat, effictus ; aut quomodo siccis pedibus super aquas incesserit: hzc sane nec Scimus, nec dicere possumus '?. Fieri ergo ne- quit, ut. prreter illa qua divinitus nohis 4 sacro- sanctis Veteris ac Novi Testamenti oraculis enuntiata sunt, aut dicta, aut patefacta, de Deo quid. quam loquamur, aut omnino cogitatu assequamur !*. ΚΕΦΑΛ. I". ᾿Απόδειξις ὅτι ἑστὶ θεός. "Οτι μὲν οὖν ἐστι θεὸς, τοῖς μὲν τὰς ἁγίας T'pa- φὰς δεχοµένοις, τὴν τε Παλαιὰν xa Καινὴν Διαθή- χην φημὶ, οὐκ ἀμφιθάλλεται, οὔτε δὲ τοῖς τῶν Ἑλλήνων πλείστοις. Ὡς γὰρ ἔφημεν (2), ἡ γνῶσις τοῦ εἶναι θεὸν φυσιχκῶς ἡμῖν ἑγχατέσπαρται. Ἐπειδὴ δὲ τοσοῦτον ἴσχυσεν fj τοῦ πονηροῦ xaxía χατὰ τῆς τῶν ἀνθρώπων φύσεως, ὥστε xal τινας εἰς τὸ ἆλο- γώτατον χαὶ πάντων τῶν χαχῶν χάκιστον χαταγα- γεῖν τῆς ἁπωλείας βάραθρον, τὸ λέγειν μὴ εἶναι Θεόν" ὧν τὴν ἀφροσύνην ἐμφαίνων ὁ ἱερωφάντης ἔφη Δα- 6ἱδ. Εἶπεν ἄφρων év τῇ καρδίᾳ αὐτοῦ ' Οὐκ ἔστι θεός: οἱ μὲν οὖν τοῦ Κυρίου µαθηταὶ xal ἀπό- τολοι τῷ παναγίἰῳ σοφισθέντες Πνεύματι, καὶ τῇ αὑτοῦ δυνάμει xal χάριτι τὰς θεοσηµείας ἑργαζόμε- vot, τῇ τῶν θαυμάτων σαγήνη πρὸς τὸ φῶς τῆς θεο- γνωσίας Ex τοῦ βύθου τῆς ἀγνωσίας d αὐτοὺς ζω- γροῦντες ἀνήγαγον. Ὁμοίως xai οἱ τούτων τῆς χάρι- !* Dion. cap. 2 De div. nom. 3 Ibid. cap. 1. 1* Supr. cap. 1. CAP. 1Η. Demonstratio quod Deus sit. Deum esse agnoverunt plerique gentilium. Quod ergo Deus sit, ab illis qui sacras Litteras, Vetus, inquam, et Novum Testamentum, recipiunt, non ambigitur, ut nec 3 plerisque gentilium. Velut enim jam diximus !*, insitum nobis à natura est, ut Deum esse noscomus. Quoniam vcro Satanao improbitas tantum adversus hominum naturam valuit, ut οἱ quosdam in stolidissimam, et quovis malo pejorem exitii voraginem detruserit, ita ut Deum esse negarent ( quorum insipientiam divino- rum verborum interpres David palam faciens ail: Dixit insipiens in corde suo : Non est Deus '*), eam ob causam discipuli Domini et apostoli, a Spiritu san- cto eruditi, divinis ejus potentia et gratia editis pro:igiis, miraculorum sagena eos ex ignorantia gurgite extractos, ad agnitionis Dei lumen prove- xerunt. Eodem quoque modo illorum tuin gratize !* Psal. xii, 5. VARLE LECTIONES. 4 Edit. et multi cod. Regii ἀγνοίας, et statim in editis et nonnullis Regiis codic. ἀνῆγον. At. NOTAE. (2) ας γὰρ ἔφημεν. Ut enim diximus. lloc dixe- rat cap. 4, quod in utroque Joco non ita. fuerit intelligendum, ut congenita nobis sit coguilio Dei : sed ut humana mens ex universi bujus iuspectione ad auctoris notitiam de facili devcniat. Nam quod Deus. sit, ait. Theologus , orat. δε, quodque. sit causa piirceps, que. res omnes. procrearit οἱ coisecr- vet, cum aspectus ipse, tum lex naturalis docet. Hac enim inductione eorum que sub aspectum cadunt et recto ordine disponuntur , auctor. colligitur. Porro prima illa ratiocinatio qua Noster Deum exsistere deuionstrat, firmissima et explicatissiua est, qua tres priores Angelici doctoris demonstrationes con- tinentur. L3 "195 S. JOANNIS DAMASCENI 196 (tum dignitatis munerisque successores, pastores À τος xal τῆς ἀξίας διάδοχοι, ποιμένες τε xal διδάσχα- nimirum atque doctores, illuminantem Spiritus gra- tiam consecuti, tum miraculorum virtute, tum ser- monibus gratie obczcatos illuminabant, errantes- que in via reducebant. '* At nos, qui nec miraculo- rum, nec dectrina donum accepimus ( ut qui nimia erga voluptates propensione, 108 eo indignos red- diderimus), age pauca eorum qus gratia inter- pretes nobis tradiderunt, de hoe argumento disse- ramus ; implorata tamen prius Patris et Filii et Spiritus sancti ope. Prima ratio Deum esse, ex rerum mutabilitate. — 196 Omnia que sunt, aut creata sunt aut increata. Si creata, utique οἱ mutabilia sunt. Quorum enim esse a mutatione incepit, ea mutationi quoque sub- sint necesse est, sive intereant, sive per voluntatis actus alia atque alia flant. Sin autem increata, se- quitur profecto ut. et mutari omnino nequeant. Quorum enim esse contrarium est, horum etian modus quo sunt, proprietatesve contrarie sunt. Ecquis ergo hoc nobis non assentiatur, omnia quz gunt mutabilia esse, nec ea tantum qus sub sensum nostrum cadunt, sed et angelos mutari, alios ος aliis fieri, multiplici modo moveri, ac transmutari : sic nimirum, ut inteliigibilia, angelos dico, animas, et d:emones, ratione voluntatis, sive progredientis in bono, sive rursus ab eo recedentis, seque vel jntendeniis, vel remittentis ; reliqua vero secundum generationem et corruptionem, augmentum et de- crementum, aut secundum qualitatem, et secundum motum de loco in locum immutentur ? Cum ergo sutabilia sint, sane etiam creata esse oportet. Si vero creata, haud dubium quin ab aliquo opifice sint condita. Atqui creatorem increatum esse ne- Aot, τὴν φωτιστιχὴν τοῦ Πνεύματος χάριν δεξάµενοι, τῇ τε τῶν θαυμάτων δυνάμει, τῷ τε λόγῳ τῆς χάριτος τοὺς ἑσχοτισμένους ἐφώτιζον, xal τοὺς πεπλανηµέ- νους ἐπέστρεφον. 'Ημεῖς δὲ οἱ μηδὲ τὸ τῶν θαυμά- των, μηδὲ «b τῆς διδασχαλίας δεξάµενοι χάρισμα * ἀναξίους γὰρ ἑαυτοὺς τῇ πρὸς τὰς ἡδονὰς προσ- παθείᾳ πεποιῄχαµεν φέρε ὀλίγα τῶν παραδεδοµέ- νων ἡμῖν ὑπὸ τῶν ὑποφητῶν τῆς χάριτος περὶ τούτου διαλεξώµεθα, τὸν Πατέρα χαὶ τὸν Ylov καὶ τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον ἐπιχαλεσάμενοι. Πάντα τὰ ὄντα, χτιστά ἐστιν , f] ἄχτιστα. El μὲν οὖν κτιστὰ, πάντως καὶ τρεπτά ὧν γὰρ τὸ elvat ἀπὸ τροπῆς ἤρξατο, ταῦτα τῇ τροπῇ ὑποχείσε- ται πάντως, f). φθειρόμενα , ἣ κατὰ προαίρεσιν» ἁἀλλοιούμενα. El δὲ ἄχτιστα, χατὰ τὸν τῆς ἀχολου- θίας λόγον, πάντως καὶ ἄτρεπτα. "Ov γὰρ τὸ εἶναι . ἀναντίον, τούτων xat ὁ τοῦ πῶς εἶναι λόγος ἑναντίος, ἤγουν αἱ ἱδιότητες. Τίς οὖν οὐ συνθήσεται, πάντα τὰ ὄντα, ὅσα ὑπὸ τὴν ἡμετέραν αἴσθησιν, ἀλλὰ μὴν καὶ ἀγγέλους τρέπεσθαι, xal ἀλλοιοῦσθαι, xat πολν- πρόπως χινεῖσθαι; Τὰ μὲν νοητὰ ἀγγέλους φημὶ, xat ψυχὰς, χαὶ δαίμονας χατὰ προαίρεσιν, τήν τε Ev. τῷ χαλῷ προχοπὴν xai &x τοῦ χαλοῦ ἀποφοίτησιν, ἔπι- τεινοµένην τε xol ὑφιεμένην * τὰ δὲ λοιπὰ !, χατά τε γένεσιν χαὶ φθορὰν, αὔξησίν τε xai µείωσιν, xat τὴν κατὰ ποιότητα µεταθολὴν, καὶ τὴν τοπικὴν xl- νησιν; Τ ρεπτὰ τοίνυν ὄντα, πάντως xat χτιστά. Krt- στὰ δὲ ὄντα, πάντως ὑπό τινος ἑδημιουργήθησαν. Act δὲ τὸν δημιουργὸν ἄκτιστον εἶναι. El γὰρ x&xel- yos ἐχτίσθη, πάντως ὑπό τινος ἑκτίσθη, ἕως ἂν ἔλθωμεν elc τι ἄχτιστον. "Αχτιστος οὖν iv $6 δη- μιουργὸς, πάντως χαὶ ἄτρεπτός ἐστι. Τοῦτο δὲ τί ἂν ἄλλο εἴη, f) θεός; cessum est. Nam si ipse quoque creatus est, a quodam profecto creatus erit, sicque douec ad aliquod increatum venerimus. Increatus igitur cum sit iHe conditor, omnino nec mutabilis est. lloc a2utem quid aliud, nisi Deus fuerit? Secunda ex earum conservatione et gubernatione. — Porro ipsa quoque rerum creatarum compages, con- servatio, atque gubernatio, nos docent Deum esse, qui universum lioc coagmentarit, sustentet, el con- servet, eique provideat. !* Qui enim fleri potuisset, uL inter se pugnantes nature, ignis, inquam, et aqua, aeriset terra, ad unius mundi constitutionem coirent, tenacique adeo nexu coharerent, ut nulla ratione solvi possint ; nisi omnipotens vis aliqua ea compaginasset, ac perpetuo a dissolutione servaret. Τετιία, ex rerum ordinato situ. — Mundus non casu el sponte coagmentatus, contra Epicureos. — Quid est quod ea qux in collo, et qux interra ex- . sistunt, quaque aerem pervagantur, et qui in aquis degunt ;imo etiam quz bis anteriora sunt, !! Greg. Naz. orat. 54. '* Atlian. Cont. gent. Καὶ αὐτὴ δὲ ἡ τῆς χτίσεως ouvoyh, καὶ συντἠρη” σις, χαὶ κυδέρνησις, διδάσκει ἡμᾶς ὅτι ἑστὶ θεὸς, ὁ τόδε τὸ πᾶν συστησάµενος, χαὶ συνέχων, χαὶ συν- εηρῶν, καὶ ἀεὶ προνοούµενος. Πῶς yàp ἂν αἱ ἔναν- τίαι φύσεις, πυρὸς λέγω καὶ ὕδατος , ἀέρος καὶ γῆς, εἰς ἑνὸς χόσµου συμπλήρωσιν ἀλλήλοις συνεληλύθασι, p xat ἁδιάλυτοι µένουσιν, εἰ μὴ τις παντοξύναμος δύ- ναµις ταῦτα xal συνεθίδασε. καὶ ἀεὶ Ξηρεῖ ἁδιά- λντα. Τί τὸ τάξαν τὰ οὑράνια καὶ ἐπίγεια, ὅσα τε καὶ δι ἀέρος, καὶ ὅσα καθ) ὕδατος, μᾶλλον δὲ τὰ "b τούτων, οὐρανὸν, καὶ γῆν, xal ἀέρα, xal φύσιν πν- ρός τε xal ὕδατος; τί b ταῦτα ἔμιξε, xal ἐμέρισε * τί τὸ ταῦτα κινῆσαν xat ἄγον την ἄληκτον φορὰν xat VARIAE LECTIONES. e τροπὴν. ! In Π. 5579. Schol. hoc legitur, τῇ πρὸς τὸ xaxbv oyé Y ό Quod i Reg. - , "1 " : χέσει ναὶ παγιότητι Quod in Reg $923, eadem ciim textu serie descriptum reperi. 5 In editis qux sequitur Billius deest, ov, reclamantibus mss. et auctoris sensu. h Edita, τίς. 197 DE FIDE ORTHODOXA LIB. I. 798 ἀχώλντον ; 'Ap' οὐχ ὁ τεχνίτης τούτων, xal λόγον A colum, terram et aerem, ignis quoque et aquae ἐνθεὶς πᾶσι, καθ) ὃν τὸ πᾶν φἐρεταί τε, χαὶ διεξάγε- ται; Τίς δὲ ὁ τεχνίτης τούτων ; "Ap! οὐχ ὁ πεποιη- χὼς αὐτὰ, xal el; τὸ εἶναι παραγαχών; Οὺ γὰρ τῷ αὑτομάτῳφ δώσοµμεν τὴν τοιαύτην δύναμιν. Ἔστω Υὰρ τοῦ γένεσθαι τοῦ αὐτομάτου' τίνος τὸ τάξαι; Καὶ τοῦτο, εἰ δοχεῖ , δῶμεν. Τίνος τὸ τηρῆσαι xal φυλάξαι, χαθ’ οὓς πρῶτον ὑπέστη λόγους»; ἕτέρου δηλαδὴ παρὰ τὸ αὐτόματον. Τοῦτο δὲ τί ἄλλο ἐστὶ εἰ μὴ θεός; naturam certis disposuit locis ? a quonam comuiie . $ta hzc sunt , et distributa ? quid est quod motum his impressit, perennique ne- ulla re cobibito cursu ea versat ? '* Annon eorum artifex, qui rebus om- nibus rationem modumque, quo universum hoc agatur et regatur, indiderit ? At. quis horum artifex 7 Annon is qui ea condidit, inque rerum na- turam produxit ? Nec enim τῷ αὐτομάτῳ, seu casui eam vim facultatemque tribuerimus. Sit enim sane casus, quod exstiterint : at. cujus tandem erit ea disposuisse? verum illud quoque, si libet, conceda- mus: cujus vero erit, eadem juxia illos quibus primum condita sunt leges conservare et custodire ? Alterius profecto quam casus : atque hoc quidnam aliud sit, nisi Deus !*: ΚΕΦΑΛ. Δ’ Περὶ τοῦ, τί ἐστι θεός ; ὅτι ἁκατά-ιηπτογ. Ὅτι μὲν οὖν dori Geb; , δήλον. TL δέ ἔστι xa οὐσίαν xai φύσιν, ἀχατάληπτον τοῦτο παντελῶς xal ἄγνωστον. "Οτι μὲν γὰρ ἀσώματον i, δηλον. Πῶς γὰρ σῶμα, τὸ ἄπειρον, χαὶ ἀόριστον, χαὶ ἀσχημάτιστον, καὶ ἀναφὲς , xal ἀόρατον, καὶ ἁπλοῦν, xat ἀσύνθε- τον» Πῶς γὰρ ἄτρεπτονί, εἰ περἰγραπτον xal πα- θητόν; Καὶ πῶς ἁπαθὲς, τὸ Ex στοιχείων συγχεῖμε- vov, xal εἰς αὐτὰ πάλιν ἀναλυόμενον» Σύνθεσις γὰρ ἀρχὴ μάχης ' µάχη δὲ , διαστάσεως * διάστασις δὲ, -λύσεως λύσις δὲ ἀλλότριον θεοῦ παντελῶς. B 127 CAP. IV. Quidnam Deus sit, quodque comprehendi non possit. Deum incorporeum esse sex rationibus probatur. — Quod itaque sit Deus, liquido constat : quid - autem secundum essentiam et naturam sit, nullo prorsus modo comprehendi, vel etiain cognosci . potest. Nam quod incorporeus sit, perspicuum est. Quo enim niodo corpus esse queat, quod in- finitum et interminatum est, quod figura caret, quodque nec tangi, nec oculis cerni potest, quod denique simplex est nec- compositum ? quo- modo quippe immutabile erit, $i circumscriptum ac passioni obnoxium sit? quinam expers passionis erit, quod ex elementis conflatur, atque in ea- dem rursus dilabitur? compositio siquidem pugna origo est; pugna, dissidii; dissidium, tionis; solutio autem a Deo prorsus aliena est '*., solu- Πῶς δὲ xai aw0fjoexatk τὸ, διὰ πάντων Ίχειν xaV C. Qua. ratione autem et illud stabit certumque πληροῦν τὰ πάντα Ocbv, ὣς φησιν ἡ Γραφή: Οὐχὶ τὀνοὐρανὸν xal τὴν γῆν ἐγὼ π.1ηρῶ, «έχει Κύὐ- ριος; ᾿Αδύνατον γὰρ σῶμα διὰ σωμάτων διηχειν, μὴ τέμνον καὶ τεµμνόµενον, xal πλεχόμενον xat ἀντι» παρατιθέµενον, ὥσπερ ὅσα τῶν ὑγρῶν µίγνυται xal συγχιρνᾶται. Ei δὲ xal τινὲς (5) φησιν ἄθλον σῶμα, ὡς τὸ παρὰ τοῖς τῶν Ἑλλήνων σοφοῖς πέμπτον σῶμα λεγόµενον, ὅπερ ἀδύνατον ' χινούμενον ἔσται πάντως, ὥσπερ ὁ οὐρανός. Τοῦτο γὰρ πἐμπτον σῶμά φασι. Τίς οὖν ὁ ποῦτο χινοῦν ; Πᾶν γὰρ χινούμενον 09' ἑτέρου χινεῖ- ται. Κάχεῖνο, τίς; Καὶ τοῦτο εἰς ἄπειρον, ἕως ἂν .. Greg. Naz. orat. $41. ᾖ Athan. Ρε incurn. Naz. orat. 22, 34. '* Jerem. xxii, 24. 10 Greg. Naz. loc. cit. erit, quod Deus omnia pervadat et impleat, sicut ait Scriptura : Nonne celum εἰ terram ego impleo, dicit Dominus '* ?* Neque enim fleri possit ** ut eor- . pus corpora permeet, quin simul et dividat, et dividatur, compliceturque, et opponatur per juxta oppositionem, ut loquuntur ; quemadmodum ία quida omnia cum inter se miscentur ac tem- perantur. Corpus ἄθλον et quinta substantia Peripatetico- rum. — Quod si quidam contendunt, hoc cerpus immateriale esse, non secus atque corpus illud, quod Grecorum sapientes quintum appellant (quod quidem esse nequit) movebitur certe uti caelum. Hoc enim est, quod quintum corpus vocant **. Verbi, post init. ; Greg. Naz. orat. 34. *! 14. ibid. " Greg. , VARIVE LECTIONES. i Reg. 5579, τὸ θεῖον ἀσώματόν kat. j Edita, et omnes fere codices. σεπτόν. Ita Gregorius Nazianz. orat. 54, ex qua hxc sumpta sunt. Vetus interpr. venerabile est. Sed vitiosum esse Gregorii textum autumat Combefisius, legendumque hoc in capite apud Damascenum cun Fabro ct cod. S. Hil. ἄτρεπτον. Favent Regii tres, Colb. et liber De Trinit. ap. Cyrill. k Edita, συνθῄσεται. NOTE. ) El δέ τινες. Quod si quidam contendunt. Hzc Aristotelem feriunt, qui coelum veluti Dei corpus esse docuit ; quod quia incorruptum sit, et a qua- tuor elementis diversum, idcirco quintum corpus nuncupabat ex Pythagora. Caeterum philosophi de incorruptione celorum doctrina, seclusis iis quie de primo motore tradidit, jam pridem in Christia- norum scholis, etiam Graecorum, adinissa est. Nam Scholiastes Regii cod. 2939, ait: Αριστοτέλης touto εἰσάχει kv τῇ περὶ χόσµου πραγµατείᾳ πέµπτον στο- χεῖον * χαὶ ἔτι παρὰ τὰ δ, τὸ στερέωµα τοῦτο εἶναι ἀποφαινόμενος, Ex λογιτμῶν εἰχότων χατασχευάζων᾽ αὐτά' Aristoteles quiutum hoc elementum. introducis in libro De mundo ; et ubi firmamentum illud. esso as-eril. a quatuor elementis diversum, verisimilibus id astruit argumentis. e 199 S.. JOANNIS DAMASCENI 800 Ecquis igitur el motum affert * Quidquid enim mo- A καταντήσωµεν clc. τι ἀχίνητον. Τὸ γὰρ πρῶτον xi- vetur, ab alio moveri mecesse est. À quonam item illud movetur * Atque ita in in(initum pro- grediar, quousque ad aliquod tandem pervenia- mus quod omni motu careat. Nam primum mo- νοῦν, ἀχίνητον , ὅπερ ἑστὶ τὸ θεῖον. Πῶς δὲ obx tv τόπῳ περἰγραπτον, τὸ χινούµενον ; Μόνου οὖν τὸ θεῖον ἀκίνητον, δι ἀχινησίας τὰ πάντα κινοῦν. ᾽Ασώματον τοίνυν ὑποληπτέον τὸ θεῖον. vens aliunde non movetur: et hoc quidem Deus est. Huc accedit, quod loco circumscribi oportet illud quod movetur : ac proinde solus Deus motu caret, sua immobilitate omnia movens **. Ex qui- bus efficitur, ut Deus incorporeus statuendus sit. Incorporeum essentia Dei non est. — Deus aptius wegatione declaratur quam positione. — Àt ne hoc quidem essentiam ejus declarat : quemadmodum nec cum ingenitum, prineipiique ac mutationis et corruptionis expertem eum dicimus et cztera qu: de Deo, vel circa ipsum esse dicuntur **. Αλλ) οὐδὲ τοῦτο τῆς οὐσίας αὐτοῦ rapactattxóy ἔστιν, ὥσπερ οὐδὲ τὸ ἀγέννητον , χαὶ τὸ ἄναρχον, xaX τὸ ἀναλλοίωτον, χαὶ τὸ ἄφθαρτον , χαὶ ὅσα περὶ Θεοῦ, f] περὶ Gebv εἶναι λέγεται" ταῦτα γὰρ οὐ το, τί ἔστι, σηµαίνει, ἀλλὰ τὸ, τί οὐχ ἔστι. Χρὴ δὲ τὸν βουλόμενον τήν τινος οὐσίαν εἰπεῖν, τί ἐστι, φράσαι, IIoc enim non quid sit, sed quid non sit indicant. Ὦ οὐ τὸ, τί οὐκ ἔστι: ὅμως ἐπὶ θεοῦ, τί ἐστιν, εἰπεῖν Atqui oportet eum, qui rei alicujus naturam ex- ponere in animo habet, quid' ea sit dicere, non quid non sit. De Deo autem impossibile est, quid- nam essentia sua ac natura sit enuntiare : ap- tiusque est ex omnium remotione et negatione sermonem de co facere *. Neque enim aliquid est eorum qux sunt : non ut nullatenus sit *5; sed quia super omnia que sunt, atque. 198 ctiam ἀδύνατον χατ᾽ οὐσίαν * οἰχειότερον δὲ μᾶλλον ix τῆς ἁπάντων ἀφαιρέσεως ποιεῖσθαι τὸν λόγον. 0ὐδὲν γὰρ τῶν ὄντων Eotlv* οὐχ ὡς μὴ Uv, ἀλλ' ὡς ὑπὲρ πάντα τὰ ὕντα, χαὶ ὑπὲρ αὐτὸ τὸ εἶναι (v. El γὰρ τῶν ὄντων xaX γνώσεις, τὸ ὑπὲρ γνῶσιν , πάντως χαὶ ὑπὲρ οὐσίαν .ἔσται' καὶ τὸ ἀνάπαλιν τὸ ὑπὲρ οὐσίαν, καὶ γνῶσιν ἔσται. supra ipsummet esse ipse sit. Etenim si cognitiones cirea res qui? sunt versantur; profecto quod cognitionem superat, supra csscntiam quoque erit : vicissimque quod est supra essentiam, cognitionem superabit. Affirmatio vim habens pracellentis negationis in Deo. — infinitus igitur est Deus, et incomprehen- Sibilis : atque hoc unum est, quod de co percipi possit et comprehendi. Quzcunque autem de Deo per affirmationem dicimus, non Dei naturam, sed quie circa naturam illius sunt, ostendunt. lta sive bonum, sive justun), sive sapientem , sive quodcunque tandem aliud dixeris, non Dei na- turam, sel qua circa naturam sunt, exponis. Bunt porro nonnulla. quz? tametsi per affirmatio- nem de Deo dicantur, precellentis tamen negatio- , nis vim habent, v. gr. cum de Deo verba facientes, ipsas intelligimus, sed quod lux non sit, verum luce pr:estantior. ΄Απειρον οὖν τὸ Θεῖον καὶ ἀχατάληπτον ^ xoi τοῦτο µόνον αὐτοῦ χατάληπτον, ἢ ἀπειρῖα καὶ ἁχατα- ληψία. "Oca δὲ λέγομεν ἓπὶ Θεοῦ χαταφατιχῶς , οὐ τὴν φύσιν, ἀλλὰ τὰ περὶ τὴν φύσιν δηλοῖ. K3v &ya- θόν, χἂν δίχαιον, x&v σοφὺν, κἂν 6 1 τι ἂν ἄλλο εἷ- πῃς, οὗ φύσιν λέγει; θεοῦ, ἀλλὰ τὰ περὶ τὴν φύσιν. Εἰσὶ δὲ xal τινα χαταφατικῶς λεγόμενα ἐπὶ θεοῦ, δύναμιν ὑπεροχιχῆς ἀποφάσεως ἔχοντα * olov, σχό- τος λέγοντες ἐπὶ θεοῦ , οὗ σχότος νοοῦμεν, ἀλλ᾽ ὅτι οὐκ ἔστι φῶς, ἁλλ᾽ ὑπὲρ τὸ φῶς * χαὶ φῶς, ὅτι οὐχ ἔστι σχότος. tenebrarum vocem usurpamus, non tenebras Eodem modo, cum lucem eum dicimus, hoc signiflcamus, quod tenebre non sit. CAP. V. Demonsiratio quod unus sit Deus ei non plures. lgitur quod Deus sit, quodque ejus essentia comprehendi nequeat, abunde demonstratum est. Quod autem unus sit, et non plures, apud eos quidem, qui Scripture diviux fldem adhibent, extra controversiam est. Dominus enim quam legem lsraeli tulit, verbis iis auspicatur : Ego Dominus Deus, qui eduxi te de terra Egypti. Non erunt tibi dii alii preter me **. Et rursus ait : Audi, Israel : Do- minus Deus tuus, Deus unus est 3. Et per 1saiam prophetam : Ego enim, inquit, sum Deus primus, et ego posthac; ei preter me non est. Deus. Aute se non fuil alius Deus, et post me mon erit, el prater me non est **. Quin et Dominus in Evange- ΚΕΦΑΛ. E. Απόδειξις ὅτι εἷς ἐστι θεὸς καὶ οὗ zo4ol. "Ott μέν ἐστι sbz, ἰχανῶς ἁποδέδειχται, χαὶ ὅτι ἀχατάληπτος αὑτοῦ f οὐσία. "Oct δὲ εἷς ἐστι θΞὺς m, καὶ οὗ πολλοὶ, τοῖς μὲν τῇ θείᾷ πειθοµένοις Γραφῇ οὐκ ἀμφιθάλλεται. Φησὶ γὰρ ὁ Κύριος ἐν τῇ τῆς vo- µοθεσίας ἀρχῃ ᾽ Εγὼ Κύριος ὁ θεός σου, ὁ ἑξα- γα}ὠ» σε ἐκ γῆς Αἰγύπτου. Οὐκ ἔσονταί σοι θεοὶ ἕτεροι π.ἡἠν ἐμοῦ. Καὶ πάλιν Ἄχουα, ᾿Ισραή. ' Κύριος ὁ θεός σου, Κύριος εἷς ἐστι. Καὶ διὰ Ἡσαίου τοῦ προφήτου * Εγὼ γὰρ, qnot, sóc πρῶτος ' καὶ ἑγὼ μετὰ ταῦτα, xal απ.ὴν ἐμοῦ οὐκ ἔστι θεός' ἔμπροσθέν µου οὐκ ἐγένετο á&JAJAoc θεὸς, καὶ ματ ἐμὲ οὐχ ἔσται, xal zAiv ἐμοῦ οὐχ ἔσει. Καὶ ὁ Κύριος δὲ ἐν τοῖς ἱεροῖς ? Εὐ- ** Greg. Naz. orat. 22, δὲ. 35 Id. ibid. 39 1d. ibid. 39 Dionys. De myst. theolog. 3 Exod. xx, 34. ? Deut.vi, &. 39 Ίνα, χω, 10. 1 VARLE LECTIONES. Nonnulli codd. xày ὁτιοῦν. m Decst 0:5; in edit.» Incditis abest, ἱεροῖς. In. mss. legitur. 801 DE FIDE ORTHODOXA LIB. I. ΄ 802 ἀγγελίοις οὕτω qnoi πρὸς τὸν Ilacépa: Αὕτη ἐστεὶν A liis in bxc verba alloquitur Patrem ; Hec est 7 αἰώγιος ζωὴ, ἵνα ywooxovci σε µόνον dAngi- vr Θεόν. Toig δὲ τῇ 0c(g Γραρῇ μὴ πειθοµένοις οὕτω διαλεςόµεθα. « | Τὸ θεῖον τἐλειόν (4) ἐστι χαὶ ἀνελλιπὲς χατά τε ἀγαθότητα, κατά τε σορίαν, κατά τε δύναμιν, ἄναρ- yov, ἀτελεύτητον , ἁῖδιον, ἀἁπερίγραπτον, xaX ἁπλῶς εἰπεῖν, κατὰ πάντα τέλειον. El οὖν πολλοὺς ἑροῦμεν θεοὺς, ἀνάγχη διαφορὰν ἓν τοῖς πολλοῖς θεωρεῖσθαι. El γὰρ µηδεµἰα διαφορὰ £v αὐτοῖς, εἷς μᾶλ)όν ἔστι καὶ οὐ πολλο/. El δὲ διαφορὰ ἐν αὐτοῖς, ποῦ ἡ τε- λειότης ; Else γὰρ χατὰ ἀγαθότητα, εἶτε χατὰ δύνα- µιν, eise χατὰ σοφἰαν, εἶτε χατὰ χρόνον, εἴτε χατὰ τόπον ὑστερῆσει τοῦ τελείου , οὐχ ἂν εἴη θεός. Ἡ δὲ διὰ πάντων ταντότης, ἕνα μᾶλλον δείχνυσι, xal οὐ πολλούς. via eterna, ut cognoscant te solum versum Deum 3, Cum illis autem, qui nullam Scripture sacra fi- dem arrogant, ad hunc moduin disputabimus. Demonstraltio syllogistica, quod unus Deus sit.— Deus perfectus est, οἱ absque defectu, sive boni- tatem, sive sapientiam, sive potentiam spectes ; principii ac finis expers, sempiternus, incircum- scriptus, ac denique, ut rem uno verbo comple- clar, omnibus modis est perfectus. Quocirca si plures deos esse asseruerimus, inter plures dis- crimen animadvertere necesse erit. Nam si nihil discriminis intcr eos reperiatur, unus potius est, quam multi : si autem discrimen aliquod inter eos exsislit, ubi tandem erit illa perfectio? Ft- cnim si, vel bonitatis, vel potentiz, vel sapientiz, vel postremo temporis ratione, aliquid in eo ad perfectionem desideretur, Deus ccrte non erit, At vero identitas sibi per omnia coustans, unum potius, quam multos ostendit 29, Πῶς δὲ χαὶ πολλοῖς οὖσι τὸ ἀπερίγραπτον φυλα- χθήσεται ; Ἔνθα γὰρ εἴη ὁ εἷς, οὐχ ἂν εἴη ὁ ἔτε- ρης. Πῶς δὲ ὑπὸ πολλῶν χυθἐρνηθήσεται ὁ κόσμος, χαὶ οὐ διαλυθήσεται, xaX διαφθαρήσεται ο, µάχης ἓν τοῖς χυθερνῶσι θεωρουµένης; Ἡ γὰρ διαφορὰ ἑναντίωσιν εἰσάγει, El δὲ εἴποι τις, ὅτι ἕκαστος μέρους ἄρχει ᾿ τί τὸ τάξαν, xaX τὴν δ.ανομὴἣν αὐτεῖς ποιησάµενον; Ἐχεῖνο γὰρ μᾶλλον ἂν εἴη θεός. E, &olvuy Easy θεὸς, τέλειος, ἀπερίγραπτος, τοῦ παντὺς ποιητῆς, συνοχεύς τε xal χυθερνήτης, ὑπερτελῆς, xal προτέλειος. Jam vero si multi sunt, quomodo salva et in- columia3 199 ipsis manclit incircumscriptio? ubi enim unus fuerit, illinc alter aberit ?*'. Quid insuper afferri potest, quin si imandus a multis gubernetur, non dilabatur, corrumpatur- que, et intereat : quippe cum inter gubernatores pugna vulgo perspiciatur? discrimen siquidem pu- gn:x et contentioni aditum facit **. Sin autem quis dieat singulos parlj prresse; quaerau ex eo quis hujus ordinis auctor fuerit, imperiumque inter ipsos partitus sit? llic enim potius Deus unus erit. Unus proinde est Deus, perfectus, cireum- scriptionis expers, mundi architectus ct conditor, conservator, et gubernator, perfectione omni $u- blimior et anterior. Πρὸς δὲ (5), xai φυσιχὴ ἀνάγχη µονάδα εἶναι C. Adhxe a nalura quoque necesaáitate omni com- δυάδος ἀρχήν. ΚΕΦλλ.ς. Περὶ τοῦ Λόγου xal Υἱοῦ Θεοῦ, cvAlogixi]. ἁπό- δειξις. Οὗτος τοίνυν ὁ εἷς (0) καὶ μόνος θεὸς οὐχ ἅλογός ἐστι. Λόγον δὲ ἔχων, οὐχ ἀνυπόστατον ἕξει, οὐχ ? Joan. xvii, ὂ. 52 Dionys. De div. nom. cap. 5, 15. 9 Mss. φθαρῆσεται. 3 Greg, Nyss. Prol. lib. Catech. VARLE LECTIONES, paratum est, ut unitas binarii origo sit ?*. CAP. VI. De Verbo ac Dci Filio, probatio ducla a ratione. Verbi divini ab humano discrimen, et anologia. — llic ergo ille unus ac solus Deus, Verbo destitu- | jnf, lib. iv, c. 21. ?* Greg. Naz. orat. 35. NOTE. (4) To θεῖον céAcióv ἐστι. Deus. perfectus est, etc. Primam hanc. demonstrationem, qua unitas numi- uis evincitur, apud S. Thomam reperias, 1 part., quzst. 11, art. 4. Secunda familiaris est Patribus, qui adversus Marcionitas et Manichzos disputant, eaque magis explicatur infra lib. iv, cap. 21. Plura legesis. apud Aihenagoram, qui et. tertiam fuse persequitur. (5) Πρὸς δὲ. Adhec a natura, etc, Quartum hoc monumeutum ex Theologo sumptum putat Scho- liastes Reg. cod. 3109, 'O δξ Θεολόγος Γρηγόριος ἐν τῷ δευτέρῳ λόγῳ τοῦ εἱρηνικοῦ, οὕτω φησί’ Μονάδος μὲν χινηθείσης διὰ τὸ πλούσιον, δυάδος δὲ ὑπερθαθείσης ' ὑπὲρ Υὸρ τὴν ὕλην χαὶ τὸ εἶδος, ἐξ ὧν τὰ σώματα ᾽ Τριάδος δὲ ὁρισθείσης διὰ τὸ τέ- λειον * Gregorius Theologus oratione de Pace sic ait, «nitate quidem propter divitias sese exerente, binario vero exswperato (materiam enim et formam quibus corpora constant excedit), ternario vero definito oh per[ectionem suam. ΛΙ vero Nazianzenus eo loci ralionem affert duntaxat, cur non una sit in Tri- nitate persona , sed tres. Ast Damascenus aliud evincere contendit, puta ex pluribus, seu principia dicantur, seu nomina, unum saltem agnoscendutmm quod primas teneat, sitque adeo supremus caetc- rorum Deus. (6) Οὗτος τοίνυν ὁ clc Hic ergo ille unus est, etc. Etsi. probatio hec συλλογιστιχὴ, α ratione ducla, efficax non est in theologicis, nec demou- strat Dei Verbi exsistentiam, eam tamen declarat οἱ fide dignam ostendit. Ejusmodi sunt convenien- ti: ille praeclare, quibus sanctus Thomas abundat, exque non contemnendz, nisi ceu demonstrationes mysteriorum fldei importunius oggcrantur. In boc porro capite varii vapulant hzretici; non Arius modo ubi ex Niczni Symboli appendice de Verbo 83 modi illud habiturus est, quod non subsistat, aut quod esse coeperit, aut sit desiturum. Neque enim fuit unquam, cum Deus sine Verbo esset. Quin potius Verbum suum ex se genitum semper ba- bet, non quod ad instar nostri non subsistat, et in aerem diffluat; sed in se consistens, virumque, et perfectum, atque ejusmodi, ut extra ipsum non progrediatur, sed in ipso semper exsistat **. Quo enim, quxso, loco esset, si extra ipsum excedat? Nam quia natura nostra caduca est, et fragilis, ob eam quoque causain sermo noster subsistentia caret. At Deus, cum sempiternus perfectusque sit, perfectum quoque eL subsistens, voreque ex- sistens Verbum suum habet; et quod semper sit, et vivat, el omnia habeat, quz Pater habet. Sicut enim sermo noster ex mente progrediens , nec prorsus cum mente idem est, nec rursum om- nino ab ea diversus (quatenus enim ex mente, hactenus alius est a mente; quatenus vero men- tem ipsam palam profert, non jam prorsus a mente diversus est, verum natura quidem est unum cum ea, subjecto autem ab illa diversum) : ad eumdem modum Dei quoque Verbum, quate- nus per se subsistit, ab eo distinguitur, a quo S. JOANNIS DAMASCENI ius non est. Verbum porro si babest, non ejus- A ἀρξάμενον τοῦ εἶναι, οὐδὲ παυσόµενον, 00 Υὰρ fv en ὅτε οὐχ Tfjv ὁ θεὺς Λόγος. "Act δὲ ἔχει τὸν ἑαυτοῦ Λόγον ἐξ αὐτοῦ γεννώμενον , οὗ χατὰ τὸν ἡμέτερον λόγον ἀνυπόστατον, xal εἰς ἀέρα χεόµενον, ἀλλ᾽ ἐν- υπόστατον, ζῶντα, τέλειον ᾿ οὐχ ἔξω αὐτοῦ χωροῦντα, ἀλλ’ kv αὐτῷ ἀεὶ ὄντα. Ποῦ γὰρ ἔσται, ἔξω αὐτοῦ Ὑινόμενος, Ἐπειδὴ γὰρ ἡ ἡμετέρα φύσις ἐπίκηρός ἐστι , xal εὐδιάλυτος, διὰ τοῦτο xal ὁ λόγος ἡμῶν ἐστιν ἀνυπόστατος. 'O δὲ θεὺς ἀεὶ ὧν, xal τέλειος (v, xai τέλειον xal ἑν,πόστατου ἕδει τὸν ἑαυτος Λόγον, καὶ ἀεὶ ὄντα, καὶ ζῶντα, καὶ πάντα ἔχοντα ὅσα ὁ γεννήτωρ ἔχει. Ὥσπερ γὰρ ὁ ἡμέτερος λόγος ix τοῦ νοῦ προερχόμενος, οὔτε δι’ ὅλου ὁ αὐτός ἐστι τῷ vp, οὔτε παντάπασιν ἕτερος * Ex τοῦ νοῦ μὲν γὰρ ὢν, ἄλλος icti παρ) αὐτόν. αὐτὸν δὲ τὸν νοῦν εἰς τοὺμφανὲς ἄγων, οὐχέτι παντάπασιν ἕτερός bac: παρὰ τὸν νοῦν, ἀλλὰ κατὰ τὴν φύσιν ἓν ὢν, ἕτερόν ἐστι τῷ ὑποχειμένῳ * οὕτως xal ὁ τοῦ θεοῦ Λόγος P, τῷ μὲν ὑφεστάναι xa0' ἑαυτὸν , διῄρηται (7) πρὸς ἐχεῖνον παρ) οὗ τὴν ὑπόστασιν 4 ἔχει ' Τὸ δὲ ταῦτα δειχνύειν bv. ἑαυτῷ, ἃ περὶ τὸν Θεὸν χαθορᾶται, ὁ αὐτός ἐστι xatà τὴν φύσιν ἐχείνῳ. Ὥσπερ γὰρ «5 ἐν ἅπασι τέλειον ἐπὶ τοῦ Πατρὸς θεωρεῖται, οὕτω καὶ ἐπὶ τοῦ ἐξ αὐτοῦ Υεγεννηµένου Λόγου θεω- ρεῖται T. habet ut per se subsistat : quatenus Ἡ 90 autem eadem in ipso ostendit, qux in Deo conspiciuntur, idem natura cum ipso est. Quemadmodum enim omnimoda undique perfectio in Patre perspicitur, dem etiam in Verbo ex ipso genito spectatur. CAP. ΤΗ, De Spiritu sancto, probatio ducta ex ratione. Divini Spiritus ab humano discrimen. — Suus quoque Verbo Spiritus sit oportet. Nam ne noster quidem sermo spiritus est expers. lloc autem in- ter utrumque interest, quod in nobis spiritus a * Greg. Nys. Catech. c. 4. eae ΚΕΦΑΛ. Z'. Περὶ τοῦ Πνεύματος τοῦ dpiov, cvAAoyioetxi? ἀπόδειξις. Ast δὲ τὸν Λόγον χαὶ Πνεῦμα ἔχειν (8). Καὶ γὰρ, χαὶ ὁ ἡμέτερος λόγος οὐχ ἅμοιρός ἔστι τοῦ πνεύµα- τος * ἁλλ᾽ ἐφ᾽ ἡμῶν μὲν τὸ πνεῦμα ἁλλότριόν ἔστι τῆς ἡμετέρας οὐσίας. Tou ἀέρος γάρ ἐστιν ὀλκὴ xol VARI/E LECTIONES. ? In R. 9127 additur ὃς ἐστιν Ó υἱής. «Cod. S. Hil. ὕπαρξιν. Sic Reg. duo, et T. ezsistentiam. Edita, τὴν γένεσιν ὑπόστασιν ἔχει. Absurde prorsus. es * Edita θεωρεῖται. 5 Desunt hiec in miss. NOTE. dicitur, Ob rà ἦν ὃτς οὐκ ἣν Neque enim erat ali- quando, cum ille non esset; sed etiam Sabellius, amosatenus, et quicunque alii veram consisten- liam eidem Verbo ademerunt. (7) Διῄρηται. Ab eo distinguitur ; Patre. scilicet. Nonnullis verbum 5:fjprnza« displicuit, quia divisio- nem annueret. At Theologus illud frequenter usur- . pat, ad discrimen duntaxat personarum enuntian- dum: v. gr. dum ait : "Ev ὄντα διηρηµένως, xat διαιρούµενα συνηµµένως, que discretim unum sunt, et discreia conjuncióm. Et orat. 94 : Falgorem unum, ab una Deilale coruscantem , ἐνικῶς διαιρουµένην, καὶ συναπτοµένην ἁδιαιρέτως , qui conjunctim dis- cretus sit, et. discretim conjunctus : id. quod plane mentis aciem fugit. Sexceuta sunt tam theologi, quam reliquorum Patrum loca, quibus διαιρέ- σεως nomine nonnisi discrimen rei unius ab alia enuntiatur : atque hoc sensu cum contractioni Sabellianz, tum Αγίου divisioni adversatur. Le- gesis denuo Naz. orat. 29, p. 489. (8) Δεῖ τὸν Λόγον xal τὸ Πνεῦμα ἔχειν. Suus quoque Verbo sit Spiritus oportet. Grzeci, tum pro- pter. nativam notioueim quam. Spiritus nomen in- gerit, tum ob hoc Scripture effatum, et Spiritu oris ejus omnis virtus eorum , Spiritum sanctum docent a Patre procedere flatus instar quem Deus proferendo Verbum emittat. Ait quippe Noster, infr. c. 18, Nullum sine Spiritu impulsum esse, οὐδεμία [^e ópyuh ἄνευ πνεύματος. Adeo tamen ut ille piritus Dei non evanescat, sed divina substantia sil οἱ ipse Deus. lta Gregorius Nipsenus disputat; ita Nazianzenus, orat. 1, 9 ; Cyrillus Alex., Thes. assert. 51, dial. 2 De Trin. p. 435; οἱ 7, p. 654 οἱ 640. lta demum, ut alios taceam, Dasilius, lib. v Cont. Ewnom. οἱ lib. De Spiritu sancio, cap. 18, docet Spiritum esse ex Deo, non quomodo ex eo sunt omnia, sed wt ab ipso procediti, non gene- ratione veluti Filius, ἁλλ ὡς Πνεῦμα στόματος αὐτοῦ, sed lanquam Spiriius oris ejus. Elsi neque os illud membrum est, nec Spiritus est anhelitus, sive vapor evanescenas, sed os dicitur, quod Deum deceat ; el Spiritus est. substantia vivens , sanclifcalionis domina, ut tum veritas nature manifesta sit, tun: el exsistendi modus ine[fabilis conservetur. Gregorius Scholarius, lib. 1 Cont. Latin., de process. Spiritus sancii sect, 4, Spiritum sanctum ópphv esse con- 805 DE FIDE ORTHODOXA LID. I 806 φορὰ, εἰσελχομένου, xal προχεοµένου Ἄρὺς τὴν τοῦ Α substantia nostra alienus est. Acris quippe at- σώματος σύστασιν. Ὅπερ ἓν τῷ χαιρῷ τῆς ἐχφωνή- σεως φωνὴ λόγου γίνεται, τὴν τοῦ λόγου δύναμιν ἐν ἑαυτῇ φανεροῦσα !. Ἐπὶ δὲ τῆς θείας φύσεως τῆς ἁπλῆς καὶ ἀσυνθέτου, τὸ μὲν εἶναι Πνεῦμα θεοῦ εὐσεθῶς ὁμολογητέον, διὰ τὸ μὴ εἶναι τὸν Λόγον ἐλλιπέστερον τοῦ ἡμετέρου λόγου. Οὐκ ἔστι δὲ εὖ- σεθὲς ἀλλότριόν τι ἔξωθεν ἐπεισερχόμενον τῷ co λογίζεσθαι τὸ Πνεῦμα, ὡς xal ἐφ᾽ ἡμῶν ctv συν- θέτων. ᾽Αλλ) ὥσπερ θεοῦ Λόγον ἀχούσανιες ἃ, οὐχ ἀνυπόστατον, οὐδὲ Ex µαθήσεως προσγινόµενον, οὐδὲ διὰ φωνῆς προφερόµενον, οὐδὲ εἰς ἀέρα χεόµενον, καὶ λυόµενον, ᾠήθημεν, ἀλλ οὐσιωδῶς ὑφεστῶτα, προαιρετιχόν τε, xai ἐνεργὸν, xal παντοδύναμον * οὕτω χαὶ Πνεῦμα µεμαθηχότες θεοῦ, τὸ συµπαρο- μαρτοῦν τῷ Λόγῳ, χαὶ φανεροῦν αὐτοῦ τὴν ἑνέρ- γειαν, οὐ πνοὴν ἀνυπόστατον ἐννοοῦμεν. Οὕτω γὰρ ἂν καθαιρεῖται πρὸς ταπεινότητα τὸ μεγαλεῖον τῆς θείας φύσεως, εἰ καθ ὁμοιότητα τοῦ ἡμετέρου πνεύ- µατος, xai τὸ ἓν αὐτῷ Ηνεῦμα ὑπονοοῖτο * ἀλλὰ δύναμιν οὐσιώδη, αὐτὴν ἑαυτῆς ἓν ἰδιαζούσῃ ὑπο- στάσει θεωρουµένην, χαὶ τοῦ Πατρὸς προερχοµένην, καὶ ἓν τῷ Λόγῳ ἀναπανομένην (9), καὶ αὐτοῦ οὖσαν ἐχφαντιχὴν , οὔτε χωρισθῆναι τοῦ Θεοῦ ἓν ᾧ ἐστι, xal τοῦ λόγου , ᾧ συμπαρομαρτεῖ , δυναµένην, οὔτε πρὸς τὸ ἀνύπαρχτον ἀναχεομένην, ἀλλὰ χαθ᾽ ὁμοιό- τητα τοῦ λόγου καθ) ὑπόστασιν οὗὖσαν, ζῶσαν, προ- αιρετικΏν, αὐτοχίνητον, ἐνεργὸν, πάντοτε τὸ ἀγαθὸν θέλουσαν, xal πρὸς πᾶσαν πρόθεσιντ, σύνδρομον ἔχουσαν τῇ βουλήσει τὴν δύναμιν, μήτε ἀρχὴν C ἔχουσαν, µήτε τέλος. O0 γὰρ ἑνέλειψέ mote ci Πατρὶ Λόγος, οὔτε τῷ Λόγῳ Πνεῦμα. tractio et emissio est, qui tuendi corporis causa vicissim attrahitur et profunditur; ac locutionis tempore sermonis τος efficitur, sermonis vim in se ipsa promens **. At in divina natura, quz sim- plex est, nec ullatenus composita, quod quidem Dei Spiritus sit, pie confitendum est ( neque snim Dei Verbum minus quid nostro sermone ad per- fectionem habet). Ceterum existimare Spiritum alienum quiddam esse, quod Deo extrinsecus ad- veniat, ut in nobis qui compositze natura sumus, hoc a pietate abhorret. Quin potius, ut, cum Dei Verbum audimus, non ejusmodi verbum esse. arbitramur quod subsistentia careat, vel doctrina comparetur, vel voce proferatur, vel in aerem dilabatur et evanescat ; sed quod substantialiter consistat, sitque libera voluntate preditum, et efficax, atque omnipotens : eodem modo cum Dei Spiritum Dei Verbi comitem, ipstusque vim decla- rantem docemur, non flatum quemdam subsisten- tia destitutum animo concipimus (sic enim divinse nature majestas in humilitatem deprimeretur, si Spiritum, qui in ea est, spiritus nostri similem esse conjiceremus), sed vim substantialem, quse- que ipsa perse in propria ac distincta persona consideretur, atque a Patre procedat, et in Verbo conquiescat, ipsumque declarct et exprimat : quae praterea, nec a Deo in quo est, nec a Verbo ος jus comes est, disjungi queat: nec denique ita dilabatur, ut omnino esse desinat δὲ verum 191 aque ac Verbuin, per se, inque persona propria consistat, vivat, libere velit, suapte vi moveatur, eflicax sit, bonum semper velit, atque ad id omne, quod decreverit, concurrentem cum volun- tate potentiam habeat, ejusque nature sit, ut nec principium habuerit, nec flnem habitura sit. Ne- que enim Potri Verbum unquam defuit, nec Verbo Spiritus. Οὕτως διὰ μὲν τῆς χατὰ φύσιν ἑνότητος, ἡ πολύ- *' Greg. Nyss. Catech.c. 3. TrinitateGentilismuset Judaismus explosi. — Δι-- 3* Greg. Naz. orat. 91 et 44. VARL£ LECTIONES. t Edit. Regg., et lib. De Trínit. apud S. Cyrill. φέρουσα. ᾗἩ Cod. et Regii 4 ἀχούοντες. Sicapud Cyrill. * Omnes pene codd. θέλησιν. . NOTE. cedit. ὑὕτω xal τὸ ἅγιον Πνεῦμα, ὥσπερ ὁρμὴ xal χίνησις, ἑνδοτέρα τῆς ὑπερφυοῦς ἐχείνης οὐσίας γίνεται Sic Spiritus sanctus ad instar est impulsus molionisque intimc supernaturalis illius substantia. Atqui vel Tullio teste ópph voluntatis motio est, D ni ux appelitionem wt et conatum significat. decundum Clementem Alexandr. lib. γι Strom. p. 275, ἄμφω δυνάμεις φυχῆς Ὑνῶσίς τε xol ὁρμὴ, ambe virtutes. animi cognitio el impulsus, seu appetitio. Quamobrem non male docuit Augu- stinus Spiritum sanctum ΔΙΠΟΓΕΙΗ esse Patris el lilii. (0) Kal £v τῷ Λόγφἐναν απαυόµενον, Et in Verbo conquiescat , elc. Sic magnus Cyrillus multis in locis ait. Spiritum sanctum ex Patre procedere εί jn Filio esse, εἶναι, οἱ µένειν, manere, tum etian esse ex Filio , et in ipsu natura lwerere , && αὐτου καὶ ἐμπεφυκὸς αὐτῷ. Nec aliud vero sibi voluere, nisi Spiritum sanctum ad. res conditas amandau- duin non esse, sed cognatione, ut ita dicam, na- turz Filio conjungi, ut quemadmodum Filius est in sinu Patris, ita Spiritus in sinu Filii quiescat« Tanquam ejus virtus et operatio | naturalis, vivens, ἑνέργεια φυσικἣ xal Qoa * τὸ ἐνεργὲς τοῦ Yioo, inquit ident doctor, Dial. 7 ad Hermiam. Neque enim, inquit Theologus, orat. 44, ita com- aratum est, ἑλλιπεῖν ποτε, ἢ Υἱὸν Πατρὶ, ἡ Πνεῦμα kp, ut vel Pater Filio, vel Spiritu sancto Filiws careat. Quin potius Spiritui sancto convenit ut sit ετὰ τῆς ἀρχῆς , wma cum principio , id est cum ilio, quem alibi vocat ἀρχὴν ἐξ ἀρχῆς, principium e principio, et &pyhv τῶν ὅλων, principium rerum omnium, quia nempe omnia per ipsum facta sunt. - Quod sequitur, xat αὐτοῦ οὖσαν ἐχφαντιχὴν, eam- que manifestum faciat , hoc Christi dictum signi- fieat, llle me clarificabit , quia de meo accipiet , et annuntiabit vobis » itemque, lle testimonium per- hibebit de me, sic infra Noster Patrem esse ait, π θολέα ἔχφαντορ,χκοῦ Πνεύματος, mantifestantis έλα ritus emissorem, Alias nouen ἔχφανσις, ut et ἔλλαμφις, sternam persone unius ex alia, ceu luminis de lumine processionem enuntiat. 801 S. JOANNIS DAMASCENI 898 quo lac fatione, per nature quidem unitatem, A θεος τῶν Ελλήνων ἐξαφανίζεται πλάνη * διὰ δὲ τῆς yenlilium multos deos asserentium error adimitur ; rursusque admissis Verbo et Spiritu, Judieorum dogma evertitur, remanetque quod in utraque secta commodi est ?! : ex Judaica niinirum sententia uni- tas natura; ex geutilismo autem personarum sola distinctio **, Quod si contradicat Judxus, ne Verbum admit- tatur et Spiritus divinze Scripture testimonio con- futetur, osque illi obstruatur. De Verbo enim ait divinus David : In eternum, Domine, Verbum tuum permanet in celo 1. Et rursus : MisitVerbum suum, et sanavit eos 9. Atqui. verbum illud quod ore pro- fertur, nec mittitur, nec in aternum manet. De Spiritu rursus ait idem David : Emitte Spiritum (uum, el creabuntur ". Et alio Ioco: Verbo Domini celi firmati sunt, et Spiritu oris ejus omnis virius eorum ?, Job item : Spiritus Domini qui fecit me. es flatus omnipotens, qui me tuetur atque conservat **. Spiritus porro qui mittitur, facit, firmat, tuetur, atque conservat, non evanidus quidam balitus est, quemadmodum nec Dei os, membrum corporeum ; utrumque enim horum consentanca Dei ratione intelligi debet ** CAP. Vill. De sancta Trinitate. Credimus igitur in unum Dcun, principium unum, principio carentem, increatum, ingenitum, interitus ac mortis nescium, aeternum, immensum, inciccuinscriptum, nullis terminis definitum, iufi- nit: potentie, simplex, incompositum, incorpo- reum , a fluxu, passione, omnique mutatione et alteratione liberum, invisibilem, omnis bonitatis ac justitiae fontem, lucem intellectualeu οἱ inac- cessam, potentiam nulla mensura comprehensam, quamque sola voluntas sua metiatur ( potest enim quidquid vult ), rerum omnium conditricem, tam visibilium, quod invisibilium effectricem ; omnium conservatricem, omnihus providentem, omnia con- tinentem ac regentem, perpetuumque ac immortale regium in omnia obtinentem ; nihil contrarium habentem, omnia implentem, a nulla re conipre- hensaimn, imo vero ipsam universa complectentem οἱ contineutem ac prehabentem, substantias omnes sine pollutione penetrantem, ultra res omnes ct essentias 1342 longe provectiorem, ut qu;e super- substantialis est, omnibusque entibus sublimior ; divinitate, bonitate, plenitudine supcriorem; prin- cipatus omnes aique ordines statuenlem, snper omnem principatum atque ordinem positum ; es- sei.tia, vita, sermone, et cogitatu altíorem ; que lux ipsa est, bonitas ipsa, ipsamet vita, ipsamet essen- τοῦ Λόγου παραδοχΏς xai τοῦ Πνεύματος, τῶν 'Iou- δαίων καθαιρεῖται τὸ δόγμα , ἑχατέρας τε αἱρέσεως παραμένει τὸ χρήσιµον * Ex μὲν τῆς Ἰουδαϊκῆς ὑπο- λήψεως, ἡ τῆς φύσεως ἑνότης * &x δὲ τοῦ Ἕλληνι- αμοῦ, ἡ κατὰ τὰς ὑποστάσει; διάχρισις µόνη. El δὲ ἀντιλέγοι ὁ Ἰουδαῖος πρὸς τὴν τοῦ Λόγου παραδοχὴν, xaX τοῦ Πνεύματος, ὑπὸ τῆς θείας Γρα- φῆς ἐλεγχέσθω τε χαὶ ἐπιστομιζέσθω. Περὶ μὲν γὰρ τοῦ Λόγου φησὶν ὁ θεῖος Σ Δαθίδ' Kic τὸν αἰῶνα, Κύριε, ὁ Λόγος σου διαμένει ἐν τῷ οὑραγῷ. Καὶ πάλιν. ᾽Απέστει.]ε τὸν Λόγον αὑτοῦ, xal lácaco αὐτούς. Λόγος δὲ προφοριχὸς οὐχ ἀποστέλλεται, οὐδὲ εἰς τὸν αἰῶνα διαμένει Y. Περὶ δὲ τοῦ liveo- D µατος ὁ αὐτὸς Δαθίδ. ᾿Εξαποστελεῖς τὸ Πνεῦμά σου, xal κτισθήσονται. Καὶ πάλιν * To Λόγῳ Kv- ρίου οἱ οὐρανοὶ ἑστερεώθησαν, xal cq Πνεύ- puto τοῦ στόματος αὑτοῦ πᾶσα "| δύναμις αἎ- τῶν. Καὶ ὁ Ἰώθδ'. Πγεῦμα θεῖον τὸ ποιησάν ue * avot δὲ παντοκράτορες ἡ συγέχουσά µε. Πνεῦμα δὲ ἁποστελλόμενον, xal ποιοῦν, xal στερεοῦν, xat σννέχον, οὖκ ἄσθμα ἑστὶ τὸ λυόµενον, ὥσπερ οὐδὲ σωµατ.χ»ν µέλος τὸ τοῦ θεοῦ στόμα’ ἁμφότερα γὰο θεοτρεπῶς νοητέον. ΚΕΦΑΛ. H'. Περὶ τῆς ἁγίας Τριάδος. Πιστεύομεν τοιγαροῦν εἰς ἕνα θεὸν, µίαν ἀρχὴν. ἄναρχον , ἄχτιστον , ἀγέννητον, ἀνόλεθρόν τε χαὶ ἀθάνατον, αἰώνιον, ἄπειρον, ἀπερίγραπτον, ἀπερι- όριστον, ἀπειροδύναμον, ἁπλοῦν, ἀσύνθετον, ἀσώμα-. τον, ἄῤῥευστον , ἀπαθηῃ , ἄτρεπτον, ἀναλλοίωτον, ἁόρατον, πηγὴν ἀγαθότητος xai δικαιοσύνης , qo; νοερὸν, ἀπρόσιτον * δύναμιν οὐδενὶ µέτρῳ γνωριζο- µένην, µόνῳ τῷ οἰχείῳ βουλήματι μετρουμένην * πάντα γὰρ ὅσα θέλει, δύναται * πάντων χτισµάτων ὁρατῶν τε χαὶ ἀοράτων ποιητιχὴν, πάντων συν- εχτιχὴν xal σοντηρητικὴν, πάντων προνοητιχὴν, πάντων χρατοῦσαν, xat ἄρχουσαν, xai βασιλεύουσαν, ἀτελευτήτῳ χαὶ ἀθανάτῳ βασιλείᾳ, μηδὲν ἑναντίον ἔχουσαν, πάντα πληροῦσαν , ὑπ οὐδενὸς περιεχοµέ- νην' αὐτὴν δὲ μᾶλλον περιέχουσαν τὰ σύμπαντα, xai συνέχουσαν, xal προέχουσαν ἀχράντως ταῖς p ὅλαις οὐσίαις ἐπιθατεύουσαν, xal πάντων ἑπέχεινα, xai πάσης οὐσίας ἑξῃηρημένην, ὡς ὑπερούσιον, xol ὑπὲρ τὰ πάντα οὖσαν, ὑπέρθεον, ὑπεράγαθον, ὑπερ- πλήρη ΄ τὰς ὅλας ἀρχὰς χαὶ τάξεις ἁφορίξουσαν, καὶ πάσης ἀρχῆς xai τάξεως ὑπεριδρυμένη», ὑπὲρ οὐσίαν, xal Quy, xaY λόγον, xai ἔννοιαν * αὐτοφῶς, αὐτοαγαθότητα, αὐτοζωὴν, αὐτοουσίαν, ὡς μὴ παρ᾽ ἑτέρου τὸ εἶναι ἔχουσαν, τοι τῶν ὅσα ἐστίν ' αὐτὴν δὲ πηγἣν οὖσαν τοῦ εἶναι τοῖς οὖσι ' τοῖς ζῶσι, τῆς ζωῆς * τοῖς λόγου µετέχουσι, τοῦ λόγου, τοῖς πᾶτι ?' Greg. orat. 38, οἱ οί. ** Greg. Nyss. Catech. c. 5. 39 Psal. cxvin, 89. "9 Psal. cvi, 90. *! Psal. cul, 90. cxxxiv, 6. 43 psal. XX311, 4. "Job XXXt'l, 4. ** Basil. De Spir. sancto, ad Amphil. cap. 18. *5 Psal. VARUE LECTIONES., 2 Iu edit. deest, θεῖος. Edit. μένει. 809 DE FIDE ORTHODOXA LIB. I. 810 πάντων ἀἁγαθων álclav ' πάντα εἰδυῖαν πρὶν Υενέ- A lia ; ulpole qui nec esse suum, nec quidquam eo- σεως αὐτῶν µίαν οὐσίαν, µίαν θεότητα, μίαν δύ- ναµιν, μίαν θἐλησιν, μίαν ἑνέργειαν, μίαν ἀρχὴν, µίαν ἐξουσίαν, μίαν χυρίότητα , μίαν βασιλείαν, ἓν τρισὶ τελείαις ὑποστάσεσι γνωριζομένην τε καὶ προσ- χυνουµένην μιᾷ προσχυνῄσει, πιστευοµένην τα xat λατρευομένην ὑπὸ πάσης λογιχῆς χτίσεως, ἀσυγχύ- τως ἠνωμέναις xat ἀδιαστάτως διαιρουµέναις * ὃ xai παράδοξον. Ei; Ἡατέρα xai Yibv xai ἅγιον Πνεύμα, εἰς & xai βεβαπτίσμεθα (10). Οὕτω γὰρ ὁ Κύριος τοῖς ἀποστόλοις βαπτίζειν ἐνετείλατο * Μαπτίζοντες αὐτοὺς, φάσχων, εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Πωτρὸς, καὶ τοῦ Υἱοῦ, xal τοῦ ἁγίου Πγεύς paroc. rum qu: est, ab alió habeat; verum ipsa iis quse. sunt, essentiz ; illis quze vivunt, vite ; et illis quas ratione utuntur, rationis fons exsistat : bonorum omnium cunctis parentem, intuentem omnia prius- quam fiant; unam sübstantiam, unam divinitatem, unam virtutem, unam vo/untaten, unam operatio- nem, unum principatum, unam potestatem, unam dominationem, unum regnum ; ut tamen in tribus. perfectis personis noscatur, et adoratione una ad - oretur, credaturque, et eolatur ab omni rationali creatura δὲ; quippe quod iil citra permistionem et confusionem unilz sint, et sine distantia ( quod cogitatiónem omnem superat ) discrete : in Pa- trem εἰ Filium et Spiritum sanctum, in quorüm etiam nomine baptizati sumus ". Sic enim Dominus apostolis baptizare jussit : Baptizantes eos, inquit, in nomine Datris et Filii et Spiritus sancti 5. Εἰς ἕνα Πατέρα, τὴν πάντων ἀρχὴν xal dlciav* B — Quid de Paire credendum. Quid de Filio. — la οὐκ Éx τινος γεννηθέἑντά * ἀναίτιον δὲ xal ἀγέννητον µόνον ὑπάρχοντα * πάντων μὲν ποιητήν: ἑνὸς δὲ μόνου Πατέρα φύσει τοῦ μονογενοῦς Υἱοῦ αὐτοῦ, Κυρίου δὲ, καὶ Θεοῦ, καὶ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, xai προθολέα (11) τοῦ παναγίου Πνεύμα- τος. Καὶ εἰς ἕνα Υἱὸν τοῦ Θεοῦ, τὸν μονογενῆ , τὸν Ἱύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστόν: τὸν ἐχ τοῦ Πατρὸς γεννηθέντα πρὸ πάντων τῶν αἰώνων ' φῶς Ex φωτὸς, 8cbv ἀληθινὸν Ex Θεοῦ ἀληθινοῦ» γεννηθέντα, o0 ποιηθέντα, ὁμοούσιον (12) τῷ Πατρὶ, δι᾽ οὗ τὰ πάντα ἐγένετο * ὃνΣ mph πάντων αἰώνων λέγοντες, δείχνυ - unum Patrem (credimus) principium omnium 6ὲ causam, ex nullo genitum, qui solus causze et ge- nerationis expers est : omnium quidem condito- rem ; celerum unius duntaxat natura Patrem unigeniti Filii sui Domini nostri Jesu Christi, san- ctissimique Spiritus productórem **. Et in unum Éi- lium Dei unigenitum Dominum nostrum, ex Patre natum ante omnia szcula ; lumen de lumine, Deum verum de Deo vero; genitum, non factum, con- subsiantialem Patri, per quem omnia facta suni. Quem cum ante omnia szcula dicimus, ipsius gc- * Greg. Naz. orat. 15, n. 52. *' Idem. orát. 49, n, 57, 40. ** Matth. xxv, 19. 0 Greg. Naz. orat. 35; VARLE LECTIONES. t Deest ὃν in cód. S. Hil. οἱ multis Regiis, nec legit Faber: NOT. £. (10) Elc d xal βεδαπτίσµεθα. In que ét bapti- C et productorem, seu prolatorem ; Spiritum vero v sati sumus. Hoc argumento, ceu omnium validis- simo, contra Arianos Macedonianosque et Sabel- Jianos Patres pugnarunt ; Athanasius, epist. 1 et 2 Ad Serap. ; Basilius, lib. 111 Cont. Eunom. et lib De Spir. sancto cap. 10 et 12; Nazianzenus, orat. 54: O0 φέρω, inquit, ἀφώτιστος εἶναι μετὰ τὸ φώτισμα, παραχαράσσων τι τῶν τριῶν εἰς ἃ βεδάπτισμαι. Non susiineo post illuminationem ezpers | esse lu- cis, si quidpiam trium, in quae baptizatus sum, adulieruverü.... 6) πείθοµαι τῷ ὁμοτίμῳ σῳ- ζεσθαι. Non credo per eum qui. equalis νεο sit, salutem mihi conciliari. Si Spiritus sanctus Deus non est, prius evadat Deus, atque ita demum αφιια- lem suum 116 deum [αεῖαί. (11) Kal zpo6oAsa , productorem. Nomen, προ- θολή, quod prolationem Latine reddunt Tertullia- nus et llilarius (emissionem ego dixero) ubi de divinis processiomibus agitur, veteres reproba- rünt. Athanasius in. Exposttione fidei, negat Verbum esse ἀπόῤῥοιαν, effluvium, aul τμῆσιν, segmen, aut πρυθολῆνι emissionem prolationemve. Hieronymus, apol. 2 Ádv. fiuf. de Candido Valentiniano ail : Dicit, Filium de Pairis esse substantia, errans, in eo quod προθολὴν asserit : quia scilicet. Gnostici emanationes /EKonum hac voce corporum more ex- ponerent. Tertullianus, vero lib. Cont. Valentin. εἰ adv. Praxeam , cap. 8, asserit cos vocabulum isiud a veritate accepisse, quod ad mendacium suum struerent. lllo tamen Theologus saniori sensu Spi- ritus ex Patre processionem enuntiat : ac Patrem quidem vocat γεννήτορα καὶ προθολέα, genilorcim PATROL. GR. XCIV. 6ληµα, quod idem est ac προθολὴ, emissio sive prolatio. Vid. orat. 13 et 35. . (42), Ὁμοούσιον, consubstantialem. Dictum alibi est quos sensus ingeneraret vox ὁμοούσιος, con- substantialis : eamque Patres Antiothenos ad de- clinandos Pauli Samosateni caviile$ 2d tem dimisisse. Ex iis autem qua Dionysium inter Ale- xandrinum, et Dionvsium Komarlum gesta sunt, occasione Sabellisne haeresis, perspicua res est familiare priscis Christianis fuisse, Filium Patri consubstantialem profiteri Alexandrinum, siquidem apud Romanum detulerant, ceu cousubstantialis fidem labefactasset in scriptis suis contra Sabel- lianos. lpse vero sic se purgat apud Athanas. lib. [^ decret. syn. Nic. et lib. De sent. Dienys. Alex. nu alia epistola scripsi, qua demonstravi, xai ὃ π φέρουσιν ἔγχλημα xav ἐμοῦ ψεῦδος ὃν, ὡς οὐ M- γοντος τὸν Χριστὸν ὁμοούσιον εἶναι τῷ θιῷ, [αν D esse crimen quod mihi objiciunt , ut dixerim Chri- sium non esse consubstantialem Deo. Subjungit : Nam quamvis dixero vocem hanc nusquam inveniri in sacris Litteris; tamen argumenta. mea que ipsi silentio pretermiserunt, a re et vocabuli significato noun abludunt. Nam humanam procreationem | in exemplum adduxi, ul congenerem ; eoque sole paren- les diversos a liberis esse, quod ipsi sui liberi mon sint, nec vicissim liberi ipsorum parentes. Hzc alia- que plura, qua Athauasius e Dionysii lücubratio- nibus recitat, Basilius non legerat, quando eum, epist. 41, erroris Ariano similis reum habuit. Dionysii testintonio níbil disertius wfferri poteqe, 26 811 S. JOANNIS DAMASCENI 8i Ute nerationem, nec tempus, nec initium pati ostendi- A µεν ὅτι ἄχρονος χαὶ ἄναρχος αὐτοῦ 3) γέννηαις * οὗ mus. Non enim Dei Filius ex nibilo in ortum pro- ductus est**; ille, inquam, glori splendor, paternz figura substantiz 51, viva sapientia, et virtus**, sub- sistens Verbum, substantialis ipsa, perfecta, atque vivens imago Dei 53 invisibilis, sed semper cum Pa- tre, et in Patre erat, sempiterne et absque ullo initio ex ipso genitus. Neque enim Pater unquam fuít, quando Filius non esset : verum simul Pater, simul Filius, qui ex ipso genitus est. Neque enim Pater vocari possit, qui Filio careat. Nam si Filio aliquan- do caruit, Pater certe non erat **. Et si postea Fi- líum liabuit; postea quoque factus est Pater, cum ante Pater non esset, 1383 atque ex eo quod Pater non erat, mutatus est, eoque progressus ut Pater esset : γὰρ ix τοῦ ph ὄντος εἰς τὸ εἶναι παρήχθη ὁ Υίὸς τοῦ θεοῦ, τὸ ἁπαύγασμα τῆς δόξης, ὁ χαραχτὴρ «ne τοῦ Πατρὸς ὑποστάσεως, f ζῶσα σοφία, xaX δύνα- µις, ὁ Λόγος ὁ ἑνυπόστατος, ἡ οὐσιώδης xal τελεία, xai quoa εἰχὼν τοῦ ἀοράτου θεοῦ * ἀλλ' ἀεὶ ἣν (15) σὺν τῷ Πατρὶ, καὶ ἓν αὐτῷ, ἀῑδίως χαὶ ἀνάρχως ἐξ αὑτοῦ γεγεννηµένος. O0 γὰρ fjv. ποτε 6 Πατλρ, ὅτε οὐχ ἣν ὁ Ylóc* ἀλλ ἅμα Πατὴρ, ἅμα Υἱὸς, ὁ ἐξ αὐτοῦ γεγεννηµένος * Πατὴρ γὰρ ἑχτὸς Υἱοῦ οὖα ἂν κληθείη. Et δὲ ἣν μὴ ἔχων Υὸν, οὐχ ἣν Πατήρ: xai εἰ μετὰ ταῦτα ἔσχεν Υἱὸν, μετὰ ταῦτα ἐγένετο Πατὴρ, μὴ (v πρὸ τούτου Πατὴρ, xai ἑτράπη ix τοῦ μὴ εἶναι Πατὴρ εἰς τὸ γενέσθαι Πατήρ ' ὅπερ πάσης βλασφημἰας ἑἐστὶ χαλεπώτερον. Αδύνατον id quod omni blasphemia gravius foret **. Nefas D γὰρ τὸν θΘεὸν εἰπεῖν ἔρημον τῆς quae γονι- enim est dicere, Deum fecunditate naturali caruisse. Fecunditas porro In hoc posita est, ut quis ex se- ipso, id est et propria substantia, prolem natura similem sui edat't, Generationis divin& a creatione discrimina. — Proinde cum de Filii generatione agitur, tempus intercessisse dicere impium est *" ; aut Filii exsi- stentiam Patre posteriorem constituere **. Ex ipso enim, hoc est ex Patris natura, esse profitemur Filii generationem. Ac nisi Filium a principio si- mul cum Paire a quo genitus est , fuisse conceda- mus , Paterne substantie mutationem inducemus : quoniam, cum Pater non esset, posthac evasit Pater. Res enim create, etsi postmodum conditze sunt, non tamen ex Dei substantia exstilerunt ; sed ipsius voluntate οἱ potentia fucrunt productz ut essent. Nec propterea in Dei naturam cadit mutatio : etenim generatio quidein in hoc consi- sStit, ut ex gignentis substantia proles ejusdem cum gignente substantia producatur: at creatio et effectio hoc tantum requirit, ut extra, et non ex µότητος. 'H δὲ γονιµότης, τὸ ἐξ αὐτοῦ, ἤγουν Ex τῆς ἰδίας οὐσίας, ὅμοιον κατὰ φύσιν γεννᾷν. Ἐπὶ μὲν οὖν τῆς τοῦ Υἱοῦ γεννήσεως ἁσεδὲς λέγειν χρόνον μεσιτεῦσαι, χαὶ μετὰ τὸν Πατέρα τὴν τοῦ Υἱοῦ γενέσθαι Ὀπαρξιν. Ἐξ αὐτοῦ γὰρ, Ίγουν τῆς τοῦ Πατρὸς φύσεως, φαμὲν τὴν τοῦ Υἱοῦ vév- νησιν. Καὶ ei μὴ ἐξ ἀρχῆς δῶμεν τὸν Υἱὸν συνυπάρ’ χειν τῷ Πατρὶ EG αὐτοῦ γεγεννηµένον, τροπὴν τῆς τοῦ Πατρὸς ὑποστάσεως παρεισάγοµεν * ὅτι pit] ὢν Πατῆρ ὕστερον ἐγένετο Πατήρ ἡ γὰρ χτίσις, εἰ καὶ μετὰ ταῦτα γέγονεν, ἁλλ᾽ οὐχ ἐκ τῆς τοῦ Θεοῦ οὐσίας' ἐκ δὲ τοῦ μὴ ὄντος εἰς τὸ εἶναι βουλήσει xaX δυνάμει αὐτοῦ παρήχθη, xal οὐχ ἅπτεται τροπὴ τῆς τοῦ Θεοῦ φύσεως, Τέννησις μὲν γάρ ἔστι τὸ 0x ςῆς οὐσίας τοῦ γεννῶντος προάγεσθαι τὸ γεννώµε: voy ὅμοιον xat' οὐσίαν. Κτίσις δὲ xai ποίησις τὸ ἔξωθεν, xol οὐχ kx τῆς οὐσίας τοῦ χτίζοντος xal ποιοῦντος, γενέσθαι τὸ χτιζόµενον καὶ ποιούμενον ἀνόμοιον παντελῶς 8. creantis aut efficientis substantia [lat illud qued creatur aut efficitur, omninoque quantuu ad es- sentiam dissimile sit. ** Greg. Naz. orat. 56. — '' Hebr. 1, 5. 9 Cyril, in Thesauro, assert. & ct 5. ** |] Cor. 1, 94. ** lbid. assert. 6. 55 Coloss. 1, 15. ** Greg. Naz. orat. 55. *' |bid. assert. à. ** Greg. Naz. orat. 29. VARLE LECTIONES. * Reg. duo παντελῶς κατ οὐσίαν, sic etiam apud Cyrillum. NOTA. ad eviucendam sinceram temporam Ante- Nicenorum D τὰς προθέσεις, €hv cir, καὶ τὴν &v, ai τὸ ἄχρονον fidem de Verbi eonsubstantialitste. Hic solum ad- dam brevissimum Clementis Alexandri locum, quem omisisse videntur illi qui Catholicam causam nuper propugnarunt. Festinemus, inquil iu Protre. ptico, «t multi in. dilectionem unam coeamus, xaxà εν τῆς μοναδιχῆς οὐσίας Ένωσιν, qua referamus 'anius illius nature unionem. Übi nempe explicat illud dictum, Joan. xvni, 22, Ut sint unum sicut et nos unum sumus. (45) "AAA" del Tv. Sed semper cum. Patre , etc. Filium esse in Patre concedebaiít &riani, eo modo quo res creatz? in Deo sunt : eumdem vero. esse eum Patre idem cst ac cum ipso penitissime con- jungi. Nam juxta Dasilium De Spir. sancto cap. 25, et orat. in princ. Evang. Josh. propositio σύν, cum, significat συνάφειαν , conjunctionem. Unde &cboliastes Reg. cod. 2929 ad hunc loeum ait : Ὅρα τοῦ Υἱοῦ, xat συνηνωμένον τῷ Πατρὶ δηλοῦσι, χαθὼς Ελλαμψις αύνεστι τῷ φωτὶ. xal ἀχωρίστως πρόεισιν. Ἐνταῦθα παροδιχῶς τὸν ἄθεον στηλιτεύων ἑλέγχει "Αρειον. Observa prepositiones istas, cum, el, in, quibus ostenditur. Filium exira lempus. esse, ac | Patri conjungi ; Λαπάἀ secus atque. coruscatio (ucem | comilatur , et ex ipsa sine intercapedine proced.t. Hic autem impium Arium obiter traducendo ευαγ. guit. Caeterum Basll. cap. 23 De Spiritu sancto sa- tius esse alt dicere, Spiritum συνεῖναι, wma. esse cum Patre οἱ Filio, quam ἐνεῖναι, inesse. Ipsum quippe proprie simul non esse cum justis, sed in eis esse, in quibus sanctimoniam operetur. Tria subinde momenta ex variis Patribus deptomplta, Raucioribus quidem verbis, sed vehementiori stylo oster urget contra Árianos et Λοιπών». 813 DE FIDE ORTHODOXA LIB. 1. 814 Ἐπὶ μὲν οὖν τοῦ μόνου ἁπάθοῦς, xat ἀναλλοιώτου, A — Quamobrem in Deo, qui 30lus a perpessione χαὶ ἀτρέπτου, xa! ἀεὶ ὡσαύτως ἔχοντος θεοῦ , χαὶ τὸ γεννᾷν, xai τὸ χτίζειν, ἁπαθές φύσει γὰρ ἂν ἀπαθὴς xal ἄῤῥευστος, ὡς ἁπλοῦς xai ἀσύνθετος, οὗ πέφυχεν, ὑπομένειν πάθος, f) ῥεῦσιν, οὔτε Ev τῷ YsvvQv, οὔτε kv t κχτίζειν, οὐδέ τινος συνεργἰὰς δεῖται ἁλλ' ἡ μὲν Ὑέννησις ἄναρχος καὶ ἀῑδιος, φύσεως Épyov οὖσα, xal ix τῆς οὐσίας αὐτοῦ προ- άγουσα, ἵνα τροπὴν ὁ γεννῶν ph ὑπομείνῃ, καὶ ἵνα jt; θεὸς πρῶτος, xal θεὸς ὕστερος en, xai προσθή- χην δέξηται. Ἡ δὲ χτίσις ἐπὶ Θεκῦ (14), θελήσεως ἔργον οὖσα, οὐ συναϊΐδιός ἐστι τῷ Oc. Ἐπειδὴ οὐ πέφυχε τὸ Ex τοῦ μὴ ὕντος εἰς τὸ εἶναι παραγόµε- vov συναῖδιον εἶναι τῷ ἀνάρχῳ xat ἀεὶ ὄντι. Ὥσπερ οὖν b οὐχ ὁμοίως πθιεῖ ἄνθρωπος χαὶ Θεός» ὁ μὲν γὰρ ἄνθρωπος οὐδὲν Ex τοῦ μὴ Üvtog εἰς [τὸ] εἶναι παράγει, ἁλλ᾽ ὅπερ motel ix προὐποχειμένης ὕλης ποιεῖ, οὐ θελήσας µόνον, ἀλλὰ xai προεπινοῄσας, xai ἐν τῷ νῷ ἀνατυπώσας τὸ γενησόµενον , εἶτα xai γερσὶν ἐργασάμενος, xal χόπον ὑπομείνας καὶ xá- µατον, πολλάχις δὲ xal ἀστοχήσας, μὴ ἀποθάντος, x30à βούλεται, τοῦ ἐπιτηδεύματος” ὁ δὲ Bebo θελἠ- Cà; µόνον, &x τοῦ μὴ ὄντος εἰς τὸ elvai πάντα παρ- ἠγαχεν. Οὕτως οὐδὲ ὁμοίως γεννᾷ θεὺς xat ἄνθρω- πος. 'U μὲν γὰρ che, ἄχρονος Qv, καὶ ἄναρχος, xat ἁἀπαθῆς , xai ἄῤῥευστος, xal ἀσώματος, xal μόνος, καὶ ἀτελεύτητος, ἀχρόνως, xal ἀνάρχως, xal ἀπαθῶς, xal ἁῤῥεύστως Ὑεννᾶ, καὶ ἐχτὸς συν- δυασμοῦ (15) * xal οὔτε ἀρχὴν ἔχει fj ἀχατάληπτος omni, alteratione ac inutatione liber est, setnper- que eodem modo 5e habet, tum generató, tum crealio , passionis expers est *. Nam cum nec pa- tibilis, nec fluxe natüre sit; quippe simplex est, nec compositas : certe nec passionem nec fluxum, vel in generando, vel in créando subire potest, rec cujusquam opem atque adjumen- tum desiderat. At generatio quidem initium non habet sempiternaque est, ut quz naturs sit opus , exque ipsius substantia prodeat ; ne alioqui ille qui glgnit, mutationem subeat, ac preterea ne Deus prior sit, Deusque posterlor, neve acces- sionem recipiat : creatio autem in Deo, cum sit voluntatis opus , Deo profécto costerna non est. Ποιά enim natura comparatum est, ut quod ex nihilo producitur, 134 eamdem cum eo quod ini- tío caret, et sempiternum est, zternitatem aut perpetuitatem habeat. Quemadmodum igitur ho- minis et Dei non eadem est efficiend] ratio; quia liomo nihil ex nihllo producit ** ; sed quod efficit et preeisistente et subjecta materia facit *' ; net voluntatem duptaxat adhibet , sed prius,etiam co- gitát , illudque quod facturus est, animo effingit, ac posthac mánuum quoque addita opera , laborein et molestiam sustinet ** : nec rato etiam spe süa labitur, ut cüi propositum ex animi voluntate noi succedat : Deus autem sola volüntate omnia ος ui- hilb ut essent produxit : ita nec eodem modo gi- αὐτοῦ Ὑέννησις, οὐδὲ τέλος. Kal ἀνάρχως μὲν διὰ (; ghunt Deus et homo. Deus enim, ut qui tempotl τὸ ἄτρεπτον * ἀῤῥεύστως δὲ διὰ τὸ ἁπαθὲς xal ἁσώ- ματον * ἑχτὸς συνδυασμοῦ, διά τε τὸ ἀσώματον πά- A: , xai ἕνα µόνον εἶναι Θεὸν ἁπροσδεῆ ἑτέρου * ἀτελευτήτως δὲ, καὶ ἀκαταπαύστως, διά τε τὸ ἄναρ- X^», xaX ἄχρονον, καὶ ἀτελεύτητον, xal ἀεὶ ὡσαύτως ἔχειν ' τὸ vàp ἄναρχον, ἀτελεύτητον * τὸ δὲ χά- p: ἀτελεύτητον, οὐ πάντως ἄναρχον , ὥσπερ ol ἄγγελοι. non $ubsit; et principio, passione ac fluxiofie omnl vacet, sitque incorporeus, ac 8olus ab in- teritu liber ** ; ita citra tempus quoque, et prin- cipium , et passionem , et fluxum, et sine ullo con- gressu gignit, ac nec initium, nec finem habet jncomprehensibilis ipsius generatio. Atqui citrá tempus quidem idcirco gignit, quia ab omni mus tatione allenus est: citra fluxionem autem, quia impatibilis et incorporeus : citra congressum véro, tum rursus quia incorporeus, tum quia unus tan- tum est Deus, alterius opera minime indigens elira finem denique, et ut nunquam a gighendg quiescaL, quod initii , et temporis, ei fluis expérs sit, semperque éodem modo se habeat. Nam quod principio caret, nec finem unquam habiturum est. Quod autem Dei munefte atque gratia sine line est ac immortale, hoc prorsus principio non cáret. Id quod ex angelis perspici possit **. 5’ Greg. Naz. orat. 39 οἱ 55. ** Id. orat. 99. *! Cyrill. Thes. assert 7et 18. *! Greg. Naz. orat. 29, * Cyrill. Thes. assert. 5, 6et 16; Greg. orat. ο. ** Infra, lib. 11, c. 9. VARLE LECTIONES. b Cod. S. Hil. τοίνυν, NOTAE. (14) 'H δὲ χτίσις ἐπὶ Θεοῦ. Creatio autem. in D Deo. Athanasius, orat. 2 ek 5 Cont. Arian. Basi- lius, lib. 1v Cont. Eunom. Nazianzenus, orat. 29 et 35; Cyrillus, Thes. assert. $, aliique, discrimen noc generationem inter et creationei agnoscunt, ut generatio sit a natura, qua, dum ejus fecundi- latem nihil moratur, coavum sibi fetum edat, haud secus 4ο οἱ simul atque factus fuit, lumen ex se profudit : sin generatio voluntate fleri con- cedatur, voluntatem hane σύνδρομον, comitantem esse, non anteriorem; € contra voluntatem creandi ereationem przcedere. (15) ᾽Αῤῥεύσεως T&vrd, xal éxtóc cvróva- σμοῦ. Citra Ruzioném, etc. ld. sepe repetit, tum adversum Gnosticos, qui Verbum ad instar pro- fluvii emanasse, atque ex congressu fonis ma- sculi cum JEone femina proghatum fingebaat : tum etiam ut Arianos refutet, qui catholicam de generatione Verbi fidem, ad Valentinianum Gno- $licumque sensum detorquebant. Hoc Arius inst- surrat epistola ad Alexandrum Alexandr. qaam Athanasius recitat lib. De synodis; Epiphanius. her. 69; Hilarius, lib. iu et v De Trih. Legesis Naziauz. orat. $5, p. 507. 815 S. JOANNIS DAMASCENI 816 Ac proinde sempiternus Deus Verbum suum sine A — l'evvd. τοίνυν ὁ ἀεὶ ὢν Θεὸς τὸν ἑαυτοῦ Λόγον, principio ac fine gignit ; ne alioqui Deus, cujus natura ac exsistentia tempus omne superat, in vempore gignat. Αἱ vero perspicuum est hominem *dispari modo gignere, ut qui generationi et corru- poni, fluxioni item et multiplicationi subjectus . sit , ac corpore vestitus *^; maremque et feminam in natura habeat : inas quippe feminze opem desi- derat. Verum propitius nobis sit ille qui omnia excedit, atque omnem mentis aciem el compre- hensionem transcendit. De Paire et Filio. — Sancta igitur et catholica et apostolica Ecclesia simul et Patrem, simulque unigenitum ipsius Filium docet, ex eo citra tem- pus, fluxum, et passionem, incomprehensibili quadam ratione ac soli universorum Deo perspe- cla, genitum : non secus atque una cum igne lu- inen est quod ex eo oritur; nec prior est ignis, posterius lumen, sed utrumque simul : et quem- admodum lumen quod ex igne semper gignitur, semper in eo est , nec ab eo quoquo modo disjun- gitur; ita et Filius gignitur ex Patre, ut nullo modo ab illo separetur, sed semper in eo sit **. Verum hoc interest, quod lumen quod ex igne sine separatione gignitur, semperque in eo manet , aliam ab igne propriamque subsistentiam 135 non habet (est eniin naturalis ignis qualitas) ; αἱ vcro unigenitus Dei Filius ex Patre inseparabiliter ac τέλειον ὄντα, ἀνάρχως, xaX ἀτελευτήτως, ἵνα μὴ Ev χρόνῳ τίχτῃ θεὸς, ὁ χρόνου ἀνωτέραν ἔχων τὴν te φύσιν, καὶ τὴν ὕπαρξιν. Ὁ δὲ ἄνθρωπος, δῃλού ὡς ἑναντίως γεννᾷ ὑπὸ γέἐνεσιν τελῶν, xal φθορὰν, xax ῥεῦσιν, καὶ πληθυσμὸχ, xaX copa περιχείμενὀς, καὶ τὸ ἄῤῥεν xal τὸ θῆλυ ἐν τῇ φύσει χεχτηµένος. Ἐνδεὲς γὰρ τὰ ἄῤῥεν τῆς τοῦ θήλεος βοηθείας. ο Αλλ) ἴλεως εἴη ὁ πάντων ἐπέχεινα καὶ πᾶσαν νόησιν καὶ χατάληψιν ὑπερχείμενος. Διδάσχει οὖν dj ἁγία χαθολιχὴ καὶ ἁποστολικὴ Ἐχχλησία, ἅμα Πατέρὰ, xai ἅμα τὸν μονογενη αὐτοῦ Υἱὸν ἐξ αὐτοῦ γεγεννηµένον, ἀχρόνως, xat ἁῤῥεύστως, καὶ ἁπαθῶς, xal ἀχαταλήπίως, ὡς μόνος ὁ τῶν ὅλων οἷδε Θεός ΄ ὥσπερ ἅμα τὸ mup, xat ἅμα τὸ ἐξ αὐτοῦ φῶς' xal οὐ πρῶτον τὸ πῦρ, xol μετὰ ταῦτα τὸ φῶς * ἀλλ᾽ ἅμα ' καὶ ὥσπερ τὸ φώς ἐκ τοῦ πυρὸς ἀεὶ γεννώµενον, ἀξὶ ἐν αὐτῷ ἔστι, μηδαμῶς αὐτοῦ χωριζόµενον οὕτω χαὶ ὁ Yüg ἐκ τοῦ Πατρὸς γεννᾶται μηδ ὅλως ἆ αὐτοῦ χωριζόµε- vog, ἀλλ᾽ ἀεὶ ἓν αὐτῷ Gv. ᾽Αλλὰ τὸ μὲν φῶς ἐκ του πυρὺς γεννώμενον ἀχωρίστως, xai Ev αὐτῷ ἀεὶ µένον, οὐκ ἔχει ἰδίαν ὑπόστασιν παρὰ τὸ πυρ” πριότης Υάρ bati quoixt; τοῦ πυρός. Ὁ δὲ Yu τοῦ Θεοῦ ὁ μονογενὴς, ἐκ Πατρὸς γεννηθεὶς ἀχωρί- στως, xal ἁδιαστάτως, xal iv αὐτῷ µένων ἀεὶ, ἔχει ἰδίαν ὑπόστασιν ap τὴν τοῦ Πατρός. sine diremptione genitus, semperque in ipso manens, peculiarem atque a Patre distinctam subsi- stentiam habet. Quare Verbum, splendor, figura, Filius dicitur. C Cur Unigenitus. — lpse porro et Verbum, et splen- dor idcirco dicitur, quia citra alterius congressum et passionem et tempus, et fluxum ullum, ac se- parationem a Patre genitus est *'. Filius autem, ac Paterne subsiantie figura, quia perfectus est ac subsistens, exceptaque ingenili proprietate per omnia palrem refert atque exprimit **. Unigenitus item , quia solus ex solo Patre unice natus est. Neque cnim alia generatio est , αὐ eum Filii Dei generatione conferri possit : quandoquidem nec alius quoque Dei Filius est. Quamvis enim etiam Spiritus sanctus ex Patre procedat, nou tamen 65 Greg. Naz. orat. 45. 6 jd. orat. 25, 37 et 39. Λόγος μὲν obv, xal ἀπαύγασμα λέγετα:, διὰ τὸ ἄνευ συνδυασμοῦ, xal ἀπαθῶς, καὶ ἀχρόνως, xal ἁῤῥεύστως, xaX ἀχωρίστως γεγεννῆσθαι ἐχ τοῦ [Ta- τρός. Ylog δὲ, xat χαρακτηρ τῆς πατρικῆ-ς ὑποστᾶ- σεως, διὰ τὸ τέλειον, xal ἑνυπόστατον, xal χατὰ πάντα ὅμοιον τῷ Πατρὶ εἶναι, πλὴν τῆς ἀγεννησίας. Μονογενὴς δὲ, ὅτι µόνος (10) &x μόνου τοῦ Πατρὸς µόνως ἐγεννήθη. Οὐδὲ γὰρ ὁμοιοῦίαι ἑτέρα γέννησις τῇ τοῦ Υἱοῦ τοῦ θεοῦ γεννήσει. 0Οὐδὲ γάρ ἐστιν ἄλλος Υἱὸς τοῦ θεοῦ. Él γὰρ xal τὸ Πνεῦμα «b ἅγιον £x τοῦ Πατρὸς ἐκπορεύεται, ἀλλ’ ob γεννητῶς, ἁλλ᾽ ἕχπα- ρευτῶς. "Αλλος τρόπος ὑπάρξεως οὗτος, ἅληπτός τε καὶ ἄγνωστος, ὥσπερ καὶ ἡ τοῦ Υἱοῦ γἐννησίς. Δ.» ** [d, lib. 1 Cont. Eun. p. 66; Cyril. Thes. assert. 5. *' Greg. Naz. orat. 56. ΤΑΒΙΑ LECTIONES c Hac verba alterius capitis principium sunt in Basileewsibus editionibus οἱ in translatione Fa- bri ; a! nulla in editione Veronensi et in mss. hic capitum distinctio, preterquam in veteris translationis codicibus. 4 Multi cod. μηδαμῶς, ut supra. NOT £. (16) Μονογενὴς δὲ, ὅτι µόνος. Unigenitus, quia D/ voz, ium quia solus. Non enim ez conjugio. Καὶ μό- solus ex solo, etc. Sic Theologus, orat. 356, qui addit, ἀλλ᾽ ὅτι καὶ µονοτρόπως. Quin etiam singu- lari modo, non velut corpora; ut indicet Verbi gene- rationem ab omnibus esse liberam imperfectioni- bus, qua? corporum genituram coinitantur. Quod orat. 25, eleganter declarat : Patrem vere patrem, inquit, εί multo verius, quam qui apud nos id nomi- nis obtinent, ὅτι µόνως * Quia uno solo modo. Ἰδιο- όπως γὰρ xal οὐχ ὡς τὰ σώματα. Nam proprio et etngülari modo Dater est, nou uti corpora. Καὶ uá- νου, (um quia solius : unigeniti siquidem. Καὶ µό- voy, tum quia solum. Non enim ipse prius quan Pater. evaderet, Filius fuit. Quamobrem àn0o, Υἱὸν τὸν Υὸν, ὅτι µόνος, χαὶ μόνου, xal µόνως, xat µόνον, Filiun vere Filium, quia solus est, soliusque, εἰ uno solo modo, et solum. Hanc fidem integram obiicit Eunomio, qui teste Basilio lib. it et in cont. ipsum, in hoc praerogativam Unigeniti posi- tain aiebat, quod μόνος παρὰ póvou, unus ab κπο et. t. . δι ΡΕ FIDE ORTHODOXA LIB.'I. 818 καὶ πάντα ὅσα ἔχει 6 Πατὴρ, αὐτοῦ εἰσι, πλὴν τῆς Α generationis modo, sed processionis. Alius autem ἀγεννησίας (17), ἧτις οὗ σηµαίνει οὐσίας διαφορᾶν, οὐδὲ ἀξίωμα (18), ἀλλὰ τρόπον ὑπάρξεως ' ὥσπερ xai ὁ ᾿Αδὰμ ἁγέννητος ὤν' πλάσμα γάρ ἐστι τοῦ θεού’ xal ὁ Σῇθ γεννητός * υἱὸς γάρ ἐστιν Αδάμ: καὶ ἡ Eóa ix τῆς τοῦ ᾿Αδὰμ πλευρᾶς ἐχπορευθεῖσα * οὐ γὰρ ἐγεννήθη αὕτη * οὐ φύσει διαφέρουσιν ἀλλή- λων” ἄνθρωποι γάρ εἰτιν ' ἀλλὰ τῷ τῆς ὑπάρξεως τρόπφ. est hic ex-istentiz modus perinde incomprehensts et ignotus , quemadmodum et Filii generatio. Quo- circa omnia qux Pater habet, Filii sunt , hoc uno excepto , quod ingenitus non est : quz: quidem vox nec nature discrimen, nec dignitatem , sed sub- sistendi modum (indicat **. Haud secus atque Adam, qui genitus non est ( figmentum enim Dei est ) et Seth qui genitus ( fllius enim est Adami) et Eva qus ex Adami costa prodiit (neque enim ipsa genila est), natura inter se minime differunt. ( ho- mines enim sunt), sed exsistendi modo 19, Xph yàp εἰδέναι, ὅτι τὸ ἀγένητον διὰ ἑνὸς v γρα- Φύμενον, τὸ ἄχτιστον, τοι τὸ uf) γενόµενον σηµα(- vet τὸ δὲ ἀγέννητον διὰ τῶν δύο vv Υραφόμενον, roi τὸ μὴ γεννηθἑἐν. Κατὰ μὲν οὖν τὸ πρῶτον ση- µαινόμενον διαφέρει οὐσία οὐσίας * ἄλλη γὰρ οὐσία ὄκτιστος, ἥτοι ἀγένητος δι ἑνὸς v, χαὶ ἄλλη γενητὴ, ἧτοι κτιστή. Κατὰ δὲ τὸ δεύτερον σηµαινόµενον, οὐ διαφέρει οὐσία οὐσίας" παντὸς Υὰρ εἴδους ζώων ἡ πρώτη ὑπόστασις ἁγέννητός ἐστιν, ἀλλ᾽ οὐχ ἀγένη- τος, Ἐκτίσθησαν μὲν γὰρ ὑπὸ τοῦ Δημιουργοῦ, τῷ λόγῳ αὐτοῦ παραχθέντα εἰς γένεσιν. OO μὴν ἐγεννήη- θησαν, μὴ προὐπάρχοντος ἑτέρου ὁμοειδοῦς, ἐξ οὗ γεννηθῶσι. Aliud ἀγέννητον, et aliud ἀγένητον. — Sciendum enim vocem ἀγένητον, cum scribitur cum unico v, increatum significare, seu quod minime factum est : ἀγέννητον autem, cum scribitur cum duplici vv, id indicare quod non est genitum. Priore ergo significato essentia ab essentia differt. Alia enim est essentia increata ; quam vox ἀγένητος, cum unico v, senaL ; alia creata, quam vox γενητὴ de- notàt. Secundo autem significandi genere nullum essenlia ab essentia discrimen inducitur. Primum enim cujusque animantium speciei individuum ἀγέννητον, seu ingenitum est ; non item ἀγένητον, hoc est minime conditum eL factum. Α Conditore quippe rerum , per ipsius Verbum in ortum producta sunt. At non genita; cum ante nullum aliud ejusdem speciei^singulare exstaret, ex quo gignerentur. Κατὰ μὲν οὖν τὸ πρῶτον σημαινόμενον χοινω- γοῦσιν αἱ τρεῖς τῆς ἁγίας θεότητος ὑπέρθεοι ὑπο- στάσεις ' ὁμοούσιοι γὰρ xal ἄχτιστοι ὑπάρχουσι. Ἁ ατὰ δὲ τὸ δεύτερον σηµαινόµενον, οὐδαμῶς μόνος γὰρ ὁ Πατὴρ ἁγέννητος ΄ οὐ γὰρ ἐξ ἑτέρας ἐστὶν αὐτῷ ὑποστάσεὼς τὸ εἶναι. Καὶ μόνος ὁ Υἱὸς γεννη- τός ' Ex τῆς τοῦ Πατρὸς γὰρ οὐσίας ἀνάρχως xal ἀχρόνως γεγέννηται. Καὶ µόνον τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον ἐχπορευτὸν, Ex τῆς τοῦ Πατρὸς οὐσίας, οὗ γεννώµε- *? Dasil. lib. r1, et iv. "* Greg. Naz. orat. 36, assert 1, p. 12. 73 Greg. Naz. orat. ὅδ. 91. 136 Quantum igitur ad primam significationem attinet, singulis tribus sancte Deitatis divinissimis personis vox ἁγένητρς convenit "*, Ejusdem enim substantie sunt οἱ increata ?*, Quantum autem ad secuudam , non item : solus enim Pater ingenitus est ??. Nec enim ab alia persona habet ut sit. Solus etiam Filius genitus est : ex Patris enim substanlia absque initio ullo ac tempore genitus cst. Solus de- nique Spiritus sanctus ex Patris quidem substantia τε Max. Dialog.cent. Arian. — "* Cyrill. Thes. ΝΟΤΑ. (47) IA τῆς ἀγονγησίας. Uno, excepto, quod ingenitus non est. Vox. &vévvrxov , gentilibus philo- sophis signilicabat, tum id quod genitum non est, tum quod infectum, ex quo Euuomiani ob nominis liujus ambiguitatem fallere Catholicos conabantur. Sibi coinpertissimam esse Dei essentiam aiebant, et in hoc sitam esse quod Deus ἀγέννητος, ingenitus esset : quamobrem Verbum non esse Deum sicut Patrem ; quia genitum. Catholici vero vocabulum, ἀγέννητος, improbare, quia a Scripturis exsularet ; ad hec negationem illo exprimi, nec eo proinde definiri, quid sit Deus. Sin hoc significetur quod genituin non est, ἀγέννητον, ingenitum, seu ut Hila- rius vertit, innascibile, eLYeyvnvóv, genitum, naturas diversas non annuere, sed personarum duntaxat proprietates. Sic pugnant Atbanasius, orat. 2 Cont. Arian.; Basilius, lib. iv Cont. Eun.; Nazianzenus, orat. 39. Sequioris vero Graci: scriptores obser- vani, voce drivvm tog , ingenitum | inngacibilemve , enuntiart; ἀγέννητος, vero. increatum non factum : Deum suapte natura ἀγέννητον , increatum esse, hocque tribus personis ex aquo convenire ; soli vero Patri, ut sit ἀγέννητος, ingenitus, veluti Filio, ut γεννητός, genitus, sit. QuoJ discrimen, reperies in secundo Dialogorum adv. Ατίαα qui Athanasio assignati sunt. Imo przluserat Theologus, orat. 25, ubi ait, commune esse Patri et Filio et Spiritui saucto, τὸ uh γεγονένα», ut facti non sint; hoc est ul sinl. ἀγέννητοι. Subjungit, ἀγεννησίαν , innasci- bilitatem ,. et γέννησιν, nativitatem, personarum roprielates esse, non discrimina naturarum. Sic piphanius .haresi 64, diserte observat, omnino differre γενητόν, et γεννητόν, ut. lioc genitum, illud creatum et conditum signilicel. Enimvero prima vox a γίνομαι, fio, derivatur, secunda a γεννάω, gigrio. (18) Οὐδὲ ἀξίωμα. Nec dignitatem. Rursum va. ulat Eunomius, qui, ut refert Basilius, lib. i cont. Ipsum, ἀγεννησίας, innascibilitatis, vocabulo ἀξίω- pa, dignitatem quamdam exprimi aiebat ; quie non esset in Filio. Basilius; lib. i, permittit, Patrem Filio dignitate majorem dici, οἱ Filium Spiritui sancto, ἵν ὅλως καὶ συγχωρήσωµεν ΄ discrimen vero naturarum exinde consequi negat: Sicul diversi sunt ordines augelorum, inquil, omnes lamen ex cquo natura angeli sunt, esique dignitas differens, natura vero communis. At lib. ιν expendens lioc Domini dictum. Pater major me est, negat Patrem esse Filio majorem dignitate, ἀλλ οὐδὲ ἀξιώματι. - e— —— S. JOANNIS DAMASCENI 820 progreditur, non generatione , sed processione "*. A vov, ààÀ' ἐκπορευόμενον * οὕτω μὲν * τῆς θείας ὅ:δα- Ma enin a divina Scriptura edocemur : tametsi alioqui generationis ac processionis modus nulla ingenii vi comprehendi possit. Quin illud quoque nosse interest , paternitatis, fi- lietatis, et processionis vocabula non a nobis ad beatam Deitatem esse translata, verum contra il- linc nobis communicata , quemadinodum Apostolus sit : Propterea flecto genua mea ad Patrem, ex quo omnis paternitas in calo et in terra est Τ5. Quomodo Pater major Filio. Verbum non est in- estrumenium Patris. — Quod si Patrem Filii prin- eipium el majorem esse dicimus , haudquaquam his verbis eum Filio vel tempore priorem vel natura σχούσης Γραφῆς, τοῦ δὲ τρόπου τῆς γεννήσεως xai τῆς ἐχπορε΄σεως ἀκαταλήπτου ὑπάρχοντος. Καὶ τοῦτο δὲ ἱστέον (19), ὡς οὐὑχ ἐξ ἡμῶν µετ- ἠνέχθη ἐπὶ τὴν µακαρίαν θεότητα τὸ τῆς πατρότη- τος, xaY υἱότητος, xai ἑχπορεύσεως ὄνομα ' τούναν- τίον δὲ ἐχεῖθεν ἡμῖν µεταδέδοται, ὥς φησιν ὁ Ocio; Απόστολος ' Διὰ τοῦτο χάμπτω τὰ TÓYatd µου αρὸς τὸν Πατέρα, ἐξ οὗ πᾶσα πατριὰ ἐν οὐρανῷ καὶ ἐπὶ γῆς. Ei δὲ λέγομεν (20) τὸν Ἡατέρα ἀρχὴν εἶναι τοῦ Υἱοῦ χαὶ μείζονα, o0 προτερεύειν αὐτὸν τοῦ Υἱοῦ χρόνῳ, ἡ φύσει ὑποραίνομεν' δι αὐτοῦ γὰρ τοὺς αἰῶνας ἐποίησεν ' οὐδὲ καθ) ἕτερόν τι, εἰ μὴ κατὰ τὸ prestautiorem esse indicamus ** ( per ipsum enim B αἴτιον ' τουτέστιν, ὅτι ὁ Υἱὸς ἐχ τοῦ Πατρὸς ἐγεν- fecit sula *"),. nec denique alia re quam sola cau- 64: hoc est quia ex Patre genitus est, non autem Peter ex Filio ; et quia pater naturaliter filii causa est : quainadmodum nec ignem ex luce prodire di- cimus , verum lucem ex igne. Quocirca cum Patrem Filii principium ac Filii majorem audierimus, id cause ratione intelligamus. Et ignem aicut non al- terius substantie esse dicimus, ac rursus lucem alleriug ; eodem modo nec alterius substantiz Pa- ter, alterius Filius dici potest ; sed unius ejusdem- que '*. Preterea, sicut ignem per lucem ex eo progredienlem lucere dicimus : nec proinde tamen ' Jucem illamex eo manantem organum quoddam esse ** Joan. xv, 90. 25. νήθη, xaX οὐχ ὁ Πατὴρ &x τοῦ Ylou* χαὶ ὅτι ὁ Πα- «hp αἴτιός ἐστι τοῦ Υἱοῦ φυσιχῶς' ὥσπερ οὐκ Ex «οῦ φωτὸς vb πῦρ φαμεν προέρχεσθαι, ἀλλὰ τὸ φῶς μᾶλλον ἐχ τοῦ πυρός. Ὅτε οὖν ἀχούσωμεν ἀρχὴν xat μείζονα τοῦ Υἱοῦ τὸν Πατέρα, τῷ αἰτίῳ νοήδωµεν. Καὶ ὥσπερ οὐ λέγοµεν ἑτέρας οὐσίας τὸ πῦρ, xai ἱἑτέρας τὸ φῶς, οὕτως οὐχ οἷόν τε φάναι ἑτέρας οὐσίας τὸν Πατέρα, xat τὸν Υἱὸν ἑτέρας ' ἀλλὰ μιᾶς xal τῆς αὐτῆς. Καὶ καθάπερ φαμὲν διὰ τοῦ ἐξ αὐτοῦ προερχοµένου φωτὸς φαίνειν τὸ πῦρ, χα) οὐ τιθέµεθα ὄργανον ὑπουργιχὸν εἶναι τοῦ πιρὸς τὸ ἐξ αὐτοῦ φῶς, δύναμιν δὲ μᾶλλον φυσιχήν ' οὕτω λέγομεν τὸν Πατέρα πάντα ὅσα ποιεῖ, διὰ τοῦ μονογενοῦς αὐτοῦ "5 Ephes v, 14; Cyrill. Thes. assert. 52, Dionys. cap. 1 De div. nom. — '* Joan. xv, στ Hebr. 1, 36. '* Greg. Naz. orat. 57 ; Athan. lib. 1 Contra Arian. VARLE LECTIONES. NOTA. * Quidam mss, μὲν οὖν. (49) Kal τοῦτο δὲ ἱστέοκ. Quin illud quoque C. esse. Τὸ ὄντως ὃν, ᾧ καὶ τὸ εἶναι χυριώτατον ὄνομα, sosse interest. Basilius, lib. v Cont, Eunom. negat nomina Spiritus, Filii, generationis proprie conve- nite Divinitati, sed ἐξ ἀνθρωπίνης ὁμοιώσεως, ex humanarum rerum similitudine sunt. Verum Atha- nasius, lib. u Cont. Arian. ex iisdem Apostoli ver- bis, qu:e. Noster laudat, infert homines liberorum suorum Patres dici imitatione divinz paternitatis. Ei pro suo more conformis est Cyrillus in The- sauro, assert. 52. Favet et synodus Áucyrana apud Epiph. haeres. 75, nec non Dionysiaster, cap. 1 et $ De div. nom., quamvis Joaunes Scythopolitanus jn Coinmentario, his verhis πᾶσα πατριά, non pa- ternitatem omnem, sed omnem ordinem et societa- tem angelorum et hominum intelligat : sed. non satis juxta auctoris sui mentem qui cap. 2, diserte accipit πατριάν pro paternitate, ut υἱότητα pro fi- liatione, seu filietate , ὅτι πᾶσα θεία πατριὰ xal υἱότης Ex τῆς πάντων ἑξῃρημένης πατριαρχίας xat vlapylac δεδώρηται, xal its καὶ ταῖς ὑπερουρα- νίαις δυνάµεσιν, ἓξ Tc xat θεοὶ, xal θεῶν πατέρες ol θεοειδεῖς γίγνονται, χαὶ ὀνομάζονται νόες, x. v. É. Apprime etiam notanda sunt hzc Athanasii verba, foco mox citato. ᾽Αλλὰ μᾶλλον οἱ ἄνθρωποι διὰ τὸν θιὸν χυρίως xa µόνον ἀληθῶς ὄντα Πατέρα τοῦ ἡ ωτοῦ ΥΙοῦ, xai αὐτοὶ πατέρες ὠνομάσθησαν τῶν lov τέχνων Sed magis homines filiorum suorum patres nominati sunt, ad imitationem Dei qui pro- prie et solus vere est sui Filii Pater. Hli enim, ait Cyrillus, assert. 35, proprie convenit essentia sua gignere, cujus proprie est, et proprium. nomqn eut (20) El δὲ Aérousv. Quod si Patrem. Athanasius, lib. 1 Cont. Arian. observat Christum, Joan. xiv, non dixisse, Pater melior me est Χχρείσσων µου ἐστὶ, ne inferret aliquis eum aequalem Patri non esse divina natura, atque adeo alterius natura esse ; sed dixit Major est, inquit, non quadam ma- gnitudine ant cate, ἀλλὰ διὰ τὴν ἐξ αὐτοῦ τοῦ IIa- πρὸς Ὑέννησιν, sed quia ex ipso Patre genitus esset. Quinimo dicendo, Mejor esi, esseniie pro- rietatem monstravit, ἔδειξε πάλιν fc οὐσίας τὴν ιότητα. Eodem modo Demini effatum intellexe- ruut Basilius, Nazianzenus, Cyrillus aliique Grzci, quibus conformis est Hilarius, lib. ix et x1 De Tri- nitale, ubi Patrem ait dici, Majorem, propier au- ctoritatem. Ubi auctoritatis nomine, non potestatem Patris in. Filium innuit, sed rationem principii, quam Grs»ci dicunt αἰτιότητα. Quo modo dixerat lib. 11, Spiritum sanctum de Patre et Filio aucto- ribus confitendum esse. Unde Scbadius ejus zqua- lis et popularis ait : Merito major quia solus hic sine auctore est. Plura in eumdem sensum Hilarius congessit libro De synod. Οπιοτὶ vero Latini vulgo docent Patrem Filio majorem esse, non quia Pater est, sed quia Filius bomo factus est. Hoc approbat Athanasius lib. De hum. carme suscepta : ex quo mirari subit, id Nazianzeno nen placuisse. Nam Patrem propter. humanitatem esse. Filio majorem, terum quidem est, inquit orat. 36, sed non perhono- rificum. Quid enim mirum Deum homine majorem (se, εἰς. e 82l ΡΕ FIDE ORTHODOXA LID. I Y:oU mot&ly, οὐχ ὡς δι᾽ ὀργάνου (21) λειτουργικοῦ, A ipsi inserviens, sed vim quamdam nativam statuie ἀλλὰ φυσιχῆς xat ἑνυποστάτου δυνάµεως. Καὶ ὥσπερ λέγομεν τὸ πῦρ φωτίξειν, xal πάλιν φαμὲν τὸ φῶς τοῦ πυρὸς φωτίξειν, οὕτω πάντα ὅσα ποιεῖ ὁ Πα- t^p, ὁμοίως καὶ ὁ Yióc ποιεῖ. ᾽Αλλὰ τὸ μὲν φῶς οὐχ ἰδίαν ὑπόστασιν παρὰ τὸ πῦρ χέχτηται. ὁ δὲ Y'ib; τελεία ὑπόστασίς ἐστι, τῆς πατριχῆς ἀχώριστος ὑποστάσεως, ὡς ἀνωτέρω παρεστήχαμεν. ᾿Αδύνατον γὰρ εὑρεθῆναι ἐν τῇ χτίσει εἰχόνα ἁπαραλλάχτως ἐν ἑαυτῇ τὸν τρόπον τῆς ἁγίας Τριάδος παραδει- χνύουσαν. Τὸ γὰρ χτιστὸν xal σύνθετον, xal ῥευ-. στὸν, καὶ τρεπτὸν, xal περἰγραπτον, xal σχΏμα ἔχον, xat φθαρτὸν, πῶς σαφρῶς δηλώσει τὴν πάντων τούτω» ἁπηλλαγμένην ὑπερούσιον θείαν οὐαίαν : Πᾶσα ὃὲ ἡ Χτίσις, δἥλαν ὡς τοῖς πλείοσι τούτων kv- mus : pari modo Patrem omnia qua facit, per Unigenitum suum facere dicimua, non tanquam per servile quoddam organum, sed ut per vi 197 naturalem et subsistentem "*, [Insuper quemad- modum ignem illuminare dicimus , idemque rursut ipsius luci tribuimus ; sic omnia que Pater facit, Filius eliam similiter (acit *9. At vero im hoc dís- crimen situm est, quod lux propriam et distinctam ab igne aubsistentiam non babet. Filius auteps ger- fecta hypostasis est, a palerna hypostasi ingepas rabilis, ut superius a nobis ostensum eat. Neque enim (eri potest ut in rebus creatis imago ulla aut similitudo reperiatur, qua sanctz Trinitatis modum in seipsa citra ullum dissimilitudinis notam repre έχεται, καὶ πᾶσα χατὰ τὴν ἑαντῆς φύσιν τῇ φθορᾷ B sentet. Quod enim creatum, et compositum , et ὑπόγειται., caducum, et mutabile, et circumscriptum , et &- gura preditum, et corruptibile est, quo tandem modo superessentialem essentiam divinam, ab his omnibus liberam , aperte declarabit ? Perspicuwm autem est res omnes creatas. plerisque ejusmodi alfectionibus obnoxias esse, sicque a natura comparatas, ut corruptioni subjaceant. Ὁμοίως πιστεύομεν xat εἰς ἓν Πνεῦμα ἅγιον, «b Κύριον, χαὶ ζωοποιόν * τὸ Ex τοῦ Πατρὸς ἐἑχπορευόμε» vov, καὶ ἐν Υἱῷ ἀναπαυόμενον' τὸ τῷ Πατρὶ καὶ Υἱῷ συμπροσχυνούμενον xat συνδοξαζόμενον, ὡς ὁμοού- αιόν τε xat συναῖδιον * τὸ Ex Θεοῦ Πνεῦμα, τὸ εὐθὲς, τὸ ἡγεμονιχὸν, τὴν πηγην τῆς συφίας, xai ζωῆς, καὶ τοῦ ἁγιασμοῦ * θεὺν σὺν Πατρὶ xal Υἱῷ ὑπάρχον xal προσαγορευόµενον * ἄχτιστον, πλῆρες, δηµιουργὸνέ, παντοχρατορικὸν, παντουργὸν, παντοδύναμον, ἀπει- De Spiritu sancto. Ignoium nobis ut distinguanteur ἐν Deo generatio et processio. — Eodem etiam inodo credimus in Spiritum sanctum, Dominum, et vivi- ficantem, qui ex Patre procedit, et in Filio come quiescit ; qui cum Paire et Filio simul adoratur et conglorificatur, utpote consubstantialis et co- zeternus ** ; Dei Spiritum, rectum, principalem; sa- pientig, vitze et sanctitatis fontem ; Dei cum Patre et Filio eum rem habentem, tum nuncupalionem ; pobóva pov, δεσπόζον πάσης χτίσεως, οὗ δεσποζόµενον’ C increatum, plenum, conditorem, continentem om- θεοῦν οὐ θεούμενον ΄ πληροῦν, οὗ mÀnpoUuevov* µετ- εχόμενον, οὗ µετέχον' ἁγιάζον, οὐχ ἁγιαζόμενον * πα- (άχκλητον, ὡς τὰς τῶν ὅλων παραχλἠσεις δεχόµενον " χατὰ πάντα ὅμοιον τῷ Πατρὶ xat Ylp* ἐκ τοῦ Πατρὸς ἐχπορξυόμενο», xat δι’ Υἱοῦ µεταδιδόµενον, xat µετα- λαμθανόμενον ὑπὸ πάσης χτίσεως, xai δι ἑαυτοῦ κτίζον, καὶ οὐσιοῦν τὰ σύμπαντα, xai ἁγιάζον, καὶ συνέχον ' ἑνυπόστατον, ἐν ἰδίᾳ ὑποστάσει ὑπάρχον, ἀχώριστον xal ἀνεκφοίτητον Πατρὸς xai Υἱοῦ, xai πάντα ἔχον ὅσα ἔχει ὁ Πατὴρ καὶ ὁ Υἱὸς, πλὴν ἀγεν- ντησίας xat τῆς γεννήσεως. Ὁ μὲν γὰρ Πατὴρ &val- tw; καὶ ἁγέννητος᾽ οὐ γὰρ Éx τινος’ ἐξ ἑαυτοῦ γὰρ τὸ εἶναι ἔχει δ, οὐδὲ τι τῶν ὅσαπερ ἔχει ἐξ ἑτέρου ἔχει αὐτὸς 6b μᾶλλόν ἐστιν ἀρχὴ xat αἰτία τοῦ πῶς εἶναι φυσιχῶς τοῖς πᾶσιν. 'O δὲ Υἱὸς ἐκ τοῦ Πατρὸς vtv- Ἡ Greg. Naz. orat. 15, 51 οἱ 57 nia ac moderantem, omnium effectorem, omnipo- tentem, infiniti» potenti, creatis omuibus impe- rantem , nulliusque imperio subjacentem **; qui deos facit, non deus fit ; qui implet, nec impletur;. qui participatur, nec participat; sanctificat, nec sanctificatur; Paracletum, hoc est, consolatorem, ut qui universorum admittat obsecrationes : Patri et Filio per omnia similem ; ex Patre procedentem; . qui per Filium conceditur, et ab omni creatusa percipitur; qui per seipsum creat, et rebus om- nibus subsietentiam. tribuit et sanctitatem, qui ju propria subsistit, sive exsistit, hypostasi; qui a Patre αἱ Filio nec separatur nec digreditur; qui omnia habet quz Pater et Filius, excepta ingcniti et. geniti proprietate. Pater quippe causam non agno- * Joan. v, 19. ** Greg. Naz. orat. 97. ** Id. orat. 49. VARLE LECTIONES. f. Multi Regii et Colb. δηµιουρχιχόν. δ Reg. 2924 οὗ γὰρ Ex τινος τὸ εἶναν ἔχοι, οὐδέ τι τῶν ὅσα ἔχει» NOTE. (84) Οὐχ ὡς δὺ óprdrov. Non. tanqnam per in- sivumentum, Verbum propter res eondendas fa- ctum esse aiebant Ariani, quibus opponit Cyrillus, dial. 2 ad Herm. exemplum artifieis, qui opus suum haud aliter exsequatur, nisi manu et indu- stria sua. Sic Deus εἰ Pater, inquit, que propo- suerit vi conditrice facere, hec ὡς διὰ δυνάμεως ἰδίας ποιεῖται τοῦ Υἱοῦ, per Filium, ceu pro- priam virtutem facit, ut nempe Filius sit. virtus subsistens Patris. veluti docet Noster in. Díal. cont. Manich. et alibi. Per manus, inquit Irengus, lib. v, c. 6, id est per Filium et Spiritum sanctum fit. homo. secundum. similitudinem Dei. Per has virtutes Pater cum invisibilis sit se aspectabilem prsebet. Nam ut ait idem doetor lib. iv, cap. 14 : Agnitio Patris ext Filii manifestatio, Pev ipsum Verbum visibilem et palpabilem factum Pater ostendebaiur, etiam si mon omnes similiter eredebant ei : sed omnes viderunt in Filio Patrem. Invisibile etenim Filii Pater ; visibile autem Patris Filius. S. JOANNIS DAMASCENI 824 scit, cstque ingenitas. Non cnim ex quoquam est A νητῶς : τὸ δὲ Πνεῦμα τὸ ἅγιον, xoi αὑτὸ μὲν Ex τοῦ (a seipso enim habet ut sil), nec quidquam eorum «ue habet, ab alio habet; quin potius ipse prin- cipium omnibus est et causa, tum quod sint, tum quod naturaliter certo modo sint. Filius autem ex Patre est generationis modo. Spiritus vero sanctus Πατρὸς, ἀλλ’ οὗ γεννητῶς, ἀλλ’ ἐχπορευτῶς. Kat ὅτι μὲν ἔστι διαφορὰ (22) γεννήσεως xaX ἑκπορεύσεως μεμαθήχαμεν ᾿ τίς 8b ὁ τρόπος τῆς διαφορᾶς, οὖδα- px. "Άμα δὲ xol ἡ τοῦ Υἱοῦ ix τοῦ Πατρὸς γέννη- σις, xat) τοῦ ἁγίου Πνεύματος ἐχπόρευσις. — et ipse quoque ex Patre est, non gignendi tamen modo, sed procedendi. Et quidem generationem iwier et processionem discrimen intercedere edocti sumus : cxeterum quis sit hujus distinctionis πιρ- 4us, prorsus nescimus. Simul porro et Filii ex Patre generatio, et Spiritus sancti processio est. ^ A39 Personarum proprietates seu notiones.—0m- nis igitur quz Filius habet, Spiritus etiam a Patre babet ; atque adeo hoc ipsum quod est 55, Quod si Pater non est, sane neo Filius est, nec Spiritus. Bidem nisi Pater aliquid habet, ne Filius quidem Πάντα οὖν ὅσα ἔχει ὁ Yibc, xai τὸ Πνεῦμα, ἐκ τοῦ Πατρὸς ἔχει, xal αὐτὸ εἶνφι' χαὶ εἰ μὴ ὁ Πατήρ ἐστιν, οὐδὲ ὁ Yióc ἐστιν, οὐδὲ τὸ Πνεῦμα ' xat εἰ μὴ ὅ Πατὴρ ἔχει τι, οὐδὲ ὁ Y Uc ἔχει, οὐδὲ τὸ Πνεῦμα: καὶ διὰ τὸν Πατέρα (35), τουτέστι διὰ «b εἶναι τὸν iud habeat, nec Spiritus: et propter Patrem, id g Πατέρα *, ἔστιν à Υἱὸς xai τὸ Πνεῦμα:. xoi διά est, quia Pater est, twm Filius, tum Spiritus senctus est **.. Rursusque propter Patrem habet Filius quidquid habet, et Spiritus, hoc est, pro- pMerea quod Pater haec habet; modo tamen, in- geniti, geniti, et processionis proprietates exci- pias *. In his enim duntaxat personalibus proprie- tatibus tres sanct Trinitatis persone inter se distinguuntur ; non essentia, sed peculiari cujusque persons nota indivisim discreta. Trinitas sine compositione. Porro unumquemque ex his tribus perfectam atque integram subsisten- tiam habere dicimus, ne alioqui compositam unam ex tribus imperfeetis naturam perfectam intelliga- Bus; sed unam simplicem substantiam et essen- τὸν Πατέρα ἔχει ὁ Ylbo xai τὸ Πνεῦμα πάντα & ἔχει, τουτέστι, διὰ τὸ τὸν Πατέρα ἔχειν αὐτά, πλὴν τῆς ἁγεννησίας, χαὶ τῆς Ὑεννήσεως, xai ἐἑχπορεύσεως. Ἑν ταύταις γὰρ µόναις ταῖς Οποστατικαῖς ἰδιότησι διαφέρουσιν ἀλλήλων αἱ ἁγίαι τρεῖς ὑπυστάσεις * οὐκ οὐσίᾳ, τῷ δὲ χαραχτηριστιχῷ τῆς ἰδίας ! ὑπο- στάσεως ἁδιαιρέτως διαιρούµεναι. Φαμὶν δὲ ἕχαστον (24) τῶν τριῶν τελείαν ἔχειν ὑπόστασιν, ἵνα μὴ ἐκ τριῶν ἀτελῶν µίαν σύνθετον φύσιν τελείαν γνωρίσωμεν ' ἀλλ iy τριοὶ τελείαις ὑποστάσεσι µίαν ἁπλην οὐσίαν, ὑπερτελῆ, καὶ προ- τέλειον i. Πᾶν γὰρ ἐξ ἀτελῶν συγχείµενον, σύνθε- ? Greg. Naz. orat. 25. ** Id, orat. 22. ** Id. orat. 25. YARIE LECTIONxa. t R. 2109. Et apud Cyrillum ib. De Trinitate διὰ τὸ εἶναι αὐτὸν Ἡατέρα. | Mss. ἡ οἰχείας. Edita vero οἱ apud Cyrillum, τῆς ἰδίας. { Mss. omnes, excepto veg. 2927, προτέλειον. NOTAE. (32) Kal ὅτι μὲν ἔστι διαφορά. Et quidem gene- C enim Dei causa sit ; ἀλλ ὕστερον γέγονε δι) αἰτίαν ' rationem inter, etc. Hanc regulam Patres sanxerunt, wam secundo repetit Damascenus, propter hzre- » quorum alii efüuxione, aut dilatatione divinz gubetantis, prodiisse Filium et Spiritunr'sanctum, alil voluntste sola, uti ceteras res creatas, editos assererent. Insuper Ariomoei Verbi et Spiritus sancti uctionum modos sibi compertissimos jactita- nt. De quibus legendi sunt Atbanasius, orat. ὅ osi. Arisn. Nazianzenus, orat. 35; Auguslinus, fib. m Cont. Mazim. c. 14. At vetitum non est ejus- medi mysterium conjectationibus quibusdam aut ezemplis exponere, dummodo nihil catholice do- etrine detrimenti accedat. Sic. Nostrum ex Nys- seno illud enarrantem audivimus. Sic Verbum ge- neratum esse Patres aiunt, quia Verbum intellectu divino producitur, et quia est imago οἱ qui ipsum producit. Sic Epiphanius in Anchor. Sic Nyssenus fursum, Epist. ad Ablab., sic Augustinus, lib. xv. De Trinitale Spiritum procedere, non gigni docent, quia ex Patre simul et Eilio est ; Filius vero ex solo atre. (25) Καὶ διὰ τὸν Πατέρα. Rwrsumque propter Patrem. Alioqui caveret ne Filiug aut Spiritus gàncius esse propter Deum putaretur, ceu propter £augam, quam noslri finalem appellaut, ut propter ejus gloriam ambo procreati sint, uti res caeteras Deus ner semetipsum est operatus. Nam ut ebeervat Theologus orat. 55, Verbum iv ἀρχῇ ἂν ἀναιτίως, im principio erat ci(ra. causam. Ecque — δὲ fiv, τὸ σὲ σωθῆναι τὸν ὑδριστήν. Posthec vero wi propter causam; ut (u contumeliosus salvus (eres. Ubi pegat Patrem, nec quidquam aliud esse, ilii causam figalem ; alias quippe passim agno. scit Patrem, tum ἀρχήν , principtum, tum αἰτίαν el αἴτιον causam sive auctofem ejus esse. Imo ἀρχὴ Ylov Πατὴρ, inquit orat. 29, ὡς αἴτιος, principium Filii Pater, tanquam auctor. Qua voces, ubi de divinis processionibus agitur, Grzecis f»miliares sunt. Latini vero de schola theologi casse vocabu- lum eliminarunt, propter rationes quas Sanctus Thomas explicat part. 1, quzst. 35, art. 1. 24 δὲ ἕκαστον. Porro unumquemque, εἰς. Ne quisquam putet propter Filii et Spiritus sancti conjunctionem cum Patre consequi divinam sub- stantiam ex his tribus compositam esse, Noster, post Nazianzenum, docet ires personas perfectas confitendas esse. Hoc momentum persequitur Atha- D nasius orat. 5 Contra Arianos, ubi Dei Verbum per se &ubstare probat : Si Filius esset duntaxat et simpliciter sapientia, οί Verbum, et Filius in Paire, et non potius sapientia substantialis, Verbum sub- stantigum et Filius exsistens, εἴη àv αὐτὸς σύνθετος &x σοφίας xai λόγου, Deus ipse compositus foret ex sapientia et verbo, ut nempe contingit in pobis. Ex quo subinde infert eumdem eumnino fore P'atrem, et Verbum sui ipsius Patrem, qui gigneret se- ipsum, aut inania esse nomina Filii Verbi οἱ sac pientig. Eadem ratio valet de Spiritu saucto. DE FIDE ORTHODOXA LIB. I. 628 &^v πάντως ἑἐστίν. "Ex δὲ τελείων ὑποστάσεων ἁδύ- A tiam omni perfectione superiorem et anteriorem, νατον σύνθεσιν γενέσθαι. "O0cv οὐδὲ λέγομεν τὸ εἶδος ἐξ ἁποστάσεων, ἀλλ' ἓν ὑποστάσεσιν. ᾿Ατελῶν δὲ εἴπο- μεν, τῶν μὴ σωξόντων τὸ εἶδος τοῦ ἐξ αὐτῶν ἆπο- ζξλοιµένου πράγματος. Λίθος μὲν γὰρ, xaX ξύλον, xai σίδηρος, ἕκαστον xa0' ἑαυτὸ τέλειόν ἐστι χατὰ την ἰδίαν φύσιν * πρὸς δὲ τὸ ἐξ αὐτῶν ἀποτελούμενον οἴχημα, ἀτελὲς ἕχαστον ὑπάρχει' οὐδὲ γάρ ἐστιν ἕκαστον αὐτῶν χαθ'᾽ ἑαυτὸ οἴχος. rem cujusque naturam spectes, perfecta sunt : at imperfecta sunt. Neque enim quidquam horum, si Τελείας μὲν οὖν τὰς ὑπαστάφεις φαμὲν, ἵνα μὴ σύνθεσιν ἐπὶ τῆς θείας νοήσωμεν φύσεως. Σύνθεσις Yàp ἀρχὴ διαστάσεως. Καὶ πάλιν, bv. ἀλλήλαις (25) τὰς τρεῖς ὑποστάσεις λέγομεν, ἵνα μὴ πλῆθος καὶ δῆμον θεῶν εἰσαγάγωμεν. Διὰ μὲν τῶν τριῶν ὑπο- στάσεων τὸ ἀσύνθετον xal ἀσύγγχυτον"' διὰ δὲ τοῦ ὁμοουσίου, καὶ τοῦ Ev ἀλλήλαις εἶναι τὰς ὑποστάτεις, καὶ τῆς ταυτότητος τοῦ θελἠματός τε, xal τῆς ἑνερ- velas, καὶ τῆς δυνάµεως, xat τῆς ἐξουσίας, xal τῆς γ.νῆσεως, ἵνα οὕτως εἴπω , τὸ ἁδιαίρετον, xoi τὸ ** Greg. Naz. orat. 15 et 29; Athan. orat. cont, Arian. 4 Greg, Naz. orat. 29, 34 et 40. in tribus perfectis personis noscamus **. Quidquid enim ex imperfectis conflatur, necessario compo- situm est. Át ex perfectis hypostasibus compositio Reri non potest. Quo fit ut nec speciem ex hypo- stasibus singulis, sed in hypostasibus singulis di- camus **, Imperfecta vero diximus, quae speciem non servant ejus rei quze ex ipsis efficitur. Lapis enim, lignum, ferrum per se quidem, si peculía- respectu domus qua ex ipsis exstructa est, singula privatim consideretur, domus est. Tres persone, cur. Deus unus. — Quocirca per- fectas quidem personas profitemur, ne in diving natura compositionem intelligamus. Compositiq enim dissidii mater est. At rursus (ces personas ig se invicem esse dicimus, ne deorum copiam el B turbam inducamus **. [ta per tres persQuas hoe intelligimus, quod nullus hic compositioni et cop- fusioni locus sit : per id autem quod tres persona ejusdem substanti€ sunt, et aliz in aliis; quod etiam eadein voluntas, eadem operatio, eadem vis *! Basil. orat. Cont. Sabell., Ar. et Euman, NOTAE. (25) Kal πἀλιν ἐν ἀ.1λή.Ίαις. Et rursus tres per- sonas, etc. Primum aperit, cur una Dei essentia sit, unusve Deus, cum tres sint person:ze, idque pluribus explicat ex Dasilio et Theologo. Nyssenus vero epist. Quod non sint (res dii, ad Ablab. no- dum hutic solvere tentat, ea ratione quo. discipuli Seoti unam naturam universalem, seu communem a parte rei esse pugnant. Φαμὲν τοίνυν πρῶτον, inquit, κατάχρησἰν τινα συνηθείας, dicimus itaque abusionem esse consuetudinis, ut eos qui natura divisi non sunt, per ipsummei nature nomen yluroliter nominenus, οἱ dicamus quod multi homines sint. Cui 6potóv ἐστι, simile fuerit, οἱ quis dicat, mulie na- ture humane. Post pauca subjungit : Personarum quidem ratio propter proprietates qua' in unoquoque considerantur, divisionem recipit, el secundum com- positiones in numero conspicitur. Ἡ Q& quoto µία στὶ, αὐτὴ πρὸς ἑαυτὴν ἠνωμένη, xal ἁδιατμήτως ἀχριθῶς µονάς. Naturá autein una est, secum. ipsa unita εἰ indivisa, el exacte unMas, que nec acces- sione crescat, nec subs(ractione minuatur. Sed illud ipsum quod est, cum sit unum, etsi in multitudine tidetur, indivulsa, conlinuala el integra perseverat, nec una cum singularibus, qui ejus sunt parlieipes, dividitur. Caterum nullum subesse periculum ait, si, antiquata. nondum veteri consuetudine, et in- consono nominum usu, multos homines dicamus; magnum vero si multos deos. klem propuguat lib. De commun. notionibus. In hanc senténtiam videtur illectus ex variis Catholicorum lucubra; tionibus, in quibus Verbum esse consubstantiale Patri ejusmodi exemplis declarabant, ut sicut filius in humanis ejusdem essentiv€ est ac suus pater, sic in divinis ; ut quia Petrus, Joannes, Phi- ippus consubstantioles sunt, quia ejusdem nature, ita Pl'ater, Filius οἱ Spiritus sanctus : quanquam aynoscebant similitudines istas non adzquare res quas exponere conabantur. Attamen iis sancti do- ctores zequalitatem saltem Verbi cum Patre demon- sirabant, etsi non item divine substantie indi- vulsam unitatem, quis citra mentis operam realis est, cum in humanis natura quavis intellectu solo C percipiatur et fiat una, quemadmodum docet Theo« logus orat. 57, Apud nos, inquit, una est humani- (as. 'AX)' ἐχεῖ μὲν ἡ χοινότης τὸ Ev ἔχει µόνον ἐπι- vola * Sed ibi nature communilas cogitatione solum habet unitatem, per intellectum scilicet ob conve- nientiam individuorum abstracta el cóncepta. Eodem modo naturz create discrimen Noster hic explieat, ut nemini non perspicuum sit, quin pro- cul a Nysseni sententia discesserit. Hanc etiam olim carpsisse videtur Nazianzenus, orat. 1, ubi non Arium modo, sed et quosdam e nostris nimium Orthodoxos, τινὲς τῶν παρ᾽ ἡμῖν ἄγαν ὁρθοδόσων, Polytheiam siruxisse ait. Theodorus Abucaras ad sensum Theologi cet Damasceni revocari debet, eum docet, opusc. 2, naturam humanam reapse unam esse. Nibil enim sibi vult aliud, nisi singt» los bomines totidem non esse naturas communes, seu species : ut puta Pelrus non est species ἵνα” mana, seu nalura universalis. Non juxta istius auctoris dialecticam essentia, natura, et forma idem sunt ac eommunis species. Ex quo infert vo cem lomo, si pro specie, οἱ essentia seu nalura communi sumatur, de Petro, Paulo et Joanne non enuntiari. Ad quem sensum subtiliorem Nyssen verba transferri posse non puto: qui hac forsan scripserit, quando neglecto parumper Lheologize studio, thetorum flosculis legeudis potius vacabat. Qua de re amice queritur Naziauzenus epistola ad ipsum Gregor. Ceterum ex alio capite eadem in epistola ad Ablab. perfectam divinse naturse unis tatein perinde petit ac Theologus et alii Patres, ex eo quod nimirum tres persons, nulla seciione aut intercapedine ab invicem disjungantur, sed una sit earum substantia, unus voluntatis motus µία τοῦ ἀγαθοῦ θελήµατος χἰνησις, qui quidem, ἀπὸ Πατρὸς παρορμᾶται, χαὶ διὰ τοῦ Υἱοῦ πρόεισι, χαὶ iv τῷ Ἱ[νεύματι τελειοῦται, a. Patre proficiscitur, perque Filium progreditur, et ín Spiritu ccmpletur. ld ro» petit de vi θεατικῇ, spectatrice, unde nomen θεὸς, Deus, qua cum una sit in tribus personia, idcirco Deus unus est et dicitur, £91 S. JOANNIS DAMASCENI Vs ac potentía, ac denique idem, uL ita loquar, in A εἶναι ἕνα Θεὸν γνωρίζοµεν. Ἑἷς γὰρ ὄντως Gel, ὁ illis motus est, hoc agnoscimus ; quod nimirum in θεὸς, καὶ ὁ Λόγος, xa τὸ Πνεῦμα αὐτοῦ. illis nulla divisio locum habeat, et quod unus sit Deus. Unus quippe vere Deus est, Deus, Verbum et Spiritus ejus. 139 De trium personarum distinctione; aeque γε, et tatione, el cogitalione, mentis prascissione.— Hoc autem nosse interest, quod aliud sit quoad rem. et aliud ratione ac coyitatione considerari. Enimvero in omnibus creaturis discretio quidem personarum quoad rem consideratur. Re quippe ipsa Petrum 4 Paulo separatum consideramus ; communitas autem et conjunctio atque unitas, ratione atque cogitatione perspicitur. Per mentem enim concipimus Petrum et Paulum ejusdem esse hature, naturamque unam conminunem habere **, Nam uterque eorum animal rationale et mortale est : et uterque caro est, anima rationali et intelli- gente praedita **, Hzc itaque communis natura ratione consideratur. Neque enim hypostases ali p aliis sunt, verum qualibet privatim et sigilla- tim, hoc est sejunctim consistit; habetque per- multa quibus ab alia persona dirimatur. Nam et loco disjunguntur, et tempore discrepant, sententia quoque dividuntur, et forma sive figura, et habitu, et temperameuto, et dignitate, eL instituto vilae genere, ac denique omnibus aliis proprietatibus, quibus tanquam certis quibusdam notis digno- secuntur. In primis autem inter se dissident, quod bomines dicantur. Marg. ms, Περὶ εῆς τῶν τριών ὑποστάσεων διαιρέσεως ' καὶ περὶ τοῦ πράγματος καὶ Aóyov xal ἐπινοίας. — Χρὴ δὲ εἰδέναι, ὅτι ἕτερόν ἐστι τὸ πράγματι θεωρεῖσθαι, χαὶ ἄλλο τὸ λόγῳ xat ἐπινοίχ. "Eri μὲν οὖν πάντων τῶν χτισµάτων, ἡ μὲν τῶν ὑπο- στάσεων διαίρεσις, πράγµατι θεωρεῖται. Πράγματι γὰρ ὁ Πέτρος τοῦ Παύλου χεχωρισµένος θεωρεῖται. Ἡ δὲ χοινότης, xat fj συνάφεια, καὶ τὸ ἓν, λόγῳ xal ἐπινοίᾳ θεωρεῖται. Νοοῦμεν γὰρ τῷ vip, ὅτι ὁ Πέτρος xoi ὁ Παῦλος τῆς αὐτῆς celat φύσεως, xal κοινὴν µίαν ἔχουαι φύσιν. Ἔχαστος γὰρ αὐτῶν ζῶόν ἐστι k. λογιχὺν θνητόν" xai ἕχαστος σάρξ ὃστιν ἑμφνχω- µένη 1 ψυχῇ λογικῇ τε χαὶ vospd. Αὕτη οὖν ἡ xowh φύσις τῷ λόγῳ ἑστὶ θεωρητὴ. Οὐδὲ γὰρ αἱ ὑποστά- σεις ἓν ἀλλήλαις εἰαίν. Ἰδίᾳ δὲ ἑχάστη xal ἀναμέ-. poc, Ίγουν καθ) ἑαυτὴν χεχώρισται, πλεῖατα τὰ διαι- ροῦντα αὐτὴν ix τῆς ἑτέρας ἔχουσα. Kal γὰρ xa. τόπῳ διεστήχασι, xal χρόνῳ διαφέρουσι, καὶ γνώµη, µερίζονται, xai ἰσχύῖ, καὶ μορφῇ Ίγουν n σχήµατι, καὶ ἕξει, xal χράσει, xa ἀξίᾳ, χαὶ ἐπιτηδεύματι, xaX πᾶσι τοῖς χαρακτηριστικοῖς ἰδιώμασι’ πλέον 6k. πάντων, τῷ μὴ ἐν ἀλλήλαις, ἀλλὰ χεχωρισµένως εἶναι. Ὅθεν καὶ δύο, χαὶ τρεῖς ἄνθρωποι λέγονται. . καὶ πολλοί, non alia in alia, sed quaque separatim exsistunt, Ex quo etjam efficitur, ut duo, εἰ tres, et multi. Unde unitas nature divine. Persone Trinitatis ὁ ἍΤοῦτο δὲ ἐπὶ πάσης ἔστιν ἰδεῖν τῆς κτίσεως. Ἐπὶ indivism. Filius et Spiritus sanctus ad unum prin- cipium referuntur. — ld quod in omnibus quoque eenditis rebus animadvertere liceat. In sacrosan- cta vero, et substantiam omnem exsuperante, eique ultra res omnes evecta et incomprehensibili Trinitate, contrario modo se res habet. Illic enim communitas quidem et unitas reipsa consideratur, tum quia persona costernz sunt, tum quia illa- rum eadem est essentia, faeultas, voluntas, sen- tenti: conspiratio , eadem quoque auctoritas, potentia, honitas. Non dixi, similitudinem, sed identitatem, atque unam motionis prssultatio- nem *', Una enim est essentia, una bonitas, una potestas, una voluntas, una facultas, una auctori- 1a$; una, inquam, et eadem, non ires inter se Similes, sed una plane eademque trium persona- rum motio. Unaqueque enim ipsarum non minus unitatem habet cum alia, quam ipsa secum. Unum quippe idemque omnino sunt Pater et Filius ei Spiritus sanctus; nisi quod Pater ingenitus est, Filius genitus, et Spiritus sanctus processit. Quod autem in ea discretum est, cogitatione percipi- * Greg. Naz. orat. 57. — ** ld. orat. 22. δὲ τῆς ἁγίας xaX ὑπεροναίου, xal πάντων ἐπέχεινα, xa ἁλήπτου Τριάδος, τὸ ἀνάπαλιν. Ἐχεῖ γὰρ, «b, μὲν κοινὸν xal Ev, πράγματι θεωρεῖται, διὰ τὸ συν-. αἴδιον, χαὶ τὸ ταυτὸν τῖς οὐσίαςι xal τῆς ἑνεργείας, καὶ τοῦ θελήµατος, xal τὴν τῆς γνώμης σύμπνοιαν, τὴν τε τῆς ἑξουσίας, xal τῆς δυνάµεως, xoi τῆς ἁγαθότητος ταυτότητα. Οὐχ εἶπον ὁμοιότητα, ἀλλὰ ταυτότητα * xai τὸ ἓν ἔξαλμα τῆς χινῄσεως. Μία γὰρ. οὐσία, µία ἀγαθότης, µία. ἄύναμις, µία θέλησις, µία ἑνέργεια, µία ἐξουσία, µία xa fj αὐτὴ, οὗ τρεῖς. ὅμοιαι ἀλλίλαις ' ἀλλὰ µία καὶ fj αὑτὴ χίνησις τῶν αβιῶν ὑποστάσεων. "Ev γὰρ ἕχαστον αὐτῶν ἔχει πρὸς τὸ ἕτερον, οὐχ ἧττον f) πρὸς ἑαυτόν ' τουτέστιν. ὅτι χατὰ πάντα ἓν εἰσιν ὁ Ἡατὴρ, χαὶ ὁ Υἱὸς, χαὶ D τὸ ἅγιον Πνεῦμα, πλὴν τῆς ἀγεννησίας, xat τῆς Υεν-. νήσεως, χαὶ τῆς ἐχπορεύσεως * ἐπινοίᾳ δὲ τὸ διηρη- µένον. "Eva Ὑγὰρ θεὸν γινώσχομεν ἐν µόναις δὲ cal; ἱδιότησι τῆς τε πατρότητος, xai τῆς υἱότητος, xai τῆς ἐχπορεύσεως, xatá τε τὸ αἴτιον, καὶ τὸ. αἰτιατὸν, xal τὸ τέλειον τῆς ὑποστάσεως, Ἠτοι τὸν τῆς ὑπάρξεως τρόπον, τὴν διαφαρὰν ἑἐννοοῦμεν. Οὔτε γὰρ τοπιχὴν διάστασιν, ὡς ig ἡμῶν, δυνά-. οἱ [d, orat. 40. ΥΛΗΙΑ, LECTIONES. * Deest ἐστι in editis. κ µ; σ ! Multi codices, et apud Cyrillum lib. De Trinit. ἑφνχωμένη. B. Hil. et alii multi ; nonnulli et apud Cyrillum εἴτουν. d ἠνχωμένη » Sie Qi. 820 DE FIDR ORTIIODOXA ΕΜΠ. I. a0 µεθα ἐπὶ τῆς ἀπεριγράπτου λέγειν θεότητος' v ἀλλή- A tur **, Unum quippe Deum cognoscimus ; in solis λαις Yàp αἱ ὑποστάσεις εἰσίν' οὐχ ὥστε συγχεῖσθαι, ἀλλὰ ὥστε ἔχεσθαι, χατὰ τὸν τοῦ Κυρίου λόγον, Εγὼ ἐν τῷ Πατρὶ, xal à Πατὴρ ἐν ἐμοὶ, φῄσαντος * οὔτε θελῆµατος Διαφορὰν, 7) γνώμης. ἠἐνεργείας, f) δυνά- ψεως, f τινος ἑτέρου, ἅτινα τὴν πραγματικὴν, xal διόλου ἐν ἡμῖν γεννῶσι διαἰρεσιν. Διὸ οὐδὲ τρεῖς (τοὺς λέγοµεν, τὸν Πατέρα, xoi τὸν Υἱὸν, καὶ τὸ ἅγιον Πνεῦμα * ἕνα δδ μᾶλλον θ:ὸν, τὴν ἁγίαν Τριάδα, εἰς ἓν αἴτιον (26) Υἱοῦ xaX Πνεύματος àva- φερομένων, οὐ συντιθεµένων, οὐδὲ συναλειφομένων, κατὰ thv Σαθελλίου συναίρεσιν' ἑνοῦνται γὰρ, ὡς ἔφημεν, οὐχ ὥστε συγχεῖσθαι, ἀλλ᾽ ὥστε ἔχεσθαι ἀλλήλων" xal τὴν ἐν ἀλλήλαις περιχώρησιν (27) ἔχουσι δίχα πάσης συναλοιφῆς xal συμφύρσεως " οὐδὲ ἐξισταμένων, | κατ οὐσίαν τεµνοµένων χατὰ την Αρείου διαίρεσιν. ᾽Αμέριστος γὰρ Ev. µεµε- ρισµένοις, εἰ δεῖ σνντόµως εἰπεῖν, ἡ θεότης, xal οἷον ἓν ἡλίοις τρισὶν ἐχομέναις ἀλλήλων, xal ἁδια- στάτοις οὖσι, µία τοῦ φωτὸς σύὐγχρασίς τε xal συν- ἀφεια. "Όταν μὲν οὖν πρὸς τὴν θεότητα βλέψωμεν, καὶ την πρώτην αἰτίαν, xaX τὴν µοναρχίαν, χαὶ τὸ ἓν, χαὶ ταυτὸν τῆς θεότητος, (v' οὕτως εἴπω, χίνηµά τε χαὶ βούλημα, καὶ τὴν τῆς οὐσίας, xal δυνά- psox, xal ἐνεργείας, xal χυριότητος ταυτότητα, Bv ἡμῖν τὸ φαντα-όµενον. Ὅταν δὲ πρὸς τὰ ἐν ol; ἡ θ-ότης, 1, τό γε ἀκριθέστερον εἰπεῖν, ἃ ἡ θεότης, xai τὰ ix τῆς πρώτης αἰτίας ἀχρόνως ἐχεῖθεν ὄντα, καὶ ὁμοδόξως, καὶ ἁδιαστάτως * τομτέστι τὰς ὑποστά- σεις τοῦ Υἱοῦ xai τοῦ Πνεύματος, τρία τὰ προσ» χυνούµενα. Εἷς Πατὴρ ὁ Hazte, χαὶ ἄναρχος, toute έστιν, ἀναίτιος ' οὗ γὰρ Ex τινος. Εἷς Υἱὸς ὁ Υἱὸς, {αἱ οὐκ ἄναρχος, τουτέστιν οὐκ ἀναίτιος» ix τοῦ Πατρὸς γάρ. El δὲ «hv ἀπὸ τοῦ χρόνου λάδοις ἀρχὴν, xai ἄναρχος * ποιητὴς Y&p χρόνων, οὐχ ὑπὸ χρόνον. "Ev Πνεῦμα, ἅγιον τὸ Πνεῦμα, προϊὸν μὲν £x. τοῦ Πατρός ΄ οὐχυϊκῶς δὲ, ἀλλ ἐχπορευτῶς, οὔτε τοῦ Πατρὸς ἑχστάντος τῆς ἀγεννησίας, διότι γεγέννηχεν, οὔτε τοῦ Υἱοῦ τῆς γεννήσεως, ὅτι ἐγεννήθη ἐξ ἀγεν- νήτου * πῶς γάρ; οὔτετοῦ Πνεύματος, Ἡ εἰς Πατέρα µεταπίπτοντος, ἢ εἰς Yibv, ὅτι ἐχπεπόρευται, xal ὅτι θεός * ἡ Υὰρ ἰδιότης ἀχίνητος, 7) πῶς ἂν ἰδιότης proprietatibus, 140 nimirum paternitatis, filia- lionis, et processionis ; atque quantum ad causum et causatum, ac hypostasis perfectionem, hoc est exsistendi modum, distinctionem intelligimus **. Neque enim distantiam secundum locum, ut apud nos, in Deitate quz circumscriptionem omnem excludit, admittere licet (sunt enim person: aliz in aliis; non ut inter se confundantur, sed ut co- hzereant, juxta eam BDomini sententiam : Ego in Patre et. Pater in. me est **) nec voluntatis, aut sententie ; aut eflicacilatis, aut potentie ; aut alterius cujusdam rei, que realem ac omnimodam in nobis distinctionem gignat, discrimen ullum. Quapropter nec tres deos Patrem et Filium et Spi- ritum sanctum dicimus; quin potius sanctam Tri- nitatem unum Deum asserimus : sic videlicet ut Filius et Spiritus sanctus ad unum auctorem refe- rantur, noo autem componantur, aut juxta Sa- bellii contractionem una coalescant ac permis sceantur (uniuntur enim, ut diximus, non ita ut confundantur, sed ut cohzreant; atque sese invi- cem citra omnem contradictionem ac commistio« nem pervadant), nec extra se invicem sistantur, aut quantum ad essentiam juxta Arii divisionem scindantur **, Indivisa enim in divisis, ut rem breviter enuntiem, Divinitas est ; ac velut in tribua solibus sibi invicem colierentibus, nulla loci inter« capedine disjunctis, una eademque lucis tempera« C tio atque conjunctio. Quare cum Deitatem, pri mamque illam causam, et monarchiam , atque unam eamdemque divinitatis (ut ita dicam) πιο- - tionem, et voluntatem, eamdem essentiam ac po- tentiam, efficacitatemque, et dominationem intue« mur, unum duntaxeé sensui nostro observatur *t, At vero, cum ea, in quibus Deitas est, vel, si ac- curatius loquendum est, qua Deitas est, atque ea qu» ex principe ilia causa citra omne temporis spatium, glorieque discrimen, ac separationem exsistunt ; hoc est personas, consideramus, tria sunt quse a nobis adorantur *'. Unus pater, Pater; idemque principii, hoc est. cause expers (neque ** Greg. Naz. orat. 57; Greg. Nyss.. Epist. ad Ablab. et orat. 22. 0) Pasil. epist 45. ** Joan. xv, 11, * Greg. orat. 29; Diouys. c. 2. De div nom. ** Greg. Naz. orat. 37. *' ld, orat. 19 et 29. NOT &. (26) Eic ἓν αἴτιον. Sicvidelicet wt. Filius, etc. D mini Jesu naturarum. conjunctionem eam esse ait, H:ec altera ratio est, ex variis Theologi locis pe- tita, propter quam tres personz unus Deus sunt, ob unitatem scilicet principii, ex quo Filius et Spiritus sanctus individue procedunt. Nani, ut iste doctor ait, una in tribus natura, Deus : "Ev- σις δὲ ὁ Πατὴρ, ἐξ οὗ καὶ πρὸς ὃν ἀνάγεται τὰ ἑξῃῆς, εορµία vero est Paler, ex quo et ad quem re- liqua, id est Filius et Spiritus sanctus, non ut con- [undantur, sed ut cohereunt ; utpote quos nec tempus disjungit, nec voluntas, nec potentia, etc., plures si- quidem dii lorent,si duplex personarum principium esset : sed ὥσπερ µία ápyh, inquit, κατὰ τοῦτο εἷς θεός. eam ob rem unus est Deus. (21) Kal τὴν iv dAAiJaic z5przopnouw. Aue ae invicem, elc. Theologus iutimam ambarum Do- ut in sese mutuo imnmeent et pervadant, »vtpva- µένων τῶν φύσεων, xal περιχωρουσῶν εἰς ἀλλήλας τῷ λόγῳ τῆς συμφυῖας, commistis naturis et. arctis- sime conjunctionis ralione in. se invicem commean- tibus, Vocem περιχωρήσεως, quam Latine uostri circumincessionem verluut, ex eodem. doctore Da- mascenus mutuatus est, qua Trinitatis personz in se invicem manere perinde significaret : in cujus eircumincessionis exemplum — Nazianzenus prolert unionem mentis, cogitalionis, et anima, qu:e sine ulla divisione sese mutuo, ut Ita dicam, peiierrant. Simile aliud adducit triphcis solls, quorum radii, cominiscerentur. Qua de re legendus Diunysiastef., cap. 2 De div. nom. - - —- 8M S. JOANNIS DAMASCENI 832 enim est ex aliquo); unus filius, Filius; et ipse on A µένοι, χινουµένη xaX μεταπίπτουσα’ εἰ Υ.ρ Υἱὸς 6 sine principio, hoc est non sine causa est (ex Pa- tre enim est) ; si tamen a tempore principium su- m3s, principii quoque expers est (neque enim Tato. οὐ Πατὴρ xoplog* εἷς yàp χυρίως Πατήρ. Καὶ εἰ Πατὶρ ὁ Υἱὸς, οὐ χυρίως υἱός" εἷς γὰρ χν- plz Υἱὸς, xaY ἓν Πνεῦμα ἅγιον. tempori subest temporum effector), unus denique spiritus ; Spiritus sanctus, ex Patre quidem pro- cedens, non tamen filiationis modo, sed processionis; ut neque Pater ab ingeniti proprietate desci- verit, quia genuit; neque Filius, a generatione, eo quod cx ingenito natus sit (qui enim hoc fleri posset) nec pestremo Spiritus, aut in Patrem, aut in Filium transierit, eo quod processerit, et quia Deus sit : immobilis siquidem est proprietas. Quonam 14] enim alioqui modo constaret sibi proprietas, si moveretur atque in aliam transiret? Nam si Filius Pater est, Pater sane proprie non est (unus eniin proprie est Pater) ac si Pater Filius est, proprie Filius non est : unus euim proprie Filius est, et unus Spirilus sanctus. Hoc porro scire oper: pretium est, nos Patrem ex aliquo esse non dicere; sed ipsum Filii Patrem Χρὴ δὲ γινώσχειν, ὅτι τὸν Πατέρα οὗ λέγομεν Ex τινος" λέγομεν δὲ ao τὸν τοῦ Ylou Πατέρα. Τὸν Yibu appellamus. Filium item nec causam, nec Patrem p οὐ λέγομεν αἴτιον n. οὐδὲ Πατέρα * λέγομεν δὲ αὐτὸν dicimus; verum potius eum ex Patre csse, ac Patris Filium esse. Denique Spiritum sanctum, et ex Patre esse, οἱ Patris Spiritum nominamus. At vero eum ex Filio esse non dicimus **, Filii tamen ** Maxim. Epist. ad Marin. xai ix τοῦ Πατρὸς, xai Yibv τοῦ Πατρός. Τὸ δὲ Πνεῦμα τὸ ἅγιον, χαὶ ἐκ τοῦ Πατρὸς λέγομεν, xai Πνευμα Πατρὸς ὀνομάζομεν. Ἐκ τοῦ Yiou δὲ τὰ Πνεῦμα οὐ λέγομεν (28) * Πνεῦμα δὲ Yiou, ὀνομάς»- - VARLE LECTIONES 3 Mss. undecim Regii et Colb. habent ἀναίτιον, Vetus interpres non dicimus sine causa esse ; cui cons NOT £. οἱρίι Faber. (28) Ἐκ τοῦ Υἱοῦ δὲ τὸ Πνεῦμι οὗ JÉyo- Μεν. At vepo. Spiritum. ex Filio non dicimus. Hoc membrum nonuulli insititium putant ; cum tamen nis more. Ac rursum Dialogo cont. Manicheos, àet Tiv ἔχων ἐξ ἑαυτοῦ τὸν αὑτοῦ Λόγον, xat διὰ Λόγοι αὑτου ἐξ αὑτοῦ τὸ Πνεῦμα αὑτοῦ ἐχπορενόμενου : in aliis Damasceni operum locis idem legatur, sic C Semper Deus erat habens ez seipso Verbum suum iufra post, c. 12, ait : Καὶ Yiou. ΙΗνεῦμα, οὐχ ὡς ἐξ αὐτοῦ ' Et Spiritus Filii, non tanquam ez ipso. Et iu fiue epistole ad Jordanem de hymno Trisa- 6ἱο,Πνεῦμα Υἱοῦ. xat ph ἐξ Yiou, Spiritus Filii et non ex Filio. Sanctus Thomas, ubi dictum hoc expen- dit, sic respondet : Dicendum, inquit, quod Spiri- (um sanctum. non. pracedere a Filio primo fuit a Nestorianis introductum, ut. patet in. quodam sym- bolo Nestorianorum damnato ab Ephesina sgnojgo. Et hunc errorem secutus. est. Theodoritus Nesjoria- mus el plures post ipsum, inter quos. [uit etiam Da- wascenus : Wunde in hoc hujus sentent non est &tandum. Hec responsio bilem movit sclismaticis Gracis, qui subinde doctorem Angelicuim sexcentis conviciis insectati sunt, Sincerus dicam : nequa- quam cum Nestorianis el Theodoreto Daimasce- num liac in parte consensisse. In illo Nestoriano- rum symbolo, quod ab Ephesina synodo damua- tum est, negabatur Spirilus sanctus a Patre per Filium exsistentiam habuisse, οὔτε δι’ Υἱοῦ τὴν Ὀπαρξιύ εἰληφός. Itemque Theodoretus, in confuta- 4ione Anathemaltismi Cyrilliani 9, blasphemi:z Cyrillum accusavit, ac si doceret Spiritum san- etum, seu ex Filio, seu per Filium exstare, ἐξ Ylou, δι’ νἱοῦ τὴν Όπαρξιν ἔχει. Noster vero, tametsi iritum ez Filio non esse dicit, eum tamen ab selerno et substantialiter procedere per Filium con- Βίοι multis in locis, puta capite De divinis nowi- nibus Pater dicitur διὰ λόγου προθολεὺς ἐχφαντο- ριχοῦ Πνεύματος : per Filium producens maniestan. tem Spiritum. EL rursum : Καὶ Υἱοῦ δὲ Πνεῦμα, οὐχ ὡς ἐξ αὐτοῦ, ἁλλ᾽ ὡς δι’ αὐτοῦ ἐχ τοῦ Πατρὸς ἔκπυ - ρευόµενον * Spiritus autem Filii, non. lauquam ex ipso, sed lanquam per ipsum ex Paire procedens. E: in fine Epistole ad Jordanem, zternam person: Spiritus sancti processionem diserte enuntiat bis verbis ; Spiritus sanctus est : ez Patre siquidem per lilium procedit : οὐχ υἱϊνῶς δέ, non tamen filiatio- et Spiritum suum ex seipso per Verbum suum procedertem. Alia consimilia loca omitto, ne infi nitus (iam. Porro ut Damascenus hoc scriberet, Spiritum vero ez Filio won dicimus, sanctum Maximum auctorem habuit, qui in epistola ad Ma- rinum Cypri presbyterum Latinos Patres, ubi Spi- ritum sanctum. ex Filio. procedere asserunt, sic scribit interpretandos, ut non Filium esse Spiritus sancti causam senserint, οὐχ αἰτίαν τὸν Υἱὸν ποιοῦν- τας τοῦ Πνεύματος. Unam enim noverunt, cum Filii, tum Spiritu. sanc(i causam, Patrem scilicet : sed ut significent eum δι) αὐτοῦ προϊέναι, per ipsum prodire, atque hoc pacto substantie cognationem et indi fferentiam exprimant. Mesponsionem aliam sub- jungit S. Thomas : Quamvis a quibusdayn dicatur, inquit, quod Damascenus, sicut non confitetur Spi- ritum sanctum esse α Filio, ila etiam non negat ex tí illorum verborum. Sic plane llugo Thuscus, seu Etherianus, lib. 11, vap. 2!, ante ceutum annos, Damasceni Joannis locum, de quo disputamus, ex- ceperat. Verumtamen et scriptura sic se habente (id est, modo integer sit auctoris contextus) non dis- cordat hic sanctus α Latina veritate, hoc ad consue- tudinem Ecc'esie Grecorum re[erendo, que non esse Spiritum ex Filio confiletur usque in hodiernum. Sic quoque.Joannes Beccus, sic Emmanuel Calecas, et alii e Grxcis qui Latinorum partes defenderunt, Damascenum intelligunt. Verum. nonnihil negotii facessit aller auctoris nostri locus, Homilia de Sabbato saucio, in qua sic. legimus : Spiritum san- ctum colimus, tanquam Dei et Patris Spiritum, ex ipso nempe procedentem; qui tamen etiam Filiidi- citur, quod per ipsum manifestatus, rebusque cou- dilis impertitus, ἀλλ οὐκ ἐξ αὐτοῦ ἔχον τὴν Ὁπ- αρξιν. Non autem. επ ipso habens ut exsistat. llus Etherianus hzec postrema verba spuria esse clami- tat. Postquam enim ostendere conatus est. Dama- scenum procul non abfuisse, quin Spiritum sanctum 853 DE FIDE ORTHODOXA LIB. I. ex μεν E! τις γὰρ có Ilreopa Χριστοῦ obx ἔχει, A Spiritum $489 vocitamus. Si quis enim. Spiritum «ησὶν ὁ θεῖος ᾿Απόότολος, οὗτος οὐκ ἔστιν αὐτοῦ. Καὶ δι Υἱοῦ πεφανερῶσθαι καὶ µεταδίδοσθαι ἡμῖν ὁμολονοῦμεν * Ἐνεφύσησε γὰρ, qnot, καὶ εἶπε τοῖς pa0ncaic αὑτοῦ * Ad6ece Πνεῦμα ἅγιογ * ὥσπερ ἐχ τοῦ flou μὲν, ἢ τε ἀχτὶς χαὶ ἡ ἕλλαμψις ' αὐτὸς γάρ ἐστιν ἡ πηγἡ τῆς ἀχτῖνος καὶ τῆς ἑλλάμφεως * διά τε τῆς ἀχτῖνος ἡ ἕλλαμψις ἡμῖν µεταδίδοται, xal αὕτη ἐστὶν ἡ φωτίζουσα ἡμᾶς, xal µετεχομένη ὑφ᾽ ἡμῶν. Τὸν δὲ Υἱὸν οὔτε τοῦ Πνεύματος λέγοµεν, οὔτε μὴν &x τοῦ Πνεύματος. ΚΕΦΑΛ.Θθ. Περὶ τῶν ἐπὶ Θεοῦ Aeyopéro. Τὸ θεῖον ἁπλοῦν ἐστι χαὶ ἀσύνθετον. Τὸ δὲ ix Β πολλῶν xal δ.αφόρων συγχείµενον, σὐνθετόν ἐστιν. *? hom. vii, θ. |! Joan. xx. 29. Christi non habet, aiv divinus Apostolus **, hic non esl ejus. Quin οἱ eum nobis per Filium manifesta- tum esse οἱ impertiri profitemur et agnoscimus : Insufflavit enim, inquit, et dixit discipulis suis : Accipite Spiritum. sanctum !. Perinde ut ες sole quidein est cum radius, tum splendori (ipse enim fons est el radii et splendoris), per radium autem nobis splendor communicatur, et ipse est qui nos collubirat, atque a nobis participatur. At Filium de- nique nec Spirilus esse, nec ex Spiritu dicimus *. CAP. IX. De iis quo de Deo dicuntur. Deus simplex est, nec compositus. (Quod autem ex multis et. diversis conflatur compositum est. * Greg. Na2. orat. 37. NOTAE. cx Patre Filioque procedere crederet, sic. conclu- dit. Ex his. ergo ratiocinationibus , viri nuper me- morali manifeste, ut superius exposita intentio pan- ditur, et quod ab eo magni Sabbati edilus sermo vio- lentiam corruptionemque per. instabilem nefariamque corruptionem. patiatur. (Quippe ubi principaliter de Trinitate, irum reminiscendo personarum proprieta- (es disseruit, niliil talium peperit ; verba tantum qua superius leguntur ad posteros trausmitteudo , non secundum se, sed secundum constetwudi- »em Orientalis | Ecclesie. Sed meque orthodoxe lidei quispiam ante illum,simile in chartis inaraverat. 1 pra'[ato autem sermona. (de Sabbato saneto) con- tra (as et contra majorum contraditionem, Spiritum sanclum. ex Filio exsistentiam non habere, a qui- C busdam mendacii magis perquirentibus solatium , quam semitas invesligantibus veriialis inserlum est. Quod sic esseipsa verborum series et styli alteritus, ei que nihil ad rem pertinet, erronea clausulw inser- (io ; magis autém quod apud sanctorum aliquos nusquam scriptum feperiatur, aptissime declarat. An Elheriani zqua sanaque critica sit, judicent eruditi, Damascenum quidem religioni düxisse ali- quid effutire quod à probatis doctoribus pronun- tiatum non. esset, contestata res est, Atqui Epi- phanius, et processionem Spiritus ex Patre et Filio, Cyrillusque Alexandr. plus una vice scripse- rant. llic igitur tantum. imonuero nihil eo loci co- dices manuscriptos quos legi ab editis discrepare ; cum tamen Colbertinus :etatem Hugonis Thusci superet. In. antiquiorem alium non incidi, ex quo f»lsationem quam iste auctor subodoratus est, de- prehendere licuerit. Quo porro sensu Damascenus aliique media ztatis doctores Greci, cum ὁχ Filio Spiritum negarent exsistere, solumque Patrem di- cerent esse Spiritus causam, auctoremve et. prin- cipium, affirmarint nihilominus Spiritum sanctum jn zelernitate ex Patre per Filium procedere, e re nostra est enarrare. Vox illa, per, quando de per- sonis divinis agitur, cum omnem instrumenti ideam vel speciem eliminet, rationem quamdam innuit. mediani, ut Filius gigni prius censeatur, | quam Spiritus procedere. Sic. Gregorius Nyssenus Epistola ad Ablab. personam Filii a persona Spiri- tus sancti differre ait, qua Filius proxime et sine medio est a Putre, Spiritus. vero, per illum est qui nrorime est a Patre, τὸ δὲ διὰ τοῦ προσεχῶς, ul. et unigeniti proprietas sine ambiguitate maneat in Filio, el ex Patre Spiritum. esse. minime dubium sit, τῆς τοῦ Υἱοῦ µεσιτείας xai αὐτῷ τὸ μονογενὲς φυλατ- τούσης, eum Fl'ilii πιεγμοσίίο proprietatem ipsi ser- vel unigeniti. Ex quo fit. ut, juxta Dasilium, libro De Spiritu sancto cap. 18, Spiritus sauctus per Filium Patri copuletur ἓν τὸ Ηνεῦμα ἅγιον δι ἑνὸς Ylou τῷ Πατρὶ συναπτόµενον. Cavebant enim ne Ariano inore Spiritus sancti productio in Filium praesertim refunderetur. Átqui nec ulla ratione co- pulari Filio Spiritus sanctus possit, ubi nec ab eo distingui, nisi per ipsum; ut cum llilario loquar, egrediendo consistat; quemadmodum Georgius Scholarius, ipse schismaticus, argumentatur. Quo- circa Cyrillus Alexandrinus in Thesauro, assert. 54, Spiritum sanctum ait Spiritum Dei appellari, quia conjungitur Filio, qui brachium est Patris; adeo- que veluti mens per brachium digitum movet, ita Spiritum a Pátve in. Filium substantialiter οἱ naiuvaliter pervadere : Ἐν δὲ τῷ Yi φυσιχῶς γα. οὐσιωδὼς διῖχκον παρὰ Πατρὸς τὸ Πνεῦμα. Quo- modo nimirum Basilius, loco niox citato dixerat, bonitatem, sanctitatem naturalem, Regiam illam di- gnitalem, que Dei solius propria est, a. Patre per Filium in Spiritum transire, &x τοῦ Πατρὸς διὰ τοῦ Μονογενοῦς ἐπὶ τὸ ΠΗνεῦμα διἠγει. Doctores. itaque Graci negant quidem Spiritum sanctum ex Filio procedere vel exsistere, tic speciali quadam actioue qua a paterma distincta sit, puletur a Filio produci : docent vero per Filium progredi, ut illius acLionis naturalis qua Pater proluudit Spiritum, nequa- uam exsors sit Filius; quamlibet Pater solus, óns, oculus, scatebra, prineipium et auclor Spi. ritus habeatur : quiuiuo divina naturá, ut intelli- gitur a Patre communicari prius, secundum ordi- nem originis, Filio quim Spiritui sancto, suam illam servet in Filio quóque fecunditatem quz in- D cepit in Patre. Id quod elegauter mibi videtur signi- ficari hoc Gregorii Theologi effato : Μονὰς ἀπ' ἀρχῆς εἰς δυάδα χινηθεῖσα μέχρι Τριάδος ἕστη. Uni- las a principio in dyada, sem bimarium, progressa, in triade, sive Trinitate, constitit : itemque — illo Nysseni, una Deitatis substantia, unus voluntatis oplinng motus, ἀπὸ Πατρὸς παρορμᾶται, xai διὰ τοῦ Υἱοῦ πρόεισι, xai ἐν τῷ Πνεύματι τελειοῦ- ται" a. Patre proficiscitur, perque Filium progredi- tur, εἰ in. Spiritu. completur. 1mo id l'amascenus ipse in expositione fidei, quam ex Arabica transla- tione Latinam dabimus, sic rursus Spiritum) esse negat ex Filio, ut tamen ipsum a Patre per eum, εἰ ex eo emanare subjuugat : ὅτι προχεῖται ὃ αὑτοῦ καὶ ἐξ αὐτοῦ, ut apud Cyrillum legitur, lec. $i recte intelligantur liaud :gre conciliabuntur Crae- corum doctorum et Latinorum de Spiritus saucti processione sententia, atque in unam (idem οὐ sentire reperientur. 005 S. JOANNIS DAMASCENI 856 Quocirca si inéreàtüm 4ο principii expertem esse, A'El οὖν τὸ ἄχτιστον (90), xat ἄναρχον, xal ἀσώματον, si incorporeum, immortale, zternum, bonum, re- rum omniam opificem, ceteraque id genus, sub- stantiales Dci differentias dixerimus; profecto quod ex tam multis conflabitur, non simplex, sed compositum erit; quod extremas impietatis fuerit asserere. Sic itaque existimandum est ea omnia quz de Deo dicuntur, non quid ratione substanti* sit, significàre, sed, aul quid non sit explicare aut relationem quamdam ad aliquid eorum, quz ab ipso distingauntur, aut. quidpiam eorum quz na- turam aut operationem sequuutur. | Qui Esr, Dei nomen maxime proprium. — Ex omnibus porro nominibus quz Deo tribuuntur, nullum aque proprium videtur, atque ὁ ὧν (id est, Qui est : quemadmodum ipsemet cum Moysi in monte responderet, ait : Dic Filiis Israel : Qui εί, misit me 2. Nam totum esse, velut immensum quoddam ac nullis terminis definitum essentia pelagus complexu suo ipse continet * : ut. autein Dionysio placet *, primarium ipsius nomen est ; prius esse, tum bonum esse. 143 Secundum nomen est, θεὸς * (id est 3 Exod. v, 14. xai ἀθάνατο», xaX αἰώνιον, xat ἀγαθὸν, xaX δηµιουρ- γιχὸν, χαὶ τὰ τοιαῦτα, οὐσιώδεις διαφορὰς εἴποιμεν ἐπὶ θεοῦ, ix τοσούτων συγχείµενον, οὐχ ἁπλοῦν ἕσται, ἀλλὰ σύνθετον * ὅπερ ἑσχάτης ἀσεθείας ἑστίν. Xph τοίνυν ἕκαστον τῶν ἐπὶ Θεοῦ λεγομένων, οὗ τί κατ οὐσίαν ἐστὶ σηµαίΐνειν οἴεσθαί, ἁλλ᾽ & τί οὐχ ἔστι δηλοῦν, f] σχέσιν τινὰ πρός τι τῶν ἀντιδιαστελ- λοµένωνι, f$ τί τῶν παρεποµμένών τῇ φύσει, fj ἐν- ἐρχειαν. Ἀοχεῖ μὲν οὖν (30) κυριώτερον πάντων τῶν ἐπὶ Θεοῦ λεγομένων ὀγόμάτων εἶναι ὁ ὧν, χαθὼς αὐτὸς χρηµατίζων τῷ Μωῦσεϊ ἐπὶ τοῦ ὄρους φησἰν' Εἶπον B τοῖς υἱοῖς Ἱσραήα * Ὁ àv ἀπέστα.]κέ µε. "OXoy γὰρ àv ἑαυτῷ συλλαθὼν ἔχει τὸ εἶναι, οἷόν τι πέλα- Yos ὀὐσίας ἄπειρο) xai ἀόριστον. Ὡς δὲ ^ ὁ ἅγιος Διονύσιός φῆσιν, ὁ ἀγαθός. Οὐ γὰρ ἔστιν ἐπὶ θεοῦ - εἰπεῖν, πρῶτον τὸ εἶναι, χαὶ τότε τὸ ἀγαθόν. bonus: neque enim de.Deo dicere licet ipsum Δεύτερον δὲ (51) 6 θεὸς ὄνομα , ὃ λέγεται Ex τοῦ * Greg. Naz. orat. 30. * Dionys cap. 2, 5 et 4. De div. nom. 3 Τὸ θεὺς nomen et ip- su: Gregorio relativum, ut et Cyrillo, Thes. assert, 5 VARLEE LECTIONES. ο |Izc usque ad δεύτερον δὲ, desunt in. K. 2950, 5109, et in N. ac subobscurius enunmtiata videntur, NOTAE, (99) El οὖν τὸ dxci tor. Quocirca si increntum C doctor tradit Opusculo de qualitate et differentia, Guam consuescat Damasceni dictio. esse, eic. Πίο recitare uvat scholium fteg. cod. 2929, tametsi imutilum. Σηµείωσαι ἐπὶ θεοῦ οὐ τολ- pnto εἰπεῖν εἶναι, f) ἐννοῆσα; διαφορὰν, f| οὐσιώδεις ιαφορὰς, ἁλλ bx τῶν περὶ αὐτοῦ θεωρουµένων : Observa cavendum esse, ne dicatur in Deo esse vel intelligi differentiam, differentiasve essentiales : sed hiec. concipiuntur ex his φις circa ipsum conside- tantur. Ubi declaratur Dainascenum nullam eom- positionem in Deo posuisse, ne quidem, ex genere et differentiis. Sic teste Socrate Evagrius mona- chus, in libro qui Monachius inscribebatur, divinum umen prohibuit definire : definitiones quippe esse ferum compositarum : Πᾶσα πρότασις φηόδὶν, ?| γένος "Έχει χατηγορούμενον, ἢ εἶδος, f) διαφορὰν, ἢ ἴδιον, $4 συμόεθηχὺς, f| τὸ ἐχ τούτων συγχείµενον * Omnis propositio, inquit, aut. genus. lubet, quod pradica- (ur, aut speciem, aul differentiam, aut. proprium , aut accidens, aut quod compositum est ex istis : ve- rum in sancta. Trinitate nihil horun accipiendum est. Quia vero hic auctor tanquam Origenista no- tatus fuit in quinta synodo, Maximinum juvat citare, ex quo scholiastes videtur accepisse, qua ante ré- tulimus. Ἐπὶ μὲν θεοῦ τὸ ὧν, inquit. sanctus cón- fessor, xal τὸ ἀγαθὺς, xai τὸ θεὸς, xoi tb δη- μιουργὸς, xat τὸ ἀθάνατος, xal τὰ τοιαῦτα o0 λἐγο- μεν οὐσιώδεις διαφορὰᾶς, ἵνα μὲν σύνθετον αὑτὸν ix τούτων δογµατίσωµεν, ἀλλὰ προσηγορίας, τινῶν μὲν ἐμφατιχὰς τῶν θευρουµένων περὶ αὐτόν * οὐδε- vb; δὲ τῶν χατ᾽ οὐσίαν αὐτοῦ χαὶ φύσιν δηλωτιχάς * 3n Deo, qui est, et bonus. εἰ Deus, et conditor, et immortalis, et similia, nun dicimus e.se differentias essentiales, ne cum ex iis concretum. definiamus ; sed appellationes quasdam, quibus aliqua eorum que circa ipsum spectantur, innolescant , cum. tamen nulla ex ipsis declareutur illa que ad ejus essentiam et nataram pertinent. He Maximus apud Euthy- malum, quas totidem verbis non habentur in editione Combefisii. Proxime (amen accedunt que idem (30) Δυχεῖ μὲν οὖν. Ex omnibus porro nomini- bus. Moysi (Exod. 1, 14) Deum Foganti quod nomen ejus esset, hoc responsum accepit : nw mri WM. Quod LXX reddiderunt : Ἐγώ εἰμι ὁ ὤν. Hieronymus : Ego sum qui sum. Moxque ad- ditum est, *39 XQ mw 6 ὢν ἀπέσταλχέ pot, qui est misit me. Prisci vero philosophi Deurn neutro no- mine óv nuncupabant, qua vox ad ipsum ens in communi siguilicandum atheo sensu detorqueri posset. At masculinum ὧν solum Deum verum ex - primit, cujus essentia sit ipsummet esse purissimum ac substantivum, conditis rebus neutiquam con- cretum, auLex ipsis intellectus opera abstractum τὸ (9v, inquit Nazianzenus, ἴδιον ὄντως τοῦ θεοῦ, xal OQov* Quiest, Proprium prorsus est Dei nomen et ut totum, nec priore aliquo, nec posteriore (nulla quippe res erat aut eril) terininatum aut circum- cisum. p (51) Δεύτερον δέ. Secundum nomen est θεός, id est, Déus. Plato in Gratylo, quem Eusebius citat lib. 1 Prep. evang. nominis θεὸς, deducit originem a Verbo θέω curro. Nam veteres Greci, et barbari plerique alia numina colebant praeter solem, lunam, terram, astra, celumque, qua perpetuo motu feran- tur, ἅτε ἀεὶ ἰόντα δρόµῳ xaY θέοντα. Id quoque Cle- mens Alex. agnoscit in Protreptico. Sidera, inquit, θεοὺς £x τοῦ θέειν, deos a currendo nominarunt., Quod rursum tradit, lib. iv Strom. Sin etjam hoc nomen derivatum est a verbo αἴθειν, ardere, bujus originis ratio 3lia non fuerit, preter eumdem coeli astrorumque cultui, quis veteres ex purissimo igne constare existimabant. Quocirca colum et Αἰθήρ, /Ether, synonyma sunt. Damascenos vero ex Nazianzeno etymon utrumque ad Christianum seusum traduxit. Tertium a verbo θεάοµαι, video, petitum magis probarunt Theologus, Nyssenus, et alii doctores. 851 DE FIDE ORTHODOXA LIB. 1. 838 θέειν καὶ περιέπειν τὰ σὐμπαντα 1j ix τοῦ αἴθειν, A Deus) qua vox vei a verbo θέειν ducta est, qnia 5 ἐστι xalet. 'O γὰρ θεὸς mop χαταναλίσχον πᾶσαν xaxlav ἐστίν' ἡ ἀπὸ τοῦ θεᾶσθαι τὰ Ἰάντα. ᾿Αλάθη- τος Υάρ ἐστι, χαὶ πάντων ἑπόήτης. I Ἐθεάσατο γὰρ τὰ πάντα πρὶν γενέσεως αὐτῶν, ἀχρόνως ἑννοήσας, xai ἕχαστον χατὰ τὴν θελητικἡν (32) αὐτοῦ ἄχρονον ἔννοιαν, τις ἑστὶ προοριαμὸς , καὶ εἰκὼν, xal πὰ- ράδειγµα, Ev τῷ προορισθέντι χαιρῷ γένεται. omnes prefinito tempore efficiuntur, pro illius, tate conjuncta, quie quidem prefinitio et imago Τὸ μὲν οὖν πρότερον, αὐτοῦ τοῦ εἶναι παραστατι- όν ἐστι, xai τοῦ τί εἶναι ' τὸ δὲ δεύτερον, ἑνεργέίας' τὸ δὲ ἄναρχον, xal ἄφθαρτον, xai ἀγένητον, Ἠτοι ἄχτιστον, καὶ ἀσώματον, xal ἀόρατον, xal τὰ τοιαῦ- τα, τί οὐχ ἔστι δηλοῖ' τουτέστιν, ὅτι 62x ἤρξατο τοῦ εἶναι, οὐδὲ φθείρετάι͵ οὐδὲ ἔχτισται, οὐδέ ἐστι σῶμα, οὐδὲ ὁρᾶται. Τὸ δὲ ἀγαθὸν, καὶ δίχαιον, xat ὅσιον, xai τὰ τοιαῦτα , παρἐπονται τῇ φύσει, οὐκ αὐτὴν δὲ την οὐσίαν δηλοῖ . τὸ δὲ Κύριος, βασιλεύς τε, χαὶ τὰ τοιχῦτα σχέσιν πρὸς τὰ ἀντιδιαστελλόμενα δηλοϊ. Tov δὲ χυριευοµένων λέγεται Κύριος, xai τῶν βασι» λευομένων βασιλεὺς, xal τῶν δημιουργουµένων δη” μιουργὸς, χαὶ τῶν ποιµαινοµένων Tota). currat, et. οιωπία οἰτουπιολοαὶ: vel ab αἴθω, id est urere : Deus enim ignis consumens est *: vel denique ἀπὸ τοῦ θεᾶσθαι, boc est, quia omnia conspiciat *. Nihil enim oculos ejus fallere Ρο” test, aC. rerum omnium (inspector est. Omnia enim priusquam flerem contuitus est *, ante omne tempus ea cogitatu compléctens; resque quse tempori non subest, cogitatione cum volun- et exemplar est. Ac prius quidem vocabulum, hoe demum nobis declarat, quod sit; at non item quid sit, alterum autem operationem indicat, ἄναρχον porro, hoc est principii expers, incorruptibile, et increatum, et incorporeum, et invisibile, aliaque ejusmodi, quid non sit ostendunt ; nempe quod non cteperit esse, non intereat, non sit creatus, nec sit corpus, nec videri oculis possit !'!'. Jam vero bonum, οἱ ju- stum, et sanctum, aliaque ejusmodi, naturam quidem comitantur; caeterum essentiam non de- clarant. Denique Dominus, rex, et similia, rela- tionem .ad ea quie ex adverso distinguuntur, li- quido explicant. Nam et eorum quibus dominatur, Dominus dicitur; eorumque in quos regiam obtinet potestatem, rex nuncupatur; eorum item quis facit, opifex audit et conditor; eorum denique quos pascit, pastor. ΚΕΦΑΛ. Γ. Περὶ θείας ἑγώσεως xal διακρίσεως. Πάντα μὲν οὖν ταῦτα χοινῶς ἐπὶ πάσης θεότητος - ἐχληπτέον, xal ταντῶς, xal ἁπλῶς, xai ἁμερῶς, καὶ ἠνωμένως * διαχεχριµένως δὲ, τὸ Πατὴρ, χαὶ τὸ Υἱὸς, xai Πνεῦμα, xal τὸ ἀναίτιον , χαὶ τὸ αἰτιατὸν, xal τὸ ἀγέννητον, xai τὸ γεννητὸν xaX ἑχπορευτόν * ἄτινα οὐχ οὐσίας εἰσὶ δηλωτιχκὰ, ἀλλὰ τῆς πρὸς ἅλ- ληλα σχέσεως (55), καὶ τοῦ τῆς ὑπάρξεως τρόπον. ! Deut, v, 24. CAP. X. De divina unione et distinctione. Hac igitur omnia communiter in tota divinitate accipienda sunt, atque eodem moto, et simplicia ter, et individue, omninoque conjunctim : distin- ctim autem Pater et Filius et Spiritus sanctus ο - jtem quod causa caret, et quod a causa est , ac postremo ingenitum, genitum, et procedens ; quie quidem non ejusmodi sutil. ut naturam denotent, sed mutuam inter se personarum relationem 46 exsistendi modum '*, * |j Mach. x. 5. * Dan. xin, 42. | Dionys, cap. 5 Dedip nom.; maxitg. in hunc locum. '' Dionys. cap. 2. De div. nom. Greg. Naz. orat. 57 et 45 ; Nyss. Epist ad Ablab. . VARLE LECTIONES. PDesuut hac usque ad τὸ μὲν οὖν πρότ. in Lribus cod. Reg. et in N. in quo ad calcem capitis subjiciuntur cum przíixa hac nota cyÓ. ceu lota ligc περιχοπὴ, merum scholiuin esset NOTE. (32) Κατὰ τὴν θε.λητικήν. Pro illius que tempori invicem propter relationes concors est Latinorum non subest cogitatione cum voluntate conjuncta. Hoc D Grecorumque Patrum doctrina. Quzrenti Anomoo est pro illius imperio et decreto. Nam imperare, inquit sanctus Tbomas 1-2, quaest. 17, art. 1, est acius rationis, presupposito tamen actu voluntatis. Damascenus pro eodem habet imperium seu praefi- nitiones, ac imagines et exemplaria rerum efli- eiendarum, Dionysiasiro dicente lib. De div. nom. c. b, παραδείγµατά qa pav, exemplaris appellamus, substantiarum effectrices sinqularesque raliones exsi- stentes. in Deo, quas theologia prefinitiones, el divi- nas bonasque voluntales vocat, οὓς ἡ Δερλογία προ: ορισμοὺς χαλεῖ, καὶ θεῖα xai ἀγαθὰ θελήµατα. Qui- , bus reprobstur illa de divinis ideis opinio, quam multi Platoni auribuerunt, puta Deum eas extra se produxisse, ad quas respiciat, ctum aliquid agen. dum proponit. las etiam rejicit Theologus in fine orationis 33, ut et Cyrillus Alexandrinus, lib. n et ii (481. Jalían. (55) 'A.L46 τῆς πρὸς &AdnAa σχέσεως. Sed mu- tuam relationem. Personas divinas discrepare ab quid Spiritui desit ad hoc ut sit Filius ; nisi enim deesaet aliquid utique Filius foret : Theologus nibil deesse ait ; quippe Deo nihil quidquam defuerit : Τὸ δὲ τῆς ἐχφάνσεως, ἵν οὕτως εἴπω, ^ τῆς πρὸς ἄλληλα σχέσεως διάφορον, διάφορον αὐτῶν xal τὴν χλῆσιν πεπαίηχε' Verum radiationis, ut ita loquar, sive mutua ipsorum relationis diversitas, diversam quoque ipsorum fecit appellationem. ldem legas, orat. 45, seu Epist. ad Evagrium. Quod si personat divinz relationibus solum discrepant, non aliunde habent, ut perfectze. hypostases siut. Unde in La-*. tina translatione confessionis Acacii Berrheeeusis - (pag. 496 Collect. P. Lupi im concil. Ephes.) legi- *. mus, modus subsisteniia, seu nomen, est habitus; ΜΟΝ autem substantie simpliciter significatio. Ubi rocul dubio pro hebitu vetus ille interpres σχέσιν egebat, quam nos habiludinem, relationem, respé- cium, dicimus. Ad hec. Nyssenus docet nos, Epist. ad Ablab., qua sit istaec relatio, quodve illius (ων. £99 S. JOANNIS DAMASCENI δι) 140 Dei operatio una simplex.— Mac igitur cuui Α ΌΤαῦτα οὖν εἰδότες, καὶ ἐκ τούτων ἐπὶ την θείαν perspecta habemus, atque ex his ad divinam essentiam veluti porrecta manu ducimur, non essentiam ipaum, sed que sunl circa essen- tiam, percipimus : quemadmodum nec si nobis exploratum sit animam incorpoream esse, αί- que quantitate ac figura vacare, protinus ipsius quoque essentiam cognitam ac comprehensam habuerimus : consimiliter, nec quamvis corpus aliquod, vel candidum, vel atrum esse nobis constet, proinde quoque ipsius essentia comperta nobis est. Porro vera doctrina Deum simplicem esse tradit, atque unam simplicem operationem habere, eamque bonam, et omnia in omnibus ope- αὐσίαν χειραγωγούμενοι, οὐχ αὑτὴν τὴν οὐσίαν χατα- λαμθάνοµεν, ἀλλὰ τὰ περὶ τὴν οὐσίαν ' ὥσπερ οὐδὲ ἐὰν γνῶμεν, ὅτι ἡ ψυχη ἀσώματός ἐστι, xal ἄποσος, xai ἀσχημάτιστος, ἤδη xaX τὴν οὐσίαν αὐτῆς χατει- λήφαμεν οὐδὲ τοῦ σώματος, εἴπερ γνῶμεν ὅτι λευ- χὸν ἢ μέλαν ἐστὶν, ἀλλὰ τὰ περὶ τὴν οὐσίαν. Ὁ δὲ ἀληθῆς λόγος (54) διδάσκει ἁπλοῦν εἶναι τὸ Θεῖον, xai μίαν ἁπλῆν ἔχειν ἑνέργειαν, ἀγαθὴν, xal πᾶσι τὰ πάντα ἐνεργοῦσαν, χατὰ τὴν τοῦ ἡλίου ἀκτῖνα, ἥτις πάντα θάλπει, καὶ ἓν ἑχάστῳ χατὰ τὴν φυσιχὴν ἐπιτηδειότητα, xal δεχτιχὴν δυναµιν ἐνεργεῖ, ἐά δηµιουργήσαντος θεοῦ τὴν τοιαύτην εἰληφὼς 3 ἑνέρ- γειαν. raniem ; instar solaris radii, qui omnia fovet, atque In singulis, prout quodque naturali aptituditié praeditum est, et ita comparatum , ut ipsum excipere possit, vim suam exerit, ab opifüce videlicet Deo vim hujusmodi consecutus. VARLE LECTIONES. 4 Melius legeris, ε)ληφυῖα, ut in nonnullis codd. Regiis: ποτ. darücntuni: (uod $i quis nostram doctrinam calum- B Dei potlori jute quàm essentia convenire, ut Θεός nielur; inquit, ac si eo quod nullum discrimen se- eundum naturam admittat, ' permistionem et confu- sionem hypostasium "introducat : hoc contra crimi- matores respoidebimus, nos &ic nalurdm diversitatis expertem confiteri, ut non negemus differentiam; tv κατὰ τ) αἰτίαν xoi αἰτιατόν, qua unus causa est,alius a causa; quippe qua solummodo alterum ab altero differre concipimus. Ti τὸ μὲν αἴτιον πιστεύειν εἶναι, τὸ δὲ ix τοῦ αἰτίου, xai τοῦ EE αἰτίας ὄντος πάλιν ἄλλην διαφορὰν ἐννοοῦμεν. Cum videlicet alte- rum esse causam principiumve credimus, alterum vero ez principio, ac taudem discrimen aliud iutelli- gimus, puta ejus dui est. a principio. Ad hunc, ut reor; locum Damascenus alludebat, quando hic et cap. 12, de personarum discrimine scripsit. Sic Dionys. cap. 2 De div. nom.: Τὰς διακρίσεις, in- quit, τὰς ἀγαθοπρεπεῖς τῆς θεαρχίας Προύδους xa ἐχφάνσεις ' Distinctiones vocant, οριίπιας divini prin- εἰραίμε procéssiones et radiationes. liuc. apparet quam reete doceant theologi relationes persouardin divinarum fundari in origine unius ab alia, qua fiegàta nullum inter eas discrimen occurrat. Porro divina personá non sic relatione constituitur, ut ipsa nihil sit aliud nisi relatio subsistens, sed est ivina substantia, ut tali resp»ctu . veluti sigillatur. Και, ut ait lasilius, epist. 45 ad Gregor. fratr. hy- postasis est natura ut per certam notam determi- natur. Caeterum hzc relatio non est ulla perfectio, ua persona una pra altera ornetur. 0ὐδὲ γὰρ τῷ ἰῷ λείπει τι πρὸς τὸ εἶναι Πατέρα, inquit Tlieolo- üs, Orat. 54, non enim Filio deest aliquid, quo Wat Pater. Siquidem filietas defectus non est, adeo- que processio defectum non indicat, sed mertin respectum. Ex quibus omnibus elucescit magis hujus adagii veritas, quo post Ánselmum aiunt : Omnia in divinis sunt idem ubi non occurrit relatio- nis oppositio. (51)'0 δὲ ἀ.Ίηθῆς .Ἰόγος. Porrovera docttina,etc. Hac Palamitarum errorem expugnant, qui Dei lu- men operationemque ab ejus substantia discreve- , runt; hoc presertim innixi argumento, quod Joan- nes Cyparissiota, et Einmanuel Calecas referunt, imo Symeon Thessalonicensis, ipse Palamita, opere Contra haereses : « Sacris eloquiis edocemur, divi- na nos effici consortes nature : sed fleri nequit ut natura divina create rei communicetur; quiu nec hypostases divine creaturis communicantur. Sola igitur operatio communicatur, puta vita, amor, sa- pientia, potentia, » elc., unde inferebant actioni C της Deitas nuncupetur. Novellum dogma hoc in primis Damasceni effato communiebant, quod infra abetur, lib. n, cap. 13; et lib. xui, ο. 15: Aliud esse operandi vim, aliud operari, aliud operautem,; εἰ aliud id quod operatione perficitur. Bionysiastri eliam auctoritate admodum gloriabantur, qui tamen cap. 5 De div. nom. ipsorum errorem prafocavit, ubi docet. non niodo vitam, potentiam, sapientiam, et alia, quibus actio Dei significatur, creatis reljus communicari, verum et ipsum esse Dei : Ὁ àv ὅλου τοῦ εἶναι κατὰ δύναμιν ὑψερούδιός ἔστιν ὑποστά- της xat δημιοσργὸς ὄντος, ὑπάρδεως, οὐσίας, φύσεως, Quin nec in Deo aliud esse τὸ ἀγαθὸν, bonum, xaX ἄλλο τὸ ὃν, xaX ἄλλο τὴν ζωὴν, 7?) τὴν σοφίαν, et aliud ens, et aliud vitam, aut sapientiam : neque rursum πολλὰ αἴτια εἶναι, plures essé causas, pluresve θεό- τας, deitates. Quo nihil expressius contra Pala- mitas, qui eum. operationem unam profiterentur, mente plures tenebant, ut ostendit Calecas. Sic quamlibet negarent Deum essentia et operatione compositum iri; οὐ νοεῖται σύνθεσις ἐπὶ θεοῦ διὰ τὴν τῆς θείας οὐσίας xat ἐνεργείας διαφοράἀν, inquit Palamas in excerplis quz apud me iàss. liabég : illud tamen ex ipsorum principiis deducebatur, qui hoe statuerent, essentia habet, operatio habetur ; unde consequitur Dei essetftiam subjectüm opeta- tionis fare. Enimvero paralogismus erat quo uite- bantur, scilicet neminenr dicturum, hominem esse composuum, qua naturam et efficientiam habet, aut qua naturam. habet, et. grammaticam, vel agrorum colendorum artem. Quasi vero compositio non (iat ex substantia et accidentibus. Verum Damascenus non solum prohibuit, ne qualitas Deo attribueretur, sed nec compositionem ex genere et differentiis ad— misit. Deum quippe simpticissimam et absolutisst- mam esse unitatem noverat, in qua unum sint quz in inferiotibus rebus dispersa percipiuntur, ut Dio- nysius explicat. Quamobrem Nicephorus CP. Joanni nostro fere qualis in Antirrhetico 1, nondum edito contra lconomachos , sincera religione tenendum docet, Dei (eternam actionem, imo consistentem actionem, nullo pacto secerni ab ejus. substantia ; sed ejusdem rationis essc propter simplicis illius et incor- poralis nuiure proprietatem : Οὗτω γὰρ ἂν εὐσεδῶς νοηθείη. 'H μὲν θεία ἑνέργεια ἀῑδιος, μᾶλλον δὲ αὑτ- ενέργεια, τὸ μὴ διωρίσθαι τῆς οὐσίας τὴν ἐνέργειαν, ἀλλὰ τὸν αὐτὸν λόγον ἐπιδέχεσθαι, διὰ τὴν τῆς ἁπλτς xai ἀσωμάτου φύσεως ἱδιότητα. Quocirca Calecas expendens illum Damasceni locum quo ait, διά 611 DE FIDE ORTHODOXA LIB. I. e 812 Διαχέχριται δὲ ὅσα τῆς θείας xal φιλανθρώπου A — Que ad Incarnationem | pertinent discreta. sunt, τοῦ θείου Λόγου σαρχώσεως. Ἐν τούτοις γὰρ οὔτε ὁ Πατῆρ, οὔτε τὸ Πνεῦμα, xac οὐδένα λόγον χεχοι- νώνηκεν, εἰ μὴ χατ᾽ εὐδοχίαν, καὶ κατὰ τὴν ἄῤῥητον θαυματουργίαν, ἣν xat xa0' ἡμᾶς ἄνθρωπος * ὁ θεὺς Λόγος Ὑενόμενος εἰργάσετο, ὡς ἀναλλοίωτος θεὸς xai θεοῦ Ylóg. periora miracula, quae Deus Verbum nobis similis Filius edebat !*. ΚΕΦΑΛ. ΙΛ’. Περὶ τῶν σωματικῶς ἐπὶ θεοῦ «ἰεγομένων. Ἐπεὶ δὲ πλεῖστα περὶ θεοῦ σωματιχώτερον ἐν τῇ θεἰᾳ Γραφῇ συμθολικῶς εἰρημένα εὑρίσχομοαν, εἰδά- ναι xph, ὡς ἀνθρώπους ὄντας ἡμᾶς, xal τὸ παχὺ τοῦτο σαρχίον περιχειµένους, τὰς θείας͵.χαὶ ὑψηλὰς, xal ἀθλους τῆς θεότητος ἑνεργείας νοεῖν 1] λέγειν ἀδύνατον, εἰ μὴ εἰχόσι καὶ εὖποις χαὶ συµόθόλοις τοῖς xa0' ἡμᾶς χρησαίµεθα ». "Oca τοίνυν περὶ θεοῦ σω- µατικώτερον εἴρηται, συμθολικῶς ἐστι λελεγμένα * ἔχει δὲ ὑφηλοτέραν διάνοιαν’ ἁπλοῦν γὰρ τὸ θεῖον χαὶ ἀσχημάτιστον. Ὀφθαλμοὺς μὲν οὖν θεοῦ, xal Βλέφαρα, xal ὅρασιν, xal τὴν ἁπάντων ἐποπτιχὴν αὐτοῦ δύναμιν, χαὶ τὸ ἀλάθητον τῆς αὐτοῦ γνώσεως ἐννοήσωμεν, ἀπὸ τοῦ παρ ἡμῖν διὰ ταύτης τῆς al- σθήσεως ἐντελεστέραν γνῶσίν τε xai πληροφορίαν ἐγγίνεσθαι. "va δὲ xol ἀχοὴν, τὸ ἐξιλεωτιχὸν αὖὐ- τοῦ, καὶ τῆς ἡμετέρας δεχτιχὸν δςεήσεως. Καὶ γὰρ ἡμεῖς τοῖς τὰς ἰχεσίας ποιουµένοις, διὰ ταύτης τῆς αἰσθήσεως εὐμενεῖς Ὑινόμεθα, Ὑνησιώτερον αὐτοῖς ac solius Filii. — Distincta. autem sunt atque dis- creta ea. omnia que ad divinam benignissimam- que erga homines Dei Verbi incarnationem per- tinent. In his enim nulle omnino Patris et Spiri- tus sancti partes exstiterunt, nisi quoad bene- placitum attinet, atque ad ea omni sermone su- homo factus, ut incomrautabilis Deus, Deique CAP. XI. De his quà modo corporeo de Deo dicuntur. Quoniam autem plurima de Deo, corporibus affini quadam ratione in sacris Litteris symbolice ac per figuram dicta reperimus; illud nescamus p oportet, fleri non posse, ut nos qui homines su- mus, crassaque carne involvimur, divinas iHas, et excelsas; immaterialesque Divinitatis actiones intelligamus ac sermone complectamur, nisi figu- ris οἱ imaginibus, signisque nature nostre con- sentaneis utamur !*, Quocirca ea omnia qua cor- porea vel paululum ratione de Deo enauntiata sunt, figurate dicta sunt, altioremque sensum in- cludunt: quippe cum Deus simplex omnisque figura expers exsistat. lgitur per oculos, et pal- . pebras, visumque Dei, vim ipsius rerum omnium inspectricem, atque ejusmodi cognitionem intelli- gamus, quam res nulla fugiat : ut nimirum sensus ministerio perfectior nobis atque certior cognitio accedat. Per aures et auditum ipsius ad ignoscen- τὸ οὓς ἐπικλίνοντες. Στόμα δὲ xal λαλιὰν, τὸ ἑνδει- C. dum propensionem 145 atque in excipiendis χτιχὸν τῆς βουλήσεως αὐτοῦ, bx τοῦ παρ) ἡμῖν διὰ στόµατος xat λαλιᾶς σηµαίνεσθαι τὰ ἑγχάρδια νοή- µατα. Βρῶσιν δὲ χαὶ πόσιν, τὴν ἡμετέραν πρὸς τὸ αὐτοῦ θέλημα συνδροµἠν. Καὶ γὰρ ἡμεῖς, διὰ τῆς γευστιχῆς αἰσθήσεως τὴν τῆς φύσεως ἀναπληροῦμεν ἀναγχαίαν ὄρεξιν. "Όσφρησιν δὲ, τὸ ἀποδειχτιχὺν τῆς πρὺς αὐτὸν ἑννοίας, xai ἑννοίας, &x τοῦ παρ᾽ ἡμῖν διὰ ταύτης τῆς αἱἰσθήσεως,τὴν τῆς εὐωδίας ἁ ποδοχἣν ἐγγίνεσθαι. Πρόσωπον δὲ, τὴν δι’ ἔργων αὐτοῦ ἔνδει- ξίν τε xal ἐμφάνειαν,ἓκ τοῦ τὴν ἡμετέραν ἑμφά- νειαν διὰ προσώπου γίνεσθαι. Χεῖρας δὲ, τὸ ἀνυστι- !3 Greg. Naz. orat. 21; Dionys. c. 2 De div. nom. precibus nostris benlgnitatem. Solemus enim per hunc sensum iis qui nobis supplices sunt, mites nos facilesque prebere ; beniguius videlicet au- rem ipsis admoventes. Per os ac locutionem, vo- luntatis ipsius declarationem accipimus. Quippe nos quoque abdita cordis sensa per os et sermo- nem promimus. Per cibum et potum, promptum nostrum ad voluntatem accessum. Etenim nos quoque necessarium nature appetitum explemus per gustus sensum. Per olfactum, vim eam, qua cogitationem 4ο benevolentiam gratam acce- ' Dionys. c. 1 De div. nom. et cap. 15. De col. kier. VARLE LECTIONES. r Quidam codices non babent ἄνθρωπος, nec legitur apud Dionys. lib. De div. nom., ex quo hsc desumpta. * Multi cod. R. ygnoopetig. NOT &. esse operationem, aliud id quod operatur, et aliud p corpus ernabatur. Sic divina charismata, quorum quod efficitur, observat τὸ ἐνέργημα, sive effectum, quod actione divina producitur, necnon relationem qua id refertur ad Deum, rebus creatis accenseri, uia sunt exira Deum : at virtutem ipsam. quá Deus agit eL ejus actionem idem esse prorsus, nec ab ejus essentia. dirimi, licet in nobis discrepent. Nec quisquam objiciat Damascenum in sermone De transfiguratione, lumen quo Domini corpus resplen- duit, appellare φῶς ἄκτιστον, lumen increatum. Nam aliud lumen non significat praeter. ipsummnet Ver- num, quod est [uz vera illuminans omnem hominem, propter cujus presentiam, ingenti lumine Christi PATROL. Ga. XCIV. Spiritus sanctus auclor est, Spiritus sanctus nun- cupantur. Palamiticus error, cujus auctor olim -fuerat Siineon ille, quem Juniorem theologum voci- Carunt, proscriptus primum fuit multis in synodis :. .posthac vero approbatus est, presertim in synodo quam octavam generalem nuncupant, propter qua- tuor patriarchas, qui adfuerunt. In concilio Floren- tino Latini de essentia et operatione disputare vo- luerunt cum Gracis, qui id facere detrectarunt, τὸ δὲ περὶ οὐσίας xaX ἑνεργείας οὐδ' ὅλως ἀπολογού- μεθα. 2] 8i S. JOANNIS DAMASCENI: 814 Ριδιπηιιο babot. Siquidem et nos odorum fragran- A xbv τῆς ἐνεργείας αὐτοῦ. Καὶ γὰρ ἡμεῖς τὰ ypeusbr, tiam per hunc sensum excipimus. Per faciem, ipsius per opera demonstrationem ac ostensionem. Quando quidem nos quoque ex vultu oreque pa- lam dignoscimur. Per manus, actionem illam, « qua opera sua 3bsolvit. Nam nos ctiam utilissima quaque et prastantissima opera nostris manibus elficimus. Per dexteram, ipsius in rebus secundis opem οἱ auxilium ; ex eo nempe quod nos in re- bus insignioribus, quique plurimum roboris requirunt, dextra polius utimur manu. Per ta- ctum, certissimam ipsius minulissimarum ac oc- cultissimarum rerum explorationem et exactio- nem : ob id scilicet, quod illi quoque, quos conirectlamus, nihil in se occultare queant. l'er xal μάλιστα τιμιὠτεράἀ διὰ τῶν οἰχείων χατορθοῦ- μεν χειρῶν. Δεζιὰν δὲ, τὴν ἐπὶ τοῖς αἰδίοις αὐτοῦ βοήθειαν, Ex τοῦ xaY ἡμᾶς μᾶλλον ἐπὶ τῶν εὐσχημο- τέρων, xal τιµιωτέρων, χαὶ πλείστης ἰσχύος δεοµέ- νων τῇ δεξιᾷ χεχρῆσθαι. Ἑηλάφησιν δὲ, τὴν ἀχριθε- στέραν αὐτοῦ, xal τὴν λίαν λεπτῶν τε, xal χρυπτῶν διάγνωσἰν τε, xaY εἴσπραξιν, Ex τοῦ παρ) ἡμῖν μὴ δύνασθαι τοὺς Φηλαφωμένους Ev ἑαυτοῖς τι χρύπτειν. Πύδας δὲ χαὶ βάδισιν, τὴν πρὸς ἐπικουρίαν τῶν δεο- µένων, Ἡ ἐχθρῶν ἄμυναν, 9$ ἄλλην τινὰ τρᾶξιν, ἔλευσίν τε, xal παρουσίαν, Ex τοῦ παρ᾽ ἡμῖν διὰ τῖς τῶν ποδὼν χρήσεως ἀποτελεῖσθαι τὴν ἄφιξιν. Ὄρχον δὲ, τὸ ἀμετάθετον τῆς βουλῆς αὐτοῦ, ἐκ τοῦ παρ' ἡμῖν 0v ὄρχου τὰς πρὸς ἀλλήλους βεθαιοῦσθαι συν- pedes et incessionem, adventum ipsius. οἱ przsen- n θήχας. ῬὈργὴν δὲ xal θυμὸν, τὴν πρὸς thv xaxtav tiam, vel ad opem egentibus ferendam, vel ad hostes uleiscendos, vel ad rem aliam gerendam : quod nimirum ^obis quoque hoc pedes prestent, ut ad locum aliquem perveniamus. Per jusjuran- dum, consilii ejus immutabilitatem : quod apud nos interposito jurejurando mutua pacta firmen- tur. Per iram et furorem, infensam ejus erga malitiam voluntstem ac odium, Nam et nos ea qua cum voluntate et sententia nostra pugnant odio habentes, in iram prorumpimus '*. Per obli- vionem, semnum et dormitationem, animadver- sionis in hostes dilationem, temporisque moras in auxilio consueto ferendo iis, quos charos ac ne- ἀπέχθειάν τε xal ἁποστροφήν. Καὶ γὰρ ἡμεῖς τὰ ἑναντία τῆς Ὑνώμης μισοῦντες ὀργιζόμεθα. Λίβτν δὲ, xal Όπνον, xai νυσταγμὸν, τὴν ὑπέρθεσιν τῆς τῶν ἐχθρῶν ἁἀμύνης, xa τὴν τῆς συνἠθους πρὸς τοὺς οἰχείους βοηθείας ἀναθολὴν ' xaX ἁτπλῶς εἰπεῖν πάντα τὰ σωματικῶς εἱρημένα ἐπὶ Θεοῦ, χεχρυµμµέ- νην ἔχει τινὰ ἔννοιαν, ἐκ τῶν xa0' ἡμᾶς τὰ ὑπὲρ ἡμᾶς ἐχδιδάσχουσαν, el uf, τι περὶ τῆς σωματικῖς τοῦ θεοῦ Λόγου ἐπιδημίας εἴρηται. Λὐτὸς γὰρ πάντα τὸν ἄνθρωπον ** διὰ τὴν ἡμετέραν σωτηρίαν ἀνεδέ- ξατο, ψυχὴν νοερὰν, xaX σῶμα, καὶ τὰ τῆς ἆνθρω- ivre φύσεως ἰδιώματα, τά τε φυσιχὰ, καὶ ἁδιάθλη- τα πάθη. cessarios habet. Denique, ut uno verbo dicam, in iis omnibus qux de Deo corporeo modo enuntian- tuv, absirusus quidam sensus inest, quo per illa qui nobis congruunt, ea qu:e supra nos sunt edocemur : nisi forle quidpiam de corporeo Dei adventu dictum est. Nam ipse totum hominem salutis nostre causa suscepit; hoc est animam intelligentem, et corpus, atque humana nature proprietates, necnon naturales, nullique reprehensioni obnoxias passiones. CAP. Xil. 16 De iisdem rebus. Dei nomina ez creatis. — Enimvero heec ex sa- cris, ut divinus ait Dionysius Areopagita 15, do- cemur oraculis; quod neinpe Deus omnium causa ac origo sit; eorum qua sunt, essentia; viventium vita; rationalium ratio; intelligentium, intelle- etus; ac eorum quidem qui ab eo labuntur, re- vocatio et erectio; eorum autem qui id quod na- ture consentaneum est, corrumpunt ct vitiant, renovatio et instauratio ; eorum qui profanis qui- busdam fluctibus jactantur, sacra stabilitas ; stan- tium tutum praesidium; assurgentium ad ipsum vía et manuductio, qua in altum subveliuntur. . Addam etiam, eorum qui ab ipso facti sunt, Da- ΚΕΦΑΛ. IB. Περὶ τῶν αὐτῶν. Ταῦτα μὲν οὖν ἐκ τῶν ἱερῶν µεμυήµεθα λογίων, ὡς θεῖος ἔφη Διονύσιος ὁ ᾿Αρεοπαγίτης , ὅτι ὁ Geb; πάντων ἑστὶν αἰτία xal ἀρχη * τῶν ὄντων οὐσία : τῶν ξώντων ξωή ΄ τῶν λογιχῶς ὄντων λόγος * τῶν νοερῶς ὄντων νοῦς' καὶ τῶν μὲν ἁποπιπτόντων αὐτῆς, ἀνό- Χλησίς τε xat ἀνάστασις * τῶν τε καταφίξειρόντων τὸ χατὰ φύσιν, ἀναχαινισμὺς xal µεταµόρφωσις' τῶν δὲ χινουµένων κατά τινα ἀνίερον σάλον, ἵδρυσις ἱερά' καὶ τῶν ἑστηχότων ἀσφάλεια" xal τῶν ἐπ᾽ αὐτὴν ἀναγομένων «ὁδὸς, χαὶ ἀνατατιχὴ χειραγωχία. 1]ροσ- θήσω δὲ Óy καὶ τῶν ὑπ' αὐτοῦ πεποιηµένων, Tla- τῃρ. Κυριώτερον γὰρ ὁ θεὸς ἡμῶν ἐστι Πατὴρ, ὁ Ex μὴ ὄντων εἰς τὸ εἶναι παραγαγὼν, fj οἱ γεννῄσαντες, ter. Etenim, si proprie loquamur, Deus Pater no- D οἱ ἐξ αὐτοῦ, καὶ τὸ εἶναι, xa τὸ γεννᾷν εἰληφότες ster verius est, qui ex nihilo nos produxerit, quam qui nos genuerunt; utpote qui tum ut sint, τῶν ἑπομένων, xaX ὑπ' αὐτοῦ ποιµαινοµένων motpf;v* τῶν φωτιζομένων, ἕλλαμψις * τῶν τελουµένων τελετ- * Greg. Νας. orat, 37. — '! Dionys. cap. 1 De dis. nom. VARIA LECTIONES. *' Regii quatuor ἅπαντα τὸν ἄνθρωπον. Sic legisse videtur vetusinterpres qui, wnmersum hominem, posuit. In cod. S. Hil. supra vocem πάντα scriptum est i] ὅλον; quod vocis πάντα, interpretatio est, Non enim omnem hominem, eed totum, hoc esi naturam perfectam, assumpsit Christus, ac totus toti unitus est, ut ait Theol. 845 DE FIDE ORTIIODOXA LIB. T. 846 apyía* τῶν θεουµένων θεαρχία” τῶν διεστώτων Α Uim ut gignerent, ipsius munere sunt consecuti !*. εἰρήνη * χαὶ τῶν ἁπλουμένων ἁπλότης ' xal τῶν ἑνι- ζομένων ἑνότης ' ἀρχῆς ἁπάσης ὑπερούσιος, ὡς ὑπ- άρχιος ἀρχή ᾿ xal τοῦ κρυφίου, ἤςοι τῆς αὐτοῦ γνώ- Est insuper et eorum qui ipsum sequuntur, et eo pastore reguntur, pastor; eorum qui illuminan- tur, coruscalio : eorum qui sacris mysteriis im- buuntur, iniliationis auspex ; eorum qui deitste µετάδοσις. donantur, deitatis largitor; dissidentium, pax; simplicitati studentium, — simplicitas; colentium unitatem, unitas; principii omnis, principium, essentia omni principio sublimius : ac 'denique occulti sui, id est sus cognitionis, quantum fas esi, ae pro cujusque captu, benigna communicatio. σεως χατὰ τὸ θεμιτὺν καὶ ἐφικτὸν ἑχάστῳ, ἀγαθὴ Iloc caput quod proxime sequitur, adjectitium est, nec reperitur in codicibus vetustioribus, sed in paucis quibusdam recentissime note. In Regio 3109 habetur post cap. 9. lib. ww, et in Regio altero n. 5451, post caput. 2 lib. vi. Lambecius monet adjunctum | illud fuisse in cod. Casariano n. 200 ad calcem libri De fide orthodoxa. Illud vero Joanni Damasceno tribuendum esse, Joannes Beccus, patriarcha quondam Con- stantinopolitanus, ejusque socii evicerunt in. solemni conventu episcoporum, cujus acta Georgius Pachyme- res in Andronico, lib. vin refert. Quinimo Georgius Scholarius in utroque opere quod de Spiritus sancii processione adversus Latinos edidit, nostri auctoris (etum esse indubius agnoscit. "Ετι περὶ θείων ὀνομάτων ἁἀχριθέστερο». Β Adhuc de divinis nominibus accuratius. Τὸ θεῖον ἁκατάληπτον Dv, πάντως xa ἀνώνυμον ἔσται. ᾿Αγνοοῦντες οὖν τὴν οὐσίαν αὐτοῦ, τῆς οὐσίας αὐτοῦ pif] ἐκςσητήσωμεν ὄνομα: δηλωτικὰ γὰρ τῶν πραγμάτων ἑστὶ τὰ ὀνόματα ' ἀλλ' ἀγαθὸς ὢν ὁ θεὸς, xai ἐπὶ µεθέξει τῆς ἀγαθότητος παραγαγὼν ἡμᾶς Ex τοῦ μὴ ὄντος εἰς τὸ εἶναι, χαὶ γνωστιχοὺς ποιῄσας ἡμᾶς, ὥσπερ οὗ τῆς οὐσίας αὐτοῦ µετέδωχεν ἡμῖν, οὕτως οὐδὲ τῆς γνώσεως τῆς οὐσίας αὐτοῦ. ᾿Αδύνα- τον Yàp φύσιν τελείως γνῶναι τὴν ὑπερχειμένην φύσιν. El δὲ καὶ τῶν ὄντων αἱ γνώσεις *, τὸ ὑπερού- σιον πὼς γνωσθήσεται; Δι ἄφατον οὖν ἀγαθότητα Ὡὐδόχησεν ix τῶν κατ) ἡμᾶς ὀνομάζεσθαι , ἵνα μὴ ἀμέτοχοι παντελῶς ὤμεν τῆς αὐτοῦ ἐπιγνώσεως, ἀλλ' ἔχωμεν χἂν ἀμυδρὰν αὐτοῦ ἔννοιαν. Καθὸ μὲν οὖν ἀχατάληπτός ἐστι, xai ἀκατονόμαστος. Ὡς δὲ C πάντων αἴτιος , Χαὶ πάντων τῶν ὄντων τοὺς λόγους xai τὰς αἰτίας ἓν ἑαυτῷ προέχων, ἐκ πάντων τῶν ὄντων χατονοµάζεται, καὶ ἐκ τῶν ἑναντίων οἷον qub, καὶ σχότους, ὕδατος καὶ πυρός ' ἵνα γνῶμεν ὅτι οὐ ταῦτα κατ οὐσίαν &az(v* ἀλλ᾽ ἔστι μὲν ὑπερ- 03010; xai ἀκατονόμαστος * ὡς δὲ πάντων τῶν ὄντων αἴτιος, ἐχ πάντων τῶν αἰτιατῶν ὀνομάζεται. est, rerumque omnium causas et raliones in se continet, ex omnibus rebus, etiam inter variis, nominatur, velut a luce tenebris, ab igne et Dei essentia in se nobis ignota, nec nominabilis. Dei nomina ez creatis, ipso innominabili. — Deus, incomprehensibilis cum sit, omnino quoque no- minari non potest, Cum itaque ipsius essentiam ignoremus, essentize ipsius nomen ne inquiramus. Nomina quippe rerum manifestantia sunt ο, At Deus qui bonus est, nosque idcirco ex 1447 ni- hilo produxit, ut ipsius bonitatis participes simus, quique cognoscendi vim nobis indidit, sicut es- sentiam suam nobis non impertivil, sic ne essen- tia quidem sus cognitionem tribuit. Neque enim fleri potest ut natura superiorem se paturam plene cognoscat !*. At si cognitiones sunt earum rerum qua sunt, quod essentia omni sublimius est, quonam velim modo cognoscatur? Quare inenarrabili ipsius bonitate factum est, ut ex his qua nobis familiaria sunt, nominari voluerit ; ne alioqui ejus cognitionis prorsus expertes es- semus, sed notionem ipsius, quamlihet obscuram, haberemus. Et quidem, quatenus omnem .animi comprehensionem superat, nullum ei nomen as- signari potest : quatenus autem omnium auctor se cOR- aqua; ut intelligamus, lac illum secundum essentiam non esse, sed polius supra essentiam esse, nec ullo nomine appellari quidem posse, calerum ut omnium causam, a cunctis cffectis nominari. Δι» τῶν θείων ὀνομάτων, τὰ μὲν ἀποφατικῶς λέ- εται, δηλοῦντα τὸ ὑπερούσιον" otov ἀνούσιος, ἄχρο- νος, ἄναρχος, ἀόρατος * οὐχ ὅτι τινὸς ἧττων ἐστὶν, f D τινος ἑστέρηται ' αὐτοῦ γάρ ἐστι τὰ πάντα, xal ἐξ αὐτοῦ xal 5i ἀντοῦ véyove, xal ἓν αὐτῷ συνέστηκεν΄ ἀλλ ὅτι πάντων ὑπεροχικῶς τῶν ὄντων ἐξήρηται.Οὐδὲν Υὰρ τῶν ὄντων, ἀλλ ὑπὲρ πάντα ἐστί. Τὰ δὲ χαταφατι- χῶς λεγόμενα, ὡς αἰτίου τῶν πάντων κατηγορεῖται. '* Athan. orat. 2 Cont. Arían.; Cyril. Thes. assert. 15. div. nom. Dei nomina negantia, affirmantia. Quam. aptius de Deo dicantur nomina. Malum, nihil ; bonum, ez- sistentia, ac res. Mista Dei nomina. A[firmatio pra cellentis negationis vim habens. — Quocirca ex divi- nis nominibus quadam per negationem dicuntur, quibus essentiam omnem eum superare declaratur ; velut cum essentix€ expers, sine tempore, sine principio, invisibilis dicitur : non quod re ulla in- " Greg. Naz. orat. 56. '* Dionys. cap. 1 De VARLE LECTIONES. ! R..3109 αἱ φὖσεις ἄγνωστοι, αὐτὸ ὑπερούσιον πῶς γνωσθήσεται, 847 S. JOANNIS DAMASCENT 818 ferior sit, aut illi quidquam desit ( ipsius enim A Ὡς γὰρ αἴτιος πάντων τῶν ὄντων καὶ πάσης οὐσίας, : sunt omnia, atque ex ipso, et per ipsum sunt, et in ipso constant !*), sed quia eminenti modo rebus omuibus excelsior est. Non enim quidquam est eo- rum qu: sunt, sed super omnia. Sunt autem alia quie per affrmationem efferuntur ; ea nimirum que de eo dicuntur, ut est omnium rerum causa. Nam velut omnium omnisque essentie auctor, et Ens dicitur et essentia : utque omnis rationis οἱ sa- pientiz, rationalis et sapientis causa ; et ratio dici- tur, et rationalis ; sapientia item, et sapiens. Eodem modo, et mens dicitur, et intelligens ; vita et vivens; potentia et potens ; itemque in omnibus aliis rebus. Quinimo ex prestapntioribus, quaeque propius ad eum accedunt, aptius nuncupabitur. Przstantiora autem sunt, eique propinquiora, quae materia ca- rent, quam qua materialia sunt ; qua& pura, quam qua impura ; et quce sancta, quam qua profana ; ut- . pote quae ejus aliquid uberius habeant. Itaque affi- niori longe ratione sol et lumen appellabitur, quam tenebre ; et dies, quam nox ; vitaque, quam mors ; itemque ignis, et spiritus, et aqua, ut quz vivifica Sunt, quam terra; ac pre his omnibus, bonitas, quam malitia : quod perinde est ac si dicerem, res καὶ "Dy λέγεται, xal οὐσία χαὶ ὡς αἴτιος λόγου παντὸς xai σοφίας, λογιχοῦ τε χαὶ σοφοῦ, λέγεται λόγος, xol λογιχὸς, χαὶ σοφία xai σοφός’ ὁμοίως νοὺς xat νοερὸς, ζωὴ xal ζῶν, δύναµις χαὶ δυνατός’ xai ἐπὶ πάντων τῶν λοιπῶν ὁμοίως, μᾶλλον δὲ Ex τῶν τιµιωτέρων xal πλησιαζόντων αὐτῷ οἰχειοτέρως óvo- µασθῄήσεται. Τιμιώτερα τὰ ἄθλα τῶν ὑλιχῶν, xa τὰ καθαρὰ τῶν ῥυπαρῶν, καὶ τὰ ἅγια τῶν ἐναγῶν, xal μᾶλλον αὐτῷ πλησιάζοντα * ἐπεὶ χαὶ πλέον µετέχου- σιν αὐτοῦ. Οἰκειότερον οὖν μᾶλλον ὀνομασθήσεται ἥλιος xal φῶς, ἥπερ oxótoc* xai ἡμέρα, Ἠπερ vo£* καὶ ζωὴ, περ θάνατος ͵ xal πὺρ, xal πνεῦμα, xal ὕδωρ, ὡς ζωτικὰ, Ίπερ v^ xa πρὸ πάντων, xal πλέον ἀγαθότης, Ίπερ xaxia* ταντὺν δὲ εἰπεῖν, ὃν, B ἅπερ μὴ 6v. Τὸ γὰρ ἀγαθὸν, ὕπαρξις, xaX ὑπάρξεως αἴτιον τὸ δὲ καχὸν, ἀγαθοῦ, fico ὑπάρξεως, στέρη- σις. Καὶ αὗται μὲν αἱ ἁποφάσεις χαὶ χαταφάσεις γλυχυτάτη δὲ xai ἡ ἐξ ἀμφοῖν συνάφεια * ofov, ἡ ὑπερούσιος οὐσία, ἡ ὑπέρθεος θεότης, ὑπεράρχιος ἀρχὴ, χαὶ τὰ τοιαῦτα. Εἱσὶ δὲ xal τινα χαταφατικῶς ἐπὶ θεοῦ λεγόμενα, δύναμιν ὑπεροχικῆς ἀποφάσεως ἔχοντα * olov σχότος ’ οὐχ ὅτι ὁ θεὺς σχύτος ἐστὶν, ἀλλ᾽.ὅτι οὐχ ἔστι φῶς, ἀλλ᾽ ὑπὲρ τὸ qx. potius quam nibil. Bonum enim exsistentia est, et exsistenti:& causa ; malum autem boni sive exsi- stentie privatio est. Atque hecsunt vocabula aflirmantia et negantia. Ex utrisque porro suavissima connexio fit : v. gr. superessentialis essentia, superdivina Deitas, principium omni principio superius, aliaque similia. Sunt etiam quzdam, qu: tametsi de Dco affirmando dicuntur, precellentis tamen - fegationis vim habent. Quo im genere illud est, cum Deum tenebras appellamus ; non. quod Deus tenebrz sit, sed quod non sit lux, sed omni luce sublimior exsistat. Nomina communia; cwique persone propria, — C Λέγεται μὲν οὖν 6 θεὺς νοῦς, xal λόγος, xal πνεῦ- Deus itaque, et mens, et ratio, et spiritus, et 148 sapientia, et. potentia dicitur, ut horum auetor, ut materiz ex pers, ut omnium artifex et omnipotens **. Atque hec tum communiter de tota Deitate di- cuntur ( tam qua afürmando, quam quz negando efferuntur), tum singillatim de qualibet sancte Tri- nitatis persona, equaliter, eodemque modo, et nullo defectu. Nam, cum ex tribus personis unam considero, perfectum illam Deum, perfectamque substantiam agnosco. Neque enim compositum quoddam est divi- nitas ; sed in tribus perfectis perfectum unum, indivi- süm,nec compositum. Cum denique mutuum respe- etum personarum animo verso, illud compertum ha- heo, Patrem superessentialem solem esse, bonitatis fontem, essentiz, rationis, sapientize, potentize, lumi- nis, divinitatisabyssum; occulti in se boni genitricem productricemque scaturiginem. Ipse quippe mens est, rationis abyssus, Verbi genitor, ac per Verbum 1 Coloss. 1, 17. ** Dionys. De div. nom. cap. 5. μα, σοφία τε xaX δύναμις, ὡς τούτων αἴτιος, xaX ὡς ἄθλος, xal ὡς παντουργὸς xal παντοδύναµος. Καὶ ταῦτα χοινῶς ἐπὶ πάσης λέγεται τῆς θεότητος, τά τε ἀποφατιχῶς, xai τὰ χαταφατικῶς λεγόμενα. Καὶ ἐφ᾽ ἑκάστης τῶν τῆς ἁγίας Τριάδος ὑποστάσεων, ὁμοιως, xaY ὡσαύτως, χαὶ ἁπαραλείπτως v. Ὅταν γὰρ ἐν- νοῄσω µίαν τῶν ὑποστάσεων , τέλειον αὐτὴν θεὸν οἶδα, τελείαν obslav* ὅταν δὲ συνάφω xal συναρι- θµήσω τὰ τρία, ἕνα θεὸν οἶδα τέλειον. OO γὰρ σύν- θετόν ἐστιν ἡ θεότης, ἁλλ᾽ Ev. τρισὶ,τελείοις, ὃν τέ- λειον ἁμερὲς xal ἀσύνθετον. Ὅταν δὲ τὴν πρὺς ἄλληλα σχέσιν τῶν ὑποστάσεων ἐννοήσω, οἶδα ὅτι ἐστὶν ὁ Πατὴρ ὑπερούσιος ἥλιος, πηγἡ ἀγαθότητος, ἄθυσσος οὐσίας, λόγου, σοφίας, δυνάμεως, φωτὸς, θεότητος" πηγἡ γεννητιχὴ xal προθλητικὴ τοῦ ἐν αὐτῇ χρυφίου ἀγαθοῦ. Λὐτὸς μὲν οὖν ἐστι νοῦς, λό- ου ἄθυσσος, Λόγου γεννῄτωρ, xat διὰ λόγου προθο- λεὺς (55) ἐκφαντορικοῦ Πνεύματος * καὶ ἵνα μὴ πολλὰ ΛΕΙΑ LECTIONES. "Sic edit. et mss. Billius legit. ἁπαραλλάκτως; quia adverbio ἁπαραλλάκτως, utuntur Graeci, ubi de NOTAE. personarum divinarum zqualitate sermo est. (55) Διὰ Λόγου προδολεύς. Per Verbum produ- etor, etc. Graeci, auctore Photio, dicta Patrum qui- bus Spiritus sanctus ex Filio, aut per Filium pro- cedere enuntiatur, de donorum largitione olim in- terpretabantur. Tandem sub Andronico seniore, in patriarcharum Constantinopolitani et Alexandrini, aliorumque episcoporum consessu, Joannes Becceus ex hoc Damasceni loco demonstravit ztternam Spi- ritus per Filium processionem. Sed de his alibi usius. $19 ' DE FIDE ORTHODOXA LIB. I. 8^0 λέγω, οὐκ ἔστι τῷ Πατρὶ λόγος (36), σοφία, δύναµις, A manifestantis Spiritus productor. Ác, ne multa θέλησις (21), εἰ μὴ ὁ Ylbe, ὃς ἔστιν ἡ µόνη δύναμις τοῦ Πατρὸς, ἡ προκαταρχτικὴ (38) τῆς τῶν πάντων ποιήσεως. Οὕτως ὡς τελεία ὑπόστασις Ex τελείας ὑποστάσεως γεννωµένη, ὡς οἶδεν αὐτὸς, ὃς Υἱὸς ἔστι τε χαὶ λέγεται. Τὸ δὲ Πνεῦμα τὸ ἅγιον, ἐχφαντοριχὴ τοῦ κρυφίου τῆς θεότητος δύναµις τοῦ Πατρός * &x Πατρὸς μὲν δι’ Υἱοῦ ἑχπορευομένη, ὡς οἵδεν αὐτὸς, οὐ γεννητῶς. Διὸ καὶ τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον, τελεσιουρ- γὸν τῆς τῶν ἁπάντων ποιήσεως. "Osa οὖν ἁρμόζει αἰτίῳ Πατρὶ, πηγῇ, Υεννήτορι, τῷ Πατρὶ µόνῳ προσ- αρµοστέον, "Oca δὲ αἰτιατῷ, γεννητῷ Υἱῷ, Λόγῳ, δυνόάµει προκαταρχτινῇ, θελήσει, copia, τῷ Yi. "Osa δὲ αἰτιατῷ, ἐκπορευτῷ, ἐχφαντοριχῷ, Ίτελε- σιουργιχῷ δυνάµει, τῷ ἁγίῳ Πνεύματι. Ὁ Πατὴρ, τηΥἩ xai αἰτία Υἱοῦ χαὶ ἁγίου Πνεύματος * Πατῆρ B δὲ Γἱοῦ póvou, xaY προθολεὺς τοῦ ἁγίου Πνεύματος. 0 Υἱὸς, Υἰὸδς, Λόγος, σοφία, δύναµις, εἰχὼν, ἁπαύ- Υασμα, χαραχτὶρ. τοῦ Πατρὺς, καὶ ἐκ τοῦ Πατρός. Οὐχ Yl»; δὲ τοῦ Πατρὸς, τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον ’ Πνεῦ- μα τοῦ Πατρὸς, ὡς Ex Πατρὸς ἐκπορευόμενον. Ο0ὐδε- µία γὰρ ὁρμὴ ἄνευ Πνεύματος" χαὶ Υἱοῦ δὲ Πνεῦμα, οὐχ ὡς ἐξ αὐτοῦ, ἀλλ ὡς δι’ αὐτοῦ Ex τοῦ Πατρὸς ἑκπορευόμενον. Μόνος γὰρ αἴτιος 5 Πατήρ. dicam, non est alia Patri ratio, sapientia, potentia, voluntas, przeter Filium, qui sola est Patris poten- tia, rerum omnium creationis primordialis virtus ; velut perfecta persona ex perfecta persona genita, quo modo ipse novit, qui Filius est, diciturque, Ac postremo Spiritus sanctus Patris potentia est, divinitakis recondita declarans, ex Patre per Fi- lium procedens, qua ipse novit ratione ; non tamen generationis : quo fit etiam ut Spiritus sanctus omnium creationis consummator exsistat. Quo- cirea omnia qu:ze causz, Patri, fonti, genitori con- veniunt, ea Patri soli ascribi debent : qua: autem producto, genito, Filio, Verbo, primordiali potentiz, voluntati, sapientie quadrant, ea Filio tribuenda sunt: qux denique producto per processionem, manifestanti, ac perficienti potenti, hac Spiritui sancto. Pater fons est, et auctor, tum Filii, tum Spiritus sancti : solius tamen Filii Pater, ac Spiri- tus sancti productor. Filius autem, Filius est, Ver- bum, sapientia, potentia, imago, splendor, Patris figura, et ex Patre. At Spiritus sanctus non Patris Filius ; sed Spiritus Petris, ut qui ex Patre pro- cedat, Nullus enim impulsus est sine Spiritu. Quin Filii quoque Spiritus dicitur, non velut ex ipso, sed per ipsum ex Patre procedens. Solus enim Pater auctor est. ΚΦΑΛ. IT". Περὶ τόπου 860v, xal ὅτι µόνον τὸ θεῖον ἁπερί- qpaacor. CAP. Xll. 149 De loco Dei et quod solus Deus incircumsen pius sit, Τόπος ἑστὶ σωματιχὸς, πἐρας τοῦ περιέχοντος, C — Locus corporeus. — Locuscorporeus est terminus xa0' à περιέχεται τὸ περιεχόµενον * olov ὁ ἀὴρ περι- έχει, τὸ δὲ σῶμα περιέχεται * οὐχ ὅλος Τ δὲ ὁ περιέχων *! Arist. lib. 1v ΡΙψείε. cap. 4. continentis, quo continetur id quod continetgr *! : v. gr. aer continet ; corpus continetur. Nec tamen VARLE LECTIONES. Y Cod. S. Hil. Colbertini et Regii 8 6 ἀἡρ περιέχει τόδε σῶμα, οὐχ ὅλος. NOTAE. (56) Οὐκ ἔστι Πατρὶ Λόγος. Alia non est Patri ratio, eic. Λόγος verbum, sermonemve et rationem significat, Patres adversus Arium ostendunt τὸν Λόγον Deo Patri cozevum esse, ne Deus aliquando ἄλογος xai ἄσοφος, rationis et sapientie expers fuerit: non ita quod Pater sapientiam et rationem a Filio acci- piat ; sed quia ratio, sapientia, intelligentia actum innuunt, qui terminum producat suum, quem sver- ter cuncta condiderit. Cyril. TA. assert. 7, p. δὲ et. 97; Athan. orat. ἆ Cont. Ar.; Greg. Nyss. Orat. Cont, Eun., p. 345. (358) 'H προκαταρκτική, primordialis virtus ; non causa, ut transtulit. Billius. Nam juxta Basilium lib. De Spiritu sancto, Pater in opificio universi fuit προκαταρχτικἡ αἰτία, primordialis causa.Filium vero Noster haud absurde appellavit primordialem bum meniis appellamus. Deus itaque Pater ea sa- D virtutem; eo utique sensu quo Theologus, orat. $2, lentia et ratione, qua sapiens et rationalis est, erbum quo secum eminenti modo ratiocinetur et intelligat, in :eternitate concipit et gignit, sine quo nec rationalis nec sapiens foret. Quo sensu Dama- scenus paulo ante dixerat Deum esse λόγον xaX λο- γικόν, rationem et rationalem : ac Filius itidem dici potest Λόγος ἐκ λόγου, Verbum de verbo, ut loquitur Ambrosius lib. De Fil. divin., vel fortasse melius yerbum de ratione, propter utrumque sensum vocis γος. (57) θέΊησις. Voluntas. Nostri theologi ex Augu- stino docent Spiritum sanctum mutuum amorem esse Patris et Filii, et per seternum divine volun- tatis actum ex utroque procedere. Greci vero. do- ctores Filium appellare non dubitant ; non soluin ζῶσαν βουλήν, vivum Patris consilium, quo nomine intellectus actus simul exprimitur ; sed etiam θέλη- σιν, θέληµα, βούληαιν, hoc est voluntatem qua Pa- Trinitatis sanctissimae personas indigitat : "Avap- yov xai &pyh, καὶ τὸ μετὰ τῆς ἀρχῆς, Principii ez- pers, principium, et id quod una cum principio est. Ubi Filium nominat ἀρχὴν, principium, per quem scilicet omhia facta sint. Orat. 24, naturam divinam in tribus consistere istis docet, αἰτίῳ, δημιουργῷ xa τελετοποιῶ, auctore, conditore et per[ectore. n- simili modo Basilius loco quem citavi, postquam Patrem esse dixit προχαταρκτικἣν αἰτίαν, primor- dialem causam, subjungit Filium esse causam δ8η- ιουρµιχήν, conditricem , et Spiritum sanctum τε- ειωτιχήν, perfectricem. Quocirca quando deproces- . sionibus divinis agitur, aptius Pater dicendus vide- tur, yh, ῥίζα, αἰτία, αἴτιος, ἀρχή, fons, redis, causa, auctor, principium, quam προχαταρχτικὰ αἷ- τία, primordialis causa, quam vocem adhibuerit solum Basilius, ut explicaret, quid unaquzque per- sona in universi opilicio contulisse censeatur. 81 S. JOANNIS DAMASCENI δὲ2 totus aer locus est corporis contenti, sed extre- Α ἀῆρ τόπος ἐστὶ τοῦ περιεχοµάνου σώματος , ἀλλὰ τὸ mitas duntaxat ambientis, qux totum corpus attin- git. Sic plane, quia id quod continet, non estin eo quod continetur. Locus spiritualis. Deus in loco non est. Dei locus metaphorice. — Est autem etiam spiritualis locus, ubi intelligitur et exsistit intellectualis natura et incorporea ; ubi nimirum prxebens est et agit ; nec corporeo modo continetur, sed spirituali. Non enim figuram habet, qua corporum more continea- tur. Et quidem Deus, ut qui materiz expers sit, et meircumscriptus, in loco non est. Ipse enim sui ipsius locus est, omnia implens, ac super omnia exsistens, omniaque ipse complectens **. Attamen in loco esse dicitur, Deique appellatur locus, ubi ejus virtus et operatio manifesta sunt. Ipse enim citra ullam permistionem omnia permeat, rebus- que omnibus operationem suam impertit, pro unius- cujusque apUtudine ac suscipiendi facultate ; hoc est tum naturali, tum voluntaria puritate. Puriora siquidem sunt, quz materix immersa non sunl, quam materialia ; ct proba atque honesta, quam prava et cum malitia conjuncta. Ergo Dei locus is dicitur, qui uberioris ipsius operationis et gratie particeps est. Idcirco caelum sedes ejus est ( illic enim sunt angeli, qui faciunt ipsius voluntatem, eumque semper laudibus celebrant ?? ); hzc quippe | ipsi est requies : terra autem scabellum pedum ejus ** ; in qua. per carnem cum hominibus eon- τέλος τοῦ περιέχοντος ἀέρος, τὸ ἑφαπτόμενον τοῦ περιεχοµένου σώματος * πάντος δὲ, ὅτι τὸ περιέχον, οὐκ ἔστιν Ey τῷ περιεχομένφ. Ἔστι δὲ χαὶ νοητὸς τόπος, ἔνθα νοεῖται, καὶ ἔστιν ἡ νοητὴ xai ἀσώματος φύσις ' ἔνθαπερ πάρεστι, καὶ ἐνεργεῖ, xai οὐ σωματικῶς περιέχεται, ἀλλὰ νοητῶς. Οὐ γὰρ ἔχει σχῆμα, ἵνα σωματικῶς περι- σχεθῇ. Ὁ μὲν οὖν Ocho (39), ἄθλος ὧν, xa ἁπερί- Υραπτυς, Ev τόπῳ οὐκ ἔστιν. Αὐτὸς γὰρ ἑαυτοῦ τό- πος ἐστὶ, τὰ πάντα πληρῶν, xat ὑπὲρ τὰ πάντα v, καὶ αὐτὸς συνέχων τὰ πάντα. Λέγεται δὲ wai ἐν τόπῳ εἶναι, xai λέγεται τόπος θεοῦ, ἔνθα ἔχδηλος ἡ ἑνεργεία αὐτοῦ γίνεται. Αὐτὸς μὲν γὰρ διὰ πάντων ἁμιγῶς διΊχει, καὶ πᾶσι µεταδίδωσι τῆς ἑαυτοῦ Evep- γείας, xaxà τὴν ἐχάστου ἐπιτηδειότητα, xoi δεχτι- χὴν δύναμιν ' φημὶ δὲ τήν τε φυσιχην xal προαιρε- τιχὴν χαθαρότητα. Καθαρώτερα γὰρ τὰ ἄθλα τῶν ὑλιχῶν, xai τὰ ἐνάρετα, τῶν γαχίᾳ συνεζευγµένων. ᾿Λέγεται τοιγαροῦν θεοῦ τόπος, ὁ πλέον µετέχων τῖς ἑνεργείας χαὶ τῆς χάριτος αὐτοῦ. Διὰ τοῦτο ὁ οὖρα- νὸς αὐτοῦ θρόνος. Ἐν αὐτῷ γὰρ εἰσὶν οἱ ποιοῦντες τὸ θέλημα αὐτοῦ ἄγγελοι, καὶ ἀεὶ δοξάζοντες αὐτόν. Λύτη νὰρ αὐτῷ ἀνάπανσις, xai fj YT, ὑποπόδιον τῶν ποδῶν αὐτοῦ. "Ev αὐτῇ γὰρ διὰ σαρχὸς τοῖς ἀνθρώ- ποις συνανεστράφη. Ποῦς δὲ τοῦ θεοῦ ἡ ἁγία αὐτοῦ σὰρξ ὠνόμασται. Λέγεται δὲ καὶ ἡ Ἐχχλησία τόπος θΞοῦ : τοῦτον γὰρ εἰς δοξολογίαν αὑτοῦ , ὥσπερ c: τέµενος ἀφωρίσαμεν, ἓν ᾧ xal τὰς πρὸς αὐτὸν ἓν- versatus sit **. Pes porro Dei sancta ipsius caro C τεύξεις ποιούµεθα. Ὁμοίως xal οἱ τόποι, Ev ofc Ex- variis locis nominata est. Quin Ecclesia quoque Dei locus dicitur; quia eam ad ipsius canendas δηλος ἡμῖν fj αὐτοῦ ἑνέργεια, εἴτε διὰ capxbe, εἴτε ἄνεν σώματος Υέγονε, τόποι Θεοῦ λέγονται. laudes, ceu templum quoddam, secrevimus, in quo eum exoremus. Ad eumdem modum Ίοσα in qui- bus perspicua fit nobis ipsius operatio, sive per carnem, sive absque corpore, Dei loca dicuntur. Sciendum autem est Deum partibus carere ; ut totus omnino ubique sit, el non pars in parte, more corporum distrahatur, sed totus in omnibus, el totus supra omnia exsistat. De loco angeli, et anime ; deque rerum circum- scriptione. — 150 Angelus autem, etsi noa ad modum corporis ita in loco continetur, ut formam 8! Greg. Naz. orat. 94. "* Isa. vi, 1 seqq. ** ρα. tx vi, £4. Ἱστέον δὲ ὅτι τὸ θεῖον ἁμερές ἐστιν, ὅλον ὁλικῶς πανταχοῦ ὃν, xal οὗ µέρος tv μέρει σωματικῶς διαιρούµενον * ἁλλ' ὅλον ἔν πᾶσι, xal ὅλον ὑπὲρ τὸ πᾶν. Marg. ms. Περὶ τόπου ἀγγέλου καὶ τῆς νυχῆς, καὶ περὶ τοῦ ἀπεριγράαπτου. — Ὅ δὲ ἄγγελος, σω- ματιχῶς μὲν Ey τόπῳ περιέχεται, ὥστε τυποῦσθαι 15 Daruch . iu, 33. NOTE. (50) Ὁ μὲν οὖν θεός. Deus igitur, ctc. Ex loci D locis adesse per operationem fatebantur , at non delinitione quam Damascenus tradit ex Aristotele, colligitur nullo loco Deum contineri, quippe qui nulla corporis illius superficie cireumseribi possit. Unde cum Nazianzeno orat. 24, et Nysseno lih. De anim. et resurr. dixerim verius, nusquam esse Deum, et ubique adesse, atque omnium locum esse. Porro S. Thomas 1 p. q. 8, a. 4, docet Deum esse ubique, sicut agens adest ei in quod agit, ut Deus locis omnibus adesse non censeatur, nisi per ope- rationcm. Hoc Noster confirmat ubi ait, Deum dici ín loco esse, εἰ Dei locum id appellari, in quo ejus actio exseritur ; eum guippe omnia pervadere et in omnibus agere, secundum uniuscujusque disposilio- mem. Hoc argumentum persequitur Anastasius Antiochenus orat. De incircumscripto, in qua dis- putat adversus quosdam qui Deum in onmibus secundum essentiam, propter locorum praesertim faeditatem. Hos refellit , tuii quia incireumszriptus immensusque est, tum etiam quia est infinite sim- plex, cujus operatio idem sit prorsus ac sua es- senti: : eam ob rem mecessuni) csse ut Deus illic 2dsit secundum essentiam, ubi intelligitur operari. Enimvero, ut observat. Nemesius, cap. 5, res spi- ritualis nulli loco presens esse polest, eique, ut humano more loquar , applicari, nisi circa illum operando. Quocirca Epiphanius , heres. 77 , ait Deum ubique adesse δυνάµει, per virtutem, quo sighificatur, nedum Dei substantia, verum et ope- ratio , Deus immensitate sua. rerum omnium Jocus esl (inquit Maximus in cap. 1 De div. nom.) οὗ σω- ματικῶς, ἀλλὰ δημιουργικῶς, non. ad modum corpo- rum, scd in eis tanquam earum opifex agendo. 853 DE FIDE ORTHODOXA LIB. I. 851 καὶ σχηµατίζεσθαι' ὅμως λέγεται εἶναι ἓν τόπῳ Α et figuram recipiat ; in loco tamen esse dicitur, διὰ τὸ παρεῖναι νοητῶς xaX ἐνερχεῖν κατὰ τὴν ab- τοῦ φύσιν, xaX μὴ εἶναι ἀλλαχοῦ, ἀλλ' ἐχεῖσε νοητῶς περιγράφεσθαι, ἔνθα καὶ ἐνεργεῖ. Οὗ vàp δύναται xatX ταυτὸν Ev διαφόροις τόποις ἐνερχεῖν. Μόνου γὰρ θεοῦ ἐστι τὸ πανταχοῦ κατὰ ταυτὸν ἐνεργεῖν. 'O μὲν γὰρ ἄγγελος τάχει φύσεως, καὶ τῷ ἑτοίμως, ἤγουν ταχέως, µεταθαίνειν, ἐνεργεῖ &v διαφόροις τό- ποις' τὸ δὲ θεῖον πανταχῇ ὃν , χαὶ ὑπὲρ τὸ πάντα κατὰ ταυτὸν X διαφόρως Evepyet μιᾷ καὶ ἁπλῇ ἕνερ- veía. Ἡ δὲ quy συνδέδεται τῷ σώματι ὅλη ὅλῳ, xal οὗ µέρος uépev* xal οὗ περιέχεται ὑπ αὐτοῦ, ἀλλὰ περ:έχει αὐτὸ, ὥσπερ πῦρ σίδηρον, καὶ ἓν αὐτῷ οὖσα, τὰς οἰχείας ἑνεργείας ἐνεργεῖ. quia spirituali modo adest et agit, prout nature sus consentaneum est ; nec alibi est, sed ibi intelligi- bili modo circumscribitur, ubi et operatur. Neque enim in diversis locis eodem tempore operari potest. Dei namque solius est ubique simul operari. Nam angelus quidem ob naturz pernicitatem, ac quia prompte ac celeriter pertransit, in diversis locis operatur ; at Deus, ut qui ubivis, ac supra omnia sit, eodem temporis momento, una et simplici ope- ratione varie ubique agit. Porro anima, tota toti corpori devincta est, et non pars parti : nec eo continetur, sed ipsum con- tinet, baud secus ac ignis ferrum ; inque illo ex- sistens suas ipsa functiones obit. Περιγραπτὸν μέν ἐστι, τὸ τόπῳ, ἢ χρόνῳ, Ἡ xaza- B — Solus Deus incircumscriptus. — Circumscriptum λήψει περιλαμθανόμενον’ ἀπερίγραπτον δὲ, τὸ µη- δενὶ τούτων περιεχόµενον. ᾽Απερίγραπτον μὲν οὖν, µόνον ἐστὶ τὸ θεῖον, ἄναρχον ὃν, χαὶ ἀτελεύτητον, xal πάντα πξριέχον, καὶ μηδεμιᾷ χαταλήψει περι- εχόμενον. Μόνον γάρ ἐστιν ἀχατάληπτον, xal ἁόρι- στον, ὑπ) οὐδενὸς γινωσκόμενον, αὑτὸ δὲ µόνον ἑαυ- 450 θεωρητικόν. Ὁ δὲ ἄγγελος, xaX χρόνῳ περιγρά- φεται Ἡρξατο yàp τοῦ εἶναι" xal τόπῳ * el. χαὶ νοητῶς, ὡς προείποµεν ' xal χαταλήψειΣ. Καὶ ἆλ- λήλων γὰρ τὴν φύσιν ἴσασί πως, xai ὑπὸ τοῦ χτ[- στου * ὀρίκονται τέλεον ' τὰ δὲ σώματα, καὶ ἀρχῇ, xal τέλει, xaX τόπῳ σωματιχῷ, xaX χαταλήψει. hoc est, quod loco vel tempore vel animi perce- ptione comprehenditur : incircumscriptum autem quod nullo borum continetur. Quamobrem solus Deus incircumscriptus est, qui principio et fine careat, atque omnia complectatur, nullatenus ipse comprehensus **. Solus enim incomprehensus ipse est, nullis definitus terminis, et a nemine cognitus, qui solus ea vi polleat qua se plene contempletur. Ac angelus et tempore circumscrihitur (incepit enim esse ) et loco ( tametsi spirituali, ut praedi- ximus, ratione ) et comprelensione. Nam et alii aliorum naturam quodam modo exploratam habent, prorsusque ab opi(ice definiuntur. Corpora denique et principio circumscribuntur, et flne, locoque cor- poreo, et comprehensione. Marg. ms. Συ.1.Ίογιμαῖα περὶ τοῦ Θεοῦ, καὶ C — Collectanea de Deo Patreet Filio et Spiritu sancto; Πατρὸς, xal τοῦ Υἱοῦ xal τοῦ ἁγίου Πνεύματος. Kal τοῦ Αόγου καὶ Πνεύματος. — "Ατρεπτον οὖν παντελῶς τὸ θεῖον, καὶ ἀναλλοίωτον. Πάντα γὰρ τῇ προγνώσει, τὰ οὐχ ἐφ᾽ ἡμῖν προώρισεν, ἕχαστον χατὰ τὸν ἴδιον καὶ πρέποντα χαιρὸν χαὶ τόπον. Καὶ χατὰ τοῦτο Ὁ Πατὴρ οὐδέγα κρίνει, τὴν δὲ κρἰ-- civ πᾶσαν δέδωχε τῷ Υἱῷ. Ἔκρινε γὰρ, ὁ Πατὴρ δηλονότι, xat ὁ Yibz, ὡς θεὸς, xal τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον * αὐτὸς δὲ ὁ Υἱὸς, ὡς ἄνθρωπος σωματικῶς xata- θήσεται, καὶ καθιεῖται ἐπὶ θρόνου δόξης * σώματος γὰρ περιγραπτοῦ d χατάθδασις, xaY fj χαθέδρα * καὶ χρινεῖ πᾶσαν τὴν οἰκουμένην. Ev δικαιοσύνῃ. Πάντα ἀπέχει θεοῦ, οὐ τόπῳ, ἀλλὰ φύσει. Ἐπὶ ἡμῶν φρόνησ.ς, xal σοφία, καὶ BouXh, ὡς ἕξις συµ- ύαίΐνει, χαὶ ἀποχωρεῖ ' οὐ μὴν ἐπὶ θεοῦ * ἐπὶ αὐτοῦ Υὰρ οὐδὲν γίνεται χαὶ ἀπογίνεται ' ἀναλλοίωτος γάρ ἐστι, xal ἄτρεπτος * χαὶ οὐ χρὴ συμθεθηχὸς ἐπὶ αὐ- τοῦλέχειν. Τὸ γὰρ" ἀγαθὸν σύνδρομον ἔχει τῇ οὐ- ** Greg. Naz. orat. 44. 3 Joan. v, 22. deque Verbo et Spiritu. Solus Filius ut judicaturus ; Φίετπα cum Patre judex pradestinatione. — Deus igitur omnino immutabilis et invariabilis est. Om- nia enim, quz&in arbitrio ac potestate nostra posita non sunt, przsciendo przfinivit ; singula videlicet suo et convenienti tempore et loco futura. Quocirca Pater non judicabit quemquam ; sed omne judicium dedit Filio **. Judicavit siquidem Pater et Filius, ut Deus , necaon Spiritus sanctus ; at Filius ipse corporaliter ut homo descendet, inque sede maje- statis sedebit ( descensus enlm atque sessio corporis circumscripü sunt )et universum orbem in justitia judicabit. Omnia a Deo distant ; non loco, sed natura. In nobis prudentia, sapientia, consilium, ut habitus, accedunt et recedunt : non item in Deo : nam in eo nihil accidit aut excidit : quippe cum mutationis et alteraionis expers sit, atque in eo accidens aliquod admittere nefas sit. Bonum enim, Dei VARLE LECTIONES * Regii quinque χατὰ ταὐτὸ. 7 Hic variant codices. R. 5579 εἰ καὶ νοητῇ ὡς προείποµεν καὶ καταλήψει. R. 2926 νοητὴ ὥσπερ εἴπομεν χαταλήψφει. HR. 5451 νοηιὸς ὥσπερ εἴπομεν καταλῆψει. Nulla. vero harum lectio textui nostro anteponenda. In Rh. 2025 legitur ὥσπερ εἴπομεν. 3 Edita ποσῶς, * Edita et tres Reg. τὸ δέ. Regii item octo, Colb. et Noster τὸ ἀγαθόν. Vetus interpres bonum Deus. 8ic infra in novem Regiis, Colb. et S. Hil. ἐν πᾶσίν ἐστι, omissa particula γάρ. 955 S. JOANNIS DAMASCENI $56 essentiam comitatur. Qui Deum semper desiderat, A σίᾳ. 'O ἐπιθυμῶν ἀεὶ τοῦ Θεοῦ, οὗτος ὁρᾷ αὐτόν" hic ipsum videt : in omnibus enim Deus est. Ab eo siquidem qui est, ea qua sunt dependent : nec esse aliquid possit, quod esse non habeat in eo qui est. Rebus quidem omnibus immistus Deus est, ut continens et. conservans naturam : at Deus Verbum sacra sux carni personaliter unitus, ac nostre nature citra confusionem admistus est. 151 Nemo videt Patrem, nisi Filius et Spiritus sanctius 39. Patris consilium et voluntas, sapientia el virtus est Filius. Non enim qualitatem Deo fas est ascri- bere; ne alioqui compositum asseramus ex sub- stantia el qualitate. Filius ex Patre est, et cuncta quz habet, ab ipso habet: nec proinde a se potest quidquam fa- cere *, Neque enim distinctam a Patre operatio- nem babet 59, Qvod Deus, qui natura invisibilis est, per ope- rationes tamen visibilis fiat, ex mundi nobis stru- etura et gubernatione clarum est ?!. linago Patris est Filius, ac Filii, Spiritus **; per quem ille in homine habitans, ad imaginem Dei esse eidein impertit 55, Deus est Spiritus sanctus, inter ingenitum et genitum medius, et qui per Filium Patri connecti- tur. Spiritus Dei dicitur, Spiritus Christi, mens Christi, Spiritus Domini, Dominus ipse, Spiritus adoptionis, veritatis, libertatis, sapientize (horum enim omnium efficiens est), omnia essentia re- plens, omnia conservans : mundum implens per essentiam ; cujus tameu potentiam mundus eapere non possit. Deus est zterna substantia et incommutabilis, rerum creatrix, religiosaque adoranda conscientia cst. | Deus et Pater sempiternus est, ingenitus ; ut .qui ex nullo genitus sit, Filiumque pariter sempi- ternum genuerit. Deus etiam Filius, qui cum Patre semper exsistens sine tempore , ac sempiterne, absque fluxione et passione, et individue ex eo genitus sit. Deus quoque .Spiritus sanctus, vis 0 Joan. vr, 46. ?** Joan. v, 30. 3! Greg. Naz. orat. 27. * Greg. orat. 26. ἐν πᾶσι γάρ ἐστιν ὁ θεός. τοῦ γὰρ ὄντος ἑξήπται τὰ ὄντα ' xaX οὐκ ἔστιν εἶναί τι, εἰ μὴ &v τῷ ὄντι τὸ εἶναι ἔχει ὅτι πᾶσι μὲν ἑγχέχραται ὁ θεὸς, ὡς συν. έχων τὴν φύσιν; τῇ δὲ ἁγίᾳ αὐτοῦ σαρχὶ ὁ θεὸς Λό- Yos χαθ) ὑπόστασιν ἠνώθη, xal χατεµίχθη ἀσυγχύ- τως πρὺς τὸ ἡμέτερον. ὐὖδεὶς ὁρᾷ τὸν Πατέρα, εἰ μὴ ὁ Υἱὸς xai τὸ Πνεῦμα. Βούλησις, xal σοφία, χαὶ δύναμις ὁ Υἱός στι τοῦ Πατρός. Οὐ γὰρ χρὴ λέγειν ἐπὶ θεοῦ ποιότητα, ἵνα uh σύνθετον εἴπωμεν αὐτὸν ἐξ οὐσίας xal ποιό- τητος. Ὁ Υἱὸς ἐκ τοῦ Πατρός ἐστι, χαὶ πάντα ὅσα ἔχει, ἐξ αὐτοῦ ἔχει ' διὸ οὐδὲ δύναται ποιεῖν ἀφ᾿ ἑαυτοῦ οὐδέν. Οὐ γὰρ ἔχει ἰἱδιάζουσαν ἑνέρχειαν παρὰ τὺν Πατέρα. Ὅτι δὲ φύσει ἁόρατος ὢν ὁ θεὺὸς , ὁρατὸς ταῖς ἑνεργείαις Ύίνεται, &x τῆς τοῦ χόσµου συστάσεως xaX χυθερνῄήσεως γινώσχομεγ. Εἰχὼν τοῦ Πατρὸς (40) ὁ Ylóc, χαὶ τοῦ Υἱοῦ, τὸ Πνεῦμα, δι οὗ ὁ Χριστὸς ἐνοικῶν ἀνθρώπῳ δίδωσιν αὐτῷ τὸ κατ) εἰχόνα. θεὺς, τὸ Πνεῦμα (41) τὸ ἅγιον, μέσον τοῦ ἆγεν- νήτου χαὶ τοῦ γεννητοῦ, καὶ δι’ Υἱοῦ τῷ Πατρὶ συν- απτόµενον * Πνεῦμα θεοῦ λέγεται, Πνεῦμα Χριστοῦ, νοὺς Χριστοῦ, Πνεῦμα Κυρίου, Αὐτοχύριος, Πνεῦμα νἰοθεσίας, ἁληθείας, ἐλευθερίας , σοφίας (καὶ γὰρ C ποιητιχὸν τούτων ἁπάντων) * πάντα τῇ οὐσίᾳ πλη- ροῦν, πάντα συνέχον, πληρωτιγὸν χόσµου χατὰ ttv οὐσίαν, ἀχώρητον xóspup χατὰ τὴν δύναμιν, Θεός ἔστιν ἀῑδιος οὐσία xal ἁπαράλλακτος , δη” μιωυργιχὴ τῶν ὄντων, εὐσεθεῖ λογισμῷ προσχυνου- μένη. θεὺὸς xai Πατὴρ, ὁ ὢν ἀεὶ ἀγέννητος , ὡς μὴ Ex τινος Υεννηθεὶς , Υεννήσας δὲ Υἱὸν συναῖδιον * θεός ἐστι χαὶ ὁ Υἱὸς, ὁ (v ἀεὶ σὺν τῷ Πατρὶ , ἀχρόνως. xa ἀῑδίως, xaX ἀῤῥεύστως , xal ἁπαθῶς, xaX ἁδια- στάτως ἐξ αὐτοῦ γεγεννηµένος. c5; χαὶ τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιόν ἐστι , δύναµις ἁγιαστιχὴ, ἑνυπόστατος, Ex 3 Sap. xn, δ. 3 Basil. lib. v Cont, Eun. ΝΟΤΑ.. (40) Εἰκὼν τοῦ Πατρός. Imago Patris est Filius, D medias , ete. Noster. hic Theologum exsceribit, qu' ει Filii Spiritus sanctus. ldem ait auctor , orat. 5 De imaginibus, eique preiverant Athanasius epist. 1 ad Serap.; Basilius,lib. v Contra Eunom.; Cyrillus, dial. 7, et in Thesauro , assert. 35. Quod si ratio propria imaginis naturalis eat, ut derivala sit abar- cliet ypo, quidni Spiritus processerit ex Filio ? Quo- circa Thaumalturgus in professione fidei, postquam dixit Spiritum sanctum per Filium effulgere , 5t YioU πεφηνός, ipsum subinde imaginem Filii ap- pellat, perfectam per[ecti. Graci quidam post par- ticipium πεφηνός has voces inseruerunt δηλαδὴ φοῖς ἀνθρώποις, videlicet heminibus ; quod glossema rium esse alio in loco 2stendemus, (M) θεὸς τὸ Πνεῦμα. Deus et Spiritus sanctus, " ingenitum non est, sive principii orat. 533, Anomoeo aflirmanti nulium esse medium inter ingenitum et genitum, regerit medium locum obtinere τὸ ἐχπορευτόν , procedens : quippe quod pers, neque genitum. Caterum ratione originis Filius medius est inter Patrem et. Spiritum. Nam Grxcorum Pa- trum theologia est, Spiritum sanctum Patri. copus lari per Filium, quia procedit a Patre per Filium. Sub alia rursum consideratione Pater medius est inter Filium et Spiritum sanctum, quorum, Nazian- zeno (esie , ἕνωσις, nexus et copula sit. Ambo- rum siquidem auctor et principium est, cui cobag- rent. -—— 851 DE FIDE ORTHODOXA LIB. I. 858 τοῦ Πατρὸς ἁδιαστάτως ἑχπορευμένη, xal ἐν Υἱῷ A sanctificans, subsistens ; qui ex Patre absque se- ἀνα χυοµέν], ὁμοούσιος Πατρὶ καὶ Υἱῷ.. Λόγος ἐστὶν ὁ οὐσιωδῶς τῷ Πατρὶ ἀεὶ συμπαρών. Λόγος πάλιν ἑἐστὶ xaV ἡ φυσικὴ τοῦ νοῦ χίνησις, καθ ἣν χινεῖται, καὶ vost, καὶ λογίζεται, οἱονεὶ φῶς αὐτοῦ ὢν xal ἀπαύγασμα. Λόγος πάλιν ἐστὶν ὁ Ev- διάθετος Ev τῇ χαρδἰᾳ λαλούμενος. Καὶ πάλιν λόγος [προφοριχός b] ἐστιν ἄγγελος νοήµατος. Ὁ μὲν οὖν 8:5; (42) Λόγος οὐσιώδης té ἔστι xo ἑνυπόστατος * οἱ δὲ λοιποὶ τρεῖς λόγοι, δυνάμεις εἰσὶ τῆς φυχῆς, οὐχ £v ἰδίᾳ ὑποστάσει θεωρούμενοι’ ὧν ὁ μὲν πρῶτος τοῦ νοῦ φυσιχὀν ἐστι γέννημα, ἓξ αὐτοῦ ἀεὶ φυσικῶς πηγαζόµενον * ὁ δεύτερος 0b λέγεται ἑἐνδιάθετος * ὁ δὲ τρίτος, προφοριχός. Τὸ πνεῦμα νοεῖται πολλαχῶς. Τὸ ἅγιον Πνεῦμας. Λέγονται δὲ xal αἱ δυνάµεις τοῦ Πνεύματος τοῦ ἁγίου πνεύματα. Πνεῦμα xai ὁ ἄγγελος ὁ ἀγαθός πνεῦμα xal ὁ δαΐίµων * πνεῦμα χαὶ ἡ quyfj* ἔστι δὲ junctione procedens, ac in Filio quiescens, ejusdem et ipse cum Patre et Filio substantiz sit. Verbi ac sermonis acceptiones varie. — VXerbum est, quod cum Patre substantialiter semper est. Rursus verbum est naturalis mentis agitatio, qua movetur, et intelligit, et cogitat ; veluti lux ipsius et splendor exsistens. Est preterea verbum inti- mum, quod in corde tantum eloquimur. Est deni- que verbum intelligentiz nuntius, quod scilicet ore profertur. Deus itaque Verbum substantivum est et subsistens : tria vero reliqua animi sunt facul- tates, nec considerantur in propria subsistentia. Quorum primum, naturalis est mentis fetus , naturaliter ex ipsa semper ut ex fonte manans: D secundum, internum dicitur : tertium, prolati- tium. 159 ltem nominis Spiritus acceptiones varie. — Eodem modo spiritus variis modis consideratur. Nam hoc nomine appellatur οἱ Spiritus sanctus : sed et Spiritus saucti virtutes, dicuntur spiritus. VARLE LECTIONES. b Vox ista in editis et mss. abest, addita vero fuit secunda manu in cod. S. Hil. ο In cod. S. llil. ος emendatione, Πνεῦμα λέγεται τὸ ἅγιον. Et in. fine capitis post xat ὁ àfjp, idem emendator addidit πνεῦμα καὶ ἀρετὴ, xal ἀχάθαρτος πρᾶξις, καὶ ἡ διδασκαλία πνεῦμα χαὶ ὁ θυμός. Quz quidein nec edita habent, nec alia mss. NOTE. (42) 'O μὲν οὖν θεός. Deus itaque substantivum est. Explodit errorem Sabellii, necnon Pauli Sa- C mosaleni, quorum una lic assertio fuit, ab zter- nitate Verbum in Deo fuisse ἑνδιάθετον, intestinum, in se minime subsistens ; boc posthac factum esse προφορικὀν, prolatum, quo, velut operatione quadam transeunte, Deus cuncta condiderit, et quo Christum instruxerit ad humani generis instaurationem. Szculo Ecclesie secundo labente "Theophilus, ut putatur , Antiochenus , lib. i1 ad Autolycum, sic mysterium Trinitatis enarrabat : Ἔγχων ὁ θεὸς τὸν ἑαυτοῦ Λόγον ἑνδιάθετον ἓν τοῖς ἰδίοις σπλάγχνοις, ἐγέννησεν αὐτὸν μετὰ τῆς ἑαυτοῦ σοφίας, ἐξερευξά- µενος πρὺ τῶν ὅλων. Deus, in visceribus suis Verbum intestinum habens, ipsum cum sua sapientia genuil ante hec universa. Hoc Verbum ὑπουργὸν admini- strum habuit. operum suorum. Subdit : Verbum esse διὰ παντὸς ἑνδιάθετον perpetuo intestinum in corde Dei, quod antequam quidquam faceret , consiliarium habuit, ἑαυτοῦ νοῦν xal φρόνησιν ὄντα, ul qui mens ipsius prudentiaque sit. Cum autem quacunque pro- posuerat, condere voluisset, τοῦτον τὸν Λόγον ἐγέν- νησε ποοφοριχόν, lioc ipsummet Verbum genuit pro- latum, primogenitum omnis creature, non ut Verbo ipso expers factus [uerit, sed gignendo Verbum cum Verbo perpetuo conversatus est. Hzc plane accurata non sunt. At sufliciebant, ut homini gentili rudiori stylo ex Platonicorum placitis mysterium hoc de- linearet , verique similitudinem ei conciliaret. Ve- rum procul abest, tum ab Arii, tum a Sabellii im- pietate. Non. enim duplex Verbum posuit, ut pu- tavit Petavius, sed unum idemque, quod intimwun esset et prolatum, τοῦτον τὸν Λόγον , hoc ipsummet Verbum, inquit , sic prolatitium genuit , ut. illud secum perpetuo conversans habeal. Àrius e contra docuit per Verbum interius, sapientiamque Dei, creatum e nihilo esse Verbum aliud, quo velut in- strumento universum hoc conderetur. Sed et Sa- bellium ferit dicendo, Verbum istud ex Deo esse qenitum, primogenitum omnis creature, Dei admi- nistrum, qui assumpta Patris persona in paradisum venerit, et. cum Adamo collocutus sit, Ex. initio Evangelii secundum Joannem concludit, Verbum, cum sit. Deus, ortumque sit ex Deo, quandecunque υμίί universorum Pater , ab eo mitti ad quemvis lecum, eoque cum venerit, εἰ audiri, et videri, elc. Ejusmodi profecto locutiones gigni , ortum habere, milli, venire, videri, audiri , in loco reperiri , non nudam ἑνέργειαν operationem, sed reni in se sub- Sislentem indicant. Quamobrem si quis errot ex hoc Theophili loco inferatur, ille saltem nec Sabel lianicus, nec Arianicus fuerit. Graviorem vero ad- misit Tertullianus, qui cum feracioris esset ingenii in opere dogmatico contra Praxeam , consimilem doctrinam novis commentis auxit : que Genna- dius in egregio libello De Eccles. dogm. paucis his verbis configere non dubitavit: Nihtl ex Trinitatis essentia ad creaturarum naturam. deductum , ut — Plato et Teriullianus. Philastrius Brixiensis, ca- pite 76, haereticos censet, qui dicunt Salvatorem p Primum apud Patrem fuisse, tum posthac natum esse. Nam esse aute, et postea. nasci, inquit, con- trarium. est. omnibus modis. Quamvis autem Yer- bum ἑνδιάθετον, interius, dici possit, ut est in sinu Patris, et προφορικόν, prolatitium, prout potentiam ostendit, qua omnia per ipsum facta sunt, attamen lIrenzus, lib. 11, cap. 49, venenum sub distinctione Verbi interioris et prolati latens agnovit, quippe qua Gnosticorum inventum erat. In synodo ÁAntio- chena priore definitum est, Deum Patrem per Ver- bum Deum cuncta. condidisse, οὐχ ὡς δι’ ὀργάνου, οὐδ' ὡς δι ἐπιστήμης ἀνυποστάτου, non tanquam per instrumentum , neque per scientiam per se non consistentem , sed ipsum esse genitwn a Paire Fi- lium , ὡς ζῶσαν ἑνέργειαν , χαὶ ἑνυπόστατον , ut aclum viventem el per se exsistentem. Quamobrem Athanasius in Expositione fidei Verbum negat esse προφορικό», prolatitium, et ἑνδιάθετον , intesui- num. lta deinceps Ecclesia catholica. » 859 S. JOANNIS DAMASCENI 85) Spiritus item est angelus bonus; spiritus dzemon; A ὅτε xa vou; πνεῦμα λέγεται πνεῦμα xal ὁ ἄνεμος' .Spiritus anima : ac interdum mens quoque spiritus vocatur. Postremo et ventus et aer, spiritus nun- cupantur. CAP. XIV. Proprietates" seu attributa divine natura. Increatum, et sine principio, immortale, infini- tum, clernum, materia vacans, bonum, opifex, justum, illuminans, immutabile, impatibile, incir- cumscriptum, incomprehensum, indefinitum, in- corporeum, non limitatum, invisibile, cogitatu majus,. nullius egeus, merum jus sui et liberum arbitrium, omnium dominans, vivificans, omni- potens, infinitze potentie, sanctificare, ac commu- nicatu esse, omnia continere et conservare, omnibusque providere. Hzc omnia similia suapte natura habet, non aliunde sumpta ; sed ipsa rebus a se conditis pro cujusque capacitate bonum omne impertit. Personarum in se invicem mansio et insessio (να) enim divelli nequeunt, in se invicem circum- insessionem confusionis expertem servantes ; non ut conirahantur et permisceantur, sed ut simul cohzreant); Filius enim in Patre et Spiritu sancto est : Spiritus item in Patre et Filio : ac denique Pater in Filio et Spiritu sancto : sic tamen ut nulla permistio sit, aut confusio **. Unus item et idem motus. Una enim et eadem trium personarum prosultatio, unaque motio est: quod quidem in creata natura perspici nequit. Huc accedit quod divina coruscatio et operatio, qua una, simplex, et indivisa est, cum pro boni alia aliave ratione in dividuis varia fiat, ac univer- sis ea qux cujusque propriam naturam consti- tunt, 1593 continentque, distribuat, simplex nihilominus maneat, sicque in rebus divisis mul- tiplicetur, ut interim ea in quas divisio cadit, ad auam simplicitatem colligat et convertat 55, Eam enim omnia appetunt, inque ea exsistunt ; ipsaque omnibus rebus pro cujusque natura esse tribuit, Hec esse est eorum qu: sunt, viventium vita, rationalium ratio, intelligentium intelligentia ; cuin tamen. ipsa, ct supra mentem, et supra ra- tionem, el supra vitam, et supra' essentiam exsistat. Omnia praesentia Deo. — Adde quod sine com- mistione ulla omnia pervadat; cum contra nihil eam possit penetrare : illudque item quod simplici cognitione omnia cognoscat, ac divino suo, omni- busque modis perspicaci et sine materia oculo, simplicissime tam prwsentia, quam preterita, οἱ futura prius quam fiant, contueatur ** : tuin etiam ** Greg. Naz. orat. 4, 413 et 40. 3 Dionys. cap. 5 De div. nom. πνεῦμα xaló dijo. ΚΕΦΑΛ. IA'. Τὰ ἰδιώματα θείας φύσεως. Τὸ ἄχτιστον, τὸ ἄναρχον, τὸ ἀθάνατον, καὶ ἁ πέραν- τον, xal αἰώνιον, τὸ ἃ ἄθλον, τὸ ἀγαθὸν, τὸ δη- μιουργιχὸν, τὸ δίχαιον, τὸ φωτιστιχὸν, τὸ ἄτρεπτου, τὸ ἀπαθὲς, τὸ ἁπερίγραπτον, τὸ ἀχώρητον, τὸ ἁπερι- όριστον, τὸ ἀόριστον, τὸ ἀόρατον, τὸ ἆπερ.νόητον, τὸ ἀνενδεὲς, τὸ αὑτοχρατὲς xal αὐτεξούσιον, τὸ παντο- χρατοριχὸν, τὸ ζωοδοτικὸν , τὸ παντοδύναμον, τὸ ἀπειροδύναμον , τὸ ἁγιαστιχὸν xal μεταδοτιχὸν, τὸ B περιέχειν xal συνέχειν τὰ σύμπαντᾳ, xal πάντων προνοεῖσθαι ' πάντα ταῦτα, xal τὰ τοιαῦτα φύσει ἔχει, οὐχ ἄλλοθεν εἰληφυῖα, ἀλλ αὑτὴῇ μεταδιδοῦσα παντὸς ἀγαθοῦ τοῖς οἰχείοις ποιήµασι , xatà τὴν ἑχάστου δεχτικἣν δύναμιν. Ἡ ἐν ἀλλήλοις τῶν ὑποστάσεων μονή τε xal ἵδρυσις * ἁδιάστατοι γὰρ αὗτα,, xol ἀνεχφοίτητοι ἀλλήλων εἰσὶν, ἀσύγχυτον ἔχουσαι τὴν ἐν ἀλλλλαις περιχώρησιν ' οὐχ ὥστε συναλείφεσθαι, fj, συγχεῖ- σθαι, ἁλλ᾽ ὥστε ἔχεσθαι ἀλλήλων * Υἱὸς γὰρ &v Πα- τρὶ xai Πνεύματι' xal Πνεῦμα ἓν Πατρὶ καὶ Yio- xai Πατὴρ ἓν Υἱῷ καὶ Πνεύματι, μηδεμιᾶς ΊΥινο- µένης συναλοιφῆς, 1] συμφύρσεως 1] συγχύσεως. Καὶ τὸ ἓν xal ταυτὸν τῆς χινήσεως ἓν γὰρ ἕἔξαλμα, xal µία χίνηαις τῶν τριῶν ὑποστάσεων ' ὅπερ Ent της χτιστῆς φύσεως θεωρηθῆναι ἀδύνατον. Καὶ ὅτι ἡ θεία ἕλλαμψις καὶ ἑνέργεια, µία οὖσα xai ἁπλὴ, χαὶ ἀμερῆς, καὶ ἀγαθοειδῶς ἐν τοῖς µε- ριστοῖς ποιχιλλοµένη xai τοῖς πᾶσι τὰ τῆς οἰχείας φύσεως συστατικὰ νέµουσα, μένει ἁπλῆ” πληθυνο- µένη uiv iv τοῖς μεριστοῖς ἀμερίστως, xat τὰ µε- ριστὰ πρὸς τὴν ἑαυτῆς ἁπλότητα συνάγρυσα xal ἐπιστρέφουσα. Πάντα γὰρ αὐτῆς ἐφίεται, καὶ ἓν αὑτῇ ἔχει τὴν Ὀπαρξιν. Καὶ αὐτὴ μὲν τοῖς πᾶσι τοῦ εἷ- ναι, χαθὼς ἔχει ὁ φύσεως µεταδίδωσι * xat αὐτή ἐστι τῶν ὄντων τὸ εἶναι, xaX τῶν ζώντων ἡ ζωὴ, xat τῶν λογικῶς ὄντων ὁ λόγος, χαὶ τῶν νοερῶς ὄντων ἡ νόησις. Αὐτὴ ὑπὲρ νοῦν οὖσα, καὶ ὑπὲρ λόγον, καὶ ὑπὲρ ζωὴν, χαὶ ὑπὲρ οὐσίαν. Ἔτι δὲ xai τὸ διὰ πάντων διήχειν ἁμιγῶς , δι αὐτῆς δὲ οὐδέν. "Ext xa τὸ ἁπλῇ γνώσει γινώσχειν 2à πάντα: Καὶ πάντα τῷ θείῳ, xal παντεποπτικῳ xai ἀθλῳ αὐτῆς ὄμματι ἁπλῶς xaÜopiv, τά τε Ev- εστῶτα, τά τε παρεληλυθότα, xal τὰ μέλλοντα πρὶν γενέσεως αὐτῶν * τὸ ἀναμάρτητον, xal τὸ ἀφιέναι ἁμαρτίας, καὶ σώζειν ' xol ὅτι πάντα μὲν ὅσα θέλει **Dan. xii, 42. VARLE LECTIONES. 4 in cod, S. Hil ex emendatione additur, τὸ ἁπλοῦν, τὸ ἀσύνθετον. ἔχουσι, . e R, 2997; in margine ὡς DE FIDE ORTHODOXA LIB. II. 8602 :3t* οὐχ ὅσα δὲ δύναται, θέλει. Δύναται γὰρ A quod nullum in cum peccatum cadat, quodqve ἐσαι τὸν χόσμον * οὗ θέλει δὲ. peccata dimittat. et salutem afferat : ac denique , quod possit quidquid vult : non tamen velit quidquid potest. Potest enim mundum perdere, eti rult *', Greg. orat. 40. ————————Ó——MÓÓÓRRDUDURURRRUU UU EREUEPUUERRRRUUEUPURURREUEUPAREUUEUDUD UFU EE μμ LIBER SECUNDUS. ΚΕΦΑΛ. A' [ IE' ]. B CAP. 1. Περὶ alovoc. De seculo seu avo. τὸς τοὺς alovag ἐποίησεν, ὁ ὑπάρχων πρὸ τῶν Ipse szcula fecit, qui ante szecula erat : quem »* πρὺς 6v φησιν ὁ θεῖος Aa6ib- 'Axó τοῦ divinus David his verbis affatur : A saculo et ^c, καὶ ἕως τοῦ αἰῶγος σὺ sl. Καὶ ὁ θεῖος — usque in. sacculum tu es 3. De quo item divinus στολος * ÁV' οὗ καὶ τοὺς αἰῶνας ἐποίησε. Apostolus, per quem fecit et secula *?, h τοίνυν γινώσχειν, ὅτι τὸ τοῦ αἰῶνος ὄνομα Quid seculum, Grecis dor. — Sciendum itaque, πιμόν ἔστι' πλεῖστα γὰρ σηµαίνει. Αἱὼν γὰρ nomen s&culi, seu avi, multipliciter accipi : com- αι xai ἡ ἑκάστου τῶν ἀνθρώπων ζωή. Λέγεται — plura enim significat. Nam et hominis cujusvis αἰὼν (45) , καὶ 6 χιλίων ἑτῶν χρόνος. Πάλιν — vita szeculum dicitur. Szeculum ilem, tempus mille 2t αἰὼν, ὅλος ὁ παρὼν Bloc* καὶ αἰὼν ὁ µἐλ- — annorum appellatur **. Ad Ίο seculum nomina- ὁ μετὰ τὴν ἀνάστασιν ἀτελεύτητος. Λέγεται — tur, totum presentis vite curriculum, et futura αἰὼν, οὐ χρόνος, οὐδδ χρόνου τι µέρος, ἡλίου illa ac post resurrectionem immortalis vita 3". καὶ δρόμῳ μετρούμενον, fiYouv δι ἡμερῶν καὶ — Quin sxculum quoque dicitur, non tempus, nec )» συνιστάµενον, ἀλλὰ τὸ συμπαρεχτεινόμενο» ,, temporis pars ulla solis motu ac cursu definita, ctbtotc, οἷόν τι χρονικὸν xlvnpa, xat διάστηµα. C ;ive ex dierum noctiumque serie conflata : sed ) γὰρ τοῖς ὑπὸ χρόνον ὁ χρόνος, τοῦτο «olg ille velut temporalis motus, ac spatium, quod una ς ἐστὶν αἰών. ᾿ cum iis ας clerna sunt protenditur **. Quod enim iis qua tempori subsunt tempus est, hec perpetuis est seculum. (ονται μὲν οὖν ἑπτὰ αἰῶνες (44) τοῦ χόσµου Septem secula vite hujus, et octavum future. -— 2, fyowv ἀπὸ τῆς οὐρανοῦ xaY γῆς κτίσεως, Jam vero septem hujusmodi szxcula dicuntur; hoc τῆς χοινής τῶν ἀνθρώπων συντελείας τε xal — est, a coeli terrzeque creatione usque ad communem 'sal. .xxxix, 2. 9? fTebr. 1, 5. ** Arist. lib. 1 De celo, text. 100. ** Matth, xri, 52; Luc. xxix, 24. ig. Naz. orat. 35, 58 et 42. NOTE. | Λέγεται πάν’ αἰών. Quin. seculum quoque — illam, qux flue caritura non est, quizque tota r, etc. lta Gregorius Theologus multis in — simul exsistit, cujus nihil consumatur, nec prz- Guostici αἰώνων nomine , quod frequens est — tereat, neque futurum sit, non esse ex toto αἰῶνα, ripturis, quodque Latine in seculum vertitur, — sed ejus effectum : quia Deus ipse αἰὼν est, ipsa- es varias ex Deo emissas significari finxerunt, — met zeternitas, καὶ αἰῶνας ποιῶν ceternitatum effe- idcirco Deum dici ante secula, exstare, et p ctor; quia rebus quiz intelligentia percipiuntur "tla seculorum, Horum deliria post lreneum — concedit, ut sint :elernz. tavit Theodoretus in Epitome divinorum (44) λέγονται μὲν οὖν ἑπτὰ alór&c* Jam vero alum, A'Gy Graecis idem est, quod evum et — septem secula. dicuntur. SS. Patres plerique tra- un Latinis : quo sensu dicitur Deus esse πρὸ dunt universum hoc sex annorum millibus per- r^, €l προαιώνιος, ante evum omne et seculum. — mansurum, quemadmodum diebus sex conditum ro aternitate accipiatur, definitur ex Boetio, — fuit: Scriptura dicente psal. Lxxxix : Quoniam tinabilis vite tota simul εἰ perfecta possessio. — mille anni ante oculos (uos sicut dies una. Consimi- definitionem agnovit Philo, lib. De mundo, — lem traditionem Judsi habent in Thalinude tract. UL: Ἐν αἰῶνι οὔτε παρελήλυθεν οὐδὲν, οὔτε — De avoda zara. Basilius, lib. De struct. hom. 2, et .. ἀλλὰ µόνον ὑφέστηχεν. In clernitate nihil — Nazianzenus, orat. 44, septimam creationis diem it, nec (uturum est, sed solummodo consistit, — alunt consummationis hujus s:xculi figuram esse. es Seythop. in cap. 9 De div. nom. proprium — Latini, ut Severus Sulpitius, Isidorus , Julianus ,se ai!, uL sit αἰὼν , quia semper est às! (ov* — Toletanus, Romanum Martyrologium, οἱ a!ii qui- γὰρ µήτε nv, inquit, μήτε ἔσται, àÀX ἔστι bus favet Anastasius Hl, Antioclienus, lib. vn in , τοῦτο ἑστὼς ἔχον τὸ εἴναι. Nam quod neque. — Hexzaemeron, tempora mundi in septem aetates. dis- neque erit, sed tantummodo est, hoc, cum ha- — tribuerunt. Germanus CP. szceulo xu, ex aucto- ise consistens, ita ut non mutetur in. futurum, — ritate Hippolyti, Cyrilli εἰ Chrysostomi, in Expo- ' eo quod eral, in id quod. est, τοῦτό ἐστιν — Sitione liturgi probare nititur Antichristum post iilud certe est. αἰών. E: quo infert vitam — sex millia et quingentos annos appariturum. 863 S. JOANNIS DAMASCENI 864 hominum :consummationem et resurrectionem. A ἁναστάσεως. "Ἔστι μὲν γὰρ συντέλεια μεριχὴ, 6 Etenim privata quidem est consummatio, mors cujusque; communis autem, et integra, 154 cum communis omnium resurrectio continget. Octavum porro ssculum, z:vum futurum est. Ceterum ante mundi productionem, cum ne sol quidem esset, qui diem a nocte distingueret , ejusmodi seculum non erat quod mensurari pos- set 5, sed ille veluti temporalis motus quidam, et intervallum, quod una cum zeternis rebus exporri- geretur. Atque hac quidem ratione unum est sz- culum, secundum quam Deus etiam αἰώνιος **5, quasi diceret secularis, nuncupatur ; imo et szculo antiquior, utpote qui ipsum sz:culum ipse fecerit, Deus enim, cum solus principio careat, universo- rum ipse est, tum ssculoruin, tum rerum omniuin parens. Deum porro dicens, procul dubio et Pa- trem dico, Filiumque ejus unigenitum Dominum Spiritum, unum Deum nostrum. Secula seculorum. Origenis instauratio damnata. — Quod autem seculorum szcula' dicuntur, ideo fll quod septem hujus mundi secula, multa sz- cula, seu vitas hominum, complectuntur. Atque unum illud szculum szcula omnia complexu suo tenet : seculumque seculi dicitur praesens hoc et futurum. Porro αἰώνιος, seu szcularis, ac perpe- tua vita et poena, futuri seculi nullo fine limitata spatia declaraut. Neque enim post resurrectionem suus tempori dierum noctiumque numerus consta- bit: sed unus potius vespere expers dies erit (Sole neinpe justitiz probis hominibus splendide et hilariter illucescente); peccatorihus contra, nox densa et sempiterna. Quonam pacto igitur cohzere- bit illud mille annorum curriculum, quo exacto, ut ἑχάστου Oávavog* ἔστι δὲ xal xotvh , xaX παντελὶς συντέλεια, ὅτε μέλλει ἡ xowh γίνεσθαι τῶν ἀνθρώ- Ttov ἀνάστασις. "Όγδοος 65, atv ὁ µέλλων. Iph δὲ τῆς τοῦ χόσµου συστάσεως, ὅτε οὐδὲ ὁ Ίλιος fv διαιρῶν ἡμέραν ἀπὸ νυχτὸς, oóx fiv alàv μετρητὸς, ἀλλὰ τὸ συμπαρεχτεινόµενον τοῖς ἁῑδίοις, οἷόν τι χρονικὸν χίνηµα xai διάστηµα καὶ χατὰ μὲν τοῦτο, εἷς αἰών ἐστι’ χαθὸ xal λέγεται ὁ θεὺς αἰώνιος, ἀλλὰ χαὶ προαιώνιος * xal αὐτὸν γὰρ τὸν αἱῶνα ἑποίησε * µόνος γὰρ ἄναρχος ὧν ὁ cbe, πάν- των αὐτός ἐστι ποιητῆς, τῶν τε αἰώνων, xat πάντων τῶν ὄντων. Ocby δὲ εἰπὼν, δῆλον ὅτι τὸν Πατέρα λέγω, xaX τὸν μονογενή αὐτοῦ Υἱὸν, τὸν Κύριον B ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστὸν , xal τὸ Πνεῦμα αὐτοῦ τὸ πανάχιον τὸν ἕνα θεὺὸν ἡμῶν. nostrum Jesum Christum, οἱ sanctissimum ejus Λέγονται δὲ xal αἱἰῶνες αἰώνων , χαθότι xal οἱ τοῦ παρόντος χόσµου ἑπτὰ αἱἰῶνες, πολλοὺς αἰῶνας, fjvouv ζωὰς ἀνθρώπων περιέχουσι, xal ὁ αἰὼν ὁ εἷς, πάντων τῶν αἰώνων ἐστὶ περιεχτιχὸς, χαὶ αἱὼν αἰῶνος λέγεται, ὁ vov, xaX ὁ µέλλων ' αἰώνιος 65 ζωὴ, χαὶ αἰώνιος χόλατις, τὸ ἀτελεύτητον τοῦ μέλ- λοντος αἱῶνος δηλοῖ f. 0ὐδὲ γὰρ μετὰ τὴν ἀνάστασιν ἡμέραις χαὶ νυξὶν ὁ χρόνος ἀριθμήσεται. Ἔσται δὲ μᾶλλον µία ἡμέρα ἀνέσπερος * τοῦ ἡλίου τῆς διχαιο- σύνης τοῖς δικαίοις φαιδρῶς ἐπιλάμποντος * τοῖς δὲ ἁμαρτωλοῖς νὺξ βαθεῖα ἁπέραντος. Πῶς τοίνυν (45) ὁ τῶν χιλίων ἑτῶν Ὡριγενιαστιχῆς ἁποχαταστάσεως ἀριθμηθήσεται χρόνος ; Πάντων οὖν τῶν αἰώνων εἷς ποιητής ἐστιν ὁ θεὸς, ὁ καὶ τὰ σύμπαντα δηµιουρ- Υήσας, ὁ ὑπάρχων πρὸ τῶν αἰώνων. Origenés censuit, in integrum omnia restituentur ? Proinde szculorum omnium unus parens et effe- ctor est Deus, qui etiam cuncta fabricatus est, ac szculis antiquior exsistit. CAP. II. De rerum creatione. Dei bonitas ratio creationis. Creatio Dei cogitatio. — Quoniam igitur bonus, omnique bonitate pra- stantior Deus, non satis habuit sua ipsius con- templatione frui; sed pro nimia bonitate sua qug- ΚΕΦΑΛ. B' [IE']. Περὶ δηµιουρχίας. Ἐπεὶ οὖν ὁ ἀγαθὸς χαὶ ὑπεράγαθος θεὸς οὖκ ἡρ- κέσθη τῇ ἑαυτοῦ θεωρίᾳ, ἀλλ ὑπερθολῇ ἀγαθότητος εὐδόχησε Ὑενέσθαι τινὰ τὰ εὐεργετηθησόμενα, xal µεθέξοντα τῆς αὐτοῦ ἀγαθότητος, Ex τοῦ μὴ ὄντος ** Greg. Naz. orat. 44; αἰώνιος nobis. eternus : aliud significante voce. secularis. VARLE LECTIONES. f Noster: xai ἁπέραντον δηλοῖ. [In egg. 12 abest vox αἰῶνος. NOT EK. (45) Πῶς τοίνυν. Quonam igitur pacto cohere- D angelis alios peccando in dzemones mutandos, alios bit, etc, Origenes quidem ipse instaurationem rerum et universi, quam Celsus a Platonicis acceperat, hoc convellit argumento, ut, si idem ab integro s:eculorum rerumque ordo renascatur, nulla super- esset libertas, et res humanz ineluctabili neces- sitate obstringerentur. Omnino siquidem fore ut Socrates denuo philosophetur, deferaturque ad Areopagum , ut Pbalaris tyrannidem iterum exer- ceat, υἱ Moses Israelitas rursus transferat in Pa- lestinam, etc. Hzc persequitur lib. iv. Cont. Cels. Origenes, cujus commentum ejusmodi ad amussim non fuit. Putavit mundum hunc sic expiatum iri, ut demones ct impii in gratiam redeant, οἱ ex ad animanda corpora humana detrudendos : non tamen eosdem, aut similes eorum qui ante exsti- terint, eventus futuros. Hunc errorem proscripse- rat Justiuus Martyr. apolog. 1, ubi docet, non mille annos duntaxat, ut voluit Plato, impios-exerucidn- dos, sed in perpetuas eternitates. Platonem legesis in Timeo. Licet Basilius, hom. 3 in Hex. instau- ralionem hanc Origenis exploserit .:: eam tamen Nyssenus ejus frater asseruisse visus est Orat. catechetica, cap. 20, et homilia De anima et re- swrr. ejusque verba non satis condita ad sapumt sensum revocare ientarunt Maximus et Germa- nus CP. 4 505 DE FIDE ΟΒΤΠΟΡΟΧΑ 115. IT. 806 εἰς τὸ εἶναι παράγει xal δημιουργεῖ τὰ σύμπαντα, A dam esse voluit, que ipsius afficerentur beneti- ἀόρατά τε xal ópatá: xal τὺν ἐξ ὁρατου xal ἀορά- του συγχείµενον ἄνθρωπον. Κτίζει δὲ ἐννοῶν, xal πὸ ἑννόημα ἔργον ὐφίσταται, λόγῳ συμπληρούμενον, καὶ Πνεύματι τελειούμενον. flatum. Porro cogitando creat; cogitatioque sistit *5, ΚΕΦΑΛ. Γ Πα]. Περὶ ἀγγέω». Αὐτὺς τῶν ἀγγέλων ἐστὶ ποιητῆς xal δημιουργὸς, Ex τοῦ μὴ ὄντος εἰς τὸ εἶναι παραγαγὼν αὐτοὺς, κατ οἰχείαν εἰχόνα χτίσας αὐτοὺς, φύσιν ἀσώματον, οἷόν τι πνεῦμα , xal mop ἄθλον, ὥς φησιν ὁ θεῖος Aa6ib- 'O ποιῶν τοὺς ἀγγόλους αὐτοῦ αγεύ- µατα, καὶ τοὺς «ἲειτουργοὺς αὐτοῦ πυρὸς φ.ῖόγα" τὸ χοῦφον , χαὶ διάπυρον, xai θερμὸν, xol τοµώ- τατον , xal ὁξὺ , περὶ τὴν θείαν ἔφεσίν τε xal λει- τουργίαν διαγράφων , xa τὸ ἀνωφερὲς αὐτῶν, καὶ πάσης ὑλιχῆς ἑννοίας ἁπηλλαγμένον. ΄Αγγελος τοίνυν (46) ἑστὶν οὐσία νοερά, ἀξικίνη- τος, αὐτεξούσιος, ἀσώματος, Oc λειτουργοῦσα, κατὰ χάριν ἐν τῇ φύσει τὸ ἀθάνατον εἰληφυῖα * fc οὐσίας τὸ εἶδος , xat τὸν ὄρον,μόνος ὁ Κτίστης ἑπί- 5 Greg. Theol. orat. 38, 42; Dionys. cap. 4 De Eccl. hier. ciis, ejusque bonitatis participes forent : eam ob causam ex uibilo produeit conditque universa, tam invisibilia, quam visibilia ; atque euam homie nem ex aspectabili et non aspectabili natura con- illa, Verbo complente et Spiritu consummante, con. 155 CAP. 1H. De angelis. Angelorum creatio et nalura. — Ipse angelorum opifex et conditor est, ut qui eos er nihilo pro- duxerit, atque ad imaginem suam creaverit, na- turam incorpoream, velut spiritum quemdam aut ignem materia vacuum , quemadmodum. divinus David ait : Qui facit angelos suos spiritus et mini- stros suos flammam ignis **. quibus eorum levi- tatem, ardorem, fervorem, penetrabilitatem, et acrimoniam qua Deum desiderant, eique inser- viunt, describit, atque indicat eos ad superna ferri, et ab omni materiali cogitatione exemptos esse V. Angelus incorporeus. — Angelus itaque est sub- stantia intelligens, perpetuo motu, necnon arbitrii libertate praedita, corporis expers, Deo serviens, immortalitatem in natura Dei munere consecuta : *5 Psal. cii, 4. " Greg. Naz. orat. 38. NOTE. (46) "ATreAoc τοίνυν. Angelus itaque, etc. Com- (C angelum definit esse incorporeum, st vel purum plures e veteribus post Josephum Judzum sic au- gelis corpora affinxerunt, ut quosdam eorum in dxmones mulatos esse putarent, quod ante dilu- vium stuprum admisissent cum filiabus hominum. Hunc errorem egregie confutant Chrysostomus et Theodoretus, in cap. v1 Gen. Joannes Thessaloni- censis in septima synodo act. 5, auctoritate Basilii, Athanasii et Methodii pronuntiavit angelos cor ribus constare, adeoque depingi posse. Ubi Atha- nasium arbitratus est auctorem esse quaestionum qd Antiochum. Sed neque Basilius loco quem cita- vit Joannes, aflirimando loquitur, sed dubitando, Substantia eorum, inquit, spiritus aereus forsitan esl, εἰ τυχὸν, 7) πῦὂρ ἄθλον, aut ignis materie expers. Mis tamen addi possit et Macarius ZEgyptius hom. Noster quidem ait, angelum, si nobiscum compare- (ur, incorporeum prorsus haberi, sin autem cum Deo, densum el materie concretum» at post- inodum docet eos, quia pura mentes sunt, Νόες ὄντες, in. locis que intellettu solo percipiantur, adesse, οὗ σωματιχῶς ιγραφόµενοι, non ut ad instar corporum circumseribantur , οὗ Υὰρ σωµατι- χῶς χατὰ φύσιν σχηματίζονται. Non enim a natura comparatum est, uL figure alicujus sint capaces : corporum igitur conditionibus vacant. Nimirum Damascenus hoc didicerat a Nazianzeno, qui non solum angelos nudas mentes, νόες, esse dixit, sed, pottquam ostendit Deum eo quoque corporis ge- nere non constare quod quintum Peripatetici vo- cabant, sic argumentando pergit : sin vero Dei corpus angelicum esse effutiant, πόθεν, ὅτι ἄγγελοι τὰ σώματα} xal τίνα ταῦτα; undenam acceperunt, angelos corpora esse? cujusve generis ea sunt? Quamobrem orat. 38 et 42, angelos esse ait secun- dos a Deo splendores, vel voepà πνεύματα, spirilus intellectuales, vel πῦρ ἆθλον xal ἀσώματον, ignem saterie εἰ corporis expertem. Quanquam ne alio- rum opinionem ex toto proscribere videatur, sie absit, 5 ὅτι ἐγγύτατα. Joannes Sceythop. in cap. 2 De cel. hierarchia scripsit, angelos a Dionysio deiformes substantias nominari, quia, cum matería vaceni, omni quoque compositione carent , ἄὔῦλοι γὰρ οὖσαι, xoX ἀσύνθετοι πάντως elalv* ut qua non sint temperamentum vel compositio elementorum. Ex his enim corpora : ἐχεῖναι δὲ ἀσώματοι, at ille sunt incorporece. His addam sincerum mei auctoris interpretem Nicephorum Constantinopolitanum, qui libro de inculpata Christianorum fide contra Iconomachos cap. TO, docet jussisse Deum ut Cherubinorum forme fingerentur, cum, tamen omni forma et specie carcant : Δυνάμεις δὲ ὅμως εἰσὶν ἀσώματοι χαὶ πανάγιαι περὶ Θεόν τε ἱδρυμέ- ναι, χαὶ τὰ πρῶτα ix Θεοῦ ἐχλαμπόμενα, χαὶ λει- τουργοὶ τῆς πρώτης λαµπρότητος, νοερὰ πνεύματα, ἡ πυρ οἷον ἄθλον χαὶ ἀσώματον * Verum incorporee quoque Viriutes sunt. sanciissimeque, que Deo circumadsisiunt, cumque primis a Deo splendoribus illustrentur , primi illius splendoris ministratores sunt ; spiritus. intellectuales , et velut ignis nulla maleria vel corpore constans. Ait enim, « Qui facit angelos suos spiritus, et ministros suos ignem uren- tem. » Et rursum ; Amel δὲ ὄντες χαὶ ἀν είδαν, μορφῆς xal ατός εἶσιν ὑπερέχεινα, χα . HUE A οἷα 5h ἄν - xal ἁόρατοι οούμενοι, τὸ ἁδιά- στατον ἔχονσι, xal ἀναφὲς, ἄποσόν τε, χαὶ ἀμέγεθες, xaX ἀπήλιχον, xai διὰ ταῦτα διαφθορᾶς εἰσιν λ- λαγµένοι, καὶ τοῦ Ἠλλθιῶσθαι χατά τι Υοῦν καθ» εύοντες * Cum autem simplices sint, nec speciem beant, a forma εἰ figura procul immunes sunt : atenus immaleriales et invinctibiles intelliguntur, émensione carent, tangi nequeunt, nec quantitatem, rec molem, mec qualitatem habent, atque. idcirco exempti suxt 4 corruptione, ejusque puritatis wut vel minimam allerationem subeant. Legeudas iderm Nicephorus disput. eum Leene Armeno. 861 S. JOANNIS DAMASCENT 863 cujus formam substantiz? ac definitionem Creator A σταται. ᾿Ασώματος δὲ λέγεται, χαὶ ἄθλος, ὅσον πρὸς solus novit. Quod autem corpore ac materia γᾶ- care dicitur, hoc nostri ratione intelligendum est: Alioqui enim quidquid cum Deo confertur, qui solus nulli comparari potest, crassum et materiale invenitur. Sola quippe divina natura vere materia el corpore vacat. Angelus libertate arbitrii praeditus. — Est igitur angelus natura rationalis, intelligens, libera, ver- tibilis secundum sententiam, sive voluntate muta- bilis. Quidquid enim creatum est, mutationi subsit necesse est : solum autem extra mutationis aleam illud est, quod increatum est. Rursusque id omne quod rationale est, arbitrii quoque li- bertate praeditum est. Angelus itaque ut natura ἡμᾶς πᾶν γὰρ συγχρινόµενον πρὸς θεὸν, «y µόνον ἀσύγχριτον, παχύ τε καὶ ὑλικὸν εὑρίσχεται - μόνον γὰρ ὄντως ἄθλον τὸ θεῖόν ἔστι xal ἁσώ- µατον. Ἔστι τοίνυν φύσις λογιχὴ, νοερά τε, χαὶ αὐτεξοῦ- σιος, τρεπτὴ xarà γνώμµην, τοι ἐθελότρεπτος. Πᾶν γὰρ χτιστὸν, xal τρεπτόὀν * µόνον δὲ τὸ ἄκτιστον, ἄτρεπτον. Καὶ πᾶν λογιχὸν, αὐτεξούσιον. Ὡς μὲν οὖν Aoyuxh καὶ νοερὰ , αὐτεξούσιός ἐστιν ^ ὡς δὲ κτιστὴ, τρεπτὴ, ἔχουσα ἐδουσίαν , χαὶ µένειν , xol προχόπτειν bv. τῷ ἀγαθῷ, xal ἐπὶ τὸ χεῖρον τρέ- πεσθαι. est rationis particeps, et intelligens, liberi est arbitrii; ut creata, mutabilis est, cui liberum sit vel manere in bono, et in eo proficere, vel in malum inflecti. Angelus incapax penitentie. — Penitentiz porro B ea ratione minime capax est * ; 156 quia incor- poreus est. Nam quod homo penitentiam conse- cutus sit, id corporis imbecillitati fuerit ascri- bendum. Dei munere immortalis est angelus, non natura.— Immortalis est, non quidem natura, sed Dei mu- nere et gratia. Quidquid enim ortum habuit, finem quoque suapte natura habiturum est. Solus siqui- dem Deus semper est ; imo et sempiterno superior. Non enim sub tempore, sed supra tempus est, qui fecit tempora. - Secunda lumina. — Secunda lumina spiritualia, ex primaria illa luce omnisque principii experte, splendorem habentia; quibus nec lingua opus *5 Nemes. c. 1. ᾽Ανεπίδεχτος µετανοίας (47), ὅτι καὶ ἀσώματος. Ὅ γὰρ ἄνθρωπος διὰ τὴν τοῦ σώματος ἀσθένειαν µετανοίας ἔτυχεν. λθάνατος, οὐ φύσει (48), ἀλλὰ χάριτι δ. Πᾶν γὰρ τὸ ἀρξάμενον, xal τελευτᾷ χατὰ φύσιν. Μόνος δὲ ὁ θεὸς det Gv, μᾶλλον δὲ xal ὑπὲρ τὸ ἀεί * οὐχ ὑπὸ χρόνον γὰρ, ἀλλ ὑπὲρ χρόνον , ὁ τῶν χρόνων ποιη- «fc b. Φῶτα δεύτερα νοερὰ, Ex τοῦ πρώτου xal ἀνάρχου φωτὸς, τὸν φωτισμὸν ἔχοντα οὗ γλώσστς xal ἁχοῆς δεόµενα, à)À' ἄνευ λόγου προφοριχοῦ (49) VARLE LECTIONES. 5 R. 2950 κατὰ χάριν. h In eodem ὁ τῶν χρόνων ποιητῆς, ἀἁλλ' ὑπὲρ χρόνον. NOTA. (41) 'Avexi8sxcoc µετανοίας. Ponitentie minime C; interitui esse, ad planiorem sensum revocat, Timmi capax, qua incorporeus. ldem sanctus Thomas do- cet aliisque rursum momentis probat. Hinc Noster alibi sparsim ait, hoc esse inortem hominibus, quod angclis peccatum, quia sicut post mortem nullus hoininibus superest ponltentize loeus, sic neque angelis post peccatum. (48) "A0draroc, οὐ φύσει. Immortalis est, non natura. Solemne est Patribus sic asserere Deo immortalitatem, ut cetera ex natura sua, subsint interitui, nisi Dei munere immortalitatis participes elficiantur. ld ut astruant, hoc utuntur adagio, Ee να initium habuere, necessario finem habitura. oc docent lrenzus, lib. 11, cap. 655; Epiphanius, haeresi 76, p. 940 ; Cyrillus in Thesauro, assert. 20, aliique complures, ac frequenter Damascenus inculcat, ubi de natura angeli, anima rationalis, et celorum disputat. In Dialogo contra Manichaos exemplum affert corporis, quod ex se non move- apud Platonem, ex quo sumptum est, verba lic afferendo, quibus supremus Deus inferiores dcos alloquitur : col θεῶν, ὧν ἐγὼ Πατήρ τε xai δη- μιουργὸς, ἀθάνατοι μὲν πάµπαν οὐκ ἐστὲ, ἐπείπε ἐγένεσθε * οὔτε μὴν λυθήῄσεαθε, τῆς ἐμῆς βουλήσεως κρείττονος θανάτου λαχόντες ᾽ Dit deorum, quorum el Pater ego. sum, et procreator, immortales quidem omnino non estis, quia procreali. Haud tamen dis- solvemini, hoc ex mea voluntate, que morte poten- tior est, consecuti. Exinde Gazzus ostendit animam rationalem (idem de angelis dicendum) suapte na- ture morituram non esse. Ille enim, qui ut essent largitus est, inquit, animis nostris concessit quoque ut semper essent. llludque donum ipsa jam natura esi. Habent igitur angeli in seipsis, ut οἱ anima rationalis, quo immortales sint, quippe cum ejus- modi naturam a rerum auctore sortiti sint. ld quod paucis verbis enuitiat Nicephorus CP. loco tur, sed extraneo et orbieo impellitur motu. Istud p antehac citato : Τῇ φύσει τῇ ἑαυτῶν τὸ ἀνώλεθρον porro corpus moveri tandem desinit, nisi novus motus addatur : Eo perinde modo angeli vitali motu instructi, cum ad. naturalem exsistentic suec termi- "um pertingunt, rursum opificis jussu, vitalem illum molum inchoant, subindeque πάλιν ἄρχονται εἶναι, xal ἀναχαινίζονται, ilerato esse incipiunt, et reno- vaniur. /Eneas Gazzus, veritus ne hac doctrina immortalitati animorum — nonnibil detraheretur, WluJ principium, omne quod esse incepit, obnoxium καὶ ἀθάνατον τῇ τοῦ δηµιουργήσαντος χέκτηνται χάριτι" Ut natura sua nec interitui nec morti subes- &ént, conditoris rerum gralia nacti suni. Naturas voluntate et arbitrio Dei definitas esse, Damasce- nus iníra, cap. 12, declarat, ex communi Patrum sententia. (49) 'AAA' ἄνευ Aóyov. προφορικοῦ. Sed sine ulla prolati sermonis ope. Nicephorus Constantinopoti- tanus locutiones angelorum sic edisserit cap. niox 869 DE FIDE ORTHODOXA LID. IT. 8:0 µεταδιδύντα ἀλλήλοις τὰ ἴδια νοήµατα καὶ βουλεύ- Α sit, nec auribus ; sed sine ulla prolati sermonis pas. Διὰ Λόγου τοίνυν ἐχτίσθησαν πάντες οἱ ἄγγελοι, χαὶ ὑπὸ τοῦ ἁγίου Πνεύματος διὰ τοῦ ἁγιασμοῦ ἐτελειώθησαν , χατ ἀναλογίαν τῆς ἀξίας, καὶ τῆς τάξεως, τοῦ φωτισμοῦ xal τῆς χάριτος µετ- έχοντες. Περίγραπτοί εἶσιν ' ὅτε Yáp celat ἐν τῷ οὗρανῷ, οὺκ εἰσὶν ἐν τῇ yf: xai εἰς τὴν γην ὑπὸ τοῦ θεοῦ ἁ πηστελλόμενοι, οὐχ ἐναπομένουσιν ἓν τῷ οὑὐρανῷ * οὐ περιορίσοντα, δὲ ὑπὸ τειχῶν, xal θυρῶν , xal χλείθρων, xaX σφμαγίδων * ἀόριστοι γάρ cla. ᾿Λορί- στους δὲ λέγω” οὗ γὰρ χαθό celat, ἐπιφαίνονται τοῖς ἀξίοις i, οἷς 6 θεὸς φαίνεσθαι αὐτοὺς θελήσει, ἀλλ᾽ ἐν μετασχηματισμῷ, καθὼς δύνανται οἱ ἐρῶντες, ὁρᾶν. ᾿Λόριστον γάρ ἔστι φύσει xal χυρίως, µόνον τὸ ἄχτιστον. Πᾶν γὰρ χτἰσµα ὑπὺ τοῦ χτίσαντος αὐτὸ θεοῦ ὁρίζεται. Ἔξωθεν τῆς οὐσίας τὸν ἁγιασμὺν ἐκ τοῦ Πνεύ- µατος ἔχοντες" διὰ τῆς θείας χάριτος προφη- τεύοντες * μὴ Ὑάμου χρῄζοντες, ἐπειδήπερ μὴ εἰσὶ θνττο[. Nésg δὲ ὄντες, Ev νοητοῖς καὶ τόποις (50) εἰσὶν, οὗ σωματιχῶς περιγραφόµενοι’ οὐ γὰρ σωματιχῶς χατὰ φύσιν σχηματίζονται, οὐδὲ τριχῆ elot διαστα- τοὶ, ἀλλά τῷ νοητῶς παρεῖναι , καὶ ἐνερχεῖν , ἔνθα ἂν προσταχθῶσι, καὶ gi δύνασθαι κατὰ ταυτὸὺν ὧδε ϱ καχεῖσε εἶναι, καὶ ἐνεργεῖν. E!ve ἴσοι κατ οὐσίαν, εἴτε διαφέροντες ἀλλήλων, οὐχ ἴσμεν. Μόνος δὲ ὁ ποιήσας αὐτοὺς θεὸς ἐπίστα- ται, ὁ καὶ τὰ πάντα εἰδώς. Διαφέροντες δὲ (51) *? Greg. orat. 08. 5" Greg. orat. 54. ope mutuo sibi sensa sua communicant et con- silia **. Per Verbum omnes angeli creati sunt, et sancto Spiritu sanclificante consummationem acceperunt, ul pro sua quisque dignitate et ordine splendoris gratizque participes essent **. Circumscripti angeli. — Circumscripti sunt; nec enim cum in celo sunt, in terra versantur; nec cum a Deo in terram mittuntur, remanent in ccelo. Caterum nec moenibus, nec foribus, nec repagulis, nec sigillis cohibentur. Non enim certis ullis ter- minis defini aut coerciti sunt. Nullis terminis definitos dico; eo quod probis οἱ dignis, quibus eos Deus visendos exhiberi voluerit, non quales exsistunt appareant, sed in aliam mutati formam, prout videntium obtutus ferre queat. Nam alioqui id solum natura ac proprie nullis definitur terminis, quod increatum est. Quidquid enim est creatum, intra terminos suos a Deo creatore finitur. Porro aliunde quam a natura sua sanctitatem habent, nimirum a Spiritu sancto. Dei illustranto gratia, futura przdicunt 51. Conjugio minime indi- gent, cum immortales sint, Angeli locus. — Jam vero cum mentes sint, in hujusmodi quoque locis sunt, qux mente intelli- guntur : non quod corporeo modo circeumscriban- tur (neque enim more corporun, quoad naturam attinet, figurantur, aut trina dimensione distenti sunt), sed 15"7 quod ubi se conferant, illic spirita- liter adsint et operantur ; nec eodem tempore bic atque illic esse et operari possint. lncertum απ equales substantia, — Λο quoad essentiam quidem zqualesne sint inter se, an dispares, compertum non est: solus hoc scit "Theodoret. Epit. div. decr. cap. 8. VARLE LECTIONES. i R. 2950 ἁγίοις, NOTE laudato libri de inculpata Christianorum fide : Καὶ μὴν χαὶ λόγος ἐν ἐχείνοις ἐστὶν, ἐπείπερ Aoy:- xol εἶσιν ' οὐχ οἵόσπερ ὁ ἡμέτερος, ἐκ τοῦ ἐν ἡμῖν φυσικοῦ , xal ζωτικου πνεύματος διὰ τῶν φωνητι- κὼν ὀργάνων προϊὼν, διαρθρούµενος, τῇ πληγῇ τοῦ ἀξρος τυπούµενος , xai διαθιθαζόµενος πρὸς ἀντί- ληψιν τῆς τῶν ἀκουόντων αἰσθῆσεως * ἀλλὰ τὸ ἀθ- λους εἶναι καὶ ἀσυνθέτους, ἁπλοὺς τε χαὶ ἀσωμάτους, περιχωρεῖν ἐν ἀλλίλοις, xai τὰς ἀλλήλων xat- οπτεύειν νοῆσεις, xal κοινωνεῖν τῷ λόγῳ διὰ σιγῆς ἐνχργέστερον, xal ἑκτυπώτερον, ἢ ὁ πᾶς προϊὼν λόγος * Ac quidem sermo quoque in illis est, quando- quidem ratione pra dili sunt ? mon tamen est similis nostri, qui naturali vitalique spiritu vocalium orga- norum ope progreditur , et articulatur , percussione ceris [ormatus, transiensque ut audientium sensu percipiatur : sed quia maleria ac compositione va- cant, simplicesque εἰ incorporei sunt , invicem cir- cumincedunt , suasque muluo percepliones specu- lantur , «t silendo clarius expressiusque sermones misceant, quum alia quatis prolatioue verborum. (50) Ἐν νοητοῖς xal τόποις, in ejusmodi quoque locis sunt, etc. Lib. 1, cap. 17, explicavit quisnam * ille locus sit qui mente intelligitur. Est axtem mente perceptus, seu spiritualis locus, ubi intelligi- tur : el exsistit intellectualis natura et incorporea ; ubi nimirum πάρεστι xal ἐνεργεῖ, praesens. adest el operatur , neque corporum more continetur, scd spirituum. Plura de loco angeli ibidem subiicit. 91) Aiagéporcec 08. IHlusirationis modo €t gradu differunt. Diversos ordines angelorum Tlieologus agnoscit, orat. δὲ, cum ait, aliorum aliorumque alias atque alias collustrationes, ampliores, aut minores, esse, χατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς φύσεως xal τῆς τάξεως, secundum cujusque natura et ordinis proportionem. Sed et Cyrillus in Thesauro, assert. 91, p. 266, tantum luminis creaturz rationali im- pertitum esse a Deo ait, quantum unaquzque pro sui geueris discrimine capax foret, adeoque ἑτέραν εἶναι ἐν ἀγγέλοις, μείζονα δὲ ἐν ἀρχαγγέλοις, xa ἔτι ταύτης ὑπερέχουσαν ἓν ταῖς ἀνωτέρω δυνάµεσιν» Aliam in angelis cognitionem esse, majorem in . archangelis, et rursum excellentiorem in superior: bus virtutibus, Ubi plane innuitur angelorum ordi- nes aut specie aut genere iuter ac differre. Lege-sisg Epiphan. heres. 61, n. 53. Pergit. Nazianzenus, 1 S. JOANNIS DAMASCENI 812 creator illorum Deus, qui universa explorate no- A ἀλλήλων τῷ φωτισμῷ καὶ τῇ στάσει, εἴτε πρὸς τὸν . vit. Splendoris modo el gradu differunt ; sive pro φωτισμὸν τὴν στάσιν ἔχοντες, ἢ πρὺς τὴν στάσιν "Veplendoris proportione gradum sint consecuti; «oU φωτισμοῦ µετέχοντες, xat ἀλλίλους φωτίξοντες, ' sive contra pro sedis discrimine splendorem perceperint. Alii alios illustrant, ob ordinis vel nature przstamtiam 5. Liquet autem eos qui sublimiores sunt, inferioribus lumen 40 scientiam affundere. Angeli rerum kumanarum prasides. — Ad. ος- plendam porro Dei voiuntatem fortes et prompti sunt, eaque celeritate praediti, ut ubi Dei nutus jusserit, statim inveniantur. Certas etiam quisque terre partes custodiunt, nationibus et regionibus president, prout a summo opifice przefecti. sunt : res nosira gubernant, ac nobis opem ferunt; ea διὰ τὸ ὑπερέχον τῆς τάξεως Ἡ φύσεως. Δῆλον δὲ, ὡς οἱ ὑπερέχοντες τοῖς ὑποθεθηχόσι µεταδιδόασ: τοῦ τε φωτισμοῦ, xal τῆς γνώσεως. Ἰσχυροὶ καὶ ἔτοιμοι πρὸς τὴν τοῦ θείου θελἠ κα τος ἐκπλήρωσιν, χαὶ πανταχοῦ εὐθέως εὑρισχόμενοι, ἔνθα ἂν f) θεία χελεύσῃ ἑπίνευσις, τάχει φύσεως | καὶ φυλάττοντες τὰ µέρη τῆς γῆς ᾽ xai ἑθνῶν, καὶ τόπων προϊστάμενοι, καθὼς ὑπὸ τοῦ δηµιουρ- γοῦ ἐτάχθησαν ' χαὶ τὰ καθ ἡμᾶς οἰχονομοῦντες καὶ βοηθοῦντες ἡμῖν. Πάντως δὲ ὅτι) κατὰ τὸ plane ratione, ut ex divina voluntate et prz- B θεῖον θέληµά τε καὶ πρόσταγμα ὑπὲρ ἡμᾶς ὄντες, Scripto supra nos positi, Deumque semper cir- cumstent 55. Ad malum difficile morentur. — Sunt quidem ad malum segre mobiles, non tamen immobiles pror- sus : nunc vero omnino ad illud moveri non pos- sunt, non suaple natura, sed gratia, eaque con- &tantia, qua unico illi bono adhzrent 59, Angelorum cibus. — Deum porro intuentur, ut fert captus ipsorum eoque cibo aluntur. Nobis superiores exsistunt, ut incorporei, at- «que a corporea passione immunes ; non tamen ab omni prorsus passione liberi sunt, quippe quod uni Dec proprium sit. Apparitiones angelice. — Transformantur autem in quodcunque Dominus Deus preceperit, atque ia se hominibus conspicuos praebent, eisque di- vina mysteria aperiunt. In eclo degunt, unumque hoc munus habent, ut Deum laudent, divinamque voluntatem ejus exsequantur. Angelorum ordines, — Ut autem sanctissimus, 5 Dionys. De cel. hier. c. 3; Greg. Naz. orat. 54. ὃν Greg. orat. 358. &sí τε περὶ θεὸν ὑπάρχοντες. Δυσκίνητοι πρὸς τὸ xaxbv, xai οὖκ ἀχίνητοι * vov δὲ χαὶ ἀχένητοι, οὗ φύσει, ἀλλὰ χάριτι, χαὶ τῇ τοῦ μόνου ἀγαθοῦ προσεδρείᾳ. Ὀρῶντες θεὸν χατὰ τὸ ἐφιχτὸν αὐτοῖς, xal ταύ- την τροφὴν k ἔχοντες. Ὑπὲρ ἡμᾶς ὄντες, ὡς ἀσώματοι, xal παντὸς σω- ματικοῦ πάθους ἀπηλλαγμένοι, οὐ μὴν ἁπαθεῖς ' µόνον γὰρ τὸ θεῖον ἁπαθές ἐστι. Μετασχηματίζονται δὲ πρὸς ὅπερ ἂν ὁ Δεσπό. της χελεύσῃ Ocb;, xal οὕτω τοῖς ἀνθρώποις ἐπ.- φαίνονται, xai τὰ θεῖα αὐτοῖς ἀποχαλύπτουσι μυστήρια. Ἑν οὐρανῷ διατρίθουσι, καὶ ἓν ἔργον ἔχουσιν ὑμνεῖν τὸν Θεὸν, xal λειτουργεῖν τῷ θείῳ αὐτου θελήµατι. Καθὼς δὲ ὁ ἁγιώτατος (52), χαὶ ἱερώτατος !, καὶ 9 Dionys. De cel. hier. c. 9 ; Greg. orat. 54. ΥΑΗΙΑ LECTIONES. ) Abest ὅτι in editis : habent codd. omnes. κ Edita et R. 2924 «pupfjv. Verum Noster Dionysiastrum exscribit, qui ait, cap. 7 De cel. hierarch. : Καὶ τῆς θείας τροφῆς ἀναπλερουμένη * πολλης μὲν «fj πρωτοδόῳ µὙχύσει' μιᾶς δὲ τῇ ἀποικίτῳ xal ἑνοποιῷ τῆς θεαρχιχῆς ἑστιάσεως ἑνότητι ᾿«Εί divina esca. exsaturati, eaque. multiplici quidem , ob emissi [wminis affluxionem, wnica vero, propter unitatem illam divini convivii, que nedum varietatem admittit, quinimo intime conjungit. 1 Deest xal ἱερώτ. in editis. NOT E. et cum Dionysiastro docet, sic 4 suprema pulchri- D esse affirmant, eo quod Scriptura passim narret, tudine angelos sublimiores informari, €t alia quo- que lumina officiantur, xaX ἄλλους φωτίζειν δύνα- σθαι ταῖς τοῦ πρώτου φωτὺς ἐπιῤῥοαϊς τε xaX 5ux- δόσεσε, aliosque possint illuminare per primi luminis influxiones et communicaltiones. (52) Καθὼς δὲ d ἁγιώτατος. Ut autem | sanctis- simus, etc. Augustinus in Enchiridio, cap. 8, con- fitelur se ignorare, an qui Virtules dicuntur ii Ar- changeli siut, et quid distent quatuor illa vocabula, sive Principatus, site Putestates. Gregorius Nazian- genus, orat. δὲ, praetermissis Cherubim et Seraphim, alias recenset. Nyssenus, orat. 4 Cont. Eunom. et Chrysostomus, bom. 5 De incomprehens. et in cap. i Epist. ad Coloss., Thronos eosdem ac Cherubim Deum super Cherubim insidere. Ex quo vero libii Dionysiani admissi sunt; concors tlicologorum fuit .sententia, novem esse angelorum ordines, quos cum Damasceno nostro sic recensent, Sera- him, Cherubim, Thronos, Dominationes, Virtutes, otestates, Printiparus, Archangclos, Angelos. Quanquam auctor Quzstionum ad Antiochum Thronos et Cherubinos ante Seraphim ponit. Nec abnuit Dionysiaster, cap. 6 et 7 Cel. hier. Chry- sostomus etiam Cherubinos superiores esse Sera- phinis dixerat : Cur ergo alis suis se tegunt Sera- phim? inquit, non solum autem illi, ἀλλὰ καὶ al τούτων ἀνώτεραι Δυνάμεις, τὰ Xepoubig* sea et sublimiores ipsis Virtutes, Cherubim? Nicephorus e 873 DE FIDE ORTHODOXA LIB. II. gu θεολογικώτατός qnot Διονύσιος ὁ "Apsonayivne, A οἱ in theologia prastantissimus vir Dionysius πᾶσα ἡ θεολογία, fjyouv ἡ θεία T'gact, τὰς obpa- νίους οὐσίας ἑννέα κἐχληχᾶ ' ταύτας ὁ θεῖος ἵεροτε- λεστὴς εἰς τρεῖς ἀφορίξει τριαδικὰς διαχοσµᾖσεις. Καὶ πρώτην μὲν εἶναί φησι τὴν περὶ θεὸὺν οὖσαν ἀεὶ, καὶ προσεχῶς, καὶ ἀμέσως ἡνῶσθαι παραδεδο- µένην, τὸν τῶν ἑξαπτερύγων Σεραφὶμ, καὶ τῶν πολυομµάτων Χερουθιµ, xal τῶν ἁγιωτάτων Opó- νων. Δευτέραν δὲ, την τῶν Κυριοτήτων , xai τῶν Δυνάμεων , χαὶ τῶν Ἐξουσιῶν πρίτην δὲ καὶ τελευταίαν, τὴν τῶν ᾿Αρχῶν, χαὶ ᾿Αρχαγγέλων, xal Αγγέλων. Τινὲς μὲν οὖν (53) φασιν, ὅτι πρὸ πάσης κτίσεως ἐγένοντο, ὡς ὁ θεολόγος λέγει Γρηγόριος * « Πρῶτον μὲν ἐννοξῖ τὰς ἀγγελικὰς δυνάµεις χαὶ οὐρανίους, Areopagita ait 55, theologia omnis, hoc est Scri- ptura sacra, coelestes substantias novem recen- suit. Has divinus ille sacrorum magister in tres ordines distinxit, quorum primum illum esse di- cit, qui Deum semper circumstat, quemque pro: xime, nulloque medio ei cohzrere traditum est : nempe senis alis instructorum Seraphim, oculis plenorum Cherubim, ac sanctissimorum Throno- rum; secundum, Dominationum, Virtutum, et Potestatum ; tertium denique ac postremum, Prin- cipatuum, Archangelorum, ac Angelorum. 158 Angeli quando creati. — Et quidem non- nuli eos ante alias res conditas factos esse di- cunt; quemadmodum his verbis testatur Grego- xai τὸ ἑννόημα ἔργον ἣν. » Ἕτεροι δὲ, ὅτι μετὰ B rius Theologus: « Primum angelicas et coelestes vir- τὸ γενέσθαι τὸν πρῶτον οὐρανόν. Ὅτι δὲ πρὺ τῆς ἀνθρώπου πλάσεως, Ἱπάντες ὁμολογοῦσιν. Ἐγὼ δὲ τῷ θξεολόγῳ συντίθεµαι. "Έπρεπε γὰρ πρῶ- τον τὴν νοερὰν οὐσίαν κχτισθῆναι , χαὶ οὕτω τὴν αἰσθητὴν , xal τότε ἐξ ἁμφοτέρων τὸν αὐτὸν ἄν- θρωπον. Ὅσοι δὲ φασ: τοὺς ἀγγέλους δημιουργοὺς τῆς οἰασδήποτε οὐσίας, οὗτοι στόµα εἰσὶ τοῦ πατρὸς αὐτῶν, τοῦ δ.αθόλου. Κτίσµατα γὰρ ὄντες, οὐχ εἰσὶ δημιουργοί. Πάντων δὲ ποιητῆς, καὶ προνοητῆς , χαὶ συνοχεὺς ὁ θεός ἐστιν, 6 µόνος ἄχτιστος, ὁ kv Πατρὶ, xal Υἱῷ, καὶ ἁγίῳ Πνεύματι ὑμνούμενός τα χαὶ δοξαξόμενος. ΚΕΦΑΛ. A' [UIT]. Περὶ &ia60Aov xal δαιµύγωγ. "Ex τούτων τῶν ἀγγελικῶν δυνάµεων πρωτοστά- τῆς (95) τῆς περιγείου τάξεως, xai τῆς γῆς, τὴν (utes cogitat, ace cogitatio illa opus ezstilit **, » Alii post primum coelum conditum eos creatos malunt. Quod enim ante heminis formationem, apud omnes constat. Ego vero in Gregorii Theo- logi sententiam manibus ac pedibus eo. Decebat enim primum creari intelligentem naturam, deinde sensibilem, atque ita demum hominem ex utra- que constantem. Creatores angeli non: sunt, contra Gnosticos. — Quotquot autem sunt, qui substantiam ullam, quze- cunque tandem illa sit, ab angelis creatam esse contendunt, horum ore diabolus loquitur. Cum enim creature sint, rerum minime conditores suut. Universorum vero opifex, provisorque, ac conservator Deus est; qui solus ;increatus exsi- ' stens, in Patre, et Filio et Spiritu sancto laudatur ac glorilicatur. CXP. IV. De diabolo et demonibus. Daemones ez ordine angelorum infimo. Malum et tenebre privationes, contra Manicheos. — Ex his ** Dion. cap. 6 De cal. hier. ** Greg. Theol. orat. 2. NOT A. €P. diserte, de Cherubim, scribit, ἃ τὴν πρωτίστην τε χαὶ προσεχή θεῷ, τῶν µαχαρίων xal ὑπερουρα- vlov διαχόσµων διέλαχε παρὰ θεοῦ τάξιν τε, xal ἁποκλήρωσιν * Que ομιπίμὴι primum, Deoque pro- zimunm er beatis celestibus,4e ordinibus gradum et sortem nacta sunt. (53) Τι ὲς μὲν οὖν. Et quidem nonnulli eos, etc. Ad liec verba scholium istud reperi in Reg. cod. 35451 : '[ozéov δὲ ὅτι ὁ ἅγιος Ἐπιφάνιος £v τῷ P βιθλίῳ τῶν Παναρίων ταῦτά φησι περὶ τῆς δηµιουρ- γίας τῶν ἀγγέλων , ὅτι Ev τῇ a' ἡμέρα, xat οὗτοι ἐχτίσθησαν, ὅταν ὁ οὐρανὸς, xal f vr, χαὶ τὸ qux. Ταῦτα δὲ λέγει, φέρων ἀπόδειξιν τὸ παρὰ θεοῦ πρὸς τὸν Ἰὼθ εἰρημένον, Ὅτι ὅτε ἑποίησας τὸ φῶς, πάν- τες οἱ ἄγγελοι ᾖνεσάν pe * χαὶ ὅτι εἰ πρὸ οὑὐρανοῦ χαὶ τῆς γῆς ἐχτίσθησαν, χαθώς τινες εἶπον, οὐκ ἂν ἐν ἀρχῇ τὸν οὐρανὸν χαὶ τὴν γῆν ποιῆσαι τὸν θεὸν διεμαρτύρατο’ Hoc autem nosse oportet, sanctum Epiplanium libro 1l Panariorum, hec de angelo- vum creatione asserere, ipsos prima die creatos esse, cum caelum et terra et lumen conderentur. Istec vero probat ex his verbis Dei Jobum sic alloquentis : « Quando lumen edebam , omnes. angeli me lauda- δαπι. » Si ante celum terramque [acti essent , κ ParnoL. Gn, XCIV. D tum etiam Joannes quidam dixerunt, nunquam Scriptura testaretur. in principio Deum fecisse celum et terram. lta quidem Epiphanius disputat ου. 63, n. 4 et 5, cui Tlieo- doretus astipulatur, quzst. 5 in Gen. Basilius vero hom. 14 Hex. et Chrysostomus, hom. 29 in Gen.; cytli. in cap. 5 De div. nom. pro altera militant, quam propter Nazianzeni sui auctoritatem Noster amplexus est. Quanquam Gennadius CP. in catenis mss. in Genesim, hane ex Platonis commentis derivatam asserit. Πλάτωνος ἐμοὶ δοχεῖ τοῖς μύθοις ἐξακολουθῄσαντες, ὃς Άπρε- σθύτερα τῶν αἰσθητῶν εἶναί φησι τὰ νοητὰ καὶ ào- γιχὰ, τοσοῦτον ὅσον ἐστὶν αὐτῶν τιμιώτερα, ut vide- tur fabulas Platonis secuti sunt, qui intelligibilia et rationalia antiquiora sensibilibus esse ait, quanto iisdem prastantiora sunt. Nonnulla subdit auctor adversus priscos lizreticos, qui mundum ab ange- lis factum fuisse effutierunt. ($4) Πρωτοστάτης. Terrestris ordinis princeps. Nyssenum Noster exscribit, in Catechesi docen- tem, disbolum ejusque socios ex illis angelis fuisse, quibus inferioris. orbis cura mandata crat. lle veterum conjectatio fuit, puta Athenagorz, Methodii, quibus Chrysostoinus, hom. 4 in Epist. 93 ui 815 S. JOANNIS DAMASCENI 876 angelicis virtutibus, terrestris ordinis princeps, A φυλαχὴν ἐγχειρισθεὶς παρὰ θεοῦ, οὐ φύσει πονηρὸς cui custodiend:e terre cura a Deo conimissa fuerat, non natura malus conditus, sed cum bo- nus essel, bonique causa factus esset, atque ejus- modi, ut ne minimum malitie vestigium ex Crea- tore in co exstaret, splendorem illum ac honorem, quem Creatoris beneficio consecutus erat, non ferens, libera voluntate, ex ου quod naturz con- sentaneum est, in id quod est contra nmaturain, immutatus est, atque adversus 159 opificem suum Deum rebellationis ergo se extulit, ac pri- mus a bono discedens, malus evasit ". Neque enim quidquam aliud malum est, nisi boni pri- vatio ; liaud secus ac tenebre nihil aliud sunt nisi luminis absentia. Bonum quippe, spirituale lu- men est : velut. econtra malum, spirituales tene- bra. Lux ergo a Creatore conditus, bonusque focus (vidit enim Deus cuncta que feoerat ,. et erant valde bona "*), libera voluntate tenebre fa- ctus est. Una porro cum ipso avulsa est, seque ruine ejus comitem adjuuxit, innumerabilis sub- γεγονὼς, ἀλλά ἀγαθὸς ὧν, καὶ ἐπ᾽ ἀγαθῷ γενόμενος, xai µηδόλως £y ἑαυτῷ παρὰ του Δημιουργοῦ χαχίας ἑσχηχὼς ἴχνος, μὴ ἑνέγχας τόν τε φωτισμὸν, τήν τε τιμὴν, ἣν αὑτῷ ὁ Δημιουργὸς ἑδωρήσατο ^, αὗτεξ- ουσίῳ προαιρέσει ἑτράπη ἐκ τοῦ χατὰ φύσιν εἰς τὸ παρὰ φύσιν, χαὶ ἐπήρθη (55) χατὰ τοῦ πεποιηχότος αὐτὸ Θεοῦ, ἀντᾶραι αὐτῷ βουληθείς * καὶ πρώτος ἀποστὰς τοῦ ἀγαθοῦ Ev τῷ καχῷ ἐγένετο. Οὐδὲ γὰρ ἕτερόν ἐστι τὸ χακὺν , εἰ μὴ τοῦ ἀγαθοῦ στέρησις ᾽ ὥσπερ χαὶ τὸ σχότος φωτός ἐστι στέρησις * tb γὰρ ἀγαθὸν φῶς ἐστι νοητόν * ὁμοίως χαὶ τὸ xaxbv, σχό- τος ἐστὶ νοητόν. Φῶς οὖν κτισθεὶς ὑπὸ τοῦ Δημιουρ- γοῦ, xal ἀγαθὸς γεγονώς * χαὶ γὰρ οἶδο» ὁ Θεὸς πάντα ὅσα ἐποίησε, καὶ ἰδοὺ xaJAà A(av* αὗτεξ- ουσίῳ θελήµατι σχότος ἐγένετο. Συναπεσπάσθη δὲν xai Ἰχολούθησεν αὐτῷ, xal συνέπεσε miro; ἄπει- pov τῶν ὑπ) αὐτῷ τεταγµένων ἀγγέλων. Tr αὐτῆς τοιγαροῦν (0) φύσεως τοῖς ἀγγέλοις ὑπάρχοντες, καχοὶ γεγόνασι τὴν προαἰρεσιν ἐχουσίως ἐκ του ἀγαθοῦ πρὸς τὸ xaxbv ἐχχλίναντες. jectorum ipsi angelorum multitudo. Cum itaque ejusdem ac reliqui angeli naturz essent, electione propria mali facti sunt, suapte sponte a bono ad malum inflesi *9. ** Greg. Nyss. Orat. catech. cap. 6. *! Gen, 1, ο]. * Quwst. ad Antioch. quaest. 10. VARLE LECTIONES. m [1.4986 ἐχαρίσατο. NOTE. ad Ephes. -assentitusr : quinimo — addit illum, eliam post. rebellionem, μη µεταπεπτωχέναι τῆς ἀρχῆς, principatu eorum que sub celo sunt, non excidisse. Paulum quippe eum vocare Principem potestatis aeris: hujus. Sic censet Theodoretus in hunc Apostoli locum, et in. Epitome divin. dogm.; itemque Scythopol. in cap. 2 De cel. hier. Cyrillus Mieros. archangelum eum fuisse putat. Athana- sius, epist. ad Serap. quem -Cyrillus alter secutus est lib. 1 Glaplhyr. ex summo Cherubinorum gradu lapsum asserit, propter Ezechielis prophetiam, qua juxta omnium fere Patrum consensum , sub nomine regis Tyrii diaboli casus enarratur. lllic siquidem semel iterumque appellatur Cherub ez- tentus. [δις spectasse Nazianzeuus videtur in car- minibus, ubi eum vocat πρὠτιστον ἑωσφόρον. Pri- mum omnium Luciferum ἐπ sublime elatum. Ab his non valde discrepat sanctus Thomas, ubi docet illum apostatam e supremo ordine, Seraphinorum nempe, cecidisse, plures vero ex aliis ordinibus secum traxisse. (55) Kal ἐπήρθη. Atque adversus opificem suum. Veteres illos omitto qui stupri crimen d:emonibus ipsis impegerunt, lrenzus, lib. rv, cap. 48, diabo- luin a Deo defecisse ait, ex quo zelavtt plasma Dei (hominem puta), et ininicum illum facere aggressus est. lloc ipsum Gregorius Nyssenus approbat in Oratione calechetica. Auctor Quaestionum ad An- uoclhum, quist. 10, commentum exsufflat quorum - dam, qui diabolum lapsum e coelis garriebant, quod adorare Adamum noluerat. Alterum scilicet paulo velusliorem exscribebat, qui vulgo Anastasius nuncupatur, Quastione porro 126 editionis Gretser. liujus fabula: auctores fuisse dicuntur cum Graci, tuin. Arabes. Euimvero Mohammedes, surat. 2, idem scribit; quod eum a Judais accepisse Ludo- vicus Maraccius probat in suis ad hunc Alcoram locum adnotationibus, Noster docet diabolum in- surrexisse contra Deum, quod ex communiori Patrum sententia intelligendum venit, ut ille vo- luerit esse similts Altissimo. Nam in liunc sensum cap. xiv [Isai allegorice interpretantur. Quocirca Cyrillus Alex. : Ἐφαντάσθη , inquit, δύνασθαι τὸ ποιηθὲν εἰς τὴν τοῦ Ποιῄσαντος ἀναθῆναι qiotv* In animum induxit rem creatam ad Conditoris naturam erehi posse. Speravit (inquit Theologus carm. De substantia) μεγάλοιο θεοῦ βασιληΐδα τιμήν, magni Dei regios honores; sel cum Deus Εοτὶ vellet, totus est in tenebras conversus, ὅλον σχότος ἀντὶ θέοιο. Sic quoque Damascenus Dialogo contra Ma- nichvos, Libere diabolus immultatus est, inquit, quippe qui rem magnam concupivit : at non recte ; péya γὰρ τὸ εἶναι 8zóv * nam magna res est Deum esse : mala vero illi qui Deus non sit, ingratum esse Conditori, et ulira nature suc terminos extolli, xa , 8£.eww εἶναι ὃ γενέσθαι ἀδύνατον , velleque id esse, quod fieri possibile non sit. Ceterum sanctus "T ho- mas negat diabolum omnigenam similitudinem Dei allectasse, quam certo nosset obtineri non posse : noluit igitur supremo rerum Domino obediendo subjici. Quz subjungit auctor de daemonum natura, Manichzos recta feriunt, affirmantes diabolum esse pessimum materize geniuin, summum malum, ma- lorum omnium causam, tenebras subsistentes et sternas, qui ex sese dzmones, ceu virlutes pro- ' prias, emiserit, quibus Deum, sive summum bo- num, lacesseret. Hos Dionysiaster egregie confutat cap. 4 De divin. nom., ex quo liec omuia mutuatum esse Üamascenuim arbitror, quibus plura reperies in Dialogo contra Manichaos. (56) Τῆς αὑτῆς τοιγαροῦ». Cum itaque ejus- dem nature sint ac angeli. Moc ex mox dictis consequitur , asseriturque a probatioribus Ec- clesi& magistris. Justiuus vero Martyr, Athena- goras, aliique vetustiores , ut erant Platonicee sectae placitis imbuti, delinierunt dismones, nedum angelos illos esse, quos cuim fi'iabus hominuin cons sueludinem stupri habuisse arbitrabantur, sed etiam animas gigantum illorum qui ex eis procreati 877 DE FIDE ORTHODOXA LIB. II. 878 Oüx ἔχουσιν τοίνυν ἐξουσίαν γατά τινος, οὐδὲ A — Nihil demones possunt nisi Deo permittente. — ἰσχὺν, εἰ pj Ex τοῦ θεοῦ οἰχονομιχῶς συγχωρού- µενοι, ὡς ἐπὶ τοῦ "106, καὶ χαθάπερ ἐπὶ τῶν χοίρων &y τῷ Εὐαγγελίῳ γέγραπται. Παραχωρήῄσεως δὲ θεοῦ γινοµένης, xal ἰσχύουσι, καὶ µεταθάλλονται, χαὶ µετασχηματίζονται, εἰς οἷον θέλουσι σχΏμα χατὰ φαντασίαν. Καὶ τὰ μὲν μέλλοντα, οὐδὲ οἱ ἄγγελοι τοῦ θεοῦ, οὐδὲ οἱ δαίμονες οἴδασιν * ὅμως προλέγουσιν’ οἱ μὲν ἄγγελοι, τοῦ Θεοῦ αὐτοῖς ἁποχαλύπτοντος, xal προ- λέγειν χελεύοντος * ὅθεν ὅσα λέγουσι, γίνονται. Προ λέγουσι δὲ xa οἱ δαίµονες, ποτὲ μὲν τὰ μακρὰν γινόμενα βλέποντες, ποτὲ δὲ στοχαζόµενοι * ὅθεν xal τὰ πολλὰ φεύδονται, οἷς o9 δεῖ πιστεύει», xàv ἁλη- θεύωσι πολλάχις, οἵφῳ τρόπῳ εἱρήχαμεν. Οἴδασι δὲ χαὶ τὰς Γραφάς. Πᾶσα οὖν χαχία ἓξ αὐτῶν ἐπενοήθη, xaX τὰ &xá- θαρτα πάθη * καὶ προσθάλλειν μὲν τῷ ἀνθρώπῳ συν- εχωρήθησαν, β.άζεσθαι δέ τινα οὐχ ἰσχύουσιν' ἓν ἡμῖν γάρ ἐστι δἐξασθαι τὴν προσθολὴν, xal μὴ δέ- ξασθαι' διὸ τῷ διαθόλῳ, xal τοῖς δαίµοσιν αὐτοῦ ἠτοίμασται (57) τὸ πὺρ τὸ ἄσθεστον, καὶ dj χόλασις αἰώνιος, xal τοῖς ἐπομένοις αὐτοῦ. Quocirca nullam adversus quemquam potestatem habent, nisi qux ipsis 4 Deo certis de causis concedatur; quemadmodum accidit in Job *5, et porcis illis de quibusin Evangelio fit mentio **. Po- testate autem sibi a Deo facta, viribus valent, im- mutanturque, et transformando se quamlibet vo- luerint speciei objiciunt. Quo pacto angeli predicunt futura. — Ac quidem futura, nec angeli Dei noverunt, nec demones; tamen predicunt: angeli nempe, Deo ipsis dete- gente ae. prenuntiare mandante. Quo fit ut. qus ab ipsis pradicuntur, omnia eveniant. Quin et demones quoque praedicunt; interdum scilicet, quia ea qus procul geruntur, cernunt ; interdum B sola conjectatione ; unde el sepe mentiuntur, nec fides illis est adhibenda, etiamsi, eo quo dixi- mus modo, 58096 vera dicant. Quin Scripturas quo- que intelligunt. Homini vim inferre non possunt. — Nulla porro malitia, nullus impurus affectus est, qui ab ipsis excogitatus non sit. Quamvis autem hominum suggestionibus pulsare ipsis permissum sit, ne- mini tamen vim inferre possunt (in nobis enim situm est suggestionem, aut admittere, aut non admittere ** ), ob idque diabolo et angelis 180 ejus inexstinguibilis ignis paratus est, ac supplicium zternum *5; illisque item qui ipsam ducem se- quuntur. Χρὴ δὲ γινώσχειν, ὅτι ὅπερ ἐστὶ τοῖς ἀνθρώποις 6 — Quod mors homini, hoc angelo lapsus. — Scien- ὁ θάνατος, τοῦτο τοῖς ἀγγέλοις ἡ ἕχπτωσις. Μετὰ γὰρ τὴν ἔχπτωσιν, οὐχ ἔστιν αὐτοῖς µετάγοια, ὥσπερ οὐδὲ τοῖς ἀνθρώποις μετὰ τὸν θάνατον. 9 Jobi, 19. mes. De nat. hom, c. 1. dum autem illud hominibus mortem przstare, quod lapsus angelis. Post lapsum enim nulla ipsis poenitentia est, uti nec hominibus post mortem **, *! Marc. v, 15. ** Vide Jambl. De mys/. sect. 4, cap. 11. ** Matth. xxv, 41. ** Ne- NOTE. sunt : utrosque vero sordidis corporibus aereis vestiti, esseque ad omnigenas sensuum voluptates proclives, Hoimilias quasdam Chrysostomus habuit adversus eos, qui, ut ante Tertullianus, ex genti- lium opinione tenebant, animas eorum qui crudeli morte perierant, in demones evadere. Sed et Pa- tres aliquando asserunt dzmones nidores victi- marum qa sibi offerebantur ligurire, ac si iis pascerentur, necnon impuris affectionibus dele- ctari. Sic Theologus, orat. 19 et 38; sic Chryso- stomus, orat. 2 in S. Bobylam ; sic Basilius in cap. 1 lsaize : Δαίμοσι μὲν γὰρ διὰ τὸ φιλήδονον xal ἐμπαθὲς, inquit, αἱ θυσίαι φέρουσί τινα ἡδονὴν καὶ χρείαν' Damonibus enim, quod appetentes sint vo- luptatum, pessimisque tangantur affectibus, istius- modi victime nonnihil afferunt voluptatis et utili- tatis, harum dum incenduntur suffilu, necnon exha- latione adusti sanguinis, qui subtili ejusmodi exte- nualione, εἰς σύστασιν αὐτῶν ἀναλαμθανομένου, ad eorum consistentiam absumitur. "Ολοι γὰρ δι ὅλων τρέφονται τοῖς ἀτμοῖς, Toti enim per totum. vapo- ribus aluntur. ldem repetit in cap. 10. Quocirca Greci recentiores damones corporibus, tenuibus quidem, sed obscenis sordidisque obsitos propter ipsorum peccatum tenent, ut vim ignis eternum experiantur. Hoc Ecclesix suz veluti, nomine te- status est Marcus Ephesius in oratione 2, quam Ferrariz ad concilium babuit: Τοὺς δαίμονας δὲ verba sunt Eugenici) ἡμεῖς οὐκ ἀπολήψεσθαι μέλ. λειν σώματά τινα, ἀέριά φαμεν, f πύρινα, ἵν ἔπι- τηδειότεροι ὥσιν εἰς τὰς βασάνους, ἀλλ᾽ ἔχειν αὑτὰ μετὰ τἣν πτῶσιν ἑχείνην, καὶ τὴν εἰς τὸν σωματικχὸν τοῦτον χόσμον προαπάθειαν ' καθάπερ xal ὁ Αδὰμ pa τὴν παράθασιν τοὺς δερματιχοὺς χιτῶνας iv- ὄνσθαι λέγεται, τὴν παχυτέραν σάρχα, xaX θνητὴν, xat ἀντίτυπον * χαὶ τοῦτό γε οὐχ ἀπ ἑαυτῶν εἴπομεν, ἁλλά τοῦ μεγάλου Πατρὸς ἡμῶν Βασιλείου λέξεσιν αὐταῖς εἰπόντος Lv τοῖς εἰς τὸν Ἡσαῖαν ἑξηγητικοῖς ἀχούσαντες ' Damones porro corpora quedam, seu aerea, seu ignea non aimus recepluros, ut. cruciati- bus tolerandis evadant aptiores, quin potius, ea ha- bere ex quo ceciderunt, atque adeo affectionem im- modicam erga corporalem hunc mundum. Quemad- modum scilicet Adamus quoque post defectionem pellinas tunicas induisse dicitur, crassiorem iique carnem, mortalem, et solidam. Atqui haec a nobis non dizimus, sed cum verbis expressis ea acceperi- nus a magno Patre nostro Basilio in ejus Commen- lariis in. Isaiam. Hic quem Marcus citat Dasilli locus, non occurrit in editis. Quinimo in cap. tu Isaiz, licet eos rerum materialium desideriis affizoa el intabescentes esse pergat dicere, corporibus eos vacare ibideni diserte asserit, ἀσώματοι μέν εἰσιν. (97) 'Hrolpac tas. Inexstinguibilis ignis paratus esi. Qua fuerit mens Damasceni de hujus ignis natura dicemus in alio loco. Quidque Patres ea de Hi docuerint, excultiemus caput postremum 1D. 1Το ; 829 CAP. V. Dc visibili creatura. ipse Deus noster, qui trinus unusque celebra- tur, celum fecil εἰ terram εἰ omnia quc in eis sunt 5" - cuncta nimirum ex nihilo producens ; par- tim quidem ex non subjecta maleria, uti celum, terram, acrem, ignem, aquam ; partim ex hisce ab eo creatis elementis, velut animantia, stirpes, semina. [ιο enim ex terra et aqua, aere et igne Creatoris jussu condita sunt. CAP. VI. | De colo, Colum est visibilium invisibiliumque rerum ambitus. lilius eninj amplexu, tum intellectuales virlutes, tum omnia sensibilia clauduntur et cir- cumscribuntur. Solum autem supremum Numen circumscriptionis expers cest, omnia implens, omnia complectens, omnia circumscribens, υἱ- pole omnia exsuperans, omniumque auctor exsi- siens. De natura celi opiniones. — Quoniam igitur ε- lum Scriptura dicit, et ccelum coeli **, et. coelos egelorum *', seque Paulus ait esse raptum usque ad temium ccelum 6849. dicimus, nos in universi crealione coelum illud fuisse conditum accepisse, quod exterui philosophi, Moysis sibi placita vin- dicantes, orbem non stcllatum vocant. Praterea firmamentum Deus celum appellavit "*, quod in medio aquarum fleri jussit; atque ita collocavit, ut aquas qui $unt supra firmamentum, ab iis quz sunt sub firmamento, divideret. Hujus porro na- turam divinus Basilius "*, instar fumi tenuem ac subtilem csse ait, ex Scriptura divina edoctus "*. Alii autem aqueum, ut, quod in medio aquarum posita sii: alii ex quatuor elementis conflatum docent : alii denique quintum quoddam corpus, diversum ab his quatuor "*, Culum figure spherice. — Porro quidam coelum *5 Psal, οσιν. 6. in Hexaemeron. *'? sa. x1, 32. "* Dasil. loc. cit. S. JOANNIS DAMASCENI 9! Psal, οχι, 16. *! Psal. cxrvi, A, 9.09 JI Cor, xv,2. 880 ΚΕΦΑΛ. E' [I8]. Περὶ χτίσεως ὁρατῆς. Αὐτὸς ὁ θεὸς ἡμῶν, ὁ Ev τριάδι καὶ µονάδι δοξα- λογούμενος, ἐποίησε τὺν obpavóv, καὶ τὴν quw καὶ πάντα τὰ ὃν αὐτοῖς, ix τοῦ μὴ ὄντος εἰς τὸ εἶναι παραγαγὼν τὰ σύµπαντα τὰ μὲν, οὐχ ἐκ προὐποχειμένης Όλης' οἷον οὐρανὸν, YT» ἀέρα, mp, ὕδωρ: τὰ δὲ, Ex τούτων τῶν ὑπ αὐτοῦ γεγονό- των ΄ olov, ζῶα, φυτὰ, σπέρματα. Ταῦτα γὰρ ix γῆς, xai ὕδατος, ἀέρος τε, xal πυρὸς, τῷ τοῦ Δη- μιονργοῦ προστάγµατι γεγόνασιν. ΚΕΦΑΛ. G' [κ]. Περὶ ovparov. Οὐρανός ἔστι περιοχὴ ὁρατῶν τε xat ἁοράτων κχτι- σµάτων. Ἐντὸς γὰρ αὐτοῦ ai τε νοεραὶ τῶν ἀγγέλων δυνάµεις, χαὶ πάντα τὰ αἰσθητὰ περιχλείονται καὶ πὲριορίζοντα,. Μόνον δὲ τὸ θεῖον ἁ περἰγραπτόν ἐστι, πάντα πληροῦν, καὶ πάντα περιέχον, xa πάντα περιορίζον, ὡς ὑπὲρ πάντα ὃν, καὶ πάντα δηµιουρ- γῆσαν. Ἐπεὶ τοίνυν (58) obpavbv ἡ Γραφή not, χαὶ οὗ- ρανὸν τοῦ οὐρανοῦ, καὶ οὐρανοὺς οὐρανῶν, καὶ ἕως τρίτου οὑρανοῦ ὁ µακάριος Παῦλος ἡρπάχθαι φησὶ, λέγομεν, ὅτι ky τῇ τοῦ παντὸς χοσµοχενείᾳ, οὐρανοῦ ποίησιν παρελάθοµεν, ὃν οἱ ἔξω σοφοὶ ἄναστρον σφαῖρἀν φασ:, τὰ Μωῦσέως σφετερισάµενοι δόγµα- τα. "Ett δὲ xai τὸ στερέωμα ἐχάλεσεν ὁ θεὸς οὖρα- νὸν, ὃν ἓν µέσῳ τοῦ ὕδατος γενέσθαι προσέταξεν, τάξας αὐτὸν διαχωρίζειν ἀναμέσον τοῦ ὕδατος, τοῦ ἑπάνω τοῦ στερεώµατος, καὶ ἀναμέσον τοῦ ὕδατος τοῦ ὑποχάτω τοῦ στερεώµατος. Τούτου τὴν φύσιν ὁ θεῖος Βασίλειος λεπτήν φησιν, ὡσεὶ χαπνὸν, Ex. τῆς θείας μεμνημένος Γραφής. Ἔτεροι δὲ ὑδατώδη, ὡς ἐν μέσῳ ὑδάτων γενομένην * ἄλλοι x τῶν τεσσάρων στοιχείων ἄλλοι πέμπτον σῶμα (59), καὶ ἕτερον παρὰ τὰ τέσσαρα. Τινὲς μὲν οὖν ἑδόξασαν (600) £v κύχλῳ τὸ πᾶν περι- '* Gen. 1, 8. ** Hom. 1 NOT &. (58) Ἐπεὶ τοίνυν. Quoniam igitur celum, etc. volubile quintum illum corpus, quod in orbem circum Tres tantum coelos esse, aerem scilicet, tirmamen- p terram feratur, τοῦ Πλάτωνος διαῤῥήηδην φάσχοντος tum, etsphzram in qua nulla sunt astra, hic in- culcat Damascenus. Nam cavebant Patres ne coelo- rum numerum augendo, quoquo modo Gnosticis faverent, quorum alii septem coelos a totidem vir- tutibus conditos, alii plures, alii 565 numerabant. Quamobrem Chrysostomus hom. 4 in Genesim, waum tantum celum ponit; duos Theodoretus, quorum alterum ab initio cum terra productum fuerit, alterum post divisionem aquarum ab aquis, quod firmamentum appellatur. Basilius vero tres 9056 probat hom. ὅ in Hexaem. ob raptum Pauli in tertium coelum. , (59) "A.14o. δὲ πόμπτον copa. Alii denique quintum corpus. Hi sunt Peripatetici, qui coelestes urbes a corruptione immunes censuerunt, nihilque commune habere cum qustuor elementis. Aristoteles, inquit Nemesius, cap. 5, quintum cor- pas inducit, celeste et volubile, calum e qua- tuor elementis conflatum esse nolit. Appellat autem ἐχ πυρὺς xai γΏς αὐτὸν συνεστάναι, cum βίαιο di- cal ex igne et lerra celum constare. Paucis explicat Emess episcopus quid philosophum moverit, vt quintum hoc corporis genus induceret; eo quod nempe elementa sursum deorsumque moveri apt: nata sint, ccelum vero et sidera orbico motu eican! tur. Aristotelis sententia eatenus Patribus displ: cuit, quatenus quintum istud elementum loco cor- por esse Deo censerel : verum semoto errore . Thomas contendit coelestia corpora alterius esse naturz ab iis αμ ex quatuor elementis concreta sunt. Neutri parti favere setestatur Nyssenus libro in Hexaem., uti nec Damascenus. (60) Τιὲς οὖν ἑδόξασαν. Porro quidam celum, etc. Systema mundi, ut ab Aristotele et Ptolemaeo traditum fuit, Noster primum explicat, tum deinde opinionem gravissimorum auctorum illud explodentium. ]n bis primas apud Grzcos tenet Chrysostomus, qui mundum hemispherii 881 DE FIDE ORTHODOXA LIB. IT. ἐχειν τὸν οὐρανὸν, σφαιροξιδῆ τε ὑπάρχειν, καὶ παν- À mundum universum cingere, 181 rotundeque ταχόθεν τὸ ἀνώτατον µέρος αὑτὸν εἶναι τὸ δὲ µε- σαΐτατον τοῦ περιεχοµένου ὑπ αὐτοῦ τόπου εἶναι Ἱκατώτερον µέρος” xaX τὰ μὲν χοῦφα xal ἑλαφρὰ τῶν σωμάτων, την ἄνω τάξιν λαχεῖν παρὰ τοῦ Δημιουρ- Υοῦ: τὰ δξ βαρέα καὶ χατωφερῃ, τὴν χατωτέραν χώραν, fici; ἐστὶν ἢ µέση. Ἔστι μὲν οὖν κουφότερον xal ἀνωφερέστερον στοιχεῖον τὸ πῦρ, ὅπερ Ot) μετὰ τὸν οὐρανὸν εὐθέως τετάχθαι φασί’ τοῦτο δὲ λέγουσι τὸν αἱθέρα, μεθ' ὃν χατώτερον τὸν ἀέρα. Τὴν δὲ γῆν xaY τὸ ὕδωρ, ὡς βαρύτερα χαὶ χκατωφερέστερα, iv τῷ μµεσαιτάτῳ χρεμᾶσθαι ' ὡς εἶναι ἐξ ἑναντίας, χάτω μὲν, τὴν γῆν χαὶ τὸ ὕδωρ” τὸ δὲ ὕδωρ κχουφό- τερον τῆς γῆς, ὅθεν εὐχινητότερον αὑτῆς ὑπάρχει” ἄνωθεν δὲ πανταγόθεν, ὡς περιόθόλαιον, χύχλῳ τὸν figurz esse, ac supremam undique mendi partem obiinere censuerunt : centrum aulem totius illius quod complectitur spatii infimam mundi partem esse ; ac levia quidem motuique facilia eorpora sublimem a €reatore sedem accepisse; gravia Αν tem πο deorsum vergentia, inferiorem regionem, qui media est. Ignis porro levissimum est elemen- tum, quem proinde post colum locatum esse aiunt, ztheremque appellant ; post hunc, in infe- riori loco aerem. Terram autem et aquam, ut graviora οἱ depressiora corpora, in meditullio pendere; ita ut e contra, deorsum terra sit et aqua (aqua porro terram levitate superat, ob idque facilius quam illa movetur), sursum autem ἀέρα, καὶ περὶ τὸν ἀέρα πανταχόθεν, τὸν αἱθέρα ᾽ B in orbem, velut integumentum quoddam, acer, ac ἔξωθεν δὲ πάντων χύχλῳ, τὸν οὐρανόν. Κυχλιχῶς δέ φασι χινεῖσθαι τὸν οὐρανὸν, καὶ συ- σφίγχειν τὰ ἑντὸς, xol οὕτω µένειν πάγια xal ἁδ.ἀ- πτωτα. "Ez δὲ ζώνας qaot τοῦ οὐρανοῦ, µίαν τῆς ἑτέρας ὑψηλοτέραν λέγχουσι δὲ αὐτὸν λεπτοτάτης φύσεως ὡσεὶ χαπνὸν, xal καθ) ἐχάστην ζώνην εἶναι ἕνα τῶν πλανητῶν. Ἑπτὰ γὰρ πλανήτας εἶναι ἔφησαν 5, "HAtoy, Σελήνηνι Δία, Ἑρμῆν, Ἄρεα, ΑἈφροδίτην, καὶ Κρόνον. ᾿Αφροδίτην δέ φασι τὸν ποτὲ μὲν Ἑωσφόρον, ποτὲ δὲ Ἔσπερον γινόµενον. ἨἩλανήτας δὲ τούτους ἐκάλεσαν, ὄτιπερ ἑναντίως τοῦ οὐρανοῦ ποιοῦνται τὴν χίνησιν' τοῦ γὰρ οὐρανοῦ, καὶ τῶν λοιπῶν ἀστέρων ἐξ ἀνατολῶν ἐπὶ δυσμὰς κινουμένων, οὗτοι μόνοι ἀπὸ δυσμῶν ἐπὶ ἀνατολὰς τὴν κίνησιν ἔχουσι. Καὶ τοῦτο γνωασόμµεβα Ex τῆς σελήνης, μικρὸν καθ) ἑσπέραν ἀναποδιζούσης. "Όσοι τοίνυν ἔφησαν σφαιροειδῆ εἶναι τὸν ob pa vy, ἴσον λέγουσιν ἀφίστασθαι αὐτὸν xal ἀπέχειν τῆς γῆς, ἄνωθέν τε, xaX ix πλαγίων, xal χάτωθεν. Κάτωθεν δὲ, χαὶ Ex πλαγίων φημὶ, ὅσον πρὸς τὴν ἡμετέραν 15. Dasil. liom. 9 in Hexaem. undecumque circa aerem, wther, tumque εδἰγᾶ hxc omnia, coelum expansum in orbem. Coli motus orbicus. — Orbico aulem motu οῦ- lum volvi docent, et ea qu: intra. sunt amplecti, ut firma, nec decidua maneant. Planete septem, eorumque orbes. — kd h»c "* septem cceli orbes esse dicunt, quorum alius alio sublimior sit. Quin etiam subtilissims cujusdam substantiz, fumi instar, illos esse astruunt ; sin- gulosque in singulis - orbibus planetas sedem ha- bere. Septem siquidem planetas esse dixerunt, Solem, Lunam, Jovem , Mercurium, Martem, Ve- nerem, Saturnum. Venerem autem illum, modo Luciferum, raodo Vesperum vocant. Eos vero planetas ob eam causam appellant, quod contra ac celum moveantur. Nam, cum colum et stellae reliquze ab ortu ad occasum motum habeant, hi sol ab occasu ad ortum feruntur. Id quod eo fa- cile dignoscitur, quia luna singulo quoque νθ spere aliquantum retrograditur. Mundi partes. superiores et in&mee. — Omnes ita- que qui rotundum celum esse censuerunt, z:quo intervallo ipsum, tam a superioribus, quam ab obliquis οἱ inferioribus partibus terra abesse ac VARIZE LECTIONES, » Editio Veron. et 5 cod. ἔφασαν. NOTAE. ' figura constare affirmavit, ut ccelum orbico motu D alia psalmi xvin, subjungit, a. summo colo egres- non moveatur, et admodum fornicis terram ope- ταις tanquam in inlima parte rerum sita sit, veluti fex aut subsedimentum. Atqui hoc infert ex illo loco Epistol:e ad llebrzos, cap. vti, 9., uhi ecelum. vocatur tabernaculum quod. fecit Domi- nus. Ubi sunt illi qui volvi celum asserunt ? inquit : 103 εἰσὶν οἱ σφαιροειδὲς εἶναι αὐτὸν ἀποφαινόμε- vot ; ubi ?lli qui ipsum rotunda figure esse pronun- tian? utraque ista hic sublata sunt. llanc.senten- tiam Procopius Gazxus iisdem verhis propugnat in cap. 1 Genes., sed et imitatur Severianum Gaba- litanum. qui orat. 3 De opif. mundi, ubi Isaie C. xL verba hzc secundum LXX Interpretes affert : 'O στήσας οὑρανὸν ὡσεὶ xapápav, καὶ διατείνας αὐτὸν ὡς σχηνἡν’ Qui statuit celum ut. (ornjcem, et extendit. ipsum velut tabernaculum. Quibus Ίνωο $io ejus ; quorum similia sunt, quibus Christus ait ΜΑΙ. xxiv: Et congregabunt electos ejus a summo colorum usque ad terminos eorum. Unde βίο assu- mit: El σφαῖρά ἐστιν, ἄχρα οὐκ ἔχει. Τὸ γὰρ mav- ταχόθεν περιφερὲς oóx ἔχει ἄχρον)' Quod εἰ erbis est, extrema non. habet. Nam quod. undique roiuw - dum est, id nullum terminum habuerit. His Cosmas Indicopleusta succenturialur, cnjus opus nuper evnlgevit vir exinii:e eruditionis R. P. D. Bernar- dus Montefalconius, cum variis figuris, quibus priscum illud universi systema repraesentatur. Roc tomen deriserat Hieronynnus, in cap. xu lsaize. Ba- silius quoque, hom. 3 in Hexzaem. ultro concedit terram caelumque rotunda esse, et ccelum orbico motu volvi. Hunc et Maximus in tabulis sequitur ; quibus Noster disscnsus non est. - S. JOANNIS DAMASCENI 884 - distare astruunt. Ab inferioribus autem obli- A αἴσθησιν ἐπεὶ χατὰ τὸν τῆς ἀχολουθίας λόγον, παν- . quisque partibus dico, quantum ad sensus nostri judicium attinet. Nam alioqui, ut ex dictis sequi- tur, calum undique superiorem locum, terra in- feriorem obtinet. Aiunt insuper celum orbicula- tim terram cingere, secumque rapidissimo motu solem, ac iunam, et stellas cireumferre; cumque sol supra terram est, illic diem esse; cum vero sub terra, noctem. Rursusque, cum subtus terram s0l subierit, hic noctem, illic diem esse. Coelum quibus probari videntur non esse unde- queque rotwndum. — Alii dimidia tantum parte spherice figure ccelum esse sibl. finxerunt, his diviniloqui Davidis verbis 199 in eam opinionem adducti : Extendens celum sicut pellem **; quo qui- dem vocabulo tentorium signiflcatur ; beati item Isaiz : Qui statuit celum. velut. fornic.m "" Tum etiam quia, cum sol et luna et stel[z occidunt, terram ab occasu aquilonem versus in urbem per- agrant, atque ita rursus ad ortum veniunt '"*, Cseterum quoquo modo hec se habeant, omnia divino jussu facta et stabilita sunt, divinomque voluntatem et consilium pro (irmissimo funda. mento habent. Nam ipse dixit, et [acia sunl : ipse wmandavit efcreata sunt. Statuil ea in eelernum et insca- culum seculi, preceptum posuit, et nonpreteribit 11. Coli tres. —ltaque coelum coeli, primum illud ceclum est firmamento superius '*. lta duos jam coelos habes : nam firmamentum quoque coli no- mine. Deus appellavit **. Deinde familiare est Seripturz aerem etiam ccelum nuncupare; quod videlicet sursum cernatur. &it enim, Benedicite, emnes volucres. celi **, hoc est aeris. Aer quippe avium regio est, non celum. En celos tres, quos divinus dixit Apostolus **. Quod'si septem illos orbes septem esse coelos interpretari libeat, nihil hoc veram doctrinam labefactabit. Quin ex usu quoque est Hebraice lingue, colum plurali nu- mero colos vocare. Ác proinde celum coli dicere 4 volens, celos celorum dixit ; quo celum cali si- gniücatur **, quod firinamento superius est, aque item qux super ceelos sunt, sive aerem et firma- mentum; vel septem firmamenti orbes, vel deni- que ipsum firmamentum, quod de more llebraicz ταχόθεν τὸν ἄνω τόπον ὁ οὑρανὸς ἐπέχει, χαὶ 1 v5 τὸν χάτω. Kal φασι τὸν οὐρανὸν σφαιροειδῶς χυ- κλοῦν τὴν γῆν, xoi συμπεριφἑρειν τῇ ὀξυτάτῃ xi- νήσει αὐτοῦ, Πλιόν τε xal σελήνην, xal τοὺς ἁστέ- pac, xaX ὑπὶρ γῆν ὄντος dou, ἡμέραν γίνεσθαι ἐνταῦθα”. ὑπὸ δὲ τὴν γῆν, νύχτα. Ὑπὸ δὲ γῆν χατιόντος ἡλίου, ἐνταῦθα μὲν νύχτα, ἐχεῖ δὲ ἡμέ- ραν. Ἕτεροι δὲ ἡμισφαίριον τὸν οὐρανὸν ἐφαντάσθη- σαν, Ex τοῦ τὸν θεηχόρον Δαθὶδ λέγειν. Ὁ ἐχτείνων τὸν οὐρανὸν ὡσεὶ δἐῤῥιν, ὅπερ δηλοῖ τὴν σχηνην ᾿ xat τὸν µαχάριον Ἡσαῖαν ''Ὁ στήσας τὸν οὗρανὸόν' ὡς καμάρα». Καὶ ὅτι δύνων, ὃ τε Ἆλιος, xal ἡ σε- B λήνη, xai τὰ ἄστρα, χυχλοῖ την. γῆν ἀπὸ δύσεως ἐπὶ βοῤῥᾶν, xaX οὕτω πάλιν ἐπὶ τὴν ἀνατολὴν ἆφ- εχνεῖται, Ὅμως, εἴτε οὕτως, εἴτε ἑχείνως, ἅπαντα τῷ θείῳ προστάγµατι γέγονέ τε, xaX Ἡδρασται 9, xaX τὸ θεῖον θέληµά τε xal βούλημα θεμέλιον ἁσάλευτον χέχτηται. Αὐτὸς γὰρ εἶπε, καὶ ἐγενή - 0ncavr: αὐτὸς ἐγετείᾶατο, καὶ ἑἐκτίσθησαγν. Ἔστησεν αὐτὰ εἰς τὸν αἰῶνα, καὶ elc τὸν aleva τοῦ αἰῶνος πρόσταγμα ἔθετο, xal οὐ παρελεύσεζαις Ἔστι μὲν οὖν οὐρανὸς τοῦ οὐρανοῦ, ὁ πρῶτος οὗ- ρανὸς, ἑπάνω ὑπάρχων τοῦ στερεώµατος. Ἰδοὺ δύο oüpavol* καὶ τὸ στερέωμα γὰρ ἑἐχάλεσεν ὁ θεὸς C οὐρανόν. Ἀύνηθες δὲ τῇ θεἰίᾳ Τραφῇ, καὶ τὸν ἀέρα οὐρανὸν χαλεῖν, διὰ τὸ ὁρᾶσθαι ἄνω. Εὐ.λογεῖτε γὰρ. qnot, πάντα τὰ πετεινὰ τοῦ οὐραγοῦ, τοῦ ἀέρος λέγων. Ὁ àhp γὰρ τῶν πετεινῶν ἐστι πορεία, xal οὐχ ὁ οὐρανός. Ἰδοὺ τρεῖς οὐρανοὶ, οὓς ὁ θεῖος ἔφη Απόστολος. El δὲ xaX τὰς ἑπτὰ. ζώνας, ἑπτά ob- ρανοὺς ἐχλαθεῖν θελήσειας, οὐδὲν τῷ λόγῳ τῆς ἀληθείὰς λυμαίνεται. Σύνηθες δὲ χαὶ τῇ Ἑδραῖδι φωνῇ τὸν οὐρανὸν πληθυντικῶς καλεῖν οὐρανούς. Οὐρανὸν ὁὖν οὐρανοῦ βουλομένη οἰπεῖν, οὐρανοὺς οὐρανῶν ἔφησεν P * ὅπερ δηλοῖ οὐρανὸν οὑρανοῦ, τὸν ἑπάνω τοῦ στερεώµατος, xat τὰ ὕδατα δὲ τὰ ἑπάνω τῶν οὐρανῶν, Tj τοῦ ἀέρος xal τοῦ στερεώµατος Ἡ «V ἑπτὰ ζωνῶν τοῦ στερεώματος, T] τοῦ στερεώ- µατος, τῇ συνηθείᾳ «fc Εδραΐδος πληθυντιχῶς, linguze ecelorum nomine plurali voce nuncupatur, Ὦ.οὐρανῶν, ὀνομαζομένου. intelligit. Celi natura. corruptibiles, — Jam vero, cum om- Πάντα μὲν οὖν (61) τὰ κατὰ γένεσιν ὑπόχειγαι "^ Pgal. cin, δ. "5 Isa. xp, 39. "* Chrysost. hom, 14 et 17, ad Hebr. "' Psal. cxrvin, 5, 6. 7* Greg. Nyss. De opif. hom. ** Gen. 1, 8. ** Dan. 1n, 69. 8! JI Gor. xii, 2. ** Psal. cxrvin, 34. VARLE LECTIONES. * R. 9497 ἵδρυιαι. P Β. ἔφη. NOTAE. Mu. Πάντα μὲν οὗν. Jam vero omnia que ortum uerunt, etc. Coelum corruptioni obnoxium esse περαηί Aristotelic sectz» patroni; quia qualitates jilas non admittit, quibus cum elementa inter se pugnant. Ireneus vero, lib. 1v, cap. 6, aliique Pa- tres coelos esse corrumpendos asserunt, propter Scripturam dicentep , fore ut, cali transeant, ut sicul. veetimgntum vetrerascant, ac. pereant. Basilius, Hom. in Hexaem. eamdem ac Noster rationem addit, cur coli sint interituri. Τὰ ἀπὸ póvou ἀρξάμενα, πᾶσα ἀνάγχη καὶ iv χρόνῳ συντελεσθη- ναι, inquit: Quo a tempore initium habent, finem quoque habeant prorsus necessum est. Nam si tem- porale principium habent, de fine neutiquam duwbi- taveris. Quocirca deridet mathematicos, quod post assiduas speculationes suas nihil de immutatione 685 DE FIDE ORTHODOXA LIB. IT. .*6 φθορᾷ, κατὰ thv τῆς φύσεως ἀχολουθίαν, xai oi A nia que ortum hapuerunt, juxta nalurz seriem οὐρανοί ' χάριτι δὲ Θεοῦ συνἐχονταί τε xal συντη- ροῦνται. Μόνον δὲ τὸ θεῖον, ΄ἄναρχόν τε φύσει, xa ἀτελεύτητον διὸ καὶ εἴρηται' Αὐτοὶ ἁπολοῦνται, | σὺ δὲ διαµένεις * ὅμως o0x εἰς τὸ παντελὲς ἆ ρανι- σθήσονται οἱ οὐρανοί' Πα.ἰαιωθήσονται μὲν γὰρ, xal ὡσεὶ περιδόαιον εἰ λιγήσογταε, xal ἀ 11αγή- σογται xal ἔσται οὐρακὸς καινὸς, xal rj χαινή. Πολλῷ δὲ τῷ µέτρῳ ὁ οὐρανὸς µείζων ὑπάρχει τῆς Υῆς. Τὴν μέντοι οὐδίαν-τοῦ οὐρανοῦ οὐ δεῖ ζη- τεῖν, ἄγνωστον ἡμῖν οὖσαν. Μηδεὶς δὲ ἐμφυχωμένους (68) τοὺς οὐρανοὺς,ἢ τοὺς φωστῆρας ὑπολαμθδανέτω" ἄφυχοι γάρ εἶσι, χαὶ ἀναί- σθητοι. ἜὭστε εἰ xal φησιν ἡ θεία Γραφή: Εὐφραι- »έσθωσαν οἱ οὐρανοὶ, καὶ ἆγα.1.1ιάσθω ἡ γῆ, τοὺς Ev οὐρανῷ ἀγγέλους, xaY τοὺς ἓν yf] ἀνθρώπους πρὸς εὑφροσύνην καλεῖ. Οἶδε δὲ ἡ Γραφὴ προσωποποιεῖν, καὶ ὡς Em ἐμφύχων περὶ τῶν ἀφύχων διαλέγεσθαι : ὡς 55 4, Ἡ θάλασσα εἶδε καὶ Égvrer- ὁ Ἰορδά- νης ἐστράφη εἰς τὰ óxíca. Kal* ΤΙ col ἐστι, θήασσα, ὅτι ἔφυγες, xal col, ἸἹορδάνη, ὅτι ἐστράφης εἰς τὰ ὀπίσω, Καὶ ὄρη, xal βουνοὶ ἔρω- τῶνται λόγους σχιρτήῄήσεως, ὥσπερ καὶ ἡμῖν σύνηθες λέγειν, Σὐνήχθη ἡ πόλις, οὗ τὰς οἰχοδομὰς σηµαί- νειν βουλοµένοις, ἀλλὰ τοὺς τῆς πόλεως οἰχήτορας Καὶ οἱ οὐρανοὶ διηγοῦνταιιδόξαν θεοῦ οὐ φων]ν ὧσὶν αἰσθητοῖς ἀχουομένην ἀφιέντες, ἀλλ ἐκ τοῦ οἰχείου μεγέθους «hv ποῦ Δημιουργοῦ δύναμιν ἡμῖν παρ: ιστάνοντες * ὧν τὸ κάλλος χατανοοῦντες, τὸν Hotn?tv, ὡς ἀριστοτέχνην δοξάζοµεν. ΚΕΦΑΛ. Z' [KA']. Περὶ φωτὸς, πυρὸς, pucriüpor, qnWov" t£, xai σε.]ήνης, xal ἀστέρων. Τὸ πῦρ Bv τῶν τεσσάρων στοιχείων ἐστὶ, κοῦφόν τε, καὶ ἀνωφερέστερον τῶν λοιπῶν, καυστικόν τα ἅμα, χαὶ φωτιστικὸν, τῇ πρώτῃ ἡμέρᾳ ὑπὸ τοῦ Δη- μιουργοῦ χτισθἑν. Φησὶ γὰρ ἠ.θεία Γραφή" Καὶ εἶπον ὁ θεός" Γεγνηθήτω φῶς' καὶ ἐγένετο góc. Oby 93 Plato in. Tim. xxu Ἱ. *? Dasil. hom 13 in Her. 5 Basil. hom. 1 et ὅ in lIexaem. ** Basil. hom. 4 οἱ 5. in llex.. " Just. quist. 95. 5* Psal. xcv, 9. corruptioni obnoxia sint **, tum ipsi quoque caelt, tametsi divino munere et gratia contineantur et conserventur δὲ. Solus autem Deus suapte natura principio et fine caret 35: quamobrem etiam di- cium est : Jpsi peribunt, tu autem permanebis 99. Quanquam non prorsus interibunt coeli. Vetera- scent enim, el sicut opertorium convolventur, εί mutabuntur : eritque celum novum, el terra nova **, Celerum muttis partibus ccelum terra majus est. Nec vero coi essentia investiganda est, quippe quam cognitione assequi nequeamus, Cali inanimati. — Nullus porro caelos, aut lumi- naria animata esse arbitretur : 163 auia quippe et sensu carent **. Quare cum ait Scriptura, Le- tentur cceli, et exsultel terra **, his verbis angelos qui in ccelo, et homines qui in terra sunt, ad lz- titiam invitat. Quin prosopopeiz figura uti, et de inanimis perinde ac de animatis loqui solet Scri- ptura: quo in genere illud est : Mare vidit, et fugit : Jordanis conversus est felrorsum ο. Et: Quid est tibi, mare, quod fugisti, et tu, Jordanis, quia conversus es. retrorsum *! ? Rursusque montes et colles rogantur, qua subsultationis causa sit : non secus ac nos dicere solemus : Coacta est om- nis civitas , non ut cedes, sed ut cives signiflcemus. Huc etiam attinet. illud, Celi enarrant gloriom Dei **; non quod ejusmodi vocem mittant, qua corporeis auribus pereipiatur : sed quod amplitu- C dine sua Opificis potentiam declarent, quorum inspecta pulchritudine, Conditorem, tanquam opti- mum artificem laudibus celebramus 35. CAP. VII: De luce, igne, luminaribus, sole, luna et stellis. Ignis elementum. Luz, ipse ignis, seu ether. Te - nebre lucis privatio, contra Manichaos. — gnis unum est ex quatuor elementis, leve et ceteris altius.tendens, urendi simul et. illuminandi vim babens, die primo a Creatore conditum. Ait enim *$ Psal. ci, 21. 5' Apoc. *! Γιά. 35. *? Psal cxi, — 3. *! Psal. xvii, t. VARLE, LECTIONES. q N. xai τὸ ἂν ἀλαλιν. | NOT X. ecli orbisque perceperint, sed vana tantum tra- D tenucrunt non solum Manichaei ex magorum super diderinl περὶ παλιγγενεσίας τοῦ αἰῶνος, de altera generatione, seu ἱηδίαμγαιίοηο, seculi in stalum pristinum. Chrysostomus vero mutationem solam agnoscit, qui sit penes formam et fignra, quaim- que adeo µετασχηµάτισιν q. d. (ransfigurationem, appellat, sumpto vocabulo ex Epistola ad Roma- nos, cujus verba ad hunc modum citat, µετασχη- µατίσει τὸν χόσμον, transfigurabit, seu reformabü hunc mundum. (03) Μηδεὶς δὲ ἑἐμψυχωμέγους. Nullus porro cclos, elc. Gentilium hic praecipuus error fuit, celos et sidera animata esse, quie idcirco eeu to- &idem numina colebant. Id Plato docuit in Tímao, quem librum Latine Cicero interpretatus est. kem. stilione, verum et Origenes, inter cujus profana dogmata hoc quoque recensent llieronymus epist. ad Avitum, et Justinianus-Augustus in Anathema- tismis, quos quinta synodus approbavit. Exhine apparet ratio. cur Damascenus hoc destrictim pro- scripserit. Quod ut prxstaret, nonnulla Scripturae loea, similia eorum quibus Origenes abusus erat hoi. 4 in Ezech. per figuram prosopopceam scripta esse admonet; eo prorsus modo quo Augustinus ipse, lib. i1 Rietract. c. 2 eadem interpretatus fue- rib; eisi lib. n De gen. ad lit. cap. 47; et in Enchi- ridio, cap. 58, pene concesserat solem, lunam et stellas, animis pradita esse, εἰ ad angelorum 46” eielatem peslinere.. ' . 887 S. JOANNIS DAMASCENI 885 diviua Scriptara ; Et dizi Deus : Fiat ικα; et [acta A ἕτερόν ἐστι τὸ πῦρ, εἰ p τὸ qx, ὥς τινές φασιν. εί (ux **. Nequeenim, ut quidam existimant, aliud quidquam est ignis, quam iux. Alii autem elemen- tarem hunc ignem aere superiorem esse aiunt, quem yocant zthera. In principio igitur, hoc est die primo, creavit Deus lucem, qua visibilium omnium crea- tararum decus et ornamentum est. Etenim sí lucem sustuleris, omnia in tenebris jacebunt ignota, ut qua pulchritudinem suam conspicuam reddere non possint : Vocavit autem Deus lucem diem : tenebras atem vocavit noctem **. Porro tenebrae substantia ulla non sunt, sed accidens. Neque enim aliud sunt quam lucis absentia. Aer quippe in sua substantia Jucem non habet δὲ. Quare ipsum hoc quod aer luce careat, Deus vocavit tenebras. Quin ne ipsa quidem aeris substantia tenebre sunt, sed lucis privatio : quod accidens potius quam substantiam indicat. Nec vero nox prius vocata est, sed dies : ac proinde antiquior dies est, nox posterior. Diem ergo nox sequitur ; atque ab unius diei ortu usque ad alium diem, dies unus est cum nocte conjunctus. est mane dies unus '. l'rimi tres dies, cum sol non esset. Lune et stella- rwn munus in nocte. — Et quidem tribus primis diebus, luce Dei jussu, tum sese diffundente, tum Fursus contrahente, dies et nox exstitere **. At die quarta feeit Deus luminare majus, nempe solem, ut diei preesset (per ipsum enim dies efficitur ; dies quippe est cum sol supra terram exstat, diei- que spatium, cursus ille quem ab ortu ad occasum Ἕτεροι δὲ τὸ χοσμιχὸν πῦρ ὑπὲρ T τὸν ἀέρα φασὶνν ὅ χαλοῦσιν αἰθέρα. Ἑν ἀρχῇ μὲν οὖν ἐποίησεν ὁ θεὸς τὸ φῶς, ἤγουν τῇ πρώτῃ ἡμέρᾳᾷ, χαλλωπισμὸν, xai χόσµον πάσης τῆς ὁρατῆς Ἁατίσεως. "Aoc)e γὰρ τὸ φῶς, χαὶ πάντα Ev τῷ σχότει ἁδιάγνωστα µένουσι, τὴν οἰχείαν μὴ δυνάµενα εὐπρέπειαν ἐπιδείδασθαι. Ἑκά.εσε δὲ ὁ θεὸς, τὸ μὲν φῶς, ἡμέραν τὸ δὲ σκότος ἑκά.ῖεσε νύκτα. Σχότος δέ ἐστιν, οὖκ οὐσία τις, ἀλλὰ συμθεθηχός ' φωτὸὺς áp ἐστι στέρησις. Ὁ γὰρ à*p, οὐχ ἐν τῇ οὐσίᾳ αὐτοῦ ἔχει τὸ qux. Αὑτὸ οὖν «b ἑστερῆσθαι τὸν ἀέρα φωτὸς, σχότος ἐχάλεσεν ὁ θεός χαὶ οὐχὶ fj οὐσία τοῦ ἀέρος ἐστὶ σχότος, ἁλλ᾽ f) τοῦ φωτὸς στἐρησις, ὅπερ συμθεθηχὸς μᾶλλον δηλοῖ, fjmzp οὐσίαν. Οὐκ ἐχλήθη δὲ πρώτη fj νὺξ, ἀλλ) dj ἡμέρα * ὥστε πρώτη ἑστὶν ἡμέρα xal ἑσχάτη ἡ νύξ. ᾿Αχολουθεῖ οὖν ἡ νὺξ τῇ ἡμέρᾳ ' xat ἀπ᾿ ἀρχῖς τῆς ἡμέρας ἕως τῆς ἄλλης ἡμέρας, ἓν νυχθἠµερόν ἐστιν ἔφη γὰρ ἡ Γραφή Καὶ ἐτέγετο ἑσπέρα, καὶ ἐγένετο πρωῖ, ἡμέρα µία. hit enim Scriptura : Et factum est vespere, εἰ [actum Ἐν μὲν οὖν ταῖςτριαὶν ἡμέραις ἀναχεομένου, xat συστελλομένου τοῦ φωτὸς τῷ θείῳ προστάγµατι, f τε ἡμέρᾳ, xai fj νὺξ ἐγένετο. TT, δὲ τετάρτῃ ἐποίησεν ὁ θεὸὺς τὸν φωστῆρα τὸν µέγαν, fro, τὸν fov, clc ἀρχὰς χαὶ ἐξουσίαν τῆς ἡμέρας 5’ δι αὐτοῦ γὰρ fj ἡμέρα συνίσταται ἡμέρα γάρ ἔστιν, bv τῷ τὸν Ίλιον ὑπὲρ γῆν εἶναι ' καὶ διάστηµα ἡμέρας ἐστὶν, ὁ ἀπὸ ἀνατολῆς µέχρι δύσεως ὑπὲρ γῆν τοῦ ἡλίου usque sol supra terram peragit), 1Θή, atque item C δρόμος ' χαὶ τὸν φωστῆρα τὸν ἑλάσσω, ἤτοι την σε- luminare minus, hoc est lunam, et stellas, ut nocti praeessent, eique lucem ferrent. Nox porro est cum 80l infra terram est : noctisque spatium est cursus Ηΐ9, quem sol ab occasu ad ortum sub terra con- ficit. Luna igitur, et stella constitutze sunt, ut moctem illustrarent ; non quod interdiu sub terra penitus delitescant (nam tunc quoque stellze in ccelo super terram sunt), sed quia sol eas, lunamque splendoris sui nimia amplitudine operiens, elucere non sinit. Primigenia lux luminaribus indita, — Wisce lu- minaribus primigeniam lucém summus ille rerum Opifex indidit, non quod alterius luminis penuria laboraret ; sed ne lux illa supervacanea maneret. Luminare siquidem lux ipsa non est, sed lucis. conceptaculum **. Planete septem. — Inter hzc. autem. luminaria: planetas septem recensent, quos contrario ac cc- lum motu volvi dicunt; quocirca planetas, erran- tesce stellas, eos appellarunt. Ccelum enim ab ortu ad occasum volvi inquiunt; planetas autem ab λήνην, xai τοὺς ἁστέρας, εἰς ἀρχὰς καὶ Σξουσίαν τῆς νυκτὸς, τοῦ φωτίζειν αὐτὴν. Νὺξ δέ ἔστιν, ἓν τῷ τὺν ἥλιον ὑπὸ γῆν εἶναι καὶ διάστηµα νυχτός ἐστιν, ἀπὺ δύσεως μέχρις ἀνατολῆς ὑπὸ γην τοῦ ἡλίου δρό- poc. Ἡ σελήνη τοίνυν χαὶ οἱ ἁστέρες ἐτάχθησαν τὴν νύχτα φωτίζειν, οὐχ ὡς τῇ ἡμέρᾳ πάντοτε ὑπὸ γῆν ὄντες ' εἱαὶ γὰρ xai tv. ἡμέρᾳ ἁστέρες ἓν τῷ οὐρανῷ ὑπὲρ γῆν ' ἀλλ ὁ fioc τούτους ἅμα, xal τὴν σελήνην τῇ φαιδροτέρᾳ αἴγλῃ ἀποκρύπτων, οὖκ ἑᾷ φαίνεσθαι. Τοῖς φωστῆρσι τούτοις τὸ πρωτόχτιστον φῶς ὁ Δημιουργὸς ἑναπέθετο, οὐχ ὡς ἁπορῶν ἄλλου φωτὸς, ἀλλ) ἵνα μὴ ἀργὸὺν ἐχεῖνο µείνῃ τὸ φῶς. Φωστὴρ γάρ ἐστιν, οὐκ αὐτὸ τὸ φῶς, ἀλλὰ φωτὸς δοχεῖον. "Ex τούτων τῶν φωστέρων ἑπτὰ πλαν ἧτας φασί- xal λέγουσιν αὐτοὺς ἑναντίαν τοῦ οὑρανοῦ χινεῖσθαι χίνησιν * διὸ πλανήτας αὐτοὺς ἐχάλεσαν ' τὸν μὲν γὰρ οὐρανόν φησιν, ἐξ ἀνατολῶν πρὸς δυσμὰς κινεῖ- σθαι ' τοὺς δὲ πλανήτας Ex δυσμῶν ἐπὶ ἀνατολάς” * Gen. 1, 5. ** Ibid. 5. ** Basil. hom. 2 in Ποσαθω, ἵ Gen. 1, 9. ?* Basil. hom, 2. in Hexaem. ο id. hom. 6 in Hexaem. VARLE LECTIONES., * Edita et Regii ὑπό, contra auctoris veterumqne sententiam, qui ignem supra aerem stalueruné 9 Cod. S. ΠΗΙ., Regii octo, Colb. οἱ N. hic et infra ἐξουσίας, 889 DE FIDE ORTHODOXA 110. II. δα συμπεριφέρειν δὲ τὸν οὐρανὸν τῇ ἑαυτοῦ χινήσει ὡς A occasu ad ortum: quos etiam collum rapidiori suo ὀξυτέρᾳ, τοὺς ἑπτὰ πλανήτας. Tov δὲ ἑπτὰ πλανη- τῶν τὰ ὀνόματά εἶσι ταῦτα" Σελήνη, Ἑρμῆς, 'Aqpo- δίτη, "Hioc , Ἂρης, Ζεὺς, Κρόνος '. Εἶναι δὲ χαθ ἑκάστην ζώνην τοῦ οὐρανοῦ, ἕνα τῶν ἑπτὰ πλα νητῶν. Ἑν μὲν τῇ πρώτῃ, τοι τῇ ἀνωτέρᾳ, τὸν K póvov. Β Ἐν δὲ τῇ δευτέρα, τὸν Δία. 1 'Ev 65 τῇ τρίτῃ, τὸν "Apsa. c7? Ἐν δὲ τῇ τετάρτῃ, τὸν "Ἠλιον. ο Ἐν δὲ τῇ πέµπτῃ, τὴν ᾿Αϕροδίτην. Q Ἑν δὲ τῇ Extr, τὸν Ἑρμῆν. "Ev δὲ τῇ ἑθδόμη, xat χατωτέρᾳ, τὴν Σελήνην. ( Τρέχουσι δὲ δρόµον ἄληκχτον, ὃν ὁ Δημιουργὸς n motu secum circumferat. Septem porro planetarum: hac sunt nomina : Luna, Mercurius, Venus, Sol, Mars, Jupiter, Saturnus. Tradunt insuper, in uno- quoque coli circulo unum ex septem planetis esse. In primo nempe, id est sublimiori, Saturnum. In secundo, Jovem. In tertio, Martem. In quarto, Solem. In quinto, Venerem. In sexto, Mercurium. In septimo denique ct infimo, Lunam. Anni quatuor tempora et conversiones. Mundws ἔταξεν αὐτοῖς, xal χαθὼς ἐθεμελίωσεν αὐτὰ, ὣς p verno lempore conditus. — Cursum autem cum Φησιν ὁ θεῖος Aa6ió* Σε.Ίήνην xal ἀστέρας, d σὺ ἐθεμε.ίωσας. Mà γὰρ τοῦ εἰπεῖν , ἐθεμε.ίωσας, ἐσήμανε τὸ πάγιον xal ἁμετάθλητον τῆς ὑπὸ θεοῦ δοθείσης αὐτοῖς τἀξεώς τε καὶ εἱἷρμοῦ. Ἔταξε γὰρ αὑτοὺς εἰς χαιροὺς, xa εἰς σημεῖα, καὶ εἰς ἡμέρας, καὶ εἰς ἐνιαυτούς. Διὰ μὲν Op τοῦ ἡλίου αἱ τέσσα- pss τροπαὶ συνίστανται * καὶ πρώτη μὲν, ἡ ἑαρινή ἐν αὐτῇ γὰρ ἐποίησεν ὁ θεὺς τὰ σύμπαντα * χαὶ δη- Aot τὸ καὶ µέχρι τοῦ νῦν, Ev αὐτῇ τῶν ἀνθέων τὴν βλάστησιν γίνεσθαι, ἥτις xat ἱσημερινὴ sport) ἐστιν" δώδεχα γὰρ ὡρῶν τὴν τε ἡμέραν χαὶ τὴν νύχτα χαθίστησιν. Αὕτη ἐκ τῆς µέσης ἀνατολῆς τοῦ ἡλίου συνίσταται, εὐγραὴς οὖσα, αἵματος αὐξητιχὴ, θερμἣ, xai ὑγρὰ ὑπάρχουσα ' xai δι ἑαυτῆς μεσιτεύουσα sine intermissione tenent, quem eis Conditor in- dixit, et sicul ea fundavit ; juxta illud divini Da- vidis : Lunam et stellas, qug tu fundasti *. Nam: verbo, fundasti, ordinis tenorisque ipsis a Dco concessi firmitatem el constantiam significavit ; cuim ea slatuerit in tempora, et signa, et annos. Per solem enim quatuor tempestates, conversio- ncesve constituuntur : quarum prima verna est; qua nimirum Deus condidit universa ! : idque de- clarant etiamnum flores vere pullulantes. lc autem conversio, xquinoctialis. dicitur : quippe cum diem duodecim horarum, totidemque, noctem efficiant. Porre illa ex medio solis ortu constituitur, optimaque temperie est, sanguinem ougens, cali- τῷ χειμῶνί ve xal τῷ θέρει * τοῦ μὲν χειμῶνος θερ- ϱ daque et humida atque inter hiemem et zstatem ; µοτέρα xaX ξηροτέρα, τοῦ δὲ θέρους φυχροτέρα xal ὑγροτέρα * διατείνει δὲ αὑτῆ f ὥρα, ἀπὸ Μαρτίου xal μέχρις Ἰουνίου χδ'. Εἶτα ὑψουμένης τῆς τοῦ ἡλίου ἀνατολῆς ἐπὶ τὰ βορειότερα µέρη, fj θερινἠ τροπὴ διαδέχεται, µεσιτεύουσα τῷ τε ἔαρι xal τῷ µετο- πώρῳ' ix μὲν τοῦ ἔαρος τὸ θερμὸν ἔχουσα, Ex δὲ τοῦ µετοπώρου τὸ ξηρόν΄ θερμὴῆ γάρξστι, xaX ξηρὰ,. χαὶ τὴν ξανθην αὔξει χολἠν. Abtr δὲ µεγίστην μὲν τὴν ἡμέραν ἔχει, ὠρῶν τε. τὴν δὲ νύχτα πἀνυ. σµιχροτάτην, ὡρῶν ἑννέα διάστηµα ἔχουσαν. Καὶ αὕτη δὲ δ-ατείνει ἀπὸ Ἰουνίου κδ μέχρι μηνὸς Σεπτεµθρίου xs'. Εἶτα πάλιν εἰς τὴν µέσην ἀνατο- λὴην τοῦ ἡλίου ἑπανιόντος, 1) μµετοπωρινὴ τροπὴ τὴν θερινὴν ἀμείδει, µέσως πως ἔχουσα ψύξεώς τὲ, xa hiemem calore οἱ siccitate, :statem frigedine et humiditate superansque. Πο pars a vicesimo primo Martii ad. vicesimum quartum Junii exporrigitur. Deinde vero solis ortu ad septentrionales partes alius assurgente, solstitium astivum succedit, quod inter ver et autumnum locum medium tenet, a vere calorem, ab autumno siccitatem halens. ' Calida namque, el sicca est :estas , ct Παν bilis incrementum 165 facit. Hujus porro maximus dies quindecim horas complectitur : nox. quam brevissima novem horarum spatio definitur. Atque hec quoque a quarto et. vicesimo Junii die, ad quintum et vicesimum Septembris pertinet. Postea sole rursus ad medium ortum regrediente, autum- θέρµης, ξηρότητός τε. xol ὑγρότητος, xai µεσι- D nalis conversio zestivam excipit, media quodammo τεύουσα τῇ τε θερινῃ, καὶ τῇ χειμερινῇ τροπῇ, ἐκ μὲν τῆς θερινῆς τὸ ξηρὸν, ἐκ δὲ τῆς χειμερινῆς τὸ ΨΦυχρὺν ἔχουσα. Ψυχρὰ váp ἐστι xaX ξηρὰ, χολῆς τε’ µελαίνης αὐξητικὴ πἐφυχεν. Αὕτη πάλιν ἱσημερινῆ τροπὴ ὑπάρχει, δώδεχα ὡρῶν τὴν τε ἡμέραν, xal τὴν νύχτα ἔχουσαν ' διατείνει δὲ αὕτη ἀπὸ Σεπτεμ- θρίου χε’, µέχρι Δεχεμθρίου χε’. Tou δὲ ἡλίου ἐπὶ 3 Psal. viti, 4. * Dasil. hom. 6 in Hexaem. do inter frigus et calorem, siccitatemque et hu- morem, atque inter asstivam et hibernam tempesta- tes interjecta; ab aestiva videlicet siccitatem, ab hiberna frigedinem habens. Frigida enim et sicca est, atramque bilem augere solet. Atque hzc rur- sus zquinoctialis conversio dicitur, αἱ qu:€ duode- cim horarum, tum diem, tum noctem babeat. Pro- VARUE LECTIONES. t Cod Colb. 4750, et S. Hil. planetas eodem ac edita ordine recensct, sed singulis metalla singula, qux eorumdem influxu generari dicuntur, assignant : Ἑρμῆς, xaoctvepoc" "Apne, ὑδράργυρος, Αφροδίτη, χαλκός Κρόνος, µόλνθδος. tres, οἱ Ν. δημιουργήσας. λιος, γρυσός * σελήνη, ἄργυρος "Ztuc, σίδηρος" * «Cod. Colb. 4780 ; Kegil 801 S. JOANNIS DAMASCENI 892 tenditur autem ea a vicesimo quinto Septembris A τὴν μικροτέραν xat χθαμαλωτέραν, fixo τὴν µεσηµ- ad vicesimum quintum Decembris. Tum sole ad inferiorem demissioremque, hoc est meridionalem: ortum, labente, hiemale solstitium ac tempestas subit; que frigida et humida est, media inter autumnalem et vernam qualitate. 9ο porro bre- vissimum diem, novem horarum, longissimam noctem, quindecim habet, ac pituitam auget : atque a Decembris quinto et vicesimo die ad primum et vicesimum usque Martii se porrigit. Sapienter enim & rerum Conditore provisum est : ne alioqui a sum- mo frigore, aut calore, aut humiditate, aut. sieci- tate, ad extreme contrariam qualitatem trans- euntes, in graves morbos. incidamus. Periculosas enim esse repentinas mutationes ratione ipsa do- ceinur. Λά hunc itaque modum sol quatuor. conversio- nes, perque eas annum efficit; dies item et noctes constituit : dies, inquam, cum exoritur, et supra terram exsistit; noctes, cum terrz subit et occidit, sideribusque aliis, lunz nimirum et stellis ut illu- ceant, concedit. Signa duodecim zodiaci.— Aiunt etiam duodecim in colo signa ex astris esse, animalium nominibus nuncupata, qua contra, ac sol, οἱ luna ceterique errantes moveantur; per eaque signa septem pla- metas transire. Atqui sol quidem in unoquoque signo mensem unum perficit, duodecim signa toti- dem nmrensibus peragrat. llorum porro signorum nomina hzc sunt, hique eorum menses. Aries, mense Martio, die 21 solem excipit. Taurus, mense Aprili, die 25. Gemini, mense Maio, die 94. Cancer, mense Junio, die 94. Leo, mense Julio, die 95. Virgo, mense Augusto, die 95. Libra, mense Septembri, die 95. Scorpius, mense Octobri, die 95. Sagitarius, mense Novembri, die 25. Capricornus, mense Decembri, die 25. Aquarius, mense Januario, die 25. Pisces, mense Februario, die 24. Lune cursus brevior. — At vero luna, ut que 6 Κρὺς, θρινἣν ἀνατολὴν χατιόντος, ἡ χειμερινὴ ἐπιλαμβά- νεται τροπὴ, ψυχρά τε * χαὶ ὑγρὰ τυγχάνουσα, καὶ μεσιτεύουσα τῇ τε µετοπωρινῇ, καὶ τῇ ἑαρινῇ ' Ex μὲν τῆς μετοπωρινῆς τὸ duyphv ἔχουσα, ix δὲ τῆς ἑαρινῆς τὸ ὑγρὸν χεκτηµένη. Αὕτη δὲ σµιχροτάτην μὲν τὴν ἡμέραν ἔχει, ὡρῶν ἑννέα ὑπάρχουσαν, τὸν δὲ νύχτα µεγίστην, ὡρῶν ὑπάρχουσαν πεντεχαίδεχκα; φλέγματος δὲ αὕτη ὑπάρχει αὐξητιχή * διατείνει δὲ xai αὕτη ἀπὸ Δεχεμθρίου χε᾽ μέχρις κα Μαρτίου. Σοφὼς γὰρ ὁ Δημιουργὸς προενοῄσατο, ὡς ἂν μὴ t£ ἄχρας Ψυχρότητος, ἢ θερµότητος, fj ὑγρότητος, 1j ξηρόσητος, ἐπὶ τὴν ἄκραν ἑναντίαν ἑρχόμενοι ποιό- τητα, χαλεποῖς περιπέσωµεν ἀῤῥωστήμασι * σφαλε- B ρὰς γὰρ τὰς αἱφνιδίους μεταθολὰς olbev ὁ λόγος. Οὕτω μὲν οὖν. ὁ ἥλιος τὰς τροτὰς, χαὶ δι αὐτῶν τὸν ἐνιαυτὸν ἀπεργάξεται, xol τὰς ἡμέρας. δὲ, xal τὰς νύχτας ᾿ τὰς μὲν ἀνατέλλων, xai ἀπὲρ γῆν γινό- µενος, τὰς δὲ ὑπὸ ΥΏν δύνων * xai τοῖς ἄλλοις φω- στῆρσι, σελήνῃ τε, xal ἀστράαι τὴν φαῦσιν παρα- χωρῶν συνίστησι, Φασὶ δὲ καὶ δώδεχα ζώδια ἐξ ἁστέρων εἶναι Ev «πρ οὐρανῷ, ἑναντίαν χίνησιν ἔχοντα τῷ τε ἡλίῳ, xat τῇ σελήνῃ, χαὶ τοῖς ἄλλοις πέντε πλανήταις, χαὶ διὰ τῶν δώδεχα ζωδίων παρέρχεσθαι τοὺς ἑπτά. Ὁ μὲν οὖν ἥλιος καθ) ἕχαστον ζώδιον ἀποτελεῖ μῆνα ἕνα, χαὶ διὰ τῶν δώδεχα μηνῶν τὰ δώδεχα ζώδια διέρχε- ται * ty δὲ δώδεχα ζωδίων τὰ ὀνόματά ἐστι ταῦτα, xaX ol τούτων μῆνες. "7v" μηνὶ Μαρτίῳ, χα’, δέχεται τὸν fov, Ταῦρος, (tj μηνὶ Απριλλίῳ, xr". Δίδυμοι, TT μηνὶ Mito, xb. Kapxivo;, ἆ--Ὅ μηνὶ Ἰουνίῳ, — x$'. Λέων — dl μηνὶ Ἰουίῳ, — xc. Παρθένος, vro μηνὶ Αὐγούστῳ, χε’. Ζυγὸς, «κ. μηνὶ Σεπτεµθρίῳ, χε’. Σχορπίος, ἩὪλ, μηνὶ Ὀχτωθρίῳ, κε’. Τοξότης, AN μηνὶ Νοεμθρίῳ, xe. Αἰγόχερως, Ζ μηνὶ Δεχεμθρίῳ, κε’. Ὑδροχόος, Z2 μηνὶ Ἰανουαρίῳ, χε’. Ἰχθύες, HC μηνὶφευρουαρίῳ, xb. Ἡ δὲ σελήνη X καθ) ἕχαστον μῆνα τὰ δώδεχα ζώ- inferiore loco sit, celeriusque zodiacum orbem D δια διέρχεται. χατωτέρα οὖσα, xat ταχύτερον ταῦτα peragret, in singulos menses tota duodecim signa - percurrit. 1066 Quemadmodum enim, si intra orbem, alium quemdam orbem facias, interior or- bis illo minor invenietur : eodem modo cum luna διοδξεύουσα * ὡς yàp &àv ποιἠσῃς πόλον Evbov ἄλλου πόλου, ὁ ἔνδον πόλος μικρότερος εὑρεθήσεται ' οὕτως xai ὁ δρόμος τὴς σελήνης χατωτέρας οὔσης, ὁλιγώ- τερός ἐστι, xal ἀνύεται τἀάχιον. fuferiorem sedem nacta sit, brevius queque ipsius eurriculum sit, citiusque conficiatur necessum est. Sidera quorum signa sint. Nihil libertati officiunt, Οἱ μὲν οὖν Ἕλληνες (62) διὰ τῆς τῶν ἄστρων τού- VARLE LECTIONES. Y R. 5 Colb. unus, cod. 5. Ilil. φυχροτέρα τε. NOTAE. (63) 0! μὲν οὖν ἐθνικοί. Jam vero gentiles, etc. Gentiles qui res humanas ineluctabili fato regi putabant, eleganter Nemesius confutat, cap. 35 el , quem Noster hic sequitur. Id argumenti frequen- ter tractarunt doctores alii : unde pessime, apud Christianos audierunt astrologi, qui ex siderum inspectione futurorum coguitionem sibi arrogarunt, Origenes, in Philocalia, cap. 22, quod ex tome ἶ Commentariorum ejus in Genesim sumptum est, demonstrat fieri non posse, ut astra rerums et 893. DE FIDE ORTHODOXA LIB: II. 894 των, ἡλίου τε, xal σελήνης, ἀνατολῆς, καὶ δύσεως, A conira falum. — Jam vero-gentiles, per horum si- χαὶ συγκρούσεως X, φασὶ πάντα διοιχεῖσθαι τὰ xab' ἡμᾶς. Περὶ ταῦτα γὰρ ἡ ἁἀστρολογία καταγίνεται ἡμεῖς δὲ φαµεν, ὅτι σημεῖα μὲν &E αὐτῶν Ὑίνονται,. ὄμθρου xaX ἀνομθρίας, ψυξεώς τε xal θέρµης, ὐγρύ- τητός τε xal ξηρότητος, καὶ ἀνέμων, xol τῶν τοιού- των * τῶν δὲ ἡμετέρων πράξεων, οὐδαμῶς. Ἡμεῖς γὰρ αὐτεξούσιοι ὑπὸ τοῦ Δημιουρχοῦ Yevóusvot, κύ- ῥιοι τῶν ἡμετέρων ὑπάρχομεν πράξεων. Ei γὰρ ix τῆς τῶν ἀστέρων φορᾶς πάντα πράττοµεν, κατ’ ἀνάγχην. πράττοµεν, ἃ πράττοµεν τὸ δὲ χατ᾽ ἀνάγ- χην Υινόμενον, οὔτε ἀρετὴ, οὔτε χαχία ἐστίν’ εἰ δὲ μήτε ἀρετὴν μήτε χαχίαν χεχτήµεθα, οὔτε ἑπαίνων, οὔτε. Χρλάσεων ὑπάρχομεν tov εὑρεθήσεται δὲ xal ὁ θεὸς ἄδικος, τοῖς μὲν, ἀγαθὰ, τοῖς δὲ, θλίφεις διδούς. Αλλ) οὐδὲ κυθέρνησιν, οὐδὲ τῶν ἑαυτοῦ κτισμάτων D ὁ θεὺς ποιῄσεται πρόνοιαν, εἰ xaz' ἀνάγχην ἄγονται τὰ πάντα, xal φέρονται. Καὶ τὸ λογικὸν δὲ περιττὸν ἐν ἡμῖν ἔσται' μηδεμιᾶς γὰρ ὄντες πράξεως χύριοι, περιττῶς βουλευόµεθα . τὸ δὲ λογιχὸν, πάντως τῆς βουλῆς ἡμῖν ἕνεχεν δέδοται’ ὅθεν πᾶν λοχιχὸν, xat αὑτεξούσιον. derum, solis nimirum et lunz, ortum et occasum, concursumque, res omnes gubernari asserunt (in. his enim astrologia. versatur) ; nos contra. imbrem quidem ac serenitatem, frigus item et calorem, humorem.et siecitatem, ventos denique, atque alia ejusmodi per ea- significari non imus inficias * : quad: vero actionibus nostris omen ullum importent, id: pernegamus. Nam cum liberi arbitrii a Conditore prediti simus, hinc efficitur ut actiones nostra juris nostri sint. Alioqui, si ex siderum motu cuncta facimus, sequitur ut ea qua facimus necessitate faciamus*. ld porro quod necessitate fit, neque virtus, neque vitium est. Quod si nec virtutem, nec vitium habemus, profecto nec laudibus, nec supplicio digni sumus : atque ita iniquus Deus reperietur, duin aliis res secundas, aliis calamitosas tribuit; Imo vero nec gubernabit Deus res conditas, nec eis providebit, si quidem omnia necessitate agantur ac ferantur; supervacaneaque im mobis erit pars rationalis. Nam si nulla actio e nostro arbitrio pendet, frustra consultamus : vis quippe rationis. utique consultandi causa. nobis coucessa est: unde etiam quidquid ratione utitur, arbitrii quoque libertate praeditum est. Ἡμεῖς δὲ φαμεν, ὅτι οὐχ.αὐτὰ αἴτιά τινός εἰσι τῶν γινοµέγων, οὔτε γενέσεως τῶν γινοµένων, οὔτε τῶν' γινοµένων, οὔτε τῶν φθειροµένων φθορᾶς σημεῖα δὲ μᾶλλον ὄμθρωντε, xaX τῆς τοῦ ἀέρος μεταθολῆς. Ἴσως δ' ἄν τις εἶποι, ὅτι xal πολέμων o2x αἴτια, ἀλλά σημεῖα αυνίστανται ᾿ χαὶ ἡ πο:ότης δὲ τοῦ ἀέρος ποιουµένη Y ὑπὸ flou, xaX σελήνης, καὶ τῶν ἁστέ- pov, ἄλλως χαὶ ἄλλως διαφόρους χράσεις, χαὶ ἕξεις, xaX διαθέσεις συνἰστησιν. Al δὲ ἕξεις τῶν ἐφ᾽ Sylv χρατοῦνται γὰρ τῷ λόγῳ, καὶ ἄγονται πρεπόµεναι. Sidera prognostica. — Quamobrem hoc dicimus, sidera nec eorum qua contingunt, nec ortus eorunr qua nascuntur, nec eorum quz pereunt, interitug causas esse : verum signa potius pluviarum, aerisque mutationis, Quanquam πες defuturus fortasse est, qui bellorum ea qnoque signa esse dicat, tametsi non causas. Quin aer quoque a sole, et luna, et.astris alia. subinde atque alia qualitate affectus ,, diversa temperamenta, habitusque, et affectiones gignit *, Habitus porro inter ea quz in nostra potestate consistunt, referuntur. li. quippe sub rationis imperio sunt, ab eaque gubernantur, et immutantur. Συνίστανται δὲ πολλάχις καὶ χομῆται, σημεῖά.τινα θάνατον δηλοῦντα βασιλέων *, ἅτινα obx εἰσὶ τῶν ἐξ ἀρχῆς γεγενηµένων ἄστρων, ἀλλὰ τῷ θείῳ mpooxá- (οπιείς. Christo nascente, sidus norum.—Plerume que insuper exsurgunt cometa, regum mortem portendentes : qui tamen non ex illis sideribus 3 Basil. bom, 6in Hexaem. * Nemes. Denat. how. c. 94. * Basil. hom. 6 in Hexaem. VARLE LECTIONES. x Περ. 8 συγχράσεως. Sic Faber, commistionis : in cod. S. Hil., sed supra lineam a recognitore ου pro a, appositum fuit, Colb. unus habet συγχρίσεως" Noster συγχρούσεως, τοι συνόδ 12, et cod. S. Hil. habent ποιουµένου. 3 Cod. S. Hil. Regii 9. θανάτων ου. 7 Colb. 4 et Regii ' σιλέων. sic Faber, signa quadam interituum. regum, Reg. 2127 θάνατον, f| ἀνάδειξιν σηµαίνουσι βασιλέων. NOTAE. eventuum, quae ex libera hominum voluntate pen- D ejusmodi signorum perceptionem atlingere posse, dent, causa sint effectrices; concedit tameu ea omnia qui? apud nos geruntur, a sideribus signi- ficari, quia in libro qui Testamentum duodecim pa- triarcharum inscribitur, legerat dixisse Jacob filio suo Joseph ; Legi in (abulis cali omnia que evenient vobis. Unde contendit cadum instar volu- minis esse, in quo exaraverit Deus qu:e apud ho- mines gerenda essent : quod rursum (irinare nititur ex Scriptura, ubi dicitur coelum esse convolven- duin à; βιθλίον, sicut librum. Opinionem hanc ceu Christiano indignam Procopius Gazeus idcirco respuit, quod a futurorum inquisitione abstinere debeamus. Caterum Origeues negat hominem ad nisi ab angelis celorum incolis edoceatur. Vali- dius ergo boc commentum Basilius Magnus, homil, 7 in Mexaem., et Augustinus lib. v De civ. Dei, €onvellunt exemplo gemellorum, qui, cum eadem temporis parte concepti Sint, proximeque alius post alium in lucem prodierit, nihilominus di- verse indolis sunt, et diversas vite conditiones subeunt. Fieri siquident non posse, ut idem sidus, in eadem celi statione positum, tam contrarios eventus portendat. Attamen Basilius concedit va- rias anni tempestates, variasque aeris immutatio- nes a sole et astris efflci et significari; quod et eleganter explicat. 805 S. JOANNIS DAMASCENT 896 sunt, qux: in primo rerum ortu procreata fuere : A Υµατι χατ᾽ αὐτὸν xatpby συνίστανται, καὶ πάλιν διὰ - verum Dei jussu sub ipsum tempus conflantur, rursusque dissolvuntur *. Quandoquidem ne sidus quidem illud, quod tum, cum Dominus nostri causa 167 pro sua erga liomines clementia, ipsorumque * salute in carne natus est Magis apparuit, non ex illis stellis erat, quze mundi initio conditz fuerunt. Quod quidem perspicuum est, eo quod illa, nunc ab ortu ad occasum, nunc a septentrione ad se rursus prodebat : quod quidein a siderum ordine Cur Deus lunam a sole mutuari [ucem voluerit : contra Mohammedem. — Seiendum autem est lu- nam a sole lumen suum mutuari : non quod Deus in ea inopia versaretur, ut proprium ipsi lumen dare non posset : verum ut concinnitas et ordo rebus conditis imponeretur, aliis videlicet imperan- tibus, obsequentibus aliis; hincque nos mutuo communicare disceremus, ac subesse; primum quidem Deo rerum opiflci et Domino, deinde prin- cipibus ab eo constitutis : nec sciscitari, cur hic praesit, ego non; verum omnia qua Deo ordinante contingunt, grato et z:quo aniio aecipere. Causa deliquii solis et lune. — Quod autem sol et luna defectum quandoque patiuntur, hinc eorum, qui res creatas, neglecto Creatore, adorant", amen- tiam arguunt, seque mutationi ae variationi obnoxia esse docent. Quidquid enim mutabile est, natura sua interitui obnoxium est. Solis magnitudo. — Tum autem solis defectus accidit, cum lunz? corpus parietis instar cujusdam c interpositi, umbram facit, nec lucem diffundi sinit. Ac proinde quanta lunaris corporis, quo sol obdu- citur, inventa magnitudo fuerit, tantum quoque deliquium efficitur. Lunz autem corpus inferioris maguitudinis esse, minime mirum tibi videatur: nam et solem nonnulli multis partibus terra majo- vem esse contendunt : sancti Patres vero, terre wequalem. Et tamen szpenumero accidit, ut nube- cula, vel colle exiguo, aut pariete occultetur. At vero lune defectus ex.umbra quam terra offundit, efficitur, cum decimam quintam diem atti- git cumque ex adverso, in summo utique centro, sol quidem infra terram, luna autem supra terram invenitur. Tunc enim terra umbram obducit, nec . λύονται, Ἐπεὶ χαὶ ὁ χατὰ τὴν τοῦ Κυρίου δι’ ἡμᾶς κατὰ σάρχα φιλάνθρωπον xai σωτῄριον Ὑέννησιν ὀφθεὶς τοῖς páyotg ἀστὴρ, o9 τῶν ἓν ἀρχῇ Υενοµέ- νων ἄστρων ἣν ΄ xaX δῆλον, £x τοῦ ποτὲ μὲν ἐξ ávaxo- λῆς ἐπὶ δύσιν ποιεῖσθαι τὸ δρόµον, ποτὲ δὲ ἓχ βοῤῥᾶ ἐπὶ νότον » xal ποτὸ μὲν κρύπτεσθαι, ποτὲ δὲ φαίνε- σθαι. Τοῦ-ο γὰρ οὐχ ἔστιν ἄστρων τάξεως Tí φύσεως. austrum progrediebatur; nunc delitescebat , nunc οἱ natura dissentaneum est. Xph δὲ γινώσχειν, ὡς Ex τοῦ ἡλίου φωτίρεται ἡ σελήνη, οὐχ ὡς ἀπορήσαντος τοῦ θεοῦ δοῦναι αὐτῇ ἴδιον φῶς, ἀλλ᾽ ἵνα ῥυθμὸς χαὶ τάξις ἐντεθῇ τῇ χτ/- Get, ἄρχοντος καὶ ἀρχομένου, xal παιδευθῶμεν xal ἡμεῖς χο!νωνεῖν ἀλλήλοις, xal µεταδιδόνα:, χαὶ ὑπο- τάσσεσθαι . πρῶτον μὲν τῷ ποιητῇ καὶ δημιουργῷ Occ χαὶ Δεσπότῃ' ἔπειτα δὲ χαὶ τοῖς ὑπ' αὑτοῦ καθ. ισταµένοις ἄρχουσι * χαὶ μὴ ἀναχρίνειν, τίνος Évz- xev οὗτος ἄρχει, ἐγὼ δὲ ob ' δέχεσθαι δὲ πάντα τὰ ix - 8:02 εὐχαρίστως xaX εὐγνωμόνως. Ἐχλείπει δὲ ὁ tog xal ἡ osXfvn, τῶν τῇ χτίσει προσχυνούντων παρὰ τὸν Κτίσαντα τὴν ἄνοιαν δις- λέγχοντα, xal παιδεύοντα ὡς τρεπτά clot χαὶ ἆλ- λοιωτά. Πᾶν δὲ τρεπτὸν, οὗ Θεός χατὰ τὸν ἰδίαν γὰρ φύσιν, φθαρτὸν ἅπαν τρεπτόν. Ἐγλείπει δὲ ὁ ἥλιος, τοῦ σώματος τῆς σελένης, ὥσπερ τινὸς µεσοτοίχου γινομένου, xat ἁποσχιάζον- τος, xai μὴ ἑῶντος διαναδοθΏναι 9 ἡμῖν τὸ φῶς * ὕσον οὖν εὑρεθῇ τὸ σῶμα τῆς σελήνης ἀπυχρύττον τὸν fio), τοσοῦτον καὶ ἡ ἔχλειψις γίνεται * εἰ 6k µικρότερὀν ἐστι τὸ τῆς σελήνης σῶμα, th θαυμά- σης * xai ὁ ἦλιος γὰρ ὑπό τινων μὲν λέγεται πολυ- πλασίων τῆς γῆς, ὑπὸ δὲ τῶν ἁγίων 5 Πατέρων ἴδος τῇ Y: xal πολλάκις μικρὸν νέφος χαλύπτα αὑτὸν, 3| καὶ μιχρὸς βουνὸς, ?| τοῖχος. Ἡ δὲ τῆς σελήνης ἔχλειψις, Ex τοῦ ἁ ποσχιάσµα- τος τῆς γῆς γίνεται, ὅταν γένηται πεντεχαιδεχαταἰα ἡ σελήνη, xal εὑρεθῃ ἐξ ἑναντίας χατὰ τὸ ἄκρον κέντρον. ὁ μὲν ἥλιος ὑπὸ γῆν, fj δὲ σελήνη ὑγὲρ vr. Ἀποσχίασμα γὰρ ποιεῖ ἡ γη, καὶ οὐ φθάνει τὸ ἥλια- solis lumen afferre lunz; splendorem potest; unde D xv φῶς φωτίσαι τὴν σελήνην, χἀχεῖθεν ἐχλείπει. fit ut illa deficiat. Menses lunares et solares. Luna a Deo creata plena. — lllud advertendum , !unam a $ummo Το- rum Auctore plenam fuisse conditam, sive qualis est decima quinta die. Decebat enim ut perfecta crearetur *. Quarta autem die, ut diximus, sol con- ditus est; atque ita luna undecim diebus solem Xph δὲ γινώσχειν, ὅτι τελεία ἑκτίσθη ἡ σελήνη ὑπὸ τοῦ Δημιουργοῦ, fiot πεντεχαιδεχαταία *. ἔπρε- πε yàp ἀπηρτισμένην γενέσθαι ' τῇ δὲ τετάρτῃ ἡμέρᾳ, ὡς ἔφημεν, ἔχτισται ὁ ἥλιος ΄ ποέλαθεν οὖν τὸν ἥλιον ἄνδεχα ημέρας. ᾿Απὸ γὰρ τετάρτης ἡμέρας ἕως τε’, ἔνδεχά clot * διὸ xal κατὰ χρόνον * Basil. in Christi Nativit. Ἱ Rom. 1, 95, * Sever. Gabal. orat. 5 De opific. mundi. VARI LECTIONES. 8 teg. 15 pertransiri. reddideve. Colb. duo et Noster διαδοθΏναι * sic in cod. S. Til. membrana corrasa. Vetus interpr. posuit Faber (transfundat. Ἡ. 9950 δοθῆναι. b Deest ἁγίων, in niss. pluribus, nec priores interpretes 897 DE FIDE ORTIIODOXA LIB. Il 898 οἱ δώδεκα μῆνες τῆς σελένΏς, ἔνδεχα fuépzg λεί- A prmcessit. A quarta enim die ad usquc decimam πυυσιν Ex τῶν δώδεχα μηνῶν τοῦ ἡλίου. Οἱ μὲν γὰρ τοῦ ἡλίου τριαχοσίας ἑξίχοντα πέντε, τέταρτον, ἡμέρας ἔχουσι. Διὸ τοῦ τετάρτου συντιθεµένου κατὰ τέσσαρα ἔτη, µία ἀποτελεῖται ἡμέρα, Ἶτις λέγεται βρίσεξτος. Καὶ ὁ ἑνιαυτὸς ἐχεῖνος τξς’ ἡμέρας ἔχει. Οἱ δὲ τῆς σελήνης ἐνιαυτοὶ τνδ εἰσὶν ἡμερῶν * ἡ Υὰρ σελένη, ἀφ᾿ οὗ γεννηθῇ, ἤγουν ἀνακαινισθῇ, αὔπει, ἕως ἂν γένηται ἡμερῶν δεχατεσσάρων ἡμίσεος τὲ- τάρτου * καὶ ἄρχεται λήγειν, ἕως ἡμερῶν κθ' ἡμί- σεος, xal τελείως Υίνεται ἀφώτιστος * xal πάλιν συναπτοµένη τῷ ἡλίῳ, ἀναγεννᾶται xal ἀναχαινίνε-᾽ ται, ὑπόμνημα φέρουσα τῆς ἡμῶν ἀναστάσεως. Καθ’ ἕκαστον οὖν ἐνιαυτὸν τὰς ἔνδεχα ἡμέρα; ἀπο- δίδωσι τῷ ἡλίῳ * χατὰ οὖν τρὲῖς ypóvouz, ὁ ἑμθόλι- po; μὴν γίνεται τοῖς Ἑδθραίοις, καὶ ὁ ἑνια.τὸς ἐκεῖ- voe δεχατριῶν μηνῶν εὑρίσχἒται, Ex τῆς προσθήκης τῶν ἔνδεχα ἡμερὼν, quintam, dies undecim intersunt. Quo etiam fit, ut iu singulos annos, duodecim lunz menses unde- cim diebus minores sint, quam duodecim solis menses. Solis quippe menses dies trecentos sexa- ginta quinque cum unius quadrante continent, ob idque quarto quoque anno, composito hoc qua- drante, dies unus conficitur, qui bissextilis nun- cupatur ; sicque annus ille trecentos sexaginta sex dies liabet : contra lunares anni trecentorum quin- quaginta quatuor dierum spatio finiuntur. Ex quo enim nata, seu innovata luna est, augescit ad de- cimam quariam usque diem cum unius semisse et quadrante. lliuc minui incipit usque ad nonam et vicesimam diem cum unius semísse, quo splendo- B ris 168 omnis expers evadit. Ac tum rursus cum sole copulata renascitur et renovatur; atque in hoc, monimentum fert resurrectionis nostra. Quo- circa singulis annis undecim dies soli reddit : unde post tres annos intercalaris mensis ab Hebrzis inve- hitur; qui ob hanc dierum undecim additionem tredecim mensibus constat *. Δηλον δὲ ὡς σύνθετός ἐστιν, ὅτε ἥλιος, χαὶ fj σε- λήνη, xot τὰ ἄστρα, καὶ φθορᾷ χατὰ τὴν ἰδίαν φύσιν ὑπόχεινται. Την δὲ τούτων φύσιν οὐχ ἴσμεν. Τινὲς μὲν οὖν φασ. τὸ πῦρ, ἑχτός τινος ὕλης ἀφανὲς εἶναι" ἔθεν xai σθεννύμενον ἀφανίζεται. Ἔτεροι δὲ, τοῦτο εννύμενον, εἰς ἀέρα «act µεταθάλλεσθαι. 'O ζωδιαχὸς χύχλος λοξῶς χινεῖται, διηρημένος εἰς τμήματα δώδεχα, ἅτινα χαλεῖται ζώδια: τὸ δὲ C ζώδιον ἔχει δεχανοὺς τρεῖς, μοίρας τριάκοντα * 1i δὲ μοῖρα ἔχει λεπτὰ ἑξήχοντα. Ἔχει οὖν δοὐρανὸς μοί- pas τρ'ακοσίας ἐξήχοντα ' τὸ ὑπὲρ γῆν ἡμισφαίριον, μοίρας ϱρτ’, χαὶ ὑπὸ γην, pm. "Οἶκοι z Aarntóv. K po; xal Xxoonto;, "Άρεως * Ταῦρος xaX Ζυγὸς, λφροδίτης * Alóuposxa! Παρθένος, Ἑρμοῦ * Kapxi- νος, Σελήνης: Λέων, 'Hilou* Τοξότης χαὶ Ίχθυες, Δ'ός * Αἰνόχερως καὶ Ὑδροχόος, Κρόνου. Υψώματα. Kpox, Ἠλίου» Ταῦρος, Σελήνης ' Καρχῖνος, Διός ᾿ Παρθένος, "Άρεως * Ἑρμοῦ:. Ἴχθύες, Αφροδίτης. Τά σχήματα τῆς σε-ήνης. Σύνοδος, ὅταν γἐνηται ἓν τῇ µοίρᾳ, ἓν T] ἐστιν ὁ ἕλιος ' γεννᾷ, ὅταν ἁποστῇ τοῦ ἡλίου μοίρας ce' * ἆνα- τολὴ, ὅταν φανῃ μηνοειδῆς δὶς ο, ὅταν ἀπέχη µρίρας & * διχοτόµοι δύο, ὅταν ἀπέχῃ μοίρας ἑννενήχοντα * ἀμφίχνρτο: δύο, ὅταν ἁπέχῃ μοίρας px * πλησισέ- ληνοι, αἱ χαὶ πλησιφαεῖς, δύο, ὅταν ἀπέχῃ μοίρας pv * πανσέληνος, ὅταν ἀπέχῃ ϱρπ’. AM d δὲ εἴπο- μεν, μίαν αὐξούσης, χαὶ μίαν ληγούσης. Διὰ δύο Ζυγὸς, Κρόνου * Αἰγόχερως, Perspicuum autem est solem, et lunam, omnia- que sidera composita esse, et mutationi obnoxia : quie tamen eorum natura sit, prorsus ignoramus. Ac nonnulli ignem ab omni materia, sive pabulo, semotum penitus desinere asserunt, idque mani- festum esse, eo quod exstinctus evanescat. Sunt rursus 3lii qui exstinctum illum in aerem verti dicunt !9, Zodiaci motus. — Zodiacus orbis obliquo motu volvitur, inque partes duodecim secatur, qua si- gna dicuntur; quodlibet vero signum tres decanos habet, gradus triginta : quilibet. autem gradus minutis scxaginta constat. ]ta celum trecentos sexaginta gradus habet : hemispharrium quod su- per terram est, centuin et. octoginta gradus con- tinet, totidemque illud, quod subtus terrain. Domus planetarum. | Aries et Scorpius, Martis : Taurus et Libra, Ve- neris !! : Gemini ct Virgo, Mercurii : Cancer, Lun: : Leo, Solis : Sagittarius et Pisces, Jovis ; Capricornus et Aquarius, Saturni. Altitudines. Aries, Solis; Taurus, Lunz; Cancer, Jovis ; Virgo, Martis; Libra, Saturni; Capricornus , Mercurii. Figurationes luna. In conjunctione luna esse dicitur, cum eodem quo sol est gradu : nascens, cum quindecim a sole gradibus distat : oriens, dum corniculata apparet ; quod quidem bis contigit, ac tuin sexaginta gradi- bus a sole distat: semiplena bis conspicitur, cum nonaginta gradibus recessit : his etiam gibbosa, ctum centum et viginti gradibus : lucem vero plenam habens, cum gradibus centum et quinqua- * Sever. Gabal. lib. i1 De opif. mundi. '* Nemes, cap. 5. !! Vid. Porph. De antro. Nymph. VARLE LECTIONES. : c E 4 δεύτερον. Vetus interpr. secundo, et Faber bis; unde legendum puto 24. d4Edita et . δύο, S. JOANNIS DAMASCENT 900 ginta : plena omnino ac perfecta, cum centum -et ἥμισυ ἡμερῶν παρέρχεται fj σελήνη ἔχσστον ζά- octoginta gradibus a sole remota est. Dis idcirco διον. dicimus, quia crescente, ac rursus decrescente id accidit. Porro duobus diebus cum dimidio unum- quodque signum luna emetitur. CAP. VIII. De aere ei ventis. Aeris descriptio. — Aer sublilissimum elemen- tum est, humidumque et calidum; igne quidem gravius, terra tamen et aquis levius; respirationis et vocis causa, coloris expers, hoc est, nullo a natura colore imbutum; nitidum ac pellucidum (lumen enim excipere potest) tribus sensibus nostris inserviens (ipsius enim beneficio cernimus, audimus, odoramur): caloris item et frigoris, siccitatis et humiditatis capax. Hujus locales mo- tus hi sunt, sursum, 169 deorsum, introrsum, extrorsum, dextrorsum, sinistrorsum, ac postremo motus orbicus. Aer ez se lumen non habet. — Ex se autem lu-. men non habet, verum a sole, luna, sideribus, et igne collustratur. Atque hoc est quod ait Scriptura: Et tenebre erant super faciem abyssi '*. Ubi indi- care vult .aerem minime a se lumen babere, sed diversam esse luminis substantiam. Quid ventus. — A1 ventus cst agitatio aeris. Vel, ventus est aeris fluxus, pro varia locorum ex qui- bus manat ratione, alia atque alia subinde nomina accipiens !*, Aeris locus, ventorum numerus, — Quin locus ΚΕΦΑΛ. H' [KD]. Περὶ ἀέρος xal ἀνέμων. 'Afjp ἐστι στοιχεῖον λεπτότατον, ὑγρόν τε xai θερ- μὸν, τοῦ μὲν πυρὸς βαρύτερον, τῆς δὲ γῆς xal τῶν ὑδάτων χουφότερον, ἀναπνοῆς xal ἐχφωνήσεως αἷ- τιον, ἀχρωμάτιστον, fiot Ex φύσεως χρῶμα μὴ χε- κτηµένον, διειδὲς, διαφανές * φωτὸς γάρ ἐστι δεχτι- χόν καὶ ταῖς τρισὶν αἰσθῆσεσιν ἡμῶν διακονοῦν * δι) αὐτοῦ γὰρ ὁρῶμεν , ἀχούομεν, ὀσφραινόμεθα - δεχτιχὸν θάλψεώς τε xaX ψύξεως, ξηρότητός τε xal ὑγρότητος * οὗ πᾶσαι αἱ κατὰ «όπον χινῄσεις εἰσὶν, B ἄνω; κάτω, ἔσω, ἔξω, δεξιὰ, ἀριστερὰ, xal ἡ xv- κλοφοριχὴ χίνησις. Οἴχοῦεν μὴ π«εκτηµένος τὸ φῶς, ἁλλ᾽ ὑπὸ ffov, καὶ σελήνης, καὶ ἄστρων, καὶ πυρὶς φωτιζόμενος. Καὶ τοῦτό ἐστιν, ὃ εἶπεν dj Γραφὴ, ὅτι Σκότος ἦν ἑπάνω τῆς ἀθύσσου, θέλουσα δεῖξαι, ὡς οὐχ οἴχο- θεν ὁ ἀ]ρ «b φῶς κέχτηται, ἀλλ᾽ ἄλλη τίς ἐστιν οὐσία 1j τοῦ φωτός. "Άνεμος δέ ἐστι χίνησις ἀέρος. Ἡ ἄνεμός ἔστι ῥεῦμα ἀέρος τῆς τῶν ςεόπων ἐξαλλαγῆς, ὅθεν ῥεῖ, τὰς ἐπωνυμίας ἀμείδων. Καὶ ὁ τόπος δὲ τοῦ ἀέρος ἐστί. Τόπος yáp ἔστιν quoque aeris est. lllud enim cujusvis corporis lo- C ἑκάστου σώματος fj τούτου περιοχή. Τί δὲ περιέχει cus est, quo unumquodque includitur. Quid autem aliud corpora continet et ambit, nisi aer? Varie porro multiplicesque regiones sunt, unde aer agi- tatur; ex quibus etiara duodecim venti (totidem enim omnes sunt) nomen trahunt. Sunt qui aerem nihil aliud esse contendant, nisi ignem exstinctum, aut calefact:e aquie vaporem. Quamobrem natura quidem sua calidus est; verum ex aquz et terrz τὰ σώματα, el μὴ ἀἡρ; Elat δὲ τόποι διάφοροι, ὅθεν fj τοῦ &£po; γίνεται κχίνησις, ἐξ ὧν xal οἱ ἄνεμοι τὰς ἐπωνυμίας ἔχουσι. Δώδεχα δὲ πάντες εἱσί * φασὶ δὲ τὸν ἀέρα σθέἐσιν πυρὸς, f] ἀτμὸν ὕδατος θερμανθέν- τος. Ἔ,στι γοῦν ὁ &hp, χατὰ μὲν τὴν οἰχείαν φύσινν θερμός ψύχεται δὲ τῇ γειτνιάσει τῇ πρὸς τὸ ὕδωρ xai τὴν γῆν, ὡς τὰ μὲν κάτω µέρη αὐτοῦ ψυχρὰ εἶναι, τὰ δὲ ἄνω, θερµά. vicinitate frigus contrahit. Ex quo fit ut inferiores ipsius partes frigide sint, superiores cas lidz !*. Ventorum nomina. — Quod autem ad ventes attinet, ab zstivo ortu flant céecias, qui el meses. Ab ortu :*quinoctiali, subsolanus : ab ortu hiberno, eurus. Áb hiberuo occasu, africus : ab aequinoctiali oc- casu, favonius : ab :stivo occasu, corus, qui eLolym- pias, et iapyx dicitur. Tum auster et aquilo, qui oppositis inter sese flatibus spirant. Est autem inter aquilonem et cxciam interjectus boreas; inter eurum et austrum, phoenix, qui etiam libo- Wolus appellatur : inter austrum rursus et afri- cum, libonotus, qui et leuconotus : demum inter aquilonem et corum, thrascias, seu cercius, ab his qui versus regionem hanc incolunt, ita nun- cupatus. !*! Gen. 1, 2. 33 Sever, Gabal. liom. 4 in [Iexaem. e "Ανεμοι πνέουσιν, ἀπὸ ἀνατολῆς θερινῆς, xat- χίας, ὁ xai µέσης. 'Amb ἀνατολῆς ἰσημερινῆς, ἁπ- Πλιώτης. ᾽Απὺ ἀνατολῆς χειμερινῆς, εὖρος. "Amb δύ- σεως χειμερινῆς, λίψ ᾽ ἀπὸ δύσεως ἰσημερινῆς, ζέ- p Φυρος * ἀπὸ δύσεως θερινῆς, ἀργέστης, fivoc ὁλυμ- πίας, ὁ χαὶ ἰάπνξ. Εἶτα νότος xal ἁπαρχτίας ἁντι- πνέοντες ἀλλήλοις. Ἔστι δὲ µέσος ἁπαρχτίου xal xaixlou, βορέας. Εὔρου δὲ xat νότου µέσος, φοῖνιξ, ὁ καλούμενος εὑρόνοτος. Μέσος νότου xal λιδὸς, λιδόνο- τος, ὁ xaX λευχόνοτος. Μέσος δὲ ἁπαρκτίου xal ἀργέ- στου, θρασχίας, ftot χέρχιος ὑπὸ τῶν περιοίχων ὀνομαζόμενος. ** Nemes. De nat. hom. 1, cap. D. VARLE LECTIONES, * Desunt hzc in edit. Veron. 901 χτριανοί * xas' εὗρον, "Ivétxol * χατὰ Φοίνικα, 'Epu- - θρὰ θάλασσα χαὶ Λἰθιοπία * χατὰ λιδόνοτον, ol ὑπὲρ Σύρτι Γαράμαντες ' κατὰ λίθα, Αἰθίοπες, xai οἱ δυσμιχοὶ ᾿Ὑπέρμαυροι ' χατὰ ζέφυρον, Στῆλαι, χαὶ ἀρχαὶ Λιθύης χαὶ Εὐρώπης * χατὰ ἀργέστην, Ἰδτρία, ἡ νῦν Ἱσπανία * χατὰ δὲ θρασχίαν, Κελτοὶ, xai τὰ ὅμορα ᾽ κατὰ ἀπαρχτίαν, οἱ ὑπὲρ τὴν θράχην Σχύθαι;” κατὰ βοῤῥᾶν, Πόντος, Μαιῶτις, xat Σαρµάται * κατὰ χαιχκίαν, Κασπία θάλασσα, καὶ Σάχαι.] ΚΕΦΑΛ. θ’ [KT"]. Περὶ ὑδάτων. Καὶ τὸ ὕδωρ δὲ Bv τῶν στοιχείων τῶν τεσσάρων DE FIDE ORTHODOXA LIB. II. L' Ἔθνη δὲ οἰχεῖ τὰ πέρατα, xaz' ἁπηλιώτην, Ba- A 908 [Gentes autem. que in orbis finibus sedes ha- bent, hax sunt. Ad subselanum, Bactriani : ad eurum, Indi : ad Phennicem, mare Rubrum et JEthiopia ; ad libonotum, Garamantes, qui supra Syrlim sunt ad Africum, JEthiopes et occiden- tales Mauri : ad favonium, Herculis Column, et Libye ac Europe initia : ad corum, Iberia, quz hodie Hispania vocatur : ad thrasciam, Galli ac finitimz nationes : ad aquilonem, Scythze, qui supra Thraciam sunt : ad boream, Pontus, Moo- tis et. Sarmat3 : ad czciam, iare Caspium e Sace. ] CAP. IX. De aquis. Aque descriptio. Aquarum supra firmamentum ἐστὶ, ποίηµα θεοῦ χάλλιστον ὕδωρ ἐστὶ στοιχεῖον B ratio. — Aqua eliam unum est, ex quatuor elc- ὑγρόν τε καὶ dxpbv, βαρύ τε xaX χατωφερὲς, εὐδιά- χυτον. Τούτου δὲ μνημονεύει fj θεἰα Γραφὴ λέγουσα Καὶ σκότος ἦν ἑπάνω τῆς ἀδύσσου' καὶ Πγεῦμα Θεοῦ ἐπερέρετο ἑπάνω τοῦ ὕδατος. ΄Άθνσσος γὰρ οὐδὲν ἕτερόν ἐστιν, εἰ μὴ ὕδωρ πολὺ, οὗ τὸ τέλος ἀκατάληπτον ἀνθρώποις bv ἀρχῇ μὲν οὖν τὸ ὕδωρ ἐπὶ πᾶσαν τὴν γῆν ἐπεπόλαζε. Καὶ πρῶτον, μὲν ἐποίησεν ὁ Θεὸς τὸ στερέωµα, διαχωρἰζον ἀναμέσον τοῦ ὕδατος τοῦ ἑπάνω τοῦ στερεώµατος, xal τοῦ ὕδα- τος τοῦ ὑποχάτω τοῦ στερεώµατος. Ἐν µέσῳ γὰρ τής ἀθύσσου τῶν ὑδάτων ἑστερεώθη τῷ Δεσποτικῷ προστάγµατι, "Όθεν χαὶ στερέωμα εἶπεν ὁ θεὸς ve- νέσθαι, xai ἐγένετο. Τίνος δὲ χάριν ἑπάνω τοῦ στερεώµατος ὕδωρ ὁ Osb; ἀπέθετο; Διὰ τὴν τοῦ Ἠλίου (64) καὶ τοῦ αἰθέρος θερµοτάτην ἔχχαυσαιν. Εὐθέως γὰρ μετὰ τὸ στερέωμα ὁ αἰθὴρ ὑφήπλωται 5, χαὶ ὁ Tio δὲ σὺν τῇ σελήνῃ xal τοῖς ἄστροις iv τῷ στερεώματί εἰσι * καὶ εἰ μὴ ἐπέχειτο ὕδωρ, ἐφλέχθη ἂν ὑπὸ τῆς θέρµης τὸ στερέωμα. menlo posita sunt. Quare nisi exarsissetl 19. Εἶτα προσέταξεν ὁ θεὸς συναχθῆναι τὰ ὕΌδατα, εἰς συναγωγὴν plav* τὸ δὲ µίαν συναγωγὴν λέγειν, οὐ aqua superne ónlol τὸ iy ἑνὶ τόπῳ συναχθῆναι αὐτά * ἰδοὺ γὰρ . μετὰ ταῦτά φησι ' Kal τὰ συστήµατα τῶν ὑδάτων éxd.lece 0uAdc cac * ἀλλὰ τὸ ὁμοῦ καθ) ἑαυτὰ χεχω- ῥισµένα τῆς γῆς γενέσθαι τὰ ὕδατα, ὁ λόγος ἑδήλωσε. Συνηχθτσαν τοίνυν τὰ ὕδατα εἰς τὰς συναγωγὰς ao- !5 Gen. 1, 9. mentis excellentissimum Dei opus. Est awtem aqua elementum humidum et frigidum; grave ac deorsum vergens, quod facile diffluit. Hujus me- minit Scriptura divina, cum ait : Et tenebre erant super faciem abyssi : et. Spiritus Domini ferebatur super aquas . -Abyssus quippe nihil aliud est quam ingens quzdam aquas copia, cujus finis ad» iri nequit. Et quidem in mundi primordiis, aqua 170 super universam superficiem terre emine- bat. Àc primo fecit Deus firmamentum quod aquas, quie sunt supra firmamentum, ab iis qua sub fir- niamento sunt, medias divideret. Etenim in abyssi aquarum medio Dei jussu firmamentum statutum est. Unde etiam dicente Deo, ut fleret firmamen- tum, hoc factum est. Verum quid tandem causas fuit, cur Deu$ aquam supra firmamentum colloca- rit? Plane vehementissimus solis et οτί αξ- dor, Proxime enim sub firmamento expansus esi sier: sol quoque, et luna, et stelle in firma- collocata esset, pre calore utique firmamentum Mare. — Tuin jussit. Deus ut cogerentur aquo in congeriem unam ", Quod autem congeriem unam dicit Scriptura, non hoc significat, in unum eumdemque locum eas confluxisse; statim enim subdit, et collectiones aquarum appellavit maria ** : sed. potius aquas simul eodem momento a terra secretas fuisse, uratio ostendit. Aqua ergo in suas '* Basil. hom, 2 in llexaem ; Sever. Gabal. orat. De opific. mundi "'! Gen. 1, 9. VARLE LECTIONES. f Reliqua. h:ec omnia desunt in omnibus fere codd. 5 Cod. multi ἐφήπλωται. Vetus. interpr. posuit expansus est. Vaber vero subducilur ; adeoque cum editis consensit et aliis inss. et maxime cod. 5. Hil, in quo legitur ὁρήπλωται. ΝΟΤΑ.. (04) Διὰ τὴν τοῦ ἡλίου. Nimirum veliementissi- D scripserat. Nonnullis fortasse mirum videbitur, mus, etc. Sancti Patres, cum coelum et sidera de- fzcatlissimo igne constare arbitrarentur, idcirco aquas supra firmamentum positas dixerunt, ul pe- renni succo nimius ardor temperaretur. Sic Dasi- lius, hom. $ in llexaem., ubi quasdam philosopho- rum opiniones, aera coclumque calida esse inflcian- tium, explodit, tum deinde refellit Origenem, qui bis aquis qui super coelos sunt, angelicas Virtu- tes, ut inlerioribus principes tenebrarum sign;licari Gregorium Nyssenum, sapientissimo fratre postlia- bito, Adamanutii delirium admisisse in lib. in Hex. Verum in praefatione Petrum fratrem commonuerat se multa hoc in opere dicturum, non affirmando, sed exercitationis causa. Ceterum Basilius supe- riores illas aquas nihil aliud esse ait, nisi vapores, qui ex mari fluviíisque trahuntur, inque pluvias vertuntur. Eodem modo Severianus Gabalitanus, aliique disputant, quos Noster secutus est, 905 S. JOANNIS DAMASCERI 901 congeries coact:e sunt, et apparuit arida. Atque Α τῶν, καὶ ὤφθη ἡ &rpà* ἔντεῦθεν (65) οἱ δύο θάλασ- hinc duo illa maria facta sunt, quibus /Egyptus atrinque alluitur (media enim hzc inter duo maria sita est) quibus multa, et diversa equora consti- tuuntur, montesque, et insule, et promontoria, «οἱ portus, variique sinus, et littora, et rip: con- tinentur. Littus enim dicitur quod arenosum est : ripa, quod saxosum, ac jam inde a continente pro» fundum est. Consimilem in modum ad ortum si- tum est illud mare quod Indicum dicitur, necnon boreale, quod Caspium appellatur. Quin paludes quoque hinc collectze sunt. Oceanus terram undique cingens. Salsilatis ejus «ausa. — Est autem oceanus velut amnis quidam terram universam.cingens (de quo mihi Scriptura divina locuta videtur, cum ait: Fluvius egredie- batur e paradiso !?) dulcem εἰ potabilem aquam habens. llic cuique mari aquam subministrat, quae quidem diuturniorem in eis moram trahens, im- motaque consistens, amara efficitur; sele niini- rum, ac siphonibus id quod in ea subtilissimum est semper elicientibus : unde etiam conflantur nubes, et imbres formantur, dulcescente per exco- lationem aqua. Paradisi quatuor flumina. Fontium aqua e mari. Thermo. — Mic insuper in quatuor principia, sive quatuor flumina dividitur, quorum uni nomen est Phison (hic est Ganges ludis fluvius) ; alteri Geon (Nilus hic est, qui ab AZthiopia in Egyptum dila- bitur); tertio, Tigris: quarto, Euphrates. Sunt au- C tem et quamplurimi alii fluvii, qui partim in 171 mare sese effundunt, partim in terra absuinun- tur. Quo fit ut terra undique pertusa οἱ cunicu- losa sit, ac velut. venas quasdam habeat, per quas, exceptis a mari aquis, fontes emittit. Ita fit ut, pro terre qualitate fentium aqua, alia atque alia exsistat. Per terram enim aqua marina trans- colatur et defzcatur, sicque dulcis evadit. Quod si locus unde fons emanat, amarus aut salsus ος- Bliterit, talis utique et aqua prorumpet 39. Plerum- que autem accidit, ut aqua angustis quibusdam locis interclusa atque compressa, vi erumpens in- calescat; hinceque suapte sponte calentes aqua emergunt. σαι, αἱ τὴν Αἴγυπτον περιέχουσαι µέση γὰρ αὕτη τῶν δύο χεῖται θαλασσῶν. Συνήχθησαν b διάφορα πελάγη, xal Ópn, καὶ νήσους, xai ἀγχῶνας, χαὶ λι- µένας ἔχουσαι, χαὶ κόλπους δ,αφόρους περιέχουσαι. αἱγιαλούς τε, xal ἀχτάς ' αἱγιαλὸς μὲν γὰρ ὁ φαμ- µώδης λέγεται ἀχτὴ δὲ ἡ πετρώδης χαὶ ἀγχιθαθὴῦς, εὐθέως iv τῇ ἀρχὴῇ βάθος ἔχουσα. Ὁμοίως xaX ἡ κατὰ τὴν ἀνατολὴν, fret; λέγεται Ἰνδιχή * χαὶ dj Bo- pevi, ἥτις λέγεται Κασπία: χαὶ αἱ λίμναι δὲ ἐντεῦ- θεν συνἠχθησαν. Ἔστιν οὖν ὁ μὲν ὠκεανὸς, οἷόν τις ποταμὸς xo- κλῶν πᾶσαν τὴν γῆν, περὶ οὗ εἰρηχέναι µοι δοχεῖ f θεία ΓΤραφὴ, ὅτι Ποταμὸς ἐκπορεύεται éx τοῦ πα- ραδείσου, πότιμον i xal γλυκὺ ὕδωρ ἔχων. Οὗτος χορηγεῖ τὸ ὕδωρ ταῖς θαλάσσαις , ὅπερ ἓν ταῖς ϐα- λάσσαις χρονίζον, καὶ ἑστὼς ἀχίνητον, πιχρὸν Υίνε- tat, τοῦ ἡλίου ἀεὶ τὸ λεπτότερον ἀνιμωμένου, xa τῶν σιφώνων * ὅθεν xal τὰ νέφη συνίστανται, xal οἱ ὄμθρδι γίνοντα», διὰ τῆς διηθήσόως Ὑγλυκαινομέ- νου τοῦ ὕδατος. Οὗτος χαὶ εἰς τέσσαρα; ἀρχὰς, "hot εἰς τέσσαρας ποταμοὺς διαιρεῖται. "Όνομα τῷ ἑνὶ Φεισὼν (66), τουτέστι Γάγγης ὁ Ἰνδιχός' καὶ ὄνομα τῷ δευτέρῳ Γεών * οὗτός ἐστιν ὁ Netao;, ὁ ἀπὺ Αἰθιοπίας εἰς Αἴ- γυπτον χατερχόµενος * xal ὄνομα τῷ τρίτῳ Tivpu* xaX ὄνομα τῷ τετάρτῳ Εὐφράτης. Eliot δὲ xai ἕτεροι πλεῖστοι, xal µέγιστοι ποταμοὶ, ὧν οἱ μὲν εἰς τὴν θάλασσαν κενοῦνται, οἱ δὲ ἐν τῇ Υῇ ἀναλίσχονται. Ὅθεν πᾶσα ἡ γῆ διἀτρητός ἐστι xal ὑπόνομος, ὥσ- περ τινὰς Φλέθας ἔχουσα, δι ὧν ix tfj; θαλάσσης δεχοµένη τὰ ὕδατα, τὰς πηγὰς ἀνίησι. Πρὸς οὖν τὴν ποιότητα τῆς γῆς, xal τὸ τῶν πηγῶν ὕδωρ Υίνεται. Διηθεῖται μὲν γὰρ, xaY διδλίσεται διὰ τῆς γῆς τὸ θαλάττιον ὕδωρ, καὶ οὕτω γλυχαίνεται. El ὃξ ὁ τό- πος, ὅθεν ἡ Y ἀναδίδοται, τύχοι πιχρὺς ἡ ἆλμυ- (c, πρὸς τὴν γῆν xal τὸ ὕδωρ ἀνάγεται * στενούμ:- voy δὲ πολλάχις τὸ ὕδωρ, xa Big ῥηγνύμενον, 0ερ- μαίνεται», χἀντεῦθεν τὰ αὑτοφνῆ θερμὰ ἀνάγονται ὕδατο. Pisces et aves. — Divino ilaque jussu excavata p — Tà οὖν θείῳ προστάγμᾶτι κοιλώματα v τῇ T] Υε- 13 Gen. 1, 10. !* Gen. µ, 10. 19 Dasil. bom. 4 in Ilexaem. VARLE LECTIONES, à R. 2927 διέστησαν. Sic velus interpr. sunt divisi. Edit. Veron. Reg. 5302 ὅθεν συνἑστησαν. Colb. 1, ὄθεν συνέστη. | Noster : ποταμὸς δὲ ὁ γλυχὺ ὕδωρ ἔχων &£ozl-* nec absono sensu. NOTE. (605) Ἐντεῦθεν. Atque hinc duo maria. gyptus nimirum Mediterraneo mari versus septentrioneut pertinet, et Erytlireo versus meridiem. (65) Ὄγομα τῷ ἑνὶ Φεισών. (uorum uni nomen est Phison. Phison et Geon Gaugem csse et Nilum velustus error est, quem transla.jo Grieca «que LXX Interpretum nuncupatur, approbavit Jeremize it, 18, ubi pro aquas Silior, seu aquas Nili, ὕδωο Γεών, aquas Geon, posuerunt. Terra Hevilat, quam Phison alluit, regio est Arabiz, Gen. xxv, 19, et Chus, sive /Ethiopia, quam Geon circuire dicitur, Asiatica erat, sinui Persico vicina, cujus pars ho- dieque C/itsistan. appellatur, non Africana, quam pervadit. Nilus. Permirum est Theodoretum, Geo- is nomine Jerem. 11, idolum quoddam intellexisse. 955 DE FIDE ORTIIODOXA LIA. II. 906 γόνασι, καὶ οὕτως εἰς τὰς συνα γωγὰς αὐτῶν auvíjyOn- Α terra, in congeries aqua collect: sunt; hineque σαν τὰ ὕδατα ' ἐντεῦθεν xal τὰ ὄρη γεγόνασι. Πρώ- wp τοίνυν τῷ ὕδατι προσέταξεν ὁ θεὺς ἐδαγαγεῖν Φυχὴν ζῶσαν, ἐπειδὴ ἤμελλε OU ὕδατος, καὶ τοῦ ἐν ἀρχὴ (07) ἐπιφερομένου τοῖς ὕδασιν ἁγίου Πνεύμα- τος, ἀναχαινίζειν τὸν ἄνθρωπον. Τοῦτο γὰρ ὁ θεῖος ἔφη Βασίλειος. Ἐξήγαγε 6b ζῶα, μικρά τε xal µε- νάλα, χήτη, ὁράκοντας i, ἰχθύας ἐν τοῖς ὕδασιν ἔρ- πωντας, χαὶ πετεινὰ πτερωτά. Διὰ τὼν πετεινῶν οὖν συνάπτεται, τό τε ὕδωρ, χαὶ fj γη, χαιόὸ ἀἡρ᾽ &Q ὑδάτων μὲν γὰρ (68) ταῦτα γέγονεν * ἐν τῇ γῇ δὲ δια- τρίθει, καὶ ἐν ἀέρι ἵπτατα!. Κάλλιστον δὲ στοιχεῖον τὸ ὕδωρ, καὶ πολύχρηστον, καὶ ῥύπου καθάρσιον, οὐ µόνον μὲν σωματιχοῦ, xal ψυχιχοῦ δΣ, el προσλάθοι χάριν τοῦ Πνεύματος. Περὶ πε.]α)ῶν X. Λναδέχεται τὸ Αἰγαῖον πέλαγος, Ἑλλήσποντος, λήγων εἰς "Λθυδον xal Σηστόν' εἶτα ἡ Προποντὶς, λήγουσα εἰς Χαλχηδόνα xat Βυκάντιον * ἔνθα τὰ στε- ὰ, ἀφ᾽ ὧν ὁ Πόντος ἄρχεται. Εἶτα ἡ Μαιῶτις λίμνη. Πάλιν δὲ ἀπ ἀρχῆς Εὐρώπης xat Λιθύης, Ἰθηρικχὸν, τὸ ἀπὸ στηλῶν εἰς Πυρήνην τὸ bpoz* Λιγυστιχὸν δὲ, τὸ ἕως τῶν τῆς Τωῤῥηνίας περάτων. Σαρδόνιον δὲ, τὸ ὑπὲρ τὴν Σαρδὼ, νεῦον πρὸς τὴν Λιθύην xáto* Τυ ῥῥηνικὸν δὲ, τὸ μέχρι Σιχελίας ληγον, ἀρχόμενον ἀπὸ τῶν τῆς Λιγυστικῆς ἄκρων ^ εἴτα Λιθυκόν ' εἶτα Κρητ.χὸν, xal Σικελιχὸν, xal Ἰώνιον, xal "Αδριον, τὸ ἀναχεχυμένον ἐκ τοῦ Σιχελιχοῦ πελάγους, ὃν xa- nontes exstiterunt. Primigeni:e itaque aqux ργο- cepit. Deus animam viventem. educere : quando- quidem futurum erat ut per aquam οἱ Spiritum sanctum, qui in principio ferebatur super aquas *!, hominem instauraret. Hanc enim causam affeit Dasilius **. Eduxit igitur tam parva quam ingentia animantia ; cete el dracones , pisces per undas la- bentes, avesque pennatas. Per aves porro, cum aqua, tum terra, aerque veluti quodam nexu co- pulantur. Nam ex aquis οτί ille sunt, et in terra versantur, et volant in aere. Optimum autem ele- mentum est aqua ct ad multos usus coinumodum ; camque vim liabel, ut nun corporum modo, scd et animarum, dammodo Spiritus sancti accesserit gratia, spurcitiem eluat 35. De maribus, sive &quoribus. | JEgxum mare llellespontus excipit, ad Abydum οἱ Sestum desinens. Deinde Propontis, quz ad Chalcedonem et Dyzantium terminatur ; ubi an- gusti transitus seu Γαμος sunt, a quibus Pontus sumiL initium. Mox Mzotis palus. Rursus ab Eu- rope et Libya initio, lbericum mare est, ab Iler- culeis Columnis ad Pyrenzum montem excurrens. Post Ligusiicum, quod usque ad Etrurix fines protenditur. Mox Sardonium, quod supra Sardi- niam, ad Libyam Africamve deorsum vergit. Tum Etruscum, quod ab extremis Liguriz finipus inci- piens ad Siciliam finem habet. Postea Libycum, λοῦσι Κορινθιαχὸν xóxtov, fzot ᾽Αλχυονίδα θάλασ- c deinde Creticum, Siculum, lonicuin, et Adriaticum, σαν». Τῷ 6$ Σουνίῳ xol Σχκυλλαίῳ περιξχόµενον πέλα- 155, Σαρωνισόν. Εἶτα Μυρτῷον, xai Ἰκάριον, ἐν à xal αἱ Κυχλάδες * εἶτα Καρπάθιο», καὶ Παμφύλιον, καὶ Λἴγυπτον * ὑπὲρ δὲ τὸ Ἰκάριον ἑξῆς ἀναχεῖται τὸ Αἱγαϊῖον. Ἔστι δὲ καὶ ὁ τῆς Εὐρώπης παράπλους ἀπὸ Τανάϊδος ποταμοῦ ἐκβολῶν, ἕως Ἡραχλέους στηλῶν, στάδια ς,0Φθ’' τῆς 6b Λιθύης ἀπὸ Τίγγεως μέχρι στόματος Κανωθιχοῦ, στάδια βθσνβ’' τῆς δὲ ᾿Ασίας quod e Siculo mari effunditur, quem Corinthiacum sinum, sive Alcyonium zquor appellant, Quod au- tem Sunio et 179 Scyllzo mari continetur, Sa- ronicum dicitur. Ab eo Myrtoum, et lcarium, in quo et Cyclades sunt. Tum Carpathium, et Pam- phylium, et Aigyptium. Demum supra [carium, sese Ayseum proxime effundit. Est autem Europe trajectus a Tanais fluminis ostiis usque ad Iler- ἀπὸ Κανώδον, ἕως Τανάϊῖδος ποταμοῦ μετὰ τῶν χόλ-- — culis. Columnas, stadiorum 609709; Afric, a $3! Gen. :, 2. '* Basil. hom. 2 in Hexaem. *3 Sever. Gabal. orat. 4 De opif. mundi ; Basil. hom. 8. VARLE LECTIONES. j Edit. et Reg. 1 χήτη χαὶ δράχοντας. * Hoc caput in Reg. 7, Colb. 1, et in Nostro deest. Aberat in cod. Β. 2950 ; sed in sejuncta membrana ab altero scriptore adjecium fuit. lu cod. 5. Ilil. reperitur post caput De creatione. Adjectum ab ipso auctore pulavero, instar appendicis, vel fragmentum esse prolixinris cujusdam operis geographici, quod Damascenus ipse, alterve scriptor ediderit. In cod. Colb. 4, vetustissimo titulus περὶ πελάγων, margini duntaxat appositus est, absque nota numerali. NOTE. (07) Kal τοῦ ἐν ἀρχῇ. Et Spiritum sanctum, eic. D (68) 'E£ ὑδάτων μὲν γάρ llauc de Spiritu Dei qui ferebatur super aquas, sententiaui à majoribus se accepisse Basilius testa- tur. Alteram ceu probabilem recitat, Spiritus. Dei, nomine conmmotionem acris, seu ventum validum significari; quam posthac amplexi sunt Severus Gabalorum et Theodoretus. Clirysostomo Scriptura significare videtur, vitalem quamdam actionem indi- (am aquis [uisse, ut non esset aqua constslens el àm- mola, ἀλλὰ χινούµενον, xal ζωτιχήν τινα δύναμιν ἔχον, sed que agitaretur, vitalenque vim quamdam haberet. PATROL. Gn. XCIV. . Nam ez aqwis orte ule sunt, Communis hxc est Patrum | sententia, volucres, uti et pisces, natas esse ex aquis, idque canit Ecclesia in hymno vesperarum v ferie. Nec audiendi sunt qui ex Hebrzo inferunt solos pisces ex aquis a Deo productos esse, atque ita legunt : Producant aque reptile anima viventis, et volatile volet, eic. Perperam enim omittunt. pronomen quod, necessario subaudiendum juxta llebreorum idioma ; atque sic vertendum erat, et volatile quod volet. 2) 901 S. JOANNIS DAMASCENI 90a Tinge ad Canobieum ostium, stadiorum 200252 ; A πων, ó παράτλους στάδια δρια’. 'Opou παράλιος σὺν Ασία denique, a Canobo usque ad Tanaim una χόλποις τῆς xa0' ἡμᾶς οἰχουμέντς στάδια cy Oo". cun sinibus, stadiorum 4111. Atque ita Labitati orbis nostri mare ad stadia 1509072, porrigi- tur ** CAP. X. De terra, e iis que ex ea producuntur. Ignotum terre fundamentum. — Terra unum est ex quatuor elementis, siccum, frigidum, grave et immotum : primo die ex nihilo productum. 7n principio, inquit, ereavil Deus celum et terram **, Cuinam autem rei insideat, ac quo fundamento nitatur, nullus mortalium dicere potuit. Sunt au- tem qui eam super aquas collocatam, οἱ stabilitam esse aiunt, his videlicet verbis Davidis adducti : Qui firmavit terram super aquas **. Alii super ac- rem. Alius autem sie ait : Qui appendit terram super nihilum 31. Et rursus diviniloquus David ex persona Creatoris, Ego, inquit, confirmavi columnas ejus **, columnarum nomine vim illam signili- cans, quae eam conlinet, Nam quod idem alio loco ait, super maria fundavit eam **, nihil aliud indicat, nisi quod aqu: natura terre undique affusa sit. Proinde sive eam seipsa, sive aere, sive aquis, sive denique nihilo fulciri conceda- mus, a pia sentenlia recedere conveniens non est : quin potius confitendum, omnia in univer- sum Conditoris virlute contineri et conservari. Terre status cum primum creata. Ánimantia stir- pesque hominis causa." — Et quidem in principio, quemadinodum ait Scriptura divina 19, terra aquis obducebatur, atque indigesta, hoc est, ornatus omnis expers erat. Quainprimum autem praecepit Deus, confestim aquarum conceptacula ezxstite- ταβί: ac tum montes esse coeperunt, divinoque jussu terra suum ornatum accepit, herbis videli- cet omnis generis et stirpibus decorata; quibus divino imperio vis ea insita est, qua augescerent, alerenturque, et semen ad sui simile generanduin producere possint. Quin ad Opilicis jussum omnis quoque generis animantia, reptilia, feras, et pe- eora, jumentaque protulit : omnia quidem illa ad tenpestivum liominis usum, czterum alia ad ci- bum, ut cervos, pecudes, capreas, ei reliqua id genus; alia ad ministerium, ut camelos, bovcs, equos, asinos, czteraque ejusmodi ; alia ad οὐ]ο- elationem, ut simias, et ex avibus, psittacos, et similia : stirpes item et herbas, partim fructiferas οἱ esculentas, partim olfactu suaves et floribus decoras, exhilarandi animi causa concessas, velut rosam, aliasque similes; partim ad morborum medelam. Neque enim aut animal ullum, aut planta ulla est, cui non vis aliqua hominibus utilis, asummo rerum Parente indita sit, Nam cuin ile, cui omnia antequam fiant explorata sunt, perspectum haberet fore ut homo libera volun- ΚΕΦΑΛ. I' [KA']. Περὶ γῆς, xal τῶν ἐξ αὐτῆς. Ἡ γη ἓν τῶν τεσσάρων στοιχείων ἐστὶ, ξηρόν τε καὶ ψυχρὸν, xal βαρὺ, καὶ ἀχίνητον, ὑπὸ τοῦ Θεοῦ ἐχ τοῦ μὴ ὄντος εἰς τὸ εἶναι τῇ πρώτῃ ἡμέρᾳ παρ- Ἠγμένον. Ἐν ἀρχῇ Yàp, φησὶν, ἐποίησεν ὁ θεὸς τὸν οὗρανὸν xal τὴν γῆν f; τὴν ἔδραν καὶ τὲν βάσιν οὐδεὶς τῶν ἀνθρώπων εἰπεῖν δεδύνηται. Οἱ μὲν γὰρ ἐπὶ ὑδάτων φασὶν ἠδρᾶσθαι, xal πεπηχθαι αὑ- τὴν, ὣς φησιν ὁθεῖος Δαδίδ' Τῷ στερεώσαντι τὶν' p Tüv ἐπὶ ὑδάτων. Οἱ δὲ, ἐπὶ τοῦ ἀέρος. "Αλλος δέ φησιν. Ὁ ἑδράσας τὴν γῆν éx' οὐδεγός. Καὶ πά- λιν ὁ θεηγόρος Δαθὶδ, ὡς Ex προσώπου τοῦ Δημιουρ- γοῦ, Ε]ὼ, φησὶν, ἑστερέωσα τοὺς στύ.Ίους αὖ- τῆς, τὴν συνεχτικὴν αὐτῆς δύναμιν στύλους ὀνομά- σας. Τὸ δὲ, ἐπὶ θαασσῶν ἐθεμε.ίωσεν αὐτὴν, δηλοῖ τὸ πάντοθεν περιχεχῦσθαι τῇ YT; τὴν τοῦ ὕδατος φύσιν. Küv οὖν ἐφ᾽ ἑαυτῖς, χἂν ἐπὶ ἀέρος, κἂν ἐπὶ ὑδάτων, κἂν ἐπ᾽ οὐδενὸς δῶμεν ἠδρᾶσθαι αὐτὴν, χρῆ μὴ ἀφίστασθαι τῆς εὐσεθοῦς ἑννοίας, ἀλλὰ πάντα ὁμοὺ συγχρατεῖσθαι' ὁμολοχεῖν, xal συνέχεσθαι τῇ δυνά- pet τοῦ Κτίσαντος. Ἐν ἀρχῇ μὲν oov, χαθώς φησιν ἡ θεία Γραφὴ, ὑπ ὑδάτων ὀχαλύπτετο, xal ἀχατασχεύαστος, ἧτοι ἀχό - σµητος ἣν. Τοῦ δὲ Θεοῦ προστάξαντος, τὰ τῶν ὑδά- των δοχεῖα γέγόνασι, χαὶ τότε τὰ ὄρη ὑπῆρξαν, xal τῷ Όείῳ προστάγµατι τὸν οἰχεῖον ἀνείληφε κόσμον, παντοδαπαῖς χλόαις xal φυτοῖς ὡραϊσθεῖσα * ol; τὸ θεῖον ἑνόθηκε πρόσταγμα, δύναμιν αὑξητιχήν τε, χα) θρεπτικὴν, xal σπερματιχὴν, τοι ὁμοίου γεννητι - xfjv. Ἐξήγαγε δὲ τοῦ Δημιουργοῦ χελεύσαντος, xal παντοῖα γένη ζώων, ἑρπετῶν τε, xal θηρίων, xo: κτηνῶν. Πάντα μὲν πρὸς τὴν τοῦ ἀνθρώπου εὔχαι- pov χρῆσιν ' ἀλλὰ τούτων, τὰ μὲν πρὸς βρῶσιν, οἷον ἑλάφους, πρόδατα, δορχάδας, χαὶ τὰ τοιαῦτα * τὰ o5 πρὸς διαχονἰαν, ofov χαµήλους, βόας, ἵππους, ὄνηυς, xai τὰ τοιαῦτα * τὰ δὲ πρὸς τἐρψιν, olov. πιθήκους" χαὶ τῶν ὀρνέων, xlocag τε, xai Ψψιτταχοὺς, xal τὰ D τοιαῦτα * καὶ τῶν φυτῶν δὲ, xal τῶν βοτανῶν, τὰ μὲν χάρπιµα, τὰ δὲ ἐδώδιμα, τὰ δὲ εὐώδη, xa: ἀνθτ- ρὰ αρὸς τέρψιν ἡμῖν δεδωρηµένα * οἷον τὸ ῥόδον, xal τὰ τοιαῦτα * τὰ δὲ πρὺς νοσημάτων ἴασιν. Οὐκ ἔστι γὰρ οὐδὲν ζῶον, οὐδὲ φυτὸν, Ey ᾧ οὑχ ἐνέργε:άν τινα τῇ τῶν ἀνθρώπων χρείᾳ χρησιμεύουσαν ὁ Av- μιουργὸς ἑναπέθετο. Ὅ γὰρ τὰ πάντα πρὶν γενέσεως αὐτῶν ἐπιστάμενος, εἰδὼς ὡς μέλλει ἐν αὐτεξουσίῳ προθάσει ὁ ἄνθρωπος Υίνεσθαι, xat τῇ φθορᾷ παρα- δίδοσθαι, πάντα πρὸς εὔχαιρον χρῆσιν αὐτοῦ, τά 5: ἐν τῷ στερεώµατι, τά τε Ey τῇ YT, καὶ τὰ £y ὕδασ.ν ἔχτισε. taje a divino mandaio recederet, 1798 corruptionique addiceretur, idcirco ad commodum ipsius usum, cuncta quz tum in coelo, tum jn terra et in aquis sunt, procreavit. * Vid, Strab. lib, ir. ** Gen. i, 1. xxiu 2. ?* Gen.5, 2. 3! Psal, cxxxv, -6. *' Job xxvi, Ἱ. ** Psal Lxxiv, &.. 9 Psal. 909 τῷ ἀνθρώπῳ fiv. "Apyovta γὰρ αὐτὸν κατέστησεν ὁ Θεὸς πάντων τῶν ἐν τῇ γῇ καὶ ἐν τοῖς ὕδασι' xal ὁ ὄφις (09) δὲ συνήθης τῷ ἀνθρώπῳ ἣν, μᾶλλον τῶν ἄλλων αὐτῷ προσερχόµενος , χαὶ τερπνοῖς προσοµι- λῶν τοῖς κινήµασιν. Ὅθεν δι αὐτοῦ την καχἰστην ὁ ἀρχέκαχος δ.άθολος ὑποθῆχην τοῖς προπάτορσιν εἰσ- rnyhsato. Καὶ ἡ Υη ób αὑτομάτη τοὺς χαρποὺς ἔφερε, πρὸς χρείαν τῶν ὑποχειρίων αὑτῷ ζώων ' xal οὔτε ὄμθρος fv τῇ YT], οὔτε χειμών. Μετὰ δὲ τὴν παρά- όασιν, ἡνίκα xapacvrs6A)0n τοῖς κτήγεσι τοῖς ἀνοήτοις, xal ὡμοιώθη αὐὑτοῖς, ἄρχειν Ey ἑαυτῷ τὴν ἄλυγον ἐπιθυμίαν τοῦ λογικοῦ νοῦ παρασχευάσας, παρῄχοος τῆς τοῦ Δεσπότου ἑντολῆς γενόμενος, ἐπ- ανέστη τῷ ὑπὸ τοῦ Δημιουργοῦ χειροτονηθέντι ἄρ- ΡΕ FIDE ORTIIODOXA LID. IT Πρὸ μὲν οὖν v5 παραθάσεως, πάντα ὑποχείρια Λ 010 llomini quondam parebant omnia. — Ft quicem ante prevaricationem, nihil erat quod hominis imperio subditum non essct. Princeps quippe con- Slitutus a Deo fuerat, omuium tam quz in terra, quam quae in aquis degunt. Quin serpens quoque liomini familiaris erat, ut prz cxteris animantibus ad eum accederet , blandisque motibus cum illo quasi conversaretur ?*., Hinc factum est ut inali auctor diabolus ipsius opera pessimam primigenis parentibus struem necieret 31. Terra insuper fru- ctus, quibus animantia, quz illi parebant, aleren- tur, sponte proferebat. Neque tum imber, neque hiems aut tempestas erat. At post transgressio- nem, quaudo comparatus est jumentis insipientibus, el similis factus est eis ** ; cum herili violato pre- χοντι, ἡ ὑποχείριος κτίσις: καὶ ἐτάγη àv ἱδρῶτι ἑρ- B cepto, ita se comparasset, ut bruta cupiditas ratione γάζεσθαι τὴν vv, ἐξ ἧς ἐλήφθη. predia menti sue dominarelur, tum, subdit creature ab ipso defecerunt, qui princeps ipsarum creatus a Deo fuerat; atque eo redactus, ut ter- ram de quà sumptus erat, cum sudoribus colere jussus sit. 'AXX οὐδὲ νῦν ἄχρηστος ἡ τῶν θηρίων χρῆσις, ἐχφοθοῦσα, xaX πρὸς ἑπίγνωσιν , xaX ἑπίχκλησιν τοῦ πεποιηχότος φέρουσα θεοῦ. Καὶ ἡ ἄκανθα δὲ μετὰ την παράθασιν ἑξέφυ τῆς γῆς χατὰ τὴν τοῦ Κυρίου ἀπόφανσι», μεθ) ἣν συνεζεύχθη, καὶ τῇ ἀπολαύσει τοῦ ῥόδυ ἡ ἄχανθα, εἰς ὑπόμνησιν τῆς παραθάσεως ἡμᾶς ἄγουσα, δι ἣν ἀχάνθας xal τριθόλους ἡ γή ἀνατέλλειν ἡμῖν χατεδικάσθη. - e refricaret nobis memoriam transgressionis, propter nobis proferret **. "Οτι μὲν ταῦτα οὕτως ἔχει πιστευτέον , ἐκ τοῦ µέχρι νῦν, τὴν τούτων διαμονὴν ἐνεργεῖν τὸν τοῦ Deficiente. illo rebellarunt. Fere quid commodi afferant. — Quanquam, ne nunc quidem ejusmodi [ου sunt, ut nulla ex eis utilitas capi (queat: quippe quz terrorem homini incutiendo, eum ad Dei conditoris agnitionem, ejusque opem implo- randam adducunt. lusuper post spretum manda- tum, spina quoque, juxta Domini sententiam c terra prodiens, amoenitati ros: cónjuncta fuit, quae quam terra multata fuit, ut spinas el tribulos Dei verbo sua. cuique rei vis indita. — Quod au- tem hzc ita se habeant, hinc fides astruitur, Κυρίου λόγον, ὃν Eon* Ἀυξάγεσθε, xal zAn0bvse- C quod ea, perseverare praestet Domini sermo, quem σθε, καὶ xAnpocate τὴν ΤΗ». Σφαιροειδῆ δὲ τινές φασι τὴν γῆν, ἕτεροι δὲ χω- νοειδῆ. Ἡττων δὲ xoi πάνυ ἐστὶ τοῦ οὐρανοῦ σµι- χροτέρα, ὥσπερ τις στιγμὴ tv µέσῳ τούτου χρε- µαμένη. Καὶ αὐτῇ δὲ παρελεύσεται, xal ἀλλαγή- σεται. Μαχάριος δέ ἐστιν ὁ τὴν τῶν πραέων γην χληρονομῶν. Ἡ γὰρ μέλλουσα τοὺς ἁγίους ὑπο- δέχεσθαι Υῆ, ἀθάνατός ἔστι τίς οὖν ἀξίως τὴν ἄπειρόν τε xal ἀκατάληπτον τοῦ Δημιουργοῦ coglav θαυμάσειεν ; Ἡ τίς τῆς πρεπούσης εὐχαριστίας ἐφίχοιτο τοῦ δοτῆρος τῶν τοσούτων ἀγαθῶν. [ (70) Εἰσὶ δὲ αἱ γνωσθεῖσαι ἑπαρχίαι τῆς γῆς τοι σατραπίἰαι"' Ἑὐρώπης μὲν 38. * 'Ασίας δὲ ἡπεί- ρου μεγάλης ἐπαρχίαι pm" κανόνες (p.] ΚΕΦΑΛ. ΙΛ’ [κε]. Περὶ παραδείσου. Ἐπειδὴ δὲ ἔμελλεν ὁ Ocho, ἐξ ὁρατῆς τε xal ἀορά- ει Dasil hom. de parad. et93. ** Matth. v, 4, 9! Gen. im, 4. ?! Psal. xrvim, 14. 7 Method. Cont. Orig. apud Epiph. hzres. 64. pronuntiavit, Crescite, et multiplicamini, et replete terram ?*, Terre figura molesque. — Nonnullis porro ter- ram esse rotuudam placet : aliis cono similem. Multum certe celo minor est, in ipsius centro instar puncti appensa. Ceterum ipsa quoque prze- teribit, et immutabitur. Beatus autem ille est, qui possidebit terram, qus mitibus promittitur **. Qu e enim terra sanctos susceptura est, nunquam in- teribit. Quis ergo infinitam etincomprehensam Crea- toris sapientiam digne miretur? Quis bonorum auctori pares ipsius beneficiis grates rependere queat *'? | Sunt porro quas novimus, terrarum orbis provincie, sive prefecture, Europ» quidem tri- ginta el quatuor; Asi» continentis amplissima , provinci* quadraginta octo, canones, quos vocant, duodecim.] CAP. XI. De paradiso. Paradisus hominis regia. — Quoniam autem * [jasil. hom. de parad. ** Gen. 1, 22 NOT &. (68) Καὶ ὁ ὄφις. Quin. serpens. quoque. Etsi Da- maseenus cum ου caput scriberet , Basilii homi- liam De paradiso, pr:e oculis habuit, cum tamen secutus non est, ubi dixcrat, serpentem, antequam per eum primi parentes deciperentur, supra peres ambulasse, ipsique propter hoc nefas evulsos pe- des fuisse, Basilio Josephus prziverat. (10) Hzc solus habet Reg. 2451. 11 S. JOANNIS DAMASCENI 913 Deus ex visibili οἱ invisibili natura. hominem ad A του χτέσεως π)α2τουργεῖν τὸν ἄνθρωπον xatv' εἰχόνα imaginem ac similitudinem suam velat regein ali- quem, totiusque terrx principem, οἱ carum rerum quie in illa sunt, formaturus erat, regiam ci quam- dam prius exstruit, in qua suam sedem collocando, beata 1745 et oinni felicitate affluenti vita fruere- tir ?7*, Atque hic. ille est divinus paradisus , qui 9'* Gregor. Nyss. De opif. hom. cap. 9. τε xal ὁμοίωσι», ὥσπερ τινὰ βασιλέα καὶ ἄρχοντα πάσης τῆς γῆς , καὶ τῶν ἐν αὐτῇ, προχαθίσττσιν αὐτῷ οἷόν τι βασίλειον, καὶ ἓν ᾧ διαιτώµενος µαχκα- pav xal πανολθίαν ἕξει ζωήν. Καὶ οὗτος (71) 6 θεῖος παράδεισος, θεοῦ χερσὶν ἐν Ἐδὲμ πεφυτευμέ- yog, εὐφροσύνης xai θυμµηδίας ἁπάσης ταμεῖον. ΟΤΑ). (74) Καὶ οὗτος. Atque sic ille est divinus para- disus. Cum multa variaque de paradiso Eden vetc- res scripserint, paucis auctores eorum perstrin- gam ex libro vit Anastasii 11 Antiocheni in IIexac- meron, cujus et Griecum contextum afferam, quia nondum editus fuit : Οἱ μὲν οὖν ἀρχαιότεροι τῶν Ἐχχλησιῶν * λέγω δὴ Φίλων ὁ φιλόσοφος xai τῶν ἁποστόλων ὁμόχρονος, xat Παπίας ὁ πολὺς, ὁ Ἰωάν- νου τοῦ εὐαγγελιστοῦ φοιτητής ὁ Ἱεραπολίτης. Ei- ρηναϊός τε, ὁ Λουγδουνεὺς, xat Ἰουστῖνος ὁ µάρτυς xai Φιλόσοφος, Πανταίνετος (lege Πάνταινός) τε ὁ ᾽Αλεξανδρεὺς , χαὶ Κλήμης ὁ Στρωματεὺς , καὶ οἱ ἀμφ) αὐτοὺς , πνξυματιχὼς τὰ περὶ παραδείσου ἐθεωρήθησαν (lorte ἐθεώρησαν } εἰς την Χριστού Ἐχχλησίαν ἀναφερόμενα. Ἐξ ὧν εἰσιν xal οἱ περὶ πάντα πάνσοφοι δύο Καππαδόχαι Τρηγόριοι,. ΄Απαν- τες οὗτο. ἐξ αἰτιῶν τοιῶνδε φάσχοντες εἶναι xal πνευµατιχόν τινα παράδεισον * Veteres ergo Eccle- siarum intérpretes , Philo, inquam , philosophus, el tempore equalis apostolis et celebris Papias. Hiera- politanus, Joannis evangeliste discipulus, et lreneus | Lugdunensis, et. Justinus martyr et. philosophus , Pantenusque Alexandrinus, et Glemens Stromateus, ac eorum assecla, spiritualiter intellexerunt de Chri - sii Ecclesia ea que scripta sunt de paradiso. Ex uibus sunt duo per omnia doctissimi Cappadoces C oregorii. li er:nes quibusdam de causis dicebant esse. eliam aliquem. paradisum spiritualem. Post- quam nonnullas rationes attulit, propter quas hi auctores ad hunc modum interpretati erant quae de paradiso scripta sunt, has rursum alias sub- jungit: "O0cv διὰ πάντας τὰς ἀχαταλήπτους αἰτίας πνευματ,κῶς νοῄσαντες πάντα τὰ περὶ πα αδείσου ol μνημονευθέντες ἑξηγηταὶ, ἔφχσαν , ὅτι διάφοροι αἱρέόεις ἐτέχθησαν ὑπό τινων ἀνθρώπων σαρχικῶς ἀχουσάντων τὰ περὶ 8εοῦ χαὶ παραδείσου Ev τῇ Γε- νέσει λεγόμενα * ol μὲν σωματόμορφον τὸν env, κατ εἰχόνα xai ὁμοίωσιν ὁλιχὴν τοῦ ἀνθρώπου δο- Υµατίσαντες ' οἱ δὲ µεγίστας εὐχαριστίας τῷ ὄφει προσάξαντες, ὡς διὰ τῆς αὐτοῦ συμθουλῆς xal τῆς παραδάσεως τῆς Ὑενομένης Υεννηθέντος ὅλου τοῦ ἀνθρώπων γένους, οἵτινες καὶ ᾿Οφῖται διχαῖως προσ- αγορεύοντα:, Μανιχαῖοι δὲ, ὁμου τε χαὶ ἄνδρες, xal γυναῖΐχες, γυμνοὶ ἐν ταῖς ἐχχλησίαις συνάγχονται χατὰ µίµησιν τοῦ ᾿Αδὰμ xal τῆς Εύας * Unde. pro- pler has causas. incomprehensibiles , omnia que de paradiso dicta sunt, sptritualiter inlelligentes, inter- pretes quorum. meminimus , dixerunt, quod. diverse nate sunt hareses, quibusdam hominibus, qui car- naliier. audierunt que de Deo et paradiso dicuntur in. Genesi; aliis. quidem etatuentibus Deum habere [ormam corporis secundum imaginem similitudinem- ue malerialem hominis ; aliis serpenti magnas ο[- ferentes graliarum | actiones , utpote quod per ejus consilium patralamque. prevaricalionem ex muliere sit generatim. totum genus. humanum ; qui quidem merito eliam. appellantur. Ophita, id est. serpeutini. Maunichai: autem. simul el viri et mulieres nudi con- gregantur in suis ecclesiis ad imitationem Adam εί Eve. Quibusdam interjectis, narrat ob quemdain Ezechielis locum, in quo de diabolo sub figura rc- gis Tyri sermo est, priscos interpretes occasienem SuQpsisse, per allegorias edisscrendi quz Genesis liber de paradiso complectitur : "Opa γὰρ ὅτι οὐχ ἁπλῶς παράδεισος λέγεται οὗτος ὁ παρὰ τῷ προ- φήτῃ, ἀλλὰ παράδεισος θεοῦ. '0 δὲ Μωσαϊχὸς παρά- δεισος, οὗ θεώνυµος, ἀλλ ἁπλῶς παράδεισος. "0θεν χαὶ ὁ χατὰ πάντα θεῖος ᾽Αμθρόσιος, καὶ "louativo; ὁ θεόληπτος μάρτυς, ἐν τοῖς εἰς τὴν "EGaftuepov αὖ- D τῶν ὑπομνήμασι τὰ περὶ παραδείσου διεξιόντες, μετὰ τὸ εἰπεῖν περὶ τῶν αἰσθητῶν δένδρων xal ὑδά- των, χαὶ γηγενοῦς παραδείσου παρήγατον ἐν µέσῳ τὰ προχείµενα τοῦ θείου Ἰεζεχιὴλ περὶ παραδείσου οὐρανίου ῥήματα, xaX πολλὴν ἑξέτασιν xal θεωρίαν λεπτὴν ἐν αὐτοῖς διεξελθόντες , ἐπήγαγον λέχοντες, ὡς αἴσχιστόν τε χαὶ θεοστυγὲς τὸ φάδχειν, ἡ τὸ ὅλως εἰς ἔννριαν λαθεῖν τὴν µακαρίαν τε xai προσ- χυνητὴν τοῦ Θεοῦ Λόγου θεότητα σὺν τῷ διχαίῳ ληστῇ εἰς ῥευστόν τε xol ὑλιχκὸν παράδεισον εἶσελ- θεῖν * Vide enim quod non absolute dicitur paradi- sus is de quo apud. prophetam | mentio est, sed para- disus Dei. Mosaicus autem paradisus, Dei adjecto nomine dictus non est,sed absolute paradisus. Unde divinus per omnia Ambrosius ; el Justinus martyr a Deo inspiratus, in suis in llexaemeron commenta- riis, ea persequentes que dicla suni de paradiso, posiduam dixerunt de sensilibus arboribus, el aquis, el (ructibus, et paradiso de terra genito , in medium adduxerunt proposita divini Ezechielis verba de pa- radiso celesti, iisque multo examine el subtili con- templatione explicatis , subjunxerunt dicentes , quod sil (urpissimum el Deo invisum, dicere, aul omnino cogitare , beatam adorandamque | Dei Verbi divini- tatem cum justo. latrone ingredi in fluzum el mate- rialem paradisum , ec. Addit, Origenem, cum ana- gogiis nimium indulsisset , omnes creaturas qui sex diebus facte suut, ad. [abulosas tragaedias tra- ducendo, ut. neque calum quod :sensu percipüur, neque terrai neque aquas, neque plantas , nec aliud quidpiam secundum litteram. intelligeret, justo syuodi judicio damnatun i esse, ne credere- tur Deus visibilis hujusce mundi conditor non essc, el tota historia: sacre series pessumdaretur. Quo- circa οἱ νεώτεροι τῶν IIazépov* λέγω 65, οἱ περὶ τὸν θεῖον Ἑασίλειον, χαὶ τὸν Χριστοῦ ποταμὸν Ἰωάν- νην τὸν Χρυσόστομον, θεύδωρόν τε τὸν ἐλεεινὸν ὄντως ἸΑντιρχέα, καὶ Σεθήρον τὸν Γαθαλεωτὴν, Εὐσέθιόν D τε τὸν Ἐμεσηνὸν, xai τὸν λόγοις xai ἔργοις τρισ- µαχάριστον Ἐπιφάνιον, Κὐριλλόν τε τὸν θεοφάντορα, xat θεόφιλον’ μᾶλλον οὗτοι πάντες κατὰ tb γράµµα τὰ συγγράµµατα ἑαυτῶν περὶ τῆς Ἑξαημέρου ἐξέύεντο, τὰς ἀλληγορίας xal ἀναγωγὰς ἀφέμενοι * Recentio- res Patres, divinus, inquam, Basilius , εἰ Chrisii flu- vius Joannes Chrysostomus, et Theodorus vere mise- rabilis Antiochenus , et Severus (sive Severiunu:) Gabaleotes, et Eusebius Emissenus, necnon verbis et [actis beatissimus Epiphanius, Cyrillus quoque, et Theophilus, hi omnes sua scripta de sez dierum ope- ribus, missis el allegoriis et enagogiis juxta litteram exposuerunt. Hic non disputo , genuinzene fuerint singulae ille veterum Patrum lucubrationes, quas Anastasius antehac laudavit, Papiz scilicet, Ju- SStini , Irenz:i , Clementis, Pantzeni. Hoc enim ad- notatiunculz brevitas, cui studere debeo, non pa- Aitur. Hieronymus testis est. lrenzum De Octava seripsisse (aj ; Eusebius, Clemcntem Alexandrinum μι) Vide Prafationis num. XX, ubi iterum Lequienus de voce Ociava. 913 DE FIDE ORTHODOXA LIR. IT. 914 "Ei γὰρ zpvgi (12) ἑρμηνεύεται, Ἐν τῇ ἀναιολῇ A Dei manibus in Eden consitns cst, voluptatis om- μὲν πάσης τῆς γῆς ὑφηλότερος xslpsvo;* εὑχραῆς δὲ, xal ἀέρι λεκτοτάτῳ, xal χαθαρωτάτῳ περιλαμ- πόµενος * φυτοῖς ὀειθαλέσι χομῶν, εὐωδίας πλίρης, φωτὸς ἔμπλεως, ὥρας ἁπάσης αἱσθητῆς xol κάλ- λους ὑπερθαίνων ἐπίνοιαν ' θεῖον ὄντως χωρίον, xai ἄξιον τοῦ xat' εἰχόνα 8:09 ἑνδιαίτημα * ἓν ip οὗ- δὲν τῶν ἀλόγων ηὐὑλίζετο, μόνος δὲ ὁ ἄνθρωπος, τῶν θείων χειρῶν τὸ πλαστούργημα.. nis ac jucunditatis promptnariuni (Eden. enim, si interpreteris, delicias sonat 33). In. Oriente omui terra sublimior positus fuit, probeque temperatus, ac subtilissimo purissimoque aere undique collu- stratus, plantis nunquam non fluridis vernans, suavissimo odore et lumine plenus, eleganti: om- nis, qux quidem in sensum cadat, et pulchritudinis cogitatum superans, divina plane regio, dignum- que eo, qui ad Dei imaginem conditus erat, domicilium : in. quo nullum rationis expers a3nmi«. mal versabatur; sed solus homo, opus manuum Dei. Ἐν µέσῳ δὲ (15) τούτου ξύλον ζωῆς ὁ θεὸς ἓφύ- τευσεν , xal ξύλον τῆς γνώσεως. Τὸ μὲν ξύλον τῆς Υνώσεως, ἀπόπειράν τινα, χαὶ δοχιμὴν, xal γυµνά- σιον τῆς τοῦ ἀνθρώπου ὑπαχοῆς καὶ παραχοῆς. A:b xai ξύλον τοῦ γινώσχειν χαλὸν xal πονηρὸν χέχλη- ται, f] ὅτι δύναμιν ἐδίδου γνωστιχὴν τοῖς µεταλαμ- θάνοναι, τῆς οἰχείας φύσεως ὅπερ χαλὸν μὲν τοῖς τολείοις, χαχὸν δὲ τοῖς ἀτελεστέροις, xat τὴν ἔφεσιν λιχνοτέροις 1, ὥσπερ στερεὰ τρηφὴ τοῖς ἁπαλοῖς ἔτι καὶ δεοµένοις γάλακτος. Οὐκ ἐθούλετο γὰρ, ὁ χτίσας ἡμᾶς θεὸς μεριμνᾷν, xol περὶ πολλὰ τυρθάζεσθαι, οὖδε φροντιστὰς, xal προνοητὰς τῆς ἰδίας ζωῆς Υε- νέσθαι * ὅπερ δη xal πέπονθεν ὁ Αδάμ. Γευσάµε- vos Υὰρ, ἔγνω ὅτι γυμνὸς Tiv, xal περίζωµα ἑαυτῷ περιεποιεῖτα' φύλλα γὰρ συχῆς λαθὼν περιεζώσατο. Πρὺ δὲ τής γεύσεως γυμγοὶ ἧσαν ἁμφότεροι, 6 τε ᾽᾿Λλδὰμ xa ἡ E02, καὶ obx ἠσχύνοντο. Τοιούτους δὲ ἀπαίθεῖς ἐθούλετο εἶναι ἡμᾶς ὁ θεός ' ἀπαθείας γὰρ ἄχρας τοῦτό ἐστιν * ἔτι δὲ χαὶ ἀμερίμνους, ἓν Cur scientie arbor plantata. — ἵπ medio porro- hujus, tum vit:e, tum scienti:? arbores Deus plan- taverat ?? : scientize quidem, ut eo obedientiz et. in- obedientie hominis periculum fieret, οἱ ulraque p explorari et exerceri possel. Unde etiam arbor scientize boni οἱ mali nuncupata est; vel quia iis qui ex illa edebaut, hanc vim afferebat, 175 ut naturam suam perspectam haberent. Quod qui- dei ut adultis et perfectis bonum erat ; ita minus perfectis, a:idiorique, quam par-esset, appetitu praeditis, grave incommodum accerscbat ; haud secus ac solidus cibus iis qui adhuc tenera ztate sunt, lacteque opus habent **. Nec enim Deus ge- neris nostri auctor, nos sollicitos, et circa multa turbatos, vita nostrz anxie prospicere atque con- sulere volcbat ; id. quod tandem Adamo accidit. ls enim degustato arboris fructu, nudum se 6966 in- tellexit, eaque de causa subligaculum sibi concin- navit. Sumptis enim flculnex foliis, cornus suum *" Basil. hom. de parad. 3 Gen. n, 9. 9 Greg. Naz. orat, 38 et 42; Method. ap. Epiph. hzres. 64. VARUE LECTIONES. | Reg. 8, et Colb. duo τὴν αἴσθησιν λιχν. Aliam. sequor lectionem, qux orat. 38 οἱ 42 Greg. Nzz. lia- NOTJE. [omisisse cnarrationem in sex dics creationis : C sitione Chrysostomi satis coh:zrent. Insuper et betur. 'gntenum omnes norunt Scripturas Alexandrie interpretatum esse. Philonis libri, in quibus de paradiso sermonem habuit, una cum aliis cjusdem operibus editi sunt. (72) ᾿Εδὲμ yàp. τρυφή. Edem enim. Sic vulgo Grxci scribunt 'Bósp, non Εδὲν, quod tamen so- lum in. voluptatem et delicias vertitur Eden regio sita. erat laud. procul a Mesopotamia et Assyria. Videsis, IV Reg. xix, 125; Isai xxxvir, 12; Eze- chielis xxvii, 95. (73) Ἐν μέσῳ δὲ. In medio porro ejus. Qui lit- teram. Seriptur: sequuntur, agnoscunt ligno vite insitum fuisse vim humores moderandi , et conci- liandae immortalitatis. Ita. Chrysostomus, Scveria- nus, Theodoretus, Procopius et. alii, qui addunt lignum hoc concessum homini fuisse, ut obedien- tie illius ροή foret. Ex quo confutatur ve- tustus auctor, qui. asseruit. primos. parentes. solis auris ante peccatum victitasse : futuros eniu fuisse D interitui. obnoxios, si. sensibilem cibum edissent: Quocirca Nemnesius ex. llebrxorum, ut ait, senten- tia docet, liominem ita cenditum esse a Deo, ul nec plane mortalis, nec. etiam. immortalis esset , οὖτξ Ονητὸν ὁμρλογουμένως, οὔτε ἀθάνατον, sed in utrius- que nature confinio, ut si affectionibus corporis et rilio se dedidissel, corporum mutationes experiretur ; sin. autem. animi bona coleret , traduceretur ad. im- mortalitatem ; per lignum vitz? scilicel, in. quo hie auctor eximiam ejusmodi virtutem exstitisse agno- scit. liec. aliaque affert Nemesius, qu cum expo- ligno scienti:& congenitam ejusmodi fuisse pro- prietatem concedit, ut qui ejus fructu vescerentur perfectam honi maàlique perfectionem obtinerent : cam vero Adamo non obvenisse, qui contia prz- coeptum Dei ante statum tempus cibum hunc co- mederat, llanc. tamen conjectationcm Methodius improbaverat in libris adversus Origenem, ut videre est apud. Epiphauium , haeres. 64. Chrysostomus itaque, liom. 16 in Gen. ; Theodoretis, quist. 21, et alii vulgo docent hoc nomen inditum esse ar- bori, non quod boni ct mali scientiam posset inge- nerare, sed quia futurum erat, ut quifruetu illius vescerelur, cognosceret tandem, quam distaret fe- lix innocentizx status a miseriis natura in pecca- tum lapsze: Disputarunt. olim cujus generis esset illa arbor, Theodoretus, Theodorus Antioclienus, seu Mopsuestenus , et auctor. questionum ad Λι- Liochum, quazst. 49, ficum fuisse deliniunt. Opinio- nem hanc sic explodit. Nyssenus. in Praefatione in Cant. cantic. ut sensum allegoricim obtrudat, ac si verisimile non sit ho:uinem propter. illius esum fuisse adjudicatum morti , cum Dominus. dicat, omne quod intrat. in 08, non. coinquinal. hominem, alque universa quie Deus fecit, fuisse valde bona : Masimus utrumque lignym figurato sensu irtelli- git, propter difficultates. quie ex. Seriptura littera consequi videntur, Noster vero, ut diversas Patrum sententias conviliet, tam paradisum, quam ligua paradisi, secundu:n litterou, et secundum allego- riam interpretatur. 815 S. JOANNIS DAMASCENI 916 contexit. Nam, illo necdum degustato, Ambo (Adam A ἔρχον ἔχοντας, τὸ τῶν ἀγγέλων, ὑμνεῖν ἀλήκτως xax scilicet et Eva) nudi erant, nec tamen erubesce- bant *. Tales autem nos Deus esse volebat, omni- que perturbatione vacare : quippe quod animi ab ac przeteréa, ut sollicitudine omni carentes, in aliud opus non incumberemus, nisi quod angelorum est; nempe ut creatorem perpetuis laudibus celebrare- inus, inque ejus contemplatione oblectaremur, cura omni super eum jactata; velut per prophetam David his verbis declaravit : Jacta super Dominum curam iuam, el ipse te enulriet V. [n Evangeliis quoque discipulos suos docens, ait : Ne solliciti sitis anime vestre quid manducetis. neque corpori vestro quid induamini *. Ac rursus : Querite pri- «um regnum Dei, et justitiam. ejus, et hiec omnia adjicientur vobis **. Et 3d Martham verba faciens : ἁδιαλείπτως τὸν χτίσαντα, χαὶ τῆς αὐτοῦ χατατρυ- φᾷν θεωρίας, xaX αὑτῷ ἐπιῤῥίπτειν τὴν ἑαυτῶν μέ- pupvav * ὅπερ xal διὰ προφήτου Δαθὶδ πρὸς ἡμᾶς ἀπεφθέγξατο * Επίῤῥιφον ἐπὶ Κύριον τὴν µέρι- μνάν σου, λέγων, καὶ αὐτός σε διαθρένεν. Καὶ £v τοῖς Εὐαγγελίοις τοὺς οἰκείους μαθητὰς διδάσχκων φησί: Mi) µεριμνήσητε τῇ ψυχῖ ὑμῶν, tl φάγητε, μηδὲ τῷ σώματι ὑμῶν, cl ἐνδύσησθε. Καὶ τιάλιν * Αἰτεῖτε τὴν βασιλείαν τοῦ 8cov, καὶ τὴν διχαιο- σύνην αὐτοῦ, καὶ ταῦτα πάντα προστεθἠσεται ὑμῖν. Καὶ πρὸς τὴν Μάρθαν * Μάρθα, Μάρθα, pe- ριμνᾷς, καὶ τυρδάζῃ περὶ zoAAá- ἑνὸς δέ ἐστι χρεία. Μαρία γὰρ τὴν ἁγαθὴν μερίδα ἐξε.Ἱέξατο, ἥτις υὐκ ἀφαιρεθήσεται ἀπ αὐτῆς ' τὸ καθῖσθαι δηλονότι παρὰ τοὺς πόδας αὐτοῦ, xal ἀχούειν τῶν λόγων αὐτοῦ. Martha, Martha, sollicita es, εἰ turbaris erga plurima: porro unum est. necessarium. Maria optimam partem elegit, que non auferetur ab ea 5; hoc est, ut Domini pedibus assideat, ipsiusque sermones audiat. Arbor vite , unde dicta. Paradisus sensibilis , et spiritalis. Lignum vitg ac lignum omne. — At vero arbor vit, aut ejusmodi erat, ut vitam confer- fet, aut qua illi qui digni essent , nec morti ob- noxii, vesci possent. Nonnulli porro paradisuu sensibilem fuisse opimali sunt * ; alii contra spiri- talem , et qui sola mente perciperetur : mea qui- dem hic sententia est, quod sicut hemo sensibili et spirituali natura constans conditus erat, sic et Τὸ δὲ τῆς ζωῆς ξύλον, ἣν ξύλον ἔχον Σνέργειαν ζωῆς παρεχτιχὴν, f| τοῖς τῆς ζωῆς ἀξίοις . καὶ τῷ θανάτῳ οὐχ ὑποχειμένοις µόνοις ἐδώδιμον. "Tivi; μὲν οὖν αἰσθητὸν τὸν παράδεισον ἑφαντάσθτσαν, ἕτεροι δὲ, νοητόν. Πλὴν ἔμοιγε δοχεῖ, ὅτι ὥσπερ ὁ ἄνθρω- πος αἰσθητὸς ἅμα xai νοητὸς δεδηµ..ούργητο, οὕτω xaX τὸ τούτου ἱερώτατον τέµενος, αἰσθητὸν ἅμα xa* νοπτὸν, xai διπλΏην ἔχον τὴν ἔμφασιν m: τῷ γὰρ σώματ' ἓν τῷ θειοτάτῳ χώρῳ xal ὑπερχιλλεῖ, χὰ- ejus sacratissimum templum sensibiie simul et Q θὼς ἱστορήσαμεν, αὑλιζόμενος * τῇ δὲ quy] ἐν ὑπερ- spiritale erat, duplicemqne exhibebal speciem. Corpore siquidem in divinissima et pulcherrima regione, uti retulimus , habitabat : animo autem in sublimiori , omnique comparatione przstantiori ac pulehriori loco morabatur, hospitem suum Deum habens pro domo , imo et pro illustri vesti- mento , cujus gralia circumveslitus csset, et cujus contemplatione, qux sola dulcissimus fructus est, velut alius quispiam angelus, multa cum voluptate frueretur, eaque. pasceretur: id quod quidem li- gnum vite merito appellatum est. Divine enim participationis suavitas vitam nulla morte inter- τἐρῳ xal περιχαλλεστέρῳ n τόπῳ δ.ἐτριθε, ΘΞὺν ἔχων οἴχον τὸν ἔνοικον, xal αὐτὸν ἔχων εὐχλεὲξς περι- θόλαιον, xa τὴν αὐτοῦ περιθεθληµένος χάριν , καὶ τοῦ µόνου Ὑγλυκυτάτου χαρπυῦ τῆς αὐτοῦ θεωρίας κατατρυφῶν, οἷά τις ἄγγελος ἄλλος, xat ταύτῃ τρε- φόμενος” ὅπερ δὴ xat ξύλον ζωῆς ἀξίως ὠνόμασται. Zur γὰρθανάτῳ μὴ διαχοπτοµένης, ἡ γλυχύτης τῆς θείας µεθέξεως τοῖς µεταλαμβάνουσ. µεταδίδωσιν; ὃ 6h xal πᾶν ξύλον 9 6 θεὸς ἐχάλεσεν , 'AxÓ παντὸς ξύὐἼου, φήσας, τοῦ ἐν τῷ παραδείσῳ βρώσει gá- Ί9σθε. Αὐτὸς γάρ ἐστι τὸ πᾶν, Ev ᾧ καὶ δι’ οὗ τὸ πᾶν συνέστηγχε. ruptam iis, a quibus percipitur, impertit. Atque 176 illud est quod Deus omne lignum appellavit, Ez omni , inquiens, ligno, quod et in paradiso , vescentes comedetis "'. Ipse enim oinne illud est, in quo, et per quem omnia constant. Lignum scientie. — Atqui lignum scientie boni D — T6 δὲ τῆς τοῦ χαλοῦ τε xa xaxoü γνώσεως ξύλον, et mali multiplicis est speculationis dignotio, id est proprim nature agnitio: que, cum Opificis magniflcentiam ex sese przedicet , adultis quidem, οἱ in divina contemplatione provectis bona est, quod ipsis verendum non sit, ne in deterius la- *! Gen. ut, 7. " Psal. Liv, 90. De nat. hom. ** Gen. n, 16. *3 Matth. vi, 95. ἡ τῆς πολυσχιδοῦς θεωρίας διάγνωσις, αὕτη δέ ἐστιν ἡ τῆς οἰχείας ἐπίγνωσις φύσεως, ῆτις xat] μὲν τοῖς τελείοις, καὶ ἐν τῇ θείᾳ θεωρίᾳ βεθηχόσιν, ἐξ ἑαυτῆς τὴν τοῦ Δημιουργοῦ µεγαλουργίαν δηµοσιεύουσα , τοῖς μὴ δεδιόσι µετάπτωσιν, διὰ τὸ ἐχ τοῦ χρόνου «** Nemes. cap. 1 * fbid. 33. '5 Luc. x, 14, 15. VARLE LECTIONES. m In Colb. 4750, vox ἔμφασιν exponitur per ἐννόησιν, quod considerationem significat. 5 Reg. 8, Colb. unus οἱ Noster, ἐν ὑπερτέρῳ καὶ ἀσυγχρίτως περιχαλ. ία legerunt. vetus interpr. ct Faber. in margine cod. Colb. exponitur adverbiuu ἀσυγχκρίτως, per ὑπερεχόντως. Quod quidem scholion oceasio- nem przbuit recofuitori cod. S. Hil. ut legendum putaret ἀσυγχρίτῳ xaX ὑπερεχόντως περιχαλιεατέἐρψ. * Edita. πᾶν ξύλον ζωῆς. 917 DE FIDE ORTHODOXA LI. II. 918 - p - . M » . [] . . εἰς ἔδιν τινὰ τῆς τοιαύτης ἑληλαχέναι θεωρίας ' οὗ A bantur *; quippe cum ex diuturna exercitatione χαλῆ δὲ τοῖς νέοις ἔτι, καὶ τὴν ἔφεσιν λιχνοτέροις, οὓς διὰ τὸ ἀθέθαιο» τῆς Ev τῷ χρείττονι διαμονῆς, xaY µήπω παγίως ἑνεδρασθῆναι τῇ τοῦ μόνου καλοῦ προσεδρία, à τοῦ οἰχείου κηδεμονία σώματος πρὸς ἑαυτὴν ἀνθέλχειν, καὶ περισπᾷν πέφυχεν. adhuc in unici boni contemplatione defixi sunt, consuevit. Οὕτω διπλοῦν οἶμαι τὸν θεῖον παράδεισον, xal ἀληθῶς οἱ θεοφόροι Πατέρες παρέδωχαν, ot τε οὔ- τως, οἵ τε ἑχείνως διδάξαντες. Δυνατὸν δὲ νοῆσαι πᾶν ξύλον, τὴν ἐκ τῶν κτισμάτων τῆς θείας δυνά- µέεως Υινοµένην ἐπίγνωσιν, ὥς φησιν ὁ θεῖος "'Anó- c:0log* Τὰ γὰρ ἀόρατα αὐτοῦ ἀπὸ κτίσεως xó- σµου, τοῖς ποιήµασι νοούµεγα καθορᾶται. Πασῶν δὲ τῶν ἐννοιῶν xal τῶν θεωριῶν τούτων, ἡ καθ ἡμᾶς ὑψηλοτέρα πέφυχεν, ἡ τῆς ἡμετέρας φημὶ συστάσεως , ὣς φησιν ὁ θεῖος Δαθίδ' ἸἘΕθαυμα- στώθη ἡ yvocíc σου ἐξ ἐμοῦ, τουτέστιν, "Ex της (74) ἐμῆς χατασχευῆς. Ἐπισφαλῆς δὲ αὕτη τῷ ᾿Αδάμ ὑπῆρχε νεοπαχεῖ ὄντι, δι ἃς εἴπομεν αἷ- τίας. "H ξύλον μὲν ζωῆς, τὴν Ex πάντων τῶν αἰσθη- τῶν ἐγγινομένην θειοτέραν ἔννοιαν, xaX τὴν δι αὖ- τῶν ἐπὶ τὸν ἁπάντων yeveatoupyóv τε, xal δηµιουρ- γὸν αἴτιον ἀναγωγὴν * ὅπερ xaX πᾶν ξύλον ὠνόμασε, τὸ πλῆρες xal ἁδιαίρετον, µονήν τε τοῦ καλοῦ φάρων την µέθεξιν, ξύλον δὲ γνώσεως χαλοῦ xal πονηροῦ, την αἰσθητὴν καὶ ἐνήδονον βρῶσιν, τὴν, τῷ δοχκεῖν μὲν γλυχαίνουσαν, τῷ ὄντι δὲ ἐν µετουσίαχ χαχῶν τὸν µετέχοντα χαθιστῶσαν. Φησὶ γὰρ d Θεός ' Ἀπὸ παντὸς ξύ.ου τοῦ iv τῷ παραδείσῳ βρώσει «αγῇ ΄ à πάντων, οἶμαι, τῶν χτισµάτων ἐπ ἐμὲ τὸν ποιητην ἀναθ,βάσθητι, λέγων, xal ἕνα χαρπὸν Ex πάντων χάρπωσαι, ἐμὲ τὴν ὄντως ζωήν πάντα σοι ζωὴν χαρποφορείτωσαν, χαὶ τὴν ἐμὴῆν µέθεξιν, ποιοῦ τῆς οἰκείας ὑπάρξεως σύστασιν. Οὕτω γὰρ ἔσῃ ἀθάνατος. ᾿Απὸ δὲ τοῦ ξύ.Ίου τοῦ γινγώσκειν χα.λὸν καὶ πονηρὸν, οὗ φΦάγεσθε ἀπ᾿ αὐτοῦ. "H ὃ ἂν ἡμέρᾳ φάγητε ἀπ᾿ αὐτοῦ, θανάτῳ ἁποθα- γεῖσθε. Φυσιχῶς γὰρ d αἰσθητὴ βρῶσις τοῦ ὑπ- εχρεὐσαντός ἔστιν ἀναπλήρωσις, xal εἰς ἀφεδρῶνα χωρεῖ, xai φθοράν * xal ἀμήχανον ἄφθαρτον ἔια- µένειν, τὸν τῆς αἰσθητῆς βρώσεως Ev µετουσίᾳ Υι- νόμενον. atque in secessum et corruptionem abeat Nec cibo vescitur. ΚΕΦΑΛ. ID' [KG']. Περὶ áv0pozov. οὕτω μὲν οὖν τὴν νοητην οὐσίαν ὑπεστήσατο ὁ Οτός: ἀγγέλους φημὶ, xa πάντα τὰ xat' οὐρανὸν " Greg. Naz. orat. 28 et 42. Ποπ. 1, 10, 5! 6Gen. 15,16. * Gen. ir, 17. ad hujusce contemplationis habitum quemdam per- venerint : haudquaquam vero bona cst junioribus adhuc, et avidiori, quam par sit, appetitu prm- ditis ; quos nimirum , quia non lirmiter satis liic- rent in eo quod praestantius est, nec constanter, corporis sui cura ad se retorquere et distralicre Omne lignum , Dei ex creatis cognitio. — Ad huuc modum, duplicem fuisse paradisum opinor, verce- que Patres divinitus afflati tradiderunt ; tam qui hoc, quam qui illo modo docuerunt. Quanquam sie etiam intelligi potest omne lignum, divinz utique potenti: ex rebus conditis parta cognitio , quem- B admodum ait Apostolus; luvisibilia enim ejus a creatura mundi , per ea qu& facta sunt, intellecta conspiciuntur **. Omnium porro cogi'atiónum ἵνα- rum atque contemplationum prostantior illa est , qui in nostri , sive compositionis nostre, consi- deratione versatur, ut divinus David ait : Mirabilis facta est. scientia tua ex me ^, hoc est, ex mei structura. Caeterum ejusmodi cognitio Adamo, recens condito ac tenero, ob lias quas diximus rationes, periculo non carebat *!, Lignum vite iterum , ac sententie boni. Sensibilis cibus morti affinis. — Quin per lignum vitz intelli - gere etiam licet, diviniorem illam speculationem , quie ex rebus sensibilibus nascitur, alque ascen- sum illum, quo per eas ad omnium parentem, conditorem et auctorem assurgimus : quod qui- dem etiam omne lignum nuncupavit, lioc cst, ple- num ac indivisum , solamque boni participationem ferens. Per lignuin autem scienti? boni et mali, cibum sensibilem et delcctabilem , qui , quamvis suavitatis speciem prx 66 ferat, revera tamen eum a quo percipitur, in mala conjicit. Dizit namque Deus : Ex omni ligno, quod est in paradiso, vescendo comedes 33: quasi dicat, ni fallor, fac ut per creaturas omnes ad me conditoreu assurgas, unumque ex omnibus fructum decerpas, me scilicet, qui vera vita sum. Da operam, ut omnia vitz tibi fructum ferant : atque id age, ut mei participa- tione in rerum natura consistas. Ilac enim ratione immortalis eris: De ligno autem scientie boni εἰ mali ne comedatiis ex eo. Qvacunque enim die com- ederitisex eo, morte moriemini 13. Ea enim cst sen- sibilis cibi natura , ut id quod subeffluxit repleat , fleri potest, ut incorruptus maneat, qui sensibili 177 CAPUT ΧΙ. De homine. lloc pacto itaque Deus intellizentem substan- tiam, puta angelos, coelestesque omnes ordines 5ο Psal, ΟΣΣΧΝΙΗ, 0. 5 Maximi im Script. pag. 10. NOTAE. (74) Τουτέστι ἐκ τῆς. Hoc est ex mea structura, Sic Basilius, Tlicologus, Anastasius If Antiochenus, et alii verba hxc psalintexxxvin, 6 : Mirabilis facta esi scientia tua ex me, accipiunt : at potior est sen- aus ex llebrzo : Mirabilis facta est scientia tua prae mc: id est, Ingenii mei acumen. longe excedit. 913 corpore e nature sunt (incorpore, inquam, si cum materi: crassitie comparentur. Nam alioqui solus Deus revcra materiz el corporis expers est . Hoc item pacto naturam sensibilem condidit , neimmpe ccelum terramque, et qux medium obti- nent locum: atque illam quidem , familiarem sibi ( familiaris quippe et affinis Deo est rationalis, intellectualisque natura ), alteram autem longis- simo prorsus intervallo distantem, ut qux» sub sensum cadat. «Verum quo majoris , ut divinarum rerum interpres Gregorius ait, sapientim, muni- ficentizeque circa rerum naturas specimen edere- tur, ex utraque quoddam concretum , quod visi- bilis et invisibilis nalurze tanquam vinculum ali- quod esset , conflari decebat **. » Hoc porro verbo decebat , nihil aliud indicatur, nisi voluntas opi- ficis. Hxc quippe lex et sanctio est : congruentis- S. IOANNIS DAMASCENI ercavit, qui intelligeptis procul dubio atque in- A τάγματα. Ταῦτα γὰρ ἀρ'δύλως νοερᾶς ἐστι χαὶ ἆσω- 920 µάτου φύσεως: ἀσωμάτου δὲ, enu, συγχρινοµένης πρὸς τὴν τῆς ὕλης παχύτητα: µόνον γὰρ ὄντως τὸ Θεῖον ἄῦλον καὶ ἀσώματον ἔτι δὲ xa τὴν αἱσθητὴν, οὐρανόν τε, xal γῆν, χαὶ τὰ τούτων ἐν pst χείµενα * καὶ τὴν μὲν οἰκείαν (οἰχεία γὰρ θεῷ ἡ λογιχὴ φύσις, καὶ vip µόνῳ ληπτὴ), την δὲ πάντη ποῦ ποῤῥωτάτω χειµένην, ὡς ὑπὸ τὴν αἴσθησιν δηλαδὴ πίπτουσαν. « Ἔδει δὲ χαὶ ἐξ ἀμφοτέρων µίξιν γενέσθαι, σοφίας γνώρισμα μείζονος, xal τῆς περὶ τὰς φύσεις πολυ. τελείας, ὥς φησιν ὁ θεηγόρος Γρηγόριος, οἷόν τινα σύνδεσμον τῆς ὁρατῆς τε xai &opátou φύσεως. » Τὸ δὲ, ἔδει, φημὶ, τὴν τοῦ Δημιουργοῦ ὑπεμφαίνων Βούλησιν * αὕτη γὰρ θεσμὸς καὶ νόμος ἐστὶ πρεπω- δέστατος ' xal οὐδεὶς ἐρεῖ τῷ πλαστουργῷ * Τί µε ἑποίησας οὕτως; Ἐξουσίαν γὰρ ἔχει ὁ κεραμεὺς ἐκ τοῦ ἰδίου πηλοῦ διάφορα κατασχενάζειν σχεύη, πρὸ- ἔνδειξιν τῆς ἑαυτοῦ σοφίας. sima, nec quisquam fictori dicturus est : Cur me fecisti sic? Potest enim pro suo jure figu'us ex luto suo varii generis vasa conficere 55, quo industrize sux argumentum prabeat. Hec ergo cnm ita s&e haberent, bomipem ex visibili et invisibili natura suis Deum manibus ad imaginem et similitudinem suam condit : sic nem- pe, ut efficto de terra corpore, animam ratione et intelligentia. preditam insufflatione sna ei tri- buerit: id quod divinam imaginem appellamus. Quod enim dicitur, ad imaginem, hoc vis intelli- gendi , arbitriique libertas significatur : quod au- tem ad similitudinem, virtutis, quantum fieri po- test, expressa similitudo notatur * Greg. orat. 38 et 42. '* Rom. ic, 21. Ἐπεὶ δὲ ταῦτα οὕτως εἴχεν, ἐξ ὁρατῆς τε xo! ἀοράτου φύσεως δημιουργεῖ τὸν ἄνθρωπον οἰχείαις χερσ], κατ᾽ οἰχείαν εἰχόνα τε, xai ὁμοίωσιν' ἐκ γῆς μὲν τὸ σῶμα διαπλάσας, ψυχῆν δὲ λογικὴν (75) χαὶ νοερὰν διὰ τοῦ οἰχείου ἑμφυσήματος δοὺς αὐτῷ, ὄπερ 65) θεἰαν εἰκόνα φαμέν τὸ μὲν γὰρ κατ εἰχόνα (1601, τὸ νοερὸν δηλοῖ xa* αὐτεξούσιον * τὸ 05 xa0" ὁμοίωσι»ν, τὴν τῆς ἀρετηῆς χατὰ τὸ δυνατὸ» ὁμοίωσιν. NOTAE. (5) Ψνχὴ» δὲ Aoyuxtv. Animam autem ratione C rationis. prerogatiwam , sicque prasint, ctc. Da- preditam, etc. Chrysostomus inspirationem hanc vita ζωτιχὴν ἐνέρχειαν vocat, vitalem actionem, in qua consistat substantia. animat, xaX τοῦτο ἐγένετο σύστασις τῇ οὖσίᾳ τῆς ψυχῆς. Non ut. ipsa sit Dei substantie portio quamdam, inquit Theodoretus in Epitome, quemadmodum , Cerdo εἰ Marcion [uri- bundo animo effutierunt : sed ea. inspiratione natu- ram anime significari dicimus, ὅτι πνεῦμά ἔστιν ἡ Voy) λογιχή. Spiritus siquidem est. anima. rationa- is. ldem docuerat adversus istos hzreticos quaest. 95, in Genesim. Magnus vere Cyrillus lib. 1 Gla- phyr. contra eosdem contendit, Dcum (atu suo auni- maim in hominis corpus inspirasse; al non huuc Dei flatum ipsaminet animam. esse. ld. quod ante Ipsum Diodorus Tarsensis observarat, ut Caten: mss. testantur : Ὁ τοίνυν ἄνθρωπος, inquil, ἐγένετο εἰς duyhv ζῶσαν, οὐ τὸ ἐμφύσημα. Δημιουργὸν ἄρα ψυχῆς τὸ ἐμφύσημα s; Homo itaque factus est in animam viventem, non ille flatus. Fla- lus itaque anime epifez fuit. (76) Τὸ μὲν γὰρ κατ) εἰκόνα. Nam esse ad imagi- nen, eic. Clirysostomus, ut Antliropomorpliitarnnm deliria longius propulsaret, nequidem ad hominis substantiam pertinere dixit, ut sit imago Dei, sed hoc eum obtinuisse, quia pr:efectus fuit. cuoetis animantibus : ὅτι οὐχ οὐσίας ἐστὶν ὀξία, ἀλλ' ἀρχης ὀμωιόύτης, inquit hom. 9 in Genesim et alibi, flanc vero auctoritatem exercere. hominem Dasilius do- cuüerab. propter rationem qua. pra ditus est... Sic enim Dei vocem interpretatur, δώσωμεν αὐτῷ Mov περιουσίαν, καὶ οὕτως ἀρχέτωσαν. Demus ci mascenus lib. De duabus voluntat. scribit. angelo sque ac homini convenire ul sit imago Dei, pro- pter-rationem, intelligentiam, οἱ liberum arbitrium; necnon qua uterque verbum gignit, el spiritum emittit; denique qua rebus etiam conditis przfecti sunt. Hominem vero singulari modo ad imaginem fci factum esse, quia ex Adamo, qui genitus non erat, natus est Abel, et Eva producta; et prxterea, quia anima ejus corpori dominatur, uti Deus mundo : quo fiL ut homo res diversissimas in sese colligat, naturam scilicel spiritualem et. sensibi- lem. Hac sumpsisse videlur ex Anastasio ll. Au- tioclieno, qui ex alio rursum cte lhominem Dei imaginem appellari ait, quia Verbum qued esi imago Patris, factum est homo. [ο tradit Anasta- sius homilia 7 in llexam. et iu duobus aliis opuscu- lis, quae de lioc argumento edidit, quique. excusa sunt post Philocaliam Origenis. Horum prius etiam D habetur inter opera Gregorii Nysscui, tanquam ab ipso scriptum, cum vetu sit Anastasii Antiocheni Il. Graeci quoque Patres ex Diatonis philosophia vulgo docent, in homine imaginem. quidem Dei ex- primi qua rationalis est; similitudinem. vero co quod, cum divina ope, tui suo. labore virtutibus ornatus sit; ità ut, per peccatum reuianeat licet imago, similitudo evanescat. lta. Clemens. Alex. lib. n Srrom ; Basilius hom. 4 Delom. struct.: Nys- senus, De ορί[. hom. cap. 16; Isidorus Pelusiota et ali, qui voces. illas synonymas esse negant Cyrillus vero Alexandrinus. in fragmento. quod ia Catenis 10eperj, discrimen lioc Νο probat : Ei μὲν 92) DE FIDE ORTHODOXA LI. II. 922 "Apa δὲ τὸ σῶμα (7T), καὶ ἡ doy πἐπλασται A. 178 Error Origenis ex Timo haustus. — Porro οὗ τὸ μὲν πρότερον, τὸ δὲ ὕστερον, κατὰ τὰ Ὠριγέ- νους ληρήµατα. Ἐποίησεν οὖν ὁ θεὸς τὸν ἄνθρωπον ἄχακον, εὐθῆ, ἑνάρετον, ἄλυπον, ἀμέριμνον, πάσῃ ἀρετῇ χατηγλαϊ- σµένον, πᾶσιν ἀγαθοῖς χομῶντα, οἷόν τινα χόσμον δεύτερον, £y µεγάλῳ μικρὸν P, ἄγγελον ἄλλον προσ- χυνητὴν, μικτὸν, ἑπόπτην τῆς ὁρατῆς κτίσεως, μύ- στην τῆς νοουµένης, βασιλέα τῶν ἐπὶ γῆς, βασιλευό- μενον ἄνωθεν , ἐπίγειον χαὶ οὐράνιον, πρόσχαιρον xaX ἀθάνατον, ὁρατὸν xaX νοούµενον, μέσον μεγέθους γαλ ταπεινότητος, τὸν αὑτὸν πνεῦμα καὶ σάρχα ' πνεῦμα, διὰ χάριν, cápxa, διὰ τὴν ἔπαρσιν * τὸ μὲν ἵνα µένῃ, καὶ δοξάζη τὸν Εὐεργέτην, τὸ δὲ, ἵνα πάσχῃ, xaX πάσχων ὑπομιμνήσχηται, xal παιδεύηται τῷ corpus et anima simul creata sunt ; non autem , uti deliravit Origenes , hxc prius, illud posterius. Hominis recens creati dotes.—Creavit itaque Deus hominem innocentem , rectum , probum, tristiti:e et sollicitudinis cxpertem , omni virtutum genere decoratum , omnibus florentem bonis, velut alte- rum quemdain mundum in magno parvum, aliut angelum adoratorem, mistum, visibilis creature spectatorem , ejus qua intelligentia percipitur di- scipulum, regem eorum quas in terra sunt, su- perno regi subjectun ; terrennm simul et coele- stem , temporarium et immortalem, qui visu et mente capi potest, medium inter celsitudinem et humilitatem ; spiritum ct carnem ; qui per gra- μεγέθει φιλοτιμούμενον 4” ζῶον ἐνταῦθα οἰχονομού- B tiam spiritus sit, et propter. superbiam caro ; il- VAIUZE ΕΕΟΤΙΘΝΕΡ. P Apud Nazianz. hom. 38et 42, legitur, £v μιχρῷ péyav. Ita quoque legit Nicetas, qui ait : Parvus enim est hic mundus, si cum homine, cujus. causa omnia [αεία sunt, conferatur. Nihilominus hune Theologi locum ex Damasceno emendat Conibefisius tom. I. Bibl. concion. p. 140, et. tom. Ill, homo utique dicilur microcosmos, el non macrocosmos, ipse magni voluti compendium, p. 98, q [dita τῷ µε- Υέθει φιλοτιμούμενος' τὸ δὲ ἵνα πάσχων ὑπομιμ. xal παιδ. ζῶον. Locum hunc. restituj ος Naziauzeno et omuibus 158. qui consulere potu', NOTE. ἅτερον xai ἕτερόν φασιν εἶναι, τὸ xax! εἰχόνα xai ἁμοίωσιν, διδασχέτωσαν τὴν διαφορὰν, inquit, Si qui- dem aliud et aliud esse contendant esse ad imaginem, el esse ad similitudinem, doceant nos quorsum ista discrepent. Nos enim asserimus vocem hanc, ad ima- ginem, nihil praterea siqnificare, quam quod ad si- militudinem ; et vicissim quod ad similitudinem, id ipsum quod. ad imaginem, etc. Enimvero familiare est Hebrzis voces synonymas simul attexere. [fic subjungam singularem hac de re priscorum Patrum opinionem, quam lrenzus lib. v, cap. 8, sic cdis- serit : Cum spiritus hic commistus anime unitur pla- smali (id est carni) propter effusionem spiritus spiri- (nalis et perfectus homo [actus est; οἱ hic est qui secundum imaginem et similitudinem factus est Dei. Si autem defuerit animee spiritus, animalis vere est qui esl talis, et carnalis derelictus, imper[ectus erit ; imaginem quidem habens in plasmate, similitudinem vero non assumens per spiritum. ldque totum colli- git ex his verbis Apostoli, Deus pacis sanclificel, el custodiat vos perfectos, wt integer vester spiritus et anima el corpus servetur, elc., annuitque spiritum illum tertiam quamdam substantiau esse, qua anime et corpori adjuncta perfectus homo consti- tuatur. Idem legere est in fragmentis Justini Mar- tyris De resurrectione, apud. flalloixium. Hac «do. ctrina Tatianus Justini discipulus, aliique Guostici multipliciter abusi sunt. (τὴ μα δὲ τὸ σῶμα. Porro corpus et anima ficta sunt. Origenis proscribit errorem, affirmaujis animas ejusdem ac angelos esse nature, quas ab initio rerum in ccelo conditas, detrudat Deus ad habitanda corpora. Hunc errorem damnavit multo- lies Ecclesia : ante vero. Gregorius uterque, Na- zZianzenus οἳ Nyssenus, tametsi in Adamantium propensiores feruntur fuisse, cumdem expugnave- rant. Vereor(inquit Theologus, orat. 51) ne absurda praposteraque cogitatio cuiquam obrepal, ὡς τῆς φυχῆς ἀλλαχοῦ πολιτευσαµένης, εἶτα τῷ σώματι τουτιῳ ἐνδεθξείσης, tanquam anima alibi versata sit, deinde corpori copulata, ac prout illic se gesseril, alii prophetiam (donumve quodlibet aliud) accipiant, alii qui improbe vixerint. condemneniur, Atqui hoc ab Eeclesie doctrina alienum declarat, οὐκ ἐχχλη: οιαστικόν. AL illi quidem. circa talia dogmata lu- dant : ἡμῖν δὲ τὰ vorxoxa καίφειν οὐχ ἀσφαλές, nobis aulem (utum non fuerit ejusmodi ludis oblectari. Hoc profecto sibi proposuerat Origenes, ut de mysteriis fidei in libris De principiis, ludendo dis- putaret; quemadmodum ipse testatur in praefatione. Clarius Origenem Nyssenus indicat, cap. 28 De opificio hominis, wbi ait: Τοῖς μὲν γὰρ πρὸ ἡμῶν δοχεῖ, ofc ΠΕΡΙ ΛΡΧΩΝ ἐπραγματεύθη λόγος. INon- nulli eorum qui ante nos (uerunt, in. commentariis quos DE PRINCIPIIS edidere, animas hominum, ceu quemdam populum legibus utentem — suis, seor- sim ante corpora exslitisse dicunt, ita ut, si virtuli studeant et honestati, plane corporibus non copulen- lur; siu autem boni conjunctione evcidant, in hau vilam prolabantur, καὶ οὕτως àv σώματι Ὑίνε- σθαι, atque ita in corporibus versentur. Mox senten. tiam subjungit aliorum, quiex historia creationis Adamianimam corpore posteriorem esse conclude- hant. Utramque opinionem reprehensione dignam censet, ἓν ἀμφατέραις ὑπολήψεσιν ὑπαίτιος ὁλόγος .ΡΕἰ- mam autem ex Pythagoricis fabulis conflatam : quidni etiam Gnosticis ας przsertim | Dasilidianis ? lHiero- nymus Epist. 82, ευ] notat. ecclesiasticorum quorumdam persuasionem, qui animas in thesauro ei olim conditas esse conliderent. Deinde investi - gandum ait, annon quotidie a Dco fiant, οἱ mittau- tur in corpora secundum illud Evangelii, Pater meus usque modo operatur, etc. An certe ex. (ra- D duce, ut Tertullianus, Apollinarius et maxima pars Occidentalium autumant, ut quomodo corpus ex corpore, sic anima nascatur ex auia, el simili cum brutis conditione subsistat. Ita quidem Ter- tullianus sensit; Apollinarius vero, cum mentem ab anima, sentiente vidclicet, secerneret, nemini mirum videri debet, illuan eodem modo de anima humana ac de belluin:e ortu. disputasse. Errorem hune omnisdeinceps Orientalis Ecclesia semper exhorruit, a qua nec Occidentalis. dissensit, licet Augustinus, lib. x De Gen. ad litt. c. 28, scripse- rit, sententiam. earum. qui animas de parentibis creari putant, debaptismo parvulorum pra pouderare, utique propter peccati originalis propagationem, quam adversus Pelagianos asseruerat ; ac si ca lieri non possit, nisi anitna ex traduce generetur: quo de capite in cod. R. 2958 exstat elegans oratio Gregorii Schliolarii, seu Gennadii CP. ad Theoylia- uem Medii antistitem. 92) S. JOANNIS DAMASCENI. 624 lud ut permaneat, eumque laudet, cujus benefi A µενον, τουτέστιν Ev τῷ παρόντι βίῳ, xol ἀλλαχοῦ ciis ornatus fuit; hoc, ut patiatur, et. patiendo admoneatur, cumque magnitudinis causa se extol- lit, emendetur : animal hic, sive in presenti vita, certo consilio gubernatum ; atque alio, hoc est, ad futurum zvum migrans; quodque mysterii µεθιστάμενον, [τουτέστιν 7]. ἐν τῷ αἰῶνι τῷ μέλ- loytt* xal πέρας τοῦ μυστηρίου, τῇ πρὸς Θεὸν νεύσει θεούμενον θεούμενον δὲ, μετοχῇ τῆς θείας ἑλλάμφεως, xat οὐκ εἰς τὴν θείαν µεθιστάµενον οὗ- σίαν, finis est, per mentis ad Deum conversionem divinitate dotatum ; non ut in divinam substantiam migret, sed ut divinam illustrationem participet 59. Homo ul creatus , &yayáprmtoz. Arbitrii libertas, — Quin etiam Deus illum natura a peccato immu- nem creavit, liberzque voluntatis. Immunem, in- quam, à peccato, non quod peccati minime capax esset ( nemo enim prater Deum est, qui non pec- care queat), sed quod peccati perpetrationem, non in natura, sed in voluntatis electione admissurus esset ; id est, cuim divinz grati; adjumento per- B severare et in bono proficere posset , ac rursus per arbitrii libertatem a virtute recedere , Deique per- missione in vitium labi. Haud enim virtuti depu- tandum, quod invitis nobis agitur ", De anima. — Jam vero anima est vivens, sim- plex, et incorporea 179 substantia, corporis oculorum suapte natura sensum fugiens, iimmor- talis, rationis et intelligentiz particeps, organis instructo utens corpore, cui vitam , incrementum, sensum, et gignendi vim tribuat *», non aliam a se sejunctam mentem babens ( wens quippe nihil aliud est quam subtilissima ipsius pars: quod . enim oculis in corpore, lioc mens in anima est) arbitrii libertate, volendique, ct agendi facultate 5 Greg. Naz. orat. 38 εἰ 49. V — Athan. lib. De inob. contr. Apoll. Ἐποίησε δὲ αὐτὸν φύσει ἀναμάρτητον, xal 0621. cet αὐτεξούσιον. ᾿Αναμάρτητον δέ qnia, οὐχ ὣς μὴ ἐπιδεχόμενον ἁμαρτίαν ' µόνον γὰρ τὸ θεῖον ἆμαρ- τίας ἐστὶν ἀνεπίδεχτον * ἀλλ οὐχ ὡς iv τῇ * φύσει τὸ ἁμαρτάνειν ἔχοντα, ἓν τῇ προαιρέσει δὲ μᾶλλον * ᾖτοι ἐξουσίαν΄ ἔχοντα µένειν, χαὶ προχόπτειν ἐν τῷ ἁἀγαθῷ, τῇ θείᾳ συνεργούµενον χάριτι ὡσαύτως xat τρέπεσθαι ἐκ τοῦ xaÀou, xa iv τῷ καχῷ γίνεσθαι, τοῦ θεοῦ παραχωροῦντος διὰ τὸ αὑτεξούσιον. Ox ἀρετὴ Υὰρ τὸ Big. γινόµενον. Ψυχῆ τοίνυν (18) ἐστὶν, οὐσία ζῶσα, ἁπλη καὶ ἀσώματος, σωματιχοῖς ὀφθαλμοῖς xaz' οἰκείαν φύ- ctv ἁόρατος, ἀθάνατος, λογιχή τε xaY νοερὰ, ἀσχημά- τιστος, ὀργανιχῷ κεχρηµένη σώματι, xai τούτῳ ξωῆς, αὐξήσεώς τε, xal αἱσθήσεως, xaX γεννήσεως παρεχτικὴ, οὐχ ἕτερον. ἔχουσα (19) παρ ἑαυτὴν τὸν νοῦν, ἀλλὰ µέρος αὑτῆς τὸ χαθαρώτατον' ὥσπερ γὰρ ὀφθαλμὸς ἐν σώματι, οὕτως 5v ψυχῇ νοὺς ' αὖτ- εξούσιος, θελητιχήἠ τε, xal ἑνεργητιχὴ, τρεπτὴ, fito: ἐθελότρεπτης, ὅτι καὶ Χτιστή. Πάντα ταῦτα 58 Maxim. opus De «nima. VARLE LECTIONES. r ]ta Reg. 5451, et postulat oratio. s Sic Reg. 5562 et 5151. Edit. ct alii ἀλλ' οὐκ ἐν τῇ. ΝΟΤΑ.. (18). Ψυχῆ τοίνυν. Jam vero anima est vivens, C phos alios docuisse, aliud animam esse, οἱ aliud etc, Patres :zgre tulerunt ab Aristotele animam definiri ἐντελέχειαν πρώτην σώματος φυσιχοῦ ὁρ- γανιχοῦ, actum primum corporis organis instructi, ac 8i ex hac delinitione subsequatur animam in se non consistere, sed cum corpore dissolvi et in- terire. Tullius vero, lih. 1 Tusc. quest., Philoso- ui mentem sic explicat, ut ea nihil ànimorum immortalitati detrahi videatur : Arístoteles, inquit, longe omnibus ( Platonem semper excipio ) praestans et ingenio et diligentia, cum quatuor illa genera principiorum esset complexus, e quibus omnia ori- rentur, quintam quamdam naturam censel esse, ex gua sit mens. Cogitare enim, et providere, et discere, οἱ docere, εἰ invenire aliquid, etiam multa alia, meminisse, amare, angi, laetari; hac et simitia eo- rum in horum quatuor generum nullo inesse putat. Quintum geuus adhibet vacans nomine, et sic ipsum - animum ἐντελέχειαν novo. appellat nomine, quasi continuatam quamdam molionem et perennem. Quod p si verum est hoc Platonis pronuntiatum, quod Patres tanti fecerunt, ut inde animorum inimorta- litatem colligerent, omne quod perenni motu agitur, interitui non subesse , en, Cicerone teste, Aristote- les continuatam θἱ perenuem motionem animo tribuit, eo quod sit ἐντελέχεια, actus. (79). Οὔχ ἕτερον ἔχουσα. Non aliam a se, eic. Nemesius, cap. 1, observat Plotinum ct pliiloso- mentem, ut homo corpore, anima (sentiente scili- cel) et mente, ceu tribus substantiis constaret. Hos secutus est Apollinarius Laodicenus, inquit, χαὶ τοῦτο πηξάµενος τὸ θεµέλιον τῆς οἰχείας δόδης, hocque. opinionis sug Ἰ]αείο (undamento, reliqua do- qmati suo convenientia astruxit , id est, mentem humanam Christo ademit, cujus vices Verbum sub- iret. Patres vero hoc inculcant, fieri non posse ut homo mente careat, quippe qua solum habet ut homo sit. Miri species duntaxat humana et larva erit, inquit Theologus, epist. 1 ad Cledon., anima autem equi, aut bovis, aut. cujusvis alterius, quod intelligentia careat, Ad hec quia Photius Ma- nichaico necnon Massalianico errore effutierat duas in homine animas esse, octava synodus de- inivit unicam esse liominis animam, qua nempe vigeal, sentiat et intelligat. Nyssenus De opificio hom. soli huinanze menti concedit ut anima | sit et nominetur, cateras non proprie dici animas: mentem vero ab anima ratione utente non secerni. Maximus lib. De anima, mentem cum Damasceno vocat purissimam anima partem, µέρος χαθαρώτα- τον, μα! non ezxirinsecus anim adveniat, veluti nempe Aristotelem existimasse Nemesius tradit; ac si ad essentiam hominis non couferret , sed eig προχκοπὴν τῆς γνώσεως, ad progressum. cogi- lionis. 935 DE FIDE ORTHODOXA LIB. II. 996 xatX φύσιν (80) £x τῆς τοῦ δηµιουργήσαντος χάρι- Α przdita : mutabilis, hoc est ejusmodi, qux vo- τος εἰληφυῖα, ἐξ $c, xal «b εἶναι, xal φύσει οὕτως εἶναι εἴληφεν. Marg. ᾿Οσαχῶς τὸ ἀσώματον. — ᾿Λσώματα δὲ, χαὶ ἁόρατα, xai ἀσχημάτιστα, χατὰ δύο τρόπους νοοῦμεν. Τὰ μὲν, κατ οὐσίαν, τὰ δὲ, χατὰ χάριν * xaX τὰ μὲν φύσει ὄντα, τὰ δὲ, πρὸς τὴν τῆς ὕλης παχύτητα , ἐπὶ θεοῦ μὲν οὖν φύσει’ ἐπὶ δὲ ἀγγέλων, xaX δαιμόνων, καὶ φυχῶν, χάριτι, καὶ ὡς πρὸς τὴν τῆς ὕλης παχύτητα, λέγεται ἀσώματον. Σῶμα δέ ἔστι, τὸ τριχὴ διαστατὸν, Ίγουν τὸ ἔχον µήχος, καὶ πλάτος, xai βάθος, ftot πάχος. Πᾶν δὲ σῶμα Ex τῶν τεσσάρων στοιχείων συνίσταται” τὰ δὲ τῶν ζώων σώματα, ἐχ τῶν τεσσάρων χυμῶν. Xpt δὲ εἰδέναι ὅτι τέσσαρά ἐστι γη, ξηρὰ xai Ψυχρά ' ὕδωρ, duypbv καὶ ὑγρόν' àhp, ὑγρὸς xat θερμός * πῦρ, θ:ρμὸν xaX Enpóv. 'Ὁμοίως xaY χυμοὶ τέσσαρες, ἀναλογοῦντες τοῖς τέσσαρσι στοιχείοις” µέλαινα χολὴ, ἀναλογοῦσα τῇ γῇ. ξηρὰ γάρ ἐστι xal ψυχρά: φλέγμα, ἀναλογοῦν [τῷ ὕδατι, φυχρὸν váp οστι xal óypóv* αἷμα, ἀναλογοῦν] (803 τῷ ἀέρι, ὑγρὸν γάρ ἐστι xai θερµόν ' ξανθὴ yoXh, &valo- γοῦσα τῷ πυρὶ, θερμὴ Yáp ἐστι χαὶ ξηρά. Οἱ μὲν οὖν χαρποὶ, ἐκ τῶν στοιχείων αννίστανται, οἱ δὲ χυμοὶ, ix τῶν χαρπῶν, τὰ δὲ τῶν ζώων σώματα, ἐχ τῶν χυμῶν, xal εἰς αὐτὰ ἀναλύεται. Πᾶν γὰρ συντιθέµενον, εἰς αὐτὰ ἀναλύεται. Marg. "Οτι ὁ ἄνθρωπος κοιγωγεῖκαὶ ἀγύχοις, xal ἀ.όγοις, καὶ «Ἰογικοῖς. — Χρὴ γινώσχειν, ὅτι ὁ ἄνθρωπηως, καὶ τοῖς ἀφύχοις κοινωνεῖ, χαὶ τῆς τῶν ἁλόγων μετέχει ζωῆς, xal τῆς τῶν λογιχῶν µετεί- ληφε νοῄσεως. Κοινωνεϊῖ γὰρ, τοῖς μὲν ἀφύχοις, κατὰ τὸ σῶμα xal τὴν ἀπὸ τῶν τεσσάρων στοιχείων κρᾶ- σιν * τοῖς δὲ φυτοῖς χατά τε ταῦτα, χαὶ τὴν θρεπτι.. x4», χαὶ αὐξητιχὴν, xal σπερματιχὴν, Ίγουν γεννη- τ'χὴν δύναμιν’ τοῖς δὲ ἀλόγοις xal Ev τούτοις μὲν, ἐξ ἐπιμέτρου δὲ χατὰ τὴν ὄρεξιν, Ίγουν θυμὸν xol luntatis mutationem subire queat, propteroa cuod creata sit. Atqui lize omnia Creatoris beneficio se- cundum naturam consecuta est, a quo nimirum accepit, et ut esset, ct ut hujus naturze esset. I[ncorporeum quot modis dicitur.—lncorporea porro οἱ invisibilia, et figurz: expertia duobus modis in- lelligimus. Alia enim suamet essentia ejusmodi sunt, alia graUa. Itemque alia. suapte natura, alia, si cum materi: crassitie comparentur, Incorporeum igilur esse, Deo convenit secundum naturam ; an- gelis autem, et daemonibus, et. animis, secundum gratiam, babitaque ratione ad materizx crassitiem. De corpore. — At. vero corpus est, id quod tri- plici dimensione constat, hoc est, quod, et longi- tudinem, et latitudinem, et profunditatem, sive cras- sitiem habet. Corpus autem omne ex quatuor elementis compactum est : animantium vero corpora ex quatuor humoribus. Humores quatuor. elementis. affines suis qualitati- bus. — Et quidem sciendum est, quatuor elementa esse; lerram nimirum, quie sicca et frigida est ; auam, qus frigida et humida ; aerem, qui humi- dus et calidus; ignem, qui calidus et siccus. Ad eumdem modum, quatuor liumores exsistere, qui elementis quatuor nativa qualitate respondent. Atra quippe bilis, utpote sicca et frigida, terr? respon- det: pituita, aqua; est enim frigida et humida : sanguis, aeri ; calidus enim et humidus cst : flava denique bilis, igni, ut quz calida sit et sicca. Jam fructus ex elementis conflantur : humores, cx fru- ctibus : animantium vero corpora, ex humoribus: atque in eadein ipsa relabuntur. Quidquid enim ex aliquibus concretum est, hoc in eadem resolvitur. Communicare hominem cum rebus inanimis cum- que brutis animantibus, et cum ratione praeditis. — Illud insuper nosse oportet bominem, et cum ina- nimis communicare, et brutorum animantium vit pirticipem esse, et cum illis denique, qu: ratione pr:edita sunt, intelligere. Nam cum rebus inanimis, Lim ratione corporis communicat, 190 tum quia ex quatuor elementis coucretus est : cuin plantis, tum propter ista, tum propter eam vira qua μη: tur, augescunt, et seminant,. sive gignunt : cum ἐπιθυμίαν, καὶ κατὰ τὴν αἴσθησιν, xal χατὰ τὴν xa0' D brutis, tum quantum ad liec omnia, tum prater ὁρμὴν χίνησιν. Αἰσθήσεις μὲν οὖν εἶσι πέντε, ὅρασις, ἀχοὴ, ὄσφρησις, γεῦσις, ἀφή ' τῆς δὲ xa0' ὁρμὴν χινἠσεώς ea quantum ad appetitum, hoc est, iram et cu- piditatem ; itemque sensum et motum iinpulsio- nis. Sensus porro sunt quinque, visus, auditus, ol- faclus, gustus, tactus. Ád motum impulsionis vis NOTJ£. (80) Πάντα ταῦτα κατὰ φύσιν. Atque hecomnia Creatoris beneficio. lic tandem docet omnia qui- bus naturze ereate. constant, Dei dono el gratize ascribi debere; quippe cum Deus iu. prafinitioni- bus :eternis essentias singulas sapientia et volun- Late $ua concinnaverit : unde subjungit, !ucorporea et invisibilia alia esse χας οὐσίαν, suapte naiura, «lid κατὰ χάριν, per grutiam. Incorporeum Deo se- cundum. naturam: convcuire ; angelis autem, demo- nibus, et animis per gratiam. Quod si augelus οἱ anima nonnisi a Dei voluntate hoc obtinuere ut minime corporei essent, non aliunde profecto im- mortalitatem habuerint, qnam subinde Dei dono ct gratie Patres ascribere non. dubitant. Trita hav veterum docirina Pelagius abutebatur, uj, pru ca qua pollebat astutia, solas naturz dotes intellige- ret, quando Dei gratiam confiteri jussus est. (80*) Uncinis juclusa supplentur.. Epir. 921 S. JOANNIS DAMASCENT 998 ea speetat, qua e loco ad locum migramus, totum- Α ἐστι τὸ ἀπὸ τόπου εἰς τόπον μεταθατιχὸν, xal τὸ que corpus movemus,. qua item vocem emittimns, el qua respiramus. l]xc enim, vel facere, vel non facere in nobis situm est. Postremo per. rationem, incorporeis naturis εἰ rationalibus copulatur, ratiocinando videlicet, atque intelligendo, deque singulis judicando, et virtutes, adeoque pietatem, quze omnium virtutum fastigium est, consectando : quo fit ut homo mundus.mi- nor appelletur. Corporis animeque propria. — Sciendum quoque est, sectionem, fluxionem et mutationem solius. corporis propria esse: mutationem autem illam intellipo, qua secundum qualitatem contingi!, cujusmodi est calefactio οἱ frigefactio, alique id generis : pari modo fluxionem eam quz evacuando fit **. Evacuantur enim sicca et humida, ac spiri- tus, et suppletione opus habent : unde fames ct sitis naturales affectiones sunt. Sectio est secretio humorum ab invicem, et divisio in formam et ma- teriam 69. Rursus ad. animam proprie spectant pietas et consideratio. Anima vero et corpori communes sunt virtutes : cum tamen ad animam referantur, utpote anima corporis operam asciscente. Ratio per naturam | domina partis irrationalis. Auime vires rationi obsequentes el non obsequentes. lllud preterea notandum, quod ratio cx suapie natura irrationabilis partis domina sit. Dividuntur quippe anima facultates in eam quz rationis par- ticeps, et eam. qua rationis expers est. Àc rursus ila qux rationis est expers, duas partes habet, quarum altera rationem non audit, id cst ei non obsequitur; altera ei paret οἱ obteimperat. Datio- nis dictamen et imperium spernit vitalis facultas qua pulsatrix appellatur, itemque seminatrix, seu generans; vegetans quoque, qu et vis altrix dicitur, ad quam augescendi facultas spectat, quz et corpora format, et coucinnat. Neque cnim lie ratione, sed natura reguntur. Pars autem illa quz B χινητιχὸν ὅλου τοῦ σώματος, τὸ φωνητιχὸν, xal ἀναπνευστικόν * ταῦτα γὰρ ἐν ἡμῖν ἐστι ποιεῖν, καὶ p ποιεῖν. Συνάπτεται διὰ τοῦ λογιχοῦ ταῖς ἁσωμάτοις χαὶ νοεραῖς φύσεσι, λογιζόµενος, χαὶ νοῶν, χαὶ χρίνων Exacta, xaX τὰς ἀρετὰς µεταδιώχων, xal τῶν ἀρετῶν τὸν κολοφῶνα τὴν εὐσέθειαν ἁσπαζόμενος * διὸ xal μικρὸς χόσµος ἐστὶν ὁ ἄνθρωπος. Χρὴ δὲ εἶδέναι, ὡς ἴδια μὲν τοῦ σώματος μόνου τομὴ. xaY ῥεῦσις, xal µεταδολἠ. Μεταθολὴ μὲν, ἡ κατὰ ποιότητα, Ίγουν θέρµανσιν, καὶ ψύξιν, χαὶ τὰ τοιαῦτα. Ρεῦσις δὲ, ἡ κατὰ χένωσιν ' χενοῦνται γὰρ xoi ξτρὰ, xai ὑγρὰ, καὶ πνεῦμα, ὧν γρῄζει τῆς ἀναπληρώσεως * ὥστε φυσικά clot πάθη, f) τε πεῖνα, χαὶ ἡ δίφα. Tops 65, ἡ τῶν χυμῶν à ἀλλη- λων διαχώρῆησις, xai ὁ εἴδης χαὶ ὕλην µερι- σμός. 9 - εἰς Ἴδια δὲ τῆς Ψψυχῆς ἡ εὐσέδεια, xaX. dj vónotc Κοινὰ δὲ φυχῆς χαὶ σώματος αἱ ἀρεταὶ, ἐχουσῶν xaX τούτων ἐπὶ τὴν φυχὴν ἀναφορὰν, οἷον Φυχῖς προσχρωµένης σώματι. X ot) γινώσχειν, ὅτι τὸ λογιχὸν φύσει χατάρχει τοῦ ἀλόγου. Διαιροῦνται Υὰρ αἱ δυνάµεις τῆς ψυχῆς els λογιχὸν καὶ ἄλογον. Ῥοῦ δὲ ἀλόγου µέρη cto δύο" τὸ μὲν ἀνήχοόν ἐστι λόγω, Ίγουν οὗ πε[θεται λόγῳψ * τὸ δὲ χατ/χοόν ἐστι, xal ἐπιπειθὲς λόγῳ. ᾿Ανήχκοον | pv οὖν, xa up πειθόµενον λόγῳ, ἐστὶ τὸ ζωτιχὸν, ὃ χαὶ σφυγμιχὸν χκαλεῖται, xai τὸ σπερματιχὸν, ἤγουν γεννητικὸν, καὶ τὸ φυτιχὸν, ὃ χαὶ θρεπτικὸν καλεῖται' τούτου δέ ἐστι xal τὸ αὐξητ:χὸν, τὸ xol διαπλάσσον τὰ σώματα. Ταῦτα γὰρ οὗ λόγῳ κυδερ- νῶνται, ἁλλὰ τῇ φύσει. τὸ δὲ χατήχοον καὶ ἐπιπειθὲς λόγῳ, διαιρεῖται εἰς θυμὸν καὶ ἐπιθυμίαν. Καλεῖται δὲ χοινῶς τὸ ἄλογον µέρος τῆς ΦυχΏς, παθητικὸν, χαὶ ὀρξχτιχόν. Χρὴ δὲ γινώσχειν, ὅτι τοῦ ἐπιπειθοῦς λόγῳ ἐστὶ, χαὶ ἡ xa0* ὁρμὴν χίνησις. rationem audit, eique obscquitur, in iram et cupiditatem distribuitur. Communi autem nomine pars irrationabilis vocatur illa, in qua passiones οἱ appetitus exsistunt. ad eam partem qu:e rationi subest pertinere. At vero facultas altrix, geueraus, arterie pul- D satrix, ad illam attinel qu:& rationis imperium respuit. Vegetans autem facultas, dicitur illa qua crescimus, οἱ gignimus : vitalis tandem, ea qua arteri:e moventur. Porro facultas nutriendi quadripartitas vires babet, uimirum attrahendi, qua cibus attrahitur ; retinendi, qua retinetur, nec. confestim. excerni sinitur; imwulandi, quo alimentum in humores ibid. 5* Nemes, c. 1 De nat. hom. *? Nemes. Scire interest. vim. impulsivam t Τοῦ 65 μὴ πειθοµένου λόγῳ ἑστὶ τὸ θρεπτιχὸν, xai γεννητιχὸν, xal σφυγµικόν * χαλεῖται δὲ /φυτι- xhv "] μὲν τὸ αὐξητικὸν χαὶ τὸ θρεττιχὸν, χαὶ τὸ γεννητιχόν * ζωτιχὸν δὲ, τὸ σφυγμιχόν. Τοῦ μὲν οὖν θρεπτικοῦ δυνάμεις εἰσὶ τέσσαρες ἑλκτιχῆ, ἡ ἕλχουσα τὴν τοοφήν xaÜextuxh, fj χατ- ἐχουσα τὴν τροφὴν χαὶ pi ἑῶσα αὐτὴν εὐθέως ἐχ. κριθῆναι’ ἀλλοιωτιχὴ, dj ἀλλοιοῦσα τὴν τροφὴν εἰ *! Nemes. cap. 25. YARLE LECTIONES, * Qux» sequuntur u&que ad. Aet δὲ γινώσχειν, etc.,in mss. οἱ veteri translatione reperiuntur ad calcem c8p. 32 περὶ θυμοῦ, de ira, scd componi nou possunt cum iis qua de ira prawmittuntur. pleuda ex Nemesio cap. 22. " Vox sup- 929 DE TIDE ORTHODOXA LID. 11. 0n0 τους χυμούς ἀποκχριτικὴ, ἡ τὸ περίττωµα διὰ τοῦ A vertitur : excernendi, qua ciborum superflua per ἀφεδρῶνος Exxplvouca, xaX ἐχθάλλουσα. Χρὴ εἰδέναι, ὅτι τῶν χατὰ τὸ ζῶον δυνάµεων, αἱ μὲν elo* ψυχικαὶ, αἱ δΣ φυτικαὶ, αἱ δὲ ζωτικα/. Καὶ Ψυχιχαὶ μὲν, αἱ χατὰ τὴν προαίἰρεσιν, Ίγουν ἡ χαθ) ἑρμὴν κίνησις xal!) αἴσθησις. Τῆς δὲ καθ ὀρμὴν κινἠσεώς ἐστι, τό τε χατὰ τόπον μεταθατικὸν, xat χινητιχὸν ὅλου τοῦ σώματος, χαὶ σωνητιχὸν, xal ἀναπνευστιχόν ' ἓν ἡμῖν γἀρ ἐστι τὸ ποιῃσαι, καὶ τὸ μὴ πο,Ώσαι ταῦτα. Φυτικαὶ δὲ, χαὶ ζωτικαὶ, αἱ ἀπροαίρετοι. Καὶ φυτιχαὶ μὲν, fj Opentuxt, xat αὖ- ξητιχὴ, xal σπερµατική ζωτικὴ δὲ, ἡ σφυγµιχή. Λὗται γὰρ, xaX θελόντων ἡμῶν, xaX μὴ θελόντων, ἐνεργοῦσι. augescendi, et seminandi facultates : vitalis autem munus suum exsequuntur. Asi δὲ γινώσχειν, ὅτι τῶν mpaypátov, τὰ μὲν ἔστιν ἀγαθὰ, τὰ δὲ φαῦλα. Προσδοχώμενον μὲν οὖν ἀγαθὸν, ἐπιθυµίαν συνιστᾷ. παρὸν δὲ, ἡδονὴν ᾿ ὁμοίως ὃΣ πάλιν Y προαδοχώµενον xaxbv, qó6ov* παρὸν δὲ, λύπην. Ael δὲ εἰδέναι, ὅτι ἀγαθὸν ἐνταῦθα εἰπόντες, 3] τὸ ὄντως ἀγαθὸν, fj τὸ δοχοῦν ἀγαθὸν εἴπομεν ' ὁμοίως δὲ xal xaxóv. vera bonum est, a nobis intelligi, quam illud quod censendum est. ΚΕΦΑΛ. IT" TKZ']. Περὶ ἡδογῶν. Tov ἡδονῶν, αἱ μὲν εἰσὶ ψυχιχαὶ, αἱ δὲ σωµατι- καί. Καὶ Φυχικαὶ μὲν, ὅσαι µόνης εἰσὶ τῆς quy αὐτῆς xa0' ἑαυτὴν, ὡς αἱ περὶ τὰ µαθήµατα, xal τὴν θεωρίαν. Σωματικαὶ δὲ, αἱ μετὰ χοινωνίας τῆς ΦυχΏς xai τοῦ σώματος Υινόµεναι, xal διὰ τοῦτο coast xat χαλούμεναι, ὅσαι περὶ τροφἀὰς, xat συν- ουσίας, καὶ τὰ τυιαῦτα. Móvou δὲ τοῦ σώματος οὐχ ἂν εὗροι τις ἰδίας x ἡδονάς. ΠΙάλιν τῶν ἡδονῶν, αἱ μὲν εἰσῖν ἁληθεῖς, αἱ δὲ φευδεῖς ΄ καὶ αἱ μὲν τῆς διανοίας µόνης, χατ ἐπι- στήµην, xal θεωρίαν ’ αἱ δὲ μετὰ σώματος, xa al- σΏησιν. Καὶ τῶν μετὰ σώματος (81) ἡδονῶν, αἱ μὲν εἰσὶ φυσικαὶ, ἅμα xal ἀναγχαῖαι, ὧν χωρὶς ζῆν ἀδύνατον, ὡς αἱ τροφαὶ, αἱ τῆς ἑνδείας ἀναπληρωτι- καὶ, xal τὰ ἑνδύματα τὰ ἀναγχαῖα' αἱ δὲ, φυσικαὶ μὲν, *! Neincs. cap. 25. secessum egeruntur et expelluntur. 181 Facultarum animantium varia: qenera.—Nec illud quidem prztereundum est**, vires eas qu» animanti insunt, partim animales, partim vegetan- les, partim vitales esse. Animales quidem, qua a voluntate proficiscuntur, ul motus impulsionis el sensus. Ad motum vero iuipulsionis pertinet transitio e loco in locum, οἱ illa motio, qua totum corpus movetur, ea item qua vocem cmittimus, el qua respiramus. Ut euim. hzc faciamus, aut non fa- . ciamus, in nostra potestate situm est. Vegetantes autem οἱ vitales, hz» sunt, qux a voluntate non pendent. Ac vegelantes quidem sunt, nutriendi, est pulsuum motrix. IT: namque, velimus nolimus, B Bonum ei malum quosacius causent. — Postretno advertendum est, rerum alias bonas esse, alias malas . et. quidein bonum exspectatum, cupidita- tein gignere; praesens autem, voluptatem : eodem rursus modo malum, dum exspectatur, timorem alferre ; cum adest, marorem. In quo illud ctiam sciendum, per bonum, hoc loco tam id quod re- boni duntaxat speciem habet: perindeque de malo CAP. Xlil. De voluptatibus. Volupiaium | distinctio. — — Voluptatum, αἱ animi, ali: corporis sunt. Voluptates animi sunt ο omnes, quibus animus seorsim a corpore frui- tur : quales sunt quz ος diciplinis οἱ contempla- tione scntiuntur. Voluptates corporis sunt illz, quarum corpus una cum anima particeps est, ob idque corporales dicuntur : cujusmodi sunt, qua ex cibis el venereis rebus, aliisque id genus capi solent. Nam qua solius corporis sint, nulle on- nino voluptates reperiri queunt **, Voluptatum | alia. genera. Quas voluptates. vir pius consectari debeat, — Rursus voluptatum alie vera sunt, alie false. Atque ee qus animi tantummodo sunt, in rerum cognitione et con- templatione consistunt : qui autem οχ corporis commercio, le sensibus liauriuntur. Jam carum voluptatum, ad quas corpus asciscitur, ali natu- *! Nemes. cap. 18; Chrys.hom. 74, in Joan. VARLE LECTIONES, Y Deest πάλιν in multis codd. Legitur apud Nemesium in cod. leg. 2879. x Vocem ἰδίας, adjecit Co;nbefisius post. recognitorem cod. 5. Hil. et ivemesium cap. 18. φ NOT 4». (81) Kal τῶν μετὰ σώματος. Et voluptatem D nem ccu minus. accuratam Tullius carpit; lib. uw : que, etc... Divisionem hane voluptatum tradiderat Chrysostomus, hom. 74 in Joan. ; atque liujus primum auctorem fuisse Epicurum Cicero narrat, tib. 1. De fin. bon. et mal. ubi Torquatus οἷο lo- qucns inducitur ; Qua enim utilior, aut ad bene vivendum aptior partitio, quam illa qua wus εδ Epicurus? qui unum genus posuit earum cupidita- ium, que essent et naturales et necessarie ; alterum que naturales essent, nec tamen necessarie ; tertium φ non nalurales, nec. necessarie, Quam divisio- Quomodo autem Philosophus loquitur tria. genera cupiditatum, inquit, naturales οἱ necessarias ; natu- rales, non necessarias ; nec nalurales, nec necessa- rias? primum divisit ineleganter. Duo enim genera que. erant, fecil. tria. lMoc est mon dividere, sed [rangere rem. Qui si diceret cupiditatum esse dwo ge- nera, naturales et. inanes : naturalium. quoque item duo, necessarias et nom necessarias, eon[ecta fes essel. T S. JOANNIS DAMASCENI 632 vales simul et necessarie sunt, sinequibus vita A οὐκ ἀναγχαῖαι δὲ, ὡς al χατὰ φύσιν, xai χατὰ νόµον duci non possit ; quo in genere sunt illa quae ex μίξεις. Αὗται γὰρ εἰς μὲν τὴν διαμονὴν τοῦ παντὸς cibis quibus quod exliaustum est, repletur, et qux — Yévouc συντελοῦσι, δυνατὸν δὲ χωρὶς αὐτῶν Ev παρ- ex necessariis indumentis percipiuntur. Alie item Ἅθενίᾳ ζήν . αἱ δὲ οὔτε ἀναγχαῖαι, οὔτε φυσιχαὶ, ὡς naturales, $cd non necessarim, ut venereorum μέθη, καὶ λαγνεία, xal πλησμοναὶ τὴν χρείαν ὑπερ- naturalis et legitimus usus. Etsi enim venerez θαΐνουσαι. Οὔτε γὰρ εἰς σύστασιν τῆς ζωῆς ἡμῶν voluptates ad generis totius conservationem 8Ρ6- συντελοῦσιν, οὔτε εἰς διαδοχἠν τοῦ γένους. Τούναν- ctant, nón tamen cjusmodi sunt, utiis sub- «(ov δὲ μᾶλλον xal βλάπτουσιΣ. Τὸν τοίνυν κατὰ motis in virginitate vita transigi nequeat. ΑΙΦ θεὸν ζῶντα δεῖ µετέρχεσθαι τὰς ἀναγχαίας ἅμα xal postremo nec necessariz, nec naturales, ut ebrie- — quatxáq * bv δεντέρᾳ δὲ τάξει τὰς φυσιχὰς καὶ oja «349, petulantia libidinis, ciborum nimia ingurgi- ἀναγχαίας τίθεσθαι, μετὰ τοῦ προσήῄχοντος χαιροῦ, tatio. Neque enim ejusmodi voluptates ad vitz: — xal τρόπου, xaX μέτρου γινοµένας. Τὰς δὲ ἄλλας χρὴ 189 nostre conservationem, nec ad generis pro- πάντως παραιτεῖσθαι. . pagationein — conducunt; quin officiunt, Quamobrem ille, qui Dco acceptam vivendi rationem pro- filetur, cas tantum qua simul necessarie sunt et naturales, consectari debet : illas vero αι natu- rales, non tamen necessariz sunt, posteriori loco habere, nec nisi congruenti tempore, loco, et men. sura adhibere. Reliquas demum oportet penitus rejicere. Que honeste voluptates censeri debeant. — Ilone- Β Καλὰς δὲ ἡδονὰς χρὴ ἡγεῖσθαι, τὰς ph συµτε- st porro voluptates e: prorsus censenda sunt, que nec cum tristitia junctze sunt, nec ponitendi causam afferunt, nec aliud incommodum pariunt, nec modum excedunt, nec denique nos a seriis negotiis admodum abstrahunt, aut servituti man- cipant. CAP. XIV. De tristitia. Tristitie quatuor species. — Tristitia quatuor species : moror, molestia, invidentia, imisericor- dia. Meror est tristitia vocem adimens : molestia tristitia premens : invidentia, tristitia ob alterius bon» : misericordia denique, tristitia ob res alio- ium adversas. CAP. XV. De timore. Timoris genera. — Sed οἱ metus sex sunt genera: segnities, pudor, verecundia, stupor, terror, an^ gor. Seguities cst metus impendentis actionis. Pudor, metus ex vituperationis exspectatione : optimusque est hic affectus. Verecundia, metus ob admissum turpe facinus : at ne hic quidem affectus extra spem salutis est. Stupor, metus ex immani aliqua re animo objecta. Terror, metus ex insuet- rci $pecie contractus. Ángor denique, metus ne vota nostra iufeliciter cedant. Tunc enim angore alli- cimur, cum metuimus ne quod aggressi sumus, bene non succedat. CAP. XVI. De ira. lra est sanguinis qui cordi affusus est, ebullitio, ex exhalatione, seu (fuligine bilis proveniens : unde et yoXh Grace appellatur, et χόλος *5. Est etiain. interdum ira, ulciscendi libido. Nam cum ** Nemes. De nat. hom. c. 20. ** Nemes. c. 21. πλεγμένας λύπῃ, μηδὲ μµεταμέλειαν ἐμποιούσας, μηδὲ ἑτέρας βλάδης γεννητικἁς, μηδὲ τοῦ μετρίου πέραν χωρούσας *, μήτε τῶν σπουδαἰων ἔργων ἡμᾶς ἀφελχούσας ἐπὶ πολὺ, 3) χαταδουλούσας. ΚΕΦΑΛ. 1 [KH'. Περὶ «ύπης. Tre δὲ λύπης εἴδη τέσσαρα, ἄχος, ἄχθος, φθόνος, ἔλεος. "Ayo; μὲν οὖν ἐστι, λύπη ἀφωνίαν ἐμποιοῦσα ἄχθος δὲ, λύπη βαρύνουσα * φθόνος δὲ, λύπη ἐπὶ ἀλλοτρίοις ἀγαθοῖς” ἔλεος δὲ, λύπη ἐπὶ ἀλλοτρίοις xaxole. ΚΕΦΑΛ. IE' [KG]. Περὶ φόδου. Διαιρεῖται δὲ xal ὁ φόθος εἰς ἕξ. εἰς ὄχνον, εἰς αἰδὼ, εἰς αἰσχύνην, εἰς κατάπληξιν, εἰς ἔκπληξιν, eic ἀγωνίαν. Ὄχνος * piv οὖν ἔστι φόδος μελλούστς ἑνερχείας. Αἰἱδὼς δὲ, φόθος ἐπὶ προσδοχίᾳ ψόγου " χάλλιστον ὃξ τοῦτο τὸ πάθος. Αἰσχύνη δὲ, φόδος ἐπ αἰσχρῷ πεπραγμένῳ * οὐδὲ τοῦτο δὲ ἀνέλπιστον εἰς σωτηρίαν. Κατάπληξις δὲ, φόθος ἐκ μεγάλης φαν- τασίας. Ἔκπληξις δὲ, φόβος ἐξ ἀσυνήθους φαντα- σίας. Αγωνία δὲ, φόθος διαπτώσεως, Ίγουν àmo- τυχίας ' φοθούμενοι γὰρ ἀποτυχεῖν τῆς πράξεως, ἀγωνιῶμεν. ΚΕΦΑΛ. 1G' [A7]. Περὶ θυμοὺ. θυμὸς δέ ἐστι δέσις τοῦ περὶ καρδίαν αἵματος ἐξ ἀναθυμιάσεως τῆς χολῆς, ἢ ἀναθολώσεως Υινοµένη : διὸ καὶ χολὴ λέγεται, xal χόλος. Ἔστι δὲ ὅτε ὁ θυμὲς, καὶ δρεξίς ἐστιν ἀντιτιμωρήσεως. ᾿Αδιχούμενοι γὰ P, . VARLE LECTIONES. Y Codd. mss. οἱ Nemesius ἀλλά χαὶ προσθλάπτουσι. Sic vetus sed et officiunt. fes. ἃ interpres, sed et. nocent. Faber, * Reg. 8, Colb. 1, cod. S. Hil. et Nemesius παραχωρούσας. Vetus iuterpr. exceden- ariarun timoris specierum delinitiones diverso ordine omnes ferme codd. Hegii, Colh. 1 et cod. S. Hil. prosequitur Neniesius, cui consonant ac 4 statuunt ὄχνον, id est, segnitiem. 3, xatámn&w,. stuporem. 5, ἔκπληξιν , terrorem. 4, &vovíav, angorem. 5, al&o, pud : - verecundiam, Cum edilis vero aliisque codicibus consentiunt intérpretes. , putorem,. ὃν αἰσχόνην, 053 DE FIDE ORTHODOXA LID. iI. 934 à νοµίζοντες ἀδικεῖσθαι, λυπούμεθα " xai ΥὙίνεται A ob aliquo lzedimur, aut lzedi nos existimanus, ira τότε μιχτὸν τὺ πάθος ἐξ ἐπιθυμίας xat θυμοῦ. Εἴδη δὲ τοῦ θυμοῦ τρία * ὀργὴ, ἧτις χαλεῖται olt, καὶ χόλος, καὶ μῆνις, xai χότος. θυμὸς μὲν γὰρ ἀρχὴν καὶ χίνησιν ἔχων, ὀργὴ, χαὶ χολὴ, xal χόλος λέγεται. Μῆνις δὲ, χολη ἐπιμένουσα, γουν µνησι- xaxia* εἴρηται δὲ παρὰ τὸ µένειν, xai τῇ μνήμῃ παραδίδοσθαι. Κότος δὲ, ὀργὴ ἐπιτηροῦσα χαιρὸν εἰς τιµωρίαν * εἴρηται δὲ οὗτος παρὰ τὸ κεῖσθαι. Ἔστι δὲ ὁ θυμὸς τὸ δορυφορικὸν τοῦ λογισμοῦ, ἔχδιχος τῆς ἐπιθυμίας. "Όταν γὰρ ἐπιθυμήσωμεν πράγματος, xa χωλυθῶμεν ὑπό τινος, θυμούμεθα κατ αὐτοῦ, ὡς ἁδιχηθέντες ' τοῦ λογισμοῦ δηλονότι κρίναντος ἄξιον ἁγανακτήσεως τὸ γενόµενον, ἐπὶ τῶν φυλαττόντων xazà φύσιν τὴν οἰκείαν τάξιν.» ΚΕΦΑΛ. IZ' [AA]. Περὶ gavcactixov. Φανταστικόν ἐστι δύναµις τῆς ἀλόγου φυχῆς, διὰ τῶν αἰσθηττρίων ἐνεργοῦσα, Ἶτις λέγεται αἴσθησις. Φανταστὸν δὲ, καὶ αἰσθητὸν, τὸ τῇ φαντασίᾳ, xal τῇ αἱσθῆσει ὑποπῖπτον ' ὡς ὅρασις μὲν, αὐτὴ ἡ ὁπτιχὴ δύναµις᾽ ὁρατὸν δὲ, τὸ ὑποπῖπτον τῇ ὁράσει, λίθος τυχὸν, fj τι τῶν τοιούτων. Φαντασία 64 ἐστι πάθος τῆς ἀλόγου ψυχῆς, ὑπὸ φανταστοῦ τινος Υινόμενον. Φάντασμα (82) δὲ, πάθος διάχενον ἓν τοῖς ἁλόγοις τῆς φυχῆς ἀπ᾿ οὐδενὸς φανταστοῦ γινόµενον. Ὄργα- vov δὲ τοῦ φανταστικοῦ, ἡ ἑἐμπρόσθιος χοιλία τοῦ ἐγχεφάλον. ΚΕΦΑΛ. IH' [AB']. Περὶ αἰσθήσεως. Αἴσθησίς ἐστι δύναµις τῆς ψυχῆς ἀντιληπτιχὴ τῶν ὑλῶν, γουν διαγνωστικ{. Αἰσθητήρια δὲ, τὰ ὄργα- να, χουν τὰ µέλη δι ὧν αἰσθανόμεθα * αἰσθητὰ δὲ, τὰ τῇ αἰσθῆσει ὑποπίπτοντα * αἱσθητικὸν δὲ, τὸ ζῶον τὺ ἔχον τὴν αἴσθησιν. Εἰσὶ δὲ αἰσθῆσεις πέντε, ὁμρίως xaX αἱσθητῆρια πέντε. 3 B commoveniur : ac tunc. mistus fit hic affectus ex cupiditate et ira. Tres iro species.— Tres porro irx sunt species : Excandescentia, quas ct χολὴ, et χολος dicitur ; pr,vts, item, et χότος. Nam cum ira exoritur, movee rique incipit, bilis nuncupatur. μῆνις autem cst bilis diuturnior, sive accepta injuria memoria. Unde etiam hoc nomen nacta est ἀπὸ τοῦ µένειν, id est quod mancat et memoriz tradatur. Κδτος de- nique est ira ulciscendi occasionem 189 captans, unde et nomen traxit ἀπὸ τοῦ χεῖσθαι, id est, eo quod anima reposita sit. ]ra, rationis satelles, vindex concupiscentie.— Est porro ira rationis satelles, vindex cupiditatis. Nam cum rei alicujus desiderio tenemur, atque ab ali- quo cohibemur, tunc quasi injuria accepta, advor- sus illum excandescimus ; ratione videlicet. eam rem iracundia dignam judicante, in illis utique qui ordinem suum tuentur, ut nature ratio postulat. CAP. XVII. De vi imaginatrice. Quid sit imaginatio.—V isimaginandi,irrationabilis animz partis facultas est, per sensuum organa ope- rans ; quz et sensus dicitur. Φανταστὸν autem, ct sensibile ιά appellatur, quod sub vim illam ct sensum cadit, v. gr. visus ipsa vis est cernendi ; visibile, quod visui subjicitur ; puta, lapis, aut ali- quid hujusmodi. linaginatio porro est affectio irra- tionabilis animze ex aliqua re, que in imaginandi vim cadat, exorta. Phantasma denique, seu visum, est inanis affectio in parte anime irrationabili, quam nulla res, qux» imaginationi subjiciatur, effi- ciat. Scdes porro virtutis imaginandi est anterior cerebri ventriculus. CAP. XVIII. De sensu. Sensus estea animz vis, qu: res materiales pee- - cipit, seu dijudicat. Sensoria autem, organa sunt, sive membra quorum beneficio et opera sentimus. Sensibilia vero, ea qui: sub sensum cadunt. Sen- tiendi capax, denique, animal est sensu praeditum. Sensus aulem quinque sunt, totidemque sensuum organa. Πρώτη οἴσθησις, ὅρασις. Αἰσθητήρια δὲ, καὶ D — Primus sensus est. visus. Sensoria ejus, seu or- bpyava τῆς ὁράσεως, τὰ ἐξ ἐγχεφάλου veüpa, καὶ οἱ ὀφθαλμοί * αἱσθάνεται δὲ ἡ ὄψις, χατὰ πρῶτον μὲν λόγον, τοῦ χρώματος) συνδιαγινώσχει δὲ τῷ χρώματι, xat τὸ χεχρωσμένον αὤμα, χαὶ τὸ µέγε- 56 Nemes. cap. 6 gana sentiendi, nervi sunt e cerebro derivati, et eculi. Ac visus quidem primarie colorem percipit, ei una cum colore corpus coloratum dignoscit ipsiusque magnitudinem, figuram, locum in quo NOTAE. (82) Φάντασμα. Phantasma, etc. Accurata. non cst, expositio eaque duntaxat exponit phantasmata, qui amentibus, et melancholicis dorinientibusque contingunt, ut explicat Nemesius. Alia vero phan- tasmata dicuntur, quie rerum a sensibus perce- parum imagines sunt, uti dum quispiam res, quas olim vidit quantumcunque dissitas, imagina- tuc versat. flac autem ab objectis, qua imagi- natione percipi possunt, sumi certissimum est : imo absque ejusinodi phantasmatibus nullam fieri intellectionem et cogitationem docet Philosophus lib. ni. De anima, cap. 7, th. 30 et seqq. Aliquod igitur plantasma est, quod res ut surt exhibet, neque semper est vacuum quoddam et inane, quod objectum aliter ac est repraesentet. 923 S. JOANNIS DAMASCENI 955 est, interjeclum spatium, et. numerum * ; motum A Oo; αὐτοῦ, xal z^ σχΏμα, xaX τὸν τόπο» ἕνθα ἐσιὶν quoque et quietem ; asperumne, an leve ; planum, an iniquale ; acutum , an. obtusum ; ac. denique ipsius compagem et consistentiam, num aquea sit, an terrea, hoc est humida, aut sicca. Solus liomo el. simia aures non movent. — Secun- dus sensus cst auditus, quo voces ac soni perci- piuntur. Hic autem sensus dignescit eorum acumen, et gravitatem, levitatem, et asperitatem, ct altitu- dinem. Ipsius organa sunt nervi molles e cercbre ducti, atque auriuin structura, Porro ex omnibus animantibus, solus homo, et simia aures non mo- vent. Tertius sensus est olfactus ; qui quidem naribus 184 vapores ad cerebrum deferentibus efficitur, et ad extremas anteriorum cerebri ventriculorum metas terminatur. Vapores autem sentit, et perci- pit olfactus. Vaporum porro hoc generalissimum discrimen est, ut alios suaves, alios fetidos, alios denique nec suaves, nec insuaves esse intelligamus. Fit autem odor suavis, cum humores qui corporibus insunt, probe fuerint excocti. Quod si mediocriter duutaxat cocti sint, media quoque erit corum dis- positio. Sin autem infra. mediocritatem, aut ulla omnino coctio exstiterit, fetidus odor afflabitur. Quartus sensus est gustus, quo sapores perci- piuntur, sive sentiuntur. liujus organa sunt, lin- qua, οἱ przeserlíim extrema ipsius pars sive cuspis, et palatum (quod nounulli Grzce vocant οὐράνίσχον, C veluti celiculum ) in quibus nervi illi exporrecti Sunt, qui a cerebro deferuntur, partique illi ani- ma, quie principatumtenet, quid perceptum fuerit, quisve sensus exstiterit, referunt **. Jam vero ελ- porum qualitates, qua gustabiles appellantur, hie sunt dulcedo, acrimonia, aciditas, acerbi!as, au- steritas, amaritudo, salsedo, pinguedo, viscositas. lstae siquidem qualitates gustu dignoscuntur. Ast aqua, quantum ad illas qualitates, saporis omnis ex- pers est : nullam enim qualitatum habet. Acerbitas autem nihil aliud est, nisi intensior quxdam et redundans acerbitas. Quintus sensus Lactus cst, qui etiam cunctis ani- mantibus communis est 5. Exsistit autem ille, xal διάστηµα τὸ μεταξὺ, xal τὸν ἀριθμὸν, χἰνησίν τε, χαὶ στάσιν, xai τὸ τραχὺ, xai λεῖον, καὶ ὁμαλὸν, xai ἀνώμαλον, xaX τὸ ὀξὺ, καὶ τὸ ἀμθλὺ, καὶ τὴν σύστασιν, εἴτε ὑδατώδης ἐστιν, f| γεώδης, Άγουν ὑγρὰ, ἢ ξηρά. Δευτέρα αἴσυθτσίς ἐστιν ἁχοὴ, τῶν φωνῶν, xol τῶν ψόφων οὖσα αἰσθητιχή. Διαγινώσχει δὲ αὐτῶν τὴν ὀξύτητα, xal τὴν βαρύτητα, λειότητά τε, xal μέγεθος. Ὄργανα δὲ αὐτῆς, τὰ νεῦρα τοῦ ἐγχεφάλου τὰ μαλαχὰ, xai τῶν ὥτων ἡ χατασχευἠ" μόνος δὲ ἄνθρωπος xal πίθηκος οὐ χινοῦσι τὰ va, — d Τρίτη αἴσθησις, bozonou fu γίνεται μὲν διὰ B τῶν ῥινῶν ἀναπεμπουσῶν τοὺς ἀτμοὺς ἐπὶ τὸν ἐγχέ- φαλον᾿ περαίνεται δὲ εἰς τὰ πέρατα τῶν ἑμπροσθέων χοιλιῶν τοῦ ἐγχεφάλου. Ἔστι δὲ αἰἱσθητιχὴ, ἀντιλη- πτιχὴ τῶν ἀτμῶν * τῶν δὲ ἀτμῶν f) γενιχωτάτη 6:a- φορά ἐστιν εὐωδία χαὶ δυσωδία, καὶ τὸ µέσον τούτων, ὃ μήτε εὐῶδές ἐστι, μήτε δυσῶδες. Γίνεται δὲ εὐωδία τῶν ὑγρῶν τῶν ἐν τοῖς σώµασιν ἀχριθῶς πεφθέν- των. Μέσως δὲ µέση διάθεσις. Καταδεέστερον δὲ, 1) μηδὲ ὅλως πεφθέντων, f) δυσωδία γ[νέταν. ετάρτη αἴσθησις, ἡ γεῦσις" ἔστι δὲ τῶν χυμῶν ἀντιληπτικὴ, Ἴγουν αἰσθητιχή. "Όργανα δὲ αὐτῆς, ἡ γλῶσσα, καὶ ταύτης πλέον τὸ ἄχρον, χαὶ i ὑπερφα, fv καλοῦσέ τινες οὑρανίσκον ' Ev. οἷς στι τὰ ἐξ ἐγχεφάλου φερόμενα νεῦρα, πεπλατυσµένα, xai ἁπαγγέλλοντα τῷ ἡγεμονιχῷ τὴν Ὑενομένην ἀντίληψιν, ἤγουν αἴσθησιν. AL δὲ χαλούμεναι Ἡγευ- στικαὶ ποιότητες τῶν χυμῶν, εἰσὶν αὗται' γλυχύτης, δριμύτης, ὀξύτης, στρυφνότης, αὐστημότης, π.χρό- της, ἀἁλμυρότης, λιπαρότης, Υγλισχρότης. Τούτων γάρ ἐστιν ἡ γεῦσις διαγνωστική ΄ τὸ δὲ ὕδωρ ἄποιόν ἐστι χατὰ ταύτας τὰς ποιότητας ' οὐδεμίαν γὰρ αὑτῶν ἔχει. Ἡ δὲ στρυφνότης, ἐπίτασις xal πλεονασμός ἔστι τῆς αὑστηρότητος. Πέμπτη αἴσθησίς ἐστιν ἡ ἀφὴ, Ἶτις xat xov) ἐστι πάντων τῶν ζώων ᾽ τις γίνεται &x τοῦ ἑγχεφάλου opera nervorum e cerebro in universum corpus p χεµπομένων τῶν νεύρων εἰς ὅλον τὸ σώµα. Ai effusorum. Ex quo fit ut totuin corpus, atqueadeo reliqua sentiendi organa, sensum tactus babeant. Tactui porro subsunt calidum οἱ frigidum, inolle et durum, tenax, rigidum, grave et leve. llc enim solo tactu cognoscuntur. Sunt autem tactui el visui communia, asperum οἱ l1zve ; siccuin et hu- midum ; crassum el tenue, sursum ac deorsum ; locus quoque ac magnitudo (si quidem tanta sit, € Nemes. cap. 11. ** Nemes. cap. 9. ** Nemes. καὶ ὅλον τὸ copa, ἀλλά ᾖχαὶ . τὰ ἄλλα alo0r- τήρια, τὴν τῆς ἀφῆς ἔχουσιν αἴσθησιν * ὑπόχεινται b δὲ τῇ ἀφῇ τὸ θερμὸν χαὶ ψυχρόν ' τό τε μαλαχὸν xal σχληρὺν, xaX γλισχρὺν xal χραυρὸν €, βαρύ τε χεὶ κοῦφον διὰ µόνης γὰρ ἀφῃῆς ταῦτα γνωρίξετα: - κοινά δὲ ἀφῃς xol ὄψεως, τό τε τραχὺ, xal λεῖον, τό τε ζηρὸν xat ὑγρὸν, ΧΧχύ τε xat λεπτὸν, ἄνω τε xai κάτω, xal ὁ τόπος, καὶ τὸ µέχεθος, ὅταν str τοιοῦ - cap. 8. VARLE LECTIONES. b [teg 5, Colb. 2 ὑπόχειται. ὁ Edita καὶ ξηρὸν καὶ χραῦρον. lta Regii multi ct Colbert. abest ξηράν, jin cod. S. lil. οἱ Regiis aliis; itemque apud Nemesium : et recte. Hic enim sermo cst de qualitatibus js, qua? $0lo tactu percipiuntur : ait siccum. visu quoque coguoscitur, ut infra notátur. 937 DE FIDE ORTHODOXA LIB. II. tov d, ὡς xa: μίαν προχβολὴν τῆς ἀφῆς περιλαµ- A ut uno tactus appulsu comprehendi possit ) densum θάνέσθαι. xal τὸ Tuxvóv τε xal τὸ μανὸν, Ίγουν ἁραιὸν, xal τὸ στρόγγυλον, ὅταν εἴη μικρὸν, καὶ ἄλ)α τινὰ σχήματα. Ομοίως δὲ καὶ τοῦ πλησιάζον- τος σώματος αἱσθάνεται, gov τῇ μνημῃ δὲ, καὶ τῇ δ.ἀνοίᾳ ' ὡσαύτως δὲ καὶ ἀριθμοῦ µέχρι δύο ἤ τριῶν, χαὶ τούτων μικρῶν, xal ῥᾳδίως περιλαμδανομένων. Τούτων δὲ μᾶλλον τῆς ἁρῆς ἡ ὅρασις ἀντιλαμδάνε- ται, Xph γινώσχειν, ὡς ἕχαστον τῶν ἄλλων αἱσθητη- ρίων -δ.πλοῦν ὁ Δημιουργὸς χατεσχεύασεν, ἵνα τοῦ ἑνὸς βλαπτοµένου, τὸ ἕτερον ἀναπληροϊῖ τὴν χρείαν. Δύο γὰρ ὀφθαλμοὺς, χαὶ δύο ὥτα, xal δύο πόρους τῆς ῥινὸς, χαὶ δύο γλὠόσας ἀἁλλ᾽ Ev τοῖς μὲν τῶν ζώων διῃοημένας, ὡς ἓν tol; ὄφεσιν. ἐν τοῖς δὲ, ἠνωμένας, ὡς ἐν ἀνθρώπῳ » xal τὴν δὲ ἀφῆν, iv ὅλῳ τῷ δώματι, πλὴν ὁστέων, xat νεύρων, ὀνύχων τε χαὶ κεράτων, xal τριχῶν, xal συνδέσµων, xal ἄλλων τινῶν τοιδύτων. Xph Υινώσχειν, ὃτ, ἡ "Hi; xat' εὐθείας γραμμάς ὁρᾷ ' ἡ δὲ ὄσφρησις, χαὶ ἀχοὴ, οὐ κατ εὐθεῖαν pó- vov, ἀλλὰ πανταχόθεν. Ἡ δὲ ἀφὴ, καὶ ἡ γεῦσις, οὐδὲ κατ᾽ εὐθεῖαν, οὐδὲ πανταχόθεν γνωρίζουσιν, ἀλλὰ «ότε µόνον, ὅταν αὑτοῖς πλησιάζωσι τοῖς ἰδίοις αἰ- σ0π{οῖς. ΚΕΦΑΛ. I& [AT*]. Περὶ τοῦ διαν σητικὀὺ. Tou δὲ διανοητικοῦ elot αἴ τε χρίδεις, Χαἱ αἱ όνγ- c παταθέσεις, xal αἱ ὁρμαὶ αἱ πρὸς τὴν πρᾶξιν, xat ot ἀφορμαὶ, καὶ αἱ ἀποφυγαὶ ες πράξεως ' ἰδικῶς δὲ, à τε νοῄσεις τῶν νοητῶν, xat αἱ ἀρειαὶ, xaX ἐπιστῦ « gat, xal τῶν τεχνῶν οἱ λόγοι, Καὶ τὸ βσυλευτιχὸν, x4V τὸ προαιρετιχόν. Τοῦτὸ δέ ἐσἒι τὸ χαὶ διὰ τῶν ὀνείρων θεσηίζον ἡμῖν τὸ µέλλον, ἤνπερ µόνην ἆλη- 0η µαντέίαν οἱ Πυθαγόρειοι λέγουσιν εἶναι, τοῖς Ἑρραίοις ἀκολουθήσαντες. "Opyavov δὲ χαὶ τούτου, ἡ μέση χοιλία τοῦ ἐγχεφάλου, xa τὸ ψυχιχὸν πνεῦμα 45 ἐν αὑτῇ. ΚΕΦΑΛ. K' IA]. Περὶ τοῦ μγημονευεικοῦὺ. . Τὸ δὲ μνημονευτιχόν ἐστι µνήµης xai ἀναμνῄσεως item, et rarum, seu fungosum, atque rotundum, si modo illud eziguüm sit ; alieque itidem ποπ] figure. Quin memoriz quoque et cogitationis ad- jumento, corpus propinquum sentit. Sic ndmerum quoque persentiscit, dummodo binatium, aut tcr- harium non excedat, parvosque hujusmodi nume- ros, qui manu facile comprehendi possint. Quan- . quam hos magis visus apprehendit, quar tactus. Gemina sensuum orgaha cur nobis indita. — lllud sciendum est, Deum idcirco cxterà onirila sensuum organa gemina struxisse, ut, 8|. unum labefactari contigerit, alterum ipsius nrmrius expléat. Duplices enim oculos tondidit, duplices aures, duplices narium meatus, et linguas duplices ; que in qui- busdam animantibus divise sunt, ut jh anguibus; in aliis autem confincta, ut in hómine. Tactün autem toto corpore diffudit, exceptis ossibus, nervis, unguibus, cornibus, pilis, jünctufis et aliis qui» busdani hujusmodi. Senius. 4! objecta percipiant. — 185 Illud qug- que scire alienum non fuerit, visum recta lineá cernere, auditum et olfactuim non recta duntaxat, sed undecunque objecta sensibilia percipere: tactum vero et gustalum nequaquam recta linea, nec undecunque sentiré, séd tàm dehiqué, quandó sensilibus suis firotime admoventur. CAD. XIX. Dé cogitatiohe. ; Cogitandi vis. Divinatio in somnis. — Ád eam partem, in qua cogitatio est, geheratim pertinent judicia, assensus, impetus ad agendum, et declina- tiones, ac fug ab àctibne. Speciatim aütem con- siderationes earum rerum qui intelligunlür, vittu- tesque et discipline, artium rátiones, deliberatio οί electio **. Quin liec quoque pars dormientibus no- bis eventus futuros vaticinatur ; quam quidein uriam Pythagorici, in hoc Hebrzos secuti, veram divina. tionem esse censent, Hujus potro organum est me- dius cerebri ventriculus, spiritusque anitualis qui in eo est "*. CAP. XX. De memoria. Muamorie definitio. —Vis illa qua meminimus, αἴτιόν 9 τε xal ταμεῖον. Μνήμη γάρ ἐστι φαντασία D est, memorie et recordationis causa et ptomptua- ἐγχαταλελειμμένη ἀπύ τινος αἰσθήσεώς τε χαὶ vof- σεως f κατ’ ἐνέργειαν φαινοµένης, f) dwtnpla ὅ αἱ- σθἠσεώς τε xal νοῄσεως. Ἡ γὰρ ψυχἠ τῶν μὲν αἱσθη- τῶν διὰ τῶν αἰσθητηρίων ἀντιλαμδάνεται, Ίγουν αἰσθάνεται, xal γίνεται δόξα. τῶν δὲ νοητῶν, διὰ rium. Est enim memotla, species et imago ab ali- quo sensu, mentisque dctíone, qux actd apparuc- rit, relicta. Vel, rei séasu et cogitatione percepta: conservatio **. Etechim cum anima sensibilia per sensudm orgána percipit, seu sentit, fiL oplnio : 1ο Neines. cap. 41. 7! Vide Greg. Nyss. De Opi(. hom. c. 15. "* Nemes. cap. 13. ; VARLE LECTIONES. 4 Multi cod, εἴη, τοιοῦτος. Nostet οἱ apud Nemesium e Regiis 8, necnon apud Nemesium ὅταν f) μικρόν, Colb. 2 et S. Hil. nec legit. Vetus interpr. infra in eodem, in cod. S. Hil. j τοιοῦτον. Sic R. ἀγγέῖον. { Deest xal νοῄσεως, in. 7 Keg. ec est apud Nemesiuim, qui descriptionem hanc ab Qri- gene mutuatus est, ut testatur Reg. cod. 5109, ín quo Nemesii liber babetur. 6 Edita et multi codi- ces habent σωρεία : sic vetus interpr. posuit, coacervatio. Faber vero, confirmatio; quod magis accedit ad vocem σωτηρία, consersatio, quam apud Nemesium reperi, in cod. S. Hil. et aliis. PATROL, Gp. ΧΟΙΥ. .. 30 S. JOANNIS DAMASCENI 940 sin vero, qua in intelligentiam cadunt, mente ϱ0- Α τοῦ νοῦ, xal γίνεται νόηοις * ὅταν οὖν τοὺς τύπους gnoscit, fit intellectio. Quocirca, cum earum re- rum, quas vel opinione, vel intelleclione complexa est, üguras servat, meminisse dicitur. Memoria quomodo fiat. — lllud porro sciendum est, ea qu& sub inlelligentiam cadunt, non aliter quam per disciplinam, aut naturalem intelligeutis animi netionem percipi posse. Non enim ex sen- su: nam sensibilia per sese memoria tenentur : αυ aulem intelliguntur, eorum quidem memini- mus, si quid eorum didicimus : ceterum illorum substantie memoriam nullam babemus. (uid sit reminisci. — Àt vero reminisci tum quispiam dicitur, cum memoriam per oblivionem oblitteratam recuperat. Oblivio enim est memoria ὧν τε ἐδόξασεν, ὧν τε ἑνόησε, διασώζῃ, μνημονεύειν λέγεται. | Δεῖ δὲ γινώσχειν, ὅτι ἡ τῶν νοητῶν ὀντίληψις οὗ γίνετα:, εἰ μὴ x. µαθήῄσεως, ἢ φυσικῆς ἑννοίας. Oo γὰρ t& αἰσθήσεως' τὰ μὲν γὰρ αἰσθητὰ, χαθ' ἑαυτὰ μνημονεύεται ' τὰ Ob νοητὰ, εἴ τι μὲν ἐμάθομεν, μνημονεύοµεν ' τῆς δὲ οὐσίας αὐτῶν μνήμην οὐχ ἔχομεν. Ανάμνησις δὲ λέγεται µνήµης ἁπολομένης ὑτὸ λήθης ἀνάκτησις. Λήθη δέ ἐστι μνήμης ἀποθολήἡ. 18 μὸν οὗν φανταστιχὸν, διὰ τῶν αἱσθῆσεων ἀντ.λαμ- jactura. Ergo imaginatio materias sensibus perce- B δανόµενον τῶν ὑλῶν, παραδίδωσι τῷ διανοητικῷ, 1] ptas, cogitalioni, vel. rationi (adit (eadem enim utriusque vocabuli vis est ) quas illa acceptas atque :perpensas ad memoriam transmittit, Memoriz porro organum et sedes est posterior cerebrj ventriculus, quem etiam eccipitium vocant, el. spiritus anima- 1, qui in eo includitur. CAP. XXI. De verbo, seu sermone interno et prolatitio. Ratio.et oratio, sive internus animi orisque sermo. --lursus, anime pars raüonabilig, in internum atque in prolatitium sermonem dividitur. Est 386 autem internus animi motus, qui in parte qua ra- tiocinatur, absque ulla elocutione efficitur. Ex quo plerumque fit ut integram orationem nobiscum taciti percurramus, necnon in somnis colloqua- mur. Propter hoc potissimum λογιχοὶ, id est ratio- nales sumus. Nam qui surdi nati sunt, aut. morbo aliquo, aut injuria illata, vocis usum amiserunt, ni- 'bilominus rationis compotes sunt. Át sermo prola- titius in voce et dicendi modis vim, suam pradit; ille, inquam, qui lingux et oris ope profertur : unde prolatitius vocatur, estque cogitationis animi nuntius. Per hunc autem λαλητιχοὶ, id est, loquen- di facultate przediti, dieimur. CAP. XXII. De passioue, et actione. Passio, voz equivoca. — Passio multiplicis si- gnilicationis. vocabulum est. Nam et corporis passio dicitur, ut morbi et vulnera ; e rursus animi, ut cupiditas et ira. Est autem, ut communiter et in, genere dicam, animalis passio, quam sequitur vo- luptas aut tristitia. Nam passionem dolor sequitur, nou autem ipsa passio dolor est. Insensibilia enim patiuntur, nec tamen dolent. Non igitur passio ipsa, sed passionis sensus, est dolor. Hanc porro non contemnendam, hoc est magnam esse oporlet, quae sensum feriat. Quid animi passio.—Passionum autem enim hsec delinitio est. Passio est sensibilis motus virtutis ap- retentis ex boni aut mali cujuspiam imaginatione. διαλογιστικῷ * ταυτὸν γὰρ ἁμφότερα᾽ ὃ παραλαθὸν χαὶ χρίναν, παραπέμπει τῷ μνημονευτιχῷ. Ὄργα- voy δὲ τοῦ μνημονευτικοῦ, ἡ ὄπισθεν χοιλία τοῦ ἐγ- χεφάλου, ἣν xai παρεγκεβαλἰίδα χαλοῦσι, xal τὸ ἐν αὐτῇ ψυχιχὸν πνεῦμα. ΚΕΦΑΛ KA [AE]. Περὶ ἐνδιαθέτου «Ίόγου, xal zpogopixov., Πάλιν δὲ διαιρεῖται τὸ λογιχὸν τῆς Φυχῆς ste. τε τὸν ἑνδιάθετον λόγον, χαὶ εἰς τὸν προφοριχόν. "Εστ. δὲ ἑδιάθετος μὲν λόγος b, χίνηµα τῆς Φυχῖς Ev τῷ διαλογιστικῷ γινόµενον ἄνευ τινὸς ἐχφωνῄσεως * ὅθεν πολλάχις χαὶ σιωπῶντες, λόγον ὅλον ἐν ἑαυτοῖς δι- εξερχόµεθα, xal ἓν τοῖς ὀνείροις δ.αλξγόµεθα» xazà τοῦτο δὲ μάλιστα λογικοὶ πάντες ἑσμέν. Καὶ γὰρ οἱ ἐχ γενετῆς χωφοὶ, 1j αἱ διά τι νόσηµα, ἡ πάθος, τὴν φωνὴν ἀπαθαλόντες, οὐδὲν ἧττον.λογιχαί εἰσιν. Ὅ δὲ προφοριχὸς λόγος ἐν τῇ φωνῇ xal v ταῖς δισλέχτοις τὴν. ἐνέρχειαν ἔχει ' ἤγουν ὁ διὰ γλώασης xat στόµα- τας προφερόμενος λόγος * διὸ καὶ προφοριχὸς λέγεται’ ἔστι δὲ ἄγγελος νοήματος. Κατὰ τοῦτο δὲ xal λαλη- τιχοὶ λεγόµεθα. ΚΕΦΑΛ. KB' [Ας]. Περὶ πάθους xal ὀνεργείας. Τὸ πάθος ὁμωνύμως λέγεται. Λέγεται γὰρ πάθος, καὶ τὸ σωματιχὸν, ὡς τὰ νοσήματα xal τὰ ἕλχη᾽ λέ- γεται πάλιν πάθος, καὶ τὸ Φυχιχὸν, f, τε ἐπιθυμία, καὶ ὁ θυµάς. "Ἔστι δὲ χοινῶς μὲν xai γενιχῶς πάθος ζώου, (p ἔπεται ἡδονὴ χαὶ λύπη, Ἔπεται γὰρ τῷ zá- θει λύπη * καὶ οὐχ αὐτὸ τὸ πάθρς ἐστὶ λύπη ' τὰ γὰρ ἀναίσθητα πάσχοντα, οὐχ ἀλγεί ' οὐχ ἄρα τὸ πάθος ἐστὶν ἄλγημα, ἀλλ dj τοῦ πάθους αἴσθησις. δεῖ δὃδ τοῦτο ἀξιόλφγον εἶναι, ἤγουν μέγα, ἵνα τῇ αἱσθῆσει ὑποπέσῃ. Τῶν δὲ ψυχιχῶν παθῶν ὄρος ἐστὶν οὗτος: πάθος ἐστὶ χίνησι; τῆς ὀρεχτικῆς δυνάµεως αἰσθητὴ, ἐπὶ φαντασίᾳ ἀγαθοῦ fj καχοῦ. Καὶ ἄλλως᾽ πάθος ia: VAIU/S LECTIONES. b Edita, xal ἔστιν ἑνδιάθξτος μὲν λόγος. 911 DE FIDE ORTHODOXA LIB. II. κίνητις λογος τῆς ψυχῆς, δι’ ὑπόληψιν καλοῦ f] κακοῦ. A Vel alio modo : Passio est irrationabllis motus ani- 'H μὲν οὖν ὑπόληψις τοῦ χαλοῦ τὴν ἐπιθυμίαν xs ἡ δὲ τοῦ χαχοῦ ὑπόληψις τὸν θυµόν. Τὸ δὲ γενιχὸν, Άγουν χοινὸν πάθος, οὕτως ὀρίζεται' πάθος ἑστὶ xl- νησις ἐν ἑτέρῳ ἐξ ἑτέρου. Ἐνέργεια δέ ἐστι χίνησις ὁραστιχἠ. Δραστιχὸν δὲ λέγεται τὸ ἐξ ἑαυτοῦ χινού- psvov* οὕτως xal ὁ θυμὸς ἑνέργεια μέν ἐστι τοῦ θυμοειδοῦς, πάθος δὲ, τῶν 60e μερῶν τῆς ψυχής, xat προσέτι παντὸς τοῦ σώματος, ὅταν ὑπὸ θυμοῦ βιαίως ἄγηται πρὸς τὰς πράξεις. Ἐξ ἑτέρου γὰρ ἓν ἑτέρῳ γέγονεν ἡ χένησις, ὅπερ λέγεται πάθος. Καὶ xa0' ἕτερον 6k τρόπον ἡ ἑνέργεια πάθος λέ- γέται. Ἐνέργεια μὲν γάρ ἐστι χατὰ φύσιν χίνησις, πάθος δὲ, παρὰ φύσιν * χατὰ τοῦτον μὲν οὖν τὸν λό- qov ἡ ἐνέργεια πάθος λέγεται, ὅταν μὴ κατὰ φύσιν me ob boni vel mali opinionem. Enimvero bonj opinio eupiditatem movet ; mali autem opinlo, iram. At vero in genere ei communiter passio sic defini- &ur : Passie est motus ex alio in alfo. Actio autem est motus efficax. Efficax porro dicitur, quod ex se- ipso movetur. Sie nimirum ira, actio qusedam est partis irascentis, passio autem est, utriusque ani- m partis, totiusque corporis, cum ad agendum ab ira per vim trahitur. Tunc enim ex alio in alio motus fit ; id quod passio nuncupotur. ldem motus ut passio et actio. — Quin alio quo- que modo actio dicitar peseio. Actio enim motus est natur: consentaneus; passio, motus preter natu- ram. Heec igitur ratione actio. passionis nomen ob- κινῆται, εἶτε ἐξ ἑαυτοῦ, εἴτε ἐξ ἑτέρου. Tris οὖν xap- D tinet, cum motu naturte repugnantis cielur, sive δίας fj μὲν xatà σφυγμοὺς xlvnot; quaud) οὖσα, ἑνέργειά ἔστιν * ἡ δὲ κατὰ τοὺς παλμοὺς, ἅἄμετρος οὖσα, xal οὐ κατὰ φύθιν πάθος ἐστὶ, xal οὖκ ἑνέρ- γεια. Οὐ πᾶσα δὲ χίνησις τοῦ παθητικοῦ, πάθος καλεῖ- ται, &ÀÀ' αἱ σφοδρότεραι, xal εἰς αἴσθησιν mpobal- voucat* αἱ γὰρ μιραὶ, καὶ ἀνεπαίσθητοι, οὐδέπω πάθη εἰσί δεῖ γὰρ ἔχειν τὸ πάθος, χαὶ τὸ μέγεθος ἀξιόλογον' διὸ πρόσχειται τῷ ὅρῳ τοῦ πάβους, χίνη- σις αἱσθητή᾽ αἱ γὰρ μιχραὶ Χχινήσεις, λανθάνονσαι τὴν αἴσθησιν, οὗ πο͵οῦσι τὸ πάθος. Χρὴ γινώσκειν, ὅτι ἡ ἡμετέρα dyoyh διττὰς ἔχει τὰς δυνάµεις, τὰς μὲν γνωστιχὰς, τὰς δὲ ζωειχάς. Καὶ γνωστικαὶ µέν celat. νοῦς, διάνοια, ὄλξα, φαντα- σία, αἴαθησις ᾿ ζωτικαὶ δὲ, ἤγονν ἀρεχτιιαὶ, βούλτ- σις xai προαίρεσις. "Iva δὲ σαφέστερον γένηται ^ λεγόμενον, λεπτολογήσωμεν τὰ περὶ τούτων ’ xal πρῶτον περὶ τῶν γνωστικῶν εἴπωμεν. Περὶ μὲν οὖν φαντασίας καὶ αἰσθήσεως ἱκανῶς δη tv τοῖς προλελεγμένοις εἴρητα:. Διὰ τῆς αἰσθή- σεως τοίνυν ἐν τῇ duxi συνίσταται πάθος, ὃ χαλεῖται φαντασία" ix δὲ φαντασίας γίνεται δόξα. Εἶτα d quis ex seipso rhoveatur, sive motu impresso ab aljo,.At proinde cordis motus, quo arterix pulsan- tur, naturalis cum sit, actio etiam est : qui vero ex palpitationibus oritur, quia modum excedit, nec est nature consentaneus , passio — utique est,- non actio. Nee vero motus omnes, qui in patibili animse parte excitantur, passiones vocantur: verum ii duntaxat,qui vchementiores sunt, otque ad sensum usque perve- niunt. Leves enim motus, et qui sensu non perci- piuntur, passiones non sunt. Alicujusenim momen- ti magnitudipem habere passio debet. Unde in pas- sionis definitione additum est, molus sensibilis : " .qQuia parvi motus nec sensibiles passionem non fa- ciunt. 187 Duplices anime facultates, cognoscendi et appetendi. — lud porro notandum duplices esse anims nosua vires , alias in cognitione positas, alteras vitales. Vires in cognitione posite, sunt mens, eogilatio, opinio, imaginalio, sensus. Vita- les, seu appetentes, voluntas et electio. Ut autem dilucidius flat quod dicimus, age de his facultati- bus acourstius disseramus : ac primo loco de iis quie in cognitione versantur, sermo sit, Et quidem de imaginatione et sensu satis jam ewperius dietum eet. Per sensum itaque in animo conflatur ea passio, quz imaginatio nominatur. Ex imaginatione oritar opinio : tam cogitatio, opi- διάνοια ἀναχρίνασα τὴν δόξαν, εἴτε ἀληθής ἐστιν, p Dionem expendens, verane sit, an falsa ; tum εἴτε φευδῆς, χρίνει τὸ ἀληθές * ὅθεν xal διάνοια λέ- Υέται ἀπὸ τοῦ διανοεῖν καὶ διακρίνειν. Τὸ οὖν xpv- 0ὲν (85), καὶ ὁρισθὲν ἀληθὲς, νοῦς λέγεται. Ἕλλλως δέ 1* Χρὴ γινώσκειν, ὅτι ἡ μὲν πρώτη τοῦ 7! Max. epist. 1 ad Marin. demum quod verum est judicat, ob idque etiam Grace διάνοια, dicitur, ἀπὸ τοῦ διανοεῖν, id est, ab eo quod considerat et discernit. Demum quod decretum, verumque definilum est, intellectus κο” minatur **, Vel alio modo. Sciendum est quod prima .mep- VARI/E LECTIONES. xpf. i Deest δὲ in editis. Faber vertit : Sed et id nosse oportet. Sic videlur legiesc ut. in |. 3451, ἀλλὰ NOTA. (85) Τὸ οὖν κριθἐν. Denique id quod decretum, ος. Altera hac est νοὺς, mentis, acceptio, qua uti- tur Paulus 1 ad Corinthi. 1, ubi eos adhortatur ut sint perfecti, iv τῷ αὐτῷ vot, in eodem sensns et aa« dem sententia. 9 S. JOANNIS DAMASCENI 914 tis agitatio, cogitatio simplex dicitur. Qu:e autem A νοῦ χίνησις, νόησις λέγσται' dj ὃδ περί τι νόησις 1, rci alicui affixa est, ἔννοια seu mentis notio, appel- latur. Hzc porro si diutius perstiterit, atque in animo, id quod cogitatum est impresserit, conside- ratio nuncupatur. Consideratio in eadem rc rursus bazrens, ac sese probans et explorans, prudentia nominatur. Heec denique si latius progreditur, ra- tiocinationem facit, quz& internus sermo est, et de- finitur, plenissimus animmi motus, qui in rationis facultate sine ulla vocis emissione gignitur ; ex quo prolatitium aiunt prodire sermonem, qui lingua pronuntiatur. Hactenus de anime viribus quz in cognitione site sunt : nunc de vitalibus, sive appe- teutibus dicamus. De appelendi facultatibus. Definitio voluntatis. Θέ.ησις, innata vis volendi. — Sciendum itaque est, insitam a natura vim eam esse, qua id qued natur: consentaneum est, appetat, el. omnia quee natura essentialiter insunt, tucatur et conservet : gue quidem voluntas dicitur. Substantia enim, et esse, el. vivere, et mente pariter, ac sensu moveri appetit; quod nempe naturalem entitatem suam plenam et perfeetam concupiscat. Unde voluntatem hanc naturalem sic deflniunt : Voluntas '* est rationalis ei vitalis appetitus, ex iis duntaxat quee uaturalia sunt, pendens. Quocirca θέληαις quidem Bihil aliud est, quam ipsemet naturalis, vitalis, ac rationalis appelitus eorum omnium quibus natura constituitur, runi appetitus, cuin irrationabilis sit, voluntas nequit dici. ἕννοια χαλεῖται, ἧτις ἐπιμείνασα, καὶ vurtcaca tbv Quyhv πρὸς τὸ νοούμενον, ἐνθύμτσις προσανορεύε- ται. Ἡ δὲ ἐνθύμησις ἓν ταυτῷ µείνασα, xax ἑαυτὲν βασανίσασα, xat ἀναχρίνασα τὴν ψυχὴν πρὸς τὸ νοού- µενον, φρόνησις ὀνομάζεται. Ἡ δὲ «φρόνησις πλα- τυνθεῖσα, ποιεῖ τὸν διαλογισμὸν, ἑνδιάθετον λόγον ὀνομαζόμενον ' ὃν ἑριζόμενοί qaot χίνηµα ΨψυχΏης πληρέστατον ἓν τῷ διαλοχιστιχῷ γενόµενον, ἄνευ τινὸς ἐχφωνίσεως , ἐξ οὗ τὸν προφοριχὸν λόγον cast προέρχεσθαι, τὸν διὰ γλώσστς λαλούμενον, Εἰπόντες τοίνυν περὶ τῶν γνωστιχῶν δυνάµεων, εἴπωμεν xal περὶ ζωτικῶν, Ίγουν ὁρεχτικῶν. Χρὴ γινώσχειν, ὅτι τῇ duy] ἑνέσπαρται φυσιχῶς B δύναµις ὀρεχτιχὴ τοῦ κατὰ φύσιν ὄντος, xal πάντων τῶν οὐσιωδῶς τῇ φύσει προσόντων συνεχτικὴ, ἧτις λέγεται θέλησις. Ἡ μὲν γὰρ οὐσία, τοῦ τε selva, καὶ ζἡν, καὶ χινεῖσθαι κατὰ νοῦν τε xal αἴσθησιν ὀρέγεται, τῆς οἰχείας ἐφ.εμένη φυσιχῆς, xat πλήρους ὁντότητος. Διόπερ xal οὕτως ὀρίζονται τοῦτο τὸ φυ- σικὸν θέληµα ’ θἐληµά ἐστιν ὄρεξις λογική τε xal ζωτιχὴ, µόνων ἠρτημένη τῶν φυσικῶν. "Doce ἡ μὲν υθἐλησίς (84) ἐστιν ἡ αὐτὴ, d φυσιχὴ, ζωτιχή τε καὶ λογιχὴ ὄρεξις πάντων τῶν τῆς φύσεως συστατι- κῶν, ἡ ἁπλη δύναμις. Ἡ γὰρ τῶν ἁλόγων, ὄρεξις, μὴ οὖσα λογιχὴ, οὐ λέγεται θέληῃσις. ι et simplex facultas. Etenim bruto. Βούλησις, Voluntas nairalis rei alicujus. — At — BooAnou; δὲ ἐστι ποιὰ φυσιχὴ θέλησις, ἤγουν φυ- vero βούλησις, est talis quzdam voluntas natura- lis; hoc est, naturalis et rationalis cujuspiam σικὴ xal Xovuoxcty ὄρεξίς τινος πράγματος. Ἔγχειται μὲν γὰρ τῇ ἀνθρώπων duyf, δύναμις τοῦ λογικῶς rei appetitio. Insita enim est bominis auiue ὀρέγεσθαι. "Orc οὖν φυσικῶς χινηθῃῇ αὕτη d) λογιχὴ vis secundum rationem appetendi : proinde eum Ἂδρεξις πρός τι πρᾶγμα, λέγεται βούλησις * βούλησις hac naturalis appetitio ad rem aliquam excita- -γάρ ἐστιν ὄρεξις xa ἔφεσίς τινος πράγµατος λογιχή. tur, volitio dicitur. Volitio enim, seu veluntatis actus, est rei cujusdam appetitio rationalis οἱ desi- derium. . 488 Dicitur autem βούλησις, tum dc iis quae in nostra potestate sunt, tum de illis quee in ea non sita sunt : hoc est, de iis quie fieri possunt, et de illis que non.possunt. Etenim libidini indulgere, aut pudicitiam colere, aut dormire, aut bujuswodi "^ Max. ad Marin. et Ad incerti. p. 98. Λέγεται δὲ βούλησις, xal ἐπὶ τῶν ἓφ᾽ ἡμῖν, xal ἐπὶ τῶν οὐχ ἑφ᾽ ἡμῖν τουτέστι͵ καὶ ἐπὶ τῶν δυνατῶν, καὶ ἐπὶ τῶν ἀδυνάτων. Βουλόμεθα γὰρ πολλάχις πορ- νεῦσαι, 7| σωφρονῆσαι, 7) ὑπνῶσαι, fi τι τῶν τοιού- των * xal ταῦτα τῶν ἐφ᾽ ἡμῖν clot, χαὶ ὄννατά. Βου- VARLUE& LECTIONES. 203 Multi codd. περί τινος. Sic Faber de aliquo ; vetus interpr. legit περί τι’ veru euim circa aliquid. [| quidem, etc, Sic Maximus, epist. ad Marin. ait: έλημά φασιν εἶναι φυσικὸν, ἤγουν θἐλησιν, δύναμιν τοῦ χατὰ φύσιν ὄντος ὀρεκτιχὴν, καὶ τῶν, οὐσιωδῶς 7 φύσει προσόντων συνεχτικὴν τῶν ἰδιωμάτων: oluntatem naturalem, seu θέληῃσιν, aiunt esse [acul- tatem, qua id appetituwr, quod est secundum naturam, queque proprietates omnes naturam continet. οἱ con- servat : ἵνα ut videlicet substantia ratione praedita RaSturali voluntate, esse, vivere, sensu, menteque moveri appetat, naturalemque suam et integram eulitatem, τῆς οἰχείας ἐφιέμενον φυσικῆς xat my pove ὀντότητος βούλησιν, perinde ac Noster defluit, ut sil vola quauxh θέλησις, talis quedam voluntas naturalis, seu rei cujusdam particularis appetitio ' NOTA. (84) Ὥστε ἡ μὲν 0&ncic. Quotirtca θέλησις D naturalis. Quamobrem θέλησις, proprie non est actus appetitus naturalis, sed facultas, qua unus- quisque fertur in bonum sibi naturale. Βούλτσις vero est. operatio prima voluntatis hujus qua lioc vel illud expetitur. Ka vocatur a scholasticis, in- tentto el volitio finis. Nam ut Damascenus ος Maxi- mo subjungit, ἔστι δὲ βούλησις τοῦ τέλους, volitio fiis solius est, quam sequantur, βουλὴ fvouv βού- σις , consilium, seu consultatio, et προαίρεσις, electio eorum quz ducunt ad finem. Non ergo the- lisis, Damasceno nostro est actus voluntatis, ut naturale bonum substantia rationalis appetit, nec boulisis, merus liberi arbitrii actus, ut quidam in- terpretati suni. 9i5 DE FIDE ORTHODOXA LIB. II. w— ow mn 918 λόμεθα ὃλ xal βασιλεῦσαι, xai τοῦτο οὐχ ἔστι τῶν Α quidpiam. plerumque volumus. Volumus item «t i2 ἡμῖν. Βουλόμεθα δὲ τυχὸν καὶ µηδέποτε ἀποθαᾳ- νεῖν ' τοῦτο τῶν ἁἀδυνάτων ἑστίν. Ἔστι δὲ ἡ βούλησις τοῦ τέλους, οὐ τῶν πρὸς τὸ τὲ- λος. Τέλος μὲν οὖν ὃστι τὸ βουλητὸν, ὡς τὸ βασιλεῦ- cat, ὡς τὸ ὑγιᾶναι ΄ πρὸς τὸ τέλος δὲ, τὸ βρυλευτὸν, ἤγουν ὁ τρόπος, δι΄ οὗ ὀφείλομεν ὑγιᾶναι, Ἀ βασιλεῦ- σαι ΄ εἶτα μετὰ τὴν βούλησιν, ζήτησις, xal σχέψις ᾽ xal μετὰ ταῦτα, εἰ τῶν ἐφ᾽ ἡμῖν ἐστι, γίνεται βουλη, fivouv βεύλευτις. Βουλῆ δέ ἐστιν ὄρεξιςζητητικὴ, περὶ τῶν ἐφ᾽ ἡμῖν πραχτῶν Υινοµένη * βουλεύεται vip, εἰ ὀφείλει μετελθεῖν τὸ πρᾶγμα, fj οὔ * εἶτα κρίνει τὸ χρεῖττον , xal λέγεται Χρίοις ' εἶνα διατίθεται, xat ἀγαπᾷ τὸ ix τῆς βουλῆς κριθὲν, χαὶ καλεῖται γνώµη. Ἐὰν γὰρ xpivn, xai gà διατεθή πρὸς τὸ χριθὲν, B Έγουν ἀγαπήσῃ αὐτὸ, οὐ λέγεται γνώµη. Εἶτα μετὰ τἣν διάθεσιν, Ὑίνεται προαίρεσις, ἤγουν ἐπιλογή προαίρεσις γάρ ἐστι, δύο προχειµένων, τὸ μὲν al- ρεῖσθαι, xal ἐχλέγεσθαι τοῦτο πρὺ τοῦ ἑτέρου. Elca ὁρμᾷ πρὸς τὴν πρᾶξιν, χαὶ λέγεται ὁρμή * εἶτα χέ- χρηται, xal λέγεται χρῆσις * εἶτα παύεται τῆς ὁρέ- ξεως μετὰ τὴν χρῆσιν. reges esse; quod tamen in nobis sitam non est. Volumus quoque fortasse nüinquam mori, quod qui« dem fierí nequit. Volenii actus. est finis , volimtatis subjectum. — Velustas **, seu. volendi actus finem spectat, non ea qua sunt ad fmem. Ac finis quidem est, id quod actus voluntatis subjectum est, v. gr. regnare, bona valetudine esse : ad finem autem, id- de quo con- Sultatur, puta modus consequends sanitatis, vel regie dignitatis **. Voluntatis actum sequitur in- quisitio et censideratio. Deinde αἱ de rebus quz ín potestate mostra sunt, agitur, consilium exsistit, seu deliberatio. Est-autem eonsilium appetitus in- quirens de rebus agendis, quarum potestas penes nos est. Deliberat enim quispiam, num rem aliquam aggredi debeat, neene : tum id quod idoneum ma- gis sit judicat, οἱ judicium dicitur. Postea erga illud afficitur, et amplectitur quod consilium cen- suit; et tunc γνώµη, idest, sententia vocatur. Nam si {ία judicet, ut tamen erga illwd quod judicatum est, non afficiatur ; hoc est, illud minime ample- ctatur, sententia non dicitur. Jam vero affectionem sequitur eleetio, quippe qua nihil'est aliud nisi e duabus rebus. qu:e proponuntur, alterius pre altera susceptio. Dein ad actionem progreditur, et hoc dicitur impeisus. Tum subinde adepto flne utitur, εἰ tunc usus appellatur. Post usum denique appetitus quiescit. Ἐπὶ μὲν οὖν τῶν ἁλόγων, ὄρεξις γίνεταί τινος, καὶ εὐθέως ὁρμὴ πρὸς τὴν πρᾶδιν. "Άλογος γάρ ἐστιν ἡ ὄρεξις τῶν ἁλόγων, καὶ ἄγονται ὑπὸ τῆς φυ- σιχῆς ὀρέξεως * διὸ οὐδὲ θέλησις λέγεται ἡ τῶν ἁλό- γων ὄρεξις, οὐδὲ βούλησις. θέλησις γάρ ἐστι λογικὴ C xal αὐτεξούσιος quotxh ὄρεξις ' ἐπὶ δὲ τῶν ἀνθρώ- πων λογικῶν ὄντων, ἄγεται μᾶλλον ἡ φνσιχἣ ὄρεξις, ἥπερ ἄγει. Αὐτεξουσίως γὰρ, xal μετὰ λόχου χινεῖ- ται, ἐπειδὴ συνεζευγµέναι εἰσὶν αἱ γνωστιχαὶ xal ζωτιχαὶ δυνάµεις ἐν αὐτῷ' αὐτεξουσίως οὖν ὀρέγεται xal αὐτεξουσίως βούλεται, χαὶ αὐτεξουσίως ζητεῖ, xai σχέπτεται , xal αὐτεξουσίως βουλεύεται, xal αὐὑτεξουσίως κρίνει, χαὶ αὐτεξουσίως διατίθεται, xat αὑτεξουδίως προαιρεῖται, χαὶ αὐτεξουσίως ὁρμᾶ, xal αὑτεξουσίως πράττει ἐπὶ τῶν χατὰ φύσιν ὄντων. Χρὴ δὲ γινώσχειν (85), ὅτι ἐπὶ Θεοῦ βούλησιν μὲν λέγομεν, προαίρεσιν δὲ χυρίως οὐ λέγομεν. Οὐ γὰρ βουλεύεται θεός’ ἀγνοίας γάρ ἐστι τὸ βουλεύεσθαι. γούκπίας in brwtis nulla. — Porro quidem in brutis, protinus ut rei alicujus appetitus nascitur, impulsus quoque ad actionem exsistit. Eorum si- quidem appetitus irrationabilis est, soloque natu- rali appetitu aguntur. Quo fit ut brutorum. appe- titus, nec voluntas (q. d. volitio) , nec voluntatis actus dici possit. Nam voluntas est appetitus na- turalis, rationabilis et liber. At in hominibus, ut- pote ratione przeditis, naturalis appetitus, non tam ducit, quam ducitur; quippe qui libere et cum ratione movetur, quia facultates cognoscendi et vivendi. in. bomine conjuncte sunt; ac proinde libere appetit, vult, inquirit, considerat, delibe- rat, judicat, afficitur, eligit, ad agendum prorum- pit, agitque in illis rebus quz natura: consentanece sunt. De voluntate Dei. ἵν Deo voluntas, non delibe- ralio. — lud vero ignorandum non est , quod in Deo volendi quidem actum dicimus , non autem Περὶ Υὰρ τοῦ γινωσχοµένου οὐδεὶς βουλεύεται. El p electionem 189 proprie sumptam. Deus quippe δὲ βουλὴ áyvolag, πάντως xal ἡ προαίρεσις. Ὁ δὲ cb; πάντα εἰδὼς ἁπλῶς, οὗ βουλεύεται k. non deliberat : quia ignorantis est consilium jnire. Nemo enim de eo deliberaverit, quod exploratum habet. Quod si deliberatio non uisi ignorantis est, procul 1 dubio nec electio. Quare cum Deus simpliciter omnia norit, in eum non cadit deliberatio. 79 [n tentationem vocat S. Thomas. Ad Marin. 19 Max, Dial. cum Pyrrh. et epist. 3, Ad Marin." Max. epist. 1, VARI/E LECTIONES. k Cod. S. Hil. et alii multi, ὁ δὲ Θεὸς πάντα εἰδὼς ἆ πλῶς βούλεται. Elegans enim sensus ille est : Deus qui omnia prospicit, simplicites εἰ absolute vult, id est, sine consultatione. NOTE. | (55) Χρὴ δὲ γιγώσκειν. Nosse oportet in. Deo, etc. Negat προαίρεσιν, quod electionem dixeris, in Deo locum habere, non cam qua secundum arbi- trium voluntatis sux* omnia suaviter ἀἱδροπεπίο, unum prz alio amplectitur, sed qua ex inquisitione et deliberatione consequatur, ne Deus in ambiguo 9t dem anima deliberationem aut olectionem poni- mus: neque enim iguorantia laborabat, Nam etsi ejusmodi naturain. habebat, quam futurerum eo- gnitio fugeret : tamen ob personalem cum Deo Verbo unionem, rerum omnium cognitione polle-. bat : quod quidem nom gratia, sed personali, ut dictum est, unioni tribuendum est **, Idem enim ipse, et Deus, ei homo erat, ac proinde voluata- tem, qua ex sententia esl, non babebat. Naturalis quidem et simplex. voluntas , quse jn omnibus ho- minum personis perzeque consideratur, ipsi inerat: emterum sententiam, id est, rem quam vellet, di- ving veluntal contrariam , et a divina sua volun- tate alienam, sancta ipsius anima mon admisit. SepteMia quippe una cum personis discrepat, praterquam ia sancta ei simplici, compositionisque ac divisionis experte deitate"*. lllic enins, quia personx nulla ralione dirimuntur, nec illud quod in voluntatem codit, disünguitur. Atque iHic qui- dem, quoniam uma eademque est matura, una queque est naturalis voluntas. Ac rursus, quia nec persone dive.li possugt, unum quoque voluntatis subjectum est, et una easdemque trium personarum motio. In hominibus vero, quoniam una natura est, una etiam est voluntas naturalis. Quoniam rursus disjunete persong suni, ac loeo, et tempore, nec- non circa res affectione, aliisque plurimis inter se discrepant, eam ob causam diversas quoque volun- tates sunt, et sententie. Verum in. Domino nostro Jesu Cliristo, quoniam diverse nature sunt, di- versa quoque sunt voluntates naturales divinitatis et humanitatis, sive volendi facultates. Sed quia ura est persoma, unus voleRs, unum quoque est voluntatis subjectum, unave sententia voluntas ipsius voluntati obtemperante, et ea. volente, qua Sciendum autem est, aliud esse θέλησιν , aliud βούλησιν, aliud τὸ θολητὸν, aliud τὸ τελητικὸν, el aliud τὸν θέλοντα; siquidem θέλῃησις, est ipsa sun- plex volendi facultas; βούληαις, est defixa alicui rei voluntas; θελητὸν, est voluntatis subjectum, seu illud quod volumus, Exempli gr. movetur appeti- tus, ad cibum: simplex iste naturalis appetitus , est θέλησις : cibi antem appetitio, βούλησις : ipse cibus, τὸ OsAntóv: θολητικὸν vero illud quod facultate volendi praeditum est, ut. homo : denique, seu volens, is qui voluntate utitur. Ad hec observandum est, θελήµατος vocabulo, 15 Max. Dial. cum Pyrrh. | S. JOANNIS DAMASCENI Nec in Christi anima. — Quin no iu Christi qui- A Οὔτε δὲ ἐπὶ τῆς τοῦ Κυρίου ψυχής φαµεν βουλἠν el arbitraria ; divina ipsius volentas ipsum volebat velle. 948 3| προαίρεσιν * οὗ γὰρ εἶχεν ἄγνοιαν. El γὰρ xa τῆς ἀγνοούσης τὰ μέλλοντα φύσεως ἦν, ἀλλ' ὅμως xat ὑπόστασιν ἑνωθεῖσα θεῷ Λόγῳ, πάντων τὴν γνῶσιν εἶχεν, οὗ χάριτι, ἀλλ, ὡς εἴρηται, διὰ τὴν xat ὑπόστασιν ἕνωσιν. Ὁ αὗτὺς γὰρ fjv xat θεὸς xoi ἄνθρωπος * διὸ οὐδὲ γνωμιχὸν εἶχε θέληµα θέλησιν μὲν γὰρ εἶχε τὸν φὑσιχῆν, τὴν ἁπλῆν, τὴν ἓν πά- σαις ταῖς ὑποστάσεσι τῶν ἀνθρώπων ὁμοίως θεωρου- µένην * τὴν δὲ γνώµην, Ίγουν τὸ θελητὸν, οὐχ εἶχεν ἡ ἁγία αὐτοῦ duyh, ἑναντίον τοῦ θείου αὐτοῦ θελή- pavo; , οὐδὲ ἄλλο παρὰ τὸ θεῖον αὐτοῦ θέληµα. Ἡ γὰρ γνώμη συνδιαιρεῖται ταῖς ὑποστάσεσι, πλὴν τῆς ἁγίας , καὶ ἁπλης, χαὶ ἀφυνθέτου, χαὶ ἁδιαιρέ- του θεότητος. Ἐκεῖ γὰρ τῶν ὑποστάσεων ph εἰς ἅπαν διαιρουµένων xaX διισταµένων, οὐδὲ τὸ θελητὺν διαιρεῖται. Κάχεῖ μὲν, ἔπειδῃ µία φύσις, µία xal ἡ φυσικἡ θέλησις. Ἐπειδὴ δὲ καὶ αἱ ὑποστάσεις ἁδιάστατοί εἶσιν, ἓν xei τὸ θελητὸν , χαὶ µία ἡ χί- νησις τῶν τριῶν ὑποσιάσεων. Ἐπὶ δὲ τῶν ἀνθρώ- Ttov , ἐπειδὴ fj μὲν φύσις µία, µία χαὶ fj φυσιχὴ θέλησις * ἐπειδὴ δὲ αἱ ὑποστάσεις χεχωβεσµέναι εἰσὶ, xai διεστἠχασιν ἀλλήλων, χατά τε φόπον, xal χβόνον , xai τὴν πρὸς τὰ πράγματα διάθεσιν, xal ἕτερα πλεῖΐστα, τούτου ἕνεχεν διάφορα τὰ θελήµατα, xoi αἱ Ὑνῶμαι. Ἐπὶ δὲ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἐπειδὴ μὲν διάφοροι αἱ φύσεις, διάφορο: καὶ αἱ θελήσεις αἱ φυσιχαὶ τῆς αὐτοῦ θεότητος, xal τῆς αὐτοῦ ἀνθρωπότητος, Ίγουν αἱ θελητικαὶ δυνά- pt. Ἐκειδὴ δὲ µία ἡ ὑπόστασις, xat elg 0 θέλων, ἓν xaX τὸ θελητὸν !, ἤγουν τὸ γνωμιχὸν θέληµα, τῆς ἀνθρωπίνης αὐτοῦ θελήσεως, ἑπομένης δηλαδῃη τῇ θείᾳχ αὐτοῦ θελήσει, xai ταῦτα θελούσης, ἃ ἢ θεία ἤθελε θέλησις θέλειν αὐτὴν. humena seilicet voluntate divinse Χρὴ δὲ γινώσχειν, ὡς ἕτερον μέν ἐστιν ἡ θέλησις, ἕτερον δὲ ἡ βούλησις ἕτερον δὲ τὸ θελητὸν, xal ἕτερον τὸ θελητιχὸν, xai ἕτερον ὁ θέλων. θέλησις μὲν γάρ ἐστιν αὑτῃ fj ἁπλη δύναμις τοῦ θέλειν. Βούλητις δὲ, ἡ περί τι θέλησις. θελητὸν δὲ, τὸ ύπο- χείµενον τῇ θελήσει πρᾶγμα, Ίγουν ὃ θέλοµεν * οἷον κινεῖται fj ὄρεξις πρὸς βρῶσιν * fj μὲν ἁπλῶς ὄρεξις, λογιχὴ θἐλησἰς ἐστι. θελητιχὸν δὲ τὸ ἔχον την θελη- τιχὴν δύναμιν, olov ὁ ἄνθρωπος. θέλων δὲ, αὑτὸς ὁ θέλων D χεχρηµένος τῇ θελήσει. Ast δὲ εἰδέναι (80), ὡς τὸ θέληµα, πατὲ μὲν τὴν 1 Vid. inf. lib. 11, cap. 14. VARLE LECTIONES. 1 Edit. θελητικὸν : sed ex mss,cum Fabro lego θελητὸν, quod Maximus aw. esse γνωμιχὸν θέληµα, voluntalem ex sententia : est enlm id quod volumus ; θελητικὸν, est natura qua volumus. NOTE. versari censeatur, Fawve& sanctus Thomas, 1-2, quzst. 14, a 1 ad 2, ubi ex. Damasceno consilium non esse iu Deo asserit, quatenus est appetitus ii- quisitivus; adesse vero quantum ad certitudinem judicii. Nam hoc posterloti sensu veteres philoso- phos Basilius, hom. 4 In Hexaem. coarguit, qui orbem ἁτροαιρέτως, sire voluntatis electione pre- vertente factum aiebant. Priori vero, Noster cum Maximo negat in humana Christi natura προαίρε- - ew, electionem, fuisse. Sed de lioc alibi suo loco. (80) Asi δὲ εἰδένγαι. Observandum quoque. est. Maximo non placet , θέλημα, voluntatem , pro eo- dem aliquando accipi ac θελητὸν, id quod voluntati objectum est, quodque barbara voce nostri rolitum bol 0 ΡΕ FIDE ORTHODOXA LIB. ΠΠ. 950 θ4λησιν δηλοῖ, fjyouv τὴν θελητικὴν δύναμιν, xa! A 190 quandoque voluntatem, seu volendi facut- λέγεται θέληµα quotxóv* ποτὲ δὲ τὸ θελητὸν, xal λέγεται θέλημα Ὑνωμικόν. ΚΕΦΑΛ. KI* [AZ']. Περὶ ἑγεργείας. Χρὴ γινώπσχειν(δ7), ὣς αἱ πᾶσαι δυνάρεις αἱ προειρηµέναι, αἵ τε γνωστιχαὶ, αἵ τε ζωτιχαὶ, at «3 φυσιχαὶ, καὶ αἱ tegvoxdt , ἑνέργειαι λέγονται. Ἐνέργεια γάρ ἔστιν ἡ φύσικῇ ἑχάστης οὐσίας δύνα- pig τε xaX χίνησις. Καὶ πάλιν * ἑνέρχειά στι qu- σιχὴ, ἡ πᾶσῆς οὐσίάς ἔμφυτος χίνησις' ὅθεν δηλού, ὅτι ὧν fj οὐσία ἡ αὐτὴ, τούτων χαὶ fj ἑνέρχεια 1d) αὐτὴ * ὧν δὲ αἱ φύσεις διάφοροι, τούτων καὶ αἱ ἑνέρ-. tatem significari, ac tum dici voluntatem natura. lem; quandoque etiam illud quod volumus, tunc- que sententie, seu arbitrariam voluntatem αρ- pellari. CAP. XXill. . De actu. Nosse oportet **, eas omnes facultates de quibus locuti sumus, tam ille qup in cognitione posite , sunt, quam quz vitales et naturales, et quz arti- ficiose, ἑνεργείας, id est, actus, aut operationes appellari. Actus quippe est naturalis cujusque sub- stantiz:e vis et motus. Et rursum, actus naturalis est innatus uniuscujusque substantiz: motus. Ex quo patet, quarum rerum eadem natura sit, earum γειαι διάφοροι. ἆμήχανον γὰρ οὐσίαν ἅμοιρον εἶνᾶι B actus quoque eosdem esse: quarum vero nature φυσιχῆς ἑἐνερχείας. Ἐνέργεια πάλιν ἐστὶ φυσιχὴ, ἡ δηλωτιχὴ ἑχά- στης οὐσίας δύναβις, Καὶ πάλιν» ἑνέρχειά ἐστι ,guotxh, χαὶ πρὠτη ἀειχίνητος δύναμις τῆς νοερᾶς ψυχῆς " τουτἐστιν, ὁ ἀεικίνητος αὑτῆς λόγος, φυσι- χὼς ἐξ αὐτῆς às πηγαζόµενος. Καὶ πάλιν π. ἑνέρ- γξιά ἐστι φυσιχὴ (88), 4j ἑχάστης οὐσίας δύνάμἰς τε χχὶ χίνησις, f$ χωρὶς µόνον τὸ μὴ bv. Λέγονται δὲ ἑνέργειαι 3 xal αἱ πράξεις, ὡς τὸ λαλεῖν, τὸ περιπατεῖν, τὸ ἐσθίειν, τὸ πίνειν xal τὰ diverse, discrepantes actus esse. Fieri quidem non potest, ut substantia ulla actu, seu operatione naturali careat. Iterumque actus natüralis est illa vis qua cujusque natura declara- tur. Λο rursus : actus est naturalis, primaque perenni motu przdita intelligentis anima facultas: hoc est perennis ipsius ratio, naturaliter ex ipsa sine intermissione scaturiens. Vel, actus est vis motioque cujusque substantie, qua caret illud so- lum quod non est Quin aetus etiam actiones dicuntur, ut loqui, ambulare, comedere, bibere e' αἰία ejusmodi. ** Anast. Sin. in 'O8ny. ex Greg. Nyss. p. 44; Clem. Alex. ap. Max. p. 151. VARLE LECTIONES. m Deest xal πάλιν, in editis; habent mss. ? Ἐνέρχεια, seu actus, vox anceps. NOTE. dicunt. ld agnitum Patribus negat. Quinam enim, C Intelligentia | enim est. intelligentia, sentientiwm inquit, desiderium et res desiderata idem sint : πῶς Υὰρ ταυτὸν ἔφεσις xaX ἑφετόν; At Paulus, 1 Thess. Iv, 9, ait hec est voluntas Dei sanctificatio vesira. Doctissimi viri, cum ferventius errores oonvellunt, quandoque non satis attendunt ad ea quss alioquin obvia sunt. (87) Xph vyrooxsw. Nosse oportet omnes eas, etc. Nomen Graecum ἑνέρχεια, cum sit anceps, a nostris exprimitur vocibus operationis, actionis et acius , ub 8i motum innual, operalio nominetur, dclio autem, quando proüciscitur, aul imperatur a voluntate. Nam ut ait Nemesius , πρᾶξίς ἐστιν ἑνέργεια λογική. Aetio est operatio rationalis. Actus denique dicitur quatenus est perfectio po- tentia. (88) 'Evéprsid ἐσειφυσική. Actus naturalis, ete, Qui duas in Christo operationes defenderunt, hoc in primis przstituere, nullam esse substantiam, quae sensus, volatilium. volatus, etc. Uno verbo , τὸ ση- μαντιχὸν ἑχάστης φύσεως ἑνέργειαν Aévoptv φυσι- χὴν, ἧς µόνον ἑστέρηται τὸ μὴ bv. Proprietatem qua natura queque. designatur , eperationem natu- ralem vocamus, cujus id unum careat quod non est. Nam id quod est, uti. essentia, il et virtutis. est particeps qua illa naturaliter | declaratur. Vera quipps ratio moti ὅρους τῶν οὐσιῶν, τὰς φυσιχὰς αὐτῶν ἑνερτείας, operationibus naturalibus essentias definiri. Hoc argumentum prosequuntur Sophro- nius, epist. ad Sergium, Agatho papa epistola ad sextam synodum, et Maximus multis in locis : exempli frais in collequio cum Theodoro Cesariensi hzc laudat. Dionysii verba : Τὸ µηήδε- µίαν δύναμιν ἔχον, οὔτε ἔστιν, οὔτε τί ἐστιν, οὔτε ἐστί τις αὐτοῦ παντελῶς θέσις ' Qued nullam virtu- tem habet ; id neque. est, neque est aliquid , neque ejus aliqua a[firmatio omnino est. Ex quo princi- operationem qualemcunque non exerat suam, θρε- D pium hoc aliud nascitur eorum que unius nature ratio, μέ Nyssenus docet. (inquit Sinaita in Ὁδη]ῳῷ, p. 45), est, ἡ φυσιχὴ ἑχάστης οὐσίας δύναμίς τε xal χένησις, Ti µόνον ἑστέρηται τὸ μὴ bv. Naturalis cujusque subsianiia vis ei molio, qua caret solum id quod non est. Sed Nyssenum, quem Noster exscri- bit, juvat audire, ut citatur apud Maximum, t. II, * p. 185 : Operatio, inquit, motio es! actuosa. Áctuo- * suni porro vocatur, quod & seipso movetur; opera- i lionem enim. appellamus, «hv Φυσικὴν ἑχάστης ob- σίας δύναμιν τε xaX χίνησιν, ἧς χωρὶς οὔτε ἔστιν, οὔτε Υινώσχεται φύσις, naturalem cujusque virtulem εί motionem , sine qua natura, nec est, nec nescitur, sunt, wnam. el eamdem esse operationem. Unde Pa- tres adversus Arianos comcludunt, unam esse naturam Trinitaüs, propter trium personarum ope- rationem unam : adversus Apollinaristas et Euty- chianos, duabus Christum naturis constare, quia duplicis generis operationes gerat : demum contra Monotheletas, eo quod duas nature sint, duas itidem esse operationes. Eo spectat tritum illud adagium : naiuram esse propter suam operalionem ; nec non illa nature definitio, es! principum motus et quietis ejus in quo est. De quo legendus Damascenus, Dialect. c. 50. 951 - Alfectiones quoque naturales pleru nuncupantur, ut fames, sitis, aliaque simllia οἱ, Dicitur insuper actus, perfectio potentiz. Actus est polentia varie dicla. — Porro duplici inodo aliquid esse dicitur, potentia, et actu. Nam puerum adhuc lactentem potentia grammaticum dicimus, quia sic comparatus est, ut addiscendo grammatice artis peritus evadat. Rursus, gramma- ticum dicimus esse tarh potentia, quam actu gram- maticum. Actu nimirum, quia grammatices artem callet : potentia vero, quia cum docere eam possit, non tamen profitetur : tandem actu gram. maticum dicimus, cum eam docet et exponit. 191 Quocirca animadvertendum est, secundum S. JOANNIS DAMASCENI mque βΛρίµ8 A τοιαῦται Καὶ τὰ πάθη (39) δὲ τὰ φυσιχὰ, πολλάχιί 9g ἐγέργειαι λέγονται, οἷον πεῖνα, δίφα, xai τὰ τοιαῦτα. Λέγεται δὲ πάλιν ἑνέργεια xal τὸ ἀποτέλεσμα τῆς δυνάµεως. Διττῶς δὲ λέγεται, xal τὸ δυνάµει, καὶ τὸ ἕνερ- γείᾳ. Λέγομεν γὰρ τὸν παΐδα «hv θηλάζοντα, δυνά- pec γραμματικόν ' ἔχει γὰρ ἐπιτηδειότητα 0:3 µαθῄσεως γενέαθαι γραμματικός λέγομεν md τὸν γραμματικὸν, xol δυνάµει γραμματιχὸν , xal ἑνεργείᾳ ἑγεργείᾳ μὲν, ὅτι ἔχει τὴν γνῶσιν τῆς γραμματικῆς ' δυνάμει δὲ, ὅτι Δύναται ἑξηγεῖσθαι, οὐκ ἐνεργεῖ δὲ τὴν ἐξήγησιν' λέγομεν πάλιν ἑν- εργείᾳ Υραμματικὸν, ὅτε ἐνερχεῖ, ἤγουν ἐξ. ηγεἶται, Χρὴ οὖν γινώσχειν , ὅτι ὁ δεύτερος τρόπος χοινός . hunc modum, esse tum potentis, tum actui commur- B ἐσει τοῦ δυνάμει ; xa τοῦ ivepyela * δεύτερος μὲν, nem : ac secundo quidem potentiam, priore vero actum jmportari. Vita prima nature operatio. — Prima, solaque et vera Dalure operatio, seu actus, est vita quam sponte volumus, sive rationalis et libera, quaque species humana constituitur. [απο qui Christo eri- piunt, haud asgcquor quonam pacto illum Deum hominem factum dicont **. Actus demum est efficax nature motio. Efficax porro dicitur illud quod ex seipso movetur. CAP. XXIV. De voluntario et non voluntario. Quoniam ** id quod sponte fit, in actione qua- * Max. Dial. cum Pyrrh. ** Greg. Nyss. ap. Max. p. 155. τοῦ δυνάμει, πρῶτος δὲ, τοῦ ἑνερχείᾳ. Ἐνέργεια φύσεώς (90) ἐστι πρώτη, χαὶ µόνη, καὶ ἀληθῆς, fj αὐθαίρετος, fiot λογιχἡ, xat αὐτεξούσιος Qoh, xai τοῦ xa0' ἡμᾶς εἴδους συστατιχή ΄ fc ob ἀποστεροῦντες τὸν Κύριον, οὐκ οἵδ' ὅπως αὐτὸν θεὺν ἑνανθρωπήσαντα λέγουσιν. Ἐνέρχειά ἔστι φύσεως χίνησις δραστιχΏ» ὃρα- τιχὸν δὲ λέγεται τὸ ἐξ ἑαυτοῦ χινούμενον. ΚΕΦΑΛ. ΚΔ [AH]. Περὶ ἑχουσίου καὶ ἀκουσίου. Ἐπειδὴ τὸ ἑκούσιον £v πράξει τινί ἐστι, xal τὸ 5» Nemes. c. 29. NOTAE. (89) Kal τὰ πάθη. Affectus quoque, cic. Idem C προαιρἐσεὼς ἔστι νόσος, quae quidem voluntatis gcripserat cap. 9 Institutionis elementaris. Quod firmatur ex Dialogo Maximi cum Pyrrho. Dicendo επί, inquit, Agit utraque forma cum alterius com- munione, quid aliud egit (Leo M.) guam qui ait : « Cum jejunasset quadraginta dies, postea esuriit : » Ἔδωχε 1p τῇ φύσει, ὅτε ἐθέλησε , τὰ ἴδια iv- εργῆσαι. Nature quippe dedit, quando libuit, ut que propria essent ageret. Hoc posterius dictum Gre- gorio quoque Nysseno , et Cyrillo Combefisius as- signat. Verba Cyrilli obvia non sunt. Nysseni in- signis exstat locus, lib. v Cont. Eunom. p. 110, quo copiose explicatur, quid πάθος, proprie sit, et rid proprie non sit. 0ὐδὲν χατὰ ἀλήθειαν πάθος ἐστὶν, ὃ ph εἰς ἁμαρτίαν φέρει. Οὐδὲ χυρίως ἄν τις «bv ἀναγχαίως φύσεως εἰρμὸν πάθος λέγοι ' Revera passio nulla est, que non ferat in. peccatum : nec proprie quisquam necessariam nature seriem πάθος, íd est, passionem , dizerit, si compositam naiuram morbus est, particeps non (uit. Nam « peccatum non fecit, neque dolus inventus est in ore ejus. » Nature vero proprietatum, que ex consuetudine et abusione, ὁμωνύμως, vquivoce , πάθη, passiones dicuntur, harum participem. [uisse Dominum fatemur, puta generationis, mulritus , accretionie , somni , lassi- tudinis, e& aliorum, quibus naturaliter anima ob molestias eorporis affici solet, etc. Hzc Nyssenus ; ad quz profecto Noster respiciebat, cum elemen- tarem institutionem scriberet. Mode Yero theologi Latini ex Hieronymo (in cap. xxv Matth. ) docent affectus illos, quos Ghristus admisit, puta timorem et similes, propassiones potius esse dicendos, ne passio in eum dominata censeatur. " (90) Ἑνέργεια φύσεως. Porro prima et sola, etc. Sic Nyssenus apud Maximum, anim:e ratione mentis operatio est , inquit , ἡ χατὰ φύσιν αὐτῆς ζωὴ, naturalis ejus vita. Quocirca Anastasius Án- erdine quodam el consecutione progredieutem. in- D tiochenus, libro contra Monophysitas nondum spiciat. Nam elementorum diversi generis mutua contersio, ex qua nostrum corpus construitur, com- positio quedam est ex pluribus dissimilibus concin- nata. Resoluta autem suo tempore harmonia, qua concursus elementorum — colligabatur , compositum quoque in ea, quibus constabat , solvitur. Atqui hoc potius fuerit opus, quam passio nature : Μόνον γὰρ ἑναντίον τῇ χατ ἀρετὴν ἀπαθείᾳ νοούμενον, χυρίως προσαγορεύοµεν πάθος. llud enim quod immunitati ab a[fecifus adversari intelligitur, passionem proprie vocamus. Cujus etiam experiem mansisse cedimus eum, qui salutem gratificatus est nobis, « tentatus per emnia secundum similitudinem absque peccato. » Quamobrem ejus quod est passios. sive perturbatio, ὃ edito, περὶ ἐνεργειῶν, de operationibus, scripserat, ἀνθρωπείας δὲ τὴν ζωὴν αὑτὴν λέγω xaz' ἄνθρω- ποὺ, xa0' fjv χινούμεθα πρὸς ὄρεξιν τροφῆς αρὸς αὔξησιν. Ἐνέργεια γὰρ ἡ ζωὴ, χαὶ dj πρώτη του ζώου ἑνέργεια . εἰ δὲ μὴ ἑνέργεια τυχὸν, ὡς ἄν τινες .. οἰήθειεν, πάντως πάθος, ὅπερ ἄτοπον. θὐκοῦν ἓν- έργεια πάντως Humanas autem operationes, vitam illam dico, que convenit homini , qua movemur ad expelendum alimentum | accretioni idoncum. Nam vile operatio est, quin est prima animalis operatio. Sin autem mon est actio , ut quidem f(ortaseis opi- nantur, omnino passio [uerit ,' quod absurdum est. Jgitur est operatio. 953 DE FIDE ORTIIODOXA LIB. II. 054 νομιζόμενον δὲ ἀχούσιον, ἓν πράξει τινί ἐστι, πολλοὶ A dam positum. est, et. illud quod voluntarium non δέ τινες, χαὶ τὺ ὄντως ἀχούσιον, οὗ µόνον ἐν τῷ πάοχειν , ἀλλὰ xal iv τῷ πράττειν τίθενται, δεῖ δὲ εἰδέναι, ὅτι πρᾶξίς ἐστιν ἑνέργεια λογιχή. Ταϊς δὲ πράξεσιν ἔπεται ἔπαινος, 7| Φόγος ' χαὶ αἱ μὲν αὑτῶν μεθ) ἡδονῆς, αἱ δὲ μετά λύπης πράττονται * xai αἱ μὲν ? αὐτῶν slow αἱρεταὶ τῷ πράττοντι, αἱ δὲ φευχταί * τῶν δὲ αἱρετῶν, αἱ μὲν ἀεὶ αἱρεταὶ, αἱ δὲ χατά τινα χρόνον. Ὁμοίως xal τῶν φευχτῶν. Καὶ πάλιν, αἱ μὲν τῶν πράξεων ἑλεοῦνται, xal ουγγνώµης ἀξιοῦνται , αἱ δὲ μισοῦνται, xal χολά- . ζονυται. Tip μὲν οὖν ἑχουσίῳ πάντως ἐπαχολουθεῖ - ἔπαχ.νος, f φόγος, χαὶ τὸ μεθ) ἡδονῆς πράττεσθαι, καὶ τὸ αἱρετὰς εἶναι τὰς πράξεις τοῖς πράττουσιν, 8| ἀεὶ, f) τότε, ὅτε πράττονται. Τῷ δὲ ἀχουσίῳ, τὸ esse censetnr, in quadam etiam actione consistit ; multi vero illud quoque quod reapse non est vo- luntarium, non in patiendo solum, sed ctiam in agendo constituunt : omnino scire oportet, actio- nem esse operationem cum ratione editam. Actio- nes porro laus sequitur aut vituperium ; atque actiones ipse, partim cum voluptate, partim cum morore fiunt; partimque ítem agenti accepte, partim invise sunt : quinimo ex iis que accepta sunt, alis semper arrident, alite quandoque dun- taxat : id quod de illis etiam qux» sunt fugiendz, debet intelligi. Mursus actionum alie ejusmodi sunt, in quibus venie et misericordie locus sit ; alie odio sunt, et supplicio vindicantur. Et qui- συγγνώµης, 7) ῥἑλέους ἀξιοῦσθαι, xal τὸ μετὰ B dem quod voluntarium est, omnino vel laudem, λύπης πράττεσθαι, καὶ τὸ μὴ εἶναι αἱρετὰς, μηδὲ δι) ἑαυτοῦ τελεῖν τὸ πραττόµενον, εἰ καὶ βιά- ζοιτο. vel vituperium meretur, agiturque cum voluptate : insuper actiones, illis qui agunt, vel semper ac- cepta sunt, vel tum saltem quando fluunt. Contra id quod voluntarium non est, aut venia, aut miseratione dignum est, nec sine moerore patratur; praterea agenti accepta non est actio, utpote quam non a seipso perficiat, tametsi per vim ab co ex- torqueatur. Too δὲ ἀχουσίου τὸ μέν ἐστι κατὰ βίαν, τὸ δὲ δι) ἄγνοιαν ' κατὰ βίαν μὲν, ὅταν dj ποιητιχκὴ ἀρχὴ, ἤγουν αἰτία, ἔξωθέν ἐστιν , Ίγουν ὅταν ὑφ) ἑτέρου βιαζώμεθα, μηδ ὅλως πειθόµενοι, μηδὲ συµβαλλώ- µεθα χατ᾽ οἰχείαν ὁρμὴν, μηδὲ ὅλως συµπράττωµεν, j δι’ ἑαυτῶν τὸ βιασθὲν ποιῶμεν * ὃ καὶ ὁριζόμενοί qapev * ἀχούσιόν ἔστιν, οὗ dj ἀρχὴ ἔξωθεν, μηδὲν συµθαλλοµένου xac' οἰχείαν ὁρμὴν τοῦ βιασθέντος. 'Apyhv δὲ φαμὲν, τὴν ποιητικὴν αἰτίαν. Τὸ δὲ δι᾽ Non voluntarium per vim, per ignorantiam.—Porro non voluntarium, vcl per vim fit, vel per ignorantiam. Per vim quidem, dum principium operans, extraneum est; ut cum ab alio, nihil ejus suasionibus illecti, per vim adigimur: nec nos conatum ullum, aut quidpiam adjumenti afferimus, ut per nosipsos, id quod vi exprimitur, faciamus δν, Hoc autem genus sic definimus : non voluntarium illud est, cujus principium extrinsecus est, nihil suopte motu ad ἄγνοιαν &xoóctov ἑστὶν, ὅταν pi] αὐτοὶ παρέχωµεν C actionem conferente illo, 1949 cui vis affertur. αἰτίαν τῆς ἀγνοίας, ἀλλ οὕτω cup6f. El γὰρ pe- θύων τις φόνον ποιήσει, ἀγνοῶν μὲν ἐφόνευσεν, οὐ μὴν ἀχουσίως * τὴν γὰρ αἰτίαν τῆς ἀγνοίας, Ίγουν εὴν µέθην , αὑτὸς ἔπραξεν. El δέ τις ἓν τῷ συν- ἠθει τόπῳ τοξεύων, τὸν πατέρα παριόντα ἆἁπ- ἐχτεινε, δι’ ἄγνοιαν λέγεται ἀχαυσίως τοῦτο πεποιη- χέναι. Per principium autem, causam efficientem signi- ficamus. At vero non voluntarium fit per ignoran- tiam, cum nos ignoranti: causam non prabemus, sed casu res ita contingit. Etenim si quisplam cbrius czdem perpetrarit, inscius quidem eam ad- niisit, at non prorsus invite **. lgnorantize quippe causam, ebrietatem scilicet, ipse accersivit. Sin quispiam in eum quem consueverat locum sagittas mittens, prztereuntem patrem peremerit, ob insci- tiam facinus hoc invite patrasse dicitur. To) οὖν ἀχουσίου διττοῦ ὄντος, τοῦ μὲν χατὰ βίαν, τοῦ δὲ δι) ἄγνοιαν , τὸ ἑχούσιον ἀμφοτέροις ἀντίχειται. Ἔστι γὰρ ἑἐχούσιον, τὸ µῆτε χατὰ βίαν, μήτε 6€ ἄγνοιαν Υινόμενον. Ἔχούσιον τοίνυν ἐστὶν, οὗ ἡ ἀρχὴ, τουτέστιν ἡ αἰτία, àv ἑαντῷ εἰδότι τὰ καθ) ἕχαστα , δ. ὧν, xai iv ol; ἡ πρᾶξις. Καθ᾽ ἕχαστα δέ ἐστιν, ἃ Χαλεῖται παρὰ τοῖς ῥήτορσιν περιστατιχκὰ μόρια. olov, τίς, ἤγουν ὁ πράξας * τίνα, Ίγουν τὸν παθόντα’ τί, Ίγουν αὐτὸ τὸ πραχθὲν, τυχὸν ἐφόνευσε τίνι, Ίγουν ὀργάνῳ ποῦ, Ίγουν ςόπῳ πότε, Ίγουν ἐν ποίῳ χρόνῳ’ πῶς, ὁ τρόπος τῆς πράξεως, διὰ τί, Ίγουν διὰ ποίαν αἰτίαν. Voluntarium,—Non voluntarium igitur duplexcum sit, aMerum propter vim, alterum propter ignoran- tiam, utrique voluntarium opponitur. lllud enim vo- luatarium est, quod nec per vim, nec perignorantiam efficitur **, Quamobrem voluntarium dicitur, cujus principium, sive causa, in ipso est qui agit, ut ipse noscat omnia singulatim , per qua actio geritur, etin quibus versatur: qua quidem singula, rhe- tores circumstantias appellant ; puta, quis, hoc est, ille qui fecit : quem, seu eum qui perpessus est ; quid, id est, boc quod factum est, utputa inter- fecit; quo, scilicet instrumento; ubi, sive quo jn loco; quando, id est quo tempore; quomodo, quove pacto illud egit; quare, seu qua illectus causa.. Μι Nemes. e, 50. δὲ Nemes. 6, 31. ** Nemes. c. 92. VARLE LECTIONES. ο Edit. γὰρ, in utroque loco. Mss. et Nemes. μέν. i 955 esse qua inter voluntaria, οἱ non voluntaria, me- dium locum obtinent. Quz quidem, etsi ipjucunda οἱ molesta sunt, vitandi gravioris mali cauaa eus- cipinus; ut cum naufragii metu merces navis in mare projicimus 57. Pueri et bruta sponte agunt ; at nonet electione — Sed illud quoque notandum est, quod pueri et bruta animantia sponte quidem faciunt, sed non ex ele- ctione. Quin ea quoque quz ira commoti absque previa deliberatione facimus, voluntarie quidem facimus, czeterum non ex electione **. Et cum ami: cus repente occurrit, libentibus quidem. nobis adest , non item eligentibus. Ac denique qui preter spem in tbesaurnm incidit, sponte quidem incidit, sed non ex electione. Hec enim omnia, hoc «quidem nomine voluntaria sunt, quod ex jis est. CAP. XXV. De eo quod in nostra potestate situm est, sive de libero arbitrio. M Quaestiones de libero arbitrio. — In dispütatione de libero arbitrio, id est, de eo quod in potestate nestra situm est, Ίνῶο prima occurrit quaestio, sitne aliquid in nostra potestate **, 193 multi enim id negant. Altera, qux»nam sint ea quz arbitrii nostri sint, οἱ quorumnam penes nos sit potestas. Tertia, quidnam causes sit, cur nos Deus liberos crearit. Α quadam in nostra potestate esse, atque hunc in modum agamus. 5 Nemes.c. 50. 35 ibid. 53. ** ibid. 29 S. JOANNIS DAMASCENI Mista voluntario et invito.—Scire attinet quzdam A » Ἱστέον, ὡς εἰσί τινα µέσα ἐχουσίων καὶ ἀκουσίων ἅτινα ἀηδῆ xai λυπηρὰ ὄντα, διὰ μεῖζον xaxbv xat δεχόµεθα * ὡς διὰ ναυἆγιον ἀποθάλλομεν τὰ kv τῷ αελοίῳ. Ἱστέαν ὡς τὰ χαιδία καὶ τὰ ἄλογα, ἐχουσίως plv voii, οὗ μὴν δὲ xal πρὀαιρούµενα, καὶ ὅσα διὰ θνμὸν ποάσταµεν , μὶ προθουλενσάµενοι , ἐπουσίως ποιοῦμεν, οὗ μὴν xal κατὰ προαίρεσιν. Καὶ ὁ φΏος αἰφνιδίως ἀπέστη., ἑχουσίως μὲν ἡμῖν , οὐ μὴν xai προαιρουµένοις. Καὶ ὁ θησαυρῷ ἀνελπίστως περι- τυχὼν, ἐχουσίως περιέτυχεν, οὐ piv xal σπροαιρού- µενος. Πάντα ταῦτα ἐκούτια μὲν, διὰ τὸ ἓπ᾽ αὐτοῖς Ίδεσθαι, οὗ μὴν χαὶ χατὰ προαΐρεδιν, διότι οὖχ B ἀπὸ βουλῆς. Act δὲ πάντως βουλὴν προηγεῖσθαι τῆς προαιρέσεως, καθὼς εἴρηται. voluptatem capiamus : a4 mon Wem secumdum electionem, quia non delibersndo fiunt. Deliberatio porro electionem owmino antecedat necessum est, quemadmodum superius dictum KE9AA. κε [A9]. Περὶ τοῦ àg" ἡμῖν, τουτέστι, τοῦ αὗτεξου- σίου (9 Ὁ περὶ τοῦ αὐτεξουσίου λόγος, τουτὲστι, τοῦ Ég' ἡμῖν, πρώτην μὲν ἔχει ζήτησιν, el ἔστι τί Eg" ἡμῖν. Πολλοὶ γὰρ οἱ πρὸς τοῦτο ἀντιδαίνοντες. Δευτέραν δὲ, τίνα ἐστὶ τὰ Bg" ἡμῖν, χαὶ τίνων ἐξουσίαν ἔχο- μεν. Τρίτην, τὴν αἰτίαν ἑφετάσαι, δι ἣν ὁ ποιῆσας ἡμᾶς θεὺς αὐτεξουσίους ἐποίησεν. ᾿Αναλαθδόντες οὖν περὶ τοῦ πρώτου, πρῶτον P εἴπωμεν ἀποδειχνύντες, primo itaque resumentes, prius ex iis ipsis quze ὅτι ἔστι τινὰ ἐφ᾽ ἡμῖν, Ex τῶν παρ’ ἐχεῖνοις ὅμολο- apud illos pro indubitatis habentur, demonstremus γουµένων, καὶ εἴπωμεν οὕτως. VARLUE LECTIONES, P Ed. τὸ πρῶτ. NOTAE. (91) Τουτέστι τοῦ αὐτεξουσίου. Sive de libero arbitrio. Displicuit Calvino Greca voce αὐτεξ- οὖσιον , liberum hominis arbitrium exprimi, ac si potestas sui, inquit, penes hominem esset. Ratum quippe erat hanc fuisse Orientalium Patrum do- ctrinam contra Gnosticos οἱ Manichzos, hominem aetionum suarum potests3tem habere, ut penes ipsum sit agere vel non agere, ut libuerit. AL novelli quidam theologi liberum arbitrium sic intelligunt, ut quocunque modo voluntas trahatur ad unum aliquod appetendum, nihilosecius liber- rima sit sponte volendo : lancque esse aiunt Joan- nis Damasceni sententiam , quippe qui lib. ui, cap. 94, scripsit, definitum esse, a Patribus liber- latem nihil aliud essa preter quam voluntatem : Τὸ γὰρ αὐτεξούσιον θέλησιν ὡρίσαντο οἱ Πατέρες. Ut de Dainasceni aliorumque Gracorum sensu con- Stet, satis fuerit legere qu: tribus hisce capiti- bus 25, 26 et 27, de facultatibus hominis ex Ne- mesio et Maximo complexus est. Ibi liberos quidem actus a voluntate proficisci ail, sed liberos esse alio modo non probat, njsi quia electione fiunt. At Damascenus, inquiunt, docet hominem esse liberum, qua rationalis est : hoc est, quia motum omnem voluntatis ejus , quantumcunque necessa- rius sil, consideratio rationis comitatur. Verum ne illi integrum legerunt contextum auctor. Quorsum enim probat hominem esse liberum, qua rationalis est, nisi quia utendo ratione consuitat homo, cumque deliberaverit, id tandem eligit quod sibi melius esse judicavit ? Quisquis consultat , in- uit , cap. 27, perinde consuligt, ceu rerum agen- darum in ipso potestas sit : ut. quod consultando visum melius (uerit, hoc eltgat, et cum elegerit, es- sequatur. Quod cum ita se habeat, ἐδ ἀνάγχης παρυφίσταται τῷ λογικῷ τὸ αὐτεξούσιον, arbitrii libertas rationi adnexa sit oportet. Aut enim homo rationis compos non erit, aut si ea praeditus. est, penes ipsum quoque aciionum suarum polestas con- stabit et arbitrium. Ut ergo homo liber sit, non suf- ficit attentio sola in id quod vult, sed necesse est ut sui compos , et eligendo, unum atpplectatur, altero posthabito. Quocirca, c. 10, Instit. elem. docet hominem eatenus esse liberum, quod olxelg γνώµῃ, arbitrio proprio , ad ea feratur , quae sunt ἐφ᾽ ἡμῖν, in nostra. potestate, ἃ καὶ δυνάµεθα, καὶ τὰ ἀντιχείμενα αὐτοῖς, αμα possumus asctscere, 84 εί eorum contraria. -- 95] . vat, ἡ ἀνάγχην, fj εἰμαρμένην, f) φύσιν, 7) τύχην, f| τὸ αὑτόματον. ᾽Αλλὰ τοῦ μὲν θεοῦ ἔργον, οὐσία καὶ πρόνοια ᾽ τῆς δὲ ἀνάγχης, τῶν ἀεὶ ὡσαύτως ἐχόν- των ἡ χίνησις * τῆς δὲ εἰμαρμένης, τὸ ἐξ ἀνάγχης τὰ δι αὐτῆς ἐπιτελεῖσθαι. Καὶ γὰρ xol αὕτη τῆς ἀνάγχης ἑἐστί τῆς δὲ φύσεως, Ὑένεσις, αὔξηῆσις, φθυρὰ, φυτὰ, xaX Qoa: τῆς δὲ τύχης, τὰ σπάνια καὶ ἀπροσδόχητα. ᾿Ορίζονται γὰρ τὴν τύχην, αύμπτωσιν xat συνδρομὴν δύο αἰτιῶν, ἀπὸ πρσαιρέσεως τὴν ἀρχὴν ἐχουσῶν, ἄλλο τι παρ) ὃ πέφυχεν, ἀποτελου- σῶν ὡς τάφραν 4 ὁρύσσαοντα, θησαυρὸν εὑρεῖν' οὔτε γὰρ ὁ θεὶς τὸν θησαυρὸν, οὕτως ἔθηχεν, ὥστε ἄλλον τοῦτον εὑρεῖν, οὔτε ὁ εὑρὼν οὕτως ὥρυξεν, ὡς εὑρεῖν θησαυρόν’ ἁλλ’ ὁ giu, ἵνα ὅταν ἐθέλῃ * àv- έληται, ὁ δὲ, ἵνα τάφρον ὀράξη ΄ συνέπεσε 6k ἄλλο τε, παρ ὃ προῃροῦντο ἁμφότεροι. Tou δὲ αὐτομάτον, τὰ τῶν ἀψύχων, ἢ ἁλόγαν αυμπτώµατα, ἄνευ φὐ- σεως xaX τέχνης οὕτως αὖτοί φαςε. Τΐνε salvo w τού-. των ὑπαγάτωμεν τὰ διὰ τῶν ἀνθρώκων, εἴπερ 6 ἄνθρωπος οὐκ ἔστιν αὔτιας καὶ ἀρχὰ πράξεως »;. 026i γὰρ θεῷ θεμιτὸν ἐπιγράφειν αἰσχρὰς ἐσθότε πράξεις xaX ἀδίχους * οὐδὲ οὐ ἀνάγχῃ οὗ γὰρ τῶν ἀεὶ ὡσαύτως ἑχόντων ἔστέν- οὐδὲ εἰμαρμένῃ * οὗ Υὰρ τῶν ἑνδεχομένων , ἀχλὰ τῶν ἀναγκαίων τὰ τῆς εἰ- µαρμµένης λέγουσιν * οὔτε φύσει. φύσεως γὰρ ἔργα, ζῶα xai φυτά. οὐδὲ τύὐχῃ”. οὗ γὰρ σπάνιοι xal ἀπροσδόχητοι τῶν ἀνθρώπων at πράξεις * οὔτε τῷ αὑτομάτῳ' ἀψύχων γὰρ λέγουσιν εἶναι * fj ἀλόγων, τὰ συμπτώματα τοῦ αὐτομάτου. Λείπεται 6h, αὐτὸν τὸν πράττοντα καὶ ποιοῦντα ἄνθρωπον, ἀρχὴν εἶναι τῶν ἰδίων ἔργων, xat αὐτἐξούσιον. ΡΕ FIDE ORTHODOXA LID. II. Ἐῶν γινοµένων ἁπάντων, f| 8sóv φασιν αἴτιον εἷ- Άι 958 Hominem liberi arbitrii asse swádrumque actionem causam. Fortuna definitio. — Eorum omnium quo flunt, aut Deum auctorem esse dicunt, aut. neees- sitatem, aut fatum, ant naturam, aut fortunam, aut casum. Caterum Dei opus est essentia et pro- videntia; necessitotis, motus, illorum quse eodem semper modo se habent : fati, ut ea que per ipsum fiunt, neeessario contiagant ; nam οἱ fatum ipsum necessitatem importat : watura vero, orius seu generatio, accretio, eorruptio, stirpes, et animen- tia : fortunas, ea qua rara sunt, ac prater exspecta- tionem evenieat. Fortunam quippe definiunt, dua. rum wna iwcidewtium causerum coneursus, que ab electione principium babentes, aliud quiddam quam «quod natura eemporatum sit, efficiant : ut cum quis foveam fodiens thesaurum mvenit. Neque esim is qui thesaurum condiderat, hoc animo con- diderat οἱ alius invenieet : nee. rursus is qui in- "wenit, ea meete fodit, ut thesaurum reperiret : sed ie quidem, ut, cum vellet, thesaurum tolleret ; hie awtem, ut foveam fodeyet. Coterum aliud quidpiam accidit, preter id quod uterque sibi proposuerat. Caswi denique ex assignant , qux inanimis rebus, aut brutis animantibus citra naturam. et artem ob- veniunt. Bec illorum doetrina est. Cuinam igitur horum ea que per homines flunt, subjiciemás, si- quidem homo auetor et principium actionis non sit * Neque Deo torpeg ac sceleratas actiones pror- &us ascribere fas est, neque necessitati : non enim actio ex geuere eorum est, que eodém semper modo se habent. Neque item fato: nequaquam enim contingentium rerum, sed necessario eve. nientium fatum esse dieunt. At nec nature quidem : quia natur» opera sunt stirpes et animantia. Nee rursus fortun: : non enim rare et inopinatze sunt hominum actiones. Non denique casui: ina- nimorum quippe duntaxat, aut brutorum eventus ad casum pertinere censent. Relinquitur itaque eumdem ipsum hominem, qui agit et operatur, operum suorum auclorem esse, przeditumque adeo arbitrii libertate. "Est, el μηδεμιᾶς ἐστιν ἀρχὴ πράξεως ὁ ἄνθρω- πος, πέριττῶς ἔχει τὸ βουλεύεσθαι * cl; τί γὰρ χρἠ- οεται τῇ βουλῇ, μηδεμιᾶς ὢν κχύριος πράξεως; Πᾶσα γὰρ Bou), πράξεως ἕνεχα * τὸ δὲ χάλλιστον xai τιµιώτατον τῶν ἐν ἀνθρώπῳ, περιττὸν ἀποφαί- νειν, τῶν ἁτοπωτάτων ἂν εἴη. El ταίνυν βουλεύεται, πράξεως Evexa βουλεύεται' πᾶσα γὰρ βουλὴ πρά- ξεως ἕνεχα, xal διὰ πρᾶξιν. ΚΕΦΑΛ. KG' [M]. Περὶ τῶν qwvopévew. Τῶν γινοµένων, τὰ μέν οἷσιν ἐφ᾽ ἡμῖν, τὰ δὲ οὐχ ἐφ᾽ ἡμῖν. Ἐφ᾽ ἡμῖν μὲν οὖν claw, ὧν ἡμεῖς ἆσμεν αὐτεξούσιοι ποιεῖν τε καὶ μὴ ποιεῖν΄ τουτέστι, πάντα τὰ δι ἡμῶν ἑχουσίως πραττόµενα * οὐ γὰρ ἐχόνσίως ** Nemes. 10. Huc accedit, quod si nullius actionis auctor sit bomo, frustra ei deliberandi facaltas data est. Quorsum enim deliberatione utatur, si nullius actionis arbitrium penes ipsum sit? Omnis enim deliberatio actionis causa initur. Porro id quo nec preclarius quidquam, ncc praestantius in bomine est, supervacaneum esse affirmare, extremz absur- p ditatis est. Ac proinde cum deliberet, actionis causa deliberat. Nulla enim deliberatio est, pisi propter actionem. : 194 CAP. XXVI. De iis que funt. Quamam ain arbitrii nostri. Contingentia que sint. Agendorum electia semper in mohis esl, non ipea Gciio. — Ea qui flunt **, partim potestatis nostre suni, partim illius non sunt. ln nostra potestate VARLE, LECTIONES. 1 Edita Damasceni et Nemesii τάφρον. Mss. vero τάφον. 5 Multi cod. 0m. * Mss. πράξεων, ut apud Nemesium. * Dees. elvat in. mss. Nemesius ἀφύχων γάρ ἐστιν, f| ἁλόγων τὰ συµπτ. 959 S. JOANNIS DAMASCENI « sita sunt, quc liberum nobis est facere, vel non Α ἑλέγετο πράττεσθαι, τῆς πράξεως obx οὕσης ij facere ; hoc est, ea omnia quse ultro et sponte agi- mus (neque enim ea sponte a nobis fieri diceren- tur, si actio in nostro arbitrio minime posita esset): uno verbo, ea omnia quz, vel laudem, vel vitupe- rationem afferunt, οἱ ob quz leges et consilia dantur. Preprie autem in nostra potestate sunt, quacunque ad animam pertinent, et de quibus consultamus. Consilium porro circa ea versatur, qus pereque in utramque partem contingere pos- sunt. Pereque autem contingens illud est, quod et ipsum pagsumus, et quod ei opponitur : ejus vero electio penes mentem nostram est ; hzec enim actionis principium est. In nobis igitur hzc sita sunt, qua alterutro modo possunt evenire, velut, ἡμῖν, καὶ ἁπλῶς, οἷς ἔπεται φόγος :ἢ ἔπαινος, xà ἐφ᾽ οἷς ἐστι προτροπὴ xai νόµος. Κνρίως δὲ ἐφ᾽ fgh ἐστι τὰ φυχικὰ Ἡ πάντα, xai περὶ ὧν βουλευόμεθε, ἡ δὲ βουλὴ τῶν ἐπίσης ἑνδεχομένων ἐστίν. Ἐπίας δὲ ἑνδεχόμενόν ἐστιν, ὃ αὑτό τε δυνάµεθα, xal & ἀντιχείμενον αὐτῷ * ποιεῖται δὲ τούτου την αἴρεσι 6 νοῦς ὁ ἡμέτερος ᾽ xal οὗτός ἐστιν ἀρχὴ πράξεως, Ταῦτα τοίνυν ἐστὶ τὰ io ἡμῖν, τὰ ἑἐπίσης ἑνδεγχ- μενα * otov τὸ χινεῖσθαι καὶ τὸ μὴ χινεῖαθαι, ὁρμῷ . καὶ μὴ ὁρμᾶν, ὀρέγεσθαι τῶν μὴ ἀναγχαίων xal μὴ ὀρέγεσθαι, ψεύδεσθαι xat μὴ ψεύδεσθαι, διδόναι xal μὴ διδόναι, χαίρειν ἐφ᾽ olg δεῖ καὶ μὴ χαίρεν ὁμοίως, καὶ ἐφ᾽ οἷς οὐ δεῖ, xal ὅσα τοιαῦτα, kv οἷς ἐστι τὰ τῆς ἀρετῆς, xal τὰ τῆς χαχίας ἕργα. Το moveri, et non moveri ; incitari, et. non incitari; p των γάρ ἔσμεν αὐτεξούσιοι. Tov δὲ ἀπίσης ἑνδεχο- appelere quaj necessaria non sunt, el non appe- péwov εἰσὶ xat αἱ τέχναι * ἐφ᾽ ἡμῖν γάρ ἐστι μετελ- Vere ; mentiri, et non mentiri ; tribuere, et non tri- — Octy fjv ἂν θελήσωµεν, xaX μὴ μετελθεῖν. buere; gaudere dum convenit, et similiter non gaudere, et ubi non convenit, cateroque ejusmodi, in quibus virtutis et vitii munera versantur. Horum enim penes noslibera est poteatas. Inter ea que pereque in utrainque partem contingere possunt, artes numerantur. Penes nos enim est eas colere, et non colere. . , Observandum autem est, eorum qua sub actio- nem cadunt, electionem quidem semper in nostra potestate esse: czterum actionem sspe impediri certa quadam Providentize ratione 09. CAP. XXVII Quam ob causam libero arbitrio prediti simus. Creata, suapte natura mutabilia. Libertas arbitrii rationi annexa. Nulla in brutis arbitrii libertas. — Qnamobrem una cum ratione, arbitrii quoque li- Xph δὲ γινώσχειν, ὡς ἡ μὲν αἴρεσις τῶν πρα- χτῶν Y ἀεὶ ἐφ᾽ ἡμῖν ἐστιν: ἡ δὲ πρᾶξις πολλάχις χωλύετὰι, κατά τινα τρόπον τῆς θείας προνοίας. ΚΕΦΑΛ. Κ7Ζ’ [MA']. Περὶ τοῦ, διὰ ποἰαν altar αὐτεξούσιοι γεγόνα- μεν. Φαμὲν τοίνυν εὐθέως τῷ λογιχῷ συνεισέρχεσθαι τὸ αὐτεξούσιον x, χαὶ τοῖς γεννητοῖς συμπεφυχέναι μεταθολὴν xal τραοπήν. Πᾶν γὰρ γεννητὸν, xal bertatem accedere dicimus [ac creatis rebus muta- (* τρεπτόν ἐστιν. "Qv γὰρ tj ἀρχὴ τῆς Ὑενέσεως àv tionem omnino congenitam esse]. Quidquid enim creatum est, muiationi quoque subjicitur οἱ, Si- quidem quorum generatio a mutatione initium duxit, ea quoque mutabilia esse necessarium est. Est autem mutatio, cum quid ex nihilo producitur, atque ex subjecta materia quidpiam aliud efficitur. Et quidem ea qu» anima carent, itemque bruta auimantia juxta corporeos illos, quos memoravi- inus, modos immutantur : rationabilia autem, ra- tione electionis : nam facultas rationalis partim in contemplatione, partim in actione versatur. Quz jn contemplatione consistit, res ut se habent, con- siderat. Illa vero in actione posita est, quz» consul- tat, et rebus agendis rectam rationem przscribit. Atqui partem illam quz contemplationi vacat, D imnentem nuncupant; quz vero actioni, rationem. Ac rursus, illam sapientiam, istam prudentiam appellant. Quocirca quisquis consultat, perinde .consultat, tanquam rerum agendarum penes ipsum potestas sit, ut 195 quod ex consultatione me- Mus visum fuerit, hoc eligat; οἱ cum elegerit, * Nemes. c. 37. 33 Nemes. c. 41. τροπῆς ἠρξατο, ἀνάγχη ταῦτα τρεπτὰ εἶναι. Τροτὴ δέ ἐστι, τὸ ix μὴ ὄντων εἰς τὸ εἶναι παραχθῆναι, xai τὸ ἐξ ὑποχειμένης Όλης ἕτερόν τι γενέσθαι. Τὰ μὲν οὖν ἄφυχα καὶ ἅλογα τρέπονται χατὰ τὰς προ- ειρηµένας σωματικὰς ἀλλθιώσεις, τὰ δὲ λοχιχὰ, κατὰ προαίρεσιν. Τοῦ γὰρ λογιχοῦ «b μέν ἐστι θεωρητιχὸν, τὸ 65 πραχτικόν. θεωρητιχὸν μὲν, τὸ κατανοοῦν ὡς ἔχει τὰ ὄντα. πραχτιχὸν δὲ, τὸ βου- λευτιχὸν, τὸ ὁρίζον τοῖς πραχτοῖς Y τὸν ὁρθὸν λόγον’ xa χαλοῦσι τὸ μὲν θεωρητιχὸν, νοῦν, τὸ δὲ πραχτι- xbv, λόγον xaX τὸ μὲν θεωρητιχὸν, σοφίαν, τὸ δὲ πρακτιχὸν, φρόνησιν. Πᾶς οὖν ὁ βουλενόµενος, ὡς ἐπ αὑτῷ τῆς αἱρέσεως οὔσης τῶν πραχτέων, βου- λεύεται, ἵνα τὸ προκριθὲν ix τῆς βουλῆς ἔληται, xa ἑλόμενος σράξῃ΄ εἰ δὲ τοῦτο, ἐξ ἀνάγχης παρ- υφίσταται τῷ λογικῷ τὸ αὐτεξούσιον * f] γὰρ οὐχ ἔσται λογιχὸν, f) λογιχὸν ὃν, χύριον ἔσται πράξεων, καὶ αὐτεξούσιον. Ὅθεν καὶ τὰ ἆλογα οὐκ εἰοῖν αὑτ- εξούσια * ἄγονται γὰρ μᾶλλον ὑπὸ τῆς φύσεως, περ áyouci* διὸ οὐδὲ ἀντιλέγουσι τῇ φυσιχῇ ὀρέξει, , ἀλλ' ἃμα ὀρεχθῶσί τινος, ὁρμῶσι πρὸς τὴν πρᾶξιν. " VARLE LECTIONES. " R. S τὰ τῆς υχῆς. Melius ψυχικὰ, qua contra φυσιχὰ, antea distinxit. v Nemes. πρακτέων. X lec suppievit Combelisius ex Nemesio, ut ratio assignetur cur creatura ratione przdita liberi sit arbitrii. Y Multi eodd. πρακτέοις, DE FIDE ORTHODOXA LIB. II. 962 E ἄνθρωπος, λογιχὸς (v, ἄγει μᾶλλον τὴν φύσιν, Α exscquatur, Quod cum ita sit, arbitrii libertas ra- 2 &yexac* διὸ xal ὀρεγόμενος, εἴπερ ἐθέλοι, E£-— tioni adnexa sit necesse est. Aut enim rationalis αν ἔχει ἀναχαιτίσαι τὴν ὄρεξιν, fj ἀχολουθῆσαι — non erit homo, aut si rationalis, "actionum suarum |. Ὅθεν τὰ μὲν ἄλογα, οὐδὲ ἐπαινεῖται, οὐδὲ — dominus erit. Unde etiam bruta arbitrii libertate ιται * ὁ δὲ ἄνθρωπος, xal ἐπαινεῖται, καὶ déye- — carent. Α natura enim aguntur magis, quam agant: t. ac proinde nec naturali quidem appetitui repugnant, quamprimum aliquid appetiverint, in actionem ruunt. Homo contra, cum sit rationis particeps, iram potius ducit, quam ab ea ducatur. Quo fit, ut etiam cum aliquid appetit, vel appetitum primere queat, si velit, vel illi obsequi. Quod etiam in causa est cur bruta animantia nec lauden- nec vituperentur ; liomo contra et laude afficiatur, et vituperio. ph) Υινώσχειν, ὅτι ol ἄγγελοι, λογιχοὶ ὄντες, αὑτ- σιοι ὑπάρχουσι, xat ὡς χτιστοὶ, val τρεπτοἰ. ἔδειξεν ὁ μὲν διάθολος, ἀγαθὸς ὑπὸ τοῦ Δη- ιργοῦ Υενόμενος, αὐτεξουσίως δὲ τῆς χαχίας τῆς Υεγονὼς, xaX αἱ σὺν αὐτῷ (92) ἁποστατή- tt α δυνάµεις, ἤγουν οἱ δαίμονες, τὰ δὲ λοιπὰ 4372 τῶν ἀγγέλων, ἓν τῷ ἀγαθῷ διαµείναντα. ΚΕΦΑΛ. ΚΗ’ [MB]. Περὶ τῶν οὐχ ég' ἡμῖν. ὢν δὲ οὑχκ ἐφ᾽ ἡμῖν, τὰ μὲν Ex τῶν bg! ἡμῖν τὰς ἀρχάς, Ἠτοι τὰς αἰτίας, τουτέστιν αἱ ἆμοι- τῶν πράξεων ἡμῶν, iv τε τῷ παρόντι, xaX kv αέλλοντι αἰῶνι, τὰ δὲ λοιπὰ πάντα τῆς θείας ῆς ἑξήρτηται. Ἡ μὲν γὰρ γένεσις πάντων, Ex Θεοῦ, fj δὲ φθορὰ, διὰ τὴν ἡμετέραν καχίαν σήχθη πρὸς τιµωρίαν χαὶ ὠφέλειαν θεὸς γὰρ ιτον οὐχ ἐποίησεν, οὐδὲ τέρπεται ἐπ ἁπωλείᾳ ων * OV ἀνθρώπου δὲ μᾶλλον 6 θάνατος, τουτο τῆς ᾿Αδὰμ παραθάσεως, ὁμοίως xa al λοιπαὶ ρρίαι. Τὰ δὲ λοιπὰ πάντα τῷ θεῷ ἀναθετέον. "H &p γένεσις ἡμῶν τῆς δημιουργικῆς αὐτοῦ δυ- e ἔστι' xal ἡ διαμονη, τῆς συνεχτιχῆς δυνά- ς αὑτοῦ * xal ἡ χυδέρνησις, xaX σωτηρία, τῆς ιοητιχῆς αὑτοῦ δυνάµεως * xaX fj τῶν ἀγαθῶν ία ἁπόλαυσις, τῆς ἀγαθότητος αὐτοῦ, τοῖς φυ- Όυσι τὸ χατὰ φύσιν, ἐφ᾽ d xol ἐπλάσθημεν. ιδ] δέ τινες ἀντιλέγουσι τῇ προνοίᾳ, εἴπωμεν ὃν ὀλίγα b xal περὶ προνοίας. Angeli liberi, εί mutabiles, qua creati. — Scien- dum est, angelos, utpote ratione pr:ditos, liberi arbitrii esse, ac qua ratione creati sunt, muta- tioni quoque obnotios esse. Idque liquido mon- stravit diabolus, qui, cum a Creatore bonus con- ditus esset, libera potestate mali inventor exstitit, virtutesque insuper ία, qu: una cum ipso a Deo defecerunt, puta diemones, cum reliqua angelo- rum aguiina in bono perstiterint. CAP. XXVI. De iis qua in nostra potestate posita hon sunt. A Deo solo pendent que potestatis nostre non sunt. — Eorum aulem, qua in nostro arbitrio minime sita sunt, alia ex iis qux arbitrii nostri sunt, originem seu causam habent, quales sant aetionum nostrarum retributiones, tum in pre- senti, tum in futuro vo : alia vero omnia ex Dei voluntate pendent. Etenim rerum omnium ortus a Deo est; at corruptio ob nostram malitiam ad nostram poenamsimuletutilitateminveetafuit. Dews quippe mortem non fecit, nec delectatur in perdi- tione viventiwm ** : quin potius per hominem, id est per Adami transgressionem, mors, et reliqua item supplicia inflicta sunt. Caetera autem omnia in Deum referri debent. Nam et orius noster ad creatricem ejus potentiam spectat ; incolumitas, ad conservatricem ; gubernatio et salus, ad virtu- tem omnibus providendi ; ipsa denique sempiterno- rum ipsa bonorum possessio, qua» illos manct, qui id quod nature consentaneum est (cujus pe causa conditi sumus) sartum tectumque custodierint, ipsius bonitati aseribenda est. Quo- 1 vero nonnulli Providentiam negant, age nunc de ea disseramus paucis. Sap. 1, 13 ΥΑΒΙΑΗ LECTIONES. Hec in Basil. et quibusdam mss. omissa sunt. * Basil. ἀποστῄσασαι. Mss. ἀποστατιχαί. b Regii olb. 4, S. Hil. et Nem. εἴπω ὀλίχα. NOTAE. 4) Καὶ αἱ οὖν αὐτῷ. Virtu sibus que a Deo defecerunt, intelligendum ior Nemesium, quem bie Noster passim ex- »ait, ubi ait: Rursum naturarum qua materia nl, ille que circa terram versantur, cum οὐ atem quam habent tum. hominibus, rebus agen- ipplicantur, μᾶλλόν ἐστι τῶν ἄλλων τρεπταί, ris sunt mulabiliores. Nam de sanctis angelis ungit: Que vero nature sue nia, ad m propeuso studio propius accedunt, ejusque con- Vatione felices sunt, ac in seipsas, imo in Deum m comwrsc, a rebus agendis el a maleria se tesque ille, etc. De D subdncendo, ioni Deoque se dedidere, he immutabiles manent, Libere quidem voluntatis sun, qua ralione wutwniur, οὐ μὲν ερεπόµεναι διὰ τὰς προειρηµένας αἰτίας, mon. tamen mutantur ob. cau» sas quas adduximus. Denique utrorumque angelo- ruu discrimen consimili modo explicat, dicendo non omnes angelos mutabilis eese voluntatis, sed eos solum, qui τῆς πρὸς τὰ ἄνω xal τὸν Θεὸν σχά. σεως ἀποχωρήσαντες, cum ΡΓΟΡΕΛΕΝΝΙ erga res ἐν- - pernas Deumque studium abjecerint, ῥέφαντες πρὸς τὰ χάτω, ad in(eriora vergendo rerum terrenarum cupidine arserunt. 963 196 CAP. XXIX. De Providentia. Quid sit providentia, Deum rebus creatis consulere. — Providentia itaqueest procuratio, qua Deus luugi- tur erga res que sunt. Ác rursus : Providentia est voluntas Dei, per quam res omnes convenienti ratione reguntur **. Si autem Dei voluntas Provi- dentia esi, omnia procul dubio qua Providentia fiunt, pulcherrime, diversissimeque fleri necesse est, atque jta ut meliori modo prorsus exsistere nop possint. Eumdem enim, et rerum effectorem, et proviso- rem esse oportet : quia non convenit, nec consen- taneum est, alterum rerum opificem esse, altc- rum qui his proapiciat. Sic quippe in imbecilli- tate uterque omnino versaretur : ille nimirum efficiendi, hic procuraudi **. Quodcirca Deus est, el qui procreavit, et. qui procurat : ejusque pro- creandi, et conservandi, et providendi potentia nihil aliud est, nisi bona ipsius voluntas : Omnia enim quacunque voluit. Dominus fecit in colo et in terra *"; nec qui voluntatiejus resistat, ullus est ὃν, Fieri omnia voluit, et facta sunt. Vult. mundum consistere, οἱ consistit, ac quidquid vult, effi- cur. Providemia asiruitur. — Quod autem Deus re- bus provideat, idque perquam praeclare ad hunc IDodum rectissime «quispiam expenderit *'. Solus Deus natura bonus el sapiens est : -qua igitur bo- nus, providet ( neque enim bonus fuerit, qui .non provideat. Nam at homines et bruta /filiis suis-na- turali affectu prospiciunt; ac viluperatur, qui non prospicil);qua vero eapieus, oplime reg pro- curat. Qua penes nos sunt, libero arbitrio ascribi de- bent. — Quamobrem hac attente cousideruntes, omnia nos admirari oportet, omnia laudare, om- nia citra curiesem inquisitionem comprobare, quamlibet plerisque iniqua videantur ; eo qued videlicet, Dei providentia-nec cognosci, nec coin- prehendi.possit, quiu cogitationes οἱ actionas no- stre, futura «quoque, ipsi .soli nola 'sint. Orania porro cum dico, de illis loquor «μα in nosira potestate non consistunt : debent ascribi. 0» Nemes. c. 43. *' Neines, c. 42. S. JOANNIS DAMASCENI A *5 Psal cxxxiv.. 6. ψι ΚΕΦΑΛ. K& [MIU]. Περὶ προνοίας. Πρόνοια τοίνυν ἐστὶν ἡ x Θεοῦ εἰς τὰ ὄντα Ttw- µένη ἐπιμέλεια. Καὶ πάλιν’ πρόνοιά ἐστι βούληςαι, Θεοῦ, δι᾽ ἣν πάντα τὰ ὄντα τὴν πρόαφορον but. αγωγὴἣν λαμθάνει. El δὲ Θεοῦ βούλησίς ἐστιν fj πρί- veta, πᾶσα ἀνάγχη, πάντα τὰ τῇ προνοίᾳ γινόμενα, κατὰ τὸν ὁρθὸν λόγον, χάλλιστά τε xol θεοπρεπὲ- στατα vivsoÜat, xal ὡς οὐκ ἔνι χρείττω € γενέσθαι. Ανάγχη γὰρ τὺν αὐτὸν εἶναι ποιητὴν τῶν ὄντων, xai προνοητήν οὔτε γὰρ πρέπον, οὔτε ἀκόλουθον, ἄλλον μὲν ποιητὴν εἶναι τῶν ὄντων, xal ἄλλον δὲ zpo- νοητήν ’ οὕτω γὰρ ἐν ἀσθενείᾳ πάντως εἰσὶν ἀμεότ:- pot * ὁ μὲν τοῦ ποιεῖν, 6 δὲ τοῦ προνοεῖν. 'O cb; τοίν»ν ἑστὶν, ὃ τε ποιητῆς, xal προνοητίς' xa fj ποιττιχὴ δὲ αὐτοῦ δύναμις, καὶ d) συνεχτικὴ,χαὶ fj προνοητιχὴ, ἡ ἀγαθὴ αὐτοῦ θἐλησίς ἐστι Πάντα 1ὰρ ὅσα ἠθέ- Anc'er, ὁ Κύριος ἐποίησεν ἐν τῷ οὗρανῷ, xal iv τῇ Tü' χαὶ τῷ θελήµατι αὑτοῦ οὐδεὶς ἀνθέστηχεν. Ἠθέλησε γενέσθαι τὰ πάντα, χαὶ γέγονε * θέ)ει συν- ἰστασθαι τὸν xócpov, χαὶ συνίσταται, xal πάντα ὅσα θέλει, γίνεται. "Qu δὲ προνοεῖ, καὶ ὅτι χαλῶς προνοεῖ, ὀρθότατα σκοπῄσειεν ἄν τις οὕτως. όνος ὁ θεός ἐστι φύσει ἀγαθὸς χαὶ σοφός’ «ὡς οὖν ἀγαθὸς, προνοεῖ * ὁ γὰρ μὴ προνοῶν οὐκ ἀγαθός. Καὶ γὰρ χαὶ οἱ ἄνθρωποι, καὶ τὰ ἄλογα, τῶν οἰχείων τέκνων προνοοῦνται φυ- σικῶς, καὶ ὁ μὴ προνοῶν Ψέγεται' ὡς ὃλ cog, ἄριστα τῶν ὄντων «ἐπιμελεῖται. Xph τοίννν τούτοις -προαέχοντας πάντα θαυμᾶ- ζειν, πάντα ἐπαινεῖν d, πάντα ἀνεξετάστως ἀποδέ- χεσθαι τὰ τῆς προνοἰας Épya, x&v φαίνηται tel; πολλοῖς ἅδιχα, διὰ τὸ ἄγνωστον εἶναι, καὶ ἀχατά- ληπτον «τοῦ Θεοῦ τὴν πρόνα:αν, xal τοὺς λογισμοὺς ἡμῶν, καὶ τὰς 'πράβεις, xat τὰ μέλλοντα αὐτῷ μόνῳ γνωστά. Πάντα δὲ λέγω, τὰ οὐχ ἐφ᾽ ἡμῖν τὰ Ἱὰρ ἐφ᾽ ἡμῖν (95), οὐ τῆς προνοίας &astv. ἀλλὰ τοῦ ἡμε- τέρου αὐτεξανσίου. mam due .polesiatig mostre sunt, που .Providentiz, :sed libero arbitrio ** Rom. ix, 19... 9 Nem. c. 4. VARUE LECTIONES. e Mss. pleraque, χρεῖττον. 4]n R.2, hzc verba desunt, πάντα ἐπαινεῖν»; et apud Nemesium, cap. 44. NOTA. (95) Τὰ γὰρ àp' ἡμῖν. Nam que penes nos sunt, D 8. Thomas, lib. 1 Cont. Gent. cap. 90, ut et alium eic. Providentiam intelligit abeolutew fulurorum, qua seorsum a voluntate noswe JDeus decernit qued justum esse judicoverit. Quecirca Nemesius, uem Noster hic imitatur, Cum dieimus per Provi- dentiam emnia recte agi (inquit), δῆλον ὡς οὗ περὶ ne xax(ac τῶν ἀνθρώπων, οὐδὲ περὶ τῶν km hiv rts $ παρ) ἡμῶν γινοµένων τὸν λόγαν ποιουµεύα, λὰ περὶ τῶν τῆς προνοίας. τῶν oux bg ἡμῖν ὄντων, perspiouum esi mos non de sitiis hominum loqui, neque de operibus qua in nosira polesiale suni, et fiunt α nobis, sed de Provideniie effectis, que non sunt nostre «potestatis. Hunc locum sibi objicit ex Damasceno, quo .Deus .dicitur actiames — homi- num liberas przcoguoseare, non prafinire, reapen- detque iis significari, «a que sunt in. nolis, diuine determinationi non.esse :subjecia, quasi ab ea neoes- sitatem accipientia. Olservare non pigetit.Amgeli- eum doctorem Nemesii verba, ac si Gregorii Nys- seni essent, laudasse, et librum De korminpe Nys- seno passim assigaete, non Nemesio. Nimirum utebatur Ricberdi Burgundionis tranelatione, in qua .hoe opusiGeegorii Nyseeni nomen *ut etiam eenspicimus in editione Latina, Celo- niensi, ann. 1557, quau Joannes Noviomagus ex 955 Tfc δὲ προνοίας τὰ μὲν xa^ 6$ χατὰ συγχὠρησιν. Κατ) εὐδοχίαν μὲ», ὅσα àvav- τιῤόήτως εἰσὶν ἀγαβά ' χατὰ συγχώρησιν δὲ,..... 9 συγχωρεῖ γὰρ πολλάχις, χαὶ τὸν δίκαιον περιπεσεῖν συμφοραῖς, ἵνα την iv. αὐτῷ λανθάνουσαν ἀρετὴν δείξη τοῖς ἄλλοις, ὡς ἐπὶ τοῦ Ἰώδ. Άλλοτε συγχω- ρεῖ τῶν ἁτόπων τι πραχθῆναι, ἵνα διὰ τῆς πράξεως δοχούσης ἁτόπου, μέγα τι xat θαυμαστὸν χατορ- 6007 f, ὡς διὰ τοῦ σταυροῦ τὴν σωττρίαν τῶν ἀν- θρώπων. Κατ ἄλλον τρόπον, συγχωρεῖ τὸν ὅσιον πάσχειν χαχῶς, ἵνα μὴ ἐχ τοῦ ὀρθοῦ συνειδύτος ἐχπέσῃ. ἡ xal £x τῆς δοθεἰίσης αὐτῷ δυνάμεώς τε καὶ χάριτος εἰς ἁλανονείαν ἐμπέτῃ, ὡς ἐπὶ Παύ- λευ. 9 vel ob potestatem gratiamque divinitus sibi concessam in superbiam prolabatur : contigit !, DE FIDE ORTIIODOXA LIB. II. εὐδοχίαν ἐστι, τὰ Α 197 Que Providentie sunt, alia ex complacito, 966 alia ex permissione. — Enimvero quz Providentia subsunt, partim ex beneplacito Dei sunt, partim ex permissione. Beneplacito fiunt ea omnia, quse citra controversiam bona sunt : permissionis vcro multz species sunt. Όρο eteniin justum homi- nem in calamitates sinit incidere, ut latentem in eo virtutem aliis prodat **, uti Job accidit **. Nonnunguam aliqnid in'qui fleri permittit, ut per eam aclionem, qua iniquitatis speciem habet, magnum aliquid et mirandum patretur : sic per erucem hominibus salutem procuravit. Quin alio quoque modo virum pium gravibus incommodis sffici patitur; mne a recta conscientia excidat, velut in Paulo Ἐγκαταλείπεταί τις πρὸς καιρὸν πρὸς διόρθωσιν Β Cur Deus alios, atque. alios deserat. — Quin ad ἄλλου, ἵνα τὸ xav' αὐτὸν σχοποῦντες οἱ ἄλλοι παι- δεύωνται, ὡς ἐπὶ τοῦ Λαζάρου xax τοῦ πλονσίου. Φυ- σιχῶς Υὰρ ὀρῶντές τινας πάσχοντας, συστελλόµεθα. Ἐγχαταλιμπάνεταί 8 τις χαὶ εἰς ἄλλου δόξαν, οὐ δι᾽ οἰχείας Ἡ Υονέων ἁμαρτίας, ὡς ὁ ix γενετῆς ευφλὸς, εἰς δόξαν τοῦ Yiou τοῦ ἀνθρώπου b. Πάλιν συγχω- βεῖταί τις παθεῖν εἰς ἄλλου ζήλον, ἵνα τῆς δόξης τοῦ παθόντος µεγαλυνθείσης, &oxvov τὸ πάθος τοῖς ἄλλοις, γένηται, ἐλπίδι τῆς μελλούσης δόξης, xal ἐπιθυμίᾳ τῶν µελλόντων ἀγαθῶν, ὡς ἐπὶ τῶν μαρτύρων. Παραχωρεῖταί τις, xai εἰς αἰσχρὰν ἐμπεσεῖν πρᾶξιν ἑνίοιε, εἰς διόρθωσιν ἑτέρον χείρονος πάθονς; olov, ἔστι τις ἑπαιρόμενος ἐπὶ ταῖς ἀρεταῖς, καὶ τοῖς χατ- αρθώμασιν αὐτοῦ, παραχωρεί τοῦτον ὁ Θεὸς εἰς πορ- alios erudiendos aliquantum quispiam deseritur, μὲ. alii, calamitosum ipsius statum intuentes, do« oumentum inde capiant * : quemadmodum in La- zara €t divite *. Sic enim natura comparati sumus, ut, cum aliquos afflictos cernimus, animum ipsi contrabhamus. Ad alterius etiam gloriam, et non ob sua vel parentum delicta aliquis deseritur : ut ille cz:cus a nativitate *, ad gloriam Filii hominis. Sinitur insuper quispiam ad semulationis studium in aliorum animis excitandum, grave aliquid per- péü; quo nimirum aucta ejus, qui perpessus est, gloria, alacriter alii adversa perferant, futurze glorie spe, ct futurorum bonorum desiderio ad- ducli, ut in mariyribus evenit. Sinitur denique νείαν ἐμπεσεῖν i, ὅπως διὰ τοῦ πτώματος εἰς σνν- C aliquis in. obscenum facinus interdum proruere, αἰσθησιν τῆς οἰχείας ἀσθενείας ἐλθὼν, ταπεινωθῇ, xal προσελθὼν ἑξομολογήσηται τῷ Κυρίῳ. ut hac ratione gravius aliquod vitium depellatur. Exempli gratia : Sit aliquis, cui virtutes suz et recte facta animos attollant : sinit hunc Deus in fornicationem incidere, ut per bujusmodi lapsum imbecillitatem suam agnoscens, deprimatur, accedensque confiteitur: Dómino. *9 Nemes. c. 44. *? Job 1, 13. 5 Neues. C. 97. ! | Cor. xii, 7. * Nemes. ibid. ^?*Luc. xvt, 19. *Joan. vii, 3. VARLAE LECTIONES. e Deest aliquid : in editione Veron., et in cod. R. 2927 vacuum spatium apparet. In IV Reg. et in Ν, legitur κατὰ ov συγχώρτσιν δὲ τὰ ἑναντία, ὅσα πρὺς δοχιμὴν γίνεται. R. 2 ώρησιν δὲ οὕτως. In R. 2490 χατὰ αχ ρασιν δέ ἐστι, sed nullo sensu. R. 3562 κατὰ et 2109 κατὰ συγχώρησιν δὲ, ὅσα πρὸς δο- κιμἣν γίνεται. A. 2939 χατὰ συγχώρησιν δε, ὅσα εἰσὶ πονηρά. Quse omnia a librariis videntur excogitata. Melius restitui potest ex Nemesio, cap. 44 plures modi sunt. ἐγχαταλείπεται, hà Quadam τοῦ 8t0j. : Τής 5b αυγχωρῄσεως πολλὰ ern Permissionis autem f Cod. S. Hil. et apud Nemesium χατορθώση. a ! Cod. S. Hil. et alíi πεσεῖν. 6 Mss. fermeomnia, et apud Neinesium NOT £. interpretatione Joannis Cononis Norimbergensis, D et styl:, tum phitosophicz eruditionis consonantia. ordinis Predicatorum , curavit. Consimili modo secundum hujus libri eaput περὶ φυχῆς, de.anima, aturibultur Nysseno, t. I rum hujus doctoris. In editione Cononis, fol. 1111, hzc verba reperi, verbum ad librum, Περὶ τῆς τοῦ ου 16Yé- σεως, id est, De productione hominis, hanc. expo- sitionem reservemus. Unde suspicari quispiam pos- sit, ab eodem auctore, Gregorio utique Nysseno, ut librum De hominis natura, qui in editione item Coloniensi ex translatione Dionysii exigui, De crea- tione hominis nuncupatur, sic et allum illum, Περὶ χατασχευῆς, aut γεγέσεως ἀνθρώπου, De opificio seu siructura hominis, qui inter ejosdem Nysseni opera habetur, conscriptum esse. Eximia siquidem, in uyraque lucubratione visitur, cum sententiarum At in editione Graco-Latina Mermesii, et in codi- cibus mss. lizc voces non occurrunt, περὶ τῆς τοῦ ἀνθρώπου Ὑενέσεως, de hominis productione, sed locus integer sic enuntiatur cap. 42 : 'A2?' εἰς τὸν τῆς δημιουργίας λόγον ἀναδαλώμεθα τὴν τούτων ἔχθεσιν δεά harum rerum expositionem in disser- tationem de creatione rejiciamus. Quanquam Gre- forius librum, qui Περὶ χατασκευὴς ἀνθρώπου, e siructara hominis inscribitur, edidit, ut instar appendicis et complementi esset ad eos quos san- ctus Basilius ipsius frater De operibus sex dierum. creationis vulgaverat ; quemadniodum ipse testatur ja epistola nuncupatoria ad Petrum fratrem atte- rum. Hanc porro nodum sagacioribus criticis: sol- vendum relinquo. 961 S. JOANNIS DAMASCENI ή Boni malique electio in nobis siia : ad ε[ενιίο- A — Xph δὲ Υινώσχειν (94), ὅτι ἡ μὲν αἴρεσις τῶν πρα- mem necessaria Providentia. — lllud autem nosse oportet *, rerum agendarum electionem quidem in nobis sitam esse, probarum vero actionum finem Dei auxilio ascribenduim, secundum prascientiam suam epem juste ferentis illis, qui recta conscien- tia bonum amplectuntur : malarum contra Dei derclictioni, malum hominem secundum przscien- tiam suam juste deserentis *. Deserlio ex certo consilio, exque omnimoda r«e- probatione. — Desertionis porro duz species sunt. Est enim desertio ex certa dispensatione, quae ad eruditionem nostram vergit, Est rursus alia ex omnimoda reprobatione proficiscens. Que certa dispensatione fi, ea est qux ad ejus qui patitur emendationem, salutemque, et. gloriam, aut etiam ad alios 2emulationis studio excitlandos, aut deni- que ad gloriam Dei confert. Omnimoda autem dc- sertio aceidit, cum, nullo remedii genere preter- misso 196 23 Dco, stupidus tamen εἰ incuratus propria animi destinatione remanet homo, vel, ut χτέων | ἐφ᾽ ἡμῖν ἐστι’ τὸ δὲ τέλος, τῶν μὲν ἀγαθῶν, τῆς τοῦ Θεοῦ συνεργίας, διχαίως σννεργοῦντος τοῖς προαιρουµένοις τὸ ἀγαθὸν ὀρθῷ συνειδότε, χατὰ «tv πρόγνωσιν αὐτοῦ ' τῶν δὲ πονηρῶν, τὴς ἐγχαταλεί- Ψεως, τοῦ θεοῦ πάλιν χατὰ την πρόγνωσιν αὐτοῦ ὃι- καΐως ἐγχαταλιμπάνοντος. Της ὃς ἐγκαταλείφψεώς εἶἰσιν εἴδη δύο” ἔστι γὰρ ἐγχατάλειψις οἰχονομιχὴ, xal παιδευτιχἡ. xai ἔσ-ν ἐγχατάλειψις τελεία ἀπογνωστιχή. Οἰχονομιχὰ μὲν, καὶ παιδευτιχὴ, 4$ πρὸς διόρθωσιν, xal σωτηρίέαν, xai δόξαν τοῦ πάσχοντος γινοµένη, T) xat πρὸς ἄλλων (ov, χαὶ µίµησιν, Ἡ χαὶ πρὸς δόξαν Grou. Ἡ δὲ τελεία ἐγχατάλειψις, ὅτε τοῦ θεοῦ πάντα τὰ Τρὸς σωτηρίαν πεποιηχότος, ἀνεπαίσθητος xai ἀνιάτρεν- τος, μᾶλλον δὲ ἀνίατος, ἐξ οἰχείας προθέσεως δ.α- μείνῃ 6 ἄνθρωπος. τότε παραδίδοται εἰς τελείαν ἀπώλειαν, ὡς ὁ Ἰούδας. Φείσοιτο ἡμῶν ὁ θεὸς, καὶ ἐξέλοιτο τῆς τοιαύτης ἐγχαταλείψεως, melins loquar, insanabilis: tuneque extremo exitio traditur, veluti Judas Ἱ. Propitiws sit nobis Deus, et ab ejusmodi nos desertione custodiat. Sciendum autem est, complures esse divinz providentie modos, qui nec verbis explicari, nec —. mente comprehendi possunt. Ne illud) quidem ignorandum, omnes rerum acerbarum impetus, ad salutem eorum qui cum gratiarum actione ipsos excipiunt invehi, ingen- temque ipsis utilitatem afferre. Voluntas Dei antecedens, et. voluntas consequens. * De his vide p. 199 ia adnot. Χρὴ δὲ εἰδέναι, ὡς πολλοί εἶσιν ol τρόποι τῆς τοῦ Θεοῦ προνοίας, xaX µήτε λόγῳ ἑρμηνευθῆναι, μήτε vp χαταληςθήναι δυνάµενοι. Act γινώσχειν, ὡς πᾶσαι αἱ σχκυθρωπαὶ ἐπιφοραὶ τοῖς μετ εὐχαριστίας δεχοµένοις, πρὸς σωτηρίαν ἑπάγονταί, xal πάντως ὠφελείας Ὑίνονται πρό- ξενοι, Χρὴ δὲ εἰδέναι (95), ὡς ὁ θεὸς προηγουμένως θὲ- Τ Matth. xxvi 97. VARLE LECTIONES. | Edita et quidam codd. τῶν πρακτῶν. Nemesius πραχτέων. Vetus interpr. operationum. NOTA. (94) Χρὴ δὲ γιώσκειν. ld autem. nosse oportet, etc. Ad Christiane doctrinx normam traducit hoc Platonicorum effatum, cujus meminit Nemesius ( seu forsan Nysseisius), cap. 27 : Optionem rerum dgendarum in nobis esse, sed eorum qua elegimus, eventum a fato pendere. Quod ita corrigit Nemesius, et ex eo Damascenus, ut pro fato Providentiam po- nant. Christianis Tullius preiverat lib, Acad. quest., ubi sic Peripateticorum veterisque 3cademiz sen- tentiam de Providentia Dei explicat : Nihil valen- lius esse a quo intereat, quam.vim animum esse di- cunt mundi, eumdemque esse mentem sapientiamque pet[ectam, quam Deum appellant ; omniumque rerum que sunt ei subjecta, quasi prudentiam quamdam procurantem | celestia mazime, deinde in lerris ea gue pertinent ad. homines, quam interdum necessi- tatem appellant ; quia nihil aliter possit, atque ab ea constitutum sit, interdun quasi fatalem etimmutabi- lem ordinis sempiterni. Nonnunquam quidem eamdem fortunam, quod efficiat mulia improvisa hec, nec opinata nobis propter obscuritalem ignorationemque causarum. (95) δὲ εἰδέναι. Observanüum enam est, eic. Voluntatis antecedentis a consequente discrimen idem ante Chrysostomus assignaverat duobus in Jocis, quorum prior habetur bom. 1 in Epiet. ad Ephes. ubi hsec verba secundum propositujm, volun- talis sug, ità edisserit: Ubiaue beneplacitum est, es 44.-.1! . θέληµα προηγούµενον, voluntas antecedens. Nem eit alia voluntas, olov θέληµα πρῶτον, veluti primaria, wt qui peccant, non pereant; itemque voluntas se- cunda, θέληµα δεύτερον, ut qui malis addicti sunt, tandem pereant. Non euim eos necessitate compulsus puxit, sed suapte voluntate. Locus alter exstat . 18 iu Epist. ad Hehr. in qua duplicem hanc voluntatem indicat, exponendo, qui factum sit, ut Deus sacrificia olferri sibi jusserit, qux tàmen cum noluisse Scriptura testatur. Dudum ante recepta erat hec utriusque voluntatis divine distinctio. Hierocles enim apud Photium, cod. 251, observat Platonem lib. De legibus docuisse Deum, voluntate uidem | antecedente bona convenientia hominibus impertiri, eaque conservare : Ἔστι γὰρ dj μὲν τῶν ἀγαθῶν προηγουµένη δόσις, χαὶ ἡ τῶν χατὰ φύσιν προσιόντων τὴ ησις ἴδιον ἔργον τῆς καθαρᾶς προ- νοίας * altera t ὑποθέσέως τῆς τῶν προθεδιωµένων ἀξίας, seu consequente, admissorum scelerum ρα- n3s infligere, et bonos ad beatam vitam transferre. Damasceni sensum approbat sanctus Thomas ι part. quaest. 19, art. 6, ac neuter innocentis dun- Laxat statum ad voluntatem antecedentem spectare innuit vel cogitavit, uti nec alii Greci. Jam vero plerique Patrum, ac praesertim Orientales uno consensu docent Deum, quippe qui summe bonus dit et φιλόφυχος, amans animas, propenso affectu — . velle, ut omnes prorsus liomines salvi sint, Vide 962 DE FIDE ORTHODOXA LIB. II. 919 àe πάντας σωθῆναι, χαὶ τῆς βασιλείας αὐτοῦ τυχεῖν. A — Hoc itidem dosse oportet, Deum primaria ct Οὐ γὰρ ἐπὶ τὸ χολάσαι ἔπλασεν ἡμᾶς, ἀλλὰ πρὸς τὸ μετασχεῖν τῆς ἀγαθότητος αὐτοῦ, ὡς ἀγαθός. 'Apap- πάνοντας δὲ θέλει χολάζεσθαι, ὡς δίχαιος. Λέγεται οὖν, τὸ μὲν πρῶτον, προηγούµενον θέλη: μα, χαὶ εὐδοχία, ἐξ αὐτοῦ ὃν τὸ δὲ δεύτερον ἑπό- μενον θέληµα, xal παραχώρησις, ἐξ ἡμετέρας αἱ- τίας. Καὶ αὕτη διττή fj μὲν olxovoptxt, xal παι- δευτιχἡ πρὸς σωτηρίαν, d δὲ ἀπογνωστιχὴ πρὺς τελείαν χόλασιν, ὡς εἰρίχαμεν. Ταῦτα δὲ ἐπὶ τῶν οὐκ ἐφ᾽ ἡμῖν k. Tov δὲ ἐφ᾽ ἡμῖν, τὰ μὲν ἀγαθὰ προηγουμένως θέλει, καὶ εὐδοχεῖ. Τὰ δὲ πονηρὰ, xal ὄντως xaxi, οὔτε προη(ουµένως , οὔτε ἑπομένως θέλει παρα- χωρεῖ δὲ τῷ αὐτεξουσίῳ. Τὸ γὰρ χατὰ βίαν γινό- µενον, οὐ λογιχὸν, οὐδὲ ἀρετή. ! Προνοεῖ ὁ Θθεὸς πά- σης τῆς κτίσεως, xal διὰ πάσης τῆς χτίσεως εὖερ- γετεῖν, καὶ παιδεύων, xal δι αὐτῶν πολλάχις τῶν δαιμόνων, ὡς ἐπὶ τοῦ Ἰὼ6δ, xat τῶν χοίρων. ut et ipsa plerumque d:emonum opera (velut in Job et porcis * liquet) beneficiis afficiat diat. ΚΕΦΑΛ. A' [ΜΔΊ. . Περὶ προγνγώσεως xal προορισμοῦ. Χρὴ Υινώσχειν (96), ὡς πάντα μὲν προγινώσχει ὁ * | Tim. u, 4. * Matth. vini, 30 seqq. antecedente voluntate velle omnes salvos esse, et regni sui compotes (leri *. Non enim nos ut pu- niret, condidit ; sed quia bonus est, ad hoc wt bonitatis sud participes essemus. Peccantes porro puniri vult, quia justus est. Permissio duplex. — ltaque prima illa voluntas, antecedens dicitur et beneplacitum, cujus ipse causa sit : secunda autem, consequens voluntas et permissio, ex nostra causa ortum habens ; eaque duplex : altera dispensatione quadam fit et ad sa- lutem erudit, altera a reprobatione proficiscitur, ad absolutam, ut diximus, penam pertinens. At- que hee in illis que in nostra polestate non sunt. B Deus nullo modo mala vult, sed fieri permittit. — Eorum vero qus in nobis sita sunt, bona quidet primario Deus vult, et secundum beneplacitum ; Tala autem que revera mala sunt, neque prima- rio, neque consequenter vult, sed lihero arbitrio permittit. Nam quod vi efficitur, nec rationi con- venit, nec virtutis nomen obtinere potest. Deus creatis omnibus providet, et per omuia creata, - οι eru- CAP. XXX. De prescientia et prodestinatione. Deus omnia prascit, sed non omnia pre fuit, — VARLE LECTIONES. κ Desunt hzec in N. et R. 2920. ! Hzc desunt in nostro cod. usque ad (inem capitis. NOTE. Cyrillum Alexandr. lib. De adoratione in spiritu. C tatis forsitan usurpare, ut nostro loquatur affectu, Quocirca ne Augusliniane de divina gratia do- ctrin: systema hoc capite mancum quibusdam vi- deretur, sanctus Prosper et auctor libri De voca- tione gentium, bonam hanc Dei voluntatem defen- . dendam susceperunt. ; (96) Xp? Twv oo x&w. Scire oportet. Eodem modo sanctus Maximus in collatione cum Theodosio 038- sariensi, n. 2, el in Vita sua, n. 8, legitur pro- nunliasse, przascientiam esse rerum quas pote- statis nostra. sunt , sermonuin puta, et. operum : praefünitionem vero, earum qux Deo disponente extrinsecus accidunt, scilicet casuum, praemiorum, suppliciorum, etc., qui quidem explicatius Noster tradit in Dialogo contr. Manich. fuseque tractantur in homilia in Ghanangam et publicanum, quam Sa- vilius edidit, t. V Operum Chrysostomi et placitis Chrysostomicis refertam agnoscit. Uno verbo Pa- tres Graeci, cum caverent ne divina futurorum cognitio hnmanz libertati nociva putaretur, juxta ac Gnostici et Manichzi asserebant, lioc frequen- ter inculcarunt, actiones hominum liberas non ideo fieri, quia noverit Deus, sed esse a Deo co- gnitas, quia futura erant. Deum quippe malarum actienum causam no4 esse. Sic olim disputabant Justinus Martyr, Apolog. 1; Tatianus, Orat. ad 6Grec.; Origenes, lib. ! in Epist. ad Rom. cujus dicta Basilius et Nazianzenus in Philocalia sua locum habere voluerunt, cap. 26. Omitto Theodo- retium, in cap. xxiv Ezech. llieronyrmus in hoc ejusdem prophete caput, juxta Grecorum Patrum interprelationem observat, Deum vocem ambigui- PATROL. GR. XCIV. p ἰδυαμί. Ex quo vero theologicis ejusmodi ut liberum hominis servetur arbitrium, ne ez pra- scientia ejus, quasi necessitate, vel facere quid, vel non facere cogatur. Non ex eo qmod Deus sciat idcirco futurum est, sed quia futurum est, Deus novit, quasi scius futurorum. Τά quod ante dixerat in cap. xxvii Jeremiz. Legenda vero in primis est ejusdem ea de re epistola ad Paulinum. Hoc prz- stituto principio, ipsorum de praedestinatione sen- tentia alia non erat ab ea quam Prosper sincere refert epistola ad Augustinum : Retractatis priorum doctorum hac de re opinionibus, inquit, pene om- nium par invenitur, unaque sententia, qua proposi- tum el predestinationem Dei secundum prascientiam receperunt, ut ob hoc Deus vasa honoris et vasa con- tumelim fecerit, quia finem uniws cujwsque pravi- derit, et sub ipso gratie adjutorio, in qua futurus esset, voluntate et actione previderit. lta. quidem veteres illi pro libertate hominis vindicanda dispu- placitis Pelagiani abusi sunt, ut concluderent gratiam ob merita, etiam precognita dari, Latini doctores satius duxerunt, boua opera divine przfinitioni ascribere, mala vero przxsciri duntaxat concedere. Sententiam hanc, dimissa priore, amplexus est Augustinus, lioc Apostoli testimonio victus : « Quis le discernit? » Cum hac de re aliter saperem, inquit, quam mihi Deus in'hac questione solvenda, cum ad episcopum Simplicianum scriberem, revelavit. Inte- rim vetus opinio in Oriente perseveravit, cum nullas illic radices egisset Pelagianus error , cujus de divina gratia capita Grmci non noverunt, tam- Jl 9:1 S. JOANNIS DAMASCENI ora lllud scire interest !*, Deum omnia quidem prz- A θεὺς, οὗ πάντα δὲ προορίζει, Προγινώσχει γὰρ τὰ scire, sed non omnia przefinire. Prxscit enim ea quie in nostra potestate sunt: al non item ea prefinit, Nec etiam malitiam patrari vult; nec rursus virtuti vim affert. Quocirca divina jussio cum przscientia conjuncta prafinitionem efficit". 199 Deus porroea qux nostri arbitrii non sunt, pro sua przscientia przfinit. Etenim juxta ipsam, emnia jam pro eo atque bonitatem et justitiam suam decet, ante definivit. Virtus a Deo nature indita, id esl consentanea, et «ut illa ejus sit capax. — lllud quoque sciendum, virtutem nature nostre divinitus inditam esse ; Deumque ipsum omnis boni fontem et auctorem 19 Chrys. hom. 12in Epist. ad Ephes. ἐφ ἡμῖν, o9 προορίξει δὲ αὐτά. O0 γὰρ θέλει τὴν xaxlav Ὑγίνεσθαι, οὐδὲ βιάζεται τὴν ἀρετήν. Ὥστε τῆς θείας προγνωστιχῆς χελεύσεως ἔργον ἁστὶν ὁ προορισμός. Προορίζει δὲ τὰ οὐκ ἐφ᾽ ἡμῖν χαιὰ «tv πρόγνωσιν αὐτοῦ. "Ηδη γὰρ χατὰ τὴν πρόγνωσιν αὐτοῦ προέχρινε πάντα ὁ θεὸς κατὰ την ἀγαθότητα καὶ τὴν διχαιοσύνην αὑτοῦ. Xph δὲ γινώσχειν (97), ὅτι dj μὲν ἀρετὴ, Ex τοῦ θεοῦ ἐδόθη ἐν τῇ φύσει, χαὶ αὐτός ἐστι παντὸς ἆγα- θοῦ ἀρχὴ xaY aita, xai ἑκτὸς τΏς αὐτοῦ συνερ: γίας (98), xaX βοηθείας, ἀδύνατον ἀγαθὸν θελτσαι Ἡ 1! Act. S. Max. NOTE. elsi ejus de peccato originali doctrinam Atticus, D rium erat, seu vitium, corruit, inquit Damascenus; Nestoriusque patriarcha: CP. et synodus Ephesina proscripserant. Theodoretus et Damascenus Pela- gianos, dum bzreticos recensent, nequidem indi- cant. Timotheus CP. Manichaorum impietates eis affingit. Solus Photius in Bibliotheca, cod. 55 et 54, de Pelagiana h:eresi. explicatius scribit : quin οἱ Massilienses dure perstringit, quod Augustini doctrinam, seu libero arbitrio infensam lacerarint : Καχῶς δὲ λέγειν Αὐγουστῖνον , xal διασύρεινι ὡς ἀναίρεσιν τοῦ αὑτεξουσίου εἰσηγησάμενον. Meminit litterarum Coelestini et Leonis Magni, qui apud episcopus Gallix sancti doctoris patrocinium sus- ceperunt ; itemque librorum Prosperi liominis Dei, ἄνθρωπος ὡς ἁληθῶς τοῦ θΕοῦ, cujus opera Pela- gianismi reliquiz exstincta fuerint, ἀφανεῖς αὐτοὺς ἀπειργάσατο. Sed nec a Pelagianis secernit eos qui Semipelagiani audierant. 1n epistola Justiniani ad quintam synodum, et collat. 5 ejusdem concilii generalis. Augustinus censetur inter salubris do- crine magistros. Synodi locum Grzce recitavit Calecas, cum Graecum. actorum contextum usquam exstare negel. Marcus Ephesius in sermonibus de purgatorio. Verum quaudo Leontius Byzantinus, actione 2, de sectis, Augustinum cateris doetori- bus annumeravit, quintze synodi decretuin ex- Bcripsisse omnino censendus est. Ceterum Graci Pawes przdestinationis voce non intellexerunt, queimaduioduim Augustinus, pr«eparationem — bene ficiorum, quibus certissime liberantur, quicunque liberantur : sed voluntatem illam cousequentein, έευ decretum, quo Deus przmia vel supplicia siu- gulis destinavit, prout quisque vel odio, vel amore dignus erit. Chrysostomus siquidem hom. 19 in Epist. ad. Roin. ubi quazrit, cur antequam Jacob el Esau nati essent, ὁ μὲν ἐτιμᾶτο, ὁ δὲ χατεδιχά- ζετο, ille honore a[ficiebatur, hic supplicio ; ad hunc modum respondet : llle cu: aperta sunt arcana co- itationum, perspicue novit, τίνες μὲν στεφάνων iu τίνες δὲ κολάσεως, quinam coronarum digni sunt, quive suppliciorum. Et rursum : Ille qui ani- mum :nspicit, eum quoque probare novit, el quis salute dignus sit. Καὶ γὰρ µόνος αὐτὸς olbev ἀχριθῶς στεφανοὺν, solus quippe per[ecte novit coronas ut justum est impertiri. Alia complura quz idem canuut omitto, qua ad longum reierreum, nisi brevitati studendui esset. (91) Xei γιγώσχειν. Illud porro sciendum. Lo- quitur de illo statu quo homo ante pcccatum, propter inditas sibi virtutes, diviuum exemplar referebat. Isthzec erant bonorum semina, quibus co- lendis praefectus erat, juxta Theologum. Verum ἐκ του xatà φύσιν, ex stalu natura consentaneog deíle- etens, εἰς τὸ παρὰ φύσιν, in id quod nature contra- nimirum, ut observat Clemens Alex. lib. vt Strom. contra Gnosticos : Natura quidem capaces virimtis sumus ; Oo μὴν ὥστε ἔχειν αὐτὴν Ex γενετῃς, ἀλλὰ πρὸς τὸ κτήσασθαι ἐπιτήδειοι, non ut eam a. natici- tate habeamus, sed ejus comparanda simus | idonei. Nam quia virtutis studium rationi conforme est, συγ- γενές τι ἔχόμεν πρὸς ἀὐτὴν, quamdam cum ea co- gnationem habemus. Hec autem. habilitas propensio est ad virtulem ; ἀρετὴῆ δὲ ob, non ipsa virtus. Czete- rum hic auctor audiendus non est, ubi negat Adamo inditas a Deo virtutes ipsas fuisse. Hieronymus, in cap. 1 Epist. ad Galat. Grecie tractatores, υἱ lo- quitur, seciitus, hominem ait sine Christo non na- sci, nec non habere semina in se sapientie et justi- lie, reliquarumque virtutum. Qua tamen doctrina Pelagius posthac abusus est, ut gratie Dei neces- sitatem excluderet. Melius Nazianzenus, in Carmine de virtut. hum., docet homini concessum a Deo ut ad bonum esset idoneus, tum virtutem adjici ; Ketvoc δεχτὸν ἔθηχε χαλοῦ, xal χάρτος ὁπάζει. (98) Καὶ ἑκτὸς τῆς αὐτοῦ συνεργίας. Es. citra ejus opem. Dixit Deum esse causam otnnis boni : subjungit non $olum ad agendum, sed etiam ad volendum ejus nos auxilio egere , adeoque ante- rieris gratie necessitatem agnoscit. Quia vero Graci Patres ita vulgo loquuntur , ac si penes nos essent primordia fidei et boni operis, tum quando volumus, Deus addat gratiam ; difficultatem tbiane Conibefisius noster amolitur observat. 10 in ser- monem Clementis Alex. cui titulus, Quis dives sal- vandus sit ? Dixerat Clemens : Homo. eua. virtute operam ponens, ut. compressis affectibus tranquilli animi fiat, uihil inde prestat. Sin ejus desiderio vehemenlius | inardesca!, diligentiamque omnem αά- hibeat ; τῇ προσθήχη τῆς παρὰ θεοῦ δννάµεως, ad- juncta illi divina virtule votorum evadit compos. Deus namque voleutibus animis aspirat. Sin vero a D capta promptitudine desciscat, xa τὸ δυθὲν πνεῦμα συνεστάλη, etiam datus spiritus contrahitur. Invitis namque virtulem largiri, ejus [uwerit, qui vim infer- rei. Haec cum in Pelagiauisini suspicionem quidam vaxerint , Combefisius : Mihi poiius alia. gratie commendatio, inquit, nostrique ad eam conatus ez- plicatio ; ul primum sit. velle, ipsum nobis. inutile, ac ue velle quidem, nisi gratia excitante, qug est. τὸ δοθὲν πνεῦμα, concessus spiritus , ipsum velle pre $(ans, et qui contrahitur non volentibus, ut προσθήχῃ τῆς παρὰ θεοῦ δυνάµεως, noto auxilio virtutis com- potes fiant. Sinilia Ambrosio, Chrysostomo, aliis- que Patribus eodem collineunt, quibus non gratiam eliminant ; sed (quod Paulus) adhortantur na in va- cuum eam recipiamus. Valdeque injustus est, qui sie 913 DE FIDE ORTHODOXA LIB. II. 974 πρᾶξαι ἡμᾶς. Ἐφ ἡμῖν δέ ἐστιν, ἡ ἐμμεῖναι τῇ ἀρὲ- A esse ; ul citra ipsiusopem et auxilium bonum velle τῇ, καὶ ἀχολουθῆσαι τῷ Θεῷ πρὸς ταύτην χαλοῦντι, ἢ ἀποφοιτῆσαι τῆς ἀρετῆς , ὅπερ ἐστὶν ἓν τῇ xaxía γενέσθαι, xaX ἀχολουθησαι τῷ διαθόλῳ, πρὺς ταύτην χαλοῦντι ἀθιάστως. Ἡ γὰρ xaxía οὐδὲν ἕτερόν ἐστιν, εἰ p ἀναχώρησις τοῦ ἀγαθοῦ * ὥσπερ xal τὸ σχό- 15 Cf, infra. lib. nt, c. 14. nec facere possimus ; czeterum nobis liberum esse in virtute perstare, Deumque ad eam τουβηίθιι sequi, vel:a virtute abscedere, hoc est, in vitio ha- rere, ac diabolum, qui nulla vi injecta ad illud nos vocat, ducem sequi. Neque cnim vitium aliud quid- VARUE LECTIONES., π N. ὡς χαὶ tb. NOTE. illustria Patrum , Augustino presertim superiorum, loca, quod non Calviniana, ustruantque liberum ar- bitrium, Pelagianismum sapere dicat, etc. Recte vir doctus. adnotavit, τὸ δοθὲν πνεῦμα , concessum spi. ritum, Clementi esse. gratiam prevehientem , qua pulsante volumus , ut potentior vis alia addatur. Quocirca Theologus , orat. 54, hoe Domini effato Non omnes capiunt verbum istud, sed. quibus datum est, totum Deo tribui definivit : τὸ πᾶν ἀνέθηχε τῷ 8:6. Nam τὸ βούλεσθαι χαλῶς, δεῖται τῆς παρὰ θεού βοηθείας, ut quis. recte. velit, Dei auxilio opus est. Quinimo αὐτὸ τὸ προαιρεῖσθαι τὰ δέοντα, θεῖόν τι xai ix θεοῦ, καὶ δῶρον φιλανθρωπίας, eligere que necessaria sunt, hoc divinum quiddam est, et επ Deo profectum ejusque humanitatis donum. Cbrysosto- inus, hom. 45 in Joan. Credere in Christum, inquit, humane cogitationis non est, sed τῆς ἄνωθεν &mo- καλύφεως δεῖ , superna opus est revelatione , atque animo qui revelationem suscipiat. Mic quidem sin- cerus lidei doctor, alicubi negavit voluntatem ho- minis, Dei gratia anteverti, ne liberum ledatur arbitrium, Οὔτε γὰρ ὁ θεὸς, inquit, homil. 55, t. V edit. Savil, οὔτε ἡ τοῦ Πνεύματος χάρις τὴν ἡμετέραν προφθάνει προαίρεσιν ' sed. de ea gratia loquitur, qua fides perfectionis apiceui obtineat, ὥστε µένειν αὐτὴν διηνεκῶς ἄσειστον , χα) ἀπερίτρεπτον, ut in- concussa et immota maneat ; non de priori illa motione, cui si interius pulsauti animum atende- rimus, omne landem genus armamenti auziliique adjiciatur. Εἶτα ἐπειδὴ προσέλθωµεν, τότε την παρ᾽ ἑαυτοῦ παρέχει συμμαχίαν ἅπασαν. Hanc vocantis Spiritus gratiam interiorem esse confirinat hom. in cap. xvi, Act. v, 14, ubi Dominus dicitur aperuisse cor mulieris Lydie, ut Paulum 2uscultaret. Τὸ μὲν οὖν ἀνοῖξαι, τοῦ Θεοῦ, inquit, τὸ δὲ προσέχειν, αὖ- τῆς * Itaque Dei erat aperire ; mulieris vero, animum attendere. Wursum hom. in Epist. ad Hebr. ad hac verba c. xit, 3 2: Aspicientes in. auctorem fidei vestrae, initia fidei in Christum refundit. Αὐτὸς àv ἡμῖν «hy πίστιν ἐνέθηκεν , inquit, αὐτὸς τὴν ἀρχὴν xtv* Ipse nobis fidem indidit ; ipse primordia lar- gitus est, juxta ac. Christus discipulis aiebat : « Non vos me elegistis , sed ego elegi vos. » EL δὲ xai αὖ- eh, ἀρχὴν ἡμῖν ἐνέθηχεν, αὐτὸς καὶ τὸ τέλος ἐπι- θήσει" Quod si initium ipse indidit, finem ipse quo- que imponel. Ecquis enim credidisset, inquit, bom. 7 in. Ep. l ad. Cor. ph θείας ὃν αι. προηγουµέ- νης, nisi divina vis pracessisset. uando ergo docet noswrum esse fidem adhibere, cui Dei auxilium succedat, fidem esse opus liberi arbitrii , solum voluntatis inuuit motum, quo revelanti Deo assen- sum damus, nec anteriorem gratiam excludit, sine qua fleri nequeat ut fidei doctrinam excipiamus. Hac gratia qui bene utitur, allera donatur, qu nec sit mera motio moralis, ut recentiores loquun- tur, qua bonum voluntati amandum proponatur, ged qua voluntas ipsa efficaciter moveatur, obfir- meturque ad illud persequendum. Ἐὰν 0s313y;, inquit, hom. 8 in Epist. ad Philip. τότε ἐνεργήσει τὸ θέλειν, quod οἱ volueris, ΕΠΙ operabitur wt velis xoi προθυµίαν αὐτὸς δίδωσι καὶ ἐργασίαν, ac prom- ptum desiderium ipse dat , et. actionem. Nain, ut idem ait in cap. v Epist. ad Galat. Gratia non modo, . illus edisserit lib. De ador. in spir. εἰ ver. p. at-lex olim, a. cupiditatibus abstinere suadet, sed et marcescere eas (acit, ad sublimieremque vitam pro- vehit, οὐ χελευούσης µόνον αὐτῶν ἀπέχεσθαι, ἀλλὰ xat μαραινούσης αὐτὰς, καὶ πρὸς µείζονα πολιτείαν ἀναγούσης. Id quod hom. 15 in Epist. ad Rom. fieri docet, permistione divine efficacitatis cum proba voluntate ἐνέργειαν προαιρέσει χιρναµένην τῇ y στῃ. Quam Dei grati: vim seriemque magnus an ubi angelos tenendo manum Lot significasse ait : Non nos nudis sermonibus exstimulari, xaX ταῖς εἰς vouv παραχλήσεσιν, ἀποφοιτᾷν ἁμαρτίας, nec. sua- sionibus, que mentem percellant, ut a peccato rece- damus : sed omnium Salvatorem Deum eo benigni- tatis descendere , ὡς ὀνεργὸν ποιεῖσθαι τὴν ἔπικου- iav, ut esse efficar auxilium suum prastet , juxta tllud, « Tenuisti manum dexteram meam, et in volun- tate tua. dedurisii me.» Nam quia natura hominis infirma est, nec satis virium habet, ut. emergere a vitiis queat, opem illi fert Deus, adeoque διττην &xo- νέµων ὁρᾶται χάριν, νουθεσίαις Δναπείβων . xal ἐπιχουρίαν εὑρὼν, καὶ ἀμείνω τιθεὶς τοῦ παρὰ πόδας καὶ τυραννοῦντος xaxov, duplicem gratiam impertiri cernitur, cum monilis suadendo, tum ejusmodi auzi- lium reperiendo, quo talentior reddatur prasente vitio, cujus. tyrannide vexatur. En preter gratiam, qua suasionibus mens intus afficitur , eflicacem alteram, qua totus liomo roboratur, et divino operi, sedatis affectionibus οἱ vitiis, applicatur. Quinimo Chrysostomus eam esse vim viclricis gratie astruit, ut nec momenta, nec circumstantias rerum aucu- pari egeat. Paulum furentem adhuc (inquit hom. 43, t. 111) ferocientem adhuc, in cedes ferventem, atira- si( Christus. Οὐδὲ γὰρ ἀνέμεινε λῆξαι τὸ νόσημα, xai σθεσθΏναι τὸ πάθος, xaX πραότερον γενέσθαι τὸν ἄγριον, χαὶ οὕτως εἵλχυσεν * Non enim. ezspectavit wt morbus. cessaret, vitiosus affectus exetingueretuf, efferatusque tandem. animus mansuwesceret, ac tunc traheret ; sed in ipso furore eum capit, ἵνα δείξῃ τὴν αὐτοῦ δύναμιν, ut potentiam ostendat. suam , qua fervescentis act&tum. ἵγα insaniam domat, ei perse- cutorem vincit. Consimilia legesis de Matthoo homil. $81 in Matth. Nemo igitur Clhrysostomum aliosve Patres Pelagianismi invidia aspergat, quod Deum dixerint coelesti motione illis aspirare, quos consensuros sibi previderit. Nam , ut doctissimus Petavius, t. 1 Dogm. lib. ix , cap. 4, et Sixto Se- nensi observat, non divina gratis meritoríam, ut dicitar, causam annuunt, sed gratuit largitionis opportunitatem. Non enim inanimorum more homines moventur à Deo : sed cum liberi arbitrli sint, atque ita comparati, ut pro variis rerum et temporum circumstantiis modo unum aliquod am- plectantur, erga quod alioqui nullatenus afficeren- tur; quis inflcielur Deum universi rectorem , eas etiam adhibere, ut converlat illos, quos salvare studuerit ? Nem «diligentibus Deum omnia cooperan- tur in bonum , iis qui secundum propositum vocali sunt sancil.» Sic absque gratuite vocationis dispen- dio Chrysostomus hom. 6 in Epist. ad Rom. affir- mat, Mattheum publicanum ob ingenuitatein suam accersitum esse, et Paulus, tametsi in fideles sz- vierat , misericordiam $e consecutum ait , quia u55 esse qua inter voluntaria, et non voluntaria, ine- dium locum obtinent. Quz» quidem, etsi ipjucunda et molesta sunt, vitandi gravioris mali cauaa sus- cipimus ; ut cum naufragii metu merces navis in mare projicimus *'. Pueri ei bruta sponte agunt ; at nonet electione — Sed illud quoque notandum est, quod pueri et bruta animantia sponte quidem faciunt, sed non ex ele- ctione. Quin ea quoque quz ira commoti absque previa deliberatiene facimus, voluntarie quidem facimus, czterum non ex electione **, Et cum ami. cus repente occurrit, libentibus quidem. nobis adest , non ilem eligentibus. Ac denique qui proter spem in tbesaurnm incidit, sponte quidem incidit, sed non ex electione. Hiec enim omnía, hoc quidem anomine voluntaria supt, quod ex S. JOANNIS DAMASCENI Μεία voluntario et intito.—Scire attinet quaedam A Ἱστέον, ὡς clo! τινα µέσα ἑχουσίων καὶ àxoveluv ἅτινα ἀηδῆ xoi λυπηρὰ ὄντα, διὰ μεῖζον xaxbv xata- δεχόµεθα * ὡς διὰ νανἆγιον ἀποθδάλλομεν τὰ kv τῷ πλοίῳ. Ἱστέαν ὡς τὰ παιδία καὶ τὰ ἄλογα, ἐχονσίως μὲν πονεῖ, θὐ μὴν δὲ xal προαιρούµενα, xal ὅσα διὰ θνμὸν ποάτταµεν , ut Προδουλενσάµενοι , ἐχονσίως ποιοῦμεν, 00 μὴν χαὶ κατὰ προαίρεσιν. Καὶ ὁ φίλος Wlovibloc ἐπέστη, ἑκουσίως μὲν ἡμῖν , οὐ μὴν xal προαιρουµένοις. Καὶ ὁ θησαυρῷ ἀνελπίστως περι- τυχὼν, ἐχουσίως περιέτυχεν, οὗ piv χαὶ προαιρού- µενος. Πάντα ταῦτα ἐκούτια μὲν, διὰ τὸ ἓπ᾿ αὐτοῖς Ίδεσθαι, οὐ μὴν χαὶ κατὰ προαἰρεδιν, διότι οὐχ B ab βουλῆς. Act δὲ πάντως βουλὴν προηγεῖσθαι τῆς προαιρέσεως, καθὼς εἴρηται. jis voluptatem capiamus : ai mon iem secumdum electionem, quia non delibersndo fiunt. est, ] CAP. XXV. De eo quod in nostra potestate situm est, sive de libero arbitrio. 3 Questiones de libero arbitrio. — In dispütatione de libero arbitrio, id est, de eo quod in potestate nestra situm est, haze prima occurrit quistio, sitne aliquid in nostra potestate **, 1293 multi enim id negant. Altera, quxnam sint ea quz arbitrii nostri sint, el quorumnam penes nos sit potestas. Tertia, quidnam causz sit, cur nos Deus liberos crearit. A apud illos pro indubitatis habentur, demonstremus quzdam in nostra potestate esse, atque hunc In modum agamus. ' 9 Nemes.c. $0. **ijbid. 53. ** ibid, 39 Deliberatio porro electionem | ogmmino antecedat necessum est, quemadmodum superius dictum ΚΕΦΑΛ. KE [A9]. Περὶ τοῦ ἐφ᾽ ἡμῖν, τουτέστι, τοῦ αὗτεξου- σίου (91). Ὁ περὶ τοῦ αὑτεξουσίου λόγος, τουτέστι, τοῦ Eg ἡμῖν, πρώτην μὲν ἔχει ζήτησιν, el ἔστι τί ἐφ᾽ ἡμῖν. Πολλοὶ γὰρ οἱ πρὸς τοῦτο ἀντιδαίνοντες. Δευτέραν δὲ, τίνα ἐστὶ τὰ ἐφ᾽ ἡμῖν, xal τίνων ἐξουσίαν ἔχο- μεν. Τρίτην, τὴν αἰτίαν ἑξετάσαι, δι ἣν ὁ motas ἡμᾶς θεὺς αὐτεξουσίους ἐποίησεν. ᾿Αναλαθόντες οὖν περὶ τοῦ πρώτου, πρῶτον P εἴπωμεν ἀποδεικνύντες, primo itaque resumentes, prius ex iis ipsis quze ὁ ὅτι ἔστι τινὰ ἐφ᾽ ἡμῖν, Ex τῶν παρ’ ἐχείνοις ὅμολο- γουµένων, χαὶ εἴπωμεν οὕτως. VARUE LECTIONES, P Ed. τὸ πρῶτ, NOTE. (91) Τουτέστι τοῦ αὐτεξουσίου. Sive de libero arbitrio. Displicuit Calvino Greca voce αὖτεξ- οὖσιον , liberum hominis arbitrium exprimi, ac si potestas sui, inquil, penes hominem esset. Ratum quippe erat hanc fuisse Orientalium Patrum do- ctrinaimn contra Gnosticos οἱ Manichzsos, homlnem actionum suarum potesistem habere, ut penes ipsum sit agere vel non agere, ut libuerit. Àt novelli quidam theologi liberum arbitrium sic intelligunt, ut quocunque modo voluntas trahatur ad unum aliquod appetendum, nihilosecius liber- rima sit sponte volendo : lancque esse aiunt Joan- nis Damasceni sententiam , quippe qui lib. 1, cap. 94, scripsit, definitum esse, a Patribus liber- latem. nihil aliud essa preter quam voluntatem : Τὸ γὰρ αὐτεξούσιον θέλησιν ὡρίσαντο οἱ Πατέρες. Ut de Damasceni aliorumque Graecorum sensu con- Stet, satis fuerit legere quse tribus hisce capiti- bus 25, 26 et 27, de facultatibus hominis ex Ne- mesio el Maximo complexus est. Ibi liberos quidem acius a voluntate proficisci ait, sed liberos esse alio modo non probat, njsi quia electione fiunt. At Damascenus, inquiunt, docet hominem esse liberum, qua rationalis est : hoc est, quia motum omuem voluntatis ejus , quantumcunque necessa- rius sit, consideratio rationis comitatur. Verum ne illi integrum legerunt contextum auctoris. Quorsum enim probat hoininem esse liberum, qua rationalis est, nisi quia utendo rationc consuitat homo, cumque deliberaverit, id tandem eligit quod eibi melius esse judicavit? Quisquis consullat , in- uit , cap. 27, perinde consultat, ceu rerum agen- darum in ipso potestas sit : ut quod consultando. visum melius fuerit, hoc ellgat, et cum elegerit, ex- sequatur. Quod. cum ita se habeat, ἐξ ἀνάγχης παρυφίσταται τῷ Aoyoup τὸ αὐτεξούσιον, arbitrii libertas rationi adnexa sit oportet. Aut enim homo rationis compos non erit, aut si ea praditus. est, penes ipsum quoque actionum suarum polesi&as con- etabit et arbitrium. Ut ergo homo liber sit, non suf- ficit attentio sola in id quod vult, sed necesse est ut sui compos , et eligendo, unum armnplectatur, altero posthabito. Quocirca, c. 10, Instit. elem. docet bominem eatenus esse liberum, quod olxelg γνώµῃ, arbitrio proprio , ad ea feratur , quae sunt 24 ἡμῖν, in nostra. potestate, ἃ καὶ δυνάµεθα, καὶ τὰ ἀντιχείμενα αὐτοῖς, que possumus asctscere, ul et eorum contraria. 057 * DE FIDE ORTHODOXA LIB. II. 958 Τῶν γινοµένων ἁπάντων, 3| 8sóv φασιν αἴτιον εἷ- Α — Hominem liberi arbitrii ase. suárumque echonam vat, 1j ἀνάγκην, fj εἰμαρμένην, f] φύσιν, f| τύχην, f τὸ αὐτόματον. ᾽Αλλὰ τοῦ μὲν θεοῦ ἔργον, οὐσία xai πρόνοια ' τῆς δὲ ἀνάγκης, τῶν ἀεὶ ὡσαύτως ἐχόν- των dj χίνησις * τῆς δὲ εἱἰμαρμένης, τὸ ἐξ ἀνάγχης τὰ δι αὐτῆς ἐπιτελεῖσθαι. Καὶ γὰρ xo αὕτη τῆς ἀνάγχης iati ^ τῆς δὲ φύσεως, Ὑένεσις, αὗξῆσις, φθυρὰ, φυτὰ, xai ζῶα” τῆς 6b τύχης, τὰ σπάνια xal ἀπροσδόχητα. Ορίξζονται γὰρ τὴν τύχην, αὐύμπτωσιν xai συνδρομὴν δύο αἰτιῶν, ἀπὸ προαιρέσεως τὴν ἀρχὴν ἐχουσῶν, ἄλλο τι παρ᾽ ὃ πέφυχεν, ἆποτελου- σῶν' ὡς τάφραν 4 ὁρύσσοντα, θησαυρὸν εὑρεῖν' οὔτε γὰρ ὁ θεὶς τὸν θησαυρὸν, οὕτως ἔθηκεν, ὥστε ἄλλον τοῦτον εὑρεῖν, οὔτε ὁ εὑρὼν οὕτως ὤρυξεν, ὡς εὑρεῖν Óncaupóv: ἁλλ’ ὁ μὲν, ἵνα ὅταν ἐβέλῃ » àv- έληται, ὁδὲ, ἵνα τάφρον ὀράξῃ ΄ συνέπεσε bk ἄλλο τε, παρ ὃ προηροῦντο ἁμφότεροι. Τοῦ δὲ αὐτομάτον, τὰ τῶν ἀφύχων, 3 ἀλόγακ συμπτώματα, ἄνευ QU- σέως χαὶ τέχνης’ οὕτως αὐτοί qass. Tívc ταίνον τού-. των ὑπαγάγωμεν τὰ διὰ τῶν ἀνθρώπων, εἴπερ 6 ἄνθρωπος οὐκ ἔστιν αἴτιας καὶ ἀρχὴ πράξεως»; 0ὐδὲ γὰρ Oc θεμιτὸν ἐπιγράφειν αἰσχρὰς ἑσθότε πράξεις xa ἀδίχους οὐδὲ οὐ ἀνάγχη: οὐ γὰρ τῶν ἀεὶ ὡσαύτως ἑχόντων ἔστίν * οὐδὲ εἰμαρμένῃ * οὐ Τὰρ τῶν ἑνδεχομένων , ἀχλὰ τῶν ἀναγχαίων τὰ τῆς εἰ- µαρµένης λέγουσιν * οὔτε φύσει’ φύσεως γὰρ ἔργα, ζῶα xai φυτά οὐδὲ τύχῃ οὗ γὰρ σπάνιοι xol ἀπροσδόχητοι τῶν ἀνθρώπων ab πράξεις " οὔτε τῷ αὐτομάτῳ' ἀφύχων γὰρ λέγουσιν εἶναι * fj ἀλόγων, τὰ συμπτώματα τοῦ αὐτομάτον. Λείπεται 6h, αὑτὸν τὸν πράττοντα xal ποιοῦντα ἄνθρωπον, ἀρχὴν εἶναι τῶν ἰδίων ἔργων, χαὶ αὐτεξούσιον. causam. Fortune definitio. — Eorum omnium quam fiunt, aut Deuni auctorem esse dicunt, aut. neees- sitatem, aut fatum, ant naturam, aut fortunam, aut casum. Caterum Dei opus est esseMia et pro- videntia; necessitotis, motus. illorum quz eodem semper modo se habent : fati, ut ea qua per ipsum fiunt, necessarlo contisgant ; nam et fatum ipsum necessitatem importat : mature vero, ortus seu gescratio, accretio, eorruptio, sirpes, et animen- tia : fortunze, ea qug rara sunt, 46 prater exspecta- tionem eveniunt. Fortunam quippe definiunt, dua- rum wna incidemtium causarum coneursus, que ab electione principium babentes; aliud quiddam quam «quod naters eemparatum sit, efficiant : ut cum quis foveam fodiene thesaurum invenit. Neque esim is qui thesaurum condiderat, hoc animo con- diderat οἱ alius inveniret : nec. rursus. is qui in- "wenit, ea mese fodit, ut thesaurum reperiret : sed ile quidem, ut, cum vellet, thesaurum tolleret ; hiec awtem, ut foveam foderet. Ceterum aliud quidpiata accidit, preter id quod uterque sibi proposuerat. Caswi deniqne es assignant , qux inanimis rebus, amt brusis snimantibus citra naturam. et artem ob- veniunt. Msc illerum doetrina est. Cuinam igitur borum ea que per homines flunt, subjiciemás, si- quidem homo auetor et principium actionis non sit? Neque Deo tarpes ac sceleratas actiones pror- sus ascribere fas est, neque necessitati : non enim actio ex genere eorum est, que eodém semper modo se babent. Neque item fato: nequaquam enin contingentium rerum, sed necessario eve- nientium fatum esse dicunt. At nec nature quidem : quia natur» opera sunt stirpes et animantia. Nec rursus fortume : non enim rare et inopinat:e sunt hominum actiones. Non denique casui: ina- nimorum quippe duntaxat, aut brutorum eventus ad casum pertinere censent. Relinquitur itaque eumdem ipsum hominem, qui agit et operatur, operum suorum auctorem esse, preditumque adeo arbitrii libertate. "Ext, εἰ μηδεμιᾶς ἔστιν ἀρχὴ πράξεως ὁ ἄνθρω- πης, πέριττῶς ἔχει τὸ βουλεύεσθαι * clo τί γὰρ χρἠ- οεται τῇ βουλῇ, μηδεμιᾶς v xüptog πράξεως; Πᾶσα γὰρ βουλὴ, πράξεως ἕνεχα * τὸ δὲ χάλλιστον καὶ τιμιώτατον τῶν Ey ἀνθρώπῳ, περιττὺν ἀποφαί- γειν, τῶν ἁτοπωτάτων ἂν εἴη. El ταίνυν βουλεύεται, πράξεως ἕνεχα βουλεύεται ' πᾶσα γὰρ βουλὴ πρά- ξεως ἕνεκα, καὶ διὰ πρᾶξιν. ΚΕΦΑΛ. KG' [M]. Περὶ τῶν ινοµένων. Tov γινοµένων, τὰ μέν εἰσιν ἐφ᾽ ἡμῖν, τὰ δὲ oüx ἐφ ἡμῖν. Ἐφ' ἡμῖν μὲν οὖν εἰσιν, Qv ἡμεῖς toysv αὐτεξούσιοι ποιεῖν τε xal μὴ ποιεῖν' τουτέστι, πάντα τὰ δι ἡμῶν ἐχουσίως πραττόµενα * οὐ γὰρ ἑχόναίως * Nemes. 80. lluc accedit, quod si nullius actionis auctor sit bomo, frustra ei deliberandi faceltas data est. Quorsum enim deliberatione utatur, si nullius actionis arbitrium penes ipsum sit? Omnis enim deliberatio actionis causa initur. Porro id quo nec praeclarius quidquam, nec przstantius in homine est, supervacaneum esse affirmare, extremz absur- p ditatis est. Ac proinde cum deliberet, actionis causa deliberat. Nulla enim deliberatio est, nisi propter actionem. 194 CAP. XXVI. De iis que funt. Quamam sint arbitrii nostri. Contingentia quee sint. Agenderum electio semper in nohis est, non ipsa eclio, — Ea quz fiunt **, partim potestatis nostrae sumi, partim illius non sunt. In nostra petestate VARLE, LECTIONES. 1 Edita Damasceni et Nemesii τάφρον. Mss. vero τάφον. τ Multi cod. θἐλῃ. * Mss. πράξεων, ut apud Nemesium. * Dees εἶναι in mss. Nemesius ἀφύχων γάρ ἐστιν, f] ἁλόγων τὰ συµπτ. 959 S. JOANNIS ΡΑΜΑΡΟΕΝΙ sita sunt, quz liberum nobis est facere, vel non Α ἑλέγετο πράττεσθαι, τῆς πράξεως οὐχ οὕσης iy facere ; boc est, ea omnia quse ultro et sponte agi- mus (neque enim ea sponte a nobis fieri diceren- tur, si actio in nostro arbitrio minime posita esset): uno verbo, ea omnia qua, vel laudem, vel vitupe- rationem afferunt, et ob qua leges et consilia dantur. Preprie autem in nostra potestate sunt, quacunque ad animam pertinent, et de quibus consultamus. Consilium porro circa ea versatur, que pereque in utramque partem contingere pos- sunt. Pereque autem contingens illud est, quod οἱ ipsum pagsumus, et quod ei opponitur : ejus vero electio penes mentem nostram est ; haec enim actionis principium est. In nobis igitur hac sita $unt, quz: alterutro modo possunt evenire, velut, ἡμῖν, καὶ ἁπλῶς, οἷς ἔπεται φόγος 1] ἔπαινος, x2 ἐφ' οἷς ἐστι προτροπὴ xaX νόµος. Κυρίως δὲ ἐφ᾽ fiu ἐστι τὰ φυχικὰ * πάντα, xat περὶ ὧν βουλευόμεθα; ἡ δὲ βουλὴ τῶν ἐπίσης ἑνδεχομένων ἑστίν. Ἐπίσης δὲ ἑνδεχόμενόν ἐστιν, ὃ αὑτό τε δυνάµεθα, καὶ τὺ ἀντιχείμενον αὐτῷ * ποιεῖται δὲ τούτου τὴν αἴρεσιν ὁ νοῦς ὁ ἡμέτερος ' xai οὗτός ἐστιν ἀρχὴ πράξεως, Ταῦτα τοίνυν ἑστὶ τὰ ἐφ᾽ ἡμῖν, τὰ ἐπίσης ἑνδεχό- μενα " οἵον τὸ χινεῖσθαι xal τὸ μὴ χινεῖσθαι, ὁρμᾶν . καὶ μὴ ὁρμᾶν, ὀρέγεσαθαι τῶν ph ἀναγχαίων xal μὴ ὀρέγεσθαι, φεύδεσθαι χαὶ μὴ φεύδεσθαι, διδόναι xe ph διδόναι, χαίρειν ἐφ᾽ ol; δεῖ καὶ μὴ χαίρει ὁμοίως, xal ἐφ᾽ οἷς οὐ δεῖ, χαὶ ὅσα τοιαῦτα, ἓν οἷς ἐστι τὰ τῆς ἀρετῆς, καὶ τὰ τῆς χαχίας ἔργα. Τού- moveri, et non moveri ; incitari, et. non incitari; p των γάρ ἔσμεν αὐτεξούσιοι. Tov δὲ ἐπίσης ἑνδεχο- appelere qua) necessaria non sunt, et non appe- µένων εἰσὶ xal αἱ τέχναι * ἐφ᾽ ἡμῖν γάρ ἐστι µετελ- Vere ; mentiri, et non mentiri ; tribuere, et non tri- θεῖν fjv ἂν θελήσωµεν, χαὶ μὴ μετελθεῖν. buere ; gaudere dum convenit, etsimiliter non gaudere, et ubi non convenit, cateroque ejusmodi, in quibus virtutis et vitii munera versantur. Horum enim penes noslibera est poteatas. Inter ea quz pereque in utramque partem contingere possunt, artes numerantur. Penes nos enim est eas colere, et non colere. : , Observandum autem est, eorum qua sub actio- nem cadunt, electionem quidem semper in nostra potestate esse: caterum actionem sspe impediri certa quadam Providentiz ratione 09. CAP. XXVIIL Quam ob causam libero arbitrio praediti simus. Creata, suapte natura mutabilia. Libertas arbitrii rationi annexa. Nulla in brutis arbitrii libertas. — Qnamobrem una cum ratione, arbitrii quoque li- Χρὴ δὲ γινώσχειν, ὡς ἡ μὲν αἴρεσις τῶν πρα- χτῶν Y ἀεὶ ἐφ᾽ ἡμῖν ἐστιν dj δὲ πρᾶξ.ς πολλάχις χωλύετὰι, κατά τινα τρόπον τῆς θεἰας προνοίας. ΚΕΦΛΛ. κΖ [MA']. Περὶ τοῦ, διὰ ποἰαν αἰτίαν αὐτεξούσιοι γεγόνα- μεν. Φαμὲν τοίνυν εὐθέως τῷ λογικῷ συνεισέρχεσθαι τὸ αὐτεξούσιον x, χαὶ τοῖς γεννητοῖς συμπεφυχένα: μεταθολην χαὶ τραπήν. Πᾶν γὰρ γεννητὸν, xai bertatem accedere dicimus [ac creatis rebus muta- (* τρεπτόν ἐστιν. "Qv γὰρ fj ἀρχὴ τῆς Ὑενέσεως ἀτὺ tionem omnino congenitam esse]. Quidquid enim creatum est, multationi quoque subjicitur 21. Si- quidem quorum generatio a mutatione initium duxit, ea quoque mutabilia esse necessarium est. Est autem mutatio, cum quid ος nihilo producitur, atque ex subjecta materia quidpiam aliud efficitur. Et quidem ea quz anima carent, itemque bruta animantia juxta corporeos illos, quos memoravi- mus, modos immutantur : rationabilia autem, ra- tione electionis : nam facultas rationalis partim in contemplatione, partim in actione versatur. Quz in contemplatione consistit, res ut se habent, con- Biderat. llla vero in actione posita est, qua consul- tat, et rebus agendis rectam rationem prescribit, Atqui partem illam qua contemplationi vacat, Ientem nuncupant; que vero actioni, rationem. Ac rursus, illam sapientiam, istam prudentiam appellant. Quocirca quisquis consuitat, perinde .consullat, tanquam rerum agendarum penes ipsum potestas sit, ut 195 quod ex consultatione me- «Νις visum fuerit, hoc eligat; et. cum elegerit, 0 Nemes. c. 37. ** Nemes. c. 41. τροπῆς ἤρξατο, ἀνάγχη ταῦτα τρεπτὰ εἶναι. Τροπὴ δέ ἐστι, τὸ ἐκ μὴ ὄντων εἰς τὸ εἶναι παραχθῆναι, χαὶ τὸ ἐξ ὑποχειμένης Όλης ἕτερόν τι γενέσθαι. Τὰ μὲν οὖν ἄφυχα καὶ ἅλογα τρέπονται χατὰ τὰς προ- ειρηµένας σωματιχὰς ἀλλθιώσεις, τὰ δὲ λοχιχὰ, xatX προαἰρεσιν. Τοῦ γὰρ λογιχοῦ τὸ μέν ἐστι θεωρητικχὸν, τὸ δὲ πραχτικόν. Θεωρητιχὸν μὲν, τὸ κατανοοῦν ὡς ἔχει τὰ bvva* πραχτιχὸν δὲ, τὸ Bov- λευτιχὸν, τὸ ὁρίζον τοῖς πρακτοῖς Y τὸν ὁρθὸν λόγον" xal χαλοῦσι τὸ μὲν θεωρητιχὸν, νοῦν, τὸ δὲ πρακτι- xbv, λόγον’ χαὶ «b μὲν θεωρητιχὸν, σοφίαν, τὸ δὲ πραχτιχὸν, φρόνησιν. Πᾶς οὖν ὁ βουλενόμενος, ὡς ἐπὶ αὐτῷ τῆς αἱρέσεως οὔσης τῶν πρακτέων, βου- λεύεται, ἵνα τὸ προχριθὲν Ex τῆς βουλῆς ἕἔληται, xa ἑλόμενος πράξῃ΄ εἰ δὲ τοῦτο, ἐξ ἀνάγχης xap- υρίσταται τῷ λογιχῷ τὸ αὐτεξούσιον ἡ γὰρ οὐχ ἔσται λογιχὸν, ἢ λογιχὸν ὃν, χύριον ἔσται πράξεων, καὶ αὐτεξούσιον. Ὅθεν χαὶ «à ἄλογα obx εἰσὶν αὐτ- εξούσια. ἄγονται γὰρ μᾶλλον ὑπὸ τῆς φύσεως, περ ἄγουσι » διὸ οὐδὲ ἀντιλέγουσι τῇ φυσιχῇ ὀρέξει, ἀλλ ἃμα ὀρεχθῶσί τινος, ὁρμῶσι πρὸς τὴν πρᾶξιν. ͵ VARLE LECTIONES. suppievit Combefisius ex Nemesio, Y Multi eodd. πρακτέοις. v R. S τὰ τῆς ψυχῆς. Melius φυχικὰ, qua conira φυσικά, antea distinxit. v Nemes. πρακτέων. X Hxc ut ratio assignetur cur creatura ratione przdita liberi sit arbitrii. | | CERO —— Cnm EDONNDEEEEBED.. 961 DE FIDE ORTHODOXA LID. 1. 962 'O δὲ ἄνθρωπος, Xoyixbo ὧν, ἄγει μᾶλλον τὴν φύσιν, A exscquatur, Quod cum ita sit, arbitrii libertas ra- Ίπερ ἄγεται΄ διὸ xal ὁρεγόμενος, εἴπερ ἐθέλοι, ££-— tioni adnexa sit necesse est. Ant enim rationalis ουσίαν ἔχει ἀναχαιτίσαι τὴν ὄρεςιν, ἡ ἀχκολουθῆσαι αὑτῇῃ. "O0:v τὰ μὲν ἄλογα, οὐδὲ ἐπαινεῖται, οὐδὲ ψέγεται ᾿ ὁ δὲ ἄνθρωπος, xal ἐπαινεῖται, xol qéye- non erit liomo, aut si rationalis, actionum suarum dominus erit. Unde etiam bruta arbitrii libertate carent. Α natura enim aguntur magis, quam agant: ταις. ac proinde nec naturali quidem appetitui repugnant, sed quamprimum aliquid appetiverint, in actionem ruunt. llomo contra, cum sit rationis particeps, naturam potius ducit, quam ab ea ducatur. Quo fit, ut etiam cum aliquid appetit, vel appetitum comprimere queat, si velit, vel illi obsequi. Quod etiam in causa est cur bruta animantia nec lauden- tur, nec vituperentur ; liomo contra et laude afficiatur, et vituperio. Χρὴ γινώσχειν, ὅτι ol ἄγγελοι, λογιχοὶ ὄντες, aoc- εξούσιοι ὑπάρχουσι, xai ὡς χτιστοὶ, zal τρεπτοἰ. Καὶ ἔδειξεν ὁ μὲν διάθολος, ἀγαθὸς ὑπὸ τοῦ Δη- μιουργοῦ γενόμενος, αὑτεξουσίως δὲ τῆς xaxlag εὑρετῆς γεγονὼς, xal αἱ σὺν αὐτῷ (92) ἁποστατή- σασαι 3 δυνάµεις, Ίγουν οἱ δαίμονες, τὰ δὲ λοιπὰ τάγματα τῶν ἀγγέλων, ἓν τῷ ἀγαθῷ διαµείναντα. ΚΕΦΑΛ. ΚΗ’ [MB]. Περὶ τῶν οὐκ ἐφ᾽ ἡμῖν. Tov δὲ οὐχ ἐφ᾽ ἡμῖν, τὰ μὲν ἐκ τῶν ἑἐφ᾽ ἡμῖν ἔχει τὰς ἀρχὰς, Ἠτοι τὰς αἰτίας, τουτέστιν αἱ ἆμοι- 6aY τῶν πράξεων ἡμῶν, ἐν το τῷ παρόντι, xal ἓν τῷ µέλλοντι alive, τὰ δὲ λοιπὰ πάντα τῆς θείας βουλῆς ἑξήρτηται. Ἡ μὲν γὰρ γένεσις πάντων, Ex τοῦ Θεοῦ, fj δὲ φθορὰ, διὰ τὴν ἡμετέραν καχίαν ἐπεισήχθη πρὸς τιµωρίαν χαὶ ὠφέλειαν θεὺς γὰρ θάνατον οὐχ ἐποίησεν, οὐδὲ τέρπεται ἐπ ἀπωλείᾳ ζώντων ΄ δι) ἀνθρώπου δὲ μᾶλλον ὁ θάνατος, τουτ- έστι τῆς ᾿Αδὰμ παραθάσεως, ὁμοίως χαὶ αἱ λοιπαὶ τιµωρίαι. Τὰ δὲ λοιπὰ πάντα τῷ Θθεῷ ἀναθετέον. "H τε γὰρ Ὑένεσις ἡμῶν τῆς δημιουργιχῆς αὐτοῦ δυ- νάμεώς ἐστι' χαὶ ἡ διαμονη, τῆς συνεχτιχῆς δυνά- µεως αὐτοῦ. xai fj χυδέρνησις, xaX σωτηρία, τῆς προνοητιχῆς αὑτοῦ δυνάµεως * χαὶ d) τῶν ἀγαθῶν αἰωνία ἁπόλανσις, τῆς ἀγαθότητος αὐτοῦ, τοῖς φυ- λάσσουσι τὸ χατὰ φύσιν, ἐφ᾽ ᾧ xai ἑπλάσθημεν. Ἐπειδὴ δέ τινες ἀντιλέγουσι τῇ προνοίᾳ, εἴπωμεν λοιπὺν ὀλίγα 5 xal περὶ προνοίας. Angeli liberi, et mtutabiles, qua creati. — Scien- dum est, angelos, utpote ratione pr:ditos, liberi arbitrii esse, ac qua ratione creati sunt, muta- tioni quoque obnoxios esse. Idque liquido mon- stravit diabolus, qui, cum a Creatore bonus con- ditus esset, libera potestate mali inventor exstitit, virlutesque insuper ο], qua una cum ipso a Deo defecerunt, puta d:mones, cum reliqua angelo- rum agniina ín bono perstiterint. CAP. XXVII. De iis qu& in. nostra potestale posila non sunt. A Deo solo pendent que potestatis nostre non sunt. — Eorum autem, qua in nostro arbitrio minime sita sunt, alia ex iis qux arbitrii nostri sunt, originem seu causam habent, quales stt &aelionum nostrarum retributiones, tum ín prs- senti, tum in futuro νο : alia vero omnia ex Dei voluntate pendent. Etenim rerum omnium ortus a Deo est; at corruptio ob nostram malitiam ad nostram poenamsimulet utilitateminvecta fuit. Dews quippe mortem non fecit, nec delectatur in perdi- lione viventium ** : quin potius per hominem, id est per Adami transgressionem, mors, et reliqua item supplicia inflicta sunt. Cetera autem omnia in Deum referri debent. Nam et ortus noster ad creatricem ejus potentiam spectat ; incolumitas, ad conservatricem ; gubernatio et salus, ad virtu- tem omnibus providendi ; ipsa denique sempiterno- rum ipsa bonorum possessio, quze illos manet, qui id quod naturse consentaneum est (cujus nempe causa conditi sumus) sartum tectumque custodierint, ipsius bonitati ascribenda est. Quo- niam vero nonnulli Providentiam negant, age nunc de ea disseramus paucis. ** Sap. 1, 135 VARLE LECTIONES. Zz Hec in Basil. et 9, Colb. 1, S. Hil. et Nem. εἴπω 6M ya. uibusdam mss. omissa sunt. * Basil. àárocvfca3a:. Mss. ἀποστατιχκαί. b Regii NOTAE. (98) Καὶ al οὖν αὐτῷ. Virtutesque ille, etc. De D subducendo, contemplationi Deoque se dedidere, ha virtutibus que a Deo defecerunt, intelligendum arbitror Nemesium, quem hic Noster passim ex- scripsit, ubi ait: Rursum naturarum que materia vacent, ille que circa terram versaniur, cum ob societatem quam habent rum hominibus, rebus agen- dis applicantur, μᾶλλόν ἐστι τῶν ἄλλων τρεπταί, cateris sunt mulabiliores. Nam de sanctis angelis subjungit: Que vero nature «eue excellentia, ad m ΡΤΟΡΕΙΙΕΟ siudio propius accedunt, ojusque con- templatione felices sunt, ac. im seipsas, imo ἐν Deum solum converse , a. rebus agendis et a. maleria se immutebiles manent, Libere quidem voluntatis sunt, qua ralione utwniur, οὗ μὲν τρεπόµεναι διὰ τὰς προειρηµένας αἰτίας, mon. tamen mutantur ob. εαν. eas quas adduximus. Denique utrorumque angelo- ruu discrimen consimili modo explicat, dicendo non omnes angelos mutabilis esse voluntatis, sed eos solum, qui τῆς πρὸς τὰ ἄνω xal τὸν Θεὸν σχέ- σεως ἀποχωρή pernas Doumque siudium abjecerint, ῥέφαντες πρὸς τὰ χάτω, ad inferiora vergendo rerum terrenarum cupidine arserunt. σαντες, CNN propenesum erga res su-.—— 963 196 CAP. XXIX. De Providentia. Quid sit providentia. Deum rebus creatis consulere. — Providentia itaqueest procuratio, qua Deus lungi- tur erga res que sunt. Αο rursus : Providentia est voluntas Dei, per quam res omnes eonvenienti ratione reguntur **. Si auteu Dei voluntas Provi- dentia es!, omnia procul dubio qua Providentia fiunt, pulcherrime, diversissimeque fleri necesse est, atque ita ut meliori modo prorsus exsistere nop possint. Eumdem enim, et rerum effectorem, et proviso- rem esse oportet : quia non convenit, nec consen- taneum est, alterum rerum opificem esse, altc- rum qui his prospiciat. Sic quippe in imbecilli- tate uterque omnino versaretur : ille nimirum efficiendi, hic proeuraudi **. Quodcirca Deus est, et qui procreavit, et qui procurat : ejusque pro- creandi, et conservandi, et providendi potentia nihil aliud est, nisi bona ipsius voluntas : Omnia enim quecunque voluit. Dominus fecit in colo et in terra 35. nee qui voluntatiejus resistat, ullus est )9. Fieri omnia voluit, et facta eunt. VulU. mundum consistere, οἱ consistit, ac quidquid vul, effi- Cur, Providexiia asiruitur. — Quod autem Deus re- bus provideat, idque perquam praeclare ad hunc Inoduin rectissime «quispiam expenderit 57. Solus Deus natura bonus οἱ sapiens est ;: qua igitur bo- nus, providet ( neque enim bonus fuerit, qui .non provideat. Nai at homines et bruta /filiis suis:ma- turali affectu prospiciunt; ac viüuperatur, qui non prospicil);qua vero eapicus, oplime res pro- curat. Qua penes nos aunt, libero arbitrio ascribi de- beut, — Quamebrem hac attente considerantes, onnia nos admirari oportet, omnia laudare, om- nia citra curiesem inquisitionem comprobare, quamlibet plerisque iniqua videantur ; eo qued videlicet, Dei providentia.nec cognosci, nec com- prehendi;possit, quiu cogitationes et.actianas no- sire, futura «quoque, ipsi soli nola 'sint. Omnia porro cum dico, de illis, loquor .que in nosira potestate non consistunt : debent ascribi. 5 Nemes. c. 43. ?* Nemes. c. 42. S. JOANNIS DAMASCENI A C *5 Psal cxxxiv. 9$ ΚΕΦΑΛ. Κθ’ [MU]. Περὶ προνοίας. Πρόνοια τοίνυν ἐστὶν fj £x Θεοῦ εἰς τὰ ὄντα Ttw- µένη ἐπιμέλεια. Καὶ πάλιν ' πρόνοιἀ ἔστι βούλησι; θεοῦ, δι᾽ fjv πάντα τὰ ὄντα τὴν πρόσφορον διεζ- αγωγἣν λαμόάνει. El δὲ Θεοῦ βούλησίς ἐστιν f) πρέ- veta, πᾶσα ἀνάγχη, πάντα τὰ τῇ προνοίᾳ γινόμενα, κατὰ τὸν ὁρθὸν λόγον, χἀλλιστά τε xal θεοπρεπὲ- στατα Ὑἰνᾶσθαι, χαὶ ὡς οὐχ Ev xp&iztto ε γενέσθαι. Ανάγκη γὰρ vbv αὐτὸν εἶναι Πποιητὴν τῶν ὄντω», xai προνοητὴν ’ οὔτε yàp πρέπον, οὔτε ἀκόλουθο», ἄλλον μὲν ποιητὴν εἶναι τῶν ὄντων, xat ἄλλον δὲ p^ νοητἠν ' οὕτω γὰρ ἐν ἁἀσθενείᾳ πάντως cla ἁμφότ:- pot * ὁ μὲν τοῦ ποιεῖν, ὁ δὲ τοῦ προνοεῖν. 'O 865; τοίνυν ἐστὶν, Ó τε ποιητῆς, xal προνοητίς' xai ἡ ποιττιχὴ δὲ αὐτοῦ δύναμις, xal ἡ covsxttch, xat dj προνοητιχἡ, ἡ ἀγαθὴ αὐτοῦ θέλησἰς ἐστι' Πάντα yàp ὅσα ἠθέ- Anc'er, ὁ Κύριος ἐποίησεν ἐν τῷ οὗρανῷ, xal ir τῇ Tü' χαὶ τῷ θελήµατι αὑτοῦ οὐδεὶς ἀνθέστηχεν, Ἠθέλησε γενέσθαι τὰ πάντα, xal γέγονε' θέλει συν» ἰστασθαι τὸν χόσµον, χαὶ συνίσταται, xal πάντα ὅσα θέλει, γίνεται. "Qut δὲ προνοεῖ, καὶ ὅτι χαλῶς προνοεῖ, ὀρθότατα σκοπῄσειεν ἄν τις οὕτως. Móvoz ὁ Θεός ἐστι φύσει ἀγαθὸς xal σοφός, «ὡς οὖν ἀγαθὸς, προνοεῖ * ὁ γὰρ μὴ προνοῶν οὐκ ἀγαθός. Καὶ γὰρ xaX οἱ ἄνθρωποι, καὶ τὰ ἄλογα, τῶν οἰχείων τέκνων προνοοῦνται Qu- σιχῶς, καὶ ὁ μὴ προνοῶν Ψέγεται' ὡς Ok cogi, ἄριστα τῶν ὄντων «ἐπιμελεῖται. Κρὴ τοίνυν τούταις “προαέχοντας πάντα θαυμᾶ- ζειν, πάντα ἐπαινεῖν d, πάντα ἀνεξετάστως ἀποδέ- χεσθαι τὰ τῆς προνοἰας ὄργα, χὰν φαίνηται τοῖς πολλοῖς ἅδιχα, διὰ τὸ ἄγνωστον εἶναι, καὶ ἁκατά- ληπτον «τοῦ Θεοῦ τὴν πρόναιαν, xal τοὺς λογισμοὺς ἡμῶν, καὶ τὰς πράξεις, xai τὰ μέλλοντα αὐτῷ µόνῳ γνωστά. Πάντα δὲ λέγω, τὰ οὐκ ἐφ᾽ ἡμῖν τὰ γὰρ ἐφ) ἡμῖν (95), οὗ τῆς προνοίας ἐατὶν. ἀλλὰ τοῦ ἡμε- τέρον αὐτεξζονσίου. mam quas .polesiatis aosire sunt, non ,Providentiz, :sed libero arbitrio 6. **'Rom.ix, 19. *' Nem. c. 4. VARLE LECTIONES, e Με». pleraque, χρεῖττον. ἆ η R.2, liec verba desunt, πάντα ἑἐπαινεῖν; et apud Nemesium, cap. 41. NOTAE. (95) Τὰ γὰρ ἐφ᾽ ἡμῖν. Nam que penes nos sunt, D 8. Thomas, lib. 1 Cont. Gent. cap. 90, ut et alium eic. Providentiam intelligit absolutew futurorum, qua seorsum a voluntate noswe Deus decernit qued justum esse judicoverit. Quecirca Nemesius, uem Noster hic imitatur, Cum dicimus per Provi- dentiem emnia recte agi (inquil), δῆλον ὡς οὐ περὶ ες xax(ac τῶν ἀνθριόπων, οὐδὲ περὶ τῶν ἐν ἡμῖν foro, ἡ παρ) ἡμῶν γινοµένων τὺν λόγαν ποιουµεύα, λὰ περὶ τῶν τῆς προνοίας, τῶν οὐκ Àe' ἡμῖν ὄντων, perepionum esi nos non de siiis hominum oqui, neque de operibus qua in nostra polesialo &uni, et fiunt d nobis, tod de Providentie effectis, que non sunt nostre «potestatis. Hunc locum sili objicit ex Damasceno, quo .Deus dicitur actianes — homi- num liberas przeoguoseore, nua pradfinire, reapen- detque iis signi(lcari, «o que sunt in nohis, disine determinationi non esse :subjecia, quasi ab ea neces- sitatem .accipientia. Observare non genit .Angeli- eun doetorem Nemesli verba, ac si Gregorii Nys- seni essent, laudasse, et librum De komiae -Nys- seno passim assigaete, non Nemesio. Nimirum utebatur Ricbardi Burgundionis wansletione, in qua .hoe opusiGeegorii Nyaseni nomen ut etiam eenspicimus in editione Latina, Celo- niensi, ann. 1557, quam Joannes Noviomagus ex TE DE FIDE ORTIHODOXA 118. II. 906 Tre δὲ προνοίας τὰ μὲν κατ εὐδοχίαν ἑστ,τὰ Ά 197 Que Providentie sunt, alia ex complacito, δΣ χατὰ συγχώρησαιν. Κατ) εὐδοχίαν μὲν, ὅσα àvav- τιῤῥήτως εἰσὶν ἀγαβά * χατὰ συγχώρησιν δὲ,..... 9 συγχωρεῖ γὰρ πολλάχις, χαὶ τὸν δίκαιον περιπεσεῖν συμφοραῖς, ἵνα την ἐν αὐτῷ λα»θάνουσαν ἀρετὴν δείςση τοῖς ἄλλοις, ὡς ἐπὶ τοῦ Ἰώ6θ. "Άλλοτε συγχω- ρεῖ τῶν ἁτόπων τι πραχθῆναι, ἵνα διὰ τῆς πράξεως δοχούσης ἁτόπου, µέγα τι xat θαυμαστὸν χατορ- 60073; f, ὡς διὰ τοῦ σταυροῦ τὴν σωτηρίαν τῶν ἀν- θρώπων. Κατ ἄλλον τρόπον, σνγχωρεῖ τὸν ὅσιον πάσχειν χαχῶς, ἵνα μὴ ἐκ τοῦ ὀρθοῦ συνειδύτος ἐχπέσῃ. f] xal &x τῆς δοθείσης αὐτῷ δυνάμεώς τε χαὶ χάριτος εἰς ἁλανονείαν ἐμπέτη, ὡς ἐπὶ Παύ- Àc». alia ex permissione. — Enimvero qus Providentia subsunt, partim ex beneplacito Dei sunt, partim ex permissione. Beneplacito fiunt ea omnia, quse citra controversiam bona sunt : permissionis vero multe species sunt. Sepe etenim justum homi- nem in calamitates sinit incidere, ut latentem in εο virtutem aliis prodat **, uti Job accidit **. Nonnunquam aliquid in'qui fieri permittit, ut per eam aclionem, qua jniquilatis speciem habet, magnum aliquid et mirandum patretur : sic per crucem hominibus salutem procuravit. Quin alio quoque modo virum pium gravibus incommodis affici patitur; mne a recta conscientia excidat, vel ob potestatem gratiamque divinitus sibi concessam in superbiam prolabatur : velut in Paulo contigit '. Ἐγχαταλείπαταί τις πρὸς καιρὸν πρὸς διόρθωσν B. Cur Deus alios, aique alios deserat. — Quin ad ἄλλου, (va τὸ χατ αὐτὸν σχοποῦντες οἱ ἄλλοι παι- δξεύωνται, ὡς ἐπὶ τοῦ Λαζάρου xal τοῦ πλουσίου. Φυ- σ'κῶς Υὰρ ὀρῶντές τινας πάσχοντας, συστελλόμεθα. Ἐγχα-γαλιμπάνέταί 8 τις χαὶ εἰς ἄλλου δόξαν, οὗ δι᾽ οἰκείας Ἡ γονέων ἁμαρτίας, ὡς ὁ ὃχ γενετῆς ευφλὸς, εἰς δόξαν τοῦ Υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπου b. Πάλιν συγχω- βεῖταί τις παθεῖν εἰς ἄλλου ζηλον, tva τῆς δόξης τοῦ παθόντος µεγαλυνθείσης, ἄοχνον τὸ πάθος τοῖς ἄλλοις γένηται, ἐλπίδι τῆς μελλούσης δόξης, καὶ ἀπιθυμίᾳ τῶν µελλόντων ἀγαθῶν, ὡς ἐπὶ τῶν μαρτύρων. Παραχωρεῖταί τις, χαὶ εἰς αἰσχρὰν ἐμπεσεῖν πρᾶξιν ἑνίοιε, εἰς διόρθωσιν ἑτέρον χείρονος πάθονς; olov, ἔστι τ.ς ἑπαιρόμενος ἐπὶ ταῖς ἀρεταῖς, καὶ τοῖς κατ- αρθώµασιν αὐτοῦ, παραχωρεί τοῦτον ὁ θεὸς εἰς πορ- alios erudiendos aliquantum quispiam deseritur, μὲ. alii, calamitosum ipsius statum intuentes, doe oumentum inde capiant * : quemadmodum in La- zaro €t divite *. Sic enim natura comparati sumus, ut, cum aliquos afflictos cernimus, animum ipsi contrabamus. Ad alterius etiat gloriam, et non ob sua vel parentum delicta aliquis deseritur : ut ille ους a nativitate *, ad gloriam Filii hominis. Sinitur insuper quispiam ad semulationis studium. in aliorum animis excitandum, grave aliquid per- pé; quo nimirum aucta ejus, qui perpessus est, gloria, alacriter alii adversa perferant, futurze glorias spe, ct futurorum bonorum desiderio ad- ducti, ut. in mariyribus evenit. Sinitur denique νείαν ἐμπεσεῖν 1, ὅπως διὰ τοῦ πτώματος εἰς συν- C aliquis in obscenum facinus interdum proruere, αἴσθησιν τῆς οἰχείας ἀσθενείας ἐλθὼν, ταπεινωθῇ, xa προσελθὼν ἑξομολογήσηται τῷ Κυρίῳ, ut hac ratione gravius aliquod vitium depellatur. Exempli gratia : Sit aliquis, cui virtutes suz et recte facta. animos attollant : sinit hune Deus in fornicationem incidere, ut per hujusmodi lapsum imbecillitatem suam agnoscens, deprimatur, accedensque confiteatur Dómino. 5 Nemes, c. 44. *? Job 1, 12. 5 Neues. c. 27. ! Jl. Cor. xn, 7. * Nemes. ibid. ^*Luc. xvr, 19. * Joan. vii, 5. VARI/E LECTIONES. ο Deest aliquid : in editione Veron., et in cod. R. 2927 vacuum spatium apparet. In IV Reg. et in N. legitur χατὰ συγχώρησιν δὲ οὕτως. In. Β. 2490 χατὰ συγχώρησιν δέ ἐστι, sed nullo sensu. R. 5562 κατὰ 1 t Aj AMA δὲ ἑναντία, ὅσα πρὸς δοχιμὴν χιμην γίνεται. A. 2929 χατὰ συγχώρησιν ὃ Melius restitui potest ex Nemesio, cap. 44 : Tfl; f Cod. S. Hil. et apud Nemesium χατορθώση. ! Cod. S. Hil. et alii πτεσεῖν. plures modi sunt. ἐγχαταλείπεται, Ἀ (Quedam τοῦ θεου. γίνεται, R.. 2950 et 2109 κατὰ συγχὠρησιν δὲ, ὅσα πρὸς δο- , ὅσα εἰσὶ πονηρά. Quse omnia a librariis videntur excogitata. 6t σογχωρῄσεως πολλὰ εἴδη᾽ Permissionis autem 6 Mss. fermeomnia, et apud Neinesium NOT £. interpretatione Joannis Cononis Norimbergensis, D et styh, tum phitosophicz eruditionis consonantia. ordinis Predicatorum , curavit. Consimili modo secundum hujus libri caput περὶ φυχῆς, de anima, auribultur Nysseno, t. 1 Operum hujus doctoris. In editione Cononis, fol. 1111, hzc verba reperi, verbum ad librum, Περὶ εῆς τοῦ ὑπον T6YÉ- σεως, id est, De productione hominis, hanc expo- sitionem reservemtus. Unde suspicari quispiam pos- sit, ab eodem auctore, Gregorio utique Nysseno, ut librum De hominis natura, qui in editione item Coloniensi ex translatione Dionysii exigui, De crea- tione hominis nuncupatur, sie et allum Illum, Περὶ. χατασχευῆς, aut ἀνθρώπου, De opificio sew structura. hominis, qul inter ejusdem Nysseni opera habetur, conscriptum esse. Eximia siquidem, jin utraque lucubratione visitur, cum sententiarum At in editione Grzco-Latina Nemesii, et In codi- cibus mss. hzc voces non occurrunt, περὶ τῆς τοῦ ἀνθρώπου Ὑενέσεως, de hominis productione, sed locus integer sic enuntiatur cap. 42 : 'A2X' εἰς τὸν τῆς δημιουργίας λόγον ἀναθαλώμεθα τὴν τούτων ἔχθεσιν δεά harum rerum expositionem in disser- tationem de creatione rejiciamus. Quanquam Gre- orius librum, qui Περὶ κχατασκενῆς drvüpaxov, e structura hominis inscribitur, edidit, ut instar appendicis et complementi esset ad eos quos san- ctus Basilius ipsius frater De operibus sex dierum. creationis vulgaverat ; quémadmodum ipse testatur ia epistola nuncupatorla ad Petrum fratrem alte- rum. Honc porro nodum sagacioribus criticis: sol- vendum relinquo. 961 S. JOANNIS DAMASCENI ή Boni malique electio in nobis sila : ad ε[βενιῖο- Α Χρὴ δὲ γινώσχειν (94), ὅτι ἡ μὲν αἴρεσις τῶν πρα- mem necessaria Drovidentia. — lllud autem 110866 oportet *, rerum agendarum electionem quidem in nobis sitam egse, probarum vero actionum finem Dei auxilio ascribendum, secundum przscientiam suam opem juste ferentis illis, qui receta conscien- tia bonum amplectuntur : malarum contra Dei derelictioni, malum hominem secundum prascien - tiam $uam juste deserentis *. Deserlio ex certo consilio, exque omnimoda re- probatione. — Desertionis porro dua species sunt. Est enim desertio ex certa dispensatione, quae ad eruditionem nostram vergit, Est rursus alia ex omnimoda reprobatione proficiscens. Quse certa dispensatione fil, ea est qux ad ejus qui patitur emendationem, salutemque, et gloriam, aut etiam ad alios aomulationis studio excitandos, aut deni- que ad gloriam Dei confert. Omnimoda autem dc- sertio aceidit, cum, nullo remedii genere preeter- misso 198 23 Dco, stupidus tamen et incuratus propria animi destinatione remanet homo, vel, ut melins loquar, Deus, et ab ejusmodi nos desertione custodiat. Sciendum autem est, complures esse divinz providentie modos, qui nec verbis explicari, nec mente comprehendi possunt. Ne illud quidem ignorandum, omnes rerum acerbarum impetus, ad salutem eorum qui cum χτέων 1 ἐφ᾽ ἡμῖν ἐστι c6 δὲ τέλος, τῶν μὲν ἀγαθῶν, τῆς τοῦ θεοῦ συνεργίας, διχαίως συνεργοῦντος τοῖς προαιρουµένοις τὸ ἀγαθὸν ὀρθῷ συνειδότε, xa xà ttv πρόγνωσιν αὑτοῦ * τῶν δὲ πονηρῶν, τῆς ἐγχαταλε[- dau, τοῦ θεοῦ πάλιν χατὰ τὴν πρόγνωσιν αὐτοῦ ὃι- καΐως ἐγχαταλιμπάνοντος. Της ὃς ἐγκαταλείφεώς εἶσιν εἴδη δύο” ἔστι γὰρ ἑγχατάλειψις οἰχονομιχὴ, xal παιδεντιχῇ. xat ἔστιν ἐγχατάλειψις τελεία ἀπογνωστιχή. Οἰχονομιχὰ piv, καὶ παιδευτιχὴ, ἡ πρὸς διόρθωσιν, χαὶ σωτηρίαν, xa δόξαν τοῦ πάσχοντος γινοµένη, T) xai πρὸς ἄλλων ζῆλον, χαὶ µίµησιν, ἢ xal πρὸς δόξαν Θεοῦ. Ἡ δὲ τελεία ἐγχατάλειψις, ὅτε τοῦ θεοῦ πάντα τὰ feb; σωτηρίαν πεποιηχότος, ἀνεπαίσθητος xat ἀνιάτρε.- τος, μᾶλλον δὲ ἀνίατος, ἐξ οἰχείας προθέσεως δια- μείνῃ ὁ ἄνθρωπος τότε παραδίδοται aig τελείαν ἁπώλεναν, ὡς ὁ Ἰούδας. Φείσοιτο ἡμῶν ὁ θεὸς, καὶ ἐξέλοιτο τῆς τοιαύτης ἐγχαταλείψειως. insanabilis: tuneque extremo exitio traditur, veluti Judas Ἱ. Propitiws sit nobis X ph 8b εἰδέναι, ὡς πολλοί εἶσιν οἱ τρόποι τῆς τοῦ θεοῦ προνοίας, xaX µήτε λόγῳ ἑρμηνευθῆναι, μήτε wp χαταληςθῆναι δυνάµενοι. Act γινώσχειν, ὡς πᾶσαι αἱ σχυθρωπαὶ ἐπιφοραὶ τοῖς μετ εὐχαριστίας δεχοµένοις, πρὸς σωτηρἰαν gratiarum actione ipsos excipiunt invehi, ingen- C ἑπάγονταί, xal πάντως ὠφελείας Ὑίνονται mpó- temque ipsis utilitatem afferre, Voluntas Dei antecedens, et. voluntas consequens. * De his vide p. 199 ia adnot. ξενοι. Χρὴ δὲ εἰδέναι (95), ὡς à θεὸς προηγουμένως θὲ- Τ Matth. xxvi 97. YARLE LECTIONES. | Edita et quidam codd. τῶν πρακτῶν. Nemesius πρακτέων. Vetus interpr. operationum. NOTAE. (94) Χρὴ δὲ γιώσκειν. 1d autem nosse oportet, etc. Ad Christiane doctrinz normam traducit hoc Platonicorum effatum, cujus meminit Nemesius (seu forsan Nysseius ), cap. 27 : Optionem rerum dgendarum in nobis esse, sed eorum qua elegimus, eventum a fato pendere. Quod ita corrigit Nemesius, et ex eo Damascenus, ut pro fato Providentiam po- nant. Christianis Tullius preiverat lib, Acad. quest., ubi sic Peripateticorum veterisque academiae sen- tentiam de Providentia Dei explicat : Nihil valen- lius esse a quo intereat, quam.vim animum esse di- cunt mundi, eumdemque esse mentem sapientiamque petfectam, quam Deum appellant ; omniumque rerum que sunt ei subjecte, quasi prudentiam quamdam procuranlem — celestia mazime, deinde in terris ea que perlinent ad homines, quam interdum necessi- tatem appellant ; quia nihil aliter possit, atque ab ea constitutum sit, interdum quasi fatalem et immutabi- lem ordinis sempiterni. Nonnunquam quidem eamdem [crtuinam, quod. efficiat mwita improvisa hac, nec opinata nobis propter obscuritalem ignorationemque causarum. (95) δὲ εἰδέναι. Observanüum enam est, eic. Voluntatis antecedentis a cousequente discrimen idem ante Chrysostomus assignaverat duobus in Jocis, quorum prior habetur bom. 1 in Epiet. ad Ephes. ubi hzec verba secundum. propositum, volun- talis sue, ita edissetit : - 9 4 4..- Ubiaue beneplacitum, est, — θέληµα προηγούμενον, voluntas antecedens. Nem est alia voluntas, οἷον θέληµα πρῶτον, veluti primaria, ut qui cant, non pereant; itemque voluntas se- cunda, θέλημα δεύτερον, ut qui malis addicti sunt, tandem pereant. Non euim eos necessitate compulsus punit, sed suapte. voluntate. Locus alter exstat . 18 in Epist. ad Hehr. in qua duplicem hanc voluntatem indicat, exponendo, qui factum sit, ut Deus sacrificia offerri sibi jusserit, qu£ tamen eum noluisse Scriptura testalur. Dudum ante recepta erat hec utriusque voluntatis divine distinctio. Hierocles enim apud Photium, cod. 251, observat Platonem lib. De legibus docuisse Deum, voluntate uidem antecedente bona convenientia hominibus imperliri, eaque conservare : Ἔστι γὰρ ἡ μὲν τῶν ἀγαθῶν προηγουµένη δόσις, καὶ fj τῶν χατὰ φύσιν προσιόντων τὴ "otc ἴδιον ἔργον τῆς χαθαρᾶς πρι- vola, * altera : ὑποθέσέως τῆς τῶν προθεδιωµένων ἀξίας, seu consequente, admissorum scelerum po- nas infligere, et bonos ad beatam vitam transferrc. Damasceni sensum approbat sanctus Thomas i part. qusest. 19, art. 6, ac neuter innocentis dun- taxat statum ad voluntatem antecedentem spectare innuit vel cogitavit, uti nec alii Greci. Jam vero plerique Patrum , ac przsertim Orientales uno consensu docent Deum, quippe qui summe bonus dM εἰ φιλόφυχος, amans animas, propenso affectu velle, ut omnes prorsus homines salvi sint, Vide .96) DE FIDE ORTHODOXA LIB. II. 919 àet πάντας σωθῆναι, xai τῆς βασιλείας αὐτοῦ τυχεῖν. A — Hoc itidem dosse oportet, Deum primaria ct Οὐ γὰρ ἐπὶ τὸ χολάσαι ἔπλασεν ἡμᾶς, ἀλλὰ πρὸς τὸ μετασχεῖν τῆς ἀγαθότητος αὑτοῦ, ὡς ἀγαθός. 'Apap- κάνοντας δὲ θέλει χολάζεσθαι, ὣς δίχαιος. Λέγεται οὖν, τὸ μὲν πρῶτον, προηγούμµενον θέλη: μα, xal εὐδοχία, ἐξ αὐτοῦ ὃν τὸ δὲ δεύτερον ἐπό- μενον θέληµα, xal παραχώρησις, ἐξ Ἠμετέρας al- τίας. Καὶ αὕτη διττή ἡ μὲν οἰκονομιχὴ, xal παι- δευτιχὴ πρὸς σωτηρίαν, fj δὲ ἀπογνωστιχὴ πρὸς τελείαν χόλασιν, ὡς εἰρήχαμεν. Ταῦτα δὲ ἐπὶ τῶν οὐκ ἐφ᾽ ἡμῖν k. Tov δὲ ἐφ᾽ ἡμῖν, τὰ μὲν ἀγαθὰ προηγουμένως θέλει, xal εὐδοχεῖ. Τὰ ὃΣ πονηρὰ, χαὶ ὄντως χαχα, οὔτε προη(ουµένως , οὔτε ἑπομένως θέλει’ παρα- χωρεῖ δὲ τῷ αὐτεξουσίῳ. Τὸ γὰρ κατὰ βίαν γινό- µενον, οὗ λογικχὸν, οὐδὲ ἀρετή. ! Προνοεῖ ὁ θεὸς πά- σης t^ Χτίσεως, xal διὰ πάσης τῆς χτίσεως εὖερ- γετεῖν, xal παιδεύων, xal 6i αὐτῶν πολλάχις τῶν δαιμόνων, ὡς ἐπὶ τοῦ "166, xaX τῶν χοίρων. ut et ipsa plerumque d:emonum opera (velut in Job et porcis * liquet) beneficiis afficiat diat. ΚΕΦΑΛ. A' [M47]. Περὶ προγγώσεως xal προορισμοῦ. Xph Υινώσχειν (96), ὡς πάντα μὲν προγινώσχει ὁ * | Tim. in, 4... * Matth. vini, 50 seqq. antecedente voluntate velle omnes salvos esse, οἱ regni sui compotes feri 5. Non enim nos ul pu- niret, condidit; sed quia bonus est, ad νους wt bonitatis suz& participes essemus. Peccantes porro puniri vult, quia justus est. Permissio duplex. — Itaque prima illa voluntas, antecedens dicitur el beneplacitum, cujus ipse causa sil ; secunda autem, consequens. voluntas et permissio, ex nostra causa ortum babens ; eaque duplex : altera dispensatione quadam fit et ad sa- lutem erudit, altera a reprobatione proficiscitur, ad absolutam, ut diximus, poenam pertinens. Αί- que hzc in illis qua in nostra potestate non sunt. D — Deus nullo modo mala vult, sed fieri permittit. — Eorum vero qu: in nobis sita sunt, bona quidem primario Deus vult, et secundum beneplacitum ; Tala autem quie revera mala sunt, neque prima- rio, neque consequenter vult, sed lihero arbitrio permittit. Nam quod vi efficitur, nec rationi con- venit, nec virtutis nomen obtinere potest. Deus creatis omnibus providet, et per omnia creata, | et eru- CAP. XXX. De prascientia et predestinatione. Deus omnia prescit, sed non omnia pre fiuit, — VARLE LECTIONES. κ Desunt hzc in N. οἱ R. 2950. ! Hzec desunt in nostru cod. usque ad finem capitis. NOT.E. Cyrillum Alexandr. lib. De adoratione in spiritu. C tatis forsitan usurpare, ut nostro loquatur affectu, Quocirca ne Augustiniane de divina gratia do- ctringe systema hoc capite mancum quibusdam vi- deretur, sanctus Prosper et auctor libri De voca- tione gentium, bonam hanc Dei voluntatem defen- dendam susceperunt. : (96) Xph woo x&w. Scire oportet. Eodem modo sanctus Maximus in collatione cum Theodosio Ca- sariensi, n. 2, et in Vita sua, n. 8, legitur pro- nuntiasse, prescientiam esse rerum qua pote- statis nostra! sunt , sermonum puta, et operum : prafinitionem vero, earum qux Deo disponente extrinsecus accidunt, scilicet casuum, pramiorum, suppliciorum, etc., qua quidem explicatius Noster tradit in. Dialogo conir. Manich. fuseque tractantur in homilia in Ghanangam et publicanum, quam Sa- vilius edidit, t. V Operum Chrysostomi et placitis Chrysostomnicis refertain agnoscit. Uno verbo Pa- tres Grzci, cum caverent ne divina futurorum cognitio hnmanz libertati nociva putaretur, juxta p ac Gnostici et Manichzi asserebant, lioc frequen- ter inculcarunt, actiones hominum liberas non ideo fieri, quia noverit Deus, sed esse a Deo co- gnitas, quia futura erant. Deum quippe malarum actienum causam no4 esse. Sic olim disputabant Justinus Martyr, Apolog. 1; Tatianus, Orat. ad Graec.; Origenes, Jib. 1 in. Epist. ad Rom. cujus dicta Basilius et Nazianzenus in Philocalia sua jocum habere voluerunt, cap. 26. Omitto Theodo- retum, in cap. xxiv Ezech. llieronymus in hoc ejusdem prophete caput, juxta Grecorum Patrum interpretationem observat, Deum vocem anibigui- PATROL. GR. XCIV. ut liberum hominis servetur arbitrium, ne ex pra- scientia ejus, quasi necessitate, vel facere quid, vel non facere cogatur. Non ex eo quod Deus sciat idcirco futurum est, sed quia futurum est, Deus novit, quasi scius (ulurorum. 1d quod ante dixerat in eap. xxvii Jeremiz. Legenda vero in primis est ejusdem ea de re epistola ad Paulinum. Hoc prz- stituto principio, ipsorum de pradestinatione sen- tentia alia non erat ab ea quam Prosper sincere refert epistola ad Augustinum : Retractatis priorum doctorum hac de re opinionibus, inquit, pene om- nium par invenitur, wnaque sententia, qua proposi- Ium et predestinationem Dei secundum prascientiam receperunt, ut ob hoc Deus vasa honoris et vasa con- lumelie fecerit, quia finem uniws cujusque pravi- derit, εἰ sub ipso gratie adjutorio, in qua [futurus esset, voluntate ei actione previderit. lta. quidem veteres illi pro libertate hominis vindicanda dispu- tabant. Ex quo vero theologicis ejusmodi placitis Pelagiani abusi sunt, ut concluderent gratiam ob merita, etiam precognita dari, Latini doctores satius duxerunt, bona opera divine prefinitioni ascribere, mala vero prxwsciri duntaxat concedere. Sententiam hanc, dimissa priore, amplexus est Augustinus, hoc Apostoli testimonio victus : « Quis te discernit ? » Cum hac de re aliter saperem, inquit, quam mihi Deus in'hac quastione solvenda, cum ad episcopum Simplicianum scriberem, revelavit, Inte- rim vetus opinio in Oriente perseveravit, cum nullas illic radices egisset Pelagianus error , cujus de divina gratia capita Grwci non noverunt, tam- 3l 9:1 S. JOANNIS DAMASCENI 972 lllud scire interest !*, Deum omnia quidem pr:z- A θεὺς, οὗ πάντα δὲ προορίζει. Προγινώσχει γὰρ τὰ scire, sed non omnia przelinire. Prxscit enim ea que in nostra potestate sunt: at non item ea prefinit. Nec etiam malitiam patrari vult; nec rursus virtuti vim affert. Quocirca divina jussio cum przscientia conjuncta przfinitionem efficit ''. 199 Deus porro ea qux nostri arbitrii non sunt, pro sua przscientia prafinit. Etenim juxta ipsam, emnia jam pro eo atque bonitatem et justitiam suam decet, ante definivit. Virtus a Deo nature indita, id est consentanea, et ut illa ejus sit capax. — lllud quoque sciendum, virtutem nature nostre divinitus indilam esse; Deumque ipsum omnis boni fontem et auctorem 1 Chrys. loin. 12in Epist. ad Ephes. ἐφ ἡμῖν, οὐ προορίζει δὲ αὐτά. Oo γὰρ θέλει τὴν χαχίαν Ὑίνεσθαι, οὐδὲ βιάζεται τὴν ἀρετήν. Ὥστε τῆς θείας προγνωστικῆς χελεύσεως ἔργον ἑστὶν 6 προορισμός. Προορίζει δὲ τὰ οὐχ Eg! ἡμῖν χαιὰ τὴν πρόγνωσιν αὐτοῦ. "Ηδη γὰρ κατὰ τὴν πρόγνωσιν αὑτου προέχρινε πάντα ὁ θεὸς χατὰ τὴν ἀγαθότητα xai τὴν διχαιοσύυνην αὐτοῦ. Χρὴ δὲ γινώσχειν (97), ὅτι ἡ μὲν ἀρετὴ, ἓκ τοῦ Θεοῦ ἐδόθη ἐν τῇ φύσει, καὶ αὐτός ἐστι παντὸς ἀγα- θοῦ ἀρχὴ καὶ αἱτία, xai ἐχτὸς τῆς αὐτοῦ συνερ- γίας (98), xaY βοηθείας, ἀδύνατον ἀγαθὸν θελτσαι fj 11 Act, S. Max, NOT £. elsi ejus de peccato originali doctrinam Atticus, D rium erat, seu vitium, corruit, inquit Damascenus: Nestoriusque patriarchae CP. et synodus Ephesina proscripserant. Theodoretus et Damascenus Pela- gianos, dum hareticos recensent, nequidem indi- cant. Timotheus CP. Manichzorum impielates eis affingit. Solus Photius iii Bibliotheca, cod. 53 et 54, de Pelagiana l:eresi. explicatius scribit : quin et Massilienses dure perstringit, quod Augustini doctrinam, seu libero arbitrio. in[ensam lacerarint : Καχῶς δὲ λέχειν Αὐγουστῖνον , xal διασύρειν, ὡς ἀναίρεσιν τοῦ αὑτεξουσίου εἰσηγησάμενον. Meminit litterarum Coelestini et Leonis Magni, qui apud episcopos Gallix sancti doctoris patrocinium sus- ceperunt ; itemque librorum Prosperi hominis Dei, ἄνθρωπος ὡς ἀληθῶς τοῦ Θεοῦ, cujus opera Pela- giauismi reliquiae exstincta fuerint, ἀφανεῖς αὐτοὺς ἀπειργάσατο. Sed nec a Pelagianis secernit eos qui Semipelagiani audierant. In epistola Justiniani ad quintam synodum, et collat. 5 ejusdem coucilii generalis. Augustinus censetur inter salubris do- eirin;z magistros. Synodi locum Grace recitavit Calecas, cum Graecum. actorum contextum usquam exstare neget. Marcus Epbesius in sermonibus de purgatorio. Verum quaudo Leontius Byzantinus, actione 3, de sectis, Augustinum caeteris doctori- bus annumeravit, quint: synodi decretuin ex- scripsisse omnino ceusendus est. Caeterum Graci Pawes praedestinatiouis voce non intellexerunt, ueinaduiodutm) Augustinus, prweparationem beue - ficiorum, quibus certissime liberantur , quicunque liberantur : sed voluutatem illam cousequentem, éeu decretum, quo Deus przmia vel supplicia sin- gulis destinavit, prout quisque vel odio, vel amore dignus erit. Chrysostomus siquidem hom. 19 in Epist. ad Ron. ubi quazrit, cur antequam Jacob et Esau nati essent, ὁ μὲν ἐτιμᾶτο, ὁ δὲ χατεδικά- ζετο, ille honore a[ficiebatur, hic supplicio ; ad hunc modum respondet : llle cui aperta sunt arcana co- itationum, pers icue novit, τίνες μὲν στεφάνων διοι, τίνες 05 κολάσεως, quinam coronarum digni sunt, quive suppliciorum. Et rursum : Ille qui ani- mum inspicil, eum quoque probare novit, et quis salute dignus sil. Καὶ γὰρ μόνος αὐτὸς οἶδεν ἀχριθῶς στεφανοὺν, solus quippe per[ecte novit coronas ut justum est impertiri. Alia complura qua idem canunt omitto, quae ad longum re;errem, nisi brevitati studenduin esset. (97) Χρὴ γιγώσχειν. Illud porro sciendum. Lo- quitur de illo statu quo homo ante peccatum, propter inditas sibi virtutes, divinum exemplar referebat. Isthzec erant bonorum semina, quibus co- lendis praefectus erat, juxta Tüeologum. Verum ἐκ του χατὰ φύσιν, ex stalu natura consentaneo defle- etens, elg τὸ παρὰ φύσιν, in id quod nature contra- nimirum, ut observat Clemens Alex. lib. νι Strom. contra Gnosticos : Natura quidem capaces virtutis sumus ; Oo. μὴν ὥστε ἔχειν αὐτὴν Ex γενετῃης, ἀλλὰ πρὸς τὸ χτήσασθαι ἐπιτῆδειοι, non ut eam a. nativi- tate habeamus, sed ejus comparanda simus idonei. Nam quia virtulis studium rationi conforme est, συΥ- γενές τι Éyopev πρὸς ἀὐτὴν, quamdam cum ea co- gnationem habemus. Hcc autem. habilitas propensio est ad viriutem ; ἀρετὴ δὲ o0, non ipsa virtus. Caetc- rum hic auctor audiendus non est, ubi negatAdamo inditas a Deo virtutes ipsas fuisse. Hieronymus, in cap. 1 Epist. ad Galat. Grecie iractatores, ut |ο- quitur, secutus, hominem ait sine Christo non na- sci, nec non habere semina in se sapientie et justi- lie, reliquyarumque virtulum. Qua tamen doctrina Pelagius po-thac abusus est, ut gratie Dei neces- sitatem excluderet. Melius Nazianzenus, in Carmine de virtut. hum., docet homini concessum a Deo ut ad bouum esset idoneus, tum virtutem adjici ; Ketyog δεκτὸν ἔθηχε χαλοῦ, χαὶ χάρτος ὁὀπάζει. (98) Καὶ ἑκτὸς τῆς αὐτοῦ συνεργίας. Εὲ citra ejus opem. Dixit Deum esse causam ornnis boni : subjungit non solum ad agendum, sed etiam ad voleuduimn ejus nos auxilio egere , adeoque ante- rioris grati& necessitatem agnoscit. Quia vero Graci Patres ita vulgo loquuntur , ac si penes nos essent primordia fidei et boni operis, tum quando volumus, Deus addat gratiam ; difficultatem hane Conibefisius noster amolitur observat. 10 in ser- inonem Clementis Alex. cui titulus, Quis dives εαί- vandus sit ? Dixerat Clemens : Homo sua. virtute operam ponens , ul. compressis affectibus tranquilli auimi fiat, uihil inde prestat. Sin ejus desiderio vehementius | inardescat, diligentiamque omnem ad- hibeat ; τῃ προσθήχῃ τῆς παρὰ θεοὺ δυνάµεως, ad- juncta illi divina υἰγίωίε votorum evadit compos. Deus namque voleutibus animis aspirat. Sin vero a D capta promptitudine desciscat, xat τὸ δοθὲν πνεῦμα συνεστάλη, etiam datus spiritus contrahitur. Invitis namque virtulem largiri, ejus. fueril, qui vim infer- rel. Hiec cum in Pelagianismi suspicionem quidam traxerint , Combefisius : Mihi poiius «lla. gratie commendatio, inquit, nostrique ad eam conatus ex- plicalio ; ut primum sit velle, ipsum mobis inutile, ac ne velle quidem, nisi gralia excitante, qua est. τὸ δοθὲν πνεῦμα., concessus. spiritus , ipsum velle pre- stans, et qui contrahitur non volentibus, ut προσθἠχῃ τῆς παρὰ θεοῦ δυνάµεως, novo auxilio viriutis com- potes fiant. Similia Ambrosio, Chrysostomo, aiis- que Patribus eodem collineant, quibus non gratiam eliminant ; sed (quod Paulus) adhortantur na in va- cuum eam recipiamus. Valdeque injustus est, qui sie 913 DE FIDE ORTHODOXA LIB. II. 974 πρᾶξαι ἡμᾶς. 'Eg' ἡμῖν δέ ἐστιν, fj ἐμμεῖναι τῇ ἀρε- A esse ; ul citra ipsiusopem et auxilium bonum velle τῇ, xal ἀχολουθῆσαι τῷ θεῷ πρὸς ταύτην xaAlouvtt, jj ἀποφοιτῆσαι τῆς ἀρετῆς , ὅπερ ἐστὶν ἐν τῇ κακίᾳ γενέσθαι, χαὶ ἀχολουθῆσαι τῷ διαδόλῳ, πρὺς ταύτην καλοῦντι ἀθιάστως. Ἡ γὰρ χαχία οὐδὲν Exepóv ἐστιν, εἰ μὴ ἀναχώρησις τοῦ ἀγαθοῦ * ὥσπερ χαὶ τὸ ^ σχό- 1* Cf. infra. lib. nt, ο. 14, nec facere possimus ; czeterum nobis liberum esse in virtute perstare, Deumque ad eam vocante:u sequi, vel'a virtute abscedere, hoc est, in vitio he- rere, ac diabolum, qui nulla vi injecta ad illud nos vocat, ducem sequi. Neque enim vitium aliud quid- VYARUE LECTIONES., * N, ὡς xal τὸ. NOTE. illustria Patrum, Augustino presertim superiorum, loca, quod non Calviniana, astruantque. liberum ar- bitrium, Pelagianismum sapere dicat, etc. Recte vir doetus. adnotavit, τὸ δοθὲν mveUpa , concessum spt- ritum, Clementi esse gratiam. prevehientem , qua pulsante volumus , ut potentior vis alia addatur. Quocirca Theologus , orat. 54’, hoc Domini effato Non omnes capiunt verbum istud, sed quibus datum est, totum Deo tribui definivit : τὸ πᾶν ἀνέθηχε τῷ Θεῷ. Nam τὸ βούλεσθαι χαλῶς, δεῖται τῆς παρὰ θεου βοηθείας, ui quis vecte velit, Dei auxilio opus est. Quinimo αὐτὸ τὸ προαιρεῖσθαι «à δέοντα, θεῖόν τι χαὶ ἐκ θεοῦ, χα) δῶρον φιλανθρωπίας, eligere que necessaria sunt, hoc divinum quiddam est, et εν Deo profectum. ejusque humanitatis donum. Chrysosto- inus, hom. 45 in Joan. Credere in Christum, inquit, humane cogitationis non est, sed τῆς ἄνωθεν &mo- καλύφεως δεῖ , superna opus est revelatione , atque animo qui revelationem suscipiat. Hic quidem sin- cerus fidei doctor, alicubi negavit voluntatem ho- minis, Dei gratia anteverli, ne liberum lzdatur arbitrium. Οὔτε γὰρ ὁ θεὸς, inquit, homil. 55, t. V edit. Savil, οὔτε ἡ τοῦ Πνεύματος χάρις τὴν ἡμετέραν προφθάνει προαἰρεσιν * sed de ea gratia loquitur, qua fides perfectionis apicem obtineat, ὥστε μένειν αὐτὴν διηνεχῶς ἄσειστον , καὶ ἀπερίτρεπτον, ul in- concussa et ἱπιπιοία maneat ; ΠΟΠ de priori illa motione, cui si interius pulsanti animum auende- rimus, omne tandem genus armamenti auailiique adjiciatur. Εἶτα ἐπειδὴ προσέλθωµεν, τότε την παρ ἑαυτοῦ παρέχει συμμαχίαν ἅπασαν. Hanc vocantis Spiritus gratiam interiorem esse confirmat hom. in cap. xvi, Act.v, 14, ubi Dominus dicitur aperuisse cor mulieris Lydie, ut Paulum auscultarel. Τὸ μὲν οὖν ἀνοῖξαι, τού Θεοῦ, inquit, τὸ δὲ προσέχειν, αὐ- τῆς ᾽ Itaque Dei erat aperire ; mulieris vero, animum atlendere. Rursum hom. in Epist. ad Hebr. ad haec verba c. xit, } 2: Aspicientes in. auctorem fidei vesira, initia fidei in Christum refundit. Αὐτὸς àv ἡμῖν «hv πίστιν ἑνέθηκεν , inquit, αὐτὸς τὴν ἀρχὴν xey* Ipse nobis fidem indidit ; ipse primordia lar- gitus est, juxta ac. Christus discipulis aiebat : « Non vos me élegistis , sed ego elegi vos. » El δὲ xal αὖ- «b, ἀρχὴν ἡμῖν ἐνέθηχεν, αὐτὸς xal τὸ τέλος ἔπι- θήσει: Quod si initium ipse indidit, finem ipse quo- que imponet. Ecquis enim credidisset, inquit, bom. 7 in Ep. I ad. Cor. jj θείας δυνάμεως προηγουµέ- νης, nisi divina vis pracesetsset, uando ergo docet nostrum esse fldem adhibere, cui Dei auxilium succedat, fidem esse opus liberi arbitrii , solum voluntatis innuit motum, quo revelanti Deo assem- sum damus, nec anteriorem gratiam excludit, sine qua fieri nequeat ut fidei doctrinam excipiamus. Hac gratia qui bene utilur, altera. donatur, quae nec sit mera motio moralis, ut recentiores loquuu- tur, qua bonum voluntati amandum proponatur, sed qua voluntas ipsa efficaciter moveatur , obfir- meturque ad illud persequendum. Ἐὰν θελήσῃ, inquit, hom. 8 in Epist. ad Philip. τότε ἑνεργήσει τὸ θέλειν, quod si volueris, tum. operabilur wi velís καὶ προθυµίαν αὐτὸς δίδωσι καὶ &pyaciav, ac prom- pium desiderium ipse dat , εἰ actionem. Nain, ut idem ait in cap. v Epist. ad Galat. Gratia non modo, ,rillus edisserit lib. De ador. in spir. et. ver. p. at-lez olim, a. cupiditatibus abstinere suadet, sed et marcescere eas [acit, ad sublimieremque vitam pro- vehit, οὗ Χχελευούσης µόνον αὐτῶν ἀπέχεσθαι, ἀλλὰ xat µαραινούσης αὐτὰς, καὶ πρὸς μείζονα πολιτείαν ἀναγούσης. ld quod hom. 15 in Epist. ad Rom. fieri docet , permistione divine efficacitatis cwm proba voluntate ἑνέργειαν προαιρέδει χιρναμένην τῇ y στῃ. Quam Dei gratiz vitm seriemque magnus ος ubi angelos tenendo manum Lot significasse ait : Non nos nudis sermonibus exstimulari, καὶ ταῖς εἰς νουν παρακλήσεσιν, ἀποφοιτᾷν ἁμαρτίας, nec. sua- sionibus, que& mentem percellant, ut a peccato rece- damus : sed omnium Salvatorem Deum eo benigni- talis descendere , ὡς ἑνεργὸν ποιεῖσθαι τὴν ἔπικου- id», uL esse efficar auxilium suum prastel , juxta tllud, « Tenuisti manum dexteram meam, et ín volun- late tua. deduxisii me.» Nam quia natura hominis infirma est, nec satis virium habel, ut. emergere a vitiis queat, opem illi fert Deus, adeoque διττὴν &xo- γέµων ὁρᾶται χάριν, νουθεσίαις ἀναπείθων . xal ἐπιχουρίαν εὑρῶν, xat ἀμείνω τιθεὶς τοῦ παρὰ πύδας xai τυραννοῦντος κακοῦ, duplicem gratiam impertiri cernitur, cum monilis suadendo, tum ejusmodi auzi- lium reperiendo, quo talentior reddatur prasente vito, cujus tyrannide vexatur. En preter gratiam, qua suasionibus miens intus afficitur , efficacem alteram, qua totus homo roboratur, et divino operi, sedatis affectionibus et. vitiis, applicatur. Quinimo Clirysostomus eam esse vir victricis gratix astruit, ut nec momenta, nec circumstantias rerum aucu- pari egeat. Paulum furentem adhuc (inquit hom. 4$, t. 111) ferocientem adhuc, in cedes fereentem, attra- sii Christus. Οὐδὲ γὰρ ἀνέμεινε λῆξαι τὸ νόσημα, xai σθεσθῖΊναι τὸ πάθος, xal πραύτερον γενέσθαι τὸν ἄγριον, xa οὕτως εἵλχυσεν * Non enim ezspectavit wt morbus. cessaret, vitiosus affectus exstingueretuf, efferatusque tandem animus mansuesceret, ac tune traheret: sed in ipso furore eum capit, ἵνα δείξῃ τὴν αὐτοῦ δύναμιν, ut potentiam ostendat suam , qua fervescentis act&tum. ἵνα insaniam domat, et perse- cutorem vincit. Consimilia legesis de Matthaeo homil. 51 in Matth. Nemo igitur Chrysostomum aliosve Patres Pelagianismi invidia aspergat, quod Deum dixerint celesti motione illis aspirare, quos consensuros sibi previderit. Nam , ut doctissimus Petavius, t. | Dogm. lib. ix , cap. 4, et Sixto Se- nensi observat, non divine pais meritoríam, ut dicitur, causam annuunt, sed gratuite largitionis opportunitatem. Non enim ínanimorum more bomines moventar a Deo : sed cum liberi arbitrii sint, atque ita comparati, ut pro variis rerum et temporum circumstantiis modo unum aliquod am- plectantur, erga quod alioqui nullatenus afficeren- tur; quis infleietur Deum universi rectorem , eas etiam adhibere, ut convertat illos, quos salvare studuerit ? Nam «diligentibus Deum omnia cooperan- tur in bonum , iis qui secundum propositum vocali sunt sancti.» Sic absque gratuite vocationis dispen- dio Chrysostomus hom. 6 in Epist. ad Roin. affir- mat, Matth»om publicanum ob ingenuitatein suam accersitum esse, et Paulus, tametsi in fldeles sz- vierat , misericordiam $e consecutum ait , quia $15 S. JOANNIS DAMASCENI q;6 quam est, nisi recessus a bono, veluti tenebra, Α τος τοῦ φωτός ἐστιν ἀναχώρησις. Μένοντες ὦν Ev τῷ recessus a luce. Ac proinde in statu naturze consen- taneo manentes, in virtute sumus : ab eo autem statu, hoc est a virtute deflectentes, in id quod na- turz repugnat vitiumque labimur. 200 Ponitentia est ab eo quod naturz adver- satur, ad id quod ipsi conveniens est, atque a diabolo ad Deum, per piz vitae studium, laboresque regressio. Homo masculus conditus. — υπο itaque homi- nem summus ille Opifex masculum condidit, divi- nam ei gratiam sugm impertiens, seque per eam ipsi communicans : quo factum est, ut in morem prophete, animantibus, veluti mancipiis sibi datis, κατὰ φύσιν, ἐν τῇ ἀρετῇ ἔσμεν ἐχχλίνοντες δὲ τοῦ χατὰ φύσιν, Ίγουν Ex τῆς ἀρετῆς, εἰς τὸ παρὰ φύσιν ἐρχόμεθα, χαὶ ἐν τῇ χαχίᾳ γινόµεθα. Μετάνοιά ἐστιν Ex τοῦ παρὰ φύσιν εἰς τὸ κατά φύ- σιν, χαὶ Ex τοῦ διαδόλου πρὸς τὸν Ocbv ἐπάνοδος, δι ἀσχήσεως xat πόνων, Τοῦτον τοίνυν τὸν ἄνθρωπον ὁ Δημιουργὸς ἄῤῥενα χατεσχεύασε, μεταδοὺς αὑτῷ τῆς ἑανυτοῦ θείας χά- ρῖτος, χαὶ ἓν Χοινωνίᾳ ἑαυτοῦ διὰ ταύτης αὐτὸν ποιησάµενος * ὅθεν xal τὴν τῶν ξώων ὀνομασίαν προφητικῶς, ὡς δούλων αὐτῷ δοθέντων, δεσποτικῶς herili quadam auctoritate nomina imposuerit. Nam p ἐἑποιῄσατο. Κατ᾽ εἰχόνα γὰρ θεοῦ λογιχός τε, xal cum ad imaginem Dei conditus essel, ut ratione, intelligentia, et arbitrii libertate polleret, merito proinde ipsi rerum omnium terrenarum principatus a communi omnium Opifice οἱ Domino concreditus est. Creata [emina ad humani generis morte damnati faturam. propagationem. — Quoniam autem Deus praescientia sua noverat, fore, ut ille impositam sibi legem violaret, atque in corruptionem laberetur, idcirco feminam ipsi similem, adjutricemque ex ipso procreavit: adjutricem, inquam, ut genus humanum per generationem 90) ex successione conservaretur. Etenim prima formatio factura di- νοερὸς, xal αὐτεξούσιος γενόμενος, εἰχότως τὴν τῶν ἐπιγείων ἀρχὴν ἐνεχειρίζετο ὑπὸ τοῦ xotvou ἆ πάν- των Δημιουργοῦ τε xat Δεσπότου. Εἰδὼς δὲ ὁ προγνώστης (99) θεὸς , ὣς Ev. παρα- θάσει γενίσεται, xaX τῇ φθορᾷ ὑποχείσεται, ἐποίησεν ἐξ αὐτοῦ θῆλυ, βοηθὸν αὐτῷ κατ αὐτόν * βοηθὸν δὲ, πρὸς τὴν διὰ γεννήσεως μετὰ τὴν παράδασι» τοῦ γένους ἐκ διαδοχῆς σὐστασιν. Ἡ γὰρ πρώτη πλά- σις, γένεσις λέγεται , xal οὗ γέννησις. Γένεσις μὲν γάρ ἐστιν, fj Ex Θεοῦ πρώτη πλάσις * γέννησις δὲ, ἡ ix χαταδίχης τοῦ θανάτου, διὰ τὴν παράθασιν ἐξ citur, non generatio. Factura enim est prima ea, C ἀλλήλων διαδοχ{. qua Deo auctore exstitit, hominis formatio. Generatio autem, successio est, qua ob mortis sententiam alii ex aliis propagamur. Hunc porro Deus * in paradiso tam spiritali, 19 Nyss. De opif. cap. 20. Τοῦτον ἔθετο ἓν τῷ παραδείσῳ, τῷ τε νοητῷ xot NOTE. ignorans [ecerat. Unde Petavius, lib. 1x, cap. 3, postquam Vasquesiuim el alios, qui homines ad rimam gratiam ob assensum fnturum eligi ex "Chrysostomo intulerant, ideo confutavit, quia sau- etus doctor ia cap. 1x ad Rom. adnotet, vasa. ele- ctionis constitui, eo quod Deus tam illud provideat quod ipsorum voluntate confertur , quam suam gratiam qua illos adjuvat, ut perpusillum ipsorum voluntati et consensioni, totum gratiz ascribatur, subjungit: Sed nec ad eam, quam vocant conditiona- lam, scientiam licet confugere, tanquam haud ab- solute futurum. affectum hunc animi meritaque pra- viderit Deus, sed ita demum , si necessariam ad id opem con[erre decreverit. Etenim. Chrysostomus πρό- Ίνωσιν, prescientiam ejusmodi, ex qua oritur electio, absolutam esse significat, ac rei haud aliter quam prasentis exsistentisque nolitiam, etc. Tandem con- cludit: Igitur absoluta est ista cognitio, cui res ab- eolute [utura, et veluti jam prasens objicitur. Hxc con(irinat Damascenus infra lib. iv, c. 22, et Dial. cont. Manich. Canones Africanorum contra Pela- gianos amplectuntur Orientales , ut videre est can. 2 synodi Trullanze, nec non apud Balsamo- nem, Zonaram, Blastarem, et alios. (99) Εἰδὼς δὲ 0 προγγώστης. Quoniam autem Deus, etc. Commune hoc-est Grecorum assertum, Deum idcirco mulierem condidisse, quia genus humanum, inflicta propter Adami peccatum morte, quamprimum deletum iri previderat, nisi conjun- ctione viri cum uxore propagaretur. [ta censent inter alios Athanasius in psal. L ; Chrysostomus hom. 18 in Gen. ; Nyss. De opif. hom. "uia vero Deus hominem nonnisi muliere suadente defectu- rum przscivit, inquirat lector, quinam isthaec co- h:ereant. Plane doctores antiqui, cum a novis do- cirinis caverent, majorumque placita venerabundi colligerent, ἀσύστατα, el secum pugnantia quando- que scripserunt. Ut vero de conjunctione viri et D uxoris ita sentirent, in primis adducti sunt, quod citra libidinem, cujus Adam immunis erat, eam non posse fleri putarent : quinimo ratum haberent nonnisi peccato eam exarsisse. Unde inter Massa- lianorum errores hic recitatur, guod Adamum in paradiso nullo libidinis estu congressum dicerent. Cseterum Nyssenus et Noster concedunt. modos alios, Deo non defuisse humanz speciei 'multipli- candse, si innocentiz status mansisset ; velut nempe angelorum multitudinem produxit. lta futurum fuisse Athanasius Minor censet, quzst. 50 ad An- tiochum : subjungit tamen quosdam zestimare, quod cum Deus marem feminamque condiderit, hinc {ἰ- queat eum voluisse διὰ σπερµατοποιῖας , humanum genus constitui , neque id fieri. διὰ παραχοῆς, per peccatum , seu cum libidine, sed cum honore. Moc approbat sanctus Thoinas 1 part. quast. 98, art. 2; imo Marius Mercator in subnotationibus ad Ju- liani capitula, et Augustinus, lib. De nupt. et conm- cup. cap. 15, et alibi. 917 DE FIDE ORTHODOXA LIB. TII. 078 τῷ αἰσθητῷ ' £v μὲν γὰρ τῷ αἰσθητῷ ἐπὶ γῆς 3 σω- À quam corporeo collocarat : siquidem in corporeo, qui ματικῶς διαιτώµενος, ψυχιχῶς τοῖς ἀγγέλοις συν- ανεστρέφετο, θείας γεωργῶν ἑννοίας, xal ταύταις τρεφόμενος * γυμνὸς τῇ ἁπλότητι, xal ζωῇ τῇ ἀτέχνῳ πρὸς µόνον τὸν Δημιουργὸν διὰ τῶν χτισµάτων áva- γόµενος, καὶ τῇ αὐτοῦ θεωρίᾳ ἐνηδυνόμενός τε, xal εὑφραινόμενος ^. Ἐπειδὴ τοίνυν αὑτὸν αὑτεξουσίῳ θελήµατι ouot- xà; χστεχόσµησε, δίδωσι νόμον αὐτῷ, ut γεύσασθαι τοῦ ξύλου τῆς Υνώσεως. Περὶ οὗ ξύλου αὐταρχῶς ἐν τῷ περὶ παραδείσου χεφαλαίῳ, χατά vs τὴν ἡμε- τέραν εἱρήχαμεν δύναμιν. Ταύτην τὴν ἐντολὴν αὐτῷ δίδωσιν, ἑπαγγειλάμενος, ὡς εἰ μὲν φυλάξοι τὸ τῆς Φυχῆς ἀξίωμα, τῷ λόγῳ τὴν νίχην διδοὺς, ἐπι- γινώσκων τὸν κτίσαντα, xal τούτου φυλάττων τὸ in terra erat, quantum ad corpus degens, spirita- liter cum angelis versabatur, divinas cogitationes excolens, quibus alebatur : nudus ob simplicitatem, vitamque minime fucataim, atque ad solum crea- torem per res ab eo conditas assurgens, ipsius ευη” templationis voluptate jucundissime fruebatur. Hominis in paradiso status et ruina, — Quoniam itaque Deus eum, quantum ad naturam ita exorna- verat, ut libera voluntate praeditus esset, hanc ei legem sanxit, ne de scientiz ligno gustaret : de quo quidem ligno in capite de paradiso pro modulo nostro satis diximus: lioc porro mandatum ei pre- scribendo pollicitus est fore, ut si anlmze dignitatem ita custodisset, ul victoriam rationi conciliaret, et πρόσταγμα, τῆς ἀῑδίου µεθέξει µανκαριότητος, xa B agnito Creatore, preceptum ejus observaret, zeterna- ζήσεται εἰς τὸν αἰῶνα, χρείττων θανάτου γενόμενος" εἰ δέ Ye χαὶ τὴν dug v ὑποτάξει τῷ σώματι, καὶ τὰ τοῦ σώματος προτιμήσει τερπνὰ, τὴν οἰκείαν τιμὴν ἀγνοῄσας, xaX τοῖς ἀνοήτοις παρειχασθεὶς κτήνεσι, τοῦ πεποιηχότος τὴν ζεύγλην ἁἀποσεισάμενος, xal τὸ θεῖον αὐτοῦ παριδὼν ἐπίταγμα, θανάτῳ ἔσται ὑπεύ- θυνος, καὶ φθορᾷ, xal πόνῳ καθυποθληθήσεται τὸν ταλαίπωρον ἕλχων Blov. Οὐ γὰρ ἣν λυσιτελὲς ἀπεί- ῥαστον ἔτι τυγχάνοντα, xal ἁδόχιμον P, τῆς ἀφθαρ- σίας τυχεῖν, ἵνα μὴ εἰς τῶφον ἐμπέσῃ xol χρῖμα τοῦ διαθόλου’ ἐκεῖνος γὰρ διὰ τὸ ἄφθαρτον, μετὰ τὴν ix προαιρέσεως ἔκπτωσιν, τὴν ἓν τῷ κακῷ ἀμεταμέλητον ἔσχε, xal ἄτρεπτον παγιότητα * ὥσπερ a5 πάλιν xal οἱ ἄγγελοι, μετὰ τὴν ἐκ προαιρέσεως τῆς ἀρετῆς ἑκλογὴν, τὴν Ev τῷ χαλῷ διὰ τῆς χάρι- 10; ἀμεταχίνητον ἵδρυσιν. ΄Εδει τοίνων πρότερον δοχιµασθέντα τὸν ἄνθρω- πον * áyhp γὰρ ἀπείραστος, ἁδόχιμος, οὐδενὸς λόγου ἄξιος 4* χαὶ τῇ πεἰρᾳᾷ διὰ τής τηρήσεως τῆς ἔντο- λῆς τελειωθέντα, οὕτω τὴν ἀφθαρσίαν, ἀρετῆς xo- µίσασθαι ἔπαθλον. Μέσος γὰρ θεοῦ καὶ ὕλης vevó- µενος, διὰ μὲν τῆς τηρήσεως τῆς ἑντολῆς, μετὰ τὴν ἁπαλλαγὴν τῆς πρὸς τὰ ὄντα φυσικῆς σχέσεως, Evo θεὶς τῷ θεῷ καθ’ ἔξιν, τὴν περὶ τὸ καλὸν παγιότητα λαμθάνειν ἀμεταχίνητον ἔμελλε * διὰ δὲ τῆς παρα- 6άσεως πρὺς τὴν ὕλην μᾶλλον κινηθεὶς, xai τῆς αὐτοῦ αἱτίας, τοῦ θεοῦ qr, ἀποσπάσας τὸν νοῦν, τῇ φθορᾷ προσοιχειοῦσθαι, xol παθητὸς ἀντὶ ἆπα- θοῦς, καὶ θνητὸς ἀντὶ ἀθανάτου Ὑίνεσθαι, xal συν- ὁυασμοῦ, xal ῥευστῆς γεννήσεως ἐπιδέεσθαι, καὶ τῇ ἐφέσει τῆς ζωῆς, τῶν μὲν ἡἠδέων, ὡς δῆθεν ταύ- την συνιστώντων, ἀντέχεσθαι, πρὸς δὲ τοὺς τούτων προμηθουµένους τὴν στέρησι» ἀδεῶς ἀπεχθάνεσθαι " καὶ τὴν μὲν ἔφεσιν ἐκ θεοῦ πρὸς τὴν ὕλην, τὸν δὲ θυμὸν, ἐκ τοῦ τῆς σωτηρίας ὄντως ἐχθροῦ µεταφέ- ὃν Psal. Σιν, 16. δι Tim. im, 8. beatitudine frueretur, morteque superior evadens, in omne zvum viveret : sin autem honorem suum minus intelligens, ac jumentis insipientibus com- paratus !*, excusso Conditoris jugo, sanctissimoque ipsiusedicto neglecto, animum corpori subderet, corporisque voluptates potiores haberet, morti et corruptioni fieret obnoxius, miseramque vitam trahens, laborandi necessitati subjiceretue !5, Nequo enim illi tentato nondum, nec explorato immorta- litatem adipisci conducebat, ne in. superbiam, in- que diaboli judicium incideret. Nam immurtalitas, qua ille preditus erat, effecit, ut. postquam tibera. voluntate lapsus est, immutabilem deinceps. et poenitentize expertem in malo firmitatem habuerit ; C quemadmodum rursus angeli post voluntariam. virtutis electionem divina gratia in bono ita fixi stabilitique sunt, ut ab eo nullatenus jam dimoverj queant. Injuncii Adamo pracepti causa. — Opus erat igitur ut homo primum exploraretur, quia vir non probatus nec tentatus, nullius pretii est '*; suoque experi- mento per pracepti observationem perfectus eva- dens, sic demum pro virtutis premio immortalita- tem consequeretur. Nam cum Deum inter, πιθίθ- riamque media quadam ratione constitutus esset, ita comparatus erat, ut, si quidem mandato paruisset relicta naturali sua erga res creatas necessitudine, Deo arctissima affectione copulatus, immobilem in bono firmitatem accepturus esset : sin. autem, di- vina lege violata, in res materi immersas prola- psus, mentem a Deo auctore suoabstraxisset, 303 corruptionem sibi accerseret, factusque pro im- passibili passibilis, et pro immortali mortalis, con- jugio fluxaque generatione opus haberet ; quo fleret, ut ob vite desiderium, delectabilia quidem, velut eam (uentia amplexaretur, eos vero qui hzc. sibi eripere studerent, pertinaci odio haberet ; atque !* Eccle. xxxiv, 11. VARIA LECTIONES. n Edit. Veron. ὃς ἐπὶ γῆς, ο Noster σεµνυνόµενος. ΡΠ. 9 ἀδοχίμαστον, Parenthesis ista. abest in omnibus ferme codicibus, et in translationibus Burgundii et Fabri. 919 S. JOANNIS DAMASCENI 980 ita desiderium a Deo ad materiam, et iram ab eo A pstv πρὸς τὸ ὁμόφυλον. Φθόνῳ τοίνυν διαξόλου. (1) qui salutis nostra» hostis est, ad congeneres suos transferret. Victus itaque homo est invidentia dia- boli, qui, quo livore atque erga bonum odio percitus erat, nos supernis bonis frui non ferebat ; eum ipse ad ima propter superbiam cerruisset. Quapro- pter ipjeeta spe divinitatis, miserum Adamum men- dax illexit, subvectumque sd arroganti: caeumen, in eamdem ruine voraginem deturbavit. ἠττήθη ἆ ἄνθρωπος * οὗ γὰρ ἔφερεν ὁ φθονερὸς xai µισόχαλος δαίµων, αὐτὸς διὰ τὴν ἔπαρσιν χάτω ys- νόµενος, ἡμᾶς τῶν ἄνω τυχεῖν, ὅθεν καὶ θεότῆτος ἑλπίδι ὀφεύστης δελεάζει τὸν ἅθλιον , xal πρὸς «b ἴδιον τῆς ἑπάρσεως ὕψος ἀναγαγὼν, πρὸς τὸ ὅμοιον χαταφἑρει τῆς πτώσεως βάραθραν. ' NOTE. u) ped. το νυν διαθὀλου. Ἠἱείμε — ilaque homo, etc. orum quibus homo insons affluebat, jacturam. refert ex trita traditione, przsertimque ex Naaianzeno ; cujus tamen nonnullas voces omi- sit, quibus de originali peecato doctrina enuntia- tur. Postquam (inquit Tbeologus orat. 38 et 42) invidia diaboli et mulieris impressione, quam velut idoneam magis ad persuadendum adhibuit, Φεῦ «T .ἐμῆς dcSevalaz! ἐμὴ γὰρ ἡ τοῦ zporátopoc * Ben weam infirmitatem ! mea quippe, que primi parentis. Oratione 5 ait : Πάντες τοῦ αὐτοῦ ξύλου τῆς καχίας γεγεύμεθα. Omnes eamdem nequitie arborem gusta- vimxs, Et orat. 18: Nequaquam me affecerint, ὅσα τῆς πρώτης γεύσεως ἡμῶν, ἐξ fc. ἁπολώλαμεν, ἔχγονα, quecunque. ex prima illa gustatiene uostra, per quam interiimus, originem (rahunt, Quocirca Apollinarium sic perstringit, ac si Christus, humana iente omissa, me totum nen. servaverit, ὅλον ral- σαντα, xal χαταχριθέντα Ex τῆς τοῦ πρωτοπ)άστου παραχοῆς, qui lolus corrui damnatusque sum οὐ primi inobsequentiam. De peccati Adami in ejua posteros translatione, inque eos etiam quorum parentes per baptismum regeneraii sunt, legendus n primis est rius Alexandrinus, lib. 1 Coat, Antropomorph. c.8. Plura Grecorum loca non con- gero, eodem cellineantia. Addam selum Anasta- 8ii M Antiocheni testimgnium lib. vi in Hexaem., ubi et Olyimpiodorum citat Alexandrine Ecclesi interpretem οἱ diaconum : ᾿Ανανεύει δὲ πολλάχις προῤῥηθεὶς φιλόσοφος, inquit, ὁ τὴν ᾿Αλεξανδρέων «elc λόγοις χαταφωτίσας, ὡς ταύτης διάχονος, πρὸς 4b φάναι &v παντελεῖ ἀθανασίᾳ τε χαὶ ἀφθαρσίᾳ γε- Υονέναι τὸν ἄνθρωπον, τήντε εὐλογίαν, χαὶ τὸ ἅρσεν xai Εῆλν, χαὶ σύγχτηνον τῶν Weed καὶ αὐτοῦ βρῶσιν εἰς ἀπόδειξιν φθορᾶς προθαλλόµενος. Kat γὰρ τὸ λοῦτρον, φησὶ, τῶν ἐν Χριστῷ βαπτιζοµένων, ἀπόῤῥυψιν C τε χαὶ παντελῃ ἔχει τῆς προπατο- ριχῆς τοῦ ᾽Αδάμ εἰς ἡμᾶς καταλαδούσης ἀποφάσεως xat ἁμαρτίας * e inficiater pradictus philoso- qui Alexaudrinorum Jicclesiam, tanquam. ejus diaconus, doctrinig suis illustravit, cum omnigena incorruptione et immortalitate heminem conditum esse, adductée in argumentum. corruplionis, bene- dictione, nec noa mare et femina, communique ipsé wt bestiis esca. Enimvero lavacrum, inguit, eorum qui in Christo sunt baptizati, abstersionem veram et yer[ectam habet. culpo primigenie Adami, qua nos B eccupavit, eic. Genuinam hanc Orientalium fidem confiteri Pelagius jussus est, in synodo Diospoli- tana, puta Adamum, nisi peccasset, non fuisse mo- riturum : peccatum ejus non. ipsum solum lasisse, sed etiam. omne genus. hümamtm : infantes reoens natos in illo siatu non esse, in quo Adam ante pec- catum fuit : ad ipsos eliam pertinere quod ait ΑΡο- stolus, « per unum hominem mors, et per unum homi- nem resurrectio mortuorum ; » et «sicut in Adam omnes moriuntur, ita et in Christo onmes vivifica- buntur :» infantes non baptizatos, nec vitam alernam, nec regnum calorum habere posse. Quibus concor- dant Milevitana decreta, imo et Chrysostomus, hom. 10 in Epist. ad Rom., hom. 5 in Epist. ad Ephes. et liom. 76 in Joan. nec non in cap. 11 ad Galat. Sicubi vero non accurate adeo de lioc prz- cipuo nostrz fldei capite locutus visus est, cavebat, non solum a Manichzeis, quos nominat hom. 39 in Epist. 1 ad- Cor., verum, ut conjicio, à Massalia- nis, quos Flavianus Antiocb, hoc Φνο deprehendit ejusmodi errores spargere, quos ex Ecclesi: do- ctrina de peecato originali malesana mente intule- rupi, C»terum culps hujusappendices pulchre de- scribit hom. 19 in Epist. ad Rom., et in psal. L ad hsec verba : Ecce enim in iniquitatibus conceptus sum. Την ἄνωθεν, inquit, ὑπὸ τῶν προγόνων τολμηθεῖσαν παρανοµίαν εἰς µέσον προφέρει, χἀχείνην λέγει ve- γενῆσθαι τῶν ῥευμάτων τούτων mr, rfjv * Iniquitatem illam profert, quam primi parentes per summum ne[(as admiserunt, eamque foctam esse dicit horum efflu- viorum scatwriginem. Nis: enim illi peccassent, morte non essent mullaii : dempta morte, corruptelam ενα- sissent ; incorruptionis socia foret immunitas a pere turbationibus ; nullus. superesset peccato locus. Ex quo autem peccavere, corruptioni addicti sunt : cor- ruptibiles (acti, consimiles filiesprocrearunt, in quos subinde timores, cupiditates, libidines derivantur. Veteres quidem illi, ubi deprimigenia culpa loquun- tur, solam ut plurimum inflictionem corporalis neci& memorant; quia nempe, ut Theedoretus, dial. 5, Eranistam docet, corpus quod veliti ligni tactu. gustuque infectum fuit, inde traxit ut inter- iret : anima vero, quia peccati causa exstilit, vterno supplicio obnoxia facta est, quod una cum corpore pateretur, μοτὰ τοῦ σώματος τῇ Υεέννη παραδοθἠσεται. ᾿ a3] DE FIDE ORTHODOXA LID. ΠΠ. 032 LIBER TERTIUS. ΚΕΦΑΛ. A' [ME]. CAP. 1. A Περὶ τῆς θείας olxovoulac, xal περὶ τῆς zpóc — Dedivina dispensatione nostrique sollicitudine, et de ἡμᾶς χηδεµορίας, xal τῆς ἡμῶν ewrnplac t. nostra salute. Ταύτη τοίνυν τῇ προσθολῇ τοῦ ἀρχεχάχου balpo- Violati prevaricatione Ade divini mandati pena. vog δελεασθἐντα τὸν ἄνθρωπον, xal τὴν τοῦ Δη- — Dei in homine revocando economia. — floc itaque μιουργοῦ ἐντολὴν μὴ φυλάξαντα, xal γυμνωθέντα — diemonis malofum auctoris assultu deceptum τῆς χάριτος, xal τὴν πρὸς θεὸν παῤῥησίαν ἀπεχδυ- — hominem, violatique Conditoris praecepti reum, σάµενον, xal σχεπασθέντα τῇ τοῦ μοχθηροῦ βίου οἱ gratia nudatum, qui exuta qua pollebat apud τραχύτητι ' τοῦτο γὰρ τὰ φύλλα (2) τῆς coxfic καὶ — Deum fiducia, erumnosm vite asperitate, quam περιθληθέντα τὴν νέκρωσιν, Πτοι τὴν θνητότητα καὶ — folia ficus ΙΤ significant, obvolutus füerat, et mor- παχύτητα τῆς σαρχός * τοῦτο γὰρ d τῶν δερμάτων — taitatlis earnisque crassitie 903 coopertus, ut mor- ἀαφίασις χαὶ τοῦ παραδείσου χατὰ τὴν voU Θεοῦ — tuarum pellium vestitu designatum fuit : quidemum ὃ.καιοχρισἰαν γεγονότα ἑξόριστον, xat θανάτῳ χατά- . justo Dei judicio e paradiso exterminatus, inflicta Χριτον, καὶ φθορᾷ ὑποχείριον, οὗ παρεῖδεν * ὁ συµ- — morte corruptioni factus fuerat obnoxius, hunc ne- παθὴς, ὁ τὸ εἶναι δοὺς, xal τὸ εὖ εἶναι χαρισάµενος — quaquam aspernatus est, misericors ille, qui ei, ἀλλά πολλοῖς πρότερον παιδαγωγῄσας, χαὶ πρὸς D. tum ut esset, tum ut bene esset largitus erat : veruin ἐπιστροφὴν χαλέσας, στόνῳ χαὶ «pótup, ὕδατος χατα- — cum multis ante modis castigatum ad meliorem χλυσμῷ, xal παντὸς τοῦ γένους μικροῦ δεῖν πανωλε- — frugem vocasset ; per. gemiturm scilicet, et tremo- θρίᾳ, συγχύσει xaX διαιρέσει τῶν γλωσσῶν, ἀγγέλων — tem, per aquarum illuviem, ac totius ferme generis ἐπιστασίᾳ, πόλεων ἐμπρησμῷ,τοπικαϊς θεοφανείαις, — bürnani interitum !*, per linguarum confusionem πολέμοις, νίχα.ς, ἧτταις, σἡμείοις xot τέρασι, ποι- 86 divisionem !*, per angelorum praefecturam **, χίλαις δυνάµεσε, νόμῳ, προφήταις, δι ὧν τὸ σπου» — per civitatum conflagrationem *', per typicos appa- δαζόμενον ὃν, ἡ τῆς ἁμαρτίας ἀναίρεσις, πολυσχε- rentis Dei prospectus, per bella, victorias, clades, $0; * yeO0clonz, xat χαταδου)ωσαµένης τὸν ἄνθρω- — signa, ef portenta, variasque virtutes ; per legem Tov, xal πᾶν εἶδος xaxlag ἐπισωρενσάσης τῷ Bí, οἱ proplietas ; per quz omnia id azebatür, αἱ pec- xal ἡ πρὸς τὸ εὖ εἶναι τοῦ ἀνθρώπου ἐπάνοδος: —Cat0, quod varie serpendo, hominem mancipaverat, ἐπειδὴ δι ἁμαρτίας ὁ θάνατος εἰς τὸν χόσμον εἰσ- — nullumque non mali genus mundo invexerat, e Έλθεν, ὥσπερ τι θηρίον ἄγριον καὶ ἀνήμερον, τὸν medio sublato, homini ad beatam vitam reditus ἀνθρώπινον λυμαινόµενος βίον ' ἔδει δὲ τὸν λυτροῦ- pateret : quoniam mors per peccatum introierat in σθαι μέλλοντα ἀναμάρτητον εἶναι, xat μὴ τῷ θανάτῳ C mundum **, fer cujusdam instar immanisque bel- διὰ τῆς ἁμαρτίας ὑπεύθυνον, ἔτι δὲ νευρωθῆναι, — lax, hominis vitam infestans, oportebat vero eum, xai ἀναχαινισθῆναι τὴν φύσιν, xal ἔργω Παιδαγω- — qui Redemptoris munere functurus erat, a peccato γηθῆναι, καὶ διδαχθΏναι ἀρετῆς 650v, τῆς μὲν φθορᾶς — prorsus alienum esse, nec peccati causa obnoxium ἁπάγουσαν, πρὸς δὲ τὴν ζωὴν τὴν αἰώνιον ποδη- — morti ; insuper roborari insfaurarique naturam, et γοῦσαν * τέλος, τὸ µέγα περὶ αὐτὸν τῆς Φφιλαν- — Opereipso erudiri, edocerique virtutis. viam, quae θρωπίας ἑνδείχνυται πέλαγος. Αὐτὸς γὰρ ὁ δηµιουρ- — €um ab interitu revocando, ad zternam vitam du- γός τε xal Κύριος τὴν ὑπὲρ τοῦ οἰχείου πλάσματος Ceret: sic itaque tandem ingens sux erga ipsum ἀναδέχεται πάλην ", xal ἔργῳ διδάσχαλος γίνεται" Ὀθβενοιεπέία pelagus ostendit 35. Ipse enim condi- χαὶ ἐπειδῆ θεότητος ἑἐλπίδι ὁ ἐχθρὸς δελεάζει τὸν ἄν- tor ac Dominus pro flgmento suo luctam suscipit, ? Gen. mn,7. !*Gen. vi, 15. "68η. σι, Ἱ. ** Gen. xvii, 1 seqq. ?! Gen. xix, 16644. ** Sap. n, 94. 1 Greg. Naz. orat. 12 et 38. VARIA LECTIONES. r |n Regio cod. 5445, satis recenti, quie seqüuntur Damasceni capita, ab his. qua: preecedumt, sic se- parautur, ut librarius totum librum De fide orthodoxa, in duas saltem partes dividendum esso existi- maverit, quarum prior de Deo uno, trino, creatore, et provisore agat; posterior, de Verbo incarnato, servalore, et judice. 5 Cod. S. Hil. οἱ alii nonnulli περιεῖδεν. ἵ R. 1, Colb. 4 πολυσχεδῶς τε. νὰ R. 2926 ex emendat. πλάσιν, quam lectionem expressit Faber plasmationem suscepit. Verbi tamen carne induti cum diabolo jJucta describitur. NOTE, (3) Τοῦτο γὰρ tà φύ..Ία. Quam folia, eic. Sic — que et solidam ; scil. ut. aliquid Origeni indulgeat, Theologus orat. 98 οἱ 42, ait : Pelliceas tunicas — veluti Nyssenus Orat. catech. cap. 8. Methodius induit, ἴσως ttv. παχυτέραν σάρχα, xaX θνητὴν, xal — apud Epiphan. pellium nomine vexpóznsa, morta ἀντίτυπον, carnem fortassis crassiorem, murtalem- — litatem carnis, non carucm ipsam intelligit, 983 S. JOANNIS. DAMASCENI 934 ipsoque magistrum agit opere. Ac quoniam hostis A θρωπον, σαρχὸς προθλήµατι δελεάζεται, xal δε[χνυ- spe divinitatis hominem pellexerat, ipse vicissim objecta carne velut esca capitur : simulque divinz, cum bonitatis et sapientiz, tum justitize οἱ potentis specimen editur. Nam bonitas quidem hinc elucet, quod figmenti sui imbecillitatem non despexit, sed lapsi vicem doluit, eique manum porrexit : justitia item, quod victo homine, non per alium tyranno victoriam extorquet, nec vi hominem a morte eripit ; sed quem mors olim propter peccatum ser- vituti sux» addixerat, hunc bonus ille justusque victorem rursum fecit ; quodque nulla arte fieri posse videbatur, simile similis opera liberavit : sapientia denique, quod rei perquam difücili con- gruentissimum exitum invenit **. Etenim Dei ac Patris benevolentia, unigenitus Filius ac Deus, qui in Dei ac Patris sinu erat *^; ille, inquam, ejus- dem ac Pater sanctusque Spiritus substantiz ; ille omni zvo antiquior, ille principio carens ; quique in principio erat, et apud Deum et Patrem, ac Deus erat ; ille demum, qui in forma Dei erat **, inclinans ceelos descendit ; hoc est, sublimitatem &uam, in qua nulla cadat abjectio, nulla depres- sione deprimens, in servorum suorum usum se in- clinat, ejusniodi plane inclinatione, quz nec verbis exprimi, nec mente comprehendi queat ( id enim descensus vocabulo signi(icatur), quique Deus per- fectus erat, perfectus homo fit, novorum omnium maxime novum **, imo quod unum 904 sub sole ROovum est, infinitamque Dei potentiam declarat. Quid enim majus, quam Deum Lominem fleri ? Quocirca Verbum caro absque ulla mutatione de Spiritu sancto, et sancta Maria semper Virgine Deique Genitrice factum est ; Deique et hominum mediator exsistit, golus ille in bomines benignis- eimus, non ex voluntate, aut ex concupiscentia, aut congressu viri, uut generatione cum voluptate ται &pa τὸ ἀγαθὸν xal τὸ σοφὸν, τὸ δίκαιόν τε xal τὸ δυνατὸν τοῦ θεοῦ * τὸ μὲν ἀγαθὸν, ὅτι οὗ ma pelbe v τοῦ οἰχείου πλάσματος τὴν ἀσθένειαν, ἀλλ᾽ ἑσπλαγ- χνίσθη ἐπ αὐτῷ πεσόντι, xal χεῖρα ὥὤρεξε᾽ τὸ δὲ Σ δίχαιον, ὅτι ἀνθρώπου ἠττηθέντος, οὐχ ἕτερον ποιεῖ νιχῆσαι τὸν τύραννον, οὐδὲ Bla ἑξαρπάζει τοῦ θανά- του τὸν ἄνθρωπον, ἀλλ) ὃν πάλαι διὰ τὰς ἁμαρτίας καταδουλοῦται ὁ θάνατος, τοῦτον ὁ ἀγαθὸς, χαὶ δί- χαιος, νιχητὴν πάλιν πεποίηχε, xal τῷ ὁμοίῳ τὸν ὅμοιον ἀνεσώσατο, ὅπερ ἄπορον ἣν, τὸ δὲ σοφὸν. ὅτι εὗρε τοῦ ἀπόρου λύσιν εὑπρεπεστάτην. Εὐδοχίᾳ γὰρ τοῦ Θεοῦ xa Πατρὸς, ὁ μονογενῆς Υἱὸς, xai Λόγος τοῦ θεοῦ, xat θεὸς, ὁ ὧν εἰς τὸν χόλπον τοῦ Θεοῦ xal Πατρὸς, ὁ ὁμοούσιος τῷ Πατρὶ, καὶ τῷ ἁγίῳ Ilveo- µατι, ὁ προαιώνιος, ὁ ἄναρχος, ὁ Ev ἀρχῇ ὢν, xal πρὸς τὸν θεὸν καὶ Πατέρα ὢν, xal θεὸς ὧν, ὁ ἐν pope] θεοῦ ὑπάρχων, χλίνας οὐρανοὺς κατέρχεται ᾿ τουτέστι, τὸ ἁταπείνωτον αὐτοῦ ὄψος ἁταπεινώτως ταπεινώσας, συγκαταθαίνει τοῖς ἑαυτοῦ δούλοις Y συγχατάδατιν ἄρραστόν τε xal ἀχατάληπτον * τοῦτο Υὰρ δηλοῖ ἡ χατάθασις ' καὶ Θεὸς ὧν τέλειος, ἄν- θρωπυς τέλειος γίνεται, xal ἀπιτελεῖται τὸ πάντων χαινῶν χαινότατον, τὸ µόνον χαινὺν ὑπὸ τὸ ἥλιον, 6v οὗ fj ἄπειρος τοῦ θεοῦ ἐμφανίσεται δύναμις. Τί γὰρ μεῖζον τοῦ γενέσθαι τὸν Θεὸν ἄνθρωπον; Καὶ ὁ Λόγος σὰρξ ἀτρέπτως ἐγένετο, Ex Πνεύματος ἁγίου xaX Μαρίας τῆς ἁγίας ᾿Αειπαρθένου καὶ θεατόχου; καὶ µεσαίτης θεοῦ xat ἀνθρώπων χρηματίσει, ὁ μόνος C Φιλάνθρωπος, οὐχ ix θελήµατος (3), ἣ ἐπιθυμίας, $ συναφείας ἀνδρὸς, 3| γεννήσεως ἐνηδόνου, Ev τῇ ἀχράντῳ µήτρᾳ τῆς Ἡαρθένου συλληφθεὶς, ἁλλ᾽ ix Πνεύματος ἁγίου, xal τῆς πρώτης τοῦ ᾿Αδὰμ γενέ- σεως * χαὶ γίνεται ὑπήχοος τῷ Πατρ], τῷ χαθ᾽ ἡμᾶς, καὶ ἐξ ἡμῶν προσλήµµατι τὴν ἡμετέραν παραχοὴν ἰώμενος, καὶ ὑπόγραμμος ἡμῖν ὑπακοῆς Υινόµενος, Tis ἑχτὸς οὐκ ἔστι σωτηρίας τυχεῖν. conjuncta, in intemerato Virginis utero conceptus, sed de Spiritu sancto ac prima iila Adami produ- ctione, fitque Patri obediens, ut per id quod simile nobis ex nobis assumpsit, inobedientie nostra medicinam, nobisque obedientie, sine qua obtineri salus non potest, exemplar sese przbeat?*. CAP. II. Quomodo conceptum sit. Verbum, et de. divina ejus incarnatione. Missus est enim angelus Domini ad Mariam Vir- ginem, ex Davidico genere oriundam **. Manifestum est enim quod ex Juda ortus sit Dominus noster, ex qua tribu nullus altari preato fuit, quemadmodum divinus Apostolus tradidit ** : de qua re accura- tius postea disseremua. Cui etiam Itum ferens ** Greg. Nyss. Orat. cathec. cap. 20 οἱ seqq. 39 Athan. De salut. adv. Christi: [ A ΚΕΦΑΛ. B' [MG'.| Περὶ τοῦ τρόπου τῆς συ..1ήγεως τοῦ Λόγου 3, xal τῆς θείας αὐτοῦ σαρκώσεως. ΄Αγγελος γὰρ Κυρίου ἀπεστάλη πρὸς τὴν ἁγίαν Παρθένον, ἐκ Δαδιτιχῆς φυλῆς * κχαταχοµένην " Πρόδη.ἰον γὰρ ὡς ἐξ Ιούδα ἀγατέτα.Ίχκεγ ὁ Κύριος ἡμῶν, ὲξ ἧς φυάῆς οὐδεὶς προσέσχηκε τῷ 6υ- σιαστηρἰῳ, ὡς ὁ θεῖος ἔφη ᾽Απόστολος περὶ οὗ ὕστερον ἐροῦμεν ἀχριθέστερον. Ἡ b καὶ εὐαγγελιζό- 35 joan. 1, 18. ** Philipp. it, 6. *' Eccle. 1, 10. e *! Luc. », 36. ** Hebr. vii, 14. VARLE LECTIONES. Y Quidam codices περιεΐδεν. x Deest & in edit,» Deest in editis συγχαταθαίνει τοῖς αὑτοῦ δούλοις. * R. 5461 et cod. 5. [lil. τοῦ Θεοῦ Aóyov. Sic Faber Dei Verbi. * Cod. S. Hil. et alii multi ἐκ Δανῖτιχοῦ φύλου. b Multi codd. fjv. NOTAE. (3)0bx ἐκ θελήµατος. Non επ voluntate. Re- demptorem a pecesto immunem fuisse docet, quia ex mare et femina genitus non est, sed de Spiritu $&ncio; eo fere modo quo primus Adam effictus fuerat. Nyssenus, Catech. cap. 16, hominum pra- creationi vitium admisceri- ait, quia non fit sine libidine, qua proprie πάθος, passio dicitur, ὅπερ χαχία ἐστλν, que nihil sit preterquam vitium, 985 DE FIDE ORTHODOXA LIB. III; 986 μενος ἔλεγε * Xaipe, χεχαριτωµέγνη, ὁ Κύριος μετὰ À nuntium dixit : Ave, gratia plena, Dominus tecum "*, cov. 'H δὲ διεταράχθη Επὶ τῷ λόγῳ, xal φησι πρὸς αὐτὴν ὁ ἄγγελος * Mi) φοθοῦ, Μαριάμ’ εὗρες γὰρ χάριν παρὰ τῷ Κυρίῳ, καὶ τέξῃ * υἱὸν, xal xa- έσεις τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ἰησοῦ». Αὐτὸς γὰρ σώσει τὸν Aaór αὐτοῦ ἀπὸ τῶν ἁμαρτιῶν αὐτῶν. "0θεν χαὶ τὸ, Ἰησοῦς, σωτὴρ ἑρμηνεύεται. Tr, δὲ διαπο- ρούσης ' Πὼς ἔσται µοι τοῦτο, ἐπεὶ ἄνδρα οὐ Υιγώσκω; πάλιν φησὶ πρὺς αὐτὴν ὁ ἄγγελος * Πνγεῦμα ἅγιον ἐπε.1εύσεται ἐπὶ σὲ, καὶ δύναμις 'Υγ.ίστου ἐπισκιάσει σοι. Διὸ καὶ τὸ γενγώμενον ἐκ cov d ἅ]ιον, χ.Ἰηθήσεται Ylóc Θεοῦ. Ἡ δὲ πρὸς αὐτόν" Ιδοὺ ἡ δού.Ίη Κυρίου, γέγοιτό uoi κατὰ τὸ ῥῆμά σου. Μετὰ οὖν τὴν συγχατάθεσιν τῆς ἁγίας Παρθένου, Πνεῦμα ἅγιον ἐπῆλθεν ἐπ᾽ αὐτὴν κατὰ τὸν Κυρίου λόγον, ὃν εἶπεν ὁ ἄγγελος, χαθαῖρον αὐτὴν (4), καὶ δύναμιν δεχτιχην τῆς τοῦ Λόγου θεότητος παρέχον, ἅμα δὲ xaX γεννητιχήν, Καὶ τότε ἐπεσχίατεν (5) ἐπ᾽ αὐτὴν ἡ τοῦ Θεου τοῦ Ὑφίστου ἑνυπόστατος σοφία xai δύναµις, ὁ Υἱὸς τοῦ θεοῦ, ὁ τῷ Πατρὶ ὁμοούσιος οἱονεὶ θᾳῖος σπόρος, xai συνέπηξεν ἑαυτῷ Ex τῶν ἁγνῶν καὶ χαθαρωτάτων αὑτῆς αἱμάτων σάρχα ἑφυ- χωμµένην 9 φυχῆ λογικῇ τε xat νοερᾷ, ἀπαρχὴν τοῦ ἡμετέρου φυράµατος * οὗ σπερματιχῶς, ἀλλὰ δηµιουρ- γιχῶς, διὰ τοῦ ἁγίου Πνεύματος * οὐ ταῖς κατὰ µι- χοὺν προσθήχαις ἁπαρτιζομένου τοῦ σχήµατος, ἀλλ ὑφ) ἓν τελειωθέντος * αὐτὸς ὁ τοῦ θεοῦ Λόγος χρη- µατίσας τῇ σαρχὶ ὑπόστασις * οὐ γὰρ προὔποστάτῃ xa0' ἑαυτὴν σαρχὶ ἨἹνώθη ὁ θεῖος Λόγος, ἀλλ᾽ ἑνοι:. χῄσας τῇ γαστρὶ τῆς ἁγίας Παρθένου, ἀπεριγρά- , πτως ἐν τῇ ἑαυτοῦ { ὑποστάσει ἐχ τῶν ἁγνῶν τῆς ᾿Λειπαρθένου αἱμάτων, σάρχα ἑψυχωμένην Φυχῇ λογιχῇ τε xal νοερᾷ ὑπεστήσατο, ἁπαρχὴν προσ- λαθόμενος τοῦ ἀνθρωπείου φυράµατος, αὐτὸς ὁ Λό- Yos Ὑενόµενος τῇ σαρχὶ ὑπόστασις. "Ὥστε ἅμα σὰρξ (6), ἅμα θεοῦ Λόγου σὰρξ, ἅμα σὰρξ ἔμφυ- 5 Duc. 1, 28. ?* lbid. 50, 31. ** Matth. 1, 94. Naz. orat. 38 οἱ 42. 3* Basil. in Christi Nativ. Quz cum audisset, turbata est in sermone ; aitque angelus ei : Ne timeas, Maria, invenisti gratiam apud Dominum ; pariesque filium, et vocabis nomen ejus Jesum ?**. Ipse enim salerum (aciet populum suum 4 peccatis eorum ?*, Ünde etiam Jesus Salvatorem so- nat. Hxc porrocum anxie quzreret : ()uomodo fiet mihi istud, quoniam virum non cognosco ** * rursum his eam verbis allocutus est : Spirstus sancimus. su- perveniet in te et virtus. Altissimi obumbrabit tibi. ldeoque et quod nascetur ex te sanctum, vocabitur Filius Dei 35. Ac tum ipsa ad eum: Ecce ancilla Domini : fiat mihi secundum verbum tuum **, Quocirca ubi primum sancta Virgo assensa est in eain juxta. Domini sermonem, cujus nuntius angelus fuerat, Spiritus sanctus supervenit, qui purgavit eam, vinque ei, tum ad suscipiendam Verbi deitatem, tum ad gignendum suppeditavit ο. Tunc porro in eam obumbravit subsistens vere Dei Altissimi sapientia et virtus ; Dei Filius, inquam jlle consubstantialis Patri, divini seminis instar, exque castis purissimisque illius sanguinibus rarnem anima rationali et intelligente animatam, consper- sionis scilicet nostra primitias, ipse sibi compegit ; non id quidem seminali procreatione, 908 sed conditoris more, per Spiritum sanctum ; non ut paulatim per additamenta figura corporis absolve- retur, sed uno eodemque momento perficeretur ub ipso Dei Verbo, quod carni factum fuit hypostasis et persona. Neque ehim Verbum carni in propria. persona jam seorsim exstanti, unitum est?* ; sed in sancte Virginis utero, nulla circumscriptione in sua ipse persona immorans, ex castis ipsius per- petue Virginis sanguinibus, carnem anima ratio- nali et intelligente przeditam substare fecit, humanz conspersionis primitias assumeus, Verbum ipsum 55 [|bid. ὅσ. ?* Ibid. 28. 9? Luc. I, 954. 1 Greg. ? QCyrill. apolog. ὃ et 8 Anathem. VARIE LECTIONES. e Edita τέξεις. 4 Deest ἐκ coU, in edit. Veron. et multis codd.; babet cod. S. Hil. * Quidam codd. hic et alibi ἐμψυχωμένην,. in Colb. 4539 emendatum fuit. ἑφνχωμ. t R. det N. ἐν τῇ αὐτοῦ. NOTAE. - (4) Καθαῖρον αὑτήν. Purgaus eam. ldem dicit D tur, orat. 4 De dormit. Deip. ex Naziauzeno, cujus hzc verba sunt orat. 58 : Κυηθεὶς μὲν ἐχ τῆς Παρθένου, xai Φυχην, xai σάρχα προχαθαρθείσης τῷ Πνεύ- ματι. (οπέερειι quidem de Virgine, animo el cor- pore anie purgata. Παρθένος ἁγία λαμθάνεται (in- quit Sophronius, epist. ad Serg.), xal σῶμα, xal Ψυχην ἁγιάκεται, Virgo sancta accipitur, et corpore, el animo sanctificatur. Sic Leo Magnus, serm. 2 De Nativ, : Cum omnibus matribus non fiat sine peccati sorde conceplio, hec inde purgationem accepit, unde concepit : suppresso nempe fomite , ul censel 5. Tliomas, 11 part. quast. 27, art. 3. (5) Kal τότε ἐπεσκίασεν, εἰ uunc in eam obum- bravit. Veleres hoc angeli. responsum, « Spiritus sanctus superveniet in te, et virtus Altissimi obum- brabit tibi, » eodem modo quo Noster interpretan- ut Spiritus sanctus sit tertia Deitatis persona» virtus autem Altissimi, secunda, seu !pse Filius. Ita Athanasius, Epist. ad Serap. De Spiritu sancto ; Nyssenus in Christi Nativ. et lib. Cont. Apollin. n.6 et 95; Rufinus in Expos. Symb. Quinimo Tertullianus, lib. De carn. Christi, et Cont. Praz. Spiritum Dei et virtutem Altissimi, pro eodeur ac- cipit, ac Deum ipsum, Deique Filium; quem Cv- prianus, lib. De vanit. idol. et Hilarius, lib. n Ρε Trin. n. 26, imitati sunt. , (6) "Qcce dpa cáp£. Αξ proinde simul ac caro, etc. Sic olim Nazianzenus ep. 1 ad Cledon. adver- sus Apollinarii criminationes definierat : EU τις διαπεπλάσθαι τὸν ἄνθρωπον, εἶθ᾽ ὑποδεδυχέναι λέγοι 8:5v, κατάχριτος ΄ Si quis hominem forma:um esse, deinde Deum subiisse dicat, damnatus esto. Hoc enim generatio Dei neutiquam. uerit, Unde Cyrillus, 987 5. JOANNIS DAMASCENI carni factum bypostasis. Quamobrem simul atque A χος, λογιχἡ τε χαὶ νοερά. Διὸ οὐκ ἄνθρωπον ἆπο- caro exslilit, simul quoque Dei Verbi exstitit eato, simul caro animata, rationis particeps οἱ Intelli- gentia '*. Quo &t, ut non berbinem deitate donatam, sed Deum liominem factum dicamus "*. ΝάΠι cem natura Deus perfectus esset, idem. ipse natura per- fectus homo fuit : et quidem ita ut, nec mutatus natura füerit, nec imaginariam incarnationis spe- ciem objecerit ; sed carni, quam ex saneta Virgine accepit, anima rationali intelligetteqhe animato, inque ipso exsistentiam maetsm, persomalh modo absque confásione, aut mutatiohe, aul divisione unitus sit ; quin nec deitatis sue naturam in ear- θεωθέντα λέγοµεν, ἀλλὰ Θεὺν ἑνανθρωπήσαντα "Ov γὰρ φύσει τέλειος θεὸς, Υέγονε φύσει τέλειος ἂνθρω- Tog 6 αὐτός ' οὐ τραπεὶς τὴν φύσιν, οὐδὲ φαντάσας τὴν οἰχονομίαν, ἀλλὰ τῇ ix τῆς ἁγίας Παρθένου ληφθείσῃ, λογικῶς τε xai νοερῶς ἑφυχωμένῃ όαρχ!, xaX ἓν αὐτῷ «b εἶναι λαχούσῃ, ἑνωθεὶς χαθ᾽ ὁπόότα- σιν ἀσυγχύτως xal ἀναλλοιώτως, Καὶ ἀδιαιῤέτως, μὴ μεταθαλὼν τὴν τῆς θεότητος αὐτοῦ φύσιν εἰς τὴν τῆς σαρκὺς οὐσίαν, μήτε τὴν οὐσίαν τῆς σαρχὺὸς ab- «oU εἰς τὴν φύσιν τῆς αὐτοῦ θἐότητος, οὐδὲ ix τῆς θείας αὐτοῦ φύσεως, xaX fic πρὀσελάδετο ἀνθρωπίνης φόσεως, αίαν φύσιν ἀποτελέόας σύνθετον 8. nis δι substantiam, nec rursus carnis sux substantiam in deitatis naturam converterit, nec deni- que ex divina sua natara, et liwmana quam assumpsit, naturam unam compositam effecerit. CAPUT ΙΙ. De duabus naturis , adversus Monephysitas. Nature due in una Christi persona, — Enimveto Sine conversione 40 mutatione unite muteó na- turas sunt, sie videlicel ut nec a sua simplicitate divina natera desciverlt ; tec rursus humana ; aut in Deitatis naturam eonversa, aut in nihflum re- decta , act denique una ex duabus naturis compo- sita natara effecta sit. Siquidem composita matura, cum newtra illarum nauraram , ex quibus conflata est, eonsubstanfialis esse potest ; ut quz ex aliis aliud fecta sit. Exempli gratia : corpus, quod ex quatuor elementis cónstat, néc ejusdem esse cum Igne subetantist dieitur ; nec ignis appellatur, nec ser vocatur, nec 4448, nec (erra , nec eamdem ΚΕΦΑΛ. I* [MZ., Περὶ τῶν δύο φύσεων, xutà Μονοφυσιτῶν 5. Ατρέπτως γὰρ, xaX ἀναλλοίώτως ἡνώθησαν ἀλλή- λαις αἱ φύσεις, μήτε τῆς θείας φύσεως ἑχστάσῆς τῆς οἰχείας ἁπλότητος, μήτε μὴν εῆς ἀνθρωπίνής, f| τραπείσης εἰς θεότητος φύσιν, 1 εἰς ἀνυπαρξίαν χω- ῥησάσης, µήτε Ex τῶν δύο μιᾶς Υεγενηµένης συνθὲ- του φύσεως. Ἡ γὰρ αύνθετος φύσις (7), οὐδ' ὁπότέρᾳ τῶν ἐξ ὧν συνετέθη φύσεων ὁμοούσιος ὑπάρχειν δύ- ναται, ἐξ ἑτέρων ἀποτελεσθεῖσα ἕτέρον * olov τὸ σῶῷ- pa τὸ ix τῶν εεσσάρων στοιχείων συντεθείµενον, οὔτε τῷ πυρὶ λέγεται ὁμοούσιον, οὔτε πὺρ ὀνομάζε- και, οὔτε ἄλρ λέγεται, οὔτε ὕδωρ, οὔτε γή, σὺδέ τινι τούτων ἑστὶν ὁμοούσιον. El τοίνυν χατὰ τοὺς αἱρετι- κοὺς, μιᾶς φύσέως συνθέτου ὁ Χριστὸς μετὰ τὴν cum ο horum 906 substantiam habet. Quo- C ἕνωσιν ἐχρημάτισεν, ἐξ ἁπλῆς φύσεως ἑτράπη εἰς circa, si post wetonem Christus, ut hereticis pla- cet, utiio$ composit:e naturz exsistit, ex simplici σύνθετον, xal οὔτε tp Tfatpl ἁπλῆς φύσεως ὄντι ἑστὶν ὁμοούσιος, οὔτε τῇ Μητρί. OO γὰρ &x θεύτηνος 9 Cyril. Episf. ad Monach. — Procl. epíst. 2, Ad Arm. VARLE LECTIONES, In R. cod. 2128, quzdain subjunguntur ex dissertatione nostri auctoris contra Nestorianos. Desunt hec im inss. NOTE. ep. 1 ad Nestorium ait : Οὐ γὰρ πρῶτον ἄνθρωπος ἐγεννήθη χοινὸς Ex τῆς ἁγίας Παρθένου, et0* οὕτω χαταπεφοίτηχεν ὁ Λόγος * Non enim primum ez san- eta Virgine homo communis genitus est, in quem postea. Verbum descenderit : sed ab ipsamet vulva unitione facta, carnalem generationem admisisse di- citur. Quod quidem adversus Nestorium inculcat ssim in defens. 5 et 8 anathem. cont. Theodor. n epist. ad Joan. Antioch. et in 1 ad Success. Theodoretus etiam, dial. 2, agnoseit, μηδὲ τὸ àxa- palovw, ne momentulum interpositum | [uisse — inter assumplionem carnis, et ejus unitienem cum Verbo. U:terum Leontius in solut, argum. Severi, tametsi concedit corpus Christi in conceptione sua Verbo fuisse copulatum, non negat Verbum adjungere sibi potuisse naturam quas per se prius substarel : Οὔτε γὰρ ὁ χρόνος τῆς ἑνώσεως, ἢ ὁ τόπος, 3 ob ἀτε- λὲς τοῦ σώματος, ἁλλ᾽ αὐτὸς ὁ σης ἑνώσεως τρόπος τὸν ἕνα Χριστὸν πεποίηχεν ' Non enim tempus uni-^ tionis, locusve, aut imperfectio corporis, sed. ipse mo- (us unionis unum Christum fecit. Sed hoc pacto Dei Genitrix virgo non esset. (7) Ἡ γὰρ σύνθετος φύσις. Siquidem composita nalura. Eulogius citatus in Coll. cont. Severianos Bic disputat : Ἱστέον γὰρ ὅτι τότε «b σύνθετον µίαν ἀπολύτως λέγοµεν φύσιν, ὅτε µηχέτι δυνάµεθα ἐπ᾽ αὐτοῦ tX τῶν ἁπλῶν λέγειν ὀνόματα. Οἷόν τι λέγω: τὸ ix τεσσάρων στοιχείων σῶμα συγχείµενον , ἐξ ὕδατος φαμὲν, γῆς, ἀέρος τα xal πνρός. Ἓδωρ δὲ, xai γῆν, xaX ἀέρα, xal πῦρ οὐκ ἂν εἴποιμεν χυρίως: xai ἀπὸ τούτου µίαν σώματος φύσιν ἐπονομάζομεν, ὡς μηχέτι αὑτὸ τοῖς ὀνόμασι τῶν ἁπλῶν ἐπονομάξειν ἱσχύοντες * Scire oportet tunc compositum quodpiam absolule naturam unam dici, quando simplicium no- mina enuntiari de ea non possunt : exempli gr., cor- pus quod ex qualuor elementis conflatum est, ex agua, terra, aere et. igne constare dicimus. Nequa- quam vero proprie affirmaverimus illud aquam, et terram, εί aerem, et ignem esse. ()Juamobrem unam corporis naturam wuncupamws, quam simplicium nominibus non possumus appellare. Subjungit exem- pla domus et liominis, quorum partes nec domus dicantur, neque homo, nec vicissim. Polemon Apollinarista citatus in Collect. eont. Severianos non probat quosdam e suis σύνθετον φύσιν, com- positàm naturam dixisse, cum ab Apollinario ipso edocti essent, σύγχρατον φύσιν, conlemperatam na- turam profiteri, que divina simal et humana 06. $ct. * -- , 989 DE FIDE ORTHODOXA LIB. III. 990 χαὶ ἀνθρωπότητος αὕτη συντέθειται' οὔτε μὴν iv A natura in compositam versus est **, Ita nec Patri , θεότητί ἐστι καὶ ἀνθρωπότητι οὔτε δὲ θεὸς ὀνομα- αθῄσεται, οὐδὲ ἄνθρωπος, ἀλλὰ Χριστὸς µόνον * xat ἔσται τὸ, Χριστὸς, οὐ τῆς ὑποστάσεως ὄνομα, ἀλλὰ τῆς μιᾶς χατ᾽ αὐτοὺς φύσεως. Christus duntaxat : eritque Christi vocabulum, non natura. Ἡ μεῖς δὲ, συνθέτου φύσεως τὸν Χριστὸν δογµατί- ζομεν, οὐδὲ ἐξ ἑτέρων ἕτερον i, ὥσπερ ἐχ φυχῆς xal σώματος ἄνθρωπον, 7| ὡς ἐκ τεσσάρων στοιχείων σῶ- μα, ἀλλ' ἐξ ἑτέρων (8) τὰ αὐτά | * Ex θεότητος vàp xai ἀνθρωπότητος θΘεὸν τέλειον, τὸν αὐτὸν, xal εἷ- ναι, xot λέγεσθαι, x δύο τε, xat Ev δυσὶ φύσεσιν (9) ὁμολογούυμεν. Τὸ δὲ, Χριστός, ὄνομα τῆς ὑποστάσεως λέγομεν, οὐ µονοτρόπως λεγόμενον, ἀλλὰ τῶν δύο φύσεων ὑπάρχον σηµαντικόν. Αὐτὸς γὰρ ἑαυτὸν cujus simplex natura est, consubstantialis erit, nec matri, quippe qu» ex deitate et hamanitate composita non est ; nec item in deitate et humani- tate erit, nec Deus nuncupabitur, nec homo, sed persons ipsius nomen, sed unius, ut illl censent, N Nos vero Christum haudquaquam unius compo- sit» natur: esse praedicamus, neque ex alils aliud , quemadmodum ex anima et corpore hominem , aut ex quatuor elementis, corpus; verum ex diversis eadem **, Siquidem ex deitate et humanitate eum- dem Deum perfectum, et hominem perfectum , et esse , et dici, atque ex duabus, et in duabus na- turis esse confitemur. Christi porro vocabulum persone esse dicimus , quod non unimode dicitur, ἔχρισξ * χρίων μὲν ὡς θεὸς τὸ σῶμα τῇ θεότητι αὐ- D sed duplicem naturam significat. Ipse siquidem se- τοῦ, χριόµενος δὲ, ὡς ἄνθρωπος " αὐτὸς γάρ ἐστι τοῦτο xàxtlvo. Ἆρίσις δὲ ἡ θεότης τῆς ἀνθρωπότη- τος. El γὰρ μιᾶς φύσεως συνθέτου ὧν ὁ Χριστὸς, ὁμοούσιός ἐστι τῷ Πατρὶ, ἔσται ἄρα xai ὁ Πατὴρ σύνθετος, καὶ «f σαρχὶ ὁμοούσιος , ὅπερ ἄτοπον, καὶ πάσης βλασφημίας ἀνάπλεον. Πῶς δὲ χαὶ µία φύσις τῶν ἑναντίων οὐσιωδῶν δια- φορῶν δεχτικἡ Ὑενῄήσεται; Πῶς γὰρ δυνατὸν τὴν αὑτὴν φύσιν κατὰ ταὺτὸν χτιστὴν εἶναι xal ἄχτιστον, θνητὴν xal ἀθάνατον, περιγραπτὴν xal ἀπερίγρα- πτον ; El δὲ μιᾶς λέγοντες τὸν Χριστὸν φύσεως, ἁπλην ταύτην εἶποιεν, 7| γυμνὸν αὑτὺν θεὸν ὁμολογήσονσι, χαὶ φαντασίαν εἰσάξουσιν, οὐχ ἐναγθρώπησιν, f| ψι- ipsum unxit, corpus videlicet stum divinitate sua ungendo, tanquam l'eus, unctus autem, ut ho- mo ; quandoquidem ipse, et hoc, et illud est. Un- ctio porro humanitatis est divinitas. Eniwvero si Christus una tantum composita natura preditus , Patri consubstantialis est, erit et Pater composi- tus , et carni consubstantialis ; quod dictu absur- dum est , et omni impietate plenum **. Ad hzc, quonam pacto una eademque natura substantialium differentiarum mutuo pugnantium capax erit ? Qui enim fieri potest, ut eadem natura simul , et creata sit , et increata ; mortalis, et im- mortalis ; circumscripta, et incircumscripta ? Monophyaita Christum wiraque. natura perfectum fateutwr. — Quod si etiam Christum natura unius esse dicentes, simplicem hanc esse asserant, aut. ^ Max, Epist. ad Joan. cubic. p. 319. ^ Md. ibid. p. 986. — ** Eulog. apud Max. t. H, p. 145. VARIE LECTIONES. i Reg. 5 et Colb. 3 ἕτερόν τι, Sic vetus interpr. aliud quid. 1 Reg. S ταῦτα. Faber iia; sic Ματί- mas, lib. De vocibus in Ecclesia receptis, ait Christum esse δύο φύσεις, ὅτι pj. ἐκ τούτων µόνον ἀλλὰ xa ταῦτα. NOTAE. (8) 'AAA ἐξ ἑτέρων τὰ αὐτά. Sed ex disersis ea- dem. lta S. Maximus dixerat : Duas naturas confi- temur, Deum et hominem. illum, esse credendo, qui non solum ex islis sit, ἀλλὰ xai ταύτα, sed et. hec ipsa. ld quod ante propugnaverat Eulogius ex his Cyrilli verbis epist. 2, Ad Success. "Eva xaY τὸν αὐτὸν τοῦτο xàxelvo ümápyovta* (ni unus idemque ipse hoc illudque est. Καὶ σχόπησον, inquit, ὡς οὖν εἶπεν Ex τούτου χἀχείνου ómápyovta * «b γὰρ, τοῦτο κἀχεῖνο, δύο πάντως ἐστὶ, xàv αὐτὸς μὴ βονληθείης. Πάλιν δὲ ὁ αὐτὸς πρὸς θὐαλεριανὸν τὸν Ἰχονίου &ní- σχοπον οὕτω γράφει’ Οὐχοῦν ὁμολογουμένως μὲν τὸ ἀπ) σαρχὸς αάρξ ἐστι, τὸ δὲ kx. θεοῦ, θεός * ἔστι δὲ xa0' αὑτὸν ἀἁμφότερα Χριστὸς, εἷς iv Υἱὸς, καὶ εἷς Κύριος μετὰ τῆς ἰδίας αὐτοῦ ααρχός. Τὸ δὲ τὺν Χρι- στὸν εἶναι ἁμφότερα, τί ἕτερόν ἐστιν, T] δύο εἶναι φύσεις τὸν Χριστόν. οὐ γὰρ εἶπεν ἐνταῦθα, ἐξ ἀμ- φοτέρων εἶναι, ἀλλ᾽ ὅτι ἀμφότερά ἔστιν 6 Χριστὸς, εἷς ὧν * Observa etiam illum non dixisse, ex hoc at- que illo exstantem (quod quidem verum erat), sed qui oc et illud exsistit. Nam hoc et illud prorsus duo sunt, quamlibet noluerit. Sed et sic. ipse rursus ad Valerianum lconii episcopum scribit : Igitur in con- (esso est, illud quod ex carne est, esse carnem, et quod ex Deo, Deum. Est autem simul utraque Chil- stus, qui Filius unus sit, et Dominus nnus cum pro- pria sua carne. Porro Christum utraque esse, quid aliud sit, niri Christum naturas duas esse. Non enim hic dixit, ex ambobus esse, sed utraque, seu ambo Christus est, cum tamen unus sit. (9) Καὶ ἐν δυσὶ φύσεσιν. Et in duabus naturis. Dixerat Eutyches ex duabus naturis unam esse fa« ctum : at Leo M. Flaviano CP. rescripsit, in dua-. bus etiam naturis, exstare Christum : quod Patres. Chalcedonensea profitendum sanxere. !n editiotii- hus aetorum hajus synodi pro ἓν δύο φὐσέσι, legi- tur £x δύο φύσεων, quod mendum corrigi debet ex. Evagrio et aliis, qui testantur Monophysitas vocern illam exhorruisse, ceu Cyrillo et anteactis szeculia inauditam. Quast vero Cyrillus scribendo ad Suc- cessum , Chrisunn esse perfectum, ἓν θεότητι, in deitate, et per(ecium in humanitate, non signiflcas- set eum, in duabus naturis per[ectis. exstare, Nice- phorus Call. lib. xvi Hist. c. 46, Nazianzenuim pronuntiasse ait, Christum il/a servare in. quibus, et ex quibus, et qu& est, τὰ ἕξ ὧν, καὶ £v οἷς, xaX ἅπερ ào*l σώζοντα. Quod tamen im cjus operibus. non reperi. 991 S. JOANNIS DAMASCENI 992 audum illum Deum confitebuntur, proque incar- A λὸν ἄνθρωπον χατὰ Νεστόριον. Kal ποῦ vb, ἓν θεό” natione meram speciem inducent , aut certe veluti Nestorius , hominem purum. Ubinam ergo illud erit, « in deitate perfectum, et in humanitate perfe- ctum ? » Ecquando Christum duarum esse natura- rum dicent, quem post unitionem unius tantuin- τητι τέλειον, xal τὸ Ev ἀνθρωπότητι τέλειον ; Πότε δὲ καὶ δύο τὸν Χριστὸν λέξουσι φύσεων, μιᾶς συνθέτου φύσεως αὐτὸν μετὰ τὴν ἕνωσιν λέγοντες; "Οτι γὰρ μιᾶς ὁ Χριστὸς φύσεως πρὸ τῆς ἑνώσεως, παντί που δηλον. modo compositz? nature esse pronuntiant? Nam quod unius ante unitionem fuerit, cuivis profecto perspicuum est. 2907 Monophysitarum error, quod naturam a persona non distinguanti. — Verum hoc demum est quod hereticis errandi causa est, quod naturam ei hypostasim esse idem statuant **. Etsi vero unam hominum esse dictitamus, at non anima et corpore spectatis; cum fleri non possit, ul corpus Αλλά τοῦτό ἐστι (40) τὸ ποιοῦν τοῖς αἱρετιχοῖς τὴν πλάνην, τὸ ταὐτὸ λέγειν τὴν φύσιν, xal τὴν ὑπό- στασιν. Ἐπειδὴ δὲ μίαν (11) τῶν ἀνθρώπων φύσιν φαμὸὲν, ἱστέον ὡς οὐχ ἀφορῶντες εἰς τὸν τῆς φυχῆς xai τοῦ σώματος λόγον, τοῦτο λέγομεν * ἀδύνατον γὰρ μιᾶς φύσεως λέγειν τὴν duy my καὶ τὸ σῶμα πρὸς et animam simul comparando unius ea esse nature B ἄλληλα συγχρινόµενα. 'AXA! ἐπειδὴ πλεΐῖσται ὑπο- alfirmemus : sed quia plurimz hominum hyposta- ses et persons sunt, eamdem omnes rationem natura recipiunt. Omnes quippe corpore et anima constant, omnesque, cum animz naturam parti- cipant, tum corporis substantiam habent, com- niunemque speciem. Quo fit ut plurimarum diver- sarumque personarum unam naturam dicamus, cum videlicet singula personz duplicem naturam babeant, et in duabus naturis, corporis scilicel et animz, exstare censeantur. στάσεις τῶν ἀνθβώπων εἰσὶ, πάντες δὲ τὸν αὑτὸν ἐπιδέχονται λόγον τῆς φύσεως * πάντες γὰρ Ex φυχῆς εἰσι συντεθειµένοι, xol σώματος, xal πάντες τῆς φύσεως τῆς φΦυχῆς µετειλήφασι , xal τὸν οὐσίαν τοῦ σώματος χέκτηνται, xai τὸ χοινὸν εἶδος. τῶν πλεί- στων xai δ,αφόρων ὑτποστάσεων plav φύσιν qapév* ἑχάστης δηλαδῆ ὑποστάσεως δύο φύσεις ἐχούσης, καὶ ἐν δυσὶ τελούσης ταῖς φύσεσι, ψυχῆς λέγω, xal σώματος. Μ Anast. Sinaita in Ὁδηγῶ, c. 9; Leontius, contra Nest. et Eutych. NOTAE. (10) Α.11ὰ τοῦτό ἐστι. Verum hoc demum, etc. C juslibet naturam unam esse ex corpore et anima De variis vocum φύσεως et ὑποστάσεως, acceptatio- nibus dictum est in Dialecticis. Monophysitae, cum ipsis objiceretur sanctos Patres, qui de Trinitate scripserant , personam et hypostasim a natura dis- screvisse, Nazianzeni in primis hoc dicto abuteban- tur, iu incarnatione novas factas esse naturas pro- nuntiantis, xxtyozopouvca, αἱ φύσεις, ut conclude- rent, aliud sive nature, sive hypostasis, nominibus efferri, quando de Trinitate sermo esset, et aliud quando de incarnatione. Severus epistola 2, ad Joannem, τὸν ἠγούμενον, ubi ex Dionysiastro de operatione una Cliristi disputat, sic ait: Καὶ τὸν ἀνδρωθέντα θεὸν, τὸν ταύτην χαινοπρεπῶς πεπολι- τευµένον, μίαν ὁμολογοῦμεν φύτιν τε xal ὑπόστασιν θεανδριχἣν, ὥσπερ καὶ µίαν φύσιν τοῦ θεοῦ Λόγου σεσαρχωµένην. 'O γὰρ τῆς οἰχονωμίας λόγος Χαινο- τοµήσας τὰς φύσεις, συνεχαινοτόµησεν αὐταῖς xal τὰς προσηγορίας * Quinimo confitemur Deum (actum hominem, nora quadam ratione, naturam unam et hypostasim Dei-virilem in vita expressisse, uL et unam Dei Verbi naturam incarnatam. Nam εἰ dispensa- tionis ralio, dum novas naturas fecit, novas subinde [cit et appellationes. Hzc. Severus, cujus hoc ar- gumentum Leontius refellit libro contra ipsum. (11) ᾽Επειδὴ δὲ µίαν. Etsi vero, etc. Natura, | essentia, et species communis idem sunt PatriLus, illisque presertim qui post synoduin Chalcedonen- sem floruerunt: persona quoque et hypostasis idem signilicant , quod individuum et singulare. Hic porro precipuo Monophysitarum momento occur- ritur, quod acceperant ex epist. 1 Nazianzeni ad Cledon.. ubi ait : Φύσεις μὲν γὰρ δύο, θεὸς xal &v- θρωπος, ἐπεὶ xaX duyh xal σώμα” Due quippe na- ture sunt, Deus el homo, juxia ac corpus ei anima. Cyrillus et alii, qui ante Eutychem scripsere, idem exemplum hominis corpore et anima constantis adgucunt. Noster autem cum Leontio, Eulogio Ale- xaudrino, et Anastasio Sinaita negat hominis cu- * compositam :; ceterum humanam naturam dici pro- pler multitudinem individuorum, qux» duabus na- turis, corporis scilicet et anime, constituuntur. Hoc idem statuerat in Dialectica, cap. 66. Favet Maximus in Epist. ad Joannem Cubicul. ubi et scho- lium quoddam addit Cyrilli, quo dixisse fertur : "Ott τὸ Χριστός ὄνομα, οὔτε ὅρον, οὔτε ὅρου δύναμιν ἔχει, οὔτε μὴν τήν τινος οὐσίαν δηλοῖ * Christi no- men, nec definitionem, nec definitionis vim habet, nec alicujus essentiam exprimit, sed personam Verbi, qu& carnem anima inlelligente preditam assum- psisse concipitur. Et lib. De duab. volunt. ex eodem scholio infert, compositam Christi personain, οὐδὲ ἄτομον χυρίως, individuum proprie non esse, quz, nec és. nec speciem habeat, Verum scholium hoc Cyrillo recentius inihi videtur. Quidquid id est, solutio altera affertur ex S. Maximo in Collectaneis mox a me laudatis : πάσης συνθέτου φύσεως, in- p quit, λόγος οὗτος χαθέστηχεν, τὰ ὁμόχρονα ἔχειν µέρη, χαὶ ἐχ μὴ ὄντων elg τὸ εἶναι παρῆχθαι, xat φυσιχὴν πρὸς ἄλληλα ἔχειν τὴν σχέσιν τὰ µέρη, χαὶ παθητιχὰς χατὰ φύσιν, καὶ ἀλλήλων δεχτικὰς κεκτη- σθαι δυνάµεις, χαὶ ἁπροαιρέτως ἔχειν τὴν πρὸς ἅλ- ληλα ἕνωσιν ' ὡς ἐπὶ φυχΏς xaX σώματος ' E ratione onnis composite nature est, ut partes comlaneas ha- beat, ut cum ante non fuerit, exsistat, ut partes ad se invicem naturali respectu referantur, suisque qua nalure suc conveniant virtutibus pradite sint, qui- bus se muluo ercipiant, demum μὲ sine alterutrius electione conjungantur, ut fit in. corpore εἰ anima. Atqui ejusmodi non sunt divinitas et humanitas Christi. Diserimen aliud Eulogius apud Photium, et Leontius, art. De sect. suggerunt, puta non dici hominem esse corpus, aut animam, quia corpus et . anima partes nature sunt: bene vero. Christum esse hominem, Christum esse Deum; et hominem esse Deum, et Deum esse hominem. 923 xotwbv εἶδος λαθεῖν. Οὔτε γὰρ ἐγένετο, οὐδέ ἐστιν, οὔτε ποτὲ γενήσεται ἄλλος Χριστὸς ix θεότητός τε χαὶ ἀνθρωπότητος, ἐν θεότητι xal ἀνθρωπότητι, Gb; τέλειος ὁ αὐτὸς, xal ἄνθρωπος τέλειος. Ἐντεῦ- θεν οὐκ ἔστιν εἰπεῖν μίαν φύσιν ἐπὶ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὥσπερ ἐπὶ τοῦ ἀτόμου k ix Ψυχῆς χαὶ σώματος συγχειβένου, οὕτω xai ἐπὶ τοῦ Ἀριστοῦ ἐκ θεότητος xal ἀνθρωπότητος. Ἐχεῖ μὲν γὰρ ἄτομον, ὁ δὲ Χριστὸς οὑχ ἄτομον ᾿ οὐδὲ γὰρ ἔχει κατηγορούμενον εἶδος Χριστότητος. Διὸ δὴ Ex. δύο φύσεων τελείων, θείας τε χαὶ ἀνθρωπίνης, φαμὲν γΞγενῆσθαι τὴν ἕνωσιν οὗ χατὰ φυρμὸν, f) σύγχυ- aw, f| σύὐγχρασιν 1, ἡ ἀνάχρασιν, ὡς ὁ θεήλατος ἔφη Αιόσχορος, Εὐτυχῆς Ὁ τε, xal Σευηρος, χαὶ ἡ τού- ΡΕ FIDE ORTHODOXA LIB. IIT. Ἐπὶ δὲ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ οὐκ ἔστι A. At vero ** in Domino nostro Jesu Christo 094 hon potest accipi communis spe.ies. Neque enim fuit, nec est , nec unquam erit alius Christus ex deitate et humanitate, inque deitate et humanitate idem perfectus Deus , et perfectus homo. Hinc fit, ut in Domino nostro Jesu Christo natura una dicenda non sit, ut eodem modo de Christo qui ex deitate et humanitate compositus est , loquamur, veluti de individuo quod corpore et anima constat. Illic:si- quidem individuum est; at Christus nequaquam est individuum : neque enim Christitatis, ut ita dicam, speciem ejusmodi- habet, de qua pra:dice- tur. Ac proinde ex duabus naturis perfectis , hoc est , divina et humana, unionem esse factam dici- mus, non ad modum conspersionis , nec per con- των ἑναγὴς συμμορία * οὐδὲ προσωπιχὴν, ἡ σχετι- B fusionem , vel commistionem , aut temperationem , χὴν, 7| χατ ἀξίαν, 3] ταντοθουλίαν, Ἡ ὁμοτιμίαν, 1) ὁμωνυμίαν, f| εὐδοχίαν, ὡς ὁ θεοστυγῆς ἔφη Νεστό- ριος, Διόδωρός τε, zai ὁ Μοψονεστίας Θεόδωρος, χαὶ ἡ τούτων δαιµονιώδης ὁμήγυρις, ἀλλά χατὰ σύν- θεσιν, ἤγουν καθ᾽ ὑπόστασιν, ἀτρέπτως, xal ἁσνγ- χύτως, xai ἀναλλοιώτως, xal ἁδιαιρέτως, καὶ ἁδια- στάτως, xai ἐν δυσὶ φύσεσ; τελείως ἑχούσαις, µίαν ὑπόστασιν ὁμολογοῦμεν τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ, xai σε- σαρχωμένου, τὴν αὐτὴν ὑπόστασιν λέγοντες τῆς θεό- τητος χαὶ τῆς ἀνθρωπότητος αὐτοῦ, χαὶ τὰς δύο φύσεις ὁμολογοῦντες σώζεσθαι Ev αὐτῷ μετὰ τὴν ἔνωσιν ' οὖκ ἰδίᾳ καὶ ἀναμέρος τιθέντες ἑχάστην, ἀλλ ἠνωμένας ἀλλήλαις Ev τῇ μιᾷ συνθέτῳ ὑποστά- σει, Οὐσιώδη Υάρ φαμεν tn ἕνωσιν, τουτέστιν ἆλη - θή, χαὶ οὗ χατὰ φαντασίαν. ὐὐσιώδη δὲ, οὐχ ὡς τῶν δύο φύσεων ἀἁποτελεσασῶν µίαν σύνθετον φύσιν, ἀλλ) ἐνωθεισῶν ἀλλήλαις xax! ἀλήθειαν εἰς µίαν ὑπό- στασιν σύνθετον τοῦ Υἱοῦ τοῦ θεοῦ, χαὶ σώζεσθαι αὐτῶν τὴν οὐσιώδη διαφορὰν ὁριςόμεθα. Τὸ γὰρ πτιστὸν, µεμένηχε κτιστὸν, xal τὸ ἄχτιστον, ἄχτι- στον. Τὸ θνητὸν ἔμεινε θνητὸν, xai τὸ ἀθάνατον, ἀθάνατον * τὸ περιγραπτὸν, περιγραπτὀν’ τὸ ἀπερί- γραπτον, ἀπερίγραπτον ' τὸ ὁρατὸν , ὁρατὸν, καὶ τὸ &ópatov, ἀόρατον ' «Τὸ μὲν διαλάµπει τοῖς θαύμασι, τὸ δὲ ταῖς ὕθρεσιν ὑποπέπτωχεν. » quemadmodum ille Numinis ira immissus Diosco- rus, Eutyches item, et Severus, quique impiz eorum classis sunt, asseruerunt : nec personalem, aut secundum relationem , aut in ratione dignita- tis, αυἱ in una voluntatis conspiratione, aut ho- noris qualitate, aut eadem ac promiscua nuncupa- tione, aut benevolentia positam, ut Deo invisus Nestorius , Diodorusque , et Mopsuestiensis Theo- dorus, cum diabolica sua caterva censuerunt : sed per compositionem , hoc est secundum hypostasim , sine ulla conversione, nec confusione, nec muta- tione , nec divisione , nec distantia, inque duabus perfectis naturis unam Filii Dei εἰ incarnati per- sonam confitemur "; unam dicentes divinitatis ipsius et humanitatis hypostasim , 208 duas au- tem post unitionem naturas in ipso incolumes ser- vari confitentes : non ita tamen ut utramque ha- rum seorsim ponamus, verum in una composita persona inter se copulatas. Substantialem enim esse banc unioaem dicimus, hoc est, veram et non imaginariam. Substantialem autem "5, non quod dux naturz unam compositam naturam effe- cerint ; sed quod in unam Filii Dei compositam hy- postasim inter se unitz sint. Quinimo substantia- lem earum differentiam integram et incolumem ser- vari statuimus. Nam creatum mansit quod creatum est, et increatum, quod increatum ; quod mortale est, mortalem permansit, et immortale quod immortale; circumscriplum, quod circumscriptum , incircumscriptum , quod incircumscriptum ; visibile, quod visibile; δἱ invisibile , quod invisibile: « Unum quidem horum coruscat miraculis , aliud succumbit injuriis **. » Olxetoozat δὲ τὰ ἀνθρώπινα 6 Λόγος, αὐτοῦ γάρ D — Communicatio idiomatum. — Verbum porro, quia. ἐστι τὰ τῆς ἁγίας αὐτοῦ σαρχὸς ὄντα * xol µεταδί- ἕωσι ? τῇ σαρχὶ τῶν ἱδίων, κατὰ τὸν ἀντιδόσεως τρό- πον, διὰ τὴν εἰς ἄλληλα (13) τῶν μερῶν περιχώρη- ** Leontius, contr. Sev. et Eutych. Max. loc. cit. p. 277. 7 Procl. epist. 2 Ad Arm. ** [eo papa, epist. 10, cap. 4. hom. 5. Videsis ad c. 65 Dialect. supra. ipsius sunt, quz sanctze ejus carnis sunt, ea quse humanitati conveniunt, sibi vindicat , et vicissim carni, que sua sunt , impertit ; illo nimirum al- * QGreg. Naz. VARIJE LECTIONES. κ [n cod. S. fit. Reg. 10, Colb. 5, et N. omissis ὥσπες ἐπὶ ἁτόμου, etc. sequilur διὸ δὴ ἐχ δύο φύσεων θείας τε, etc. ! Deest in mss. f) σύγχρασιν, nec legit. | Theologus. ο Εὐτυχῆς omittunt omnes ferme et melioris nota codices, vetusque translatio. etus interpr. nec Faber. Vocem hanc admittit 3 Cod. S. Hil. et alii quidam µετεδίδου. In Colb. 1530 emendatum fuit µετεδίδοι, Regii tres µετεδίδει, corrupte NOT &. prorsus. (19) Διὰ τὴν elc d. AAnAa. Ob. mutuam partium, etc. Deitatem et humanitatem partes perinde Maxi- mus vocat, epist. ad Joan. Cubic. : Dicimus factam un.onem esse ez duabus naturis, inquit, unamque es 995 S. JOANNIS DAMASCENI 996 ternz? communicationis modo , ob mutuam inter se A atv, xal τὴν xa0' ὑπόστασιν ἕνωσιν, xal ὅτι εἷς ἦν, partium commealionem , unionemve hypostati- cam ; el qua unus idemque erat , qui et divina et hu- mana, « inutraque forma cum alterius communione ageret 59. » Eo porro nomine Dominus ipse glorise crucifixus dicitur 5, quamvis alioqui divina ipsius natura mininie passa sit * et rursum , Filius homi- nis ante passionem in colo esse dictus est, veluti Dominus ipse asseruit **. Erat enim ille idem Do- minus glorie, qui etiam natura et vere Filius ho- minis , hoc est, homo exsistebat. Atqni ipsius tum miracula , tum supplicia esse agnoscimus, etsi ra- tione alterius nature 'niracula edebat , et alterius raiione idem ipse supplicia perferebat. Scimus enim ,ut unam ipsius hypostasim, ita seubstantia- lem harum differentiam incolumem servari. Quo autem pacto salva erit differentia, non servatis il- lis quze mutuo discrepant. Differentia siquidem est earum rerum quz diverse sunt. Qua igitur ratione Christi natura inter se differunt, hoc est essentice ratione , hac cum extremis conjungi dicimus , puta quantum ad deitatem quidem attinet, cum Patre et Spiritu sancto, quantuni vero ad humanitatem , cum matre , et nobis. Idem quippe quoad divinita- tem Patri οἱ Spiritui sancto consubstantialis est ; quoad vero humanitatem, tum matri, tum ceteris hominibus. Qua ratione vero ejus nature mutuo xaX ὁ αὐτὸς, ὁ xai τὰ Octa χαὶ τὰ ἀνθρώπινα « £vep- γῶν ἓν ἑχατέρᾳ μορφῇ μετὰ τῆς θατέρου κοινωνίας | Διὸ δὴ χαὶ ὁ Κύριος τῆς δόξης ἑσταυρῶσθαι λέγετα:, xaltot τῆς θείας αὐτοῦ μὴ καθούσης φύσεως, xat ὁ Υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου, πρὸ τοῦ πάθους ἓν τῷ obpavo εἶναι ὡμολόγηται, ὡς αὐτὸς ὁ Κύριος ἔφησεν. Ες γὰρ ἣν, καὶ ὁ αὐτὸς ὁ Κύρ'ος τῆς δόξης, ὁ φύσει xal ἁληθείᾳ Υἱὸς ἀνθρώπου, fjtot ἄνθρωπος γενόμενος, χαὶ αὐτοῦ τά τε θαύματα xal τὰ πάθη γινώσχοµεν, ei χαὶ κατ’ ἄλλο ἐθαν ματούργει, xal xat! ἄλλο τὰ má- θη ὁ αὐτὸς ὑπέμενεν (15). Ἴσμεν γὰρ ὥσπερ μίαν αὖ- τοῦ τὴν ὑπόστασιν, οὕτω τὴν τῶν φύσεων οὐσιώδη διαφορὰν σώζεσθαι. Πῶς δὲ σωθείη διαφορὰ, μὴ σω- ζομένων τῶν τὴν διαφορὰν ἑχόντων πρὸς ἄλλτλα : B Διαφορὰ γὰρ τῶν διαφερόντων ἐστὶ διαφορά τῷ μὲν οὖν λόγῳ, ᾧ διαφέρουσιν ἀλλήλων αἱ φύσεις τοῦ Χρι- στοῦ, τουτέστι τῷ λόγῳ τῆς οὐσίας, φαμὲν συνάκτε- σθαι αὐτὸν τοῖς ἄχροις * χατὰ μὲν τὴν θεότητα, τῷ 7s Πατρὶ χαὶ τῷ Πνεύματι, χατὰ δὲ τὴν ἀνθρωπότητα, tf e Μητρὶ, xal πᾶσι τοῖς ἀνθρώποις. *Q δὲ λόγψ συνάπτονται αἱ φύσεις αὑτοῦ, διαφέρειν αὗτὸν φαμὲν τοῦ τε Πατρὸς xai τοῦ Πνεύματος, τῆς τε Μητρὸς χαὶ τῶν λοιπῶν ἀνθρώπων ' συνάπτονται γὰρ αἱ φὗ- σεις αὐτοῦ τῇ ὑποστάσει, μίαν ὑπόστασιν σύνθετον ἔχουσαι, χαθ᾽ fiv διαφέρει τοῦ τε ἩΠατρὸς χαὶ τοῦ Πνεύματος, τῆς τε Μητρὸς χα) ἡμῶν. copulantur, eum, tum a Patre et Spiritu 909 sancto, tum a matre et reliquis bominibus differre 9 Leo papa, ep. 10, c. 4. ** I Cor, ii, 8. ** Joan. 10, 15. NOTA. dis constare personam compositam, quae naturas ex quibus composita est, ὡς Ὅλον τὰ ἴδια µέρη, velui 4otum suas parles incolumes conservet, Ex duabus maturis, non duas personas, sed unam compositam Christum dicimus, τούτων, ὡς ἰδίων μερῶν περιεχτι- κὴν τῶν φύσεων, que naturas istas, ceu proprias par- 4es coniineat, etc. Legendus Leontius, act. 7 De sect. qui lib. 1 Cont. Nestor. et Eutych. adinonet duas naturas non idcirco partes nominari quia im- perfectis sint, sed quia Verbum seorsim, etsi perfe- ctus Deus est, non est perfectus Christus, seclusa bhwunanitate : 'AXI' οὐδὲ ὁ Λόγος τέλειος Χριστὸς, κἂν τέλειος eir] θεὸς, μὴ τῆς ἀνθρωπότητος αὐτῷ συντεταγµένης. Ad περιχώρησιν, circumincessionem «quod spectat Raturarum, alibi observatum est, Theologum, orat. 51, bac voce significasse penitis- $iuam naturarum Chris:i conjunctionem, commi- stis naluris «c appellationibus, xai περιχωρουσῶν εἰς ἀλλήλας τῷ λόγῳ τῆς συµφυῖας, el in se mutuo cir- cumincedentibus ratione. conjunctionis; quo fit ut D «quz hominis sunt, Deo ascribantur, et qux» Dei, homini. Hinc enim repetit mutuam proprietatum communicationem, uli Damascenus. Sic. Maximus, Dial. cum Pyrrho, cap. 191, mutuam divinarum humanarumque actionum Christi coinplicationem, «qua juxia Leonis M. dictum, agit ttraque forma cum alterius communione, arcano illi modo mutua meptytopfjaeux, circumincessionis naturarum auri- duit. Ceterum Noster, cap. 7, admonet, ab huma- nitate non pervadi divinitatem : solius quippe esse defzecaitioris et infinite nature, crassioret finitaimn- que penetrare : idque eo magis quod absurdus fo- ret, qui animam a corpore penetrari , continerique contenderet. Unde ait, cap. 19 : Divinam naturam dedisse carni, ut inexplicabili modo in se immearet, hocque esse quod unitionem vocamus. (15) Περὶ τοῦ τρόπου τῆς ἀντιδέσεως. De modo mutug communicationis. Mutuam vocant proprieta- tem communicationem, qua homini, quz? Dei sunt, assignantur, et Deo, quse sunt bominis. Verbo quippe carne facto, τὸ τοῦ θεοῦ ἀξίωμα, ἀνθρώπου ἀξζίωμα Yéyove, Dei prerogativa hominis praerogativa (acta est, ait Athanasius, lib. De salut. adv. Chri- sii. Nazianzenus, orat. 38: Hoc est, inquit, quod haereticis errandi occasio,f τῶν ὀνομάτων ἐπίζενξις, ἑπαλλαττομένων τῶν ὀνομάτων διὰ τὴν σύγχρα- σιν, conjunctio nominum ; permutalis mutuo nuncu- pationibus ob commistionem. Ο notam mistionem! 0 novam tremperationem! ὁ ὧν γίνεται, καὶ ó ἄχτι- στος κτίζεται, xat ὁ ἀχώρητος χωορεῖται. Qui. est, fit ; qui creatus non est, creatur; qui nusquam potest contineri, continetur. Sic Nyssenus, lib. Cont. Apol- lin. Propter exactum | assumple carnis, assumen- tisque divinitatis unilalem, ἀντιμεθίστανται τὰ óvó- ατα, ὥστε xal τὸ ἀνθρώπινον τῷ θείῳ, xai τὴ εἷον τῷ ἀνθρωπίνῳ κατονοµάζεται᾽ nomina mutuo permutantur, ut. quod. humanum est, divino, quod divinum, humano nuncupetur. llc aliaque sexcenta evincunt Cyrillum auctorem non fuisse communi- cationis hujus profitende. Neminem vero Leontio superiorem offendi, qui eam voce ἀντιδόσεως, si- nificarit. Locus ejus exstat, lib 1 Cont. Nest. ei ulych. O0 i ἀντιδόσει τῶν ἰδωμάτων, inquit, ἀναιροῦμεν τὸν ἴδιον λόγον τῆς θατέρου Ev αὐτῷ ἰδιό- 1110; * Communicatione proprietatum neutiquam tol- limus rationem propriam ejusquod alierutri proprium sil. S. Thomas 1t part. quast. 16, art. 4 et 5, de communicatione idiomatum erudite disputat, sicque cum Nostro convenit, ut aliis duntaxat terminis rem eamdem explicet. 997 DE FIDE ORTHODOXA LIB. III. 993 dicimus. Ipsius enim nature per hypostasim copulantur, ut quz unam compositam hypostasua he- beant, cujus ratione tum a Patre et Spiritu sancto, tym a matre et nobis differt. ΚΕΦΑΛ. A' [MH]. Α CAP. 1V. Περὶ τοῦ τρόπου tic ἀντιδόσεως (15). De modo mutue communicationis proprietatum. "Qv μὲν οὖν ἕτερόν ἐστιν οὐσία, ἕτερον ὑπόστα- Nomina communis et propria, — Quod porro σις, πλειστάχις εἰρήχαμεν, xal ὃτι fj μὲν οὐσία, τὸ — aliud sit substantia, et aliud hypostasis, multoties χοινὸν xal περιεχτιχὸν εἶδος τῶν ὁμοειδῶν ὑποστά- à nobis dictum esL: quodque, substantia sive es- σεων σηµαίνει, ofov, θεός, ἄνθρωπος, fj δὲ ὑπόστα- —Senlia, communem speciem, ejusdemque speciei σις, ἄτομον δηλοϊ, ftot Πατέρα, Υἱὸν, Πνεῦμα ἅγιον, — personas complecientem — significet, ut Deus, Πἐτρον, Παῦλον. Ἱστέον τοίνυν, ὅτι τὸ μὲν τῆς θεό- homo; persona autem ac hypostasis individuum τητος xat τῖς ἀνθρωπότητος ὄνομα τῶν οὐσιῶν, τοι denotet, puta Patrem, Filium, et Spiritum san- τῶν φύσεών ἐστι παραστατικὀν * τὸ δὲ θεός xai — clum, Petrum, Paulum. Quamobrem observan- ἄνθρωπος, xal ἐπὶ τῆς φύσεως τάττεται, ὥσπερ dum est, quod diviniiatis et humanitatis nomen, ὅταν P λέγωμεν, θεός ἐστιν ἀκαιάληπτος οὐσία, xat — Bubstantias sive nmofuras significat : at. nomerm ὅτι εἷς θεός * λαµθάνεται δὲ, xal ἐπὶ τῶν ὑποστά- Deus ac homo, tum de natura usurpatur, ut cumr σεων, ὡς τοῦ µερικωτέρου δεχοµένου τὸ τοῦ χαθολι- — dicimus, Deus est substantia incomprehensa, et, χωτέρου ὄνομα, ὡς ὅταν φησὶν ἡ Γραφή ' Aut τοῦτο ἵπις est Deus; tum etiam de personis, quatenus ἔχρισέ σε à θεὸς, ὁ θεός cov: Ἰδοὺ γὰρ τὸν Πα- B iud quod particularius est, ejus nomen suscipit τέρα xa τὸν Υἱὸν ἑδήλωσε ' xal ὡς ὅταν λέγει '"Α»- quod est generalius, ut cum Scriptura dicit : θρωπός τις ἦν ἐν χώρᾳ τῇ Αὐσίτιδι. τὸν γὰρ — Propterea unzit te Deus, Deus tuus 53. Vides enim Ἰὼ6 µόνον ἑδήλωσεν. hic Patrem et Filium designari. Et rursus cum 8it : Homo quidam erat in terra Awsitide '* : solum enim Job indicare voluit. Ἐπὶ οὖν τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἐπειδὴ Eorum in Christo vsus. — Ergo in Domino no- δύο μὲν τὰς φύσεις γινώσχοµεν, µίαν δὲ τὴν ὑπόστα- — atro Jesu Christo, quoniam duae quidem naturas, ctv ἐξ ἀμφωτέρων σύνθετον, ὅτε μὲν τὰς φύσεις όνα- αἲ unam) duntaxat personam ex utraque composi- θεωροῦμεν, θεότητα xal ἀνθρωπότητα καλοῦμεν, tam agnoscimus, eum naturas consideramus, ὅτε δὲ την ἐκ τῶν φύσεων συντεθεῖσαν ὑπόστασιν, —Givinitatem et humanitatem appellamus; cum ποτὲ μὲν àx τοῦ συναµφοτέρου Χριστὸν ὀνομάζομεν, — Vero personam ex naturis compositam, interdum καὶ θεὺν, xai ἄνθρωπον xazà ταντὸν d, καὶ Gebv — ab utroque Christum nominamus, Beumque si- σεσαρχωµένον, ποτὲ δὲ ἐξ ἑνὸς τῶν μερῶν, Θεὺν µό- — mul et hominem, et Deum inearnatum ; interdum vov, xai Ylàv τοῦ Θεοῦ, xal ἄνθρωπον µόνον, xal C rursus ab una parte Deum solum, et Dci Filium, Yüy ávüpürou* χαὶ ποτὲ μὲν ἐκ τῶν ὑψηλῶν µάό- hominemque solum, atque hominis Filium; ac vov, ποτὰ δὲ ix τῶν ταπεινῶν µόνον * εἷς γάρ ἐστιν ó.— ursus aliquando, a sublimibus duntaxat, ali- χἀχεῖνο xal τοῦτο ὁμοίως ὑπάρχων * tb μὲν ὢν ἀεὶ — quando item ab bumilibus tantum. Unus enim ἀναιτίως ἐκ Πατρὸς, τὸ δὲ γενόμενος ὕστερον διὰ φι- θδί, qui et hoc et illud peraque est, quorum al- λανθρωπίαν. terum ex Patre nullius causa seniper exstitit, al- terum autem postea pro sua erga homines bene- volentia factus est 35. θεότητα μὲν οὖν λέγοντες, οὗ χατονοµάζοµεν αὖ- Nullus alterne communicationis locus in his quee τῆς τὰ τῆς ἀνθρωπότητος ἰἱδιώματα. O0 γὰρ φαμὲν — nituras significant, sed in iis qua personam. — Di- θεότητα παθητὴν, f| χτιστήν * οὔτε δὲ τῆς σαρχὸς, vinitatem itaque nominantes, ea quz humanitati ἦτοι τῆς ἀνθρωπότητος χατηγοροῦμεν τὰ τῆς θεό- propria sunt, ipsi minime assignamus. Non eniin τητος ἰδιώματα ' o) γὰρ φαμὲν cápxa, Ἆτοι ἀνθρω- — passibilem aul creatam deitatem dicimus. Nec rur- πότητα ἄχτιστον. "Emi δὲ τῆς ὑποστάσεως, κἂν ix —8US Carni, sive humanitati, ea tribuimus quz dei- τοῦ συναµφοτέρου, κἂν ἐξ ἑνὸς τῶν μερῶν ταύτην — ali proprie conveniunt. Neque enin carnem, sive ὀνομάσωμεν, ἀμφοτέρων τῶν φύσεων τὰ ἱδιώματα p liumanitatem, increatam dicimus. At vero cum αὑτῇ ἐπιτίθεμεν. Καὶ γὰρ ὁ Χριστὸς, ὅπερ ἐστὶ «à — de persona sermo est, sive ab utraque parte si- συναµφότερον, xaX θεὸς, xal ἄνθρωπος λέγεται, χαὶ — mul,siveab alteratantum eam appellemus, utrius- χτιστὸς xaX ἄχτιστος, xal παθητὺς xal ἀπαθής χαὶ que nature proprietates ipsi imponimus. Etenim ὅταν ἓξ ἑνὸς τῶν μερῶν, Υἱὸς θεοῦ, xai Geb; óvo- Christus (quse vox utrumque 310 complectitur ) µάζηται, δέχεται τὰ τῆς συνυφεστηχυίας φύσεως εἰ Deus εἰ homo dieitur, et creatus et increatus, ἰδιώματα, Ἠτοι τῆς σαρχὸς, θεὸς παθητὸς ὀνομαζό- οἳ passibilis et impassibilis. Cum jam ab una parte 9 Psal. xiv, δ. Ὁ δου 1,1. — " Greg. Naz. erat. $5. VARI LECTIONES. * Edit. ὑπέμεινεν. 5 Cod. S. Flil. et alii quidam ὁπόταν. 4 Cod. S. Hil. κατ’ αὐτὸν. Π. 4 χατὰ τὸν αὐτόν, 959 S. JOANNIS DAMASCENI 1000 Filius Dei, et Deus nuncupatur, conjuncta ac una A µενος, χαὶ Κύριος τῆς δόξης ἑδταυρωμένος * οὗ χαθὸ subsistentis naturz, hoc est carnis, proprietates recipit, ut et Deus passibilis nominetur, et Domi- nus glorie crücifizus dicatur **: non qua Deus est, sed qua idem ipse simul est homo. Eodemque modo, cum homo et filius hominis appellatur, di- vin: essentiz proprietates et ornamenta suscipit. Puer enim omni evo antiquior dicitur, et homo initii expers : non id quidem qua ratione puer et homo est, sed qua Deus s:xculis anterior cum es- set, ad extremum factus est puer. Atque hic est jam alterne communicationis modus , dum una- quaque natura, ea quz sibi propria sunt, alteri communicat, propterea quod eadem est hyposta- 8cbc, ἀλλὰ χαθὸ xal ἄνθρωπος ὁ αὑτός * xa ὅταν ἄνθρωπος , χαὶ Yib; ἀνθρώπου ὀνομάζηται, δέχε- ται τὰ τῆς θείας φύσεως ἰδιώματα, xai αὐχήματα, παιδίον προαιώνιον, ἄνθρωπος ἄναρχος ᾽ οὗ χαθὸ παιδίον, xal ἄνθρωπος, ἀλλά χαθὸ θεὸς Gv προαιώ- νιος, Υέγονεν ἐπ᾽ ἑσχάτων παιδίον. Καὶ οὗτός ἐστιν ὁ τρόπος τῆς ἀντιδόσεως, ἑχατέρας φύσεως ἀἁντιδι- δούσης τῇ ἑτέρᾳ τὰ ἴδια διὰ τὴν τῆς ὑποστάσεως ταυτότητα, xal τὴν εἰς ἄλληλα αὐτῶν περιχώρησιν. Κατὰ τοῦτο δυνάµεθα εἰπεῖν περὶ Χριστοῦ * Οὗτος ὁ θεὸς ἡμῶν, ἐπὶ τῆς γῆς ὄφθη, xal τοῖς dy0po- ποις συγανεστράφη ** χαὶ, 0 ἄνθρωπος οὗτος ἄκτι- στός ἔστι, xal ἁπαθὴς, χαὶ ἀπερίγραπτος. sis, et ob mutuam earum immeationem. Qua ratione de Christo dicere nobis licet: Hic Deus πο" ster in terra eisus est, et cum hominibus conversatus est ". Et, hic homo increatus est, et. impassibilis, et incircumscriptus. CAP. V. De numero naturarum. Personarum in Deo, naturarum in Christo nume- fus. Unio numerum non tollit. — Caeterum **, veluti unam in Divinitate naturam confitemur, tres au- tem personas vere exsistentes dicimus ; atque ea quidem omnia qua naturalia essentialiaque sunt, esse simplicia pronuntiamus, personarum vero discrimen in solis tribus proprietatibus, scilicet quod unus sine causa sit et Pater, alter a causa et Filius, alter item a causa et procedens, esse positum agnoscimus, ut ab invicem nec excedere, nec disjungi queant ; quinimo inter se unitz sint, alieque alias citra confusionem pervadant : ut, inquam, eas quidem nulla confusione unitas, quoniam tres sunt, tametsi unit» ; verum et abs- que sejuncüione discretas (quanquam enim quz- libet illarum per se subsistit, sive perfecta hypo- stasis est, suamque proprietatem, hoc est exsi- stentie modum disparem habet ; at essentiz ta- men, naturaliumque proprietatum ratione conjun- guntur, et eo quod a persona Patris non divel- luntur, nec excedunt, idcirco Deus unus, et sunt, et dicuntur) : eonsimili modo in divina et arcana, omnemque menlis aciem et captum exsuperante Dei Verbi et Domini nostri Jesu Christi, unius sancte Trinitatis hypostasis incarnatione, duas quidem naturas, divinam scilicet et humanam, una coivisse, et secundum hypostasim unitas esse confitemur *, ut una hypostasis et persona ex naturis duabus composita 911 facta fuerit. Inte- gras porro, etiam post unitionem, naturas ambas jn una composita persona, hoc est in uno Christo, σε] Cor. 1,8. *' Darucb. 11, 28. ΚΕΦΑΛΛ. E'. [M8]. Περὶ ἀριθμοῦ τῶν φύσεων. Ὥσπερ δὲ ἐπὶ τῆς θεότητος, µίαν μὲν φύσιν ὁμο- λογοῦμεν, τρεῖς δὲ ὑποστάσεις xaz' ἀλήθειαν οὖσας φαμὲν, xal πάντα μὲν τὰ φυσικὰ καὶ οὐσιώδη, ἁπλᾶ φαμεν, τὴν δὲ διαφορὰν τῶν ὑποστάσεων ἐν µόναις ταῖς τρισὶν ἱδιότησι, τῇ ἀναιτίῳ χαὶ πατρικῇ καὶ τῇ αἰτιατῇ καὶ υἱτκῇ, καὶ τῇ αἰτιατῇ xai ἐχπορευτῇ * ἐπιγινώσκομεν ' ἀνεχφοιτήτους δὲ αὐτὰς, χαὶ ἀδια- στάτους ἀλλήλων, xai ἠνωμένας, xai ἐν ἀλλήλαις ἀσυγχύτως περιχωρούσας ἐπιστάμεθα ' καὶ ἠνωμέ- νας μὲν ἀσυγχύτως * τρεῖς γάρ εἰσιν, el xai ἥνων- ται ΄ διαιρουµένας δὲ ἁδιαστάτως. El γὰρ xai ἑχά- στη χαθ' ἑαυτὴν ὑφέστηχεν, Ίγουν τελεία ἑἐστὶν ὑπόστασις, xaX thv οἰχείαν ἰδιότητα, τοι τὸν τῆς ὑπάρξεως τρόπον διάφορον χέκτηται, ἀλλ Ίνωνται τῇ τε οὐσίᾳ xai τοῖς φυσικοῖς ἰδιώμασι, καὶ τῷ μὴ διίστασθαι, μηδὲ ἐχφοιτᾷν τῆς πατριχκῆς ὑποστάσεως, xa el; Θεός εἰσί τε, xai λέγονται 'οτὸν αὐτὸν τρόπον xai ἐπὶ τῆς θείας xal ἀποῤῥήτου, χαὶ πάντα νοῦν, καὶ χατάληψιν ὑπερεχούσης οἰκονομίας, τοῦ ἑνὸς τῆς ἁγίας Τριάδος θεοῦ Λόγου, Κυρίου τε ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, δύο μὲν φύσεις ὁμολογοῦμεν, θείαν τε xal ἀνθρωπίνην , συνεληλυθυίας ἀλλήλαις, xal xat ὑπόστασιν ἑνωθείσας, µία δὲ τὴν ὑπόστασιν ἐκ τῶν φύσεων ἀποτελεσθεῖσαν σύνθετον ' σώζεσθαι δέ φα- μεν τὰς δύο φύσεις, xal μετὰ τὴν ἕνωσιν, Ev τῇ μιᾷ συνθέτῳ ὑποστάσει, Ίγουν Ev τῷ EX Χριστῷ, xai χατ ἀλήθειαν αὐτὰς εἶναι, καὶ τὰ τούτων φυ- p σιχὰ ἰδιώματα" ἠνωμένας μέντοι ἀσυγχύτως, χαὶ ἁδιαιρέτως διαφερούσας τε, καὶ ἀριθμουμένας. Καὶ ὥσπερ αἱ τρεῖς ὑποστάσεις τῆς ἁγίας Τριάδος ἀσυγχύτως τς ἥνωνται, xal ἁδιαιρέτως (14) διᾗρην- 5 Leont. in resp. ad argum. Sever. δν ld. ibid. VARLE LECTIONES. r Hec verba desunt. in mss. preterquam in RR. 2925 et. 24127. Non legit vetus interpr. $ Colb. 1 οἱ Regg. 5 καὶ τῇ αἰτιατικῇ, xax υἱκῇ, xai τῇ ἐχπορευτῇ. Ita. Faber et causali,et filiali, et processiva agno- scimus. NOTE. (14) Καὶ ἁδιαιρέτως. Et rursus citra divisionem. Occurrit argumento quod a Nestorianis Severianos suffurotos esse observat Leontius, act. 7 De sect. ἀπὸ τῶν NeotopiavQv χλέψαντες ἀποροῦσιν ἡμῖν ab. τάς. Subdit hic Auctor, conjunctionem quamlibet numero non tolli, quippe cum materia et forni, 1001 DE FIDE ORTHODOXA LIB. III. 10043 ται. xal ἀριθμοῦνται, καὶ ὁ ἀριθμὸς διαίρεσιν, ἡ A servari dicimus, easque vere csse cum naturalibug - ἕ:άστασιν, f| ἀλλοτρίωσιν, xat διατομὴν iv αὐταῖς οὐχ ἐργάκξται, ἕνα γὰρ θεὸν ἐπιγινώσχομεν τὺν Πατέρα, καὶ τὸν Ylov, xai τὸ Ινεῦμα τὸ ἅγιον : τὸν αὐτὸν τρόπον, xal αἱ τον Χριστοῦ φύσεις, εἰ xat ὕνωνται, ἀλλ᾽ ἀσυγχύτως Ίνωνται ' xal εἰ ἐν ἀλλή- λαις περιχωροῦσὶν, ἀλλά τὴν εἰς ἀλλήλας τροπἠν τε, xai μεταθολὴν οὗ προσίενται. Φυλάττει γὰρ ἑχατέρα τὴν ἑαυτῆς φυσιχὴν ἰδιότητα ἀμετάθλητον. Διὸ xal ἀριθμοῦνται, καὶ ὁ ἀριθμὸς οὐχ εἰσάχει διαἰίρεσιν. E; γάρ ἐστιν ὁ Χριστὸς, Ev. τε θεότητι καὶ ἀνθρω- πότητι τέλειος" ὁ γὰρ ἀριθμὸς, οὐ διαιρέσεως, f) ἑνώσέως αἴτιος πέφυχεν, ἀλλὰ τῆς ποσότητος TOV ἀριθμουμένων σημαντικὸς, εἴτε ἠνωμένων, eve διῃρη- µένων ἠνωμένων μὲν, ὧς ὅτι πεντήχοντα λίθους ἔχει ὁ τοῖχος οὗτος * διηρημένων δὲ, ὡς ὅτι πεντἠ- χοντα λίθοι χεῖνται ἐν τῷ πεδίῳ τούτῳ; xal ἡνωμέ- νων μὲν, ὅτι 090 φύσεις εἰσὶν &v τῷ ἄνθραχι, πυρὸς λέγω καὶ ξύλου" διῃρημένων δὲ, ὅτι dj φύσις τοῦ mugs ἑτέρα ἐστὶ, χαὶ ἡ τοῦ ξύλου ἑτέρα * ἄλλου τρό- που ἑνοῦντος, xal διχιροῦντος αὐτὰ, xal οὐ τοῦ ἀρ:θμοῦ. "Ωσπεο τοίνυν ἀδύνατον τὰς τρεῖς ὑποστά- σεις τῆς Οξεότητος, εἰ xaX Ίνωνται ἀλλήλαις, µίαν ὑπόστασιν εἰπεῖν διὰ τὸ pi] σύγχυσιν xat ἀφανισμὸν τῆς τῶν ὑποστάσέων διαφορᾶς ἐργάσασθαι t, οὕτω xaX τὰ» δύο φύσεις τοῦ Χριστοῦ, τὰς χαθ) ὑπόστασιν ἠνωμένας, ἀδύνατον μίαν φύσιν εἰπεῖν, ἵνα μὴ àga- νιαμὸν, καὶ σύγχυσιν, xal ἀνυπαρξίαν τῆς αὐτῶν διαφορᾶς ἐργασώμεθα. Quemadmodum — igitur fieri nequit, ipsarum proprietatibus : quia nimirum citra con fusionem unit& sunt, ct rursus citra divigionem distinguuntur et. numerantur. Et quemadmodum Les sancie Trinitatis personz ita sine confusiona unite sunt, ut tamen sine divisione distinguan- tur et numerentur ; quia ncmpe numerus nec di- visionem, nec disjunctionem, ncc alienationem, nec sectionem in ipsis facit (unum quippe Deum, Patrem, et Filium, et Spiritum sanctum novimus): ila quoque Christi naturz, quamvis invicem υπ Sint, ceterum nulla confusione, et quainlibet alim alias permeent, non tamen conversionem ef transmutationem alterius in alteram adinittunt 8, Utraque enim naturalem proprietatem suam im- motam tuetur. Hinc quoque fit ut. nuincrentur, nec tamen numerus divisionem inducat. Unus siquidem Christus est, tam in divinitate, quam in humanitate períectus. Neque enim numeri ea natura est, ut divisionem aut unionem afferat, sed quantitatem duntaxat earum rerum qua in numerum cadunt, significat, sive 1 unita sint, sive divise : unità quidem, ut quod quinquaginta lapidibus hic paries constet; divise autem, ul quod quinquaginta lapides in campo jaceant: ac rursum unite, ut quod in carbone due natura sint, ignis nimirum et ligni; discret€ vero, quod alia ignis natura sit, alia ligni ; alio nempe modo h:c copulante et dividente, non autem numero, ul tres divinitatis personas, tametsi inter se juucta sunt, unam personam dicamus, ne alioqui personarum discrimen confundamus et e medio tollamus, ita nec fieri potest, ut duas Christi naturas secundum hypostasim unitas unam naturain dicamus, ne diserimen earum tollamus et confundamus, atque ad nihilum redigamus. ΚΕΦΑΛ. Q [Ν’.] "Οτι πᾶσα ἡ θεία pócicày µιᾷ τῶν αὐτῆς ὑποστά- σξων ἡνώῦη πάσῃ τῇ ἀνθρωπίγῃ φύσει, καὶ οὗ µέρος μέρει. Τὰ χοινὰ xa χαθολικὰ κατηγοροῦνται τῶν αὑτοῖς ὑποχειμένων μεριχκῶν. Κοινὸν τοίνυν dj οὐσία, ὡς εἶδος, μεριχὸν δὲ, ἡ ὑπόστασις, Μερικὸν δὲ, οὐχ ὅτι µέρος τῆς φύσεως ἔχει, µέρος δὲ οὐχ ἔχει, ἀλλὰ μερικὸν τῷ ἀριθμῷ, ὡς ἄτομον ' ἀριθμῷ γὰρ, καὶ οὗ φύσει διαφέρειν λέγονται αἱ ὑποστάσεις. Κατ- ηγορεῖται δὲ ἡ οὐσία τῆς ὑποστάσεως, διότι by. ἑκάστῃ τῶν ὁμοειδῶν ὑποστάσεων τελεία ἡ οὐσία ἑστί. Διὸ οὐδὲ διαφέρουσιν ἀλλήλων αἱ ὑποστάσεις xac οὐσίαν, ἀλλὰ κατὰ τὰ συµθεθηχότα, ἅτινά clot τὰ γαρακτη[ιστικὰἁ ἱδιώματα" χαρακτηριστικὰ δὲ : CAP, VI. Quod tota divina natura in. una swarum persona- rum toti humana nature unila sil, e. non pars patti. Essentia et natura. eadem in personis tola, — (usa communia et universalia sunt, de particularibus sibi subjectis przedieantur, Commune porro quod- dam est essentia, ut species; particulare, persona. Particulare, inquam, non quod nature partem quamdam sibi vindicet, sed quia numero particu- lare est, ut. individuum. Persone siquidem nom natura, sed numero inter se distingui dicuntur. Pradicatur itaque essentia de persona, quoniam in singulis speciei ejusdem personis perfecta est essentia. Quo fit ut persons inter se non diffc- ὑποατάσεως, καὶ οὐ φύσεως. Kal yàp τὴν ὑπόστασιν p rant ratione essentiz, sed accidentium, quz qui- ὀρίζονται, οὐσίαν μετὰ συµδεθηχότων. "üct:e τὸ — dem sunt proprie et certe 9149 not» quibus χοινὸν μετὰ τοῦ ἰδιάζοντος ἔχει ἡ ὑπόστασις, καὶ τὸ sigillatur hypostasis, non natura. llypostasis enim 6ο [nfr. «δρ. 71; Basil. epist. 45, et lib. De Spir. sanct. cap. 17. Σ Edita sola ἑργάζεσθαι. NOT/E etsi diversa sunt, res una constituatur : ideo Theologum, orat. 36 De Christi naturis dixisse : Τὸ συναμφότερον ἓν, οὐ τῇ φύσει, ἀλλὰ τῇ συνόδῳ, ulraque wnum fit, non natura, sed coitione. In so- iutione primi argumenti Severi, hanc esse oeten- dit naturam numeri, ut nec uniat, nec dividat : Αὕτη PATROL. 68. XGIY., zolvov ἡ φύσις τοῦ ἀριθμοῦ, χαθ᾽ ἑαυτῆν οὔτε συν- ἀπτει οὔτε διαιρεῖ. ΝΙΜΙ quippe numero exprimi, nisi quantitatem : unde ires Divinilatis persona: sine divisione numerautur. lta quoque Maximus, epist. 1 ed Joan. Cubic. 3 1003 S. JOANNIS DAMASCENI 1:01 . ο 9 9 * , ο ; 9 4 delinitur, essentia cum accidentibus. Quocirca A καθ ἑαυτὴν ὑπάρπαι ν΄ ἡ οὐσία δὲ, καθ ἑαυτῆν lypostasis est illud quod habet id quod commune est cum propria sua nota, et insuper ut per sese exsistat. Essentia quippe per se nus subsistit, sed in personis consideratur. Idcirco cem una ex personis patitur, toia essentia, ratione cujus hy- postasis liec patitur, passa quoque dicitur in una οὐχ ὑφίσταται, ἁλλ᾽ ἐν ταῖς ὑποστάσεσι θεωρεῖται. Πασχούσης τοίνυν μιᾶς τῶν ὑποστάσεων, πᾶσα 1 οὐσία παθητὴ * οὖσα, xa0' fjv ἡ ὑπόστασις πέπονθε, πεπονθέναι λέγεται ἐν μιᾷ τῶν αὑτῆς ὑποστάσεων ' οὗ µέντοιγε ἀνάγχη xai πάσας τὰς ὁμοειδεῖς ὑποστάσεις συμπάσχειν τῇ πασχούσῃη ὑποστάσει. suarum hypostasium: ut tamen non sequatur personas oinnes, qua ejusdem speciei sunt, una cum persona patiente pati. Tota in Christo divinitas toti unita humanitati. Assumpta natura. qualis [uit primo creata. — Ad lunc itaque modum divinitatis naturam totam in quavis personarum suarum perfecte esse, totam in Patre, totam in Filio, totam in Spiritu sancto confitemur : ob idque et Pater. perfectus Deus est, ei Filius perfectus Deus, et Spiritus sanctus per- fectus Deus. Consimili etiam ratione in incarna- tione unius ex sancte Trinitatis personis Dei Verbi, totam et integram divinitatis naluram in una suarum personarum, cum tota natura hu- Οὕτω τοίνυν ὁμολογοῦμεν τὴν τῆς θεότητος φύσιν, πᾶσαν τελείως εἶναι £v. ἑχάστῃ τῶν αὐτῆς ὑποστά- σεων, πᾶσαν ἐν Πατρὶ, πᾶσαν ἐν Yl, πᾶσαν ἓν ἁγίῳ Πνεύματι’ διὸ xol τέλειος θεὸς ὁ IIacho, τέ- λειος θεὸς ὁ Yibc, τέλειος θεὸὺς τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον. B Οὕτω χαὶ ἓν τῇ ἑνανθρωπήσει τοῦ ἑνὸς τῆς ἁγίας Τριάδος Θεοῦ Λόγου, φαμὲν πᾶσαν χαὶ τελείαν τὴν φύσιν τῆς θεότητος ἐν μιᾷ τῶν αὑτῆς ὑποστάσεων ἑνωθῆναι πάσῃ τῇ ἀνθρωπίνῃ φύσει, xal οὗ µέρος (15j μέρει. Φησὶ γοῦν ὁ θεῖος ᾿Απόστολος, ὅτι Ἐν abt χκατοιχεῖ πᾶν τὸ π.Ἱήρωμα τῆς θεότητος σωμαει" VARLE LECTIONES. α Hac verba in solo Reg. 2927 reperi. v Ilzc duo verba desunt in editis. Abest et πέπονθε, supplen- NOTE. dum ex niss. (15) Οὐ µέρος uper. Nonpartem cum parte. llc spectant ad illos Severianos, qui cum statucrent singulas cujusvis natur;e personas totidem esse oo- σίας μεριχὰς, parliarias essentias unius essentiae communis, unam veluti nature divinx partem, cum una parte humana, non totam cum tota, con- junctam videbantur inferre, quo natura una coa- lesceret. Hos expugnat Eutogius Alex. cujus verba, quia edita non sunt, recitabo, ἐκ των συνηγο- ιῶν, ex defensionibus (harum meminit Photius, codd. 225, 226) : Ταῦτα τῶν ἑναντίων ὑπάρχει mpo- θλήµατα. Οἴονται YXp ἴσως μεριστὴν εἶναι τὴν τῆς θεότητος οὐσίαν, xal τὸ µέρος αὐτῆς ἐν Πατρὶ θεω- εἴσθαι, τὸ δὲ ἐν Yl, τὸ δὲ ἓν ἁγίῳ Πνευματι, ὡς χείνης ὑποστάσεως Éx µέρους, ἁλλ' οὐχ ἓν πᾶσι volg τῆς θεότητος ἰδιώμασι Ὑνωριζομένης. Ἡ μεῖς δὲ οὐκ εἰς τοτοῦτον ἀσεθείας ἠλάσαμεν, ὡς μερισμὸν ἡγεῖσθαι, καὶ κατατομὴν περὶ τὴν θείαν ὑπάρχειν οὐσίαν ἀλλά φσμεν ἑκάστην χαρακτηριστιχΏν ὑπόστασιν ἀνελλιπὼς τὰ τῆς θεότητος ἔχειν γνωρί- σµατα, τὸ δημιουργιχὸν, καὶ ὅσα περὶ τὴν ἄχτιστον φύσιν ὑπάρχει. Οὕτω Y3p. καὶ ὁμοούσιον τὴν Τριάδα αμὲν, ὡς τῆς αὐτῆς οὐσίας ὁλοτελῶς Ev τρισὶ προσ- ὧποις Υνωριζομµένης. Kot γὰρ ὁ Πατὴς τελείως Ἔχει τὴν τῆς εότητος οὐσίαν ὁμοίως ὁ Yloc, ὁμοίως τὸ Ηνεῦμα τὸ ἅγιον, Τούτοι, xai ὁ τῆς ἀληθείας κλρυξ Παῦλος συνηγόρει φάσχων. Ἐν αὐτῷ γὰρ κατοιχεὶ πᾶν τὸ π.1ήρωμα τῆς θεότητος σωµατι- κῶς. Οὐ γὰρ τὸν Πατέρα φησὶ σεσαρχῶσθαι, ἀλλ᾽ ὅτι πᾶσα ) θεότης ἐν ταῖς ὑποστάσεσιν ἀνελλιπῆς, ὑπάρχει, ἐν Πατρὶ, ἐν Ylo, ἐν ἁγίῳ Πνεύματι, ἓν ἑχάστῃ ὑποστάσει τελείως ἐνυπάρχουσα, κατὰ τὴν φωνὴν τοῦ Σωτῆρος λέγουσαν ' Πάντα τὰ τοῦ Πα- τρὸς ἑἐμά ἑστιν' τουτέστιν, ὅσα τῆς τοῦ Πατρὸς οὐσίας ὑπάρχει γνωρίσματα, ταῦτα τοῦ Θεοῦ Λόχον, xci σαρχωὐέντος ἑστίν' οὐχ ὡς τοῦ Πατρὸς ὄντος * You, fj τοῦ Ylou ὄντος Πατρός. Ταῦτα γὰρ ὀνόματα σημαντιχὰ τῆς πρὸς ἀλλήλους σχέσεως ὑπάρχει. Ilo οὖν μὴ εἴπωμεν τὴν οὐσίαν τῆς θεότητος ἀνελλι- πῶς Ev τῷ Χριστῷ εἶναι, ὁπότε τέλειον 8cby αὐτὸν εἶναί φαµεν; lloc δὲ, χαὶ τέλειον αὐτὸν ἄνθρωπον ὁμολογοῦσιν, o) πᾶσαν ἀνθρωπότητος οὐσίαν iv υπάρχειν αὐτῷ προσομολογήσοµεν ; Οὑ γὰρ µέρον αὐτῆς προσείληφεν, ὡς ᾿Απολινάριός φῃσ., σάρχα 4 e δίχα λογικῆς duyTjc, ἀλλὰ πᾶσαν τὴν οὐσίαν, 5 ἐστι σὰρξ ἐμφνχομένη Ψψυχῇ λογιχῇ τε xal νοερᾷ. Hac sunt qu& ab. adversariis objectantur. Forsan enim putant. divinitatis essentiam divisibilem esse, cujus una pars in Patre. cernatur, altera. in Filio, et αἱ - tera in Spiritu sancto, ceu qualibet persona. ex parte solum, et non exioto deitatis prcprietates refcrat. Nos vero nequaquam eo impietatis. venimus, ul in divina essentia divisionem aul sectionem imaginemur. Quin dicimus, quamvis personam certis notis obsi- gnatam deilalis insignia possidere, ut nullum ei desit ; puta. bonitatem, creandi vim , εἰ uccunque increat& nature conveniunt. Ideo enim Trinitatem esse consubstantialem profitemur ; quia. substantia eadem in tribus personis integerrime cognoscitur. Pater enim integram deitatis essentiam habet, veluti. Filius, et Spiritus sanctus. Qua Paulus. veritatis pr&co confirmat, ubi ait : « 1n. ipso inhabitat om- | nis plenitudo divinitatis corporaliter. » Non enim incarnatum Patrem esse annuit, sed totam diviniia. tem. nullo defectu in tribus personis exstare : quippe qu& in Patre,et Filio, et Spiritu sancto, et in una- quaque personaper[ecte exsistat, secundum Salvato- ris vocem ; « Omnia qua Patris mei sunt, mea sunt;» hoc est, quecunque essentice Patris insignia, eadem εἰ D Verbi Dei sunt, etiam. incarnati ; non ut Pater Fi- lius sit, aut Filius Pater. Hec namque nomina rela- tionem solummodo significant. Eccur ergo non dica- mus divinitatis essenliam absque ullo. defectu, inte- gram esse in. Filio; quandoquidem ipsum esse per- fectum Deum pronuntiamus? Quivero cum his qui per[ectum hominem illum esse fatentur, totam quoque humanitatis substantiam iu eo esse non confiteamur ? Non enim 'partem duntaxat ejus. accepit, ut. docet Apollinarius, sed substantiam integram. sive carnem auima rationali et intelligente animatam. Hzec. Eulo- gius. Noster vero insuper expuguat Arium, qui anima, et Apollinarium, qui humana mente, Chri- stum exuerant, ac si unio vera non foret, alterutra natura exstante integra. Utramque heresim οοπία- tat tam ex Dionysiastro, quam ex Athanasio, Nys- seno, οἱ Nazianzeno, quorum senientias τουδαφυνὸ qna contexuit- 1005 DE FIDE ORTHODOXA LID. ΠΠ. 1006 κῶς, τουτέστιν, ἓν τῇ σαρχὶ αὐτοῦ" xal ὁ τούτου A mana unitam fuisse dicimus, ac non partem cum φοιτητὴς ὁ θεοφόρος, xat τὰ Üsia πολὺς Δ'ονύσιος, ὅτι ὁλιχῶς ἡμῖν ἐν pid τῶν ἑαυτῆς ἐχοινώνησεν ὑποστάσεων. Οὐ μὲν δὲ λέγειν ἀναγχασθησόμεθα, πάσας τὰς ὑποστάσεις τῆς ἁγίας θεότητος, τοι τὰς τρεῖς πάσαις ταῖς ἀνθρωπότητος ὑποστάσεσι χαθ᾽ ὑπόστασιν ἡνῶσθαι. Κατ) οὐδένα γὰρ χεχοινώνηχε λόγον ὁ Πατὴρ καὶ τὸ lHvaspa τὸ ἅγιον τῇ σαρχώσει τοῦ θεοῦ Aóyou, εἰ ut] χατ' εὐδοχίαν xal βούλησιν, Πάσῃ δὲ τῇ ἀνθρωπίνῃ φύσει φαμὲν ἑνωθῆναι πᾶσαν την τῆς θεότητοι οὐσίαν. 0ὐδὲν γὰρ ὧν ἐνεφύτευσες τῇ ἡμετέρᾳ φύσει ὁ θεὸς Λόγος, ἀρχῆθεν πλάσας ἡμᾶς, ἐνέλιπεν, ἁλλὰ πάντα ἀνέλαθε, σῶμα, φΦυχὴν νοξρὰν χαὶ λογιχὴν, xai τὰ τούτων ἰδιώματα. Τὸ γὰρ ἑνὸς τούτων ἁμοιροῦν ζῶον, οὐχ ἄνθρωπος. Ὅλον γὰρ ὅλος ἀνέλαθέ µε, xal ὅλος ὅλῳ ἠνώθη, ἵνα ὅλῳ τὴν σωτηρίαν χαρίσηται. Τὸ γὰρ ἀπρόσλη- πτον, ἀθεράπευτον. parte. Ait quippe divinus Apostolus : In ipso in- habitat omnis plenitudo divinitatis corporaliter **, hoc est in ipsius carne; et deifer ejus discipulus Dionysius **, ingenti divinarum rerum cognitione insignis, eam totam ia una suarum personarum nobiscum commercium habuisse ait. Nec propter- ea tamen eo adducemur, υἱ fateamur omnes san- ci» Trinitatis personas, sive tres, cum omnibus lhumanze nature personis secundum hvpostasim unitas fuisse. Nam nec Pater, nec Spiritus san- ctus ulla omnino ratione incarnationi Dei Verbi communicarunt, nisi benignissima voluntate. Ve- rum toti huimnanz natura totam deitatis substan- tiam unitam fuisse asserimus. Neque enim Deus Verbum quidquam eorum, qui, cum nos initio rerum fingeret, nature nosiri inseruit, non as- sumptum omisit : sed omnia assuipsit, puta cor- pus et animam intelligentem rationabilemque, cum eorum proprietatibus. Animal enim, quod alterutrius est expers, ne quidem homo est. Totum quippe me totus assumpsit, ac totus toti uni- tus est, ut toti salutein afferret. Nam alioqui non potuit sanari, quod assumptum non fuit **. "Ivtotat τοίνυν σαρχὶ διὰ µέσου νοῦ ὁ Λόγος τοῦ Οεοῦ μεσιτεύοντος Θεοῦ χαθαρότητι, xal σαρχὸς παχύτητι ' ἡγεμονικὸν μὲν γὰρ ψυχῆς τε χαὶ σαρ- χὸς ὁ νους» vou; δὲ, τῆς φυχῆς τὸ χαθαρώτατον, ἀλλὰ καὶ νοῦ, θεός’ xal ὅτε μὲν παραχωρεῖται (17) ὑπὸ τοῦ χρείττονος, τὴν οἰκείαν ὁ νοῦς τοῦ Χριστοῦ ἡγεμονίαν ἑνδείχνυται. Ἐχνικᾶται δὲ, xal ἔπεται τῷ κρείττονι, χαὶ ταῦτα ἐνεργεῖ, ἃ ἡ θεία βούλεται θέλησις, Χωρίον δὲ, ὁ νοῦς Ὑέγονε τῆς χαθ) ὑπόστασιν αὐτῷ ἠνωμένης θεότητος, ὥσπερ δηλαδὴ xo ἡ σὰρξ, οὐ σύνοικος Y, ὡς ἡ τῶν αἱρετιχῶν ἐναγῆς πλανᾶται εἶησις, οὗ yàp ἂν μεδιμναῖον, λέγουσα , χωρήσει ’ διµέδιμνον, σωματιγῶς τὰ ἄθλα κρίνουσα. Πῶς δὲ ὁ Ocb; τέλειος xal ἄνθρωπος τέλειος, xa ὁμοού- σιος τῷ τε Πατρὶ xai ἡμῖν ὁ Χριστὸς λεχθήσεται, *! Coloss. i, 9. 1ad Cled,. et orat. 1; Cyrill. in cap. viii Joan. 919 Mens in homine principatum habet. — Ergo Dei Verbum per intermediam mentem carni unitum est, interjectam scilicet inter Dei puritatem et carnis crassitiem **. Mens etenim corporis et anima prin- cipatum gerit, quin ipsa pars est anima purissima : at mentis quoque principatum tenet Deus; czeterum Christi mens, ubia prestantiori finitur, principa - tus sui pribet argumenta **. Verum superatur C obsequiturque illi quod praestantius est, ca agens, quz divina voluntas concedit ut agat. Porro mens unite sibi secundum hypostasim deitatis sedes' facta est, velut nimirum et caro, non contubernalis, quemadmodum impie fingitur ah haereticis, cum aiunt : Unus modius non capit duos; de rebus a materia remotis ad instar corporum ju- dicantes. Quonam autem pacto Christus dicatur Deus perfectus, et bomo perfectus, Patrique ct *! Dion. Dediv. nom. cap. 2. ας Athan. De out. adn. Christ. ; Greg. Naz. epist. reg. orat. 1, 58 et 51. . *5 [nf. cap. VARLE LECTIONES. x Edita ἐφύτευσε. 7 Quidsi legas αὐτοῦ σύνοιχος, νεὶ ὡς σύνοικος, veluti contubernqlis, ut infra cap. 18 : ex Nazianzeno, quem auctor exscribit? Quamobrem sequitur emendandum οὐχ ὡς ἡ τῶν αἱρετικῶν, x. t. €. NOTE. (16) Ἕνωται τοίνυν. Ergo Dei Verbum, eic. D ἑγγυτέρῳ , καὶ olxstotépo , xat διὰ τούτου σαρχὶ, Hoc Damasceni dictum quidam :nterpretantur, ut caro a Verbo accepta sit, quia ania rationalis ergo humana caro condita fuit. Verum aliud quidpiam onnuit : nimirum tantum abesse, ut juxta ac sentiebat Apollinarius, rationalis anima Cliristo defuerit; quin potius jnterposita essel , instar medii et vinculi, quo extrema ista , Deus εἰ caro, copularentur. ld accepit ex Theologo, qui orat. 1 et alibi hor inculcat : Deus carni , διὰ µέσης qv- χῆς ἀνεκράθη, interventu anima mislus. est, xa συνεδέθη τὰ διεστῶτα τῇ πρὸς ἄμφω τοῦ μεσιτεύον- τος οἰχειότητι, resque Οἰδεγεραπίέδ per interposita rei cum utraque affinitatem copulata sunt. Orat..51, mentem esse µεσότοιχον, ail, medium parietem in- ter Deum οἱ caruem : Ὁ vou; τῷ vot µίγνυται ὡς ιά μεσιτεύοντος θεότητι, xal παχύτητι * Meus cum mente miscelur, velut propinquiori, magisque affini, et per eam carui, ut que medium deitatem. inter et molem locum tenet. ldein subinde Patres alii Graci Laiinique tradiderunt. (17) Kal ὅτε παραχωρεῖται, εἰ cum a prasian- tiori finitur. Apollinarisue negabant fieri posse, ut duo ἡγεμονικὰ, facultates due principales, actio- num moderatrices , in una eademque persona ex- starent. Inficiatur quidem Theologus , orat. 58, duas in Christo virtutes fuisse, quz actiones ejus ex &quo moderarentur : mentem quippe liumanam persone Verbi subesse : ceterum eam principa- - tum exercere docet, ubi a divina co (ti sib! conceditur. ) 1007 S. JOANNIS DAMASCENI 1008 nobis consubstantialis, si divinze naturz pars, hu- A €t µέρος τῆς θείας φύσεως µέρει τῆς ἀνθρωπίνης ἐν manz natura parti in eo unita est **, Natura humana singularis in Christo, non com- munis.—Dicimus autem naturam nostram a mortuis excitatam esse, et in coelum ascendisse, atque ad Patris dexteram sedisse; non quod omnes homi- nuin personz una resurrexerint, et ad dexteram Pa- uris. consederint, sed quod toti natur nostre in Christi persona hoe contigerit 51. Ait enim divinus Apostolus : Conresuscitavit nos et consedere fecit in Christo **. Quomodo una Dei Verbi natura incatnata, non passa. — Quin hoc dicimus, unionem ex commu- nibus essenliis esse factam. Οιμηΐ5 enim essentia personis, quz sub ipsa continentur, conimunis est : nec inveniri possit ulla singularis ac propria na- tura, sive essentia. Nam alioqui easdem personas simul ejusdem esse, ac divers» essentie dicere oporteret, ac sanctam Trinitatem, ratione deitatis, simul et consubstantialem esse, et disparis sub- slantiz. Ex quo perspicuum est. eamdem naturam in quavis personarum considerari. Et cum, juxia beatos viros Athanasium et Cyrillum, Verbi natu- ram jncarnatam esse pronuntiamus, divinitatem carni unitam esse dicimus. Quam ob causam non possumus dicere Verbi naturam passam esse. Non enim in eo divinitas passa est. Át naturam huma- nam, personas hominum haudquaquam innuendo, in Christo passam esse dicimus, itemque 914 αὑτῷ Ίνωται φύσεως . Λέγομεν δὲ τὴν φύσιν ἡμῶν ἑγηγέρθαι Ex νεχρῶν, xa ἀνεληλυθάναι, xai χεχαθιχέναι ἐἓχ δεξιῶν τοῦ Παιρὸς, οὗ χαθὺ πᾶσαι αἱ τῶν ἀνθρώπων ὑποστά- σεις ἀνέστησαν, xol ἐχάθισαν Ex δεξιῶν τοῦ Ila- τρὸς, ἀλλὰ χαθὸΣ πᾶσα d φύσις ἡμῶν ἐν τῇ τοῦ Χριστοῦ ὑποστάσει. Φησὶ γοῦν ὃὁ θεῖος ᾿Απόστο- λος. Συνέγειρε, καὶ συγεκἀθισε» ἡμας ἐν τῷ Χριστῷ. Καὶ τοῦτο δέ φαμεν, ὅτι Ex χοινῶν οὐσιῶν f) ἕνω- σις Ὑέγονε. Πᾶσα γὰρ οὐσία χοινἠ ἔστι τῶν ὑτ' αὐτῆς περιεχομένων ὑποστάσεων , xal oóx ἔστιν εὑρεῖν μεριχὴν xot ἰδιάνουσαν φύσιν, fiot. οὐσίαν, ἐπεὶ ἀνάγχη τὰς αὐτὰς ὑποστάσεις xaX ὁμοουσίους, χαὶ ἑτεροουσίους λέγειν, καὶ τὴν ἁγίαν Τριάδα, χαὶ ὁμοούσιον, xaX ἑτεροούσιον χατὰ τὴν θεότητα λέγειν. Ἡ αὑτὴ τοίνυν φύσις ἓν ἑκάστῃ τῶν ὑποστάσεων θεωρεῖται. Καὶ ὅτε εἴπωμεν (18) τὴν φύσιν τοῦ Λόγου σεσαρχῶσθαι, χατὰ τοὺς µαχαρίους ᾿Αθανά- σιόν τε χαὶ Κύριλλον, τὴν θεότητἆ capev ἠνῶσθαι σαρχἰ. Διὸ οὐδὲ δυνάµεθα εἰπεῖν. Ἡ φύσις τοῦ Λόγου ἔπαθεν ΄ οὗ vip ἔπαθεν d$ θεότης Ev αὑτῷ ' λέγομεν δὲ τὴν ἀνθρωπίνην φύσιν πεπονθέναι Ev τῷ Ἀριστῷ, οὐ μὴν πάσας τὰς τῶν ἀνθρώπων ὑποστά- σεις ὑπεμφαίνοντες 8, ἀλλὰ xal τῇ ἀνθρωπένῃ φύσει ὁμολογοῦμεν τὸν Χριστὸν πεπονθέναι. "Lote. ccr τοῦ Λόγου λέγοντες , αὐτὸν τὸν Λόγον σηµαίνομεν. Ghristum in humana natura passum esse conflle- ᾳ Ὁ δὲ Λόγος καὶ τὸ κοινὸν τῆς οὐσίας χέκτηται, xal mur. Quamobrem, cum Verbi naturam dicimus, τὸ ἰδιάζον τῆς ὑποστάσεως. Verbum ipsum significamus. Verbum porro οἱ substantiz: communitatem habet, οἱ personz pro- peietatem., CAP. VII. De una Dei Verbi composita persona, Verbi persona ante et post incarnationem. Verbi persona simplex incarnatione facta composita. — Divinam itaque Dei Verbi hypostasim dicimus ante omnia exstare, extra tempus omne et sempiterne, simplicem nec compositam, increatam, incorpo- ream, invisibilem, a contactu alienam, et incir- cumscriptam, omnia habentem, qua Pater habet, quia ejusdem cum eo substantiz est, et sola ge- nerationis . ratione et relatione a Patris lhypostasi disereta ; perfectam itein, nec unquam a persona Patris sejunctam : czeterum in. novissimis diebus ** Greg. epist. 1, AdCleJ, * ALhan. De salut. adv. KETAA. Z' [NAT. Περὶ τῆς μιᾶς τοῦ Θεοῦ Λόγου συ»γθέτου ὑποστάσεως. Προεῖναι μὲν οὖν ἀχρόνως xai ἀῑδίως φαμὲν τὴν θείαν τοῦ Θεοῦ Λόγου ὑπόστασιν, ἁπλῆν, xaláàacüv- θετον , ἄχτιστον, xat ἀσώματον , ἀέρατον, ἀναφὴη, ἀπερίγραπτον, πάντα ἔχουσαν ὅσα ἔχει ὁ Πατὴρ, ὡς αὐτῷ ὁμοούσιον, τῷ τῆς γεννήσεως τρόπῳ, xal σχέ- σει τῆς πατρικῆς ὑποστάσεως διαφέρουσαν, τελείως ἔχουσαν b, οὑδέποτε τῆς πατρικῆς ἐχφοιτῶσαν ὑπο- στάσεως ^ ἐπ ἑσχάτων bb τῶν πατρ'χῶν κόλπων p οὐχ ἀποστάντα Λόγον, ἀπεβεγράπτως ἐνῳχηχέναι τῇ γαστρὶ τῆς ἁγίας Παρθένου, ἀσπόρως, χαὶ ἀπερι- λήπτως, ὡς οἶδεν αὐτὸς, xal iv αὐτῇ τῇ προαιωνίῳ ** Ephes. 11, 6. YARIAE LECTIONES, * Deest καθὸ, in cod. S. Hil. in R. 12, et Celb. et ir, N. Vetus interpr. et Faber orniserunt. Edit. ἐμφαίνομεν. ὃ Cod.S. Hil. ex emendatione καὶ τελείως Éyoucav ; in alio additur, τὴν οὐσίαν τῆς θεότητος. NOTAE. (18) Καὶ ὅτε εἴπομεν. El cum secundum , etc, Tloc Monophysitz objectabant, non Cyrillum modo, verum et Athanasium , unam Dei Verbi naturam incarnatam dixisse in quadam professione de in- carnatione, Libellum hunc , aliosque, quos laudarat Eutyches , Aihanssii non esse, sed Apollimarii, fideles multoties probaverunt; a quibus dissentit, utique propter auetoritatem Cyriili Magni, Sed de istis fusius singulari dissertatione 1009 DE FIDE ORTHODOXA LIB. III. 1014 ὑποστάσει ὑποστήσασθαι ἑαυτῷ σάρχα ἐχ τῆς ἁγίας A Verbum, paterno sinu non relieto, sine circusiscri- Παρθένου. ptione in sanctze Virginis utero habitasse absque semine, et incompreliensa, qua ipse novit ratione, fecisseque, ui caro, ex sancta Virgine assumpta, in sua szculis antiquiore hypostasi subsisteret. Ἐν πᾶσι μὲν οὗν, καὶ ὑπὲρ τὰ πάντα ἣν, xat ἐν τῇ γαστρὶ ὑπάρχων τῆς ἁγίας θΘεοτόχον, ἀλλ' ἐν αὑτῇ, ἑνερμγείᾳ σαρχώσεως * ἐἑσάρχωται τοίνυν, ἓξ αὐτῆς προσλαθόµενος τὴν ἀπαρχὴν τοῦ ἡμετέρου φυράματος, σάργχα ἑφυχωμένην φυχῇῃ λογικῇ τε καὶ νοερᾷ, ὥστε αὑτῆν χρηματίσαι τῇ σαρχὶ ὑπόστασιν, τὴν τοῦ θ:οῦ Λόγου ὑπόστατιν, xal σύνθετον (19) γενέσθαι τὴν πρότερον ἁπλὶῆν οὖσαν τοῦ Λόγου ὑπόστασιν ^ σύνθετον 6i ἐχ δύο τεκείων φόσέων, θεὐτητός τε καὶ ἀνθρωπύότητος ' καὶ Φφέρειν αὑτὴν τῆς θᾳίας τοῦ θ:οῦ Λόγου υἱότητος τὸ χαρακτηριστι- κὸν χαὶ ἀφοριστιχὸν ἰδίωμα, xa" à διαχέχριται τοῦ Πατρὸς , καὶ τοῦ Πνεύματος, τά 35 τῆς σαρκὸς γαραχτηριστικὰ xal ἀφοριστικὰ ἰδιώματα, xa0* ἃ ὅ-αφέρει τῆς τε μητρὸς, xal τῶν λοιπῶν ἀνθρώπων φέρει» .δὲ, καὶ τὰ τῆς θείας φύσεως ἰδιώματα, χαθ) & Ίνωται τῷ Πατρὶ, χαὶ τῷ Πνεύματι, καὶ τὰ τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως γνωρίσματα, καθ᾽ ἃ vorat τῇ τε Μητρὶ xal ἡμῖν. "Exc δὲ διαφέρει τοῦ τε Πατρὺς xxi τοῦ Πνεύματος, τΏς τε Μητρὸς χα) ἡμῶν, κατὰ τὸ ὑπάρχειν Ozóv τε ὁμοῦ xal ἄνθρωπον τὸν αὐτόν. Τοῦτο γὰρ τῆς τοῦ Χριστοῦ ὑποστάσεως ἰδιαίτατον lotta γινώσχοµε». Τοιγαροῦν ὁμολογοῦ μεν αὑτὸν, ἕνα Yiby τοῦ Θεοῦ γαὶ μετὰ τὴν ἐνανθρώπησιν, καὶ Yiby τοῦ ἀνθρώπου τὸν αὐτὸν , ἕνα Χριστὸν , ἕνα Κύριο, τὸν μόνον ψονργενη Yibv καὶ Λόγον τοῦ θεοῦ, Ἰησοῦν τὸν Κύριον ἡμῶν. Δύο αὐτοῦ τὰς γεννήσεις σέδοντες, µία» τὴν ἐκ Πατρὸς προχιώνιον, ὑπὲρ αἰτίαν, καὶ λόγον, xal χρόνον, χαὶ φύσιν, xai µίαν τὴν ἐπ᾽ ἑσχάτων OU ἡμᾶς, xa0' ἡμᾶς, χαὶ ὑπὲρ ἡμᾶς ' δι’ ἡμᾶς, ὅτι διὰ τὴν ἡμετέραν σωτηρίαν ' χαθ᾽ ἡμᾶς, ἔτι γέγονεν ἄνθρωπος ἐκ Ίγυναιχὸς, χαὶ χρόνῳ χυῆσεως «(30)». ὑπὲρ ἡμᾶς , ὅτι οὐχ Ex σπορᾶς, ἀλλ ἐς ἁγίου Πνεύματος, xal τῆς ἁγίας Παρθένου Mlaplazd, ὑπὲρ νήμον χνήῄσεως * οὗ θεὸν αὐτὸν VARIE LECTIONES. c IR... 5189. xaX τρόπῳ χυῆσεως. N. xaX χρόνῳ xaY χνήσει. R. Et tum quidem in omnibus et super omnia erat, cum in δυο Dei Genitricis utero agebat, αἱ {η eo &pecialius incarnationem eperando. lucarnatus itaque eet, assumens conspersionis nostre primi- iias, carnem scilicet anima rationali et intelligente animatam, ita ut ipsa Verbi hypostasis, hyposta- sis etiam carnis facta fuerit, et Verbi persona, qux anie simplex erat,coinposita evaserit : composita, inquam, ex duabus naturis perfectis, divinitate nimirum οἱ humanitate; feratque certam illam B discriminantemque diving Verbi flliaionis pro- N prietatem, qua a Patre ei Spiritu sancto sccerni- Lur, ium certas discriminantesque proprietates carnis, quibus a Matre et reliquis hominibus discre- pat : imo divinz natura proprietates gerat, quarum ratione Patri et Spiritui sancto unitus 054, itemque bumana patur proprias motas, quarum ratione et Maíri et nobis nniius est. Quin etiam hoc no- mine, tum a Patre et Spiritu, 1um a. Mauc et nobis differt, quod idem simul Deus οἱ bomo cest. Hanc cnim maxime peculiarem Chrisli persona proprieatem esse agnoscimus. Christi ex Matre generatio. uobis el suprg nos. — Quocirca, eliam post humanitatem assugmpltam, C unum Dei Filium ipsum confiteinur, eumdemque Filium hominis, unum Christum, unum Dominum, unum unigenitum Filium, ac Dei Verbum, Jesum Dominum nostrum, duplicem ipsius generationem veneranies ; alicram ex Patre ante sxcula, causa omni, et tempore, et natura sublimiorem ; alteram extremis temporibus, nostri eansa, nostri instar, ac supra nos ; nostri causa, 915 inquam, ut no- bis salutem afferret : nostri instar, quia liomo ex muliere, ac consueto porius tempore editus est : supra nos denique, quia non ex semine, sed vero 2, alii καὶ νόµῳ χνήσεως. 4 Deest λΙαρίας, in. editis οἱ miss. preterquam in. R. 2921, et cod. S. Ili. in quo a recognitore supra lineam NOTE. (19) Καὶ σύ»θετον. Siique Verbi persona, etc. D Verho, ut in ipso substaret : ita ut scílicet przeter additum fuit. Maximo epist. ad Pet. illustr. persoja composita censetur , quando ejusmodi natura constat, quie ex $e Composita sil, scu cujus partes simul pro- ductis sint, nec alterutrius electione. coierint, sed se mutuo afliciant : At lale non. est Domini nostri "mysterium , inquit, sed cum suapte natura. Deus, Deique Filius csset, simplex, incorporeus, cocternus Patri, φιλανθρώπῳ βουλῄσει, humanissima volun- late, assumpta carne [actus est. homo ; nostrique qralia, qui naluia simplex. et incorporcus erat, &G ἡμῶν γέγονεν οἰκονομιχῶς xaO* ὑπόστασιν σύνθετος, xai ἑνσιόματος , certa. dispensatione secundum liy- poetasimi compositus es& nobis, corporalisque factus est. Dionysium citat, qui simplicem Jesum arcauo modo compositum fuisse, ai, ex humana vilitate, ἐξ ἧς ἀποῤῥήτως 6 ἁπλοῦς Ἰησοῦς συνετέθη. Ad Ίιας, humanitas deitatein non affect , sed. accepit a compositionem interiorem, qua partes sese mutuo exigunt et afficiunt, uti corpus et anima, exterior allera sit, qua unum aliud aseumit sibi, perficit, copulat οἱ terminat. (90) Kal ypóv«q χυῄσεως, et. consueto. parius tempore. Quod quidam codd. babent, xol vópup xvfost$, el juxia partus legem, non pugnat cum εο quod paulo post sequitur, ὑπὲρ νόµον χυΓσέωςι supra parius legem. Nam ὑπὲρ àv βώπους μὲν, Ótà τὸ ἐκ Παρθένου, iuquit Joannes Scythopol. iu 4 cpist. Dionys. κατ ἀνθρώπους δὲ, διά τὸν ἐν μήτρα χρόνον, xal ὡς νόµους χυῄσεως ' Supra quam ho- mines nalus est, quia ex Virgine : ceterum humano more, propter tempus quod egit in utero, εἰ velut leges partus. Vid. Ruflin. in Expos. Symb., et Epi- plan. in Epilogo librorum De heres. 10141 S. JOANNIS DAMASCENI 1012 de Spiritu sancto, sanctaque Virgine Maria, quod A µόνον κπρύττοντες, γυμνὸν τῆς xaÜ' ἡμᾶς &vOpo- quidem pariendi lege eminentius est. Non ut eum Deum przdicemus nostra nudum humanitate, aut rursus solum hominem, divinitate spoliatum, aut denique alium et alium; sed unum eumdemque Deum siniul et. hominem, Deum perfectum, et ho- minem perfectum, totum Deum, et totum hominem : totum Deum, una cum ipsius carne, et totum ho- minem, etiam adjuncta ipsius precelsissima dei- tate, Porro cum Deum perfectum, el perfectum hominem dicimus, naturarum plenitudinem, ut nihil in eis desideretur, declaramus : cum vero totum Deum, et totum hominem, individuam per- sonz singularitatem ostendimus. Una Dei Verbi natura et incarnata. — Quinimo unam Dei Verbi naturam incarnatam confitemur ; per id quod incarnatam dicimus,carnis substantiam significantes, secundum beatum Cyrillum Το. Ας proinde incarnatum est Verbum, nec tamen a na- tura sua malerie experte descivit; totumque incarnatum est, et totum incircumscriptuin manet. Suscepto corpore micuitur, οἱ contrahitur ; divi- nitate vero circumscriptionem respuit. Neque enim ipsius caro una cum divinitate, qu: circumsceribi nequit, Deus se porrigitet extendit. Porro totus est perfectus Deus, at non in totum Deus ( neque enim solum Deus, sed etiam homo), totusque item homo perfectus, verum non in totum : homo. Non enim duntaxat liomo, sed etiam Deus. Totum quippe naturam declarat ; totus au- c tem personam : non secus atque aliud naturam in- dicat, alius personam '!. Naturarum in eo commeatio ez divinitate. — Sciendum est autem "* quod, quamvis Domini no- stri naturas se mutuo permeare dicamus, attamen hujusmodi permeationem a natura divina fleri con- stat; quippe quae pro libitu suo omnia pervadit, nihil ipsam pervadente. Quin suas quidem dotes carni impertit, cum ipsa interim impassibilis, et carnis affectionum exsors maneat. Cum enim sol multiplicis virtutis su: nos participes faciat, ut tamen in rerum nostrarum partem minime veniat, quanto minus solis opifex et Dominus ! CAP. VIII. πότητος, οὐδὲ μὴν ἄνθρωπον µόνον, φιλοῦντες αὐτὸν τῆς θεότητος * οὐχ ἄλλον xaX ἄλλον , ἀλλ ἕνα xal τὸν αὐτὸν, ὁμοῦ Θεόν τε xai ἄνθρωπον, Θεὸν τέλειον xaX ἄνθρωπον τέλειον * ὅλον θεὸν, χαὶ ὅλον ἄνθρω- Toy * τὸν αὐτὸν ὅλον θεὸν, xal μετὰ τῆς σαρχὸς αὐτοῦ, xal ὅλον ἄνθρωπον, xal μετὰ τῆς ὑπερθέου αὑτοῦ θεότητος. Διὰ τοῦ εἰπεῖν, τἐλειον Θεὸν , καὶ τέλειον ἄνθρωπον, τὸ πλΏῆρες xaX ἀνελλιπὲς δτλοῦν- τες τῶν φύσεων * διὰ δὲ τοῦ εἰπεῖν, ὅλον Θεὸν, xal ὅλον ἄνθρωπον, τὸ μοναδιχὸν xal ἄτμητον δειχνύντες τῆς ὑποστάσεως. | Καὶ μίαν δὲ φύσιν τοῦ Θεοῦ Λόγου σεσαρχωµέντν ὁμολογοῦμεν, διὰ τοῦ εἰπεῖν σεσαρχωµένην , τὴν τῆς σαρχὸς οὐσίαν σηµαίνοντες , κατὰ τὸν paxáptov Κύριλλον’ xal σεσάρχωται τοίνυν ὁ Λόγος, xat τῖς οἰχείας ἁθλότητος οὐκ ἑξέστηχε, xal ὅλος σεσἀρ- χωται, xai ὅλος ἐστὶν ἀπερίγραπτος. Σμιχρύνεται σωματικῶς καὶ συστέλλεται, χαὶ θεῖχῶς ist ἀἁπερίγραπτος , οὗ συμπαρεχτεινοµένης τῆς σαρχὰ αὐτοῦ τῇ ἀπεριγράτπτῳ αὐτοῦ θεότητι. λος μὲν οὖν ἐστι θεὺς τέλειος, οὐχ ὅλον δὲ θεός * οὗ γὰρ µόνον θεὸς, ἀλλὰ καὶ ἄνθρωπος ' xal ὅλος ἄνθρωπος τέλειος, οὔχ ὅλον δὲ ἄνθρωπος ' οὐ γὰρ µόνον ἄνθρωπος, ἀλλὰ χαὶ θεός. Τὸ μὲν γὰρ ὅλον, φύσεώς ἐστι παραστατικόν * τὸ χαὶ ὅλος, ὑπο- στάσεως, ὥσπερ τὸ μὲν ἄλλο, φύσεως, τὸ δὲ ἄλλος, ὑποστάσεωςο. Ἱστέον δὲ, ὡς εἰ καὶ περιχωρεῖν ἐν ἀλλήλαις τὰς τοῦ Κυρίου φύσεις φαμὲν, ἀἁλλ᾽ οἵδαμεν, ὡς Ex τῆς θείας φύσεως ἡ περιχώρησις Υέγονεν. Αὕτη μὲν yàp διὰ πάντων διἠχει, χαθὼς βούλεται, καὶ περιχωρεῖ, 6v αὐτῆς δὲ οὐδέν xal αὕτη μὲν τῶν οἰχείων αὖ- χηµάτων τῇ σαρχὶ µεταδίδωσ:, µένουσα αὐτὴ ἆπα» 0hc, xal τῶν τῆς σαρχὸς παθῶν ἀμέτοχος. El γὰρ ἡλιος ἡμῖν τῶν οἰκείων ἐνεργειῶν μεταδιδοὺς, μένει τῶν ἡμετέρων ἀμέτοχος, πόσῳ μᾶλλον ὁ τοῦ ἡλίου ποιητής τε καὶ Κύριος. ΚΕΦΑΛ. H' [NB]. Ad eos qui sciscitantur : An ad. continuam quantita- D Πρὸς τοὺς Aéroyrac 1 *. "Yx0 (21) τὸ συνεχὲς tem, vel ad discretam Domini natura reducantur. Aliud solvit argumentum Severi. — Quod si quis ** Expositio fidei a Patribus Nicznis contra Paul. Samos. 11, p. conc. Ephes. 8d Eulog. et epist. 2 ad Success. cap. 9. " Leontius De sectis, act. 5. πόσον ἀνάγονται αἱ τοῦ Κυρίου φύσεις, ἢ ὑπὸ τὸ διωρισµέγον, El δέ τις ἐρωτᾷ περὶ τῶν τοῦ Κυρίου φύσεων, 19 [n commonit. Cf. supra c. 6, et infra cap. 141. "* Greg. Naz. orat. 51. ** Supr. VARLE LECTIONES. ο Additur in editis et R. 9927 : "Ev πᾶσι μὲν fjv, καὶ ὑπὲρ τὰ má i 5 ν, p τὰ πάντα, xaX ἐν τῇ γαστρὶ τῆς θεοµήτορος, ἀλλ᾽ kv ταύτῃ τε, kvepyela τῆς σαρχώσεως" In omnibus quidem erat, et super omnia nec nón in matris ulere sed ita ut in ea incarnationem operaretur. Qua profecto sunt insititia. f Edit. fj ὑπὸ. R. 2925 εἰ ὑπὸ. NOTE. (91 Πρὺς τοὺς «έχοντας. Ad eos qui, etc. Cavillus hic erat Severianorum, quem refert Leon- continu, quam qua discret: quantitatis sunt, numerari : ἀλλὰ xai τὸ, ἠνωμένον, πλὴν τὸν οἰκεῖον tius, act. 7. De sect. ubi respondet tam ea que λόγον διαχρινόµενον ἀποσῶζον, quin οἱ illud quod Yu DE FIDE ORTHODOXA LIB. III. 1914 εἰδ ὑπὺ τὸ συνεχὲς ποσὸν ἀνάγονται b, fj ὑπὸ τὸ A de Domini naturis perlentetnr, ad continuamne διωρ,σμένον, ἐροῦμεν , ὅτι αἱ τοῦ Κνρίου φύσεις, οὔτε ἓν σῶμά εἶσιν , οὔτε µία ἐπιφάνεια, οὔτε µία γραμμὴῆ, οὗ χρόνος, οὗ τόπος, ἵνα ὑπὸ τὸ συνεχὲς ἀναχθῶσι ποσόν ' ταῦτα γάρ εἰσι τὰ συνεχῶς ἀρι- 0μούμενα. Ἱστέον δὲ ὡς ὁ ἀριθμὸς, τῶν διαφερόντων ἐστί * χαὶ ἀδύνατον ἀριθμεῖσθαι, τὰ χατὰ μηδὲν διαφέ- ροντα ΄ καθ à δὲ διαφέρουσι, χατὰ τοῦτο xal ápt- θμοῦνται * ofov ὁ Πέτρος xal ὁ Παῦλος, καθ’ ὃ μὲν ὕνωνται, οὖκ ἀριθμοῦνται. Τῷ λόγῳ γὰρ τῆς οὐσίας ἐνούμενοι, δύο φύσεις οὗ δύνανται λέγεσθαι ' καθ) ὑπόστασιν δὲ διαφέροντες, δύο ὑποστάσεις λέγονται. Ὥστε ὁ ἀριθμὸς τῶν διαφερόντων ἐστὶ, xaX i τρόπῳ διαφἐρουσι τὰ διαφέρηντα , τούτῳ τῷ τρόπῳ xol ἀριθμοῦνται. νωνται μὲν οὖν αἱ τοῦ Κυρίου φύτεις ἀσυγχύ- τως xaü' ὑπόστασιν, διῄρηνται δὲ ἁδιαιρέτως λόγῳ γαὶ τρόπῳ τῆς διαφορᾶς. Καὶ ᾧ μὲν τρόπῳ Ίνωνται, οὖκ ἀριθμοῦνται’ οὗ γὰρ καθ) ὑπόστασιν δύο εἶναί Φαμεν τὰς φύσεις τοῦ Χριστοῦ * ᾧ 6E τρόπῳ ἁδιαιρέ- τως διῄρηνται, ἀριθμοῦνται ' δύο γὰρ εἰσὶν αἱ φύσεις τοῦ Χριστοῦ, λόγῳ xai τρόπῳ τῆς διαφορᾶς. νω- µέναι γὰρ καθ ὑπόστασιν, xal τὴν ἐν ἀλλήλαις περιχώρησιν ἔχονυσαι, ἀσυγχύτως Ίνωνται, τὴν οἱ- xtlav ἑκάστη φυσιχὴν διαφορὰν διασώζουσα. Τῷ τρόπῳ τοιγαροῦν τῆς διαφορᾶς, xat µόνῳ ἁρι- Ομούμεναι, ὑπὸ τὸ διωρισμένον ποσὸν ἀναχθή- σονται. ET; τοίνυν ἐστιν à Χριστὸς, θεὸς τέλειος xal ἄν- Όρωπος τέλειως' ὃν προσχυνοῦμεν σὺν Πατρὶ xai Mv:ópatt, μιᾷ προσχυνήσει μετὰ τῆς ἀγράντου σαρχὸς αὑτοῦ, οὐχ ἁπροσχύνητον τὴν σάρχα λέ- Ύοντες * προσχυνεῖται γὰρ Ev τῇ μιᾷ τοῦ Λόγον ὑποστάσει, ftu αὐτῆῇ ὑπόστασις Ὑέγονεν: οὗ τῇ χτίσει λατρεύοντες. Οὐ γὰρ ὡς ψιλὴν σάρχα ! προσ- πυνοῦμεν, ἁλλ' ὡς ἠνωμένην θεότητι, χαὶ εἰς ἓν πρήσωπον xal µίαν ὑπόστασιν τοῦ θεοῦ Λόγου, τῶν 650 αὑτοῦ ἀναγομένων φύσεων. Δέδοιχα τοῦ ἄνθρα- x^; ἄφασθαι διὰ τὸ τῷ ξύλῳ συνημμένον πῦρ. Ἡροσ- πυνὺὼ τοῦ Χριστοῦ τὸ συναµφότερον, διὰ τὴν τῇ σαρχὶ ἠνωμένην Ὀεότητα. Οὐ γὰρ τἐταρτον { (29) " Cyrill. in def. Anath. 8 cont. Theod. quantitatem, an ad discretam referantur, sic. re- spondebimus : Domini 916 naturas neque corpus unum esse, neque lineam unam, neque tempus, neque locum, ut ad continuam quantitatem redu- cantur. Hc enim sunt, qux continue quanta. cen- sentur. Sciendum porro est ea in numcrum cadere qux inter se distinguuntur , nec numerari ca posse in- ter qu nulla distinctio est : sed quatenus distin- guuntur, eatenus numerari; ex. gr., Petrus et Pau- lus, qua ratione uniti sunt, non numerantur ; nam, cum secundum essentiam copulentur, dici non possunt du: natura : at vero, cum ratione persona differunt, du: proinde personze dicuntur. Ex quo patet numerum iis convenire, qua» inter se differunt ; et quatenus differunt, hactenus quoque ea numerari. Dua Christi nature discrete. — Quocirca Domini natur, quantum ad personam attinet, absque cenfusione unitz sunt ; quantum autem ad diffe- rentie rationem, absque divisione distinguuntur. Λο quidem qua ratione unità? sunt, minime nume- rantur (neque enim duas quantum ad personam dicimus esse Christi naturas), qua autem citra divisionem distinct sunt , numerantur. Duz enim Christi naturz sunt, distinctionis ratione et modo : nam quia ratione persons unitz sunt, ct invicem se pervadunt, citra confusionem uniuntur, suam naturalem differentiam Απ retinentes. * Quare, cum distinctionis modo, ejusque sola ra- tione numerentur, ad discretam quantitatem re- digentur. Quomodo Christi caro adoretur. — Quapropter τὸ unus est Christus, Deus perfectus, et homo per« fectus, cui unam camdemque adorationem cum Patre et Spiritu, non exclusa immaculata ejus car- πο, adhibemus. Neque enim adorandam esse car- nem ejus negamus : quippe qux adoratur in una Verbi persona, qu:? quidem ipsi persoma et hypo- stasis facia est. Qua in re non creatur» servimus; non enim illam, ceu nudam carnem adoramus, scd velut divinitati unitam : et quia dux ipsius natur: ad unam Dei Verbi personam reducuntur, unamque subsistentiam. Carbonem tangere ob ignem cum ligno conjunctum vereor. Ambas Chri- VARLE LECTIONES. 5 Edit. 1. omnes φιλῇ σαρχἰ. .. . Ἠνωμένη. ^ Cod. S. Hil. R. 7, Colb. $ et Euthym. ἀναφέροιντο. Colb. alter διαφέροιντο. ) Mss. οὗ τέταρτον. i Cod. fere NOTE. unitum est, modo propriam rationem suam, qua D qui duas naturas integras Christo tribuendo, qua. distinguitur, incolumeni servet. Eadem responsione Theologus, olim orat. 57, similem solverat Euno- mii argutalionem contra trium divine essentiz personarum consubstantialitatem : cui Nyssenus, aliique ejusdem xvi adjungi possunt. (22) Οὔτε γὰρ τέταρτο». Non enim quartam per- sonam. Apollinarist:?, ut ante. dicebamus, Catho- licos lacessebant ceu ἀνθρωπολάτρας, hominicolas, ternitatem. pro Trinitate inveherent. Hoc. refert Nazianzenus, epist. 4, ad Cled., ut Athanasii ad Epictetum epistolam taceam, innuitque Apollina- rius ipse in Professione fidei ad Jovianum, ct in libello Quod tnus. sit Christus. Anastasius Antio- chenus criminationem hanc in libro Περὶ érvep- γειῶν, De operationibus, confutavit hoc exemplo : Ὑπόθου τρεῖς εἶναι στήλας χαλκᾶς, καὶ τὴν uíav 1015 S. JOANNIS DAMASCENI 1016 sti. naturas ob unitam carni divinitatem adoro. A παρεντίθηµι πρόσωπον ἐν τῇ Τριάδι’ ph Υένοιτο" Non quartam "frinitati personam infero: absit! ἀλλ ἓν πρόσωπην ὁμολογῶ τοῦ Θεοῦ Λόγου xal sed unam Dei Verbi, carnisque ipsius personam «f; σαρχὸς αὐτοῦ. Τριὰς γὰρ ἔμεινεν fj Τριᾶς, xal confiteor. Trinitas quippe etiam post Verbi ineaf- — pevà την τοῦ Λόγου σάρχωσιν. nationem Trinitas mansit. Post caput 80; seu 9 libri iv, iu edi'is et compluribus mss.denuo de eadem questione disputatur, cum eadem inscriptione iisdemque pene verbis. Quam, quia desunt in codd. S. Hil. et Reg. 2497 et in 2498, superffua de- clarantur, addita in ora libri voce περισσὸν, ad illum locum pertinere non debent, sed insititia esse prorsus apparent ; idcirco 217 huiece capiti 59, seu octavo libri wi, subjicienda censui, secundum tritam | metho- dum quam tenni in. Dialecticis, et ne prater auctoris propositum, quod veteres. indices aliaque monumenta significant, liber De fide orthodoxa ultra centesimum caput exporrigatur. Ad eos qui sciscilantur, utrum ad continuam. quan- titatem, vel ad discretam, due nature re[e- rantur. Domini natürze, nec unum corpus sunt, nec su- perficies una, nec linea, nec locus, nec tempus, ut &d continuam quantitatem reducantur. lstxc enim C sunt, que numerantur. AL Domini nature citra confusionem ullam secundum hypostasim inler se ünit:e sunt, ac citra divisionem discrete, ratione himirum et modo discriminis utriusque. Et qui- dem, qua ratione unit:e sunt, non numcrantur, heque duas essc personas Christi naturas dicimus, aut duo secundum hypostasim. Qua vero ratione Indivisim distinguuntur, hac numerantur. Dus siquidem naturz sunt, ratione et modo discrimi- his. Cum enim inter se secundum hypostasim uniantur, seseque mutuo pervadant. citra confu- sionem €opulantur ; ita ut altera in alteram non mutetur, sed suum utraque discrimen naturale etiam post unitionem conservet. Nam quod crea- Lum est, creatum mansit, οἱ quod increatum, in- creatum. Quare, cum diíferenti:o modo, eoque solo numerentur, ad discretam quantitatem reducendaze sunt. Neque enim fieri possit, ut qux nullatenus inter se discrepant, numerentur : sed qua ratione quaedam differunt, ea quoque numerari solent. Ex. gr., Petrus ct Paulus, quaterius simul uniuntur, numerum respuunt; quia, cum essenti: ratione unianlur, dua nature nec sunt, nec dicuntur Πρὸς τοὺς ἐρωτῶντας, el ὑπὸ tó συνεχὲς zocór ἀν ἆγογται, ἢ ὑπὸ τὸ διωρισµένον , αἱ δὺο φύ- σειςξ Al τοῦ Κυρίου φύσεις, οὔτε ἓν σῶμά clovy , οὔτε ἐπιφάνεια µία, οὔτε γραμμὴ, οὐ τόπος, οὗ χρόνος, ἵνα ὑπὸ τὸ συνεχὲς ποσὸν ἀναχθῶσι ' ταῦτα γάρ εἰσι, τὰ συνεχῶς ἀριθμούμενα. νωνται δὲ al. τοῦ Kv- plou φύσεις ἀσυγχύτως xa ὑπόστασιν, xa διῄρτν- ται ἁδιαιρέτως, λόγῳ xal τρόπῳ τῆς διαφορᾶς. Καὶ ᾧ μὲν τρ/πῳ ἥνωνται, οὐκ ἀριθμοῦνται. Οὐ γὰρ λέ- γοµεν δύο ὑποστάσεις εἶναι τὰς φύτεις τοῦ Χριστοῦ, 1| δύο χατὰ τὴν ὑπόστασιν ^ ᾧ δὲ τρόπῳ ἁδιαιρέτως διῄρηνται, ἀριθμοῦνται. Δύο γάρ εἰσι φύσεις, λόγῳ καὶ τρόπῳ τῆς διαφορᾶς. ΗἩνωμέναι γὰρ χαθ) ὑπό- στασιν, xal ἐν ἀλλήλαις περιχωροῦσαι. ἀσυγχύτως Ένωνται. τὴν εἰς ἀλλίλας μεταθολὴν οὐ δεξάµεναι, τὴν οἰχείαν ἑχάστῃ φυσιχὴν διαφορὰν, χαὶ μετὰ thv ἔνωσιν διασώξζουσαι. Τὸ γὰρ κχτιστὸν διέμεινε χτι- στὸν, καὶ τὸ ἄχτιστον, ἄχτιστον. Ti τρόπῳ τοίνυν τῆς διαφορᾶς, χαὶ µόνῳ ἀριθμούμεναι, ὑπὸ τὸ διω- ρισµένον ποσὸν ἀναχθήσόνται. ᾿Αδύνατον γὰρ τὰ χατὰ μηδὲν διαφέροντα ἀριθμεῖσθαι * xa05 δὲ δια- φέρουσι , χατὰ τοῦτο ἀριθμοῦνται * olov ὁ Πέτρος, καὶ ὁ Παῦλος . xa05 μὲν Ίνωνται, οὐχ ἀριθμοῦνται * τῷ λὀγῳ γὰρ τῆς οὐσίας ἐνούμενοι, δύο φύσεις οὔτε εἰσὶν, οὔτε λέγονται’ χαθ᾽ ὑπόστασιν δὲ διαφέροντες, δύο ὑποστάσεις λέγονται. Ὥστε ἡ διαφορλ, αξτία τοῦ ἀριθμοῦ. | : quatenus vero personaliter inter se discrepant, dua persona dicuntur. Ex quo perspicuum fit differentiam esse causam numeri. CAP. IX. Ad illud quod queritur, sitne ulla natura qug subsi- slentia careat, responsio. Quamvis enim nulla sit natura, qux» subsisten- ΚΕΦΑΛ. &' [NT]. Πρὸς τὸ, εἰ [οὐκ] ἔστι φύσις ἀνυπόστατος, ἀπάντησις. Ei γὰρ xai µή ἐστι φύσις (25) ἀνυπόστατος , f NOTE. ἐχπυρωθεῖσαν ἄχρως , xaY ῥάδδον £v τῇ χειρὶ αὑτΏς D quam Leonitio teste, act. 7 De sect. hoc modo strue- προτεθεῖσαν * εἶτα ἐπειδὴ αἱ ἄλλαι δυο ἀθλαθεῖς τοῖς προσαπτοµένοις εἰσὶν, αὕτη δὲ ἀνέπαφος διὰ τὴν λαμπρότητα τῆς ἑχπυρώσεως, ἄρα τέσσαρες στηλαί εἰσι, χαὶ οὐ τρεῖς ; Pone ires esse statuas ἄπΠεᾷδι quarum una admodum sit candens, que manu vit- qam teneat : jam ex eo quod duabus illis non ἰα- duntur qui ipsas lteligerint , islec autem propler eximium ardorem minime tangi queat, num idcirco guatuor erunt statut, et non tres ?. Nestorium, qui orthodoxos ἀνθρωπολάτρας appellitabat , Cyrillus, Ib. 1 contra. ipsum, ostendit criminis hujus esse reum, qui Christum, quem merum esse hominem sentiret, adorandum tamen non negabat : Propter €um qui latet, aiebat ille, eum qui apparet adoro. ) El γὰρ xal μὴ ἐστὶ φὖσις. Etsi enim nulla (€ nalura, Alteram diluit cavillaüonem Severi, hat : Si duas naturas dicitis , vel ille subsistentiam habent, vel ea carent, Si subsistentiam habent, per- sonas duas introducitis, Christos duos, filios duos. Sin subsislentia carent, jam in rerum natura nox exsistunt. Leontius vero, Nisi Christus, inquit , ez naturis duabus constet, ut. dicitis, aut ille subsisten- tiam habent, aut ea carent, Si subsistentiam habent, dug proinde persona sunt : sin ea carent, jam am- plius non exstant. Quocirca in Defensionibus osten- dit Severianos pro Nestorianis pugnare : "Ἠχουσά τινος, inquit, γεννχίως οἰομένου διαλέγεαθαε, ὅτι οὑκ ἔστι φύσις ἁπρόσωπος ἀλλὰ παρέπεται τῇ φύσει xal τὸ πρόσωπον. El οὖν δύο φύσεις, πάντως xai δύο πρόσωπα. Πῶς οὐχ ἂν τοὺς τὰ τοιαῦτα προδαλλοµέ- νους ἑλεήσειεν ; Oi σαφῶς οὕτω προσπταίονσε, xal Νεστορίῳ προσπο!ούμενοι πολεμεῖν, τοῖς αὐτοῦ προ- 1017 DE FIDE ORTHODOXA 118. 11I. 1018 οὐσία ἀπρόσωπος * ἓν ὑποστάσεσι γὰρ xal προσώποις A tia careat, nec ulla substantia, quie persona expers f τε οὐσία xa ἡ φύσις θεωρεῖται * ἀλλ’ ox ἀνάγχη τὰς ἀλλήλαις ἑνωθείσας φύσεις καθ) ὑπόστασιν, ἑχάστην ἰδίαν χεχτῆσθαι ὑπόστασιν' δύνανται γὰρ elc µίαν συνδραμοῦσαι ὑπόστασιν , µήτε ἀνυπόστατοι εἶναι, μῆτε ἰδιάζουσαν ἑκάστῃ ἔχειν ὑπόστασιν, ἀλλὰ píav xal τὴν αὐτὴν ἀμφότεραι 'H αὐτὴ γὰρ τοῦ Λόγου ὑπόστασις, ἀμφοτέρων τῶν φύόεων ὑπόστασις χρηµατίσασα, οὔτε ἀνυπόστατον αὐτῶν μίαν εἶναι συγχωρεῖ, οὔιε μὴν ἑτεροῦποστάτους ἀλλήλων εἶναι παραχωρεῖ , οὐδὲ [εἶναί *] ποτε μὲν τῆσδε, ποτὲ δὲ ἐχείνης, ἀλλ) ἀεὶ ἀμφοτέρων ἁδιαιρέτως, χαὶ ἆγυ- ρίστως ὑπάρχει ὑπόστασις ' οὗ µμεριζομένη καὶ διαιρουµένη, xal µέρος μὲν ἑαυτῆς τῇδε, µέρος δὲ τῇδε διανέµουσα, ἁλλὰ πᾶσα ταύτης χα) mdca exsistal (quippe cum et substantia, et. natura in subsistentiis considerentur ei personis), at non idcirco necesse est ut natura illae, qua secundum hypostasim inter se unite sunt, 9168 suam sin- gule hypostasim habeant. Fieri enim potest, αἱ in unam personam convenientes, nec substantia ca- reant, nec rursus separatam ac propriam subsi- stentiam habeant, sed amb» unam et eamdem '*, Nam, cum una et eadem Verbi persona ambarum naturarum persona exstiterit, nec ultramvis harum subsistentia carere sinit, nec rursus eas diversam inter se subsistentiam habere concedit, nec de- mum ut nunc hujus, nunc illius, persona sit, sed utriusque semper citra divisionem et separationem ἐχείνης. ἀμερῶς xat ὁλοσχερῶς ὑπάρχουσα. Οὐ γὰρ D hypostasis exsistit : sic nimirum ut non in partes ἰδιοσυστάτως ὑπέστη ἡ τοῦ θεοῦ Λόγου σὰρξ , οὐδὲ ἑτέρα ὑπόστασις Ὑέγονε παρὰ τὴν τοῦ Θεοῦ Λό- you ὑπόστασιν, ἀλλ ἓν αὐτῇ ὑποστᾶσα, ἑνυπόστα- τος μᾶλλον, καὶ οὐ χαθ᾽ ἑαυτὴν ἰδιοσύστατος ὑπό- στασις Yiyove. Αιὸ οὐδὲ ἀνυπόστατός ἐστιν , οὐδὲ ἑτέραν Ev τῇ Τριάδι παρεισφἑρει ὑπόστασιν. secetur ac dividatur, suique partem huic, partem- que illi tribuat, sed tota hujus, ac tota illius indi- vise, atque in totum sit. Neque enim ut seorsim subsisteret, Dei Verbi caro condita est, aut prater Dei Verbi personam alia faeta fuit persona: sed cum in ea subsisteret, facta est. potius. ἑνυπόστα- τος, id est, in alio substans, quam seorsim in seipsa substans hypostasis. Quamobrem nec caret subsistentia, nec alteram in "Trinitate personam inducit. ΚΕΦΛΛ. I' [NA']. Περὶ τοῦ Τρισαγίου. - Ἐντεῦβεν (24) χαὶ τὴν ἓν τῷ Τρισαγίῳ προσθἠχην CAP. X. De liymno trisagio. Divina nomina communia. — Qux cum ita sint 't, *5 Leont. De sect. act. 7. 1 Dam. epist. ad Jord. archim. VARIA LECTIONES. * Deest εἶναι, in editis οἱ mss., et in cod. S. Hil. additum est a recoguitore. NOTA. 6λήμασι χἐχρηνται, xal τὴν ἔκείνου νόσον τότε àq' C. tus sit. Ecquis enim ignorat id quod universale est, ἑαυτῶν ἀσφαλίζονται * Quemdam audivi qui generose disputare sibi videbatur, asserentem nullam exstare naturam sine persona propria, sed personam nature conseclariam esse. ltaque si due nature , dug quo- que persone sunt. (Quem non misereat. eorum qui talia objectant, quos quidem sic offendere perspicuum sif, ul, cum. se fingant contra Nestorium pugnare fpsiusmet argumentalionibus utantur, inque semet- ipsis morbum ejus corroborent ? Pari modo Leon- tius, lih. 1 Cont. Nestor. et Eutych. argumentationis hujus ut Eutychianos, sic et. Nestorianos auctores c^nset, respondetque, ut in libro De sectis , aliud esse ὑπόστασιν, aliud. ἐνυπόστατον : unam porro Christi personam et hvpostasim esse, duo vero £v- υπήστατα, duasve naturas in persona eadem sub- sistentes. Videsis qux dixi ad cap. 29 Dialect. Eo- dem sensu pergit Eulogius : El μὲν ὅτι οὗ δυνατὸν τὰς φύσεις ἄλλως, 7| £v προσώποις θεωρεῖσθαι, τού- τοις πᾶς ὅστις xal τῶν μιχρὰ εἰδύτων συνοµολογή- σειεν. Tí; γὰρ ἀγνοεῖ, ὅτι τὸ καθόλου ἐν τοῖς χατὰ έρος προσώποις , ὥσπερ ταῖς χαρακτηοιστιχαϊῖς ὑποστάσεσι θεωρεῖται * olov ἡ τῆς θεότητος φύσις tv Πατρὶ, ἐν Yt, καὶ ἐν ἁγίῳ Ηνεύματι * ὁμοίως ἡ ἀγγελιχὴ φύσις, ἓν Miyatà, ἐν Γαδρι]λ, xo τοῖς λοιποῖς.... tl δὲ τοῦτο ςούλονται χατασχευάζειν, ὅτι Tig" φύσει ἰδιάζον παρέπεται πρόσωπον ἐπὶ τῶν ph xa0' ὑπόστασιν ἠνωμένων * ὅ ἐστιν οὐσιῶν, xal τούτον ὀρθῶς ἔχειν ἡγοῦμα, τὸν λόγον. 'Επὶ δὲ τῶν bv συνθέσει, xat ἐνυποστάτως ἠνωμένων πόῤῥω τῆς ἀληθείας χαθέστηχεν * Si quidem non posse fieri di- cant, u£ natura cognoscantur, nisi in. personis, hoc profccto illis concesserit quisquis vel modicum peri- in singulis personis , ceu. subsistentiis sigillantibus inspici; puta. deitatis naturam in Patre et Filio et Spiritu sancto, angelicam in Michaele, Gabriele , et reliquis.... sin autem contendunt unamquamque na- (uram propriam personam comitari ; hoc. equidem esse verum censuerim in naturis, sive substantiis que secundum hyposiasim unite non sunt : ast. procul abest a vero, si sermo est de naluris qua per compo- silionem et hypostatice copulantur. (24) Ἑντευθεν δέ. Que cum ita sint, etc. Νϊηϊ- '»um Petrus Fullo, occupata sede Antiochena , sub colore Nestoriani erroris eliminandi , celebratissi- mum bymnum hunc sic adauxisse fertur : Sancius Deus , sanctus. fortis, sanctus immortalis, qui cruci- fixus es pro nobis, miserere nostri. Quam interpola- tionem Jacobitze Svri, Armenique admisere, pro- pter quam, quia Christi deitati perpessionem aflin- ere videbantur, Thcopaschite eliam audierunt. D Insuper quia communis fidelium sensus crat, ejus- modi Trisagiis singulas Trinitatis personas compel- lari, multi arbitrati sunt a Fullone, vel Trinitatem ipsam, ceu affixam cruci, przdicari, aut quemdam alium n Filio, qui crucifixus esset, ut. Noster ex- plicat. Feruntur apud Zonaram epistolze Felicis 111 papa, et Acacii CP. alierumque episcoperum no- minibus iascriptz, quibus Petrus Fullo mukiplizis hzresis reus babetur ob hanc mutationem. Has vero doctissimus Valesius adulterinas pulat ; e con- tra Guillelmus Cave sinceras esse probat in llistor. liuerar. in Felice; quin etiam Cl. Franciscus Pagi, ad annum 485. Plura scripsit Noster de hymno Trisagio in epistola ad Jordanem. Caterum Ephrat- 1019 S. JOANNIS DAMASCENI 1020 appendicem illam, quam Petrus Cnapheus, seu A ὑπὸ τοῦ µαταιόφρονος Πέτρου τοῦ κναφέως vevtvz- Fullo, Trisaglo bymno adjecit, impiam esse statui- mus, ul quz quartam inducat personam, 4ο Dei Filium, vim illam nimirum Patris vere subsisten- tem, seorsim collocet, et seorsim rursus eum, qui cruci affixus est, ac si ab illo forti diversus cesset, vel Trinitatem sanctam passioni obnoxiam opine- tur, Patremque ac. Spiritum sanctum in crucem agal. Procul sit blasphema hsc et adulterina nu- gacitas. Nos quippe illud, sanctus Deus de Patre accipimus : non quod ipsi soli divinitatis assigne- mus nomen. Nam et Filium, et Spiritum sanctum Deum agnoscimus. Itidem illud, sanctus fortis, Fi- lio tribuimus : non quod Patrein et Spiritum san- ctum virtute spoliemus. Ac denique illud , sanctus µένην, βλάσφημον ὁριζόμεθα, ὡς τέταρτον παρεισ- άγουσαν πρόσωπον, χαὶ ἀναμέρος τιθεῖσαν τὸν τοῦ θεοῦ ΥἼὸν, τὴν τοῦ Πατρὸς ἑνυπόστατον δύναμιν, xal ἀναμέρος tbv ἑσταυρωμένον ὡς ἄλλον ὄντα παρὰ τὸν ἱσχυρὸν, f) παθητὴν τὴν ἁγίαν Τριάδα δοξάζου- σαν, xal σνσταυροῦσαν τῷ Υἱῷ τὸν Πατέρα χαὶ τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον. Ἅπαγε ταύτην τὴν βλάσφημον ! καὶ παρέγγραπτον φλναρίαν. Ἡμεῖς γὰρ 15, ἅγιος ὁ θεὸς, ἐπὶ τοῦ Πατρὸς ἐχλαμθάνομεν , οὐχ αὐτῷ µόνῳ τὸ τῆς Οεότητος ἀφορίφοντες ὄνομα, ἀλλὰ xal τὸν Υἱὸν θεὸν εἰδότες, xaX τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον * xai τὸ, ἅγιος ἱσχυρὸς, ἐπὶ τοῦ Υἱοῦ τίθεµεν , οὐχ ἁπ- αμφιεννύντες τῆς ἰσχύος τὸν Πατέρα καὶ τὸ Ηνεῦμα τὸ ἅγιον * xaX τὸ, ἅγιος ἀθάνατος, ἔπι τοῦ ἁγίου immortalis , Spiritui sancto ascribimus: non ut B Πνεύματος τάττοµεν, o0x ἔξω τῆς ἀθανασίας τιθέν- Patrem οἱ Filium ab immortalitate excludamus, seil ut in unaquaque persona omnia divina nomina simpliciter et absolute sumamus, divinum scilicet Apostolum imitantes, cujus hxc verba sunt : Nobis aulem unus Deus Pater, ex quo omnia, et nos ex ipso ; el unus Dominus Jesus Christus, per quem omnia, et nos per ipsum : 919 et unus Spiritus sanctus, in quo omnia, et nos in. ipso". ltemquce Gregorium ^ illum Theologum ad hunc. modum loquentem : Nobis autem unus Deus Pater, ex quo omnia ; et unus Dominus Jesus Christus, per quem omnia ; et unus Spiritus sanctus, in quo omnia : his voculis, ex quo, per quem, et in quo, non sciu- dentibus naturas (neque enim alioqui praepositiones ille, aut nominum ordines unquam mutarentur), verum unius ac inconfuse nalura proprietates exprimentibus. Idque liquet ex eo quod rursus in unum colliguntur, si modo quispiam illud apud Apostolum haud negligenter legat: Er ipso, et per ipsum, et in ipso sunt omnia, ipsi gloria in se- cula seculorum. Amen Ἱ9. Nam quod non de Filio duntaxat **, sed de san- cta Trinitate diclus sit ter sancins liymnus, te- stantur divinus sacerque Athanasius , Basilius, et Gregorius, ac totus Patrum a Deo afflatorum cho- rus ; nempe quod sancta illa Seraphim per trinam " [ Cor. vit, δ. "Orat. 59. 7* Ποπ. χι, 36. τες τὸν Πατέρα xai τὸν Υἱὸν, ἀλλ tp! ἑχάστης τῶν ὑποστάσεων πάσας τὰς θεωνυµίας ἁπλῶς xai ἆπο- λύτως ἐχλαμθάνοντες, xal τὸν θεῖον ᾿Απόστολον Ex- μιμούμενοι , φάσχοντα *. 'Hyiv δὲ εἷς θεὺς ὁ Πά- tp, ἐξ οὗ τὰ πάντα, καὶ ἡμεῖς ἐξ αὑτοῦ' καὶ elc Κύριος Ἰησοῦς Χριστεὺς, δι οὗ τὰ πάντα , καὶ ἡμεῖς δι) αὐτοῦ * καὶ ἓν Πνεῖῦμα ἅγιον, ἐν dp τὰ πάντα καὶ ἡμεις ἐν abc P. O0. μὴν ἀλλά χαὶ τὸν θεολόγον Γρηγόριον, ὧδέ πη λέγοντα ' "Hye δὲ clc θεὸς ὁ Πατὴρ. ἐξ οὗ τὰ πάντα, xal elc Κύριος ]ησοῦς Χριστὸς, δι οὗ τὰ πάντα, καὶ ἓν Πνεῦμα ἅγιον, ἐν ᾧ τὰ πάντα, τοῦ, ἐξ οὗ, xat, δι οὗ, xal, ἐν ᾧ, μὴ φύσεις τεµνόντων ' οὐδὲ γὰρ ἂν µετέπι- πτον αἱ προθέσεις, T] αἱ τάξεις τῶν ὀνομάτων' ἀλλὰ χαρακτηριζόντων μιᾶς xat ἀσυγχύτου φύσεως ἰδιότη- τας’ xal τοῦτο δῄλον ἐξ ὧν εἰς Ev συνάγονται πάλιν, εἰ τῷ μὴ παρέργως ἐχεῖνο ἀναγινώσχεται παρὰ τῷ αὐτῷ ᾿Αποστόλῳ, τὸ, ἐξ αὐτοῦ , xav δι αὐτοῦ xol ἐν αὐτῷ τὰ πάντα. αὐτῷ δόξα slc τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Αμήν. "O:t γὰρ obx εἰς τὸν Yibv µόνον λέλεχται τὸ τρ:σ- άχιον, ἀλλ' εἰς τὴν ἁγίαν Τριάδα, µάρτυς 6 θεῖος xol ἱερὸς ᾿Αθανάσιος, Βασίλειός τε, καὶ Γρηγόριος, xai πᾶς 6 τῶν θεοφόρων Πατέρων χορός ὅτιπερ διὰ τῆς ερισσῆς ἁγιότητος, τὰς τρεῖς τῆς ὑπερουσίου θεότη- ο Vid. epist. ad Jordan. VARLE LECTIONES. 1 Reg g. 4 thv τοια.την ῥλασφημίαν. R. 9924 habet βλασφηµίαν , sic vetus interpr. et Vaber blasphemiam posuerunt, Hzc qu: ad Spiritum sanctum spectant, desunt in Reg. 2950 οἱ apud Paulum I Cor. vii; leguntur in aliis codd. et apud asilium, De Spirit. sancto ct apud Nazianz. Orat. 59, nec non apud ipsummet Damascenum in Parallelis, et alibi. Neque hic erant omittenda. NOTAE. mius Antiochenus apud Photium, co. 926, canti- D Syriaco Alexandrini nomen non legatur. Dubinm cum istud ab Orientalibus totum referri ad Filium tradit; hoc est ab Ecclesiis Antiocheno presuli subjectis. Quin nec ita pridem Calendio, qui Ful- loni subrogatus fuerat, ut additamentum illud in bonam partem traheretur, hec alia verba inte- texuit : Χριστὲ βασιλεὺ , Christe qui crucifi- $us , ctc. Guido Fabricius Boderianus Antverpiz edidit Syriace et Latine quxdam ad Baptismi et sacra synaxis ritus pertinentia , ceu Severi pa- t(riarche — Alexandrini essent, cum tamen in textu non est quin Severus iste Antiochenus sit, Severia- norum princeps. Enimvero ad calcem Trisagius hymnus cum additione sic habetur : Glorificatio am- gelorum, dum crucifigeretur Dominus noster : ΦΑΝΟΤΟΣ DEUS, SANCTUS FORTIS, SANCTUS IMMORTALIS. Joseph et Nicodemus dixerunt : QUI CRUCIFIXUS ES PRO NOBIS, MISEREBRE NOBIS, Unde colligas liturgiam hanc Jaco. bitarum Severianorumve fuisse , non Catholice- ruin. 1091 ΡΕ FIDE ORTHODOXA LID. III. 1092 τος ὑποστάσεις, τὰ ἅγια Σεραφὶμ ἡμῖν ὑπεμφαί- Α sanctitatem, tres superessentialis divinitatis per- νουσι. Διὰ δὲ τῆς μιᾶς χυριότητος, τὴν µίαν τῆς ΟεαρχιχΏς Τριάδος οὐσίαν τε χαὶ βασιλείαν γνωρί- ζουσι. Φησὶ γοῦν ὁ Θεολόγος Γρηγόριος ᾽ Οὕτω μὲν οὖν τὰ "Αγια τῶν ἁγίων, ἃ χαὶ τοῖς Σεραφὶμ συγ- καλύπτεται, xal δοξάξεται τρισὶν ἁγιασμοῖς , εἰς μίαν συνιοῦσι χυριότητα xal θεότητα. "O καὶ ἅλλῳ τιν) τῶν πρὸ ἡμῶν πεφιλοσόφηται χάλλιστά τε xal ὑφηλότατα. Φασὶ μὲν οὖν (25) καὶ οἱ τὴν ἐχχλησιαστικὴν ἱστορίαν συντάδαντες, ὅτι λιτανεύοντος τοῦ ἐν Κων- σταντινουπόλει λαοῦ, διά τινα θεήλατον ἀπειλὴν, ἐπὶ Πρόχλου τοῦ ἀρχιεπισχόπου γεγενημένην , συνέδη ἁρπαγῆναι παιδίον Ex τοῦ λαοῦ, xaX οὕτω μυηθῆναι ὑπ ἀγγελιχῆς τινος διδασκαλίας τὸν Τρισάγιον ὕμνον, "Αγιος ὁ θεὸς, "Αγιος ἰσχυρὸς, "Αγιος ἀθάνατος ἐ.1έησον ἡμᾶς" χαὶ αὖθις ἑπιστραφέντος τοῦ παιδίου, xa τὸ μυγθὲν ἀπαγγείλαντος, σαι τὸν ὕμνον ἅπαν τὸ πλῆθος, xal οὕτω χοπάσαι τὴν ἀπειλήν. Καὶ ἐν τῇ ἁγίᾳ δὲ, χαὶ µεγάλη, καὶ οἰχουμενιχῇ τετάρτῇῃ συν- όδῳ, τῇ £y Χαλκηδόνι φημὶ, οὕτως ὑμνηθῆναι ὁ τρισ- ἁγιος οὗτος ὕμνος παραδέδοται’ οὕτω γὰρ τοῖς πε- πραγµένοις ? τῆς αὐτῆς ἁγίας συνόδου ἐμφέρεται * γέλως οὖν ὄντως xal παίγνιον, τὴν δι’ ἀγγέλων µνη- θεἶσαν, xai τῇ τῆς ἐἑπαγωγῆς λήξει πιστωθεῖσαν 9, xai τῇ τοσῶνδε τῶν ἁγίων Πατέρων συνόδφ χυρω- 0εἶσάν τε καὶ βεθαιωθεῖσαν , καὶ πρότερον ὑπὸ τῶν Σεραφὶμ ὑμνηθεῖσαν τρισάγιον ᾠδὴν, ὡς τῆς τρισ- sonas nobis indicent ; per unam autem domina- tionem, unam divin: Trinitatis substantiam , int- periumque declarent. Ait quippe Gregorius Theo- logus *' : Sic porro Sancta sanctorum, que etiam a Seraphim obteguntur, ac tribus sanctificationibus celebrantur, in unam dominationem οἱ divinitatem conveniunt ; id quod et alius quispiam majorum nostrorum pulcherrime ac sublimissime edisse-: ruit. Trisagii traditio, sub Proclo pontifice, — Jam vero narrant ecclesiastiez historia scriptores 55, cum plebs Constantinopolitana, Proclo archiepiscopum agente, minaci quadam immissa divinitus tempe- state conterrito, supplex Deo preces adhiberet, B puerum quemdam ο plebe in sublime raptum, an- gelis quibusdam magistris Trisagium hnnc hymnum didicisse: Sancius Deus, Sanctus fortis , Sanctus immortalis, miserere nobis. Cumque loco suo puer redditus id quod didicerat, retulisset, multitudi- nem universam hymnurn hunc cecinisse, atque hoc pacto imminentem calamitatem quievisse. Quin in sancto magnoque, et universali quarto illo conci- lio, quod Chalcedone coactum est, ita cantatus fuisse hic hymnus traditur; quemadmodum in sanctze hujus synodi actis recitatur **. Quamobrem ridiculum prorsus et ludicrum fuerit , canticuni istud Trisagium ab angelis acceptum, ingruen- tiumque inalorum depulsione firmatum, quod con- υποστάτου θεότητος ἐμφαντιχὴν, τῇ τοῦ xvagét C ferta sanctorum Patrum synodus comprobavit, olov xaxazarOrvat ἁλόγῳ οἱήσει, xaX δῃηθεν διορθω- θῆναι, ὡς τῶν Σεραφὶμ ὑπερθάλλοντος. 'AX ὦ τῆς αὐθαδείας, ἵνα μὴ λέγω τῆς ἀνοίας ! Ἡμεῖς δὲ xal οὕτω φαμὲν , x3v δαίμονες διαῤῥήγνυνται, "Αγιος : Θεὸς, Άγιος ἰσχυρὺς, Άγιος ἀθάνατος, éAéncor μᾶς. ΚΕΦΑΛ. ΙΑ’ [NE |. Περὶ τῆς ἐν εἴδει καὶ ἐν ἁτόμῳ θεωρουµένης φύσεως, xal δισφορᾶς, ἑνώσεώς τα xal σαρκώ-. σεως ' καὶ πῶς ἐκ Ἰηπτέον, « Τὴν µίαν φύσιν tov Θεου Λόγου σεσαρκωμµέγη». 1 quin et Seraphim pridem 390 cecinerant, velut quo tres deitatis person: exprimerentur, Cnaphei iniqua opinatione, quasi ille Seraphim antecelle- ret, pedibus proculcari, aut saltem emendari, Proh insignem árrogantiam, ne dicam amentiam! Nos vero (rumpantur licet. etiam demones) ita dici- mus : Sanctus Deus, Sancius fortis, Sanctus im- mortalis, miserere nobis. "CAP. XI. De natura qua in specie, et qua in individuo consi- deratur, deque differentia. unionis et incarnatio- nis: et quomodo illud accipiendum sit, « Unam Dei Verbi naturam incarnatam. » 'H φύσις (26) f) φιλᾗ θεωρίᾳ κατανοεῖται: xa0' D — Nature triplex status: utque assumpta. a Verbo δι Orat. 42 a principio. Chal. act. 1, in fine. — ** Felix III et alii epist. ad Petrum Fullonem ; Theoph. ad an. 5930. ** Conc- VARLE LECTIONES. » R. 2927 πρακτιχοῖς. * In cod. S. Hil. liec supra lineam scripta sunt : ?j θεηλάτου ὀργῆς παύσει, quibus auctoris mens explicatur. NOTAE. (25) Φασὶ μὲν οὖν. Jam υέτο qui ecclesiasti- cam, eic. Nicephorus Callist. lib. ανν Hist. c. 54, hymnum hunc, ut οἱ preclarum alterum , quem Gr:eci vespertinis horis canunt , quique incipit, φῶς ἱλαρὸν, jucundum lumen, etc. , ab ipsis apostolis acceptum refert. Scriptor Vitse Basilii Magni, qui Amphilochius lIconiensis esse dicitur , narrat , cap. 14, sanctum doctorem hymnum eumdem Tri- sagium Niez aliquando recitasse. Profecto hic auctor vetustissimus est, qui in Deitate tres quidem personas, unam vero hyposfasim confiteatur. Jobius monachus apud Phot. cod. 222 , Damasceno prz- Ἱνεγαί, ut assererct Trisagium hunc hymnum esse desumptum ex his verbis psalmi xrvi: Sttivit anima mea ad Deum fortem, vivum, adjuncto cantico Se- raphico Isa. vi. (26) 'H «ύσις. Natura, etc. Hic explicatur di- ctum C rilli, unam Dei Verbi naturam incarnatam, cui simile est hoc aliud ejusdem doctoris epist. ad Acac. Melit. Post unitionem, velut sublata jam in duo partitione, µίαν εἶναι πιστεύοµεν τὴν του Υἱοῦ φύ- σιν, ὡς ἑνὸς, πλὴν ἑνανθρωπήσαντοι, χαὶ σεσαρχω” 1023 S. JOANNIS DAMASCENI ti humana nalura. Verbi natura, quid proprie. — Na- A ἑαυτὴν γὰρ οὐχ ὑφέστηχεν; fj χοινῶς ἐν πᾶσι ταῖς tura, vel sola cogitatione consideratur (neque enim per se subsistit), vel communiter in omnibus ejus- dem speciei personis, ut videlicet eas conjungit ; ac tum dicitur in specie considerata natura : aut ja totum eadem ipsa cum assumptis accidentibus, in una persoua ; diciturque in individuo conside- ratà natura, quae tamen eadem est ac ea quae in specie consideratur. Itaque Deus Verbum, carnem assumens, nec naturam qua sola cogitatione con- spicitur, accepit (neque enim hoc incarnatio fuerit, sed impostura et incarnationis larva), neque eam qua in specie conspicitur (non enim personas om- nes assumpsit), verum illam demum quz in indivi- duo est, eamdeminet acea qua est in specie (pri- mitias enim nostra carnis. assumpsit), ποπ que seorsim in se et individuum prius fuerit, postea- que ab eo assumpta sit, &ed que in ipsius persona exstiterit. [ας porro ratioue, Verbum caro factum est **, sine ulla conversione ; caroque item, Ver- bum citra mutationem, et Deus, homo. Deus enim est Verbum, et homo, Deus, ob hypostaticam unio- nem. ldem igitur est Verbi naturam dicere, atque naturam illam qux in individuo est. Neque enim individuum, id est hypostasim, proprie οἱ solitario declarat, nec personarum communitatem : verum sideratam, et inquisitione facta cognitam Unio et incarnatio in quo differant. Una Verbi nalura. incarnata ab ipso Cyrillo exposita. — Jam vero aliud est unio, et aliud incarnatio. Unio enim soiam conjunctionem indicat ; cum quo au- tem hzc conjunctio facta sit, non item. At incar- natio ( quod perinde est, ac si humanationem di- cas) cum carne, sive homine, conjunctionem 991 ostendit, veluti οἱ ferri ignitio, unionem cum igne. Sane bealus ipse Cyrillus in secunda ad Sucensum epistola illud exponens, unam natu- δν Joan. 1, 14. communem naturam in una ex suis ὁμοειδέσιν ὑποατάσεσι ταύτας συνάπτουσα, xal XM. γεται by. τῷ εἴδει θεωρουμένη φύσις: 9| δλικῶς ἡ αὐτὴ ἓν προσλήψει συµθεθηχότων, Ev μιᾷ ὑποστάσει, xai λέγεται ἓν ἁτόμῳ θεωρουµμένη φύσις, f) αὐτὴ οὖσα τῇ ἐν τῷ εἶδει θεωρουµένῃ P * ὁ οὖν Θεὸς Λόγος σαρχωθεὶς, οὔτε τὴν ἐν τῇ φιλῇ θεωρίᾳ χατανοον- µένην φύσιν ἀνέλαθεν ' o0 γὰρ σάρχωσις τοῦτο, ἀλλ᾽ ἁπάτη χαὶ πλάσμα σαρχώσεως * οὔτε τὴν Ev τῷ εἷ- δει θεωρουμένην οὐ γὰρ πάσας τὰς ὑποστάσεις ἀνέλαθεν , ἀλλὰ τὴν ἐν ἀτόμῳ, τὴν αὐτὴν οὖσαν τῇ àv τῷ εἴδει' ἁπαρχὴν γὰρ ἀνέλαθε τοῦ ἡμετέρου φυράματος, οὗ καθ) ἑαυτὴν ὑποστᾶσαν , xal ἄτομον χρηματίσασαν πρότερον, xal οὕτως ὑπ᾿ αὐτοῦ προσ- ληφθεῖσαν, ἀλλ᾽ kv τῇ αὐτοῦ ὑποστάσει ὑπάρξασαν. Β Αὕτη γὰρ ἡ ὑπόστασις τοῦ Θεοῦ Λόγου ἐγένετο τῇ σαρχὶ ὑπόστασις, xal χατὰ τοῦτο, d Αόγος σὰρξ ἐγέγετο, ἀτρέπτως δηλαδῆ, καὶ fj σὰρξ, Λόγος ἆμετα- θλήτως, καὶ ὁ θεὸς , ἄνθρωπος. θεὺς γὰρ ὁ Λόγος, xai ὁ ἄνθρωπος θεὺὸς , διὰ τὴν χαθ) ὑπόστασιν ἕνω- σιν. Ταὐτὸν οὖν ἔστιν εἰπεῖν φύσιν τοῦ Λόγου, χαὶ τὴν àv ἀτόμῳ φύσιν. Οὔτε γὰρ τὸ ἄτομον, Ἴγουν τὴν ὑπόστασιν, χυρίως xat µόνως δηλοῖ, οὔτε τὸ χοινὺν τῶν ὑποστάσεων, ἀλλά τὴν κοινὴν φύσιν Ev μιᾷ τῶν ὑποστάσεων θεωρουμένην xat ἐξεταζομένην. personi& con- ”Λλλο μὲν οὖν ἐστιν ἔνωσις, xai ἕτερον σάρχωσις. Ἡ piv γὰρ Ένωσις µόνην δηλοῖ τὴν συνάφειαν * πρὸς τί δὲ γέγονεν ἡ συνάφεια, οὐχέτι. Ἡ δὲ σἁρ- χωσις , ταὐτὸν δ᾽ ἐστιν εἰπεῖν χαὶ ἑνανθρώπησις, τὴν πρὺς σάρχα, fito. πρὸς ἄνθρωπον σννάφειαν δηλοῖ ' χαθάπερ xal ἡ πύρωσις τοῦ σιδήρου 4 τὴν πρὸς τὸ πῦρ ἕνωσιν. Αὐτὸς μὲν οὖν ὁ µακάριος Κύ- ῥιλλος ἐν τῇ πρὸς Σούχενσον δευτέρᾳ ἑἐπιστολῇ Ep- μηνεύων τὸ, μίαν φύσι»' τοῦ Θεοῦ Λόγου σεσαρ- κωμένη», οὕτω φησίν’ « El. μὲν γὰρ µίαν εἰπόντες ΥΛΗΙΑ LECTIONES. P Deest membrum hoc, in cod. S. Hil., R. 9, Colb. 1 et in N., nec reddidit vetus interpr. nec tamen superfluum est. 4 Nulla τοῦ σιδήρου ferri mentio ia cod. S. Hil., ftegg. 132, Colb. 5 et veterem interpretem, .. nec apud NOTAE. ένου, unam esse credimus naturam , quia. unius, sed. inhumanati et incarnati, Qua sic vulgo intelli- gunt Catholici, ut. φύσιν naturam, acceperit. pro persona vel hypostasi, eo quod hgpostases disjungi negel in Christo, e£ τις ἐπὶ τοῦ ἑνὸς Χ ριστοῦ διαιρεῖ τὰς ὑποστάπεις, χ.τ.ε. itemque factam esse ὑποστά- σεων, hypostasium conjunctionem , asserat , id. est naturarum : et. rursum in. Defens. Anat. 2, adv. Theod. his vocibus utatur, fj τοῦ Λόγου φύσις fjYouv ὑπόστασις, 6 ἐστιν αὑτὸς ὁ Aóyoc: Natura seu hypo- stasis Verbi, quod est ipsummet Verbum, Ita deces- sorem suum interpretatur Eulogius apud Phot. cod. 250; Ephraemius quoque, ibid. cod. 239 ; Ju- stinianus in Professione fidei , quibus suffragatur Leontius in solutionibus argum. Severi. Sed act. 8 De sect. eo quo Damascenus modo respondet, Cyril- lum vocein φύσεως, non pronatura qua3 communis sit, sed ut in hypostasi exsistit, accepisse. Legenda sunt qua diximus de sensu Cyrilli, ad caput 30 Dialectices. llle quem Noster post Leontium affert Cyrilli locus, ex ejus ad Succnsum epist. 2, ambas naturas , integrasque astruit; et explosa Nestorii blasphemia Orientalium fidem laudat, qui ea ez quibus Christus intelligitur, sola simplicique cogita- tione percipientes , φύσεων μὲν εἰρῆχασι διαφορὰν, ὅτι μὴ ταὐτὸν, ὡς ἔφην, ἓν ποιότητι φυσιχῇ θεότης, καὶ ἀνθρωπότης, naturarum. discrimen enuntiarunt, quia, ut aiebam, non. sunt idem. divinitas et humani- tas quoad. qualitatem naturalem ; sed tamen unum Filium , eà Christum, εἰ Dominum , eic. Plura Cy- rilli loca in idea conspirant, ita ut Cbalcedonensis formula solis ejus fere sententiis eonslet. Athana- sius, lib. De salut. advent. Christi, nomen φύσεως codem quo Cyrillus seusu sumpsera£ , dicendo φύσις ὅλη τοῦ Λόγου, tota. natara. Verbi adfuit exhibendam formam humanam | visibilis Adam οὐχ ἓν διαιρέσει προσώπων, non. divisione personarum, sed exsistentia deitatis et humaniiatis. 1025 DE FIDE ORTHODOXA LI. ΠΠ. 1026 τοῦ Λόγου φύσιν, σεσιγήχαµεν, οὐχ ἐπενεγχόντες τὸ, A ram. Dei Verbi incarnatam, ait: « Etenim αἱ, σεσαρκωμένην., ἀλλ᾽ οἷον ἔξω τιθέντες τὴν olxovo- μίαν, ἦν αὑτοῖς τάχα που xal οὑχ ἀπίθανος λόγος, πρραποιουµένοις ἑρωτᾷν ' εἰ µία φύσις τὸ ὅλον, ποῦ τὸ τέλειον Ev ἀνθρωπότητι; fj πῶς ὑφέστηχεν ἡ χαθ᾽ ἡμᾶς οὐσία; ᾿Ἐπειδῆ δὲ, καὶ ἡ ἐν ἀνθρωπότητι τε- λειότης, χαὶ τῆς xa0' ἡμᾶς οὐσίας ἡ δήλωσις εἶσχε- χόμισται διὰ τοῦ λέγειν, σεσαρχωµέγη» , παυσά- σθωσαν χαλαμίνην ῥάδδον ἑαυτοῖς ὑποστήσαντες. » Ἐνταῦθα μὲν οὖν τὴν φύσιν τοῦ Λόγου ἐπὶ «fj; φύ- σεως ἕταξεν. El γὰρ ἀντι ὑποστάσεως τὴν» φύσιν παρείληφεν, οὐχ ἄτοπον ἣν, xal δίχα τοῦ, σεσαρκω- μένην , τοῦτο εἰπεῖν * µίαν γὰρ ὑπόστασιν τοῦ θεοῦ Λόγου ἀπολύτως λέγοντες οὗ σφαλλόμεθα * ὁμοίως δὲ καὶ Λεόντιος ὁ Βυζάντιος, ἐπὶ τῆς φύσεως τὸ ῥητὺν ἐνόησεν, οὐκ ἀντὶ τῆς ὑποστάσεως. Ἐν δὲ τῇ D πρὸς τὰς Θεοδωρήτου Σ µέμψεις τοῦ δευτέρου ἆνα- Οεματισμοῦ ἀπολογίαν, οὕτω φησὶν ὁ µαχάριος Ko- ϱριλλος” « Ἡ φύσις τοῦ Λόγου, Ίγουν ἡ ὑπόστασις, ὅ ἐστιν αὐτὸς ὁ Λόγος. » Ὥστε τὸ εἰπεῖν, φύσιν τοῦ Λόγου, οὔτε τῆν ὑπόστασιν µόνην σηµαίνει, οὔτε τὸ χοινὸν τῶν ὑποστάσεων, ἀλλὰ τὴν χοινὴν φύσιν ἓν τῇ τοῦ Λόγου ὑποστάσει ὁλικῶς θεωρουµένην. cum unam Verbi naturam diximus, protinus ta- cuissemus, nec incarnatam subjunxissemus, sed humanitatis assumptionem, vcluti foras exclusis- semus, probabi!itate forsitan aliqua non caruissct eorum oratio, cum dissimulanter ita rogaraut: Si una natura totum est, eccubi tandem illa in humanitate perfectio est, aut. quo pacto consistit nostre qualis essentia? Quoniam autem et in humanitate perfectio, et substanti:: nostrz: decla- ratio invecta est per id quod dixi, incarnatam, desinant tandem scipione arundineo niti. » llic igitur Verbi naturam pro natura ipsa collocavit. Nam si pro persona naturam accepisset, haud ab- surdum fuisset, id etiam citra hoc vocabulum, ὑισαγπαίαπι, enuntiare. Unam enim hypostasim ** Dei Verbi absolute dicentes, nequaquam aberra- mus. Consimilem etiam in modum Leontius By- zantinus ** de natura hunc locuin intellexit, non de pérsona. At vero B. Cyrillus in ea Apologia, qua Theodoreti adversus secundum anathemati- $smum suum criminationes refellit, ita loqui- tur 9? : « Natura Verbi, id est, persona, quod est Verbum ipsum. » Quare Verbi naturam dicere, nec personam solam, nec personarum communi- tatem significat, sed communem naturam in Verbi persona Nhypostasi integre et perfecte sideratam. Ὅτι μὲν οὖν ἡ φύσις τοῦ Λόγου σεσαρχώθη, τοι ἠνώθη σαρχὶ, εἴρηται' φύσιν δὲ τοῦ Λόγου παθοῦσαν σαρχὶ, οὐδέπω καὶ νῦν ἀχηχόαμεν, ΧἈριστὸν δὲ πα- Ὀόντα σαρχὶ ἐδ'δάχθημεν ' ὥστε οὐ τὴν ὑπόστασιν δηλοῖ τὸ εἰπεῖν, φύσιν τοῦ Λόγου. Λείπεται τοίνυν εἰπεῖν, ὅτι τὸ σεσαρχῶσθαι μὲν, ἡνῶσθαί ἐστι σαρχὶ, τὸ δὲ σάρκα γενέσθαι τὸν Λόχον, αὐτὴν τὴν τοῦ Λόγου ὑπόστασιν ἀτρέπτως γενέσθαι τῆς σαρχὸς ὑπόστασιν. Καὶ ὅτι μὲν ὁ Θθεὺὸς ἄνθρωπος γέγον5, x3 ὁ ἄνθρωπος θεὺὸς, εἴρηται. θεὸς γὰρ ὧν ὁ Λόγος, γέγονεν ἁμεταβλήτως 5 ἄνθρωπος. "Oct δὲ fj θεότης ἄνθρωπος γέγονεν * f| ἐσαρχώθη, 1|. ἑνηνθρώπησεν, οὐδαμῶς ἀχηχόαμεν. "Ost δὲ dj θεότης ἠνώθη τῇ ἀνθρωπότητι ἓν μιᾷ τῶν αὐτῆς ὑποστάσεων, µεμα- θἠχαμεν καὶ ὅτι ὁ θεὸς μορφοῦται, ἤτοι οὐσιοῦ - ται (27) τὸ ἀλλότριον, Πτοι τὸ καθ) ἡμᾶς, εἴρηται. 9 Sup. ο. 6et 7. con- Propositionum delectus in | materia. subjecta, — Quanquam autem Verbi naturam incarnatam, hoc est carni unitam esse dictum sit: tamen Verbi naturam carne passam ad hunc usque diem non audivimus : verum Christum carne passum didi- cimus. Ex quo colligitur non significari personam cum Verbi naturam dicimus. lielinquitur itaque, ut dicamus idem esse incarnatum, quod carni unitum; at Verbum carnem factum esse, icem quod ipsam Verbi personam absque ulla conver- sione carnis personam factam fuisse. Eodem modo illud quoque dictum est, quod Deus factus sit homo, et homo Deus (Verbum enim, Deus exsietens, sine ulla mutatione factus est homo), sed quod divinitas hono facta sit, aut incarnata, vel lu- manam naturam induerit, hoc nusquamaudivimus. ε6 Leont. De sect. act. 8. *' Cyrill. Defenf. 2 Anath. cont. Theod. VARUE LECTIONES. τ Edita οἱ nonnulli codd. θεοδωρίτου, ita sepe scribunt Graeci. * Cod. S. Hil. Reg. Colb. 2 θεὸς γὰρ ὁ Λόχος, Ὑέγονε δὲ ἀμεταθλ. NOTE. (37) τοι οὑὐσιοῦται Hoc est alienam. substan- D nescimus vero quinam ez Virginis sanguinibus, alia tiam, etc. Post Antiochenz synodi Patres, Verbum assumpta humanitate, οὐσιῶσθαι, q. d. substantía- tum fuisse, dixerat Nazianzenus in Carmine de vita sua. Dixerat vero et Dionysiaster, cap. 2 De div. nom. uliuam aeque sincero sensu : ᾽Αλλὰ xal τὸ πάσης θεολογίας ἐκφανέστατον, fj χαθ᾽ ἡμᾶς Ἴησου θεοπλαστία, sed et quod totius theologie manifestis - simum est, humanitatis Jesu in Deum formatio nullo sermone explicabilis, mec cuivis intellectui pervia, etsi prastantiorum angelorum primario. Atqui eum quidem ἀνδρικῶς οὐσιωθῆναι, umano modo sub - sian'iam. factum esse, arcana traditione accepimus : quam natura [erat lege e[ficius sit; qua ralione siccis pedibus, qui corporea mole, εἰ materie pon- dere graves essent, per humidam instabilemqne sub- stantiam graderetur, xaX ἄλλα ὅσα τῆς ὑπερφυοὺς ἐστὶν Ἰησοῦ φυσιολογίας, et quecungue alia ad ρτᾶ- cellentissimam Jesu physiologiom spectant. Similia expressius scripsit epist. 4 ad Caium ; quibus mihi quidem videtur innui, miranda illa omnia, uniua Jesu nature et substantie divino-bumans opera fuisse, οἱ Leonis M. ad Flavianum epistole refra- gari, ubi S. Pontifex utrique nature Christi quz sua sunt ascribi, cademmet exempla allegando, 1021 S. JOANNIS DAMASCENI 1055 lllud quidem edocti sumus divinitatem 1n una A Ἐφ' ἑχάστης yàp τῶν ὑποστάσεων τὸ Θεὸς ὄνομα suarum personarum humanitati unitam esse : item traditum est quod Deus formam, hoc est alienam substantiam, nostram nimirum, induerit (cuilibet enim persone vox Deus tribuitur), αἱ divinitatis vocabulum de persona usurpare non possumus. Nam quod divinitas Pater solus sit, aut solus Fi- lius, aut solus Spiritus sanctus, nusquam a nobis auditum est. Divinitas enim naturam declarat, Pater autem personam, quemadmodum et huma- nitas naturam, 999 Petrus vero personam. At τάττεται θεότητα 63 ἐπὶ ὑποστάσεως * εἰπεῖν οὐ δυνάµεθα. Θεότητα γὰρ τὸν Πατέρα µόνον, f τὸν Υἱὸν µόνον, 1) µόνον τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον, οὐχ ἀχτ- Χόαμεν ' θεότης μὲν vàp τὴν φύσιν δηλοῖ» τὸ δὲ Πατὴρ, thv ὑπόστασιν, ὥσπερ χαὶ ἀνθρωπότης, τὸν φύσιν, Πέτρος δὲ, τὴν ὑπόστασιν' Θεὸς δὲ κχαὶ τὸ χοινὸν τῆς φύσεως σηµαίνει, xat ἐφ᾽ ἑχάστης τῶν ὑποστάσεων τάττεται παρωνύμµως, ὥσπερ xat ἄνθρω- ' πος * θεὸς γὰρ ἐστιν ὁ θείαν ἔχων φύσιν, xal ἄνθρω- πος, ὁ ἀνθρωπίνην. vox Deus, et. naturze communitatem significat, el in unaquaque perg£ona «πιο locum habet, velut et homo, Deus enim is est, qui divinam babet naturam ; et homo, qui humanam. Preter hec omnia sciendum est ** Patrem et Β. "Eri πᾶσι τούτοις ἱστέον, ὡς ὁ Πατὴρ xai τὸ Spiritum sanctum nulla ratione carni Verbi com- municare, nisi quantum ad miracula attinet, el quantum ad beneplacitum et voluntatem. CAP. XII. Quod sancta Virgo Dei Genitrix sit, adversus Nestorianos. Sancta Maria Dei Mater proprie. Contra Valenti- num et alios : ortam ex Maria Christi. carnem. — Sanctam porro Virginem Dci proprie et vere ge- uitricem praedicamus **, Sicut enim verus est Deus, qui ex ipsa natus est ; ita perinde Dei Ma- ter est, qua. verum Deum ex se incarnatum ge- nuit. Deum porro ex ea natum esse dicimus, non quod Verbi divinitas exsistendi principium ex ipsa . traxerit; sed quia Verbum ipsum, quod ante sx- C cula citra ullum tempus genitum est, ac sine exordio et sempiterne una cum Patre οἱ Spiritu sancto est, in extremis diebus salutis nostra causa, in utero ipsius habitavit, et assumpla carne ex ea genitum est sine sui deniutatione. Non enim ho- minem purum sancta Virgo genuit, sed Deum ve- rum; non nudum, sed carne vestitum ; nec ita ut corpore de ccelis allato, per eam velut per cana- lem transierit, sed ex ipsa carnem ejusdem ac nos substantiz acceperit, αυ in seipso subsisteret 39, Nam si corpus e colo devectum) est, ac non ex natura nostra acceptum, quid tandem inhumana- tione opus erat ? Etenim Dei Verbum humauila- Πνεῦμα τὸ ἅγιον χατ᾽ οὐδένα λόγον τῇ σαρχώσειε τοῦ Λόγου χεχοινώνηχεν, εἰ μὴ χατὰ τὰς θεοση- µείας, xat κατ’ εὐδοχίαν χαὶ βούλησινο KE9AA. IB' [ΝΦΊ. "Ott 8eoréxoc ἡ ἁγία Παρθένος" κατὰ Νεστορια- νῶν v. Θεοτόχον δὲ χυρίως (28) xol ἀληθῶς τὴν ἁγίαν Παρθένον χηρύττομεν ' ὡς yàp θεὸς ἀληθὴς 6 i£ αὐτῆς γεννηθεὶς, ἀληθὴῆς Θεοτόχος ἡ τὸν ἀληθινὺν Θεὸν ἓξ αὑτῆς σεσαρχωμένον γεννῄσασα * θεὺν γάρ φαμεν ἐξ αὑτῆς γεγεννῆσθαι, οὐχ ὡς τῆς θεότττος τοῦ Λόγου ἀρχὴν τοῦ εἶναι λαθούσης ἐξ αὐτῆς, ἀλλ' ὡς αὐτοῦ τοῦ Θεοῦ Λόγου, τὸ πρὸ αἰώνων ἀχρόνως Ex Πατρὸς γεννηθέντος, xai ἀνάρχως χαὶ ἀῑδίως, ὑπάρχοντος x σὺν τῷ Πατρὶ xat τῷ Πνεύματι, $z' ἑσχάτων τῶν ἡμερῶν διὰ τὴν ἡμετέραν σωτηρίαν, ἐν τῇ γαστρὶ αὐτῆς ἑνοικήσαντος, xai ἐξ αὐτῆς ἀμεταθλήτως σαρχωθέντος xal γεννηθέντος. OO γὰρ ἄνθρωπον φιλὸν ἐγέννησεν fj ἁγία Παρθένος, ἀλλὰ θεὸν ἀληθινόν * οὗ γυμνὸν, ἀλλὰ σεσαρχωμµένον οὗχ οὐρανόθεν τὸ σῶμα καταγαγόντα, χαὶ ὡς διὰ σωλΏ- vo; δι αὐτῆς παρελθόντα, ἀλλ' ἐξ αὑτῆς ὁμοούσιον ἡμῖν σάρχα ἀναλαθόντα, xaX ἐν ἑαυτῷ ὑποστήταντα. El γὰρ οὐρανόθεν τὸ σῶμα κεχόµισται, χαὶ οὐ τῆς καθ) ἡμᾶς φύσεως εἴληπται, τίς χρεία τῆς ἕνανθρω- πῄσεως; Ἡ γὰρ ἑνανθρώπτησις τοῦ Θεοῦ Λόχου διὰ τοῦτο γέγονεν, ἵνα αὐτὴ f) ἁμαρτήσασα, καὶ πεσοῦσα, καὶ φθαρεῖσα iste, νιχῆσῃ tbv ἁπατήσαντα τύραν- ** Dion. De div. nom. «Δρ. δ. ** Greg. Naz. epist. 1 ad Cledon. ** Greg. Naz. ibid. VARLE LECTIONES. * Regg. 4, Colb. 1 et N. θεόητα δὲ τὴν ὑπόστασιν. " Edita et quidam codices τῇ σαρχί. v Ilac habent edita que nusquam reperi. Nec apud Vegelinum, quicaput istud seorsim edidit in Collectan. x Vegel. συνυπάρχοντος. NOTA. (28) θεοτόκον' δὲ xvploc. Dei autem Genitricem. D Genitricis praerogativam Hlzc omnia quibus non Nestorius modo, Samosa- tenus, aut Photinus, sed et Basilides$, Valentinus, aliique ejusdem furfuris perstringuntur , Noster desumpsit ex epist. 1 Nazianzeni ad Cledonium, in qua Theologus singula capita, quibus vel Christo, vel Deiparz detractum erat, totidem anathema- tismi$ proscripsit, ut Apollinarii obtrectationes retunderet. Nam prxter. Nestorium Gnostici, qui Pomini corpus, vel e ccelo delapsum, vel ex ele- mentis compactum, per Mariam, ceu per tubum wrausmeasse, nec ex ipsa generatum f(inxere, Dei impugnarant. Quocirca Theodoretus Deipare cognomen, ex apostolica tra- ditione susceptum ait, lib. v Her. fab. c. 48, κατὰ τὴν ἀποστολιχὴν παράδοσιν. lllud adbibuit,ante Na- zianzenum et Chrysostomum Athanasius, epist. ad Epict., ut Origeuem , aliosque taceam. Quinimo Alexander Hierapolitanus, vir Nestorio perquam addictus, epistola ad Theodoretum (synod. Irenzi. e: 914) fate alur vocem θεοτόχος catholicam esse, et in. festivitatibus, sive praconiis, incircwmspecte sine- adjectione usurpatam ab. orthodoais. » 1029 ΡΕ FIDE ORTHODOXA LIB III 1090 vov, xat οὕτω τῆς φθορᾶς ἑλευδερωθῇ, χαθώς φησιν A tem idcirco induit *!, ut ipsamet natura quax pec- ὀθεῖος Απόστολος. Ἐπειδὴ δι ἀνγθρώπου à 0áractoc, καὶ δι ἀνθρώπου ἀνάστασις γεκρῶν' εἰ τὸ πρῶτον ἀληθὲς Y, καὶ τὸ δεύτερον. per hominem mors, et per hominem resurrectio mortworum **, Si primum illud vere exstitit, secundum. El δὲ καὶ Aévecv* 'O πρῶτος * Αδὰμ (29) àx γῆς γοῖκὸς, ὁ δὲ δεύτερος Ἀδὰμ, ὁ Κύριος ἐξ ovpa- φοῦ, οὐ τὸ σῶμά φησιν ἐξ οὐρανοῦ, ἀλλὰ δηλον ὡς οὗ φιλὸς ἄνθρωπός ἐστιν. Ἰδοὺ γὰρ χαὶ ᾿Αδὰμ αὐτὸν ὠνόμασε, xal Κύριον, τὸ συναμφότερον σηµαίνων. Ἀδὰμ μὲν γὰρ ἑρμηνεύεται γηγενής: γηγενὴς δὲ δηλον ὅτι ἐστὶν dj τοῦ ἀνθρώπου quote, fj Ex χοὺς πλασθεῖσα ' τὸ Κύριος δὲ, τῆς θείας οὐσίας Eoi πα- ῥαστατιχόν. Πάλιν δὲ φησιν ὁ ᾿Απόστολος ’ ἐξαπέστειεν ὁ θεὲς τὸν Υἱὸν αὐτοῦ τὸν poroyevn, ΥεΥόµενον ἐκ γυναικός. Οὖὐκ εἶπε, διὰ γυναικός, ἀλλ ἑκ γυναι- χός. Ἐσήμανεν οὖν ὁ θεῖος Απόστολος, ὡς αὐτός ἔστιν ὁ μονογενῆς Υἱὸς τοῦ θεοῦ xal θεὺὸς, ὁ Ex τῆς Παρθένου γενόμενος ἄνθρωπος, xaV αὑτός ἐστιν ὁ ἐκ τῆς Παρθένου γεννηθεὶς, ὁ Yib; τοῦ soU xal θεός’ {εννηθεὶς δὲ σωματικῶς, χαθὸ γέγονεν ἄνθρωπος, οὗ προδιαπλασθέντι ἀνθρώπῳ ἑνοιχήσας, ὡς ἐν προ- φήῆτῃη, ἀλλ᾽ αὐτὸς οὐσιωδῶς xal ἀληθῶς γενόμενος ἄνθρωπος, Ὠτοι Ev τῇ ὑποστάσει αὐτοῦ ἑψυχωμέ- νην 4 σάρχα φυχῇᾗ λογιχῇ τε χαὶ νοερᾷ ὑποστήσας, καὶ αὐτὸς γεγονὼς αὐτῇ ὑπόστασις. Τοῦτο γὰρ ση- palvet τὸ, yeróuevov. ἐκ γυναικός ' πῶς Υὰρ ἂν caverat, cecideratque, et corrupta erat, tyrannum qui se deceperat, superaret, sicque a corruptione vindicaretur, ut divinus Apostolus ait : Quoniam sane el 5 Ειρὶ autem his verbis utitur, Primus Adam de lerra, terrenus, secundus Adam, Dominus de εαἰο **, non innuit, corpus ejus de coelo fluxisse, sed eum nudum hominem non esse ostendit, Nan, ut vides, οἱ Adamum, οἱ Dominum, 2943 cum appellavit, utrumque simul indicans. Alamüs quippe terrigenam sonat. Liquet autem terrigenam esse hominis naturam, ut qua ex terra efficta sit. Dominl autem vocabulum, divinam naturam declarat. B Aerursus ita loquitur Apostolus**: Misit Deus Filium suum unigenitum factum ex muliere. Non dixit, per mulierem, sed, ex muliere. Quocirca significavit eum ipsum esse unigenitum Dei Fi- lium ac Deum, qui ex Virgine factus est homo : atque item eum ipsum ex Virgine genitum esse, qui Dei Filius ac Deus est. Genitum porro cor- poreo modo, qua scilicet ratione homo factus est : ita nimirum, ut non in homine prius condito, tanquam in propheta habitaverit, verum ipse sub- stantialiter ac vere factus sit homo ; hoc est, in sua hypostasi carnem anima rationali et intelli- gente animatam substare fecerit, seipsum illius praebens hypostasim. Hanc enim significationem αὐτὸς ὁ τοῦ θεοῦ Λόγος ὑπὸ vópov γέγονεν, εἰ μὴ ϱ habet illud, factum ex muliere. Nam quo tan- ἄνθρωπος ἡμῖν ὁμοούσιος γέγονεν. "Oüsv δικαίως xaY ἀληθῶς θεοτόχον τὴν ἁγίαν b Μαρίαν ὀνομάκομεν ' τοῦτο γὰρ τὸ ὄνομα ἅπαν τὸ μυστήριον τῆς οἰχονομίας συνίστησι. El γὰρ θεοτό- χος ἡ Υξννῆσασα, πάντως θεὸς ὁ ἐξ αὐτῆς γεννη- θεὶς, πάντως δὲ καὶ ἄνθρωπος. Πῶς γὰρ ἂν ἓχ γυ- ναιχὸς Ὑεννηθείη θεὸς, ὁ πρὸ αἰώνων ἔχων τὴν ὕταρξιν, e μὴ ἄνθρωπος γέγονεν; 'O γὰρ Υἱὸς ἀν- θρώπου, ἄνθρωπος δηλονότι. El δὲ αὐτὸς ὁ γεννηθεὶς Ex γυναιχὸς θεός ἐστιν, eto ἐστ' δηλονότι ὁ ἐχ Θεοῦ Πατρὸς γεννηθεὶς κατὰ τὴν θείαν xal ἄναρχον οὗ- σίαν, καὶ ἐπ᾽ ἑσχάτων τῶν χρόνων Ex τῆς Παρθένου dem pacto ipsummet Dei Verbum sub lege fa- ctum esset, nisi hoino cjusdem ac nos substantie exstitisset ? Dei Genitricis nomen, totum mysterium declarat. — Merito igitur et vere sanctam Mariam Deipa- ram appellamus. lloc enim nomen totum incar- nationis mysterium astruit. Nam, si Dei Mater est qum genuit, profecto Deus est qui ex ipsa genitus est : profecto etiam homo. Nam qui fieri potuisset, ut Deus, qui ante sscula exstabat, cx muliere nasceretur, nisi homo factus esset ? Qui enim filius est hominis, homo etiam ipse sit ne- cessum est. Quod si ille ipse qui ος muliere na- tus est, Deus est, unus procul dubio atque idem τεχθεὶς χατὰ τὴν hpypévrv xaX ὑπὸ χρόνον οὐσίαν, p est, qui ex Deo Patre genitus est, quod ad divi- ftot tt,» ἀνθρωπίνην. Τοῦτο δὲ µίαν ὑπόστασιν, xal ?! |nf. cap. 18. ** I Cor. xv, 21. ? Greg. Naz. ibid. nam et initii expertem substantiam attinct, qui- ** T Cor. xv, 47. 55 Galat. iv, 4. ΥΑΠΙΑ LECTIONES, Y Edita ἀλτθὼς. * Vegel. hic et infra ἄνθρωπος, utl ad Cor. xv, 47, legimus. * Al. ἐμφυχομένιν. b ει]. παναγίαν. ki (39) 'O πρὠτος Ἀδάμ. Primus Adam, etc. In Bibliis Grecis legimus | ad Cor. xv, 7: Ὁ zpotoc ἄνθρωπος &x γῆς, χοϊκός ' ὁ δεύτερος ἄνθρωπος ἐξ οὗριν οὔῦ, οὐράγιος. In vulgatis Latinis : Primus homo de lerra, terrenus ; secundus homo de colo, cdlestis. Ex hoe loco inferebat Apollinarius Chri- stum. non eamdem atque Ádamuin naturam ha- buisse, quei Nyssenus , n. 11, nullo negotio ex NOTAE. subsequentibus istis verbis confutat, qualis cele- $lis, tales et celestes, ut quandoquidem caelestes homines alterius generis mentem et naturam a cxteris hominibus non habent, sic quoque Chri- stus. Plura videri possunt apud Athanasium in libris contra hunc haereticum, et apud Theologum, epist. 1 ad Cledon. 1031 S. JOANNIS DAMASCENI 1032 que extremis temporibus ea substantia qua ini- A δύο φύσεις, xal δύο γεννήσεις σηµαίνει τοῦ Κυρίου tium habuit, temporique subjecta est, hoc est, . humana, ex Virgine natus est. Hoc vero unam Domini nostrt- Jesu personam, et duas generationes significat. Christiparam Patres dicere detrectarunt.. Nestorii vox, ul dicatur Christus Θεοφόρος, recle sentien- tium, ut Deus. incarnatus. Natura humana in ipsa conceptione Verbo unita. — At vero sanctam Vir- ginem neutiquam Christiparam nuncupamus, quia ad abolendum Deipare vocabulum Nestorius **, impurus ille ct exsecrandus, animoque Judzus, illud ignominiz vas, in contemptum ejus qua su- per creaturam omnem ola vere colenda est, Dei Genitricis ( disrumpatur licet ille cum patre suo - Satana), hoc nominis excogitavit, quod obtruderet. Enimvero rex David christus quoque dicitur, et pontifex Aarou, quippe cum reges et sacerdotes ungi solerent : quinimo quivis homo pius, et cui Deus aspiraverit, Christus dici possit, at non per- inde natura Deus; juxta ac exitiabilis ille Nesto- rius eum qui de Virgine natus est, Deiferum ore fremebundo pronuntiavit. Verum hoc absit a 99A nobis, ut eum afflatum a Deo, Deiferumve dica- mus, vel cogitemus ?'; imo potius incarnatum Deum. lpsummet enimVerbum factum est caro, ut conceptum quidem de Virgine fuerit, Deus vero prodierit cuim assumpta natura quam deifi- carat siniul atque producta est. Exinde tria pari- fer una coutigerunt, nimirum quod assumpta sit, C quod exstiterit, quod deificata a Verbo fuerit. Minc fit ut. Virgo sancta, Dei Genitrix tum intelli- gatur, tum appelletur, non modo propter naturam Verbi, sed ctiam ob humanitatem deitate donatam, slupendo miraculo patratis simul horum et con- ceptione el exsistentia, verbi quidem conceptione, cárnis vero exsistentia in ipso Verbo. Ipsa namque Dei Genitrix supra natur: leges rerum omnium fietori subministrabat, unde ipse quoque (ingere- tur, universorumque conditori Deo, ut assumptam humanitatem deitate donaus, homo ipse fieret, cum interim unio, qu: unita sunt, talia servaret, qualia unita essent, hoc est, non divinitatem so- lum, sed etiam Christi humanitatem; nec illud ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. duasque naturas, Χριστοτόχον δὲ (50) οὐδαμῶς φαμεν * τὴν ἁγίαν Παρθένον, διότι ἐπ᾽ ἀναιρέσει τῆς Θεοτόκος φωνῆς ὁ μιαρὸς, xaX βδελυρὸς, χαὶ Ἰουδαιόφρων Νεστόριος τὸ σκεῦος τῆς ἀτιμίας, καὶ ἐπὶ ἀτιμίᾳ τῆς µόνης ὄντως τετιµηµένης ὑπὲρ πᾶσαν χτίσιν Θεοτόκου, xàv οὗτος διαῤῥίγννται d σὺν τῷ πατρὶ αὐτοῦ τῷ Σατανᾷ, ταύτην thv προσηγορίαν ἐξηύρατο, ὡς Em- πηρεαζομένην € χριστὺς Y&p xai ὁ Δαθὶδ ὁ βασιλεὺς, γαλ ὁ ᾿Λαρὼν ὁ ἀρχιερεύς * ταῦτα γὰρ τὰ f χριόµενα, βασιλεία τε xaX ἱερωσόνη" xaX πᾶς θεοφόρος ἄνθρω- TO; Χριστὸς λέγεσθαι δύναται, ἁλλ' οὗ θεὸς φύσει, ὡς xal ἨΝεατόριος ὁ θεήλατος, τὸν ix Παρθένου τεχθέντα θεοφόρον (31) εἰπεῖν ἐφρυάξατο. ᾿Ημᾶς o: ph Υένοιτο θεοφόρον αὐτὸν 8 εἰπεῖν f). νοῆσαι, ἀλλὰ Θεὺν σεσαρχωμµένον. Λὐτὸς γὰρ ὁ Λόγος σὰρξ Ly£- veto, χνυηθεὶς μὲν ix τῆς Παρθένου, προελθὼν δὲ θεὸς μετὰ τῖς προσλήψεως, fà χαὶ αὐτῆς ὑπ ab- τοῦ θεωθείσης, ἅμα τῇ εἰς τὸ εἶναι ταύτης παρ- αγωγή, ὡς ὁμοῦ γενέσθαι τὰ τρία, τὴν πρόσληψιν, τὴν Ὀπαρξιν, τὴν θέωσιν αὐτῆς ὑπὸ τοῦ Λόγου : xal οὕτω νοεῖσθαι, καὶ λέγεσθαι Θεοτόχον τὴν ἁγίαν Παρ- θένον, οὗ µόνον διὰ τὴν φύσιν τοῦ Λόγου, ἀλλὰ xal διὰ τὴν θέωσιν τοῦ ἀνθρωπίνου, ὧν ἅμα, xal ἡ σὐλ- ληφις, xai ἡ Όπαρξις τεθαυματούργηται. ἡ piv σύλληγις. τοῦ Λόγου, τῆς δὲ σαρχὺς, ἡ ἓν αὐτῷ τῷ Λόγῳ ὕπαρξις, αὐτῆς τῆς θεοµήτορος ὑπερφυῶς χορηγούσης τὸ πλασθῆναι τῷ πλάστῃ, χαὶ τὸ àv- θρωπισθῆναι τῷ θεῷ καὶ ποιητῇ τοῦ παντὸς, θεοῦντι τὸ πρόσληµµα, σωζούσης τῖς ἑνώσεως τὰ ἑνωθέντα τοιαῦτα, οἷα xal Ίνωνται * οὐ τὸ θεῖον λέγω µόνον, ἀλλὰ χαὶ τὸ ἀνθρώπινον τοῦ Χριστοῦ, τὸ ὑπὲρ ἡμᾶς, καὶ καθ ἡμᾶς. Οὔτε γὰρ γενόµενον πρότερον χαθ' ἡμᾶς, ὕστερον γέγονεν ὑπὲρ ἡμᾶς ' ἀλλὰ del ἐχ πρώτης ὑπάρξεως ἄμφω ὑπῆρξε i, διὰ τὸ EE ἄχρας συλλήψεως ἐν αὐτῷ τῷ Λόγῳ τὴν ὕπαρξιν ἐσχηκέ- ναι ἀνθρώπινον μὲν οὖν ἐστι χατὰ τὴν οἰχείαν φύσιν, θεοῦ δὲ καὶ θεῖον, ὑπερφυῶς, Ἔτι δὲ χαὶ τῆς ἐμφύχου capxbe τὰ ἰδιώματα ἔσχε * χατεδέξατα γὰρ αὐτὰ ὁ Λόγος, οἰκονομίας λόγῳ, φυσιχῆς κινή- solum quod supra nos, sed et id quod nostrum D σεως τάξει κατὰ ἀλήθειαν φυσικῶς Ὑινόµενα i. est. Non enim cum ante nostri similis exstitisset, postea superior nobis evasit: sed seimnper a ?5 Cyril. ad monachos epist. 1. *! Cyril. lib, 1 Cont. Nest. VARLE LECTIONES, ο Vegel. et mss. alii ob φαμεν. ζομ. f Vegel. ταῦτα γὰρ [ἣν]. 5 Vegelinus non | εἰ Colb. 1. ^ Deest ἀεὶ, apud Vegel. 4 Vegel, διαῤῥηγνύηται, ὁ Apud Vegel. deest ὡς ἔπηρεα- i R. 9020 an τὸν, el pro νοῆσαι, posuit ἐννοῆσαι, ut Reg. 1 NOTAE. * (30) Χριστοτόχον δὲ. At Christiparam. Hxc vox, qua ambas naturas signi(icari Nestorius prztexe- pat, exsufflata est, velut ad prestantiorem aliam, et antiquiorem supprimendam excogitata. (51) 8sogópor. Deigerum. Nazianzenus testatur epist. 2 ad Cledon. Apollinarium vocem θεοφό- pov Deigerum exclusisse, ut Deum σαρχοφόρον car- migerum astrueret, Basilius Magnus, lib. De Spir. sanct. c. 5, Hom. de nativ. ek in psal. Lv, Christi carnem θεοφόρον dicit, Cyrillus, cum Nestorius Basilii auctoritatem obtendens, Christum esse ho- minem Deigerum inclamaret, nequidquam refra- gante Theodoreto, anath. 2, et in Defens. negavit Christum debere dici θεοφόρον ἄνθρωπον, hominem Deigerum. Profecto aliud est Christi carnem θεο- qópov, et aliud Christum hominem θεοφόρον pro- nuntiare. Primo modo unio substantiva carnis cuim deitate non excluditur; at secundo persons dus statuuntur, nec Dei Filius a sanctorum homiuum conditione secernitur, N 1033 DE FIDE ORTHODOXA LIB. IIT. 1034 primo ortu utrumque exstitit : quoniam a primordiis conceptionis in ipso Verbo exsistentiam habuit. Quocirca, quod assumptum fuit suapte quidem natura humanum est, Dei autem et divinum supernaturali quodam modo. Quin animate quidem carnis proprietates habuit : eas enim dispensa- tionis suz ratione Verbum suscepit, quz secundum naturalis inotus ordinem vere neturales sunt. ΚΚΦΑΛ. IT" [NZ]. | Περὶ ἰδιωμάτων τῶν δύο φύσεων. Τέλειον δὲ Θεὸν ὁμολογοῦντες τὸν αὑτὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστὸν, xaX τέλειον ἄνθρωπον, φα- μὲν τὸν αὐτὸν πάντα ἔχειν ὅσα ὁ Πατῃρ, πλὴν τῆς ἀγεννησίας' χαὶ πάντα ἔχειν boa. ὁ "Abk. ὁ πρῶτος, δίχα µόνης τῆς ἁμαρτίας ἅτινά ἐστι copa xal Vyoyt λογιχἠ τε xaX νοερᾶ ἔχειν δὲ αὐτὸν χα-αλλή- λως ταῖς δύο φύσεαι, διπλᾶ τὰ τῶν δύο φύσεων φυ- σιχά ' δύο θελἠσεις φυσιχὰς, «fjv τε θείαν xal τὴν ἀνθρωπίνην, xal ἑνεργείας δύο φυσιχὰς, θείαν τε xai ἀνθρωπίνην, xal αὐτεξούσια δύο φυσιχὰ, θεῖόν τε χαὶ ἀνθρώπινον, xal σοφίαν τε xal γνῶσιν, Oslav τε xal ἀνθρωπίνην. 'Ὁμοούσιος γὰρ ὧν τῷ θεῷ xal Πατρὶ, αὑτεξουσίως θέλει xal ἐνεργεῖ ὡς θεός. Ὁμορύσιος δὲ ὧν xai ἡμῖν, αὑτεξουσίως θέλει xal ἐνεργεῖ ὡς ἄνθρωπος ὁ αὐτός. Λὐτοῦ γὰρ τὰ θαύ- µατα, αὑτοῦ xal τὰ παθήµατα. CAP. XIII. De ambarum naturarum proprietatibus. Duc in Christo voluntates et operationes. — Eum- dem porro Doininum nostrum Jesum Christum, et perfectum Deum, et perfectum hominem przdi- cantes, lioc profitemur, eumdem et omuia habere, qua Pater habet, excepta iugeniti proprietate ; et omnia item, qus primus Ádam, excepto solum peccato, hoc est, corpus et animam ratione et intelligentia preditam: quin habere etiam eum, uti duabus naturis consentaneum est, duplices nàturarum duarum naturales proprietates; lioc est, duas naturales operationes, divinam et hunia- nam; duas naturales arbitrii libertates, divinam el humanam : ac denique sapientiam et scientiam duplicem, divinam et lhiumanam. Nam cum ejus- dem ac Pater substantiz sit, libere vult et agit ut Deus : rursus cum cousubstantialis sit nobis, libere item vult et agit, ut homo. Ipsius enim miracula sunt, ipsius quoque passiones. KEOAA. 1A' [NH]. Περὶ 0eAnuádtov xal αὑτεξουσίων vov Κυρίον ἡμῶν Ἰησοῦ Xpictov. Ἐπειδὴ μὲν οὖν δύο φύσεις τοῦ Χριστοῦ, δύο αὖ- τοῦ xal τὰ φυσιχὰ θελήµματα, χαὶ τὰς φυσιχὰς ἑνερ: γείας qapév. Ἐπειδὴῇ δὲ µία τῶν δύο φύσεων αὐτοῦ ἡ ὑπόστασις, ἕνα xal τὸν αὑτόν φαμεν θέλοντά τε xai ἑνεργοῦντα φυσιχῶς xat' ἄμφω τὰς φύσεις, ἐς ὧν, xal ἓν αἷς, xal ἅπερ ἐστὶ Χριστὸς ὁ θεὸς ἡμῶν' θέλειν δὲ χαὶ ἑνεργεῖν, οὐ διῃρημένως, ἁλλ' ἠνωμέ- 995 CAP. XIV De Domini nostri Jesu Christi duplici voluntate, arbitriique libertate. Totuplex voluntas et actus, quotuplez substantia. — Quoniam igitur dux Cliristi natur? sunt, duas proinde ejus naturales voluntates et duas naturales operationes dicimus. Quia vero una duarum natu- rarum jpsius est hypostasis, unum et eu . dem esse dicimus qui, juxtaeas naturas, ex quibus, et in quibus, et quz est Christus. Deus noster, νως” θέλει γὰρ xal ἐνεργεῖ ἐν ἑχατέρᾳ μορφῇ μετὰ C naturaliter velit et agat ; eum autem insuper velle τής θατέρου χοινωνίας. Ὃν γὰρ ἡ οὐσία fj αὐτὴ, τού- των xal fj θέλησις xal ἡ ἑνέργεια ἡ αὐτὴ ' ὧν δὲ διά- φορος ἡ οὐσία, τούτων διάφορος xal ἡ θέλησις xa fj ἑνέργεια' χαὶ τὸ ἀνάπαλιν, ὧν fj θέλησις xal ἡ ἑνέρ- γεια dj αὐτὴ, τούτων xa ἡ οὐσία fj αὐτὴ * ὧν δὲ διά- φορος tj θέλησις χαὶ dj ἐνέργεια, τούτων xal f οὑσία διάφορος. Διὸ δη ἐπὶ μὲν Πατρὸς xai Υἱοῦ xaY ἁγίου Πνεύ- µατος, Ex τῆς ταυτότητος τῆς τε ἑνεργείας χαὶ τοῦ θελήµατος, τὴν ταυτότητα τῆς φύσεως ἐπιγινώσκο- μεν. Ἐπὶ δὲ τῆς θείας οἰκονομίας, &x τῆς διαφορᾶς τῶν ἐνεργειῶν, καὶ τῶν θεληµάτων, xal τὴν τῶν φύ- ο-ων διαφορὰν ἐπιγινώσχομεν, xal τὴν τῶν φύσεων δ.αφορὰν εἱδότες συνομολογοῦμεν, χαὶ τὸ τῶν θελη- µάτων xal ἐνεργειῶν διάφορον. Ὥσπερ γὰρ τῶν τοῦ αὐτοῦ xai ἑνὸς Χριστοῦ φύσεων ὁ ἀριθμὸς, εὐσεδῶς νοούμενός τε χαὶ λεγόμενος, οὗ διαιρεῖ τὸν ἕνα Xp:t- * Leo, epist. 10, ad Flavian. *? Max. Disp. cum Pyrrho post Basil. epist. 80. c. 22. οἱ agere, non divise, sed conjuncte dicimus. « Vult enim et agit in utraque forma, cum alterius com- munione **, » Quorum enim eadem substantia est, eorum quoque eadem voluntas et actio sit necesse est : quorum autem diversa est, horum etiam diversa voluntas et actio sit, oportel 55. Et contra quorum voluntas et actio eadem est, eorum eadem quoque substantia, est : quorum autem dispar voluntas et actio, horum etiam dispar est substantia. Quocirca * in Patre quidem et Filio, et Spiritu sancto, quia eadein voluntas atque actio. est, eam- den quoque naturam esse agnoscimus. At in di- vina incarnatione ex actionum et voluntatum dis- crimine naturarum quoque discrimen agnoscimus, ac naturarum discrimen exploratum habentes, vo- luntatum etiam οἱ actionum discriinen confitemur. Quemadmodum enim unius et ejusdem Christi na- turarum numerus, si pie intelligatur et praedicetur, unum Christum nequaquam dividit; verum inco- * Supra lib. tt, VARLE LECTIONES. 1 Cod. S. Hil. φυσικὰ, ita R. 1986 et N. Post γινόμενα additur in Reg. 9128 longa περικοπή quae desumpta est ex cap. 91, ab his verbis, γεγέννηται τοίνυν usque ad μὴ παραξλάψαι σήµαντρα. Ejusmodi Anterpolationibus scatet iste codex Regius. l'ATROL. Gn. XCIV. 33 1035 S. JOANNIS DAMASCENI - 1036 lumem etiam in unione differentiam ostendit : ila A στὸν, ἀλλὰ σωξζομένην, xal ἐν τῇ ἑνώσει παρίστησι earum voluntatum et actionum nunerus, quz sub- stantialiter ipsis naturis conveniunt ( etenim se- cundum utramque naturam ita comparatus erat ut vellet et operaretur ), divisionem non inducit (absit), sed earum dantaxat etiam in unione conservationem et incolumitatem prodit. Naturales siquidem esse, ac non personales, voluntates et actiones dicimus ; hoc est vim ipsam volendi et agendi, per qnam volnnt et agunt. Si enim perso- nales esse concesserimus, tres sauctiz2 Trinitatis personas diversz inter se voluntatis atque actionis necessario dicemus. Ut voluntas et actio, nature ; sic talis voluntas alque actio, persone. — Sciendum enim est*, non idem essevelle, atque hoc vel illo modo velle. Velle siquidem nature est, ut et videre. Omnibus enim hominibus boc convenit. At certo modo velle, non maturz est, sed nostri consilii et sententie : quem- admodum et certo modo videre, hoc est bene vel male. Non enim omnes homines eodem modo vo- lunt, neque eodem modo vident. Hoc autem etiam .. jn actionibus concedemus. Nam certo modo velle, certo modo videre, certo modo agere, modus est τῶν φύσεων τὴν διαφορὰν, οὕτω xal ὁ ἀριθμὸς τῶν οὐσιωδῶς προσόντων ταῖς αὐτοῦ φύσεσι θεληµάτων xai ἐνεργειῶν * κατ ἄμφω γὰρ τὰς φύσεις θελητιχὸς Tiv, καὶ ἐνεργητιχὸς τῆς ἡμῶν σωτηρίας * οὗ διαίρε- σιν εἰσάχει' ph Υἐνοιτο" ἀλλὰ τὴν αὐτῶν δηλοῖ, χαὶ µόνον, κἂν τῇ ἑνώσει, φνλαχὴν χαὶ σωτηρίαν. Φυσι- xà γὰρ, καὶ οὐχ ὑποστατιχά φαµεν τὰ θελήµατα xal τὰς ἑνερχείας. Λέγω δὲ αὐτὴν τὴν θελητιχὴν xal ἐνεργητιχὴν δύναμιν, καθ) fiv θέλει χαὶ ἐνεργεῖ τά τε Ὀέλοντα xai ἐνεργοῦντα. El. γὰρ ὑποστατιχὰ δῶμεν αὑτὰ, ἑτεροθελεῖς καὶ ἑτερσενεργεῖς τὰς τρεῖς ὑπο- στάσεις τῆς ἁγίας Τριάδος εἰπεῖν ἀναγχασθησόμεθα. Ἱστέον γὰρ ὡς οὗ ταὐτόν ἐστι, θέλειν, xal πῶς θέλειν τὸ μὲν γὰρ θέλειν, φύσεως, ὥσπερ xa τὸ Β ópdv* πᾶσι γὰρ ἀνθρώποις πρόσεστι; τὸ δὲ πῶς θέ- ttv, οὗ φύσεως, ἀλλὰ τῆς ἡμετέρας γνώμης, ὥσπερ χαὶ τὸ πῶς ὁρᾶν, χαλῶς f| χαχῶς. O0 γὰρ πάντες ἄνθρωποι ὁμοίως θέλουσιν, οὐδ' ὁμοίως ὁρῶσι. Τοῦτο δὲ χαὶ ἐπὶ τῶν ἐνεργειῶν δώσομµεν. Τὸ γὰρ πῶς θέ- λειν, πῶς ὁρᾷν, f] k πῶς ἐνεργεῖν, τρόπος katl τῆς τοῦ θέλειν, xal ὁρᾷν, xal ἐνεργεῖν χρήσεως, µόνῳ τῷ χεχρηµένῳ προσὼν, xal τῶν ἄλλων αὐτὸν χατὰ — thv χοινῶς λεγομένην διαφορὰν χωρίζων. | quo quis voluntate utitur, necnon videndi atque agendi facultate, qus soli utenti adest, eumque secundum rationem differenti: communiter dictze ab aliis secernit. 996 θἐλησις, θελητὸν, Θελητιχὸν, wv. — ]taque velle simpliciter , voluntas dicitur, sive facultas volendi quz est appetitus rationabilis, et Λέγεται οὖν τὸ μὲν ἁπλῶς θέλειν, θέληαις, ᾖτοι fj θελητικἡ δύναμις, λογιχὴ οὖσα ὄρεξις xal θέληµα φυσικόν ᾿ τὸ δὲ πῶς θέλειν, ἤτοι τὸ τῇ θελήσει ὑπο- voluntas naturalis : at certo talique modo velle, ϱ Χείμενον, θελητὸν, xal θέλημα γνωμικόν * θελητικὸν Bive quod est voluntati subjectum, res illa est quam wolumus, et voluntas arbitrii, Θελητιχκὸν * autem jllud est, cui a natura inest vis volendi : ut puta natura divina vim habet volendi, itemque huinana. Volens denique est, qui voluntate utitur, sive persona, ut Petrus. Voluntas in Christo duplex, γνωμιχὸν unum. — Quoniam igitur *unus Christus, unaque itidem ejus persona est, unus etiam proinde est volens, tam divina quam humana ratione. Rursus, quia duas naturas volendi facultate przditas habet, utpote rationales ( quidquid enim rationale est, illud quo- que ad volendum habile est, ac liberum ) idcirco duas etiam in eo naturales voluntates dicemus. ]dem enim ipse propter utramque naturam volendi facultate pollet ; quippe qui eam assumpsit vim volendi quz: nobis a natura est. Et quoniam unus idemque Christus est, qui utriusque nature ra- tione vult, idem proinde voluntatis subjectum in * Max. Dial. cum Pyrrho; Anast. in ὍδηΥῷ, cap. 6, p. 40 * Max. ibid. δέ ἐστι, τὸ πεφυχὸς θέλειν * olov θελητική ὃστιν ἡ θεία φύσις, ὡσαύτως χαὶ dj ἀνθρωπίνη * θέλων δὲ ἐστιν ὁ χεχρηµένος τῇ θελήσει, ἤτοι ἡ ὑπόστασις, οἷον ὁ Πέτρας. Ἐπειδὴ τοίνυν εἷς μὲν ὁ Χριστὸς, xai µία πὑτοῦ d ὑπόστασις, εἷς καὶ ὁ αὐτός ἐστιν ὁ θέλων Φε]κῶς τε xal ἀνθρωπίνως. Ἐπειδὴ δὲ δύο φύσεις ἔχει θαλητι- χὰς, ὡς λογικάς ᾽ πᾶν γὰρ λογιχὸν θελητικόν τε xal αὐτεξούσιον * δύο θελήσεις, ἤτοι θελήµατα φυσικὰ ἐπ αὑτοῦ ἐροῦμεν. θελητιχὸς γάρ ἐστιν ὁ αὐτὸς κατ’ ἄμφω τὰς αὐτοῦ φύσεις. Thv γὰρ φυσικῶς ἔνυπάρ- χουσαν ἡμῖν θελητιχὴν δύναμιν ἀνέλαδε. Καὶ ἐπειδὴ εἷς ἐστιν ὁ Χριστὸς, χαὶ ὁ αὐτὸς 6 θέλων καθ) ἑχατέ- pav φύσιν, τὸ αὐτὸ θελητὸν λέξοµεν ἐπ᾽ αὑτοῦ, οὐχ ὡς µόνα Ὀέλοντος, ἃ φυσιχῶς ὡς θεὺς ἤθελεν: ob γὰρ Οεότητος τὸ θέλειν φαγεῖν, xal πιεῖν, xal τὰ τοιαῦτα * ἀλλά xai τὰ συστατικὰ (53) της ἀνθρωπί- » Volitivum in scholis dicitur. | VARIA LECTIONES. k Particulam hanc addidi post recognitorem cod. S. Hilarii. NOTE. (52) Α.1ἀ, xal τὰ συστατικά. Sed ea etiam que naluram, etc. Duplicem volendi facultatem in Chri- sto agnoscit, quz naturales et proprios actus exer- cuerit : ut divina voluutate, divinoque modo νο” luerit qu:e divina sunt, et humana voluntate, et hu- manitus quie humana. Ceterum ex Maximi Dial. εκ Pyrrh. concedit unum θέληµα γνωμιχὸν, sivo arbitrariam voluntatem unam in. Christo. fuisse, quia etsi voluntate humana volebat qua humana erant, haud tamen nisi divina annuente; in eam- 1037 DE FIDE ORTHODOXA LIB. IIT. 1038 νης φύσεως, οὐκ ἐν ἐναντιότητι γνώμης, dXX. tv ἰδιό- Α eo dicemus : non quod ea sola vellet, qux natit- τητι τῶν φύσεων * τότε γὰρ ταῦτα φυσικῶς Ἠθελεν, ὅτε ἡ θεἰα αὐτοῦ θέλησις Ίθελε, xal παρεχώρει τῇ σαρχὶ πάσχειν καὶ πράττειν τὰ ἴδια. stituunt : istud vero ΠΟΠ sententiz contrarietate, turaliter hzc volebat, cum divina voluntas ipsius pati et agere permittebat. "O«t δὲ φυσιχῶς πρόσεστι τῷ ἀνθρώπῳ fj θέλησις, ἐντεῦθεν δῆλον. 'Ὑπεξαιρουμένης τῆς θείας, τρία εἴδη ζωῆς δἰσιν, ἡ φυτιχὴ, fj αἰσθητιχὴ, ἡ νοερά. τῆς μὲν οὖν φυτιχῆς ἴδιον, fj θρεπτιχὴ, ἡ αὐξητιχὴ, ἡ γεννητιχἣ χίνησις ' τῆς δὲ αἰσθητικῆς, f) χαθ᾽ ὁρ- μὴν χίνησις ΄ τῆς δὲ λογιχῆς καὶ νοερᾶς, ἡ αὐτεξού- σιος. El οὖν χατὰ φύσιν πρόσεστι τῇ φυτιχῇ f) τρε- raliter uti Dens volebat ( neque enim divinitati convenit, ut edere velit, et bibere, aliaque id ge- nus ) , sed etiam ea quz? naturam humanam con. sed naturaruu) proprietate. Tum demum enim na- ita volebat, et carnem ea quz sibi propria erant Inest. homini a natura voluntas. — Quod autem voluntas homini insit a natura 5, hinc perspicuum est. Nam preter divinam tres sunt vite species, vegetans, sentiens, ac intelligens. Vegetantis vero peculiaris est motus ille nutriendi, augescendi et generandi ; sentientis, motus impulsionis ; ratio- nalis et intelligentis, motus liber. Quare si vege- πτιχὴ, xal τῇ αἰσθητικῇ ἡ xa0' ὁρμὴν χίνησις, κατὰ B tenti naturaliter inest motus nutriendi ; sentienti φύσιν ἄρα πρόσεστι τῇ λογιχῇ xal νοερᾷ ἡ αὐτεξού- σιος᾽ αὐτεξουσιότης δὲ οὐδὲν ἕτερόν ἐστιν, εἰ μὴ d θέλησις ' γεγονὼς τοίνυν ὁ Λόγος σὰρξ ἔμψφνχος, καὶ νοερὰ, χαὶ αὐτεξούσιος, γέγονε καὶ θελητιχός. Ἔτι ἀδίδαχτά εἰσι τὰ φυσικά ' οὐδεὶς γὰρ λογίζε- σθαι, f| δῇν, ἢἡ πεινῆν, 7] διψῆν, ἡ ὑπνοῦν µανθάνει. Οὔτε δὲ θέλειν µανθάνοµεν ' ὥστε φυσιχὸν τὸ θέλειν. Καὶ πάλιν * εἰ £v ἀλόγοις, ἄγει μὲν ἡ φύσις, ἄγε- ται δὲ Ev τῷ ἀνθρώπῳ, ἐξουσιαστιχῶς χατὰ θέλησιν κινουμένῳ, ἄρα φύσει θελητιχὸς ὁ ἄνθρωπος. Καὶ πάλιν * el χατ' εἰκόνα τῆς µαχαρίας xaX ὑπερ- ουσίου θεότητος ὁ ἄνθρωπος γεγένηται ' αὐτεξούσιος δὲ φύσει χαὶ θελητικὴ fj θεία φύσις, ἄρα καὶ ὁ &v- θρωπος, ὡς αὐτῆς εἰχὼν, αὐτεξούσιος φύσει xal θελητιχός. Τὸ γὰρ αὐτεξούσιον, θέλησιν ὡρίσαντο οἱ Πατέρες. 5 Max. Dial. cum Pyrrho. vero, motus impulsionis ; naturaliter proinde ratio- nali et intelligenti adest motus liberi arbitrii. Are bitrii porro libertas nihil aliud est, quam voluntas. Unde cum Verbum caro animata, ct intelligentia arbitriique libertate predita factum sit, volendi quoque facultate instructum esxstilit. Deinde, ea quz naturalia sunt disciplina non comparantur. Neque enim quisquam est, qui cogi- tare discat, aut vivere, aut fame, vel siti laborare, aut dormire. Atqui nec etiam velle discimus : igi- tur naturale est quod velimus. Et rursus, si in brutis natura ducit ac regit, ducitur autem in homine, ut qui libera potestate per voluntatem moveatur ; sequitur, ut homo vo- lendi facultate suapte natura instructus sit. Liberum arbitríum ipsa voluntas. — Et rursum, si ad beat» et superesseniialis divinitatis 9097 imaginem conditus est liomo, profecto cum natura divina libera sit, et virtute volendi suapte natura polleat, homo quoque qui ejus imago est, iisdem a natura przditus erit. Etenim Patres liberum ar- bitrium voluntatem esse definierunt. NOTA. dem quippe sententiam naturas conspirasse : alio- ui enim dux jam persouz exstitissent, propter iversitatem sententiarum. Quamobrem Epist. de duab. volunt. observat idcirco Monotheletas in er- rorem impegisse, quod, velut olim Nestorius et Eu- tyches naturam a persona non distinxerant, illi quo- que voluntatem γνωμιχὴν, arbitrariam (quam et ὑποστατικὴν appellat) a naturali non secernerent, Οὕτω, καὶ τοῖς Μονοθελήταις, τὸ μὴ εἰδέναι τὴν δια- φορὰν τοῦ φυσιχοῦ, xal τοῦ ὑποστατικοῦ θελήµατος, τουτέστι τοῦ γνωμικοῦ. Αι quia ἰβίφο una voluntas arbitraria nihil est aliud nisi mutua voluntatum, divine et humanz, consensio, hinc sequitur non uno eodemque actu eam exerceri, sed duobus, quo- rum unus divine sit imperantis et regentis, alter human: libere obsequentis. Quinimo, hoc unum θέληµα γνωμικὸν, voluntas ex arbitratu, idem pro- prie est, ac 0:Antóv unum, res una quam utraque voluntas velit, seu, ut nostri loquuntur, stna res vo- lita. [ία Maximus, dial. cit. interpretatur dictum simile Patrum, unam esse Dei et sanctorum volunta- lem. Sic Noster infra ait : Quoniam unus idemque Christus est, qui utraque natura vult, idem proinde voluntalis ejus esse subjectum dicemus. Photius, in tractatu liegt τῶν γνωμικῶν θεληµάτων ἐπὶ Χρι- στοῦ, De voluntatibus arbitrariis in. Christo, dum Maximi sensum conatur explicare, difficultatem au- gel; ac si sanctus confessor voluntatem duntaxat naturalem, puta comedendi, bibendi, fugiendi mor- tem Cliristo concesserit, non hoc vel illud edendi, bibendi, loquendi, etc. Nec ihale Gretserus euur refellit, apud Stewart. ín Collectan. Turrianus hoc incerti auctoris scholium affert, quo Photius sibi non consiare ostenditur : Πῶς λέγεται ἐνταῦθα àv [on ἐπὶ Χριστοῦ θέληµα, πολλαχοῦ 6ta60Mv χοντος τοῦ παρεισάγοντος τὴν δόξαν ταύτην; Quo- mam pacto hic dicilur una. esse arbitraria volunias in Christo, quando sepe in crimen venit (utique hz- resis Monotheleticz) ille qui opinionem hanc intro- ducit? Profecto Maximus Damascenusque his li:ere- ticis locum istum objectarunt, Marc. vu, 24 : Sur- gens Jesus abiit in fines Tyri εἰ Sidonis; et ingres- sus in domum, neminem voluit scire, et non potuit latere. Ex quo inferebant certa quondam voluisse Christum humana voluntate, qu: divina voluntas prestare nollet. Quocirca Maximus, lib. De duab. vol. p. 105, concedit Christo voluntates γνωμικὰς, arbitrarias duas, si censeantur essentialiter diversa, εἰ μὲν ὡς xat' οὐσίαν διάφορα, χἀγὼ δέχομαι ne- quaquam vero, si conirarie et adverse. 1039 inest, ac non ut quibusdam insit, quibusdam non insit ; procul dubio, cum id quod communiter in omnibus consideratur, nature notam in subjectis ei lgdividuls exprimat, homo volendi facultatem habet. Ac rursus, si nalura nec magis, nec minus re- cipit, sane cum omnibus perzque velle insit, ac non aliis uberius, aliis parcius, ex natura sua proinde volendi facultatem preditus est homo : ex quo eflicitur, ut cum homo virtute volendi polleat, 68 itidem naturaliter polleat Dominus, non modo qua Deus est, sed etiam qua factus homo. Sicut enim naturam nostram assumpsit, sic et volunta- tem nostram ex ordine naturz assumpsit. Atque hac ratione Patres eum voluntatem nostram in se . expressisse aiunt. Si naturalis voluntas non est, certe vel persona- lis erit contra naturam. Si personalis, ergo Filii voluntas hac ratione a paterna discrepabit, alia- que abea erit. Etenim quod personale est, per- sone solius exprimend: vim habet. Sin autem contra naturam est, defectio a natura voluntas erit, Qux enim naturae adversa sunt, destruunt ea quas nature conveniunt. Rerum omnium Deus et Pater vult, vel quatenus Pater, vel quatenus Deus. Si quatenus Pater, alia erit ejus voluntas, alis Filii; neque enim Pater Filius est. Sin antem quatenus Deus, certe cum Filius quoque Deus sit, itemque Spiritus sanctus S. JOANNIS DAMASCENI Ad h»c iusuper 5, si cunctis hominibus velle A 1010 "Ett δὲ εἰ πᾶσιν ἀνθρώποις ἑνυπάρχει τὸ θέλει», χαὶ οὗ τοῖς μὲν ἑνυπάρχει, τοῖς δὲ οὐκ ἑνυπάρχει ᾿ τὸ δὲ χοινῶς πᾶσιν ἐνθεωρούμενον, φύσιν χαρακτη- ρίζει ἐν τοῖς ὑπ αὐτὸ ἀτόμοις * ἄρα φύσει θελττιχὸς ὁ ἄνθρωπος. Καὶ αὖθις ' εἰ τὸ μᾶλλον xal ἧττον fj φύσις οὐκ ἐπιδέχεται, ἐπίσης δὲ πᾶσιν ἑνυπάρχει τὸ θέλειν, xat οὐ τοῖς μὲν πλέον, τοῖς δὲ ἔλαττον ἄρα φύσει θελη- τιχὸς ὁ ἄνθρωπος" ὥστε εἰ φύσει θελητιχὸς ὁ ἄν- θρωπος, xai ὁ Κύριος, οὗ µόνον xafà θεὸς, ἀλλὰ xal καθὸ ἄνθρωπος Υέγονε, φύσει θελητιχός ἐστιν. Ὢσ- περ γὰρ ! τὴν ἡμετέραν φύσιν ἀνέλαδεν, οὕτω xal τὸ ἡμέτερον θέληµα φύσει m ἀνείληφεν χαὶ χατὰ τοῦτο οἱ Πατέρες τὸ ἡμέτερον &v ἑαυτῷ τυπῶσαι αὖὐ- Β τὸν ἔφησαν θέληµα. El φυσιχὸν οὐκ ἔστι τὸ θέληµα, f) ὑποστατικὸν ἔσται, 1) παρὰ φύσιν’ ἀλλ' εἰ μὲν ὑποστατιχὸν, Ece- ρόθουλος οὕτως γε ἔσται ὁ Υἱὸς τῷ Παάατρί” µόνης γὰρ ὑποστάσεως χαρακτηριστιχὸν, τὸ ὑποστατιχόν' εἰ δὲ παρὰ φύσιν, ἕχπτωσις τῆς φύσεως ἔσται τὸ θέλημα φθαρτικὰ γὰρ τῶν κατὰ φύσιν, τὰ παρὰ φύσιν. 'O τῶν ὅλων γὰρ ? θεὸς χαὶ Πατὴρ, 3 xa05 Πα- «hp θέλει, 3) χαθὸ θεός. ᾽Αλλ' εἰ μὲν χαθὸ Πατὶρ, ἄλλο αὐτοῦ ἔσται τὸ θέληµα παρὰ τὸ τοῦ Ylou. Οὐ γὰρ Πατὴρ ὁ Υἱός. El δὲ καθὸ Θεὺς, θεὸς δὲ ὁ Ylix, θεὸς xat τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον' ἄρα τὸ θέληµα φύ- Deus, voluntatem natura esse, naturalemve, faten- C σεως, fjyouv φυσιχόν. dum est. Insuper," si quorum voluntas una est, horum eliam, ut Patres senserunt, una est essentia : sane, 8i una divinitatis Christi atque humanitatis volun- tas sit, una quoque et eadem earum substantia erit. Ac rursus, si de Patrum sententia, nature dis- crimen in una voluntate non elucet, necesse est, υἱ vel unam dicendo voluntatem, naturale discri- men non dicamus, vel naturarum distinctionem praedicantes, voluntatem unam non statuamus. Λο rursus, * si ut in divino Evangelio habetur, profectus Dominus in partes Tyri et Sidonis, et ingressus domum, neminem scire voluit, nec tamen latere potuit *, profecto cum divina ipsius voluntas omnia possit, volens vero latere non potuerit, sequitur, ut quatenus homo id voluerit, nec po- tuerit, atque adeo, ut quatenus homo volendi facul- tatem habuerit. 228 Ac rursus !*,Cum venisset, inquit, ad locum, dixit : Sitio. Et dederunt ei vinum felle mistum : et cum gustasset, noluit bibeve !!. Porro si, quatenus Deus, * Max. Dial. cum Pyrrho, ex Diadocho. * Max. ibid Agatho p xix, 28;Malth.. xxvii, ' Greg. SE epist. syn. in vi syn., act Ἔτι, εἰ κατὰ τοὺς Πατέρας, ὧν τὸ θέλημα ἓν, τού- των xat ἡ οὐσία µία, ἓν καὶ θέληµα τῆς θοότητος €oU Χριστοῦ, xal τῆς ἀνθρωπότητος αὑτοῦ * ἄρα µία καὶ 1j αὐτὴ τούτων ἔσται xal fj οὐσία. Καὶ πάλιν : εἰ, κατὰ τοὺς Πατέρας, 1j τῆς φύσεως διαφορὰ τῷ EV θελήµατι οὐ διαφαίνεται, ἀνάγχη, 1) ἓν θέληµα λέγοντας φυσικὴν ἐν Χριστῷ μὴ λέγειν διαφορὰν, ἢ φυσιχἣν λέγοντας διαφορὰν, ἓν θέληµα μὴ λέχειν. Καὶ αὖθις * εἰ χαθώς φησι τὸ θεῖον Ἐὐαγγέλιον, ἐλθὼν ὁ Κύριος εἰς τὰ µέρη Τύρου καὶ Σιδῶνος, καὶ εἰσεΛθὼν εἰς οἶκον, οὐδένα ἠθέλησε γγῶναι, xal οὐκ ἡἠδυνήθῃ «Ἰαθεῖν * εἰ τὸ θεῖον αὐτοῦ θέληµα παν- τοδύναμον, θελἠσας δὲ λαθεῖν οὗ δεδύνηται’ ἄρα καθὸ ἄνθρωπος θελήσας οὐκ ἠδυνήθη, καὶ θελητικὸς ἦν xal καθὸ ἄνθρωπο». Καὶ πάλιν: Ἐ.ῑθὼν, φησὶν, εἰς τὸν τόπον, εἶπε' Auf. Καὶ ἔδωκαν αὐτῷ οἶνον μετὰ xoAnc µεµι- γµένον, xal γευσάµεγος οὐκ ἤθελε πιεῖν. Ei μὲν Nyss, Cont. Apollin. et alii, act. 10 sext. syn. i * Marc. vn, 94. |) Max. ibid. ** Joan. VARLE LECTIONES. 1 Edita καὶ. » Edit. φύσιν. » Deest γὰρ in mss. pluribus; qua tamen particula oratio urgentior est. 1011 DE FIDE ORTHODOXA LIB. III. 1044 οὖν καθὸ θεὺς ἐἑδίφησε, xai γευσάµενος οὐχ ὕθελε A siti correptus est, et cum gustasset, noloit bibere ; πιεῖν, ἑμπαθῆς ἄρα xaV 9 xa0b θεός * πάθος γὰρ, f τε δίψα, xal fj γεῦσις. El δὶ οὗ χαθὸ θεὺς, πάντως καθὺ ἄνθρωπος ἑδίφησε, καὶ θελητίικὸς ἣν καὶ χαθὸ ἄνθρωπος P. Καὶ ὁ µαχάριος δὲ Παῦλος ὁ ἁπόστολος. Γενόµε- voc, Φφησὶν, ὑπήκοος µέχρι θανάτου, θανάτου δὲ σταυροῦ. Ἡ ὑπαχοὴ τοῦ ὄντως θελἠήµατός ἐστιν ὑπο- ταγὴ, ἡ τοῦ μὴ ὄντως * οὗ Υὰρ τὸ ἄλογον ὑπήχοον, 9 παρῄχοον λέξοµεν * ὑπήχοος δὲ τῷ Πατρὶ γενόμενος ὁ Κύριος, οὗ καθὸ Θεὸς γέγονεν, ἀλλὰ χαθὸ ἄνθρω- πος. Καθὸ γὰρ θεὸς, οὔτε ὑπήχοος, οὔτε παρῄήχοος ' τῶν ὑπὸ χεῖρα γὰρ ταῦτα, χαθὼς ὁ θεοφόρος ἔφη ergo etiam quatenus Deus passionibus obnoxius erat : sunt enim, tum sitis, tum gustatio, passio- nes. Sin autem quatenus homo sitivit, utique quatenus homo voluntate instructus erat. Obedientia ejus qui velit, εἰ subditus sit. — Quin beatus quoque Paulus apostolus : Factus, inquit, obediens usque ad mortem, moriem autem crucis !*.. Atqui obedientia ejus voluntatis qus revera est, subjectio est, non ejus qua non est : non enim bru- tum animal obediens dicemus, aut inobedieng !3. Porro Dominus Patri factus est obediens, non qua» tenus Deus, sed quatenus homo. Nam quatenus Γρηγόριος. θελητιχὸς "et xai xa0b ἄνθρωπος ὁ Χρι. p Deus, nec obediens est, nec inobediens. Hac enim, στός. Φυσιχὸὺν δὲ τὸ θέληµα λέγοντες, οὐχ Ἰναγχασμένον 10016 φαµεν, ἀλλ᾽ αὐτεξούσιον sl γὰρ λογιχὸν, πάν- τως xal αὐτεξούσιον. Οὐ µόνον γὰρ ἡ θεία xaX ἄκτι- στος φύσις οὐδὲν ἠναγχασμένον ἔχει, ἀλλ οὐδὲ d νοερὰ xai κτιστή» τοῦτο δὲ δηλον. φύσει γὰρ ὢν ἀγαθὸς ὁ θεὺς, xol φύσει δημιουργὸς, xal φύσει θεὸς, οὐχ ἀνάγχκῃ ταῦτά beri * τίς γὰρ ὁ τὴν ἀνάγ- χην ἐπάγων; Ast δὲ εἰδέναι, ὡς ἡ αὐτεξουσιότης, ὁμονύμως μὲν ut divinus Gregorius ait 19, illis conveniunt, quss potestati subjieiuntur. Igitur Cbristus qua homo. voluntate prieditus fuit. Voluntas cum naturalis, tum libera. — Euimvero cum voluntatem nstoralem pronuntiamus, non eam . nocessitate obstrictam, sed liberam dicimus. Nam quis rationem comitatur, utique et libera cst. Neque enim divina solum et increata coactionem noR adinitt, sed ne iptelligens quidem et creata. Idque perspicuum est : quis Deus, cum natura bonus sit, et natura conditor rerum, et natura Deus, nequae quam hasc omnia necessitate est. Eequis enim hane ei necessitatem induxit ? Liberum arbitrium Deo aliter, aliter angelis , alio. λέγεται * ἄλλως δὲ ἐπὶ θεοῦ, καὶ ἄλλως ἐπὶ ἀγγέλων, C modo hominibus convenit. — Sciendum autem est '5, xai ἄλλως ἐπὶ ἀνθρώπων. Ἐπὶ θεοῦ μὲν γὰρ, ύπερ- ουσίως * ἐπὶ δὲ ἀγγέλων, ὡς συντρεχούσης τῇ Έξει τῆς προχειρίσεως, xal παρενθήχην ὅλως χρόνου μὴ παραδεχοµένης ' ἔχων γὰρ φυσιχῶς τὸ αὑτεξηύσιον, ἀπαρεμποδίστως τούτῳ χέχρηται, μηδὲ τὴν ἐκ σώ- µατος 4 ἀντιπάθειαν ἔχων, μηδὲ τὸν προσδάλλοντα. "Eri δὲ ἀνθρώπων, ὡς χρονικῶς τῆς ἔξεως προεπι- Νοουµένης τῆς ἐγχειρήσεως. Αὐτεξούσιος μὲν γὰρ ἐστιν ὁ ἄνθρωπος, xal φυσιχῶς ἔχει τὸ αὑτεξούσιον» ἔχει δὲ καὶ τὴν ἐκ τοῦ διαθόλου προσδολὴν, xai τὴν τοῦ σώματος κχίνησιν διὰ οὖν τὴν προσθολὴν, xal τὸ βάρος τοῦ σώματος ἐφυστερίζει προχείρησις τῆς ἔξεως. El οὖν θέλων ὁ "Abg. ὑπήκουσε, xal θελἠήσας ἔφα- γεν, ἄρα πρωτοπαθὴς ἐν ἡμῖν ἡ θέλησις * εἰ δὲ πρω- τοπαθὴς fj θέλησις, ταύτην δὲ μετὰ τῆς φύσεως ὁ Λόγος σαρχωθεὶς οὐκ ἀνέλαδεν' οὐχ ἄρα ἔξω τῆς ἁμαρτίας γεγόναµεν. Ἔτι δὲ εἰ ἔργον αὐτοῦ fj αὐτεξούαιος τῆς φύσεως 18 « Ms E DP "n, 8 !* Max, ** orat. 56, aliquantum à principio. arbitrii libertatem sequivoce dici, aliter Deo cove- nire, aliter angelis et aliter hominibus. In Deo enim superessentiali modo bzeé vox accipienda est :.in αή- gelis, ita ut aggressio habitum comitetur, nec ullam temporis intercapedinem admittat. Nam cum ange- Jug arbitri! libertatem suspte natura habeat, libere ac sineullo impedimento ea utitur, ut qui nec ullam . . ex corpore sentist repugnantiam, nec quemquam habeat a quo impetatur. In hominibus denique ita, ut habitus tempore anterior aggressione intelliga- tur. Quamvis enim liberi arbitri! homo sit, eoque ex sua natura polleat, habet tamen etiam diaboll impressionem , et corporis motum. Quare cum propter vim illam diaboli, tum propter corporis pondus, aggressio habitu posterior est. Ratio y! debuerit voluntas humana libera α Verbo assumi. — Itaque 19, si volens Adamus suggerenti scelus assensum prestitit, volensque comedit: ergo prima in nobis voluntas morbum contraxit. Quod si voluntas prima morbo subjacuit , neque hanc Verbum incarnatum una cum natura sssump- sit; sequitur nos a peccato liberatos non fuisse. Preterea , si nature libertatem ipse condidit, 55 Maxim. ibid. Disp. cum Pyrrho. VARLA UECTINER ΜΒ * Deest xal, in mss, P Additur in Ν. i: εἰ iv « οὐχ ὡς ἐγὼ πω τὸ ποτήριον τοῦτο ἀπ' ἐμοῦ. [hv εωμάτων. ως ix οὐ, ἀνθρωπίνη' P Aque si ea die qua passus. est, dicit : « Pater. si ferire ren iranseat a mo rn iste : tamen non sicut. ego volo, sed sicut iu. ». En dua voluntates el δυνατὸν, é- eis MU τὸ dio θλήσις, ριϊκὴ μα καὶ veran simul et humana, * Nonnulli codd. - 1043 S. JOANNIS DAMASCENI 1014 Banc autem non assumpsit; aut igitur opificium Α ὑπάρχει δύναμµις, ταύτην δὲ οὐκ ἀνέλαδεν, χατα- suum velut non bonum reprobavit , aut ejus sana- tionem nobis invidit, sicque nos plena perfectaque curatione privavit, ae seipsum passioni subjacen- tem ostendit, qui perfectam salutem afferre nolue- rit, vel certe nequiverit. Non poluisse ex divina et humana unam componi.— Jam vero fas non est, ut unum aliquid ex duabus con- 499 flatum voluntatibus dicamus , quemadmodum ex naturis duabus compositam personam. Primum, quia compositiones eorum sunt qus subsistunt, non qus alia, et non propria ratione consideran- tur. Deinde, si voluntatum et actionum composi- tionem dicamus, aliarum quoque naturalium pro- prietatum compositionem necessario fatebimur; hoc est, increati et creati, invisibilis et visibilis, aliorumque id genus. At quonam tandem modo vo- ]untas ex duabus voluntatibus conflata nuncupa- bitur? Neque enim fleri possit, ut quod compositum est, earum rerum quibus constat , nominibus appelletur. Nara alioqui , illud etiam quod ex na- twris compositum est , naturam vocabimus, non personam. Huc accedit, quod si in Christo volun- tatem unam compositam dixerimus, voluntate eum a Patre disjungemus. Non enim voluntas Patris γνοὺς τῆς οἰχείας δημιουργίας, ὡς οὐ χαλῆς, f) q9o- νῄσας ἡμῖν τῆς xav' αὐτὴν θεραπείας. ἡμᾶς μὲν τῆς παντελοῦς ἁποστερῶν θεραπείας, ἑαυτὸν δὲ ὑπὸ πά- Oo; ὄντα δειχνὺς, τῷ μὴ θέλειν, ἢ τῷ μὴ δύνασθαι τελείως σώζειν. Αδύνατον δὲ ἓν τι σύνθετον ἐχ δύο θελημάτων λέ- γειν, ὥσπερ Éx τῶν φύσεων σύνθετον ὑπόστασιν. Πρῶτον μὲν, ὅτι αἱ συνθέσεις τῶν ἓν ὑποστάσει ὄντων, xal οὗ τῶν ἑτέρῳ λόγῳ , καὶ οὐκ ἱδίῳ θεω- ρουµένων εἰσί δεύτερον δὲ, ὅτι εἰ τῶν θεληµάτων xai ἐνεργειῶν σύνθεσιν λέξομεν, xai τῶν ἄλλων φυσικῶν ἰδιωμάτων σύνθεσιν εἰπεῖν ἀναγχασθησό- µεθα , τοῦ ἀχτίστου xal τοῦ χτιστοῦ, τοῦ ἀοράτου xal ὁρατοῦ , xal τῶν τοιούτων. Πῶς δὲ xai τὸ ix τῶν θεληµάτων σύνθετον θέλημα προσαγορευθήσε- ται; ᾿Αδύνατον γὰρ τὸ σύνθετον τὴν τῶν συντεθέν - των ὀνομάζεσθαι προσηγορίαν". Ἐπεὶ xai «b ix τῶν φύσεων σύνθετον 5, φύσιν προσαγορεύσοµεν, xai οὐχ ὑπόστασιν. "Ett δὲ εἰ ἓν σύνθετον θέληµα ἐπὶ Χριστοῦ Aé&opev, θελήµατι * τοῦ Πατρὸς αὐτὸν χωρίζοµεν * οὐ γὰρ σύνθετον τὸ τοῦ Πάτρὸς θέληµα. Λείπεται τοίνυν εἰπεῖν µόνην τὴν ὑπόστασιν τοῦ Χριστοῦ σύνθετον xa xowhv, ὥσπερ τῶν φύσεων, οὕτω xai τῶν φυσιχῶν αὐτοῦ. composita est. Superest igitur, ut solam Christi personam compositam dicamus, communemque, ul naturis, ita etiam naturalibus proprietatibus. Sententia εί electio proprie non sunt in Christo. Γνώμην δὲ καὶ προαίρεσιν (53) ἐπὶ τοῦ Κυρίου — At vero !" sententiam el electionem in Domino ϱ λέγειν ἀδύνατον, εἴπερ χυριολεχτεῖν βουλοίµεθα. Ἡ dicere non possumus, si quidem proprie loqui stu- .deamus. Sententia enim post ignota rei investiga- tionem et deliberationem, consiliumve et judicium, affectio et dispositio est in id quod decretum fuit. Quam quidem affectionem sequitur electio, que alterum pre altero eligit et amplectitur. Atqui Do- minus, cum purus hono non esset, verum etiam Deus, omniaque perspecta baberet, nec considera- tione, nec inquisitione, nec deliberatione egebat, meque etiam judicio ; quamobrem natura compa- , ratus erat, nt necessitudine quadam bono adhz- feret, ac rursus a umalo averteretur!*, Sic enim et Jsajias propheta ait : Antequam | sciat puer praeli- gere malu, eliget bonum : quoniam antequam co- γνώµη γὰρ μετὰ τὴν περὶ τοῦ ἀγνοουμένου ζήτησιν καὶ βούλευσιν, τοι βουλὴν xai χρίσιν, πρὸς τὸ κριθἐν ἐστι διάθεσις. Μεθ᾽ Tv ἡ προαίρεσις, Ex- λεγομένη, xai αἱρουμένη πρὸ τοῦ ἑτέρου τὸ ἕτερον. Ὁ δὲ Κύριος οὐ ψιλὸς Gv ἄνθρωπος, ἀλλά καὶ θεὸς, xai πάντα εἰδὼς, ἀνενδεὴς σχέφεως, xat ζητήσεως, xai βουλης ὑπῆρχε, xal χρίσεως, xai φυσικῶς τήν τε πρὸς τὸ χαλὸν εἶχεν οἰκείωσιν, χαὶ τὴν πρὸς τὸ xaxhy ἀλλοτρίωσιν. Οὕτω γὰρ καὶ Ἡσαῖας προφή- της φησὶν ., ὅτι Πρὶν f) γ}ῶναι τὸ παιδίον 2po- &A£c 0at πονηρὰ, ἐχ.λέξεται τὸ ἀγαθόν * διότι αρὶν Trovati τὸ παιδίον ἀγαθὸν ἢ xaxóv , ἀπειθεῖ πο» φηρίᾳ τοῦ ἑχ.1έξασθαι τὸ ἀγαθόν ' Τὸ γὰρ, xplr. δηλοὶ ὅτι οὗ χαθ) ἡμᾶς ζητήσας xaX βουλευσάµενος, gnoscat puer bonum et malum, malitiam ο ερτοα- D ἀλλὰ θεὸς Gv, xal θεῖχῶς χατὰ σάρχα ὑποστὰς, *' Max. Dial. cum Pyrrho, | Basil. in psal. xciv, vel potius in cap. vii Isaise. VARLE LECTIONES. * Multi codd. τῇ... . mpocnropta. ϱ Reg. 9, Colb. 1 σύνθετον, σύνθετον φύσιν. ut in Reg. 1986. τι Cod. S. Hil. et Reg. 7, Colb. $ οὕτω γοῦν καὶ 'Ησαῖας φησὶν, ὅτι πρίν. * Alias θελήµατος, NOT&£. (35) ΓΡ; ώμην δὸ καὶ zpcalpeciw. At vero sen- tentiam et electionem. Sic Maximus Dial. cum Pyrr. et epist. 14, ad Marin., ubi ostendit adinissa sen- tentia et electione humana consequi Cliristum merum hominem exstitisse, qui arbitratu suo affe- etus cohibuerit, et in bonum et malum perzque converli potuerit, Quamobrem si quis Patrum "Christi humanitati electionem tribuerit, nihil aliud eum significasse prater ὀρεχτιχὴν δύναμιν, nata- ralem vim appetendi , seu naturalem animi volun- tatem. Ceterum se Thalassio quondam respondisse προαίρεσιν electionem Christo convenire, ut pro voluntate libera sumitur, qua careat omni defe- ctionis et mutabilitatis labe, quz libertatis nostrae comes est, non autem ut consultando contraris dispicit, deque illis decernit. 1045 DE FIDE ORTHODOXA LID. IIT 1016 τουτέστι καθ) ὑπόστασιν ἠνωμένος τῇ σαρχὶ, αὐτῷ A bit, eligendo bonum '*. Hxc vox, aniequam, hoc τῷ εἶναι , xal πάντα εἰδέναι, τὸ ἐκ φύσεως εἶχεν ἀγαθόν * φυσικαὶ Υάρ (34) εἰσιν αἱ ἀρεταὶ, xal qu- σιχὼς xal ἐπίσης πᾶσιν ἐνυπάρχουσιν *, εἰ xal μὴ πάντες ἐπίσης ἐνεργοῦμεν τὰ τῆς φύσεως. Ἐκ τοῦ κατὰ φύῦσιν γὰρ εἰς τὸ παρὰ φύσιν διὰ τῆς Ἱτχραθάσεως Πλάσαμεν. Ὁ δὲ Κύριος ἐκ τοῦ παρὰ φύσιν εἰς τὸ κατὰ φύσιν ἡμᾶς ἐπανήγαγε ' τοῦτο Υάρ ἐστι τὸ κατ᾽ elzóva καὶ καθ) ὁμοίωσι. Καὶ Ἡ ὅσχησις δὲ xal οἱ ταύτης πόνοι οὁὗ πρὸς τὸ ἐπι- κτήσασθαι τὴν ἀρετὴν, ἔξωθεν ἐπείσαχτον οὗσαν, ἐπενοήθησαν, ἀλλά πρὸς τὸ τὴν ἐπείσαχτον xal παρὰ φύσιν xaxlav ἀποθαλέσθαι’ ὥσπερ xal τὸν τοῦ σιδήρου ἰὸν, οὗ φυσιχὸν ὄντα, ἀλλ ἐξ ἀμελείας Emt- Υενόµενον X διὰ μόχθου ἀποδάλλοντες, τὴν φυσιχἣν τοῦ σιδήρου λαμπρότητα ἐμφανίζομεν. indicat, quod non more nostro ex investigatione et deliberatione previa, sed, ut qui Deus esset, divinoque modo subsistentiam carni tribueret, cui secundum hypostasim erat unitus, eo ipso quod erat, omniaque norat, suapte natura bonum habe- bat. Naturales enim virtutes sunt, ac naturaliter et perque omnibus insunt, etiam sinon omnes zqua- liter ea qui nature consentanea sunt, operemur. Ex eo siquidem quod secundum naturam erat, in quod contra naturam est, divini mandati transgres- sione prolapsi sumus *. At Dominus ex eo quod est contra naturam, in id quod nature consenta- neum est, nos revocavit 3. Hoc enim est, quod his verbis significatur, ad imaginem et similitudi- B nem **. Οἱ. pi: vitz exercitia et labores non ex- cogitata sunt , ut virtulem extrinsecus adscititiam adipiscamur, 93 sed ut adventitium et nature ini- micum vitium abjiciamus; non secus ac, ferri rubigine, quz minime naturalis est, sed ex incuria contrahitur, non sine labore submota, naturalem ferri splendorem perspicuum reddimus. Ἱστέον δὲ, ὡς τὸ τῆς γνώμης ὄνομα πολύτροπον xal πολυσημαντόν ἐστι. Ποτὲ μὲν γὰρ δηλοῖ τὴν παραΐνεσιν, ὥς φησιν ὁ θεῖως ᾿Απόστολος. Περὶ δὲ τῶν παρθένων ἐπιταγὴν Κυρίου οὐκ ἔχω, yvó- μη» δὲ δίδωµι" ποτὲ δὲ βουλὴν , ὡς ὅταν φησὶν ὁ προφἠτης Δαθίδ' "Ezl τὸν «Ίαόν σου κατεπανουρ: γήσαγτο γὠμην᾽ ποτὲ δὲ φηφον, ὡς ὁ Δανιήλ ' Περὶ τίνος ἐξῆ.1θεν ἡ γνώµη ἡ ἀναιδὴς abt: ποτὲ Ob ἐπὶ πίστεως, Ἡ δόξης, f| φρονήματος, καὶ ἁπλῶς εἰπεῖν, κατὰ εἴχοσι7 ὀκτὼ σηµαινόµενα λαμ- 6ávezat τὸ τῆς γ}ώμης ὄνομα. ΚΕΦΑΛ. 15’ [ΝθΊ: Περὶ ἐγεργειῶν τῶν év τῷ Κυρίφ ἡμῶν Ἱησοῦ Χριστῷ. Δύο δὲ xaX τὰς ἑνεργείας (35) φαμὲν ἐπὶ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. Εἶχε γὰρ, ὡς μὲν 1? [sa, vii, 15. sec. LXX. *3 Max. Dial. cum Pyrrh. ** 1 Cor. vir, 25. 1? Supra lib tu, Pn: i * psal. rxxxi, 4. Vocis γνώµη varia significata. —** Sciendum au- tem, γνώμης, hoc est, sententie. nomen variam et multiplicem significationem habere. Interdum enim adhortationem significat, ut cum ait divinus ΑΡο- stolus : De virginibus preceptum Domini non habeo, γνώµην autem. do**; interdum autem consilium, ut cum dixit propheta David : Super populum tuum malignaverunt consilium **. Quandoque vero decre- tum, judicialemve sententiam, ut apud Dianielem : . A quo exiit impudens hoc decretum **. Nonnunquam denique pro fide aut opinione, aut animi sensu sumitur. Átque, ut paucis dicam, γνώμης vocabu- lum viginti et octo modis accipitur. CAP. XV. De operationibus que in Domino nostre Jesu. Christo sunt. Duplex in Christo operatio, ut natura. — Porro. duas etiam in Domino nostro Jesu Christo opera- 13! Max. Dial. cum Pyrrho. 3 Gen. 1, 90.. 1. Dan. i5, 19. VARIE LECTIONES. vx Edita ὑπάρχουσιν. Χ Edita ἐπιγινόμενον. 7 Noster xarà χοινοῦ. R. 9924 κατὰ πολὺ; velus interpr. secundum multa; Faber secundum plurima. Maximus ex quo hzc desumpta sunt, vocis NOTE. (64) Φυσικαὶ μὲν γάρ. Naturales enim. Hac D sententiis duas voluntates et actiones evincebat γνώμης 28 significata posuit. accepit ex Dial. Maximi cmm Pyrrlio. Diximus antehac quo sensu Patres tradunt virtutes homini naturales esse. Modo juvat insignem Tullii locum afferre, ex lib. 1 De legib. Jam vero , ait, virtus eadem in homine, ac in Deo est .... est autem virtus nihil aliud quam in se per[ecta, et ad sum- mum perducia natura, Est igitur homini cum Deo similitudo. Concludit, plane intelligi nos ad justi- liam esse natos , neque opinione , sed natura consti- tutum esse jus. (35) Avo δὲ καὶ τὰς ἑγεργείας. Porro duas, etc. Monothelet:e duas volendi facultates Christo non denegzbant, sed unam actionem ponebant. ld quod acceperant ab Eutychianis et Severianis, contra quos ab orthodoxis pro duabus actionibus, divina et humana, statuendis diu pugnatum erat. Ephrao:- mius Antioch. (teste Phot. cod. 226) epistolam scripsit ad monachos, in qua congestis Parum. contra Severianos. ldem preestitit Anastasius 1, ejus successor libro Περὶ ἐνεργειῶν, De operationi- bus, cujus pauca fragmenta supersunt; itemque in defensione epistole Leonis ad Flavianum que citatur act. 10 sextze synodi, ut et Joannis Scytho- olitani liber vi! , de eodem argumento contra everum. In Collectaneis mss. contra Monophy- sitas, cap. 96, Severi, sociorumque ejus varia loca, afferuntur de una. Christi operatione : 'H σύνοδος Χαλκηδόνος, inquit ille, epist. ad Prosdocium Me-' dicum, xal ὁ Λέων, ὁ τῆς Pune ἠγούμενος δύο φύσεις, xai δύο τούτων ἑνεργείας διορισἆάµενοι μετὰ τὴν ἄφραστον ἕνωσιν, διχαίως ἀναθεματιξέσθωσαν, ὡς τὸν ἕνα Χριστὸὺν εἰς δύο πρόσωπα καταμερἰσαν- τες. Οὐ γὰρ ἑἐνεργεῖ φύσις οὐχ ὑφεστᾶσα: Synodus Chalcedonensis, et Leo, Romane Ecclesie antistes, qui naturas duas in. Christo , duasque harum. opera- liones definierun| post. inenarrabilem wnitionem, 1017 Btantialis, divinam perzque operationem habebat; et ut factus homo et consubstantialis nobis, hu- mans quoque natura operationem 27. Alqui sciendum est aliud esse actum, sive ope- rationem, aliud esse id quod actuosum est, aliud effectum, aliud denique operantem. Actus enim est efficax et substantivus anima motus. Actuosum est ipsa natura, ex qua operatio proficiscitur. Effe- clum est illud quod actu efficitur. Tandem operans ille est qui actu utitur, sive persona. Porro non- nunquam actus ipse effectum dicitur, et vicissim effectum, actus, sicut χτίσμα, dicitur κχτίσις. Di- cimus enim ** «daa 1) χτίσις, quod est omnis crea- tio, ut res creatas signiflcemus. Vocis ἑνέργεια multiplex acceptio. — Observan- B dum. etiam est, actum sive actionem, esse motio- nem, agique potius, quam agere, juxta atque Gre- gorius ait in oratione de Spiritu sancto δὲ : « Si au- tem est actio, agetur ulique, non vero agel; et simul atque acta fuerit, desinet. » Miud etiam est advertendum, vitam quoque actum esse, imo primarium animalis actum ; quin et totam animalis functionem, sive nutriendi et crescendi vrrtutem, hoc est vegetatricem, sive mo- tum, qui flt per impulsum, id est sentientem, 931 sive tandem motum intellectus et liberi arbitrii. Actus autem est potentix perfectio. Cum itaque h:zec in Christo perspiciamus, fateamur ergo huma- nam quoque in eo operationem esse. Alia actuum genera. Ul nuturarum, sic operatio- C num cum unione distinctio in Christo. — Actus etjam dicitur ** ea cogitatio, quae primum in nobis consurgit, estque simplex, nullamque habitudinem Implicans operatio, mente secum ipsa οἱ occulte sensa sua producente, quibus sublatis ne mens quidem merito dici possit. Dicitur etiam rursus actus, earum rerum qua animo cogitantur per sermonis prolationem patefactio et explicatio. Hic porro non jam simplex est et omni relatione so- lutus, quin potius in relatione consideratur, quia *' Sup. lib. i1; Max. Dial. cum Pyrrho. 3 Greci, non Latini. 3* Anast. Antioch. S. JOANNIS DAMASCENI tiones dicimut. Nam uti Deus Patrique consub- A θεὸς χαὶ τῷ Πατρὶ ὁμοούσιος, 1043 ὁμοίως * τὴν θείαν ἐνέργειαν , καὶ ὡς ἄνθρωπος γενόμενος xat ἡμῖν ὁμοούσιος, τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως * την iv- έργειαν. Ἰστέον δὲ ὡς ἄλλο ἐστὶν ἑνέρχεια, xaX ἄλλο iv- εργητικὸν, xal ἄλλο ἑνέργημα, xal ἄλλο ὁ ἐνεργῶν b. Ἐνέργεια μὲν οὖν ἐστιν ἡ δραστικἡ xal οὐσιώδης τῆς φύσεως χίνησις * ἐνεργητιχὸν δὲ, ἡ φύσις ἐξ ὃς ἐνέργεια πρόεισιν΄ ἑνέργημα δὲ, τὸ τῆς ἑνερχείας ἀποτέλεσμα * ἐνεργῶν δὲ, ὁ γεχρηµένος τῇ ἐνεργείφι ἔτοι ἡ ὑπόστασις. Λέγεται δὲ xal ἡ ἑνέργεια, ἑνέρ- γηµα, xai τὸ ἑνέργημα, ἐνέργεια, ὡς xal τὸ χτίσµα, Χτίσις. Οὕτω γάρ φαµεν, πᾶσα ἡ ατίσις , τὰ κτί- σµατα δηλοῦντες. Ἱστέον ὡς ἡ ἑνέργεια κἰνησίς ἐστι, xat ἐνεργεῖ- ται μᾶλλον f| ἐνεργεῖ, καθώς φησιν ὁ θεολόγος Γρη- Ἱόριος ἐν τῷ περὶ τοῦ ἁγίου Πνεύματος Mw" « El δὲ ἑνέργειά ἐστιν, ἐνεργηθήσεται δηλονότι, καὶ οὐχ ἑνεργήσει, xai ὁμοῦ τῷ ἐνεργηθῆναι, παῦ- σεται. ) Act δὲ γινώσχειν, ὅτι καὶ αὐτῃ ἡ ζωὴ ἑνέργειά ἐστιν, καὶ fj πρώτη τοῦ ζώου ἑνέργεια' xal πᾶσα 4j τοῦ ζώου οἰχονομία, fj τε θρεπτιχἡ xat αὐξητιχὴ, fyouv φυσικὴ, xai dj xa0' ὁρμὴν κίνησις, fi vovv αἰσθητικὴ, xai ἡ νοερὰ, xai ἡ αὐτεξούσιος χίνησις. Δννάμεως δὲ ἀποτέλεσμα, ἡ ἑνέργεια. El οὖν πάντα ταῦτα θεωροῦμεν by. τῷ Χριστῷ, ἄρα καὶ ἀνθρω- πίνην ἑνέργειαν Ex αὐτοῦ φῄσομεν. Ἐνέργεια λέγεται, τὸ πρῶτον ἐν ἡμῖν συνιστά- µενον νόηµα ΄ xal ἔστιν ἁπλῆ καὶ ἄσχετος Ενέργεια, τοῦ νοῦ καθ) αὑτὸν ἆ ρανῶς τὰ ἴδια νοὴµατα προθαλ- Aopévou, ὧν χωρὶς οὐδὲ voug ἂν κληθείη δικαίως. Λέγεται δὲ πάλιν ἐνέργεια, καὶ ἡ διὰ τῆς προφορᾶς τοῦ λόγου φανέρωσις καὶ ἑξάπλωσις τῶν νενοηµένων. Λὕτη δὲ οὐχέτι ἄσχετός ἐστι xal ἁπλῆ, ἀλλ ἐν σχέσει θεωρουµένη Bx νοήματος xal λόγου συντεθειµένη. Καὶ αὐτὴ δὲ ἡ σχέσις, ἣν ἔχει ὁ ποιῶν πρὸς τὸ γινό- µενον, ἑνέργειά ἐστι' xal αὐτὸ τὸ ἀποτελούμε- voy (56) ἑνέργεια λέγεται’ χαὶ τὸ μέν ἐστι Φυχῆς *' Orat. 97, aliquantum à principio. VARLE LECTIONES. * Deest ὁμοίως in Regg. 6, et expunctum est in Colb. 4. α N. οὐσίας. b Deest articulus in Regg. 6, et Colb. 1, iu lt. 2427 et Colb. nomine, hic et iníra legitur in neutro «b ἑνεργοῦν. NOTA. jure subjiciantur anathemati , ut qui Christum in D nihil ο ιά eum definiisse, nisi naturalium operatio- duas personas secuerint. Non enim natura que mi- nime operatur , prorsus asubstitefit. Nimirum in primis Eutychianis displicebat Leonem naturam duplicem intulisse ex actione duplici : Agit utra- que [orma cum alterius communione quod proprium est. (360) Καὶ αὐτὸ τὸ dzoceA. ] [gaque res effecta. Ad hanc ἐνεργείας acceptionem Maximus, in t. Il, ad Marin. revocat Anastasii Antioch. dictum, unam Christi ἑνέργειαν statuentis, tametsi φυσικὰς évep- χείας, naturales. actiones. plures doceret , aitque num indivulsam unionem et e[fectum, τὸ ἔργον qp, καὶ thv πρᾶξιν, opus, inquam, et actionem, qua ille innotescunt. Operationem quippe habere rationem universalis, effectum εἰ opus, particularis. Particu- lare autem, universalis nomine donari. Sed Anasta- sium ipsum audiamus ex fragmento, quod cap. 13 Collect. reperi et quod Noster hic excripsit. 'Ava- στασίου Αντιοχείας Ex τοῦ περὶ ἐνεργειῶν λόγου. Anastasii Antiocheni, ex libro De operationibus. Ἁλλ' ἐπειδὴ πολύσημός ἐστι τῆς ἑνεργείας ἡ φωνὴ, καὶ τὸ ὁμώνυμον πλάνης πολλάκις αἴτιον γίνεται τοῖς 1049 DE FIDE ORTHODOXA ΙΒ. III ΄ 1050 µόνης, τὸ δὲ φυχῆς σώματι χεχρηµένης, sb δὲ, σώ- A ex cogitatione et sermone constat. Habitudo etiam µατος νοερῶς ἑφυχωμένου *, τὸ δὲ ἀποτέλεσμα. Ὁ νοῦς γὰρ προθεωρήσας τὸ ἐσόμενον, οὕτω διὰ τοῦ σώματος ἐργάζεται. Τῆς ψυχῆς τοίνυν ἐστὶν ἡ ἠγε- povía * χέχρηται γὰρ xal ὡς ὀργάνῳ τῷ σώματι, ἄγουσα τοῦτο καὶ ἰθύνουσα. Ἑτέρα δέ ἐστιν d τοῦ σώματος ἑνέργεια, ἀγομένου ὑπὸ τῆς φυχῆς xal χινουμένου. Tà δὲ ἁποτέλεσμα, τοῦ μὲν σώματος, t) ἀφὴ, καὶ fj χράτησις, xal ἡ τοῦ ποιουµένου olovel περιένεξις * τῆς δὲ ψυχῆς, ἡ τοῦ γινομένου οἱονεὶ µόρφωσις καὶ σχηματισμός" οὕτω χαὶ περὶ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἡ μὲν τῶν θαυμάτων δύναμις τῆς θεότητος αὐτοῦ ὑπῆρχεν ἑνέργεια: ἡ δὲ χειρουργία, καὶ τὸ θελῆσαι, xal τὸ εἰπεῖν, θέλω, παθαρίσθητε,. τῆς ἀνθρωπότητος αὐτοῦ ὑπῆρχεν illa quam habet ille qui aliquid agit, ad id quod | efficitur, actus est ; ipsaque res quas ft, actus di- citur. Atque illud quidem auimz solius est, hoc vero animz corpore utenlis ; aliud corporis anima intelligente animati ; aliud denique ipsum effectum. Mens siquidem, cum prius id quod futurum est considerarit, ita demum per corpus operatur : ae proinde anima principatum tenet. Utitur enim corpore tanquam instrumento, ipsum agens ac moderans. Altera autem est corporis actio ab ani- ma gubernati et impulsi. Jam vero effectum, quod ad corpus attinet, tactus est, el in manus acceptio, atque ejus quod efficitur, veluti complexus ; quod autem ad animam, ejus quod efficitur veluti figu- ἐνέργεια. ᾽Αποτέλεσμα δὲ, τῆς μὲν ἀνθρωπίνης, 4 B ratio et informatio. Ad hunc modum in Domino *! Max. Tom. {1 Dogmat. ad Marin., p. 124. VARLE LECTIONES. ο Quidam codd. Ψυχομένου. NOT ££. πολλοῖς, ἀναγχαῖον διευχρινῆσαι ποσαχῶς 1) ἑνέργεια γίνεται, xal µὴ ἁπατώμεθα. ᾽Αχούσαντες μὲν ὁ µατος, παρελχόµενοι δὲ χατὰ τὸ εἰχὸς πρὸς σηµα- σίαν ἑτέραν, παρ᾽ ἣν ὁ λόγος. Λέγεται γὰρ ἑνέργεια τὸ πρῶτον Ev ἡμῖν συνιστάµενον χίνηµα * xal ἔστιν ἁπλῃῆ, xal ἄσχετος ἑνέργεια, τοῦ vou χατ αὐτὸν ἀφανῶς ἴδια νοῄµατα προδαλλοµένου, ὧν χωρὶς οὐδὲ voug ἂν χληθείη δικαίως. Λέγεται δὲ πάλιν ἑνέργεια, ἡ διὰ προφορᾶς τοῦ λόγου φανέρωσις, xal ἑξάπλω- σις τῶν νενοηµένων αὕτη δὲ οὐχέτι ἄσχετος, xal ἀπλῆ, ἁλλ᾽ ἐν σχἐσειθεωρουµένη ' xat γὰρ xaX αὑτὴ 3j σχέσις, ἣν ἔχει πρὸς τὸ γινόµενον ὁ ποιῶν, ἑνέρ- γειά τίς ἐστι. Καὶ αὐτὸ πάλιν τὸ ἀποτελούμενον ὁμοίως " οἷον ὡς ἐπὶ τῆς ἀρχιτεχτονικῆς, xal ναυ- πηγικῆς ἔστιν ἰδεῖν. Προςθεώρησαν γὰρ τὸ ἑσόμενον ἐν αὐτοῖς, τὴν οἰχίαν μὲν ὁ ἀρχιτέχτων, xol τὸ σχάφος ὁ ναυπηγός ' εἶτα προήγαγον εἰς φῶς τὸ νενοηµένον * ἐχειρούργησαν πάλιν, xal ἀπετέλεσαν &oa o) δοχεῖ σοι τούτων ἔχαστον ἐνέργεια τοῦ ποι- οὔντος εἶναι. Καὶ τὸ µέν ἐστι φυχῆς ἁπλῶς, τὸ δὲ φυχῆς σώματι χεχρηµένης | τὸ δὲ σώματος νοερῶς ἐμψυχομένου": πλὴν τῆς ἑνεργείας ἀποτέλεσμα ὅ ἐστι τού ἀνθρώπου. Τοιοῦτόν pot νόει, xal ἐπὶ τῶν προχειµένων ἡμῖν ζήτησιν Eve (Yeu τοῦ Σωτηρος ἡμῶν * ἐπεὶ χαὶ οἱ ἅχιοι ἡμῶν Πατέρες πολλάκις τῷ χατὰ τὸν κοινὸν ἄνθρωπον ἐχρήσαντο παραδείγματι, δ.ασχοπούµενοι τῶν φύσεων τὴν ἕνωσιν, oir οὖν ἄλλη μὲν φυχῆς ἑνέργεια νοερᾶς , ἄλλη σώματας, τὸ δὲ bx τούτων Χοινὸν, του ἐξ ἑχατέ- ρου ἑστὶ συνεστῶτος ἀνθρώπου, τὸν αὐτὸν τρό- To» καὶ ἐπὶ τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν τοῦ ἑνανθρωπή- σαντος θεοῦ Λόγου νοουµεν. θείας μὲν ἑνεργείας, τὰς θείας ὁρῶντες ' olov τὸ πλᾶσαι τὸ ἴδιον σῶμα, χωρὶς ἀνδρὸς χοινωνἰας Ex παρθένου χόρης πᾶσαν qu- σικἣν ἀγνοούσης ἡδονὴν, τὸ µεταθάλλειν τὸ ὕδωρ εἰς οἶνον, ὁρμῆ µόνῃ θελήµατος, xaX ὅσα τοιαῦτα. 'Áv- θρωπείας δὲ, τὴν ζωὴν αὑτὴν λέγω xaz' ἄνθρωπον, χαθ᾽ ἣν χινούµεθα πρὸς ὄρεξιν τροφῆς πρὸς αὔξησιν. Ενέρχεια γὰρ xai ἡ Quo, καὶ ἡ πρώτη τοῦ ζώου ἑνέρχεια εἰ δὲ μὴ ἑνέρχεια τυχὸν, ὡς ἄν τινες ἴσως νοηθεῖεν, πάντως πάθος ' ὅπερ ἄτοπον. Ο0ὐχ- oU» ἑνέργεια πάντως. ᾽Αλλὰ ταῦτα θεωρῄσαντες, ὥσπερ xal τὰς φύσεις ὅθεν πρόεισιν αἱ ἑνέργειαι, xai ἐἑνώσαντες αὐτὰς ἀλλήλαις, ὥσπερ Ex τῶν σνυν- ελθουσῶν φύσεων pav ἐθεωρήσαμεν ὑπόστασιν, ἁδιαίρετόν τε χαὶ ἀσύγχυτον, οὕτω xal ἐχ τῶν δια- φόρων ἑἐνεργειῶν τὸ ἁποτέλεσμα ἓν ἑνὸς Χριστοῦ £00 θεωροῦμεν. At quandoquidem actus operatio- nisye vocabulum muliiplicis significationis est, ut ob ambiguitatem multi sepe fallantur, opere pretium est examinare quot modis actus dicitur ; ne audito nomine decipiamur, et in significationem aliam ab ea quam sermo ferat, distrahamur. Operatio quippe dicitur primus ille motus, qui surgit in nobis, esique simplex, nullam relationem imporlans, actus ; mente secum ipsa, introrsunque sensa sua producente, sine quibus ne mens quidein jure dici queat. Rursum ope- ratio dicitur, manifestatio el explicatio eorum qua animo concipiuntur, per sermonis prolationem. Hac autem non jam immunis a relatione est, nec simplez, quin potius in relatione percipitur. Nam ipsa quoque relatio quam ille qui agit, habet ad id quod agitur, operatio seu actus quidam est, ut etiam illud quod efficitur ; sicut videre licet in architectonica arte, et fabrili navium. Ante enim in semetipsis inspexere quod faciendum erat, puta architectus, domum, na- vium opifez,navem; tum id quod cogitarunt, adhi- bita manuum opera per]ecerunt. An non censes ho- rum quodlibet operationem esse agentis? omnino plane. Atqui illud quidem anime solius ; hoc vero anime corpore utentis; istud demum corporis intel- ligente anima praediti, ac insuper actionis effectum, quod est hominis ipsius. Tale quid animo contuere in actionibus Salvatoris nostri, de quibus nobisquestio proponitur. Nam et sancti. Patres perspecta natura- rum unitione exemplum a communi hominum essentia sumpsere. Quemadmodum igilur alia εει intelli- enlis animi operatio, alia corporis, atque id quod is efficitur, toti homini ex utroque constanti com- mune est: ejusmodi quidpiam in Salvatore nostro, Deo Verbo, qui nostri causa carnem assumpsit, anim- advertimus. Diving quidem nature, divinas opera- liones videmus, ut cum ex puella Virgine, que natu ralem omnem libidinem ignorabat, proprium sibi corpus citra viri commercium effinxit ; cum solo vo- luntatis nutu aquam in vinum transmulavil, et alia id genus: humana autem, ipsammel, inquam, qua propria hominis est, vitam, qua ad cibos appetendos accretionis ergo movemur. Vita quippe est operatio, et prima animalis operatio. Sin autem operatio non essel (quod quidam forsan animo fingerent) plane passio non foret ; quod absurdum est. Omnino igitut operatio est; sed el cum ista, ut el naturas ex qui- bus operationes proficiscuntur, consideramus, simul- que conjungimus; sicut ex una coeuntibus nalur:s personam unam sine divisione εἰ con[usione agnos - cimus, ita ex diversis etiam actionibus unius Christi effectum perspicimms. 1051 S. JOANNIS DAMASCENI 1052 quoque nostro Jesu Christo, virtus miraculorum A τῶν ἅρτων χλάσις, τὸ ἀχοῦσαι τὸν λεπρὸν τὸ, 86. lo divinitatis ipsius actus erat; at. manuum opera, et velle, et dicere, Volo, mundare **, humanitatis ip- sius eral actio : opus autem, siquidem humanam naturam spectes, panum fractio **, quodque lepro- sus audierit, Volo; si autem divinam, panum multi- plicatio, leprosi mundatio. Utraque enim actione, hoc est anima et corporis, unam et eamdem, cognatam, et zsqualem, divinam operationem ostendebat. Sicut enimipsius naturas inter seunitas seque invicem per- vadentes agnoscimus, nec tamen propterea distinc- tionem earur inficiamur, quin eas numeramus, licet divisionis expertes noscamus; sic et voluntatum et actionum; 939 tum conjunctionem, tum etiam distinctionem agnoscimus, sicque eas numeramus, ut tamen divisionem non inducamus. Ut enim caro, quamvis deitate donata, non tamen nature suae proinde mutationem subiit ; eodem modo, licet voluntas et actio divinitate affectze sint, non tamen a finibus suis excesserunt. Unus enim, idemque hoc est, divino et humano, vult et agit. Cum itaque dux in Christo nature sint, duas quoque in'eo actiones dicere necesse est. Quorum enim diversa natura est, horum quoque dispar est aclio ; et contra, quorum nalura eadem est, horum . et actio eadem : quorum autem una est actio, lio- rum etiam, secundum Patres divinorum sermonum interpretes, una est essentia **. Itaque duorum alterum sit oportet, aut unam actionem in Christo dicentes, unam quoque essentiam dicamus ; aut, τῆς δὲ θείας, 6 τῶν ἅρτων πληθυσμὸς, xaX ἡ τοῦ λεπροῦ κάθαρσις. Δι ἁρφοτέρων γὰρ, διά τε τῆς ψυχικῆς ἑνεργείας καὶ τοῦ σώματος, µίαν xat τὴν αὐτὴν συγγενη xal ἴσην ἐνεδείχκνυτο αὐτοῦ τὴν θείαν ἑἐνέργειαν. Ὥσπερ γὰρ τὰς φύσεις ἠνωμέ- vac Ὑινώσχοµεν, xai τὴν iv ἀλλήλαις ἐχούσας περιχώρηαιν, χαὶ τὴν τούτων διαφορὰν οὑχ ἀρνού- μεθα, ἀλλὰ xal ἀριθμοῦμεν, χαὶ ἁδιαιρέτους ταύ- τας γινώσχοµεν, οὕτω καὶ τῶν θεληµάτων, χαὶ τῶν ἐνερχειῶν, xat τὸ συναφὲς γινώσχοµεν, xal τὸ διάφορον ἐπιγινώσχομεν, xal ἀρ.θμοῦμεν, καὶ διαί- ρεσιν οὐκ εἰσάγομεν. "Ov τρόπον γὰρ ἡ σὰρξ καὶ τεθέωται, xal µεταθολὴν τῆς οἰκείας οὗ πέπονθε φύσεως, τὸν αὐτὸν τρόπον καὶ τὸ θέλημα χαὶ fj B ἑνέργεια καὶ τεθέωνται xol τῶν οἰχείων οὐκ E£- ἰστανται ὅρων: εἷς γάρ ἐστιν, ὁ τοῦτο χἀχεῖνο ὧν, xai οὕτως χἀκχείνως, τοι θεϊκῶς τε xal ἀνθρῳπί- νως, θέλων xa ἐνεργῶν. est, qui et hoc, et illud est ; οἱ hoc et illo modo, Δύο τοίνυν τὰς ἑνεργείας ἐπὶ Χριστοῦ λέγειν áva- γχαῖον διὰ τὸ διττὸν τῆς φύσεως. "v γὰρ fj φύσις παρηλλαγμµένη, τούτων διάφορος 4 ἡ ἑνέργεια, xal ὧν dj ἑνέργεια παρηλλαγµένη, τούτων ἡ φύσις διά- φορος. Καὶ «b ἀνάπαλιν, ὧν ἡ φύσις fj αὐτὴ, τούτων καὶ ἡ ἑνέργεια ἡ αὐτὴ, χαὶ ὧν ἡ ἑνέρχεια µία, τού- πων xal tj οὐσία µία, κατὰ τοὺς θεηγόρους 9 Πατέ- pac. ᾿Ανάγχη τοίνυν δυοῖν θάτερον, ἢ µίαν ἐγέργειαν ἐπὶ Χριστοῦ λέγοντας, µίαν λέγειν xol τὴν οὐσίαν, si veritatis studiosi sumus, duasque essentias ex C fj, ἐἴπερ τῆς ἀληθείας ἐχόμεθα, xal δύο τὰς οὐσίας Evangelii et Patrum doctrina. con(temur, duas iti- dem actiones consentanee eas comitantes fateamur. Nam cum divinitatis ratione Patri consubstantialis sit, zqualis quoque quantum ad actionem erit. Ac rursus, cum idem ratione humanitatis nobis sit con- substantialis, par etiam quantum ad operationem erit. Ait quippe beatus Gregorius episcopus Nysse- nus ** :« Quorum actio una est, horum prorsus οἱ vig eadem. » Omnis enim actus et operatio est potentis perfectio. Fieri porro nequit, ut increateet creata naturz una sit natura, vis et operatio. Quod si unam in Christo actionem dixerimus, nihil afferri poterit, quin Verbi divinitati animz intelligentis affectio- nes, puta metum, mororem, et mortis angores attribuamus. Adversariorum | evasio. Auctoris ἱπείαπιία. — Si dixerint 36, equidem sanctos Patres, cum de Trini- tate disputarent, lioc adstruxisse, « quorum una sit essentia, eorum et unam actionem esse : οἱ quorum dispar sit essentia, horum quoque disparem esse &ctionem ; » sed non z:quum esse, ut ea qua de di- vinitate dicuntur, ad incarnationem detorqueamus ; 53 Matth. vit, 93.. 9 Joan. vi, 11. hyp. Est etiam inter Basil. 45. » Videsis PP. loca act. 40 sexti» synodi .. Max. Diul. cum Pyrrho. εὐαγγελιχῶς τε xai πατριχῶς ὁμολογοῦμεν, δύο xaX τὰς ἑνεργείας καταλλήλως αὐτοῖς ἑπομένους cuv- ομολοχεῖν. Ὁμοούσιος γὰρ Gv τῷ ei χαὶ Πατρὶ κατὰ τὴν θεότητα, ἴσος ἔσται χαὶ κατὰ τὴν ἑνέργειαν f. Ὁμοούσιος δὲ (v ἡμῖν ὁ αὐτὸς χατὰ τὴν ἀνθρωπό- «11a, ἴσος ἔσται χαὶ κατὰ τὴν ἑνέργειαν. Φησὶ γὰρ ὁ µαχάριος Γρηχόριος, ὁ Νυσσαέων ἐπίσκοπος * «Ὡν i ἑνέργεια µία, τούτων πάντως xat 1j δύναμις fi αὐτή.» Πᾶσα γὰρ ἑνέργεια δυνάμεώς ἔστιν ἁποτέ- λεσμα. ᾿Αδύνατον δὲ ἀκτίστου καὶ χτιστῆς φύσεως play φύσιν, f| δύναμιν, ἡ ἑνέργειαν εἶναι. Εἰ δὲ µίαν Χριστοῦ τὴν ἑνέργειαν εἴποιμεν, τῇ τοῦ Λόγου θεό- vn: προσάφοµεν τῆς νοερᾶς ψυχῆς τὰ πάθη, φόδον D φημὶ, καὶ λύπην, xat ἀγωνίαν. El δὲ λέγοιεν, ὡς περὶ τῆς ἁγίας Τριάδος διαλέγό- µενοι οἱ Πατέρες οἱ ἅγιοι ἔφασαν 5* ("Qv fj οὐσία µία, τούτων xat ἡ ἑνέργεια µία, καὶ ὧν διάφορος 1) οὐσία, τούτων διάφορος xai 1j ἑνέργεια, » xai ὡς οὗ χρὴ τὰ τῆς θεολογίας ἐπὶ τὴν οἰχονομίαν µετάχειν , ἐροῦμεν, εἰ ἐπὶ τῆς θεολογίας µόνον εἴρηται τοῖς Πατράσι, xài οὐκ ἔστι καὶ μετὰ τὴν σάρχωσιν τῆς 33 Orat. denatura et VARIA LECTIONES. 4 Cod. S. Hil. ex emend. χαὶ διάφορος. *Reg. 2, Colb. 4 θεοφόρους. N. ἁγίας, f Edit. hic et. infra ; xaT ἑνέργειαν. ϐ ἔρησαν, R. 1 ἔφθασαν. 1053 DE FIDE ORTHODOXA LIB. IIT. 1054 ἐνεργείας ὁ Υἱὸς τῷ Πατρὶ τῆς αὐτῆς , οὐδὲ τῆς A liis ita respondebimus:: Si de divinitate solum hoc αὐτῆς ἔσται οὐσίας. Τίνι δὲ ἀπονεμοῦμεν τό. '0 Πατήρ µου ἕως ἄρτι ἑργάξεται, κἀγὼ ἑργάζομαι, xal* "A ἂν β.έπει τὸν Πατέρα ποιοῦντα, ταῦτα καὶ ὁ Yióc ὁμοίως ποιεῖ, xal* El ἐμοὶ οὐ πι- στεύετε, τοῖς ἔργοις µου πιστεύσατε, χαί Τὰ épra, ἃ éyo ποιῶ, μαρτυρεῖ περὶ ἐμοῦ, xal* "Ὥσπερ ὁ Πατὴῆρ ἑἐγείρει τοὺς νεκροὺς καὶ ζωο- ποιεῖ, οὕτω καὶ ὁ Yíóc, οὓς θέ.Ίει ζωοποιεῖ; Ἰ αΌτα γὰρ πάντα οὗ µόνον ὁμοούσιον χαὶ μετὰ σάρχωσιν τῷ Πατρὶ δείχνυσιν αὐτὸν, ἀλλὰ xal τῆς αὑτῆς Evep- γείας. Καὶ πάλιν. εἰ dj περὶ τὰ ὄντα πρόνοια o0 µόνον Πατρὸς καὶ ἁγίου Πνεύματος, ἀλλά xal τοῦ Υἱοῦ ἐστὶ xal μετὰ τὴν σάρχωσιν, ἑνέργεια δὲ τοῦτό ἐστιν ἄρα χαὶ μετὰ τὴν σάρκωσιν τῆς αὑτῆς ἔστιν ἑνεργείας τῷ Πατρἰ. El δὲ £x τῶν θαυμάτων τῆς αὐτῆς οὐσίας ὄντα τῷ Πατρὶ τὸν Χριστὸν ἔγνωμεν, ἐνέργεια δὲ θεοῦ τυγχά- yet τὰ θαύματα, ἄρα μετὰ σάρχωσιν τῆς αὑτῆς Evep- γείας ἐστὶ τῷ Πατρ[. . Ei δὲ µία ἑἐνέρχεια τῆς θεότητος αὑτοῦ xal τῆς σαρχὸς αὑτοῦ, σύνθετος ἔσται, xal ἔσται, ἢ ἑτέρας b ἑνεργείας παρὰ τὸν Πατέρα, f] χαὶ ὁ Πατὴρ συν- έτου ἐνεργείας ἔσται. El. δὲ συνθέτου ἑνεργείας, δῆλον ὅτι χαὶ φύσεως. El δὲ εἴποιεν, ὅτι τῇ ἑνεργείᾳ πρόσωπον συνεισ- άγεται, ἐροῦμεν, ὅτι εἰ τῇ ἐἑνεργεία πρόσωπον σνυνεισ- a Patribus dictum est, ac non etiam post {πόβΓηΔ5 tionem Filius eamdem quam Pater actionem habet *", profecto nec ejusdem cum eo substanti:e erit. At cuf tandem illud assignabimus : Pater meus usque modo operatur, et ego operor**, et : Quae videt Patrem fa- cientem, hec et Filius similiter facit **, ev: Si mi- hi non creditis, operibus 933 meis credite 35, et : Opera que ego facio ipsa testimonium perhibent de me *', et : Sicut Pater suscitat mortuos et vivificat : ita et Filius quos vult, vivificat ** * Hzc enim omnia non modo eum, etiam post incarnationem, Patri consubstantialem esse ostendunt, sed el. eamdem cum illo actionem servare. Ac rursus, si providentia totius universi, non B solum ad Patrem et Spiritum sanctum, sed etiam ad Filium, necnon post incarnationem spectat, profecto cum ipsa sit actio, sequitur eum eamdem cum Patre actionem habere. Quod si ex editis miraculis Christum ejusdem cum Paire essentie esse comperimus, Dei vcro actiones miracula sunt; oportet ut etiam post in- carnationem ejusdem cum Patre actionis sit. Quod si una divinitatis et carnis ipsius actio est, h»c composita erit, atque ita, aul diversam ille a Patre actionem habebit, aut etiam Patris actio composita erit. Si composita ipsius actio fuerit, sane et natura. | Non inferri ex actione personam, vel vicissim. — Quod si contendant una cum actione personam in- άγεται, χατὰ τὴν εὔλογον ἀντιστροφὴν xal τῷ προσ- C duci, tuin subjungamus ** ; Si una cum actione ώπῳ ἑνέργεια auvevcay0fjoexat* xal ἕἔσονται ὥσπερ τρία πρόσωπα, ἤτοι ὑποστάσεις, τῆς ἁγίας Τριάδος, οὕτω χαὶ τρεῖς ἑνέργειαι, f] ὥσπερ µία ἑνέργεια, οὕτω Bv πρόσωπον xai µία ὑπόστασις. Οἱ δὲ ἅγιοι Πατέρες συμφώνως εἱρήχασι, τὰ τῆς αὐτῆς οὐσίας, καὶ τῆς αὐτῆς εἶναι ἐνεργείας. persona inducitur, consentaneum vicissim est, ut et una cum persona actio inferatur. Atque ita flet, ut sicut tres sunt persons, sive tres sancte Trini- tatis hypostases, sic tres quoque actiones sint : aut contra, quemadmodum una est actio, ita una quo- que persona, et bypostasis. Atqui sancti Patres hoc una voce docuerunt, ea quae ejusdem substantis? sunt, ejusdem quoque actionis esse. "Ext δὲ, εἰ τῇ ἑνεργείᾳ πρόσωπον συνεισάγεται, οἱ µήτε µίαν, μήτε δύο Χριστοῦ τὰς ἑνεργείας λέγειν θεσπίσαντες, οὔτε ἓν πρόσωπον αὐτοῦ λέγειν, οὔτε δύο προσέταξαν. Καὶ ἐπὶ τῆς πεπυρακτωμένης δὲ µαχαίρας, ὥσπερ αἱ φύσεις σώζονται τοῦ τε πυρὸς xal τοῦ σιδήρου, οὕτω xai δύο ἑνέργειαι, xat τὰ τούτων ἀποτελέσματα. Ἔχει μὲν yàp, ὁ μὲν σίδηρος τὸ τμητιχὸν, τὸ δὲ πῦρ, τὸ χαυστιχὺν, xal ἡ opi μὲν, τῆς τοῦ σι- δήρου ἑνεργείας ἐστὶν ἀποτέλεσμα, fj 65 καῦσις, τῆς τοῦ πυρός" xal σώζεται τὸ τούτων διάφορον ἓν τῇ χεχαυμένῃ τομῆ, xal ἐν τῇ τετμηµένῃ χαύσει, εἰ xal μήτε ἡ χαῦσις τῆς τομῆς δίχα Υίγνοιτο μετὰ την ἕνωσιν, pite dj τομῆ δίχα τῆς χαύσεως' xal οὔτε διὰ τὸ διττὸν τῆς φυσιχῆς ἐνεργείας δύο πε- 9 Max. Dial. cum Pyrrho ibid. 35 Joan. v, 17. v, 91. **Max. ibid. » Maxim. lib. De duab. vol. Deinde vero, si persona una'cum actione infer- tur, qui nec unam, nec duas Christi actiones di- cendas praescripserunt, proinde neque personam unam, neque duas dicere praceperunt. Exemplum Basilio aliisque [amiliare, — Sed ei in candenti gladio, uti tum ignis, tum ferri nature servantur 5, ita et dux actiones , et earum effecta. Nam et ferrum secandi, et ignis urendi vim habent; ut sectio quidem actionis ferri opus sit, ustio autem ignis : ac discri- men, tum in ferri ardenti sectione, tum in secta ustione servatur ; tamelsi post hujusmodi unionem, nec ustio citra sectionem sit, nec sectiosine vstione: nec quia duplex est naturalis actio, duos proinde candentes gladios dicimus ; nec rursus, quia unvs *! Joan, 9 ibid, 49. ** Joan. v, 31. ' ibid. 25. et Dial. cum Pyrrho. ΥλΗΙΑ LECTIONES. b Cod. S. Hil. R. 1 et M. xaX ἑτέρας. 9 1055 $ubstantiglem horum distinctionem confundimus. Eodem modo in Christo quoque divinitatis quidem ipsius, divina et omnipotens operatio est : humani- tatis autem ipsius, humana et nosire similis. Humana; porro actionis opus id fuit, quod manu puellam tenuerit atque traxerit **; divine autem quod eam ad vitam revocaverit **. Aliud enim hoc, et aliud illud est ; tametsi in Theandrica, seu in Dei simul et hoininis actione nequeant disjungi. Quod si, quia una Domini persona sive liypostasis est, una quoque operatio futura est ; profecto etiam, eoquod una persona sit, una quoque substantia erit. S. JOANNIS DAMASCENI | duntaxat incensus est gladius, ob eam causam A πυραχτωµένας µαχαίρας φαμὲν, οὔτε διὰ τὸ µονα- 1056 διχὸν τῆς πεπυραχτωµένης µαχαίρας, σύγχυσιν τῆς οὐὑσιώδους αὐτῶν διαφορᾶς ἑργαζόμεθα. ὑὕτω xai iv τῷ Χριστῷ, τῆς μὲν θεότητος αὐτοῦ, ἡ θεία xal παντοδύναμος ἑνέργεια, τῆς δὲ ἀνθρωπότητος αὐτοῦ, ἡ χαθ᾽ ἡμᾶς. Αποτέλεσμα δὲ τῆς μὲν ἀνθρωπίνης, τὸ χρατηθῆναι τὴν χεῖρα τοῦ παιδὸς xal ἑλχυσθῆναι, «T; δὲ θείας, ἡ ζωοποίησις.’Λλλο γὰρ τοῦτο, χἀκχεῖνο ἔτε- pov, εἰ χαὶ ἀλλήλων ἀχώριστοι ὑπάρχουσιν ἐν τῇ θεανδριχῇ ἑνεργείᾳ. El δὲ διὰ τὸ µίαν εἶναι τὴν τοῦ Κυρίου ὑπόστασιν, µία ἔσται χαὶ ἡ ἑνέρχεια, διὰ τὴν µίαν ὑπόστασιν, µία ἔσται χαὶ 1j οὐσία. 430, Et rursus, si operationem unam in Domino Β Καὶ πάλιν. εἰ μίαν ἐνέργειαν ἐπὶ τοῦ Κυρίου εἷ- dicamus , aut divinam esse, aut humanam, aut neutram fatebimur. Si divinam ", Deum tantum- modo ipsum nostra vacuum humanitate asseremus. Si humanam, hominem illum purum impie aetrue- mus. Si denique nec divinam, nec humanam, ne Deum quidem, nec hominem , nec Patri, nec nobis esse consubstantialem statuemus. Contingit euim ex unione identitas secundum hypostasim, nec ob id tamen naturarum discrimen aufertur. Servata au- tem naturarum distinctione, plane servabuntur etiam earum operationes, Nulla enim nalura est actionis expers. Actio naturalis, nature index et nota. — [nsu- per *5, si una Christi Domini actio est, aut. creata erit, aut increata ; neque enim media alia operatio interjecta est, uti nec natura. Quare si creata est, solam creatam naturam indicabit : sin autem in- creata, solam increatam essentiam exprimet. Nam qux naturalia sunt, ea cum naturis congruant necesse est. Neque enim fleri potest, ut natura exsistat qux minime perfecta sit. Ceterum actio natura consentanea, ex iis non est qua extra sunt. * Quod exinde perspicuum fit, quod sine operatione nature consentanea, nec esse, nec cognosci ulla na- ποιµεν, f| θείαν ταύτην λέξομεν, f) ἀνθρωπίνην, fj οὐδετέραν. Αλλ) εἰ μὲν θείαν, Θεὸν µόνον αὐτὸν γυμνὸν τῆς χαθ᾽ ἡμᾶς ἀνθρωπότητος λέξομεν. Εἰ δὲ ἀνθρωπίνην, ψφιλὸν αὐτὸν ἄνθρωπον βλασφηµήσομεν. El δὲ οὐδὲ θείαν οὐδὲ ἀνθρωπίνην, οὐδὲ Θεὸν οὐδὲ ἄνθρωπον, οὐδὲ τῷ Πατρὶ, οὐδὲ ἡμῖν ὁμοούσιον. "Ex γὰρ τῆς ἑνώσεως fj χαθ᾽ ὑπόστασιν ταυτότης Υέγονεν, οὗ μὴν δὲ, xaX fj διαφορὰ τῶν φύσεων ἀνβρηται. Τῆς δὲ διαφορᾶς σωζοµένης τῶν φύσεων, σωθῄῇσονται δηλαδη xal αἱ τούτων ἑνέργειαι. 00 γάρ ἐστι φύσις ἀνενέργητος. El µία τοῦ Δεσπότου Χριατοῦ 1| ἑνέργεια, f) χτι- στὴ ἔσται, ἡ ἄχτιστος μέσον γὰρ τούτων obx ἔστιν ἑνέργεια, ὥσπερ οὐδὲ φύσις. El οὖν κτιστὴ, χτεστὴν µόνην δηλώσει φύσιν εἰ δὲ ἄχτιστος, ἄχτιστον µόνην χαρακτηρίσει οὐσίαν. Δεῖ γὰρ πάντως κατάλληλα ταῖς φύσεσιν εἶναι τὰ φυσικά. ἀδύνατον γὰρ ἑλλει- ποῦς φύσεως Όπαρξιν εἶναι. Ἡ ἱ δὲ χατὰ φύσιν ἑνέργεια, οὐ τῶν ἐχτὸς ὑπάρχει xal δῆλον ὅτι οὔτε εἶναι, οὔτε γινώσχεσθαι τὴν φύσιν δυνατὸν ἄνευ τῆς χατὰ φύσιν ἑνεργείας. Δι’ ὧν γὰρ ἐνεργεῖ Éxaatov, τὴν οἰχείαν φύσιν πιστοῦται, ὅπερ ἑστὶ μὴ τρεπό- pevov. iura potest. Ex eo enim quod aliquid agit, naturs sux argumentum edit, ab eo quod est minime desciscens: Praterea si una Christi actio est, eadem et di- vinarum et humanarum rerum erit effectrix. Atqui nulla res est qua in náturali suo statu manens contraria efficere queat. Neque enim ignis refri- gerat et calefacit : neque aqua exsiccat, et hume- ctat. Quonam pacto igitur ille qui natura Deus est, et natura factus est homo, unica actione tum miracula ediderit, tum passiones obierit ? Quod οἱ Christus mentem humanam assumpsit, hec est, animam ratione et intelligentia przeditam, cogitavit procul dubio, et semper cogitabit : ac proinde quia cogitatio es& mentis actio, Christus certe, quatenus homo est, actuosus est, οἱ semper actuosus. Christi passio actio est. — Quin etiam sapienüs- *5 Loc. vint, 54. ο Max. Dial. cum Pyrrho. "' Max. ibid. El! µία Χριστοῦ ἡ ἑνέργεια, ἡ αὐτὴ τῶν θείων xal ἀνθρωπίνων ποιηεικὴ * οὐδὲν δὲ τῶν ὄντων ἓν τοῖς χατὰ φύσιν µένον τὰ ἑναντία ποιεῖν δύναται ; οὗ γὰρ τὸ πῦρ φύχει xai θερµαίνει, οὐδὲ ξηραίνει xai ὑγραίνει τὸ ὕδωρ᾽ πῶς οὖν ὁ φύσει Gv θεὸς, xa φύσει γενόμενος ἄνθρωπος, τά τε θαύματα xal τὰ πάθη yid ἑγεργείᾳ ἀπετέλεσεν ; El οὖν ἀνέλαθεν 6 Χριστὸς νοῦν ἀνθρώπινον , ἤγουν φυχὴν vospáv τε xaX λογιχὴν, διανοηθήῄσεται πάντως, xal ἀεὶ διανοηθῄσεται’ ἑνέργεια δὲ νοῦ, ἡ διάνοια’ ἄρα καὶ χαθὸ ἄνθρωπος ἑνεργῆς ὁ Χριστὸς, xai ἀεὶ ἑνεργῆής. Ὁ δὲ πάνσοφος xat μέγας ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσό- *5 Μας, ibid. VARLE LECTIONES. i Multi codd. εἰ. Vetus interpres si. 1051 DE FIDE ORTHODOXA LIB. IIT. 1058 στοµος ἐν τῇ ἑρμηνείᾳ τῶν Ἡράξεων, δευτέρῳ λόγῳ, A simus et magnus ille vir sanctusJoannes Chrysosto- οὕτω φησίν * « Οὐχ ἄν τις ἁμάρτοι, καὶ τὸ πάθος αὐτοῦ πρᾶξιν καλέσας. Ἐν τῷ γὰρ τὰ } πάντα πα- θεῖν. ἑποίησε τὸ µέγα χαὶ θαυμαστὸὺν ἐχεῖνο ἔργον, τὸν θάνατον χαταλύσας, xal τὰ ἄλλα πάντα ἑργασά- μένος. » E! πᾶσα ἑνέργεια, φύσεώς τινος οὐσιώδης ὁρίζε- ται χίνησις, ὡς οἱ περὶ ταῦτα δεινοὶ διειλήφασι, ποῦ φύσιν τις οἵδευ ἀχίνητον, ἡ παντελῶς ἀνενέργητον, ἢ ἐνέργειαν εὕρηχεν k οὗ φυσιχῆς δυνάμεως ὑπάρ- χουσαν χίνησιν; Μίαν δὲ φυσιχὴν (57) τὴν ἑνέργειαν θεοῦ xaY ποιήµατος οὐχ ἄντις εὖ φρονῶν δοίη, κατὰ τὸν µαχάριον Κύριλλον * οὐδὲ ζωοποιεῖ τὸν Λάζαρον ἡ ἀνθρωπίνη φύσις, οὔτε δαχρύει fj θεῖχὴ ἑἐξουσία ’ τὸ μὲν γὰρ δάχρυον, τῆς ἀνθρωπότητος ἴδιον, ἡ δὲ ζωὴ, τῆς ἑνυποστάτου ζωῆς. 'AXX ὅμως χοινῶς ἁμφοτέρων ἑχάτερα, διὰ τὸ ταὐτὸν τῆς ὑποστάσεως. Εἷς μὲν Υάρ ἐστιν ὁ Χριστὸς, καὶ ἓν αὐτοῦ τὸ πρόσ- ωπον, ἤτοι ἡ ὑπόστασις ' ἀλλ ὅμως ἔχει δύο φύσεις, τῆς θεότητος xal τῆς ἀνθρωπότητος αὐτοῦ. Ἐκ μὲν οὖν τῆς θεότητος ἢ δόξα φυσιχῶς mpotouca, ἑχατέ- poo xotvh διὰ τὴν τῆς ὑποστάσεως ἐγένετο ταυτότητα, Ex δὲ τῆς σαρχὺς, τὰ ταπεινὰ ἑχατέρῳ 1! xowá, Εἰς γάρ ἐστι χαὶ αὐτὸς ὁ τοῦτό τε xàxelvo ὧν, fixo θεὺς xài ἄνθρωπος, καὶ τοῦ αὐτοῦ, τά τε τῆς θεότητος καὶ τὰ τῆς ἀνθρωπότητος ' τὰς μὲν γὰρ θεοσηµείας ἡ θεότης εἱργάζετο, ἁλλ᾽ οὗ δίχα τῆς σαρχός * τὰ δὲ ταπεινὰ dj σὰρξ, ἀλλ οὗ χωρὶς τῆς θεότητος. Καὶ πασχούσῃ γὰρ τῇ σαρχὶ συνημμένη ἣν ἡ θεότης,ς ἀπαθὴς διαµένουσα, xal τὰ πάθη Extelouca τὰ σω- | τήρια, χαὶ ἑνεργούσῃ τῇ τοῦ Λόγου θεότητι συν- ημμένος Tv ὁ ἅγιος νοῦς, νοῶν καὶ εἰδὼς τὰ τελού- μενα. mus, in Actorum explanatione *5, honiilia secunda sic loquitur : « Haud quispiam aberraverit , si ipsius quoque passionem actionem appellarit. In eo enim quod omnia perpessus est, ingens illud atque mirandum opus patravit, mortem destruens, alia- que omnia operans. » Christi actiones utriusque forme communiter. — Jam si omnis operatio ita definitur, ut sit natura cujuspiam substantialis motus, sicut harum penti tradiderunt, ubinam tandem aliquis naturam immos bilem, aut operationis expertem novit, aut ejus- modi operationem invenit, quz potentiz naturalis . motus non esset? Unam porro naturalem. 235 actionem Dei et creature, nemo prudens concesse- rit, auctore beato Cyrillo 19. Nec enim humana na- tura Lazarum à mortuis excitat !; nec rursus lacerymatur divina potentia (lacrymz siquidem hu- manitatis propri:e sunt ; vita autem, verz illius a€ subsisteniis vit:e) : sunt tamen utraque his commu- nia 53, quia una eademque persona est. Nam unus quidem Christus est , atque una ejus persona, seu hypostasis : ceterum duas naturas habet, deitatis nimirum et humanitatis δι. Et quidem claritas naturaliter ex divinitate prodiens, utrique substan- tie communis effecta est ob person:e identitatem ; et rursus ob carnem, quae humilia erant, utrique uature communia fuere. Unus enim et idein est, qui et hoc et illud est, nempe Deus et homo; ejusdemque sunt, tum qua divinitati, tum qus humanitati conveniunt. Etenim divina signa edebat, at non sine carne: caro rursus humilia, at non seorsim a divinitate. Nam et patienti carni con- juncta erat divinitas, impassibilis perseverans, passionesque salutares reddens et perficiens : ac rursus operanti Verbi divinitati mens saneta copulata erat, cogitans et intelligens ea qua peragebantur. Τῶν μὲν οὖν οἰχείων αὐχημάτων f; θεότης τῷ σώ- µατι µεταδίδωσιν * αὕτη δὲ τῶν τῆς σαρχὸς παθῶν * Hom. 1. 59 Lib. xxxu Thes., c. 2. Citatur act. 10 sext synodi. 5 Joan. χι, 1. At divinitas quidem corpori przrogativas suas jmpertiebat, cum interim ipsa corporis dolorum '! Leo, epist. 10. VARLE LECTIONES. ’ | Cod. S. Hil. οἱ aliis deest «&* apud Chrysost. legitur, ἐν γὰρ n παθεῖν, ἑποίησε. 1 R. ΙΑ ἑκατέρων κοινά. Sic vetus interpr. alterutrorum communia. κ Quidam εὗρενο eg. alter ἕχατερᾳ NOTA. (51) Μίαν δὲ φυσικήν. Unam porro, etc. Mono- D geret unam esse operationem divinitatis , sive thelet post. Severum hoc Cyrilli loco (in Joan. p.551) nitebantur : Cum archisynagogi filiam susci- tavit, dicende, « Puella, surge, » tenuit manum ejus; jussu quidem vitam reddens, quo omnia condidit, tan- quam Deus, itemque proprie carnis, píav τε xal συγγενΏ δι ἀμφοῖν δειχνὺς τὴν ἑνέργειαν, unam. et congenerem per utramque operalionem edens. Maxi- mus, Dial. cum Pyrrh. necnon epistolis ad Ni- candr. οἱ ad monachos Sicil. reponit sanctum do- ctorem alio loco, (Thes. lib. xxxn,assert. 2) dixisse, ὅτι ποιητοῦ xai ποιήµατος μίαν ἑνέργειαν οὐκ ἄν τις δοίη σωφρόνως) Unam [actoris εἰ facture opera- lionem esse prudens nemo concesserit ; et rursum, eorum qua divers nalurg sunt, diversam esse ope- ralionem : nec non,que sunl ejusdem operationis, ejusdem substantie, Quamobrem Cyrillum, ut osten- cum carne, sive extra carnem, unam dixisse quae per utramque edita sit, quando Verbum assumpta carne, non solo jussu, miracula patravit, sed ϱἳ contactu, corporum more, ut palam faceret car- nem suam vivificam esse, quz sutipsius, non alte- rius esset ; eo fere modo quo ignis unitus eum ferro efficit, ut ferrum comburat, adeo ut adustio ferri, ipsius, nedum ignis, propria sit. Basilius ante Cy- rilum, omnium forsan primus, exemplum hoe adhibuerat in hom. in Chr. Nat. Scholiastes in Collectan. cont. Sever. c. 20, ad hunc Cyrilli locum observat, συγγενῆ ἑνέργειαν, nihil esse aliud, nisi unum ἀποτέλεσμα, effectum, quod a Verbo contactu carnis editum sit; quinimo addendo χαὶ δι ἀμ- qolv,duwas naturas propter diversas actiones in- nuiese. 1059 S. JOANNIS DAMASCENI 1060 immunis maneret. Non enim, quemadmodum Verbi A διαµένε; ἀμέτοχος. Οὐ γὰρ, ὥσπερ διὰ τῆς σαρχὸς ἡ divinitas per carnem operatur, ita etiam per divi- nitatem earo ipsius perpetiebatur. Divinitatis enim organum caro fuit. Quanquam igitur a prima con- ceptione nullum omnino inter utramque formam divisio locum invenit, verum unius personz actio- nes, quovis tempore edite sint, utriusque for- m: exstiterunt; nos tamen ea quz citra separa- tionem gesta sunt, nullo modo confundimus, sed quid cujusque forma esset ex operum qualitate cognoscimus. Verbi nutu humanitas sua exsequebatur. — Quo- circa ** Christus secundum utramque naturam Suam operatur, ac in eo utraque natura cuin al- terius cominunione operatur : Verbo nimirum quz Verbi sunt, cum auctoritate et potentia deitatis efficiente; hoc est regia omnia et quz principatum decent : corpore autem, quz sunt corporis exse- quente, ad Verbi sibi uniti, cujus etiam proprium factum est, arbitrium. Neque enim suopte nutu ad naturales affectus prosiliebat, nec rursus molesta refugiebat, ac detrectabat, aut ea qua externe in- gruebaut, patiebatur ; sed secundum natura con- ditionem movebatur, Verbo volente, certoque consilio permittente ipsum pati et agere quod proprium erat, ut per opera veritati natura fides astrueretur. Humana Christus divino modo agebat, et e con- tra. — Quemadmodum ** autem supra quam sub- stantia ferat, virgineo partu substantiam induit, ita etiam supra quam ferat humana conditio, ea qua hominum sunt agebat; ut cum in fluxa mini- meque stabili aqua terrenis pedibus gradiebatur, Don ut terr: instar aqua obduresceret, sed ut su- perexcellenti divinitatis potentia ita compararetur, ut nequaquam difflueret, nec corporeorum pedum gravitati cederet. Non enim humano more humana factitabat, qui non homo solum, verum et Deus esset (unde passiones quoque ipsius vivifice fue- θεότης ἑνήργει, οὕτω xai διὰ τῆς θεότητος ἡ σὰρξ αὐτοῦ ἔπασχεν. "Opyavov γὰρ fj σὰρξ τῆς θεότητος ἐχρημάτισεν. El xaX τοίνυν ἐξ ἄχρας σνλλίφέως 0907 ὁτιοῦν διῃρημένον ἣν τῆς ἑχατέρας μορφῆς, ἀλλ' ἑνὸς προσώπου αἱ τοῦ παντὺς χρόνου πράξεις ἑχατέ- ρας μορφῆς γεγόνασιν, ὅμως αὐτὰ ἅπερ ἀχωρίστως γεγένηνται, xax' οὐδένα τρόπον συγχέοµεν, ἀλλὰ xi, ποίας εἴη μορφῆς ἐκ τῆς τῶν ἔργων ποιότητος αἶσθα- νόµεθα. Ἐνεργεῖ τοίνυν ὁ Χριστὸς καθ) ἑχατέραν αὐτοῦ τῶν φύσεων, xal ἐνεργεῖ ἑχατέρα φύσις kv αὐτῷ μετὰ τῆς θατέρου κοινωνίας * τοῦ μὲν Λόγου χατεργαζο- µένου ἅπερ ἐστὶ τοῦ Λόγου, διὰ τὴν αὐθεντίαν xai ἑξουσίαν τῆς θεότητος, ὅσα ἐστὶν ἀρχιχά xal βασι- λικά ' τοῦ δὲ σώματος, πρὸς τὸ βούλημα τοῦ ἑνωθέν- τος αὑτῷ Λόγου, οὗ xal έγονεν ἴδιον. O0. γὰρ ἀφ' ἑαυτοῦ πρὸς τὰ φυσικὰ πάθη τὴν ὁρμὴῆν ἐποιεῖτο, οὐδ' αὑτὴν ἐχ τῶν λυπηρῶν ἀφορμὴν xaX παραίτη- ctv, f] τὰ ἔξωθεν προσπίπτοντα ἔπασχεν, ἁλλ' Ext- νεῖτο χατὰ τὴν ἀκολουθίαν τῆς φύσεως, τοῦ Λόγου θέλοντος, xal παραχωροῦντος οἰκονομικῶς πάσχειν αὐτὸ xal πράττειν τὰ ἴδια ἵνα διὰ τῶν ἔργων τῖς φύσεως πιστωθῇ f) ἀλήθεια. "Ὥσπερ δὲ ὑπὲρ οὐσίαν οὐσιώθη Ex παρθένου χυη- θεὶς, οὕτω xal ὑπὲρ ἄνθρωπον τὰ τῶν ἀνθρώπων p ἐνήργει, ἐπὶ ἁστάτου ὕδατος Υηἴνοις ποαὶ πορευόµε- voc, οὗ Υεωθέντος τοῦ ὕδατος, ἀλλὰ τῇ τῆς θεότητος ὑπερφνεῖ δυνάµει συνισταµένου πρὸς τὸ ἁδιάχυτον, xaX βάρει ὑλικῶν ποδῶν μὴ ὑπείχοντος. Οὐκ άνθρω- πίνως γὰρ ἔπραττε τὰ ἀνθρῶπινα * οὗ γὰρ ἄνθρωπος µόνον, ἀλλὰ xal θεός * ὅθεν χαὶ τὰ τούτου πάθη ζωο ποιὰ xal σωτήρια * οὐδὲ θεϊχῶς ἑνήργει τὰ Octa ' οὗ γὰρ θεὸς µόνον, ἀλλά καὶ ἄνθρωπος * ὅθεν δι’ ἀφῃς, xai λόγου, χαὶ τῶν τοιούτων τὰς θεοσηµείας elpyá- ζετο. runt et salutares) nec divina rursum divino modo agebat; 336 quippe qui non Deus tautum, s:d insuper homo erat: quamobrem tactu, el sermone, aliisque ejusmodi adminiculis, divina sigua patrabat. Monotheletarum responsio. Nullius rei status ex comparatione cognoscitur. — Sin autem ** quis dicat: Non subinovende humanz actionis gratia unam in Christo actionem dicimus ; sed quia hu- El δὶ λέγοι "' τις ὡς Οὐκ ἐπ᾽ ἀναιρέσει τῆς ἆν- θρωπίνης ἑνεργείας, µίαν ἑνέργειαν ἐπὶ Χριστοῦ λέ- Yousv, ἀλλ ἐπειδὴ (58) ἀντιδιαστελλομένη τῇ Ocla ἑνεργείᾳ πάθος λέγεται ἡ ἀνθρωπίνη ἑνέργεια, χατὰ 9! Leo, epist. cit. ** Dion. cap. 2. De div. nom. et epist. 4..." Max. Dial. cum Pyrrho. VARIA LECTIONES. "v Edita λέγει. NOTE. (98) "AJLU ἀπειδή. Sed quia actio humana, etc. D lit Nimirum ex Dial. Maximi cum Pyrrho discimus hz- Teticorum hunc fuisse sensum, naturam humanam Inetrumenti loco deitati fuisse, passiveque, ut no- sw! aiunt, se habuisse in actionibus Christi, sive naturales essent, sive nature vires excederent; et sicut instrumenti et moventis una est actio, sic una qnoque fuerit deitatis et humanitatis. Quod Maxi- mus in Opusculis Polemicis, p. 51 et 22, ita. refel-- t : « Instrumentum aut naturale est, aut artifi- ciale ; 30 humanitas instrumentum naturale non est deitatis, cui cozva non sit, ut corpus animse. Instrumentum item artificiale inanimum est, et a movente sejunctum : humanitas vero nec inanimum quidpiam est, nec a deitate Verbi dirempta. Czete- rum instrumentum conjunctum divinitatis erat hu- manitas, quando Christus miracula edebat, nee tamen naturale crat, nec artificiale. » 1061 DE FIDE ORTHODOXA LIB. III 1062 τοῦτο µίαν ἑνέργειαν ἐπὶ Χριστῷ λέγομεν * ἐροῦμεν, A mana actio, ut contra divinam actionem distingui- ὅτι ?. χατὰ τοῦτον τὸν λόγον, καὶ ol µίαν φύσιν λέ- — (ur, dicitur passio, hacque ratione unam in Christo Yovteg, οὐχ bm ἀναιρέσει τῆς ἀνθρωπίνης ταύτην — actionem. docemus ; reponemus eadem quoque λέγουσιν, ἀλλ᾽ ἐπειδὴ ἀντιδιαστελλομένη ἡ ἀνθρωπίνη — ratione illi qui naturam unam asserunt, non tol- φύσις πρὸς τὴν θείαν φύσιν, παθητικὴ λέγεται. — lende humans causa hanc astruere; sed quia Ἡμᾶς δὲ μὴ γένοιτο τῇ πρὸς τὴν θείαν ἑνέργειαν δια- humana natura, cum ex adverso divina natura στολῇ πάθος τὴν ἀνθρωπίνην προσαγορεῦσαι χίνη- distinguitur, patibilis dicitur. Absit autem hoc a σιν. Οὐδενὸς Υὰρ, χαθόλου φάναι, ὕπαρξις Ex παρα- — nobis, ut ad humanam actionem a divina distin- θέσεως, f) ἐκ αυγχρίσεως γινώσχεται f] ὀρίζεται, — guendam, humanum motum passionem appellemus. ὑὕτως ὑπαλληλαίτια εὑρηθήσεται τὰ ὄντα πράγµατα. — Nullius enim rei, ut universe dicam, exstantia aut. . El γὰρ διὰ τὸ ἑνέργειαν εἶναι τὴν θείαν x(vnaw ἡ status ex comparatione οἱ collatione cognoscitur, ἀνθρωπίνη πάθος ἐστὶ, πάντως χαὶ διὰ τὸ ἀγαθὴην ο — aut definitur. lloc enim pacto res quz sunt, sibi εἶναι την θείαν φύσιν πονηρὰ ἔσται ἡ &ávÜpurivy * — mutuo causa esse invenirentur. Nam si, quia divi- xai κατὰ τὴν σὺν ἀντιθέσει ἀντιστροφὴν, διὰ «b má- — nus motus actio est, idcirco efficitur ut humanus θος λέγεσθαι τὴν ἀνθρωπίνην κίνησιν, ἡ θεία χίνησις — passio sit, procul dubio etiam mala erit natura ἑνέργεια λέγεται, καὶ διὰ τὸ πονηρὰν εἶναι τὴν àv- humana, quia divina bona est. Et vicissim e con- θρωπίνην φύσιν, ἀγαθὴ ἔσται ἡ θεία ΄ xal πάντα δὲ — Wario, si quia humanus motus passio dicitur, di- τὰ κτίσματα οὕτως ἔσται πονηρὰ, xal φεύσεται ὁ — vinus proinde motus actio censetur, ita etiam εἰπών * Καὶ εἶδεν ὁ θεὸς πάντα ὅσα ἐποίησε, xal — divina natura bona erit, quia humana mala est : ἰδοὺ κα.λὰ Alay. atque ita creature omnes malz erunt, mentitusque reperietur ille qui dixit : Et vidit Deus cuncta que fecerat, et erant valde bona 59, Ἡμεῖς δέ φαμεν, ὅτι οἱ ἅγιοι Πατέρες πολυτρόπως Varia nomina humanam actionem declarantia. — vy ἀνθρωπίνην ὠνόμασαν κχίνησιν πρὸς τὰς ὑποχει- — Dicimus itaque " sanctos Patres pro subjectis µένας ἐννοίας. Προσηγόρευσαν γὰρ αὐτὴν xat 0ova- — sibi considerationibus humanum motum variis µιν, xal ἐνέργειαν, xal διαφορὰν, xai xlvratv, καὶ — modis appellasse. Eum siquidem et potentiam, et làiévr a, καὶ ποιότητα, καὶ πάθος, οὐ κατὰ ἀντιδια- — operationem, et differentiam, et. motum, et pro« στολὴν τῆς θείας, ἀλλ᾽ ὡς συνεκτικὴν μὸν xalával- — prietatem, et qualitatem, et passionem nomina- λοίωτον δύναμιν * ἐνέρχγειαν δὲ, ὡς χαρακτηριστιχὴν, — runt ; non ideo tamen ut illum contra divinum mo- καὶ τὴν tv πᾶσι τοῖς ὁμοειδέσιν ἁπαραλλαξίαν ἐμ- (, tum distinguerent; verum potentiam quidem, ut φαίνουσαν * δ.αφορὰν δὲ, ὡς ἀφοριστιχήν Χίνησιν — vis est conservatrix et. invariabilis; operationem δὲ, ὡς ἑνδεικτικήν * ἰδιότητα δὲ, ὡς συστατικὴν, xal — autem, ut qu: certa nota rem exprimit , el undique µόνῃ αὐτῇ, xal οὐχ ἄλλῃ προσοῦσαν ' ποιότητα δὲ, absolutam in omnihus qus ejusdem speciei sunt, ὡς εἰδοποιόν ' πάθος δὲ, ὡς κινουµένην. Πάντα γὰρ — similitudinem declarat ; differentiam vero, ut dis- τὰ ἐκ τοῦ θΕοῦ P, καὶ μετὰ θεὸν, πάσχει τῷ χινεῖ- — criminantem; motum, ut manifestantem ; pro- σθαι, ὡς uh ὄντα αὐτοχίνησις, fj αὐτοδύναμις * κατὰ — prietatem, ut constituentem, et quia illi soli, et non ἀντιδιαστολὴν οὖν, ὡς εἴρηται, ἀλλὰ κατὰ τὸν δη- alii insit; qualitatem rursus, ut informaptem; μιουργικῶς αὐτῇ 4 ἑντεθέντα παρὰ τῆς τὸ πᾶν συ- — passionem denique, quia movendo fit. Omnia στησαµένης αἰτίας λόγον * ὅθεν καὶ μετὰ τῆς θεία — enim, qua ex Deo, et post Deum sunt, ea ratione συνεχρωνοῦντες aüthv, ἐνέργειαν προσηγόρευσαν. patiuntur, qua moventur : utpote quz non ipsa "0 γὰρ εἰπών' « Ἐνεργεῖ γὰρ ἑκατέρα μορφὴ μετὰ — motio, nec ipsa virtus sunt. Quare, sicut. dictum τῆς θατέρου χοινωνίας, » vl ἕτερον πεποίηχεν, ἡ ὁ — est, non ut ex adverso distinguerent, ita nuncupa- εἰπών: Καὶ γὰρ ceccapáxorca ἡμέρας ἁπόσιτος — runt, sed secundum rationem quz ilN ab universo- µείνας, ὕστερον ἐπείνασεν' ἔδωκε γὰρ τῇ φύσει, — rum effectrice causa conditoris more indita fuit. ὅτε ἤθελε τὰ ἴδια ἐνεργεῖν ' fj οἱ διάφορον £v αὐτῷ D Nam qui dixit: Agit enim ** utraque forma cum φήσαντες ἑνέργειαν, f| οἱ διπλῆν, fj οἱ ἄλλην καὶ &A-.— alterius communione, quid aliud fecit, quam qui nv; Ταῦτα γὰρ δι ἀντωνυμίας δύο τὰς ἑνερχείας — dixit : Et cum jejunasset quadraginta diebus, postea σηµαίνουσι. Καὶ 8 ἀντωνυμίας yàp πολλάχις ὁ àpi-— esuriit 5) (dedit enim naturz quando voluit ut qua θμὸς ἑνδείχνυται, xal διὰ τοῦ εἰπεῖν, θεῖον T" xal — sua erant ageret *^) aut qui diversam in ipso actio- ἀνθρώπινον. Ἡ γὰρ διαφορὰ διαφερόντων ἑστὶ δια- nem praedicarunt, aut qui duplicem, aut qui aliam φορά * τὰ μῆ ὄντα, πῶς διοίσουσιν ; atque aliam *!? 937 Hzc quippe, mutaus nomini- bus actiones duas significant. Nam et numerus, haud raro permutatione nominum indicatur; quem- 9 Gen. 1, 534. " Maximi responsio in citato Dialogo. ^*^ Leo, epist. 10. ** Matth. iv, 2. ** Nyss. Adv. Apoll. *! Chrysost. Hom. in S. Thom. ΥΔΒΙΑ LECTIONES. » Deest ὅτι in omnibus mss. 9 Edita et nonnulli cod. ἀγαθόν. P Edita ix τοῦ Θεοῦ. 4 Edita οἱ mss. αὐτοῖς. At Combefisius legendum αὐτῇ monuit. 5 Edita, θεῖον δὲ. 1063 S. JOANNIS DAMASCENI 1064 admodum et dicendo, quod divinum et humanum est **. Differentia enim rerum earum est differea- tia, qua inter se differunt; quo autem pacto differant, quae non sunt? CAP, XVI. A ΚΕΦΑΛ. I4" [x7]. Adversus eos qui dicunt: Si duplicis nature et actionis Πρὺς τοὺς A£rovcac (59) ' El δύο φύσεων καὶ est homo, necesse est (res esse in Christo naturas, ἐνεργειῶν ὁ ἄνθρωπος, ἀνάγκη ἐπὶ Χριστοῦ totidemque actiones dicere. ερεῖς φύσεις, καὶ τοσαύτας «Ιέγει τὰς év&p- γείας. Quivis homo duplicis nature. — Quivis homo, 'O μὲν καθ) ἕχαστα ἄνθρωπος, Ex δύο συγχείµενος cum ex naturis duabus, puta anima et corpore, «φύσεων, ψυχῆς τε xal σώματος, xol ταύτας ἆμετα- conipositus sit, eaque in seipso invaribilia habeat, θλήτους ἔχων ἓν ἑαυτῷ, δύο φύσεις εἰχότως * Acy0f- duzx subinde natura dicetur. Amborum enim pro- ostav σώσει yàp ἑχατέρων, xal μετὰ τὴν ἔνωσιν, prieiates, etiam post unitionem retinet. Neque — «hv φυσιχὴν ἰδιότητα. Οὔτε γὰρ τὸ σοῶμα &áO&vaov, enim corpus immortale est, sed interitui obnoxium; ἀλλὰ φθαρτόν * οὔτε ἡ ψυχἠ θνητῇ, ἀλλ ἀθάνατος * nec aniina. mortalis, sed immortalis : nec rursum οὔτε «b σῶμα ἁόρατον, οὔτε ἡ joyh σωματιχοῖς corpus invisibile est, nec anima oculis corporeis ὀφθαλμοῖς ὁρατή * ἀλλά fj μὲν, λοχιχὴ , xaX νοερά, conspici potest : sed hac quidem rationalis, in- xai ἀσώματος, τὸ δὲ, παχύ τε, xaX ὁρατὸν, xal ἅλο- telligens, et iucorporea est; illud autem crassum, — yov. OO μιᾶς δὲ φύσεως. τὰ χατ οὐσίαν ἀντιδιαιρού- aspectabile, et ratione carens. Non unius autem Ἅµενα * οὐ μιᾶς ἄρα οὐσίας Ψυχή τε χαὶ σῶμα. naturz sunt ea, quie essentix€ ratione ex opposito dividuntur : non ergo anima et corpus ejusdem sunt essentia. Ac rursus, si animal rationale, mortale, homo B Καὶ πάλιν * εἰ ζῶον λογιχὸν θνητὺν ὁ ἄνθρωπος, est; omnis autem deflnitio subjectas naturas ex- md; δὲ ὄρος τῶν ὑποχειμένων φύσεών ἔστιν Ür.o- plicat : profecto cum non idem natura sit ra- τιχὸς, οὗ ταυτὸν δὲ χατὰ τὸν τῆς φύσεως λόγον τὸ tionale atque mortale, sequitur ergo ut secun- — Aoyuxbv τῷ θνητῷ. Οὐκ ἄρα pid, φύσεως εἴη ὁ &v- dum definitionis sux normam, homo non sit unius θρωπος χατὰ τὸν τοῦ οἰχείου ὁρισμοῦ xavóva. Batura. . Unius nature omnes homines sunt sumpta natura Ei δὲ λέἐγοιτό ποτε μιᾶς φύσεως ὁ ἄνθρωπος, ἀντὶ pro specie. Quin et omnes res create. Neutro modo — «o3 εἴδους τὸ τῆς φύσεως παρἀλαμξάνεται ὄνομα, án Christo una. natura est. — Quod si quandoque Ἅµλεγόντων ἡμῶν , ὅτι οὐ διαλλάττει ἄνθρωπος &v- unius naturz; homo esse dicatur, tuuc speciei loco θρώπου χατά τινα φύσεως διαφοράν' ἀλλὰ τὴν αὖ- nature nomen usurpatur; ut dum dicimus, nulla — «hv σύστασιν ἔχοντες πάντες οἱ ἄνθρωποι, xat ix naturz differentia hominem ab homine discrepare; Ψψυχῆς συντεθειµένοι xal σώματος, xat δύο ἕχαστος imo cum eodem modo omnes homines coagmentati µφύσεις τελοῦντες, ὑφ᾽ ἕνα πάντες ὁρισμὸν &váyovcat. Sint, ex anima el corpore compositi, singulique — Kal οὐ «xapáAoyov τοῦτο , ὁπότε xal πάντων τῶν duz sint nature, sub unam proinde definitionem κτιστῶν, ὡς γενητῶν , µίαν φύσιν ὁ ἱερὸς ᾿Αθανά- redigi. Neque id a ratione alienum videtur; quippe C cto; ἔφησεν , ἓν τῷ χατὰ τῶν βλασφημούντων τὸ cum sacer Athanasius, in ea oratione, quam scri- ἨΠνεῦμα τὸ ἅγιον λόγῳ οὑτωσὶ λέγων * ὅτι δὲ ἄνω τῆς psit adversus illos, qui Spiritum sanctum impie κτίσεώς ἐστι τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον *, καὶ ἄλλο μὲν deprimebant, unam omnium rerum conditarum, qua παρὰ τὴν τῶν γενητῶν φύσιν, ἴδιον δὲ τῆς θεότητος, sunt condite, naturam esse dixerit, ad hunc mo- ᾖἔξεστι πάλιν συνιδεῖν. Πᾶν γὰρ ὃ κοινῶς xal ἓν πολ- dum loquens : Quod autem Spiritus sanctus λοῖς θεωρεῖται, oU τινι μὲν πλέον, ττνὶ δὲ ἔλαττον supra res creatas emineat, aliudque sil przter ὑπάρχον, οὐαία ὀνομάζεται. Ἐπεὶ οὖν πᾶς ἄνθρω- creaturarum naturam, ac proprius divinitatis, hinc — vog ἐκ φυχῆς ἐστι συντεθειµένος χαὶ σώματος, κατὰ ** Cyrill. in Joan. lib. vi. VARLE LECTIONES. * R. 9996 ἔχειν εἰχότως, ita emendatum in cod. S. Hil. { Deest τὸ & i i hic verbis totidem non legitur apud Athanasium. Y'ov in quibusdam mss. Locus NOT £. (39) Πρὸς τοὺς Aérorvrac. Adversus eos, eic. D non. acceperit, vel non custodierit incolumem. Aiteram solvit Severianorum argumentationem, ut, — Subjungit : 'H δὲ τῶν μερῶν εἰς τὰ µέρη ὑποδιαί- quamvis hoo ex rebus diverse nature, anima ἍἎῥρεσις, οὐ δογματιχῆς ἐστι συντοµίας, οὐδὲ τοῦ συν. scilicet et corpore, constet, una tamen humana na- τετµηµένου, χατὰ τὸ Εὐαγγέλιον λόγου, ἀλλά σχε- tura sit, idque ob rationes easdem quas, cap. S, πτιχῆς 0cplac* Allera vero partium in partes sub- attulit ; adeoque proprie loquendo duas tantummodo — divisio non. est. ejus brevitatis que fidei doctrine naturas habere Christum. Favet Leontius, lib. De — conveniat, neque sermonis secundum Evangelium ecct. act. 7, οἱ lib. t Cont. Nest. et Eutych., ubi — abbreviati, sed scepticm speculationis* oyh καὶ observat hzreticos hzc objecisse, non ut duas na- σῶμα οὐ µέρη Χριστοῦ, ἀλλὰ µέρη τοῦ µέρους, ami- (turas astruerent (nam οἱ nos, iuquit, καὶ τοῦτο στἑρ- Ἅπια et corpus non sunt Chrisii. parles , sed pertis ξομεν, hoc amplectemur), sed ut evincerent, unam — partes: alioqui non tres solum, sed plures naturas in esse Christi naturam, non duas, Dominumque alie- — Christo confiteri oporteat. Leontio Noster s num facerent a nostra natura, quam vel ab inilio tur. 1005 DE FIDE ORTHODOXA LIB. IIT. * 1060 τοῦτο µία quat; τῶν ἀνθρώπων λέγεται. Ἐπὶ δὲ A rursum perspicere licet. Quidquid enim commwni- τῆς ὑποστάσεως τοῦ Κυρίου οὗ δυνάµεθἀ λέγειν . μίαν φύσιν" ai τε yàp σώξζουσι χαὶ μετὰ τὴν ; &voat ἑχάστη τὴν φυσιχὴν ἱδιότητα, καὶ εἴδος Χρι- :στῶν οὐκ ἔστι εὑρεῖν. Οὐ γὰρ ἐγένετο ἄλλος Χριστὸς àx θεότητός τε xal ἀνθρωπότητος, θεός τε χαὶ ἄνθρωπος ὁ αὗτός. prietatem naturalem, etiam post unitionem, retinet; nec Christorum speciem reperire sit. ler, et in. multis consideratur, nec alicui uberius, alicui parcius inest, essentia nominatur **. Quia igitur omnis homo ex anima et corpore compositus est, ob eam causam una omnium natura. dicitur, In Domini autem persona 938 naturam unam dicere non possumus. Nam et utraque natura pro- Neque enim alius ex divinitate et humanitate Christus exstitit, qui idem Deus esset et liomo. Καὶ πάλιν * o0. ταῦτόν ἑάτι τὸ xac' εἶδος τοῦ àv- θρώπου ἓν, xal τὸ κατ’ οὐσίαν ψυχῆς * τε χαὶ σώμα- τος Ev. Τὸ μὲν γὰρ xav' εἶδος τοῦ ἀνθρώπου Ev, τὴν ἐν πᾶσι «olg ἀνθρώποις ἁπαραλλαξίαν ἑνδείχνυται * τὸ δὲ xat' οὐσίαν, Ψυχῆς τε xal σώματος Ev, αὑτὸ 45 εἶναι αὐτῶν λυμαίνεται, elc ἀνυπαρξίαν αὐτὰ παντελή ἄγον 'ἢ γὰρ τὸ ἓν εἰς τὴν τοῦ ἑτόέρου µετα- ποιηθήσεται οὐσίαν, f| ἐξ ἑτέρων ἕτερον γενῄσεται, xal ἀμφότερα τραπῄσονται, 3 ἐπὶ τῶν ἰδίων ὅρων µένοντα, δύο φύσεις ἔσονται. Οὐ γὰρ αὐτὸν κατ οὗ- σίας λόγον τὸ σῶμα τῷ ἁόωμάτῳ. Οὐχ ἀνάγχη τοίνυν ἐπὶ τοῦ ἀνθρώπου µίαν φύσιν λέγοντας, οὗ διὰ τὸ ταὐτὸν τῆς οὐσιώδους ποιότητος φυχης τε καὶ σώ- µατος, ἀλλὰ διὰ τὸ ἀπαράλλαχτον τῶν ὑπὸ τὸ εἴδος ἀναγομένων ἁτόμων, μίαν xal ἐπὶ Χριστοῦ φύσιν λέγειν, ἔνθα εἶδος περιεκτιχὸν πολλῶν ὑποατάσεων οὐκ ἔστιν. Ἔτι δὲ πᾶσα σὖνθεσις (40) Ex τῶν προσεχῶς συν- * Epist. 2, ad Serap., versus finem. Δο rursus: Non idem est secundum speciem unum esse, atque unum esse secundum corporis et anim: substantiant. Siquidem unum secundum hominis speciem, exactissimam in omnibus hori- nibus similitudinem ostendit: at unum secundum anim: et corporis essentiam, ipsum illorum csse interimit, eaque prorsus in nihilum redigit. Aut enim alterum in alterius essentiam migrabit, aut ex Aliis aliud effieietur, ac sic ambo mutabuntur, . aut intra metas suas consistentia duas naturas cone stituent. Non enim quantum ad essentiam attinet, idem sunt corpus et res incorporea. Quocitca nec- cesse non est ut, qui unam in homine essentiam dicimus, non propterea quod eadem qualitas s!t anima et corporis, Bed propter exactissimam indi- viduorum que ad eamdem speciem referuntur equalitatem, unam quoque in Christo, ubi species ejusmodi nulla est, qua multe personz continean- tur, dicamus naturam. το accedit quod omnis compositio ex his quan VARLE LECTIONES. " Multi codd. hic et infra φυχης, NOT K&. (40) "Εει δὲ πᾶσα cvorv6c0tc. Huc accedit, etc. C ίσια, et lapides, et ferrum, ét wno. verbo, quodlibet Consimilia sunt quz reperi in Collectan. sape lau« datis, cap. 19 : Ἐκ τῶν Ἡρακλείου (forte legendum 'Hpa»xàetavoo, Heracliani Chalcedonensis, cujus ad Soterichum fragmentum habetur in iisdem Collect. cap. 17, quemque Sophronius in Epist. ad Hono- rium citarat, ut et Maximus epistola ad monachos Sicilie) : Πᾶν σύνθετον ἐξ ἑχείνων λέγεται συντε- θεῖσθαι, inquit, Ex τῶν προσεχῶς εἰς τὴν αὐτοῦ σύν- θεσιν λαμδανοµένων , ἁπλών τινων, xat στοιχείων λόγον ἐπεχόντων ἐν τῇ συνθέσει τοῦ ὅλου , χαὶ τῇ πρὸς τὸ πᾶν συγκράσευ xiv τύχοι αὐτὰ ἐφ᾽ ἑαυτῶν σχοπούμµενα σύνθετα εἶναι. Οἷόν τί quis * προχείσθω ἡμῖν &v τῷ παραδείγματος µέρει olwoc* ἀλλ᾽ οὗτος πε- ποίηται δηλονότι Ex λίθων τε xat ξύλου xal σιδήρου, xai ἄλλης τινὸς Όλης ἀλλ) οὐδεὶς, οἶμα:ι, τῶν νοῦν ἑχόντων εἴποι ποτὶὲ συγχεῖσθαι τὴ» οἰκίαν ἐξ ὕλης xa εἴδους, χαίτοι οἵ τε λίθοι, xal τὰ ξύλα, xat ó αίδηρος δήπου, xal ἵνα συνελὼν εἴπω, πᾶν ἕτερον altud corpus ex quatuor elementis coaluerit ; rursum« que isla ex materia εἰ forma, adeo ut materia et [orma prima corporum elementa sint : Καὶ μεθ ἕτερα Ei quibusdam interjectis , ait : Ἠνίχα περὶ τῶν πρώτων, καὶ ἁπλῶς σωµάτων τὸν λόγον ποιούμεθα, τηνικαῦτα, ὡς ὅλον ἐκεῖνα παραλαµθάνοντες, τὴν ὕλην, καὶ τὸ εἶδος συμπληρωτιχὰ τούτων εὑρίσχο- μεν. Ὁπότε μέντοι τὰ μετὰ τὰ πρῶτα, xal ἁπλᾶ σώματα, ἃ ἁπλᾶ καλοῦμαν, σχοποῦμεν τηνικαῦτα αὐτὰ ταύτα, ἅπερ ἔφαμεν, πρῶτα xal ἁπλᾶ στοιχεῖα λαμθάνοµαν, καὶ συμπληρωτιχὰ τῶν δωµάτων τού» των elvat φαμεν, Ὅτε δὲ πάλιν ἐκ σώματος kal τινος ἑτέρου, οἷον ἐχ ψυχῖς, χαὶ σώματος συγχείµενόν τι, εἰς διάσκεψιν ἡμῖν πρὀκχειται, τότε οὔτε 40v στοιχείων, οὔτε πολλῷ μᾶλλον τῆς ὕληφ, χαὶ 100 εἴδους λόγον ποιούμεθαν ἀλλ' αὐτῶν δὲ τῶν αροσεχῶς συντεθέν- των t PU σαριμα, τοντέστι ψυχῆς καὶ σώματος λέγο» μεν, xal οὐδενὸς λόγον τῶν ἑχατέρων συνθέτων ποι- σῶμα ἐκ «εσσάρων σύγκειται στοιχείων, xáxeiva p ούμεθα' ἀπεὶ καὶ τὴν ψυχῆν πολυμερῇ φασιν εἶναι, πάλιν ἐξ ὕλης xai εἴδονς. Ὥστε πρῶτα στοιχεῖα τῶν σωμάτων εἶναι τὸ εἶδος καὶ τὴν ὕλην * Omne quod compositum est, ex iis componi dicitur, qud ad ejus compositionem proxime assumuntur ; que simplicia quidem sunt, el in compositione Lotius, ac contem- peralione cum tolo, rationem habent elementorum, elsi forte ἵπ seipsis spectata composita suni, v. gr. domus in exemplum prastituatur : ea. porro ez lapi- dibus, ligno, (erro, et alia qualicunque nalura con- fecta est : at prudens nemo, ut reor, dixerit wiquam, ex materia et forma constare domum , quamvis et PATROL. GB. XCIV. ! xai οὐδενὸς ἓν τῇ τοῦ ἀνθρώπου σννθέσει τούτων νημονεύομεν * Quando igitur de primis et simplici- us corporibus loquimur, tum ea, ceu toium aliquod accipientes, materia et [orma constitni reperimus. Sin illa spectamus, que post prima simpliciaque 99. quuntur, tunc prima hec οἱ simplicia, que diceba- mus elementa, assumimus, ox quibus absolvi corpora dicimus. Rureum vero, ubi considerandum obiicitur nobis aliquid quod ex corpure et alio quopiam coale- scat, wt puta ex anima et corpore, tunc neque eleme. torum, neque a fortiori materie et forme respectum 34 1561 S. JOANNIS DAMASCENI 106 proxime componuntur, constare dicitur. Non enim Α τεθέντων συντεθσῖσθαι λέγεται’ υὐ γὰρ λέγοµεν τὸν domum ex aqua οἱ terra, scd ex lateribus οἱ lignis construetam esse dicimus. Alias dicendum foret hominein ex quinque ut minimum naturis confla- ium esse; nempe ex quatuor elementis et anima. Sic et in Domine nostro Jesu Christo, nou partium partes spectamus, sed quae proxime composita sunl; boc est divinitatem et. humanitatem. Deinde vero, si, quia hominem duabus naturis constare dicimus, tres proinde in Christo naturas dieere cogemur, vos quoque qui ex duabus naturis hot:iuem esse dicatis, Christum ex tribus maturis compositum esse itidem asserctis. Quod etiam de aclionibus dicendum erit : cousentanea enim na- turz actio sit oportet. Quod autem bomo duplicis naturz dicatur et sit, testis est. Gregorius Theo- Jogua : « Duz enim, inquit, naturz sunt, Deus et bomo : quaudequidem dux quoque anima οἱ cor- pus **. » Ac rursus in Oratione de baptismo hae ' ail τε Cum autem duplici natura constemus, anima nimirum et corpore, altera quidem visibili, altera autem invisibili, duplex quoque est baptismus, &cinpe per aquam et spiritum **. » CAP. XVII. 239 De eo quod carnis Domini παίητα et voluntas deificata sit. Carnis Christi deificatio, ut intelligenda. — lud aulem scire oper: pretium est, quod Domini caro ^ Epist. 1, ad. Cledon. οἶχον ἐκ γης xai ὕδατος συντεθεῖσθαι, ἁλλ᾽ ἐκ TÀAÍv- θων καὶ ξύλων. Ἐπεὶ ἀνάγχη xai τὸν ἄνθρωτοον αέγειν ἐχ πέντε τοὐλάχιστον συγχεῖσθαι φύτεων, Éx τε τῶν τεσσάρων στοιχείων, xai φυχῆς. Οὕτω κα!) ἐπὶ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, οὗ τὰ µέρη τῶν μερῶν Φχοποῦμεν , ἀλλὰ τὰ προσεχῶς συντε- θέντα, θεότητά τε χαὶ ἀνθρωπότητα. "Ext δὲ εἰ δύο φύσεις τὸν ἄνθρωπον λέγοντες, ερεὲς φύσεις ἐπὶ τοῦ Χριστοῦ λέγειν ἀναγχασθησόμεθα, xaX ὑμεῖς ἐχ δύο φύσεων τὸν ἄνθρωπον λέγοντες, Ex εριὼν τὸν Ἀριστὸν δογµατίσετε φύσεων * ὁμρίως xal περὶ ἐνεργειῶν. Κατάλληλον γὰρ ἀνάγχη τῇ φύσει τὴν ἐνέργειαν εἶναι ὅτι δὲ « Δύο φύσεων ὁ ἄνθρωτιας λέγεταί τε χαὶ ἔστι, μάρτυς ὁ θεολόγος Γρηγόριος: B Φύσεις uiv yàp δύο, φάσχων, O:b; xal ἄνθρωπος ' ἐπεὶ xat quyh xat σῶμα ^ » χαὶ ty τῷ περὶ Βαπτί- σµατος δὲ λόγῳ τοιάδε φησί: « διττῶν δὲ ὄντων ἡμῶν ix φυχῆς xai σώματος, xal τῆς μὲν ὁρατῆς, τῆς δὲ ἀοράτου φύσεως , διττὴ xai ἡ χάθαρσις , δι ὑδατος xal πνεύματος, ΚΕΦΑΛ. 17’ [3XA']. Περὶ τοῦ τεθεῶσθαι τὴν φύσι τῆς τοῦ Kvploe σαρχὸς xal τὸ θέ.ἱημα. Χρὴ εἰδέναι (41), ὡς οὗ χατὰ μεταθολὴν φύσεως, f τροπὴν, fj ἀλλοίωσιν, Ἡ σύγχυσιν, dj σὰρξ τοῦ *5 Orat. 4, non longe à prircipio. VARLE LECTIONES. v Edit. πλίνθου. NOTAE. hubemus, sed eorum que proxime in compositionem (; οχνῆσαι τὴν qot * εἰ xal ἐπὶ τοσοῦτον ἀνεχράθη, venerant, hoc est corporis el anime, compagem enun- tiautus, nec ralionem habemus utriusque illius com- posili (nam ei ipsammel animam multarum esse par- tini ferunt), nec in hominis compositione, ulla εο- rum mentio fit. ()Xpi elóéras. Hlud scireopera pretium est. Theo- logus crat. 98, 59, 42 et 51, propter substantia- ' lein, ut loquitur, unionem, qua humanitas a divi- nitate pervaditur, carnem Christi τεθεῶσθαι, deifi- catam 6956, ut episcopi Orientis epist. ad Paul. Samosat, 0εοποιηθῆναι dixerant. Hanc vocem, qua Kutychiani sbutebantur, sincero sensu, orthodosxi explicarunt, quem Noster hic edisserit, et. θεώσιν variis exemplis declararunt. Cyrillus in scholiis, carbonem affert ; Tbeodotus Aucyrauus, ferrum, 98, argentum — caudena ; Nicephorus CP. adv. epist. Eusebii, c. 50: Solare corpus, ἡλιαχὸν σῶμα, ὄχημα τῷ πρωτογόνρ φωτὶ à του Δημιουργοῦ κατα: σχευααθέν. Anastasius | Antioch. epist. ad Sergium grammal. Ox ἔατι μὲν οὖν, inquil, εὑρεῖν εἰχόνα παραστατικὴν τῆς ἐνώσεως ταύτης) πλὴν πειρώμεθά τινα παραγαγεῖν, µετρίαν μὲν, ὡς πρὸς τὸ μέγεθος τοῦ μυστηρίου * τῶν δὲ λοιπῶν ἀληθεστέραν ἑἐμφέ- ρειαν * olov γὰρ ἄν τις εἰκάσαι πάντα tbv. ἑχτὸς οὐ- ρανοῦ ἀέρα πεπνυραχκτώαθαι, μᾶλλον δὲ πῦρ εἶναι, xóxxov δὲ σινάπεως, A xéyypoo ἑμθεθλῆσθαι τῷ τοσούτῳ πνρί ἀνάγκη χἀχεῖνον πρὸς τὸ ἔπικρατουν πεποιῶσθαι, ὡς μὴ θρκεῖν ἕτερον εἶναι παρὰ τὸ πνρ, εἰ χαὶ τῆς οὐσίας ὁ λόγος ὑφέστηχεν. Οὕτως à ἀν- θρωπεία φύσις ἑνωθεῖσα τῷ Bep Λόγῳ, χατεκρατήθη τοσοῦτον, ὡς μὴ δοχεῖν ἔτι φύσιν ἀνθρώπου εἶναι, ταύτῃ τε λέγειν τοὺς Πατέρας τεθεῶσθαι μὴ ἁπ- τὴν οὐὑσιώδη γε σώζει διαφοράν ' οὐ γὰρ χατὰ π τον λόγον ἐξ αὐτῆς ἐξέστη. Καὶ γὰρ d θεία viet μεμένηχεν ἀναλλοίωτος àv τῇ τοῦ φυράµατος ἡκῶν προσλήψει, ὅπερ πᾶσα παρίστησιν dh θεόπνενστος ΕΣραφὴ ' Porro non imaginem auem invenias, qua unionem hanc perf(eete re[erat. Nihilominus aliquam afferre tentabimus, que, etsi. exilitate sua. wsierii magnitudinem non assequitur; de cetero tamen adejus similitudinem magis accedit. Ex. gr. sibi fingat ali- quis universum qui sub celo est, aerem incendi, vel potius ignem esse : granum vero sinapis ( apad Eu- thym. ferri ) aut milii in ingentem hunc ignem pro- δεί; necesse erit ut ejus quod valentius est, quali- latem accipiat, nihilque esse videatur nisü ignis ; qualibet substantie ratio subsislat. Pari modo hu- manua nalmra, Deo verbo wnila, tam arcte presens esl, ut. ne hominis natura. esse amplius videatur, hocque sensu Patres dicere non dwbitarunt, naturam humanam esse deificatam ; quanquam ea. Ltempera- tione, ut substantialem differentiam servaverit inco- lumem. Nonenim secundum, primariam sui retionem a seipsa descivit, quia e ipsa divina natura sine alteraiione permansit in. susceptione masse neetra: id quod omnis Scriptura divinitus inspirata confr- mgl. Hzc Anastasius in. Colect. citatus, οἱ apud Ewutylm. lib. n. Panopl. tit. 7. Nicephorus CP. deilicationem hanc plene peractam docet in resur- reciione : Ἐπειδὴ τὴν μὲν φθορᾶν xal iN *é- τητα ἀπημφίασται, µετεστοιχείωται δὲ ἐπὶ τὸ τιον, quando exwa corruptione εἰ mortalitote, in melius caro trans[ormate est. 1060 DE FIDE ORTHODOXA LIB. III. 1070 Κυρίου τεθεῶσθαι λέγεται, xai ὀμόθεος, xal θεὺς A deiflcata sit, cjusdemque deitatis consors, quin et γενέσθαι, ὥς φησιν ὁ Θεολόγος Γρηγόριος * ὧν τὸ μὲν ἐθέωσε, τὸ δὲ ἐθεώθη, χαὶ θαβῥώ λέχειν, ὁμή- θεος *. Καὶ ἄνθρωπον γενέσθαι τὸ yploav, xat Gaby τὸ χριόμενον. Ταῦτα γὰρ οὗ χατὰ μεταθολὴν φύσεως, ἁλλά xarà τὴν οἰκονομιχὴν ἕνωδιν, τὴν καθ) ὑπό- στασιν λέγω, καθ᾽ ἣν ἁδιασπάστιως *i θεῷ Λόγῳ ἥνωται, χαὶ τὴν iv ἀλλήλαις τῶν φύσεων περιχιο- ρησιν, ὣς φαμεν καὶ τῆν τοῦ σιδῄρου πύρωσιν ’ ὥσπερ γὰρ τὴν ἐνανθρώπησιν χωρὶς µεταθολῆς xal τροπῆΏς ὁμολογοῦμεν, οὕτω καὶ τὴν θέωσιν τῆς σαρ- χὸς γενέσθαι δοξάζομεν ᾽ οὖτε γὰρ διότι ὁ Λόγος σὰρς ἐγένετο, τῶν ὄρων ἑξέστη τῆς οἰχείας θεότη- τος, οὔτε τῶν προσόντων αὐτῇ θεοπρεπῶν αὐχημά- των * οὔτε μὴν ἡ σὰρξ θεωθεῖσα τῆς οἰχείας ἑτράπη Deus esse dicitur (sic enim Gregorius Theologus loquitur ** : «Quorum alterum deitate donavit, alte- rum deitate donatum est, et, audacter dicam, ejus- dem deitatis consors. Quodque et id qued, unxit, hono factum sit, et Deus, id quod unctum est *'. » Nea eb natur: immutationem, aut. conversionem, aut alterationem, aut confusionem ista dicuntur. Nee enim hac verba nature mutationem ullam significant, sed potius dispensationis unionem, seu secubdum hypostasiu, quatenus iia Deo «conjuncta est, ut ab co divelli Bon pessii: atquo ob id etiam quod naturz inter se vicissim immeent, veluti ferri quoque dicimus ignitionem. Velut. enim hwumnana- Aonem citra mutationem οἱ conversionem conliie- φύσεως, i| τῶν αὐτῆς φυσιχῶν ἰδιωμάτων. Μεμενή- B mur;sic item carnis deilicationem faciam essc χασι γὰρ xa μετὰ τὴν ἕνωσιν, ai τε φύσεις ἁσύμ- quptot, χαὶ αἱ τούτων ἰδιότητες ἁλώδητοι' ἡ δὲ τοῦ Κυρίου σὰρξ τὰς θείας ἑνεργείας ἐπλούτησε, διὰ τὴν πρὸς τὸν Λόγον ἀχραιφνεστάτην ἕνωσιν, ἤτοι τὴν καθ) ὑπόστασιν, οὐδαμῶς τῶν κατὰ φύσιν ἰδίων ὑποστᾶσα ἕκπτωσιν * οὗ γὰρ xaz' οἰχείαν ἑν- έργειαν, ἀλλὰ διὰ τὸν ἠνωμένον αὐτῇ Λόγον τὰ Octa ἑνήργει, τοῦ Λόγου δι) αὐτῆς τὴν οἰχείαν ἑνδειχνύ- pévou ἐνέργειαν ' xalet γὰρ ὁ πεπυραχτωμένος ct- δτρος, o0 φυσιχῷ λόγῳ τὴν καυστιχἣν χεχτηµένος Y ἑνέργειαν, ἁλλ' ἐκ τῆς πρὸς τὸ «up ἑνώσεως τοῦτο χεχτηµένος. censemus, Neque enim quia Verbum caro factum est, propterea c divinitatis suse gradibus, divinisque illi competentibus dotibus excessit: nec rursus caro deificata, a natura sua vel naturalibus suis pro- prietatibus descivit. Nam post unitionem, tum na- turz: inconfuse, ium earum Ίος proprietates sunt. Caro autem Domini divinarum aetioram opi- bus affluxit, ob sincerissimam illam eum Verbo unionem, quie est secundum liypostasim : sie ta- mcn ut proprietatum naturalium jactursm nullam pertulerit. Non enim propria vi, sed ob unitum sibi Verbum divina patrabat ; Verbo nimirum vim*suam per illam exerente. Nan ef candens ferrum eo non urit, quod urendi vi a natura polleat, sed quod ες conjunctione cum igue vim eam contraxerit *5, Ἡ αὐτὴ τοιγαροῦν θνητὴ ἣν δι) ἑαυτὴν, xa ζωο-ο Ut item deificata voluntas humana. — Ttaque ea- TOt; διὰ thy πρὸς τὸν Λόγον χαθ)᾽ ὑπόστασιν ἕνω- σιν. Ὁμοίως καὶ τὴν (22) τοῦ θελήματος θέωσιν, οὐχ ὡς µεταθληθείσης τῆς φυσιχῆς κινήσεως, λέγο- μεν, ἁλλ' ὡς ἠνωμένης τῷ θείῳ αὐτοῦ xaY παντο- δυνάµῳ θελήματ,, χαὶ γεγονότος θεοῦ ἑνανθρωπή- σαντος θέλημα ' ὅθεν θέλων λαθεῖν οὐκ ἠδυνήθη δι᾽ ἑαυτὸ, εὐδοχήσαντος τοῦ Θεοῦ Λόγου δειχθήναι iv 66 Grez. orat. 49. * Greg. Naz. orat. 38, p. 595. *' fd. orat. 59 ; Max. lib. De duabus voluntatibus . dem caro suapte natura mortalis erat, et ob hypo- staticam ciiin. Verbo unionem, vitam 940 confe- rebat. Consimili modo voluntatis queque deificatio- nem docemus, non quod naturalis motio immutata fuerit, sed quod divin: ipsius ac prapotenti volun- tati unita sit, Deique facti hominis volentas eva- serit **. Quo etíam factam est, ut cum latere vellet, * Max. Epist. ad Nicandr. VARIA LECTIONES. x Nonnulli cod. ὀμόθεον. Alteri lectioni favent edita et mss.Nazianzenl. 7 Colb. 1559 χτησάµενος. Sic quoque infra in et in Ν. eodem cod. et duobus aliis Colb. et Regiis pene omnibus, nec noa in eod. S. Hil. NOTAE. (9). Ὁμοίως καὶ τή». Consimilis modo, etc. Na- zianzenus, orat, 56. Domini verba hac : Non de- scendi de cxlo ut [αείαπι voluntatem meam, ita ex- ponit : Nisi ab illo qui descendit, sermo hic haberetur dicere possemus verba isla velut ab homine efferri, qui non intelligatur esse Salvator. Τὸ γὰρ ἐκείνου «b θέλειν, οὐδ' ὑπεναντίον θεῷ, θεωθὲν oXov * Illius quippe voluntas Deo non αἀτεγεαίκτ, qua: tota dei- ficata sit. Maximus. ep. ad mon. Sicil. observat Aasstasium Antioch., ne voluntas una inferretur, legisse θεόθεν ὅλον tota a Deo ; verum participio θεω- θὲν aliud a deitate importare, quod deiflcelur, si- cut aliud est quod accendit, ei aliud quod accendi- tur; aliud quodilluminat, etaliud quod illuminatur; D quamobrem Hlud, quod per summam wnionem eificatur, ab essentiali sua differentia non desciscere. Caeterum - negant Patres debere dici humanam Christi naturam ἁποτεθεῶσθαι, ne Chri- stus, veluti numina gentium, consecratus in Deum censeretur, veluti fideles sentire Nestorius garric- bat, teste Cyrillo, lib. 1 contra ipsum, pag. 48, cum ipse potius huic errori impegisset : Oóx ἄνθρω- vov ἁποθεωθάντα χηρύττομεν, ait Procl]us, orat. de beata Virg.; ἀλλὰ 850v σαρχωθέντα ὁμολοχοῦμεν. Νον heminem in Dewm consecratum. pradicamus, sed Deum cornem factum confitemur, Quod dictum ο» &ler excepit cap. 2. 107i S. JOANNIS DAMASCENI 1072 jd ex se non potuerit" : quia nempe Deo Verbo Α ἑαυτῷ ἀληθὼς ὑπάρχον τὸ ἀσθενὲς τοῦ ἂνθρω- placebat, ut. vere sibi inesse humasnee voluntatis infirmitstem ostenderet. Rursumque volendo le- presi mundationem: patravit "*, propter unionem cum divina voluntate. Sciendum autem est, naturz et voluntatis deiff- catione, perquam liquido et expresse duas naturae et voluntates declarari. Sicut enim ignitio non rei . ignit:e naturam in ignis naturam motat, verum et id quod ignitum est etid quodignitmm fecit, ostendit : sic etiam deificatio non unam compositam naturam facit, sed duas, unionemque secundum hypostasim. Ait quippe Tlieologus Gregorius : « Quorum alterum deificavit, allerum deifíicatum est!*.» Dicendo enim, quorum el alterum, atque alterum duas profeete res indicavit. CAP. XVII. Jterum de. duplici voluntate, arbitriique libertate ; mente item, scientiaque, el sapientia duplici. Assumpia nalura lumana, ut ipsa in Christe vi- etriz fieret diaboli. — Quan.loquidem Christum perfectum Deum ac perfectum hominem dicimus, plaue omuia qua tum Patri, tum Matri naturalia sunt, ei tribuamus. lHlemo quippe factus est, ut quod victum fuerat vinceret. Haud enim cjus im- becillitatis erat ille, qui omnia potest, quin omni- potenti sua virtute hominem ex tyranni dominatu eripere voleret. Verum tyrannus querele occasio- nem habuisset, si postquam hominem ipse vicerat, illata vi a Deo spoliatus essct. Quocirca Deus pro sua misericordia, et erga homines benevolentia , liomo fit, quo simile similis opera in&tauret. Assumpta anima aique mens humana , contra Apollinaristas. — Quod autem homo sit animal ra- tione et intelligentia preditum, nemo ierit inflcias. Quinam igitur factus est homo, si carnem inani- malam, aut expertem mentis animam &uscepit ? Που cnim nequaquam bomo est. Quid vero rursum ex assumpta ab eo humanitate emolumenti ad nos rediit, si illi qui primario contraxit labem, salus -allata non est ; neque id actum fuit, ut per con- junctionem cum divinitate innovaretur, et robur obtineret ? Nam curatum uon fuit, quod assumptum hon est; quapropter totum hominem assumpsit , π[νου Ockfpato;. Θέλων δὲ τὴν τοῦ λεπροῦ ἑν- Ίργησε κάθαρσιν, διὰ τὴν πρὸς τὸ θεῖον θέλημα ἕνωσιν. Ἱστέον δὲ ὡς dj θέωσις τῆς τε φύσεως xal τοῦ θελήµατος ἐμφατιχώτατον xai δειχτικὠτατόν ἐστι τῶν τε δύο φύσεων, xal τῶν δύο θεληµάτων : ὥσπερ γὰρ ἡ πύρωσις οὗ µεταθάλλει τὴν τοῦ πνρωθέντος φύσιν εἰς τὴν τοῦ πυρὸς, ἀλλὰ δηλοῖ τό τε πυρωθὲν, xaX τὸ πυρῶσαν, xal οὐχ ἑνὸς, ἀλλὰ δύο ἐστὶ δηλω- τιχόν * οὕτω xai fj θέωσις οὗ µίαν φύσιν ἀποτελεῖ σύνθετον, ἀλλὰ τὰς δύο, xal τὴν xa0' ὑπόστασιν ἕνωσιν * qnot γοῦν ὁ θεολόγος Γρηγόριος" « "Dv τὸ μὲν ἐθέωσε, τὸ δὲ ἐθεώθη * » ὧν γὰρ εἰπὼν , xa, τὸ μὲν, xaX τὸ δὲ, δύο ἔδειξεν. ΚΕΦΑΛ. 1Η’ [58]. Ἔτι περὶ θε1ημάτων καὶ αὐτεξουσίων, voir τα, xal Ἰνγώσεων, xal σοφιῶν. 8sbv τέλειον (45) καὶ ἄνθρωπον τέλειον λέγοντες τὸν Χριστὸν, πάντως πάντα δώσομεν, τά τε τοῦ Πατρὸς φυσιχὰ, τά τε τῆς Μητρός, γέγονε γὰρ ἄν- θρωπος, ἵνα τὸ νικηθὲν νικήσῃ. Obx ἀδύνατος γὰρ dv ὁ τὰ πάντα δυνάµενος, xai τῇ παντοδυνάµῳ αὖ- τοῦ ἑξουσίᾳ xaX δυνάµει ἐξελέσθαι τοῦ τυραννοῦντος "by ἄνθρωπον * ἀλλ ἦν ἐγχλήματος τῷ τυραννοῦντι ὑπόθεσις, ἄνθρωπον νικήσαντι, καὶ ὑπὸ θεοῦ βια- σθέντι. Αὐτὶν οὖν τὸν πεσόντα νιχητὴν ἀναδεῖξαι βουληθεὶς ὁ συμπαθὴς θεὺς xat φιλάνθρωπος, ἄνθρωπος Ὑίνεται τῷ ὁμοίῳ τὸ ὅμοιον ἀναχαλού- μενος. | "Ότι δὲ λογιχὸν xol νοερὸν ζῶον ὁ ἄνθρωπος, οὐδεὶς ἀντερεῖ * πῶς οὖν ἄνθρωπος γέγονεν, «εἰ σάρχα ἄφυχον ἢ ψυχὴν ὄνουν ἔχαθεν; Οὐὑ τοῦτο γὰρ ἄνθρωπος. Ti δὲ καὶ τῆς ἐἑνανθρωπήσεως ἁπωνά- µεθα, τοῦ πρωτοπαθήσαντος ph σεσωσµένου, μηδὲ τῇ συναφείᾳ τῆς Ὀεότητος ἀναχεχαινισμένου τε xal νενευρωµένου ; Τὸ γὰρ ἀπρόσληπτον, ἀθεράπευτον. Αναλαμθάνει τοίνυν ὅλον τὸν ἄνθρωπον, xal τὸ τούτου χάλλιστον, ὑπὸ ἁῤῥως εἰαν πεσὸν, ἵνα ὅλῳ τὴν σωτηρίαν χαρίσηται " νοῦς δὲ ἄσοφος, ἕστερη- μένος γνώσεως, οὐκ ἂν εἴη ποτἐ. El γὰρ ἀνενέργη- τος χαὶ ἀχίνητος, χαὶ ἀνύπαρχτος πάντως. dilamque adeo ipsius partem qua obnoxia morbo fuerat, ut toti salutem largiretur τὸ. Nulla porro . mens usquam fuerit, quz sapientia et cognitione destituta sit, Nam si iners et sine motu, nulla pror- sus ratione exsistit. 91 Mens inhomine τὸ κατ slxóra Verbi et Ὁ Tb οὖν Σ xav! εἰχόνα ἀναχαινίσαι βουλόμενος ὁ .carnis media, — Itaque Deus Verbum **, id. quod Ίο Marc. vit, 94. ἵ Matth, vini, 3. 7? reg. Naz. Θεὸς Λόγος, γέγονεν ἄνθρωπος. Τί δὲ τὸ κατ’ εἰχόνα, orat, 49. '* Greg. Naz. Ad Cledon. ᾖὸ Greg. Naz. carm. senar. adv. Àpollin., epist. ad. Cled. et alibi. VARLE LECTIONES. z Abest illatio οὖν in mss. (A3) Kal θεὺν céAsiov. (Quandoquidem Chri- sl 9R, etc, Pugnat hoc toto capite contra Apollina- ristas et Monothéleías. Nam sícut illi Christum ani- ma rationali spoliando, divinam veluntatem solam agnoscebant : sic isti dempta humana voluntate et NOTA. actione, uno icta anims» ejus substantiam perlme- bant: Auila quippe natura exstat operationis expers, et ubi nnlla est operatio , nulla ibidem natura sit oportet, inquiunt pre theologi, qnorum testimo- nia, t. ll Operum 5. Maximi habentur, p. 151. 1073 DE FIDE ORTHODOXA. LIB: III. [074 εἰ uh ὁ νους; Τὸ κρεΐττον οὖν παρεὶς, τὸ χεῖρον àv- A ad sui imaginem erat instaurare volens, factus est, έλαθε; Νοῦς γὰρ (44) ἓν µεταιχμίῳ ἐστὶ θεοῦ xol σαρχὸς, tnc μὲν ὡς σύνοιχος, τοῦ θεοῦ δὲ, ὡς εἰχών, Νοῦς οὖν vol µίγννται, xa µεσιτεύει ὁ νοῦς θεοῦ χαθαρότητι xol σαρχὸς παχύτητι’ εἰ γὰρ ψυχὴν ἄνουν ὁ Κύριος ἀνέλαδεν, ἀλόγου ζώου φυχὴν ἀνέλα- θεν. sitiem intercedit. Nam si Dominus animam mente vacuam sumpsit. Ei δὲ σάρχα vsvéoüa, * ὁ εὐαγγελιστὴς ἔφη τὸν Λόγον, ἱστέον ὡς παρὰ τῇ ἁγίᾳ Γραφῇ, ποτὲ μὲν Φυχἠ λέγεται ὁ ἄνθρωπος, ὡς τό. Ἐν ἑθδομήκοντα πέντε ψυχαῖς εἰσῆ-θεν Ἰακὼδ εἰς Αἴγυπτον * ποτὲ δὲ σὰρς. ὡς τό' "Οψεται πᾶσα σὰρξ τὸ σωτήριον τοῦ θεοῦ. Οὐ σὰρξ τοίνυν ἄφυχος, οὐδὲ ἄνους, ἀλλ᾽ ἄνθρωπος γέγονεν ὁ Κύριος. Φησὶ γοῦν αὑτός ' Τί µε δέρεις ἄνθρωπο», ὃς τὴν ἀ.ήθειν ὑμῖν A5 14.1η- κα; ᾿Ανέλαδε τοίνυν σάρχα ἐφυχωμένην ψυχῇ λογι- κῇ τε xal νοερᾷ, ἡγεμονιχῇ μὲν τῆς σαρχὸς, ἡγεμο- νευοµένῃ δὲ ὑπὸ τῆς τοῦ Λόγου θεότητος. homo. Quid vero illud fuit quod esset ad imaginem, preterquam mens ? [tane omisso potiori, quod de- terius erat assumpsit ! Mens siquidem in Dei οἱ carnis meditullio est : carnis nimirum, ut contu- bernalis ; Dei autem, ut imago. Mens itaque menti jungitur, atque inter Dei puritatem et carnis cras- assumpsiL, brut utique animam as- Apollinaristarum objecto solvitur. Anima el caro. pro homiue in. Scriptura. — Quod si evangelista Verbuin carnem factum fuisse dixit, sciendum est in sacra Scriptura animam nonnunquam hominem appellari, ut in iHo loco : Jn sepluaginta quinque animabus ingressus est Jacob in Agypium 15 Nou- B nunquam item carnem, ut est illud : Videlit omnis caro salutare Dei**. Λο proinde Dominus, non caro inanima, nec mente vacua, sed homo factus est, Ait quippe ipse : Quid me cedis, hominem qui veri- tatem locutus sum vobis"' ? Assumpsil igitur car- neu anima rationali et intelligente animatam, quique, sicut carnis principatum tenebat, ita rursug diviuitati parebat, ab eaque regebatur. Εἶχε μὲν οὖν φυσιχῶς, xal ὡς θεὸς, xal ὡς ἄνθρω- πος, τὸ θέλειν ' εἴπετο δὲ καὶ ὑπετάσσετο τῷ αὐτοῦ θελήµατι τὸ ἀνθρώπινον, μὴ κινούµενον γνώµῃ ἰδίᾳ, ἀλλὰ ταῦτα θέλων, ἃ τὸ θεῖον αὐτοῦ Έθελε θέληµα. Παραχωρούσης γὰρ τῆς θείας θελήσεως, ἔπασχε τὰ ἴδια φυσικῶς. "Οτε μὲν γὰρ παρητεῖτο τὸν θάµατον. φυσικῶς τῆς θείας αὐτοῦ θελησάσης θελήσευις xal παραχωρησάσης, παρῃτήσατο τὸν θάνατον, ἡγωνίασέ Voluntas humana Christi divine subdita. — Λι» qui ille quidem naturaliter, et ut Deus, ct ut homo, habebat ut vellet : ceterum divinam ipsius volua- tatem humapa sequebatur, eique subdita erat, ut qua propria sententia non inoveretur, verum ea demum vellet, qux divina ejus voluntas ipsam volebat velle. Permittente siquidem divina volun- ἰοίο , naturaliter ea quz sibi propria erant patie- τε xai ἐδειλίασε * χαὶ ὅτε ἤθελεν ἡ θεία αὐτοῦ θέλη- € batur '*. .Etenim. cum nortem detreciaret, anc σις αἱρεῖσθαι τὴν ἀνθρωπίνην αὐτοῦ θέλησιν «bv θά- νατον, ἐχούσιον αὑτῇ (45) τὸ πάθος ἐγένετο οὐ γὰρ xa0b Geh; µόνον ἑχουσίως ἑαυτὸν παρέδωχεν εἰς θά- νατον, ἀλλὰ xai χαθὸ ἄνθρωπος. "00εν κατά θανάτου τόλμαν xal ἡμῖν ἐχαρίσατο, οὕτω γοῦν πρὸ τοῦ σω- τηρίου πάθους φησί Πάτερ, εἰ δυγατὸν πορε.106- ζω ἀπ᾿ ἐμοῦ τὸ ποτήριον τοῦτο * δτλονότι ὡς ἄνθρω- "5 Gen. αγ, 27, ap. LXX ; Act. vit, 14. epist. synod. '* ]ea. XL, 5; divina ipsius voluntate ita ferente εἰ concedente; naturaliter detrectabat, atque in mortis agonia erat. Rursus divina ipsius voluntate volente, ut humona voluntas mortem amplecteretur, volunta» ria ipsi passio fuit. Non enim qua Deus duntaxat morti se sponte tradidit, sed etiam quatenus hoo, Unde nobis etiam animi audaciam adversus πιος- " joan. vir, 40. Luc. 1, 6. 7$ Sopliron, ΥΑΒΙΑ LECTIONES. ε Nonnulli codd. γεγενῆσθαν. NOTAE. (44). Νοῦς γάρ. Mens enim. Repetit illud quod D Aabeo iterum sumendi eam, Hoc mandatum accepi a cap. 6, dixerat, aliaque Theologi verba usurpat ex ejus senariis contra Apollinaristas : ᾿Επεὶ 0 ἅμικτός ἐστι σαρκίῳ θεός Ψψυχἠ δὲ xal vov olov ἐν μεταιχμίῳ, Σαρχὸς μὲν, ὡς σύνοιχος, ὡς Ó' εἰκὼν 650v: TQ συγγενγεῖ µιγεῖσα ἡ 8500 φύσις, Ἐκεῖθεν ἔσχε xal πάχους κοιγωνίαν. Quia vero misceri cum carne nequit. Deus ; Anima aulem et mens, velut. in meditullio sunt; Carnis quidem, ceu contubernalis, utque imago Dei, Cum afi commista Dei nalura, Hlinc habuit et crasse molis societatem. (45). ᾿Εκούσιον αὐτῃ. Voluntaria ipsi passio. Imo libera. Nam Christus ait : Neno tollit animam meam a me : sed ego pono eam a me ipso. Et potesta- tem habeo ponendi animat meam, el potestatem Patre meo. Ex Chrysostomo, dicendo se preceplum accepisse a Patre, nihil aliud ostendit, ἡ ὅ τι &xel δοχεῖ,τοῦτο ἐγὼ ποιῶ, nisi, hoc ego [acio quod illi placet. Inde ne audiendo mandetum eum accepisse a Patre, preclarum hoc opus alienum ab ipso existi- mares, pergit: « Bonus pastor. animum suam ponit pro ovibus suis: » hinc suas oves, et quidquid recte factum sit, suum opus esse, καὶ οὗ δεόµενον αὐτὸν ἐντολῆς, nec se precepto egere. Eodem Cyrillus εοἱ- lineat lib. x in Joan : Paterna βουλεύματα consilia, inquit, ἐν τάξει ἐντολῶν, loco mandatorum Christo fuerunt. Cum enim, utpote qui Verbum erat, cousi- lia Patris pernoscat, Genitorisque profunda scrute- tur, hoc quod el visum est, exsequitur, et instar - precepti habet. Ubi repetit quod initio lib. vit do- cuerat, Christi dictum ubique accipiendo eudem quo Chrysostomus sensu, 1075 S. JOANNIS DAMASCENI 1016 ter comparavit. lta quippe ante salutiferam pas- Α πος τὸ ποτήριον πίνειν ἔμελλεν' οὗ γὰρ ὡς θεός. sionem suam loquitur : Pater, si fieri potest, trans- eat a me caliz isie?*. lllud porro constat, qued «t homo calicem bibiturus erat: non enim ut Deus. Quare tanquam homo ealieem transire vult. Hac autem verba a naturali metu, et imbecillitate pro- fecta sunt. Verumtamen, inquit, non mea voluntas fiat**, lioc est, qua ratione diverse 4 te sum sub- stanti2 ; sed (ua, hoc est mea, quatenus eadem mihi ac tihi substantia est. Qu:e quidem iterum for- tis animi verba sunt. 9/49 Etenlm anima Domini, qui benigna sua voluntate homo vere factus erat, cum naturalem infirmitatem ante experta esset, percepto doloris sensu ex corporis disjunctione, divina rursum voluntate corroborata, adversus mortem audaciam concipit. Deus erat eum sua bumanitate, et totus homo cum sua divinitate, ipse tanquam bomo in se ct per se Ὡς ἄνθρωπος tolvuv θέλει τὸ ποτήριον παρελθεῖν * ταῦτα τῆς φυσικῆς δειλἰας τὰ ῥήματα: Π.]ἡν μὴ τὸ Σμὸν γεγέσθω θέλημα, xot xa9' ὃ aoo ἑτεροού- αιός εἰμι, ἀλλὰ τὸ σὸν, ἔτοι τὸ ἐμὸν χαὶ σὸν b, xat ὃ σοὶ πέφνχα ὁμοούσιος ' ταῦτα τῆς εὐτολμίας πάλιν ΄ ῥήματα ' πρότερον γὰρ τῆς φυσιχῆς ἀσθενείας πει- ῥαθεῖσα, xas' αἴσθησιν τὴν ἐπὶ τῷ χωρισμῷ καὶ τοῦ σώματος xal φυσικὴν συµπάθειαν παθοῦσα 1) τοῦ Κυρίου φυχἠὴ, ὡς ἀληθῶς ἀνθρώπου γενοµένου χατ᾽ εὐδοχίαν αὐτοῦ * αὖθις τῷ θείῳ νευρωθεῖσα θελήματι, τοῦ θανάτου χαταθαῤῥύνεται, Ἐπειδὴ γὰρ ὁ αὐτὸς ὅλος ἣν θεὸς μετὰ τῆς ἀνθρωπότητος αὐτοῦ, xai ὅλος ἄνθρωπος μετὰ τῆς αὐτοῦ θεότητος, αὐτὸς ὡς ἄν- θρωπος ἓν ἑαυτῷ xat δι’ ἑαυτοῦ ὑπέταξε τὸ ἀνθρώ- Nam quis et totus B πινον τῷ θεῷ χαὶ Πατρὶ, τύπον ἡμῖν ἑαυτὸν ἄριστον xai ὑπόγραμμον διδοὺς, καὶ ὑπήχοος τῷ Πατρὶ γέ- qovtv. d quod humanum erat, Deo et Patri. subjecit, et Patri factus obediens, prastantissunam sese nobis fermam et exemplunm praebuit. Frustra. ratio in homine, si desit illi libertas. — Libere porro volebat tum divinas, tum buniane voluntatis ratione. Omni quippe nature rationali libera voluntas a natura insita est, Quorsun) enim alioqui partem rationalem habebit, si non libere ratiocinatur ? Nam naturalem quidem appetitum summus Opifex brutis etiam indidit, 48ο ad sus natare conservationem necessitate ducuntur. Cum enim ratione careant, ducere non possunt, verum naturali dueuntnr appetitu. Ex quo flt, ot simul Αὐτεξουσίως δὲ ἤθελε τῷ θείῳ xol ἀνθρωπίνῳ θελήµατι. Πάσῃ γὰρ λογιχῇ φύσει πάντως ἐμπέφυχε τὸ αὐτεςούσιον θέλημα. Εἰς τί γὰρ ἕξει τὸ λογιχὸν, ph αὐτεξουσίως Aovigopévn; τὴν μὲν γὰρ φυσιχὴν ὄρεξιν xo τοῖς ἀλόγοις ζώοις ὁ Δημιουργὸς ἑνέσπε IT πρὸς σύστασιν τῆς οἰχείας φύσεως ἠναγχασμένως αὑτὰ ἄγουσαν. Λόγου γὰο ἁμοιροῦντα 9 οὗ δύναται ἅγειν, ἀλλ᾽ ἄγεται ὑπὸ τῆς φυσιχῆς ὀρέξεως. "O0ev ἅμα f ὄρεξις γένηται, εὐθέως καὶ ἡ ph; τὴν πρᾶ- ξιν ὁρμή ’ οὐ Υὰρ λόγῳ, f) βουλῇ, f] σχέψει, f) χρίσει atque appetitus oritur, statim ad agendum prosi- C χέχρητα:. "ὀθεν οὔτε ὡς ἀρετὴν µετιόντα ἐπαινεῖται, liant. Neque enim ratione aut consilio, aut. eonsi- deratione, sut judicio utuntur. Ac proinde nec velut virtuti studentia laudantur, ac beata censen- (αγ; nee tanquam niolum agentia plectuntur. Na- (ra vero rxtonalis habet quidem nsturalem ap- petitum, qui moveatur ; ejusmodi tamen, ut in lis quas nature consentaneam rectitudinem servant, a ratione gubernetur ac componatur. Rationis enim pricellentia hzc est, libere potestatis voluntas : quam quidem naturalem motum in καὶ µαχαρίξεται, οὔτε ὡς χακίαν πράττοντα χολά- ζεται. Ἡ δὲ λογιχὴ φύσις ἔχει μὲν τὴν φυσικὴν ὄρε- ξιν χινουµέντν, ὑπὸ δὲ τοῦ Λόγου ἀγομένην τε xal ῥυθμιζομένην ἐπὶ τῶν φυλασσόντων τὸ χατὰ φύσιν ' τοῦ γὰρ Λόγου προτέρηµα τοῦτό ἐστιν, dj αὐτεξοί σιος θέλησις, Ίντινα φυσιχἣν Ev. τῷ λογικῷ φαμεν κίνησιν ' διὸ καὶ ὡς ἀρετὴν μετιοῦσα ἐπαινεῖται xol µαχαρίζεται, χαὶ ὡς xaxíav μετιοῦσα κολάζεται. Substantia ra- tionali dicimus. Eaque de causa et cum virtutem colit, laudem obtinet, ac beata predicatur; et cum se vitio dedit, punitur. Divina et humane voluntatis discrimen in. Chri- 5o. — Ergo*' volebat quidem Domini anima libere excitata, sed ea libere demum volebat, qua divina ipsius voluntas velle eam volebat. Non enim Verbi nutu caro movebatur, juxia ac Moses οἱ sancti omnes divino nutu movebantur : verum idem ipse, cum οἱ Deus et homo essct, tum divina, tum hu- mana voluntate volebat, Ob eam caus)m non con- silio ac sententia, sed naturalis potius facultatis ratione, dux Domini voluntates inter se disside- bant. Etenim divina ejus volentas principii ez- "Ὥστε Ίθελε μὲν αὐτεξουσίως χκινουµένη ἡ τοῦ Ku- ρίου duy, ἁλλ᾽ ἐχεῖνα αὑτεξουσίως Ίθελεν, ἃ ἡ θεία αὐτοῦ θέλησις ἤθελε θέλειν αὐτήν. Οὐ γὰρ νεύματι τοῦ Λόγου ἡ σὰρᾷ ἐχινεῖτο * χαὶ Μωῦσῆς 4 γὰρ xài πάντες οἱ ἅχιοι νεύµατι θείῳ ἐχινοῦντο ᾿ ἀλλ’ Ó αὐτὸς εἷς ὢν Θεός τε xal ἄνθρωπος, χατά τε τὴν θείαν χαὶ τὴν ἀνθρωπίνην Ίθελε θέλησιν. διὸ οὗ γνώµῃ, φνσι- χῄ δὲ μᾶλλον δυνάµει, αἱ δύο τοῦ Kuplou θελἠσεις διέφερον ἀλλήλων. Ἡ μὲν yàp θεία αὐτοῦ θέλησις ἄναρχός τε χαὶ παντουρτὸς fv, ἑπομένην ἔχουσα τΏν δύναμιν, xal ἁπαθής * ἡ δὲ ἀνθρωτίνη αὐτοῦ θέλησις * Mauh.. xxvi, 29; Luc. xxi, 49. Locus sepe ab Athanasio, Nezians. et οἱ dCled. expositus et cit. act. 10 sexto synodi. ** ibid. " Max. Dial cum Pyrrho. Greg. Naz. ep. 1 VARLE LECTIONES, * ]n editis deest xat σύν. ο Multi codices &porpousa Cum rationalibus substanuis comparat. Ediiis favent imerpreles οἱ Colb. 1539. e . . . μετιοῦσα, contra orationis seriem, qua brnla 4 Als. Μωσῆς. 1077 DE FIDE ORTHODOXA ΙΡ. III. 1978 ὁπὸ χρόνου ἤρξατο, xaY αὑτὴ τὰ φυσικὰ χαὶ ἁδιά- Α pers, omnisque rei effectrix erat , ut pote comitem βλητα πάθη ὑπέμεινε, χαὶ φυσιχῶς μὲν οὐ παντοδύ- ναµος fv, ὡς δὲ τοῦ Θεοῦ Λόγου ἀληθῶς xal κατὰ φύσιν γενοµένη, χαὶ παντοδύναμος. crant. Ác natura quidem omnipotens non erat, ut l ioquc ipsa non poterat. ΚΕΦΑΛ. 16’ |5T"]. Περὶ τῆς θεαν δριχῆς ἑνεργείας. Ὅ µακάριος Διονύσιος (50) καινἠν τινα θεανδριχῆν ἐνέργειαν φήσας τὸν Χριστὸν ἡμῖν πεπολιτευµένον, οὐχ ἀναιρῶν τὰς φυσικὰς ἑνεργείας, ulav ἐνέργειαν Ex vs τῆς ἀνθρωπίνης xai θείας γεγενηµένην φησίν * οὕτω γὰρ ἂν xai µίαν φύσιν εἴποιμέν χαινΏν, Ex θείας τε xal ἀνθρωπίνης γεχενημένην' ὧν γὰρ ἑνξργέια µία, τούτων χαὶ ἡ οὐσία µία, χατά τοὺς ἁγίους * Πατέρας ἀλλὰ θέλων δεῖξαι τὸν γαινὸν xal ἀπόῥῤῥητον τρόπον τῆς τῶν φυσικῶν τοῦ Χριστοῦ ἐνεργειῶν ἐχφάνσεως, τῷ ἀποῤῥήτῳ τρόπῳ τς εἰς ἄλληλα τῶν τοῦ Χριστοῦ φύσεων περιχωρήσεως προσ- φόρως, καὶ την κατὰ ἄνθρωπον αὑτοῦ πολιτείαν ένην xal παράδοξον, καὶ τῇ φύσει τῶν ὄντων ὄγνωστον, τόν τε τρόπον τῆς κατὰ τὴν ἀπόῤῥητον potentiam habens, ct pati nescia. At humana ipsiue voluntas, tum ipsa in tempore initium habuit, tuum eas passiones sustinuit, quae naturales et innocus autem Dei Verbi vere ac naturalis facta erat, nilik D CAP. XIX. De theandrica , seu Deivirili actione. *! Cum beatus DionysiusChristum novamquamdam theandricam , seu Dci simul et viri , actionem no- biscum obiisse dicit , non ut naturales 9/43 actio- nes tollat, unam ex humana et diviua actionem conflatam docet ( ad hunc enim modum unam quo- que novam naturam ex diviga et liumana effectaua diceremus ; quia quorum actio una est, bhoruin etiam, ul sentiunt Patres, una est essentia ), ve- rum ita loquitur, ut novum illud et arcanum mo- dum , quo naturales Christi actiones se explicant, arcano illi mutus naturarum ipsius immeationis modo congruentem, humanum item vile genus novum et admirabile, inque rerum natura inco- gnitum **; ac denique alternz illius communica- ^! Dionys. epist. 4, quà est ad Caium. ** Max. Dialog. cum Pyrrho. VARLE LECTIONES. € Cod. S. Hil. et alii multi θεοφόρους. HR. 1 θείους. NOTE. (46). 'O µακάριος Διονύσιος. Cum beatus. Dio- nysius. Dionysiaster, epist. ad Caiuim IV, post- quam statuit Christum, etsi homo erat, divino tamen modo et supra naturam humana gessisse, addit: Etenim, ut summatim dicamus : 0065 ἄνθρω- πος ἦν ' οὐγ ὡς οὐκ ἄνθρωπος, ἀλλ ὡς ἐξ ἀνθρώπων, ἀνδρώπων ἐπέχεινά, χαὶ ὑπὲρ ἄνθρωπον ἄνθρωπος ἁληθῶς γεγονώς * χαὶ τὸ λοιπὸν οὐ χατὰ θΘεὺν τὰ Octa 6pásag, f) τὰ ἀνθρώπινα χατὰ ἄνθρωπον, ἀλλ &v- δρωθέντος θεοῦ χαινην τινα τὴν ἐνεργειαν ἡμῖν πε- πολιτευµένοςε Ne homo quidem erat, non. quasi non esset homo; sed. quod ex hominibus altiore ratione, quam pro hominum sorte, et supra hominem [αείκε erat lomo, deincepsque non Dei more divina agebat, nec humano humana, sed cum Deus vir estet [dcius, novam quamdam deivírilem actionem nobiscam εχ- hibeat, Ex hoc loco Severiani jampridem unam esse Christi actionem intulerant, et subinde natu- ram unam. Sic Severus ipse, epist. 3, ad Joannem llegumenum : Ἡμεῖς χαθὼς ἤδη φθάσαντες £v ἅλ- λοις διὰ πλάτους γεγραφἡχαμον, τἣν φωνὴν τοῦ πανσόφου Διονυσίου τοῦ ᾿Αρεοπαγίτου, τὸν λέγου- σαν, ἀλλ᾽ ἀνδρωθέντος θεοῦ χαινῆν τινα τὴν θεανδρι- xijv ἑνέργειαν ἡμῖν πεπολιτευµένος, μίαν ἐνοήσαμεν σύνθετον, xal νοοῦμεν, ἑτέρως ἡμῖν νοηθῆναι μὴ δυναµένην, ὡς πάσης ἔχουσαν δυάδος ἀπέμφασιν καὶ τὸν ἀνδρωθέντα θεὺν, τὸν αὐτὴν παινοπρεπῶς πεπολιτευμένὸν, plav ὁμολογουμεν φύσιν τε χα ὑπόστασιν θεανδριχὴν, ὥσπερ xal pav φύσιν τοῦ Θεοῦ Λόγου σεσαρχωµένην. 'O γὰρ τῆς οἰκονομίας λόγος καινοτοµήσας τὰς φύσεις, συνεχαινοτόμησεν αὐταῖς χαὶ τὰς προσηγορίας. Ἔως ἂν οὖν εἷς ἐστιν ὁ Χριστὸὺς, µίαν ὡς ἑνὸς αὐτοῦ τὴν τε φύσιν, χαὶ τὴν ὑπόστασιν, xal τὴν ἑνέργειαν σύνθετον, ἓπ᾽ ὅρους ὑψηλοῦ, τὸ δὴ λεγόμενον, ἀναθάντες χηρύΐτομεν, ἀναθεματ[ί«οντες xal πάντας τοὺς ἐπὶ aco μετὰ τὴν ἕνωσιν δυάδα φύσεων xaX ἐνεργειῶν δογµατί- ζοντες * Nos, sicut Jam alias copiose scripsimus, hac sapientissiini Dionysii Areopagite voce, qua ait: Gum Deus vir esset faclus, novum quamdam deivi- rdem actionem nobiseum ferebat, compositam unam C intelleximus et intelligimus, qua elio modo non queat intelligi, quippe qua binarius omnis numerus exclu- datur : quinimo Deum, qui cum vir faclus sit, hanc novo modo gessit et expressit, naturam unam hypo- stasimque deivirilem esse confitemur, sicut et unam Dei Verbi naturam ἱπεαγπαίαπι. Cum enim Verbi incarnati dispensationis ratio naturas innovarit, una que cum eis nuncupatlones. ínnovatit. Quando gitur Christus. unus est, excelsum , ut dicitur, in mentem ascendentes, wunam inde unius ipsius, cum naturam εἰ hypostasim, tum operationem composi- tam praedicamus, illis omnibus dicentes anathema, qui post unitionem naturas dnas εἰ operationes do- cuerint. Hac Severus cum suis. At Dionysii emen- titi locum Anastasius Sinaita in Ὁδηγῷι p. 240, perinde interpretatus est ac Maximus, aliique Mo- hotheletareum etpugnatotés οὐ ριλάνθρώπα sys, inquit, τὰ ἀνθρώπινα,, ἀλλὰ θεάνθρωπα * θεανδριχῶς μὲν xal ἁδιαστάντως τυγχάνοντα iv τῷ μοναδικῷ προσώπῳ Χριστοῦ: Humana nude non admisit hu- mano more, sed ut decebat eum, qui Deus et. homo simul esset ; que quidem deisirili modo et indieulse p if "na singulari persona gererentur, sereata tamen utriusque nature proprietate inconfusa, ut compertum fieret, Christum incarnatione sua supra hominem ea gessisse qua naturalia sunt et inculpata. Expositio- pem non addo Joannis Scythopolite, quz licet eodem recidat, ejusmodi vocibus contexta est, ut ex hec etiam loco inferri possit, ipsum potius quam Maximum horum Scholiorum in Dionys. parenteu esse. Sophronius, epist. ad Sergium, postquam Cyrum Alexandr. reprehendit; quod anathema- Μδιπο suo 7, non χαινἠν τινα novam quamdam dei- virilem actionem posuisset, sed µίαν τινά unam amdam. Docet insmper alias fuisse actiones hristi mere divinas, alias mere humanas, θεαν - δρικὰς vero medii cujusdam generis fuisse, ὡς ἔχουσαι τὸ θεοπρεπὶς ὃν ταὐτῷ xal ἀγθρώπινον, i qud divinum quid et! humanum conjuactim. ha- erent. 1019 * S. JOANNIS DAMASCENI tiónis , quz ex ineffabili unitione oritur, rationem A ἕνωσιν ἀντιδόσξως * οὗ γὰρ διηρηµένας qapiv τὰς indicaret. Non eniin aut sejuncias actiones, aut naturas divisim operari dicimus , sed conjunctim wtransque cum alterius communione illud quod quaque proprium habel agere **, Neque enim hu- mana humanitus efficiebat, cum purus homo non esset ; nec rursus divina divino duntaxat modo, quandoquidem non solum Deus erat , sed Deus si- mul et homo. Nam uti naturarum tum unionem, tum naturalem distinctionem habemus, ita etiam naturalium voluntatum et operationum. Artionum €hristi alterna communicatio. — Itaque sciendum est , 1n Domino nostro Jesu Christo nos interdum , tanquam de duabus naturis sermonem habere, interdum tanquam de una persona : at- que hoc et illud ad eumdem sensum refertur. Nam et du» naturae unus Christus est ; et unus Chrli- $tus, due nature. Itaque dicere : Agit Christus secundum utramque naturam; perinde est, ac cum dicimus : Agit utraque natura in Christo cum alterius communione. Quare divina quidem natura eo nomine cum carne operante conimuni- cat , quod caro divin: voluntatis beneplacito, qua ipsi propria sunt, pati et agere sinatur, quodque carnis actio prorsus salutifera sit; id quod non humana, sed divine potius actionis est. Αἱ caro vicissim cum operante Verbi divinitate communi- eabat, tum quia per corpus veluti per instrumen- tum quoddam, divinas actiones efficiebat ; tum quia unus idemque erat, qui el divino sinul, et bumano modo operabatur. Mens humana, ut Verbo communicet. — Scire au- tem attinet, sanctam quoque ipsius mentem 944 naturales suas actiones exsequi. Nam et se Dei mentem esse, atque ab omnibus rebus conditis adorari cogitat et agnoscit, δὲ earum quz in terra gessit et pertulit, recordatur. Caeterum euin ope- rante Verbi deitate, qua cuncta reguntur et gu- bernantur, communicat, oninia intelligens , co- gnoscens, et adiministrans, non ut simplex et nuda mens hominis, sed ut qux Deo secunduin hy- postasim unita sit, Deique mens exsistat. Theandrica Christi actio. —Nihil igitur aliud the- andrica actiu declarat , quam quod Deo facto viro, ἑνεργείας, οὐδὲ διῃρηµένως ἐνεργούσας τὰς φύσεις, ἁλλ ἠνωμένως ἑχάστην μετὰ τῆς θατέρου χοινωνίας ἑνεργοῦσαν τοῦθ) ὅπερ ἴδιον ἔσχηχεν. Οὔτε γὰρ τὰ ἀνθρώπ.να ἀνθρωπίνως ἐνήργησεν * οὗ γὰρ ψιλὸς fv ἄνθρωπος * οὔτε τὰ θεῖα κατὰ Ocbv µόνον " οὗ γὰρ ἣν γυμνὸς θεὺς, ἀλλὰ θεὸς ὁμοῦ ὑπάρχων ! καὶ ἄνθρωπος. Ὥσπερ yàp τῶν φύσεων, χαὶ τὶν ἕνωσιν, καὶ τὴν φυσιχὴἣν διαφορὰν ἐπιστάμεθα, οὕτω xal τῶν φυσικῶν θεληµάτων τε xal ivep- γειῶν. Ἱστέον τοιγαροῦν, ὡς ἐπὶ τοῦ Κυρίου ἡμῶν. Ἰτ- σοῦ Χριατοῦ, ποτὸ μὲν ὡς ἐπὶ δύο 5 φύσεων τὸν λόγον ποιούμεθα, ποτὲ δὲ ὡς ἐφ' ἑνὸς προσώπο», xai τοῦτο δὲ χἀκεῖνο εἰς μίαν ἀναφέρεται Évvotav- αἱ γὰρ δύο φύσεις εἷς ἐστι Χριστὺς, χαὶ ὁ εἷς Χριστὺς δύο φύσεις ἐστί ' ταὐτὸν οὖν ἔστιν εἰπεῖν * ἐνεργεῖ ὁ Χριστὸς xa0' ἑχατέραν τῶν αὐτοῦ φύσεων, xal ἐἑνεργεῖ ἑχατέρα φύσις ἓν τῷ Χριστῷ μετὰ τῆς θα- τέρου κοινωνίας. Κοινωνεῖ τοίνυν ἡ μὲν θεία φύσις τῇ σαρχὶ ἐνεργούσῃ διὰ τὸ εὐδοχίᾳ τῆς θείας θελἠ- σεως παραχωρεῖσθαι πΆσχειν καὶ πράττειν τὰ ἴδια, xat διὰ τὸ τὴν ἑνέργειαν τῆς σαρχὸς πάντως b elvat σωτήριον΄ ὅπερ οὐ τῆς ἀνθρωπίνης ἑνεργείας ἐστὶν, ἀλλὰ τῆς θείας. Ἡ δὲ σὰρξ τῇ θεότητι τοῦ Λόχου ἑνεργούσῃ, διά τε τὸ ὡς δι ὀργάνου τοῦ σώματος τὰς θείας ἐχτελεῖσθαι ἑνεργείας, xai διὰ τὸ ἕνα εἷ- ναι τὸν ἑνεργοῦντα θεῖχῶς τε ἅμα, χαὶ ἆνθρω- πίνως. Εἰδέναι δὲ yph (47) ὡς 6 ἅγιος αὐτοῦ νοὺς xal τὰς φυσικὰς αὐτοῦ ἐνεργεῖ ἑνεργείας, νοῶν τε xal χινώσχων ὅτι ἔστι θεοῦ νοῦς, xal ὅτι ὑπὸ πάσης προσχυνεῖται τῆς κτίσεως, καὶ µεμνημµένος τῶν ἐπὶ τῆς γῆς αὐτοῦ διατριθῶν τε xal παθῶν, χοινωνεῖ ὃξ ἑνεργούσῃ τῇ τοῦ Λόγου θεότητι, xai διεπούσῃ xal χυδερνώσῃ τὸ πᾶν, νοῶν, xat γινώσκων, xat διέπωνι οὐχ ὡς Φψιλὸς ἀνθρώπου νοῦς, ἁλλ᾽ ὡς θεῷ καθ ὑπόστασιν ἠνωμένος, xat θεοῦ vous χρηµατίσας. Τοῦτο οὖν δηλοῖ 3j θεανδριχὴ ἑνέργεια, ὅτι ἆνδρω- θέντος θεοῦ, Ίγουν ἑνανθρωπήσαντος, καὶ ἡ άνθρω- hoc est , incarnato, humana quaque ipsius actio D πίνη αὐτοῦ ἑνέργεια θεία fv, fYouv τεθεωµένη, xav divina etat, sive deificata, nec divinze ipsius ope- rationis expers: rursumque divina ipsius actio humans ipsius actionis exsors non erat ; verum utraque una cum altera considergbatur, Porro * Leo epist. 4 ad Flav, οὑκ ἅμοιρος τῆς θείας αὐτοῦ ἑνεργείας, xax ἡ θεία αὐτοῦ ἑνέργεια οὐκ ἅμοιρος τῆς ἀνθρωπίνης αὑτοῦ ἐνεργείας, ἀλλ᾽ ἑχατέρα σὺν τῇ ἑτέρᾳ θεωρουµένη. Λέγεται δὲ ὁ τρόπος οὗτος περίφρασις, ὅταν τις δύ9 VARIA, LECTIONES. ! Deest ὑπέάρχων, in editis. 9 Edit. τῶν δύο. b R. 1 Colb. 1 πάντων, NOT &. (M) Εἰδέναι δὲ χρή. Scire autem attinet, etc. Misc t ransumpta puto ex lib. vim Joannis Scytho- wolit3e, cujus fragmentum lectuin est act. 10 sexte aynodi : fusiusque ea prosequitur Nicepborus CP. Antirrh. 1n, c. 59, eujus locura. hic recitate non satis refert. Dixisse sufficiat, inductione ista evinci humanam Christi animam, nec ente, nec opera: lione propria caruiyse. 1081 DE FIDE ORTHODOXA 118. III]. 1082 τινὰ διὰ μιᾶς ἱπεριλάδῃ λέξεως. Ὥσπερ vip μίαν A modus hic loquendi περίφρασις dicitur, quando τὴν τετμηµένην κχαῦσιν λέγομεν, καὶ τὴν χεχαυµέ- νην τομΏν τῆς πεπυραχτωµένης µαχαίρας, ἄλλην δὲ ἐνέργε:ἀν φαμµεν τὴν τομὴν, καὶ ἄλλην τὴν καῦσιν, xal ἄλλης xal ἄλλης φύσεως, τοῦ μὲν πυρὸς τὴν χαῦσιν, τοῦ δὲ σιδήρου τὴν τομὴν, οὕτω xa µίαν τοῦ Χριστοῦ θεανδριχΏν ἐνέργειαν λέγοντες, δύο cà ἑνεργείας νοοῦμεν τῶν δύο φύσεων αὐτοῦ, τῆς μὲν θεότητος αὐτοῦ, τὴν θείαν, τῆς δὲ ἀνθρωπότητος αὐτοῦ, τὴν ἀνθρωπίνην ἑνέργειαν, ΚΕΦΛΛ. K'. [Z3] Περὶ τῶν φυσικῶν xal ἁδιαθΛλήτων παθῶν. Ὁμολογοῦμεν (48) δὲ, ὅτι πάντα τὰ φυσιχἁ xol ἁδ,άθλητα πάθη i τοῦ ἀνθρώπου ἀνέλαθεν. "Olov γὰρ τὸν ἄνθρωπον, χαὶ πάντα τὰ τοῦ ἀνθρώπου ἀνέλαθε, πλην τῆς ἁμαρτίας. Λὕτη γὰρ οὗ φυσιχή ἐστιν, οὐδὲ ὑπὸ τοῦ Δημιουργοῦ ἡμῖν ἑνσπαρεῖσα, ἀλλ ἐκ τῆς τοῦ διαθόλου ἐπισπορᾶς iv τῇ ἡμετέρᾳ προαιρέσει ἐχουσίως συνισταμένη, οὐ βίᾳ ἡμῶν xpa- τοῦσα. Φυσιχὰ δὲ καὶ ἁδιάθλητα πάθη slot, τὰ οὐκ ἐφ᾽ ἐμῖν, ὅσα ἐκ τῆς ἐπὶ τῇ παραθάσει χαταχρί- σεως εἰς τὸν ἀνθρώπινον εἰσῆλθε βίον " οἷον πεῖνα, δίφα, Χόπος, πόνος, τὸ δάχρυον, f φθορὰ, tj τοῦ θανά- του παραἰτησις, ἡ δειλία, ἡ ἁγωνία, ἓξ $; οἱ ἱδρῷ- τες, οἱ θρόµθοι τοῦ αἵματος, ἡ δ.ὰ τὸ ἀσθενὲς τῆς φύσεως ὑπὸ τῶν ἀγγέλων βοήθεια, xal τὰ τοι- αὔτα, ἅτινα πᾶσι τοῖς ἀνθρώποις φυσιχῶς ἑνυπάρ- χονσι. Πάντα τοΐνυν ἀνέλαδεν, ἵνα πάντα ἁγιάσῃ. Ἐπει- (ἀσθη καὶ ἑνίχησεν, ἵνα ἡμῖν τὴν νίχην πραγματεύ- σητα!:, xal δῷ τῇ φύσει δύναμιν νικᾷν τὸν ἀντίπα- λον, ὅπως fj φύσις ἡ πάλαι νικηθεῖσα, δι ὧν mpos- θολῶν ἐνικήθη, διὰ τούτων χινήσῃ τὸν πάλαι vixf- δαντα. | 'O μὲν οὖν πονηρὸς (49) ἔξωθεν προσέδαλεν, οὐ διὰ λογισμῶν, ὥσπερ xai τῷ Αδάμ. χἀχείνῳ γὰρ, οὐ διὰ λογισμῶν, ἁλλὰ διὰ τοῦ ὄφεως' ὁ δὲ Κύριος την προσθολην ἀπεχρούσατο, xal ὡς χαπνὸν διέλυ- σεν, ἵνα προσθδαλόντα αὐτῷ τὰ πάθη, καὶ νιχηθέντα, ** Max. Dogm. ad Marin. p. 45. quis duo quadam una dictione complectitur *', Quemadmodum enim igniti gladii incisam unam ustionem, atque inustam sectionem dicimus , εξ ; tamen sectionem distinctam ab ustione esse, nec- non alius aliusque naturz asserimus ; ignis nempe ustionem , ac ferri sectionem : ad eumdem modum theandricam unam Christi actionem dicentes, duas ambarum ipsius naturarum actiones intelligimus ; divinitatis videlicet ipsius, divinam , humanitatis autem , humanam actionem. CAP. XX. De naturalibus et inculpatis passionibus. ]nnoxig passiones a Christo assumpt&. Qwuenam naturales εἰ inculpat& passiones humana. — Chri- stum porro naturales, minimeque reprehendendas hominis passiones assumpsisse confitemur. Nam suscepit totum hominem, el quaecunque hominis sunt , excepto peccato, Neque enim istud naturale est, neque a Creatore nobis insitum ; verum super- serente diabolo in libera nostra voluntate ος” surgit, non tamen ut per vim nobis dominetur. Naturales porro et inculpake passiones Ὦπ suut, qua in arbitrio nostro sitze non sunt ; quz nimi- rum in violati precepti prenam humana vite ir- repserunt ; velut fames, sitis, defatigatio, labor, laerymz, interitus, mortis fuga, metus et agonia, ex qua sudores et sanguinis gullz ; auxilium ob naturz infirmitatem ab angelis allatum , aliaque id 6 generis, que quidem nalura universo hominum generi eonveniunt. Umnia igitur assumpsit , ut omnibus sanctitatem coneiliaret. Tentatius est, vicitque, ut victoriam nobis pararet , adversariique vincendi vim naturse conferret : quo videlicet natura jampridem vicia, per quos insultus superata fuerat , suo tandem vi- ctori victoriam extorqueret, Christus tentatus absque interna. suggestione. — Ceterum malus ille, extrinsecus, non suggestis 9 A5 cogitationibus Clristum adortus est, quem- admodum et Adamum. Nam ne illum quidem per immissas cogitationes, sed per serpentem impe- YARLE LECTIONES. i R.2 92 5 πάθη ἡμῶν. ÍÉn nonnullis additur ἀνέλαθεν ὁ Ἀριστός. NOT £. (48) 'Ομο]ογοῦμεν. Clristun porro, etc. Qui D rem, famem, sitim, plagas et mortem. Árgumen- sint illi naturales et inculpati affectus Noster satis explicat. Ea de re disputaverat Nyssenus lib. Contra Apollinarem ; eamdem vero cramben recoxerunt Patres seculo vi, adversus Aplithartodocetas, seu Incorrupticolas; ex quibus cum quaereretur, au Christi caro obnoxia esset perpessionibus, qua na- turae nostre peccati causa. in[licte sunt. responde- bant Dominum eas, nescio qua dispensatione, non necessitate natura adinisisse. Quam responsionem Leontius exeufflat act. 10 De sectis, ubi allegata insuper auctoritate Athanasii, Nazianzeni, εἰ Cyrilli ostcndit Christum sponte, non. invite, suscepisse motus quosdam οἱ affectus inculpatos, puta dulo- tum hoc prolixius exsequitur in Dial. contr. Aph- thartodoceias , velut οἱ Anastasius in 'OÓnyo , cap. 19. (49) 'O μὲν οὖν πονηρός. Coterum malus. ille. Athanasius, lib. De salut. adventu Christi, perinde respondet Apollinaristis, suscepisse Christum na- turam humanam, a pravis cogitationibus aut con- eupiscenti: suggestionibus immunem, qualis erat Adami natura, quando nondum precepto violato in vitiosas cogitationes lapsus erat: cas quippe non inditas matura nosum, scd a diabolo supersce- minatas. 1083 S. JOANNIS DAMASCENI 3 108 tivit. Dominus autem adversarii conatum propul- A xai ἡμῖν εὐχαταγώνιατα Ὑένηται, xal ὁ νέος ᾿Αδὰμ savit, et instar fumi discussit : ut qui ipsum in- τὸν παλαιὸν ἀνασώσηται. vaserunt passiones , atque ab eo superatz sunt, a nobis etiam facile vinci possent, sicque adeo no- vus Adam veterem salvaret. In eo naturaliter et supra naturam nostri pas- stones. — Denique naturales passiones nostre, et secundum naturam in Christo erant, et supra na- turam. Etenim secundum naturam in illo cieban- tur, cum naturam pati sincret que carni erant propria : supra naturam autein , quia in Domino, quae naturalia erant, voluntatem minime praver- tebant, Neque enini coactum quid in eo conspici- tur, sed omnia voluntaria, Volens enim fame, vo- Jens siti, volem inetu, volens morte affectus est. CAP. XXI. De ignorantia et servitute? Christi anima ex unione ab omni ignoratione li- bera. — Nosse oportet ** Christum ignorantem et servam naturam assumpsisse. Hominis quippe na- tura Dei conditoris sui serva est, nec futurorum pollet scientia. Quare si de Gregorii Theologi sen- tentía , id quod videtur ab eo quod mente percipi- tur, distraxeris, serva et iguorans caro dicitur. Ve- rum ob personz identitatem atque indivuleam unio- nem , Domini anima futurorum cognitione, ut et reliquis mirabilibus locupletata est. Velut enim hominum caro suapte natura secundum hypostasim *5 Greg. Naz. orat. 36. Αμέλει τὰ φυσιχὰ ἡμῶν πάθη κατὰ φύσιν, χαὶ ὑπὲρ φύσιν σαν iv τῷ Χριστῷ. Κατὰ φύσιν μὲν γὰρ ἐχινεῖτο ἓν αὐτῷ, ὅτε παρεχώρει τῇ σαρχὶ πα- θεῖν τὰ ἴδια " ὑπὲρ φύσιν δὲ, ὅτι οὐ i προηγεῖτο ty τῷ Κυρίῳ τῆς θελήσεως τὰ φυσικά: οὐδὲν γὰρ tvay- χασμένυν ἐπ᾽ αὑτοῦ θεωρεῖται, ἀλλά πάντα ἐχούσια. Θέλων γὰρ ἐπείνησε, θέλων ἑδίφησε, θέλων ἓδε'- λίασε, θέλων ἀπέθανεν, ΚΕΦΛΑ. ΚΑ’ [SE']. .Περὶ ἁγγοίας καὶ δου.είας. Aet γινώσχειν (50) ὅτι τὴν μὲν ἀγνοοῦσαν καὶ δού- λην ἀνέλαδεν φύσιν ' xal γὰρ δούλη ἐστὶν ἡ ἀνθρώπου φύσις τοῦ ποίησαντος αὐτὴν θεοῦ, χαὶ οὐκ ἔχει τὴν τῶν μελλόντων γνῶσιν. Ἰὰν οὖν, κατὰ τὸν θεολόγον Γρηγόριον, χωρίσῃς τὸ ὀρώμενον τοῦ νοουµένου, δούλη τε λέγεται χαὶ ἀγνοοῦσα ἡ σὰρξ, διὰ δὲ τὴν τῆς ὑποστάσεως ταυτότητα, χαὶ τὴν ἁδιάσπαστον ἕνωσιν χατεπλούτησεν ἡ τοῦ Κυρίου duyh τὴν τῶν µελλόντων γνῶσιν, ὡς xal τὰς λοιπὰς θεοσηµείας. Ὥσπερ γὰρ ἡ σὰρξ τῶν ἀνθρώπων χατὰ τὴν οἰχείαν φύσιν οὐχ ἔστι ζωοποιὸς, fj ὃξ τοῦ Κυρίου σὰρς YARLE LECTIONES. ) Cod. S. Hil. Regii omnes prater unum, οὐ γὰρ. Ita Colb. 4, eL N. f. 2427 οὐδὲ γὰρ. Vetus | interpr. usn enim. NOT. (50) Ast γινώσκει». Nosse oportet, etc. Ariani ob C res occultas ignorare, non quod sibi abstrusum illa verha Marci xi, 52. De illa hora nemo sit, neque Filius, nisi Pater, intulerant Filium alterius esse natura a paterna. Catholici ignorasse Chri- slum, non qua Dei, sed qua hominis Filius esset. Theodorus Mopsuestenus Christum addiscendo profecisse asseruit. Posth:ec Themistius Severi a«- secla cum magistro contendere ausus est, mu!ta Christum huuiano more nesciisse ; ut, cum Laza- rum suscitaturus astantes rogavil : Ubi posuistis eum ? dixitque, neque Filium scirediem judicii. Dc hoc errore cum monachi Palastini Gregorium papam sciscitati essent, Eulogio Alexandrino mu- nus eis respondendi creditum fuit. Isque, ut refert Photius, cod. 250, incunctanter docuit nihi! pror- &us Domino, etiam ut liomo erat, latuisse, hocque in dubium vocare, θράσους ἐπισφαλοὺς, periculosa: temeritatis esse. Eorum qux de Christo dicuntur, quedam illi xav' ἀλήθειαν, secundum veritatem convenire, puta famem, sitim, etc., quedam χατὰ p ὀναφορὰν, per relationem, ut ad ipsum proprie non pertineant, sed ad eos quorum ipse caput est, ut cum peccatum οἱ maledictio nostri causa (actus dicitur ; hujusque generis esse iguorationem, quam psalmus Lxavni ezprimiL, Tu scis imsipientiam meam. Ceterum sciscitatione nescientiam continuo non indicari, cum Deus ipse ab Adamo quzsierit, Ubi es? Censere quosdam Christum, propter cerias raltones, xav' οἰχονομίαν, negasse se scire diem judicii, ut a curiosiori quasitatione discipulos &vocaret. Ad hzc, eum inscientiam professuu esse propler naturam quam gerebat, cujus proprium sit quidquam fuerit. Posteriorem hunc sensum, qui Cyrilli et Nazianzeni est, approbat. Noster, multis- que verior judicatur. Subjungit Eulogius, si qui- piam eorum humanitatis ergo ignorantiam in Sal- vatore concesserunt, οὐχ ὡς δύγµα τοῦτο προσήνεγ- xav, non uli dogma fidei id protulisse, sed «t furori obsisterent Arianorum, liumana omnia qua in Chri- &to erant, in Unigeniti deitatem trans[erentitm, quo increatum. Dei Verbum esse creaturam. evincerent. Quamobrem οἰκονομιχώτερον habita temporis, et personarum ralione, censuisse, wt de humanitate potius, quam de deilale dicerentur. Hzc Eulogius, eujus librum utriusque Ecclesi: Patrum traditioni consentaneum esse Gregorius declaravit, lib. vx, epist. $5. Sophrouius, epist. ad Serg. eo maxime in Themistium invehitur, quod cuin unam Christo naturam concederet, hunc mere hominem, 110 Deum fuisse innueret. Nihilominus | Leontius , act. 10 De secet. non adeo de his subtiliter inquiren- dum, ait, quando nec ipsa synodus (Chalcedonensis utique) de isto dogmate sollicita (uit. Πλὴν ἱστέον, ὅτι οἱ πολλοὶ τῶν [Ιατέρων, σχεῦὸν δὲ πάντες φαίνον- ται λέγοντες αὐτὸν ἀγνοςῖν. Φεἰυπάκπι est. Patres conplures, imo pene omnes dicere quod. ignoraverit. Nam quia ejusdem uc nos. substantie est, atque ita comparatum est, wt ignorantes simus, ὅηλον ὅτι ταὶ αὐτὸς ἡγνόςι, plane ipse quoque ignorabat. Qnin etiam Scriplura dicil eum profecisse, tum stetur. , tum sapientia, discendo utique quod nesciebat. Sed de hoa iterum ad cap. 22 1085 DE FIDE ORTHODOXA LIB. III. 1086 , ἑνωθεῖσα χαθ᾽ ὑπόστασιν αὐτῷ τῷ 6s Λόγῳ, τῆς A vivifica non est; Domini autem earo Deo Verbo μὲν χατὰ φύσιν θνητότητος οὐχ ἀπέστη, ζωρποιὸς δὲ γέγονξ, διὰ τὴν πρὸς τὸν Λόγον χαθ ὑπόστασιν ἕνωσιν, καὶ οὗ δυνάµεθα λέγειν ὅτι οὐχ ἣν καὶ ἔστιν si ζωοποιός" οὕτως ἡ μὲν ἀνθρωπίνη φύσις οὗ- σιωδῶς οὐ χέχτηται τὴν τῶν µελλόντων Ὑγνῶσιν ' 1) δὲ τοῦ Κυρίου duy? διὰ τὴν πρὸς αὑτὸν τὸν θὲὸν Λόγον ἔνωσιν, καὶ τὴν ὑποστατικὴν ταυτότητα κατ- επλούτησεν, ὡς ἔφην, μετὰ τῶν Ἀλο,πῶν θεοση- μειῶν, καὶ την τῶν µελλόντων γνῶσιω. "loxéoy δὲ (51) ὅτι οὐδὲ δοῦλον k αὐτὸν λέγειν ὃν- νάμεθα ' τὸ γὰρ τῆς δουλείας xal τῆς δεσποτείας ὄνομα οὗ φὐσεώς siat γνωρίσματα, ἀλλὰ τῶν πρός τι, ὥσπερ τὸ τῆς πατρότητος xal τὸ τῆς υἱότητος. Ταῦτα γὰρ οὐχ οὐσίας, ἀλλὰ σχἐσεώς ἐστι δτλωτικά. unita , non quidem a naturali mortalitate exempta fuit, sed tamen ob hypostaticam cum Verbo enie- nem vivifica facta est, nec dicere fas est eam, vel non vivificam fuisse, vel non semper esse : sie humana natura , suapte quidem essentia futurorum uotiliam non habet ; αἱ Domini anima ob unionem cum ipso Deo Verbo et hypostasis identitatem , ut reliquorum miraculorum potestate, sic etiam (fu- turarum rerum , ut dixi, cognitione ditata fuit. 2&6 Christus sereus dici nen potest: licet na- (ura quam asswimpolt ex semet serva sil. Nestoriana haeresis dicere quod Christus servus sit. — lllud quo- que sciendum est, eum ne servum quidem dicere nog posse: servitutis enim et dominationis voca- "Qon:p οὖν καὶ ἐπὶ τῆς ἁγνοίας εἴπομεν, ὅτι ἐὰν B bula non naturas, sed quie ad aliquid referuntur, ἰσχναῖς ἐπινοίαις, fixot vou λεπταῖς φαντασίαις, δι- έλης τὸ χτιστὸν Ex τοῦ ἀκτίστου, δούλη ἐστὶν ἡ σὰρᾷ, εἰ pif, Ίνωτο ἰ τῷ θεῷ Aóvtp* ἅπαξ δὲ ἑνωθεῖσα xa0' ὑπόστασιν, πῶς ἔσται δούλη; Ef; γὰρ ὧν ὁ Χριστὸς, οὗ δύναται δοῦλος ἑαυτοῦ εἶναι xal Κύριος ' ταύτα γὰρ οὐ τῶν ἁπλῶς λεγομένων εἰσὶν, ἀλλὰ τῶν πρὸς ἕτερον. Tívo; οὖν ἔσται δοῦλος; Τοῦ Πατρός ; Οὐκ- οὔν οὗ πάντα ὅσα ἔχει ὁ Πατὴρ xat τοῦ Υἱοῦ εἰσιν, εἴπερ τοῦ Πατρός ἐστι δοῦλος, ἑαυτοῦ δὲ οὖδα μῶς. Πῶς δὲ περὶ ἡμῶν λέχει ὁ ᾿Απόστολος' Ὥστε οὗκ- έτι el δοῦ.Ίος, dA υἱὸς, δι αὐτοῦ υἱοτεθέντων, εἷ- περ αὐτὸς δοῦλύς ἐστι; Προσητγορικῶς οὖν λέγεται δοῦλος, 05x αὐτὸς ὧν τοῦτο, δι ἡμᾶς δὲ δούλου µορ- φὴην εἰληβὼς, καὶ δοῦλος μεθ) ἡμῶν κχεχλημένος. Απαθὶς γὰρ ὢν, δι ἡμᾶς ἐδούλενσε πάθεσι, xai € ἑάκονος thc ἡμῶν σωτηρίας véyovsv. Οἱ δὲ λέγον- τὲς αὐτὸν δοῦλον διιστῶσι τὸν ἕνα Χριστὸν εἰς 550, καθάπερ ἹΧεστόριος. "Hyst; δὲ Δεσπότην αὐτόν qa- μεν καὶ Κύριον πάσης τῆς κτίσεως, τὸν ἕνα Χριστὸν, τὸν αὐτὸν ὁμοῦ θεόν τε καὶ ἄνθρωπον, καὶ πάντα εἰδέναι:' "Er αὐτῷ γάρ εἰσι πάντες οἱ θησαυροὶ ες σοφἰας xal τῆς γγώσεως, οἱ ἁπόχρυφοι. indicant, ut paternitatis et flliationis voces. Hie enim non essentiam, sed relationem declarant. Sicut ergo de ignorantia a nobis dictum est, si exilibus cogitationibus, boc est subtilibus animi considerationibus, id quod creatum est, ab m- creatu sejunxeris, servilis est caro, nisi Dco Verbo copulata esset. At cum semel secundum hy- postasii unita sit, quonam paeto serva erii ? Cum enim Christus unus sit, suiipsius profecto et ser- vus et Dominus esse non polest. Hac enim non ex iis eunt qux? absolute dicuntur, sed qus rela- tione ad alterum. Cujusnam igilur servus erit? Pa- trisne * Ergo non omnia quz habet Pater, Filii quo- que sunt. Siquidem Patris servus est, sui autem ipsius minime. Quonam autem modo de nobis , qui per euim adoptati sumus, Apostolus ait : Jtaque jam non est servus , sed filius **, siquidem ipae servus exsistat *? Ex quo patet eum appellatione sola dici servum, cum hoc minime sit, verum nostri causa servi formam susceperit, servusque nobiscum sit vocatus. Nam cum ab omni passione immunis esset, nostri causa passionibus servivit , ealntisque nostre ministerio perfanctus est. lli autem qui servum eum dicunt, unum Christum ad instar Nestorii in dttog dividunt. At nos herum ipsum dicimus , omniumque creaturarum Dominum, unum Christum , eumdem simul Deum atque liominem, ct qui sciat emnia ; Jn ipso emim sunt omnes thesawi sapientie et scientie abscondiii **. ΚΕΦΑΑ. KB' [£47]. Περὶ προχοπηῆς. ΠΏροχόπτειν δὲ λέγεται σοφίᾳ, xa ἡλιχίφ, καὶ χά- *' Greg. Naz. orat. 2343. ** Galat . iv, 7. CAP. XXII. De pro[cciu. Christi profectus sapientia et gratia, Gratia Chri- 3? Coloss. i, 5. VARLE LECTIONES. * Nennulli codd. δούλην. ! Duo ced. fivwsat. NOTE. (51) Ἰστέον δὲ, Qnaamvis Patres Arianis concexserint Christum ob assumptam naturam servum in Scriptura vocitari ; attájnen ad Nestorianam fraudem declinandam, ob ea muncupatione Noster eenset. abstinendum. Quo vero auctore, assequi non potui. Multa Patrum quinti, sexti, septimique ssculi volumins perie- runt, quorum aliqua dum hzc scriberet, ob oculos habelat. Sopliromius, epist. ad Serg. post Mar- ciauistas bizreticos qui $zxculo νι prodierunt, Ao»- {ιά qaoque sciendum, eic. Ώ µανῶν, Dulianorum meminit, qui forsan ita sunt appellati, quia Christum in servorum ordinem re. digerent, Ejusdem sententiz fuerunt Felix ct Eli- pandus quos Adrianus et synodus Francoferdien- Sis dammavere, Àt vero. S. Thomas in part. qmest. 20, art. 1, docet. nihil prohibere Christum dicere Patri subjectum, vel servum propter naturam inmanam : convenientius (amen esse hanc determina- tionem apponere ; quemadmodum dicendus non est creatara ad evitandum errorem Arti, cic. 1087 S. JOANNIS DAMASCENI 108$ &t$ anime ex unione. et ut in capite et fonte. — Pro- A ριτι,τῇ μὲν ἡλιχίᾳ αὔξων, διὰ δὲ τῆς αὐξίσεως (52) Qcere autem sapientia et atate et gratia idcirco dicitar **, quod setate quidem cresceret ; per setatis autem augmentum, sapientiam quas in se erat, in lucem proferret ; ac propterea quod hominum in sapientia θἱ gratia progressum , paternzeque vo- luntatis expletionem , hoc est, hominum in Deum füdem atque salutem, profectum suum duceret, ubique quod nostrum erat sibi vindicans 5’, Qui autem sic eum sapientia et gralia profecisse aiunt , tsnquam horum incrementum acciperet, non a primo carnis ortu factam esse 947 unionem as- serunt, nec unionem secundum hyvpostasim tuen- tür; verum vanissimo Nestorio potius auscultan- tes, unionem quamdam secundum affectionem et respectum, ac nudam inhabitationem prodigiose B fingunt , nescientes nec que dicunt, nec de quibus afirmant **. Nam sí caro a primo statim orta vere Deo unita est ; imo potius in ipso exstitit, et iden- titatem secundum hypostasim cum eo habuit ; qui fieri potuit, ut non omnibus prorsus sapientiz grati:;eque dotibus affluxerit? Non quidem ut gra- tiam participaret , nec per gratiam in comnunio- nem eorum qua Verbi erant venirel ; quin potius τῆς ἡλιχίας τὴν Evumápyoucav αὑτῷ σοφἰαν elc φα- νέρωσιν ἄγων * ἔτι δὲ τὴν τῶν ἀνθρώπων Ev σοφία χαὶ χάριτι προχοπὴν, καὶ τὴν τελείωσιν τῆς τοῦ Πατρλς εὐδοχίας, ἤγουν τὴν τῶν ἀνθρώπων θεογνωσίαν τε xal σωτηρίαν, οἰχείαν προχοπὴν ποιούµενος, xat οἰχειού- µενος πανταχοῦ τὸ ἡμέτερον. Οἱ δὲ προχόπτειν αὖ- τὸν λέγοντες σοφίᾳ xal χάριτι, ὡς προσθήχην τοῦ. των δεχόµενον , οὐκ ἓξ ἄκρας ὑπάρξεως τῆς σαρχὺς γεγενῆσθαι τὴν ἕνωσιν λέγουσιν, οὐδὲ τὴν χαθ) ὑπό- στασιν, ἕνωσιν πρεσθεύουσι, Νεστορίῳ δὲ τῷ µαταιό- Φρονι πείθοµαι, σχετικἓν ἕνωσιν, χαὶ ψιλὴν ἑνοίχτσιν τερατεύονται, μὴ Turo xovtec μήτε ἃ «Ἰέγουσι, µήτε περὶ τίνων διαθεέαιοῦνται. El γὰρ ἀληθῶς ἠνώθη τῷ Θεῷ Λόγῳ ἡ σὰρξ ἐξ ἄχρας ὑπάρξεως. μᾶλλον δὲ ἓν αὑτῷ ὑπηρξε καὶ τὴν ὑποστατιχὴν πρὺς αὐτὴν ἔσχε ταυτότητα, πῶς οὐ τελείως χατεπλού- «noe πᾶσαν σοφίαν xaX χάριν; Οὐκ αὑτὴ τῆς χάριτος µεταλαμθάνουσα, οὐδὲ χατὰ χάριν τῶν τοῦ Λόγου µετέχουσα, ἀλλὰ μᾶλλον διὰ τὴν καθ) ὑπήύστασιν ἕνω- σιν τῶν τε ἀνθρωπίνων, τῶν τε θείων τοῦ ἑνὸς Χρι: στοῦ γεγονότων’ ἐπειδὴ ὁ αὐτὸς ἣν θεός τε ὁμοῦ xal ἄνθρωπος τὴν χάριν. καὶ τὴν σοφρίαν, xai πάντων τῶν ἀγαθῶν τὴν πληρότητα τῷ χόσμῳ πηγάζουσα. ob unionem illam secundum liypostasim, cum humana divinaque unius Christi propria facta es- sent, quippe qui Deus simul homoque erat, gratiam , et sapientiam, et bonorum omnium pleni- tudinem fontis instar mundo profuderit. CAP. XXIII. De tinore. Timor duplex. Quis timor naturalis, et ut in Chrí- (ο. — Timoris nomen duplicem habet intellectum. Est enim timor naturalis, quando anima sejungi non vult a corpore ob naturalem affectionem et necessitudinem, qui ex ipsomet ortu ab opifice ei insita est, qua fit ut pertimescat, angatur, ct mortem recuset, Cujus timoris hzc definitio est : Timor naturalis est vis sibi esse vindicandi cum contractione 33. Nam quia cuncta ex nihilo a Con- ditore rerum producta sunt, idcirco naturaliter esse appetunt, haudquaquam vero non essc. llis aulem a natura proprium est, ut in ea ferantur, quorum ope consistunt. Quocirea Dci quoque Fi- lius, cum factus esset liomo, hunc appetitum ha- ** Luc. i, 52... *! Greg. Naz. orat. 20 et 04. Athanasius, lib. 1v Cont. Arianos, haud aiio modo Christum profecisse sapientia censet, quam am« pliori deitatis sue ostensione, συνεπιδέδοται ἐν αὐτῷ ἡ τῆς θεότητος Φφανέρωσις. Nec abludit Theologus, epist. 1, ad Cledon. in qua Apollinarii criminatio- nes propulsat. Át orat. 20, humanitati quoque ac- cretionem sapientia accessisse negat. Proficiebat ut clate, inquit, sic el sapientia ; Οὐ τῷ λαµθάνειν ταῦτα αὔξησιν, non ut hcc incrementum caperent (nam illo qui ab initio perfectus (uit, quid esse per[ectius queal), ἀλλὰ τῷ χατὰ μιχρὸν ταῦτα παραγυμνοῦ- σθαι, xa παρξχφαίνεσθαι, sed cum sensim ea dete- gerentur, et in. lucem prodirent. Conciuit Cyrillus, Ib. 11 Cont. Nestor., quorum sensum Noster hic ΚΕΦΑΛ. KI* |ZZ]. Περὶ δει Λίας. Τὸ τῆς δειλίας ὄνομα διπλῆν ἔχει τὴν ἕἔννοιαν, Ἔστι γὰρ δειλία φυσικὴ, μὴ θελούσης τῆς φυχῆς διαιρεθΏναι τοῦ σώματος, διὰ τὴν ἐξ ἀρχῆς ὑπὸ τοῦ Δημιουρχγοῦ ἑντεθεῖσαν αὐτῇ φυσιχἣν συμµπάθειἀν τε καὶ οἰχειότητα, δι) ἣν φυσιχῶς φοθεῖται χαὶ ἀγωνιᾷ xai παραιτεῖται τὺν θάνατον, fj; ὄρος ' χατὰ φύσιν, δειλία basi δύναµις χατὰ συστολὴν τοῦ ὄντος ἀνθ- εχτιχή. El γὰρ ἐκ τοῦ μὴ ὄντος εἰς τὸ εἶναι παρήχθη ὑπὸ τοῦ Δημιουργοῦ τὰ πάντα, τοῦ εἶναι, xal οὗ τοῦ μὴ εἶναι τὴν ἔφεσιν ἔχει φυσικῶς. Τούτων δὲ κατὰ φύσιν ἴδιον, ἡ πρὺς τὰ συατατικὰ ὁρμή' καὶ ὁ Θεὸς Λόγος τοίνυν ἄνθρωπος γενόμενος ἔσχε ταύττν τὶν ἔφεσιν, ἐν μὲν τοῖς συστατιχοῖς τῆς φύσειυς τὴν ὁρμὴν ἑνδειξάμενος βρώσεώς τε καὶ πόσεως, ὕπνου ο: [ Tim. 1, 7. Max. Dial. cum Pyrrho. ^. NOTA. (52) Διὰ δὲ τῆς αὑξήσεως. Per aetatis autem, etc. D enarrat ; tum alium addit ex Theologi orat. 56. S. Maximus, Dial. cum Pyrrh. ad Nestorianam labem accedere ait, quisquis Dominum addiscendo pro- fecisse dicat ; nec dissentit auctor Quaestionum ad orthodoxos inter opera Justini M. Quocirca mirari subit, Leontium Agnoetis concessisse Christum ; qua homo erat, mulia nescivisse, qu: proficiendo sapientia οἱ zetate didicerit. Legerat utique librum Ambrosii De incarnatione, qui a-temporibus Ephe- sini concilii in liuguain Graecam conversus fuerat, et in quo dicitur Christus profecisse, &tate komi- nis, ita el sapieutia hominis : unde coucluditur con- tra Ápollinarem in eo fuissc sensum, seu incntem hominis. Idem repererat in libro Nysseui adversus huuc lieretieum, n. 28. ) 089 DE FIDE ORTHODOXA LIB. ΠΠ. 1090 τε ἐφιέμενος, xat φυσικῶς ἂν xeípa τούτων Υενόµε- A buit, suam quidem erga illa quz? naturam consti- vog * Ey δὲ τοῖς φθαρτιχοῖς τὴν ἀφορμὴν, ὡς ἐν τῷ καιρῷ πάθους ἑκουσίως τὴν πρὸς τὸν θάνατον συ- στολὴν ποιήσασθα!. EL γὰρ xal vópap φύσεως ἐγίνετο τὰ Υινόμενα, AAA οὗ καθ) ἡμᾶς ἠναγχασμένως. Ἐκουσίως γὰρ τὰ φυσιχὰ θέλων χατεδέξατο. "Doce αὐτὴ ἡ δειλία, χαὶ ὁ φόδος, χαὶ 1j ἀγωνία, τῶν qu- σικῶν ἐστι xal ἁδιαθλήτων παθῶν, xal μὴ ὑποχει- µένων ἁμαρτίᾳ. tuunt propensionem estendens, tum cibi potus- que et somni cupiditate, tum facto horum ex nature legibus periculo ; in iis autem qua inte- ritum pariunt, fugam pratendens, υἱ passionis tempore mortis timore voluntarie conipressionem admiserit. Quanquam enim nature lege flebant, quz fiebant ; at non ut in nobis vi ei necessario, Ea siquidem qua natura erant, sponte et libens suscepil. Ac proinde metus hie, et trepidatio, pavorque, naturalis e& inculpata, nec subjecta pec- cato affectio est. "Ectt πάλιν δειλία, ἡ £x προδοσίας λογισμῶν συν- ισταµένη, χαὶ ἀπιστίας, xal τοῦ ἀγνοεῖν τὴν τοῦ θανάτου ὥραν, ὡς ὅταν νυχτὸς δειλιῶμεν ψόφου τινὸς Υινοµένου" Ἶτις παρὰ φύσιν ἁστὶν, ἣν καὶ B quis mortis horam ignoret, exsurgit : ὁριζόμενοι Aéyopey * παρὰ φύσιν δειλία ἑστὶ mapá- λογος συστολή. Ταύτην ὁ Κύριος οὐ προσἠκατο διὸ οὐδὲ ἐδειλίασέ ποτε, εἰ μὴ ἐν τῷ τοῦ πάθους χαιρῷ, εἰ xai οἰκονομικῶς ἑαυτὸν συνέστελλε πολλάκις ' οὐ γὰρ Ἠγνόει τὸν καιρόν. "Qt. δὲ ἁληθῶς ἑδειλίασε, φησὶν ὁ ἱερὸς ᾿Αθανά- σιος £v τῷ χατὰ τοῦ ᾽Απολιναρίου λόγῳ « Διὰ τοῦτο ὁ Κύριος ἔλεγεν' Νῦν ἡ Ψυχή µου τετάρακται. Τὸ δὲ, vov, τοῦτό ἐστιν, ὅτε Ἠθέλησεν, ὅμως μέντοι τὸ ὃν ἐπιδείχνυται’ οὗ γὰρ τὸ μὴ ὃν ὡς παρὺν ὦνό- µαξεν, ὡς δοχήσει Υινοµένων τῶν λεγομένων; φύ- σει yàp xai ἀληθείᾳ τὰ πάντα ἐγίνετο. » Καὶ μεθ’ ἕτερα * «Οὐδαμῶς δὲ θεότης πάθος προσίεται, δίχα C πάσχοντος σώματος, οὐδὲ ταραχην xal λύπην ἐπι- δείχνυται, δίχα ψυχῆς λυπουµένης καὶ ταρασσοµένης' οὔτε ἁδημονεῖ xal προσεύχεται, δίχα νοήσεως ἁἆδη- µονοῦσης xal προσευχοµένης ᾽ ἀλλὰ γὰρ xàv μὴ ἡττήματι φύσεως συνέθαινε τὰ γιόµενα, ἁλλ ἐπι- δείξει ὑπάρξεως ἑγίνετο m, » Τὸ δὲ, ἠττήματι φύ- σεως μὴ συµέαίνειν τὰ γινόμενα, τὸ μὴ ἀχουσίως ταῦτα ὑπομένειν, δηλοῖ. Quis non naturalis. Hunc Christus non. admisit. —E4 rursum aliud timoris genus, quod ex cogi- tationum defectione et diífidentia, exque eo quod ut cum noctu, oborto aliquo strgpitu, timore afflcimur : qui quidem timor non naturalis est, sicque defi- nitur: Timor non naturalis, est improvisa con- tractio, llunc porro timorem Dominus non as- sumpsit. Quapropter nunquam timuit, nisi passio- nis tempore : etsi alioqui certo consilio sepe se subduxit. Non enim tempus ignorabat. Quod autem vere timuerit, testis est sanctus Athanasius in Oratione adversus Apollinarium his verbis: « Ob eam causam dicebat Dominus : Nunc anima mea turbata est **. Quod autem ait, nunc, idem est ac, cum voluit. Attamen id quod erat ostendit. Non enim illud quod non erat, ae si 9/68 adesset, nominavit : perinde scilicet ac si in speciem duntaxat flerent ea qua dicebantur. Natura enim ac vere omnia fiebant.» Ac post alia : Nullo autem modo Jivinitas passionem recipit sine corpore quod patiatur, nec sine anima quae triste- tur ac turbetur, turbationem moeroremque osten- dit : neque anxia est, el exorat mente nequaquam anxia el exorante. Etenim quamvis non victz na- turz consternatione ista contingerent, attamen facta sunt ut quis esset palam innotesceret **. » Quod autem non nature succumbentis ignavia contingerent, quz flebant, hinc liquet quod haud invitus ea sustinuerit. ΚΕΦΑΛΛ. KA' [5ΗΊ. Περὶ τῆς τοῦ Κυρίου προσευχῆς. Προσευχή ἐστιν ἀνάθδασις νοῦ πρὸς θεὸν, f| αἴτη- σις τῶν προσηχόντων παρὰ θεοῦὈ. Ilo; τοίνυν ὁ Κύ- poc ἐπὶ Λαζάρου, καὶ bv τῷ χαιρῷ τοῦ πάθους τροσηύχετο; Οὔτε γὰρ ἀναθάσεως τῆς πρὺς τὸν Θεὸν ἐδεῖτο ὁ ἅγιος αὐτοῦ νοῦς, ἅπαξ καθ᾽ ὑπόστασιν τῷ Θεῷ Δόγῳ ἠνωμένος, οὔτε τῆς παρὰ θεοῦ al- τήσεως * efc γάρ ἐστιν ὁ Χριστός ἀλλὰ τὸ ἡμέτερον οἰχειούμενος 3 πρόσωπον, xal τυπῶν ἓν ἑαυτῷ τὸ Ἡμέτερον, καὶ ὑπογραμμὸς ἡμῖν γενόμενος, xai δι- δάσχων ἡμᾶς παρὰ θεοῦ αἰτεῖν, xal πρὸς αὐτὸν ἀνατείνεσθαι, χαὶ διὰ τοῦ ἁγίου αὐτοῦ νοῦ ὁδοποιῶν ὃν Joan. xi, 27. em. * S. Athanas. De salvtiri. adventu. Christi, contra Apollinarem, CAP. XXIV. De Domini oratione. Quid. oratio, atque ut Christus oraverit. — Oratio p οδί sscensus mentis in Deum: aut eorum quse consentanea sunt postulatio a Deo. Qui ergo fie- bat ut Dominus in Lazari suscitatione ac passio- nis tempore oraret? neque enim sancta ipsius mens elevatione in Deum egebat, quippe quz se- mel Deo secundum hypostasim unita esset ; nec rursum ei opus erat, ut quidquam a Deo postularet (unus enim est Christus), verum quia personam nostram sustinebat, id quod nostrum erat in seipso exprimens, sese nobis exemplum przbuit, versus VARI/E LECTIONES. * Reg. 4, Colb. 1 ἑπράττετο. Vetus interpr. agebantur. R. 2924 ty(veto «X τελούμενα. 5 Cod. S. Hit. R. 3, Colb. 1 οἰχειωσάμενος. 10901 S. JOANNIS DAMASCENI 1092 docendo nos a Deo postulare et mentes ad illum A ἡμῖν τὴν πρὸς θεὸν ἀνάθασιν ^. Ὥσπερ γὰρ τὰ erigere, perque sanctam mentem $unam ascensum nobis ad Deum muniendo. Quemadmodum ** enim passiones tolerabat, nt nobis, sicut dicebam, ascen- sum ad Deum sterneret, et pro nobis, velut Joanni aiebat, justitiam omnem impleret *!, nos- que cum Patre reconciliaret : sic etiam ut eum ceu principium et causam sui honore afficeret, seque Deo minime adversari cemmonstraret, Nam quando Lazari causa dicebat : Pater, gratias «go tibi, quoniam audisti me. Ego autem sciebam quia semper me audis; sed propter populum qui circum- stat, dizi, wt credant quia (u me misisti "5 annon cuivis perspicuum est eum non alia de causa his πάθη ὑπέμεινεν, ἡμῖν τὴν χατ᾽ αὑτῶν νίχην Bpa- θεύων, οὕτω xal προσεύχεται, ἡμῖν ὁδοποιῶν, ὡς ἔφην, τὴν πρὸς θεὸὺν ἀνάδασιν, xaX ὑπὲρ ἡμῶν πᾶ- δαν διχαιοσύνην πληρῶν, ὡς ἔφη πρὸς Ἰωάννην, χαὶ χαταλλάττων ἡμὲν τὸν ἑαυτοῦ Πατέρα, xa ὡς ἀρχὶν xaX αἰτίαν τοῦτον τιμῶν, καὶ δειχνὺς, ὡς obx ἔστιν ἀντίθεος. Ὅτε μὲν γὰρ ἔλεγεν ἐπὶ Λαξάρου * Πά- τερ, εὐχαριστῶ σοι, ὅτι Tixovcác µου. "Ey ξὲ ᾖδειν, ὅτι πἀντοτέ µου ἀχούεις, ἆ 1.ὰ διὰ τὸν παρεστηκότα ὄχ.Ίον εἶπον, ἵνα γγῶσυ, ὅτι σύ µε ἀπέστειας, o5. lav σαφἑστατον πἐφυχεν, ὅτι ὡς ἑαυτοῦ χαὶ αἰτίαν τιμῶν τὸν ἑαυτοῦ Πατέρα, xal δειχνὺς 6; οὖχ ἔστιν ἀντίθεος, ταῦτα ἔφησεν P; verbis usum esse, nisi ut Patrem, tanquam sui principium et causam honoraret, seque Deo ne- quaquam adversari ostenderet **, Rursus cum ita loquebatur : Pater, si possibile B est, transeat a me caliz iste. Verumtamen non sic- wt ego tolo, sed sicut. tu!; annon quisvis liquido perspicit *, eum idcirco sic esse locutum, ut nos Dei solius opem in tentationibus implorare, di- vinamque voluntatem nostre anteponere doceret : imsuper ut ostenderet, ea qus nóstre nature erant, vere. sua fecisse, duasque voluntates, na- tnrales quidem illas, naturisque ipsius congruen- tes, ceterum nequaquam contrarias vere habuisse. Pater, inquit tanquam ejusdem cum ipso sub- stantiz, si possibile est ; non velut ignoraret ita loquens ( ecquid enim Deo impossibile esse queat ?), verum ut nos exinde voluntati nostr: divinam ante- ferre disceremus. Hoc enim solummodo impossi- bile est, quod Deus non vult, nec permittit 5: Verumtamen non sicut ego volo, sed sic&t tu. Tan- quam 449 Deus, eandem cum Patre voluntatem "Ote δὲ Dsyc* Πάτερ, &l δυνγατὸν, xapsA0ézo dz' ἐμοῦ τὸ ποτήριον τοῦτο” xAl οὐχ ὡς ἑτὼ θέ.λω, &AA' ὡς σὺ, οὗ παντί που δηλόν ἐστιν, ὡς διδάσχων ἡμᾶς ἐν τοῖς πειρααμοῖς παρὰ µόνου τοῦ 'θεοῦ αἰτεῖν τὴν βοήθειαν, καὶ τὸ θεῖον τοῦ ἡ μετέρου προχρίνειν θελήµατος, xal δειχνὺς, ὡς ἁἀληθῶς τὰ τῆς ἡμετέρας φχειώσατο φύσεως, ὅτι τε χατὰ ἁλή- θειαν δύο θελήµατα, qustxà μὲν, καὶ τῶν ato? κατάλληλα φύσεων, &ÀX οὐχ ὑπεναντία κέκχτηται ; Πάτερ, φησὶν, ὡς ὁμοούσιος, εἰ δυγατὸν, oix ἀγνοῶν ' τί δὲ χαὶ τῷ θεῷ ἀδύνατον;, ἁλλὰ -παιδ- αγωγῶν ἡμᾶς τὸ 0εῖον τοῦ ἡμετέρου προχρίνειν θε- λήματος. Τοῦτο γὰρ µόνον ἀδύνατον, ὃ θεὸς 4 οὐ βούλεται, οὐδὲ παραχωρεῖ. IAqv οὐχ ὡς ἐγὼ θέλω, d.Ll ὡς σύ’ ὡς μὲν θεὸς, ταυτοτελὴς ὢν τῷ Πατρί’ ὥς δὲ ἄνθρωπος, τὸ τῆς ἀνθρωπότητος φυσικῶς iv- δείχνυται θέληµα * τοῦτο γὰρ φυσιχῶς παραιτεῖται τὸν θάνατον. babet : et velut. autem homo, humanitatis voluntatem naturaliter ostendit. Hec enim naturaliter mortem refugit. At vero illud, Deus meus, Deus meus, ut quid dereliquisti me *? quia personam nostram gerebat, pronuntiavit, Neque enim Deum suum Patrem dixisset, nisi id quod sub aspectum cadit, ab eo quod intellectu capiebatur, subtili mentis imagi- Τὸ 66: Θεέ µου (95), 056 µου, Ίνα εἰ µε ἐγνατ- έιπες; τὸ ἡμέτερον οἰχειούμενος ἔφησε πρόσ- ωπον. Οὔτε γὰρ θεὸς αὑτοῦ ὁ Πατὴρ, εἰ ifj γε διει. ρεθέντος layvalz τοῦ vou φαντασίαις του ὁρωμέν kx τοῦ νοουµένον, τάσσοιτὀ μεθ) ἡμῶν, οὔτε δὲ χα:- ο Matth. Greg. Naz. orat. 56. *' Matth. η», 15. ** Joan. ui, 49... ** Greg. Naz. orat. 42; Chrys. hom. 05 in Joan. ' Mattb. xxvi, 39. * Chrys. iu Cat. in Matth. xxvi... * Greg. orat. 36. * Mauh. xav, 46. VARLE LECTIONES. 9 Reg. 1 ἀνάθασιν, xal καταλλάττων, etc. caeteris omissis, perinde ac in Colb. 19559, in cujus margine hee librarius supplevit. θεὰς. R. aller ὅπερ 68tó;. P? kbsunt in cod. S. Hil. aliisque multis. Ἱ 004. S. Itil. R. 5 οι Ν. ὃ 6 9 NOTE. (05) Τὸ δὲ, θεά µου. Illud voro, Deus meus. Fkee D ἡμέτερον, sed quod aiebam, in seipso quod mostrum Noster aceepit ex erat. 56 Nazianzeni, qui, cum a Paulo, I Cor. xv, Filium dici subjicieudum Patri intelligeret, quia futurum est ut homines qui membra illius sunt, Deo subjiciantur, Christo suui faciente id quod nostrum est, ἑαυτοῦ ποιού- Xn τὸ ἡμέτερον, subjuugit, ejusdem generis esse, us meus, Deus meus, ut quid me dereliquisti ? οὗ Te αὐτὸς ἐγχαταλέλειπται, fj ὑπὸ τοῦ Πατρὸς, fj τῆς ἑαυτοῦ θεότητος, ὃ δοχεῖ ttov: Non enim, yunod quidem putant, ipse vel a Patre, vel a deitate, qua passionem extimuerit , adeo subiraxerit, dereticlus est; ἓν αὐτῷ δὲ, ὅπερ εἶπον, cumol τὸ est exprimit. Nos enim eramus illi quondam dere- licti et contempti : nunc vero per illius impaesibilis passionem sumus assumpli et salvati ; eo stique mo- do quo την ἀφροσύνην ἡμῶν καὶ τὸ πλημ μελὲς ol- χειούµενος, insipientiam nostram. et delictum sibi orrogando, que sequuntur in psalmo pronuntiat, etc. Succinit Cyrillus, lib. De recta fide, ad regina. Athanasius vero, lib. iv Cont. Arianos, et alii Christum eatenus a Patre relictum censent, qua- tenus ejus humanitas, substractis auxiliis quibus ante fovebatur, poenarum mortisque dolores acere bissimos experta est. 1093 DE FIDE ORTHODOXA 1.1B. III. 1024 ελείφθη ποτὲ ὑπὸ τῆς οἰχείας θξότητος, ἀλλ᾽ ἡμεῖς A natione discretum (uissct. Nec rursum 4 aua Άμεν οἱ ἐγχαταλελειμμένοι, xal παρεωραμένοι * ὥστε τὸ ἡμέτερον οἰχειούμενος πρόσωπον ταῦτα προσ- πύσατο. ι ΚΕΦΑΛ. KA' [59]. Περὶ οἰκειώσεως. Xph δὲ εἰδέναι (54) ὡς δύο οἰχειώσεις εἰσί' μία φυσιχὴ χαὶ οὐσιῴδης, χαὶ µία προσωπικὴ xal σχε- τιχἠ. Φυσικὴ μὲν οὖν xai οὐσιώδης, χαθ᾽ ἣν διά φιλανθρωπίαν ὁ Κύριος τὴν τε φύσιν ἡμῶν χαὶ τὰ φυσιχὰ πάντα ἀνέλαδε, φύσει χαὶ ἀληθείᾳ γενόµε- vog ἄνθρωπος, xaX τῶν φυσιχῶν ἓν πείρᾳ γενόμενος" προσωπικὴ δὲ χαὶ σχετικὴ ", ὅτε τις τὸ ἑτέρου ὑπο- δύεται πρόσωπον διὰ σχέσιν, οἴκτόν φηµι, ἢ &yá- πην, xal ἀντ᾽ αὑτοῦ τοὺς ὑπὲρ αὑτοῦ ποιεῖται AÓ- Υους μηδὲν αὐτῷ προσῄχοντας * καθ’ ἣν τήν τε χατ- άραν xai τὴν ἐγχατάλειψιν ἡμῶν, xal τὰ τοιαῦτα οὐχ ὄντα φυσικλ, οὐχ αὐτὸς ταῦτα ὧν T] γενόμενος, ᾠχειώσατο, ἀλλὰ τὸ ἡμέτερον ἀναδεχόμενος πρόσ- ωπον, xaX μεθ) ἡμῶν τασσόµενος. Τοιοῦτον δέ ἔστι, χαὶ τὸ γενόμενος ὑπὲρ ἡμῶν κατάρα. unquam divinitate desertus fuit; sed nos erumus derelicti illi et contempti. Quauobrem personam nostram assumens hae deprecatus est *. CAP. XXV. De appropriatione seu vindicatione Duobus modis sibi aliquis quidpiam suum f[acit. — Sveire oportet * duplicem esse vindicationem, unam naturalem el substantialem alteram perso- nalem et secundum respectum. At naturalis qui- dem et substantialis est, qua Deus pro sua erga homines benevolentia, tum naturam nostram, tum omnia naturalia suscepit, natura et vere factus homo et ea expertus, qua in naturam nostram ca- duni: quae vero personalis est et. sceundum re- spectum,tunc locum habet, cum quis affectione qua- dam, miseratione puta, vel dilectione alterius per- sonam gerit, pro eo sermones nihil ad se attinen- tes illius vica proferens. Quo quidem vindicationis genere Dominus, tum maledictionem, tum dereli- cionem nostram, aliaque ejusmodi quz naturalia non sunt, sua ipse fecit : non ut ipse hoc esset, aut. unquam exstiterit; sed quia personam nostram subiens, in nostrum ordinein se ascriberet. Quo sensu sumitur illud : Factus est. pro. mobis maledi- ctum *. ΚΕΦΑΛ. κα [O']. Περὶ τοῦ πάθους τοῦ σώματος τοῦ Koplov, xal τῆς ἀπρᾳθείας τῆς αὐτοῦ θεότητος. Αὐτὸς οὖν ὁ τοῦ Θεοῦ Λάγος πάντα ὑπέμεινε σαρχὶ, τῆς θείας χαὶ µάνης ἁπαθοὺῦς αὐτοῦ φύσεως ἀπαθοῦς µενούσης. Too γὰρ ἑνὸς Χριστοῦ, τοῦ ἐκ θεότητός τε xol ἀνθρωπότητος συντεθειµέναν, àv θεότητί τε xal ἀνθρωπότητι ὄντος, πάσχοντος, τὸ μὲν παθητὸν, ὡς πεφυχὸς πάσχειν, ἔπασχεν, οὗ συν- έπασχε δὲ τὸ ἁπαθές. Ἡ μὸν γὰρ duyh παθητὴ οὖσα, τοῦ σώματος τεµνοµένου, αὐτὴ μὴ τεµνοµένη, συν- αλγεῖ καὶ συμπόσχει τῷ σώματι ΄ fj δὲ θεότης ἁπα- Ob οὖσα, οὐ συνέπασχε τῷ σώματι. CAP. XXVI. De corporis Domini passione, ipsiusque divinitatis impassibilitate. Ipsum igitur Dei Verbum omnia carne pertulit, divina interim ae sola impassibili ipsius natura ab emni perpessione immuni persistente. Nam cium unus idemque Christus, qui ex divinitate et huma- nitate compositus est, inque divinitate et humani- tate exsistit, vere pateretur, pars quidem illa, qum naturali sua conditione hoc habebat, ut pati pos- set, patiebatur ; caeterum 68, quz impassibilis erat, haud simul patiebatur. Nam anima quidem, passi- bilis cum sit, tametsi inolse corpore ipsa minime iPcidatur, una tamen cum 96 corpore dolorem persensit : at deitas quia impassibilis est, mihi patiebatur commerci, Ἱστέον δὲ (55) ὅτι θεὸν μὲν σαρχὶ παθόντα φαμὲν, θεότητα δὲ σαρχὶ παθοῦσαν, f) θεὸν διὰ σαρχὸς πα- Deus carne passus non per carnem : non passa dei- tes. — lllud porro sciendum, quod Deum quidem 5 Greg. Nyss., or. 56. * Max. ad Marin. in solut. 3 dubit. Theod.; Greg. Naz. orat. 56. " Galat. i. 15. VARIAS LECTIONES. * Deest. καὶ σχετιχὴ im omnibus ferme codicihus ; nee reddidit vetus interpr. NOTE. (54) Χρὴ δὲ εἰδέναι. Sciendum est duplicem, etc. D σαρκιχά, que carnis sunt propria [aciens, ut et pati Viudicationem utramque Maximus distinguit solu- tione 1 dubitat. Theod. Priorem, quam φυσικὴν xal οὐσιώδη , naturalem et substantialem vocant, Patres valde celebraut. Sua quippe fecit Deus qua humanitatis suut, ᾠχείωσαι τὰ τοῦ σώματος, inquit Athanasius, lib. De sal. adv. Christi. Quo fit, ut carnein Verbi, animam Verbi, passionem Dei aliaque id genus dicamus, haud secus atque animam et car- nem Petri. Nam ἀντίδοσις, sive communicatio proprie- (atum, ex bac vindicatione nascitur. Οἰκειουται τοῦ ἰδίου σώματος τὰ πάθη 6 8s5; Λόγος, aiebat Alo- xandrinis Paulus Emesenus, xol πρὸς ἑαυτὸ áva- φέρει, Deus Verbum proprii sui corporis, passionea sibi vindicat, el ad seipsum refert. jrilum oumitio «ui epist. ad inonachos dixerat οἰχειούμενος τὰ ipsius proprium pronuntietur. Verum vindicationeno lane pra'tendere, inconsiderationis et. impia cogi- tationis taxat auctor epistole ad Czesarium mona- chum, qua Chrysostomi nomen praefert ; ut vel iude colligas eum Nestorii erroribus imbutunr fuisse. Alterum genus οἰχειώσεως, Theologus in- dicat in eo loco, quem mode ad cap. reei- (avi. (66) Ἱστέον 06. lllud porro sciendum, etc, Non Nestorius modo, sed et Joannes Antiochenus cum suis Orientalibus ideo preesertim Cyrillum Apolli-., narismi insimiulabant, quod, anath. 12, Deum carne: passum esse delpivisset. Adversus eum editi sunt complures illi artieuli, qui Athanasii inecripti no» mine inter saneli hujus doctoris opera i ) 8 1095 S. ΦΟΑΝΝΙ5 DAMASCENI 1096 carne passum | dicimus ; divinitatem autem carne A θόντα, οὐδαμῶς. Ei γὰρ ἡλίου * δένδρῳ ἐπι)άμπον- passam, aut Deum per carnem passum, non item. Sicut enim, si sole arbori illucente securis arbo- rem inciderit, sol tamen nihil ]z:sus manet ; a for- iori, impassibilis Verbi divinitas carni secundum hypostasim unita, patiente carne incolumis man- Bit *. Et quemadmodum, si quis aquam ignito ferro infundat, id quod ita comparatum est, ut ab aqua afficiatur, hoc est ignis, ab aqua exstinguitur; ferrum autem omnis injuriz expers manet ( non enim a nalura id habet ut ab aqua labefactetur ), multo magis certe divinitas qux sola ab omni per- pessione remota est, patiente carne nullam ipse passionem admisit : quamvis alioqui ab illa inse- parabilis esset, Non enim necesse est exempla τος, ἡ ἀξίνη τέμνοι τὸ δένδρον, ἄτμητος xat ἀπαθῆς διαμένει ὁ foc, πολλῷ μᾶλλον f; ἀπαθῆς τοῦ Αόγου θ:ότης χαθ᾽ ὑπόστασιν ἠνωμένη σαρχὶ, τῆς σαρχὸς πασχούσης ἀπαθὴς διαμένει. Καὶ ὥσπερ cU τις πεπυ- ραχτωμένῳ σιδἠρῳ ἐπιχέοι * ὕδωρ, ὃ μὲν πέφυχε πάσχειν ὑπὸ τοῦ ὕδατος, τὸ πῦρ λέγω, σθέννυτα:, ἀδλαθῆς δὲ διαμένει ὁ σίδηρος οὐ πέφυχε γὰρ ὑτὸ τοῦ ὕδατος διαφθείρεσθαι πολλῷ μᾶλλον α τῆς cap- xbe πασχούσης, lj µόνη ἀπαθῆς θεότης τὸ πάθος οὐ προσήχατο, xal ἀχώριστος αὐτῆς διαµένουσα” οὑχ ἀνάγχη γὰρ παντελῶ; καὶ ἀνελλιπῶς ἑοιχένα: τὰ παραδείγματα. "Avá yr Υὰρ Ev τοῖς παραδείγµασι, xai τὸ ὅμοιον θεωρεῖσθαι καὶ τὸ παρηλλαγμένον, ἐπεὶ οὗ Y παράδειγµα; τὸ yàp tv πᾶσιν ὅμοιο, esse rebus prorsus similia, ac hujusmodi, ut nihil B «αὐτὸν ἂν εἴη, χαὶ οὐ παράδειγµα, xal μάλιστα ἐπὶ omnino desideretur; quandoquidem in exemplis, tum id quod simile est, tum id quod diversum est, τῶνθείων. ᾽Αδύνατον γὰρ Ev πᾶσιν ὅμοιον εὑρεῖν παρά- δειγµα, ἐπί τε τῆς θεολογίας, ἐπί τε τῆς οἰχονομίας, perspicere oportet, eo quod exempla sint. Nam quod omni ex porte simile est, ea ipsa res est, non exemplum, idque potissimum in Deo. Neque enim fleri potest, ut exemplum omnino simiie reperia- tur, sive cum de Deo, sive cum de incarnatione sermo habetur, CAP. XXVII. Quod Verbi divinitas ab anima et corpore insepara- bilis manserit, etiam in. Domini morte : et quod una inlerim persona persliterit. Cum Dominus noster Jesus Christus ab omni peccati labe purus esset : Non euim peccatum fecit, qui peccatum tollit mundi ; nec dolus inventus. est in ore ejus *, morti nequaquam subjectus erat : si- quidem per peccatum inors introivit in mundum 19. Moritur itaque, mortem salutis nostra causa sus- cipiens, ac seipsum Patri pro nobis hostiam olfe- rens. In eum eniii deliqueramus, eique proinde redemptionis nostrae prelium pendendum erat, ut hoc pacto a condemnatione liberaremur. Absit enim, ut Domini sanguis oblatus tyranno fuerit**. Accedit itaque mors, corporisqye escam avide deglutiens di- vinitatis hamo transfigitur: atque degustato insonte ΚΕΦΑΛ. KZ' [0A"]. Περὶ τοῦ ἀχώριστον διαμεῖγαι τὴ» τοῦ Λόγου θεότητα τῆς γυχῆς xal τοῦ σώματος, xal ἐν τῷ θανάτῳ τοῦ Κυρίου, xal μίαν διαµεῖναι ὑπόστασιν. ᾽Αναμάρτητος ὢν 6 Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦὺς Χριστός Ἁμαρτίαν γὰρ οὐκ ἐποίησεν, ὁ αἴρων τὴν ἆμαρ- τίαν τοῦ κόσμου, οὐδὲ εὑρέθη δόΊος ἓν τῷ στό- pari αὐτοῦ: οὐχ ὑπέχειτο θανάτῳ, εἴπερ διὰ τῆς ἁμαρτίας εἰς τὸν χόσμον εἰσῆλθεν ὁ θάνατος. θΘν/- σχει τοίνυν, τὸν ὑπὲρ ἡμῶν θάνατον ἀναδεχόμενος, καὶ ἑαυτὸν τῷ Πατρὶ προσφἑρει θυσἰαν ὑπὲρ ἡμῶν, αὐτῷ γὰρ πεπλημμελήχαμεν, χαὶ αὐτὸν ἔδει τὸ ὑπὲρ ἡμῶν λύτρον δέξασθαι, καὶ οὕτως ἡμᾶς λνυθῆναι τῆς χατακρίσεως ' μὴ γὰρ Υένοιτο τῷ τυράννῳ οὐ τοῦ Δεσπότου προσενεχθῆναι αἷμα. Πρόσεισι τοιγαροῦν ὁ θάνατος, χαὶ χαταπιὼν τὸ σώματος δέλεαρ, τῷ τῆς θεότητος ἁγχίστρῳ περιπείρεται, xal ἄναμαρ- * Athan. lib. De salut. advent. Christi. * Isa. Lut, 9; Joan. 1, 39. !** Rom. v, 13. |: Greg. or. 48. VARLE LECTIONES. ο Cod. S. Hil. multique alii ὥσπερ γὰρ ἡλίου. Et paulo post τέμνει vel τἐμνῃ. ip Y Cod. S. Hil. ἐπεὶ οὖν. ^w S. Hil. Regii . quidam et Colb. 2 πολλῷ πλεον. ! Edita ἐπιχέει. * Cod. egii multi et Colb. eb. Sic velus inierp. posuit quia non est exemplum. Faber melius alioqui nom esset exemplum. NOTAE. quosque Photius, cod. 46, Theodoreto assignat, D accidisse, καὶ οὐχὶ Θεὺς διὰ σαρχὸς ἔπαθεν, non ut Marius vero Mercator rerum gestarum sequalis, Etherio Tyanensi. Quin post Chalcedonense con- cilium pessime audierunt monachi Scythe, quod propositionem banc, Unus de Trinitate passus est, defenderent, quam Petrus Fullo primus invexisse ferebatur. Hacc tamen posimodum a quinta synodo admissa est, sublata omni Apollinarii aut Eutychis Theopaschitarumve hzresis suspicione. llorum autem causa Noster subjungit : Deilatem vero carne passam, aut Deum per carnem. passum, non. item. Qui praiverat Athanasius, lib. De salut. adventu Christi, ubi postremam hanc propositionem bla- sphemiz notat : Φεῦ τῆς βλασφηµίας, Scriptura do- cente, per Dei voluntatem in carne. ejus passionem Deus per carnem sit passus. Attamen Fulgentius, ad 5 quest. Ferrandi respondit, absque fidei dis- pendio dici posse, divinitatem carne vel per car- nem passam esae, quia deitas à persona Verbi noa distinguitur : et subinde Ferrandus, epist ad Ane tol., ait: Si respondeamus quod respondere debe- mus; passa est, sed secundum carnem, ipsa tamen in hoc quod est. impassibilis permanens. Quse pro monachis Scythis ambo scripserunt. Sed castigatier est Grzcorum theologia, si quosdam ezcipias, pata Acacium Melitinensem, Saturninum, et alios, qui in deitatem ipsam dolores ei mortem incaute re- funderent, 1091 DE FIDE ORTHODOXA LIB. ΠΠ. 1098 τπτου xal ζωοποιοῦ γευσάµενος σώματος, διαφθεί- A ac vivifico corpore, ipsa interit, omnes quos olim ρεται, xal πάντας ἀνάχει, οὓς πάλαι χατέπιεν. Ἕσπερ yàp τὸ σχότος τῇ τοῦ φωτὸς ἐπεισαγωγχῇ ἐξαφανίζεται, οὕτως ἡ φθορὰ τῇ τῆς ζωῆς προσ- θολῇ ἀπελαύνετα:, χαὶ γίνεται πᾶσι ζωὴ, φθορὰ δὲ τῷ φθείραντι. El χαὶ τέθνηχε (50) τοιγαροῦν ὡς ἄνθρωπος, xal ἡ ἁγία αὐτοῦ doy) τοῦ ἀκράντου διῃρέθη σώματος, ἀλλ' fj θεότης ἀχώριατος ἀμφοτέρων διέµεινε , τῆς τε φυχῆς φηµι καὶ τοῦ σώματος, xat οὐδὲ οὕτως fj µία ὑπόστασις εἰς δύο ὑποστάσεις διῄρηται:' τό «s γὰρ σῶμα xal ἡ φυχἣ χατὰ ταυτὸν ἐξ ἀρχῆς ἐν τῇ τοῦ Λόχου ὑποστάσει ἔσχον τὴν ὕπαρξιν, xal ἐν τῷ θανάτῳ ἀλλήλων διαιρεθέντα, ἕχαστον αὐτῶν ἔμεινε, τὴν µίαν τοῦ Λόγου ὑπόστασιν ἔχοντα. Ὥστε ἡ µία τοῦ Λόγου ὑπόστασις, τοῦ τε Λόχου, xal τῆς φυχῆς, xai τοῦ σώματος ὑπηρχεν ὑπόστασις * οὐδέποτε γὰρ οὔτε ἡ φυχἠ, οὔτε τὸ σῶμα ἰδίαν ἔσχον ὑπόστασιν παρὰ τὴν τοῦ Λόγου ὑπόστασιν, µία δὲ ἀεὶ ἡ τοῦ Λόγου ὑπόστασις, χαὶ οὐδέποτε δύο. "ate µία ἀεὶ ἡ τοῦ Χριστοῦ ὑπόστασις. El γὰρ xalx τοπικῶς τοῦ σώματος ἡ φυχἣ χεχώριστο, ἀλλ᾽ ὑποστατιχῶς διά τοῦ Λόγου ἥνωτο. absorpserat evomens. Velut enim tenebra iuducia luce submoventur, ita corruptio vitz: appulsu de- pellitur, omnibusque accidit vita, corruptori au- tem interitus. Christi persona una, nusquam a se, etsi partibus distractis, divisa, — 951 Quamvis igitur Cliristus ut homo mortem obierit, sanctaque ipsius anima ab immaculato corpore distracta sit, divinitas tamen a neutro, hoc est, nec ab anima, nec a corpore quoquo modo sejuncta est : neque propterea per- sona una in duas divisa fuit. Siquidem et corpus el anima simul ab initio in Verbi persona exsisten- tiam habuerunt ; ac licet in morte divulsa sint, utrumque tamen eorum unam Verbi personam qua subsisteret, semper habuit. Quamobrem wna eademque Verbi hypostasis, tum verbi, tum cor- poris erat hypostasis. Neque enim unquam ant anima, aut corpus peculiarem, atque a Ver- bi subsistentia distinctam subsistentiam habuit ; verum una semper fuit Verbi hypostasis οἱ subsi- stentia, nec unquam duplex. Idcirco.una quoque semper Christi persona fuit. Tametsi enim quoad locum anima a corpore sejuncta erat ; bypostatice nihilominus per Verbum uniebatur. ΚΕΦΑΛ. KH' [OB'). Περὶ φθορᾶς xal διαφθορᾶς. Τὸ τῆς φθορᾶς (57) ὄνομα δύο σηµαίνει. Σημαίνει CAP. XXVIII. De corruptione et corruptela. Corruptio duplez : prioti genere corruptibile Chri- VARUE LECTIONES. x Cod. S. Hl. et alii multi ὥστε εἰ xat. Quidam διὸ εἰ x33. R. 4 χαὶ εἰ xat. Y R. 2 et Colb. 1 fyovto. NOT. E. [] (56) Εἰ xal τἐθνγηκε. Quamvis : etc. Epiphanius, hares. 69, ait Christum, cum di- ceret, Deus meus, Deus meus, utquid me dereliquisti? significasse τὴν θεότητα σὺν τῇ duy?) xwovupévnv ἐπὶ τὸ καταλεῖφαι τὸ ἅγιον copa, deitatem cum unima in ῥγοεϊπείµ fuisse, ut sanctum corpus dese- rerel. Hic solus est e Grecis quem ita censuisse noverim, si Apollinarium excipias, qui animam rationalem aliam a deitate in Christo non agno- scerel, ac Domini mortem separatione deitatis a corpore putaret accidiese , cum e contrario, ut docet. Athanasius, lib. De incarnatione Christi, et De salutari adventu ejus, incarnatio ostensa sit im cruce, et per effluxionem sanguinis ex carne confirmata. Émissam | vocem οὗ χωρισμὸν — Osó- τητος, non sejunciionem deitatis , sed mortificatio- sem -orporis declarasse , μήτε τῆς θεότητος τοῦ σώματος ἐν τῷ τάφῳ ἀπολιμπανομένης, μήτε τῆς quy ic ἐν τῷ δη χωριζοµένης, quando divinitas nec corpus in sepulcro , nec animam in inferno. desti- tuerit. Plura addit qux legenda sunt. Nec negotiuin facessunt hec verba prolixa alterius orationis ejusdem de incarnatione Verbi, El μὲν οὖν Ἶν πάλιν νοσΏσαν σῶμα, xai Em ὄψει πάντων διαλυθεὶς ἀπ᾿ αὐτοῦ ὁ Λόγος * Jam si corpus egritudine [aborasset, et in omnium oculis ab eo Verbum soluto nexu dis- cessisset , non sine dedecore habitum [uisset , etc. Qu: dicta solummodo sunt ad eos revincendos, qui sibi fiuxissent, satius fuisse Christum mortem aliam ab ignominiosa illa quam pertulit per cru- cem, obire. Gregorius vero Nyssenus, lib. 1 Cont. Ewnom. t. Il, p. 55, Verbum a corpore quod sus- ceperat, sejunctum in morte non fuisse confirmat Ῥλταοι, GR. XCIV. gitur Christus, C hoc effato, quod liodieque perseverat, quod Verbum se mel assumpsit, nunquam Uimisit : χωρισθεῖσα δὲ οὐδετέρου ᾧ ἅπαξ συνανεχκράθη * Α neutro separata deitas esl, quicum semel contemperata fuil. Epist. ad Eustath. enarrat , veluti Damascenus, qui fa- ctum sit, uL sejunctis per morten corpore et anima, una duntaxat hypostasis exstiterit, scilicet 6:à τὴν ἐγκειμένην θεότητα , propter. insertam. utrique Verbi deitatem. Per corpus enim, quod erat in corde lerre superatum fuisse illum, cujus erat mortis im- perium. (57) Τὸ δὲ τῆς φθορᾶς. Corruptionis vero vocc- bulum. Incorrupticole duplici presertim argu- mento contendebant, Domini corpus ab omni lz- sione vel corruplione semper fuisse liberum ; nimirum quia non fleri posset ut corruptionem non deponeret, quod Verbo unitum erat : ad hzc, novum colestemque Adamum eximi debuisse a corruplione, quam velustus ante peccatum nonu D admiserat. Momentum prius Sinaita convellit, p. 295 (τῆς Ὁδηγοῦ. Non attendunt , inqnit , non alia de causa divinum Verbum, quod celestis ignis est et consumens , humanam naturam assumpsisse, εἰ ph διὰ τὰ τοιαῦτα ἡμῶν πάθη, nisi propter nostras ejusmodi affectiones , ὅπως lvoca: ταῦτα τῇ ἰδίᾳ toU νοερου πυρὸς φύσει τῆς θεότητος, ὥσπερ Ev χωνευτηρίῳ ἀποχαθάρῃ τὸν ἄνθρωπον , ul iis pro- prie intellectualis ignis nature, divinitatis scilicet, unitis, hominem velut in fornace purgaret, restitue- retque illi impassibilitatis, soliditatis, immortalitatis et fragrantic statui, quo sub primum ortum ornaius erat. Ad secundum quod attinet, Leontius, in diz- logo contra illos, respondet, Dominum sumpsis:e 39 1092) S. JOANNIS DAMASCENTI 11m sti rorpus anie resurrectionem ;. posteriori, incor- A yàp τὰ ἀνθρώπινα ταῦτα πάθη, πεῖναν, δίφαν, χό- ruptibile, — Corruptionis 3 vocabuli duplex est significatio. Nam et pro humanis hisce perpessio- ' nibus usurpatur, nempe fame, siti, lassitudine, clavorum perforatione, morte, seu animz a cor- pore separatione, aliisque id genus : quo quidem sensu corruptioni obnoxium fuisse Domini corpus dicimus : hec enim ommia sponte suscepit. Ac rursus corruptionis vox perfectam corporis in elementa ex quibus compositum est, dissolutio- nem exstinctionemque significat; qua etiam a ple- risque διαφθορὰ appellatur. Qued quidem corru- ποὺ, τὴν τῶν Ίλων διάτρησιν, θάνατον, fi cot χωρι- σμὸν φυχῆς Ex τοῦ σώματος, xaX τὰ τοιαῦτα. Κατὰ τοῦτο τὸ σηµαινόµενον φθαρτὸν τὸ τοῦ Κυρίου σῶμά φαμεν. Πάντα yàp ταῦτα ἐχουσίως ἀνέλαδε. "Σημαίνει δὲ ἡ φθορὰ καὶ τὴν τελείαν τοῦ σώματος εἰς τὰ ἐξ ὧν συνετέθη στοιχεῖα, διάλυσιν xaY ἆφα- νισµόν * ftt, μᾶλλον ὑπὸ πολλῶν διαφθορὰ ὀνομᾶ- ζεται. Ταύτης πεῖραν τὸ τοῦ Κυρίου copa οὐχ ἔσχεν, ὥς φησιν ὁ προφήτης Δαθίδ' "Orc οὖκ ἔγκα- τα.είψεις τὴν ψυχήν µου εἰς δη», οὐξὲ δώσεις τὸν ὅσιόν σου ἰδεῖν διαφθοράν. ptionis genus Domini corpus ezpertum non fuit, ut 3it David propheta : Quoniam mon derelinques animam meam in. inferno, nec dabis sanctum tuum videre corruptionem **. 959 Juliani et Gaiani heresis. — Quocirca de B priore corruptionis significatione, incorruptibile ante resurrectionem fuisse Domini corpus, ad in- star vesani illius Juliani et Gaiani, asserere im- pium est. Nam si incorruptibile erat, non certe ejusdem nobiscum substantiz fuit : quin et hiomi- num tantum opinione, ac non vere ea conligerint, qui? contigisse evangeliste memorant, fames, sitis, clavi, lateris vulnus, mors. Quse si opina- tione duntaxat exstiterunt, illusio igitur ac mera larva erat lhumanitatis assumptze mysterium, at- que adeo opinione ac non vere factus erit homo ; et opinione ac non vere salus nobis allata erit : quod absit! et qui talia affirmant, a salute prorsus excidant !'*. Nos vero salutem veram consecuti sumus et consequemur. Caeterum se- C cunda corruptionis significatione, incorruptibile corpus Domini confitemur, quemadmodum saneti Patres nobis tradiderunt. Quin secundum priorem hunc quoque sensum post Salvatoris resurrectio- nem incorruptibile item corpus ipsius dicimus. Nam et corpori nostro Dominus resurrectionem, ac subinde incorruptionem per corpus suum do- navit, ut qui et resurrectionis et impassibilitatis primitig nobis factus sit 15, Oportet, ait. divinus Apostolus, corruptibile hoc induere incorruptionem 15. 13 Leont. De sect. act. 10, et Dial. p. 295. !'*'I Cor. xv, 20. ῦ ibid. 5 “Αφθαρτον μὲν οὖν τὸ τοῦ Κυρίου σῶμα λέγειν χατὰ τὸν παράφρονα Ἰουλιανὸν καὶ Γαϊανὸν, χατὰ τὸ * πρῶτον τῆς φθορᾶς σηµαινόµενον, πρὸ τῆς ἆνα- στάσεως , ἁσεθές. El γὰρ ἁδιάφθαρτον, οὖχ ὁμοοῦ- σιον ἡμῖν, ἀλλά xo δοχήσει, xal οὖκ ἀληθείᾳ γέγο- νεν, ἃ Ὑεγονέναι φησὶ τὸ Εὐαγγέλιον, τὴν πεῖναν, τὴν δίφαν, τοὺς ἤλους, τὴν τῆς πλευρᾶς νύξιν, τὸν θάνατον. Ei δὲ δοχκήσει véyove, φεναχισμὸς καὶ σχηνὴ τὸ τῆς οἰχονομίας µυστήριον, xal Ooxfcet, xai οὐχ ἁληθείᾳ γἐγόνεν ἄνθρωπος, xai δοχἑσε;, χαὶ οὐχ ἀληθείᾳ σεσώσµεθα ’ ἀλλ ἄπαχε, χαὶ οἱ ταῦτα λέγοντες τῆς σωτηρίας ἁμοιρείτωσαν. Η μεῖς δὲ τῆς ἁληθοῦς σωτηρίας ἐτύχομεν xal Ξευξόμεθα. Κατὰ δὲ τὸ δεύτερον τῆς φθορᾶς σηµαινόῄενον. ἄφθαρτον , ftot ἁδιάφθορον ὁμολογοῦμεν τὸ τοῦ Κυρίου σῶμα, χαθὼς ἡμῖν οἱ θεοφόροι Ἡατέρες παραδεδώκασι ' μετὰ μέντοι τὴν Ex. νεκρῶν τοῦ Σωτῆρος ἀνάστασιν, xal κατὰ τὸ πρῶτον σηµαινό- µενον, ἄφθαρτον τὸ τοῦ Κυρίου σῶμά φαμεν ' xal τῷ ἡμετέρῳ γὰρ σώματι τήν τε ἀνάστασιν καὶ ch μετὰ ταῦτα ἀφθαρσίαν ὁ Κύριος διὰ τοῦ ἰδίου ἐδω- ρἡσατο σώματος, αὐτὸς ἁπαρχὴ τῆς τε ἀναστάσεως, xaX τῆς ἀφθαρσίας, χαὶ τῆς ἀπαθείας * ἡμῖν γενό- µενος. Δεῖ γὰρ τὸ φθαρτὸν τοῦτο ἑνδύσασθαι ádg0apc (av, φησὶν ὁ θεῖος ᾿Απόστολος. cont, Aphthartodoc. 3 Psal. xv, 10. '* Anast. Sinait. in 'οδη7ῷ, VARLE LECTIONES. * Cod. S. Hil. et alii plurimi "Αφθαρτον μὲν οὖν κατὰ τὸν παράφρονα (Colb. ἰ ἄφρονα) Ἰουλιανὸν καὶ Γαϊανὸν λέγειν, χατὰ τὀ. α Regg. ἀθανασίας : sic Faber immortalitatem posuit. NOTAE. corpus, δποῖον, οὐχὶ τοῦ πρωτοπλάστου µόνον, ἀλλὰ D Patres dicunt. Sed de his non est nunc disputawi xai τὸ ἡμέτερον ' οὐ γὰρ δι αὐτὸν ἐχεῖνον Άλθεν µόνον, ἀλλά xal δι ἡμᾶς , quale erat, non solum Adami corpus , sed ettam nostrum : utpote qui non illius duntaxat cawsa venerit, verum etiam nostri. Cum enim communis esset morbus, valde absurdum [uisset, unius quidem esse similem, ceterorum vero dissimilem : quinimo Adamum in prima constitu- ΙΗΟπὲ sua non. habuisse ut in totum esset immorta- lis, µητιδήγε, xal τὸ ἄφθαρτον , quanto minus ut incorruptibilis : alioqui οὐκ ἂν οἶμαι τοῦ ξύλου τῆς ζωης προσεδέησεν, opus ei non [ωῖεκεί ligno vila, cujus párticipatione privalus per peccatum fuit , ut tempus , ὅτι μηδὲ δόγµα τὸ κατὰ τὸν ᾽Αδὰμ ενγ- χάνει. dogma quippe fidei non est id quod ad Adami statum spectat. Non venit. Dominus salvum facturus Adamum insontem, ut. similis ei fieret , sed magis peccati reum et jam lapsum , ἵνα 6h συμπετονθὼς αὐτῷ , ut una cum illo patiens , una quoque secum eum suscitaret. Quia vero heretici ex Patrum que- rumdam auctoritatibus inferebant Christi corpus fuisse a corruptione liberum, duplex illud corre- pete distinguit genus, quod Noster initio capitis edisserit. 1101 ΚΕΦΑΛ. Κθ’ [OT"]. Περὶ τῆς ἐν τῷ ᾷδῃ καθόδου. Κάτεισιν εἰς ἅδην (58) ψυχἠ τεθεωµένη, ἵνα ὥσπερ τοῖς bv γῇ ὁ τῆς δικαιοσύνης ἀνέτειλεν ἥλιος, οὕτω xaX τοῖς ὑπὸ γῆν ἓν σχότει καὶ σχιᾷ θανάτου b χαθ- ημένοις ἐπιλάμψῃ τὸ φῶς ἵν ὥσπερ τοῖς Ev. Y) εὐπγγελίσατο εἰρήνην, αἰχμαλώτοις ἄφεσιν, xai τυφλοῖς ἀνάθλεψιν, xal τοῖς μὲν πιστεύσασι γέγονεν αἴτιος σωτηρίας αἰωνίου, τοῖς δὲ ἀπειθῄσασιν, ἀπιστίας ἔλεγχος, οὕτω xal τοῖς ἓν ἆδου (59) * "Iva αὑτῷ πᾶν γόνυ κἀμνψῃ ἐπουρανγίων καὶ ἐπιγείων xul καταχθογίων, καὶ οὕτω τοὺς ἀπ αἰώνων 9 λύσας πεπεδηµένους, αὖθις Ex νεκρῶν ἀνεφοίτησεν, ὁδοποιήσας ἡμῖν τὴν ἀνάστασιν. ΡΕ FIDE ORTHODOXA LIB. IV. 1132 CAP. XXIX. De descensu ad inferos. Ob id porro deificata anima ad inferos descen- dit, ut quemadmodum his qui in terra versapan- tur justiti:e Sol ortus erat 7, ita etiam illis qui subtus terram, in tenebris et umbra mortis sede- bant, illuceret !* : ac sicut iis qui in terra erant, pacem, captivis remissionem, czecis visum evange- lizaverat !, atque illis quidem qui crediderant salutis auctor exstiterat, incredulos autem infide- litatis arguerat : sic etiam eis, qui in inferno erant *? : Ut ipsi omne genu flecteretur, colestium, terrestrium. et. infernorum ?!. Hoc pacto, solutis illis, qui ab omni zvo vineti (tenebantur, ipse rursus a morte ad vitam rediit, viam nobis ad re- B surrcectionem sternens. *' Malach. iv, 2. !* Isa. τσ, 2. !* δα. ισι, 1; Luc. iv, 19. ?* {ρου in, 19. ?! Philipp. wu, 10. VARLE LECTIONES, b Deerat θανάτου in editis. c Codices fere omnes &v' αἰῶνος. Vetus interpr. a secto. NOTE. 58) Κάτεισι εἰς dónv. Ob id porro, etc. Chri- sti anima ad inferna loca descendisse tradunt uni- versim Patres. Tametsi Rufinus in Expos. Symb. voces istas descendit ad inferos, apostolico Sym* bolo adjectas dicat, atque idem sonare, atque, sepultus est. lpse tamen, quibusdam iuterjectis, catholicam traditionem confirmat : Fediit victor a morittis, inquit, inferni spolia secum trahens. De- erant quoque in prisco Orientalium symbolo, quod Cyrillus Hieros. in Catechesibus explicabat, et Marcellus Ancyranus Julio papz obtulit in epi- stola, quam refert Epiplianius * descensum tamen ad inferos eleganter describit idem Cyrillus, catech, 44. Vetus porro illud symbolum in Oriente obso- levit, velut eliam symbolum aliud Ecclesiz Antio- chenz, quod semel atque iterum profertur a Cas- siano, lib. v Cont. Nestor. laudatumque est, et ab Eusebio et clericis CP. in Contestat. cont. Nestor. postquam ab Epbesina et Chalcedonensi synodis vetitum est ne alia formula adhiberetur reter Niceruam , que integra a Grecis inter ipsas aptisnii caeremonias recitatur. (59) Οὕτω xal τοῖς ἐν ᾖδου. lia etiam illis qui in inferno erant. Alludit ad hunc Epist. 1 Petri, c. m, locum : In quo et his qui in carcere. erant spiritibus veniens praedicavit , qui inereduli fuerant uliquando, quando exspectabant Dei patientiam in diebus Noe, ete. Propter quem lren:zus, lib. iv, c. 45, ait, Christum descendisse in ea qua sunt sub terra, el. evangelizasse remissam peccalorum exasi- stentem | iis qui credunt in eum. Crediderunt autem in eum omnes qui sperabant in eum, id est qwi ad- ventum ejus pranuntiaverunt, et dispositionibus ejus servierunt, justi, et patriarche, et prophete, quibus similiter ut nobis remisit peccata. De qua remissione iterum legi debet, cap. 50. Theologus, orat. 429 : Si in infernum descendat, inquil, simul descende : eq mysteria cognosce qug Christus illic gessit : an omnes prorsus suo adventu salvos fecerit , 3| x&àxzi τοὺς πιστεύοντας, an ees duntaxal qui illic quoque crediderunt. 1n eumdem sensum respondetur «ιο. stioni inter Ánastasianas; atque ex nescio qua vi- sione narratur, Platonem primum fuisse corum qui Christo apud iuferos crediderunt. Consimilia liabet auctor orationis De illis qui in Christo dor- mierunt , quem a Joanne nostro diversum esse ostendemus. Philastrius vero Brixiensis haereticos censet illos, qui dicunt Dominum in infernum de- scendisse, et omnibus etiam ibidem annuntiasse, ul confitentes ibidem salvarentur. Cxterum. ZVEcume- nius ad locum Petri quei attuli, docet eos dun- taxat ad Clristum in inferis conversos csse, qui ita comparati erant, quando in vivis agebant, ut si tunc illis predicasset, in eum credidissent. LIBER QUARTUS. ΚΕΦΑΛ. A' [047]. Περὶ τῶν μετὰ τὴν ἁνάστασυ.. Met δὲ «hj £x νεχρῶν ἀνάστασιν, πάντα μὲν τὰ πάθη ἀπέθετο * φθορὰν λέγω, πεϊνάν τε χαὶ δίφαν, Όπνον xaX χάµατον, xal τὰ τοιαῦτα. El γὰρ καὶ ἐγεύσατο βρώσεως μετὰ τὴν ἀνάστασιν, ἀλλ οὗ CAP. 1. 2539 De iis que resurrectionem secuta sunt. Christus post resurrectionem | impassibilis. Cur posti eam cibum sumpserit. Humana omnia in 60 integra.— Postquam autem Christus à morte resur- rexit, omnes quidem :gritudines exuit, puta cor- 1083 S. JOANNIS DAMASCENI | 3 1084 tivit. Dominus autem adversarii conatum propul- A xat ἡμῖν εὐχαταγώνιστα γένηται, xal ὁ νέος ᾿Αδὰμ savit, et instar fumi discussit : ut quz ipsum in- τὸν παλαιὸν ἀνασώσηται. vaserunt passiones , atque ab eo superata sunt, a nobis etiain facile vinci possent, sicque adeo no- vus Adain veterem salvaret. : In eo naturaliter et. supra naturam nostre pas- siones. — Denique naturales passianes nostre, et secundum naturam in Christo erant, et supra na- turam. Etenim secundum naturam in illo cieban- tur, cum naturam pati sincret qu: carni eraut propria : supra naturam autem , quia in Domino, quae naturalia erant, voluntatem minime praver- tebant. Neque enim coactum quid in eo conspici- tur, sed omnia voluntaria. Volens enim fame, vo- lens siti, volem ineta, volens morte affectus est. CAP. XXI. De ignorantia εἰ servitute; Christi anima ex unione ab omni ignoratione li- bera. — Nosse oportet ** Christum ignorantem et servam naturam assumpsisse. Hominis quippe na- tura Dei conditoris sui serva est, nec futurorum pollet scientia. Quare si de Gregorii Theologi sen- tentia , id quod videtur ab eo quod mente percipi- tur, distraxeris, serva et ignorans caro dicitur. Ve- rum ob persons identitatem atque indivulsam unio- nem , Domini anima futurorum cognitione, ut et reliquis mirabilibus locupletata est. Velut enim hominum caro suapte natura secundum hypostasim ο Greg. Naz. orat. 36. 'Apéet τὰ quatxà ἡμῶν πάθη χατὰ φύσιο, καὶ ὑπὲρ φύσιν σαν ἓν τῷ Χριστῷ. Κατὰ φύσιν μὲν γὰρ ἐχινεῖτο £v αὐτῷ, ὅτε παρεχώρει τῇ σαρχὶ πα- θεῖν τὰ ἴδια : ὑπὲρ φύσιν δὲ, ὅτι οὐ i προηχεῖτο ἐν τῷ Κυρίῳ τῆς θελήσεως τὰ φυσιχά΄ οὐδὲν γὰρ tvay- χασμένυν ἐπ᾽ αὐτοῦ θεωρεῖται, ἀλλὰ πάντα ἐχούσ'α. Θέλων γὰρ ἐπείνησε, θέλων ἑδίψησε, θέλων ἔδει- λίασε, θέλων ἀπέθανεν. ΚΕΦΛΛ. ΚΑ’ [SE']. Περὶ ἁγγοίας καὶ δου.λείας. Ast γινώσχειν (50) ὅτι τὴν μὲν ἀγνοοῦσαν xat δού- λην ἀνέλαδεν φύσιν * xal γὰρ δούλη ἐστὶν ἡ ἀνθρώπου φύσις τοῦ ποίησαντος αὐτὴν θεοῦ, xal οὐκ ἔχει «tv τῶν μελλόντων γνῶσιν. Ἐὰν οὖν, κατὰ τὸν θεολόγον Γρηγόριον, χωρίσης τὸ ὀρώμενον τοῦ νοουµένου, δούλη τε λέγεται xal ἀγνοοῦσα ἡ σὰρξ, διὰ δὲ τὴν τῆς ὑποστάσεως ταυτότητα, xal τὴν ἁδιάσπαστον ἕνωσιν χατεπλούὐτησεν fj τοῦ Κυρίου Φυχη τὴν τῶν µελλόντων γνῶσιν, ὡς xal τὰς λοιπὰς θεοσηµείας. Ὥσπερ γὰρ fj σὰρξ τῶν ἀνθρώπων χατὰ τὴν οἰχείαν φύσιν οὐχ ἔστι ζωοποιὸς, fj 6b τοῦ Κυρίου σὰρς VARLE LECTIONES. ) Cod. S. Hil. Regii omnes preter unum, o5 γὰρ. Ita Colb. 4, οἱ Ν. R. 2427 οὐδὲ γὰρ. Vetus interpr. 16Η enim. NOTAE. (50) Δεῖ γινώσκειν. Nosse oportet, etc. Ariani ob C res occultas ignorare, non quod sibi abstrusum illa verha Marci xiu, 32. De. illa hora nemo sit, neque Filius, nisi Pater, intulerant Filium alterius esse natura 4 paterna. Catholici ignorasse Chri- stum, non qua Dei, sed qua hominis Filius esset. Theodorus Mopsuestenus Christum addiscendo profecisse asseruit. Posth:xec Themistius Severi a&- secla cum niagistro contendere ausus est, multa Christum huumano more nesciisse ; ut, cum Laza- rum suscilaturus astanres. rogavit : Ubi posuistis eum ? dixitque, neque Filium scirediem judicii. Dc hoc errore cum monacli Palestini Gregorium papan sciscitati essent, Eulogio Alexandrino mu- nus eis respondendi creditum fuit. Isque, ut refert Photius, cod. 250, incunctanter docuit nihi) pror- sus Domino, etiam ut homo erat, latuisse, hocque in dubium vocare, θράσους ἐπισφαλοὺς, periculosa: temeritatis esse. Eorum qua de Christo dicuntur, quedam illi xav' ἀλήθειαν, secundum veritatem convenire, puta famem, sitim, etc., quedam χατὰ ἀναφορὰν, per relationem, ut ad ipsum proprie non perlineant, sed ad eos quorum ipse caput est, ut cum peccatum οἱ maledictio nostri causa (actus dicitur ; hujusque generis esse iguorationem, quam psalmus Lxxvni ezprimit , Tu scis imsipientiam meam. Ceterum sciscitatione nescientiam continuo non indicari, cum Deus ipse ab Adamo qusesierit, Ubi es? Censere quosdam Christum, propter cerias raliones, κατ’ οἰχονομίαν, negasse se scire diem judicii, ut a curiosiori quassitatione discipulos avocaret, Ad hiec, eum inscientiam professum esse propter naturam quam gerebat, cujus propriuu sit quidquam fuerit, Posteriorem hunc sensum, qui Cyrilli et Naziauzeni est, approbat. Noster, multis- que verior judicatur. Subjungit Eulogius, si qui- piam eorum humanitatis ergo ignorantiam in Sal- vatore concesserunt, οὐχ ὡς δόγµα τουτο mpo3hvsy- xav, non uti dogma [idei id protulisse, sed ut furori obsisterent Arianorum, liumana omnia que in Chri- sto erant, in Unigeniti deitatem trans(erentium, quo increatum. Dei Verbum esse creaturam evincerent, Quamobrem οἰκονομιχώτερον habita temports, et personarum ralione, censuisse, wt de humanitate potius, quam de deilate dicerentur. Hxc Eulogius, eujus librum utriusque Ecclesiz Patrum traditioni consentaneum esse Gregorius declaravit, lib. x, epist. 95. Sophronius, epist. ad Serg. eo maxime iu Themistium invehitur, quod cum unam Cliristo naturain. concederet, huuc. mere hominetn, non Deum fuisse innueret. Nihilominus Leontius , p act. 10 De sect. non adeo de his subtiliter inqmiren- dum, ait, quando nec ipsa synodus (Chalcedonensis utique) de isto dogmate sollicita. (uit. Iv ἱστέον, ὅτι οἱ πολλοὶ τῶν Πατέρων», σχεδὸν δὲ πάντες φα:νον- ται λέγοντες αὑτὸν ἁγνοεῖν, Sciendum est. Patres complures, imo pene omnes dicere quod ignoraveril. Nam quia ejusdem uc nos substantia est, atque ita comparatum est, ut ignorantes simus, δηλον ὅτι xat αὐτὸς ἡγνόει, plane ipse quoque ignorabat. (Quin etiam Scripiura dicit e&um profecisse, tum. statur , tum sapientia, discendo utique quod-nescicbat. Scd de hoa iterum ad eap. 32. 1085 DE FIDE ORTHODOXA LIB. Ili. 1086 , ἑνωθεῖσα χαθ᾽ ὑπόστασιν αὑτῷ τῷ Os Λόγῳ, τῆς A vivifica non est; Domini autem caro Deo Verbo μὲν κατὰ φύσιν θνητότητος οὐχ ἀπέστη, ζωρποιὸς δὲ Υέγονε, διὰ τὴν πρὺς τὸν Λόγον xaÜ' ὑπόστασιν ἕνωσιν, χαὶ οὐ δυνάµεθα λέγειν ὅτι οὐκ ἦν xat ἔστιν ἀεὶ ζωοποιός' οὕτως ἡ μὲν ἀνθρωπίνη φύσις οὐ- σιωδῶς οὐ χέχτηται τὴν τῶν μελλόντων γνῶσιν ' ἡ δὲ τοῦ Κυρίου duy?) διὰ τὴν πρὸς αὐτὸν τὸν θ5ὸν Λόγον ἔνωσιν, καὶ τὴν ὑποστατικὴν ταυτότητα κατ- επλούτησεν, ὡς ἔφην, μετὰ τῶν Xov» θεοση- μειῶν, χα) τὴν τῶν µελλόντων γνῶσι». Ἱστέον δὲ (51) ὅτι οὐδὲ δοῦλον k αὐτὸν λέγειν δυ- νάμεθα τὸ γὰρ τῆς δουλείας xal τῆς δεσποτείας ὄνομα οὗ φύσεώς εἰσι γνωρίσματα, ἀλλὰ τῶν» πρός τι, ὥσπερ τὸ τῆς πατρότητος χαὶ τὸ τῆς υἱότητος. Ταῦτα γὰρ οὐκ οὐσίας, ἀλλὰ σχέσεώς ἐστι δτλωτικά. unita , non quidem a naturali mortalitate exempta fuit, sed tamen ob hypostaticam cum Verbo unie- nem vivifica facta est, nec dicere fas est eam, vel non vivificam fuisse, vel non semper esse : sie humana natura , suapte quidem essentia futurorum aotitiam non habet ; at Domini anima ob unionem cum ipso Deo Verbo et hypostasis identitatem , ut reliquorum miraculorum potestate, sic etiam fw- turarum rerum , ut dixi, cognitione ditata fuit. 2G Christus servus. dici non potest: licet na- Iura quam asswmpeit ex semet serva sil. Nestoriana haresis dicere quod Ghristus servus sit. —Mllud quo- que sciendum est, eum ne servum quidem dicere nos posse: servitutis enim et dominationis voca- Ὥσπερ οὖν xal bmi τῆς ἀγνοίας εἴπομεν, ὅτι ἐὰν B bula non naturas, sed quie ad aliquid referuntur, ἰσχναῖς ἐπινοίαις, ftot vou λεπταῖς φαντασίαις, δι- έλῃς τὸ χτιστὸν ἐκ τοῦ ἀχτίστου, δούλη ἐστὶν ἡ σὰρξ, εἰ μὴ ἥνωτο à. τῷ θεῷ Aóqtp* ἅπαξ δὲ ἑνωθεῖσα καθ᾽ ὑπόστασιν, πῶς ἔσται δούλη; Εἷς γὰρ àv ὁ Χριστὺς, οὗ δύναται δοῦλος ἑαυτοῦ εἶναι xal Κύριος ' ταῦτα γὰρ οὐ τῶν ἁπλῶς λεγομένων εἰσὶν, ἀλλὰ τῶν πρὸς ἕτερον. Τίνος οὖν ἔσται δοῦλος; Τοῦ Πατρός; Οὐκ- οὖν οὗ πάντα ὅσα ἔχει ὁ Πατῆρ xai τοῦ Υἱοῦ εἰσιν, εἴπερ τοῦ Πατρός ἐστι δούλος, ἑαυτοῦ δὲ οὐδαμῶς. Πῶς δὲ περὶ ἡμῶν λέγει ὁ ᾿Απόστολος '"Ώστε οὐκ- έτι el δοῦ.]ος, ἀ-.1) υἱὸς, δι αὐτοῦ υἱοτεθέντων, εἷ- περ αὐτὸς δοῦλός ἔατι; Προσηγορικῶς οὖν λέγεται δοῦλος, οὐχ αὐτὸς Qv τοῦτο, δι ἡμᾶς δὲ δούλου µορ- φὴν εἰληρὼς, xai δοῦλος μεθ) ἡμῶν κεχλημένος. Απαθὶς γὰρ ὢν, δι ἡμᾶς ἐδούλευσε πάθεσι, καὶ € ἑιχονος τῆς ἡμῶν σωτηρίας Υέγονεν. Οἱ δὲ λέγον- τες αὐτὸν δοῦλον διιστῶσι τὸν ἕνα Χριστὸν εἰς δύο, καθάπερ Νεστόριος. Ἡμεῖς δὲ Δ:σπότην αὐτόν qa- μεν καὶ Κύριον πἀσηςτῆς κτίσεως, τὸν ἕνα Χριστὸν, τὸν αὐτὸν ὁμοῦ Θεόν τε καὶ ἄνθρωπον, καὶ πάντα εἰδέναι' Ἐν αὐτῷ γάρ εἰσι πάντες οἱ θησαυροὶ εῆς coglac καὶ τῆς γγώσεως, οἱ ἀἁπόχρυφοι. indicant, ut paternitatis et filiationis voces. Ekee enim non essentjam, sed relationem declarant. Sicut ergo de ignorantia a nobis dictum est, si exilibus cogitationibus, hoc est subtilibus animi coneiderationibus, id quod creatum est, ab ἵη- creato sejunxeris, servilis est caro, nisi Dco Verbo copulata esset. At cum semel secundum hy- postasim unita sit, quonam pacto serva erit? Cum enim Christus unus sit, suiipsius profecto et ser- vus et Dominus esse non polest. Hec enim nom ex iis eunt qux absolute dicuntur, sed qua rela- tione ad alterum. Cujusnam igitur servus erit? Pa- trisne 7 Ergo non omnia quz liabet Pater, Filii quo- que sunt. Siquidem Patris servus est, sui autem ipsius minime. Quonam autem modo de nobis , qui per eum adoptati sumus, Apostolus ait : /(aque jam non est servus, sed filius **, siquidem ipae &ervus exsistat? Ex quo patet eum appellatione sola dici servum, cum loc winime sit, verum nostri causa servi formam susceperit, servusque nobiscum sit vocatus. Nam cum ab omni passione immunis esset, nostri causa passionibus servivit , $alutisque nostre ministerio perfanctus est. lli autem qui servum eum dicunt, unum Cliristum ad instar Nestorii in duos dividunt. At nos herum ipsum dicimus , omniumque creaturarum Dominum, unum Christum , eumdem simul Deum atque hominem, ct qui sciat omnia ; Ju ipso enim sunt omnes ihesawri sapientie et scientie absconditi "*. ΚΕΦΑΛΛ. KB' [347]. Περὶ προχοπῆς. ΕΠ ροχόπτειν δὲ λέγεται σοφίᾳ, xal ἡλιχίφᾳ, καὶ χά- 87 Greg. Naz. orat. 24. ** Galat . iv, 7. CAP. XXII. De profectu, Christi profectus sapientia εἰ gratia. Gratia Chri- ** Coloss. 1, 9$. VARLE LECTIONES. * Nonnulli codd, δούλην. ! Duo ced. fjvwsat. | NOTAE. (M) Ἰστέον δὲ. [Mud quoque sciendum, eic. ϱ λανῶν, Dulianornm meminit, qui forsan ita sunt Qnaamvis Patres Arianis concesserint Christum ob assumptam naturam servum in Scriptura vocttari ; atta pen ad Nestorianam fraudem declinandam, ob ea muncupatione Noster censet. abstinendum. (Quo vero auctore, assequi mon potui. Multa Patrum quinti, sexti, septimique sscali volumins perie- runt, quorum aliqua dum hzc scriberet, ob oculos habebat. Sophronius, epist. ad Serg. post Mar- ciauislas haereticos qui $xculo νι prodierunt, Aov- appellati, quia Cliristum in servorum ordinem re. digerent, Ejusdem sententiz fuerunt Felix et Eli- p»ndus quos Adrianus et synodus Francofordien- θἱθ dapmavere, Al vero. S. Thomas in part, quest. 20, art. 1, docet nihil prohibere Christum dicere Pairi subjectum, vel servum propter naturam m : convenientius tamen esse hanc determina- lionem apponere ; quemadmodum dicendus non est creatura ad evitandum errorem Arti, ctc. 1081 S. JOANNIS DAMASCENI 108$ & anima ex uniene et ut. in capite εἰ fonte. — Pro- A ριτι,τῇ μὲν ἡλιχίᾳ αὔξων, διὰ δὲ τῆς αὐξέσεως (52) Qcere autem sapientia eL xtate et gratia idcirco dicitar **, quod setate quidem cresceret ; per ztatis autem augmentum , sapientiam quz in se erat, in lucem proferret ; ac propterea quod hominum in sapientia et gratia progressum , paternzeque vo- luntatis expletionem , hoc est, hominum in Deum üdem atque salutem, profectum suum duceret, ubique quod nostrum erat sibi vindicans *!. Qui autem sic eum sapientia et gratia profecisse aiunt , tanquam borum incrementum acciperet, non a primo carnis ortu factam esse 447 unionem as- serunt , nec unionem secundum hyvpostasim tuen- tur ; verum vanissimo Nestorio potius auscultan- tes, unionem quamdam secundum affectionem et respectum, ac nudam inhabitationem prodigiose B fingunt, nescientes nec μα dicunt, nec de quibus afirmant **. Nam si caro a primo statim ortu vere Deo unita est ; imo potius in ipso exstitit, et iden- titatem secundum hypostasim cum eo habuit ; qui fieri potuit, ut non omnibus prorsus sapientie gratieque dotibus affluxerit? Non quidem ut gra- . tiam participaret , nec per gratiam in communio- nem eorum qua Verbi erant venirel ; quin potius τῆς ἡλιχίας τὴν ἑνυπάρχουσαν αὑτῷ σοφίαν elc qa- νέρωσιν ἅἄγων * ἔτι δὲ τὴν τῶν ἀνθρώπων ἓν σοφίᾳ χαὶ χάριτι προχοπὴν, xaX τὴν τελείωσιν τῆς τοῦ Πατρὸς εὐδοχίας, Ίγουν τὴν τῶν ἀνθρώπων θεογνωσίαντε xal σωτηρίαν, οἰχείαν προκοπὴν ποιούµενος, xat οἰχειού- µενος πανταχοῦ τὸ ἡμέτερον. Οἱ δὲ προχόπτειν αὖ- "τὸν λέχοντες Gola xal χάριτι, ὡς προσθήχην τού- των δεχόµενον , οὐχ ἓξ ἄχρας ὑπάρζεως τῆς σαρχὸς γεγενῆσθαι τὴν ἕνωσιν λέγουσιν, οὐδὲ τὴν χαθ) ὑπό- στασιν, ἕνωσιν πρεσθεύουσι, Νεπτορίῳ δὲ τῷ µαταιό- Φρονι πείθοµαι, σχετιχὴν ἔνωσιν, καὶ ψιλὴν ἑνοίχτσιν τερατεύονται, μὴ γινώσκοντες μήτε ἃ «έγουσι, pice περὶ τίνων διαθεδαιοῦγται. El γὰρ ἀληθὼῶς ἠνώθη τῷ Gcp Λόγῳ ἡ σὰρξ ἐξ ἄχρας ὑπάρξεως, μᾶλλον δὲ ἐν αὐτῷ ὑπῆρξε xal τὴν ὑπυστατικὴν πρὸς αὐτὴν ἔσχε ταυτότητα, πῶς οὗ τελείως χατεπλού- «noe πᾶσαν σηφίαν xaY χάριν; Οὐχ αὐτὴ τῆς χάριτος µεταλαμθάνουσα, οὐδὲ χατὰ χάριν τῶν τοῦ Aóyou µετέχουσα, ἀλλὰ μᾶλλον διὰ τὴν x20! ὑπύστασιν ἕνω- σιν τῶν τε ἀνθρωπίνων, τῶν τε θείων τοῦ ἑνὸς Xpt- στοῦ γΣγο"ότων ' ἐπειδὴ ὁ αὐτὸς ἣν θεός τε ὁμοῦ xal ἄνθρωπος τὴν χάριν. xal τὴν σοφίαν, xaX πάντων τῶν ἀγαθῶν «hy. πληρότητα τῷ χόσμῳ πηγάζσουσα. ob unionem illam secundum hypostasim, cum humana dívinaque unius Christi propria facta es- sent , quippe qui Deus simul homoque erat, gratiam , et sapientiam, et bonorum omnium pleni- tudinem fontis instar mundo profuderit. CAP. XXIII. De timore. ΚΕΦΛΛ. KI* |ZZ]. Περὶ 6siAlac. Timor duplex. Quis timor naturalis, et ut iu Chri- C Τὸ τῆς δειλίας ὄνομα διπλην ἔχει τὴν ἔννοιαν, sto. — Timoris nomen duplicem habet intellectum. Est enim timor naturalis, quando anima sejungi non vult a corpore ob naturalem affectionem οἱ necessitudinem, qui ex ipsomet ortu ab opifice ei insita est, qua fit ut pertimescat, angatur, el mortem recuset, Cujus timoris hec definitio cst : Timor naturalis est vis sibi esse vindicandi cum contractione **. Nam quia cuncta ex nihilo a Con- ditore rerum producta sunt, idcirco naturaliter esse appelunt, haudquaquam vero non essc. llis aulem a natura proprium est, υἱ in ea ferantur, quorum ope consistunt. Quocirea Dci quoque Fi- lius, cum factus esset liomo, hunc appetitum ha- ** Luc. u, 52. *! Greg. Naz. orat. 20 et 36. Athanasius, lib. 1v Cont. Arianos, haud alio inodo Christum profecisse sapientia censet, quam am« pliori deitatis suze ostensione, συνεπιδέδοται Ev αὐτῷ ἡ τῆς V javéguess. Nec abludit Theologus, epist. 1, ad Cledon. in qua Apollinarii criminatio- nes propulsat. At orat. 20, humanitati quoque ac- cretionem sapientia accessisse negal. Proficiebat ᾽ ut etate, inquit, sic et sapientia ; Οὐ τῷ λαμθάνειν ταῦτα αὔξησιν, non ut lucc incrementum caperent (nam illo qui ab initio perfectus fuit, quid esse per[ectius queat), ἀλλὰ τῷ xatà μικρὸν ταῦτα παραγυμνοῦ- σθαι, xat παρεχφαίνεσθαι, sed cum sensim ea dete- gerentur, et in. lucem. prodirent. Conciuit Cyrillus, lb. 11 Cont, Nestor., quorum sensum Noster hic Ἔστι γὰρ δειλία φυσιχὴ, μὴ θελούσης τῆς φυχῆς διαιρεθῆναι τοῦ σώματος, διὰ τὴν ἐξ ἀρχῆς ὑπὸ τοῦ Δημιουρχγοῦ ἑντεθεῖσαν αὐτῇ φυσιχὴν συμπάθειἀν τε καὶ οἰχειότητα, bv ἣν φυσιχῶς φοδεῖται xal ἁγωνιᾷ xai παραιτεῖται τὺν θάνατον, ἧς ὄρος * χατὰ φύσιν. δειλία ἐστὶ δύναµις χατὰ συστολὴν τοῦ ὄντος ἀνθ- εχτιχή. El γὰρ ἐκ τοῦ μὴ ὄντος εἰς τὸ εἶναι παρήχθη ὑπὸ τοῦ Δημιουργοῦ τὰ πάντα, τοῦ εἶναι, xal οὗ τοῦ μὴ εἶναι τὴν ἔφεσιν ἔχει φυσιχῶς. Τούτων δὲ κατὰ φύσιν ἴδιον, ἡ πρὺς τὰ συατατιχὰ ὁρμή χαὶ ὁ θεὺς Λόγος τοίνυν ἄνθρωπος γενόμενος ἔσχε ταύττν τὶν ἔφεσιν, Ev μὲν τοῖς συστατιχοῖς τῆς φύσεως τὴν ὁρμῆὴν ἑνδειξάμενος βρὠσεώς τε χαὶ πόσεως, ὕπνου ** [ Tim. 1, Ἱ. * Max. Dial. cum Pyrrho. ο NOTA. 92) Διὰ δὲ τῆς αὐξήσεως. Per etatis autem, etc. D enarrat ; tum alium addit ex Theologi orat. 56. S. Maximus, Dial. cum Pyrrh. ad Nestorianam labem accedere ait, quisquis Dominum addiscendo pro- fecisse dicat ; nec dissentit auctor Quaestionum ad orthodoxos inter opera Justini M. Quocirca mirari subit, Leontium Agnoetis concessisse Christum ; qua bomo erat, mulia nescivi-se, qu:e proficiendo sapientia et aetate didicerit. Legerat utique librum Ambrosii De incarnatione, qui a-temporibus Ephc- sini concilii in linguain Gracam conversus fuerat, el in quo dicitur Ghristus profecisse, e(ale homi- nis, ita οἱ sapientia hominis : unde concluditur con- tra Apollinareum in eo fuissc sensum, seu mentein hominis. Idem repererat in libro Nysseni adversus hunc harctieum, n. 28. ) 089 DE FIDE ORTHODOXA LIB. ΠΠ. 1090 τε Σφιέμενος, xat φυσικῶς By meípa τούτων γενόµε- A buit, suam quidem erga illa qus: naturam consti- vog * Ey δὲ τοῖς φθαρτιχοῖς thv ἀφορμὴν, ὡς ἐν τῷ καιρῷ πάθους ἑκουσίως τὴν πρὸς τὸν θάνατον συ- στολὴν ποιήσασθα!. Εἰ γὰρ xal νόμῳ φύσεως ἐγίνετο τὰ γινόμενα, AAA οὐ καθ ἡμᾶς ἠναγχασμένως. Ἑκουσίως τὰρ τὰ φυσιχὰ θέλων χατεδἐξατο. "oce αὐτὴ ἡ δειλία, χαὶ ὁ φόδος, καὶ fj ἀγωνία, τῶν φυ- σιχῶν ἐστι xal ἁδιαθλήτων παθῶν, xal μὴ ὑποχει- µένων ἁμαρτίᾳ. tuunt propensionem estendens, tum cibi potus- que et somni cupiditate, tum facto horum ex nature legibus periculo ; in iis autem quz inte- ritum pariunt, fugam pratendens, ut passionis tempore mortis timore voluntarie compressionem admiserit. Quanquam enim nature lege fiebant, quz fiebant ; at non ut in nobis vi ei necessario, Ea siquidem qua natura erant, sponte et libens suscepil. Ac proinde metus hie, et trepidatio, pavorque, naturalis et inculpata, nec subjecta pec- calo affectio est. "Ἔστι πάλιν δειλία, ἡ tx προδοσίας λογισμῶν συν- ισταµένη, χαὶ ἀπιστίας, xal τοῦ ἀγνοεῖν τὴν τοῦ θανάτου (pav, ὡς ὅταν νυχτὸς δειλιῶμεν Φψόφου τινὸς γινομένου” τις παρὰ φύσιν ἐστὶν, fjv xal B quis mortis horam ignoret, exsurgit : ὁριξόμενοι λέγομεν * παρὰ φύσιν δειλία ἐστὶ παρά- λογος συστολή. Ταύτην ὁ Κύριος οὗ προσήῄχατο; διὸ οὐδὲ ἑἐδειλίασέ ποτε, εἰ μῆ ἐν τῷ τοῦ πάθους χαιρῷ, εἰ χαὶ οἰχονομιχῶς ἑαυτὸν συνέστελλε πολλάκις ' οὗ γὰρ ἡγνόει τὸν κα.ρὀν. "Qt. δὲ ἁληθῶς ἑδειλίασε, φησὶν ὁ ἱερὺς 'A0avá- σιος Ev τῷ χατὰ τοῦ ᾽Απολιναρίου λόγῳ « Διὰ τοῦτο ὁ Κύριος ἔλεγεν' Nov ἡ γυχἠή µου τετάρακται. Τὸ δὲ, vor, τοῦτό ἐστιν, ὅτε ἠθέλησεν, ὅμως μέντοι τὸ ὃν ἐπιδείχνυται' οὐ γὰρ τὸ μὴ ὃν ὡς παρὸν ὠνό- µαξεν, ὡς δοχἠσει γινοµένων τῶν λεγομένων φύ- cet γὰρ καὶ ἁληθείᾳ τὰ πάντα ἐγίνετο. » Καὶ μεθ) ἕτερα * « Οὐδαμῶς δὲ θεότης πάθος προσ[εται, δίχα C πάσχοντος σώματος, οὐδὲ ταραχΏν καὶ λύπην ἐπι- δείχνυται, δίχα ψυχῆς λυπουµένης καὶ ταρασσοµένης; οὔτε ἁδημονεῖ xal προσεύχεται, δίχα νοῄσεως ἁδη- µονοῦσης xal προσευχοµένης ἀλλὰ γὰρ κἂν μὴ ἠττήματι φύσεως συνέθαινε τὰ γινόμενα, ἀλλ) ἔπι- δείξει ὑπάρξεως ἐγίνετο m, » Τὸ δὲ, ἠττήματι φύ- σεως μὴ συμόαίνειν τὰ γινόμενα, τὸ μὴ ἀχουσίως ταῦτα ὑπομένειν, δηλοῖ. Quis non naturalis. Hunc Christus non admisit- —E4 rursum aliud timoris genus, quod ex cogi- tationum defectione et diffidentia, exque eo quod ut cum noctu, oborto aliquo strgpitu, timore afficimur : qui quidem timor non naturalis est, sicque defi- nitur: Timor non naturalis, est improvisa con- tractio, llunc porro timorem Dominus non as- sumpsit. Quapropter nunquam timuit, nisi passio- nis tempore : etsi alioqui certo consilio ssepe se subduxit. Non enim tempus ignorabat. Quod autem vere timuerit, testis est sanctus Athanasius in Oratione adversus Apollinarium his verbis: « Ob eam causam dicebat Dominus : Nunc anima mea turbata est **. Quod autem ait, nunc, idem est ac, cum voluit. Attamen id quod erat ostendit. Non enim illud quod non erat, ae si 9/48 adesset, nominavit : perinde scilicet ac si in speciem duntaxat fierent ea quas dicebantur. Natura enim ac vere omnia flebant.» Ac post alia : Nullo autem modo Jivinitas passionem recipit sine corpore quod patiatur, nec sine anima que triste- tur ac turbetur, turbationem moeroremque osten- dit : neque anxia est, el exorat mente nequaquam anxia et exorante. Etenim quamvis non victae na- ture consternatione ista contingerent, attamen facta sunt ut quis esset palam innotesceret **. » Quod autem non nature succumbentis ignavia contingerent, qua flebant, hinc liquet quod . haud invitus ea sustinuerit. ΚΕΦΛΛ. KA' [EH']. Περὶ τῆς τοῦ Κυρίου προσευχῆς. Προσευχή ἐστιν ἀνάθδασις νοῦ πρὸς θεὸν, f| αἴτη- CAP. XXIV. De Domini oratione. Quid. oratio, atque ut Christus oraverit. — Oratio σις τῶν προσηχόντων παρὰ θευῦ. Πῶς τοίνυν ó Kó- p est ascensus mentis in Deum: aut eorum quae proc ἐπὶ Λαζάρου, καὶ bv τῷ χαιρῷ τοῦ πάθους προσηύχετο; Οὔτε γὰρ ἀναθάσεως τῆς πρὸς τὸν θεὸν ἐδεῖτο ὁ ἅγιος αὐτοῦ νοῦς, ἅπαξ χαθ) ὑπόστασιν τῷ θεῷ Δόγῳ ἠνωμένος, οὔτε τῆς παρὰ θεοῦ al- τήσεως * εἷς γάρ ἔστιν ὁ Χριστός ἀλλά τὸ ἡμέτερον οἰχειούμενος ? πρόσωπον, xal τυπῶν ἐν ἑαυτῷ τὸ Ἠμέτερον, xal ὑπογραμμὸς ἡμῖν γενόμενος, καὶ δι- δάσχων ἡμᾶς παρὰ θεοῦ αἰτεῖν, καὶ πρὸς αὐτὸν ἀνατείνεσθαι, χαὶ διὰ τοῦ ἁγίου αὐτοῦ νοῦ ὁδοποιῶν ὃν Joan, xi, 27. em. ο. S. Athanas. De salktiri. adventu. Christi, contra Apollinarem, consentanea sunt postulatio a Deo. Qui ergo fie- bat ut Dominus in Lazari suscilatione ac passio- nis tempore oraret? neque enim sancta ipsius mens elevatione in Deum egebat, quippe qua se- mel Deo secundum hypostasim unita esset ; nec rursum ei opus erat, ut quidquam a Deo postularet (unus enim est Christus), verum quia personam nostram sustinebat, id quod nostrum erat in seipso exprimens, sese nobis exemplum przbuit, versus VARI LECTIONES. * Reg. 4, Colb. 1 ἑπράττετο. Vetus interpr. agebantur. R. 2994 γίνετο τὰ τελούμενα. 3 Cod. S. Hit. R. 3, Colb. 4 οἰχειωσάμενος. 10901 S. JOANNIS DAMASCENI 109? docendo nos a Deo postulare et mentes ad illum Α ἡμῖν τὴν πρὸς θεὸν ἀνάθασιν ^. Ὥσπερ Ἱὰρ τὰ erigere, perque sanctam mentem snam ascensum nobis 3d Deum muniendo. Quemadmodum ** enim passiones tolerabat, nt nobis, sicut dicebam, ascen- sum ad Deum stermeret, et pro nobis, velut Joanni aiebat, justitiam omnem impleret *!, nos- que cum Patre reconciliaret : sic etiam ut euin ceu principium el causam sui honore aflceret, seque Deo minime adversari cemmonstraret. Nam quando Lazari causa dieebat : Pater, gratias «go tibi, quoniam audisti me. Ego autem sciebam quia semper me audis; sed propter populum qui circum- stat, dixi, wt credant quia iu me misisti "5 annon cuivis perspicuum est eum non alia de causa his πάθη ὑπέμεινεν, ἡμῖν τὴν xet' αὑτῶν νίχην βρα- θεύων, οὕτω xal προσεύχεται, ἡμῖν ὁδοποιῶν, ὁς ἔφην, τὴν πρὸς θεὸν ἀνάδασιν, xaX ὑπὲρ ἡμῶν πᾶ- δαν διχαιοσύνην πληρῶν, ὡς ἔφη πρὸς Ἰωάννην, xai χαταλλάττων ἡμῖν τὸν ἑαυτοῦ Πατέρα, χαὶ ὡς &pykv xaX αἰτίαν τοῦτον τιμῶν, καὶ δειχνὺς, ὣς oOx ἔστυ ἀντίθεος,. Ὅτε μὲν γὰρ ἔλεγεν ἐπὶ Λαξάρον, Πά- τερ, εὐχαριστῶ σοι, ὅτι ἠχουσάς µου. Εγὼ Cà {δειν, ὅτι πἀντοτέ µου ἀχούεις, ἆ.1.1ὰ διὰ cir παρεστηκότα δχ.Ίον εἶπον, ἵνα γνγῶσιν, ὅτι σύ µε ἀπέστειᾶας, o9. πᾶσι σαφέστατον πέφυχεν, ὅτι ὥς ἑαυτοῦ καὶ αἰτίαν τιμῶν τὸν ἑαντοῦ Πατέρα, xal δειχνὺς ὡς οὖκ ἔστιν ἀντίθεος, ταῦτα ἔφησεν P; verbis usum esse, nisi ut Patrem, tanquam sui principium et causam honoraret, seque Deo ne- quaquam adversari ostenderet **, Rursus cum ita loquebatur : Pater, si possibile B est, transeat α me caliz iste. Verumtamen non sic- wt ego volo, sed sicut. tw*; annon quisvis liquido perspicit *, eum idcirco sic esse locutum, ut nos Dei solius opem in tentationibus implorare, di- vinamque voluntatem nos(re anteponere doceret : imsuper ut ostenderet, ea qus nóstre nature erahüt, vere. sua fecisse, duasque voluntates, na- tnrales quidem illas, naturisque ipsius congruen- tes, c:eterum nequaquam contrarias vere habuisse. Pater, inquit tanquam ejusdem cum ipso sub- stantiz, si possibile est ; non velut ignoraret ita loquens ( ecquid: enim Deo impossibile esse queat ?), verum ut nos exinde voluntati nostre divinam ante- ferre disceremus. Hoc enim solummodo impossi- bile est, quod Deus non vnit, nec permittit *: C Verumtamen non sicut ego volo, sed sicut tu. Tan- quam 4/49 Deus, eundem cum Patre voluntatem "Ote δὲ Dsye* Πάτερ, εἰ Óvracór, παρε.ἰθέτω áz' ἐμοῦ τὸ ποτήριον τοῦτο" π.1ἠν οὐχ ὡς ἑγὼ θέλω, &AA' ὡς σὺ, οὐ παντί που δηλόν ἐστιν, ὡς ᾿διδάσχων ἡμᾶς ἓν τοῖς πειρασμοῖς παρὰ µόνου τοῦ θεοῦ αἱτεῖν τὴν βοῄθειαν, καὶ τὸ θεῖον του ἡμετέρου προκρίνειν θελήµατος, xal δειχνὺς, ὡς ἁληθῶς τὰ τῆς ἡμετέρας φχειώσατο φύσεως, ὅτι τε χατὰ ἁλή- Octav δύο θελήματα, φυσιχὰ μὲν, καὶ τῶν αὐτοῦ κατάλληλα φύσεων, ἀλλ οὐχ ὑπεναντία χέχτηται; Πάτερ, «nov, ὡς ὁμοούσιος, εἰ δυνατὸν, oix ἀγνοῶν ' τί δὲ χαὶ τῷ θεῷ ἀδύνατον;» ἁλλὰ παιδ- αγωγῶν ἡμᾶς τὸ Üctoy τοῦ ἡμετέρου προχρίνειν θε- λήµατος. Τούτο γὰρ µόνον ἀδύνατον, ὃ Orbe 4 o) βούλετα:, οὐδὲ παραχωρεῖ. IA» οὐχ ὡς ἐγὼ 0632, d..l ὡς σύ ὡς μὲν cbe, ταντοτελῆς iv τῷ Πατρί. ὡς δὲ ἄνθρωπος, τὸ τῆς ἀνθρωπότητος φυσικῶς iv- δείχνυται θέληµα * τοῦτο γὰρ φυσιχῶς παραιτεῖται τὸν θάνατον. habet : et velut. autem homo, humanitatis voluntatem naturaliter ostendit. Hzc enim naturaliter mortem refugit. At vero illud, Deus meus, Deus meus, ut quid dereliquisti me *? quia personam nostram gerebat, pronuntiavit. Neque enim Deum suum Patrem dixisset, nisi id quod sub aspectum cadit, ab eo quod intellectu capiebatur, subtili mentis imagi- Τὸ 6€: Θεό µου (95), θεό µου, Ίνα εἰ us ἐγκατ- έιπες; τὸ ἡμέτερον οἰχειούμενος ἔφησε mpóa- ωπον. Οὔτε γὰρ θεὸς αὑτοῦ ὁ Πατὴρ, εἰ µή ve διαι. ρεθέντος ἰσχναῖς τοῦ vou φαντασίαις τοῦ ὁρωμέν» ἐχ τοῦ νουυµένον, τἀσσοιτὀ μεθ) ἡμῶν, οὔτε δὲ xaz- ** Matth, Greg. Naz. orat. 36. *' Math. ui, 15. ** Joan. n, 44. ** Greg. Naz. orat. 42; Chrys. hor. 65 in Joan. * Mattb. xxvi, 39. * Chrys. iu Cat. in Matth. xxvi... * Greg. orat. 26. * Mauh. xívis, 46. VARLE LECTIONES. ο Reg. 1 ἀνάθασιν, xal καταλλάττων, etc. cxteris omissis, perinde ac in Colb. 1959, in cujus margine hee librarius supplevit. P? Absunt in eod. S. Hil. aliisque multis. *.Cod. S. 1 Gs5;. R. alter ὅπερ ὁθεάς. lii. R. 5 οι Ν. 6 6 v NOTE. (62) TO δὲ, θεά µου. IHiud vero, Deus meus. Hec D ἡμέτερον, sed Noster accepit ex eral. 36 Nazianzeni, qui, cum a Paulo, I Cor. xv, Filium dici subjicieudum Patri intelligeret, quia futurum est ut homines qui membra illius sunt, Deo subjiciantur, Christo suuis faciente id quod nostrum est, ἑαυτοῦ ποιού- νος τὸ ἡμέτερον, subjungit, ejusdem generis esse, eus meus, Deus meus, ut quid me dereliquisti ? o) Te αὐτὸς ἑγχαταλέλειπται, ἡ ὑπὸ τοῦ Πατρὸς, 1j τῆς ἑαυτοῦ θεότητος, ὃ δοχεῖ τισι’ Non enim, ynod quidem putant, ipse vel a Patre, vel a deitate, quae passionem exiimueril, s adeo subtrazxerit, dereticius est: ἐν αὐτῷ δὲ, ὅπερ εἶπον, τυποῖ τὸ od aiebam, in seipso quod nostrum est exprimit. Nos enim eramus illi quondam dere- licti et contempti : nunc vero per illius impassibilis passionem sumus assumpli et salvali ;: eo utigme mo- do quo τὴν ἀφροσύνην ἡμῶν xal τὸ πλημμελὲς ol- χειούµενος, insipientiam nostram. et delictum — sibi orrogando, que sequuntur in psalmo pronuntiat, etc. Succinit Cyrillus, lib. De recta fide, ad reginss. Allanasius vero, lib. iv Cont. Arianos, et alii Christum eatenus a Patre relictum censent, qua- tenus ejus hureanitas, substractis auxiliis quibus ante fovebatur, penarum mortisque dolores acere bissimos experta est. 1093 DE FIDE ORTHODOXA 1.1B. ITI. 1024 ελείφθη ποτὲ ὑπὸ τῆς οἶχείας θεότητος, ἀλλ᾽ ἡμεῖς A natione. discretum f(uissct. Nec rursum a aua Άμεν οἱ ἐγχαταλελειμμένοι, xal zapeupapévot* ὥστε τὸ ἡμέτερον οἰχειούμενος πρόσωπον ταῦτα προσ- πύξατο. ἱ ΚΕΦΑΛ. ΚΔ [X87]. Περὶ οἰχειώσεως. Χρὴ δὲ εἰδέναι (54) ὡς δύο οἰχειώσεις εἰσί' µία φυσιχὴ xai οὐσιῴδης, xal µία προσωπικὴ xal σχε- τιχἠ. Φυσιχὴ μὲν οὖν καὶ οὐσιώδης, xa0' fv διὰ φιλανθρωπίαν ὁ Κύριος τὴν τε φύσιν ἡμῶν χαὶ τὰ ᾳυσιχὰ πάντα ἀνέλαδε, φύσει xaX ἀληθείᾳ γενόµε- vog ἄνθρωπος, χαὶ τῶν φυσιχῶν Ev πείρᾳ γενόμενος" προσωπιχὴ δὲ xaX σχετικὴ ", ὅτε τις τὸ ἑτέρου ὑπο- δύεται πρόσωπον διὰ σχἑσιν, οἶκτόν φημι, f] ἀγά- πην, xal ἀντ αὑτοῦ τοὺς ὑπὲρ αὑτοῦ ποιεῖται AÓ- γους μηδὲν αὐτῷ προσήῄχοντας * xa" ἣν τήν τε χατ- ἀραν χαὶ την ἐγχατάλειψιν ἡμῶν, xai τὰ τοιαῦτα οὐχ ὄντα φυσιχὰ, ox αὐτὸς ταῦτα (y f| γενόμενος, ᾠχειώσατο, ἀλλὰ τὸ ἡμέτερον ἀναλεχόμενος πρόσ- tov, xa μεθ) ἡμῶν τασσόµενος. Τοιοῦτον δέ ἔστι, χαὶ τὸ γεγόμενος ὑπὲρ ἡμῶν κατάρα. unquam diviuilate desertus fuit; sed nos erumus derelicti illi et contempti. Quamobrem personam nostram assumens lizec deprecatus est *. CAP. XXV. De appropriatione seu vindicalione Duobus modis sibi aliquis quidpiam suum f[acit, — Scire oportet * duplicem esse vindicationem, unam naturalem et substan!ialem alteram perso- nalem et secundum respectum. At naturalis qui- dem et substantialis est, qua Deus pro sua erga homines benevolentia, tum naturam nostram, tum omnia naturalia suscepit, natura et vere factus homo et ea expertus, qua in naturam nostram ca- dunL: quz vero personalis est et sceundum re- spectum,tunc locum habet, cum quis affectione qua- dan, miseratione puta, vel dilectione alterius per- sonam gerit, pro eo sermones nihil ad 8e attinen- tes illius vica proferens. Quo quidem vindicationis genere Dominus, tum maledictionem, tum dereli- clionem nostram, aliaque ejusmodi quz naturalia non sunt, sua ipse fecit : non ut ipse hoc essel, aut. unquam exstiterit; sed quia personam nostram subiens, in nostrum ordinem se ascriberet. Quo sensu sumitur illud : Factus est. pro. mobis maledi- ctum *. ΚΕΦΑΛ. Κα’ [O']. Περὶ τοῦ πάθους τοῦ σώματος τοῦ Kvplov, xal τῆς ἀπαθείας τῆς αὐτοὺ θεόεητος. Αὐτὺὸς οὖν ὁ τοῦ Θεοῦ Λάγος πάντα ὑπάμεινε σαρχὶ, τῆς θείας xat µάνης ἁπαθοῦς αὐτοῦ φύσεως ἀἁπαθοῦς µενούσης., Tou γὰρ ἑνὸς Χριστοῦ, τοῦ ἐκ θεότητός τε xal ἀνθρωπότητος συντεθειμέναν, àv θεότητί τς xal ἀνθρωπότητι ὄντος, πάσχοντος, τὸ μὲν παθητὸν, ὡς πεφυχὸς πάσχειν, ἔπασχεν, οὗ συν- έπασχε δὲ τὸ ἁπαθές. Ἡ μὲν γὰρ quyh παθητὴ οὖσα, τοῦ σώματος τεµνοµένου, αὐτὴ μὴ τεµνοµένη, συν- αλγεῖ xal συμπάσχει τῷ σώματι ἡ δὲ θεότης ἆπα- Ob οὖσα, οὐ συνέπασχε τῷ σώματι. CAP. XXVI. De corporis Domini passione, ipsiusque divinitatis impassibilitaie. Ipsum igitur Dei Verbum omnia carme pertulit, divina interim ae sola impaessibili ipsius natura ab emni perpessione immuni persistente. Nam cwm unus idemque Christus, qui ex divinitate et huma- nitate compositus est, inque divinitate et humani- tate exsistit, vere pateretur, pars quidem illa, qug naturali sua conditione hoc habebat, ut pati pos- set, patiebatur ; czeterum ea, qua impassibilis erat, haud simul patiebatur. Nam anima quidem, passi- bilis cum sit, tametsi inolse corpore ipsa minime iPcidatur, una tamen cum 9B corpore dolorem persensit : at deitas quia impassibilis est, mihi patiebatur commerci. Ἱστέον δὲ (55) ὅτι θεὸν μὲν σαρχὶ παθόντα φαμὲν, θεότητα δὲ σαρχὶ παθοῦσαν, f| θεὸν διὰ σαρχὺς πα- Deus carne passus non per carnem : nom passa dei- tes. — lllud porro sciendum, quod Deum quidem 5 Greg. Nyss., or. 96. * Max. ad Marin. in solut. 3 dubii. Theod.; Greg. Naz. orat. 56. " Galat. iu. 15. VARIA LECTIONES. * Deest xal cyscorh ia omnibus ferme codicihus ; nec reddidit vetus interpr. NOTAE. (54) Χρὴ δὲ εἰδέναι. Sciendum | est duplicem, etc. D σαρχικἀ, que carnis sunt propria faciens, ut et pat Vindicationem utramque Maximus distinguit solu- tione ! dubitat. Theod. Priorem, quam φυσιχὴν xal οὐσιώδη, naluralem οί substantialem vocant, Patres valde celebraut. Sua quippe fecit Deus qua humanitatis suut, ὠχείωται τὰ τοῦ σώματος, inquit Athanasius, lib. De sal. adv. Christi. Quo fit, ut carnein Verbi, animam Verbi, passionem Dei aliaque jd genus dicamus, haud secus atque animam et car- nem Petri. Nam ἀντίδοσις, sive communicatio proprie- l(atum,ex bac vindicatione nascitur. Oixstoutat toU ἰδίου σώματος τὰ πάθη ὁ 8s5; Λόγος, aiebal Alo- xandrinis Paulus Emesenys, xai πρὸς ἑαυτὸὺ ἀνα- φέρει, Deus Verbum proprii sui corporis, passiones sibi vindicat, el ad seipsum refert. Cyrillum owmitio «qui epist. ad monachos dixerat οἶκειούμενος τὰ ipsius proprium pronuntietur. Verum vindicationem lane gratendere, inconsiderationis εἰ impia εοφὲ- lationis taxat auctor epistole ad Caesarium mona- chum, qua Chrysostomi nomen prelert; ut vel iude colligas eum Nestorii erroribus imhotunr fuisse. Alterum genus οἰχειώσεως, Theologus in- dicat in eo loco, quem mode ad cap. reei- tavi. (68) Ἱστέον 06. lllud porro sciendum, etc. Non Nestorius modo, sed et Joannes Antiochenus Cum suis Orientalibus ideo presertim Cyrillum Apelli-. narismi insimulabant, quod, anath. 12, Deum cerne. paesum esse deliaivissel. Adversus eum editi sunt complures illi artieuli, qui Athanasii inecripti ο. — mine inter saneti hujus doctoris opera prodiere, 8 1095 S. ΦΟΑΝΝΙ5 DAMASCENI 1096 carne passum diciuus ; divinitatem autem carne A θόντα, οὐδαμῶς. El γὰρ ἡλίου * δένδρῳ ἔπι]ἁμπον- passam, aut Deum per carnem passum, non item. Sicut enim, si sole arbori illucente securis arbo- rem inciderit, sol tamen nihil ]z:sus manet ; a for- tiori, impassibilis Verbi divinitas carni secundum hypostasim unita, patiente carne incolumis man- Bit *. Et quemadmodum, si quis aquam ignito ferro infundat, id quod ita comparatum est, ut ab aqua afficiatur, hoc est ignis, ab aqua exstinguitur; ferrum autem omnis injuriz expers manet ( non enim a natura id habet ut ab aqua labefactetur ), multo magis certe divinitas qux sola ab omni per- pessione remota est, patiente carne nullam ipse passionem adinisit : quamvis alioqui ab illa inse- parabilis esset, Non enim necesse esl exempla esse rebus prorsus similia, ac hujusmodi, ut nihil omnino desideretur; quandoquidem in exemplis, tum id quod simile est, tum id quod diversum est, τος, ἡ ἀξίνη τέµνοι τὸ 6ivópov, ἄτμητος xat ἀπαθὴς διχµένει ὁ ἥλιος, πολλῷ μᾶλλον ἡ ἀἁπαθῆς τοῦ Λόγου θεότης καθ) ὑπόστασιν ἠνωμένη σαρχὶ, τῆς σαρχὸς πασχούσης ἀπαθὴς διαμένει. Καὶ ὥσπερ εἴ τις πεπν- ρακτωμένῳ σιδἠρῳ ἐπιχέοι * ὕδωρ, ὃ μὲν πέφυχε πάσχειν ὑπὸ τοῦ ὕδατος, τὸ πῦρ λέγω, σθέννυται, ἁθλαθὴς δὲ διαμένει ὁ σίδηρος ᾽ οὗ πέφυχε γὰρ ὑπὸ τοῦ ὕδατος διαφθείρεσθαι ' πολλῷ μᾶλλον α τῆς cap- χὺς πασχούσης, fj µόνη ἀἁπαθῆς θεότης τὸ πάθος οὐ προσήκατο, καὶ ἀχώριστος αὐτῆς διαµένουσα” oix ἀνάγχη γὰρ παντελῶ; καὶ ἀνελλιπῶς ἑἐοιχένα: τὰ παραδείγματα. ᾿Ανάγχη Υὰρ Ev τοῖς παραδείγµασι, xai τὸ ὅμοιον θεωρεῖσθαι χαὶ τὸ παρηλλαγμένον, ἐπεὶ o) Y παράδειγµα". τὸ yàp tv πᾶσιν ὅμοιον, B ταὐτὸν ἂν εἴη, καὶ o9. παράδειγµα, xal μάλιστα ἐπὶ τῶνθείων. ᾽Αδύνατον γὰρ Ev πᾶσιν ὅμοιον εὑρεῖν παρἀ- δειγµα, ἐπί τε τῆς θεολογίας, ἐπί τε τῆς οἰχονομίας, perspicere oportet, eo quod exempla sint. Nam quod omni ex porte simile est, ea ipsa res est, non exemplum, idque potissimum in Deo. Nequeenim fleri potest, ut. exemplum omnino simile reperia- tur, sive cum de Deo, sive cum de incarnatione sermo habetur, CAP. XXVII. Quod Verbi divinitas ab anima et corpore insepara- bilis manserit, etiam in. Domini morte : et quod una interim persona perstiterit. Cum Dominus noster Jesus Christus ab omni peccati labe purus esset : Non enim peccatum fecit, qui peccatum Lollit mundi ; nec dolus inventus. est in ore ejus*, morti nequaquam subjectus erat : si- quidem per peccatum inors introivit in mundum !^. Moritur itaque, mortem salutis nostr: causa sus- cipiens, ac seipsum Patri pro nobis hostiam offe- rens. In eum eniin deliqueramus, eique proinde redemptionis nostre pretium pendendum erat, ut hoc pacto acondemnatione liberaremur. Absit enim, ut Domini sanguis oblatus tyranno fuerit. Accedit itaque mors, corporisque escam avide deglutiens di- vinitatis hamo transfigitur: atque degustato insonte ΚΕΦΑΛ. KZ' [0A7. Περὶ τοῦ ἀχώριστον διαμεῖναι τὴν τοῦ Λόχου θεότητα της γυχῆς xal τοῦ σώματος, xal ἐν τῷ θανάτῳ toU Κυρίου, xal μίαν διαμεῖναι ὑπόστασι». ἸΑναμάρτητος ὢν ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοὺς Χριστός Ἁμαρτίαν γὰρ οὐχ ἐποίησεν, ὁ αἴρων τὴν ἆμαρ- tíar τοῦ κόσμου, οὐδὲ εὐρέθη δόΊος ἓν τῷ στό- µατι αὐτοῦ. οὐχ ὑπέχειτο θανάτῳ, εἴπερ διὰ τῆς ἁμαρτίας sig τὸν χόσμον εἰσῆλθεν 6 θάνατος. θν/- σχει τοίνυν, τὸν ὑπὲρ ἡμῶν θάνατον ἀναδεχόμενος, καὶ ἑαυτὸν τῷ Πατρὶ προσφέρει θυσἰαν ὑπὲρ ἡμῶν, αὐτῷ γὰρ πεπλημμελήχαμεν, xat αὐτὸν ἔδει τὸ ὑπὲρ ἡμῶν λύτρον δέξασθαι, xa οὕτως ἡμᾶς λυθῆναι τῆς χατακρίσεως ' μὴ γὰρ ὙΥένοιτο τῷ τυράννῳφ v5 τοῦ Δεσπότου προσενεχθῆναι αἷμα. Πρόσεισι τοιγαροῦν ὁ θάνατος, χαὶ χαταπιὼν τὸ σώματος δέλεαρ, τῷ τῆς θεότητος ἁγχίστρῳ περιπείρεται, xai ἄναμαρ- * Athan. lib. De salut. advent. Christi. 152. Li, 9; Joan. 1, 290. !* Rom. v, 14. !! Greg. or. 48. VARLE LECTIONES. ' * Cod. S. Hil. multique alii Fest λίου. Et paulo post τέμνει vel c£ vn. *'Edita ἐπιχέει. ip πλέον. " Cod. S Meri multi et Colb. S. Hil. Regii . quidam et Colb. 2 πο * Cod. . Hil. ἐπεὶ οὖν. eb. Sic velus interp. posuit quia non est exemplum. Faber melius alioqui non esset exemplum. NOTAE. quosque Photius, cod. 46, Theodoreto assignat, D accidisse, xal οὐχὶ θεὸς διὰ σαρχὸς ἔπαθεν, mon αἱ Marius vero Mercator rerum gestarum sequalis, Etherio Tyanensi. Quin post Chalcedonense con- cilium pessime audierunt monachi Scythas, quod propositionem banc, Unus de Trinitate passus est, defenderent, quam Petrus Fullo primus invexisse ferebatur. Haec tamen postmodum a quinta synodo admissa est, sublata omni Apollinarii aut Eutychis Theopaschitarumve b:zresis suspicione. llorum autem causa Noster subjungit : Deilatem vero carne passam, aut Deum per carnem. passum, non. item. Qui preiverat Athanasius, lib. De: salut. adventu Christi, ubi postremam hanc propositionem bla- sphemiz notat : Φεῦ τῆς βλασφημίας, Scriptura do- cente, per Dei voluntatem in carne ejus passionem Deus per carnem sit passus. Attamen Fulgentius, ad 5 quest. Ferrandi respondit, absque fidei dis- pendio dici posse, divinitatem carne vel per car- nem passam esse, quia deitas à persona Verbi noa distinguitur : et subinde Ferrandus, epist ad Ane- tol., ait: Si respondeamus quod respondere debe- mus; passa est, sed secundum carnem, ipsa (amen in hoc quod est. impassibilis permanens. Quz monachis Scythis ambo scripserunt. Sed castiga est Grzcorum theologia, si quosdam ezcipias, puta Acacium Melitinensem, Saturninum, et alios, qui in deitatem ipsam dolores ei tgüoriem incaute re- fnnderent, 1091 DE FIDE ORTHODOXA LIB. ΠΠ. 1098 τητου xal ζωοποιοῦ γευσάµενος σώματος, διαφθεί- A ac vivifico corpore, ipsa interit, omnes quos olii petat, xal πάντας ἀνάχει, οὓς πάλαι χατέπιεν. Ὅσπερ γὰρ τὸ σχότος τῇ τοῦ φωτὸς ἐπεισαγωγῇ ἐξαφανίζεται, οὕτως fj φθορὰ τῇ τῆς ζωῆς προσ- θολῇ ἀπελαύνετα:, καὶ γίνεται πᾶσι ζωὴ, φθορὰ δὲ τῷ φθείραντι. El xaY τέθνηχε (560) τοιγαροῦν ὡς ἄνθρωπος, xat ἡ ἁγία αὐτοῦ duy τοῦ ἀχράντον διῃρέθη σώματος, ἀλλ᾽ ἡ θεότης ἀχώριστος ἀμφοτέρων διέµεινε , τῆς τε φυχῆς (nut καὶ τοῦ σώματος, xai οὐδὲ οὕτως fj µία ὑπόστασις εἰς δύο ὑποστάσεις διηρηται' τό τα γὰρ σῶμα xal ἡ duyt κατὰ ταυτὸν ἐξ ἀρχῆς ἓν τῇ τοῦ Λόγου ὑποστάσει ἔσχον τὴν ὕπαρξιν, xal ἐν τῷ θανάτῳ ἀλλήλων διαιρεθέντα, ἕκαστον αὐτῶν ἔμεινε, τὴν pav τοῦ Λόγου ὑπόστασιν ἔχοντα. Ὥστε ἡ µία τοῦ Λόγου ὑπόστασις, τοῦ τε Λόγου, xal τῆς φυχῆς, καὶ τοῦ σώματος ὑπῆρχεν ὑπόστασις * οὐδέποτε γὰρ οὔτε f duyt, οὔτε τὸ σῶμα ἰδίαν ἔσχον ὑπόστασιν παρὰ τὴν τοῦ Λόγου ὑπόστασιν, µία δὲ ἀεὶ fj τοῦ Λόγου ὑπόστασις, καὶ οὐδέποτε δύο. "ste µία ἀεὶ ἡ τοῦ Χριστοῦ ὑπόστασις. El γὰρ χαὶχ τοπικῶς τοῦ σώματος ἡ φυχἩ κεχώριστο, ἀλλ᾽ ὑποστατιχῶς διὰ τοῦ Λόγου Ἠνωτο Y, absorpserat evomens. Velut enim tenebra juducia luce submoventur, ita corruptio vitze appulsu de- pellitur, omnibusque accidit vita, corruptori au- tem interitus. Christi persona una, nusquam a se, etsi partibus distractis, divisa. — 9531 Quamvis igitur Christus ut homo mortem obierit, sanctaque ipsius anima ab immaculato corpore distracta sit, divinitas tamen a neutro, hoc est, nec ab anima, nec a corpore quoquo modo sejuucta est : neque propterea per- sona una in duas divisa fuit. Siquilem et corpus el anima simul ab initio in Verbi persona exsisten- tiam habuerunt ; ac licet in morte divulea sint, utrumque tamen eorum unam Verbi personam qua subsisteret, semper habuit. Quamobrem uia eademque Verbi hypostasis, tum verbi, tum cor- poris erat hypostasis. Neque enim unquam aut anima, aut corpus peculiarem, atque a Ver- bi subsistentia distinctam subsistentiam habuit ; verum una semper fuit Verbi hypostasis et subsi- sentia, nec unquam duplex. ldcirco.una quoque semper Christi persona fuit. Tametsi enim quoad locum anima a corpore sejuncta erat ; bypostatice nihilominus per Verbum uniebatur. ΚΕΦΑΛ. ΚΗ’ [OB']. Περὶ φθορᾶς xal διαφθορᾶς. Τὸ τῆς φθορᾶς (57) ὄνομα δύο σηµαίνει. Σημαίνει CAP. XXVIII, De corruptione et corruptela. Corruptio duplez : priori genere corruptibile Chri- VARLE LECTIONES. x Cod. S. Hl. et alii multi ὥστε εἰ xat. Quidam διὸ εἰ χα). Β. 4 xai εἰ xai. Y R. 2 et Colb. 1 fjyovro. NOT.£. (56) El. xal cé0rnxe. Quamvis igitur Christus, etc. Epiphanius, hares. 69, ait Christum, cum di- ceret, Deus meus, Deus meus, utquid me dereliquisti? significasse τὴν θεότητα σὺν τῇ φυχῆ χινουμένην ἐπὶ τὸ χαταλεῖψαι τὸ ἅγιον cupa, deitatem cum unima in procinciu fuisse, ut sanctum corpus dese- reret. Hie solus est e Gracis quem ita censuisse noverim, si Apollinarium excipias, qui animam rationalem aliam a deitate. in Christo non agno- sceret, ac Domini mortem separatione deitatis a corpore putaret accidisse , cum e contrario, ut docet Athanasius, lib. De incarnatione Christi, et De salutari adventu ejus, incarnatio ostensa sit in cruce , et per effluxionem sanguinis ex carne confirmata. Emissam | vocem οὐ χωρισμὸν θεό- 4710, , hon sejunclionem deitatis , sed mortificatio- wem -:orporis declarasse, µῆτε τῆς θεότητος τοῦ σώματος Ev τῷ τάφῳ ἀπολιμπανομένης, μήτε τῆς φυχῆς Ev τῷ ἄδη χωριζοµένης, quando divinitas nec corpus in sepulcro , nec animam in inferno desti- tuerit. Plura addit qux legenda sunt. Nec negotiuin facessunt hac verba prolixe alterius orationis ejusdem de incarnatione Verbi, El μὲν οὖν i πάλιν νοσΏσαν σῶμα, xal bm ὄψει πάντων διαλυθεὶς ἀπ᾿ αὐτοῦ ὁ Λόγος * Jam si corpus egritudine laborasset, et in omnium oculis ab eo Verbum soluto nexu dis- cessisset , non sine dedecore habitum [fuisset , etc. Quis dicta solummodo sunt ad eos revincendos, qui sibi finxissent, satius fuisse Christum mortem alia ab ignominiosa illa quam pertulit per cru- cem, obire. Gregorius vero Nyssenus, lib. 1 Cont. Ewnom. t. IH, p. 55, Verbum a corpore quod sus- ceperat, sejunctum in morte non fuisse confirmat PATROL. GR. XCIV. C hoc effato, quod hodieque perseverat, quod Verbum semel assumpsit, nunquam uimisit : χωρισθεῖσα δὲ οὐδετέρου ᾧ ἅπαξ συνανεκράθη - A neutro separata deitas est, quicum semel contemperata fuit, Epist. ad Eustath. enarrat , veluti Damascenus, qui fa- ctum sit, ul sejunctis per mortem corpore et anima, una duntaxat hypostasis exstiterit, scilicet 6:à τὴν ἐγκειμένην θεότητα, propter insertam. utrique Verbi deitatem. Per corpus enim, quod erat in corde lerra superatum fuisse illum, cujus erat mortís im- erium. ! (57) Τὸ δὲ τῆς φθορᾶς. Corruptionis vero vocc- bulum. Incorrupticole duplici przsertim argu- mento contendebant, Domini corpus ab omni lz- sione vel corruptione semper fuisse liberum ; nimirum quia non fleri posset ut corruptionem non deponeret, quod Verbo unitum erat : ad hzc, novum colestemque Adamum eximi debuisse a corruplione, quam velustus ante peccatum non D admiserat. Momentum prius Sinaita convellit, p.295 (τῆς 'Oónyoo. Non attendunt , inquit , non alia de causa divinum Verbum, quod celestis ignis est et consumens , humanam naturam assumpsisse , εἰ μὴ διὰ τὰ τοιαῦτα ἡμῶν πάθη, nisi propter nostras ejusmodi affectiones , ὅπως Ῥώσα- ταῦτα τῇ ἰδίᾳ τοῦ νοερου πυρὸς φύσει τῆς θεότητος, ὥσπερ ἓν χωνευτηρίῳ ἁποχαθάρῃ τὸν ἄνθρωπον , ut iis pro- prie intellectualis ignis natura, divinitatis scilicet, unitis, hominem velut in fornace purgaret, restitue- retque illi impassibilitatis, soliditatis, immortalitaiis et [ragrantie statui, quo sub primum ortum ornatus erat. Ad secundum quod attinet, Leontius, in diz- logo contra illos, respondet, Dominum sumpsis:e 39 102) S. JOANNIS DAMASCENT 1109 sii rorpus anle resurrectionem ;. posteriori, incor- A γὰρ τὰ ἀνθρώπινα ταῦτα πάθη, πεῖναν, δίφαν, xó. ruptibile. — Corruptionis '* vocabuli duplex est significatio. Nam et pro humanis hisce perpessio- ' nibus usurpatur, nempe fame, siti, lassitudine, clavorum perforatione, morte, seu anima a cor- pore separatione, aliisque id genus : quo quidem sensu corruptioni obnoxium fuisse Domini corpus dicimus : hec enim omnia sponte suscepit. Ác rursus corruptionis vox perfectam corporis in elementa ex quibus compositum est, dissolutio- nem exstinctionemque significat; quz etiam a ple- risque διαφθορὰ appellatur. Qued quidem corru- ποὺ, την τῶν Ίλων διάτρησιν, 0άνατον, ficot χωρι- σμὸν ψυχῆς Éx τοῦ σώματος, xaX τὰ τοιαῦτα. Κατὰ τοῦτο τὸ σημαινόµενον «φθαρτὺν τὸ τοῦ Κυρίου σῶμά φαμεν. Πάντα γὰρ ταῦτα ἑχουσίως ἀνέλαθε. "Σημαίνει δὲ ἡ φθορὰ καὶ τὴν τελείαν τοῦ σώματος εἰς τὰ ἐξ ὧν συνετέθη ατοιχεῖα, διάλυσιν καὶ ἆφα- νισµόν * Ἶτις μᾶλλον ὑπὸ πολλῶν διαφθορὰ ὀνομά- ζεται. Ταύτης πεῖραν τὸ τοῦ Κυρίου copa oix ἔσχεν, ὥς φησιν ὁ προφἠτης Δαθίδ' "Orc obx ἔγκα- τα.λεἰψεις τὴν ψυχήν µου elc ἄδην, οὐξὲ δώσεις τὸν ὅσιόν σου ἰδεῖγ διαφθορἀν. ptionis genus Domini corpus expertum non fuit, ut 3it David propheta: Quoniam ποπ derelinquas animam meam in. inferno, nec dabis sanctum tuum videre corruptionem **. 959 Juliani et Gaiani heresis. — Quocirca de B priore corruptionis significatione, incorruptibile ante resurrectionem fuisse Domini corpus, ad in- star vesani illius Juliani et Gaiani, asserere im- pium est. Nam si incorruptibile erat, non certe ejusdem nobiscum substantiz fuit : quin et homi- num tantum opinione, ac non vere ea contigerint, quie contigisse evangeliste memorant, fames, sitis, clavi, lateris vulnus, mors. Quee si opina- tione duntaxat exstiterunt, illusio igitur ac mera larva erat humanitatis assumptze mysterium, at- que adeo opinione ac non vere factus erit homo ; et opinione ac non vere salus nobis allata erit : quod absit! et qui talia affirmant, a salute prorsus excidant !*. Nos vero salutem veram consecuti sumus et consequemur. Ceterum se- C cunda corruptionis significatione, incorruptibile corpus Domini confitemur, quemadmodum sancti Patres nobis tradiderunt. Quin secundum priorem hunc quoque sensum post Salvatoris resurrectio- nem incorruptibile item corpus ipsius dicimus. Nam et corpori nostro Dominus resurrectionem, ac subinde incorruptionem per corpus suum do- navit, ut qui et resurrectionis et impassibilitatis primitize nobis factus sit !'*. Oportet, ait divinus Apostolus, corruptibile hoc induere incorruptionem '*, ΄Αφθαρτον μὲν οὖν τὸ τοῦ Κυρίου σῶμα λέγειν κατὰ τὸν παράφρονα Ἰουλιανὸν καὶ Γαἴανὸν, κατὰ τὸ * πρῶτον τῆς φθορᾶς σηµαινόµενον, πρὸ τῖς ἆνα- στάσεως, ἀσεδές. El γὰρ ἁδιάφθαρτον, οὐχ ὁμονῦ- σιον ἡμῖν, ἀλλά xal δοχήσει, xat oóx ἀληθείᾳ Υέγο- νεν, & γεγονέναι φησὶ τὸ Εὐαγγέλιον, τὴν πεῖναν, τὴν δίφαν, τοὺς Ίλους, τὴν τῆς πλευρᾶς νύξιν, τὸν θάνατον. El δὲ δοχήσει Υέγονε, φεναχισμὸς xal σχηνὴ τὸ τῆς οἰχονομίας µνστήριον, χαὶ δοχέσει, καὶ oüx ἁἀληθείᾳ Ὑγἐγόνεν ἄνθρωπος, xal δοχἧσει, καὶ οὐκ ἀληθείᾳ σεσώσµεθα ’ ἀλλ ἄπαγε , xa* οἱ ταῦτα λέγοντες τῆς σωτηρίας ἁμοιρείτωσαν. ᾿ἨΗμεῖ; δὲ τῆς ἁληθοῦς σωτηρίας ἐτύχομεν xal Ξ:ευξόμεθα. Κατὰ δὲ τὸ δεύτερον τῆς φθορᾶς σηµαινόβενον, ἄφθαρτον , ἤτοι ἁδιάφθορον ὁμολογοῦμεν τὸ τοῦ Κυρίου σώμα, χαθὼς ἡμῖν οἱ θεοφόροι Πατέρες παραδεδώκασι' μετὰ μέντοι τὴν Ex. νεκρῶν τοῦ Σωτήρος ἀνάστασιν, xal κατὰ cb πρῶτον σηµαινό- µενον, ἄφθαρτον τὸ τοῦ Κυρίου σῶμά φαμεν * χαὶ τῷ ἡμετέρῳ γὰρ σώµατι τήν τε ἀνάστασιν καὶ τὴ» μετὰ ταῦτα ἀφθαρσίαν ὁ Κύριος διὰ τοῦ ἰδίου ἔδω- ρήσατο σώματος, αὐτὸς ἀπαρχὴ τῆς τε ἀναστάσεω», καὶ τῆς ἀφθαρσίας, καὶ τῆς ἀπαθείας * ἡμῖν γενό- µενος. Δεῖ γὰρ τὸ φθαρτὸν τοῦτο ἐνδύσασθαι ἀφθαρσίαν, φησὶν ὁ θεῖος ᾿Απόστολος. 1. Leont. De sect. act. 40, et Dior cont, Aphthartodoc. 35 Psal. xv, 10. | Anast. Sinait. in Ὅδηγᾳ, p. 295. το ibid. 151 Cor. xv, 20. ΤΑΒΙΑ LECTIONES. 1 Cod. S. Hil. et alii plurimi "Αφθαρτον μὲν οὖν κατὰ «bv παράφρονα (Colb. ἰ ἄφρονα) Ἰουλιαύν xai l'aiavóv λέγειν, κατὰ τὀ. α Regg. ἀθανασίας : sic Faber immortalitatem posuit. NOTAE. corpus, δποῖον, οὐχὶ τοῦ πρωτοπλάστου µόνον, ἀλλὰ D Patres dicunt. Sed de his non est. nunc disputandi καὶ τὸ τερον * οὗ γὰρ δι’ αὐτὸν ἐχεῖνον Ίλθεν µόνον, ἀλλὰ καὶ δι ἡμᾶς, quale erat, non solum Adami corpus , sed ettam. nostrum : utpote qui non illius duntaxat causa venerit, verum etiam nostri. Cum enim communis esset morbus, valde absurdum [uisset, unius quidem esse similem, calerorum vero dissimilem : quinimo Adamum in prima constitu- lione sua non. habuisse ut. in totum esset immorla- lis, µητιδήγε, καὶ τὸ Agno ον, quanto minus ut incorruptibilis : alioqui οὐχ ἂν οἶμαι τοῦ ξύλου τῆς ζωῆς προσεδέησεν, opus εἰ non [fuisset ligno vita, £it)jus párticipatione privalus per peccatum fuit , ut tempus , ὅτι μηδὲ δόγµα τὸ κατὰ τὸν ᾽Αδὰμ τυγ- χάνει. dogma quippe fidei non est id quod ad Adami statum spectat. Non venit Dominus salvum facturi Adamum insontem, ut similis ei fieret , sed magi peccati reum et jam lapsum , ἵνα δὴ συμπεπτονθὼς αὐτῷ , ut una cum illo patiens , una quoque secum eum suscitaret. Quia vero bzretici ex Patrum rumdam auctoritatibus inferebant Christi corpus fuisse a corruptione liberum, duplex illud corre- piete distinguit genus, quod Noster initio capitis edisserit. 1101 ΚΕΦΑΛ. Κθ’ [OT]. Περὶ τῆς àv τῷ ᾷδῃ καθόδου. Κάτεισιν εἰς ἄδην (ὅ8) duy) τεθεωµένη, ἵνα ὥσπερ τοῖς ἓν γῇ ὁ τῆς δικαιοσύνης ἀνέτειλεν ἥλιος, οὕτω xa τοῖς ὑπὸ γῆν Ev σχότει καὶ σχιᾷ θανάτου b χαθ- ημένοις ἐπιλάμφῃ τὸ φῶς ἵν ὥσπερ τοῖς Ev Tfj εὐηΥγελίσατο εἰρήνην, αἰχμαλώτοις ἄφεσιν, xai τυφλοῖς ἀνάθλεφιν, καὶ τοῖς μὲν πιστεύσασ: Υέγονεν αἴτιος σωτηρίας αἰωνίου, τοῖς δὲ ἀπειθήσασιν, ἀπιστίας ἔλεγχος, οὕτω xal τοῖς ἓν ᾷδου (59) ' "Iva αὐτῷ πᾶν γόνυ κἀμνψῃ ἐπουραγίων καὶ ἐπιγείων xul καταχθονίων, xai οὕτω τοὺς ἀπ᾿ αἰώνων : λύσας πεπεδηµένους, αὖθις ἐκ νεκρῶν ἀνεφοίτησεν, ὁδοποιήσας ἡμῖν τὴν ἀνάστασιν. ΡΕ FIDE ORTHODOXA LID. IV. A 1133 CAP. XXIX. De descensu ad inferos. Ob id porro deiticata anima ad inferos descen- dit, ut quemadmodum liis qui in terra versaban- tur justiti:e Sol ortus erat ΙΤ, ita etiam illis qui subtus terram, in tenebris et uinbra mortis sede- bant, illuceret 18: ac sicut iis qui in terra erant, pacem, captivis remissionem, czcis visum evange- lizaverat !?, atque illis quidem qui crediderant salutis auctor exstiterat, incredulos autem infide- litatis arguerat : sic etiam eis, qui in inferno erant *? : Ut ipsi omne genu flectreretur, celestium, terrestrium. et. infernorum *!'. Hoc pacto, solutis illis, qui ab omni zvo vincti (enebantur, ipse rursus a morte ad vitam rediit, viam nobis ad re- B surrectionem sternens. 5! Malach. iv, 2. !* ρα, ix, 2. !* isa. t.xr, 3; Luc. iv, 19. ** 1 Petr. i, 19. *! Philipp. wu, 10. VARLE LECTIONES, b Decrat θανάτου in editis. ε Codices fere omnes &v' αἰῶνος. Vetus interpr. a seceo. NOT X. 58) Κάτεισιν εἰς δη». Ob id porro, etc. Chri- su anima ad inferna loca descendisse tradunt uni- versim Patres. Tametsi Rufinus in Expos. Symb. voces istas descendit ad inferos, apostolico Sym* bolo adjectas dicat, atque idem sonare, atque, sepultus. est. lpse tamen, quibusdam interjectis, catholicam traditionem confirmat : flediit victor a mort(ttis, inquit, inferni spolia secum trahens. De- erant quoque in prisco Orientalium symbolo, quod Cyrillus Marcellus Ancyranus Julio papz obtulit in epi- stola, quam refert Epiphanius : descensum tamen ad inferos eleganter describit idem Cyrillus, catech, 44. Vetus porro illud symbolum in Oriente obso- levit, velut etiam symbolum aliud Ecclesiz Antio- clhenze, quod semel atque iterum profertur a Cas- siano , lib. v1 Cont. Nestor. laudatumque est, et ab Eusebio et clericis CP. in Contestat. cont. Nestor. postquam ab Ephesina et Chalcedonensi synodis vetitum est ne alia formula adbiberetur reter Nicenam , qus integra a Grzcis iuter ipsas aptismi caeremonias recitatur. (99) Οὕτω xal τοῖς ἐν ᾷδου. Ita etiam illis qui in inferno erant. Alludit ad bunc Epist. 1 Petri, c. 1n, locum : /n quo et his qui in carcere erant spiritibus veniens praedicavit , qui increduli fuerant ' dliquando, quando exspectabant Dei patientiam in ieros. in Catechesibus explicabat, et € diebus Noe, ete. Propter quem lrenzus, lib. iv, c. 45, ait, Christum descendisse in ea qua sunt sub terra, el. evangelizasse remissam peccatorum ezsi- slentem. iis qui credunt in eum. Crediderunt autem in eum omnes qui sperabant in eum, id est qui ad- ventum ejus pranuntiaverunt, et dispositionibus ejus servierunt, justi, et patriarche, et prophete, quibus similiter ut nobis remisit peccata. De qua remissione iterum legi debet, cap. 50. Theologus, orat. 42 : Si in infernum descendat, inquit, simul descende : ea mysileria cognosce qu& Chrislus illic gessit : an omnes prorsus suo adventu salvos fecerit , 3) x&àxst τοὺς πιστεύοντας, an ees duntaxat qui illic quoque crediderunt. In eumndem sensum respondetur qu:e- stioni inter Anastasianas; alque ex nescio qua vi- sioue narratur, Platonem primum fuisse corum qui Christo αριιά iuferos crediderunt. Consimilia liabet auctor orationis De illis qui in Christo dor- mierunt, quem a Joanne nostro diversum esse ostendemus. Philastrius vero Brixiensis hereticos censet illos, qui dicunt Dominum in infernum de- scendisse, et omnibus etiam ibidem annmuntiasse, ut confitentes ibidem salvarentur. Cseterum /Ecume- nius ad locum Petri quem attuli, docet eos dun- taxat ad Christum in inferis conversos csse, qui ita comparati erant, quando in vivis agebant, ut si tunc illis preedicasset, in eum credidissent. LIBER QUARTUS. ΚΕΦΑΛ. A' [0A']. Περὶ τῶν μετὰ τὴν ἁνάστασιν. Metk δὲ τὴν Ex νεκρῶν ἀνάστασιν, πάντα μὲν τὰ πάθη ἀπέθετο φθορὰν λέγω, πεῖνάν τε χαὶ δίφαν, Üfyxvov xal χάµατον, xal τὰ τοιαῦτα. El γὰρ xa! ἐγεύσατο βρώσεως μετὰ τὴν ἀνάστασιν, ἀλλ o D CAP. 1. 2539 De iis que resurrectionem secuta sunt. Christus post resurrectionem | impassibilis. Cur post eam cibum sumpserit. Humana omnia in 60 integra.— Postquam autem Christus & πουν vetwx- rexit, omnes quidem $grudnes ολ Qua. €Ot- 110? aliaque id generis. Nam ctsi post. resurrectionem cibum gustavit **, non tamen id naturz lege conti- ' git: neque enim fame laboravit ; sed certa dispen- satione, ut fidem faceret,sc vere ad vitam rediisse, eamdeimque esse carnem qua cum mortua fuis- set, revixerat. Ceterum nullam nature partem abjecit, non corpus , non animam. Quin potius et corpu3 οἱ animam ratione οἱ intelleetu, volendique et agendi facultate prweditam habuit, sicque in carum ascendit , aique ad Patris dexteram sedet, divino hlumanoque modo salutem nostram volens : divino quidem qua rcbus omnibus providet , eas conservans et gubernans; huinano autem conver- sationem suam, quam in terris gessit, mente reco- S. JOANNIS DAMASCENI ruptionem, famem, sitim , somnum, lassitudinem, A νόµῳ φύσεως " 11^4 οὐ γὰρ Emzlvacev* οἰχονομίας Ct τρόπῳ, τὸ ἀληθὲς πιστούµενος τῆς ἁἀναστάσεως, ὡς αὐτὴ ἐστιν, fj σὰρξ(00) ἡ παθοῦσα xo &va- στᾶσα ' οὐδὲν δὲ τῶν τῆς φύσεως μερῶν ἀπέθετη. οὗ σῶμα, οὐ φυχὴν , ἀλλὰ xal τὸ σῶμα, xal τὴν φυχὴν λογιχήν τε καὶ νοερὰν, θελητιχήν τε xai ἓν- εργητικἣν χέχτηται, xal οὕτως Ev δεξιᾷ τοῦ Πατρὸς χαθέξεται, θέλων θεῖχῶς τε χαὶ ἀνθρωπίνως thv ἡμῶν σωτηρίαν, xat ἐνεργῶν, θεῖχῶς μὲν, τὴν τῶν ὅλων πρόνοιἀν τε χαὶ συντἠρησιν, xal χυθέρνησιν, ἀνθρωπίνως δὲ, μεμνημένος τῶν ἐπὶ vro αὐτοῦ ἆ διατριθῶν, ὁρῶν τε καὶ γινώσκων, ὡς ὑπὸ πάσης προσχυνεῖται τῆς λογιχῆς κτίσεως. Γινώσχει γὰρ ἡ ἁγία αὑτοῦ φυχὴη, ὅτι τε καθ) ὑπόστασιν τῷ θεῷ Λόγῳ Ίνωται, καὶ συμπροσχυνεῖται, ὡς Θεοῦ duyt, lens, vidensque et sciens se ab omui creatura DB χαὶ οὐχ ὡς ἁπλῶς Φυχἠ. Καὶ τὸ ἀναθῆναι δὲ Ex γῆς rationali adorari. Sancte etenim ipsius anima compertum est, tum quod Deo Verbo secundum bypostasim unita sit, tum quod una cum eo ad- oretur, uti Dei anima, ac non ut simpliciter anima. Quin hoc quoque ipsum quod e terra in celum corporis circumscripti : Sic enim , inquit, rursus celum **, CAT. II. De sessione ad dexteram Patris. Porro Christum ad dexteram Dei et Patris sedere corporaliter dicimus : nec proinde loci instar esse Patris dexteram affirmainus. Qui enim fleri possit, ut qui cireumseriptionis est expers, loco definitam dexteram habeat? Dextra enim et sinistra iis de- mum conveniunt, quse loco circumscribuntur. (uo- circa per paterne dezire vecabulum significamus divinitatis honorem et gloriam, in qua cum Dei Filius , tanquam Deus Patrique consubstantialis, ante szcula esset, ad extremum caro factus corpo- reo quoque modo considet, in camdem nimirum εἰς οὐρανὸν, xaX τὸ καταθΏναι δὲ πάλιν, ἑνέργειαί εἰσι περιγραφοµένου σώματος" Οὕτω γὰρ πάλιν ἐλεύσεται͵, qnoi, πρὸς ὑμᾶς, ὃν τρόπον ἐθεάσα- σθε αὐτὸν πορευόµεγον εἰς τὺν οὐρανόν. ascendit, ac denuo des$ceensurus est, actiones sunt veniet ad vos, quemadmodum vidistis eum euntem in ΚΕΦΑΛΛ. Β’ [OE]. Περὶ τῆς ἐκ δεξιῶν τοῦ Πατρὸς καθέδρας. Ἐκ δεξιῶν δὲ τοῦ Θεοῦ xai Πατρὸς κεχαθιχέναι φαμὲν τὺν Χριστὸν σωματικῶς, οὐ τοπικὴν δὲ ἕ-- ξιὰν τοῦ Πατρὸς λέγομεν. Πῶς γὰρ ὁ ἀπερίγραττος τοπιχὴν σχοίη δεξιἀν ; Δεξιὰ γὰρ καὶ ἀριστερὰ τῶν περιγεγραμµένων εἰσί ' δεξιὰν δὲ τοῦ Πατρὸς λέγο- μεν τὴν δόξαν xal τὴν τιμὴν τῆς θεότητος, ἐν ᾗ ὃ τοῦ Θεοῦ Ὑἱὸς πρὸ αἰώνων ὑπάρχων, ὡς θεὸς, xa! τῷ Πατρὶ ὁμοούσιος, ἓπ᾽ ἑσχάτων σαρχωθεὶς, xe σωματικῶς κάθηται, συνδοξασθείσης τῆς σαρχὶς αὐτοῦ: προσχυνεῖται γὰρ μιᾷ προσκυνῄἠσει μετὰ x5; σαρχὸς αὐτοῦ ὑπὸ πάσης τῆς κτίσεως. gloriam ascita ipsius carne. Una enim eademque cum sua c»rne adoratione ab omnibus creatis re- bus colitur ?*. 31 Luc. xxiv, 49. ** Act, 1, 11. ?* Athan. Jun. p. 45 ad Ant; Basil. lib. De Spiritu sancto, cap. 6. VARIE LECTIONES. d Deerat αὐτοῦ, in editis. NOT E&. (60) Ὡς αὐτή ἐστι σἀρξ. Eamdemque carnem D jam terrenisque affectionibus Christi caro οὐπυσίε esse. Huic doctrinz Origenes, ut erat Gnosticorum placitis imbutus , repugnavit. Marcellum Ancyra- nym omitto. In dial. 2 Theodoreti, Eranistes ha- reticus, rogatus, quo tempore humanitas Christi exstare desierit, respondet saltem μετὰ τὴν ix νεκρῶν ἀνάστασιν fj σὰρᾶ ἐδέξατο τὴν εἰς θεότητος φύσιν µεταθολἠν, caro in divinam naturam mula- tionem admisit. Neminem terreat hic Theologi locus orat, 49, ubi Christum venturum esse dicit, οὐχέτι ν cápxa* οὐχ ἀσώματον δέ’ οἷς δὲ αὐτὸς οἷδε όγοις θεοειδεστέρου σώματος. Non jam quidem illum carnem : ceterum non incorporeum, diviniori exsistente corpore, quomodo ipse novit , ut ab illis gui se confizerunt aspiciatur , καὶ µείνῃ θεὺς ἔξω παχύτητος, Deusque omnis crassitiei exsors maneat. Nicetas siquidem hsec interpretatur, «t naturalibus non sit, pula fami, siti, aliisve infirmitatibus : non tamen ut incorporeus sit , qui nativas corporis pro- prietates. non abjecerit , nimirum trinam dimenic- nem , formam, et cetera id. genus. Foreque illud corpus divinius, quod el cerni queat, et interim crar sitiei expers maneat, utpote non jam caro, sed inte carnem, et id quod incorporeum est, mediam quam- dam rationem habens. Nicete expositionem tira Nazianzenus ipse, epist. 1 ad Cledon., ubi adversus Apollinarium defiriit ansthemati subesse qui dixe- rit Christum ἀποτεθεῖσθαι νῦν σάρχα, carae deposuisse. Et certe Athenagoras, quo nullus aitet fortius carnis resurrectionem defendit, eodem mode dixerat , nos post resurrectionem futuros , €f ὡς σάρχες , xàv ἔχωμεν, non. velut carnes. sims, tametsi habeamus. 1105 ΚΕΦΑΛ. I" [0G]. Πρὸς τοὺς «λέγοντας (01) * El δύο φύσεις ὁ ΧἎρι- στὸς, ὴ καὶ τῇ κτίσει «ἑατρεύετε, φύσιν κτι- στὴν προσκυνοῦντες, 3) µίαν φύσιν” προσκυ- γητὴν Aéyeve, 7) μίαν ἀπροσκύγητον"». Τὸν Υἱὸν τοῦ θεοῦ σὺν τῷ Πατρὶ xal τῷ ἁγίῳ Πνεύματι προσχυνοῦμεν ἀσώματον μὲν πρὸ τῆς ἀνθρωπήσεως, xal νῦν τὸν αὑτὸν σεσαρχωμένον xal γενόµενον ἄνθρωχον, μετὰ τοῦ εἶναι Θεόν. Ἡ τοί- νυν σὰρξ αὑτοῦ , χατὰ μὲν τὴν ἑαυτῆς φύσιν , ἂν διέλῃς ἰσχναῖς ἐπινοίαις τὸ ὀρώμενον Ex τοῦ νοουµέ- νου, ἀπροαχύνητός ἐστιν, ὡς Χτιστή *. ἑνωθεῖσα δὲ τῷ Ge Λόγῳ, δι’ αὐτὸν χαὶ Ev αὐτῷ προσχυνεῖται. Ὅνπερ γὰρ τρόπον ὁ βασιλεὺς xal γυμνὸς προσ- κυνεῖται xal ἑνδεδυμένος, καὶ dj ἁλουργὶς, ὡς μὲν φιλὴ ἁλουργὶς, πατεῖται xal περιῤῥίπτεται, βασιλι- ῃ xby δὲ γενοµένη ἕνδυμα, τιμᾷται xal δοξάζεται, xal et τ'ς αὐτὴν παροικτρώσειε, θάνατον, ὡς τὰ πολλὰ, κατακρίνεται * ὡς δὲ καὶ ξύλον φιλὸν οὐχ ἔστι τῇ ἀφῇ ἀπρόσιτον, πυρὶ δὲ προσοµιλῆσαν xal ἄνθραξ γενόµενον, οὐ δι’ ἑαυτὸ, διὰ δὲ τὸ συνημμµένον πῦρ, ἀπρόσιτον γίνεται, xal οὐχ ἡ τοῦ ξύλου φύσις ὑπ- άρχει ἀπρόσιτος, ἀλλ᾽ ὁ ἄνθραξ, ἤτοι τὸ πεπυραχτω- µένον ξύλον, οὕτω xal ἡ σὰρξ, χατὰ μὲν τὴν ἑαυτῆς φύσιν, οὐκ ὅστι προσχυνητὴ , προσκυνεῖται δὲ ἐν τῷ σεσαρχωμένῳ θεῷ Λόγῳ, οὐ δι’ ἑαυτὴν, ἀλλὰ διὰ τὸν ἠνωμένον αὑτῇ καθ) ὑπόστασιν Θεὺν Aóyov* xal oU φαµεν, ὅτι σάρχα προσχυ- νοῦμεν φιλὴν, ἀλλὰ σάρχα θεοῦ, Ἠτοι σεσαρχωµένον 8:^v. DE FIDE ORTHODOXA LIB. IV. 1106 απ CAP. Inl. Adversus eos qui ita objiciunt : Si due nature Chri- sius est, aut creaturam colitis, naturam creatam adorando, aut alteram naturam dicitis adorandam, alteram non adorandam. Christi caro, ut Verbi caro adoranda , non 7alione sui. —Dei Filium simul cum Patre et Spiritu sancto adoramus ,. corpore quidem nudum antequam hu- manitatem assumpsisset, nunc autem eumdem in- carnatum- hominemque faetum, cum eo quod Deus est. Λο proinde ipsius carosuapte quidem natura ^, si subtili quadam consideratione id quod visi- bile est, ab eo quod ratione tantum intelligitur, distinxeris , nequaquam adoranda est, utpote creata, ei cum Deo Verbo unita sit, propter ipsum οἱ in ipso adoratur. Quemadmodum enim rex, et nu- dus, οἱ vestibus indutus adoratur; ac purpura quidem velut simplex purpura calcatur et projici- tur; postquam autem in regium indumentum adhi- bita est, tum honore et gloria aflicitur, eaque con- ditione est, ut qui eam indecore tractarit, morte plerumque multetur : velut etiam simplex lignum-**, non sic comparatum est ut tangi non possit , cieterum ubi admoto igne carbo evasit, non quidem suapte vi, sed ob adjuuctum ignem , nec propius adiri, nec tangi omnino potest: non quod ea ligni natura sit, ut propiorem ad se accessum non ferat, sed quod jam carbo sit, seu lignum accensum : ad eumdem quoque modum caro suapte quidem na- tura nequaquam est adoranda: sed cum incarnato Verbo adoratur , non quidem propter seipsam , sed propter Deum Verbum, quod secundum hyvpostasim ipsi copulatum est. Neque enim fatemur nudam simplicem carnem adorari, verum Dei carnem, sive Deum incarnatum. ΚΕΦΑΛ. A' [07]. Διὰ {εἰ ὁ Ylóc τοῦ θεοῦ ἐγηγθρώπησε, καὶ οὐχ ó Πατὴρ , οὐδὲ τὸ Πγεῦμα ' καὶ τί ἑνανθρω- πήσας χατώρθωσεγ. Πατῆρ ὁ Πατὴρ (62), χαὶ οὐχ Υἱός * Υἱὸς 6 Υἱὸς, CAP. IV. Cur Dei Filius, non Pater, aut Spiritus sanctus, homo factus sit: quidque facius homo praestiterit. *! Pater, Pater. est, et non Filius: Filius, Filius *! Athan. lib. 1, Cont. Apoll. Epist. ad Adelph.; Epiphan. Ancor., $.51. ?** Simile familiare Patribus. Sup. lib. 1, c. 8. ** Greg. orat. $9. VARLE LECTIONES, e R. 5445 τῇ κτιστῇ λατρεύετε φύσει, 7) προσχυνητην λέγετε, xal µίαν àánposx... quidam alii ἄρα τῇ χτίσει, R. alter ἄρα χτίσει. NOT &. (61) Πρὸς τοὺς «έχοντας. Adversus eos qui di- cunt, etc. Apollinarists sic olim argumentati erant, Catholicosque adeo ἀνθρωπολάτρας appellabant, sive liomiuicolas : Nazianzenus vero, epist. 2 ad D Cledon., vicissim eos σαρχολάτρας, carnicolas, vocat ; quia nempe, ut docet nos Nyssenus in Antirrhetico, Apollinarius aiebat nihil tam adorandum esse quam carnem Christi : Οὐδὲν οὕτως προσχυνητέον, ὡς ἡ σὰρξ τοῦ Χριστοῦ. Et rursum : Ἡ σὰρς τοῦ Κυρίου προσχυνεῖται, καθὺὸ Éy ἐστι πρόσωπον, καὶ ἓν ζῶον μετ) αὐτοῦ: Caro Domini adoratur , qua- tenus una est persona , εἰ animal unum cum ipso. Gregorio vero non placet ut Christi caro, qua creata est, adoratione digna censeatur. ld quod Athanasius sic explicat, epist. ad Adelph. : Etei caro per se ex conditis rebus est, ἀλλὰ θεοῦ γέ- yove σῶμα, Dei nihilominus corpus facia est , nec tale corpus seorsim a Verbo adoramus, ut Verbum. adoraturi , ipsum a carne procul seponamus : 00 αχρύνομεν αὐτὸν ἀπὸ τῆς σαρχός. ldem tradit in fin. ib. 1 Cont. Apollin., ut et Epiphanius, a quo Noster purpure exemplum mutuatus est. Quocirca. Cyrillus contra Nestorium definit, anat. 8 : Si quis dixerit, τὸν ἀναληφθέντα ἄνθρωπον συµπροσ- κυνεῖσθαι τῷ Oc Λόγῳ, llominem assumptum una .cum Deo Verbo. adorari, eic., auathema esse. Ei concinunt Theodoretus et Orientales, ubi ipsius Anathematismos impugnant. (52) Πατὴρ ὁ Πατήρ. Pater est Pater, et noi Filius. Noster hxc accepit ex Nazianzeno, orat. 37, eodemque modo Fulgentius disputat lib. De fid. ad Petrum. Ceterum sanctus Thomas, in part., quast. 3, art. 6, absolute fieri posse docet, ut Pater absque ulla personarum conversione filius hominis sit : quia filiatio temporalis, qua Christus Filius hominis dicitur , non constüuM persona ipsius , sicut filiatio ctesna, 1107 S. JOANNIS DAMASCENI 1108 esi, et non Pater : Spiritus sanctus, Spiritus, ac non A xat ob Πατήρ: Πνεῦμα ἅγιον τὸ Πνεῦμα, χαὶ οὐ Pater, nec Filius. Proprietas enim immobilis est: quonam enim alio modo proprietas maneret, 955 si moveretur exque alia in aliam trausiret? Ob eam causam Dei Filius, hominis filius fit, ut proprietati immobilitas sua constet. Nam cum Dei Filius esset, factus est hominis filius, ex sancta Virgine carnem sumens, nec propterea ab ea proprietate quz Fi- lium decet excedens. Notae et. characteres. divine nature. Cur Filius incarnatus. — Hanc porro Dei Filius ut homo fleret causam habuit, ut id rursus homint beneficium afferret, cujus gratia illum a principio condiderat. Siquidem eum ad imaginem suam, intellectu οί libertate preditum eflinxerat; necnon ad simili- Πατὴρ, οὐδὲ Υἱός. 'H γὰρ ἱδιότης ἀχίνητος * f] πῶς ἂν ἱδιότης µένοι χινουµένη χα) µεταπίπτουσα ; Ad τοῦτο ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ, Υἱὸς ἀνθρώπου ἩὙίνεται, ἵνα pelvr fj ἱδιότης ἀχίνητος. Yibg γὰρ ὧν τοῦ θεοῦ, Υὶὸς ἀνθρώπου γέγονεν, σαρχωθεὶς Ex τῆς ἁγίας Παρθένου, καὶ οὐκ ἑκστὰς f τῆς ὑϊχῆς ἰδιό- τῃτος. Ἐνηνθρώπησε δὲ ὁ αχ ὸς τοῦ θεοῦ, ἵν ἐφ᾽ ᾧπερ ἑποίησε τὸν ἄνθρωπον, πάλιν αὐτῷ χαρίσηται’ ἑποίη- σε γὰρ αὐτὸν κατ’ εἰχόνα ἑαυτοῦ, νοερὸν καὶ αὑτεξού- σιον, xai καθ) ὁμοίωσιν, τοι ἓν ἀρεταῖς τέλειον, ὡς ἐφιχτὸν ἀνθρώπου φύσει; αὗται γὰρ oloveY χαραχτῆ- ρες τῆς θείας ὑπάρχουσι φύσεως, τὸ ἀμέριμνον, xai tudinem suam, id est, omni virtutum genere per- B ἀπερίσπαστον, xal ἀχέραιον, τὸ ἀγαθὺν, τὸ σοφὸν, fectum, quantum quidem humans nature conse- qui datum esset. Tl: quippe divine nature veluti not sunt, nempe cura ac aollicitudine vaeare, sim- plicitate, bonitate, sapientia et justitia pollere, atque ab omni vitio liberum esse. Porro cum ho- minem in eo statu constituisset, ut. se ipsi commu- nicaret, eum etenim 39 fecerat,ut corruptelg obnoxius non esset, per sui communicationem ad incorru- ptionem eum subvehebat. Quoniam autem per man- dati violationem imaginis divine ductibus et cha- racleribus obscuratis ac deletis, in malitiam pro- voluti, divina communicatione orbati sumus : Nam qua societas luci ad tenebras **? atque a vita exclu- si, in mortis interitum incidimus: quoniam,inquam, τὸ δίκαιον, τὸ πάσης χαχίας ἐλεύθερον. "Ev κοινωνία μὲν οὖν «ἑἑαυτοῦ χαταστήσας τὸν ἄνθρωπον (ἐπ' ἀφθαρσίᾳ € γὰρ τοῦτον ἐποίησε, διὰ τῆς ἑαυτοῦ κοινωνίας ἀνήγαγεν αὑτὸν πρὸς τὸ ἄφθαρτον) * ἔπει- 65 καὶ διὰ τῆς παραθάσεως τῆς ἑντολῆς τοὺς τῆς θείας εἰχόνος χαρακτῆρας ἐξεφώσαμέν τε xal συν- εχέαµεν, xal ἐν χαχίᾳ γενόµενοι, τῆς θείας κοινωνίας ἐγυμνώθημεν ' Τίς γὰρ µετουσία φωτὶ ἃ πρὸς σκὀ- voc; xai ἔξω τῆς ζωης Υενόµενοι, τῇ τοῦ θανάτου φθορᾷ ὑπεπέσομεν 1 * ἐπειδῃ µετέδωχε τοῦ χρείττο- voc, xat οὐχ ἐφυλάξαμεν, µεταλαμόθάνει τοῦ χείρονος, τῆς ἡμετέρας λέγω φύσεως, ἵνα δι ἑαυτοῦ xal ἓν ἑαυτῷ ἀνακαινίσῃ μὲν «b xat' εἰχόνα, xal χαθ) ὁμοίωσιν, διδάξη δὲ χαὶ ἡμᾶς τὴν ἑνάρετον πολι- prestantius illud, quod nobis impertitus erat, C τείαν, ταύτην δι’ ἑαυτοῦ ποιῄσας 1 ἡμῖν εὐεπίδατον, minime custodivimus ; idcirco ejus quod deterius est, nostr: scilicet naturz, particeps ipse fit, ut per se quidem et in se imaginis similitudinisque decorem instauret , nos vero virtutibus ornatam agende vitz rationem, per se nobis facile ad eam iler muniens, edoceat, ac per vite communicatio- nem ab interitu vindicet, factus ipse primitiae no- xal τῇ τῆς ζωῆς χοινωνἰᾳ ἐλευθερώσῃ τῆς φθορᾶς, &xapyh Ὑενόμενος τῆς ἡμῶν ἀἁναστάσεως, xa τὸ ἀχρειωθὲν xal συντριθὲν σχεῦος ἀναχαινίσῃ, ἵνα τῆς τυραννίδος τοῦ διαθόλου λυτρώσηται, πρὸς θεογνω- clav ἡμᾶς χαλἑσας, xaX νευρώσῃ , χαὶ παιδεύσῃ 5c ὑπομονῆς xal ταπεινώσεως χαταπαλαίειν τὸν τύραν- νου. str: resurrectionis, atque innovato vase quod obtritum et inutile redditum fuerat, nos demum ad sui cognitionem vocante Deo, a diaboli tyrannide ereptos, corroboret, et per patientiam et humili- tatem. ad debellandum vincendumque tyrannum erudiat ?*, Que per íncarnationem prastita sint. Crucis Christi vis. Mors per Christi crucem utilior vita reddita. — Enimvero cultus demonum desiit : creatura ex divino cruore sanctitatem con- traxit : αγ templaque idolorum diruta sunt : Dei cognitio in animis hominum insita : consubstan- tialis Trinitas, increata colitur divinitas ; unus, in- quam, Deus verus, universorum conditor ac Dominus ; virtutes studio sunt : resurrectionis Πέπαυται γοῦν ἡ τῶν δαιμόνων θρησχεία, ἡ χτίσις τῷ θείῳ ἡγίασται αἵματι, βωμοὶ καὶ ναοὶ εἰδώλων χαθῄρηνται, θεογνωσία πεφύτευται, Τριὰς ἡ ὁμοού- p σιος, ἡ ἄχτιστος θεύτης k λατρεύεται, εἷς θεὸς ἁλη- θινὸς, δημιουργὸς τῶν ἁπάντων καὶ Κύριος. ἀρεταὶ πολιτεύονται, ἁἀναστάσεως ἑἐλπὶς διὰ τῆς Χριστοῦ ἁἀναστάσεως δεδώρηται, ᾠρίττουσι τοὺς πάλαι ὑπο- χειρίους ἀνθρώπους οἱ δαΐίµονες χαὶ τό Υε θαυμα- στὸν, ὅτι ταῦτα πάντα διὰ σταυροῦ, xal παθῶν, xzi 15 Vulg. Sap. n, 25, inexterminabilem. — ** | Cor. vi, 14. ?* Athan. lib. De incarn. ; Cyrill. lib. 1, jn Joan. VARLE LECTiONES. f Multi codd. xat οὖχ ἐξέστη. R. 4 χαὶ οὐχ ἑξέστη τῆς οἰχείας ἰἱδιότητος. Sic vetus interpres et non secessit a propria proprietate. scilicet, et pro ἀνήγαγεν habent ἀναγαγών. fere omnes οἱ antiquiores habent ὑπεπέσαμεν. ἡμᾶς.... xai ταύτην Ov ἐἑχυτοῦ ποιῄσας. 86 R. 2924 ἐπ ἀφθαρσίαν. In multis codd. deest γὰρ sine pareuthesi b Colb. 4 φωτός. Vetus interpr. posuit lucis. j Regii quidam et Colbertini, necnon S. Hil. διδάξας κ RR. 2 φύσις sic Faber increata natura. t Codd. 1109 DE FIDE ORTIIODOXA LIB. IV. 1110 θανάτου χἀτώρθωται’ εἰς πᾶσαν τὴν γῆν τὸ Εὐαγγέ- A spes per Christi resurrectionem donata est : homi- λιον τῆς θεογνωσίας κχεχήρυχται, οὗ πολέμῳ, xal ὅπληις, χαὶ στρατοπέδοις τοὺς ἑναντίους τροπούµε- voy 1, ἀλλ᾽ ὀλίγοι γυμνοὶ, πτωχοὶ, xal ἀγράμματοι, δ:ωκόμενοι, αἰχιζόμενοι, θανατούµενοι, σταυρωθέντα σαρχὶ, xal θανόντα χκηρύττοντες, τῶν σοφῶν xal δυνατῶν χατεχράτησαν ᾿ εἴπετο γὰρ αὐτοῖς τοῦ σταυ- ρωθέντος dj παντοδύναμος δύναμις. Ὁ θάνατος ὁ πά- λαι φρθερώτατος Ίττηται, xal τῆς ζωῆς νῦν ὁ πα- Ἀαιστύγητος ? xal μισητὸς προχρἰνεται. Ταῦτα τῆς τοῦ Χριστοῦ παρουσίας τὰ κατορθώματα ᾿ ταῦτα τῆς αὐτοῦ δυνάμεως τὰ γνωρίσματα, Οὐ γὰρ ὡς διὰ Μωῦ- σέως, ἕνα λαὺν ἐξ Αἰγύπτου χαὶ τῆς Φα ραὼ δουλείας, 04λασσαν διαστήσας διέσωσε. Πᾶσαν δὲ μᾶλλον τὴν ἀνθρωπότητα Ex φθορᾶς θανάτου καὶ τοῦ πικροῦ τυράννου, τῆς ἁβαρτίάς ἑῤῥύσατο, οὗ pla ἄγων πρὸς ἀρετὴν, οὐ γῇ καταχωννὺς (65), καὶ πυρὶ φλέ- Y V, καὶ λιθοθολεῖσθαι προστάσσων τοὺς ἁμαρτάνον- τᾶς, ἀλλὰ πραότητι xol µαχροθυµίᾳ πείθων τοὺς ἀνθρώπους αἱρεῖσθαι τὴν ἀρετὴν, καὶ τοῖς ὑπὲρ ταύτης ἑναμιλλᾶσθαι πόνοις, καὶ ἐνηδύνεσθαι, πάλαι μὲν γὰρ ἁμαρτάνοντες Πχίζοντο, καὶ ἔτι τῆς ἆμαρ- τίας ἀντείχοντο, xal θεὸς αὐτοῖς ἡ ἁμαρτία λελόχι- στο ᾿ νῦν δὲ ὑπὲρ εὐσεθείας xat ἀρετῆς αἰχισμοὺς αἱροῦνται, xal στρεθλώσεις, κα) θάνατον. nes quos mancipio constrictos tenebant, daemones perhorrescuut : quodque mirificum est, hec om- nia per crucem cruciatusque ac mortem gesta sunt : Evangelium quo Dei cognitio patuit, toto orbe promulgatum est ; non bello armisque, et exercitibus adversarios fundens : verum homines pauci, nudi, pauperes, aclítterarum rudes, insecta- tionibus ac verberibus afficti, neci.dati, eum qui in crucem actus mortuusque fuerat, predicantes, doctos et potentes superarunt. Eorum enim comes aderat omnipotens virtus ac potestas Cruciflxi. Quin mors ipsa, quz terrorem maximum olim in- ferebat, prostrata fuit; et quz quondam odio et horrori erat, vita jam potior habetur. 956. Hee B Christi: adventus praeclara facinora : hac ipsius potenti: indicia luculenta. Non enim, ut per Moysem, populum unum ex AEgypto ac servili Pharaonis jugo dissectis maris undis liberavit *!, verum omne potius humanum genus ex mortis interitu et acerba peccati tyrannide vindicavit : non «quidem ad virtutem vi adigens; non terra obruens, non flammis exurens, non peli saxis peccatores jubens, verum mansuetudine ac leni- tate homines ad virtutem amplexandam ailiciens, atque ità comparans, ut pro ea adipiscenda labore et certamina leti susciperent. Etenim olim. quidem licet cum peccabant poenas luerent, adhuc tameu peccato inordicus adhzrebant, quod instar numinis haberent. At ,nunc contra pietatis virtutisque causa verbera et cruciatus, amplectuntur. morteinque Εὖγε, ὦ Χριστὲ θεοῦ Λόχε, καὶ σοφία, xaX δύνα- C — Euge, Christe, Dei Verbum, sapientia, et poten- µις, xal θεὲ παντοκράτωρ; τί σοι τούτων ἁπάντων οἱ ἄποροι ἡμεῖς ἀντιδοίημεν; Σὰ γὰρ ἅπαντα, xal αἱτεῖς παρ) ἡμῶν οὐδὲν, T] τὸ σώζεσθαι, αὐτὸς xal τοῦτο διδοὺς, xal λαµθάνουσι Ἀ χάριν εἰδὼς, δι ἄφα- τον ἀγαθότητα, Gol χάρις, τῷ τὸ εἶναι δεδωχότι, καὶ τὺ εὖ εἶναι χαρισαµένῳ, xàx τούτου παραπεσὀν- τας ἐπαναγαγόντι πρὸς τοῦτο, διὰ τῆς ἀφάτου ? συγ- Χχταθάσεως. ΚΕΦΑΛ. E' [0H]. Πρὸς τοὺς ἐρωτῶντας, εἰ » ὑπόστασις τοῦ Χρι- στοὺ κτιστή ἐστιν, 7) ἄκτιστος. Ἡ ὑπόστασις τοῦ Θεοῦ Λόγου mpb «flc σαρχώσεως, ἁπλῆ ἣν, καὶ ἀσύνθετος, xal ἀσώματος, xal ἄκτι- tia, atque omnipotens Deus, quid tibi nos inopes et egeni pro istis omnibus rependemus? Tua enim sunt omnia. Quin nihil quidquam a nobis exposcis, nisi salutem nostram : cujus cum tu ipse largitor sis, nihilominus pro inenarrabili tua bonitate illis gratiam habes, qui eam consequuntur. Gratias tibi, qui et esse et bene esse nobis concessisti ; cumque hinc excidissemus, inexplicabili demissione et indulgentia eodem nos reduxisti. CAP. V. Ad eos aui querunt : Sitne Christi persona creata, an increata ? Monophysitarum cavillationem aliam diluit. Chri- sti. persona increala εἰ creata. — Dei Verbi per- στος, σαρχωῦεῖσα δὲ αὕτη, γέγονε καὶ τῇ σαρχὶ ὑπό- D sona, ante carnem assumptam simplex erat, nec στασις, καὶ Ὑγέγονε σύνθετος ix θεότητος, fi; del εἶχε, καὶ ἐξ ἧς προσείληφε σαρχός ' καὶ φέρει τῶν δύο φύσεων τὰ ἰἱδιώματα, ἓν δυσὶ γνωριζοµένη φύ- σεσιν΄ ὥστε ἡ αὑτὴ µία ὑπόστασις, ἄχτιστός τέ ἐστι τῇ θεότητι, xa χτιστὴ τῇ ἀνθρωπότητι, ὁρατὴ xol &ópatog* ἐπεὶ ἀναγχαζόμεθα, 3) διαιρεῖν τὸν ἕνα ?! Exod, xiv, 16. composita, corporis expers et increata. Ex quo autem earnem suscepit, carni quoque persona facta est, compositaque evasit ex divinitate, quam nunquam non habuit, et ex carne quam assume psit, geritque adeo duplicis nature proprietates, ut quae in duabus naturis noscatur. Quo fit ut VARLE LECTIONES. ! Colb. 1 τροπούµενος. S. Hil. et Noster τροπούµενοι. "* Edita στυγητὸς καὶ μισητὺς πάλαι. xai λαµθάνεις. 9 Colb. 4 et alii ἀφράστου. ϱ Mss. fj. 2 Edit. NOT.K. (05) OD Tjj καταχων»ύς. Non terra obruens. Theologi denuo verbis significat deglutiisse terra Dathan et Abiron, et immissum ignem, quo du- centi et quinquaginta viri cum Core perierunt. 111 S. JOANNIS DAMASCENI ^ 1112 una eademque persona οἱ divinitatis ratione in- A Χριστὸν, δύο τὰς ὑποστάσεις λέχοντες, Ἡ vv. τῶν creata sit, et creata Tatione humanitatis; visibilis simul et invisibilis. Nam alioqui in eas angustias adducemur, ut vel unum eumdemque Christum dividamus, duas personas asserendo, vel φύσεων ἀρνεῖσθαι διαφορὰν. xal τροπὴν εἰσάχεινι χαὶ σύγχυσιν. natura- rum distinctionem inflciantes, conversionem vel confusionem inducamus, CAP. VI. Quando Christus est appellatus. Non, quemadmodum quidam falso przedicant **, mens ante carnem ex Virgine assumptam, Deo Verbo copulata est, et jam tum Christi nomen accepit. Commentum enim hoc inter Origenis de- liramenta recensetur, qui animas corporibus esse vetustiores docuerit. Nos vero Fllium, 49577 Dei- que Verbum, tum demum fuisse Christum voca- ΚΕΦΑΛ. α’ [08]. Περὶ τοῦ, πὀτε ἐκ.1ήθη Χριστός. Οὐχ ὥς τινες (64) ψφευδηγοροῦσι, pb τῆς £x Παρ- θένου σαρχώσεως ὁ vouc ἠνώθη τῷ θεῷ Λόγψ, xax ix τότε ἐχλήθη Χριστός. τοῦτο τῶν Ἡριγένους ληρη- ᾿µάτων τὸ ἁτόπημα, προῦπαρξιν ψυχῶν δογµατίσαν- τος. Ἡμεῖς δὲ Χριστὸν γεγενῆσθαί 4 φαμεν τὸν Ylby xai Λόγον τοῦ θεοῦ, ἀφ᾽ οὗ Ev γαστρὶ τῆς ἁγίας Αειπαρθένου ἑσχήνωσε, xat σὰρξ ἀτρέπτως ἐγένετο, tumque esse dicimus, cum sancte semperque B xat ἐχρίσθη fj σὰρξ τῇ θεότητι. Χρίσις γὰρ abcr τῆς Virginis uterum inhabitando, caro citra mutatio- nem ullam factus est, unctaque caro fuit divini- tate. Hzc namque humanitatis unctio exstitit, ut ait Gregorius Theologus **. Sanctissimus item Alexandrie presul Cyrillus imperatori Theodosio scribens **, in hunc modum loquitur : « Equidem necessarium esse arbitror, ut nec Verbum quod ex Deo sine humanitate natum est, nec rursus templum, quod ex muliere partu editum est, si Verbo unitum non sit, Jesum Christum nuncupe- mus. Etenim Verbum quod ex Deo est, non aliter Christus censetur, nisi quatenus per dispensatio- nis unionem arcano modo cum huinanitate con- junctum fuit. » Rursumque ad imperatrices ita scribit : «Quidam Christi nomen, Verbo soli, singulatimque in se considerato et exsistenti, ut 3 Patre genitum est, convenire asserunt. Nos vero ita sentire et loqui nequaquam edocti sumus. Nam quando Verbum factum ,est caro, tum primum etiam Christum Jesum nominatum fuisse dicimus. Nam quia exsultationis oleo, sive Spiritu, a Deo et Patre unctus est, eatenus Christus appellatur **. Quod autem unctio in humanitate facta sit, in du- 15 Error Origenis lib. 1 IIc 9? lbid. p. 54. '*Hebr. |! ? ἀνθρωπότητος, ὥς φησιν ὁ θεολόγος Γρηγόριος. Καὶ ὁ ἱερώτατος δὲ ὁ τῆς ᾽Αλεξανδρέων Κύριλλος πρὸς τὸν βασιλέα θεοδόσιον γράφων, τᾶδε ἔφησεν Σ’ « Χρῆ- ναι γὰρ Εγωγέ φηµι, μήτε τὸν Ex θεοῦ Λόγον ἀν- θρωπότητος δίχα, µήτε μὴν τὺν Ex γυναικὸς ἆποτε- χθέντα vabv, οὐχ ἑνωθέντα τῷ Λόγῳ, Χριστὸν Ἰησοῦν ὀνομάζεσθαι. Ανθρωπότητι γὰρ καθ’ Ένωσιν olxovo- μιχὴν ἀποῤῥήτως συνενηνεγµένος ὁ Ex Θεοῦ Λόγος, νοεῖται Χριστός. » Καὶ πρὸς τὰς βασιλίδας οὕτως * ε Τινές φασιν, ὅτι τὸ Χριστὸς ὄνομα πρέπει xoà µόνῳ καὶ ἰδίᾳ χαθ᾽ αὑτὸν νοουµένῳ, xat ὑπάρχοντι, τῷ &x θεοῦ Πατρὸς γεννηθέντι Λόγῳ. 'Ἡμεῖς δὲ οὖχ οὕτω δεδιδάγµεθα φρονεῖν, 7) λέγειν ᾿ ὅτε γὰρ γέγονε σὰρξ ὁ Λόγος, τότε καὶ ὠνομάσθαι λέγομεν αὐτὺν Χριστὸν Ἰησοῦν. Ἐπειδὴ γὰρ χἑἐχρισται τῷ ἑλαίῳ τῆς ἀγαλλιάσεως, Ἠτοι τῷ Πνεύματι»”, παρὰ τοῦ θεοῦ χαὶ Πατρὸς , ταύτῃτοι Χριστὸς ὀνομάξεται. "Ost δὲ περὶ τὸ ἀνθρώπινον ἡ χρίσις, οὐχ ἂν ἑνδοιά- σειέ τις τῶν ὀρθὰ φρονεῖν εἰωθότων. » Καὶ ᾽Αθανάσιος δὲ ὁ παναοίδιµος ἓν τῷ περὶ τῆς σωτηριώδους ἔτι- Φανείας λόγῳ, ὧδέ πη λέγει € Ὁ προὐπάρχων θες πρὸ τῆς ἐν σαρχὶ ἐπιδημίας, οὖκ fjv ἄνθρωπος, ἀλλὰ θεὸς ἣν πρὸς τὸν θεὸν, ἁόρατος χαὶ ἁπαθὶς P. ἀρχῶν, cap. 6. ? Orat. 36, non longe a fiue. ** Edit. Paris.p. 95. VARLE LECTIONES. 4 Edita γεγεννῆσθαι. 5 Mss. τάδε qnot. s Mss. τῷ ἁγίῳ Πνεύματι. NOTAE. (64) 0$; Gc tec. Non quemadmodum quidam, Ὁ dissociabiliter inhaerens, utpote sapientie, οί Verbo etc. Sic Sophronius, epist. ad Serg. : Jncarnatur Verbum Deus, non e[ficte prius carni copulatus, pre- formatove et jam in se subsistenti corpore implexus, οὗ προὔποστάσῃ ψυχῇ συντιθέµενος, aut cum exstante prius anima compositus, sed cum utrumque ad sub- sistendum venirent. Origenes animam Christi per- inde Christum fuisse antequam nasceretur, tenuit, lib. 11 Περὶ dpxow , cap. 6; insinuatque. beatam hanc animam meritam esse ul cum Verbo jungere- tur : Cum liberi arbitrii facultate, unumquemque va- rietas animorum etl diversitas habuisset, ut alius ar- denliore, alius tenuiore el exiliore erga auctorem suum amore teneretur, illa anima, de qua dixit Je sus, quia « Nemo auferet a me animam meam, » ab initio creature, et deinceps inseparabiliter ei et in- Dei, εἰ veritati, et [uci verc, et tota totum. recipiens, aique in ejus lucem splendoremque ipsa cadens, facia est cum ipso unus spiritus, etc, Non enim possibile erat, Dei naturam corpori sine mediatore misceri. Nascitur, ut diximus, Deus homo, illa subsiantie exsistente, cui ulique conlra naturam non erat assumere : sed neque rursus anima illa, wtpote sub- stantia rationabilis, contra naturam habwit Deum, in quem, ut superius diximus, velut in Ver- bum et sapientiam lola jam cesserat. Hoc Adamaniii dictum, Verbum media anima esse unitum carni, meliori sensu usurpavit Nazianzenus, quem utinam potius 'spectaverit Rufinus in Exposit. Symbol . quam Origenis sui. 1113 DE FIDE ORTHODOXA LIB. fV. 1114 ὤν ' ὅτε δὲ Υέχονεν ἄνθρωπος, τὸ Χριστὸς ὄνομα A bium nemo revocabit illorum qui recte sentire διὰ τῆς σαρχὸς προσάχεται t, ἐπειδὴ ἀχολουθεῖ τῷ ὀνόματι τὸ πάθος xai ὁ θάνατος. » consueverunt. » Quin et Athanasius in oratione De salutari adventu Christi, sic loquitur : « Deus qui ante exstabat, quam in carne adveniret, nequaquam homo erat, sed Deus apud Deum, invisibilis et impassibilis, Postquam autem factus est homo, Christi nomen propter carnem accivit sibi; quando- quidem passio est mors nominis hujus consectaria sunt. » EL δὲ καὶ ἡ θεία Γραφή φῆσι' Διὰ τοῦτο ἔχρισά σε ὁ θεὸς, ὁ θεός σου, ἔλαιον ἆγα..1ιάσεως v, ἰστέον ὡς πολλάχις χέχρηται ἡ θεία Γραφὴ τῷ παρ- ὑχηχότι χρόνῳ ἀντὶ τοῦ μέλλοντος, ὡς τό" Μετὰ ταύτα ἐπὶ τῆς γῆς ὤφθη, xal τοῖς ἀνθρώποις συγαγεστράφη. Οὕπω γὰρ ὤφθη , οὐδὲ συνανεστρά- v" Θεὺς ἀνθρώποις, ὅτε ταῦτα ἑλέγετο. Καὶ τό" Επὶ τῶν ποταμῶν * Ba6vAGvoc, àxsi ἐκαθίσα- Quod si in divinis quoque Scripturis dicitur : Propterea unzit te Deus, Deus tuus, oleo letitie *', scire attinet Scripturam sacram preterito tempore pro futuro sepe uti. Quo in genere illud est : Post- hec in terra visus est, et cum hominibus conversa- (us est *. Necdum enim visus fuerat Deus, nec cum hominibus versatus fuerat, cum hzc dicebantur : ltemque illud : Super flumina Babylonis illic se- 1:86", καὶ ἐχλαύσαμεν. Οὐδέπω γὰρ ταῦτα ἐγεγό- D dimus et flevimus **. Nondum enim hec contige- VEL, κεΦλλ. Z [IT]. Περὶ τοὺς ἐπερωτῶντας, εἰ δύο φύσεις ἐγένγησεν ἡ ἁγία Θεοτόκος, καὶ εἰ δύο φύσεις ἐπὶ σταυ- pov ἐχρέμαγτο. Φύσεως μέν ἐστι τὸ ἀγένητον χαὶ γενητὸν, διὰ τοῦ ἑνὸς v Υραφόμενον, ὅπερ δηλοῖ τὸ ἄχτιστον καὶ τὸ Χτιστόν ' τὸ δὲ ἀγέννητον καὶ γεννητὸν, οὐ φύσεως, ἀλλ ὑποστάσεως * ἦτοι τὸ γεννηθῆναι xal μὴ γεννη- Orvat* ὅπερ διὰ τῶν δύο vv ἐχφέρεται κ. Ἔστι μὲν οὖν ἡ μὲν θεία φύσις ἀγένητος, Άτοι ἄχτιστος, πάντα δὲ τὰ μετὰ τὴν θείαν φύσιν γενητὰ, τοι κτιστά. εωρεῖται τοίνυν ἐν μὲν τῇ θείᾳ καὶ ἀκτίστῳ φύσει, τὸ μὲν ἀγέννητον Ev τῷ Πατρί. οὐ γὰρ ἐγεννήθη rant. CAP. VII. Ad ees qui sciscitantur, an sancta Dei Genitriz duas naturas: genuerit; οἱ an. due nature in cruce pependerint. Severianorum s0o.vit. objeclionem. Prima a Deo creala, ingenita, id 'est non naia ez aliis. Gigni persong est, non natura. -- Ἄγενητον et. γενητὺν, cum unico v scribuntur *5, nature conveniunt, si- guificantque increatum et creatum : at ἀγέννητον et γεννητὸν, id est, ingenitum et genitum , ubi du- plici vv efferuntur, non natura, sed personz conve- niunt. Porro divina quidem natura, ἁγένητος est, sive increata: cetera vero preter 9568 ipsam, τὸ δὲ γεννητὸν ἐν τῷ Υἱῷ * ἐχ Πατρὸς 7 γὰρ ἀῑδίως C γενητὰ, sive facta. Consideratur itaque in divina γεγέννηται ’ τὸ δὲ ἑχπορευτὸν ἐν τῷ ἁγίῳ Πνεύματι. Ἑκάστου δὲ εἴδους ζώων, τὰ μὲν πρῶτα, ἁγέννητα, ἀλλ οὐχ ἁγένητα * γεγόνασι γὰρ ὑπὸ τοῦ Δημιουργοῦ, οὐκ ἐγεννήθησαν δὲ ἐξ ὁμοίων. Γένεσις μὲν γὰρ κτί- σις ἐστι, Ὑέννησις δὲ, ἐπὶ μὲν θεοῦ, ἐχ µόνου Πα- τρὸς, ὁμορυσίου ὙΥἱοῦ πρόοδος ΄ ἐπὶ δὲ τῶν σωµά- των 7, fj ἐχ συναφείας ἄῤῥενός τε xal θηλείας, ὁμο- ουσίου ὑποστάσεως πρόοδος. "0θεν γινώσχοµεν (65), ὡς 00x ἔστι φύσεως τὸ γεννᾶσθαι, ἀλλ᾽ ὑποστάσεως. El γὰρ φύσεως ἣν, οὐχ ἂν ἓν τῇ φύσει τὸ γεννητὸν ἐθεωρεῖτο xal τὸ ἀγέννητονο Ὑπόστασιν τοίνυν ἐγέν- νησεν dj ἁγία θεοτόχος ἐν δυσὶ Υνωριζομένην ταῖς φύσεσι, θεότητι μὲν, ix Πατρὸς γεννηθεῖσαν ἀγχρό- quidem et increata natura, ingeniti proprietas in Patre (neque enim ille genitus est), generatio autem in Filio (siquidem ex Patre sempiterne natus est); processio denique in Spiritu sancto. In qualibet autem animantium specie, ea quas sunt primo pro- ducta ἀγέννητα quidem, sive ingenita sunt ; at non item ἁγένητα, vel increata. Etenim à summo Opi- fice creata sunt; non autem ex similibus nata. Nam γένησις, quidem creatio est. At γέννησις, id est, generatio, cum de Deo agitur, est consubstan- tialis Filii ex solo Patre ortus: cum autem de corporibus, consubstantialis persona ex maris et feminz complexu processus. Ex quo perspicimus, νως, ἐπ᾽ ἑσχάτων δὲ, kv χρόνῳ ἐξ αὐτῆς σαρχωθεῖ- D gigni non ad naturam, sed ad personam pertinere. σαν, xai σαρχὶ τικτοµένην. Nam si ad naturam spectaret, haudquaquam in una eademque natura genitum et ingenitum cerneretur. Eam ob rem sancta Dei Genitrix personam genuit " Psal. Σιν, 8. 35 Baruch. πι, 28. *9 Psal]. cxxxvi, 1. * Sup. lib. 1, c. 9. VARLE LECTIONES. * [n multis codd. et apud Athanasium ὅτε οὖν τὸ Χριστὺς ὄνομα δίχα τῆς σαρχὸς προσάγεται. " Desunt he duz voces in cod. S. Hil. aliisque Regiis, in Colb. et in N. x In R. 2427 supra lineam λέγεται. 7 R. 2 οἱ N. éx τοῦ Πατρός. Y Edit. ἐπὶ τὸν ποταµὀν. 3 Mss. plurima χτισµάτων, NOTAE. (65) "O0s8* γιώσκοµεν. Ez quo perspicimus. Quod Latinorum Patrum aliqui dixerant, essentiam divinam gignere et gigni, hoc tandem usurpari ve- tuit synodus 1v Lateranensis. Generatio quippe ad essentiam naturamve non terminatur, nisi ut ea subsistit in persona. Sic vulgo Greci contra Apol- linaristas et Eutychianos disputarant. Nam ut Απο nymus apud Euthymium, p. 2, tit. 8 ait : Beat^ Virgo Deum quidem genuit, non autem deitatem ; se deitatis persona nattram. humanam assumpsit. Hic est Dei Filius, ut, qui in colis est, Filius itidem sit in terris, et proprietas immota permaneat. Gigni enim non nature fuit, sed persona, 1115 S. JOANNIS DAMASCENI 1116 in duabus naturis agnitam, divinitatis quidem ratione citra ullum temporis spatium ex Patre geni- tam, ad extremum aulem in tempore ex ipsa incarnatam, et carne natam. Christus, due naturae. Passus est ea natura qu& A — El δὲ οἱ ἑρωτῶντες αἰνίττοιντο, ὅτι ὁ γεννηθεὶς ix passibilis erat. — Sin autem percontatores nostri innuant ac velint eum, qui ex sancta Deipara na- tus est, duas naturas esse; ita sane dicemus, dux natura est: quippe qui idem ipse Deus et homo est. ld quod etiam de crucilixione, et de resur- rectione, εἰ de ascensione dicendum est, Neque cnim ista natur sint, sed hypostasis. Christus ita- que duplici natura constans, ea natura passus est et crucifixus, qux erat passibilis. Carne enim in cruce pendebat, non divinitate. Alioqui respondeant nobis hoc vicissim rogantibus : Duzne nature mortug sunt? Minime, inquient. Ergo neque dux nàturz crucifix:e. Verum genitus est Christus, hoc est, Deus Verbum, humana natura assumpta; carne τῆς ἁγίας Θεοτόχου δύο φύσεις ἐστὶ, φαμέν * Ναὶ, δύο φύσεις ὲστί» Θεὸς γάρ ἔστιν ὁ αὐτὸς καὶ ἄνθρω- πος. Ομοίως χαὶ περὶ τῆς σταυρώσεως, ἀναστάσεώς τε xol ἀναλήφεως. Οὐ φύσεως γὰρ ταῦτά ἐστιν, ἀλλ᾽ ὑποστάσεως. Ἔπαθεν οὖν 6 Ἀριστὸς, bv δυοὶ φύσεσιν ὧν, τῇ παθητῇ φύσει, ἑσταυρώθη τε" cap- Χὶ α γὰρ ἐπὶ σταυροῦ ἐχρεμᾶτο, χαὶ οὗ θεότητι b. Ἐπεὶ εἰ εἴπωσιν, ἡμῖν ἐρωτῶσιν ' Δύο φύσεις ἀπέθα- vov; Οὐχὶ, ἐροῦμεν. Οὐχοῦν οὐδὲ δύο φύσεις ἕσταυ- ρώθησαν, ἀλλ᾽ ἐγεννήθη ὁ Χριστὸς, ἤτοι ὁ θεῖος A^ yos ἐνανθρωπῆσας , ἐγεννήθη σαρχὶ, ἑσταυρώθη σαρχὶ, ἔπαθε σαρχὶ, ἀπέθανε σαρχὶ, ἁπαθοῦς µει- νάσης αὐτοῦ τῆς θεότητος. genitus est, carne cruci affirus, carne passus, carne mortuus, cum impassibilis ipsius divinitas maneret. CAP. VIII. Quomodo primogenitus dicatur unigenitus Dei Filius. Primogenitus est, qui primus est genitus, sive ille unigenitus sit, sive ctiam aliis fratribus natu major. Quocirca si Dei Filius primogenitus quidem, at non item unigenitus diceretur, suspicari utique potuissemus creaturarum primogenitum eum esse, ut qui etiam inter ipsas accenseretur ** : cum au- tem, et primogenitus, et unigenitus dicatur, atque utrumque in. co retinendum sit; idcirco prímoge- nitum. eun omnis creature * dicimus, quoniam et 2,59 ipse ex Deo est, itemque ex Deo exsistant res create, Verum ipse quidem, ut ex Dei ac Patris substantia, solus citra omne tempus genitus, me- ΚΕΦΑΛ. H' [IIA']. Πῶς zpuróroxoc «Ἀέγεται ὁ povoryert)c Yióc τοῦ θεοῦ. Πρωτότοχός (06) ἐστιν ὁ πρῶτος γεννηθεὶς, εἶτε povoyevhc, εἴτε xaX πρὸ ἄλλων ἁἀδελφῶν. Ei μὲν οὖν ἑλέγετο ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ πρωτότοχος, μονογενὴς 5k οὐχ ἑλέγετο, ὑπενοήσαμεν ἂν κτισμάτων αὐτὸν εἶναι πρωτότοχον, ὡς χτίἰσμα ὑπάρχοντα. Ἐπειδὴ δὲ xal πρωτότοχος, χαὶ μονογενὴς λέγεται, δεῖ καὶ ε ἆμ- φότερα τηρῆσαι Em' αὐτοῦ. Ἡρωτότοχον μὲν αὑτόν Φφαμεν πάσης κτίσεως, ἐπειδὴ xal αὐτὸς Ex τοῦ Θεοῦ, xai ἡ χτίσις ἐκ τοῦ θεοῦ, ἀλλ αὑτὸς μὲν ἓχ τῆς οὐσίας τοῦ θεοῦ καὶ Πατρὸς µόνος ἀχρόνως Υεγεν- νηµένος, εἰχότως Υἱὸς μονογενῆς πρωτότοχος, καὶ οὐ πρωτόχτιστος λεχθήσεται. Ἡ γὰρ χτίσις οὐχ Ex τῆς rito unigenitus Filius primogenitus dicetur , at non C οὐσίας τοῦ Πατρὸς, ἀλλά θελήµατι αὐτοῦ Ex τοῦ μὴ primum creatus. Nam res creat:e non ex Patris substantia, sed ipsius voluntate ex nihilo productae sunt **, Primogenilus autem in multis fratribus **, siquidem, cum matris etiam unigenitus esset (quo- ^ Vid. apud Greg. Nyss. lib. i11, Cont, Eunom, —** Coloss. 1, 45. viu, 29 ὄντος εἰς τὸ εἶναι παρῄχθη. Πρωτότοκος δὲ, ἐν ποῖ- Aoic ἀδξε.1φοῖς ΄ μονογενῆς yàp ὃν, γαὶ ἓχ μητρός" ἐπειδήπερ µετέσχεν αἵματος καὶ σαρχὸς παραπλησίως ἡμῖν, χαὶ ἄνθρωπος γέγονε, γεγόναμεν δὲ xaX ἡμεῖς δ. » Athan. Expos. üdei. ** Rom. VARLAE LECTIONES. αἩ. 2924 ἑσταυρώθη τε capxi, capoxl. e Edit, e: 28 xal ^ pi top b Desunt hzc in Regiis codicibus 7, in Colb. et in Nostro. NOTE. (66) Πρωτότοκος. Primogenitus. In Reg. cod. 3451, haec habentur que in editis Gregorii jssent nondum reperi : Σχόλ. τοῦ Νύσσης &x τοῦ εἷς τὸν πῶς τόχος ἑρμηνευόμενος: Gregorii Nysseni ez ore- tione in J eeph et Mariam : Dominus primogenitus es Virgine audiit, non quia posteriorem quemdam gene- Ἰωσὴηφ xat τὴν Maplav* Πρωτότοχος ὁ Κύριος D ris ejusdem ascivit ; sed quia sine ulla comparatione ᾖχουσεν ix τῆς Ilagüévou: οὐχ ὅτι δεύὐτερόν τινα ὁμοιογενῆ προσεκαλέσατο, ἀλλ᾽ ὅτι πρωτότοχος ἁσυγ- αρίτως ἐστι πρὺς τοὺς υἱοὺς τῶν ἀνθρώπων. Οὐ τρ διὰ τὸ εἰπεῖν ὁ Απόστολος περὶ τῆς τοῦ Κυρίου £x Πατρὸς ἀνάρχου γεννήσεως, ὃς ἔστι πρωτότοχος πάσης χτίσεως, Ίδη xal ἀδελφὸν τοῦ Κυρίουισννεγρά- vato. O05 a) πάλιν ὁ αὐτὸς, πρωτότοχον ἐχ τῶν νεκρῶν χαλέσας, Ίδη xat ὅμαιμον τοῦ Κυρίου παρ εισήγαγε, παραπλησίως τὸν donv πατήῄσαντα * ἀλλά πρωτότοχος ὁ Κύριος ἐκ τοῦ Πατρὸς καὶ &x τῆς Παρ- θένου, καὶ ἓκ τῶν νεχρῶν, ἵνα διὰ πάντων γνωσθῇ fie υἱότηεος ἀξίωμα. Ασύγχριτος γὰρ τὸ μοναδιχὸν τῆς ὁ δεσποτικὸς λκος, "Όπου γὰρ ἡ µήτηρ παρθένος, cum filiis hominum primogenitus est. Neque enim es eo quod Apostolus de eterna Domini ex Patre gene- ratione dicit: «Qui est primogenitus omnis creaigre, jam et ullum. Domini fratrem una significavit. Nec rursus cum idem eum primogenitum ex mortuis nun- cupatit , jam et Domini germanum, qui consimili modo infernum calcaverit, innwit. Verum Dominus, primogenitus ez. Patre,et ez. Virgine, et 45 mortum dicitur, «t undequaque singularis ejus excellentia ce- gnoscalur; nam extra comparationem est. Domini partus : ubi quippe Virgo Mater est, qua ralione explicari partus possit? DE FIDE ORTHODOXA LIB. IV. 118 υἱοὶ θεοῦ, υἱοθετηθέντες διὰ τοῦ βαπτίσματος” A niam zeque ac nos parlicipavil carni et sanguini **, ) φύσει Ylhg τοῦ Θεοῦ, πρωτότοχος iv ἡμῖν bomoque factus est ; nosque etiam per eum filii σει χαὶ χάριτι υἱοῖς Θεοῦ γενοµένοις καὶ ἆδελ- — Dei facti sumus, per baptismum scilicet adoptati) ὐτοῦ χρηµατίσασι d, γέἐγονεν. "O0cv Elevev* — ipse natura Dei Filius, inter nos, qui adoptione et (ίνω πρὸς τὸν Πατέρα µου καὶ Πατέρα gratia in Dei filios cooptati sumus , fratresque Οὐκ εἶπε, Πατέρα ἡμῶν, ἀλλὰ Πατέρα µου, — ipsius exstitimus, primogenitus factus est. Eo ita- ηλονότι, xal Πατέρα ὑμῶν, χάριτι. Καὶ, Θεό» — que nomine dicebat : Ascendo ad Patrem meum et αἱ θεὸν ὑμῶν. Καὶ οὐκ εἶπε, 850v ἡμῶν, — Patrem vestrum ". Non dixit, Patrem nostrum, JeÓv µου ' ἂν διέλῃης λεπταῖς 9 ταῖς ἐπινοίαις — sed Patrenf meum, natura videlidet ; δἱ Patrem µενον Ex τοῦ νοουµένου, xaX Θεὸν ὑμῶν, ὡς — vestrum, gratia. Et: Deum meum et Deum ve- ργὸν xal Κύριον, strum ", Non dixit, Deum nostrum, sed Deum | ' ut subtiliori consideratione id quod visibile est, ab eo quod mente intelligitur, praescindas , et vestrum, tanquam l'erum omnium opificem et Dominum. ΚΕΦΑΛ. & |IIB'] . B CAP. IX. Περὶ πίστεως xal βαπτείσματος. De fide et baptismo. λογοῦμεν δὲ Ev βάπτισμα εἰς ἄφεσιν ἆμαρ- Baptismi vis. Baptismus unus.!Necessaria ad. ba- XX εἰς ζωὴν alovtov. Τὸ γὰρ βάπτισμα τὸν toU.— ptismum invocatio Trinitatis. Quid trina immersio. θάνατον δηλοῖ. Συνθαπτόµεθα γοῦν τῷ Κυρίῳ — Quid im Christum baptizari. Eucharistia εἰ bapti- ᾿βαπτίσµατος, ὥς φησιν ὁ θεῖος ᾿Ἀπόστολος. — smus e Dominico latere fluxerunt. Baptismusduplez | οὖν ἅπαξ ἑτελέσθη ὁ τοῦ Κυρίου θάνατος, — ut et homo. — Jam vero unum baptismum in re- xai ἅπαξ δεῖ βαπτίζεσθαι ' βαπτίζεσθαι δὲ — missionem peccatorum et in vitam zeleriam confi- ν τοῦ Κυρίου Aóvov, εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Πατρὸς — temur. Daptismus quippe mortem Domini signifi- j YloO, καὶ τοῦ ἁγίου Πνεύματος, διδασχοµέ- — cat 5, Per baptismum enim cum Domino sepeli- ν εἰς Πατέρα xai Υἱὸν καὶ ἅγιον Πνεῦμα ὁμο- Πας, ut ait divinus Apostolus **. Quemadmodum "Όσοι τοίνυν (07) εἰς Πατέρα xoi Υἱὸν — igitur Duminus mortuus est, sic nos etiam semcl br. n, 14. ** Joan. xx, 17. "ibid. — ** Rom. vi, 4. * Coloss. αἱ, 12. VARLAE LECTIONES. gii quidam, Colb. 2 υἱῶν Θεοῦ Υενοµένων καὶ ἁδελφῶν αὑτοῦ χρηµατισάντων, Ita olim in cod. sed corrasa menibrana emendatum fuit, ut in textu. reliquimus. 9 Regg. 6 et Ν. φιλαῖς.. cod. λεπταῖς. diAatg, : quae vox in textum irrepsit, cum explicationis gratia margini vel supra lineam A. à (556 NOTE. Ὅσοι tolvvv. Qui in Patrem , etc. Vetus C dit de hzreticis, qui cum baptismo, et qui sine dium disciplina fuit, ut hzeretici, qui Deo — baptismo cum sola chrismatis sacri unctione reci- nitati detraherent, denuo tingerentur, dum — perentur. Horum Catalogum amplum digessit Ti- it ad. Ecclesjam : Τὸ βάπτισμα τὸ αἱρετιχὸν — motheus CP. presbyter, szculi sexti scriptor. Cze- εἴον ὕδωρ λογιζόµενον * Harreticum baptisma — terum Basilius, epist. 2 ad Amphiloch., cavendum i'am genuinamque aquam. censet. Ecclesia, in- — ait, ne osperior ille usus impedimento sit Ecclesiz 'lemens Alex. lib. 1 Strom. Neque certum — bono, aut hereticorum saluti, ne ob nimium rigorem ist, a. Stephani pape, Firmilianique Casa- —segniores reddantur ad accedendum ad Ecclesiam, temporibus, ad antiquam consuetudinem eos — ut Zonaras interpretatur, dixeratque ante ipsum ,0s fuisse. Ne ita censeamus, obsistunt Basilii — Anastasius in resp. ad quast. 86. Non ita pridem canones ad Amphilochium. Epiphanius Ec- — ante tempora Damasceni, Trullano canone 95 fe- universe judicium exspectandum duxit, — rebatur , ut qui ex Manichzis, Valentinianis, Mar- Jui ex Arianis venerint , secundo lavacro cionistis, aliisque ejusmodi seclis converterentur, ;cum interim Athanasius denuobaptizandos — absque altero baptismo errores suos ejurareut. et , orat. contra ipsos. Non enim, inquit, εἰς — Heretici, inquit Justinus Junior ad quzst. 14, ad t καὶ Y iy διδόασιν οἱ ᾿Αρειανοί, in Patrem et rectam. doctrinam — venientis erratum. emendatur , dant Ariani, sed in Creatorem et creaturam ;.— prave quidem opinionis, mutata sententia ; baptismi. ὕνομα τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Ylou διὰ τὸ Υε- — divino unguento ; ordinationis , appositione manus, ένον ὀνομάζειν προσποιῶνται, Lametsi nomina (uo fit ut. nihil. insolutum maneat. Cur vero prisci et Filii, quia sic Scriptura sancitum est, ϱ Patres baptisnum hzreticorum reprobareut, has w se pronuntiare. Non enim qui simpliciter — fuisse causas puto. Przter pravos form: recitando mine, ille dat ; ἁλλ᾽ ὁ μετὰ sou ὀνόματος καὶ — sensus quos pramittebant, Gnosticos variis modis ἔχων ὀρθήν, qui nomen exprimendo, rectam — baptismi ritus et verba adulterasse narrat lrenzus. fidem habet. Dominum siquidem apostolis — toto cap. 8, lib. r. Cujus sceleris rei quoque sunt isse, primum ut decerent, tuin. deinde ba — e Montanistis Tascodrugetze apud Theodpr., lib. 1 "nt. Quocirea hereses non. paucas, quia no. Her. fab. jap. 19, et Quintilliani apud Tertullia- anlum pronuntiant, λέγουσαι τὰ ὀνόματα µό- — num, lib. De bapt. cap. 4. Dionysius Tex. Epist. ad ο rectam fidem Lenent, inutilem aquam possi- — Xistum papam apud Euseb. lib. vit Hist. cap. 9, et quemadmodum Manichai, et Phryges, καὶ — narrat. senem quemdam qui in ecclesia baptismi βαμοσατέως µαθηταί, et discipuli Samosatensis — cceremoniis interfuerat, ad suos pedes corruisse, Paulianista) τὰ ὀνόματα λέγοντες, cum no- — dejerando baptismum quo tinctus erat ab hzreti- ipsa recilent, nihilominus censentur haretici ; — cis, alterius luisse generis, plenumque impietatis et Arianos, ctc. Secuuda synodus canonem edi- — blasphemia, nec ullam cum nostro habere similitu- 1119 S. JOANNIS ΡΑΜΑΡΟΕΝΙ [120 baptizari necessarium est ; baptizari, inquam, sicut A καὶ ἅγιον Πνεῦμα βαπτισθέντες, µίαν φύσιν τῖς a Domino dictum est : In nomine Patris et Filii ei Spiritus sancti ο, Quibus scilicet verbis, Patris et Filii et Spiritus sancti. confessionem edocemur. Quocirca qui in Patrem et Filium et Spiritum sanctum baptizati , unamque in tribus Deitatis personis naturam edocti, baptismum repetunt, ii, secundum divinum Apostolum, Christum rursus crucifigunt : Impossibile enim est , inquit, eos qui semel illuminati sunt, ec., rursus ad ponitentiam - renovare, crucifigentes iterum 90) sibi ipsis Chri- stum, et ostentui habentes 9. At qui in. sanctam Trinitatem baptizati non sunt, hi denuo baptizen- tur necesse est. Etsi enim Apostolus dicit : In Christum. et in mortem. ipsius baptizati sumus "*; non tamen hoc vult, baptismi invocationem ex his verbis constare debere, verum hoc demum, bapti- smum mortis Christi figuram przferre. Baptismus siquidem qui trina immersione peragitur, tres dies significat, quibus Dominus tumulo conditus ja- cuit 52, Quare in Christum baptizatum esse nihil aliud indicat, quam in illum credendo salutifera aqua tingi. Fieri non potest ut in Christum creda- mus, nisi Patris et Filii et Spiritus sancti confes- sione imbuli simus **. Christus enim est Filius Dei vivi 5*5, quem Pater unxit Spiritu sancto 58, quemadmodum ait divinus David : Propterea uuzit te Deus, Deus (uus, oleo letitie pra consortibus tuis 51. Ἰδαίας quoque ex Domini persona loquens : Spiritus Domini super me, propler quod unzit me "5. Enimvero quenam verborum forma adbi- benda esset, Dominus discipulis suis exposuil : Baptizantes eos, inquiens, in nomine Patris et Filii el Spiritus sancti ". Quoniam enim immortalitatis 9? Matth, xxvur, 19. *! Hebr. iv, 6. bapt. 1, cap. 19. "^ Matth. xvi, 16. ** Act. x, 28. " Rom. vi, 9$. 9! Psal. xuv, 3. θεότητος! àv τρισὶν ὑποστάσεσι διδαχθέντες, αὖθις ἀναθαπτίζονται, οὗτοι ἀνασταυροῦσι τὸν Χριστὺν, ὥς φησιν ὁ θεῖος ᾿Απόστολος. ᾽Αδύνατον γὰρ τοὺς ἅπαξ φωεισθέντας, χαὶ τὰ ἑξης, αὖθις ἀνακαυ- ζει» εἰς µετάνοιαν, ἀν ασταυροῦντας ἑαντοῖς τὸ» Χριστὸν, καὶ παραδειγµατίζοντας. Όσοι δὲ μὴ εἰς τὴν ἁγίαν Τριάδα ἑδαπτίσθησαν, τούτους δεῖ àva- θαπτίζεσθαι. El γὰρ xal φησιν ὁ θεῖος ᾽Απόστολος, ὅτι Εἰς Χριστὸν xal εἰς τὸν θάνατον αὑτοῦ ἑέα- πτίσθηµεν, οὐχ οὕτω δεῖν γίνεσθαίἰ φησι τοῦ Barzi- σµατος τὴν ἐπίχλησιν , ἀλλ᾽ ὅτι τύπος τοῦ θανά- του τοῦ Χριστοῦ ἐστι τὸ βάπτισμα. Διὰ yap τῶν τριῶν (68) καταδύσεων, τὰς τρεῖς ημέρας τῆς το Κυρίου ταφῆς σηµαίνει τὸ βάπτισμα. Τὸ οὖν εἰς Χριστὺν βαπτισθῆναι δηλοῖ, τὸ πιστεύοντας εἰς airo» βαπτίζεσθαι. ᾿Αδύνατον δὲ εἰς Χριστὸν πιστεῦσα:, μὴ διδαχθέντας τὴν εἰς Πατέρα χαὶ Ὑἱὸν καὶ ἅγιο Πνεῦμα ὁμολογίαν. Χριστὸς γάρ ἐστιν ὁ Ὑϊὸς τοῦ θεοῦ τοῦ ζῶντος, ὃν ἔχρισεν ὁ Πατὴρ τῷ ἁγίῳ Ive- pact, ὥς φησιν ὁ θεῖος Δαθίδ * Διὰ τοῦτο ξχρισέ σε ὁ θεὸς, ὁ θεός σου ἔΊαιον ἆγα..1ιάσεως «παρὰ τοὺς µετόχους σου. Καὶ Ἡσαῖας ἓχ προσώπου toi Κυρίου * Πγεῦμα Κυρίου ἐπ᾽ ἐμὲ, οὗ ἕνεκεν ἔχρισί µε. Τὴν μέντοι ἐπίχλησιν τοὺς οἰχείους μαθητὰς ὁ Κύριος διδάσχων ἔλεγε' Βαπτίζοντες αὐτοὺς εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Πατρὸς xal τοῦ Ylov καὶ τοῦ ἁγίο Πνεύματος. Ἐπειδὴ γὰρ ἐπ ἀφθαρσίαν 8 πεποίηχεν ἡμᾶς ὁ θεὸς, παραδάντας δὲ τὴν σωτήριον αὗτου b- τολὴν, φθορᾷ θανάτου κατεδἰχασεν, ἵνα μὴ ἀθάνα-ω ᾗ τὸ xaxbv, συγχαταθὰς δὲ τοῖς δούλοις, ὡς εὔσπλα:- χνος, χαὶ καθ) ἡμᾶς δὲ ἃ γεγονὼς, τῆς φθορᾶς ài τοῦ ἰδίου πάθους ἑλυτρώσατο ' ἐπήγασεν ἡμῖν Ex tt; ἁγίας καὶ ἀχράντου αὐτοῦ πλευρᾶς πηγὴν ἀφέσεως' ** Basil. lib. δε 5 Matth. xxviii, 19. 53 Auct. Quest. ad. Antioch. 56 Isa. Lxi, 1. VARLE LECTIONES. ο f Vox θεότητος, deest in editis οἱ Β. 1. incorrupiione, ὃ Edit. Basil. xaz' ἡμᾶς δέ. 6 Cod. S. Hil. et alii multi &x' ἀφθαρσίᾳ. Vetus interpr. it NOTE. dinem. Propter has itaque rationes szculo secundo, in duplici Phrygiz synodo, et apud ZEgyptios sta- tutum est, ut beretici denuo haptizarentur. Quam- obrem si forte quidam ex eis sincero ritu tincti essent, baptismus ille secundus, tanquam sub con- ditione collatus zstimandus erat. Verum Latini weliori lege bi:reticum non recipiebant, nisi quze- situm qua verborum forma baptizatus esset. Horuin morem non paucos ex Asialicis amplexos esse Ba- silius ipse testatur, epist. 1 canon. (68) Διὰ γὰρ τῶν τριῶν. Baptismus siquidem, etc. Dasilius lib. De Spiritu sancto, cap. 28, et epist. 39; llieronymus, Cont. Lucif. et alii ab apostolica tra- ditum ferunt, ut terna mersitatione baptismus fieret, non solum propter nomina trium persona- rum sanctissim:e Trinitatis, sed ctiam quia Dominus diehus tribus inortuus fuit. Can. 7 secunde syn- odi jussum est Eunomianos denuo baptizari, qui unica mersione, seu etiam perfusione, tingerentur. Hac enim cazremonia, quae hactenus usitata non erat , Filius et Spiritus sauctus a deitate excludi signilicabantur. Ista haxresi profecto recentior est canon 46 ex illis qui Apostolici vocantur, quo ju- betur, ut si quis episcopus aut. presbyter non tre initiando mersiones [ecerit, ἀλλ᾽ Ev βάπτισμα, εἰς τὸν θάνατον τοῦ Κυρίου διδόµενον, sed tinctionem unm ια delur in mortem Domini, deponatur. Nam Theo- doretus, lib. ιν Heres. cap. 5; Socrates, lib. τι Hist. D c. 23, et Sozomenus, lib. vi, c. 26, scribunt Eunomiz nos, non in Trinitatem, sed in mortem Domini baptE zasse ; imo Theodoretus addit, omisisse invocalio- nem Trinitatis, μηδὲ ποιεῖσθαι τὴν τῆς Τριάδος ἐπίχλησιν. Quod facile non concesserim, quando- quidem Epiphanius hunc esse contendit verboram ue baptizando proferrent , sensui : 7n momix bei increati, in nomine Filii creati, et in. nomiw Spiritus sanctificantis, qui a. Filio creatus est ; ve uti nempe Athanasius dixerat. Arianos in Create rem el creaturam baptizare. Latini terna vule infusione tingunt, quem morem Cyprianus oli tuitus est, epist. 76. Commendat Gennadius, lih. De Eccl. dogm. et jam a seculo saltem sexo Ron: observatum didicimus a doctiss. Mabillonio tom. I1 Musei ltal. 1191 DE FIDE ORTHODOXA LIB. IV 1122 ὕδωρ μὲν εἰς ἀναγέννησιν χαὶ ἐπίχλυσιν τῆς τε Α consequendz causa nos Deus condiderat **; violato ἁμαρτίας καὶ τῆς «φθορᾶς' αἷμα δὲ, πότον ζωῆς ἀῑδίου πρόξενον. Ἐντολὰς δὲ ἡμῖν δέδωχε δι ὕδατος ἀναγεννᾶσθαι xax Πνεύματος, δι’ ἐντεύξεως xal &mi- χλήσεως, τῷ ὕδατι ἐπιφοιτῶντος τοῦ ἁγίου Πνεύ- µατος. Ἐπειδῆ γὰρ διπλοῦς ὁ ἄνθρωπος, ἐκ Ψψυχῆς τ6 xal σώματος, διπλῆν ἡμῖν ἔδωχε xa τὴν χάθαρ- σιν, δι’ ὕδατός τε xal Πνεύματος ' τοῦ μὲν Πνεύ- µατος, τὸ xav' εἰχόνα χαὶ χαθ᾽ ὁμοίωσιν ἓν ἡμῖν ἀναχαινίζοντος, τοῦ δὲ ὕδατος, διὰ τῆς τοῦ Πνεύμα- τος χάριτος χαθαἰροντος τὸ σῶμα τῆς ἁμαρτίας, xal τῆς φθορᾶς ἁπαλλάττοντος , xal τὴν τοῦ θανάτου εἰχόνα ἐχπληροῦντος τοῦ ὕδατος, τὸν δὲ τῆς ζωῆς ἀῤῥαθῶνα παρεχοµένου τοῦ Πνεύματος. autem ejus ργΦφοθρίο, mortis labe, ne perpetuum et immortale malum esset, nos item multaverat ; id- circo pro sua indulgentia sese |servis inclinans, nostrique similis effectus, passione sua nos a cor- ruptione vindicavit, et ex sancto et immaculato suo latere veni: fontem nobis emisit δἳ : aquam scilicel ad regenerationem, necnon peccati et cor- ruptelze: abstersionem ; sanguinem vero in potui qui vitam zternam procuraret, Quin hoc quoque mandavit nobis, ut per aquam et Spiritum rege- neraremur **, Spiritu sancto ad aquam accedente, per verbum et orationem **. Nam quoniam liomo duplici natura coustat, anima scilicet et corpore, duplicem proinde nobis purgationem dedit, per aquam nimirum et Spiritum : sic nempe ut Spi. ritus divinz imaginis similitudinisque decus in nobis instauraret, aqua vero per Spiritus gratiam a peccato corpus mundaret, atque a. corruptione liberum redderet, aqua quidem mortis simulacrum exprimente, Spiritu autem vitze pignus et arrhabonem largiente. Απ΄ ἀρχῆς γὰρ Ηγεῦμα 8500 τοῖς ὕδασιν ἐπεφέ- Β — Aqua vis purgatoria. — Etenim a principio Spi* peto * καὶ ἄνωθεν ἡ Γραφὴ μαρτυρεῖ τῷ ὕδατι, ὥς ἐστι χαθαρτήριον. Ἐπὶ Noe 5v ὕδατος ὁ θεὺς τὴν χοσμιχἣν ἁμαρτίαν χατέχλυσε. Av ὕδατος πᾶς ἀχά- θαρτος χατὰ τὸν νόµον χαθαίρεται i, xaY αὐτῶν τῶν ἱματίων πλυνομµένων τῷ ὕδατι, ἔδειξεν Ἠλίας τὴν χάριν τοῦ Πνεύματος συμμεμιγµένην τῷ ὕδατι, Ὁδατι Φλέξας τὴν ὁλοχκαύτωσιν. Καὶ σχεδὸν ἅπαντα κατὰ τὸν νόµον ὕδατι χαθαρίἰζεται’ τὰ γὰρ ὁρατὰ, σύμ- Θολα τῶν νοουµένων εἰσίν * ἡ μέντοι ἀναγέννησις κατὰ ψυχὴν γίνεται " πίστις γὰρ υἱοθετεῖν οἷδε, χαΐτοι ὄντας κτίσματα διὰ τοῦ Πνεύματος, xai εἰς τὴν ἀρχαίαν ἄγειν µακχαριότητα. ritus. Domini ferebatur super aquas **: quin et lustrandi virtute praditam esse aquam Scriptura jam olim contestatur *'. Noe temporibus Deus mundi peccatum per 9G] aquam eluit **. Pcr aquam quisquis immundus erat, lege przcipiente, mundabatur, et ita quidem ut et ips: vestes aqua essent abluenda. Elias Spiritus gratiam admistam aquis ostendit, tum nimirum cum holocaustum ad- bibita aqua cremavit *'. Peneque oninia secundum legem aqua mundantur. Res enim visibiles earuu qui mente percipiuntur signa sunt. Regenerato porro in animo perficitur. Fides quippe vim eam babet, ut quamvis e rebus creatis simus, per Spiritum nos in Dei filios adoptet, atque ad pristi- nam felicitatem velut postliminio revocet. Ἡ μὲν οὖν τῶν ἁμαρτιῶν ἄφεσις , πᾶσιν ὁμοίως α Daptismi gratia pro. suscipientium fide et mun- διὰ τοῦ βαπτίσματος δίδοται’' fj δὲ χάρις τοῦ Πνεύ- µατος χατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς πίστεως xat τῆς προ- χἀθάρσεως. Νῦν μὲν οὖν διὰ τοῦ βαπτίσματος τὴν ἁπαρχὴν τοῦ ἁγίου Πνεύματος Aap6ávopev, xat ἀρχὴ ἕτέρου βίου γίνεται ἡμῖν ἡ παλιγγενεσία , xaX σφρα- T6, χαὶ φυλακτήριον, xa φωτισμός 1. Xph δὲ πάἀσῃ δυνάµει ἀσφαλῶς τηρεῖν ἑαυτοὺς χαθαροὺς ἀπὸ ῥυπαρῶν ἕργων, ἵνα pt, πάλιν ὥσπερ χύων ἐπὶ τὸν ἴδιον ἔμετον ἐπιστρέψφαντες, δούλους πάλιν ἑαυτοὺς τῆς ἁμαρτίας ποιῄσωμεν. Πίστις γὰρ χωρὶς ἔργων vexpá ἐστιν, ὁμοίως xal ἔργα χωρὶς πίστεως. Ἡ γὰρ ἀληθὴς πίστις διὰ τῶν ἔργων δοχι- μάζεται. ditia, — Quamvis autem peccatorum reniissio oni- nibus per aqu: baptismum detur : Spiritus tamen "gratia pro fidei ac prie purgationis modo conce-- ditur. Et nunc quidem Spiritus sancti primitias per baptismum accipimus, et regeneratio, alterius no- bis vitze initium, et signaculum, et presidium, et illuminatio efficitur. Ceterum in id nobis totis viribus est enitendum, ne canis instar ad vomitum redeuntes *5, peccati nosmetipsos denuo servituli maneipemus. Fides siquidem sine operibus mortua est, itemque opera, sublata (lide 39, Vera quippe fides per opera coi- probatur. ' Βαπτιζόµεθα δὲ εἰς τὴν ἁγίαν Τριάδα, ὅτι αὐτὰ D — Cur in Trinitatem baptizemur. — Ob id vero '* iu τὰ βαπτιζόµενα χρῄζει τῆς ἁγίας Τριάδος εἰς τὴν αὐτῶν σύὐστασίν τε καὶ διαμονὴν , xal ἀδύνατον μὴ * Method. lib. De resurr. *9 Levit, xv, 10. ** Gen. vi, 17. *! Joan. xix, 54, *" |l Reg . XVIII, Naz. orat. 40; Athan. ad Serap. De Spir. sancto. sanctam Trinitatem baptizamur, quia qua bapti- zantur, ad sui, tum constitutionem, tum conserva- ** Joan. ΠΠ, 5. 65 Greg. orat. dg. — *'Gen. 1, 2. 923. ** II Petr. n, 24. ** Jac. 11, 260. '* Greg. VARLE LECTIONES. 1 Multi codices ἐχαθαίρετο. cod. S. Hil. in marg. 3| ἐχεχάθαρτο. i In R. 2696 additur xai ἁγιασμός. Sic Faber, qui transtulit et illuminatio εἰ sanctificatio. In R, 2924, pro φωτισμὸς, habetur ἁχιασμὸς, sic vetus interpr. sanctificatio. 1123 S. JOANNIS DAMASCENI 1191 tionem, Trinitatis opera indigent : nec fieri potest, A συμπαρεῖναι ἀλλήλαις τὰς τρεῖς ὑποστάσεις ' ἀχώ- quin tres personz sibi invicem adsint ; quoniam Trinitas nullatenus separabilis est. Varia baptismata. Joannis baptisma a baptismate Christi diversum. Ponitentie baptismus; martyrii, et iste nobilissimus; baptismus sempiterni crucia- (us. — Primum 1 baptisma diluvium fuit, quod exscindendi peccati causa contigit. Secundum illud fuit, quod per mare et nubem factum est "*, Siquidem nubes, Spiritus; mare, aquse figuram gerebat 15. Tertium legale erat. Quisquis enim im- mundus esset, aqua abluebatur, vestes lavabat, atque ita in castra ingrediebatur "^. Quartum '* Joannis fuit, quod illos qui baptizabantur, ad po- nitentiam adducebat, ut crederent in Christum : ριστος γὰρ fj ἁγία Τριάς. Πρῶτον βάπτισμα, τοῦ χαταχλυσμοῦ, εἰς ἐχχοπὴν ἁμαρτίας. Δεύτερον, τὸ διὰ τῆς θαλάσσης καὶ τῆς νεφέλης * σύμόολον γὰρ, ἡ μὲν νεφέλη τοῦ Πνεύμα- τος, ἡ θάλασσα δὲ, τοῦ ὕδατος. Τρίτον τὸ νοµικόν' «d, γὰρ ἀκάθαρτος ἀπελούετο ὕδατι, Επλυνέ τε τὰ ἱμάτια, χαὶ οὕτως εἰσῄει εἰς την παρεμθολὴν. Ti. ταρτον τὸ Ἰωάννου (09), εἰσαγωγιχὸν ὑπάρχον , καὶ εἰς µετάνοιαν ἄγον τοὺς βαπτιζοµένους, ἵνα εἰς Xp: “στὸν πιστεύσωσιν. Ἐγὼ γὰρ ὑμᾶς, φησὶ, βαπτίζω ὕδατι' ὁ δὲ ὁπίσω µου ἑρχόμενος, αὐτὸς ὑμᾶς. qnot, βαπτίσει ἓν Πγεύματι ἁγίῳ καὶ πυρἰ. Πρι- καθαίρει οὖν Ó Ἰωάννης ἐπὶ τὸ Πνεῦμα διὰ τοῦ Ego enim, inquit, baptizo vos aqua : qui autem post B ὕδατος. Πέμπτον, τὸ τοῦ Κυρίου βάπτισμα, ὃ αὐτὶς me veniet, ipse vos baptizabit Spiritu sancto et igne 15. Itaque Joannes ad Spiritum suscipiendum ante per aquam purgabat. Quintum, Domini ba- ptisma, quo ipse baptizatus fuit. Baptizatus est autem, non quod ipse purgatione indigeret; sed meam sibi purgationem asciscens, ut capita dra- conum in aquis contereret ""; ut peccatum obrue- ret, ac totum veterem Adamum in aqua sepeliret ; ut baptismum sanctilicaret ; ut legem 969 imple- rei; ut Trinitatis mysterium aperiret; ut semet tandem suscipiendi baptismi formam et exemplum praeberet. Daptizamur autem et nos quoque per- fecto Domini baptismo, per aquam videlicet et Spiritum. Porro '* Christus idcirco igne baptizare dicitur, quia Spiritus gratiam in sanctos apostolos effudit, quemadmodum Dominus ipse dixerat : Joannes quidem baptizavit aqua, vos autem baptiza- bimini Spiritu sancto et igne, non post multos hos dies '*: vel etiam ob castigatorium jgnis futuri baptismum. Sextum ** baptisma, in poenitentia et lacrymis versatur : estque sane grave et molestum. Septimum *!, est quod sanguinis profusione ac "^ Grey. Theol. orat. 59. — "* Gen. vu, 17. orat. 40. "* Act. 1, 5. ** Greg. orat. 40. 15 [ Cor. Dasil. hom. de bapt. ; Chrys. in Matth. hom. 10, et alii. "* Mattb, iri, 11. *! ld. ibid. ἑθαπτίσατο. Βαπτίζεται δὲ, οὐχ ὡς αὐτὸς χρῄ-ω» καθάρσεως, ἀλλὰ τὴν ἐμὴν οἰχειούμενος κάθαρσιν, ἵνα συντρἰφῃ τὰς χεφαλὰς τῶν δρακόντων ἐπὶ τοῦ ὕδατος, ἵνα χλύσῃ τὴν ἁμαρτίαν, xal πάντα τὺν παλαιὸν ᾿Αδὰμ ὀΣνθάφῃ τῷ ὕδατι, ἵνα ἁγιάσῃ τὸν βαπτιστὴν, ἵνα πληρώσ]ῃ τὸν vópov, ἵνα τὸ τῆς Τριά- δος ἁποχαλύφῃ µυστήριον, ἵνα τύπος χαὶ ὑπογραμ- μὲς ἡμῖν πρὺς τὸ βαπτίζεσθαι γένηται. Βαπτιζό- µεθα δὲ καὶ ἡμεῖς τὸ τέλειον τοῦ Κυρίου βάττισµα, τὸ δι Ὁδατός τε χαὶ Πνεύματος. Πνρὶ δὲ λέγεται βαπτίξειν ὁ Χριστός" ἓν εἴδει γὰρ πυρίνων γλως- aiv ἐπὶ τοὺς ἁγίους ἁποστόλους τὴν τοῦ Πνεύματος χάριν ἐξέχεεν, ὥς φησιν αὐτὸς ὁ Κύριος, ὅτι Ἰ]ωάν- γης μὲν ἐθάπτισεν ὕδατι, ὑμεῖς δὲ βαπτισθήσε- σθε ἐν Πνεύματι ἁγίῳ καὶ πυρὶ, οὗ μετὰ πο. 1ὰς ταύτας ἡμέρας) Ἡ διὰ τὸ τοῦ μέλλοντος πυρὸς xo- λαστιχὸν βάπτιαµα. ἝἜκτον, τὸ διὰ µετανοίας xal δαχρύων, ὄντως ἑἐπίπονον. Ἔδδομον, τὸ OV αἵματος καὶ μαρτυρίου, ὃ xal αὐτὸς ὁ Χριστὸς ὑπὲρ ἡμῶν ἐθαπτίσατο, ὡς λίαν αἰδέσιμον xaX µαχάριον, ὅσον δευτέροις οὗ μολύνεται ῥύποις. Ὄγδουν, τὸ τελεν- ταῖον (70), οὗ σωτῄριον, ἀλλὰ τῆς μὲν χαχίας ἆναιρε- του x, 1. "Lev." xiv, 15. * Greg. orat. 40; 7 Psal.1xxuni3..— 7* Greg- ' VARLE LECTIONES. k Cod. S. Hil. Colb. et multi Regii et N. ὅσων. R. 4 ὃ xal. NOTA. (69) Τέταρτον τὸ Ἰωάννου. Quartum Joannis. D In ora cod. R. 3541, legitur locus Cvrilli Hieroso- lymitani ex catechesi mystag. 2 sumptus, quo dicitur non remissionem modo peccatorum, veruin et adoptionem filiorum baptismo concedi : non enim ejusdem rationis esse , ac baptismum Joan- nis ; cum abstersionem peccatorum illum esse sciamus et. donum Spiritus sancti dare. Similia Basilius habet lib. 1 De bapt., cap.2. Chrysostomus vero observat Lucam scripsisse Joanuen predicasse baptismum ponitentig in remissionem peccatorum, cie ἄφεσιν ἁμαρτημάτων, non ἀφέσεως, remissionis pec catorum : quia. remissionis desiderium | inspirando, ad Hedemptorem querendum praparabat. Basilius in Exhort. ad bapt. perinde ac Noster docet, Joan- nis baptisma εἰσαγωγιχόν, introductorium fuisse, Christi vero, τελειωτιχόν , perficiens. lllud recessus erat a peccato, iuquit; hoc conjunctio cum Deo. (70) "Oróoov , τὸ τε.ευταῖον. Octavum deni- que, etc. In cod. R. 35541 hoc aliud scholium re- peri, quod Nazianzeni et nostri dictum firmat : Τοῦ ἁγίου Βασιλείου , ἐκ τῶν xarà Εὐνομίου Αὐτὸς ἡμᾶς, qnot, βαπτίσει ἓν Πνεύματι ἁγίῳ καὶ πυρί; τὸ τοῦ πυρὸς βάπτισμα τὴν ἐν τῇ χρίσει δοχιµασίαν λέγει᾽ ὥς φησιν ὁ ᾿Απόστολδς «'H yàp ἡμέρα δηλώ- σει, ὅτι ἓν πυρὶ ἀποχαλύπτετα:, καὶ ἑκάστου ἔργον ὁποῖόν ἐστι τὸ πῦρ δοχιµάζει.» Sancti Basilii ex libris Contra. Eunomium : « Ille vos baptizabit in. Spirit« sancto et igne. » Baptismum ignis probationem illam vocat , qug in judicio facienda est ; quemadmodum dicit Apostolus : « Dies enim declarabil, quia in igne retelabitur, et uniuscujusque opus quale est, ignis declarabit. » Desumpta Irec sunt ex lib. De Spirita sancto ad. Amphil. cap. 15. Illum vero eumdem Mattei locum eodem modo llieronymus edisserit, Graecos Patres secutus. 1125 DE FIDE ORTHODOXA LIB. IV. 1126 τιχόν΄ οὖκ ἔτι γὰρ χαχκία καὶ ἁμαρτία πολιτεύεται A martyrio perficitur, quo et Christus ipse nostri χολάζον δὲ ἀτελεύτητα. causa defunctus est **. Estque illud perquam au- gustum ac beatum, quod nullis posthac sordibus inquinetur. Oectavum** denique et postremum illud est, non jam salutiferum, verum ita malitiam auferens, quando sutus jam malitiz: et peccato lo- cus non eril, ut tamen sempiternum excruciel ac puniat. Σωματικῷ 65 εἴδει 1, ὡσεὶ περιστερὰ, ἐπεφοίτησε Spiritus sanctus columbe specie εἰ ignis. — τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον, τὴν ἀπαρχὴν τοῦ ἡμετέρου ὑπο- — Porro δὲ Spiritus sanctus corporali specie, sicut δειχνύον βαπτίσματος, xaX τιμῶν τὸ σῶμα * ἐπεὶ xat — columba ad Dominum descendit, sicque tum ba- τοῦτο, fivouv τὸ σῶμα, τῇ θεώσει θεὸς, xai ἅμα που ptismi udstri primitias subindicabat, tum corpus ἄνωθεν εἴθισται περιστερὰ λύσιν χατακλυσμοῦ εὖαγ- — cohonestabat : quoniam et hoc quoque per deifica- γελίζεσθαι. Ἐπὶ δὲ τοὺς ἁγίους ἁποστόλους πυροει- — tionem Deus erat. Adde, quod columba cessasse δῶς χάτεισι. θεὺὸς γάρ ἐστιν * ὁ δὲ θεὸς mop xaz- — diluvium olim nuntiaverit. lgnis vero specie in αναλίσχον ἑἐστί. sanctos apostolos descendit 55, eo quod Deus esset. Deus enim ignis consumens est 88, Τὸ ἔλαιον (71) βαπτίσµατι παραλαμθδάνεται, µη- B Olei unctio. — At vero oleum idcirco ad bapti- νύον τὴν χρίσιν " ἡμῶν, καὶ χριστοὺς ἡμᾶς ἑέργα- — smum adhibetur, quia unctionem nostram signifi- ζόμενον, xai τὸν τοῦ θεοῦ ἡμῖν ἐπαγγελλόμενον bà — cat, nosque christos facit, insuper Dei misericor- τοῦ ἁγίου Πνεύματος ἔλεον, ἐπεὶ καὶ χάρφος ἑλαίας — diam per Spiritum sanctum nobis pollicetur. Nam τοῖς Ex τοῦ χαταχλυσμοῦ περισωθεῖσιν fj περιστερὰ οἱ columba illis qui incolumes e diluvio evaserant, χεχόμιχεν. οἱεῶ ramum prater omnem spem olim attulit 9". Ἑθαπτίσθη Ἰωάννης , τὴν χεῖρα ἐπιθεὶς ἐπὶ τὴν Joannes, ut baptizatus. — Joannes imposita di- θείαν τοῦ Δεσπότου χορυφὴν , καὶ τῷ ἰδίῳ αἵματι. vino Domini capiti manu, οἱ cruore proprio bapti- zatus fuit. O9 χρὴ ozspzl0sc0a:? τὸ βάπτισμα, ὅτε δι ἔργων Caterum ** baptismum diutius prorogare non ἡ πίστις τῶν προσιόντων μαρτυρηθῇ. Ὁ γὰρ ^ t&v — oportet dum accedentium fidem contestantur actio- δόλῳ προσιὼν τῷ βαπτἰσµατι, χαταχριθῄσεται μᾶλ- nes. Si quis dolo ad baptismum accesserit, tantum λον f| ὠφεληθήσεται, abest ut hinc utilitatis quidpiam capiat, ut con- demnationem potius accersat sibi. ΚΕΦΑΛ. [ΠΡ]. 263 CAP. X. Περὶ πίστεως. C De fide. Ἡ μέντοι πιστις διπλη ἐστιν "Ecc γὰρ πίστις Fides virtus. Infidelis est, qui non credi: Ecclesia ét ἀκοῆς. ᾿Αχούοντες γὰρ τῶν θείων Γραφῶν, vt-— traditioni, «ut male vivit. — Fides porro duplex αλ Luc. 19. οὐ. ** Greg. orat. 40. — **Id. orat. 29. — ** Ib. orat. 44; Act, rn, 3. ** Deut, iv, 94. 8' Gen. vit, 141. 9* Greg. orat, 40. . ο VARLE LECTIONES. 1 Deest δὲ, in editis et Colb. 4. 3 Reg. 4 et N. τὴν χάριν. ^ Incod. S. Hil. ex emend. additur oSv. ο Deest. γὰρ in codd. restituit emendator cod. S. Hil. NOTA. (11) Τὸ ÉAavov. Át vero oleum,etc. Apud Grecos — unguentum, nec, ut ita dicam, commune, sed Christi ille qui baptizandus venit, oleo simplici primum — donum , sanctique Spiritus , cujus divinitatis pre- inungitur a sacerdote. Unctio altera baptismum — sewtia efficacitatem habet. Deinde explicat cur frons subsequitur, fitque oleo pigmentis condito, quod a — aliique sensus secundum Ecclesi:e Orientalis mo- pontifice consecratur, feria v in Coena Domini, hoc rem ungantur. Apud Orientales, ut olim apud L.a- μέγα μῦρον, magnum unguentum. nuncupatur, vel tinos plerosque , quilibet presbyter absoluto ba- σµα. Nos quoque sanctum chrisma dicimus. — ptisino sacram chrismatis unctionem facit. Pachy - nctio lizec ipsum est sacramentum Confirmationis, — meres vero in cap. 5 Dionys. De eccl. hier. observ.t de quo legesis Allat. lib. «1 De consens. cap. 160. —. priscum morem in Oriente fuisse, ut solus pontifex Oleum prius Cyrillo Hierosol. catech. myst. 3: ἐπ. D neophytos chrismate ungeret : Χρεία γὰρ xou &o- ὀρχιστον, exorcisatum, dicitur, quo tum. ardentia χιερέως ἔσται εἰς τὸ χρίσαι τῷ μύρῳ τὸν fanz:- peccatorum vestigia purgentur , tum invisibiles de- αθέντα. Αὕτη γὰρ ἡ dorala συνήθεια * Opus erit mones pellantur : eoque catechumenos a vertice ad — pontifice, qui baptizatum unguento liniat. Ilic enim infimas wsque partes perungi ait. Alterum vero mos antiquus fuit : dicente scilicet Dionysio, per- Spiritus sancti esse imaginem docet, ut quemad- — ficiendi potestatem uon esse presbytero, nec pro- modum in Christum cum ascendisset de aqua, inde perfeclum baptismum dandi, qui nonnisi Spiritus sanctus venit, sic Christi alumni Spi- chrismate perficiatur. Cum vero episcopi, secundi ritus sancti chrismatis insigniantur, postquam ordinis sacerdotibus baptizandi munus detulissen!, baptismi aquis abluti sunt. Ceterum velu! panis — eis subinde jus con!irmandi neophytos permise- Eucharistie, inquit cat. 5, μετὰ τὴν ἐπίχλησιν τοῦ runt. At consecrandi unguenti potestatem reti- ἁγίου Πνεύματος, οὐχ ἔστιν ἄρτος λιτὸς, ἀλλὰ copa — nuere, ut palam esset, ex solo pontifice perfectio- Χριστοῦ, post invocationem Spiritus sancti non est nem in fideles derivari. Usitata Graecis in confir- simplex panis, sed corpus Christi ο sic sanctum un- — matione formula, vetusta illa est quam refert ca- guentum, οὐχ ἔστι φιλὸν, οὐδ' ὡς eUrot τες, χοινὸν non 7 secundze synodi : Σφραγὶς δωρεᾶς Πνεύμα: μετ) ἐπίχλησιν, invocatione facla non est amplius Ἅτος ἁγίου, Signaculum doni Spiritus sancti. 1127 S. JOANNIS DAMASCENI 1123 est : Est. ehim fides ex auditu ". Scripturas nam- A στεύομεν τῇ διδασχαλίἰᾳ τοῦ ἁγίου Πνεύματος. Ἀὗτη que sacras audiendo, Spiritus sancti doctrina cre- dimus, Atque hec fides per omnia illa, quz 8 Christo statuta sunt, perficitur : opere videlicet cre- dens, pietatem colens, et cjus qui nos instauravit, preceptis obsequens. Nam qui secundum Ecclesiz catholice traditionem non credit, vel per flagitiosa opera cum diabolo communicat, hic infidelis est. Fides donum Spiritus. — Rursus : Fides est spe- randarum substantia rerum, argumentum non ap- parentium, ** vel est spes minime dubia nec ambi- gua, qua confidimus fore, ut quz? nobis divinitus promissa sunt, et quas postulamus, adipiscamur. Ac prior quidem, nostra voluntatis est ; altera au- tem inter Spiritus dona censenda est. Spiritalis circumcisio. — Sciendum est aulem, integumentum omne quod a nativitate contraximus, peccatum scilicet, per baptismum circumcidi, nos- que spiritales Israelitas ac Dei populum fieri. CAP. XI. De cruce, ubi rursum de fide. Rerum ipsa creatio humanis. rationibus compre- hendi non potest. Fides universa necessaria. Quid fides. — Verbum crucis pereuntibus quidem stul- litia est : iis autem qui salvi fiunt, id est nobis, Dei virtus est**. Nam spiritualis quidem judicat omnia : animalis autem homo non percipit ea que Dei sunt**. Stultitia enim illis est, qui ea suscipiunt, nec Dei bonitatem et omnipotentiam considerant; verum res divinas humanis naturalibusque rationibus investi- gant. Etenim quz Dei sunt, naturam et Sermonem et cogitationem superant. Nam si quis animo volvat quonam pacto, et cur Deus omnia ex nihilo pro- duxerit, naturalibusque rationibus id assequi contendat, nequaquam boc comprehendet. Animalis enim et diabolica est hujusmodi scientia. Qui vero tide veluti manu ductus, Deum bonum, et omnipo- tentem, el. verum, et sapientem, et justum cogitat, omnia plana et zquabilia, viamque rectam inve- niet. Nam fieri non potest ut quis sine fide salutem consequatur **, Fide siquidem tum humana omnia, tum spiritualia constant. Neque enim agricola ** aine flde arvum proscindit, nec mercator exiguo ligno vectus auimam suam furentibus maris undis committit, nec matrimonia contrahuntur, nec de- nique aliud quidquam eorum qus vita fert, susci- pitur. Fide intelligimus Dei potentia cuncta ex nihilo producta esse. Fide omnia recte gerimus, tuni humano, tum divina. Fides porro est assensus omni curiosa inquisitione vacans **. Christi rerum nulla mirabilior cruce. Ejus benefi- cia. — Quanquam autem omnis Christi actio et mi- raculorum editio, preclara, divina ac mirabilis est : nihil tamen est ex omnibus quod admiratione di- ^ Rom. 20. 17. ** Hebr. xi, 1. *! [ Cor. 1, 30. psal. cxv. *" Basil. cit. loc. δὲ τελειοῦται πᾶσι τοῖς νομοθετηθεῖσιν 070b τοῦ Xp:- στοῦ, ἔργῳ πιστεύουσα, εὐσεθοῦσα, xal τὰς kvtoAà, πράττουσα «τοῦ ἀναχαινίσαντος ἡμᾶς. Ὁ γὰρ pi κατὰ τὴν παράδοσιν τῆς χαθολιχῆς Ἐκκλησίας πι- στεύων, ἡ χοινωνῶν διὰ τῶν ἁτόπων ἔρχων τῷ διαθόλῳ, ἄπιστός ἐστιν. στι δὲ πάλιν πίστις ἑ Ἀπιζομένγων ὑπόστασις, πραγμάτων ÉAeyxoc οὐ β.λεπομένων, ἢ ἀδίστακτος καὶ ἁδιάκριτος ἁλπὶς τῶν τε ὑπὸ θεοῦ ἡμῖν ἐπηγ- γελµένων, xal τῆς τῶν αἰτήσεων ἡμῶν ἐπιτυχίας. Ἡ μὲν οὖν πρώτη, τῆς ἡμετέρας γνώμης ἐστὶ, ἡ 6 δευτέρα, τῶν χαρισµάτων τοῦ Πνεύματος. B ἈἸστέον δὲ ὅτι διὰ τοῦ βαπτίσματος περιτεμνόμµεθα ἅπαν τὸ ἀπ) γενέσεως κάλυμμα, Ἠτοι τὴν ἁμαρτίαν, xal Ἰσραηλίται πνευματιχοὶ, xai θεοῦ λαὸς χρηµα- τίζοµεν. ΚΕΦΑΛ. IA' [ΠΔ]. Περὶ σταυροῦ, ἐν' dp Eti καὶ περὶ πίστεως. 'O Aóyoc ὁ τοῦ σταυρυῦ, τοῖς μὲν ἁπο.ὶ.1υμέ- γοις µωρία £cl, τοῖς δὲ σωζοµέγοις ἡμῖν, δύνα- [uc θεοῦ ἐστι. '0Ο μὲν γὰρ πγευματικὸς πάντα ἀναχρίνει, /υχικὸς δὲ ἄγθρωπος οὗ δέχεται τὰ τοῦ Πνεύματος. Μωρία váp ἔστι τοῖς μὴ πίστει δεχοµένοις, xal τὸ ἀγαθὸν xal παντοδύναμον τοῦ Θεοῦ λογιζομένοις, ἀλλ ἀνθρωπίνοις xal φυσιχοῖς λογισμοῖς ἐξερευνῶσι P. τὰ θεῖα πάντα γὰρ τὰ τοῦ θεοῦ ὑπὲρ φύσιν clot, χαὶ λόγον, χαὶ ἕννοιαν. E! γάρ τις λογίσηται ὅπως Ex τοῦ μὴ ὄντος εἰς τὸ εἶναι, τίνος τε ἕνεχεν παρῄγαγεν ὁ θεὺς τὰ πάντα, xal φυσικοῖς λογισμοῖς φθάσαι ἐβουλήθη, οὗ χαταλαμ- θάνει. Ψυχιχὴ γάρ ἐστιν dj γνῶσις αὕτη xa δαιµο- νιώδης. El δέ τις πίστει χειραγωγούμµενος, ἀγαθὸν, xal παντοδύναμον, xaY ἁληθὲς, xal σοφὸν, xa δί- χαιον τὸ θεῖον λογίσηται, εὑρήσει πάντα λεῖα χαὶ ὁμαλὰ, καὶ ὁδὺν εὐθεῖαν. Ἐχτὸς yàp πίστεως ἆδ᾽- νατον αωθῆναι πίστει γὰρ πάντα, tá τε ἀνθρώ- πινα, τά τε πνευματιχὰ συνίστανται. Οὔτε γὰρ γεωργὸς ἑχτὸς πίστεως τέμνει γῆς αὔλακα * οὐχ ἔμπορος μικρῷ ξύλῳ τὴν ἑαυτοῦ ψυχὴν τῷ µαι- νομένῳ τῆς θαλάσσης πελάχει παραδίδωσιν οὗ γἀ- μοι συνίστανται, οὐχ ἄλλο τι τῶν Ev τῷ Bl. Πίστει γοοῦμεν Ex τοῦ μὴ ὄντος εἰς τὸ εἶναι τὰ πάντα τῇ τοῦ θεοῦ δυνάµει παρῆΏχθαι ' πάντα τἀ τε θεῖα xal τὰ ἀνθρώπινα πίστει χατορθοῦμεν. Πίστις δέ ἐστιν ἁπολυπραγμόνητος συγχατάθεσις. Πᾶσα μὲν οὖν πρᾶξις xaX θαυματουρχία τοῦ Χριστοῦ μεγίστη, xai θεία, xai θαυμαστή ' ἀλλὰ πάντων ἑστὶ θαυμαστότερον ὁ τίμιος αὑτοῦ σταυρός. Δι οὐδενὸς γὰρ ἑτέρου ὁ θάνατος χατήργηται, 1) τοῦ ** 1 Cor. 1, 15. 9 Hebr. xi, 6. 3 Basil. in VARLE LECTIONES. P Codd. fere omnes ἑρευνῶσι. 1123 DE FIDE ORTHODOXA LIB Iv. 1130 προπάτορος ἁμαρτία 4 λέλυται, ὁ ἅδης ἐσχύλευται, A gnius sil, quam veneranda ipsius crux. Neque ἡ ἀνάστασις δεδώρηται, δύναμις ἡμῖν τοῦ χαταφρο- νεῖν τῶν παρόντων xal αὑτοῦ τοῦ θανάτου δέδοται, ἡ πρὸς τὴν ἀρχαίαν µαχαριότητα ἐπάνοδος χατώρ- θωται, πύλαι παραδείσου Πνοίχθησανς, fi φύσις ἡμῶν ix δεξιῶν τοῦ θεοῦ xexáÜtxe, τέχνα Θεοῦ xai χλη- ρονόµοι γεγόναµεν, εἰ μὴ διὰ τοῦ σταυροῦ τοῦ Κυ- ρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. Διὰ σταυροῦ * γὰρ πάντα χατώρθωται' "Όσοι γὰρ ἑδαπτίσθημεν εἰς Χρι- στὸν, φηῃσὶν ὁ Απόστολος, εἰς τὸν θάνατον αὑτοῦ ἐδαπτίσθημρεν ' ὅσοι δὲ εἰς Χριστὸν ἐδαπτίσθη- ΕΝ, Χριστὸν ἑνεδυσάμεθα. Χριστὸς δέ ἐστι θεοῦ δύναμις καὶ θεοῦ σοφία. Ἰδοὺ 6 θάνατος τοῦ Χρι- στοῦ, Έτοι ὁ σταυρὺς, τὴν ἐνυπόστατον τοῦ Θεοῦ σοφίαν xai δύναμιν ἡμᾶς περιέδαλε. Δύναμις δὲ Θεοῦ ἔστιν ὁ Λόγος ὁ τοῦ στανροῦ, f] ὅτι τὸ δυνατὸν τοῦ θεοῦ, τοι ἡ κατὰ τοῦ θανάτου νίχη, δι αὐτοῦ ἡμῖν πεφανέρωται, ἢ ὅτι, ὥσπερ τὰ τέσσαρα ἄχρα τοῦ σταυροῦ διὰ τοῦ µέσου χέντρου χρατοῦνται χα) συσφίγγονται *, οὕτως διὰ τῆς τοῦ θεοῦ δυνάµεως, τό τε ὕψος xai τὸ βάθος, μῆχός τε χαὶ πλάτος, τοι πᾶσα ὁρατῇ τε xal ἁόρατος Χτίσις συν- έχεται. Οὗτος ἡμῖν σημεῖον (72) δἐδοται ἐπὶ τοῦ μετώπου, ὃν τρόπον τῷ Ioa) ἡ περιτομή’ δι αὐτοῦ γὰρ οἱ πι- στοὶ τῶν ἀπίστων ἀποδιιστάμεθα xal γνωριζόµεθα. Οὗτος θυρεὸς xal ὅπλον xal τρόπαιον χατὰ τοῦ δια- 6όλου. Οὗτος σφραγ]ς, ἵνα μὴ θίΥῃ ἡμῶν ὁ ὁλοθρεύων, ὡς ἡ Γραφή Φησιν. Οὗτος τῶν χειµένων ἀνάστασις, τῶν ἑστώτων στήριγμα, ἀσθενῶν βακτηρία, ποιµαι- νοµένων ῥάδδος, ἑπιστρεφόντων χειραγωγία, mpo- χοπτόντων τελείωσις, ψυχῆς σωτηρία xal σώματος, πάντων τῶν χαχῶν ἀποτρόπαιον, πάντων τῶν ἀἆγα- θῶ» πρόξενος, ἁμαρτίας ἀναίρεσις, φντὸν ἀναστάᾶ- σεως, ξύλον ζωῆς αἰωνίου, Αὐτὸ μὲν οὖν τὸ τίµιον ξύλον (75) ώς ἀληθῶς xai σεθάσµιον, ἓν ᾧ ἑαυτὸν εἰς θυσίαν ὑπὲρ ἡμῶν 6 Χριστὸς προσενήνοχεν, ὡς ἁγιασθὲν τῇ ἀφῇ τοῦ ** Cyrill. Hier. catech. 1, 14. πι [saie. — * Exod. ix, 19. ?' Rom. vi, 5... '* Gal. 1, 97,. ** I Cor. 1, 94. 264 enim alia ulla re destructa mors fuit, primi parentis peccatum exstinctum, infernus spol:atus, resurrectio donata, vis tum praesentia, tum mor- tem ipsam contemnendi nobis concessa, reditus ad antiquam beatitudinem paratus, paradisi patefacta janue, natura nostra ad Doi dexieram colloca!a, nos denique filii Dei atque hzeredes facti, nisi per crucem Domini noatri Jesu Christi δὲ Siquidem ιο omnia crux przstilit : Quicunque enim, inquit Apo- stolus, in Christum baptizali sumus, in mortem ipsius baptizati sumus *'. Quicunque autem in Christum ba- plizatisumus, Christum induimus **, Christus porroest Dei virtus et sapientia ?*.En quo pacto Christi mors, sive crux subsistenti Dei sapientia nos vestivit. Dei B autem. virtus. verbum crucis dicitur, vel quia Dei vis ac potentia, hoc est, victoria adversus inortem, per eam nobis manifestata est; vel quia, sicut qua- tuor extrema crucis partes per medium centrum inter se cohberent et constringuntur, ita per Dei potenüam sublimitas et profunditss, longitudo et latitudo, boc est, omnis tam visibifig quam in- visibilis creatura, continetur *. Crucis signum fideles inter et infideles discernit.— Hec nobis signi loco in fronte data est, baud se- cus ac circumcisio Israeli. Per hanc nos fideles ab iufidelibus distinguimur atque agnoscimur. liec clypeus, armatura, atque tropeum est adversus diabolum. ο signaculum est, ne nos extermina- tor angelus tangat, ut Scriptura loquitur *. Hiec jacentium erectio eet, stantium fulcimentum, in- Ürmorum baculus, ovium virga, resipiscentium adminiculum, proflicientium perfectio, animae et corporis salus, malorum omnium depulsio, bono- rum omnium causa, peccati exstincljo, resurrectio- Dis planta, vitze zeternze lignuin. Ligni crwcis adoratio, ac aliorum que Ghristus contaciu suo sanctificavit, — Hoc itaquc pretiosum sane ac venerabile lignum, in quo $e Christus pro ! Dasil. in cap. VARLE LECTIONES. 4 Hegil 4, Colb. 1 'Αδὰμ ἁμαρτ. * Als. ἠνοίγησαν. ipsam euim, — * Als. χρατεῖσαι xal συσφίγγειαι. * Cod. S. llil. et alii δι) αὐτοῦ * sic. Faber per NOTAE. (13) Οὗτος ἡμῖν σηµεῖον. Hec nobis signi loco. Apostolica traditio est, inquiunt Tertullianus , Basilius, et alii, ut ad singula sua opera crucis si- num Christiani in fronte premant. Loca non af- ero, ne actum agam. Profecto crucis signum deposuisse, Christianismum pene ejurasse est. (15) Αὐτὸ μὲν τὸ τίµιον £OJov. Hocitaque, elc. Ut gentiles olim, Minutio Felice et Tertulliano te- sibus, sic Julianus, apud Cyrillum lib. v1, cont. ips., Christianis exprobrabat, τὸ τοῦ σταυροῦ ξύλον προσκυνεῖτε, εἰχόνας αὐτοῦ σχιαγραφοῦντες iv a µετώπῳ, xal πρὸ τῶν οἰχημάτων ὁγγρᾶς ες Cra- cis signum adoratis, ejusque effigies in [ronte expri- mitis, et anie vestras ades pingitis. Hieronymus in Epitaph. Pauie, narrat sanctam hanc feminam PaTBOL. Ga. XCIV, propitiatorium, et arca D Hierosolymis prostratam ante crucem, quaai penden - tem Dominum cerneret adorusse ; cultu nempe, quem nostri relativum dicunt. Subjungit alia quibus textus Damasceni illustratur. Ingressa sepulcrum, resurre- ctionis osculabatur lapidem, quem ab ostio monumenti amoverat angelus, et ipsum locum, in quo Dominus *acueral, quasi sitiens desideratas aquas, fideli ore lambebat. Venerabantur olim Judei Sancta sancto- rum (ioquit epist. 17), quia ibi erant. Cherubim, et estamenti, manna, virga Aaron, et altare aureum : nonne tibi venerabiliss sepulcrum videtur ?. Et. epist. 154, ad Desiderium, hoc pronuntiat : Adorasseubi steterunt Domini pedes, pers fidei est, et quae recentia nativitatis, et crucis ac passionis vidisse vestigia. 36 - im c que sanguinis tactu. sanctificatum, Jure debet ddo- rari : clavique Kem, et lancea, et indumenta, et sa- erm ejus mansiones, hoc est, presepe, specus, sa- Iutaris Golgotha, vivificum sepulcrum, Sion Ecele- siarum arx, ac similia, quemadmodum Dei parens David aiebat : Introibimus in tabernacula ejus : adoe- vabimus in loco, wbi steterunt pedes ejus *. Quod au- tem hic crucem intelligat, argumento est, id quod sequitur : Surge, Domine, ín requiem tuam *. Comes enim crucis est resurreetio, Nam si eorum quos di- ligimus, et domus, et lectus, et vestis, cliara nobis sunt, quanto 965 magis ea qus Dei ct Salvatoris nostrl sunt, per qus etiam parta nobis est salus! Adoranda crucis figura ut signum Christi. Materia erucis non adoranda—Quin figuram quoque pretiosz ac vivifice crucis adoramus, quamlibet ex alia materia construela sil : non quod materiam cola- mus (hoc avertat Deus), sed figuram, velut qua Christus designatur. Etenim ipse discipulos suos premonens : Tunc, inquit, apparebit signum Filii hominis in. eclo *, crucem nimirum signiflcans. Ac proinde resurrectionis Christi nuntius mulieribus dicebat : Jesum quaeritis Nazarenum crucifixum *. Et Apostolus * (Nos. autem. praedicamus | Christum crucifizum *. Multi enim Christi et Jesus sunt ; at unus duntaxat crucifixus. Non dicit, lancea trans- fixum, sed, erucifixum. Quoeirca crucis signum adorandum nobis est : ubi enim signum fuerit, ibi S. JOANNIS DAMASCENT mobis liostiam ehtulit, uti. sanctissimi corporis at- A 11$? ἁγίου σώματός τε xol αἵματος προσχυνητέον, tu» fous 5, τὴν λόγχην, τὰ ἑνδύματα, xai τὸ ἱερὰ αὖ- τοῦ σχηνώµατα * ἅτινά εἶσιν ἡ φάτνη, τὸ σπῄλαιον, 6 Γοργοθᾶς, 6 σωτήριος Y, 6 ζωοποιὸς τάφος, f Ex τῶν Ἐχκλησιῶν ἀχρόπολις, xai τὰ ὅμοια * ὥς φησιν ὁ θεοπάτωρ Δαθίδ (14) * Εἰσελευσόμεθα slc τὰ σκη- γὤματα αὑτοῦ, προσχυνήσοµεν slc εὐν τόπο οὗ ἔσεηυαν οἱ πὀδες αὐτοῦ. Ὅτι δὲ σταυρὸν λέγει, δηλοϊῖ τὸ ἑπόμενον ' Ἀγάστεηθι, Κύριε, εἲς τὴν árd- παυσἰν cov. Ἔπεται γὰρ τῷ σταυρῷ ἡ ἀνάστασις. El γὰρ τῶν ἑρωμένων ποθητὺν, obroc, xal χλίνη, xaY περιθόλαιον, πόσῳ μᾶλλον τὰ θεοῦ xal Σωτή- pos x, δι) ὧν xaX σεσώσμεθα; Προσχυνοῦμεν δὲ χαὶ τὸν τύπον τοῦ τιµίου xal ζωοποιοῦ σταυροῦ, εἰ καὶ EE ἑτέρας Όλης [γε]γένηται, οὐ τὴν Όλην τιμῶντες (μὴ γἐνοιτο), ἀλλὰ τὸν τύπον, ὡς Χριστοῦ σύμδολον. Ἔφη γὰρ τοῖς ἑαυτοῦ µαθη- ταῖς διατιθέµενος ' Τότε φανήσεται τὸ σημεῖον tov ΥἸοῦ τοῦ ἀγθρώπου ἓν τῷ οὐρανῷ, τὸν σταυρὸν λέχων. Διὸ xal ταῖς γυναιξὶν ἔλεγεν ὁ τῆς ἀναστά- σεως ἄγγελος * "IncoUr ἄπτεῖτε τὸν Ναζιρηνὺν, τὸν ἑσταυρωμένον. Καὶ ὁ Απόστολος * Ἡμεις δὲ κηρύσσομε» Χριστὸν ἑσταυρωμένον. Ἠολλοὶ μὲν Κριστοὶ καὶ ἰησοῖ, ἀλλ e; 6 ἑσταυρωμένος. Οὐχ εἶπε, λελογχευμένον, à)X ἑσταυρωμένον. Ἡρου- κυνητέον τοίνυν τὸ σημεῖον τοῦ Χριστοῦ 7. 'Ένθς γὰρ ἂν fj τὸ σημεῖον, ἐχεῖ xal αὐτὸς ἔσται. Tiv à Όλην ἐξ fi; ὁ τύπος τοῦ σταυροῦ συνίσταται, εἰ xal qnoque el ipse erit. Cieterum materia ex qua con- c χρυσὸς fj λίθοι εἶεν τίµιο:, μετὰ τὴν τοῦ τύπου, εἰ stat figura crucis, destructa forte figura, nequaquain adoranda est. Cuncta igitur quam Deo dicata con- secrataque sant, ità adoramus, ut cultum illorum ad eum referamus. Lignum vite crucis figura. — Lignum vitze, quod a Όρο in paradiso consitum est, venerand» crucis figuram gessit. Quia enim per lignum morti ad- ius patuerat *, decebat ut per lignum quoque vita et resurrectio donaretur. Primus Jacob adorans fastigium virga Joseph *, crucem designavit : can- cellatisque manibus benedicens filios '*, crucis imaginem perquam aperte delineavit. Idem etiam 3 Psal. cxxxit, 7. * Gen. Σιν, 91 sec. LXX. Hebr. σι, 21. τύχοι, διάλυσιν, οὗ προσχυνητέὀν. Πάντα τοίνυν τὰ θεῷ ἀναχείμενα προσχυνοῦμεν, αὐτῷ τὸ σέδας pos άγοντες, Τοῦτον τὸν τίµιον σταυρὸν προετύπωσε τὸ ξύλον τῆς ζωῆς, τὸ Ev τῷ παραδείσῳ ὑπὸ θεοῦ πεφυτευ- μένον. Ἐπειδὴ γὰρ διὰ ξύλου ὁ θάνατος, ἔδει διὰ ξύλου δωρηθΏναι τὴν ζωὴν χαὶ τὴν ἀνάστασιν. Maxi&6 πρῶτος προσχυνῄσας τὸ ἄχρον τῆς ῥάδδου Ἰωσὴφ, τὸν σταυρὸν εἰχόνισε, xal ἐνηλλαγμέναις ταῖς yepol τοὺς υἱοὺς αὑτοῦ εὐλογήσας, τὸ σημεῖον τοῦ σταυροῦ διέγραψε σαφέστατα *. 'Ῥάθδος Mo- * νά, 8. * Mauh. xxiv, 50, * Mare. xvi, 6. * 1 Cor. 1, 30. *Gen. u et u- *! Gen, xrvii, 14. VARLE LECTIONES. α Cod. S. Hil. ex recognitione ἁμοίως xat τούς. Y Edita et cod. S. Hil, aliique non pauei à σταν- p^, Faber Golgotha, crux, contra auctoris mentem, qui modo crucem adorandam ostenderat, κ Mui codd. σταυρός, el edita librariorum errore, qui pro cec, legerant σρς. J Edit. Bas. αταυροῦ. locum end st recopnitorem cod. 8. Hi et ex tni Edita e ῥάδδου γμέναις ταῖς χερσὶ τοὺς υἱοὺς τὸ ἄχρον τῆς 9, ἕνη qst σαφέστατα. z Mec t alij codd. Ἰαχὰὼδ απ ; A oct εὐλργήσας τὸ σηµεῖον τοῦ σταυ ροῦ διαγρά- NOTAE. (74) *O θροπάτωρ Δαδίδ. Deiparens David. Pri- D tis, quamlibet in titulo addatur idi δὲ pov , ti l mus qui Davidem θεοπάτορα, dixerit, oecurtit Dionysiaster, epist. 8, ait, mansuetudine Da- videm hoc csse consecutum, υἱ Dei amicitia di- gnus fleret : Τί δὲ «bv θεοκάτορα Aa015 ἐποίει θεο- - to; xai γὰρ ἀγαθὸν ὄντα, eic. Omnes norunt Airysostomi non esse bomiliam De peeudoprophe- τος αὐτοῦ ἐχδημεῖν ἀπὸ τοῦ σώματας * [uit paulo. antequam. e vita migraret. Nam, dictionem, que Chrysostomica non est, ροή meminit, Imo et Dionysiastri ipsius, quem, sequio- rum saeculorum more, πετεινὸν τοῦ οὐρανοῦ, seli- crem celi appellat. , 1133 ΡΕ FIDE ORTHODOXA LIB IV. 1X caixh, σταυροτύπως τὴν θάλασσαν πλήξασα, καὶ A indicaruut!!, tum vírga Mosalea, qua velutt epuce σώσασα μὲν τὸν Ἱσραὴλ, Φαραώ δὲ Butlcaca * χεῖρες στανροειδῶς ἐχτεινόμεναι, xat τὸν ᾽Αμαλ]κ τροπού- µεναι’ ξύλῳφ τὸ πιχρὸν ὕδωρ γλυχαινόµενον, xol πέτρα ῥηγνυμένη xai προχέουσα νάματα΄ ῥάόδος τῷ ᾿Δαρὼν τὸ τῆς ἱεραρχίας ἀξίωμα χρηµατίζουσα € ὄφις ἐπὶ ξύλου θριαµδευόµενος, ὡς νενέχρωται, «oU ξύλου τοὺς νεχρὸν ὁρῶντας τὸν ἐχθρὸν διασώξοντος τοὺς πιστεύοντας, ὡς Χριστὺς bv σαρχὶ ἁμαρτίας ἁμαρτίαν οὐκ εἰδυίᾳ b προσήλωται. Μωῦσῆς ὁ µέ- vec, "Όψρσθε, βοῶν (75), ti» ζωὴν ὑμῶν ἐπὶ Εὐλου κρεμαμένην ἀπέναντι τῶν ὀφθαῖμῶν ὑμῶν, Ἡσαῖας ' "OAnv τὴν ἡμέρα) διεπέτασα τὰς χε]ράς µου πρὸς Aaóv ἀπειθοῦντα καὶ dvti- Aéyorra. Οἱ τοῦτο ο προσκυνοῦντες, τῆς µερίδος σύχοιμεν Χριστοῦ τοῦ ἑστανρωμένου. Αμήν. " KE9AA, IB' [ΠΕ], Περὶ τοῦ apooxvrsiv πρὸς ἁνατοάς. Οὐχ ἁπλῶς, οὐδ' ὡς ἔτνχε, χατὰ ἀνατολὰς προσ- κυνοῦμεν, Ἁλλ ἐπειδὴ EG ὁρατῆς τε xal ἁοράτου, Άτοι νοητῆς xat αἰσθητῆς συντεθείµεθα φύσεως, διπλην xal τὴν προσκύνησιν τῷ Δημιουργῷ προς άγοµμεν’ ὥσπερ χαὶ τῷ vip ψάλλοµεν καὶ τοῖς σωµα» τιχοῖς χείλεσι, xai βαπτιζόμεθα ὑδατί τε χαὶ Πνεύ- ματι, καὶ διπλῶς τῷ Κυρίῳ ἐνούμεθα, τῶν µυστη- ρίων µετέχονσες, καὶ τῆς τοῦ Πνεύματος χάριτο:. Ἐπεὶ τοίνυν (76) ὁ θεὸς φῶς ἔστι νοητὸν, xot ἤλιοςδιχαιοσύνης, xaX ᾿Ανατολὴ ἓν ταῖς Γραφαϊς ὠνό- µατται ὁΧριστὸς, ἀναθετέον αὐτῷ τὴν ἀνατολὴν εἰς προσχύνησιν. Hdv γὰρ χαλὺν τῷθεῷ ἀναθετέον, ἐξ οὗ «àv ἀγαθὸν ἀγαθύνεται., nol δὲ καὶ ὁ θεῖος Δαθίδ ' Al βασιλεῖαι τῆς γής, ἄσατε τῷ θεῷ, yrdAarce τῷ Κυρίῳ, τῷ ὀπιδεδηκόει ἐπὶ τὸν οὐρανὸν τοῦ οὐρανοῦ κατὰ ἀνατοάς. "Eti δὲ xal φησιν ἡ !! Auct. Quest. ad Antioch, 4. 65. 15 Exod. xvii, 6, !*Num. xvii, 8 et 9, '* Exod. xiv, 46 seqq. " Num, xxi, 9. 4,5. *! Malach. 1v, 9. ** Zach. 1, 8; Luc. 1, 78. percussum est mare, ej que Israeli salutem ferens, Pharaonem aquis mersit "3, tum manus incrucis for- mam expanss, atque Amalecitas in fugam vertes- fes !? : aqua item amara ligno edulcata '*, rupes» que virg» ope dirupta latices fundens '5 ; virga Aaroni sacerdotii dignitatem propter divinum re- sponsum sanciens !* : erectus tropsei more in ligno serpens, veluti mortuus 17, ligno salutem iis affe- rente, qui cum 866 mortuum hostem cernerent ; sicut Christus, in carne peceati nescia, ligno confi- xus fuit. Magnus Moyses inclamat : Videbitis vitam vestram in ligno pendentem ob oculos vestros 19. Isaiae item : Tota die expandi manus meas ad populum non credentem εἰ contradicente '*. Nos qui crucem B adoramus, ad Christi, qui cruci affizus est, parti- cipationem utinam perveniamus. Amen. CAP. XII. De adoratione ad orientem, Cur Ecclesia. ad orienuem exteriusque adoret. Trg- ditio non scripta. — Nen temere, nee sine causa, ad orientem eonversi adoramus. Nam, quia ex vi- sibili simul et invisibili natura, hoe est spiritusli et sensibili constamus, $66 duplicem quoque adorationem Creatori 3dhibemus, quemadmodum et menle, corporisque labiis canimus, necaen aqua simul et spiritu baptizamur ; duplicique modo Do - mino eopulamur, dum sacramenta, et dum Spiritus gratiam percipimus, Quoniam igitur Deus spirituale lumen est **, ac Christus sol jastitizs** et Oriens ** insacris Litteris appellatur ; idcirco pars illa, qua sol oritur, ipsi ade- rationis ergo aesignanda est. Et siquidem id omne quod bonum fuerit copsecrare par eit, a que quid- quid bonam est, bonum efüeitur, Quin divinus quo- quo David his verbis utitur : Regne terre, cantate Deo, psallite Domino, quiascendit euwper colum celi ad ' Exed, xvn, 11. '* Exod. xv, 95. ! Deut. σαν, θ0. 9 δα, Lxv, 3. 3 1 Joan. ΤΑΝΙΑ LECTIONES. * Edit. χρηµατίζει, — b. Multi codd, εἰδώς, Vetus interpr. nom cognoscens. 5 Quidam τοῦτον, alil. τούτῳ. NOTAE. (15) "Oye 0e, βοῶν. Videbitis vitam vestram, eta. D non alter ille auctor, qui Justini martyris nomine Hunc Deuteronomii locum Judasis objectant Patres, ac si Christus quem affizerunt£ cruci, vite pendentis nomine significetur. Cateris preivisse Irenzsum puto, lib. v, c. 18, ubi ait : Caro faetum est (Ver- bum) et pependit auper lignum, ul universa in semel- ipsum recapitularet ,| quemadmodum Moyses — boc ipsum manifestavit in populo : «Et eril vita tuo dens ante oculos (uos, et nom credes vita! Que. Die igitur non receperunt ijlum, nou receperunt illam vitam. Scriptura sensus est, Judzos patria extor- re& factos, perpetuo pavori obnoxios fore. (16) Επεὶ τοίνυν. Quoniam igitur Deus, etc. Alte- ra hactraditio est, quam ab apostolis acceptam re- fert Baail. lib. De Spiritu sancto c. 27, ut ad orien- tem versi Christiani Deum adorent : eamque tem- plorum situs significat. De hoc ritu disputat Atba- nasius Junior in resp. ad quest. 57 Antiochi, nec- prodiit, quaest. 108. Alcuinus, lib. i1 DeTrin, cap. 5: um ad orationem stamus, inquit, ad orientem conver - timus nos. Quem etiam morem Walafridus Strabo magis approbat, lib. Derebus eccles. cap. 4, ut Ho- norius Augustodunensis in. Gemma anima, cap. 95 De antiq. vitib. Miss, qui tamen variis exemplis ostendit illos non errasse templie, vel noviter Deo consiructis, vel ab idolorum squalore mandatis, propter aliguam locorum intatem ὃς diversas plagas altaria siatuerunt ; quia non. est. locas ubi non sit Deus. Quinimo Leo M. serm. deNativ. non sine stomacho notat superstitionem eorum, qui in basilica beati Petri superatis gradibus quibus ad suggestum are superioris ascendilur, converso corpore ad nascentem. solem se reflezerunt, eic. Atqui hog fuisse Manicheos ex aliis ejus sermonibus conjici potest, 14135 $, JOANNIS DAMASCENI 1136 vriextem **. Scriptura. dicit : Planiaverat Deus pa- A Γραφή: Ἐφύτευσεν d θεὸς παρἀδεισον ἐν "Eddy radisam in Eden ad orientem ; in quo posuil homi- Aem, quem formaverai ** : eumque violato pracepto expulit, a4qwue e regione paradisi voluptatis habitare fecit **, hec est, ad occasum. Quo fit ut, veteris pa- trie desiderio, defixis ad eam oculis, Deum adore- mus. Sed ei Moysis tabernaculum ad orientem velum Aabebat οἱ propitiatorium?* ς tribus quoque Juda, ul prastantior czteris, ad ortum solis castrametaba- tur 21. [n celeberrimo illo Salomonis templo porta Domini ad orientem sita erat. Quinimo Dominus, cum in eruce penderet, verso ad occasum vultu erat; eaque de causa ita adoramus, ut in eum oculos intendamus. Rursus cum in ccelum recipe- retur, versus orientem ferebatur, sicque a discipu- κατὰ ádvatoAdc: ἔνθα τὸν ἄνγθρωπον, ὃν Exia. σεν, ἔθετο"' ὃν παραθάντα ἑξώρισεν, ἀπέναντί τε τοῦ παραδείσου τῆς τρυφῆς κατῴκισεν d, ix δνσμῶν δηλαδη. Thv οὖν ἀρχαίαν πατρίδα Ems. τοῦντες, καὶ πρὸς αὐτὴν ἀτενίζοντες, τῷ θεῷ προ:- χυνοῦμεν. Καὶ f σχηνὴ (77) δὲ ἡ Μωσαϊκὴ χατὰ ἀνατολὰς εἶχε τὸ χαταπέτασµα, xai ἱλαστήριον, Καὶ ἡ φυλὴ τοῦ Ἰούδα, ὡς τιµιωτέρα, ἐξ ἀνατολῶν παρ- ενέδαλε. Καὶ ἐν τῷ περιωνύμῳ δὲ τοῦ Σολομῶντος ναῷ ἡ τοῦ Κυρίου πύλη κατὰ ἀνατολὰς διέχειτο, Αλλά μὴν xal ὁ Κύριος σταυρούμενος ἐπὶ δυσμὰς ἑώρα, xal οὕτω προσχυνοῦμεν, πρὸς αὐτὸν ἁτενί- ζοντες. Καὶ ἀναλαμθανόμενος, πρὸς ἀνατολὰς ἀνεσέ- Ρρετο, xal οὕτως αὐτῷ οἱ ἁπόστολοι προσεχύντσαν, lis adoratus fuit, atque ita venturus est, sicut eum B χαὶ οὕτως ἑλεύσεται, ὃν τρόπον ἐθεάσαντο αὐτὸν in celum euntem conspexerunt **, Quemadmodum ipse quoque Dominus dixit : Sicut fulgur exit ab oriente, εἰ paret usque in. occidentem, ita eril εἰ ad- -wentus Filii hominis **. Quocirca, quia ejus adven- tum exspectamus, ad orientem adoramus. Est au- tem apostolorum hsc traditio, in sacras Litteras minime relata. Complura enim illi nobis tradide- runt, quae scriptis consignata non fuere **, CAP. ΧΗΙ. De sacrosanctis et immaculatis. Domini mysteriis. Humane: salutis economia, — Deus *! qui bonus, qui undequaque bonus, qui plusquam bonus, imo qui totus bonitas est, propter eximias bonitatis suae divitias, minime passus est, se solum esse bonum, sSuamve naturam, cujus nulla res particeps esset, verum et eam ob causam primum jntelligentes eclestesque virtules, 967 tum deinde mundum hunc qui sub aspectum οἱ sensum cadit, postremo ex intelligepte sensibilique substantia liominem creavit, Àc res quidem omnes quas condidit, qua- tenus sunt, bonitatem ipsius participant, eum ipse universis esse sil, quoniam ἐν ipso sunt omnia ?*, won solum quia ex nibilo ea ipse produxit, vcrum ob id etiam quod ejus actio. res a se conditas tue- tur et conservat ; uberius autem animantia. Nam πορευόµενον εἰς τὸν οὐρανόν * ὡς αὐτὸς ὁ Κύριος ἔφησεν 9” "Ωσπερ ἡ ἀστραπὴ ἐξέρχεται ἁπὸ dra- τολῶν, καὶ φαίνεται 1 ἕως δυσμῶν, οὕτως ἔσται xal ἡ παρουσία τοῦ χἱοῦ τοῦ ἀνόρώπου. Αὐτὸν οὖν ἐχδεχόμενοι, ἐπὶ ἀνατολὰς προσχυνοῦμεν. "Aypa- Φος δέ ἐστιν ἢἡ παράδοσις αὕτη τῶν ἁποστόλων, Πολλά γὰρ ἀγράφως ἡμῖν παρέδωκαν. KE9AA. II" πς]. Περὶ τῶν ἁγίων xal ἀχράγτων toU Κυρίου µι- στηρίω» 5. Αγαθὸς, χαὶ πανάγαθος, καὶ ὑπεράγαθος 6:5; ὁ ὅλος ὢν ἀγαθότης, διὰ τὸν ὑπερθδάλλοντα πλοῦτον τῆς αὐτοῦ ἀγαθότητος, οὐχ ἠνέσχετο µόνον εἶναι τὸ ἀγαθὸν, τοι τὴν ἑαυτοῦ φύσιν, ὑπὸ μηδενὺς µετεχόμενον, ἀλλὰ xal τούτου χάριν ἑποίησε, πρῶ- τον μὲν τὰς νοερὰς xat οὑρανίους δυνάµεες * εἶτα cv ὁρατὸν xal αἰσθητὸν χόσµον ' εἶτα &x νοεροῦ καὶ αἰσθητοῦ τὸν ἄνθρωπον ' πάντα μὰν οὖν τὰ ὑπ' αὐ- τοῦ γενόµενα χοινωνοὺσιτῆς αὐτοῦ ἀγαθότητος κατὰ τὸ εἶναι. Αὐτὸς Υάρ ἐστι τοῖς πᾶσι τὸ εἶναε, ἐπειδὴ ἐν αὐτῷ εἰσι τὰ ὄντα, οὗ μόνον ὅτι αὐτὸς Ex τοῦ μὴ ὄντος εἰς τὸ εἶναι αὐτὰ παρήγαγεν, ἀλλ᾽ ὅτι fj αὐτοῦ ἑνέργεια τὰ ὑπ αὐτοῦ γενόµενα συντηρεῖ xai ουν- έχει: Ex περιστοῦ δὲ τὰ Qua * χατά τε γὰρ τὸ εἶναι, καὶ χατὰ τὸ ζωῆς µετέχειν, χοινωνοῦσι τοῦ ἀγαθοῦ. * Psal. txvi, ὅδ. 3 Gen. n, 8. 35 Gen. 1n, 35. 39 Levit. xvi, 14. 7 Num. n, 2. ** Act. n, 11, *» Matth. xxiv, 97. mom. 53 Rom. xi, 36. ^ Basil. De Spiritu sancto, cap. 27. *'! Greg. Naz. orat. 42; Dion. cap. 5 De dir. VARL£E LECTIONES. d Reg. 1 ὃν παραθάντα, τῆς τρυφῆς ἑκώρισεν. Alii multi ὃν παραθάντα, τοῦ πα ε Addunt multi codices φασὶν τοὺς ἀποαστόλους. Sic velus interpr. dixerunt angeli ad apostolos : Ut ipse Dominus, ete. f Codd. multi φθάνει, sic. vetus interpr. occepat. Fa ἑξώρισεν, ἀπέναντί τε τοῦ παραδείσου χατῴχισεν. dizere ad apostolos, etui. ipse Dominus, etc. [cou τῆς τρυφῆς ἅγιοι ἄγγελοι πρὸς ; Faber : Ut τς prevenit. 5 Hoc caput seorsim exstat in muitis mss. ut editum est a Guill. Morellio post Liturgias Grecas, cum hoc titulo : Ὅτι ὁ ἱερουργούμενος ἄρτος xal olvoz, oüx ἔστι τύπος τοῦ Kuptaxou σώματος, ἁλλ' αὐτὸ ixslvo ἀληθῶς τὸ ἴδιον σῶμα τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ * Quod panis et vinum consecrais, on sunt figura Dominici corporis, sed ipsummet vere proprium corpus Domini nostri Jesu Christi. NOTAE. (17) Kal ἡ σχηγή. Sed et tabernaculum. Quia D certum est propitiatorii et arcze locum quem Saacta Levit. xvi, 14, legitur pontiücem in die ezpiatio- num debuisse de sanguine vituli aspergere digito septies contra propitiatorium ad orientem, existi- mavit Noster velum propitiatoriumque in orientali parte tabernaculi vcl. templi posita fuissc. Verum sanctorum vocabant, situm fuisse ad occidentalem plagam. Sed pontifex, gyrando circa propitiatorium, jn media parte consistebat, ubi verso ad i- Liatorium et ad orientem vultu, de sanguine digite aspergebat, . 1137 DE FIDE ORTHODOXA LIB. 1V: 1138 T δὲ Xoyixà, καὶ χατὰ τὰ προειρηµένα μὲν, οὐ μὴν A bonum cum eis eommunicat, tum quatenus sunt, ἀλλὰ χατὰ τὸ λογιχὸν, xal ταῦτα μᾶλλον * οἰχειότερα Yáp πώς εἶἰσι πρὸς αὐτὸν, εἰ xol πάντως οὗτος ὑπέρχειται ἀσυγχρίτως. tum quatenus vitam aceeperunt. ÁÀt vero qu: ra- tione utuntur, tum ob ea que modo diximus, tum ob rationem etiam qua pollent, boni participa- tione copiosius fruuntur. Árctiori etenim quodammodo necessitudine cum ee cunjwncta sunt : tem- etsi alioqui ille incomparabili sublimitate omnia superet. 'O pévtot ἄνθρωπος, λογικὸς xal αὐτεξούσιος γενόμενος, ἑἐξουσίαν εἴληφεν ἁδιαλείπτως διὰ τῆς οἰχείας προαιρέσεως ἐνοῦσθαι τῷ θεῷ, eT γε διαμένῃ ἐν τῷ ἀγαθῷ, τουτέστι τῇ τοῦ Κτίσαντος ὑπακοῃ. Ἐπειδὴ τοίνυν ἐν παραθάσει τῆς τοῦ πεποιηχότος "αὐτὸν ἐντολῆς γέγονε, xal θανάτῳ χαὶ φθορᾷ ὑπο- πέπτωχεν, ὁ Ποιητὴς xai Δημιουργὸς τοῦ γένους ἡμῶν διὰ σπλάγχνα ἑλέους αὐτοῦ ὠμοιώδη ἡμῖν, κατὰ πάντα γενόμενος ἄνθρωπος χωρὶς ἁμαρτίας, xai ἠνώθη τῇ ἡμετέρᾳ φύσει. Ἐπειδὴ γὰρ µετέδω- xev ἡμῖν τῆς ἰδίας εἰχόνος, xa τοῦ ἱδίου πνεύματος, καὶ οὐκ ἑφυλάξαμεν, µεταλαμθάνει αὐτὸς τῆς πτω- χῆς χαὶ ἀσθενοῦς ἡμῶν φύσεως, ἵνα ἡμᾶς καθάρῃ, xaY ἀφθαρτίσῃ, xaX μετόχους πάλιν τῆς αὐτοῦ χατα- στήσῃ θεότητος. Ἔδει δὲ jh µόνον τὴν ἀπαρχὴν τῆς ἡμετέρας φὐ- ctr ἐν µετοχῇ Ὑενέσθαι τοῦ χρείττονος, ἀλλὰ xol πάντα τὸν βουλόμενον ἄνθρωπον, χαὶ δευτέραν vév- νησιν γεννηθΏναε, χαὶ τραφῆναι τροφὴν ξένην, xal τῇ γεννήσει πρόσφορον, xal οὕτω φθάσαι τὸ µέτρον της τελειότητος. Διὰ μὲν οὖν τῆς αὐτοῦ γεννήσεως Ίτοι σαρχώσεως, χαὶ τοῦ βαπτίσματος, xal τοῦ πά- θους, xal τῆς ἀναστάσεως, Ἰλευθέρωσε τὴν φύσιν τῆς ἁμαρτίας τοῦ προπάτορος, τοῦ θανάτου χαὶ τῆς C φθηορᾶς, xaY τῆς ἁναστάσεως ἀπαρχὴ Υέγονε, xal ὁδὺν xal τύπον ἑαυτὸν χαὶ ὑπογραμμὸν τέθειχεν͵, ἵνα χαὶ ἡμεῖς τοῖς αὐτοῦ ἀχολονθήσαντες ἴχνεσι, γενώµεθα θέσει, ὅπερ αὐτός ἐστι φύσει, υἱοὶ xal κληρονόμοι θεοῦ, καὶ αὐτοῦ συγχληρονόµοι hb * ἔδω- εν οὖν ἡμῖν, ὡς ἔφην, γέννησιν δευτέραν, ἵν ὥσπερ γεννηθέντες ἐχ τοῦ Αδάμ, ὡμοιώθημεν αὐτῷ, χλη- ρονοµήσαντες τὴν χατάραν καὶ τὴν φθορὰν, οὕτω καὶ ἐξ αὐτοῦ Ὑεννηθέντες, ὁμοιωθῶμεν αὐτῷ, xal κληρονομήσωμεν i τὴν τε ἀφθαρσίαν, xal τὴν εὖλο- γίαν, χαὶ τὴν δόξαν αὐτοῦ Atqui homo ratione liberaque voluntate preedi- tus cum esset, lianc acceperat potestatem, ut pee suam electionem indesinenter eum Deo conjunge- retur, siquidem in bono, hoc est in obedientia Creatoris perstitisset. Quoniam vero Creatoris sut violato praxepto, morti οἱ corruptioni obnoxius fuit, idcirco generis nostri Productor et Opifex, ob misericordie sux viscera, assimilatus est nobis, B liomo factus sine peccato, nostreque natere uni- tus fuit **, Nam, quia imaginem ipsius, et spiri- tum qucm nobis dederat, minime servavimus, ipse cum paupere infirmaque natura nostra commer- cium iniit, quo nos expiaret, atque ad iacorruptio- nis staturo translatos, su rursum divinitatis red» deret participes. Incarnationis vis in reliquis a Christo homini- bus. — Oportebat enim ut non solum generis no- stri primitizi, sed et quisquis hominum vellet, in - illius summi boni participationem veniens denuo nasceretur, novoque subinde cibo, qui hujusmodi nativitati consentaneus esset, enutritus, perfectio- nis modum attingeret. Quamobrem per suam nati- vitatem, sive incarnationem, bsptismum item, passionem, et resurreetionem, humanum genus a prim! parentis peccato, morte quoque ac corru- ptione liberavit; resurrectionisque factus primi- tie, seipsum viam normamque et exemplar con- stituit, uf nos quoque vestigiis ejus adhzrentes, quod ipse natura est, hoe adoptione essemus, (ilii nimirum, et lzeredes Dei, ipsiusque cohzredes *€, Nobis itaque secundam, ut dixi, nativitatem dedit; ut quemadmodum ex Adamo procreati, similitu- dinem ejus contraximus, maledicetionemque, et corruptionem hzreditario veluti jure nacti sumus: sig ex ipso geniti, similes ei efficiamur, atque im- mortalitatis ipsius, benediclionisque, ac gloriz hxreditatem consequamur. Ἐπειδὴ δὲ nvcopatixó; ἔστιν οὗτος { ὁ ᾽Αδὰμ, p — Nativitas per Christum, cibusque duplez. Eucha- ἔδει xal τὴν γέννησιν πνευματιχὴν εἶναι, ὁμοίως xal τὴν βρῶσιν. ἁλλ᾽ ἐπειδὴ διπλοῖ τινές ἆσμεν χαὶ σύν- θετοι, δεῖ χαὶ τὴν γέννησιν διπλΏν εἶναι, ὁμοίως χαὶ τὴν βρῶσιν σύνθετον. Ἡ μὲν οὖν γέννησις ἡμῖν δὺ ὕδατος χαὶ Πνεύματος δέδοται φημὶ δὲ τοῦ ἁγίου βαπτίσματος * fj δὲ βρῶσις αὐτὸς 6 ἄρτος τῆς ζωῆς, ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστὸς, ὁ ἐχ τοῦ οὐρανοῦ χαταθάς. Μέλλων γὰρ τὸν ἐχούσιον ὑπὲρ ἡμῶν κατα- 5» Πεὺς. 1j, 17. ** Rom. wt, 17. ristig institulio. Vetus Pascha comedit Christus. — Ceterum quoniam hic Adam spiritualis est, par erat, ut tum nativitas spiritualia esset, tum pari- ter alimonia. Verum quia duplicis nature sumus, el compositi, duplicem quoque nativitatem, at- que item compositum cibum esse oportebat. Quo- circa 988 nativitas quidem nobis per aquam et Spiritum, hoc est, per sanctum baptisma data VARIA LECTIONES. ΣΠ. 9000 φύσει xal κληρονόμοι τῆς αὑτοῦ γενώμεθα χάριτος καὶ αὐτοῦ viol, xal συγκληρονόμοι. |! Regii. quidam κληρονομῆσαντε sais. s vetus interpr. hareditantes, | In cod. S. Bil. deest ον . 98- quitur, ut. in multis aliis 1139 S. JOANNIS DAMASCENI 114 est 35: cibus autem, ipse est panis vite, Dominus A δέχεσθαι θάνατον, ἓν τῇ νυχτὶ, iv ᾗ ἑαυτὸν παρεδί- noster Jesus Christus, qui de celo descendit 34. Nam cum voluntariam mortem nostri causa sus- eepturus ésset, ea nocte qua seipsum tredebat, testamentum novum sanctis suis discipulis et apo- stolis, atque per eos universis qui ín ipsum cre- derent, cendidit. [taque in sanctse et illustrig Sion eenaculo, cum vetus Pascha cum discipulis suig . waanducasset, testamento veteri expleto, discipu- . jorum pedes lavit *'; hoc suo utique facto sym- bolum prsebens sancti baptismatis : tum deinde frangens panem, porrexit eis, dicens : Accipite et comedite, hoc est corpus meum, quod pro vobis [rangitur in remissionem peccatorum **. Simili quo- que mode calicem vimo et aqua temperatum ac- cipiens, Impertivit eis, dicens : Bibite ex hoc om- mes : hicest sanguis meus novi testamenti, qui pto $obis effshditur in remissionem peccatorum ; hoc facite in meam commemorationem. Quotiescunque enim manducatis panem hunc, et calicem bibitis, mortem Domini annuntiatis, el resurrectionem ejus confitemini, donec veniat * . Asserta. Eucharistia veritas. Verborum Domini vis in. Eucharistia. Spirilus sancti. virtatis, quod ex pane fiat caro Christi. — (Juamobrem si sermo Dei bivus est et efficax "; εἰ omnia quecunque. voluit Dominus fecit ! ; si dixit : Fiat lux, facta (uit : Fiat irmamentum, et. factum. est 5 , si. verbo Domini celi firmati sunt et. spiritu oris. ejts omnis virtus δου, διαθήχην καινὴν διέθετο τοῖς ἁγίοις αὐτοῦ pa- θηταῖς χαὶ ἁποστόλοις, χαὶ δι’ αὐτῶν πᾶσι φοῖς εἰς αὐτὸν πιστεύουσιν. Ἐν τῷ ὑπερῴῳ τοίνυν τῆς ἁγίας xal ἑνδόξὸν Σιὼν, «b παλαιὸν Πάσχα (18) μετὰ τῶν μαθητῶν ἀὐτοῦ φαγών, xd πληρώσας τὴν ταλαιὰν διαθήχην, νίπτει τῶν μαθητῶν τοὺς tióbac, σύμόδολον τοῦ ἁγίου βαπτίσµατας παρεχόµενος. Eliza χλάσας ἄρτον, ἐπεδίδου αὐτοῖς λέγων ' Λάδετε, φάγετε, τοῦτό μού ἐστι τὸ σῶμα, τὸ ὑπὲρ ὑμῶν «Αώμενον εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν. Ομοίως δὲ λαθών, καὶ τὸ ποτῄριον ἐξ olvou xai ὕδατος, µετέδωκεν αὐτοῖς λέ- γων * Πίετε ἐξ αὐτοῦ πάντες τοῦτό μού ἐστι τὸ αἷμα, τὸ τῆς καν ῆς διαθήκης, τὸ ὑπὲρ ὑμῶν ἐκ. χυνόµενον, εἰς ἄφεσι ἁμαρτιῶν' toUto ποισῖτε εἰς τὴν ἐμὴν ἀνγάμνησιν. Ὁσάκις γὰρ ἂν ἐσθίητε tór ἄρτον τοῦτον, καὶ τὸ ποτήριον tovto απἰίνητει εὐν θάνατον εοῦ Υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπου καταγγέῖ- λετε, καὶ tiv ἀνάσεασω' αὐτοῦ ὁμο.ϊογαῖτε, ἕως ἂν 210ῃ. El τοίνυν ὁ Aóyoc τοῦ Θεοῦ ὧν ἐστι, xal ένερ- The, xal πάντα ὅσα ἠθέλησεν ὁ Κύριος, ἐποίησεν εἰ εἶπε' Γενηθήεω góc, καὶ ἐγένετο. Γενηθήτω στερέωμά, καὶ épéreto* &l. to «όγῳ Κυρίου οἱ οὐρανοἱ ἑστερρώθησαν, καὶ τῷ απνεύὐμαειτοῦ στὀ- µατος αὐτοῦ πᾶσα ἡ δύγαμις αὐτῶν * οἱ ὁ οὖρα- νὸς, καὶ fj yr, ὕδωρ τε xal πῦρ, xal &hp, xal κᾶς eorum ** : si caelum et terrz, aqua et ignis et aer, C ὁ χόσµος αὐτῶν τῷ λόγῳ τοῦ Κυρίου συνετελέσθη- omnisque eorem ornatus verbo Domini perfecta Bunt; quin et nobilissimum hoe animal, quod homo nuncupatur : si denique ipse Deus Verbum pro sua voluntate homo factus est, atque ex san- eie semperque Virginis purissimis et intaminatis sanguinibus ipse sibi nullo semine carnem com- pegit, cur demum panem eorpus, vinum item et &squam, sanguinem suum efficiendi potens non sit? In principio dizit ; Produeat terra herbam vi- rentem *^, et ad hanc usque diem, accedente imbre, divo pfseepto impulsa et roborata, fetus suos profert : dixit perinde Deus: foc est corpus meam ; et : Hic est sanguis meus ; et : Hoc facite σαν, xai τοῦτο δὴ τὸ πολυθρύλλητον ζῶαν 6 ἄνθρω- Λος * εἰ θελήσας αὐτὸς ὁ θεὺὸς Λόγος ἐγένετο ἄνθρω- oc, καὶ τὰ τῆς ἁγίας ᾿Αειπαρθένου καθαρὰ xoi ἁμώμητα αἵματα ἑαυτῷ κ ἀσπόρως σάρκα ὑπεστή- σατο, οὗ δύναται τὸν ἄρτον ἑαυτοῦ σῶμα ποιῆσαιι xai tbv οἶνον καὶ τὸ ὕδωρ, αἷμα; Εἶπεν ἐν ἀρχ]' Ἐξαγαγέτω ἡ ij βοεάνην xóptov, καὶ μέχρι τοῦ νῦν τοῦ ὑετοῦ γενοµένου, ἐξάγει τὰ ἴδια βλαστήματα, τῷ θείῳ συνελαννοµένη xal δυναμουµένη προσ. τάγµατι. Εἶπεν ὁ θεός ' Τοῦτό μού ἐστι τὸ σῶμα : xal* Τοῦτό μού ἐστι τὸ αἷμα χαί.' Τοῦτο ποιεῖτε εἰς τὴν ἑμὴν ἀνάμνησιο 1» χαὶ τῷ αὐτοῦ προδτάγµαάτι, ἕως ἂν ἔλθῃ, γίνετᾶι " οὕτω γὰρ in meam commemorationem : idque omnipotenti py εἶπεν, ἕως ἂν Σ46ῃ" καὶ Ὑΐνεται δετὸς (79) «d 35 Chrys. hom. 85 in Matth. Joan. in, 2. 96; Liturg. S, Jacobi. ο Hebr. v, 19. *' Psal. cxxxiv, 6. '* Gen. |, 3. 5^ Joan. vit, 48. 5 Matth. xxvi, 297; Marc, xiv, 21 ; Luc, xxi, 17; | Cor. xj 94-96. *3 Psal. xxxi, 6. Í. 9 Joan. xut, 1 seqq... !*. Matth. xxvi, ^* Gen. l 1 VARLE LECTIONES. κ Elegantior est lectio cod. 2128, eui concinit Faber, καὶ ἐκ τῶν τῆς ἁγίας χαὶ ᾿Αειπαρθένου ὧν xol prr M ur ἑαυτῷ. Et ez sancte Virgimis purissimis et illibatis sanguinibus in seipso, ete. ln . Hil, egiis multis et Colb. desunt hzc, εἰς τὴν ἐμὴν ἀνάμ». NOTA. (18) Τὸ xaAmóv Πάσχα. Cum vetus Pascha, etc. Quam Noster de supremo Domini Paschate sen- lentiam tenet, hane proinde ex Grecorum com- entariis, ut ex Scriptura Hieronymus acceperat. "hotius quoque cod. 106, ubí de libro eujusdam anonymi, qui forsan Joannes Philoponus Tritheita fuit, bre contra illum ait: Ὁ γὰρ Χρυσόστομος, Wai ἡ Ἐκκλησία τότε φησὶν αὐτὸν ἐπιτελέσαι τὸ γομιχὸν πρὸ τοῦ μυδτιχοῦ δείπνου * Chrysostomus et Ecclesia Christum docent canam legalem egiaas auu mysticam. Sed de his plura in dissertatione De azymis, (79) Kal γίνεται ὑετός. Ethuic nowes segeti, ete. Irenzus invocatione Spiritus sancti consecrari Eucharistiam ait, lib. iv, cap. 55: Penis percivim : intocalionem Dei, jam non communis panis eot, aed | 111 ΡΕ FIDE ORTHODOXA LIB. IV. 1142 xav ταύτῃ γεωργίᾳ διὰ τῆς ἐπιχλήσεως, ἡ τοῦ A ejus precepto, donec veniat, efficitur (ita quippe ἁγίου Πνεύματος ἐπισχιάζουσα δύναμις. Ὥσπερ γὰρ πάἀνία ὅσα ἑπο[ησεν ὁ θεὸς, τῇ τοῦ ἁγίου Πνεύματος ἑνεργείᾳ ἐποίπσεν, οὕτω xal νῦν ἡ τοῦ Πνεύματος ἑνέργεια τὰ ὑπὲρ φύσιν ἐργάζεται, ἃ οὐ δύναται χωρῆσαι, εἰ μὴ µόνη fj πἰστις. Πῶς ἔσται μοιτοῦτο, φησὶν ἡ ἁγία Παρθένος, ἐπεὶ ἄγδρα οὐ γιυώσλω; Αποχρίνεται Γαθρι]λ ὁ ἀρχάγγελος * Πγεῦμα ἅγιον ἑκελεύσεται ἐπὶ cà, καὶ δύναµις Ὑγίστου ὅτι» σκιάσει ὅοι. Καὶ νῦν ἑρωτᾶς, πῶς ὁ ἄρτος Ὑίνεται σῶμα Χριστοῦ, χαὶ ὁ olvog καὶ τὸ ὕδωρ, αἷμα Χρι- στοῦ. Λέγω σοι χἀγώ;΄ Πνεῦμα ἅγιον ἐπιφοιτᾷ, xal ταῦτα ποιεῖ τὰ ὑπὲρ λόγον καὶ ἔννοιαν. dictum est, donec veniat) per invocationem huicce nove segeli imbre $69 superveniente; Spiritus sancti nimirum obumbrante virtute. Velut enim quidquid fecit Deus, id Spirilus sancti fecit opera, ita nunc quoque Spiritus sancti operatione facta sunt, qua nature modum excedunt, quaque nisi (ide sola, nee capi queuiit, nec intelligi. Quo- modo mihi accidet istud, swiebat Virgo sancta, quoniam virum non cognosco * ? Cui Gabriel ar- Changelus : Spirilus sanctus. supervenict in te, et virtus Altissimi obumbrabit tibi **. Tu quoque nunc queris, qui panis fiat corpus, Christi, ac vinum οἱ aqua, sanguis illius. Ego vero tibi repono Spiritum sanctum supervenire, et. ea facere, quz sermonem conceptumque omnem procul exsuperant, "Apto; δὲ xal olvo, παραλαμθάνετα: ' οἶδε 1àp 6 B. Cur. panis εἰ vinum ad Eucharistiam adhibean- θεὸς τὴν ἀνθρωπίνην ἀσθένειαν ' ὡς τὰ πολλὰ γὰρ τὰ ph χατὰ τὴν συνῄθειαν τετριµµένα, ἀποστρέ- φεται δυσχεραίνουσα * τῇ οὖν συγχαταθάσει συνἠθει κεχρηµένος, διὰ τῶν συνήθων τῆς φύσεως ποιεῖ τὰ ὑπὲρ φύσιν. xal ὥσπερ ἐπὶ τοῦ βαπτίσματος, ἐπειδὴ ἔθος ἀνθρώποις ὕδατι λούεσθαι, xal ἕλαίῳ χρίεσθαι, συνέζευξε τῷ ἑλαίῳ καὶ ὕδατι τὴν χάριν τοῦ Πνεύματος, xal ἐποίησεν αὐτὸ λουτρὺν &vayev- γήσεως ' οὕτως, ἐπειδὴ ἔθος τοῖς ἀνθρώποις ἄρτον * Luc. 1, 99 **ibid. 36. tur. —Panis porro vlInumque adhibentur, quia, cum Deo explorata sit imbecillitas humana, quz, ul plurimum, ea aversetur quee usu minime trita sunt; hinc fit ut pro solita sua erga nos. indul- gentia, per ea qua naturae familiaria sunt, res na- tura subluntores efficiat. E& sicut in baptismo, quoniam ia more hominum positum est, ut aqua laventur, et, ungantur oleo, Spiritus gratiam cuni eleo et aqua. copulavit, ut lavaeruur regene- * Nyss. Orat. eatech. cap. 37. NOTE. Eucharistia. Basilius, lib. De Spir. sancto, cap. 27, C compleri, cum Cliristi verbis, tum invocatione. Ei invocationem hanc a Christo et apostolis traditam asserit. Hujus vim Cyrillus Hieros. Catech. 4 Myst. sic enarrat, ubi de chrismate loquitur : Ne putetis unguentum. hoc nudum et. commune quidpiam esse. Nam velut panis Eucharistie μετὰ τὴν ἐπίχλησιν toU ἁγίου Πνεύματος, post invocationem sancti Spi- ritus non est simplex panis, sed Christi corpus; eic sacrum istud unguentum μετὰ τὴν ἐπίχλησιν, invo- catione facta, nen est exile aliquid, etc. Chrysostomus hom. in Coemeterii nomen ait : Quando sacerdos astat sacre mensa expansis in celum manibus χκαλῶν τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον τοῦ παραγίνεσθαι xal ἄφασθαι τῶν προχειµένων, {πφυέαπε Spiritum sanctum. ut adveniat et proposita dona centingat, magnum silen- tium est. "Όταν διδῷ τὴν χάριν τὸ TE Opa ὅταν κατέλθη, ὅταν ἄψηται τῶν προχειµένων, ὅταν ἴδῃς τὸ πρὀδατον ἑσφαγιασμένον χαὶ ἀἁἀπηρτισμένον. Quando Spiritus gratiam impertiit, quando descendit, guando dona contigit, quando agnum mactatum et pa- p vatum cernis, (tunc tumultum, (unc turbas. excitas. Sexcenta sunt testimonia veterum quibss idem astruitur. Nostro quoque succinsnt Theodorus Abucaras, seu etiam Samonss Gazensis in Dig. cum Aclimed Mohammedano, Theodorus Graptus, Nicephorusve CP., et alii quos omitto. Loquuntur nimirum de,invocatione illa quz in priscis Orien- talium quorumcunque liturgiis recitatur post Christi verba, ffoc est corpess meum; Hic est uis meus, etc. Quibuscum consentiunt. Gothorum litargie ; uas viri. cl. Thomasius et Mabillonius edidere. mo eadem oratione Africanos postulasse, mitti Spiritum sanctum ad dona sanctificanda, testis est Fulgentius, lib. it, Ad Monim. cap. ϐ οἳ seqq. Porro cum Damascenus in liturgiis invocationem Christ verba subsequi videret, eaque Patres consecra- tionem perfici docuisse, tum alioqui Chrysosto- mum, hom. De prodit. Jude dixisse, dona propo- sila per Domini verba sacrari, mysterium docuit vero Nyssenus in Catech. prziverat, ὁ ἄρτος, in- uiens, καθώς «qnetv ὁ Απόστολος, ἁγιάζεται διὰ όγου Oeo) xal ἐντεύξεως * Panis, sicut. Apostolus ait, sanctifieatur per Verbum Dei et orationem. Sic Greci recentiores, Marco Ephesio teste, Christi verba in Hturgiis recitari censent, «t nos ad rerum εείαγαπι memoriam revocent » sed. ins δύναμιν σπερ ἐνιέντα τοῖς προχειµένοις εἰς τν peta6o- λήν, virtutem propositis donis indere αά conversio- nem, que postea fiat per orationem et benedictionem sacerdotis. Eodem Russorum archiepiscopt respon- sio collineabat in concilio Florentino, quam Euge- mius papa approbavit. Combefisius in margine ho- mit. Damasceni de Sabb. sanct. ad hzc verba, ἆλη- θῶς τῇ ἐπιχλήσει, vere per invocationem transma- tatum :. ο Pantinus hie auctori iniquior, inquit. Malim benigne exponere, ut et Basilii ac reliquas Gracorum liturgias, non fleri scilicet transmuta- tionem sine invocatione; qu» vel antecedat ( uti Latinis) vel consequatur (uti Grecis) verba Du- mini : in quibus tamen sit ipsa vis, id ipsum sem- per nobis operantibus, .q semel Christo dicta : sed tamen sic religiose, et pro tanti mysterii ma- jestate. Nec forte α Domino concessum Eucha- ristiam conficere, ut quivis etiam sacerdos teme- re, nullo religioso cultu ac ordine, Dominica verba effutiat, nec lam rem sacram, quam histrionicam ac exsecrationem peragat. » Hxc nou benigna, sed verissima cst Damasceni textus exposltio. Bessa- rion et Arcudius aliam suggerunt, puta sacerdotes Grzxcos, dum orant ut Spiritus sanctus virtute pa- nis efficiatur corpus Christi, hoc solum postulare ut qui Eucharistiam sumunt unum coftpus Christ sint, istisque vocibus µεταδαλών, Iransmutans Spi- ritu sancto, metaphoricam inutationem innui. Quod si concedatur, vereor ne Patrum loca, quibus panis vinumque dicuntur µεταδάλλεσθαι, pari jure tor- queantur conira sensum auctorum. ——À -— 11 S. JOANNIS DAMASCENI 114 rationis illum faceret. Consimili modo, quia ho- A ἐσθίειν, ὕδωρ τε xat ofvov (80) πίνειν, συνέζευξεν minum consuetudo fert ut panem edant, vinumque οἱ aquam bibant; idcirco-conjuncta cum illis sua divinitate, hzc corpus et sanguinem suum fecit, uti per usitata et naturz consentanea, assurgamus ad ea quas supra naturam sunt. Corpus Christi ἐπ Eucharistia non. adductione, sed elementorum conversione. — Corpus est divi- nitali vere unitum, quod ex sancta Virgine ortum αὐτοῖς τὴν αὐτοῦ θεότητα, xai πεποίηχεν αὐτὰ σῶμα xal αἷμα αὐτοῦ, ἵνα διὰ τῶν συνήθων xal κατὰ φύσιν, ἐν τοῖς ὑπὲρ φύσιν γενώµεθα. Σῶμά ἐστιν ἀληθῶς ἠνωμένον θεότητι͵, τὸ Ex τῆς ἁγίας Παρθένου σῶμα, οὐχ ὅτι τὸ ἀναληφθὲν σῶμα ἐξ οὐρανοῦ χατέρχεται, ἀλλ᾽ ὅτι αὐτὸς ὁ ἄρτος (81) NOTE. (80) Ὕδωρ τε xal οἶνον. Aquam et vinim. Apo- slolica traditio est, non nudam aquam, ut Encra- titz, non vinum merum, ut Armeni οἱ Jacobitze quidam, sed vinum aqua temperatum debere offerri. D Irenzi, S. Cyrilli flierosol. cujus consimi Sic liturgix€ veteres, Jacobi, seu Hierosolymitana, et Marci, sive Alexandrina, quam Cophtite etiam Tecilant, xal χεράσας ἐξ olvou xai ὕδατος, factaque er vino et aqua mistione ; Basilii λαθὼν, χεράσας, aceipiens, temperans ; Clementis, lib. vim. Constit., ὡσαύτως xa τὸ ποτήριον ἐξ olvou xaX Ὁδατος, simi- liter et calicem ex vino et aqua. Justinus Martyr., apol. 4, vinum cum aqua offerri tradit ; ἄρτος προ- φέρεται, xa οἶνος, xa ὕδωρ. Irenzeus, lib. v, cap. 2, calix Eucharistiz caliz misius est. Andiendus hon est Anselmus Havelbergensis, qui Dial. 5, narrat Grecos vinum nulla delibutum aqua offerre, sibi- que Nechitein, seu Nicetam Nicomediensem ita respondisse * Chrisitis in magna illa sua cena non legitur aquam cum vino mistam in calice conse- crasse, ideoque similiter facimus. lloc alii Grecis affinxerc, fursan ob aquam calidam quam illi in calicem injiciunt post consecrationem, ac si aliam ειώσας τῶν Φαινομένων «ἣν φύσιν. Doctissimus . Joannes Ernestus Grabe, vir multis titulis mihi impense colendus, in adnotationibus ad cap. 2 lib.v ia loca, quia trita sunt omitto, Nysseni, Damasceni et alio- ram forie plurium mentem sic enarrat : Hi per- suasi erant. Spiritum sanctum coelitus descendentem, pani, non modo virtulem corporis Christi communi- care, sicque eumdem ratione qualitatum mutare, sed el divina potentia ipsam ejus substantiam im carnem trans(ormare, que Ghristi caro sit, et cum illa que ez beate Virginis utero prodiit, et cruci suffixa, inque celum sublata fuit eadem fiat per ἐπαύξησιν, quod- que eumdem Spiritum vite in se habeat ; sicuti panis uem Servator in terris comedit, vi naturalis caloris tn carnem ejus vertebatur, et. noster panis quotidia- mus in. substantiam. corporis nostri transit. Quod corpus hodie nobis gestatum, idem dicitur cum illo, in quo ante plures annos versati. sumus, quoniam eadem anima vegetatur, licet particule ejus prorsus sint. diverse, et. nulla forte ex [rioribus superstes exsistat. (Lege, post Cyrilli catech. & mgstagogicam, ante non admiscerent. Illos liturgi:& mendacii satis C Gregorii Nyssent orat. catecheticam magnam, cap. 51, arguunt. 84) ΑΛ. ὅτι αὐτὸς ὁ ἄρτος. Sed quia ipse pa- nis. Noster hic et hom. de Sabb. sancto post Nys- senum, conversionem panis et vini in Christi cor- pus µεταποίησιν, nominat; Chrysostomus µεταῤ- ῥύθμισιν, Nyssenus rursum µεταστοιχείωσιν, Cy- rillus Hierosol., Abucaras, Samonas, Graptus, et Alii µεταθολἠν , quibus conversio, transmutatio, transelementatio, significatur, Singulas voces usur- at Theophylactus in. cap. xxvi Matth, οἱ in xiv 'Marci. Recentioribus communius µεταθολή conver- sio dicitur. Noster hic compendio refert, quae Nyssenus orat. catech. cap. 37, edisserit his fere verbis : « Quemadmodum quodvis corpus humanum cibo potuque nutritur, et panis cibus est, et aqua cum vino potus, hinc fit ut panis δυνάμει, potestate, sit corpus humanum : cumque Deus Verbum cor- pus suum ciho potuque ali permiserit, panis quem et Damasceni lib.1v De fide orthodoxa, cap. 45, ejus- e epistolam ad Zachariam Doarorum episcopum.) ubjungit loca Damasceni , cujus, ut et aliorum Gracorum , meliorem interpretem frustra quissie- ro. Theologi Wirtembergenses cum cap. 40 Resp. Jeremix CP. patriarchz legissent, comsecratione panem in ipsummet Christi corpus, εἰ vinum in ipsummet sanguinem ejus transmutari : Ὁ μὲν µεταθάλλεται εἰς αὐτὸ τὸ σῶμα τοῦ Χριστοῦ, ὁ δὲ οἶνος εἰς αὐτὸ τὸ αἷμα, reposuerunt, in coena Do- minica corpus Christi et sanguinem vere adesse ; non item τὸν ἄρτον µεταθάλλεσθαι εἰς τὸ τοῦ Χριστοῦ σῶμα, panem in Christi corpus transnutari. Nove- rant scilicet, nihil Graecis μεταδθολὴν aliud signi- ficare, nisi substantie unius in alteram conversio- nem. Unde Noster in opusc. cont. Accphalos, μοἱ- tionem naturarum Domini, non µετα v, factam esse declarat, exemplo corporis igne ca tis : Τὸ edebat, ratione quadam Dei corpus erat, τῆς τρο- D πυρούμενον, inquit, οὐ μεταθολὴν δηλοξ τοῦ πυ- τὴν τοῦ σώματος φύσιν µεθισταµένης, alimento in corporis naturam transeunte. Nune perinde panem Dei sermone sacratum, εἰς ao τοῦ θεοῦ Λόγου µεταποιεῖσθαι πιστεύοµαι. certa fide persuadeor in. Dei Verbi corpus transmutari. Nam potestate illud ipsum corpus erat ; illic gratia Verbi sanctiin effecit corpus quod pane sustentabatur, ipsumque quadantenus erat panis. Istic etiam pa- his, sicut Apostolus dixit, sanctificatur per verbum et orationem; O0 διὰ βρώσεως xal πόσεως προϊὼν εἰς τὸ σῶμα γενέσθαι, ἀλλ εὐθὺς πρὸς τὸ σῶμα διὰ τοῦ Λόγου μεταποιούμενος, χαθὰ εἴρηται ὑπὸ τοῦ Λόγου, ὅτι « Τοῦτό ἐστι τὸ σῶμά pov. » (Non ut come- stione et potu in Verbi corpus transeat, sed ut sta- tim per verbum in corpus tranamalatur, uti dictum a Verbo est : « Hoc est corpus meum. » Concludit, Christum hzc largiri viriute benedictionis, trans- elementata eorum. quae apparent natura, µεταστοι- φῆς πρὺς ῥουµένου, ἀλλ' Ένωσιν πρὸς τὸ πυρ wor, cam- dens , non ejus rei qua& ignescil conversionem si- gnificat, sed unionem cum igne. Quocirca Geor- gius Scholarius, qui schismaticus alter patriarcha fuit, in sermone in Parasceven Lazari, cujus ex authentico codice suo magna describendi perhumane copiam fecit clarissimus doctissimus- :que D. abbas Renaudot, postquam asseruit, ejusmodi µετουσίωσιν (a), transsulstantialionem ficri, ut accidentia destructo subjecto maneapt: Τουτὶ τὸ µυστήριον µεταθολἠν τινα περιέχον οὐσίας tv ἀχορεῖ Ἱγενοµένην. τῶν συµθεθηχότων àpsta- θλήτων µενόντων, addit aliam esse incarnationis, el aliam Eucbaristizg rationem ; 'Exet &e οὐ- δέτερον πρὸς τὴν ἑτέραν µεταδέθληται φύσιν, ἁλλ' ἐν τῷ τοῦ Χριστοῦ προσώπῳ, χαὶ fj θεότης, xal 3 ἀνθρωπίνη φύσις ἀσνγχύτως bovív* ἔντανθα 6k κτίσμα πρὸς τὸν κτίστην µεταποιεῖταιδιὰ μέσου τοῦ (a) Vide T'refationem, num. XX, ubl de hac voce disseritur. 1145 DE FIDE ORTIIODOXA LID. IV. LI 1146 xax olvoz μεταποιοῦνται Ἡ εἰς σῶμα xal αἷμα θεοῦ. El A habuit, non ut illud quod in colos receptum est, δὲ τὸν τρόπον ἐπιζητεῖς, πῶς γίνεται, ἀρχεῖ σοι ἀχοῦ- σαι, ὅτι διὰ Πνεύματος ἁγίου, ὥσπερ xaX ἐχ τῆς ἁγίας θεοτόχου διὰ Πνεύματος ἁγίου ἑαυτῷ, καὶ ἓν ἑαυτῷ ὁ Κύριος σάρχα ὑπεστήσατο: xaX πλέον οὐδὲν γινώσχοµεν, ἀλλ᾽ ὅτι ὁ λόγος τοῦ θεοῦ ἁληθής ἐστι, xa ἑνεργῆς, xal παντοδύναμος, ὁ δὲ τρόπος ἀνεξ- ερεύνητος. OD χεῖρον δὲ χαὶ τοῦτο εἰπεῖν, ὅτι, ὥσπερ φυσικῶς διὰ τῆς βρώσεως ὁ ἄρτος, χαὶ ὁ οἵνος xai τὸ Όδωρ διὰ τῆς πόσεως εἰς αῶμα xal αἷμα τοῦ ἑσθίοντος xal πίνοντος µεταθάλλονται, χαὶ οὐ γί- νονταϊ ? ἕτερον apa παρὰ τὸ πρότερον αὐτοῦ Gü- μα οὕτως 6 τῆς προθέσεως (83) ἄρτος, οἶνός τε, καὶ Όδωρ διὰ τῆς ἐπικλήσεως χαὶ ἐπιφοιτῄσεως coa &(loo Πνεύματος, ὑπερφυῶς μεταποιοῦνται εἰς τὸ σῶμα τοῦ Χριστοῦ xa τὸ αἷμα, xal οὐχ εἰσὶ δύο, ἀλλ' Ey (85) καὶ τὸ αὑτό. corpus descendat ; sed quia panis ipse et vinum in corpus et sanguinem Dei transmutantur. Si requiras, quonam pacto istud 970 (iat, sat tibl sit audire, hoc fieri per Spiritum sanctum ; quem- admodum et ex sancta Dei Genitrice Dominus sibiipsi carnem assumpsit, qux in seipso subsi- steret : nec amplius quidquam nobis perspectum est et exploratum, qaam quod Dei sermo verax efficaxque est, atque omnia potest; modus vero investigari prorsus nequit *. Tllud vero dicere alienum non est, quemadmodum naturaliter panis per comestionein, vinumque et aqua per potio- nem, in corpus et sanguinem comedentis et bí- bentis transiputantur, ut nec corpus (fiant aliud a corpore ejus quod prius exstabat : sic panem qui in protliesi przeparatus fuit, vinum item et aquam per Spiritus sancti invocationem et adventum, modo qui nature viribus et conditione sublimior est, in Christi corpus et sanguinem converti, ut nequaquam duo sint, sed unum et idem. *5 Simile Nyss. loc. cit. VARLE LECTIONES. Mss. μεταποιεῖται. 5 Deest οὐ in editis Ver. et Basil. Quidam codd. o y!veta:. NOTE. σώματος, xai προὔφεστηχυῖα τοῦ ἄρτου odia Φῶμα Θεοῦ γίνεται, τοῦ Ἀριστοῦ γινοµένη σῶμα ' μεῖξον μὲν δη πάντων τῶν θείων θαυμάτων, ὥς ἀληθῶς διὰ ταῦτα, ἡ τοῦ ἄρτου πρὸς τὸ σῶμα τὸ Δεσποτιχὸν µετουσίωσις, ax οὐκ ἀδύνατος' τῷ πρὸς τὴν θείαν λέποντι δύναμιν llic enim neutrum in. alterius naturam. mutatum (uit, sed in Christi persona et divinitas et humanitas exsistunt : hic vero creutura in Creatorem medio corpore trans(ormatur, et que ante exstabat. substantia panis, Dei corpus fit, wbi Christi corpus efficitur. Majus equidem ob rationes quas adduxi, omnibus quae patraverit Deus mira- eulis est transsubstantiatio panis in corpus Domini- cum, sed qua impossibilis non censeatur ab illo, cwi perspecta potentia Dei fwerit. Nectarius nupertus patriarcha Ilierosolym. in libro, Περὶ ἀρχῆς τοῦ πάπα, De principatu pape, qui anno {99 iasii in Moldavia editus est contra Latinos, p. 205, narrat hostiam quamdam quz nigrorem ex mucore con- traverat , cum in sacro disco acerre imposita fuisset, insolito odore templum omne perfudisse. Tum concludit : Τοῦτο τὸ θαῦμα, ὡς ἑγώῷμαι, γέ- Ύονεν εἰς δεῖγμα σαφέστατον του μεγάλου xal ὑπερ- φυοῦς τούτου μυστηρίου, τοῦ τὰ συµδεθηχότα µόνα τοῦ ἱεροῦ ἄρτου φθείρεσθαι, $ δέ γε οὐσία «uU ὅρτου ἅπαξ μεταθληθεῖσα, χαὶ τοῦ πάναγίου Πνεύματος ἐπιχλήσει μετουσιωθεῖσα εἰς ἀληθινὸν σῶμα Χρι- cerdotum ad altare una offerentium munus obeant. C:terum quando sacerdotes aut. diaconi preparae tum panem cum calice ad aram ferunt, προσπί- πτουσι πάντες τοῖς ἱερεῦσιν οἱ πιστοί, inquit Simeon Thessalonic., omnes fideles sacerdotibus procidunt, et jure, tum ut eorum se precibus commendent, ab eisque postulent, wt sui recordentur. in. sacrificio ; (um ut divina munera venerentur. El γὰρ xaV µήπω ts eovprfen, ἁλλ ἐν τῇ προθέσει ἀνετέθηδαν «ip θεῷ, xal ὁ ἱερεὺς Exstoc εὐχὴν ἀνέφερε, xal πρηο- δέξασθαι ταῦτα εἶπεν kv. τῷ ἄνω θυδιαστηρίῳ' αι etsi hec nondum consecrata sunt, attamen. Deo nun- cupata in prothesi [uere, illicque sacerdos preces fudit, rogans ut. in sublime allarl suscipiantur. OO γὰρ εἰδωλολατροῦμεν ἡμεῖς τοῖς δώροις προσπί» τοντες, ἄπαγε Non. enim idololaire sumus coram donis procidendo : absit ! sed dona Deo per oblatio- nem dicata , necdum tamen per[ecta, reveremur, ceu per oblationem sanctificata. Sacrata siquidem fuere per divinas preces, suntque antiigpa corporis et san- guinis Christi. Adeoque pari honore habenda esse ait, quo Christi imaginem. Eodem modo Gabriel Philadelphiensis disputat in Apologia Eccl. Orient. Simile quidpiam honoris pontifex olim, ejusque diaconus apud Latinos oblatis exhibebant, cum ad aram asportabantur, ut ex multiplici Ordine Ro- mano, et ex Amalario discimus. /nclinato capite 6100, φθορὰν οὐδεμίαν ὑφίσταται, ἀλλ ἄφθαρτον p pontifex vel diaconus salutat sancta, hoc est oblata διαμένει, ὡς ἴδιον Χριστοῦ * Hoc miraculum factum esse opinor ad evidentissimam magni illius et im- mensi mysterii demonstrationem, nempe quod. acci- dentia solummodo panis corrumpantur :. substantia vero panis semel mutata οἱ invocatione sancti Spi- ritus in veram corporis substantiam conversa, nullam prorsus sustineat. corruptionem, sed incorrupta per- maneat, tanquam verum Propriumque Christi corpus. (32) Οὕτως à τῆς προθέσεως. Sic panis qui ín proUtesi, etc, Verterunt alii, panis propositionis. Porro πρόθεσις, prothesis, Graecis est inensa minor ad dextrum altaris latus seorsim posita, in qua sacerdotes consecrandum panem et calicem pa- rant. Hxc ceremonia «θύσις, sacrificatio, et προσ. χομιδὴ, προσφορὰ, oblatio nuncupatur; eamque exsequuntur presbyteri qui sacerdoti digniori ce- lebraturo assistunt, nunquam vero diaconi, quos antiquus canon prohibet nc offerant, ullumvo sa- jn capsis condita, noa sanctam, hostiam , nem consecratam : inclinato capite ad aliare primo ado- rat sancta. Ubi proinde adoratio salutatio est, non cultus latrie, qui Eucharistie consecratze soli de« betur, u multis explicant Simeon et Gabriel modo u at e 85) Kal οὐκ slo δύο, dAA' Ev. Nec duo sunt, sed unum. Sic in epist. ad Casarium, qux Chry- sostomo attributa est. Sicut enim antequam sancti- ficetur panis, panem nominamus ; divina autem illum sanclificante. gratia, mediante sacerdote, liberatus est quidem latione panis, dignus autem habi- tus est Dominici co s appellatione, etiamsi na- tura panis in ipso sit : el non duo corpora , sed unum corpus Filii nuncupatw., Ex his poste- rioribus verbis, que ex epistola ista Noster mu- tuatus. est, sat intelligitur nature nomine non substantiam panis significari, sed strueturam par» 1147 S. JOANNIS DAMASCENI 118 9771 Quocirca illis qui cum (ide digne susci- A ᾖΓίνεται τοίνυν τοῖς πίστει ἀξίως µεταλαμθάνου- piunt, in remissionem peecatorum, et vitam ater- nain cedit, necnon anims corporisque presidium; illis contra qui in incredulitate indigne sumunt, jn poenam οἱ supplicium : haud secus atque Do- mini mors, credentibus quidem vita et incorru- ptio est, ad eterna felicitatis consecutionem; in- credulis vero οἱ iis qui Dominum interfecerunt, ad ponam et vindictam sempiternam. Christi verum corpus, non figura. —Nec vero panis et vinum, Christi corporis et sanguinis ϐ- gura sunt (absit 1), sed ipsum Domini corpus dei- tate dotatum ; cum ipse Dominus dixerit : Hoc est, σιν, εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν, xa εἰς ζωὴν αἰώνιον, xai εἰς φυλαχτήριον ψυχῆς τε xat σώματος * τοῖς δὲ ἐν ἀπιατίχ ἀναξίως µετέχουσιν, εἰς χόλασιν xai. τιµω- plav, χαθάπερ xal ὁ τοῦ Κυρίου θάνατος, τοῖς μὲν πιστεύουσι γέγονε ζωὴ χαὶ ἀφθαρσία εἰς ἁπόλανσιν τῆς αἰωνίου µαχαριότητος * τοῖς δὲ ἀπειθοῦσι, xal τοῖς χυριοκτόνοις, εἰς χόλασιν xal τιµωρίαν aiu- νιον. Οὐκ ἔστι 9 εὖπος (84) ὁ ἄρτος xaY 6 olvoc τοῦ σώματος xal αἵματος τοῦ Χριστοῦ (μὴ τένοιτο), ἁλλ᾽ αὐτὸ τὸ σῶμα τοῦ Κυρίου τεθεωµένον, αὐτοῦ τοῦ Κυρίου εἰπόντος * Τοῦτό μού ἐστι, οὗ τύπος VARLE LECTIONES. ο Cod. S. Hil. ex emendatione οὐκ ἔστιν oiv; non inutili prorsus illatione. NOTE. lium, naturalesque panis proprietates. Nam si B tícis. Inter presules qui in synodo ad Quercum matura seu substantia proprie dicta panis perseve- raret, jam duo corpora forent, panis scilicet et Christi, non unum dyntaxat. Post. Damascenuim eodem mudo locutus est Theodorus Graptus, seu potius Nicephorus CP. lib. De inculpata Christian. fide, sive Anitirrh. n, cap. 5: Quemadmodum panis et vinum et aqua naturaliter in corpus et sanguinem edentis converluntur, ut. nequaquam dixerimus, ex iie fieri corpus aliud ab illo quod ante erat : sic etiam isia, ratione natmram exsuperante, per invocationem sacerdotis, et advenium Spiritus sancti, in corpus et sanguinem Christi convertuntur, juxta ac sacerdos feri petit, καὶ δύο ταῦτα νοοῦμεν, ἀλλ ἓν χαὶ τὸ αὐτὸ πιστεύοµεν, eL non. duo. ila esse intelligimus, sed unum et idem exsistere credimus. Consimiliter in epistola ad Zacbariam Doarorum, et in homilia brevi, quas non esse Joannis Damasceni suo loco ostendam, hoc in primis probatur, unum et idem corpus esse Christi, quod de Virgine conceptum na- tumque est et mortuum, et quo mus, adhibito etiam exemplo alimenti quod in par- vuli corpus vertitur; ita ut licet augescat ille, non duo corpora font, sed unum, καὶ εἰ αὐξάνει, οὗ γί- νονται δύο σώματα, ἀλλ᾽ ἓν. Quin potiori jure Spi- fitus sancii operatione, panem et vinum εἰς ἑπαύ- ξησιν τοῦ σώματος τοῦ Χριστοῦ γίνεται ἓν σῶμα, xal οὐ δύο, in accretionem corporis Christi corpus unum (ont, el non. duo. Ubi accretione corporis Christi, oc innuitur, Cbristi corpus, etsi mole non au- gescit amplius, conversis tamen pane et vino, accrementi. quoddam genus eximium adipisci, ut omnibus singulisque fidelibus unum et idem ma- nens, nulla divisione commisceatur. (84) Οὐκ ἔστι εὖπος. Neque panis el vinum, ctc. In catenis in. Matthaeum fragmenta quzdam vete- rui leguntur, quse idem enuntiant, Eucharisticum panem figuram corpus Domini non esse, sed ipsum- not cor us. Tritum est quod, lib. v De Vi. PP., ibello Eccl. Grec. p. 241, abbas Daniel refert ex abbate Arsenio, de monacho sene, qui in hunc errorem inciderat, eucharisticum panem et vinum corporis et sanguinis Domini esse duntaxat figuras. Dama- sceni «νο notissima erant libri Macarii Magnetis contra Theosthenem Ethnieuin, qui Venetiis asser- vantur in bibliotheca S. Marci, et ex quibus Tur- Fianus, in lib. v Clem. bac edidit : 02x ἔστιν Εὺ- χαριστία τύπος τοῦ σώματος χαὶ τοῦ αἵματος, ὅπερ τὰς, ἑῤῥαξφδησαν, πεπηρωµένοι τὺν oov, μᾶλλον δὲ σώμα καὶ αἷμα : Eucherisiia non eat Αφκτα corporis et sanguinis, ut. quidam siupida menie nugali sunt, Ἐν Cus M sanguis. Locum hunc prolixius Latine dedit » t. q A 607. Nicephorus ampla satis fragmenta Macarii Magnetis expendit. in Amirrhe- ad aram immola- € 8, et in Apophthegm. PP. t. I Monum. p Κυρίου, adversus Chrysostomum convenere, Photius nar- rat adfuisse Macarium Magnetum episcopum, qui litem moverit contra Heraclidem Ephesi. Ignatius martyr, epist. ad Smyrn. ait hzreticos avi sui ab Eucharistia et oratione secedere, διὰ τὸ μὴ ὁμο- λογεῖσθαι τὴν Εὐχαριστίαν σάρχα εἶναι τοῦ η ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, quod non confiteantur. Eucha- risiiam carnem esse Salvateris nostri Jesu Christi. Contradicentes ergo huic dono Dei, συξητοῦντες, per- scrutantes, moriuntur. Enimvero, quemadmodum, Irenzo teste, lib. 11, c. 11, in nulla bhireticorum istorum sententia Verbum caro factum est, sic nec verum Christi corpus et sanguis Eucharistia conti- netur, sed ad summum simplex figura. Contra vero Cyrillus Hieros. cat. 4: In fgura panis, inquit, corpus suum prabet Christus, et in fgura vini san- guinem item. suum, ἓν τό, ἄρτου δίδοταί σοι τὸ σῶμα, xai àv τύπῳ οἴνου δίδοταί σοι τὸ αἷμα" ut nempe nudae panis vinique species supersint. Nam postea docet, certa fide tenendum esse, ὡς φαινό- µενος ἄρτος, οὐκ ἄρτος kaxlv, εἰ xal τῇ γεύσει ἀναί- 6θητος, ἀλλὰ σῶμα Χριστοῦ ' Panem. qui hujusmodi esse nobis videtur, reapse panem,non esse, licet id gustatus re[erat, sed ipsum Christi corpus; et vinum quod cernitur a nobis, vinum non esse, tametsi qusiui ease vinum appareat, sed sanguinem Christi, Eumdem sensum offerunt Graci, qui, de azymis contra Lati- nos disputando, fatentur panem , sive ζυμµίτης fer- mentalus sit, sive ἄζυμος, fermenti expers, post con- secrationein nec fermentatum, nec azymum esse. Sic Joannes lMieros. patriarcha, apud Allatium, exerc. 22 cont. Creygt. Sic vicissim- Tbeorianus apud eumd. exerc. 25 epist. ad sacerdotes ct mo- nachos pro Latinis argumentatur : 'O θεῖος ἄρτος πρὸ τοῦ ἁγιασθῆναι, εἶτε ἄζυμος, εἴτε ἔνξυμος fv, ἀδιαφόρως ἄρτος ἐστὶ xal λ χεται πρὸς τῶν θείων Λοχγίων, ὡς Uere pov δείξοµεν. Μετὰ δὲ «b ἁγιασθῆναι, οὔτε ἕνζυμος, οὔτε ἄζυμος, ἀλλὰ σωμα καὶ σὰρξ τοῦ | αὑτὴ, xal οὐχ ἄλλη ἀντ ἄλλης, ΒΠιείκαε panis, anlequam consecralur, sive azymus sit, sive fermentatus, indifferenter panis est et dicitur & divina Scriptura, ut ostendemus : postquam. vero consecra- (us 6si, nec azgymus, nec [ermeniatus est, sed Dowini corpus et caro eadem ipsamet, nec alia pro αξία. Una siquidem est εἰ ipsa, que ez incorrupta Virgine eus- cepta est, inque Patris dextera sedet, et. α mobis orthodoxis mystice accipitur. Unde mysterium — dici- tur, ceu secretum quod mulii non petcipiant. Si iia- que divinum numen commutat proposita dona in οὐ” pus et sanguinem. | Christi, frustra fuerit contendere, an id ex asymo vel [ermentato fiat, aut. albo, en rubro vino, et ejusmodi stultas curiositates de tre- mendis mysteriis agitare. lec "Theorianus sub Mas nuele Commeno, sxculo xiu, sc 1149 DE FIDE ORTHODOXA LIB. IV. 1150 τοῦ σώματος, ἀλλὰ τὸ σῶμα * καὶ οὗ τύπος τοῦ αἴ- A non figura corporis, sed corpts theum, neque fi- µατος, ἀλλὰ τὸ αἷμα. Καὶ πρὸ τούτου τοῖς Ἰουδαίοις, ὅτι Εὰν μὴ φάγητε τὴν σάρκα τοῦ Ylov τοῦ ἂν- θρώπου, xal πίητε αὐτοῦ τὸ αἷμα, οὐκ ἔχετε ζωὴν ἐν ἑαυτοῖς. Ἡ γὰρ σἀρξ µου ἀ.ληθής ἐστι βρῶσις, καὶ τὸ αἷμά µου ἀ.ηθής ἐσει πόσις. Καὶ xdv * '0 ερώχων µε, ζήσεται P. Διὸ μετὰ παντὸς φόδου xaX συνειδήσεως χαθαρᾶς, xai ἀδιστάχτου πίστεως προσέλθωµεν, καὶ πάντως ἔσται ἡμῖν, χαθὼς πιστεύοµεν, μὴ διστάζοντες. Τι- µήσωμεν δὲ αὐτὸ πάσῃ χαθαρότητι, ψυχικῇ τε xal σωματικῇ * διπλοῦν γάρ ἔστι, Προσέλθωμεν αὐτῷ πόθῳ διακαεῖ, xal στανυροειδῶς τὰς παλάμας τυπώ- σαντες, τοῦ ἑσταυρωμένου τὸ σῶμα ὑποδεξώμεθα * xai ἐπιθέντες ὀφθαλμοὺς, καὶ χείλη, xa μέτωπα, τοῦ θείου ἄνθραχος µεταλάδωμεν, ἵνα τὸ πῦρ τοῦ Ev ἡμῖν πόθου προσλαθὸν τὴν &x τοῦ ἄνθραχος πύρωσιν, Χαταφλἐξῃ ἡμῶν τὰς ἁμαρτίας, χαὶ φωτίσῃ ἡμῶν τὰς χαρδίας, xal τῇ µετουσίᾳ τοῦ θείου πυρὸς πν- ρωθῶμεν χαὶ θεωθῶμεν. ΄Ανθραχα εἶδεν 'Hoatag * ἄνθραξ δὲ όλον λιτὸν οὐκ ἔστιν, ἁλλ᾽ ἠνωμένον πυ- pl * οὕτω χαὶ ὁ ἄρτος τῆς κοινωνίας (85), οὐχ ἄρ- τος λιτός ἔστιν, ἀλλ ἠνωμένος θεότητι ' σῶμα δὲ ἠνωμένον θεότητι, οὐ µία φύσις ἐστὶν, ἀλλὰ µία μὲν τοῦ σώματος, τῆς δὲ ἠνωμένης αὐτῷ θεότητος, κά ὥστε τὸ συναµφότερον, οὐ µία φύσις, ἀλλὰ Uo. ᾿Αρτϕχαὶ] οἵνῳ ἰδεξιοῦτο Μελχισέδεκ τὸν ᾿Αδραὰμ, kx τῆς τῶν ἀλλοφύλων xoc "ὑποστρέφοντα, 6 ἱε- Ρεὺς τοῦ Θεοῦ νοῦ Ὑψίστου: ἑχείνη fj τράπεζα ταύ- την τὴν μυστικὴν προειχόνιζε τράπεζαν, ὃν τρόπον ἀχεῖνος ὁ ἱερεὺς, τοῦ ἀληθινοῦ ἀρχιερέως Χριστοῦ αὖύπος ἣν xaX εἰχόνισμα * Σὺ γὰρ, φησὶν, εἶ ἱερεὺς εἰς τὸν alova κατὰ τὴν vdt&w. Μεχισέδεκ. Τοῦ- τον τὸν ἄρτον οἱ ἄρτοι εἰχόνιζον 4 τῆς προθέἐσεως. Αὕτη ἐστὶν fj χαθαρὰ θυσία, δηλαδὴ xal ἀναίμα- * Joan, vi, 54-58. '* Cy 68η. 101. *' Ίρα, vi, 2. "* Vide Basil. ibid. gura sanguinis, sed sanguis meus. Et antea Judsis dixerat : Nisi manducaveritis carnem Filii hominis, el biberitis ejus sanguinem, non habebitis vitam in vobis. Caro enim mea verus est cibus, el sanguis meus, verus est potus. Et rursum : Qui manducat me, viver **. Ritus dandi Eucharistiam in. manibus, — Qua- propter cum omni timore e£ conscientia pura, fideque non dubia accedamus : et erit omnino no- bis sicut credimus, nihil besitantes. lpsum porro omni animi et corporis puritate veneremur : du- plex enim est. Accedamus ad eum ardenti deside- rio, compositisque in crucis formam manibus **, B crucifixi eorpus suscipiamus, oculos, labia, fron- tem adhibentes, divinum carbonem &umamus, ut desiderii nostri ignis, accepto carbonis ardore, peccata nostra comburat, et corda illuminet, di- vinique adeo ignis commercio inardescamus, et in deos evadamus. Carbonem vidit Isaias *' : carbo non est simplex lignum, sed igni unitum; sic quoque 974 panis communionis, non sim- plex est panis, sed divinitati unitus. Corpus au- tem ** quod divinitati conjunctum est, non una natura est ; sed una quidem est corporis, altera, conjunctis cum ipso divinitatis. Quo fit ut ulrum- que non $it una natura, sed dua. Eucharistig figure. — Abrahamum ex alienige- C narum strage revertentem, Altissimi Dei sacer- dos Melchisedech excepit **, Mensa illa mensam hanc mysticam presignabat; quemadmodum $sa- cerdos ille veri sacerdotis Christi figuram et ima- ginem gerebat **. Ait enim : Tu es sacerdos in eter- num secundum ordinem Melchisedech **'. Panem hune, propositionis panes adumbrabant. Hoc pu- rum illud et incruentum sacrificium est, quod ab rill. Hierosol. cat. Mysiag. 5; Chrys. hom. S in Epist. ad Ephes ; Trull. 9! Gen. xiv. 5. * Levit. xiv, 5. "*' Psal. cix, 4. VARLE LECTIONES. P [η multis additur ζωὴν αἰώνιον * sic. vetus interp. et Faber vifam eternam posuerunt. liec autem lectio, eo genuina mihi videtur, quod inconsueta sit. Sape joca passim, non verbum e verbo allegabat Damascenus. enim prout memoria suggerebat, Seripturz 4 Edita εἰχονίζουσι. NOT E. (85) Οὕτω xal à ἄρτος τῆς κοινωνίας. Sic panis D dem corporis est, alia conjanctee cum ipso divinitaiis. quoque, etc. De pane illo ccelesti loquitur, qui car- ne quem vidit Isaias, prasignabatur. Nam Νο- ster hic imitatur Cyrillum Alex. qui in cap. vi Isaia, in scholiis et alibi, carbonem illam figuram fuisse incarnati Verbi observaverat : Sicut ignis ad lignum uccedens, inquit, xatabpáteevat μὲν αὐτοῦ, illud idem comprehendit pervaditque ; idem intellige de »hristo. Ineffabill quippe ratione unitus est kumani- tati Deus. Rursus panem illum, quem Damascenus innuit, ipsum esse Domini corpus, cui conjuneta divinitas est, ea quiin textu ad modum assumptio- nis subjuagit, astrutint : Σῶμα δὲ ἠνωμένον θεό- εητι, οὗ µία φύσις ἐστίν' Corpus autem, quod divi- Métati unitum. est, non una est natura, ecd alia qui- Quin ipse sui interpres erit, qui, orat. 5 De imag., hoc dixerit : Homines participes divine nature sunt, quicunque sanctum Christi corpus sumunt, et pretio- sum ejus sanguinem bibunt ; quippe que θεότητι χαθ” ὑπόστασιν Ίνωται, deitati secundum hypostasim unita sunt, xal δύο φύσεις ἓν τῷ μεταλαμδανο νῳ y ἡμῶν σώματι τοῦ Χριστοῦ καθ ὑπόστασίν εἰσιν δια- απάδτως, adeoque due παίκτα in Christi corpore quod sumilur a nobis, secundum hyposiasim indi- vulse unitg sunt. Unde naturarum duarum partici- pes sumus, corporis quidem ris raliene, dei- tatis vera spirituali : imo usque secunduu ulramque naturam. . 1151 $. JOANNIS DAMASCENI 1153 ortu solis usque ad occasum sibi oblatum iri Do- A χτος, ἣν ἀπὸ ἀνατολῶν ἡλίου µέχρι δυσμῶν αὑτῷ 3ninus per prophetam dixit 55. Eucharistie fructus. — Corpus et sanguis Chri- sti est, in nostri, tum animi, tum corporis vege- tationem cedens, quod nec consumatur, nec cor- rumpatur, nec in secessum vadat (absit !), sed in substantiam nostram el conservationem, omni- geue labis propulsationem, omnisque spurcitiei detersionem, ut si adulteratum aurum deprehen- dat, per explorantem judicii inflammationem illud purget, ne in futuro szculo cum hoc mundo damnemur. Morbis enlm, omnifariisque immissis calamitatibus expurgat, juxta ac Apostolusait**; Si enim nosmetipsos dijudicaremus, non wlique ju- dicaremur. Cum judicamur autem a Domino corri- pimur, ut non eum hoc mundo damnemur. Atque hoc est quod dicit: Qui enim sumit indigne corpus et sanguinem | Domini, judicium sibi manducat et bi. bit ". Per illud vero purgati, eum Domini corpore spiritu ipsius unimur, et Christi corpus efficimur. Panis ἐπιούσιος vel futurus, vel substantialis. Caro Domini ut spiritus dicta. — Panis iste deli- batio est '* et primitiz futuri panis, qui ἐπιούσιος est ? Qus vox vel futurum, seu qui futuro avo re- servalur, significat, vel quo ad tuendam vitam nostram vescimur. Quamobrem sive hoc, sive illo modo accipiatur, is esse Domini corpus haud ab- surde dicetur. Caro quippe Domini 979 spiritus . vivificus est, utpote qux ex vivifico Spiritu con- cepta sit. Quz tamen non a me dicuntur, ut cor- poris naturam submoveam, sed ut illius esse vi- viflcam divinamque virtutem ostendam. Quo sensu Basilius Eucharistiam | vocavit. ἀντί- $5 Malach. r, 10. 5 I Cor. xi, 51, 52. V' ibid. 99. προσφέρεσθαι διὰ τοῦ προφήτου ὁ Κύριος ἔφησε *. Σῶμά ἐστι χαὶ αἷμα (80) Χριστοῦ εἰς σύστασιν τῆς ἡμετέρας ψφυχῆς τε xal σώματος χωροῦν, οὗ δα πανώ- µενον, οὗ φθειρόµενον, οὐκ εἰς ἀφεδρῶνα χωροῦν (μὴ γένοιτο), ἁλλ᾽ εἰς τὴν ἡμῶν οὐσίαν καὶ συντήρησιν, βλάθης παντοδαποῦς ἁμυντήριον, ῥύπου παντὸς χαθαρτήριον ἂν μὲν χρυσὸν λάδῃ χίδδηλον, διὰ τῆς χριτιχῆς πυρώσεως καθαίρει, ἵνα μὴ ἓν τῷ μέλλοντι σὺν τῷ χόσμῳ κχαταχριθῶμεν. Καθαίρει Υὰρ νόσοις xal παντοίαις ἐπιφοραῖς *, χαθώς cns ὁ θεῖος ᾿Απόστολος' El γὰρ ἑαυτοὺς éxpivoger, οὐκ àv ἐκριόμεθα. Κρι’όµεγοι δὲ, ὑπὺ Κυρίου ἆαι- δευόµεθα, iva μὴ σὺν τῷ xórpo »ατακριθῶμεν. Καὶ τοῦτό ἐστιν ὃ λέγει’ "Doce ὁ µετέχων τοῦ co- µιατος xal τοῦ αἵματος τοῦ Κυρίου ἁν αξίως αρίµα ἑαυτῷ ἐσθίει xal πίνει. Δι αὐτοῦ χαθαιρόµενοι, ἑνού- μεθα τῷ σώματι Kopíou xal τῷ πνεύματι αὐτοῦ, χαὶ γινόµεθα copa Χριστοῦ. Οὗτος ὁ ἄρτος ἑστὶν fj ἁπαρχὴ τοῦ μέλλοντος ἄρ- του, ὃς ἐστιν ὁ ἐπιούσιος. Τὸ γὰρ ἐπιούσιον δηλοῖ, 3| τὸν μέλλοντα, τουτέστι τὸν τοῦ μέλλοντος αἱῶνος, f| τὸν πρὸς συντήρησιν τῆς οὐσίας ἡμῶν λαμόαν/- µενον. Efe οὖν οὕτως, εἴτε οὕτως, τὸ τοῦ Κυρίου σῶμα προσφυῶς λεχθήσεται * πνεῦμα γὰρ ζωοποιοῦν ἐστι ἡ σὰρξ τοῦ Κυρίου, διότι Ex τοῦ ζωοποιοῦ Πνεύματος σννελήςθη * τὸ γὰρ ὙΥεγεννηµένον ix τοῦ ΠἨνεύβατος, πνεῦμά ἐστι. Τοῦτο δὲ λέγω, οὐχ ἀναιρῶν τὴν τοῦ σώματος φύσιν, ἀλλὰ τὸ ζωοποιὸν καὶ θεῖον τούτου δηλῶσαι βουλόμενος. El δὲ xal τινες ἀντίτυπα (87) τοῦ σώματος xol * Cyrill. loc. cit. 59 Joan. vi, 05. VARI/E LECTIONES. r R. 2498 Ἔφη' εΟὺκ ἔστι uot θέληµα Ev ὑμῖν, λέγει Κύριος παντοχράτωρ, χαὶ θυσίαν οὗ προσδέξοµαι Ex tiv χειρῶν ὑμῶν. Διότι ἀπὸ ἀνατολῶν ἡλίου, καὶ ἕως δυσμῶν τὸ ὄνομά μου δεδόξασται Ev τος Buen χαὶ kv παντὶ τόπῳ θυµίαµα προσάγεται τῷ ὀνόματί µου, xat θυσἰα χαθαρά * » Dixit: « Non est mihi υοἰκπίας in vobis ; dicit Dominus omnipotens : et sacrifictum ultra non suscipiam de manibus vestris. Quia ab orta solis εἰ usque ad occasum nomen meum glorificatum est in gentibus, et in omni loco incensum offertur πο- mini meo, et oblatio munda. » υπο Malachize locum Damasceni textui inseruit Combefisius, t. 1V Bi- blioth. concionatoriz ad festum Corporis Christi, sola nixus codicis Regii 2428 auctoritate ; qui tamen codex varie passim interpolatus fuit. 5 Regios codd. 2925, 5109; Colb. 1559 sequor propter Apostoli sehtentiam ad quam auctor alludit : Cum judicamur α Domino corripimur, ut non cum hoc mundo dam- nemur. ideo infirmi et imbecilles, et dormiunt multi. Edita habent νόσους xal παντοίας ἐπιφοράς. NOT.£. (86) Σῶμά ἐστι καὶ αἷμα. Corpus et sanguis Chri- sti, ctc. Cyrillus IHicros. cat. 5 Myst., Panis iste su- persubstantialis est, inquit, quo anima nostre sub- stantia nutritur : hic panis non in ventrem vadit, nec én secessum mittitur, àà))' el; πᾶσάν σου thv αὐστα- σιν ἀναδίδοται, εἰς ὠφέλειαν σώματος xaX φυχῆς, in (ui consistentiam cedit, ad profectum corporís el ani- mae. llac Cyrillus docebat absque transsubstantia- tionis quam asseruerat dispendio. Sic lren:eus, lib. v, c. 2,ait: Sanguine Christi sanguinem nostrum augeri et consistere carnis nostre substantiam, quo beate resurrectionis compos flat. Idem docent Nys- senus, orat. cat. c. 57; Cyrillus Alex. lih. 1v in Joan. p. 562 et seq. et lib. x, p. 862, alique Grz- ci. Quod Noster subdit, corpus eucharisticum nec corrumpi, nec consumi, nec tn. secessum ire, colligi- tur ex Cyrilli Hieros. verbis laudatis, diserteque enuntiatur a Macario Magnete in fragmento lib. 1, D quod Leo Allatius contra Creygtonum offert, p. 563: Occ σὰρξ τοῦ Σιυτῆρος τρωγοµένη φθείρεται, οὔτε ἀναλίσχεται τὸ αἷμα. πινόμενον ἀλλ" ὁ τρά ων μὲν εἰς αὔδησιν θείων δυνάµεων αἴρεται. Τὸ δὲ τρωγόµε- νυν, ἐστιν ἁδαπάνητον, ἐπειδὴ τῆς ἁδαπανήτου φύ- σεως λόγῳ τιν) συγγενὲς ὑπάρχει, xal ἀχώριστον' Caro salutaris manducata non corrumpitur, mec sane guis polatus consumitur ; sed qui edit, divinis virtu- tibus augescil, nec consumi polest quod editur, quo- niam mtnime consumplibili natura cognatum quo- dammodo est , nec ab ea separabile. legesis hom. Chrysostomi, De paenit. et de illis qui a collectis discedunt. . (87) EL δὲ xal τινες ἀντίτυπα. Quod si nonnul- li, ec. Sunt qui hzc νοθείας arguant, et adjecu- tia putent : verum ante Dainascenum Anastasius, cap. 25 τῆς Ὁδηγοῦ, Christi corpus eucharisticum ἀντίτυπον esse negaverat, Unum e duobus dicendum 1153 DE FIDE ORTIIODOXA LIB. IV. 1156 αἵματος τοῦ Κυρίου τὸν ἄρτον xal τὸν οἶνον ἑκάλε- & τυπα corporis εἰ sangminis Christi. — Quo.l si ποη- σαν, ὡς ὁ θεοφόρος ἔφη Βασίλειος, οὗ μετὰ τὸ ἆγ:α- σθῆναι εἶπον, ἀλλὰ πρὶν ἁγιασθῆναι, αὐτὴν τὴν προσφορὰν οὕτω καλέσαντες. Μετάληψις δὲ λέγεται * δι’ αὐτῆς γὰρ, τῆς Ἰησοῦ θεότητος µεταλαμθάνοµεν. Κοινωνία δὲ λέγεταί τε καὶ ἔστιν ἀληθῶς, διὰ τὸ χοινωνεῖν ἡμᾶς δι αὐτῆς τῷ Χριστῷ, xat µετέχειν αὐτοῦ τῆς σαρχός τε xal τῆς θεότητος " χοινωνεῖν δὲ, καὶ ἑνοῦσθαι ἀλλήλοις 6v αὐτῆς ' ἐπεὶ γὰρ ἐξ ἑνὺς ἄρτου µεταλαμθάνομεν, οἱ πάντες ἓν σῶμα Χριστοῦ, xai ἓν αἷμα, xat ἀλλή- λων µέλη Ὑινόμεθα, σύσσωμοι Χριστοῦ χρηµατί- ζοντες. Πάοπῃ δυνάµει τοίνυν φυλαξώμεθα, uh λαμβάνειν µετάληψιν αἱρετιχῶν, µήτε διδόναι. Mi) δώτε Tàp τὰ ἅγια τοῖς κυσὶ», ὁ Κύριός ovest, μηδὲ ῥίπτετα τοὺς μαργαρίτας ὑμῶν ἔμπροσθεν τῶν χοίρων, ἵνα μὴ µἐτοχοι τῆς καχοδοξίας καὶ τῆς αὐτῶν γενώ- µεθα καταχρίσεως, El γὰρ πάντως ἕνωσίς ἐστι πρὸς Χριστὸν, χαὶ πρὸς ἀλλήλους, πάντως χαὶ πᾶσι τοῖς συμμεταλαμθάνουσιν ἡμῖν κατὰ προαίρεσιν ἑνούμεθα. Ἐχ προαιρέσεως Ὑὰρ Ἡ ἕνωσις αὕτη Ὑίνεται, οὐ χωρὶς τῆς ἡμῶν γνώμης. Πάντες Υὰρ ἓν σῶμά ἐσμεγν, ὅτι éx τοῦ ἑγὸς ἄρτου μετα Ἰαμόάνομεν, χα- θώς φῆσιν ὁ θεῖος ᾽Απόστολος. Αγτίτυπα δὲ τῶν µελλόντων λέγονται, οὐχ ὡς μὴ ὄντα ἀληθῶς σῶμα χαὶ αἷμα Χριστοῦ, ἀλλ᾽ ὅτι νῦν μὲν δι’ αὐτῶν µετέχομεν τῖς Χριστοῦ θεότητος, τότε δὲ νοητῶς ! διὰ µόνης τῆς θέαςο ΚΕΦΑΛ. IA' [Π7]. Περὶ τῆς Τεγεαλογίας τοῦ Κυρίον, καὶ περὶ τῆς ἁγίας Θεοτόκου Ἡ. Περὶ τῆς ἁγίας xai ὑπερυμνήτου ᾿Αειπαρθένου ο Matth. vri, θ. ** II Cor. x, 17. uulli panem vinumque, corporis et sanguinis Du- inini ἀντίτυπα, seu imagines figurasve vocaverunt, velut divinus Dasilius, non hoc post consecratio- nem dixerunt, sed antequam oblatio ipsa conse- craretur, vocem hanc usurparunt. Nuncupatur participatio, quia per ipsam divini- tatis Jesu reddimur participes. Cominmunio item appellatur, et revera est, quia per eam Christo communicamus, ejusque carnem ac divinitatem percipimus, quin etiam aliis alii. communicamus ac copulamur. Nam quia ex uno pane participa- mus, omnes unum Christi corpus, et unus san- guis, aliique aliorum membra efficimur, duin unius corporis sumus. B Caterum illud pro viribus cavere nos oportet, ne vel ab hereticis communionem accipiamus, vel ilis tribuamus. Dominus siquidem ait: Nol&e dare sanctum canibus, el nolite projicere margaritas vesiras ante porcos ** ; ne eorum et errorem et damnationem contralhamus. Nam si omnino hoc prestat, ut tum Christo, tum aliis alii uniamur, .extra dubium est omuibus qui nobiseum perci- piunt, animo et voluntate nos copulari. Voluntate siquidem, ac non citra sententiam nostram copula hac patratur : Omnes enim. unum corpus. eumus, quoniam ex wno pane participamus** , ut. divinus effatur Apostolus. | "Avtl:uza porro, boe est exemplaria, futurorum dicuntur, non quod vere Christi corpus et sanguis non $int ; sed quod nunc quidem divinitatis Christi per ea participes efficiamur, tunc autem intelligen- tia per solum aspectum. CAP. XIV. De genere Domini, deque sancta Dei Genitricce. Quoniam de sancta, nec digne satis laudanda VARLE LECTIONES. t Colb. 4150 e& R. 2427 deest. vox, νοητῶς, et paulo post in. Regio 2928 legitur διὰ µόνης τῆς θείας ἑνώσεως. "In Keg. 2428 additur xal Ἰωσὴφ τοῦ µνῄστορος, qua in cod. S. Hil, a recognitore addita sunt. NOTA. erit, inquit, aut id quod sumitis, non- esse verum Christi corpus, à)" ἀντίτυπον xat ψιλόν, sed nudam figuram, etc. Nostri auctoris state septima syno- dus, Nicephorus subinde CP. ceterique deinceps Grzci affirmarunt panem et vinum a Basilio : i turgia nominari ἀντίτυπα, quando nondum invo- cato Spiritu sancto sacrata sunt, non item post invocationem. Quia vero Eustathius Antiochenus in septima synodo citatus, Cyrillus Hieroa. cat. Myst. 5, ac. praesertim Theologus multis in locis Eucharistiam vocant ἀντίτυπα Dominici corporis ; Elias Creteusis in orat. 1 Nazianzeni, n. 165 ἀντί- τυπον esse ideu docet, quod ἰσότυπον, equale ejus- dem generis ; et in orat. 11, sibi favere tam εχίγα- neos, quam ecclesiasticos scriplores asserit. Sic uoque Suidas, Nonnus et alii, Quinimo vox ea- dem ipsimet rei quz figuris adumbratur, attribui- tur | Petr. ni, ubi baptismum appellat. ἀντίτυπον arcc, el aquarum diluvii. Qui locus in vulgata sic redditus est : Quod nos simitis furine salvos | facit baptisma. Plane Greci veteres. ἀντίτυπα corporis et sanguinis Christi eodem sensu dixerunt, quo Latini symbola. Elias Cretensis in orat. 1 Theologi iisdem fere verbis quibus Noster, subjungit : El o-iu li- D πρὸς τὰ μέλλοντα μυστήρια, inquit, (εἰσὶ γὰρ οἵτι- νες χαὶ οὕτω τὸ ῥητὸν ἐδέξαντο) τὴν ἀναφορὰν ἔχει, οὐχ ὡς μὴ ὄντα e θῶς ed iN X veco0, ἂν τίτυπα λέγεται * ἀλλ ὅτι vuv μὲν δι αὐτων µετέχο- μεν τῆς Χριστοῦ θεότητος συναναιρουµένου ὥσπερ ποῖς ἡμετέροις σώμασι * τότε δὲ νοητώς διὰ µόνης τῆς θεωρίας’ Sin ad fuiura mysteria ha:c referantur (suntentm qui verbum hoc ita accepere) non tanquam Christi corpus et sanguis non vere sint, dicuntur an- ditypa: sed quia munc per ea divinitatem Christi participamus, qui nostris corporibus velut. commi- scetur. Tunc autem intellectu, per solam. contempla- tionem. Theologus orat. 17, Eucharistiam vocat τοὺς τύπους τῆς σωτηρίας, signa et figuras salutis. Vix autem reperias doctorem Grzcum simplici voce prouuntiasse eam esse τύπον corporis Doinini. 1155 S. JOANNIS DAMASCENI 1156 semper Virgine et Dei Genitrice Maria pauea jam A xat Θεοτόχου Μαρίας ἓν «ol; προλαδοῦσι µετρίως in antecessum disputavimus, ea exponendo que praecipua magis erant, quemadmodum scilicet vere et proprie Dei Genitrix sit et appelletur: modo superest ut quie residua sunt 974 expleamus. ]psa enim qua ante omne evum prasscientlz Dei consilio praedestinata erat, variisque prophetarum imaginibus et sermonibus a Spiritu sancto adum- brata et prenuntiata, pre(nito tandem tempore ez radice Davidis, juxta ac illi promissum erat, orta est. Dictum quippe est : Juravit Dominus David veritatem, et non [rustrabitur eam ; de [ructu. ven- tris tui ponam super sedem (uam **, Ας rursus : Se- mel juravi im sancto meo, si David mentiar : Semen eJus in eternum manebit. Et thronus ejus. sicut sol διαλαθόντες, xaX τὸ χαιριώτατον παραστήσαντες, dx χυρίως xai ἀληθῶς Θεοτόχος ἔστι τε xal ὀνομάζεται, νῦν τὰ λείποντα προσαναπληρώσωμεν. Αὕτη γὰρ τῇ προαιωνίῳ προγνωστικῇ βουλῇ τοῦ Θεοῦ προ- ορισθεῖσα, χαὶ διαφόροις εἰκόσι, xaX λόγοις προφητῶν διὰ Πνεύματος ἁγίου εἰκονισθεῖσά τε xal προχηρ»- χθεῖσα, ἓν τῷ προωριαμένῳ χαιρῷ Ex Δανϊτικῆς ῥί- ζης ἑθλάστησε, διὰ τὰς πρὸς αὐτὸν γενοµένας ἕπαγ- γελίας. "Quocs Υὰρ Κύριος, φηῃσὶ, τῷ Δαθὶὸ ἁ λή- θειαν, καὶ οὐ µη ἀθετήσει αὐτόν *- ἐκ καρποῦ τῆς κυιΛίας σου θήσομαι ἐπὶ τοῦ θρόνου σου. Καὶ πάλιν * "Απαξ ὤμοσα ἐν τῷ ἁγίῳ µου, εἰ τῷ Aa£18 γεύσομαι’ Τὸ σπέρμα αὐτοῦ εἰς τὸν αἰῶνα perse καὶ ὁ θρόνος αὐτοῦ, ὡς ἤ.ιος ἐναντίο' in conspeciu meo; el sicut luna perfecta in eternum, B pov, xal ὡς σελήνη xarnpricpévn, εἰς τὸν alova, el testis in colo fidelis **. Et Isaias : Orietur virga ex Jesse, et flos de radice ejus ascendet *^. Evangelistarum apparens differentia, in texendo Josephi genere. — Cseterum quod Joseph ex Davi- dica (ribu originem duxerit, sacratissimi evange- lista Matthzus οἱ Lucas liquído demonstratunt. Verum Matthaeus ex Davide per Salomonem Jose- phum deducit ; Lucas autem, per Nathan. Αί vero sanct» Virginis genus uterque siluit. Quocirca sciendum est, nec apud Hebrssos, nec in Scriptura sacra, hunc morem fuigse ut mulie- rum genus recenseretur. Atqui hoc lege cautum erat, ne tribus ulla ex aliena tribu conjuges ae- Cerseret ** : ac proinde Josepb, qui ex stirpe Da- - widica oriundus, justusque erat (hanc enim ei jaudem tribuit divinum Evangelium), sanctam Vir- ginem preter legis prescriptum haudquaquam despondissot , nisi ex eodem sceptro aut tribu fraxisset genus : unde satis habuit evangelista Jo- sephi genus demonstrare. Quin illud quoque sciendum est, lege sancitum esse, ut, si quispiam sine liberis obiisset, ipsius frater uxorem mortui in matrimonium acciperet, fratri semen suscitaturus **, Atque ita quod pa- riebatur, natura quidem secundi erat, hoc est, ejus qui genuerat : secundum legem vero, defuncti censebatur. Christi generis ratio. — Igitur ex stirpe Nathan p filii David, nascitur Levi. Levi genuit Melchi et ** Psal. cxxxr, 11. ** Psal. rxxxvuiij, 56. xal ὁ µάρευς ἐν τῷ οὐρανῷ πιστός. Καὶ 'Ἡσαῖας: 'ECaraceJsi ῥάόδδος ἐξ 'Teccal, καὶ ἄνθος ἐκ τῆς ῥίζης ἀναδήσεται. "Ott μὲν οὖν ὁ Ἰωσὴφ ix Δαυϊτιχῆς φυλῆς € χατ- άγεται, Ματθαῖος xal Λουχᾶς, οἱ ἱερώτατοι εὔαγ» γελισταὶ διαῤῥήδην ὀπέδειξαν * ἁλλ’ ὁ μὲν Ματθαϊῖος kx Aa6M διὰ τοῦ Σολομῶντος κατάγει τὸν Ἰωσὴφ, ὁ δὶ Λλουκᾶς, διὰ Νάθαν. Της δὲ ἁγίας Παρθένου τὴν γέννησιν ἁμφότεροι 7 παρεσιώπησαν. Χρὴ οὖν εἰδέναι, ὡς oüx fv ἔθος ᾿ Ἑδραίοις, οὐδὲ τῇ θείᾳ Ἱραφῇ, γενεαλογεῖσθαι γυναῖχας *- νόμος δὲ fv μὴ μνηστεύεσθαι φυλὴν ἐξ ἑτέρας quA c ὁ δὲ Ἰωσὴφ ix Δανϊτιχοῦ χαταγόµενος φύλου, καὶ δί- χαιος ὑπάρχων (τοῦτο γὰρ αὐτῷ μαρτνρεῖ τὸ θεῖον Εὐαγγέλιον), οὐκ ἂν παρανόμως τὴν ἁγίαν Παρθέ- yov εἰς µνηστείαν 5 ἡγάχετο, εἰ μὴ ix. τοῦ αὐτοῦ σχήπτρου χατήγετο. Αείζας τοίνυν τὸ τοῦ Ἰωσὴφ χαταγώγιον, ἠρχέσθη. Χρὴ δὲ χαὶ τοῦτο εἰδέναι (88) ὡς νόμος fjv, ἀγόνου ἀνδρὸς τελεντῶντος, τὸν τούτου ἁδελφὸν, τὴν τοῦ τετελευτηχότος Ὑαμετὴν πρὸς Υάμον ἄγεσθαι, χαὶ ἐγείρειν σπέρµα τῷ ἁδελφῷ. Τὸ οὖν τιχτόµενον, χατὰ φύσιν μὲν, τοῦ δευτέρου, ἤτοι τοῦ γεγεννηχό- τος ἣν, χατὰ δὲ νόµον, τοῦ τετελευτηχότος 8. ἙἘκτῆς σειρᾶς τοίννν τοῦ Νάθαν τοῦ υἱοῦ Δαθὶδ, γεν» νηθεὶς Λευῖ γέννησε τὸν Μελχὶ (89) χαὶ τὸν Πάνθηρα’ * [ρα,σι, 1. ' ** Num. xxxvi, 6 seqq. ** Deut. xxv, 5. ΥΑΠΙΑ LECTIONES. σ Multi codd, et biblia Sixtina αὐτῆν. x Reg. 9, Colb, 2 et N. Δαυϊτικοῦ φύλου. Ita emendatum legi- tur in KR. 2950 ; sic et infra loquitur Damascenus. Y Edita et nounulli codices habent χαὶ ἀἁμφότ. qui- dau Regii οὐδεὶς, ἀλλὰ xat ἁμφότεροι. * Multi codd. πρὸς µνηστείαν. * Cod. 8. Hil. Regii plerique et Colb. 2 τελευτῄσαντος. NOTE. (88) Χρὴ δὲ καὶ τοῦτο εἰδέναι. Quin illud quo- que sciendum, etc. Sic vulgo Patres dissonantiam evangelistarum seriem avorum Domini enarran- tium explicant, ut alter Josephi naturalem patrem indicaverit ; alter legalem. lta pridem Julius prze- sertim Africanus epist. ad Aristidem, quam citat Evsebius, lib. 1 Hist. c. 7. (89) Asvt érévrncs τὸν MsAyl. Levi genuit Mal- chi. Νεο Levi, nec Panther, nec Barpanther agne- scuntur ab Africano, quem rursum exscripsit Λη- dreas Cretensis in sermone 6 de Nativit. Virg. quem Joannis Damasceni nomine inscriptum per- peram ediderunt. Quin Africanus, ubi verba £a ca recitat, nec Levi, nec Matthat meminit, uti 5ο 1157 DE FIDE ORTHODOXA LIB. IV. 1158 6 Πάνβηρ ἐγέννησε τὸν Ὀαρπάνθηρα, οὕτως ἔπιχλη- A Pantherem, Pantlier autem genuit Barpantherem έντα. Οὗτος 6 Βαρπάνθηρ ἐγέννησε τὸν Ἰωαχείμ ' 6 Ἰωαχεὶμ ἐγέννησα τὴν ἁγίαν θεοτόχον, Ἐκ δὲ τῆς σειρᾶς Σολομῶντος b τοῦ υἱοῦ Δαθὶδ, Ματθάν ἔσχε γυναῖχα, « ἐξ fic γέννησε τὸν "Iaxo6. Τελευτήσαν- τος δὲ τοῦ Ματθὰν, Μελχὶ ὁ Ex τῆς φυλῆς τοῦ Νάθαν, ὁ υἱὸς μὲν Acut, ἀδελφὸς δὲ τοῦ Πάνθηρος, ἔγημε την Ὑγυναῖχα τοῦ Ματθὸς, μητέρα δὲ τοῦ Ἰαχὼδ, καὶ ἐξ αὐτῆς ἐγέννησε τὸν Ἠλεί d, Ἐγένοντο οὖν ἀδελφοὶ ὁμομήτριοι Ἰαχὼθ χαὶ Ἠλεί * ὁ μὲν Ἰαχὼθ, ἐκ φυλῆς Σολομῶντος, ὁ δὲ Ἠλεὶ, ix φυλῆς Νάθαν. Ἑτελεύτησε δὲ ὁ Ἠλεὶ, ὁ &x τῆς τοῦ Νάθαν φυλῆς, ἄπαις ' xa ἔλαδεν "laxi6 ὁ ἁδελφὸς αὐτοῦ, 6 Ex τῆς φυλῆς τοῦ Σολομῶντος, τὴν γυναῖχα αὐτοῦ, xol ἀν- έστησε σπέρµα τῷ ἁδελφῷ αὐτοῦ, xal γέννησε τὸν ;Ἰωσήφ. Ὅ οὖν Ἰωσὴφ, φύσει μέν ἐστιν υἱὸς Ἰα- χὼδ, ἐκ τοῦ χαταγωγίου Σολομῶντος, κατὰ δὲ νό- pov, Ἠλεὶ τοῦ &x Νάθαν. Ἰωαχεὶμ τοίνυν (90) τὴν σεµνήν τε καὶ ἀξιέπαι- vov "Άνναν πρὸς Yápov Ἰγάγετο. ᾽Αλλ' ὥσπερ ἡ πάλαι "Άννα στειρεύουσα, δι εὐχῆς xal ἑπαγγελίας τὸν Σαμου]λ ἐγέννησεν €, οὕτω χαὶ αὕτη διὰ λιτῆς καὶ ἐπαγγελίας πρὸς Θεοῦ τὴν θεοτόχον χοµίζξεται, ἵνα χὰν τούτῳ μηδενὸς τῶν περιφανῶν xaÜuctepl- ζοιτο * τίχτει τοιγαροῦν ἡ χάρις (τοῦτο γὰρ f) Άννα ἑρμηνεύεται) τὴν Κυρίαν * τοῦτο γὰρ τῆς Μαρίας σηµαίνει τὸ ὄνομα: Κυρία γὰρ ὄντως Ὑέγονε πἀν- των τῶν ποιημάτων, τοῦ Δημιουργοῦ χρηµατίσασα Μήτηρ. Τίχτεται δὲ (91) ἐν τῷ τῆς προδατιχῆς τοῦ *' Luc. 1, 24. seqq. (nam ita vocabatur). Barpanther genuit Joachim ; Joachim genuit sanctam Dei Genitricem-*', Rursus ex sürpe Salomonis, filii David, Mathan uxorem habuit, ex 475 qua genuit Jacob patrem Joseph. Mortuo autem Mathan, Melchi ος tribu Nathan, filius Levi ac frater Pantheris, uxorem ipsius Ma- than, quz etiam Jacob mater erat, duxit, ex qua genuit Heli. Quamobrem uterini fratres erant Ja- cob et Heli : ille nimirum ex tribu Salomonis, bic ex tribu Nathan. Porro Heli, qui ex tribu Nathan erat, nullis liberis susceptis mortuus est: qua de causa ipsius frater, qui ex tribu Salomonis erat, uxorém ejus accepit, suscitansque fratri semen, Josephum progenuit. Joseph itaque, natura quidem erat filius Jacob, ex Salomonis domo prognatus ; secunduim legem vero, fllius erat Heli, ex Nathan oriundi. Joachim ergo lectissimam illam et summis lau- dibus dignam mulierem Annam, matrimonio sibi copulavit **, Verum quemadmodum prisca illa An- na, cum sterilitatis morbo laboraret, facto voto, per promissionem Samuelem genuit, eodem modo hgc etiam per obsecrationem et promissionem Dei Genitricem a Deo accepit, ut ne in hoc queque cuiquam ex illustribus matronis cederet **. Itaque gratia (nam hoc sonat Ànne vocabulum) Domi- nam parit (id enim Mari: nomine significatur, quae vere omnis creature Domina facta sit, cum Cre;- * | Reg. t, 10. ** Greg. Nyss. orat. in nativ. Dom. ; Eustatb. in Hexaem. VARLE LECTIONES. b Colb. 2765 τὴν ἁγίαν "Ανναν ἐκ δὲ τῆς σειρᾶς Σολομῶντος, etc. 9 R. 2926 addit Ἔθαν, *quo! mulieris nomen ex Julio Africano sumptum est. τὸν Σαμουἡλ Éxexev. N. τἐτοχεν. Colb. et R dam, nullum verbum legitur, uti nec in Colb. 2. 4 Multi eodd. hic et infra . 4 ἔσχεν. Regii duo alii ἔλαδε τὸν ssim, Ἡλί. *R. 2438 povf* in aliis quibus- NOTAE. Nazianzenus in Carmine de Christi genere. ftem- C scripsere, hrec. acceperunt ex libris spuriis , qui que Irzneus eos non novit lib. t, c. 55, ubi ab Adamo ad Christum 72 generationes a Luca re- censeri ait, cum vulgo septuaginta quinque nume- rentur. Africani expositionem Eusebius ex since- rforibus monumentis acceptam asserit. Caeterum Epiphanius, her. 78, Josephum et Cleopam narrat procreatos a Jacob, qui Panther cognominaretur; ἐπί- πλην δὲ Πάνθηρ καλούμενος. Quo vero auctore Noster scripserit ex Levi genitos esse Μοἰεὶ et Pantherem, ex Panthere Barpantherem, ex Bgr- anthere Joachim Dei Genitricis patrem, hoc me ugit, Celsus, ut scribit Origenes, lib. 1, cont. ipsum, ος Judeorum relatione beatam Mariain. Pantherz cujusdam prostibulum fuisse dicere ausus fuerat. Horresco referens. Quod videtur indicare inter Christi consanguineos fuisse quemdaum Pantheram. Jud»i Jesum nostrum Pandirze et Marix capillo. rum mulierum crispatricis (w'71323, forsan. Magda- lena) filium faciunt; cum tamen Thalmud Baby- lonicum in tract. Sanhedrin, fol. 67, 1, Jesum Pandire lapidatum et suspensum tradat, non Hie- rosolymis, ubi Dominus noster sus est, sed Lydda, quando sciliceh magnum Syhüedrium illic consistebat, (90) Ἰωακεὶμ τοίνυν. Joachim itaque, etc. Quse Graeci de Marie conceptu, nativitate , presenta- tione in templo, necnon de Joachim et Anna n tica. rimo et secundo seeulo prodiere, et presertim ex rotevangelio illo Jacobi ; quod hodieque superest, vocaturque ab Epipbanio, hzres. 79, Historia beate Marice :ex qua narrat eam ex Joachim et Anna sterilibus esse procrestam. Auctor orationis de Nativitate Christi , qui Gregorius Nyssenus esse utatur, librum eumdem compendio recitat, ut et seudo-Eustathius in Hexaemeron; ubi eum a Jacobo quodam exaratum dicit, Ἰάκωδός τις. Ori- genes quoque in Matth. meminit τοῦ ἐἔπι εχραμμέ- νου κατὰ Πέτρον Εὐαγγελίου, ) τῆς B ου ἸΊα- χώδου, Evangelii quod secundum Petrum inscriptum est, vel libri Jacobi. Editi vero et mss. codices Ja- cobum frairem Domini nominant. Damasceni :etate Germanus CP. de Prasentatione Virginis sermo- nem habuerat. Imo Mohammedes ex falso illo Evan- gelio multa contulit in suram $ Alcorani. (91) Τίκτεται δέ. Nascitur autem in domo proba- oc est in edibus pecuariis. Prebaticse homen Graecum servavi, propter celebre templum sancte civitatis, quoJ Probatice nuncupant, in quo Da- mascenus sermones habuit in Natali beatz Virginis. Jbidem aiunt Probaticam illam piscinam fuisse. At nullam prorsus domum Hierosolvmis post excidium stetisse locupletiasimus testis est Jose- phus, ut et Plinius, lib. v, cap. 13. Cyrillus Hic- rosol. in Catechesibus, inter loca qua in urbe 1159 S. JOANN!S DAMASCENI 1160 toris mater exstitit) ; nascitur autem in domo pro- A Ἰωακεὶμ οἴχῳ, xal τῷ ἱερῷ προσάγεται. Εἶτο baticze Joachim, atque ad templum adducitur. Tum deinde in domo Dei plantata, et per Spiritum sa- ginata, instar olivae fructiferee virtutum omnium domicilium instruitur ; ut quz, abstracta mente ab omni seculi carnisque cupiditate, animum una cum corpore virginem conservasset, veluti dece- bat illam, qua sinu suo conceptura Deum erat, qui, cuin ipse sauctus sit, in sanctis requiescit "*. Unde sanctimoniam consectando, templum evadit sanctum et adwuirabile, Deique altissimi hospitio dignum. Quoniam autem salutis nostr: hostis virgines observabat, propter lsaiz vaticinium, quo dixerat : Ecce virgo in. utero habebit, et pariet filium, et. vo- ἐν τῷ οἴχῳ Θεοῦ φυτευθεῖσά τε xal πιανθεῖσα τῷ Πνεύματι , ὡσεὶ ἑλαία χατάχαρπος, πάσης ἀρετῆς χαταγώχιον Yé£yove, πάσης βιωτικῆς xal σαρχιχῆς ἐπιθυμίας τὸν νοῦν ἁποστήσασα, xal οὕτω παρθένον τὴν ψυχὴν συντηρῄσασα σὺν τῷ σώματι, ὡς ἔπ-ετε, τὴν θεὸν ἐγχόλπιον ὑποδέχεσθαι µέλλουσαν * ἅγιος γὰρ ὧν, tv. ἁγίοις ἀναπαύεται ᾿ οὕτω τοίνυν ἁχιω- σύνην µετέρχεται, xat ναὺς ἅγιος xaX θαυμαστὺς το ὑφίστου θεοῦ ἀἁναδείχνυται ἄξιος. Ἐπειδὴ δὲ ἐπετήρει τὰς παρθένους ὁ τῆς ἡμῶν σωτηρίας ἐχθρὸς, διὰ τὴν "Haatou πρόῤῥησιν - 100b ἡ παρθένος ἐν γαστρὶ ἕξει, φήσαντος, xal τέξε- cabunt nomen ejus. Emmanuel (quod. iuterpreteris , B ται υἱὸν, καὶ καλέσουσι τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ἐμ- nobiscum Deus 11) ; idcirco, ut illequi sapientes com- prebendit in astutia ipsorum "*, eum falleret qui sapientize nomine semper gloriatur, puella Josepho desponsatur, novus scilicet tomus scienti 976 lit- teras 12, Hac porro desponsatio, et Virgini custodia, εἰ ei qui virgines observabat, deceptio fuit. At ubi venit pleniludo temporis, angelus Domini missus ad eam fuit, Domini couceptionem annuntiaturus. Quamobrem Dei Filium, veram illam subsisten- temque Patris virtutem, non ex voluntate carnis, nec ex voluntate viri **, hoc est non ex congressu et semine, sed ex benigna Patris voluntate, Spiritu sancto simul operante concepit. Hoc pacto et Creatori ut crearetur, et flctori ut effingeretur, Deique Filio ac Beo ut ex puris et immaculatis ejus carnibus et sanguinibus incarnaretur homoque fleret, subministravit, primae parentis partes per- solvens. Quemadmodum enim illa citra coitum ex Adamo forinata est : h:ec etiam novuin Adam pe- perit : sic vero, ut bic consueto more partu ede- retur, et supra quam rotio nascendi ferat. Editur euim sine patre ex muliere, qui ex Patre sine ma- 4re natus exstabat. Et quidem quatenus ex muliere, secundum pariendi leges editus est : quatenus au- tem sine patre, supra generationis naturam. Λο rursus quatenus consueto tempore, novem expletis mensibus, et inchoato decimo, sua partui lex con- stilit : quatenus autem sine ullo sensus dolore ge- nerationis legem superavit. Quam enim voluptas non anteivit, ne dolor sane in partu secutus est. Quo spectat illud prophete : Antequam par turiret, peperit ?*, οἱ illud rursus : Antequam venisset tem - pus parturiendi, [ugit, ac peperit masculum "'. Ex ea itaque Dei Filius assumpta carne natus est; non homo deifer, Deoque afflatus, sed Deus 7€ Psal. Ly 40. 7* Isa. vit, 14 ; Matth. r, 22. **Joan. 1, 15. '* Isa. 1xvi, 7. ?* ibid. pavovil ' ὅ àcri us0spunvevópusvoyr, Μεθ ἡμῶν ὁ θεός) ὡς ἂν δελεάσῃ τὸν Ev σοφίᾳ ἀεὶ ἀδρυνόμες νον, ὁ δρασσόµενος τοὺς σοφοὺς ἓν τῇ πανουργία αὐτῶν, πρὸς µνηστείαν fj νεᾶνις τῷ Ἰωσὴφ ὑπὸ τῶν ἱερέων ἑχδίδοται ὁ χαινὸς τόμος, τῷ γράμματα ci- δότι * dj δὲ νηστεία, φυλαχή τε τῆς Παρθένου ὑπ. ἤρχε, xaX τοῦ τὰς παρθένους ἐπιτηροῦντος ἆπο- θουχόληµα. "Ove δὲ Ίλθε «b πλήρωμα τοῦ χρόνου, Απεστάλη ἄγγελος Κυρίου πρὸς αὐτὴν, τὴν τοῦ Κυ- plov εὐαγγελιζόμενος σύλληψιν * οὕτως τε συνεῖλτφε τὸν Υἱὸν τοῦ Θεοῦ, τὴν τοῦ Πατρὸς ἐνυπόστατον δύναμιν, οὐχ kx θελήµατος σαρχὸς, οὐδὲ ἐκ θελήµα- τος ἀνδρὸς, τοι συναφείας xal σπορᾶς , ἀλλ) ix τῆς τοῦ Πατρὸς εὐδοχίας καὶ συνεργίας τοῦ ἁγίου Πνεύ- µατος * χορήγησε τῷ Κτίστῃ τὸ χτισθῆναι, xal τῷ πλάστῃ τὸ πλασθῆναι, xal τῷ Υἱῷ τοῦ θεοῦ xat Θεῷ τὸ σαρχωθΏηναι xaX ἀνθρωπισθῆναι Ex τῶν ἁγνῶν xai ἁμολύντων αὐτῆς σαρχῶν τε xai αἱμάτων, τὸ τῆς προµήτορος ἀποπληροῦσα χρέος * ὥσπερ γὰρ ἑχείνη σνναφείας ἑκτὸς ἐξ ᾿Αδὰμ πεπλαστούργηται, οὕτω καὶ abcr τὸν νέον ᾿Αδὰμ ἀπεχύησε , νόµῳ χυήτεως τιχτόμενον , καὶ ὑπὲρ φύσιν γεννήσεως. Τίχτετει γὰρ ἁπάτωρ ἐκ γυναιχὸς, ὁ Ex Πατρὸς ἁμήτωρ': xoi ὅτι μὲν Ex. γυναιχὸς , νόμῳ κνῄσεως, ὅτι δὲ ἄνιυ πατρ»ς, ὑπὲρ φύσιν γεννήσεως καὶ ὅτι μὲν τῷ εἰ- θισμένῳ χρόνῳ (τὸν γὰρ ἐννεαμηνιαῖον τελέσας, xol τῷ δεχάτῳ ἐπιθὰς γεννᾶται), νόμῳ χνῄσεως * ὅτι δὲ ἀνωδίνως, ὑπὲρ θεσμὸν γεννήσεως, ἧς γὰρ ἡδονὴ p οὐ προηγήσατο, οὐδὲ civ ἐπηχολούθησε, κατὰ τὸν προφήτην τὸν λέγοντα" Πρὶν ὠδίνησεν, ἔτεχε. Καὶ πάλιν * Πρὶν ἐλθεῖν τὸν καιρὸν τῶν ὡδίνων ἑξ- έφυγε, καὶ ἔτεχεν ἄρσεγ. Γεγέννηται τοίνυν ἐξ αὑτῆς ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ ας- σαρχωμένος f, οὗ θεοφόρος ἄνθρωπος, ἀλλὰ θεὺς 7 Job v, 13; I Cor. iu, 49. ** Iga/ xxix, 1. VARLE LECTIONES. f D'egii multi Colb. 9, S. Hil. οι N. Θεὸς σεσαρχ. Sic vetus interpr. et Faber : Filius Dei et Dexs, B, 2425 xai θεὺς, οὗ θεοφόρος, in illo assumento quod ex hoc capite in 12, lib. 1, fuisse translatum Iionuimus. NOTE. sancta visebantur Probaticam non recensuit , uti nec llieronyuus, altervo. superior Juvenali , quem ejusmodi traditionum fuisse parentem dicemus in alio loco. 1161 DE FIDE ORTHODOXA LIB. IV. 1162 . . | c: σεσαρχωµένος * οὐχ ὡς προφήτης Evepyela χριόµε- A incarnatus ; non in prophete. morem efficientia in- yos, παρουσίᾳ δὲ ὅλου τοῦ χρίοντος’ ὥστε ἄνθρω- Ttov μὲν γενέσθαι τὸ χρίσαν , καὶ 8cbv τὸ χριόµενον : οὗ µεταθολῆ φύσεως, ἀλλ ἑνώσει τῇ καθ) ὑπόστασιν. 'O αὐτὸς γὰρ fjv 6, ὅτε χρίων χαὶ ὁ χρ:όµενος' χρίων ὡς θεὸς ἑαυτὸν ὡς ἄνθρωπον. Πῶς οὖν οὐ θεοτόχος, f 8:5» σεσαρκωμένον ἐξ αὐτῆς γεννήσασα ; Όντως χυ- ρίως χαὶ ἀληθῶς θεοτόχος, xal Κυρία, χαὶ πάντων Χτισμάτων δεσπόξουσα, δούλη xai µήτηρ τοῦ Δη- μιουργοῦ χρηµατίσασα. Ὥσπερ δὲ συλληφθεὶς παρθέ- vov τὴν συλλαθοῦσαν ἐτήρησεν, οὕτω xal τεχθεὶς, την αὐτῆς παρθενίαν ἐφύλαξεν ἄτρωτον, μόνος διελθὼν δι’ αὑτῆς, καὶ χεχλεισμένην τηρήῄσας αὐτὴν * δι’ ἀχοῆς μὲν ἡ σύλληψις, ἡ δὲ γέννησις διὰ τῆς συνήθους τῶν τιχτοµένων ἐξόδου, εἰ χαΐ τινες μυθολογοῦσι διὰ τῆς πλευρᾶς αὐτὸν τεχθΏναι τῆς θεοµήτορος. Οὐ Υὰρ ἀδύνατος ἣν xai διὰ τῆς πύλης διελθεῖν, xol ταύτης μὴ παραθλάψαι σήµαντρα. unctus, verum totius ungentis przsentia, ut οἱ illad quod unxit, factum sit bomo, et hoc quod unctum est, Deus ; non immutatione naturz, sed unione se- cundum hypostasim. Idem enim erat et ungens et unctus, ungens ut Deus seipsum ut hominem. Ec- cur ergo Dei Genitrix non erit, αι Deum incarna- Lum ex se genuit? Profecto vere et proprie Dei Ge- nitrix est et Domina , omnibusque creatis imperat, qua ancilla materque simul exstitit Creatoris. Quem- admodum autem ille qui conceptus fuit, eam qus conceperat, Virginem servavit; sic nascendo virgini- tatem. illius incolumem custodivit , solus per eam Lransiens, clausamque conservans ?*, Ac conceptio quidein per auditum facta est : ortus vero per eam B partem, per quam exire fetus consuescit ; quamlibet aliqui fabulentur illum per Genitricis Dei latus editum esse. Neque enim boc ei impossibile erat, ut per portam transiret, sigillis ejus nulla parte labefactatis. Μένει τοίνυν xal μετὰ τόχον παρθένος ἡ ἀει- πάρθενος, οὐδαμῶς ἀνδρὶ μέχρι θανάτου προσοµιλή- caca. El γὰρ χαὶ γέγραπται Καὶ οὐκ ἔγγω αὐτὴν, ἕως οὗ ἔτεχε τὸν υἱὸν αὑτῆς τὸν πρωτότοκο», ἱστέον ὅτι πρωτότοχός ἐστιν ὁ πρῶτος γεννηθεὶς, εἰ χαὶ μονογενῆς εἴη. Τὸ μὲν γὰρ πρωτότοχος, πρῶτον γεννηθῆναι δηλοῖ, οὗ πάντως 5E καὶ ἑτέρων συν- εμφαίνει γἐννησιν. Τὸ δὲ, ἕως, τὴν μὲν τοῦ ὥρισμέ- νου χρόνου προθεσμἰαν σηµαίνει, οὐχ ἀποφάσχει δὲ τὸ μετὰ ταῦτα. qnoi γὰρ ὁ Κύριος ᾽ Καὶ ἰδοὺ ἑγὼ μεθ ὑμῶν εἰμὶ πάσας τὰς ἡμέρας, ἕως τῆς συγ- τδ.είας τοῦ alovoc* οὐχ ὡς μετὰ τὴν τοῦ αἰῶνος συντέλειαν χωρισθησόµενος. Φησὶ γοῦν ὁ θεῖος "Amó- στολος” Καὶ οὕτως πάντοτε σὺν» Kvplo ἐσόμεθα, μετὰ τὴν χοινὴν ἀνάστασιν λέγων. consummationem seculi ** 5 non veluti consummato, Et sic semper cum. Domino erimus *', scilicet post Πῶς yàp ἂν θεὺν γεννῄσασα , xaX ix. τῆς τῶν παρηκολουθηχότων πείρας τὸ θαῦμα γνωρίσασα, ἁν- δρὺς συνάφειαν χατεδέξατο; ἅἄπαγε᾽ οὐ σωφρονοῦν- τος λογισμοῦ τὰ τοιαῦτα νοεῖν, μὴ ὅτι xal πράτ- τειν. 'AX* αὕτη fj µαχαρία, xal τῶν ὑπὲρ φύσιν δω- ρεῶν ἀξιωθεῖσα , τὰς ὠδῖνας, ἃς διέφυγε τἶχτουσα, ταύτας bv τῷ τοῦ πάθους χαιρῷ ὑπέμεινε, ὑπὸ τῆς μητριχῆς συµπαθείας τῶν σπλάγγχνων τὸν σπαραγ- μὸν ἀνατλᾶσα, xoX ὃν ἔγνω θεὸν διὰ γεννήσεως, τοῦτον ὡς χαχοῦργον ἀναιρούμενον βλέπουσα , ὡς ῥυμφαίᾳ τοῖς λογισμοῖς ἑσπαράττετο * καὶ τοῦτό ἐστι, Καὶ οοῦ δὲ αὐτῆς τὴν γὴυχὴν διελεύσεεαι ῥομφαίαδ. ᾽λλλὰ µεταθδάλλει τὴν λύπην ἡ χαρὰ τῆς ἀναστάσεως, θεὸν τὸν σαρχὶ θανόντα χηρύττουσα. '* Ezech. xi, 9. '* Matth. 1, 25. ** Matth. Adversus Antidicomarianitas. Prinogeniti vox, cum etiam unicus genitus est. Vox DoNEC quid significat.— Mansit ergo post partum virgo, du: semper virgo mansit, nulla ad obitum usque suum admissa cum viro consuetudine. Quamvis enim scriptum sit : Et non cognovit eam, donec peperit filium suum pri- mogenitum "*, attamen scire interest, promogeni- tum illum esse qui primus sit procreatus, etiamsi alioqui unigenitus sit. Etenim primogeniti vox de- clarat quidem primum esse genitum aliquem ; non perinde tamen alios posthac esse genitos indicat. Atqui hac particula, donec , ita prescripti tempo- ris terminum significat, ut 977 sequens tempus continuo non excludat. Dominus siquidem dixit : Et ecce ego vobiscum sum omnibus diebus, usque ad sxculo sese sit abstracturus. Ait quippe Apostolus : communem resurrectionem. Enimvero qui fleri potuisset, ut que Deum ge- nuerat, et ex eorum qua secuta sunt experimento, miraculum noverat, viri complexum admisisset ! absit hzc opinio. Nequaquam casti animi fuerit . talia cogitare, nedum perpetrare. Verum beata hec, atque beneficiis ejusmodi, quse nature modum excedant, cumulata, quos in partu dolores effugerat, passionis tempore sustinuit, ma- terno affectu lacerari sibi viscera sentiens, intimis- que cogitationibus veluti gladio discerpta, cum illum quem gignendo Deum esse cognoverat, tanquam sceleratum aliquem morte aflici cerneret. Sic porro intelligendum illud est : Et tuam ipsius. ani- mam doloris gladius pertransibit **. Caeterum πια. rorem excepit resurrectionis letitia, quse Deum esse illum personabat, qui carne mortem obierat. xxvin, 20. οἱ [ Thgss. iv, 16. ** Luc. n, 355. VARLE LECTIONES. 6 Deest ἣν in codicibus quibusdam Regiis et Colb. 4. υμεὼν, τὸν Κύριον ἐναγχαλισάμενος' Quod. quidem praedizit εἰ Dei suscepto ὁ θερδόχος entum ulnis suis complezans. PATROL. Gn. XCIV., à Additur in R. 3046 ὅπερ αὐτῃ προείρη εν r Simeon, Do- 97 1165 CAP. XV. Quis sanctis, ipsorumque reliquiis honos haben- dus sil. Sanctis, ceu Christi amicis, ceu Dei (iliis ac hia- redibus, suus habendus est honos, Joaune tlieo- logo οἱ evangelista dicente : Quotquot autem re- ceperunt eum, dedit eis potestatem filios Dei fieri **. Quocirca jam non sunt servi, sed filii. Quod. si filii, et heredes. Haredes quidem Dei ; coheredes autem. Christi δν. Dominus quoque in sacris Evan- geliis ad apostolos ita loquitur : Vos amici mei estis *". Et: Jam non dicam vos servos. Servus enim nescit quid faciat dominus ejus **. Ad hzc cuui Rex regum, οἱ Dominus dominantium 51, et Deus deo- rum **, summus ille omnium conditor ac Dominus dicatur, profecto sancti quoque tum dii, tum do- mini, tum reges sint necesse est. Horum Deus, Deus est, qui tum Dominus, tum Rex est, et ap- pellatur. Ego enim, inquit ad Mosen, sum Deus Abraham, ei Deus lsaac, et Deus Jacob **. Quin Moyses deus Pharaonis a Deo constitutus fuit **. Deos porro et reges, et dominos dico, non natura, sed quia affectibus suis imperando dominandoque, divine imaginis similitudinem, secundum quam conditi erant, nullatenus adulteratam servaverunt (psa quippe regis imago, rex quoque dicitur), ve- lut etiam qui libera voluntatis inductione Deo co- pulati fuerint, eumque hospitio cordis excipientes, id quod ille suapte natura est, hoc ipsi per gra- tiam evaserint. Quid igitur causa esse possil, quominus honore illos prosequamur, qui famuli, umicique, et Dei ülii sunt? Etenim is honor, qui conservis optimis habetur, propensi erga comumu- nem Doimninuin aniini argumentum est *!, 278 lli promptuaria et munda Dei domicilia facta sunt, quia Dominus dicit : Jnhabitabo in illis, et inambulabo, et ero illorum Deus 3. Quod item justorum anime in manu Dei sint, nec mors eos αἰ- tingat, Litteris sacris proditum est **. Mors enim Sanctorum somnus potius est quam mors. Labo- racerunt enim, in hoc seculo, et vivent in finem **. Et : Pretiosa in conspectu. Domini, mors sanctorum ejus **. Quid certe pretiosum magis, quam in manu Dei esse? Deus quippe vita et lux est. lta fit, ut qui in manu Dei sunt, in vita quoque et luce sint. Quod autem et per mentem in ipsorum quoque corporibus Deus habitaverit, testatur Apostolus : Nescitis quud. corpora vestra templum aunt Spiritus sancti, qui habitat in vobis **? Dominus autem Spi- ritus esi ". Et: Si quis templum Dei violaverit, disperdet eum Deus *^. Cur ergo animatis Dei tem- ' S. JOANNIS DAMASCENI 1164 ΚΕΦΑΛ, ΙΕ’ [HH']. Περὶ τῆς τῶν» ἁγίων καὶ τῶν Asiyárcor αὐτῶν τιµῆς. Τιµητέον τοὺς ἁγίους ὡς φίλους Χριστοῦ, ὡς τέχνα xal κληρονόμους θεοῦ, ὥς φησιν Ἰωάνντς ἱ ὁ θεολόγος xai εὐαγγελιστής ' Ὅσοι δὲ Σ.1α6ον ab- τὸν , ἔδωκεν αὐτοῖς ἐξουσίαν τέχνα Θεοῦ γεγέ- σθαι.-- Ώστε οὐκ εἰσὶν ὅτι δοῦ.1οι, AA" υἱοί ' εἰ δὲ υἱοὶ, καὶ χ.Ίηρον όμοι, x Anporópoit μὲν Θεοῦ, cvr- χ.ηρογόμοι δὲ Χριστοῦ. Καὶ ὁ Κύριος ἓν τοῖς ἱεροῖς Εὐαγγελίοις τοῖς ἁποστόλοις φησίν' 'ὙΥμεῖς gio μού ἐστε. Οὐκ ὅτι xaAo ὑμᾶς δού.ους ' ὁ γὰρ δοῦ.Ίος οὐκ οἶδε εἰ ποιεῖ αὐτοῦ ὁ κύριος. El δὲ xai Βασιλεὺυς βασιλευόντων, χαὶ Κύριος χυριευόντω», xai Θεὸς θεῶν, ὁ Δτμιουργὸς τῶν ἁπάντων xal Ko- B pto λέγεται, πάντως xat οἱ ἅγιοι, θεοί τε xal χύ- ριοι, καὶ βασιλεῖς. Τούτων θεὸς ὁ θεὸς, χαὶ Κύριος, xaX Μασιλεύς ἐστί τε xal λέγεται. Εγὼ γάρ &lju, qnot τῷ Μωῦσῇ, Θεὸς ᾿Αδρσὰμ, καὶ sóc "Icaàx, xal θεὸς Ἰαχώδ. Καὶ θεὸν Φαραὼ τὸν ἩΜωῦσην ὁ Θεὸς ἐποίησεν. Θεοὺς δὲ λέγω, καὶ βασιλεῖς, xal χυρίους, οὐ φύσει, ἀλλ᾽ ὡς τῶν παθῶν βασιλεύσαντας χαὶ χυριεύσαντας, xat τὴν τῆς θείας εἰχόνος ὁμοίω- σιν, καθ) fjv xai γεγένηνται, árapayápaxtov φυλά- ξαντας ᾿ βασιλεὺς γὰρ λέγεται, wal fj τοῦ βασιλέως εἰχών * χαὶ dci ἑνωθέντας Oc χατὰ προαίρεσιν, καὶ τοῦτον δεξαµένους Évotxov, xal τῇ τούτου μεθ- έξει γεγονότας χάριτι, ὅπερ αὑτός ἐστι φύσει. Πῶς οὖν οὐ τιµητέον τοὺς θεράποντας , xal φίλους , xal νους τοῦ Θεοῦ χρηµατίσαντας; 'H γὰρ πρὸς τοὺς εὐγνώμονας τῶν ὁμοδούλων vip) ἀπόδειδιν ἔχει τῆς πρὸς τὸν χοινὸν Δεσπότην εὐνοίας. Οὗτοι ταμεῖα Θεοῦ, καὶ χκαθαρὰ Ὑεγόνασι xat- ayoyux* Ἐνοιχήσω Ὑὰρ ἐν αὗτοῖς xal ἑμπερι- πατήσω, qno ὁ θεὸς, xal ἔσομαι αὑτῶν θεός. Ὅτι μὲν οὖν /υχαὶ δικαίων ἐν χειρὶ θεοῦ, xal ov μὴ ἄφηται αὐτῶν ὁ θάνατος, φησὶν ἡ θεία Γραφή. 'Ü θάνατος yàp τῶν ἁγίων ὕΌπνος μᾶλλόν ἐστιν 1) θάνατος. Ἐχοπίασαν γὰρ εἰς τὸν αἰῶνα, καὶ ζή- σονεαι εἰς τέ.ΐος. Ka! * Τίμιος ἐναντίον Κυρίου ὁ θάνατος τῶν ὁσίων αὐτοῦ. Τί οὖν τιμιώτερον τοῦ ἐν χειρὶ εἶναι θεοῦ; Ζωὴ γάρ ἐστιν ὁ θεὸς, καὶ qu, xaX οἱ kv. χειρὶ θΞεοῦ ὄντες bv ζωῇ xal φωτὶ ὑπ- άβχουσιν. Ὅτι δὲ xal διὰ τοῦ νοῦ χαὶ τοῖς σώμασιν αὐτῶν ἐνῴχησεν ὁ θεὺς , qn3tv ὁ ᾿Απόστολος ' Οὐκ οἴδατα ὅτι τὰ σώματα ὑμῶν »αὸς τοῦ ἐνοικοῦντος ἐν ὑμῖν ἁγίου Πνεύματός ἐστιν; 'O δὲ Κύριος τὸ Πγεῦμά ἐσει. Καὶ. Εἴ τις cór. vaór τοῦ θεσῦ Φθείρει, φθερεῖ τοῦτον ὁ Θεός. Πῶς οὖν οὗ sta *! Joan. 1, 12. ** Galat. 1v, 7; Rom. vin, 47. 55 Joan, xv, 44. ** ibid. 19. *' Apoc. xix, 16. ** Psal. ite (o5 kxod. "ur 6. * Exod. vi, 3. *' Basil. orat. in 40 ,Banir. * Levi. xxvi 43.: Cor, vi, 16. ** Sap. ur, 1. ?* Pal. xtvin, 9, 10, 5 Psal. cxv s | Cor. m, 6. "M Cor. Wt, 17. ** I Cor. ui, 17. VARI/E LECTIONES. i Deest Ἰωάννης in multis codd. ; additum est in marg. cod. S. Hil. - i Deest ὡς in cod. S. Hu. 1165 DE FIDE ORTHODOXA LIB. IV. 1166 τέον (92) τοὺς ἐμφύχους ναοὺς τοῦ Θεοῦ, τὰ ἔμψυχα A plis, vivisque ejus tabernaculis honor non sit ad* «03 Θεοῦ σχηνώµατα ; Οὗτοι ζῶντες iv παῤῥησίᾳ τῷ θεῷ παρεστήχασι. Πηγὰς ἡμῖν σωτηρίους 6 Δεσπότης Χριστὸς τὰ τῶν ἁγίων παρέσχετο λείφανα, πολνυτρόπως τὰς εὖ- εργεσἰίας πηγάζοντα , μύρον εὐωδίας βρύοντα ' xol μηδεὶς ἀπιστείτω. El γὰρ ἐξ ἀχροτόμου καὶ στε- ρεᾶς πέτρας ὕδωρ ἓν ἑρήμῳ ἐπήγασε, βουλοµένου θεοῦ, χαὶ Ex σιχγόνος ὄνου (93) τῷ Σαμφὼν διφῶντι, $x μαρτυρικῶν λειψάνων μύρον εὐῶδες ἀναθλύσειν ἄπιστον, Οὐδαμῶς, τοῖς γε εἰδόσι τὴν τοῦ Θεοῦ δύ- ναμιν, xal τὴν τῶν ἁγίων παρ) αὑτοῦ τιμήν - 'Ev tQ k νόμῳ πᾶς ὁ ἁπτόμενος νεκρού ἀχάθαρ- τος Σχρημάτιζεν, ἀλλ οὐχ οὗτοι νεχροί. Αφ’ οὗ γὰρ B ἡ αὐτοζωῆ, ὁ τῆς ζωῆς αἴτιος, ἐν νἐχροῖς ἑλογίσθη, τοὺς ἐπ᾽ ἐλπίδι ἀναστάσεως xal τῇ εἰς αὐτὸν πίστει κοιµηθέντας , οὗ νεχροὺς προσαγορεύοµεν. Νεχρὸν γὰρ σῶμα πῶς θαυματουργεῖν δύναται; IIo; οὖν óc αὐτῶν δαίμονες ἀπελαύνονται, νόσοι φυγαδεύονται, ἀσθενεῖς θεραπεύονται , τυφλοὶ ἀναθλέπουσι, λεπροὶ χαθαίρονται, πειρασμοὶ καὶ ἀνίαι λύονται, πᾶσα δό- σις ἀγαθὴ Ex τοῦ Πατρὸς τῶν φώτων δι) αὑτῶν τοῖς ἀδιστάκτῳ πίστει αἰτοῦσι χάτεισι; Πόσα ἂν ἕχαμες, ἵνα προστάτη» εὗρης θνητῷ σε βασιλεῖ προσάγοντα, καὶ ὑπὲρ σοῦ πρὸς αὐτὸν τοὺς λόγους ποιούµενον; Τοὺς οὖν προστάτας τοῦ Ὑένους παντὸς, τοὺς τῷ θεῷ ὑπὲρ ἡμῶν τὰς ἐντεύξεις ποιουµένους, οὗ τιµη- hibendus? Hi dum viverent cum fiducia Deo asti- terunt **, Christus Dominus sanctorum reliquias velut sa- lutares fontes prxbuit, ex quibus plurima ad nos beneficia inanant, suavissimumque unguentum profluit, Nec quisquam bis fidem detrahat. Nam si aqua in deserto ex aspera et dura rupe !, atque ex asini maxilla, ad sedandam Samsoni sitim *, Deo ita volente, prosilit, cur incredibile videatur ος martyrum reliquiis suave unguentum scaturire? Minime certe, iis quidem quibus Dei potentia, οἱ honor quo sanctos suos oflicit, explorata sunt. Sancti mortuis non annumerandi. Totius huma: generis patroni. -- ln lege quisquis mortuum tc!i- gerat, immundus censebatur?*. Verum hi in mortuo- rum numero habendi non sunt. Ex quo enim ille qui ipsa vita est, et vitae auctor inter mortuos de- putatus est : eos qui cum spe resurrectionis, fice- que in ipsum, obdormierunt, nequaquam mortuos appellamus. Qui enim corpus :niracula edere queat ? Quanam igitur ratione horum opera dzmo: nes expelluntur, morbi profligantur, vgroti sanan- tur, ceci visum recipiunt, leprosi mundantur, ten- tationes 40 marores, omne datum optimum, iis qui fide non dubia postulant, per eos descendit 3 Patre luminum *. Quid laboris non suscipias, ut patronum nanciscaris, qui te mortali "egi offerat, viov; Nai μὴν τιµητέον ἵ, ναοὺς ἐγείροντας τῷ θεῷ c, el pro te ad eum verba faciat? Annon igitur ii ho- ἐπὶ τῷ τούτων ὀνόματι, χαρποφορίας προσάγοντας, τὰς τούτων μνῆμας γεραίροντας , χαὶ ἓν αὐταῖς εὖ- Φραινομένους πνευματικῶς, ἵνα οἰκεία τῶν συγ- χαλούντων f| εὑφροσύνη γένηται, ἵνα μὴ θεραπεύειν πειρώμενοι, τοὔμπαλιν αὐτοὺς παροργίσωµεν. Οἷς μὲν Υὰρ θεὸς θεραπεύεται, xal οἱ τούτου θεράπον- τες εὐφρανθήσονται * οἷς δὲ προσοχθίζει θεὸς, xal ci τούτου προσοχθιοῦσιν ὑπασπισταί. Ἐν φαλμοῖς, * Aster. Hom. in SS. mart, ! Exod. xvii, 6. * Judic. xv, 17. norandi, qui totius generis humani patroni sunt, Deoque pro nobis supplices preces adhibent? Ho- norandi, certe; et quidem ita ut in eorum noming templa Deo exstruamus, dona offeramus, memorias eorum colainus, atque in iis spiritualiter oblecte- mur : ea utique lztitia, qua illis arrideat 279 a quibus invitamur ne, dum demereri illos studemus: offendamus potius et irritemus. Quibus enim rebus ? Num, xix, dd, * Jac. i, 17. VARIJE LECTIONES. k Edita xai iv τῷ. ! Πδο vox in editis deerat. NOTE. (09) Πῶς οὖν οὐ τιµητέον. Cur. ergo. animatis D necnon. una voce ΗΤΟ Lechi, id est mazilla. Unde Dei templis, etc. Solemnis semper fuit honos, quem fideles sauciorum reliquiis et memoriis adhibeut, nequidquam refragantibus Manicheis et Eunomia- nis, quos S. Asterius Ámasenus orat. iu SS. mart. erudite vellicat; ut et Vigilantium horum zmila- torem Hieronymus lib. cont. ips. et epist. ad Ripar. Damasceni xtate Constantinus Copronymus, ut in sanctorum imagines, ita οἱ in eorum reliquias s82e- viebat. Vide Theoph. ad aun. 26 illius imper. De honore qui corporibus sanctorum debetur , legen- dus est doctissimus Petavius t. IV Theolog. dogm. lib. xiv, cap. 10 et seqq. (93') Καὶ ἐκ σιαγόνος Óvov. Átque ez asini ma- rilla, etc. llic monendi occasionem sumo , locum in quo Samson mille Philistheos asini maxilla prostravit, Hebraice dictum est Judic. xv, 17 : ^nn ὑπὸ Ramath Lechi, η. d. projectionem maxillae Noster aliique opinati sunt, ex ipsamet maxilla aquas in os Samsonis sitientis fluxisse; cum Scri- ptura diserte significet fontem qui in Lechi manavit, ad hodiernum usque diem perseverare, appellatum- que esse N'Yrp Ty fontem invocantis. Unde Josephus lib. v Aut. cap. 10, sic rem gestam refert. : Deus itaque precibus ejus exoratus , πηγἣν χατά τινος πέτρας ἀνίησιν δείαν χαὶ πολλὴν, ὅθεν ὁ Σαμφώνης ἑχάλει τὸ χωρίον, σιαγόνα, ex petru quadam suavem largumque fontem. eduxit, unde Samson locum huno nuncupavit, Maxillam, Josephus, pro flehreo Urin, petram posuit : Vulg. interpr. molarem dentem, LXX sic verterunt : Καὶ ἔῤῥηξεν ὁ θεὸς τὸν λάχχον τὸν ἐν τῇ σιαγόνι. Deus erumpere fecit lacum qui est in mazilla; id est in loco qui dictus est τῷ (echi, mazilla, 1167 S. JOANNIS DAMASCENI 1163 f'cus colitur, iisdem servi quoque ipsius oblectan- Α χαὶ ὕμνοις, καὶ qóatc πνευματικαῖς, xaX χατανύςει, tur. Quibus autem Deus offenditur, iisdem etiam milites offenduntur. Quocirca in psalmis et hymnis οἱ canticis spiritualibus *, in compunctione quo- que, et egenorum miseratione, quibus et Deus po- tissimum colitur, nos qui fideles sumus , colere sanctos oportet. Statuas eis, el imagines qua vi- deantur, erigamus : imo virtutes eorum imitando hoc consequamur, ut vive ipsorum statux imagi- nesque evadamus. Deiparam ceu vere et proprie Dei Genitricem honoremus : prophetam Joannem, uti precursorem et baptistam , apostolumque et martyrem, quandoquidem Dominus dixit, inter na- ios mulierum non. surrexisse majorem Joanne Ba- piista * : quin et ipse regni primus praedicator ex- stitit. Apostolos' item, velut Domini fratres, qui eum oculis conspexerunt, ipsiusque perpessionum ministri fuerunt, quos, inquam, et Pater, prescivit «c pradestinavit, conformes fieri imaginis Filii sui "^, primum apostolos, secundo prophetas, tertio pastores alque doctores ^. Martyres quoque ex omni classe electos *, ut Cliristi milites, quique ipsius biberint calicem, viviflc:ee mortis ipsius baptismo baptizati, tanquam passionum ipsius et gloria so- cios (quorum antesignanus, et apostolus, et primus immartyr. Stephanus ) tum etiam sanctos patres nostros, deigerosque monachos, qui diuturniore ac molestiore conscientie martyrio perfuncti sunt; qui circuierunt in melotis, in pellibus caprinis, egen- xat τῶν δεοµένων ἑλέῳ , τοὺς ἁγίους πιστοὶ 9 θερα- πεύσωμεν, οἷς μάλιστα xal θεὺς θεραπεύεται. Ecf.- λας αὑτοῖς ἐγείρωμεν , ὁρωμένας τε εἰχόνας, xal αὐτοὶ ἔμψυχοι στῆλαι αὐτῶν xal εἰχόνες , τῇ τῶν ἀρετῶν µιµήσει γενώμεθα. Thy θεοτόχον , ὡς χν- ρίως καὶ ἁληθῶς Θεοῦ Μητέρα, τιµμήσωμεν. Tóv προφήτην Ἰωάννην, ὡς πρόδροµον χαὶ ἃ βαπτιστὴν, ἁπόστολόν τε xaX μάρτνρα' Οὔτε γὰρ ἐν γεν γητοῖς Tvvauxov μείζων Ἰωάνγου ἑγήγερται, ὡς 6 Κύ- ploc ἔφησε, xat τῆς βασιλείας αὐτὸς πρῶτος χἠρυξ γεγένηται. Τοὺς 9 ἁἀποστόλους, ὡς ἀλελφοὺς τοῦ Ku- ρίου, xai αὑτόπτας, xal ὑπηρέτας τῶν αὐτοῦ παθτ- µάτων, οὓς καὶ προγ»οὺς προὠρισεΡ συμµόρφους τῆς εἰκόνος τοῦ ΥΙοῦ αὐτοῦ ὁ θεὺς χαὶ Πατήρ " πρῶτον ἁποστό-ους, δεύτερον προφήτας, τρίτον ποιμέγας καὶ διδασκἀΊους' τοὺς τε Κυρίου µάρτυ- pac; Ex παντὸς τάγματος ἐχλελεγμένους, ὡς στρα- τιώτας Χριστοῦ, καὶ τὸ αὐτοῦ πεπωχότας ποτῄήριο", τότε ζωοποιοῦ αὑτοῦ θανάτου βαπτισθέντας βά- πτισµα, ὡς χοινωνοὺς τῶν παθηµάτων αὑτοῦ xal τῆς δόξης ΄ ὧν ταξίαρχος 6 πρωτοδιάχονος Χριστοῦ xal ἁπόστολος, καὶ πρωτοµάρτυς Στέφανος ' xaX τοὺς ὁσίους πατέρας ἡμῶν, τοὺς θεοφόρους ἀσχητὰς, τοὺς τὸ χρονιώτερον xal ἐπιπονώτερον μαρτύριον τῆς συνειδήσεως διαθλήσαντας * o? περιη.Ίθον ἐν unAu- ταῖς , ἐν αἱγείοις δέρµασι, ὑστερούμενοε, 0.ι- θόµεγοι, κακουχούµεγοι, àx ἑρημίαις π.λανώμαγνοι. καὶ ὄρεσι, καὶ σπη.ἰαίοις, καὶ ταῖς ὁπαῖς τῆς tes, affícti, angustiati, in solitudinibus errantes, C γῆς, àv σὺκ ἦν ἄξιος ὁ xócpoc. Τοὺς πρὸ τῆς in montibus εἰ speluncis εί cavernis terra, quibus dignus non erat. mundus !*. Eos denique, qui ante gratiam exstiterunt, prophelas, patriarchas, justos, qui Christi adventum prenuntiarunt. Horum om- nium intuentes conversationem, imitemur fidem '!, dilectionem, spem, zelum, vitam, passionum tole- ranliam, patientiam ad sanguinem usque, ut ea- rumdem ac illi glorize coronarum consortes et par- ticipes efficiamur. CAP. XVI. De sanctorum imaginibus. Hominis adoratio ex Dei in «ο imagine. — Quo- 5 Ephes, v, 19. *Matth. xi, 14..." Rom. viii, 29. VARLE LECTIONES. . m Reg. πίστει : Faber fide veneremur. » Cod. S. Hil. et alii ferme omnes τὸν πρόδροµον "1 v eg n fen» xal. Editis favet vetus interpr. prophetam Joannem, ut precureorem et baptistam. ta $! Hebr. xt, 7. (935 PA ue In boc capite contraxit auctor qua tribus libris pro tuendis imaginibus disseruerat. Aute ipsum &zxculo vi, aut vit, Leontius Neapolis in Cypro episcopus, sacrarum imaginum cultum contra Judzos iisdem argumentis propugnaverat. De hac qu:zslione consulendi sunt viri eruditissimi Peta- vius, t. IV Theol. dogm. lib. xv, c. 12 et seqq., el - moster Alexander in Paneplià contra hxres. viu s2- culi. Cum Gracis quoad imaginum reverentiam χάριτος προφήτας, πατριάρχας, διχαίους, τοὺς προ- χατηγγελχότας τὴν τοῦ Κυρίου παρονσίαν * τούτων πάντων ἀναθεωροῦντες τὴν πολιτείαν, ζηλώσωμεν τὴν πίστιν, τὴν ἀγάπην, τὴν ἑλπίδα, τὸν ζηλον, τὸν βίον, τὴν χαρτερίαν τῶν παθηµάτων, τὴν ὑπομονὴν μέχρις αἵματος, ἵνα xal τῶν τῆς δόξης στεφάνων αὖ- τοῖς χοινωνῄσωμεν. ΚΕΦΑΛ. IG" [II8']. Περὶ εἰκόνων 4. - "Emntibh δέ τινες ἡμῖν (95) χαταµέμφονται προσ- 5 [ Cor. xit, 28. 3 Ephes. 1v, 41. !* Hebr. xi, 7. Ἐπειδή tivec. ἡμῖν. Quoniam autem qui- D conveniunt alize Christianorum Orientis societates, Ceterum nulle apud eos in templis statuas sunt, sed picte duntaxat effigies, vel ad summum pro- stipe. Quanquam iisdem momentis quibus Leon- tius, Germanus CP., Noster, aliique imaginum cau- sam egerunt, statuarum perinde structura defen- ditur. Nam statuario opere efficta erant Cherubim, serpens zneus, duodecim boves quibus zneum mare fulciebatur, Paneade erecta Christi imago, de qua Eusebius et alii loquuntur. 1169 DE FIDE ORTHODOXA LIB. IV. 1170 χυνοῦσί τε xal τιμῶσι τἠν τε τοῦ Σωτῆρος καὶ τῆς Α niam autem quidam nos culpànt, quod Salvatoris, Δεσποίνης ἡμῶν εἰχόνα, ἔτι δὲ xal τῶν λοιπῶν ἁγίων καὶ θεραπόντων Χριστοῦ, ἀχουέτωσαν ὡς ἐξ ἀρχῆς ὁ Θεὺς τὸν ἄνθρωπον χατ οἰχείαν εἰχόνα ἑποίησε. Τίνος οὖν ἕνεχεν ἀλλήλοις " προσχυνοῦμεν, εἰ ph ὡς κατ εἰχόνα Θεοῦ πεποιηµένοις;, Ὡς γάρ φησιν ὁ θεηγόρος:” xal πολὺς τὰ Octa Βασίλειος, ἡ τῆς εἰχόνος τιμὴ ἐπὶ τὸν πρωτότυπον διαδαίνει * πρωτότυπον δέ ἐστι τὸ εἰχονιζόμενον, &E οὗ τὸ παράγωχγον γίνεται. Τίνος ἕνεχεν ὁ Μωσαϊκὸς λαὸς τῇ σχηνῇ χύχλωθεν προσεχύνει , εἰχόνα καὶ τύπον φερούσῃ τῶν οὑρανίων, μᾶλλον δὲ τῆς ὅλης χτίσεως; $rol oov ὁ θεὸς τῷ Μωῦσῇ΄ "Opa, ποιήσεις ἵ πάντα κατὰ τὸν τύπον τὸν δειχθέντα σοι ἐν τῷ δρει. Καὶ τὰ Χερουδὶμ δὲ τὰ σχιάζοντα τὸ ἱλαστή- piov, οὐχὶ ἔργα χειρῶν ἀνθρώπων ἣν; Τί δὲ 6 ἐν Ἱεροσολύμοις περιώνυµος ναός; Οὐχὶ χειροποίητος, χαὶ ἀνθρώπων τέχνῃ χατεσχευασµένος;, 'H δὲ θεία Γραφῇῃ χκατηγορεῖ τῶν προσκυνούντων τοῖς γλυπτοῖς, ἀλλὰ xai θυόντων τοῖς δαιµονἰοις. Ἔθυον μὲν Ἕλληνες , ἔθυον δὲ xal ol Ἰουδαῖοι ’ ἀλλ Ἕλληνες μὲν δαιµονίοις», Ἰουδαῖοι δὲ τῷ θεῷ. Καὶ ἀπόθλητος μὲν dj τῶν Ἑλλήνων θυσία ἣν xai χατάχριτος, fj 65 τῶν διχαίων τῷ θεῷ εὐαπόδεχτος. Ἔθυσε γὰρ Νῶε, καὶ ὠσφράνθη à θεὸς ὀσμὴν εὓὺ- ωδίας τῆς ἀγαθῆς προαιρέσεως, χαὶ τῆς πρὸς αὐτὸν εὐνοίας τὸ εὐῶδες ἀποδεχόμενος. Οὕτω τὰ μὲν τῶν Ἑλλήνων γλυπτὰ, ἐπεὶ δαιμόνων σαν ἐξειχονί- et Domin: nostre, reliquorumque sanctorum ac Christi serverum imagines adoramus et venera- mur; audiant velim quod Deus ab initio hominem ad imaginem suam fecerit '*. 280 Qui fit. igitur ut alii alios adoremus, nisi quia ad Dei imaginem facti sumus? Nam, ut ille rerum divinarum doctis- simus interpres Basilius ait : « imaginis honor ad exemplar transit *. » Exemplar porro est, id cujus ,effigies exprimitur, ex quo forma derivatur. Quam- obrem Mosaicus populus tabernaculum, quod ccelestium rerum, imo universze creaturg imaginem et figuram gerebat, undique pronus adorabat '*. Ait quippe Deus Moysi : Vide omnia facito secun- dum exemplar, quod tibi in monte ostensum est !*. B Quid Cherubim illa, que propitiatorium obumbra- bant, nonne humanarum manuum opera erant !*? Quid autem celebratissimum illud delubrum Hiero- solymitanum? annon manu atque hominum arte constructum erat τσ] | Sculptilium adoratio gentilium vetita solum, ut el sacrificia. — Divina autein. Scriptura eos insi- mulat qui adorant sculptilia; sed et eos qui dze- moniis sacriflcant. Atqui gentiles quidem sacrifica- bant, sacrificabant vero et Judzi : verum gentiles dzmoniis , Judei autem Deo. Ac proindé gentilium quidem victima rejiciebatur ac damnabatur : justo- rum autein sacrificium Deo acceptum erat. Obtulit enim Noe sacrificium : et odoratus est Deus odorem suavitatis !*, uL qui probz ipsius voluntatis, atque σµατα, ἁπόθλητά τε χαὶ ἁἀπηγορευμένα τυγ- C erga se amoris et studii suavitatem comprobaret. χάνονσι. Πρὸς δὲ τούτοις τοῦ ἀοράτου , xal ἁσωμάτου, xai ἁπεριγράπτου, xal ἀσχηματίστου θεοῦ τίς δύναται Ita, gentilium quidem sculptilia quia damonum simulacra erant, improbata atque interdicta sunt. - Imaginum usus non tritus in veleri testamento, invisibili hactenus Deo. Cur in novo induclus. Ado- ποιῄσασθαι µίµηµα; Παραφροσύνηςτοἰνυν ἄχρας (92*)- ratio imaginum ex traditione. — Preterea quisnam ' Gen. 1j, 96. vin, ο. '* Exod. xxv, 18. τ Hl Reg. vi, 4. 13 Dasil. lib. De Spir. sancto, cap. 18. '* Exod. xxxii, 10. '* Exod. xxv, 40 ; Hebr. 15 Gen. vini, 21. VARLE LECTIONES. r Mss. multi : ἀλλήλους,.. πεπριηµένους. 3 Mss. θεοφόρος, sic vetus interpr. et Faber Deiferum. * Mss. ποιῄσῃς. α Cod. S. Hil. et alii δαίµοσι. NOTE. (95') Παραρροσύνης τοίνυν dxpac. Extreme D Antiquo dierum habetur , a^ quo dela potestas οδί, igitur dementic, etc. Id jam professus erat in libris de imag. quod septima synodus crterique ima- ginum patroni approbavere. Vide epist. episcopo- rum Orientis ad synodum, epistolam item Germani CP. Nicephorus quoque in disputatione cum Leone Armeno inculcat a Moyse vetitum esse Deitatis omne simulacrum ; atque adeo lsraelitas non sine idololatrie culpa Deum sub forma vituli adorasse. Ad quem locuin Conbefisius hzec observat : « Se- verior hic Nicepliori senteutia in eos qui Dei ullo modo imagines fabricant, quos gentilium dogmati 606108, extremi dignos supplicii pronuntiat. Nec facile adinissurum putem, quod rudi pictura Tri- nitatis arcanum nonnullis delineatur , ut senioris viri specie Patrem designent ; Filium, qua carnem assumpsiL, hominem reprzsentent ; Spiritum san- ctum, qua apparuit columbz specie. Ac quidem de Ραΐτο favere existimant, quod Daniel. vii de et honor, et regnum Filio hominis? At certe, non hic Pater zternus, prima scilicet deitatis persona, magis, quam vel Filius, vel Spiritus sanctus : sed beata ipsa Trinitas, ac unus ipse Deus, cujus in- carnatio effectus est, ac Filius hominis, qua Filius hominis est , qui ipse qua Filius Dei, eadem qua a Patre accepit, sibi contulit : ut de Spiritu sibi illum donasse Cyrillus ait. Sicque istud Danielis, . non Patris aliquid próprium, sed appropriatum fuerit. ... Ipsa vere senior, nullo detrita senio - Trinitas, unus Deus, cujus essentia esse sit, ipsum- que a se et necessarium , ipsa sternitate creatu- ram omnem antecedens , etc. » Pergit : « optandum. sane castigaliorem esse quae nobis familiaris sacra iconographia est, et qualis tanto.calore fidei san- ctis pridem confessoribus adversus bzreticos pror- pugnata est, vigetque etiamnum apud Orientales εἰ Graecos, quibus picture ipsa prototypa , quoad 4111 $. JOANNIS DAMASCENI 1173 est, qui invisibilis et incorporei, incircumscripti- A xal ἀσεθείας τὸ σχηµατίσειν τὸ θεῖον. Ἐντεῦθεν que ac figura vacantis Dei simulacrum effingere queat? Unde extremas dementia ac impietatis fue- rit Deum fligurare. Atque hinc est, quod in veteri testameuto minime tritus erat imaginum usus. Postquam autem Deus per misericordi» sux vi- scera, nostra salutis causa, vere factus est liomo, neque jam, uti Abrahz, humana specie, neque, uti prophetis, se conspicandum praebuit, sed cum re- vera homo seeundum substantiam ersisteret, in terris agens cum hominibus est conversatus !*, mi- tacula edidit, passionem crucemque sustinuit, re- surfexit, eLassumptus est : ex quo hzc omnia gesta suut, visaque ab hominibus fuere, litteris subinde tum memorie alende gratia, tum eorum qui his presentes non 4&1 fuerant, edocendorum, man- B data sunt ; ut qui ea. non viderimus, audiendo at- . qüe credendo digni simus qui beati a Domino pre- dicemtir. Verum quia non omnes litteras norunt, nec legendis libris vacant, inde Patribus visum cst, ut hec in imagines, tanquam in commentarium brevius, velut przclara facinora, referrentur. S:pe sane cóntingit, ut cum de passione Domini minime cogitamus, conspecla cruciflxionis Christi imagine, in salutifere passionis memoriam revocemur, et ternui, non materiam, sed eum cujus est imago, adoremus: quemadmodum scilicet nec evangelici codicis, nec crucis materiam adoramus, verum id quod per hsc exprimitur. Quid enim alioqui discriminis est inter illarn crucem qux Dominum fion exprimit, et illam qua eum reprzsentat? Quod etiam de Dei Matre sentiendum erit. Etenim is lio- nor, quein el adhibemus, ad illum refertur, qui ex Ipsa carneni sumpsit. Itemque per egregia sanctorum 1* Baruch rii, 58. ἐν τῇ Παλαιᾷ οὖχκ ἣν τετριµµένη fj τῶν εἰχόνων χρῆσις. Ἐπεὶ δὲ à θΘεὸς (94) διὰ σπλάγχνα ἑλέους αὐτοῦ χατὰ ἀλήθειαν γέγονεν ἄνθρωπος διὰ τὶν ἡμετέραν σωτηρίαν. οὐχ ὡς τῷ ᾿Αθραὰμ ὤφθη Ev εἶδει ἀνθρώπου , οὐδὲ ὡς τηῖς προφῆταις, ἁλλὰ κατ οὐσίαν Υέγονεν ἁἀληθῶς ἄνθρωπος, διέτρινέ τε ἐπὶ τῆς γῆς, xat τοῖς ἀνθρώποις αυνανεστράγφη, ἐθαυματούργησεν, ἔπαθεν , ἑσταυρώθη , ἀνέστν, ἀνελήφθη, xal πάντα ταῦτα χατὰ ἀλήθειαν Υέγονε, χαὶ ὡράθη ὑπὸ τῶν ἀνθρώπων , ἐγράφη μὲν εἰς ὑπόμνησιν Y ἡμῶν καὶ διδαχὴν τῶν τηνιχαῦτα μὴ παρόντων , ἵνα μη ἑωραχότες, ἀχούσαντες δὲ, xal πιστεύσαντες, τύχωμεν τοῦ μαχαρισμοῦ τοῦ Κυρίου. Ἐπεὶ δὲ οὗ πάντες ἴσασι γράμματα, οὐδὲ τῇ áva- γνώσει σχολάζουσιν, ol. Πατέρες συνεῖδον, ὥσπερ τινὰς ἀριστείας, Ev εἰχόσι ταῦτα γράφεσθαι , εἰς ὑπόμνησιν σύντομον * ἀμέλει πολλάχις ph χατὰ νοῦν ἔχοντες τὸ τοῦ Κυρίου πάθος, τὴν εἰχόνα «7; Χριστοῦ σταυρώσεως ἱδόντες, τοῦ σωτηρίου πάθους εἰς ὑπόμνησιν ἑλθόντες, πεσόντες προσχυνοῦμεν, οὐ τῇ ὕλῃ, ὀλλὰ τῷ εἰχονιζομένῳ * ὥσπερ οὐδὲ τῇ Όλη τοῦ Εὐαγγελίου, οὐδὲ {ῇ τοῦ σταυροῦ Όλῃ προζ- χυνοῦμεν, ἀλλὰ τῷ ἐκτυπώματι. Τί γὰρ διαςἑρει σταυρὸς μὴ ἔχων τὺ τοῦ Κυρίου ἐχτύπωμα, τοῦ ἔχοντος; ὡσαύτως καὶ ἐπὶ τῆς θεοµήτορος. Ἡ γὰρ εἰς αὐτὴν τιμὴῆ, εἰς τὸν ἐξ αὐτῆς σαρχωθέντα áv- ἀγεται " ὁμοίως δὲ xal τὰ τῶν ἁγίων ἀνδρῶν ἀν- δραγαθήµατα, ἐπαλείφοντα ἡμᾶς πρὸς ἀνδρείαν, καὶ C ζΏλον, xai µίµησιν τῆς αὐτῶν ἀρετῆς , καὶ δόξαν Θεοῦ. Ὡς γὰρ ἔφημεν, ἡ πρὸς τοὺς εὐγνώμονας τῶν ὁμοδούλων τιμὴ ἁἀπόδειξιν ἔχει τῆς πρὸς τὸν χοινὸν Δεσπότην εὐνοίας, xai ἡ τῆς εἰκόνος τιμὴ πρὸς τὸ πρωτότυπον διαδαἰνει * ἔστι δὲ ἄγραφος (94) VATUJE LECTIONES. Y Alii πρὸς ὑπόμ. NOTAE. licei, gravi specie, et qui venerationem suo aspe- ciu incutiat, intentis oculis, sublato digito manu- (que reprzsentent, nec quod in pictoris cerehrum Venerit, sepe non satis sanum aut pudicum, ut profanum Christianum atque gentilem ἱστορίαν (proh dolor!) vix aliquid intersit. » Nicephorus Calixtus lib. xvii, c. 55, Armenos culpat, quod imagines Patris et Spiritus sancti fingerent : ex variis vero scriptoribus, qui Armenorum errores fecensuerunt , discimus baud alio modo ab eis "Trinitatis imagines (leri, quam tres ligneas cruces simul jungendo : quod potiori jure grave fuit Grecis, quia sanctam Trinitatem crucifixam videan- tur loc pacto signiticare. — (94) ᾿Εκεὶ δὲ ὁ Θεός. Ez quo autem Deus, eic. Eodem modo disputabait Orientales, Germanus CP. " et septima synodus, Iconomachi contra obtendere Eusebium Cesariensem in quadam epistola ad Constantiam Licinii uxorem scripsisse, Ghristum, utpote Deum, nec proinde circumscriptum, neuti- quam pingi debere. Eusebii auctoritatem , ut et nescio cujus Epiphanide, nihili fecerunt Patres, uorum primus Arianice factionis fuerit, alter Manicheoram, aut Docetarum, quive Christum humana carne spoliabant. Hzc pererudite Nice- L » phorus CP. persequitur in Antirrheticis, ex quibus, υἱ el ex actis septimi synodi, apparet, Iconoma- chos ad eorum sensum accessisse, qui naturam unicam Christo tribuerent. llinc est quod sanctis- Sinius hic patriarcha, instructa ex sexcentis Patrum p locis hoplotheca, operam ponit ad evincendam car- nis Dowini veritatem. (94*) " Eccc δὲ ἄγραφος. Est autem hec traditio, elc. Apostolicam traditionem sic describit Augwu- etinus Cont. Donatist. lib. jv, quod universa tenet Ecclesia, nec conciliis institutum, sed semper reten- lum est. Hujus essc. generis sacrarum imaginum usum, septimi, octavi, et noni seculorum doctores affirmarunt. Petavius, qui priscos mores diligenter scrutatus erat, fatetur tribus primis szeculis Chri- stianos ab imaginibus Cliristi et sanctorum deli- neandis, aut saltem venerandis abstinuisse : αἱ quinto demum $zculo, postquam lacertos explica- vit Ecclesia, cum nullum offensionis jam peri- eulum esset, uti templa Deo consecrata erant, institutique ritus, qui ab iis qui ab ethnicis cele- brabantur, haud admodum absimiles essent, sie plerisque in locis, oratoriis, et templis imagines aberi ceptas. Hinc concludit imaginum usum atque honorem inter ἁδιάφορα censeri, ques. pro 1173 ΡΕ FIDE ORTHODOXA LID. IV. Ir; ἢ παράδοσις, ὥσπερ xal τὸ κατὰ ἀνατολὰς προσ- A virorum facinora, ad fortitudinem, et virtutis ipso- xuvely , xal τὸ προσχυνεῖν τὸν σταυρὸν, xal ἕτερα — rum semulationem et imitationem, necnon in Dei πλεῖστα τούτοις ὅμοια. , laudes excitamur. Nam, sicut dictum est, ille honor quem conservis optimis przesstamus, nostri erga communem Dominum propensi studii argumentum est: quin et imagini habitus honos ad exemplar transfertur **. Est autem haec traditio ex illis qua in Scripturis minime express: sunt ;ut ea qua ad orientem versi adoramus; necnon illa qua crucem veneramur, alieque complures harum similes. Φέρεται δὲ xal τις ἱστορία (95), ὡς ὁ Kuüpto;, Λὐγάρου τοῦ τῆς Ἐδεσσηνῶν πόλεως βασιλεύοντος, ζωγράφον ἀποστείλαντος x τὴν τοῦ Κυρίου ὁόμοιο- γραφῆσαι εἰχόνα, xai μὴ δυνηθέντος τοῦ ζωγράφου δ.ὰ τὴν ἁποστίλβουσαν τοῦ προσώπου λαμπρότητα, αὐτὸς ἱμάτιον τῷ ἰχείῳ προσώπῳ cQ θείῳ καὶ ζωοποιῷ ἐπιθεὶςΥ ἑναπεμάξατο τῷ ἱματίῳ τὸ ἔαυτου ἀπειχόνισμα , χαὶ οὕτως ἀπέστειλε τοῦτο ποθοῦντι τῷ Δὐγάρῳ. "Οτι δὲ xai πλεῖστα οἱ ἀπόστολοι ἀγράφως παρα- δξδώκασι, γράφει Παῦλος ὁ τῶν ἐθνῶν ἁπόστολος” "Apa οὗὖν, ἀδε.φοὶ, στήχετε καὶ χρατεῖτε τὰς παραδόσεις ἡμῶν} ' ác ἑἐδιδάχθητε, εἴτε διὰ «ἑόγου , εἴτε δι) ἐπιστοθής ἡμῶν. Καὶ πρὸς Κο- Fertur 1) 11 autem etiam ejusmodi historia qua- dan ; puta cum Abgarus Edessenorum rex pictorem misisset, qui Domini exprimeret effigiem, neque id pictor ob splendorem ex ejus vultu emicanterà assequi posset, Dominune. ipsum, admoto divinz vivificeequiz faciei suttz psilin, imaginem suam in eo depinxisse, quam ad^ibgwrem misit, ut hoc pacto- p Jesiderio ejus faceret satis. | 289 Quod autem apostoli plurima nobis sine scriptis tradiderint, testatur ipse gentium apostolus Paulus : State igitur, fratres, inquit, et tenete tradi- tiones nosiras, quas didicislis, sive per sermonem, sive per epistolam nostram **. Et ad. Corinthios το Basil. in 40. Mart. Idem De spir. Sancto. cap.27. *'**Evazr. lib. fist. cap. 27. ** Il Thess. ", 14. VARLE TLECTIONES. x Mss. uuo. Regio 2927 excepto Αὐγάρῳ... βασιλεύοντι... ἁποστείλαντι, Lectionem lianc sequuntur vetus interpr. et Faber. αποµάξασθαι. 7 Deest ἡμῶν in R. 2930. J Reg. 2925 περιθείς. Sequitur in eodem cod. et aliis, preterquam in R. 2927 ἐν- NOT X. temporum et rerum conditione, cum prohiberi, C imagines quas osculamur , et coram quibus. caput tum approbari possint. Ác same quidem, imagines quinto sakem saculo ineunte in ecclesiis pingi cepisse colligitur ex epistola Nili monachi ad Olym- piodorum exarchum. Hic a Nilo quzsierat, annon satius foret in basilicae quam exstruxerat parieti- bus, imagines Christi et sanctorum pingere, quam animantium venatus aut piscatus. Respondet Nilus, postremum lioc puerile esse : sanioris vero ingenii fore, in sacrario orientem versus unam et solam crucem formare; totum vero templum historiis utriusque Testamenti pictoris optimi manu εκ- ornare : Όπως ἂν οἱ μῆ εἰδότες Ἰράμματα, μηδὲ δυνάµενοι τὰς θείας ἀναγινώσχειν 1 ραφὰς, τῇ θεω- ρίᾳ τῆς ζωγραφίας, μνήμην τε λαμθάνωσιν τῆς τῶν γνησίως τῷ ἀληθινῷ Θεῷ δεδουλευκότων ἀνδρα- γαῦίας, ut litlerurum. rudes, qui divinas Scripturas nesciunt, picture aspectu. res bene gestas αὐ illis qui sincere Deo servierunt , memoria teneant , exci- tenturque ad praeclara facinora ceriatim amulanda, ele. Ex interrogatione Olympiodori — deduxerig imagines sanctorum antebac in basilicis depingi non counsuesse. Hunc vero morem, cum passim receptus esset, eodem szculo labente Xenaias, seu Philoxenus, llierapolis profanus antistes, qui nec sacro baptismate tinctus esset, Manichazorum ini- pietati studens, primus omnium coepit impugnare. Caeterum Tridentina synodus, sess. 25, decr. 2, sapientissime sanxit, Imagines Christi et Deipara virginis et aliorum sanclorum in templis prasertim liabendas et retinendas, eisque debitum honorem et venerationem | impertiendam ; ΝΟΠ quod credatur inesse in. iis. divinitas εἰ virtus propter quas sint tolende, vel quod ab eis sit aliquid petendum, vel quod fiducia sit in imaginibus figenda , velut olim fiebat α gentibus, qua in idolis spem suam colloca- buit, sed quoniam honos qui eis exhibetur, refertur «d prototypa , que illa representant, ia ut. per aperimus et procumbimus , Christum adoremus , et sanctos, quorum ille similitudinem gerunt, venere- mur. Id quod conciliorum, presertim secunde Ni- cena synodi decretis, contra imaginum oppugnato- res est sancitum. (95) Φέρεται xal τις ἱστορία. Fertur autem hi- storia, elc. Primus scriptorum ecclesiasticorum qui exstant, imaginis Elessene meminit Eva. grius, lib. iv Hist. c. 27, ubi Procopium citat, ui epistolarum duntaxat Abgari ad Christum, et hristi ad Abgarum mentionem facit, lib. τι De bellis , c. 12. Damasceni narrationem novis com- menlis sequiores Grzci auxerunt. ln (ine capitis nonnulla denuo subjungit auctor de traditionum aucterilate, quz Basilii M., Epi- phanii , Chrysostomi , et aliorum PP. calculis fir- mantur. In secunda professione fldei quam Griecus pontifex consecrandus recitat , sensus hujus arti- culi, εί unam sanctam catholicam. et apostolicam Ecclesiam , sic redditur : Πιστεύω xal τὰς περὶ Θεοῦ xai τῶν θείων παραδόσεις τε χαὶ ἐξηγήσεις τῆς μιᾶς καθολιχῆς καὶ ἀποστολιχῆς Ἐκκλησίας. Credo traditiones et expositiones unius cutholicu et apostolice Ecclesie de Deo rebusque divinis. Tradi- Liones sacras nuper ultus est juuiur Graecus, diaconus, nomine Franciscus Prossalentes, Corcy- reus, erudito libello, quem Anglia egressus, Au stelodami edidit anno 1706, adversus suum quon- dam, cum Oxonii moraretur, magistrum, qui ad waditiones spurias amandaret, crucis cultum, eucharistice Christi praesentiz realis, transsub- stantiationis, et perpetue virginitatis beate Dei Genitricis fldem, invocationem sanctorum, aliaque ejusmodi , que utraque Ecclesia mordicus hujus- que tenuit. Decreta synodorum adversus Cyrillum ucarim owilto. 115 S. JOANNIS DAMASCENI 1176 scribens : Laudo 90s, fratres, quod per omnia mei Α ρινθίους' "Exawa δὲ ὑὁμᾶς, ἀδεΊφοὶ, ὅτι πάντα memores estis : et sicut (radidi vobis, traditiones tenetis **. CAP. XVII. De Scriptura. — Deus unus Veteris et Novi Testamenti auctor; contra Gnosticos. — Unus atque idem Deus est, quem tum Vetus, tum Novum Testamentum przdi- eant, quique in Trinitate laudatur et celebratur; cum Dominus dixerit : Non veni solvere legem, sed adimplere *^. Ipse enim salutem nostram operatus est, propter quam omnia Scriptura et mysterium omne revelata .sunt. Ac rursus : Scrutamini Scri- pluras : ipse enim testimonium perhibent de me **. lemque dicente Apostolo : Multifariam | multisque modis olim Deus loquens patribus nostris ín prophe- iis : novissime diebus istis locutus est nobis in Fi- lio *'. Quocirca per Spiritum sanctum, et lex, et prophete, et evangelistze, et apostoli, et pastores, et doetores locuti sunt. Omnis igitur Scriptura divinitus. inspirata. est, ac prorsus utilis **. Quapropter optimum est, sum- meque animarum saluti conducibile, divinas Scri- pturas scrutari. Velut enim lignum plantatum secus decursus aquarum 5, sic et anima divinis Scriptu- ris irrigata saginatur, fructumque maturum, hoc est reetain fidem, profert, ac perpetuo virentibus foliis, id est, Deo acceptis actionibus, exornatur. Hoc siquidem afferunt Scripturz sancta, ut et ad bonas actiones, et ad puram contemplationem nos C eomponant. In eis namque, tum cohortationem ad omnem virtutem, tum ab omni vitio dissuasionem invenire est. Quamobrem si discendi studiosi fue- rimus, multam nobis eruditionem comparabimus : diligentia siquidem, et labore, largientisque Dei 'beneficio, quidvis conflcitur.. Nam qui petit, acci- pit ; et quí quarit, invenit : et pulsanti aperietur 39, eulsemus igitar ad pulcherrimum illud pomarium Scripturarum ; illud, inquam, 983. mire fragrans, suave, elegantissimum, quod spiritualiuin divina- rumque avium omnigenis garritibus aures nostras circeumsonet, cor nostrum tangat, ac tum moerore * 1] Cor. n, 2. ** Matth. v, 17. ** ibid. 59. f* Luc. xi, 10. 7 Hebr. 1, 4. pov péurno0s , xal καθὼς παρέδωκα ὑμῖν, τὰς παραδόσεις xaréxere *. ' ΚΕΦΑΛ. IZ' [t]. Περὶ l'pagne *. . Εἷς ἐστιν ὁ θεὸς 5, ὑπό τε Παλαῖας Διαθήχης xat Καινῆς χηρυττόµενος, ὁ ἓν Τριάδι ὑμνδύμενός τε χαὶ δοξαξόµενος, τοῦ Κυρίου φῄσαντος * Οὖκ ἠᾖ.ϊθον καταλῦσαι τὸν νόµο», ἆ-λὰ πηρῶσαι. Αὐτὸς γὰρ τὴν ἡμῶν σωτηρίαν εἰργάσατο, ὑπὲρ ἧς πᾶσα Γραφὴ xai ἃπαν µυστήριον. Καὶ πάλιν Ἐρευναᾶτε τὰς Γραφάς ' αὗται γὰρ μαρτυροῦσι περὶ ἑμοῦ. Καὶ τοῦ Αποστόλου εἰπόντος ΠολΔυμερῶς xol πο. Δυτρόπως πἀ.αι ὁ θεὸς «ἰα.ήσας τοῖς πατράσιν ἡμῶν ἐν τοῖς προφήταις, ἐπ᾽ ἑσχάτων τῶν ἡμε- B pàv τούτων ἐλάλησεν ἡμῖν ἐν Υἱῷ. Auk Πνεύ- µατος τοίνυν ἁγίου, ὅ τε νόµος xaY οἱ προφῆται, εὐαγγελισταὶ, xal ἁπόστολοι, χαὶ ποιμένες ἑλάλησαν xat διδάσχαλοι. Πᾶσα τοίνυνε Γραφἡ θεόπγευστος, Τάντως xal ὠφέ-ιμος. ὌὭστε χάλλιστον xal ΨΦνχωφελέστατον ἑρευνᾷν τὰς θείας Γραφάς. Ὥσπερ γὰρ δένδρον παρὰ τὰς διεξόδους τῶν ὑδάτων πεφυτευμένον, οὕτω xal ἡ doy τῇ θείᾳ ἁρδευομένη Γραφῇ, πιαίνεται , xai χαρπὸν ὥριμον δίδωσι, πίστιν ὀρθόδοξον, καὶ ἀει- θαλέσι τοῖς φύλλοις, ταῖς θεαρέστοις qn, ὡραῖζεται πράξεσι ' πρός τε γὰρ πρᾶξιν ἑνάρετον, xat θεωρίαν ἀθόλωτον, ix τῶν ἁγίων Τραφῶν ῥυθμιζόμεθα. Πάσης γὰρ ἀρετῆς παράκλησιν, xai xaxlaz ἁπάσης ἀποτροπὴν ἐν ταύταις εὑρίσχομεν. Ἐὰν οὖν ὤμεν φιλομαθεῖς, ἑσόμεθα χαὶ πολυμαθεῖς ' ἔπιμελείᾳ Y&p, xai πὀνῳ, καὶ τῇ τοῦ διδόντος Θεοῦ χάριτι, χατορθοῦνται ἅπαντα. 'O γὰρ αἰτῶν «ἑαμθάνει, xal ὁ ζητῶν εὑρίσχει, xul κρούοντι ἀνοιγήσεται. Κρούσωμεν τοίνυν εἰς τὸν κάλλιστον παράδεισον τῶν Γραφῶν, τὸν εὐώδη, τὸν γλυχύτατον, τὸν ὡραιό- τατον, τὸν παντοίοις τῶν νοερῶν θεοφόρων ὀρνέων κελαδήµασι περιηχοῦντα ἡμῶν τὰ (xa, τὸν ἁπτό- µενον ἡμῶν τῆς καρδίας, χαὶ λυπουµένην μὲν πα- ραχαλόῦντα, θυμουμένην δὲ χατευνάξοντα, xaX χαρᾶς ἀῑδίου ἐμπιπλῶντα ' τὸν ἐπιθιθάξοντα ἡμῶν τὴν 3$ [1 Tim. 11), 16. ** Peal. 1, 3. VARUE LECTIONES. ' : (fn Regiis codd. 1986 et 2928, necnon in veteri translatione, quaedam in (πα capitis hujus subji- ciuntur, que omittenda non censui, tametsi Damasceni non sint, sed Andrex Cretensis, ᾿Ανδρέου Kontécoc, ut. fldem facit R. cod. 1968 : ᾿Ανελάδομεν. (R. 2928 παρελάδομεν) Λουκᾶν τὸν ἁπόστο- lov xal εὐαγγελιστὴν ἐζωγραφηκέναι τὸν Κύριον καὶ τὴν αὐτοῦ pntépa, ὧν τὰς εἰκόνας ἔχειν τὴν Ῥωμαίων διαφηµίζουσι πόλιν. Ἐν δὲ τοῖς Ἱεροσολύμοις ἐπ᾽ ἀκριθείας χεῖνται ΄ ἐπεὶ καὶ Ἰώσηππος ὁ Ἰον- δαῖος, ὣς τινές φασι͵ xat! ἑχείνην τὴν ἰδέαν ἣν iv Ἱεροσολύμοις ἔχουσιν, ἣν καὶ Ῥωμαίαν χαλοῦσε, τὸν αὐτὸν ἱστορεῖ τρόπον ὁραθῆναι τὸν Κύριον, σύνοφρυν, εὐόφθαλμον, μάκροψιν, ἐπιχυφῆ, καὶ εὐήλιχα" ὅτε δὲ δηλαδη φαινόµενος ἄνθρωπος, ἀνθρώποις συνανεστρέφετο. Vetus hujus assumenti translatio haec est : Ác- cepimus Lucam apostolum et evangelistam pinzisse Dominum et matrem ejus, quorum ferunt imagines habere Romanorum civitatem famosam. In Hierosolymis autem cum diligentia exsistunt, quia εἰ Josephus Judarus, ut quidam aiunt, secundum illam speciem, quam in Hierosolymis habebat, quam εἰ Romanam vocant, eo- dem modo historia tradit, Dominum syno[ryn, id est juncta supercilia habentem ; evo[thalamon, ἰά est bene oculatum ; macropsin, id est longum vultum habentem ; epicyphea, id est adclivem; evilica, id est pulckre stature, cum scilicet apparens homo, cum hominibus conversatus est. * Abest hoc caput in Reg. 3547. υ Reg. 4, Colb. 4 Εἷς ἐστι Θεός. Multi. codd. τοιγαροῦν. 4 Decst xet in cod. S. Hil. Colbertinis et Regiis multis : nec reddidit vetus interpr. 1171 DE FIDE ORTHODOXA LIB. IV. 418 διάνοιαν ἐπὶ τὰ χρυσαυγῆ µετάφρενα τῆς θείας περι- A confectum demulceat, tum ira percitam obleniat στερᾶς, xal ὑπέρλαμπρα, xal ταῖς φανωτάταις αὑτῆς πτέρυξι πρὸς τὸν μονογενῆ Υἱὸν καὶ κληρονόμον τοῦ φυτουργοῦ τοῦ νοητοῦ ἀμπελῶνος ἀνάχοντα , xal δι) αὐτοῦ τῷ Πατρὶ τῶν φώτων προσάγοντα". ἀλλὰ μὴ παρέργως κρούσωμεν, προθύμως δὲ μᾶλλον, xal ἐπιμόνως μῇ ἐχχαχήσωμεν κχρούοντες. Οὕτω γὰρ ἡμῖν ἀνοιγῆσεται. Ἐὰν ἀναγνῶμεν ἅπαξ, xal δις, καὶ uh διαγνῶμεν ἃ ἀναγινώσχομεν , μὴ ἐχ- χαχκήσωμεν ἀλλ ἐπιμείνωμεν, ἁδολεσχήσωμεν, ἐρωτήσωμεν ' ᾿Ἐπερώτησον γὰρ, qnoi, τὸν πα- τέρα σου, xal ἀναγγελεῖ σοι τοὺς πρεσθυτέ- ρους σου 9, xal ἑροῦσί σοι. Ob γὰρ πάντων fj γνῶσις. ᾿Αρυσώμεθα Ex τῆς τοῦ παραδείσου πηγῆς ἀξνναα χαὶ χκαθαρώτατα νάµατα, ἀλλόμενα εἰς ζωὴν seeterna illud letitia implens ; quod mentem nostram in dorsum auro rutilans lucidissimumque columbze imponat *!, cujus fulgentissimis pennis ad unigeni- tum Filium hzredeuque agricolz vinez illius in- telligibilis subvehatur **, et ad Patrem luminum ?* ejus opera adducatur. Ceterum haud negligenter pulsandum nobis est, sed alacri constantique animo, ne pulsando tandem fatigemur. Sic enim demum nobis aperietur. Si semel atque iterum legerimus, nec qua & nobis lecta erunt, intelligamus, ne ani- mis concidamus : sed persistamus, meditemur, et interrogemus. Ait enim : Interroga patrem tuun, εἰ annuntiabit tibi ; majores tuos, et dicent tibi 59. Non enim omnium est scientia **. Ex hujus borti αἰώνιον. Ἐντρυφήσωμεν, ἁπλήστως κατατρυφήσω- B fonte perennes ac purissimos latices salientes in μεν * τὴν γὰρ χάριν ἁδάπανον κέχτηνται. El δέ τι xaY παρὰ τῶν ἔξωθεν χρήσιμον καρπώσασθαι δυνη- θείηµεν, οὗ τῶν ἀπηγορευμένων ἐστί ' γενώµεθα δόχιµοι τραπεξίται, τὸ μὲν γνήσιο xal χαθαρὸὺν χρυσίον σωρεύοντες, τὸ δὲ χίόδηλον παραιτούµενοι. Λάθωμεν λόγους χαλλίστους, θεοὺς δὲ γελοίους, xal μύθους ἀλλοτρίους τοῖς χυσὶν ἀποῤῥίψωμεν ' πλεί- στην γὰρ ἐξ αὐτῶν χατ αὐτῶν ἰσχὺν κτήῄσασθαι δυνηθείηµεν. Ἱστέον δὲ (96) ὡς εἴκοσι καὶ δύο βίθλοι clot τῆς Παλαιᾶς Διαθήχης, κατὰ τὰ στοιχεῖα τῆς Ἑθραΐδος qur. Εἴχοσι δύο γὰρ στοιχεῖα ἔχουσιν, ἐξ ὧν πέντε διπλοῦνται, ὡς γίνέσθαι αὐτὰ εἴχοσι ἑπτά * διπλοῦν Y&p ἐστι τὸ Χάφ, καὶ τὸ Μὲμ, χαὶ τὸ Νοῦ», xoi τὸ !! Psal. Lxvit, 148. 3 Matth. xxi, 58. . 14. 33 Jac, 1, 1]. ?* Deut. xxxit, f. 1v, 14. " Cyrill. Hieros. cat. 4. Epiphan. De pond. et mens. vitam zternam hauriamus **. Hic, in inexplebili quadam voluptate ac oblectatione versemur. Ejus- modi enim est Scripturarum gratia, ut exhauriri nequeat. Quinimo si quid utilitatis ex externis auctoribus decerpere possimus, quominus id facia- mus nihil vetat; dummodo probi nummularii si- mus, verum ac purum aurum aggerantes, adulte- rinum vero repudiantes. Qua bene ornateque dicia sunt, οἷο suscipianius, ut ridicula numina, absur- dasque fabulas, canibus projiciamus : ex ipsis enim adversus ipsos roboris plurimum licebit adipisci. Librorum Veteris Testamenti numerus. — Scien- dum *' porro est, viginti duos libros esse Veteris Testamenti, totidem nempe quot Hebraicz lingue elementa sunt. Hebrzis enim duo et viginti ele- menta sunt; ex quibus quinque duplicanlur : 39 | Cor. virt, Ἱ. ** Joan. VARLE LECTIONES. ε Regii 4, Colb. 1 et cod. S. Hil. σου γνώσει. Regius alter σου καὶ γνώσει. Vetus interpr. in cognitio- - nem. Colb. alter καὶ ἐροῦσί σοι ἐν γνώσει, NOT E. (90) Ἱστέον δέ. Sciendum porro est viginti duos, etc. Canonem hunc veteris instrumenti No- ster accipit ex Epiphanii libro De pond. et mens. nec valde discrepat ab eo quem Melito Sardensis s:eculo secundo Ecclesi? ex ore Christianorumquo- rumdam Pakestinorum scripsit, quique adeo solis voluminibus constat, que Hebreorum canon coim- plectitur. Hinc est, quod veteres nonnulli, przsser- tim synodus Laodicena, libros Tobice, Judith, Sa- pieni et Ecclesiastici, primumque et secundum lachabzorum omiserunt, tametsi Patribus solemne esset ex his, ut ex aliis, testimonia legere ad fidem firmandam adversus hzreticos. Quamobrem syno- dus quinisexta, omnisque deinceps Orientalis Ec- clesia Carthaginensem admisit, quo omnes isti libri, ceu Scripture sacrz, nullo discrimine recipi jubentur. Unde synodus Bethleemitica libros istos qui in canone Laodiceno, cujus auctoritatem Cy- jillus Lucaris prztexuerat, desiderantur, caeteris addendos censet, pag. 389, et inscite et maligne, θε - λοχαχούργως, a nefando Cyrillo ἀποχρύφους, apo- cryphos, nominalos declarat. Cui sanctioni Diony- sius CP. cum aliis episcopis bene multis et presby- teris suffragatus est in responsione ad artieulos Calvinistarum anno 1612 (a). Nec certe auctor synopsis Scripturz, quz Athanasii nomen przfert, nec Nicephorus CP. libros istos ad apocryphos re- legarunt, sed ad eos, quorum auctoritati aliqui detraherent, τὰ ἀντιλεγόμενα. Ad Epiplianium quod attinet, hoc unum ille sibi proposuerat, ut Hebrzo- rum canonem, non Christianorum, daret. Unde subjungit, Sapientiam Salomonis, et Ecclesiasti- cum, tametsi alioqui eximii sunt et utiles, cum celeris non numerari, et idcirco neque in Aron, seu arca testamenti reposilos esse, οὐδὲ &v τῷ ἀρὼν ἀνετέθησαν, τουτέστιν ἐν τῇ τῆς διαθήχης xt- 6ωτῷ. Ubi voce Aron. armarium significatur quod est in synagogis Judeorum, et hodieque ΤΝ Aron appellatur, ipso vocabulo quo arca federis olim designabatur. llujus armarii Tertullianus meminit lib. De cult. femin. inquo librum Enoch non esse sacrum probat, quod mec im armarium Judaicum adwutttatu. (a) Hzc iterum ad examen revocavit Lequienus in Praefatione generali, num. XX. ΄ 1119 8. JOANNIS DAMASCENI 180 adeoque septem et viginti. sunt. Duplex enim est A Πὲ f, καὶ τὸ Σαδί. Διὸ xaY αἱ βίδλοι χατὰ τοῦτον littera Caph, et Mem, et Nun, et Pe, ct Sade. Quo flt ut libri quoque eodem modo, duo quidem et viginti numerentur, cs<erum septem οἱ vi- ginti reperiantur; quoniam scilicet quinque du- plices sunt. Nam liber Ruth cum libro Judicum jungitur, unusque lHlebrzis liber censetur. Primus item et secundus Regnorum, unus liber est. Ter- tius itidem et quartus Regnorum, unus liber. Pri- mus quoque et secundus Paralipomenon, unus liber : ac denique yrimus et secundus Esdrz, liber unus. Ad hunc modum libri omnes in quatuor : pentateuchos, quinquernionesve 984 compingun- tur; cumque alii duo supersint, sic proinde se habent libri in canone recepti. Legales, quinque sunt, Genesis, Exodus, Leviticus, Numeri, Deute- ronomium. llic primus quinquernio est, qui lex etiain appellatur. Sequitur alterquinquernio, eorum qus γραφεῖα nuncupantur, a quibusdam vero Aa- giographa. Est autem hujusmodi : Jesus Nave, Ju- dices una cum Ruth, liber unus, Regnorum primus cum secundo, liber unus; tertius item cum quarto, liber unus. labes secundum quinquernionem. Ter- tius porro librorum quinquernio versibus constat, neinpe liber Job, Psalterium, Proverbia Salomonis, ejusdem Ecclesiastes, οἱ Cantica canticorum. Quartus quinquernio prophetarum libros com- plectitur. Duodeeim prophete, liber unus; tum Isaias, Jereinias, Ezechiel, et Daniel. His accedunt τὸν τρόπον εἴχοσι δύο μὲν ἀριθμοῦνται, εἴχοσι Exi δὲ εὑρίσχονται, διὰ τὸ πέντε EE αὐτῶν διπλοῦσθαι. Συνάπτεται γὰρ 'Ροὺθ τοῖς Κρ.ιταῖς, χαὶ ἀρ:ιθ- μεῖται παρ) Ἑθραίοις µία βίθλος: fj πρώτη xa: ἡ δευτέρα τῶν Βασιλειῶν, µία ῥίθλος- d τρίτη καὶ ἡ τετάρτη τῶν Βασιλειῶν, µία βίθλος Ἡ πρώτη χαὶ ἡ δευτέρα τῶν ἩΠαραλειπομένων, µία βίδλος᾽ ἡ πρὠτη χαὶ fj δευτέρα τοῦ Ἐσδρὰ, µία βίδλος. θὔ-ω.ς οὖν σύγχεινται αἱ βίθλοι Ev πεντατεύχοις τέτρατι, xai µένουσιν ἄλλαι δύο, ὡς εἶναι τὰς ἑνδιαθέτους βίθλους οὕτως * πέντε νομικὰς, Γένεσιν, "Εςοδον, Λενιτικὸν, Αριθμοὶ, Δευτερονόμιον. Αὕτη πρώτη πεντάτευχος, ἡ xal νοµοθεσία. Elsa ἄλλη πεντάτε»- χος, τὰ καλούμενα Τραφεῖα, παρἀ τισι δὲ ᾿Αγιό- Υραφα, ἅτινά ἐστιν οὕτως' Ἰησοῦς ὁ τοῦ Nat, Κριταὶ μετὰ τῆς Ῥοὺθ, Βασιλειῶν πρώτη μετὰ τῆς δευτέρας, βίθλος µία, ἡ τρίτη μετὰ τῆς τετάρτης, βίθλος µία, χαὶ αἱ δύο τῶν Παραλειπομένων, βίθλος µία. Αὗτη δευτέρα πεντάτευχος. Τρίτη πεντάτευχος, αἱ στιχἠρεις βίθλοι, τοῦ Ἰώδ., «5 Ῥαλτήριον, Παροι- µίαι Σολομῶντος, Εκχλησιαστὶς τοῦ αὑτοῦ, τὰ ΄Ασματα τῶν ἀσμάτων τοῦ αὐτοῦ. Τετάρτη πεντά- τευχος, Ἡ προφητιχη ' τὸ δωδεχαπρόφητον, βίθλος µία, Ἡσαῖας, Ἱερεμίας, Ἰεζεχιὴλ, Δανιᾖλ" εἶτα τοῦ Ἑσδρὰ. αἱ δύο el; µίαν συναπτόµεναι βίβλον, xai ἡ Ἐσθήρ 6, Ἡ δὲ Πανάρετος, τουτέστιν dj Eo- . ία τοῦ Σολομῶντος, χαὶ ἡ Σοφία τοῦ Ἰησοῦ, fiv ὁ πατῆρ μὲν τοῦ Σιρὰχ ἐξέθετο Ἑδραϊστὶ, Ἑλληνιστὶ uterque Esdrz, qui libro uno continentur, et ϱ δὲ ἡρμήνευσεν ὁ τούτου μὲν ἔγγονος ἸΙησοῦς, τοῦ Esther. Panaretus autem (q. d. omnium virtutum promptuarium) id est Sapientia Salomonis, et Sa- δὲ Σιρὰχ υἱός ἑνάρετοι μὲν xai καλαὶ, àAX οὖχ ἀριθμοῦνται, οὐδὲ ἔχειντο ἓν τῇ χιδωτῷ. pientia Jesu, quam a Sirach patre Hebraice editam, ipsius nepos Jesus, ac Sirach filius, Grece postea transtulit. lli quamvis alioqui preclari et. elegantes libri sint, non tamen illis aliis annume- Yantur, neque in arca positi erant. Libi Novi Testamenti. — Jam vero Novi Testa- menti libri isti sunt : quatuor Evangelia, nempe secundum Mattheum, Marcum, Lucain, Joannem ; Acta apostolorum, auctore Luca evangelista ; septem catholice Epistol:e, una Jacobi, du:e Petri, tres Joannis, Jud: una; Pauli apostoli Epistolz quatuordecim ; Joannis evangelistze Apocalypsis ; Canones denique sanctorum apostolorum per Cle- mentem concinnati, Τῆς δὲ Νέας Διαθήχης, Εὐαγγέλια τέσσαρα ' 55 χατὰ Ματβαῖον, τὸ χατὰ Mápxov, τὸ χατὰ Λουχᾶν, τὸ χατὰ Ἰωάννην * Πράξεις τῶν ἁγίὼν ἁποστόλων διὰ Λουχᾶ τοῦ εὐαγγελιστοῦ * χαθολιχαὶ ἐπιστολαὶ ἑπτά᾽ Ἰαχώθδου µία , Πέτρου δύο, Ἰωάννου τρεῖς, Ἰούδα µία. Παύλου ἁποστόλου Ἐπιστολαὶ δεχατέσ- cape" ᾽Αποχάλυψις Ἰωάννου εὐαγγελιστοῦ * Κανόνες τῶν ἁγίων ἁποστόλων (97) διὰ Κλήμεντος b. VARIE LECTIONES, f Multi codices Regii ac Colb. ct. 8 |n Reg. 2428 xa ἡ ἸΙουδιθ, xai fj ἘἜσθήρ. Sic quoque in ota cod. S. Hil. sed libri Judith, gon meminit Epiphanius, nec textus Auctoris eum exigit. bh R. 9428 xal ἔπι- στολαὶ δύο διὰ Κλήμεντος, sed interpolatum varie huncce codicem esse monuimus. NOTAE. (97) Κανόνες τῶν ἁποστόλων. Canones denique D tpostolorum. Horum canonum auctoritas adstructa fuerat can. 2 Trullano. At viris criticze artis in- curiosis satis erat prfixum cauonibus , qui magni dudum in Oriente ponderis erant, apostolorum nomen : cum tamen nihil aliud essent nisi prisce Orientalium. discipline precipua capita, quorum wuctores genuini ignorabantur. Jam dixi, eorum quosdani conditos esse post exortam hzresim Ano- weorum. Beveregius Collectionem primam isto- rum canonum a Clemente , non. Romano, sed Alexandrino factam, quem Eusebius, lib. vi Hisi. c. 295; De script. eccl. et Photius, cod. 111 : Περὶ χανόνων ἐχχκλησιαστιχῶν, De canonibus ecclesiasticis, volumen edidisse testentur. Sed ex horum aucto- rum inspectione manifestum fit, eos non de liac Collectione canonum loqui, sed de libro, in quo adductis canonibus, seu regulis ecclesiasticis, illos impugnabat, qui Judaicis legibus et institutis aditerescerent. 1181 ΚΕΦΑΛ. In! [A7]. Περὶ tov ἐπὶ Χριστοῦ Ιεγομένων. Tiv ἐπὶ Χριστοῦ λεγομένων ερόποι γενιχοί clot τἐσσαρες ' τὰ μὲν γὰρ xol πρὺ τῆς ἑνα.θρωπῄσεως ἀρμόσει αὐτῷ, τὰ δὲ Ev τῇ ἑνώσει, τὰ δὲ μετὰ τὴν ἔνωσιν, τὰ δὲ μετὰ τὴν ἀνάστασιν. Καὶ τῶν mpb τῆς ἐνανθρωπήσεως μὲν τρόποι εἰσὶν ££ τὰ μὲν γὰρ αὖ- τῶν, τὸ συναφὲς τῆς φύσεως, xal «b πρὸς τὸν Πατέρα ὁμοούσιον δηλοῖ ὡς τό" Ἐγὼ καὶ ὁ Πατὴρ &v £c uev: καὶ τό’ Ὁ ἑωρακὼς ἐμὲ ἑώραχε τὸν Πατέρα * καὶ τό’ Ὃς év µορφῇ θεοῦ ὑπάρχων, καὶ τὰ τοιαῦτα * τὰ 0i, τὸ τἐλεἰον τῆς ὑποστάσεως, ὡς τό - Υἱὸς τοῦ Θεοῦ, xal χαρακτὴρ τῆς ὑποστάσεως αὐτοῦ ' καὶ 16 * ΜεγάΛης BovAnc "ArreAoc, θαυμαστὸς, σύμ- θουνίος, καὶ τὰ ὅμοια. Τὰ δὲ τν kv ἀλλήλαις τῶν ὑποστάσεων περιχώρη- σιν, ὡς τό. "Ev ἐν τῷ Πατρὶ, καὶ à Πατὴρ ἐν ἐμοί " καὶ τὴν ἀνεχφοίτητον ἵδρυσιν, ὡς ὁ Λόγος, xal σοφία, xat δύναµις, χαὶ ἀπαύγασμα. "O τε γὰρ Λόγος v τῷ νῷ Λόγον δέ φηµι xbv οὐσιώδη * xal Ἡ σοφία ὁμοίως, καὶ ἐν τῷ δυναµένῳ ἡ δύναμις, ἐν τῷ φωτὶ τὸ ἀπαύγασμα, ἀνεχφοιτήτως ἵδρυται, ἐξ αὐτῶν πηγαζόµενα. Τὰ δὲ, ὡς ἐξ αἰτίου τοῦ Πατρὸς, ὡς τό Ὁ Πατήρ µου μείζων» μού ἐστυ ' ἓξ αὐτοῦ γὰρ ἔχει τό τε εἶναι χαὶ πάντα ὅσα ἔχει" τὸ μὲν εἶναι γεννητῶς, DE ΕΙΡΕ ORTHODOXA LIB. Iv. 1182 CAP, XVIII. De his qua de Christo dicuntur. Quadruplex praedicationis de Christo genus. Ante Incarnationem septuplex. — Eorum quz de Christo dicuntur, quadruplex, ut in genere dicam, est modus. Quxdam enim ei ante humanitatem assum- ptam conveniunt ; quxedam in ipsa unione; quaedam post unionem ; quzdam postremo post resurrectio- nem. Atque eorum quix humanitatis assumptione anteriora sunt, sex sunt modi. Alia enim nature conjunctionem el consubstantialitatem cum Patre declarant, ut : Ego εἰ Pater unum sumus **; et illud : Qui videt me, videt et Patrem **; necnon : Cum in forma : Dei esset **; cateraque id genus. Alia perfectionem indicant, veluti, Filius Dei *' ; el figura substantie ejus ** ; et illud, Magni consilii Angelus, admirabilis, consiliarius *, et similia. Alia mutuam personarum circumincessionem, ul illud : Ego in Patre, et Pater in me est * ; nec non 985 (üxamque et insolubilem alterius in altera hasionem , v. g., Verbum, et sapientia, et poten- tia, et splendor. Nam et verbui in mente (ver- bum autem substantivum intelligo) iteinque sapien- tia in sapiente, potentia quoque in potente, et in luce splendor, citra ullum excessum fixa sunt, ex illis profluentia **. Alia ita efferuntur, tanquam de eo qui Patrem auctorem agnoscat, ut illud : Pater major me est **. Àb ipso quippe habet tum quod est, tum ea otn- καὶ οὗ δημιουργητικῶς * ὡς τό. Εγὼ ἐκ τοῦ Πα- ( nia qui habet "'* Quod est, inquam, per genera- τρὸς ἐξη.ῖθον xal fixo. Káqe (9 διὰ τὸν Πατέρα. Πάντα δὲ ὅσα ἔχει, οὗ μεταδοτικῶς, οὔτε διδαχτικῶς, ἁλλ᾽ ὡς ἐξ αἰτίου ’ ὡς τό" Οὐ δύναται ó Ylóc ποιεῖν dg' ἑαυτοῦ οὐδὲν, ἐὰν µή τι β.1έπῃ τὸν Πατέρα οὕτως ποιοῦντα. El μὴ vxp ὁ Πατήρ ἐστιν, οὐδὲ ὁ Υἱός. "Ex τοῦ Πατρὸς γὰρ ὁ Yibe, καὶ ἓν τῷ Πατρὶ, καὶ ἅμα τῷ Πατρὶ, xal οὐ μετὰ i τὸν Πατέρα. Ὁμοίως xal ἃ ποιεῖ, ἐξ αὐτοῦ xal σὺν αὐτῷ ΄ pla Υὰρ xa ἡ αὐτή * oby ὁμοία, ἀλλ fj αὐτὴ τοῦ Πατρὸς, καὶ τοῦ Υἱοῦ, χαὶ τοῦ ἁγίου Πνεύματος θέλησις, ἓν- έργειά τε xal δύναµις. Τὰ δὲ, ὡς τῆς πατρικΏς εὐδοχίας, διὰ τῆς αὐτοῦ. ἑνεργείας πληρούμενα 1, καὶ οὐχ ὡς δι’ ὀργάνου, fi δούλου, ἀλλ) ὡς δι) οὐσιώδους xaX ἐνυποστάτου αὐτοῦ Λόχου, xaY σοφίας, xal δυνάµεως, διὰ τὸ µίαν ἐν Πατρὶ xai Υἱῷ θεωρεῖσθαι χίνησιν' ὡς τό’ Πάντα δι αὐτου ἐγένετο καὶ τό: Ἀπέστειλε τὸν λόγον αὐτοῦ. xal idcaro αὐτούς * καὶ τὸ» "Iva γνῶσιν' ὅτι σύ µε ἀπέστειλας. 56 700ῃΠ.χ, 20. *5 Joan, xiv, 40. Grxci. **Joan. xvi, 98. xi, 42. ? Joan. xiv, 9 * Joan. νι, 58. ,IQan. xv ^9 Philipp. τι, 6. Cyrill. lib. xxxiv, Thes. p. 34. ** Joan. v, 19. tionem , non per creationem ( cujus generis iliud est : Ego ez Patre exivi, εἰ venio ; et.: Ego vivo propter Patrem *. Omnia autem ea quas habei , non per concessionem , aut documentum, sed ut ex causa , velut cum ait : Non potest Filius a se [α- cere quidquam, nisi viderit Patrem iia facientem 59, Nam si Pater non est, certe nec Filius. Ex Patre enim est Filius, et in Patre, et una cum Patre , et non post Patrem. Consimili modo, ea quz facit , ex ipso, et cum ipso facit. Una enim et eadem cst ; ealem, inquam, et non sünilis, Patris et Filii et Spiritus sancti voluntas , operatio, et virtus. Alia insuper dicuntur, tanquam Patris voluntas opera illius impleatur, non ut per instrumentum aut servum , sed ut per substantivum et subsistens ipsius Verbum , sapientiam , et potentiam : propte- rea quod unus in Patre et Filio motus considera- tur. Sic illud : Omnia per ipsum facta sunt "*. Et illud: Misit Verbum suum, et sanavit eos **. Ac rursus istud : Ut cognoscant quia tu me misisti **. * [lebr. 1, 5. 9 σα. ix, 6. " Greg. Naz. orat. 36. "et. al, 5! Psal. cvi, 20. 55 Joan. * Joan, 1, 3. **Joan. viv, 98. δι Joan. 1 3. VARLE LECTIONES. i Edita χατά. | Cod. S. Hil. et alii πληρουµένης : sic. vetus interpr. completi, Faber impleti, bent plucié scilicet. In. editis deerat copula sequens, quam 1156. quidam non habent. 1185 P S. JOANNIS DAMASCENI 1184 Alia denique prophetico modo ; quorum etiam Α Τὰ δὲ προφητικῶς) xal τούτων τὰ μὲν ὡς ud. duplex genus est. Quzdam enim uti futura dicun- tur , velut : Manifeste veniet ὃν. Et illud Zachariz : Ecce Rex tuus veniet tibi 5. Et quod a Michza di- ctum est : Ecce Dominus egredietur de loco suo, et descendet , et. ascendet super excelsa terre **. Qua- dam autem, licet futura, dicuntur tamen uti prz- terita, ut : Hic Deus noster : posthac in terra visus est, et cum hominibus conversatus est ". lllud item : Dominus creavit me initiun viarum suarum ad opera sua **. Et illud : Propterea unzit te Deus, Deus tuus, oleo lgtitie pre consortibus tuis "* : et similia. In unione triplex pra dicalionis genus. — Et qui- dem ea qua unionem antecedunt, de ipso quoque post unionem dicuntur : qux autem unionem se- B quuntur, ante-unionem non item, nisi secundum prophetiam , ut praediximus. At vero eorum , que in unione sunt, triplex est modus, Nam cum a prestantiori patte verba facimus, carnis deiflca- tionem , et in Verbum assumptionem, et super- exaltationem, czeteraque id generis dicimus, quo opes illas declaremus, quz carni ex sua cum sublimissimo Deo Verbo unione, arctissimaque conjunctione accesserunt. Cum autem ab inferiori parte, incarnationem Dei Verbi, humanitatis as- sumptionem , exinauitionem, paupertatem, et hu- miliationem dicimus. Hxc enim et similia , ob suam cum humanitate mistionem, Verbo ac Deo tri- buuntur. Denique cum de utrisque 4286 simul nobis est sermo , unionem , communionem , unctionem , naturalem intimamque cohzrentiam , conformatio- nem , ceteraque id generis vocabula usurpantur. Ob hunc igitur tertium modum przdicti duo modi dicuntur. Per unionem enim indicatur, quod utrum- que ex sua cum eo quod una secum ezsistit , com- paginatione et cireumiucessione adeptum sit. Ete- nim ** ob unionem secundum hypostasim, et caro deificata ac Deus esse facta, divinitatisque eum Verbo socia dicitur: et rursus Deus Verbum car- nem assumpsisse, et homo factus esse dicitur, crea- tura itidem , et novissimus appellatur *! : non quod duz nature in unam naturam compositam con- verse sint ( fleri enim nequit **, in una eademque Aovza, oloy* ἘἙμφανῶς Tj£et * χαὶ τὸ τοῦ Ζαχαρίου: Ἰδοὺ ὁ Βασιλεύς σου ἔρχεταί σοι. Καὶ τὸ ὑπὸι Μιχαίου εἰρημένον ' Ιδοὺ Κύριος ἑκπορεύαται ix τοῦ τόπου αὐτοῦ, xal καταθήσεται, καὶ ἀπιθήσε- ται ἐπὶ τὰ dy mAà τῆς Tc: τὰ δὲ, τὰ μέλλοντα, ὡς παρῳχηχότα, ὡς τό; Οὗτος ὁ θεὸς ἡμῶν. Μετὰ ταῦτα ἐπὶ τῆς Tüc ὤφθη, καὶ τοῖς ἀνθρώποις συνανεστράφη ' χαὶ τό. Κύριος ἔκτισέ µε ἀρχὴν τῶν ὁδῶν αὐτοῦ εἰς ἔργα αὐτοῦ. καὶ τό" Ad τοῦτο ἔχρισέ σε ὁ θεὸς, ὁ θεός σου, ἔ.αιον ἁγαὶ- Jidosuc παρὰ τοὺς µετόχους σου, xaY τὰ τοι- auta. Τὰ μὲν οὖν πρὸ τῆς ἑνώσεως, xal μετὰ τὴν ἕνωσιν ἐπ αὐτῷ λεχθῄήσεται ' τὰ δὲ μετὰ τὴν ἕνωσιν, xp) τῆς ἑνώσεως οὑδαμῶς, εἰ µήτιχε προφητιχῶς, ὡς ἔφημεν. Τῶν δὲ ἐν τῇ ἑνώσει τρόποι εἰσὶ τρεῖς. Ὅτε μὲν γὰρ Ex. τοῦ χρείττονος τὸν λόγον ποιούµεθα t, θέωσιν τῆς σαρχὸς, xal λόγωσιν, χαὶ ὑπερύφωσιν λέγομεν, xal τὰ τοιαύῦτα, τὸν προσγενόµενον τῇ σαρχὶ πλοῦτον Ex τῆς πρὸς «bv ὕψιστον Θεὺν Αόγον ἑνώσεώς τε χαὶ συμφυῖας ἑμφαίνοντες. Ὅτε δὲ ἀπὸ τοῦ ἑλάττονος, σάρχωσιν τοῦ θεοῦ Λόγου, ἐνανθρώ- πησιν, Χένωσιν, πτωχείαν, ταπείνωσιν, Φφαμέν. Ταῦτα γὰρ, xal τὰ τοιαῦτα, ἑχτῆς πρὸς τὸ ἀνθρώ- πινον χράσεως ἐπιλέγεται τῷ Λόγῳ xal ei. "Όταν δὲ ἐξ ἀμφοῖν ἃμα, Ένωσιν, χοινωνίαν, χρίσιν, συµ- φυῖαν, συµµόρφωσιν, xal τὰ τοιαῦτα φάσχοµεν. Ad τοῦτον οὖν τὸν. τρίτον τρόπον οἱ προλελεγμένοι δύ, τρόποι λέγονται. Διὰ γὰρ τῆς ἑνώσεως δηλοῦται, τί ἔσχεν ἑκάτερον Ex τῆς τοῦ συνυφεστῶτος αὐτῷ áp- μογῆς xal περιχωρῄσεως. Auk γὰρ τὴν καθ᾽ ὑπόστα- σιν ἕνωσιν ἡ σὰρξ τεθεῶσθαι λέγεται, χαὶ θεὺς Υε- νέσθαι, xal ὁμόθεος τῷ Λόγῳ χαὶ ὁ θεὸς Λόγος σαρχωθΏναι, καὶ ἄνθρωπος γενέσθαι, χαὶ χτἰσμα λέγεσθαι, χαὶ ἔσχατος χαλεῖσθαι ' οὐχ ὡς τῶν δύο φύσεων μεταθληθεισῶν εἰς µίαν φύσιν σύνθατον ἀδύνατον γὰρ iv μιᾷ φύσει ἅμα τὰ ἑναντία φυσιχὰ γενέσθαι * ἀλλ ὡς τῶν δύο φύσεων χαθ) ὑπόστασιν ἑνωθεισῶν, xat τὴν εἰς ἀλλήλας περιχώρήσιν ἁσύγ- χύτον xal ἀμετάθλητον ἐχουσῶν. Ἡ δὲ περιχώρησις οὐχ Ex τῆς σαρχὸς, ἁλλ᾽ ix τῆς θεότητος Υέγονεν; ἆμήχανον γὰρ τὴν σάρχα περιχωρῆσαι διὰ τῆς θεό- τητος * ἀλλ ἡ θεία φύσις ἅπαξ περιχωροῦσα διὰ τῆς natura proprietates naturales inter se contrarie p σαρχὸς, ἔδωχε χαὶ τῇ σαρχὶ τὴν πρὸς ταύτην ἄῤῥη- simul exsistant ), sed quia dux natyrz secundum τον περιχώρῆσιν, ἣν δὴ ἕνωσιν λέγομεν. hypostasim unit: sunt, mutuamqne inter se citra confusionem et immutationem , circeumincessionem habent. Circeumincessio autem non a carne, sed a divinitate profecta est. Neque enim fieri possit, ut caro divinitatem cireumvadal, verum divina natura semel carnem permeando, carni quoque con- tulit, ut ad se modo quodam ineffabili commearet : quod quidem nos unionem dicimus. Que cum reciprocatione dicantur. — Sciendum ἸἹστέον δὲ, ὡς ἐπὶ τοῦ πρώτου xat δευτέρου τρόπου autem est , in primo et secundo genere eorum αυ τῶν ἐν τῇ ἑνώσει, τὸ ἀνάπαλιν θεωρεῖται ' ὅτε γὰρ ὃν Psal. χωσ, 5. "Zach. 1x, 9. ** Mich. 1,3... "" Baruch 11,38. 5$ Prov. viui, 29. ** Psal. XXXXIY, 8. $' Greg. Naz. orat. 29. *'Isa. xmi, 9. ** Supra. lib. iii, cap. 3. YARL£ LECTIONES. k Reg. 2447, et Colb. Grzco-Latino ἡ γὰρ ἐχ μείζονος, f| ἀπὸ τοῦ ἐλάττονος, ἡ ἐξ ἀμφοῖν τὸν λόγον ποιούµεθα. Eadem supra lineam leguntur in Colb. 15539, et in ora Regii 9197. . 1185 DE FIDE ORTHODOXA 118. IV. 1186 περὶ τῆς σαρχὸς τὸν λόγον ποιούµεθα, θέωσιν, καὶ A in unione fiunt , reciprocationem'considerari, Nam λόγωσιν, χαὶ ὑπερύφωσιν, καὶ χρίσιν φαµέν. Απὸ μὲν — cum de carne sermonem habemus, deificationem , γὰρ τῆς θεότητος ταῦτα, περὶ δὲ τὴν σάρχα θεωρεῖται. οἱ assumptionem ad Verbum , superexaltationem- "Ὅτε | δὲ περὶ τοῦ Λόγου, χένωσιν, σάρχωσιν, ἑναν- — que et unctionem dicimus. Ilzc enim a divinitate θρώπησιν, ταπείνωσιν, xal τὰ τοιαῦτα ' ἅτινα ὡς — procifliscuntur, el circa carnem considerantur. ἔφημεν, bx τῆς σαρχὸς ἐπιλέγεται τῷ Λόγῳ τε xal — Rursus, cum de Verbo loquimur, exinanitionein , θεῷ * αὑτὸς γὰρ ταῦτα ὑπέμεινεν ἑχών. inearnationem , humanationem, bumiliationem , et similia vocabula adhibemus : quz quidem , ut diximus, carne ad Verbum ac Deum transferuntur. Ipse enim ἰδίφο sponte sustinuit. Τῶν δὲ μετὰ τὴν ἔνωδιν τρόποι εἰσὶ τρεῖς * πρῶτος Post unionem triplez genus. — Jam vero eorum ὁ τῆς θείας φύσεως δηλωτιχὸς, ὡς τὸ: "Epio ἐν τῷ quad unionem secuta sunt, tres sunt modi. Primus, Πατρὶ, καὶ ὁ Πατὴρ ἐν ἐμοί * καὶ’ Ἐγὼ xal ὁ Πα- — quo divina natura declaratur, cujusmodi est illud : τὴρ ἔν ἐσμεν' xai πάντα ὅσα mb τῆς ἀνθρωπή- Ego in Paire, et Pater in me est *. Et illud : Ego et σεως αὑτῷ ἐπιλέγεται, ταῦτα καὶ μετὰ τὴν ἕναν- — Paler unum sumus **. Ac denique omnia quz ante θρώπησιν αὐτῷ ἐπιλεχθήσεται, πλὴν τοῦ μὴ εἰληφέ- — humanitatis assumptionem de eo dicuntur, etiam ναι σάρχαν xai τὰ αὐτῆς φυσικά. post assumptam humanitatem dicentur ; uno hoc B excepto, quod nondum assumpserat carnei et carnis naturales proprietates. Δεύτερος, ὁ τῆς ἀνθρωπίνης, ὡς xó* TI μεζητεῖτε Secundus , quo natura humana insinuatur ; ut ἀποκτεῖναι, ἄνθρωπο», ὃς τὴν ἀ.ήθειαν ὑμῖν " — inillo loco : Quid me quaritis interficere, hominem AeAd.Anxa* καὶ τό. Οὕτω δεῖ ὑψωθῆναι τὸν Υἱὸν — qui veritatem loculus sum vobis ** * Et in isto : Iia τοῦ ἀνθρώπου, xai τὰ τοιαῦτα. exaltari oportet Filium hominis **, et alia hujus- modi. Τούτων δὲ τῶν ἀνθρωποπρεπῶς ἐπὶ τοῦ Σωτηρος Sextuplex. modus eorum qua de Christo humani- Χριστοῦ λεγομένων καὶ γεγραµµένων, εἴτε &v ῥήμα- — (us post unionem dicuntur. — Horum porro, quce σιν, εἴτε ἐν πρἀγµασιν, τρόποι clot £&. Τὰ μὲν γὰρ — humano more de Salvatore Christo praicantur, ac αὐτῶν xarà φύσιν οἰκονομ,κῶς mTénpaxtal τε xol — scripta sunt , sive dicta, sive gesta fuerint, sex- λέλεκται" οἷον ὁ ἐχ Παρθένου τόκος, ἡ καθ) ἡλιχίαν — tuplex est modus. Quzdan enim ex illis naturaliter αὐξησίς τε xai mpoxomi, ἡ πεῖνα, ἡ δίψα, ὁ χόπος, — ratione carnis assumptz facta dictaque sunt : velut τὸ 6áxguov, ὁ ὕπνος, ἡ τῶν ἤλων τρῆσις, ὁ θάνατος, — partus ex Virgine, atque :etatis incrementum , et xal τὰ τοιαῦτα, ὅσα φυσικὰ xal ἁδιάθλητα πάθη — profectus ; fames item , et sitis, defatigatio, lacry- ὑπάρχουσιν. Ἑν τούτοις γὰρ ἅπασι µίξις μέν ἔστι C mz, somnus, clavorum fixura , mors, aliaque si- ποὺ θείου πρὸς τὸ ἀνθρώπινον, πλὴν τοῦ σώματος milia, quz naturales et inculpatz passiones sunt ο”, ἀλπχθῶς εἶναι πιστεύεται, οὐδὲν τούτων τοῦ θείου — In his enim omnibus est divine natura cum hu- πάσχοντος, δι αὐτῶν δὲ τὴν ἡμῶν οἰχονομοῦντος σω- — mana conjunctio ; etsi corporis ea vere esse cre- τηρίαν. duntur : quippe cum divinitas nihil horum per- tulerit, sed per ea salutem nobis procurarit. Τὰ δὲ xarà προσποίησιν, olov τὸ ipoxdv: HoU 99) Quedam fingendi modo, ut cum Christus τεθεΐκατε Λάζαρον;, ὁ bmi τὴν συκΏν δρόµος, τὸ — de Lazaro querit : Ubi posuistis eum ** ? Cum ad ὑποδύεσθαι, fjyouv ὑπαναχωρεῖν' 1j rpoosvyh, 56 * — ficulneam pergit ** ; cum se subducit **, et cum Προσεποιήσωτο ποῤῥωτέρω πορεύεσθαι ᾿ τούτων — orat "1 : item cum fingit se longius ire "*. His enim γὰρ xai τῶν παραπλησίων, οὔτε ὡς θεὸς, οὔτε ὡς ο similibus, neque ut Deus, neque ut homo, opus ἄνθρωπος ἔχρῃζε, πλὴν ἀνθρωποπρεπῶς ἐσχηματί- — habebat: verum humano more hoc pretexebat, ζετο, πρὸς ὅπερ ἡ χρεία, xal τὸ λυσιτελὲς ἀπῄτει — quod necessitas atque utilitas exposcebat. Ex gr., olov τὴν προσευχὶν, διὰ τὸ δεῖξαι, ὡς οὐκ ἔστιν áv- — idcirco precabatur, ut se minime Deo adversari τίθεος, ὡς xa αἰτίαν ἑαυτοῦ τιμῶν τὸν Πατέρα” τὸ p ostenderet 13; utque. Patrem?*, velutsui causam, ἐρωτᾷν, οὐχ ἀγνοῶν, ἀλλ᾽ ἵνα δείξῃ, ὡς κατὰ ἁλῆ- — honore afficeret. Interrogabat, non quod ignarus θειάν ἐστιν ἄνθρωπος, μετὰ τοῦ elvat" Θεός τὸ — esset, sed ut se, cum eo quod Deus manebat , homi- ὑπαναχωρεῖν. ἵνα Oibásm μὴ προπετεύεσθαι pn5' — nem quoque vere esse demonstraret. Hzc denique ἑαυτοὺς προδιδόναι. ipsi causa secedendi erat, ut nos doceret pericula E temere non adire, nec nos ipsos ultro prodere. Τὰ δὲ xav' οἰχείωσιν xal ávaqopáv, ὡς τό. θεέ Quzdam rursus dicuntur, per vindicationem , et ου, θεέ iov, ἵνα τί µε ἑγκατέλιπες; καὶ τὸ relationem, ut illud : Deus meus, Deus meus, ut ** Joan. xiv, 10. ** Joan. x, 50. *5 Joan. vut, 19; vii 40. ** Joan. 11, 414. ** Supra. lib. itt, c. 2f 92, 25. ** Joan. xi, 34. ** Matth. xxi, 19... 7* Mattb, xi, 44. τι Jo . ani ανν 97 5* Greg. Naz.orat. 56. ᾖ Sup. lib, iu, c, 24. ' oan. xu, 15. "! Luc. xxiv. 27. VARLE LECTIONES. | ! Reg. 1 ὅταν, Alter ἥτι, 3 R. 2950, ex emendatione, AeAóAgxa ὑμῖν, απ Edita μεῖναι. 1187 S. JOANNIS DAMASCENI : 1196 quid me dereliquisti * ? Et: Eum qui non noverat A Τὸν μὴ γνόντα ἁμαρτίαν, ὑπὲρ ἡμῶν ἁμαρτίαν peccatum , pro nobis peccatum fecit 19. Et illud: Fa- — àxo(nc& (98): καὶ τό. Pevóperoc ὑπὲρ ἡμῶν κατ- cius pro nobis maledictum ". |tem: Ipse Filius dpa* xaX τό Αὐτὸς 0 Υἱὸς ὑποταγήσεται τῷ subJicietur εἰ, qui subjecit ipsi omnia **. Nec enin. ὑποτάξαντι αὐτῷ τὰ πάντα. Οὔτε γὰρ ὡς θεὸς, quatenus Deus, nec quatenus homo 13, a Patre ὕπ- οὔτε ὡς ἄνθρωπος, ἐγχατελείφθη ποτὲ ὑπὸ τοῦ Πα- quam derelictus fuit : nec peccatum , nec maledi- Ἅτρός' οὔτε ἁμαρτία, οὔτε χατάρα Υέγονεν, οὔτε ὑπι- ctum factus est, nec Patri subjici opus habet. *ayíjvat? χρῄξει τῷ Πατρί. Καθὸ μὲν γὰρ Oc, Etenim qua ratione Deus est, equalis est Patri, σος ἐστὶ τῷ Πατρὶ, καὶ οὐδὲ ἑναντίος, οὐδὲ ὕποτε- non autem adversarius nec subjectus : qua autem ταγµμένος” χαθὸ δὲ ἄνθρωπος, οὐδέποτε ἀνήχοος γέ- homo, nunquam Patri contumax fuit, ut ei demum — yove τοῦ γεννήτορος, ἵνα ὑποταγῆς δεηθῇ. Τὸ ἡμέ- &ubjici necesse sit. Ex quo sequitur eum, nostri — *epov τοίνυν οἰχειούμενος πρόσωπον, xai μεθ᾽ ἡμῶν assumpta persona, partes nostras suscipiendo, his τάσσων ἑαντὸν, ταῦτα ἔλεγεν. Ἡμεῖς yàp μεν oi verbis usum esse. Nos siquidem illi eramus pec- ἁμαρτίας καὶ χατάρας ἔνοχοι, ὡς ἀπειθεῖς xal παρ: tato et maledicto obnoxii, contumaces et refra- ἍΊχοοι, xal διὰ τοῦτο ἐγχαταλελειμμένοι. ctarii, eoque nomine derelicti. Quadain autem, per excogitatam mente przci- B Τὰ δὲ, διὰ τὴν κατ Enlvotav. διαίρεσιν. Ἐὰν γὰρ sionem. Nam si ea qua revera disjungi nequeunt, — «7j ἐπινοίᾳ διέλῃς τὰ τῇ ἀληθείᾳ ἀχώριστα, fico τὸ hoc est, carnem a Verbo, sejunxeris, servus di- σάρχα Ex τοῦ Λόγου, λέγεται xal δοῦλος, xat ἀγνοῶν' citur, el igiarus 59, quia servi et ignorantis na- χαὶ γὰρ τῆς δούλης xal ἀγνοούσης φύσεως ἣν, χαὶ turi erat: ac nisi caro Deo Verbo fuiaset copu- εἰ μὴ ἥνωτο τῷ Θεῷ Λόγῳ ἡ σὰρξ, δούλη fjv, xai lata, serva procul dubio et ignorans exstitisset **: ἀγνοοῦσα" ἀλλὰ διὰ τὴν πρὸς τὸν θεὸν Ρ Λόγον καθ᾽ verum ob hypostaticam cum Deo Verbo unionem ὑπόστασιν ἔνωσιν, οὔτε δούλη ἣν, οὔτε ἡγνόει. ὑὕτω ^id habuit, ut nec serva esset, nec ignara. Eadem — xal θεὺν ἑαυτοῦ 4 τὸν Πατέρα ἐχάλεσεν. de causa Patrem Deui suum voeavit. ) Quadam vero, ut se nobis manifestaret no- Τὰ δὲ, διὰ τὴν πρὸς ἡμᾶς Φανέρωαίν τε xat πἰ- stramque firmaret fidem. Velut cum ait: Pater, στωσιν, ὡς τό) Πάτερ, δόξασόν μετῇ δόξῃ, ᾗ εἴχον clar;fica me apud temetipsum , claritate quam habui, «πρὸ τοῦ κόσμον εἶναι, παρά σοι. Αὐτὸς μὲν vip priusquam mundus esset , apud te **. Etenim ipse ῥδεδοξασµένος ἣν τε xal ἐστιν, ἀλλ' ἡμῖν οὑκ ἣν ga- quidem et tunc clarificatus erat, et nunc clarifi- νερωθεῖσα, xal πιστωθεῖσα» 1 δόξα αὐτῷ. Καὶ ὁ calur : nequaquam vero nobis claritas ejus pate- (. ὑπὸ τοῦ ᾿Αποστόλου εἰρημένον ΄ ToU ὁρισθέντος (99) facta comprobataque erat. lluc enim facit quod 4b — YloU Θεοῦ àv δυγἀµει, κατὰ Πγεῦμα ἁγιωσύνης, Aposjolo dictum est : Qui definitus est Filius Dei ἐξ ἀναστάσεως vexpüv* διὰ γὰρ τῶν θαυμάτων, in. virtute, secundum Spiritum sanctificationis , ἐπ καὶ τῆς ἀναστάσεως, xai τῆς ἐπιφοιτήσεως τοῦ ἁγίου 1 Matth, xxvu, 46. "* IL Cor. v. 91. " Galat. im, 15. 7* E Cor. xv, 96. '* Greg. Naz. orst. 56. *' Greg. Nazihid. *' Supra lib. 3 cap. 94. ** Joan. xvii, 5. VARIA LECTIONES. - ο Reg. 2 Colb. 1 ὑποταγῆς. 5 Multi eod. πρὸς Θεόν. 4 Edita θεὸν τὸν Πατέρα αὐτοῦ. At legendum ut in textu posuimus, ex cod. S. Hil. et Regiis sex. Edita non habent xal πιστωθεῖσα. NOTE. . (98) 'Υπὲρ ἡμῶν ἁμαρτίαν ἐποίησε. Pro nobis — tum declaratumque fuisse, tum per copiosam effu- peccatum fecit. ld est, ὡς ἁμαρτωλὸν κατακριθῆναι D sionem Spiritus sancti in nos, tum per virtutem ἀφῆκον, inquit Chrysostomus, veluti peccatorem " miraculorum. Nam sicut ὄρος orationem significat, gondemnari sivit. AL Mebra»a vox ΠΝΟΠ peccatum et qua. rei cujusvis natura declaratur, ita et ὁρί- hostiam pro peccato significat, sicut CQu)N delictum Ἅζειν, idem erit et. declarare et definire. Hierony- el hostiam pro delicto, Deus itaque Filium suum — mus in hzc verba epist. ad Ephes. 1, 5: Qui pre- peccatum fecit, qualenus eum sibi pro peccatis — destinavit nos, etc. ait : Differentiam Greci sermonis nostris offerri voluit. Alludebat, ut reor, Apostolus προορίσας el ὁρισθέντος, Latinus sermonem explicat. ad illud psaL xix, 7: Holocaustum et warn pec; — Superior quippe sermo | ad eos refertur, qui ανίεα catum, seu hostiam pro peccato, non postulasti, tunc — non fuerunt, et. priusquam fierent, de his cogitatum dixi: Ecce venio. Cui loco similis et hic alter — est, et postea substiterunt ; inferior vero, de eo quem ]sai:e xxxv, 10: Si posuerit Qux délictum animam — nulla cogitatio, voluntas nulla precessit, sed sem- suam, sive seipsum ; ubi Vulgata habet : Si posuerit — per fuit, et. nunquam ul esset. accepit. exordium. pro peccato animam suam. Unde recte nunc de his qui cum ante non essent, po- (99) Tov ὁρισθέντος. Qui definitus est Filius Dei. — stea substiterunt, dicitur προορισθέντες. De Filio Sic auctoris sensum reddo, cum Vulcata habeat, — vero, hoc est de Domino nostro Jesu Christo im alio Qui predestinatus est. Filius Dei. Noster porro — loco scriptum est ὁρισθέντος, quia semper cum Patre Chrysostomum οἱ alios Patres Grzcos sequitur a — fuit, et nunquam eum ut esset, voluntas Patrem pre- quibus ex toto non dissentit S. Thomas. Hi voceópv- — cessit. Ex quo colligitur semper Patrem, semperque ντος, pon intellexerunt przedestinatum esse — fuisse Filium, εἰ in quibus aternitas coequoalis el, Christum ut Filius Dei fieret, sed certo monstra- eamdem esse naturam. LÀ 41189 DE FIDE ORTHODOXA LIB. IV. 1190 Πνεύματος ἐφανερώθη, καὶ ἐπιστώθη τῷ χόσμῳ, Α resurrectione mortuorum **, Siquidem per miracu- ὅτι }ἱός ἐστι τοῦ Θεοῦ. Καὶ τό Προέκοπτε σοφἰᾳ xal χάριτι». Τὰ δὲ, χατὰ τὴν τοῦ Ἰουδαίων προσώπου οἰχείω- σιν, μετὰ τῶν Ἰουδαίων ἀριθμῶν ἑαυτὸν, ὡς mph; τὴν Σαμαρεῖτίν φησιν’ 'Υμεῖς προσκυγεῖτε ὃ οὐκ οἴδατε, ἡμεῖς προσκυγ οὔμεν ὃ οἴξαμενγ, ὅτι ἡ σω- τηρία ἐκ τῶν Ιουδαίων ἑστίγ. Τρίτος τρόπος, ὁ τῆς μιᾶς ὑποστάσεως δηλωτι- κὸς, καὶ τοῦ συναμφοτέρου παραστατικός’ olov τό" Ἐγὼ ζῶ διὰ τὸν Πατέρα, καὶ ὁ τρώγων µε, xáxsi- voc ζήσεται OU ἐμέ. χαὶ τὸ’ ᾿'Υπάγω πρὸς τὸν Πατέρα, xal οὐχέτι θεωρεῖτέ µε" xal τό’ Οὐκ ἂν tóv Κύριον τῆς δόξης ἐστωύρωσαν * καὶ τὸ’ Οὐ- B δεὶς dra6£6nxev εἰς τὸν obparór, εἰ μὴ ὁ ἐκ τοῦ οὐρανοῦ καταδὰς, ὁ Ylóc τοῦ ἀνθρώπου, ὁ ὢν ér tQ οὑραγῷ, xai τὰ τοιαῦτα. Καὶ τῶν μετὰ τὴν ἀνάστασιν, τὰ μὲν εἰσὶ θεοπρε- Ti, ὡς τό Βαπτίζονγτες αὐτοὺς slc τὸ ὄνομα τοῦ Πατρὸς, καὶ τοῦ Υἱοῦ, xal τοῦ ἁγίου Πνεύματος |" ὡς θεοῦ τοῦ Υἱοῦ δηλόνοτι’ xal τό. Ιδοῦ ἐγὼ μεθ) ὑμῶν εἰμι πάσας τὰς ἡμέρας, ἕως τῆς συντε.]είας τοῦ alovoc, xai τὰ τοιαῦτα ὡς γὰρ θεὺς icu pz0' ἡμῶν" τὰ δὲ ἀνθρωποπρεπῆ, ὡς τό. Ἐκράτη- σαν αὐτοῦ τοὺς πόδας ' χαὶ τό. Κάχεῖ µε δψογ- ται, zai τὰ τοιαῦτα. Τῶν δὲ μετὰ τὴν ἀνάστασιν ἀνθρωποπρεπῶν τρό- ποι εἰσὶ διάφοροι. Τὰ μὲν γὰρ ἀληθῶς μὲν, ἀλλ᾽ οὐ κατὰ φύσιν (1), ἀλλὰ κατ οἰχονομίαν πρὸς τὸ πι- στώσασθαι, ὅτι αὐτὸ τὸ παθὺν σῶμα ἀνέστη, ὡς οἱ µώλωπες, ἡ βρῶσις, καὶ fj Ἀπόσις f) μετὰ τὴν ἀνά- στασιν. Τὰ δὲ ἀληθῶς xoà χατὰ φύσιν, ὡς τὸ µετα- ἑαΐνειν τόπους Ex τόπων ἀμόχθως, xal τὸ διὰ τῶν θυρῶν κεχλεισμένων εἰσελθεῖν. Τὰ δὲ χατὰ προσ- ποίησιν, ὡς τό Προσεποιήσατο ποῤῥωτέρω πο- «εύεσθαι. Τὰ δὲ τοῦ συναμφοτέρου, ὡς τό’ 'Ava- θαίνω πρὸς τὸν Πατέρα µου, καὶ Πατέρα ὑμῶν, καὶ Φεόν µου, xal θεὺν ἡμῶν ' καὶ só* Εἰσεεύσεται ὁ βασιεὺς τῆς δόξης ' καὶ τό. Ἐκάθισεν ἐν δε- ξιᾷ τῆς μεγαωσύγης £y τοῖς ὑγη.1οῖς ' τὰ δὲ, ὡς [50 ἡμῶν ἑαυτὸν τάττοντος, τῷ τρόπῳ τῆς χατὰ Φελὴν ἐπίνοιαν διαιρέσεως, ὡς *ó* Θεόν µου, xal «θεὸν ὑμῶν. Δεῖ οὖν τὰ μὲν ὑψηλὰ προσνέµειν τῇ θείᾳ xal κρείττουι φύσει παθῶν xal σώματος ᾿ τὰ δὲ ταπεινὰ, la, resurrectionemque, et sancti Spiritus adven- Lum , mundo declaratum est, atque per-uasum, eum Dei Filium esse **. Ac illud quoque, Proficie- bat sapientia et gratia 85. 288 Nonnulla postremo ita de eo dicuntur tan- quam Judzorum Personam acciveriL, se in eorum numerum ascribendo, ul dum Samaritans ait: Vos adoratis quod nescitis : nos adoramus quod sci- mus , guia salus ex Judaeis est 99, Tertius modus ille est, quo una hypostasis de- claratur, atque ambae simul nature ostenduntur. Cujus generis illud est : Ego vivo propter Patrem, . el qui manducat me , et ipse vivet propler me 1. Et illud : Vado ad Patrem, et jum non vibebitis me *^, Item : Dominum glorie nunquam crucifizissent **. ludque tandem : Nemo ascendit in. celum , nisi qui descendit de calo, Filius hominis qui est in α- lo ** ; aliaque similia. Eorum demum quz resurrectionem sequuntur, quzdam divinitati conveniunt, ut : Daptizantes eos in nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti **. Nam hic Filius uti Deus adhibetur. Et illud : Ecce ego vobiscum sum omnibus diebus usque ad consumma- lionem seculi ** ; aliaque hujus generis. Etenim ut Deus nobiscum est. Alia humanitati conveninnt, ut illud. Tenuerunt pedes ejus ** ; et illud : Jllic me tidebunt **; et similia. Eorum porro qua post resurrectionem humani- C tati conveniunt , varii modi sunt. Nonnulla enim vere quidem, non tamen naturali modo, sed certa dispensatione contigerunt , ut cicatrices, niandu- catio ac potio postquam revixit. Quadam autein vere el pro eo ac natura consentaneum est ; v. g. de locis in loca citra laborem migrare , ac per ja- nuà3g clausas ingredi. Quadam per, simulationem , uti, Finxit se longius ire **. Quedam rursus utri- que naturz congruunt ; ut, Ascendo ad Patrem meum el Patrem vestrum : et Deum meum et Dcum vestrum **, Et illud : Introibit Rex glorie ". ltem : Sedet in dextera. majestatis in ezcelsis 5. Quadam denique sic accipienda, tanquam in ordinem po- sirum se ascribat, per mentis przcisionem scili- cet , ut illud : Deum meum , et Deum vestrum. Cuique nalure conyrua illi tribuenda. — Quam- obrem ea qua sublimia sunt , divinz nature , om» * Rom.i1, 4. ** Chrysost. hom. 4 in Epist. ad Rom. et alii, *' Luc. n. 22. **Joan. v, 22. *' Joan, v, 58. "*Joan. xv, 10. **1 Cor. 1, 8. ** Joan. 15. "1 Matth. xxv, 19. ** ibid. 20. *'ibid, 9. v ibid. 10. **"Luc. xv, 27. ** Joan. xx, 18, *' Psal. xx. 7. ** Hebr. 1, 9. VARLE LECTIONES. 5 Reg. 1 συνέθει, aiis Reg. οἱ in Colb. ita legitur εἰς τὸ μνεύματος. t Desunt hzc in Regiis quibusdam, nec reddidit vetus. interpr. in cod. S. lil. In νοµα τοῦ Πατρὸς, xal τοῦ Υἱοῦ, ὡς Θεοῦ δηλονότι, xal τοῦ &ylou NOTE. (4) AA4' ob. κατὰ φύσι». Non tamen naturali modo. Naturam vocat corporis beati conditionem, qua [οί ut nec cibo, nec potu, quibus alatur, egeat. . 1191 S. JOANNIS DAMASGENI 1192 nique passione superiori , ae incorporez tribui ne- A τῇ ἀνθρωπίνῃ τὰ δὲ κοινά, τῷ συνθέτῳ, Ίγουν τῷ cessum est; qu» autem humilia, humane : que vero communia , composito ; hoc est , uni Christo, qui Deus et homo est. Itemque compertum habere oportet , utraque unius el ejusdem Domini nostri Jesu Christi esse. Nam quod utriusque proprium est agnoscentes , atque utraque ab uno et eodem geri perspicientes , reclam tenebimus fldem , nec erra- bimus. Ex quibus omnibus unitarum naturarum discrimen dignoscitur, quodque (ut sacratissimi Cyrilli verbis utar ** ) licet in. naturali 289 qua- litate non iden sint divinitas et humanilas, unus tamen sit Filius, et Christus, et Dominus: et πως cum sit, una quoque sit ipsius persona ; kv, Χριστῷ, ὃς ἔστι θεὸς xal ἄνθρωπος, xat εἰδέναι ἀμφότερα Évbg xal τοῦ αὑτοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ἑκάστου vip τὸ ἴδιον γινώσχοντες, χαὶ ἀμφότερα ἓξ ἑνὸς πραττόµενα βλέποντες, ὀρθῶς πι- στεύσομεν, xai οὗ πλανηθησόμεθα. Ἐξ ὧν ἁπάντων, τῶν μὲν ἑνωθεισῶν φύσεων 1) διαφορὰ Υγινώσχεταις͵ χαὶ ὅτι ph ταὺτὸν, ὥς φησιν ὁ θειότατος Κύριλλος, ἐν ποιότητι φυσιχῇ θεότης τε xal ἀνθρωπότης. Εἰς γε μὴν Υἱὸς, xal Χριστὸς, καὶ Κύριος’ xal ὡς ἑνὲς ὄντος, ἓν αὐτοῦ xal τὸ πρόσωπον, xat' οὐδένα τρό- πον διὰ τὴν ἐπίγνωσιν τῆς φυσιχῆς διαφορᾶς µερι- ζομένης τῆς xa0' ὑπόστασιν ἑνώσεως. quippe cum ex eo quod naturarum distinctio agnoscatur, nullam tamen partitionem unio secundum hypostasim admittat. CAP. XIX. Deum auctorem malorum non esse. Actionis nomine in Scriptura dicta permissio. — Scire illud attinet !, moris esse Scripture, ut Dei permissionem actionem ipsius appellet, velut cum ait Apostolus in Epistola ad Romanos: Annon habet potestatem figulus luti ex eadem massa (acere aliud quidem vas in honorem, aliud autem in con- tumeliam * ? Idcirco nimirum, quod ipse et hzc et illa facit. Solus enim ipse universorum opifex est. Haud tamen ipse vel nobilia, vel ignobilia vasa efficit, verum sua cujusque voluntas ac electio *. Atque id liquet ex his verbis, quibus idem Aposto- jus utitur Epistola ad Timotheum secunda : In maqna domo non solum sunt vasa aurea el argen- tea, sed. et lignea et fictilia : et quedam quidem in honorem, quedam autem ín contumeliam. Si quis ergo emundaverit se ab istis, erit vas in honorem sanctificatum, ei utile Domino ad omne opus bonum paratum*. Constat autem purgationem voluntate fleri. Si quis enim, inquit, emundaverit. se. Atqui consectaria conversio ex adverso respondet, quod, 8i non emundaverit, erit vas in contumeliam, inu- tile Domino, ac dignum quod confringatur. Quo- circa tum locus hic quem adduxiimus, tum | ille : Gonclusit. Deus omnes incredulitate * ; et iste : De- dit eis Deus spiritum compunctionis, oculos ut non videant, et aures ut non audiant *; hzc, inquam, omnia non ita accipienda sunt, quasi Deus hxc ipse effecerit, sed quod permiserit, tum ob arbitrii libertatem, tum quia bonum ejusmodi naturz est, p ut a vi et coactione liberum sit. 5 Epist. apologetica ad Acacium Melitinze episcopum, longe a medio. 1. *Basil. homil. Quod Deus non sit auct. malor. 5 Rom. ix, 92. * Isa. vi, 10; Rom. xt, 10 ΚΕΦΑΛ. I6' [LB'|. "Ort oix ἔστι (2) τῶν xaxov αἴτιος ὁ Θεός. ' Xphj εἰδέναι, ὅτι ἔθος τῇ θείᾳ Γραφῇ, τὴν παρα- χώρησιν τοῦ θεοῦ, ἑνέρχειαν αὐτοῦ χαλεῖν, ὣς ὅταν λέγῃ ὁ Απόστολος tv τῇ πρὸς Ῥωμαίους Ἔπκιστο- M Ἡ οὐκ Exec ἐξουσίαν Ó κεραμεὺς τοῦ snJAov ἐκ τοῦ αὐτοῦ φυράµατος ποιῆσαι, ὃ μὲν ele τι- μὴν σχεῦος, à δὲ εἰς ἀτιμίαν; Ὅτι μὲν γὰρ αὐτὸς ποιεῖ χαὶ ταῦτα χἀχεῖνα μόνος γὰρ αὑτός ἐστι τῶν ἁπάντων Δημιουργὸς, ἀλλ᾽ οὐχ αὑτὸς cipia χατα- σχευάζει, f) ἄτιμα, ἀλλ᾽ ἡ οἰχεία ἑχάστου mpoatp:- σις. Καὶ τοῦτο δῆλον, ἐξ ὧν ὁ αὐτὸς ᾽Απόστολος ἓν τῃ πρὸς Τιµόθεον δευτέρᾳ Ἐπιστολῇ φησιν. "Er μεγάϊῃ οἰκίᾳ oóx ἔστι µόνον σκεύη χρυσᾶ καὶ ἀργυρᾶ, ἁ νὰ xal ξύ.ινα καὶ ὀστράχινα, xai d μὲν εἰς τι, ἅ δὲ εἰς ἀτιμίαν. Εὰν οὖν τις éx- χαθάρῃ ἑαυτὸν ἀπὸ τούτων, ἔσται ox&voc cic τι μὴν, ἡγιασμέγον καὶ εὔχρηστον τῷ Δεσπότῃ, εἰς πᾶν ἔργον ἀγαθὸν ἠτοιμασμένον. Δτλον δὲ ὡς ἐχουσίως f) κάθαρσις γίνεται’ ἘΕὰν γὰρ τις, qnot, ἑχκαθάρῃ ἑαυτόν - 1j δὲ ἀκόλουθος ἀντιστροφ ἣ Άντι- φωνεῖ ' Ἐὰν δὲ μὴ ἐκκαθάρη, ἔσται σχεῦος εἰς ἁτι- μίαν, ἄχρηστον τῷ Δεσπότῃ, συντριθης ἄξιον. Τὸ οὖν προχείµενον ῥητὸν, xal τό’ Συνέκ.εισεν ὁ θεὺς πάντας εἰς ἀπείθειαν * χαὶ τὸ. Ἔδωκεν αὐ- τοῖς ὁ 8sóc πγεῦμα χαταγύξεως, ὀφθαΛΆμοὺς τοῦ ph β.έπειν, καὶ dra τοῦ μὴ ἀκούευ' ταῦτα πάντα, οὐχ ὡς τοῦ θεοῦ ἐνεργήσαντος ἐχληπτέον, ἀλλ) ὡς τοῦ θεοῦ παραχωρῄσαντος, διὰ τὸ αὐτεξού- σιον xal τὸ ἀθίαστον εἶναι τὸ χαλόν. ! Damasc. Dial. cont. Manich. * JE Tim. n, 20, 21. * Hom. u, VARUE .LECTIONES. * Cod. S. Hil. et Reg. 2 δείχνυται. NOTE. (2) "Οτι οὐκ ἔστι. Deun. auctorem malorum non esse. Hoc osuerunt Platonici, Guostici, et Mani- chzi, qui idcirco materiam Deo cozvam finxerunt, cujus nescio quis genius, malorum omnium esset auctor. Quorum sceleratum dogma SS. Patres ut exborruerunt, sic Dei quoque sanctitatem propu- gnarunt. Irenzus, Eusebio et Hieronymo testibus,' librum De monarchia scripsit, in. quo adversus Florinum demonstrabat Deum non esse opificem mali. De hoc argumento exstat Basilii howilia, quam in epitomen coegisse Noster videtur. Plura in libris Patrum occurrunt eodem recidentia. 1109 ΡΕ ΕΙΡΕ ORTHODOXA LIB. IV. 119i Τὴν οὖν παραχώρηχιν αὐτοῦ, ὡς ἑνέρχειαν καὶ λ Scripture ergo consuetudo est, ut Dei permis- πυίποιν αὐτοῦ λέχειν σύνηθες τῇ θείᾳ Γραφῇ: ἀλλὰ μὴν καὶ ὅτε qnot τόν Θεὺν' κτίζευ καχὰ, καὶ μὴ εἶναι ἐν αό.1ει καχίαν ἦν ὁ Κύριος οὐχ ἐποίησεν, οὗ χακῶν αἴτιον τὸν θΞὸν δείχννσιν͵ ἀλλ ἐπξιδὴ δ.σ- ἑκφατονν τὸ τῆς χαχίας ὄνομα, 620 σημαῖνον ᾿ xai ποτὲ μὲν γὰρ τὸ» τῇ φὖσε, xaxhy δηλοῖ, ὅπερ tv- αντίον ἐστι τῇ ἀρετῇ, καὶ τῇ τοῦ Θεοῦ θελήσει ' ποτὲ δὲ τὸ πρὸς thv ἡμετέραν αἴσθησιν καχὸν xal ἐπίπο- νου, Ίγουν τὰς θλίψεις xal ἐπαγωγάς. Αὗται δὲ, τῷ μὲν δοκεῖν xaxai εἶσι, ἀλγξιναὶ τυγχάνουσαι, τῇ δὲ ἀληθείᾳ, ἀγαθαί ' ἐπιστροφῆς γὰρ xa σωτηρίας ví- νονται τοῖς συνιοῦσι πρόξενοι ' ταύτας διὰ θεοῦ γί- νεσθαίΐ φησιν ἡ Γραφή. ἸἹστέον δὲ ὡς xai τούτων ἡμεῖς ἔσμεν αἴτιοι. Τῶν γὰρ ἐχουσίων xaxov τὰ ἁκούσιάς elaty ἔχγονα. Καὶ τοῦτο δὲ ἱστέον, ὅτι ἔθος τῇ Γραφῇ, τινὰ ix- δατικῶς ὀφείλοντα λέγεσθαι, αἱτιολογικῶς λέγειν * ὡς τό’ Zol µόνῳ ἤμαρτον, καὶ τὸ πογηρὸν ἐγ- ὠπιόν σου ἐποίησα, ὅπως ἂν δικαιωθῃς ἐν τοῖς Aóyotc σου, xal γιχήσῃς ἐν τῷ κχρἰγεσθαί σε. Οὺ γὰρ ὁ ἁμαρτήσας, ἵνα νιχήση ὁ θεὸς, ἥμαρτεν, οὔτε δὲ ὁ Oche ἑδεῖτο τῆς ἡμῶν ἁμαρτίας, ἵνα Ex ταύτης νιχητηςύ ἀναφανῃ. Φέρει γὰρ ἀσυγχρίτως κατὰ πάντων χαὶ μῆ ἁμαρτανόντων τὰ νιχητήρια, δη- μιουργὸς ὧν, xal ἀκατάληπτος, xal ἄκχτιστος, xal φυσικὴ» ἔχων τὴν δόξαν, xaX οὐκ ἐπίχτητον ' ἀλλ᾽ ὅτι ἡμῶν ἁμαρτανόντων, οὐκ ἅδικός ἐστιν ἑπιφέρων την ὀργήν ' xal μετανοοῦσι συγχωρῶν, νικητὴς τῆς ἡμετέρας χαχίας ἀναδείχνυται' o)x ἐπὶ τούτῳ δὲ ἡμεῖς ἁμαρτάνομεν, ἀλλ' ὅτι οὕτως ἀποδαίνει τὸ πρᾶ- γμα. Ὥσπερ, ἐὰν χάθηταί τις ἑργαζόμενος, φῖλος δέ τις ἐπιστῇ, φησὶν ὅτι "Iva μηδὲ σήµερον ἑργόσωμαι, παρεγένετο ὁ φίλος. Ὁ μὲν οὖν φίλος οὐχ ἵνα μὴ ἑργάσηται παρξγένετο, οὕτω δὲ ἀπέδη ὁσχολούμε- vog γὰρ περὶ τὴν τοῦ φίλου ἀποδοχὴν, οὖχ ἑργάζε- τα!. Λέγεται xal ταῦτα ἐχθατικὰ, ὅτι οὕτως ἆπο- θᾳίνουσι τὰ πράγματα. Οὐ θέλει δὲ ὁ θ:ὸς μόνος εἷ- να: δίχαιος, ἀλλὰ πάντας ὁμοιοῦσθαι αὐτῷ κατὰ δύ- Yay. ΚΕΦΑΛ. κ’ [LT]. "Οτι οὗ δύο dpyat. "Ότι οὗ 520 ἀρχαὶ, µία ἀγαθὴ, xal µία πονηρὰ, ἐντεῦθεν εἰσόμεθα. Ἐναντία γὰρ ἀλλῆλοις τὸ ἀγαθὸν καὶ τὸ πονηρὸν, xal ἀλλήλων φθαρτιχὰ, xal ἐν ἆλ- Ἀλλοις, σὺν ἀλλήλοις οὐχ ὑφιστάμενα. iv µἑρει τοίνυν τούτων ἕχαστον ἔσται τοῦ παντός. Καὶ πρῶ- του μὲν πξριγραφῄσονται, οὐχ ὑπὸ τοῦ παντὸς nó- vov, ἀλλὰ καὶ ὑπὸ µέρους τοῦ παντὺς τούτων Éxa- τν. sionem vocel, ac si ejus actio et opus essct. Quin ctiam cum a Deo mala creari ail", nec esse malum in. civitate quod non fecerit. Dominus ^, his verbis * Deum malorum auctorem esse minime ostendit : sed quia mali vocabulum anceps est, duplicemque significationem habet. Interdum enim id quod sua- pte natura malum est indicat, quod. quidem cum virtule ac Dei voluntate pugnat : interdum quod sensui nostro malum ac molestum est, velut affli- cliones el immissa calamitates ; at revera bona. lis enim qui sagacis animi sunt, ad conversionem et salutem conferunt. Atque harum demum Sceri- ptura Deum auctorem esse commeinorat. Sciendum autem esl, harum etiam causam in B nobis esse. Etenim ex voluntariis malis oriuntur involuntaria. Que sunt eventus, camsaliter dicuntur. — lllud item advertendum est hoc Scripture 9490 familiare esse, ut nonnulla, quz: ex eventu dici debebant, ia exprimat, tanquam causain significent!*. Cu- jus generis illud est : Tibi soli peccavi et malum coram te feci : ut justificeris in. sermonibus tuis, et vincas ciun. judicaris '*. Non enin qui peccavit, eo peccavit, ut. Deus vietoriam obtineret : nec. vero Deus peccato nostro opus habebat, ut ex illo victor appareret. Deus enim citra comparationem ullam, oinnes prorsus, atque illos etiam qui non peecant, vincit ac superat, ut qui rerum conditor sit, incom- prebensibilis, et increatus, naturalemque ac non ad- ventitiain gloriam habeat; sed quia nobis peccan- tibus, nibil injuste agit, cum infert iram; cumque poenitentibus ignoscit, vitii nostri ac nequitia victor ostenditur ; non tamen ut nos idcirco peccemus, sed quia ita contingit. Perinde ac si quis, dum ad opus sedel, superveniente amico dicat : Idcirco amicus venit, ut nibil hodie operis faciam. Atqui amicus non eo venit, ut nihil ille operis faciat, scd ita eventus tulit. Nam dum in suscipiendo hospite distrahitur, ab opere abstinet. Dicuntur autem h:zec eventitia, quoniam res ita eveniunt. Deus porro non solus ipse justus esse vult, sed et omnes quan- tum fleri potest, ad sui similitudinem acccdere. CAP. XX. Non esse duo principia. Adversus Manichgos, non esse. duo principia. — Quod non sint duo principia !'*, alterum bonum, et alteruni malum, hinc nobis perspectum flet. Pu- gnant enim inter se bonum et malum, seque mu- tuo destruunt : neque alterum in altero, aut cum altero possunt exsistere. [taque in sua quodque parte universi erunt. Ác primum quidem 5 non inodo ab ipsa universitate, sed et ab universi parte utrumque horum circumscribetur. Iss. xtv. 7. * Amos, 0. * Πο enarrat. Cürysost. peculiari tractatu, et quorum Deus malorum €23us3 sil. '* Basil. loc. cit. ** Psal. L. 6. Y Edita δυσέμφατον. edit. PATROL. GR. XCIV, 15 Athan.. Cont. gentes. VALE LECTIONES. X Emendatum legitur in. &. 9960 cipv ἀχουσίων τὰ ἑχούσια. 35 ibid, Cont. omnes heret. Y ['eest. νικητὴς in J8 1195 assignarit ? Neque enim ea amiee inter se coiisse aut foedus sanxisse inquient ; quandoquidem malum mali nomen amittet, si pacem colat, et cum bono conveniat : nec rursus. bonum boni nomen retine- bit, si cum malo necessitudinem habcat. Quod si alius quispiam est, qui utrique sedem attribuerit, ille Deus potius erit. Quin οἱ duorum alterum necesse erit, nempe ut vel se invicem tangant atque destruant : vel me- dius quispiam locus sit, ubi nec bonum, nec ma- um versetur, velut septum. quoddam ab altero alterum. dirimens. lia jam non duo, sed tria fu- : tura sunt. Horum item alterum sit oportet, nempe ul vel ^ pacem inter se colant ; quod quidem a malo alie- 5 . num. est (non chim malum est, quod pacem servat), vel inter se pugnent, quod itidem a boni natura abhorret ( nam quod pugnat, bonum perfecte non est), vel nalum quidem pugnet, bonum autem non repugnet, verum a malocorrumpatur, velin perpetuo .meerore et molestia versetur quod sane a bono alie- . num est. Perspicuum igitur 99] est unum duntaxat . esse principium ab owni malo liberum et immune. Malum boni privatio, non substantia aliqua. — At, . inquiunt, sí res ita se habet, quxnam mali origo est "5? Neque enim fleri potest, ut malum a bono origiaem traxerit. Respoudemus malum nihil aliud esse quaui privationem boni, atque ab eo quod na- ture consentaneum est, in id quod natur: repu- gnat, deflexionem. Nulla res enim suapte natura mala est. Omnia quippe quz fecit Deus, quatenus exstant, valde bona sunt!*,. Quo (it ut, dum ita manent, sicut condita fuere, valde bona sint. Λι dum sponte ab eo quod naturas consentaneum cest, sese conferunt, in malum labuntur. Atqui sic comparatum est, ut. cuncta Conditori serviant, illique obediant. Quare cum creaturarum aliqua frenum excutit, contumaxque fiL creatori suo, tum denique sui ipsa vitii auctor est. Malum enim non substantia aliqua, neque substanti:x pro- prietas est, sed "accidens; hoc est, ex eo quod nature aptissimum est, in id quod nature repu- gnat, voluntaria deflexio, sive peccatum. Peccati parens diabolus, eoluntate, non natura.— Undenam igitur peccatum? ? Liber: nimirum dia- boli voluntatis inventum est. Ergo diabolus malus ? £erte quatenus conditus est, non est malus, sed bonus. Angelus enim lucidus, ac eximie splendi- .dus ab Opiflce coniitus fuit, arbitriique libertate praeditus, utpote rationalis. Ceterum a virtute qux nature cousentanca est, sponte desciscens, in ma- !5 Dasil. !** Damasc. dial. Cont. Manich. αφ). ibid. S. JOANNIS DAMASCENI εν Deinde quiero, quisnam suam utrique regionem A hom. Deum non esse caus. 1195 Ἔνπειτα τίς ὁ «tv χώραν ἑχάστῳ ἀποτεμνόμενος *, Οὐ γὰρ ἀλλήλοις συνενεχθῆναι xal συμθιθασθτνα: φῄσουσιν ' ἐπεὶ τὸ καχὸν οὐ χαχὸν, εἰρήνην ἄγον, πρὸς τὸ ἀγαθόν τε συµθιθατόµενον, οὐδ' ἀγαθὸν, τὸ ἀγαθὸν, φιλιχῶς πρὸς τὸ χαχὺν διαχείµενον. Ei & ἕτερος, ὁ τούτων ἑκάστῳ τὴν οἰχείαν ἀφορίσας δ.1- τριθῆν, ἐχεῖνος α μᾶλλον ἔσται θεός. ᾽Ανάγχη δὲ γαὶ δυοῖν θάτερον, 3j] ἄπτεσθαι xoi φθείρειν ἀλλέλους, f| elvat. τι μέσον, ἓν ᾧ οὐδὲ aya- θὸν, οὐδὲ xaxbv ἔσται, ὥσπερ τι διάφραγμα, διεῖρ- yov ἐξ ἀλλήλων ἁμφότερι. Καὶ οὐκ ἔτι δύο, ἀλλὰ τρεῖς ἀρχαὶ ἔσονται. 'Aváyxr δὲ xal τούτων τὸ ἕτερον, 3; εἴρηνενειν, ὅπερ τὸ xaxbv οὗ δύναται τὸ γὰρ εἱἰρηνεῦον οὗ xz- χόν * f| µάχεσθαι, ὅπερ τὸ ἀγαθὸν οὗ δύναται * τὸ γὰρ µαχόμενον οὗ τελείως ἀγαθόν ' 1] τὸ μὲν καχὸν µά- χεσθα:, τὸ δὲ ἀγαθὸν μὴ ἀντιμάχεσθαι, ἀλλ᾽ ὑπὸ τοῦ καχοῦ φθείρεσθαι"' fj ἀεὶ λυπεῖσθαι, χαὶ κακοῦσθαι», ὅπερ οὐ τοῦ ἀγαθοῦ γνώρισμα’ pía τοΐνυν ἀρχὴ, πάσης χαχίας ἁπηλλαγμένη Ἁλλ) cl τοῦτο, φασὶ e, πόθεν τὸ xaxóv ; ᾽Αμήχα- yov γὰρ Ex τοῦ ἀγαθοῦ τὸ χαχὸν ἔχειν τὴν γένεσιν. Φαμὲν οὖν, ὅτι τὸ χαχὸν οὐδὲν ἕτερόν ὲστιν, εἰ μῆ στέρησις τοῦ ἀγαθοῦ, καὶ Ex τοῦ χατὰ φύσιν εἰς τὸ παρὰ φύσιν παραδροµή d: οὐδὲν γὰρ χαχὸν χατὰ φύσιν. Πάντα γὰρ ὅσα ἐποίησεν ὁ cb;, χαλὰ λίαν, χαθὸ γέγονεν ' οὕτω τοίνυν µένοντα, χαθὼς ἔχτι- σται, χαλὰ λίαν εἰσίν ' ἑχουσίως δὲ ἀνεχφοιτῶντα ix τοῦ χατὰ φύσιν, καὶ εἰς τὸ παρὰ φὺσιν ἐἑρχόυενα, εν τῷ χαχῷ γίνονται. 4ὐὑδοθάιιπί, atque ad id quod nature adversatur, Κατὰ φύσιν μὲν οὖν πάντα δοῦλα καὶ ὑπήχρα τοῦ Δημιουργοῦ. "Όταν οὖν ἐχουσίως τι τῶν κτισμάτων ἀφην,άσῃ. xai παρῄχοον τοῦ ποιῄσαντος ο αὑτὸ yt- νηται, ἓν ἑαυτῷ συνεστῄσατο τὴν χαχίαν. Καχία vào οὐχ οὐσία τίς ἐστιν, οὐδὲ οὐσίας ἰδίωμα, ἀλλὰ cup- θεθηχὸς, ἤτοι Ex τοῦ κατὰ φύσιν εἰς τὸ παρὰ oie: ἐκούσιος παρατροπὴ, ὅπερ ἐστὶν ἁμαρτία. Πόθεν οὖν f, ἁμαρτία; Τῆς αὐτεξουσίου γνώµτς D τοῦ διαθόλου εὕρημα. Καχὸς οὖν ὁ διάδολος; Καθ μὲν γέγονεν, οὗ χαχὸς, ἁλλ᾽ ἀγαθός ἄγγελος rip φωτεινὸς καὶ λαμπρότατος ὑπὸ τοῦ Δημιουργώ ἔχτιαται, αὑτεξούσιος ὡς ληγιχός ' ἐχουσίως τε τῆς κατὰ φύσιν ἀρετῆς ἀπεφοίτησε, xai bv τῷ ζόφῳψ τῆς χαχίας Yéyovs, θεοῦ μακρυνθεὶς τοῦ μόνου ἀγαθοῦ, καὶ ζωοποιοῦ , xal φωτοποιοῦ» ἓξ αὐτοῦ γὰρ πᾶν mal. ** Gen. rz, $5. VARLE LECTIONES. : Cod. S. lil. et alii quidam ἀποτεμόμενοςν melius in aliis &zovepópzvo;* sic. vetus interpr. distei- óuentem. φησὶ, unde in. veleri translatione : κτίσαντος α lteg. 4, Colb. 1. διατοιθὴν διδοὺς, ἐχεῖνος. legitur ait lereticus. 4 Mss. qu:edam παρατροπὴ, ut infra. b Colb. 1 καχουχεῖσθαι. — * Quidam todicei * Colb. 1 1197 DE FIDE ORTHODOXA LIB. IV. 198 ἀγαθὸν ἀγαθύνεται, xa καθόσον ἐξ αὐτοῦ μαχρύνε- A litige caliginem provolutus est, discedens procul x cav f γνώμη; οὗ γὰρ xóm * &v τῷ xaxip γέἐγονεν. Deo, qui solus bonus est, ac vitar et lucis parens : ος ipso enim bonitatem trahit, quidquid est bonum, ct quatenus ab ipso voluntate (non enim loco) abscedit, in malo hzret. ΚΕΦΑΛ. ΚΑ’ ΙΑ]. Y ivoc ἔνεχεγ (5) προγινώσκων ὁ θεὸς τοὺς ἆμαρ- τάνει», καὶ ut) μετανοεῖν µέ.1λοντας, ἔκτισεν. 'U θεὸς δι’ ἀγαθότητα Ex τοῦ jh ὄντος εἰς τὸ εἶναι παράγει τὰ Ὑινόμενα, xal τῶν ἑσομένων προγνώ- στης ἑστίν. El μὲν οὖν μὴ ἔμελλον ἔσεσθαι, οὐδ' ἂν καχοὶ ἔμελλον ἔσεσθαι., οὐδ' ἂν προεγινώσχοντο. Τῶν Υὰρ ὄντων αἱ γνώσεις, καὶ τῶν πάντως ἑσομένων, al προὺνώσεις. Πρῶτον γὰρ τὸ εἶναι, χαὶ τότε τὸ χα- λὸν, 7| xaxbv εἶναι. El δὲ µέλλοντας ἔσεσθαι διὰ τὴν τοῦ θ:οῦ ἀγαθότητα, τὸ χαχοὺς ἓξ οἰχείας προαιρέ- CAP. XXI. Cur Deus eos condiderit, qui peccaturi essent, nec panitentiam acturi. Malos prascitos creat. Deus, ne sua bonitas vinci videatur a malo. — Deus pro sua bonitate!*, ea quas fiunt, ex nihilo producit, prsesciusque est fu- turorum. Itaque nisi exstituri essent, ne mali qui- dem futuri essent, nec praenoscerentur. Eorum enim qua sunt, cogaitiones sunt eodemque modo, eorum quie omnino futura sunt, prenotienes, Prius enim est, ut aliquid sit : ac tum ut bonum sit, σεώς μέλλειν ἔσεσθαι, ἑχώλυσεν αὐτοὺς γενέσθαι, τὸ Ώ vel. malum. Qued si, cum propter Dei benitatem χαχὸν ἑνίχα ἂν τὴν τοῦ θεοῦ ἀγαθότητα. Ποιεῖ τοι- γαροῦν ὁ cb; ἀγαθὰ ἅπαντα & mowl* ἕχαστος δὲ ἐξ οἰχείας προαιρέσεως χαλός τε χαὶ χαχὸς γίνεται. Ei xa τοίνυν ἔφη ὁ Κύριος ὅ ΄ Συγέφερε τῷ ἀγθρώπῳ ἐχείνῳ, εἱ οὑκ ἐγενγήθη, οὗ «hv οἰχείαν χτίσιν καχίζων, ἔλεγεν, ἀλλὰ τὴν ἐξ οἰχείας προαιρέσεως καὶ ῥᾳθυμίας ἐπιγενομένην τῷ χτίσµατι αὐτοῦ χα- χίαν. Ἡ γὰρ τῆς οἰχείας γνώμης ῥᾳθυμία ἄχρηστον αὐτῷ τὴν τοῦ Δημιουργοῦ εὑεργεσίαν ἐποίησεν ᾿ ὥσπερ ἂν el τις πλοῦτον χαὶ ἀρχὴν παρὰ βασιλέως ἐγχειρισθεὶς, τυραννήσει τὸν εὐεργέτην, ὃν ἀξίως χειρωσάμενος τιµιορήσεται, εἰ µέχρι τέλους τῇ τν- ραννίδι κατίδοι τοῦτον ἑναπομένοντα. quem rex, in potestatem. redactum, merito poena afficiet proposito abduci non posse conspexerit. ΚΕΦΛΛ. KP' [LE]. Πορὶ νόµου Θεοῦ καὶ γόµου ἁμαρείας. Αγαθὸν τὸ θεῖον, xal ὑπεράγαθον, xal τὸ τούτου Θέλημα ᾽ τοῦτο γὰρ ἀγαθὸν, ὅπερ ὁ θεὸς βούλεται. ἹΝόμος δέ ἐστιν ἡ τοῦτο διδάσκουσα ἐντολὴ, ἵνα ἓν αὐτῷ μένοντας, ἓν φωτὶ ὤμεν ' ἧς ἐντολῆς fj παρά- 6χσις ἁμαρτία ἐστίν. Αὕτη δὲ διὰ τῆς τοῦ διαδόλου exstituri essent, idcirco eorum ortus inrpeditus fuisset, quod propria voluntate mali futuri erant, malurn certe 994 Dei bonitatem vinceret. Quo- circa Deus omnia qus facit, bona facit : at propris - cujusque voluntate accidit, ut bonus vel malus sit. Ergo cum diceret Dominus : Melius erat homini iMi, si natus nom. fuisset '*, nequaquam opus snum improbabat, sed malitiam illam, quam res a se coa- dita ex propria voluntate et socordia contraxerat. Nam yper voluntatis iguaviam inutile sibi cendito- tis beneficium reddiderat. Haud secus ac si quis, cum opes el. imperium a rege acceperit, eum qui dese tam bene meritus sit, tyranni more opprimat : siquidem illum a tyrsnnidis occupandse CAP. XXII De lege Dei et lege peccati. Donum est quidquid Deus vult.—Bonus cst Deus, et omni bonitate sublimior; bonaque item est ipsius voluntas. ld demum enim est bonum, quod vult Deus. Lex autem illad praceptum est, quo lioc edocemur; ut in ipse manentes, in luce verse- ** Damasc. Dialog. contra Manich. !* Morc. xiv, 21. VARLE LECTIONES. 1 R. 1 μαχρυνθῇ τις. 6 Reg. 4 διὰ τὸν Ἰούδαν. NOTAE. (3) Tíroc ἔνεχεν. Cur Deus eos conlliderit, etc. Altera ha:c est Manichzorum et Gnosticorum argu- tatio, quam Hieronymus, lib. ni Cont. Pelag. tan- quam ex Marcione, sibi proponit in hunc modum : Aut scivit Deus hominem in paradiso positum, pre - vearicaturum esse mandatum illius , aut nescivit. Si scivit, non est in culpa is qui prascientiam Dei vi- 4are non potuit ; sed. ille qui talem condidit, «ut Dei non posset scientiam devitare. Si mescivit, cui µια. scientiam tollis, aufers et divinitatem. Ita prolecto Marcion apud Tertullianum lib. zm cont. ipsum, cap. 5. ltespondet Hieronymus: Hoc genere in culpa erit, qui elegit Saul, futurum postea regem impiissi- sium; el Salvator, aut ignorantle, «ut injustitie tenebitur reus, cum in Evangelio sit locutus : « Nonne vos duodecim ego elegi apostolos, et wnus de vobis diabolus esi? » Interroga eum, cur Judam elegerit proditorem ; cui et loculos. comuiiserit, quem furem [uturum esse non. ignorabat. Vis audire rationem? Dcus presentia judicat, non futura; nec condemnat p ἐπ praescientia , quem. noverit. talem fore, qui sibi postea displiceret : sed tante bonitatis est et ineffabi- lis clementie, ut eligat eum, quem interim bonum cernit, et scit malum. futurum, dans. ei potestatem conversionis et penitentia... Nou enim ideo peccavit Adam, quia Deus hoc futurum noverat, sed prascivit Deus quasi Deus, quod. ille erat propria voluntate (acturus. Consimiles quzstiones sitíili modo Dasi- ius solvit, homil. Quod Deus non sit malorum cgu- sa, Chrysostomus quoque οἱ alii, quibus pene adjun- . xerim Moysen illum Barcepbha, cujus libri duo in Hexaemerou ab Audrea Masio primum e Syriaco in Latinum versi editique sunt, tum deinde-in Biblio. thecis PP. relati. Ast hic auctor plane Jacobita fuit, ut colligitur ex variis locis in quibus non sine laude nequissimos viros citat, Severum Antioche- "num, Xeuaiam seu Philosenum Mabugensem: sive Hierapolitanum, Jacobum Sarugensem, et alios synodi Chalcedonensis hostes. 1499 S. JOANNIS DAMASCENI 1209 mur?**. Cujus pracepu transgressio peccatum est. A προσθολΏς, xal τῆς ἡμετέρας ἁδιάστου xal ἐχουσίω Moc porro suggerente diabolo, nobisque nulla vi impressa libere suscipientibus conflatur. Atqui ipsum quoque peccatum lex appellatur **. Dei lex ac mentis nostre. Peccati tex. et qui est in carnis nostre membris. — Dei itaque lex tentem nmostrain. inscendens, eam ad se trahit, conscien- liam sostram exstimulando, quz et ipsa mentis nostre lex dicitur : quinimo maligni suggestio,- hoc est lex peccati, membra carnis inscendens, per eam nos aggreditur. Nam, quia spoute semel Dei legem infregimus, admissa nequissinii sugge- stione, ei deinceps ad nos aditum apernuinmus, qui nos ipsi peccato vendiderimus. Quo fit ut corpus nostrum prompte et facile ad illud impellatur. Quocirca ille peccati odor sensusque, qui in corpore residel, sive concupiecentia οἱ voluptas, lex in membris carnis nosira appellatur. Scripiura: locus de harum. legum pugna expositus. — Ac proinde lex quidem mentis mea, id est conscientia, condelectatur legi Dei, sive preecepto, illudque vult. At lpx peccati **, hoc est suggestio, per eam legem, qua est in membris meis, sive per corporis, atque illius animae partis qu: ratio- nis est expers, cupiditatem, propensionemque, ac motum, repugnat legi mmentis mez, ου est con- scieuliz, et captivat me (tametsi Dei legem velim cl amein, nolimque|peccatum, atque illud averser), ob commistionem nimirum, ac tum per ]zvorem mollitiemque voluptatis, tum per.corporis, et brutae illius, ut dizi, anima partis concupiscentiam, me ludificatur , adducitque 293 ut peccato serviain. AL Deus id quod impossibile erat legi, in quo infir- anabatur (lex ) per carnem, mittens Filium suum in εἰ - militudinem carnis peccati (carnem enim ille as- sumpsit, peccalum non item ), damnavit peccatum 4n carne, ut justificatio legis impleretur, in iis qui non secundum carnem ambulant, sed secundum Spi- ritum??, Nam Spiritus adjuvat infirmitatem nostram**, legique mentis nostrae, adversus ean) qua est in wembris nostris, vires praestat. lllud siquidem : Quid oremus sicut oportet, nescimus : sed ipse Spi- παρᾳδοχῆς συνίσταται. Λέγεται δὲ καὶ αὗὕτῃη νὀ- uo; (4). Ἐπιθαίνων οὖν ὁ τοῦ 8:00 νόµος τῷ νῷ ἡμῶν, ἐφέλχεται αρὸς ἑαυτὸν, χαὶ νύττει τὴν ἡμετέραν συνείδησιν. Λέγεται δὲ χαὶ ἡ ἡμετέρα συνείδησις νόμος τοῦ vob; ἡμῶν. Καὶ ἡ προσθολὴ δὲ τοῦ ποντ- ροῦ, τουτέστιν ὁ νόμος τῆς ἁμαρτίας, ἔπ.δαίνων τος pé: τῆς σαρχὸς ἢ κῶν, δι αὐτῆς ἡμῖν προσδθάλλει. "Απας γὰρ παραθᾶντες ἐχουσίως τὸν νόµον τοῦ θεοῦ, xai τὴν προσθολὴν τοῦ πονηροῦ παραδεξάµενοι, ἐδώχαμεν αὐτῇ εἴσοδον, πραθέντες ὑφ) ἑαυτῶν τῇ ἁμαρτίᾳ. "Ο0εν ἑτοίμω; ἄγεται τὸ σῶμα ἡμῶν xp»; αὐτὴν. Λέγεται οὖν xay dj ἑναποχειμένη τῷ σώματι B ἡμῶν ὀσμὴ xol αἴσθησις τῆς ἁμαρτίας, fioc ἔπιθυ- µία καὶ ἡδονὴ τοῦ σώματος, νόμος kv tot; µέλεσι τῆς σαρχὸς ἡμῶν. 'O μὲν οὖν νόµος τοῦ νοός µου, ἤτοι fj συνείδησις, συνἠήδεται τῷ νόμῳ τοῦ θεοῦ, ἤτοι τῇ ἐντολῇ, xol ταύτην θέλει. Ὁ δὲ νόμος τῆς ἁμαρτίας, τοι fj προσ- 6ολὴ δ.ὰ τοῦ νόµου τοῦ ἓν τοῖς µέλεσιν, τοι τῆς τοῦ σώματος ἐπιθυμίας, xoi ῥοπῆς, χαὶ κινήσεως, xal ἁλόγου µέρους τῆς ψυχῆς, ἀντιστρατεύεται τῷ vópuo τοῦ νοός µου, τουτέστι τῇ συνειδῄήσει, xal αἰχμαλωτί- ζει µε, xat θέλοντα τὸν τοῦ θεοῦ νόµον, xat ἀγαπῶν- τα, καὶ μὴ θέλοντα τὴν ἁμαρτίαν, χατὰ ἀνάκρασιν b* διά τε τοῦ λείου τῆς ἡδονῆς, xal τῆς τοῦ σώματος ἐπιθυμίας, xal τοῦ ἁλόγου µέρους τῆς φυχῖς, ὡς ἔφην, πλανᾷ, xal πείθει δουλεῦσαι τῇ ἁμαρτίᾳ ' ἀλλ᾽ . ὁ θεὺς τὸ ἀδύνατον toU νόµου, ἐν dp ἠσθένει ὁ νόμος διὰ τῆς capxóc, πέµγας τὸν Yiór αὑτοῦ ἐν ὁμοιώματι capxóc ἁμαρτίας ' σάρχα μὲν γὰρ ἀν- έλαθεν, ἁμαρτίαν δὲ οὐδαμῶς ^ χατόχρινε τὴν ἁμαρ- τίαν ἐν τῇ capxl, ἵνα τὸ δικαίωµα τοῦ νόµου π.2ηρωθῇ ἐν τοῖς μὴ κατὰ σάρκα xspuxatovotr, àAAá χατὰ Πνεῦμα. Τὸ γὰρ Πνγευμα συναντιλαμ- θώνεται τῇ ἀσθενείᾳ ἡμῶν, xal παρέχει δύναμιν τῷ vópup τοῦ vob, ἡμῶν, χατὰ τοῦ νόµου τοῦ kv τοῖς μέλεσιν ἡμῶν. Τὸ γὸρ, Τί προσευξόµεθα καθὸ δεῖ, οὐκ οἵδαμεν, áAA αὑτὸ cà Πνεῦμα ἐντυγχάνει ὑπὲρ ἡμῶν στεναγμοῖς ἀ.]α.1ήτοις, τουτέατι διδά- ritus postulat pro nobis gemitibus inenarrabilibus **, p σχει ἡμᾶς τί προσευξόµεθα i. Ὥστς ἀδύνατον, cl 19 Joan. 1, 7. *! Rom. vri. 22. ** ibid. 22. 33 [torn, τί, 5, 4. * jbid. 20 ** ibid. VARLE ΙΕΟΤΙΟΝΕΣ. * Cod. S. Ifil. et alii plerique áváxpratv. (i. 5451 ἀνάχλισιν. Vetus interpr. secundum anacrasin, id est, contraciionem, refusionem per. lgvitatem. voluptatis : Faber secundum. contradictionem per. suadelam voluptatis. Mens auctoris hzc est, ex conjunctione anims cum corpore, peccati legea! per ommuia membra permislam esse. i Cod. S. Ilil. multique alii προσεύξασθαι. NOTAE. (4) Λέγεται δὲ xal αὑτὴ νόμος. Alqui ipsum quo- aue lex, etc. Aliud Manicheorum commentum con- vellit, affirmantium, carnem a malo principio pro- creatam, et idcirco vocatam ad ftom. vii, 25, legem peccati. Noster vero docet legem peccati esse iui - pulsum diaboli cupiditate carnis utentis, ut nos in peccatum inducat. Chrysostomus monet Apostolum Bon dixisse, captivantem me Ampetui carnis, aut nature carnis, sed legi peccati, hoc est tyramnidi peccati. Subjungit euin secernerc peccati legem a meinbris carnis, et legem, sive naturalem, sive Mosaicam, peccato periude adversari, non carni : Non enim: carnem esse peccatum , ἀλλ Epyov θεοῦ, σφόδρα πρὸς ἀρετὴν ἐπιτήδς.ον, sed opus Dei ad sir- tutem valde idoneum. Plura requiras in homil. 13 Chrysost. in Epist. ad Romanos. 1301 5E FIDE ORTHODOXA LIB. IV μὴ δι ὑπομονῆς καὶ προσευχῆς, τὰς ἐντολὰς τοῦ Ku- Α idem est ac si dicerel, ipse nos docet quid orandum ρίου χατεργάσασθαι. KE9AA. KT" [LG]. Κατὰ Ιουδαίων i, περὶ cov Za66drov. Σάθθδατον ἡ ἑθδόμη ἡμέρα xéxrtav: δηλοῖ δὲ τὴν χατάπαυσιν. Ἐν αὑτῇ γὰρ κατέπαυσεν ὁ θεὸς ἀπὸ πάντων τῶν ἔρ]ων αὐτοῦ, ὣς φησι ἡ θεία Πραρή ΄ διδ καὶ μέχρις ἑπτὰ ὁ τῶν ἡμερῶν ἀριθμὸς προθαΐνων , πάλιν ἀναχυχλοῦται, xal ἀπὸ τῆς πρώ- της ἄρχεται. Οὗτος ὁ ἀριθμὸς τίµιος παρὰ Ἰουδαίοις, τοῦ θεοῦ προστάξαντος τιμᾶσθαι αὐτὸν, οὐχ ὡς ἔτυ- γεν, ἀλλὰἀ χαὶ μετὰ βαρυτάτων ἐπὶ τῇ παραθάσει ἐπιτιμίων. Οὐχ ἁπλῶς δὲ τοῦτο πρυσέταξεν, ἀλλὰ διά τινας μυστνκῶς τοῖς πνευματιχοῖς τε xat διορα- τιχοῖς χατανοουµένας αἰτίας. ἙὭ., ἐμὲ γοῦν γνῶναι τον ἁμαθη; ἴν &x τῶν χα- τωτέρων xal παχυτέρων ἄρξωμαι ' εἰδὼς ὁ Θθεὺς τὸ παχύ τε xal φιλόσαρχον, καὶ πρὸς τὴν ὕλην ὅλως ἀποῤῥεπὲς τοῦ Ἰσραηλίτου λαοῦ, ἅμα δὲ χαὶ τὸ ἁδιάχριτον ’ πρῶτον μὲν, Tra. ὁ δοῦος καὶ τὸ ὑπο- ζύγιον ἀναπαύσηται, ὡς γέγραπται΄ ἐπειδὴ ἀν Ἶρ δίκαιος οἰκτείρει τὰς νυχὰς ατηνῶν αὐτοῦ, ἅμα ἵνα δὲ καὶ σχολὴν ἄγοντες Ex τοῦ περὶ τὴν ὕλην περι- σπασμοῦ, πρὸς τὸν θΘεὸν συνάγωνται, Ev Ψαλμοῖς, καὶ Όμνοις, καὶ ᾠδαῖς πνευματικαῖς, xai µελέτη τῶν θείων Γραφῶν ἅπασαν τὴν ἑδδόμην ἀναλίσκοντες, xai ἐν θεῷ χαταπαύοντες. "Ove. μὲν γὰρ (5) οὐχ ἣν νόμος, 00 Γραφὴ θεόπνευστος, οὔτε τὸ Σάόδανον τῷ Θεῷ ἀφιέρωτο. "Ots δὲ fj θεόπνευστος Γραφὴ διὰ Μωῦσέως E5601, ἀφιερώθη τῷ «ip τὸ Σάδδατον, ὡς ἂν περὶ τὴν ταύτης µελέτην tv αὐτῷ ἀδολεσχήσω- σιν, οἱ tih πάντα τὸν βίον τῷ θεῷ ἀφιεροῦντες, οἱ ph πόθῳ τῷ Δεσπότῃ ὡς Πατρὶ δουλεύοντες, ἀλλ᾽ ὡς δουλοι ἀγνώμονες, χἂν μικρὸν χαὶ ἑλάχιστον µέρος τῆς ἑαυτῶν ζωῆς τῷ sp ἀποτέμωνται, xat τοῦτο φόδῳ τῶν ἐπὶ τῇ παραθάσει εὐθυνῶν xat ἐπιτιμή- σεων ' Δικαίῳ γὰρ vógoc οὐ κεῖται, d A4 ἀδίκῳ κ. Ἐπεὶ πρῶτος Μωῦσῆς τεσσαράχοντα ἡμερῶν, xal αὖθις ἑτέρων τεσσαράχοντα νηστεἰᾳ ! προσεδρεύσας 1 Gen. i1, 9. 8 ? F:xod. xu, 6; Num. xv, 55. ** Greg. Naz. orat. 44. sit. Ex quo fit, ut Dei pr:ecepta nisi per patientiam εἰ orationem iinpleri non possint. CAP. XXIII Adversus Judaos, de Sabbato Diei septimi religio. — Sabbatum dies septimus vocalus est, et requiem signilicat. Deus enim eo die, sicul ait Scriptura, requievit ab operibus suis **, ut numerus dierum ad septimum usque progres- $us, rursus iu orbem redeat, atque a primo ini- tium sumat. llic porro numerus apud Judxos in honore est : quippe quem Deus coli precepcerit, idque non defuuncLorie, sed gravissimis etiam po- nis statutis in eos, qui illud transgressi essent *". Nec vero teniere id ille imperavit : sed certis qui- B busdam rationibus adductus, quas viri spirituales, mentisque perspicacitate przediti intelligunt **. Conjectatio auctoris, cur precepta Judaeis requies Sabbati. — Quantum aufeim ego, alioquin imperi- tus, assequi possum (ut ab inferioribus ac crsssio- ribus incipiam), cum sciret Deus lIsraeliticum po- pulum pinguem esse, et carni addictum, inque res terrenas impense pronum, nec discretionis ullius, hanc legem sanxit : primum, ut servus et. jumen- tum requiescerent, sicut. scriptum cst **. Etenim justus. miseratur. animas jumentorum.— suorum * : deinde vero, ut ipsi terrenis occupationibus feriati, ad Deum se colligerent ; septimum nempe. diem in psalmis et hymnis et canticis spiritualibus, divi- narumque Seripturarum lectione totum expenden- tes, atque in. Deo: conquiescentes. Nam, quande lex non erat, nec Scriptura divinitus inspirata, ne Sabbatum quidem Deo consecratum erat. ΑΙ post- quam Scriptura divina per Moysen data est, Sab- batum quoque Deo dicatum fuit, ut ejus medita- liont vacaerent, qui totum vítze tempus Deo non impendunt, nec Domino tanquam patri toto desi- derio serviunt: sed velut ingrati servi, parvam saltem ac perexiguam vitz particulam illi imper- tirent, 99A idque poenarum et objurgationum, qua pravaricatores manent, timore: Non enim lex. . ? Deut. v, 14. ** Prov. x1, 10, VARLE LECTIONES. | Al. περὶ ααθδάτον, χατὰ Ἱουδαίων. pov. k Mss. ἀδίχοις. ! [n quibusdam bic repetitur vox ἡμε- NOTE. (5b) Ὅτε uàv ydp. Nam cum lex. non esset, etc. D et Sabbato, przterquam S$00ato sancto, quod Ma- rhs concinit auctor Synopsis Scriptura inter opera Athanasii, in Exodum. At Sabbati feriandi jussio- nem non Moyses instituit, sed a mundi exordio latam (Gen. n, 3), et peneoblitteratam instauravit. Quod argumentum longa inductione prosequi libe- ret, quippe qnod validum sit ad firmandam fldem creationis universi. At consulere brcevitati: jubeor. Prater Dominicam diem, Sabbatum etiam. solemne Orientalibus fuit, imo et Latinis plerisque, ut neus pe Mosaic legi non nihil concederctur, nec Juda ob veteres ritus penitus abolitos a. Christiana reli- g'oue deterrerentur : quamobrem can. 06 Apost. anaticna dicitur illi, qui jejunaverit d:e Dominica. gnum vocant, Idem sancitur, lib. v Const. Apost. cap. 25. Constantinus M. cdidit, ne Christiani Sab- bato et die Dominica iif vadimonium venirent. Quane uam Laodicenus, canone 90, fideles adinonet in abbatis ompino vacandum non esse, sed operan- dum : si libuerit vacent, sed non more Judaico. Roma vero certis de causis jejunabatur : quem etiam morem in.Cypro viguisse colligo ex Epiphae- nio, qui in Expositioue fldei, n. 22, lios potissimum synaxibus liabendis przestitutos dies referat, feriam secundam , quartam, sextam. οἱ Dominicam ; at Dominica sola jejunio interdici — * 120 S. JOANNIS DAMASCENT 1954 $usto posita ές», sed injusto **. Argumento est, quod A τῷ θεῷ, πάντως χαὶ τοῖς Σάδδασι διὰ νηστείας Exá- primus ipse Moyses totos quadraginta dies, rur- &áumque totidem alios jejunus assistens De» **, procul dubio ipsis quoque Sahbbatis sese macera- Dat, cum tamen lex juberet, ne quis se die Sab- Vati affligeret. Quod si boc. ante datam legem ge- stum fuisse aiunt, quid de Elia Thesbite sunt di- cturi, qui quadraginta dierum Her, semel duntaxat sumpto cibo confecit ** * Etenim ipse non jejunio solum, sed etiam itinere, in horum quadraginta dierum sabbatis sese affligeus, Sabbatum solvit : neque propterea Deus qui legem tulerat, ei suc- censuit ; quin potius iu virtutis premium, illi se in Horeb conspiciendum przbuit. Quid item de Daniele dicent ? Annon tres hebdomadas integras jejunus egit ** 7 Quid vero? Nunquid non lsraelitg B omnes infantem Sabbato circumcidunt, si quidem tunc octavum vite diem attigerit *5? Nonne ma- gnum illud jejunium, quod lege przscriptum est, si in Sabbato occurrerit, obeunt 357 Annon itidem sacerdotes οἱ Levitae in tabernaculi operis Sabba- Qum violant, nec ob id iu culpa sunt 517 Quin, si jumentum die Sabbati in. foveam prolabitur, qui : xou ἑαυτὸν, τοῦ νόµου μὴ χαχοῦν ἑαυτοὺς Kv τῇ τοῦ Σαθδάτου ἡμέρᾳ προστάσσοντος. El δὲ φαῖεν, ὅτι πρὸ τοῦ νόµου τοῦτο, τί φήσουσι περὶ τοῦ θεσθίτο Ἠλιοῦ, τεσσαράχοντα ἡμερῶν ὁδὺν ἀνύσαντος i βρώσει pid; ὑὗτος γὰρ οὗ µόνον διὰ τῆς νηστείας, ἀλλὰ xal διὰ τῆς ἑδοιπορίας kv τοῖς Σάδ6δασι τῶν τεσσαράχοντα ἡμερῶν ἑαυτὸν χαχώσας, ἕλυσε τὸ Σάθδατον ' xal οὐχ ὠργίσθη τούτῳ ὁ Gehe, ὁ τὺν νόµον δεδωχὼς, ἀλλὰ καὶ ὡς ἀρετῆς ἔπαθλον, iv Χωρὴθ ἑαυτὸν ἐνεφάνισε. Τί δὲ περὶ Δανιὴλ φῄσον- atv ; Οὐχὶ τρεῖς ἑδδομάδας διετέλεσεν ἄσιτος; Τί ἃ πᾶς Ἱσραὴλ, οὗ περιτέµνει τὸ παιδίον Ev. Σαθύάτῳ, εἰ τύχοι ὀχταήμερον; Οὐχὶ δὲ xaX τὴν μεγάλην νη- στείαν, ἣν νενοµοθέτηνται, εἰ ἓν Σαθθάτῳ χαταντί- Go: 9, νηστεύουσι; Οὐχὶ δὲ xal οἱ ἱερεῖς χαὶ οἱ Λευῖ- ται by τοῖς τῆς σχηνῆς ἔργοις βεθηλοῦσι τὸ Σά6δα- τον, xaX ἀναίτιοί εἰσιν: ᾽Αλλὰ χαὶ χτῆνος ἂν εἰς βό- θρον ἐμπέσοι ἐν Σαδύάτῳ, ὁ μὲν ἀνασπάσας, &val- τιος, ὁ δὲ παριδὼν ?, χατάχριτος. Τί δὲ πᾶς Ἱς- pah, οὐχὶ ἑπτὰ ἡμέρας τὴν τοῦ θεοῦ χιδωτὸν περι- φέροντες, τὰ Ἱεριχούντινα 9 τείχη περιῄεσαν, ἓν αἷς πάντως ἣν καὶ τὸ Σά6δατον; allud' extraxerit, criminis est insons; reus vero, qui hoe facere neglexerit 3. Num cuneti Israelite per septiduum aream Dei ferentes, Jerichuntina menia non circuiere, inter quos dies plane Sabbatum erat 9? Qui Sabbatum rite peragendum. Commutata Sab- Lati religio in melius. — Rtaque ** quemadmodum dixi, ut Deo vocaretur, et vel minima saltem vite particula ei tribueretur, nec non ut servus jumen- Q4umque requiescereut, Sabbati observatio con- sulto invecta illia fuit, qui cum parvuli adhuc et carnales eseent,. sub elementis mundi servientes *, mihil supra corpus etlitteram valerent cogitare. Cum aem venit pleuitudo temporis, misit Deus Fi- Jium suum unigenitum, hominem factum ex mu- Jiere, factum sub lege, wt eos qui sub lege erant redimeret ; «t. adopiionem filiorum reciperemus **. Quotquot enim recepimus eum, dedit nobis pote- statem filios Dei fleri **, qui in ipsum credimus. Quare non jam sumus servi, sed liberi**: non jam sub lege, sed sub gratia : non jam ex parte solum prz metu: Domino servimus ; sed ad. totum tempus ei eonsecrandum sumus obligati, adeo ut Ὡς οὖν ἔφην, σχολἠς ἕνεχα τῆς πρὸς θεὸν, ἵνα x3» σµικροτάτην ἁπόμοιραν αὐτῷ ἀπονέμωσι , xal ἄνα- παύσωνται, ὅ τε δοῦλος καὶ «b ὑποξύχιον, ἡ τοῦ Za6- θάτού τήρησις ἐπινενόητο, τοῖς νηπίοις ἔτι, xal ori τὰ στοιχεῖα τοῦ χόσµου δεδουλωµένοις, τοῖς capx:- κοῖς, xal μηδὲν ὑπὲρ τὸ σῶμα, καὶ τὸ γράμμα ἓν- νοῆσαι δνναμένοις. "Ore δὲ ᾖ1θε τὸ ««.Ξήρωμα rov χρόνου, ἑξαπέστει λεν ὁ θεὸς τὸν Υ1ὸν' αὐτοῦ τὲν µονογενῃ, Τεγόμενον ἐκ γυναικὸς ἄνθρωπον, vt νόµενον ὑπὸ νόµον, ἵνα τοὺς ὑπὸ νόµον ἔξαγο- ράσῃ, ἵνα τὴν υἱοθεσίαν ἁπολ]άδωμαν. "Όσοι γὰρ ἑλάδομεν αὐτὸν, ἔδωχεν ἡμῖν ἑξουσίαν τέχνα Oto; γενέσθαι, τοῖς πιστεύουσιν εἰς αὐτόν. ὥστε οὐχέτι ἑσμὲν δοῦλοι, ἀλλ᾽ υἱοί * οὐχέτι ὑπὸ νόµον, ἀλλ' ὑπὸ χάριν ' οὐχέτι μερικῶς τῷ Κυρίῳ δουλεύοντες Ex φόδου, ἀλλὰ πάντα τὸν χρόνον τῆς ζωῆς αὑτῷ àve- τιθέναι ὀφείλοντες, καὶ ἀεὶ τὸν δοῦλον, τὸν θυμὸν λέγω καὶ τὴν ἐπιθυμίαν, ἀπὸ τῆς ἁμαρτίας χκαταπαύον- servo illi, ire, inquam, et eupiditati, quiescere a p τες, xal τῷ Θεῷ σχολάζειν ἐπιτρέποντες" τὴν μὲν peccato, Deoque feriatum esse jubeamus ; erecta quidem perpetuo versus Deum cupiditate, armata vero eontra Dei hostes iracundia : ac jumentum item, corpus nimirum, a peccati gervitute dato otio recreemus, et ad inserviendum divinis preceptis compellamus. Hzc sunt qua spiritualis Christi lex nobis indi- 9 | Timoth. 1, 9. xxi, 3. '* Levit. xxu 97..." Matth, xxi, 5. Athan. hom. cireumc. et Sabb. 5 Josue imi, seqq. ** Joan. ;, 19. ** Galat. iv, 7. 5” Exod, xxiv, 48; xxxiv. 928. ἐπιθυμίαν ἅπασαν ἀεὶ πρὸς 8cbv ἀνατείνοντες, τὸν ὃ θυμὸν κατὰ τῶν τοῦ θεοῦ δυσμενῶν καθοπλίζοντες᾿ χαὶ τὸ ὑποζύγιον, τοι τὸ σῶμα, ὁμοίως, τὴν μὲ δουλείαν τῆς ἁμαρτίας ἀναπαύοντες, ταῖς δὲ θεία ἐντολαῖς ἐξυπηρετεῖσθαι προτρέποντες. Ταῦτα ὁ πνενματιχὸς ἡμῖν ἐντέλλεται τοῦ Χριστό * Dan. 35 LeviL * ibid. md 3» [f] Reg. xix, Ἀ. x, 9. * Epiph. lizeres. 50, n. 32. et. hzer. n. 83 ο Ath. loe. cit ** Galat. iv, 5. VARLE LECTIONES. | *» Cod. S. Ilil. et alii καταντήσῃ. 3 Cod. S. Hil, ὑπεριδών : alii multi περιδών. * Mss. fere omab ἱεριχούντεια. 1205 DE FIDE ORTHODOXA LIB. IV 1205 νήµος, Xa οἱ τοῦτον φυλάσσοντες, ὑπέρτεροι τοῦ Mto- A cit, quam, qui custodiunf, Mosaica lege superiores σαϊκοῦ νόµου γεγόνασιν. Ἑλθόντος γὰρ τοῦ τελείου, τὸ Ex µέρους χατήργηται, xal τοῦ χαλύμματος τοῦ. νόµου, Ἠτοι τοῦ χαταπετάσµατος διὰ τῆς τοῦ Σωτῇ- po; διαῤῥαγέντος σταυρώσεως, xol τοῦ Πνεύματος s oplvatz γλὠσσαις ἐχλάμφαντος, τὸ γράµµα κατήργη- ται, τὰ σωματικἁ πέπαυται, χαὶ ὁ τῆς δουλείας νόµος πεπλήρωται, xat νόµος ἐλευθερίας ἡμῖν δεδώρηται. Kat ἑορτάζομεν τὴν τελείαν τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως κατάπανσιν ᾿ φημὶ δὲ την τῆς ἀναστάσεως ἡμέραν, ἐν ᾗ ἡμᾶς ὁ Κύριος Ἰησοῦς, ὁ τῆς ζωῆς ἀρχηγὸς xal Σωτὴρ, εἰς τὴν ἐπηγγελμένην τοῖς πνευματιχῶς τῷ Oei λατρεύουσι χληρουχίαν εἰσήγαγχεν, εἰς ἣν αὐτὺς πρόδρομος ἡμῶν εἰσηλθεν, ἀναστὰς ἐκ νεκρῶν, xal ἀνοιγέντων αὐτῷ τῶν οὑρανίων πυλῶν, ἐν δεξιᾷ τοῦ Πατρὸς χεχάθιχε σωμµατικῶς, ἕνθα xal οἱ τὸν πνευ- ματιχὸν τηροῦντες νόµον εἰσελεύσονται. ἸἩμῖν τοίνυν τοῖς τῷ πνεύματι στοιχοῦσι, xal οὗ τῷ γράμµατι, πᾶσα ἡ τῶν σαρχιχῶν ἐστιν ἀπόθε- σις, xal ἡ πνευματιχὴ λατρεία, χαὶ ἡ πρὸς θεὸν συν- άφεια. Περιτομῆ μὲν γἀάρ ἐστιν dj τῆς σωματικῆς f00vn;, καὶ τῶν περιττῶν, xal οὐχ ἀναγχαίων ἀπό- θεσις. ᾿Αχροθυστία γὰρ P οὐδὲν ἕτερόν ἐστιν, εἰ μὴ δέρµα, ἡδονικοῦ µορίου περἰττωμα. Ἡᾶσα 65 ἡδονὴ μη £x θεοῦ καὶ ἐν θεῷ γινοµένη περίττωµα ἡδονῆς ἐστιν" ἧς τύπος ἡ ἀκροθυστία. Σάόδατον δὲ, f; Ex τῆς ἁμαρτία» χατάπανσις. Ὥστε ἁμεφότερα ἓν τυγχά- νουσι 1d, xal οὕτως ἀμφότερα ἅμα ὑπὸ τῶν πνευµα- τικῶν τελούμενα, οὐδὲ τὴν τυχοῦσαν παρανομἰαν ἐργάτσονται, ^ "Ew δὲ ἱστέον ὅτι ὁ ἑπτὰ ἀριθμὸς πάντα τὸν παρόντα χρόνον δηλοῖ, ὥς φησιν ὁ σοφώτατος Σολο- pov, δεῦναι μερίδα τοῖς &xtá, xal γε τοῖς ὀκτώ. Καὶ ὁ θεηγόρος Δαθὶδ περὶ τῆς ὀγδόης ψάλλων, περὶ τῖς µελλούσης μετὰ τὴν ἐκ νεκρῶν ἀνάστασιν χατα- στάσέως ἔφαλλε. Την ἑθδόμην οὖν ἡμέραν, ἀργίαν μὲν ἄγειν ix τῶν σωματικῶν, τοῖς δὲ πνευματιχοῖς ἐνασχολεῖσθαι προστάσσων ὁ νόμος, μυστιχῶς πάντα τὸν χρόνον τῷ ἀληθινῷ Ἰσραὴλ, καὶ νοῦν ὁρῶντα Θεὸν ἔχοντι, ὑπέφηνε, τῷ θεῷ ἑαυτὸν προσάγειν, χαὶ ὑπεράνω τῶν σωματικῶν γίνεσθα. τ, ΚΕΦΑΛ. KA [LZ]. Περὶ παρθενίας. Κακίζουσιν οἱ σαρχιχοὶ τὴν παρθενίαν, xa εἰς μαρτυρίαν προθάλλονται οἱ φιλήδονοι τό: Ἔπιχα- άρματος πᾶς ὃς οὐκ ἐγείρει σπέρµα ἐν τῷ Ἱσραή.ἒ. Ἡμεῖς δὲ φαµεν, τῷ ἐκ Παρθένου σαρχωθέντι θιῷ Λόγῳ θαῤῥήσαντες, ὡς i παρθενία ἄνωθεν, xai ἐξ ἀρχῆς ἐνεφυτεύθη * τῇ φύσει τῶν ἀνθρώπων. Ἐκ κο. | Cor. xui, 10. *5 Athan. loc. cit. Psal, vi, 44. Vide lib. i, c. 50. ^ Athan. cit. *! Deut. xxv, 9. exsistunt, Nam, ex quo venit quod perfectum est, evacuatun est quod ex parte erat *5; ac scisso per Salvatoris crucem tegumento 995 sive velo le- gis, sanctoque Spiritu igneis linguis illucescente , littera obsolevit, corporalia cessarunt, et. impleta - lege servitutis, lex libertatis nobis donata eat: At- quc ** perfectam humana naturz requiem celeb"a- mus, hoc est resurrectionis diem, in qua Dominus Jesus, vitze auctor et Salvator, nos ad promissam illis qui spirituali cultu Deo serviunt, liereditatem introduxit ; in quam nimirum ipse precursor noster ingressus est, postquam a morte ad vitam rediit, et reseratis patefactisque sibi coeli januis, in Pa- tris dextera secundum corpus consedit, quo illi etiam qui lcgi Spiritus morem gerunt, deinceps. sunt introituri. Circumcisio ac Sabbatum unum quid sensu my- slico. — Quocirca ad nos", qui spiritu, ac non littera incedimus, omnis carnalium rerum abjectio spectat, cultusque spiritualis, et cum Deo conjun- ctio. Circumcisio quippe, corporem voluptatis rerumque superfluarum ac rainime necessariarum est abjectio. Praputium vero nihil aliud est, nisi superflua cutis membri illius in quo libido cieltur. Omnis porro voluptas, quz nec ex Deo, nec in Deo capitur, voluptatis est superflua portio, cujus figura preputium est : Sabbatum autem est requies a peccato. Quamobrem duo hac unum prorsus suut, atquc ita ambo simul, si ab iis qui spiritu agunt, observentur, ne minimam quidem flagitii notam creant. Numeri septenarii commendatio. — Quin. illud quoque notandum est *5, septenario nuuero przsens onne tempus designari, juxta atque sapieutissi- mus Salomon dixit, dare partem septem, atque etiam octo", Et diviniloquus David '*, cum de octava psalmum ederet, de futura post resurre- ctionem instauratione rerum canebat. Quocirca, quaudoquidem lex die septimo a corporeis rcbus cessare pricipiebat, et spiritualibus vacare, vero Israclit», eaque mente przdito qux Deum videat, arcana ratione hoc subindicabat, nunquam id non agendum esse, ut sese Deo offerat, et supra res D corporeas assureat. CAP. XXIV. De virginitate. Virginitatis defensio. Virginitas nomini coeva ac vigens in paradiso. Matrimonium occasione peccati inductum. — Virginitatem *! carnales homines cul- pant, et qui voluptati indulgent, testimonii loco dictum hoc obteundunt : Maledictus omnis qui non suscitat semen in 1srael** ; nos vero Dei Verbi qui " Greg. Naz. orat. 42. Ὁ Eccle xi, 2. VARLE LECTIONES. P Edita et R. δέ. X21 νόμος ἡμῖν ἐλευθερίας δεδώρηται. 4 Quidam codices τυγχάνει. Τι. 2128 γενέσθαι, additur in Colb. 4790 εἰ S. Hil: * Edita et 8. ΠΠ. ἐφυτεύθη. 1207 S. JOANNIS DAMASCENI 1908 ex Virgine carnem assumpsit, pr.sidio fret hoe A παρθένου γὰρ "jf; ὁ ἄνθρωπος πεπλαστούργηται, dicimus virginitatem ab initio in bominum natura consitam fuisse. Etenim homo vex terra virgine effictus fuit. Ex solo item Adamo Ένα condita. est. Virginitas etiam in paradiso vigebat. Ail «quippe divina Scriptura : Nudi erant (Adamus scilicet εἰ Eva) et non erubescebant 53. Übi primum a. divino mandato recesserunt, nudos se esse cognoverunt, ct Ρις pudore perizomata sibi consuerunt δν. Ac postea quam violato precepto Adamus audivit : Terra es, el in terram recerteris ", morsque per transgres- sionem in mundum introivit, tum demum 9296 Cognovit Adam urorem suam, et concepit, genuit- que **, haque ne mors hominum genus obtereret Ἐκ μόνου Αξὰμ dj Ἑὔα ἕκτισται. Ἐν παραδείσυ παρθενία ἐπολιτεύετο. ὡποὶ γοῦν $ δεία Γραφἢ,δτ: γυμνὰ σαν, ὃ τε 'Αδὰμ xal ἡ Εὔα, χαὶ oux ἡσχί- νοντο. Ἠνίχα δὲ παρέθησαν, ἔγνωσαν ὅτι Topo! 152v, χαὶ αἰσχυνθέντες ἔῤῥα ναν ἑαυτοῖς περ'ζώματα. Καὶ μετὰ τὴν παράδθασιν, ὅτε 'ixouse Γη εἴ *, καὶ εἰς γῆν ἀπελεύσῃ, ὅτε διὰ παραθάσεως θάνατος εἰς χόσµον εἰσῃλθε, τότε Ἔγνω Ἀδὰμ Εὔαν τὴν yvvaixa αὐτοῦ, καὶ cvréAaCe, καὶ ἐγένγγησεν. "Doce διὰ τὸ μὴ ἐχτριθῆναι xal ἀναλωθῆναι τὸ 7t- vo; ὑπὸ τοῦ θανάνου, ὁ γάμος ἐπινενόηται, ὡς ἂν διὰ τῇ; παιδοποιίας τὸ γένος τῶν ἀνθρώπων διασώ- δηται. et absumeret, matrimonium invectum est: ut per liberorum procreationem | genus humanum incolu- me staret 57, At fortasse dicent : Quiu igitur sibi vult, Mascu- B lum et feminam "*, etc., illudque : Crescite et mul- tiplicamini '* ? Cui quastioni respondelimus, per h:c verba, Crescité et. multiplicumini, non eam omnino propagationem significari, quz per conju- galem complexum efficitur. Deus enim alio quo- que modo genus nostrum propagare poterat, si in- tegrum ipsius mandatum ad extremum servas. scnt **, At cum pro sua przscientia (ut cui omnia antequam fiant nola suut) perspectum haberet , fore, ut illi contra quam imperatum erat, faccrent, ac morte multarentur; hoc ipseantevertens, mascu- Jum et feminam creavit, et erescere ac multiplicari jussit. Ergo via ecpta pergamus, ac virginitatis, sive etiam castitatis, dotes videamus. Castitas prasidium α diluvio. — Noe, cuin arcam iugredi juberetur, atque hoc ei munus imponere- tur, ut mundi semen conservaret ;; hujusmodi mondatum accepit : Ingredere, inquit, tw, et filii iui, et uxor tua, et uxores filiorum tuorum **. Eos itaque ab uxoribus distraxit , ut castitatis admini- culo pelagus, atqui universi illud orbis naufra- gium effugerent. At vero sedato diluvio, Egredere, inquit, tu, et uxor tua et filii, et uxores filiorum tuorum **, En rursus quo pacto propagationis causa inatrimonium permissum est. Elias deinde, auriga ille ignem spirans et coelipeta **, nonne czlibatum amplexus est, ejusque virtutem evectio humana conditione prastantior comprobavit ο ? Quis coelos Αλλ᾽ ἐροῦσι τυχόν ' Τί οὖν τὸ ἄῤῥεν xal τὸ 0nJv βούλεται; xal τό' Αὐξάνεσθε xal π.1ηθύγεσθε; Iph. à λέξοµεν, ὅτι τὸ μὲν, Αὐξάγεσθε xal xAn00- ψεσθε, οὗ πάντως τὸν διὰ γαμιχῆς συναφείας τλη- θυσμὸν δηλοῖ. Ἡδύνατο γὰρ ὁ θεὸς xaX ἑτέρῳ τρόπῳ τὸ γένος πληθύναι, εἰ τὴν ἑντολὴν µέχρ: τέλους ἑτί- ρησαν ἁπαραχάρακτον ". Αλλ’ εἰδὼς ὁ θεὺὸς, τῇ προγνώσει αὐτοῦ, ὁ πάντα εἰδὼς πρὶν γενέσεως αὖ- τῶν, ὡς µέλλουσιν ἓν παραθάσει Ὑίνεσθαι, xal θα- νάτῳ χατακρἰνεσθαι, προλαθὼν, ἐποίησε τὸ ἄῤῥεν καὶ τὸ θῆλυ, καὶ αὐξάνεσθαι χαὶ πληθύνεσθαι προσ- έταξεν. ᾿Οδῷ τοίνυν χατέλθωµεν, xal ἴδωμεν τὰ τῆς παρθενίας αὐξηματα ' ταντὺν δὲ χαὶ περὶ Y τῆς ἀγνείας εἰπεῖν. Νῶε εἰς τὴν κιθωτὸν εἰσελθεῖν προστασσόµενος, xai χόσµου σπέρµα φυλάττειν ἐΥχειριξόμενος, οὕτω προστάττεται Εἶσελθε σὺ, qnot, xal ol viol σου, xal ἡ γυνή σου, καὶ αἱ γυναῖκες τῶν υἱῶν σου. Διεῖλεν αὐτοὺς (60) Ex τῶν γυναικῶν, ὡς ἂν µετὰ τῆς ἀγνείας τὸ πέλαγος, xal τὸ παγχόσµιον ἔχεῖνο νανάγιον διαδράσαιεν. Μετὰ μέντοι τὴν τοῦ χαταχλυ- σμοῦ χατάπαυσιν, Ἔξε.θε σὺ, qnot, καὶ ἡ γυνή σου, καὶ οἱ viol con, xal αἱ rvraixsc τῶν υἱῶν σου. Ἰδοὺ πάλιν διὰ τὸν πληθυσμὺν ὁ Tápoc συγχεχώρηται. Εἶτα Ἠλίας ὁ πυρίπνους ἁρματηλάτης xal οὗρανο" φοίτης οὐχ ἀγαμίαν Ἱσπάσατο, xai τῷ ὑπὲρ ἀνθρώ- πους ἐμαρτυρήθη µετεωρίσματι; Τίς οὐρανοὺς ἔχλεισε; Τίς νεχροὺς Ίγειρε: Tic Ἰορδάνην ἔτεμον; O2y ὁ παρ- clausit? Quis mortuos suscitavit ** ? Quis Jordanem p θένος Ἠλίας, Ἑλισσαῖος δὲ, ὁ τούτου φοιτητής , οὗ τὴν * Gen. n, 25. ** Gen. i, 7. ** ihid. 19. 1, 28. 5*?jbid. 28. ** ΗΙ Reg. xvii, 10. 5 ibid. 19. 55 Gen. rv, 4. ** Vide sup. lib. ir, cap. 50. 55 Gen. *' Greg. Nyss. De opif. hom. 16. 99 1V fteg. u, 11. *! Gen. vir, f. ** Gen. viri, 16. VARLE LECTIONES. t Regii quidam ὅτι εἶ ΥΠ. Regii duo ὅτε ἤχουσαν, ὅτι. Pjuterpr.. in intrunsmutationem. υ Reg. 4 οἱ Colb. ἀπαρεγχάρακτον, vetus Y Desunt. hac in. R. 2379. lu cod. S. Hil. velut in. pluribus aliis deest περί. Sic vetus interpr. idem autem est dicere et castitatis. ] 7 NOTA. .(6) Areider αὐτοὺς. Eos ab wxoribus distrazit. Sic vulgo censent Patres, Noachi filios a re uxoria temperasse quandiu diluvium duravit, quia Sem . Don nisi secundo post anno Arphazad primogeni- Aum habuerit. Chrysostomus vero hom. 28 in Gen. scribit Chamum Chanaam filium procreasse, dumin arca ageret; quod ex cap. ix, 18, colligit, uhi dici- tur :. Erant filii Noe qui egressi sunt de arca. Sem. Cham, et Japheth. Porro Cham iste pater Chanaan : 18 si S^riptura innweret Chanaan una exiisse de arc&. 1209 DE FIDE ORTHODOXA T IB. 1V 12106 ἴσην ἀρετὴν ἐπιδειξάμενος iv διαπλασίῳ τὴν χάριν A divisit *** Nonne virgo Elias? Annon Eliszus di- τοῦ Πνεύματος αἰτήσας, ἐχληρονόμησε ; TUO οἱ τρεῖς παῖδες ; O0 παρθενἰαν ἀσχήσαντες πορὸς χρείττους γεγόνασι, διὰ τῆς πα,θενίας τῶν σωμάτων ἀναλύ- των τῷ πυρὶ γεγονότων; OO Δανιὴλ, οὗ τῷ σώματις τῇ παρβενίᾳ στομωθέντι θηρῶν ὁδόντες ἐμπαρῆναι οὐχ ἴσχυσαν; Οὐ µέλλων τοῖς Ἰσραηλίταις ὁ θεὸς ὁπ-άνεσΊαι, ἁγνίζειν τὸ σῶμα προσέταττεν; Οὐχὶ ἱερεῖς 7| ἑαυτοὺς ἁἀγνίζοντες, οὕτω τῶν ἁδύτων ἑπ- έθαινον, xal τὰς Όνσίας προσΏγον ; Οὐχ ὁ νόμος µε- γάλην εὐχὴν τὴν ἀγνείαν ἆ,ηγόρευσε; scipulus ejus, cum paris virtutis specimen dedis- set, Spiritus gratiam, quam duplieem petierat, consecutus fuit *' ? Quid tres pueri? Nonne, eum virginitatem coluissent, ignem superarunt, hoc per virginitatem adepti, vut ipsorum corpora igne consumi non possent '* ?* Quid Danielem taceam ? Cujus corpus virginitate sic obduratunm fuerat, ut ferarum dentes ei inflgi nequiverint **. Annon Deus ab Israelitis conspiciendus, hoc eis przcepe- rat, ut a libidine purum corpus servarent ** ? Nou- ne sacerdotes seipsos castos servabant, quo templi adyta ingrederentur, ac victimas offerrent ? An- non denique lez magnum votum castitatem nuncupavit ? Xph τοίνυν * ἐπὶ τὸ πνευματιχώτερον λαµθάνειν B. Ezplicata Scripture loca. — Legis itaque przcc- τὸ νομιχὸν πρόσταγμα. "στι γὰρ σπέρµα mveupa- τιχὸν δι ἀγάπης xai φόδου θεοῦ συλλαμδανόμενον b» τῇ ψφυχιχῇ γαστρι ὠδινούσῃ χαὶ τικτούσῃ πνεῦμα σωτηρίας. Οὕτω δὲ ἑἐχληπτέον xal τό * Μακάριος, ὃς ἔχει σπέρμα ἐν Σιὼν, xol οἰκείους &v Ἱερου- σαἸἡήμ. Τί γὰρ, κἂν πόρνος fj, κἂν µέθυσος, xiv εἰδωλολάτρης, µαχάριός ἐστιν, οἱ µόνον ἔχει σπέρµα ἐν Σιὼν, χαὶ οἰχείους ἐν Ἱερουσαλήμ; Οὐδεὶς eb φρονῶν τοῦτο ἐρεῖ. Παρθενία, τὸ τῶν * ἀγγέλων πολίτευμα, τὸ πάσης ἁσωμάτου φύσεως ἰδίωμα. Ταῦτα λέγομεν, οὗ τὸν Yápov χκαχίζοντες * μὴ yévotto* οἴδαμεν γὰρ τὸν Κύριον ἐν τῇ αὑτοῦ παρουσίᾳ 5 τὸν γάµον εὐλογί- σαντα, xal τὸν εἰπόντα Τίμιος ὁ γάμος, xal ἡ C κοίτη ἁμίαντος * ἁλλὰ xaXoU κρείττονα την παρθε- νίαν γινώσχοντες. "Ev τε Ὑὰρ ταῖς ἀρεταὶς εἶσιν ἐπιτάσεις xal ὑφέσεις, ὁμοίως χαὶ ἓν ταῖς χαχίαις. Γινώσχωμεν ὅτι γάμου ἔχγονοι ὁ πάντες βροτοὶ μετὰ τοὺς τοῦ γένους ἀρχηγέτας. Ἐκεῖνοι γὰρ παρθενίας εἰσὶ, καὶ οὗ γάμου πλαστούργημα: ἁλλ' fj ἀγαμία ἀγγέλων ἐστὶν, ὡς ἔφημεν, µίµηµα. Ὅσψ τοιγαροῦν ἄγγελος ἀνθρώπου ὑπέρτερος, τοσούτῳ παρθενἰα γάμου τιµιωτέρα, TU δὲ λέγω, ἄγτελος; Αὐτὸὺς ὁ Χριστὸς, τῆς παρθενίας τὸ χλέος, οὗ µόνον ἐχ Πα- τρὸς ἀνάρχως, ἀῤῥεύστως, xal ἀσυνδυάστως ΤΥεγεν- νηµένος, ἀλλ᾽ ὅτι xal ἄνθρωπος καὶ ἡμᾶς γενόµε- voc, ὑπὲρ ἡμᾶς ἐχ Παρθένου συναφείας ἄνευ σεσαρ- χωµένος, καὶ αὐτὸς παρθενίαν τὴν ἀληθῃ xat παν» τελῆ δειχνὺς ἐν ἑαυτῷ. "OO:v καὶ ταύτην ἡμῖν ox ἑνομοθέτησε μέν * OD γὰρ πάντες χωροῦσι τὸν AÓ- TOY, ὡς αὐτὸς ἔφησεν ' ἔργῳ δὲ ἡμᾶς ἐξεπαίδευσεν χα) πρὸς ταύτην ἡμᾶς ἑνεδυνάμωσε. Τίνι γὰρ οὐχ ἔστι σαφὲς, ὅτι παρθενία ἓν ἀνθρώποις vov πολι τεύεται» ptum sensu magis spirituali accipi debet. Est enim semen spirituale, quod per claritatem et timorem Dci concipitur in anima utero, parturiente eden- teque spiritum salutis. Sicque etiam intelligendune illud est : Beatus qui habet semen in Sion, et pro-- pinquos in Jerusalem *. Quid enim, si ganeo. sit, $i temulentus, si idolorum 9977 cultor, num bea- tus erit, si modo semen in Sion, et affines in Jerusa- lem habeat ? Neme certe sana mentis hcc effu- tierit. Virginitas angelicum vite genus, et matrimonio prestantior. — Virginitas angelicum est vibe ge- nus, incorporee omnis nature peculiaris nota. Neque id dicimus, ut matrimonio delrahamus ς absit { (nequaquam enim nos fugit Dominum prae sentia sua nuptiis benedixisse "*, illumque novi- mus qui dixit, Honorabile connubium, et torus im- maculatus ??;) sed quia nuptiis, quamvis alioqui bonis, prestare virginitatem agnoscimus. Ktenim, cum In virtutibus, tum in vitiis altiores atque in- feriores gradus exsistunt. lllud scimus, mortales emnes ex conjugio natos esse, primis generis no- stri parentibus exceptis. Nam illi virginitatis so- boles sunt, non conjugii figmentum. At czlibatus angelorum, ut diximus, vitam imitatur. Ex quo fit ut quantum angelus hominem antecellit, tantum virginitas matrimonium superet. Christus virginitatis decus, ex patre virgine, ma- treque natus, Virginitas nula lege α Christo pre- scripta. — Quid vero angelum dico ? Christus ipse virginitatis deeus est, ut qui non modo ex. Patre sine fluxu atque congressu genitus sit, sed etiam nostri instar assumpta carne, ex Virgine sine ma- ritali copula veram absolutissimamque virginita- tem in seipso ostenderit. Quapropter hanc quidem ille nulla nobis lege przscripsit ( Non. enim, ut ipse ait, omnes capfint verbum istud "^ ), verum ipso epere uos illam docuit, nobisque ad eam robur eonci'iavit. Eccui enim non liquet, virginitatem nunc inter bomines vigere * * |V. Reg. n, 8. *' ibid. 9. T"! δα. xxxi, 9. 7* Joan. , 1. " Hebr. xim, 4. €! Dan. i, 90. * Dan. vi, fa." Ετου. xix, 15; Num. vi, 2. τε Matth, xix, 11. VARIA LECTIONES. x Co. S. Hil, οἱ alii οὐ. Regii { o) Δανιὴλ, τῷ σώματι; 1 1 Cod. S. llil. ct alii τοιγαρουν. . forsan τῇ παρουσία. ut in Reg. tribus. In multis. deest αὐτοῦ, et in cod. S. Hil, manv secunda additus 7 Cod. S. Hil. et alii nonnulli οὐχ ol isozi;. fuit. ο Quidam cod. EvYovo:. sic vetus interpr. Nonne Daniel corporis. α Edit. γὰρ τὸ. b Aptius$ 1211 | S. JOANNIS DAMASCENI 1519 Atqui bona quidem cst liberorum procrcatio, A Καλὴ μὲν ἡ τεχνογονία, ἣν ὁ γάμος διανίστησι d- qu: matrimonio suscitatur : bonum item matrinio- nium propter fornicaliones, quas amputat "* ; ac libidinis rabiem, facta legitimz copula copia, in scelesta flagitia insano impetu ruere non sinit. Bonum, inquam, est matrimonium iis quibus de- est continentia : at potior est virginitas qua ani- mi fecunditatem auget, Deoque orationem uti fructum teinpestivum offert : Honorabile connubium et. torus immaculatus : fornicatores autem εἰ adul- teros judicabit Deus 19. 998 CAP. XXV. De circumeistone. xaX χαλὸς ὁ Yápoc (7) διὰ τὰς πορνείας, ταύτας περικόπτων, xal τὸ λυσσῶδες τῆς ἐπιθυμίας διὰ τῆς ἑννόμου µίξεως οὐχ ἑῶν πρὸς ἀνόμους ἐχμαίνεσθαι πράξεις. Καλὸς ὁ γάμος, οἷς οὐ πάρεστιν ἐγχράτεια : κρείττων δὲ ἡ παρθενία, ψυχΏς τεχνογονίαν αὔξουσα καὶ θεῷ χαρπὺν ὥριμον, τὴν προσευχὴν προσάγουσα. Τίμιος ὁ γάμος, καὶ ἡ κοίτη ἀμίαντος * zóprove δὲ xal μοιχοὺς χριγεῖ ὁ θεός. ΚΕΦΛΑ. ΚΕ’ [LII]. Περὶ τῆς * περιτοµῆς. Circumcisio Abralie ante. legem, post. benedi- ὃ 'H περιτομὴ (8) πρὸ τοῦ νόµου ἐδόθη τῷ ᾿Αθραὰμ, . tt A Cor. vn, 2. ?* [lebr. xv, 4. VARLE LECTIONES. d Mss. συνίστησ.. R.. 3955 συνέστησε. e Deest τῆς in mss. praeterquam in col. S. llil. et R. 2438. NOTJE.' (7) Kal xaAóc ὁ γάμος. Bonum jam connu- bium, eic. Hic Noster Gnosticos sugillat et Mani- chzos, qui multipliciter nuptiis detraxeraut, uti prenuntiatum 4 Paulo fuerat I Tim. iv, 1. Porro "Graci, ut et Latini, virginitatem sie potiorem ha- bent, ut. uihilominus nuptias sacramentis accen- sean. Septem sunt. spiritus, ut dicit. 1saias, inquit Simeon Thessalon. De initiat. cap. 33 : Καὶ ἑπτὰ τὰ μυστήρια «f; Ἐκχλησίας, διὰ τοῦ Πνεύματος ἑνεργού- μενα ' ταῦτα δὲ εἰσι' βάπτισμα, χρῖσμα, χοινωνία, χειροτονία, Ὑάμος, μετάνοια, xai ἔλαιον ἅγιον ' Septem quoque sunt. Ecclesie sacramenta, que per disciplinam lrane haud improbante Dasilio, can. 9, uii nec Nazianzeno, orat, 51: etsi iniquior isti visa est, ut :quale jus esse debeat, cum viri, tum mulieris. In concilio Tridentino nihil decretum est quod Gracorum usibus contrarium esset. (8) 'H περιτοιή. Et circumcisio Abralimr, etc. Justiuus Martyr. in Dial. cum Tryph. p. 941 «t $66, fuse probat circumcisionem nudum | fuisse si- guum, quo Israelitz ab aliis gentibus secerneren- tur. Abraham in signum accepil. cirewumeisionem, inquit, ἀλλ οὐκ εἰς δικαιοσύνην, nom ακίεπι ad justitiam ; ἀλλ) οὐχ ὡς ἔργον δικαιοσύνης, non. tan- Spiritum operantur ; videlicet, baptismus, unguentum, c, quam opus justitie. Toc argumentum persequitur communio, ordinatio, nuptie, paenitentia, et san- ctum oleum. Eamdem esseJacobitarum et Coptorum fidem testis est locupletissimus Joseph Abudacnus jn opusculo de eorum institutis, quod Oxonii La- tine prostitit, anno 1675. Hxc sacramenta, tum a Christo instituta, tum eliam quodammodo ab ipso suscepta Simeon asseril ; nuptias vero, quando eis Cana henedixit, dumque .ex deponsata natus est. linc nuptiz sine sacerdote nunquam celebrantur apud Graecos. Joannes Citri in Kesponsis ad Con- stautinum Cabasilam , E 9354 Juris Graco-Rom. quxreuti, Anqui despondit sibi puellam sine consuetis precibus sacris, sed per consensum,et instrumenta ecri- pia, liceat illi qui cum germana puella qu& aute pre- sinortua sit, conjungi? an rursum, qui, sponsa perinde mortua, uxorem aliam duxit, is bigamus censendus sil? respondet, novellis Leonis Sapientis et Alexii Com- neni imperatorum, quibus, tant spousi, quan sponsa atas delinita est, itidem edici, sponsalia non aliter quam ἱεροτελεστίᾳ, sacro initialionis ritu firmitatem habere, et qua non sic processerint irrita el tanquam non facta censeri. Ubi ἱεροτολεστίᾳα, sacra initiatio est, quam sacramentum appellamus. Addit alterum non fore bigamum, quia sponsaliorum consensum secula non est ἱερωτελεστία. Nuptias enim non. con- 4raciu constitui, o) λογογραφία συνίστησιν, ἁλλ᾽ οὐδὲ φανερὰ ἡ λαθραία συνάφεια, sed uec aperio concu- bitu, aut clandestino (hic enim. scortatio est) εὐχῶν δὲ ἱερῶν ἐπῳδαᾳλ, xal τὰ τούτοις ἀχόλουθα, sed sacrarum precum recilalione el iis que consectaria sunt, Ac certe Alexius Comnenus, in rescripto, per- fectum matrimonium vocat, conjunctionem , qua sacris precibus agitur, xaX τὴν ἐξ ἱερολογίας συν- αρµοσιν τοῖς µνηστευοµένοις, "hiyouv τὸν τέλειον γάμον. C:lerum ex vetusta consuetudine, si mulier marito fuerit infidelis, nuptias sic dirimunt, ut vir aliam ducere queat. 1d. quod zquissimis de causis lieri contestati sunt Graeci in. Florentina synodo; renzus lib. iv, cap. 30 contra Ebiouitas et Cerin- thianos, tum subinde etiam Epiphanius, haeres. 50, ubi nationes multas indicat. qua» circumcisionem non uti ritum sacrum admitterent.. Grecos. alios omitto quorum unus, preter Damascenum, inter- pres mihi sufficiet llieronymus, lib. n» Comm. in ep. π Galat. Quia enim ex semine ejus (Abraham scil.) erat Christus oriundus, inquit, in quo univer- sarum gentium fuerat. benedictio repromissa, et ab Abraham wsque ad Christum multa erant. secula transitura, providens Deus, ne soboles dilecii Abrahe celeris nalionibus misceretur, et paulatim familia ejas fieret incerta, gregem. Israeliticum quodam cir- cumcisionis cauterio denolavil , w( viventes inter 4Egyptios, inter Assyrios, Dabyloniosque, atque Chal. deos, hoc signaculo distiuguerentur. Deutque per quadraginta annos in. eremo nullus. est circumcisms, soli quippe sine gentis alterius admistione vivebant, Siatim ut Jordanis ripam (ransgressus est populus, el in Palesiing terram Judeum se examen infudit, circumcisio necessaria (uturo ex commistionb gentium providit errori. Esiius ob frequentia. Patrum testi- monia fatetur (in. Epist. ad Rom. xiv, 11) : Nec [acile quempiam reperiri Augustino priorem, qui in signaeulo circumcisionis virtutem agnoscat a peccato mundandi, tametsi post Augustinum, coque ut appa- ret auctore, multum apud Latinos [uerit recepta. Quidni vero pro Augustino faciat Nazianzeuus, orat, ubi probat baptisinum recte dari parvulis periclitantibus, quía octavo a nativitate die cir- cumcidi jubebanlur. Καὶ τούτου λόγος ἡμῖν ἡ ὀντα- ἦμερος περιτομὴ τυπική τις οὖσα σφραγὶς, xal ἁλόγιστος ἔτι moosayopévm. Scilicet, cum itle qui circumcidebatur, lioc signaculo Dei. cultui addice- relur, adinilteretque venturi Salvatoris, in quo gentes benedicendie erant, testimonium, valde cou- sentaneum exl hioc ritu originis vitium remissum fuissc. 1213 DE FIDE ORTHODOXA LIB. Iv. 1914 [tà τὰς εὐλογίας, μετὰ τὴν ἑπαγγελίαν, σημεῖον A ctiones et promissiones data est, tanquam signum ἀποδιαστέλλον αὐτὸν xol τοὺς ἐξ αὐτοῦ, xal τοὺς αὐτοῦ οἰχογενεῖς kx τῶν ἐθνῶν, μεθ) ὧν συναν- εστρέφετο. Καὶ ὃὅτλον ’ ὅτε γὰρ Ev τῇ ἑρήμῳ τεσσα- ῥάχοντα ὁ 'lopahà µόνος χαθ᾽ ἑαυτὸν διέτριψεν, οὐ συναναμεμιγµένος ἑτέρῳ ἔθνει, ὅσοι Ev f] ἑρήμεῳρ ἐγεννίθησαν, οὗ περιετμΆθησαν ' ἠνίχα δὲ Ἰησοῦς διεθίδαξεν αὐτοὺς τὸν Ἰορδάνην, περιετµήθησαν, χαὶ γέγονε δεύτερος νόμος περιτομῆς. Ἐπὶ ᾿Αδραὰμ γὰρ ἐδόθη νόμος περιτομῆς, εἶτα ἑπαύσατο v ἑρήμῳ τεσσαράχοντα ἔτη. Καὶ πάλιν Ex δευτέρου ἔδωχεν ὀθεὸς τῷ Ἰητοῦ νόµον περιτομῆς, μετὰ τὸ διαθῆναι τὸν Ἱορ- δάνην, χαθὼς &v τῇ ῥίδλῳ Ἰησοῦ τοῦ Nav γέγραπται’ 'Υπὺ δὲ τοῦτον τὸν κ«αιρὸν εἶπεν ὁ Κύριος τῷ Ἰησοῦ ' Ποίησον σεαυτῷ µαχαίρας πετρίγας ἐκ πέτρας ἀκροτόμου, xal καθίσας περιἑτεμε τοὺς υἱοὺς Ἱσραὴ ἐκ δευτἐρον. Καὶ μετ ὀλίγα. "Exi τεσσαράκογτα γὰρ καὶ ἵ δύοξτη ἀνέσεραπται "Icpa*;A ἐν τῇ ἐρήμφτῇ Βατταριτίδι b , καὶ διὰ τοῦτο ἀπερίτμητοι αὐτῶν ἧσαν οἱ π.εῖστοι τῶν µαχίµων, τῶν é&£sAnAvOOtor ἐκ τηςΑἱγύπτου, οἱ ὀπειθήσαντες ταῖς évrolaic τοῦ θεοῦ, οἷς xal διώρισε μὴ ἰδεῖῦ αὐτοὺς τὴν γην τὴν ἁγαθὴ», ἣν ὤμοσε Κύριος τοῖς πατρἆσιυ αὐτῶν δοῦναι αὑτοῖς, yv ῥέουσαν rd Aa καὶ μέ.ι. Αντὶ δὲ τού- των ἁἀντιχατέστησε τοὺς υἱοὺς αὐτῶν, οὓς Ἱη- σοῦς περιέτεµε, διὰ τὸ γεγενγῆσθαι αὐτοὺς ἁπερι- εµήτους κατὰ τὴν ὁδόν. "Docs σημεῖον ἣν ἡ περι- τομὴ, ἀφορίζον { τὸν Ἱσραὴλ ἐχ τῶν ἐθνῶν, οἷς συν- ανεστρέφετο. Τύπος δὲ fv τοῦ βαπτίσματος. Καθάπερ γὰρ Ἡ περιτομἣ οὐ χρειῶδες µέλος ἀποτέμνει τοῦ σώματος, ἀλλὰ περίττωμα ἄχρηστον, οὕτω διὰ τοῦ ἁγίου βα- πτίσµατες τὴν ἁμαρτίαν περιτεµνόµεθα * fj δὲ ἁμαρ- vía, διηλον ὡς περίττωµα ἐπιθυμίας ἐστὶ, χαὶ οὗ χρειώδης ἐπιθυμία. Αδύνατον γάρ τινα μηδ ὅλως ἐπιθυμεῖν, fj τέλεον ἄγευστον ἡδονῆς εἶναι ' ἀλλά τὸ ἄχρηστον τῆς ἡδονῆς, τοι fj ἄχρηστος ἐπιθυμία τε xa ἡδονὴ, τοῦτό ἔστιν ἡ ἁμαρτία, fiv περιτέµνει τὺ ἅγιον βάπτισμα, παρέχον ἡμῖν σημεῖον τὸν τί- piov σταυρὸν ἐπὶ τοῦ μετώπου, οὐχ ἐξ ἐθνῶν ἀφορί- ζον ἡμᾶς * πάντα γὰρ τὰ ἔθνη τοῦ βαπτίσματος ἔτυχον, xat τῷ σηµείῳ τοῦ σταυροῦ ἑσφραγίσθησαν' ἀλλ Ev. ἑκάστῳ ἔθνει τὸν πιστὸν ἀποδιαστέλλον τοῦ quod eum liberosque ejus, ac vernas a gentibus, quibuscum morabatur, discerneret ". Argumento est 15, quod cum Israelite quadraginta annis in deserto secum ipsi seorsim versarentur, nec. cum ulla alia gente commercium haberent, ex. iis qui in deserto gati sunt, nullus omnino circumcisus fuit. At postquam Josue Jordanem trajecit, tum circumcisi sunt, constitutaque fuit secunda lex circumcisionis. Lex siquidem circun:cisionis, quz tempore Abrahae data fuerat , posthac totis quadra- ginta annis in deserlo cessavit. Quocinea secundo rursum Deus circumcisionis legem Josue post transmissum Jordanem dedit : quemadmodum scriptum est in libro ejusdem Josue filii Nave: Ko tempore ait Dominus ad Jesum :. Fac. tibi cultres lapideos ex petra durissima, et circumcide secundo fMios Israel **. Et post pauca : Quadraein'a et duo- bus annis versalus est Israel in solitudine Madbari- lide : ob eamque causam incircumcisi erant ex ipsis filii multi bellatorum, qui egressi (uerant de terra 4Egypti, qui Dei mandatis non paruerant: quibus eliam afirmavit non visuros ipsos terram bonam quam juraverai patribus eorum daturum se eis, ter- ram lacte et melle manantem. 1n eorum autem locum filios ipsorum suffecit, quos Jesus circumcidit ; eo quod in via circumcisi non essent **. Ex quo per- spicuum fit, circumcisionem signum fuisse quod l]sraelem a gentibus quibuscum versabatur, se- C cerneret. Circumeisio baptismi figura. — Ea porro bapti- smi figura erat 5, Sicut enim circumcisio non utile aliquod eorporis membrum abscindit, sed superlluum excrementum : ita per sanctum baptle sma peccatum nobis amputatur. Liquet autem quod peccatum superfluum quoddam sit, et inutilis cupiditas. Neque enim fleri potest, ut quis omnino non concupiscat, aut nullum voluptatis sensum percipiat: verum illud quod in cupiditate οἱ νσ- luptate nulli usui est, hoc est inutilis cupiditas ac voluptas, hoc ipsum 499 peccatum est ; quod quidein circumcidit sanctum baptisma, signi luco venerabilem crucem in nobis fronte prebeus, non qua a gentibus secernamur (omnes enim gentes - ἀπίστου. Τῆς | τοίνυν ἀληθείας ἐμφανισθείσης, &vó- D baptismum consecutze sunt, ac crucis .signo insi- νητος ὁ τύπος χαὶ ἡ σχιἀ. Ὥστε περιττὸν νῦν τὸ περιτέµνσσθαι, xal ἑναντί[ον τοῦ ἁγίου βαπτίσματος. "0 γὰρ περιτεμνόµενος χρεωστεῖ ὅΊον νόμον τη- ρῆσαι" ὁ δὲ Κύριος ἵνα πληρώση τὸν νόµον, περι- ετμήθη xal πάντα δὲ τὸν νόµον, καὶ τὸ Σά6δατον ἐτήρησεν, ἵνα πληρὠσῃ χαὶ στήσῃ τὸν νόµον. Αφ « ” Gen. xi, $ seqq. Σν, 5 seqq. ; xv, 10 seqq. "* Chrys. hom. 59 in Gen. *! Greg. Noz. orat. 40. Atban. De Sab. et circ. gnite ), sed quo fidelis ab infideli in qualibet natione distinguatur, Quocirca circumcisio pate- facta veritate inutilis jam figura atque umbra est. Inutile igilur est circumcidi, ac baptismo contra- rium. Nam qui circumciditur wniversa legis ser- vande debitor est 3". Doininus porro ut icgem ize '* Josue v, 2. ** ibid. ** Galat, v, 5. VARIA LECTIONES. f Alias non legi, llebrzxos in deserto per 42 annos moratos esse. 5 Edita àvéctpazts. 4lta quidem ms$3., αἱ legenduin ex Dibliis Sixt, µαδδαρείτιδι. Desertum in quo morati sunt lsraelitzz, pcr antonousa- siain. Madbara dicebatur, ab llebrieo "amo, desertum. i R. 1 χωρίνον. à Edita τοῖς. 1215 S. JOANNIS DAMASCENI 1215 pleret, circumcisus fuit; atque adeo totam legem A οὗ δὲ ἐἑθαπτίσθη, xat τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον τοῖς ἀνθρώ- implevit, Sabbatum quoque servavit, ut legem iin- pleret ac sisteret **, Ex quo autem baptizatus est, el Spiritus sanctus hominibus apparuit, iu colum- bw specie descendens super eum, ex eo tempore regnum przdieari ceperunt. CAP. XXVI De Awutichristo. Antichristi acceptiones varie. Judei Antichristum recepluri tanquam sit eorum Messias. — Nosse au- lem opere pretium est, venturum omnino Anti- chrittümeesse. Et quidem omnis qui non confite- tur Dei Filium ac Deum in carne venisse, et Deum perfectum esaác, atque hominem perfectum, una €um eo quod Deus erat, effectum esse, is. Anti- christus est **. modo Antichristus ille dicitur 83, qui sub szeculi finem venturus est. Primum itaque oporlet. przedi- cari Evangelium apud omnes gentes, uti Dominus ait δὲ: ac tum ille veniet, ut innotescat adversarius Deo Jud:eorum animus. Ait eniin ad eos Dominus : Ego veni in. nemine Patris mei, et mon accipitis me : veniel alius. in nomine suo, et. illum accipie- tis ". luemque Apostolus : Pro eo quod charitatem veritatis non receperunt, ut salvi fierent. 1deo mit- tet illis Deus operationem erroris, ut credant men- dacio : ut judieentur omnes. qui nom. crediderunt teritati, sed consenserunt. iniquitati **. Ergo. Judzi Dominum Jesum Christum, qui Dei Filius ac Deus erat, minime receperunt : impostoreim contra, qui se Deum dicat, recepturi sunt **. Nam quod Dei nomen sibi ille sit arrogaturus, angelus Danielem docens hisce verbis ostendit ; Super deos enim pa- irum suorum non intelliget **. EL Apostolus : Ne quis vos seducat ullo modo : quoniam nisi venerit disces- sio primum, et revelatus (uerit homo iniquitatis , fi- ius perditionis, qui adversatur et exiollitur supra omnem qui dicitur Deus, aut colitur, ita ut in tem- plo Dei sedeat, ostendens. τε 300 tanquam | iit Deus *'. 1n templo, inquit, Dei, non nostro, sed velere Judaico. Non enim nobis, sed Judzis 55 Matth. v, 17... Joan, iv, 2, * Joan. v, 40. ** H Thess. ur... 14. ?! I Thess. 1, 5, 4. Ceterum peculiari ae prxcipuo . 85 Jren. lib. v, ο. 25. Greg. Naz. orat. 47. 55 Chrys. hom. 4 in Epist. ll ad Thess. ποις ἑνεφανίσθη, Ev εἶδει περιστερᾶς καταθαϊνον ἐπ) αὐτὸν, ἐκ τότε ἡ πνευματικὴ λατρεία χαὶ πολιτεία, xat 1j τῶν οὐρανῶν βασιλεία κεχήρυχται. spiritalis Dei cultus. ac vite ratio, ceoloruinque KEv?AA4. &Q' |49'j. Περὶ τοῦ Ἀντιχρίστου (9). Χρὴ γινώσκειν ὅτι δεῖ τὸν Αντίχριστον ἐλθεῖν. Hà; μὲν οὖν ó μὴ ὁμολογῶν τὸν Υἱὸν τοῦ θεου Ev σαρχὶ ἐληλυθέναι, xat εἶναι θεὺν τέλειον, καὶ Υενέ- σθαι ἄνθρωπον τέλειον, μετὰ τοῦ εἶναι k Osbv, "Av- τἰχριστός ἐστιν. Όμως ἰδιοτρόπως xat ἐδαιρέτως ᾽Αντίχριστος λέγεται, ὁ ἐπὶ τῇ συντελείᾳ τοῦ αἱὼ- veg ἐρχόμενος. Xpi τοιγαροῦν πρῶτον κηρυχθηναι τὸ Εὐαγγέλιον ἐν πᾶσι τοῖς ἔθνεσι, καθὼς ἔφη ὁ Κύριος, xal τότε ἑλεύσεται, εἰς ἔλεγχον τῶν ἀντι- θέων Ἰουδαίων. Ἔφη γὰρ αὐτοῖς ὁ Κύριος "Ey ᾖ.10ον év τῷ ὀνόματι τοῦ Πατρός yov, καὶ οὗ Λαμόάνετό µε". ὄρχεται ἆ.Ίος ἐν τῷ ὀνόματι τῷ ἰδίῳ. κἀχεῖνον «1ἠγεσθε. Καὶ ὁ ᾿Απόστολος' 'Avó' ὧν tiv ἀγάπην τῆς ἀ.ληθείας οὐκ ἑδέξαντο εἰς τὸ σωθῆναι αὐτοὺς, xal διὰ τοῦτο πέμφει αὗτοῖς ὁ θεὸς ἑνέργειαν π.]άνης, εἰς τὸ πιστευσαι αὐ- τοὺς τῷ γεύδει, Tra κριθῶσι πάντες οἱ μὴ πι στεύσαντες τῇ ἀληθείᾳ, dAA εὐδοκήσαντες ἓν τῇ ἁδικίᾳ. Οἱ οὖν Ἰουδαῖοι Yiby θεοῦ ὄντα, τὸν Κύριον Ἰησοῦν Χριστὸν καὶ θεὸν, οὐχ ἑδέξαντο, τὸν δὲ πλάνον, θεὸν ἑαυτὸν Ἀέγοντα, δέξονται. "Ότι γὰρ 8eby ἑαυτὺν ἀποχαλέσει, ὁ ἄγγελος τὸν Δανιὶλ διδά- σχων, οὕτω φησιν. 'Ezl θεοὺς τῶν πατέρων αὖ- τοῦ οὐ συνἠσει. Καὶ ὁ Απόστολος: Μή τις ὑμ'ς ἑξαπατήσῃ κατὰ µηδένα τρόποκ, ὅτι δὰν μὴ Σ4θῃ ἀποστασία πρῶτον, xal ἆποκα.λυφθ[ ὁ ἄν όρωτος τῆς ἁγομίας, ὁ υἱὸς τῆς ἁπω.είας, ὁ ἀγτιαείμε- voc, xal ὑπερωιρόμερος ἐπὶ πάντα JAeyópevor θεὸν, xul σέδασµα, ὥστε αὐτὸν εἰς τὸν ναὸν tov θεοῦ (10) καθίσαι, ἁποδεικγύντα ἑαυτὸν, ὅτι ἔστι θεός. Elg τὸν ναὺν δὲ τοῦ Θεοῦ, οὗ τὸν ἡμέτε- pov, ἀλλά τὸν παλαιὸν, τὸν Ἰουδαϊκόν. 0o γὰρ ἡμῖν, ἀλλά τοῖς Ἰουδαίοις ἑλεύσεται ' οὐχ ὑπὲρ Χριστοῦ ἡ, ** Matth. xxiv, 14. ** Dan. m, 51. VARIE LECTIONES. κ Mss. μεῖναι. Fabri. ! dHlec postrema verba habent mss. omnia : absunt. in editis, οἱ in. transtatcue NOT E (9) Περὶ τοῦ Αγτιχρίστου. De Au.ichristo. Post D quod instauraturus est. Mr, γένοιτο γὰρ τοῦτον Ev lIrenzum Hippolytus ejus discipulus, ae Antichristo librum edidit, in quo uon pauca ex magistri lib. v transump«it, omisso ejus nomine. Saeculi sexti scriptor aller genuini libri Hippolyti metaphrasim scripsit, quam Photius, ceu sincerum S. Martyris opus retulit in. Biblioth. cod. 202. οἱ Joaune Pico accurante, Parisiis illud excuderunt. anno. 1266. Habetur. etiam Grace et. Latine t. 1. Biblioth. PP. roc. (10) Eilc τὸ» καὐν δὲ τοῦ Θεοῦ. In templo inquit. Dei, non. nostro. Hoc cst, non. in Ba«lica Dominice resurrectionis, sed in templo Judaico, ᾧ ἑσμέν. Absit enim ut illud in quo versamur. signi- ficei'ur, inquit Cyrillus Hierosol. cat. Τὸ: δὲ enim tanquam Christus. Judais adveniel, et α Juderis adorari volel, Νί eos majori astu decipiat, templum illud celeberrimum excitare conabitur, eic. Irceuzus quoque : Quoniam Hieroso'ymis templum per dispo- aitionem veri Dei facium est, iu quo adversarius sedebit, tentaus semcuipsum Christum ostendere. la subinde flippolytus : Kat αὐτὸς ἀναστήσει Ev "Ie σολύμµοις τὺν λίθινον vaóv. At Clirvsostomus, bom. 3 in Kpist. ad Thessal. τὰς πανταχοῦ Ἐχκλησίας, omnes universo orbe Ecclesias intelligit, 1217 DE FIDE ORTHODOXA LID. IV. 1218 καὶ τῶν τοῦ Ἆριστοῦ ΄ 80 xaY "Avilygtato; AÉvys- A veniet : nec pre Cliristo, sed &versus. Christum: ται. Act τοίνυν πρῶτον χηρυχθΏναι τὸ Εὐαγγέλιον ἓν πᾶσι τοῖς ἔθνεσι Kal τότε ἁποχαλυφθήσεται ὁ ἄγομος, οὗ ἐστιν ἡ παρουσία xat! ἐνέργειαγ τοῦ Σατανᾶ, ἓν πάσῃ δυνάμει, xal σηµείοις. xal πέρασι νψεύδους, πάση ἁπάτῃ τῆς ἁδιχίας ἐν τοῖς ἀπο.1.1υμένοις, ὃν ὁ Ropioc ἀγελεῖ τῷ ῥή- /ίατι τοῦ στόματος αὐτοῦ, xal καταργήσει τῇ παροισί( τὴς ἐπιφαγείας αὐτοῦ. Οὑχ αὐτὸς τοί- νυν 6 διάθολος (11) γίνεται ἄνθρωπος χατὰ τὴν τοῦ Κυρίου ἑνανθρώπασιν' μὴ Υένοιτο". ἁλλ᾽ ἄνθρωτο; ἐκ πορνείας τίχτεται, xal ὑποδέχετα. πᾶσαν thy ἐνέργειαν τοῦ Σατανᾶ. Προειδὼς vào ὁ θεὸς τὸ) ἄτοπον τῆς μελλούσης αὐτοῦ προαιρέσεως, παρα- χωρεῖ ἑνοικῆσαι ἐν αὐτῷ τὸν διάθολον. Τίκτεται τοῖνυν Ex πορνείας, ὡς ἔφημεν , xal ἀνατρέφεται λεληθότως, xal αἱφνίδιον ἑπανίστα- ται, xal ἀνταίρει, καὶ βασιλεύει. Καὶ ἓν τοῖς προοιαίοις τῆς βασιλείας αὐτοῦ , μᾶλλον δὲ τυ - ῥαννίδος, ὑποκρίνεται ἁγιοσύνην " *. fjvixa δὲ ἑτι- xpath; Ὑένηται, διώχει τὴν Ἐχχλησίαν τοῦ θεοῦ, xui ἐχφαίνει πᾶσαν «tv πονηρἰαν αὐτοῦ. Ἐλεύσεται δὲ ἐν' σηµείοις καὶ τέρασι /εύδους, πεπλασμµένοι;, καὶ οὐχ ἀληθέσι, xal τοὺς σαθρὰν xai ἀστήρικτον τὴν ῥάσιν τῆς διανοίας ἔχοντας ἑξαπατήῆσει xol ἀποστήσει τοῦ Θεοῦ ζῶντος, ὥστε σχανδαλισθῆναι, εἰ δυνατὸν, xal τοὺς ἐχλεχτοὺς. Αποσταλήσεται δὲ Ενὼχ χαὶ Ἠλίας ὁ θεσδίτης, χαὶ ἐπιστρέφουσι τὰς χαρδίας πατέρων ἐπὶ τέχνα, τουτέστι τὴν Συναγωγὴν ἐπὶ τὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστὸν, xai τὸ τῶν ἁποστόλων χήρυγμα, xal ὑπ αὐτοῦ ἀναιρεθήσονται. Καὶ ἑλεύσεται ὁ Κύριος ἐξ οὐρανοῦ, ὃν τρόπον οἱ ἅχιοι ἁπόστολοι ἐθεάσαντο αὐτὸν πορευόµενον εἰς τὸν obpavóv* θεὸς τέλειος xai ἄνθρωπος τέλειος, μετὰ δόξης xai δυνάµεως, xa ἀνελεῖ τὸν ἄνθρωπον τῆς ἀνομίας, τὸν υἱὸν τῆς ἁΓωλείας, τῷ πνεύµατι τοῦ στόματος αὐτοῦ. Μτδεὶς τοίνυν ἀπὸ γῆς ἐχδεχέσθω τὸν Κύριον, ἀλλ᾽ ἐξ οὗ - (ανοῦ, ὡς αὐτὸς ἠσφαλίσατο. *! |ren.. Cyrill. Hieros. catech. 15. Greg. Naz. loc. cit. ** || Thess. τι, 9. *5 Chrys. bom. Sin 11 epist. ad Thess. Apoc. xi 9. "* Act. 111. ! lE Thess. i), 8. qua etiam de causa Anticliristus dicitur **, Antichristus verus homo futurus. — Primum ergo Evangelium apud omnes gentes przedicari necesse est ** : Ac tum retelabitur. ille iniquus, cnjus. est adventus. secundum operationem | Satane, in omni virtute, εἰ signis, εί prodigiis mendacibus; et in onmi seductione iniquitatis, iis qui pereunt ; quem Dominus interficiet verbo oris sui, et destruet illu- stratione adventus sui **. Non ipse ergo diabolus homo fiet, qua Dominus rat:one homo factus cst (absit enim. istad), verum hono ex. fornicatione nascetur, qui omtiem. Sataug vim atqué afflatum suscipict. Deus enim futuize ipsius voluntatis per- versitatem prxnoscens, diabolum in co doinicilium sibi constituere sinet **. Antichristi primordia, atque progressus. — Ex fornicatione itaque, ut diximus, uascetur, et clain educabitur; tum repente insurget, arreptaque tyrannide regnabit. Atque in regn! quidein sui, sett tyrannidis potius, primordiis specimen prsferet sanctitatis. Cum auteum potitus. rerum erit, tum Dei Ecclesiam persequetur, suamque omnem ma- Ltiam promet. Veniet autem ἐπ signis εἰ prodigiis mendacibus **; fictis utique, et uon veris; et eos quorum imbecillo parumque firmo fundamento nixa mens erit, seducet, abstrahetque α Deo vivo; ita ut scandalizeutur, si fleri potest, etiam electi **. Enoch et -Elias cum Antichristo pugnaturi. — Mittentur autem. Euoch et Elias. Thesbites, qui Patrum corda in filios **, hoc est, Synagogam ad Dominum nostrum Jesum Christum, atque apo- stolorum doctrinam convertent : ab eoque. truci- dabuntur. Àc tum Dominus veniet. de ccelo, quem- admodum sancti apostoli in celum euntem vi- derunt *; nempe, Deus perfectus, et perfectus homo, cum gloria et potestate, et hominem ini- quitatis, filium perditionis, interficiet spiritu oris sui *. Quapropter nihil est, cur quisquam Dominum e lerra exspectet, verum e colo, ut ipse nobis certo declaravit. * Matth, xxv, 1. * IE Thess. . i, 8. ?" Matth. xxiv, 24. ** Malach.. iv, 5. VARIA LECTIONES. m Regii multi, Colb. duo vetustiores, et «od. S. Ilil. ἀναθωσύνην. alii. δικαιοσύνην. In R. 5451 legitur quideni in texLu ἀγαθωσύνην, supra liaeanm vero διχαιοσύνην. Sic vetus interpr. posuit justitiam : at Faber NOTAE. (11) Οὐκ αὐτὸς ὁ διάδοἲος. Non. ergo diabolus D) ὑποδύς. Cyrillus Hieros. Diabolum per Antichristum, bonitatem reddidit. ipse. Sic Chrysostomus loc. cit. Nunquid Satanas ipse? inquit, o3óxpuo* ἁλλ' ἄνθρωπός τις, πᾶσαν αὑτοῦ δἐχόµενος την ἑνέργειαν. Nequaquam, sed homo quidam, oinnem ejus operationem excepturus. Mippolytus coatra censet Antichristum ipsummet [ore diabolum qui seduxit. Evam et Adamum. ld quod cjus metaphrastes sic explicat, ut. diabolus carnem φανταστιχὴν et Ev δοκήσει, imaginariam et specie tenus exhibiturus sit, quo se de Virgine natuiu. jactitet. Theodoretus vero humanam natu- ram a diabolo subcundam ait, φύσιν ἀνθρωπείαν αὑτοπροσώπως, in propria suia persona operaturum Forsan nihil aliud significant, nisi quod llierony. mus in cap. vii Daniel. Ne putemus, inquit, juxta quorumdam opinionem, Antichristum, vel diabolum esse, vel demonem, sed unum de. hominibus, in quo totus Satanas habilaturus sit. corporaliter, velut scilicet in energunenis. Cxterum istliec. omnia, quibus genus, nomen, setas, aliaque ad. Antiehri- stum spectantia, pia conjectatione dieta sint, eventu nondum probata, et quoinodo novit Deus - implenda. 1213 CAP. XXVII. dDe resurrectione. Corporum [utura. resurrectio immortalibus ani- euis. — Porro mortuorum etiam resurrectionem credimus. Erit enim profecto; erit, inquam, nor- tuorum resurrectio. Resurrectionem autem di- centes, corporum resurrectionem — intelligimus. 2301 Resurrectio enim est secunda ejus quod ce- cidit, erectio. Etenim. anin2, cum immortales sint, quo tandem pacto resurgant? Nam cum mor- tem deliniant, anima: a corpore separationem, re- surrectio proinde est iterata anims οἱ corporis conjunctio, secundaque dissoluti et collapsi ani- malis excitatio *. lpsum itaque corpus quod cor- ruinpitur ac dissolvitur, idemmet resurget incor. S. JOANNIS DAMASCENI A ΚΕΦΑΛ. KZ |P^. 1220 Περὶ àraccdcsoc. Πιστεύομεν δὲ xol ἀνάστασιν νεχρῶν. Ἔσται γὰρ ὄντως, ἔσται νεχρῶν ἀνάστασις. Ανάστασιν δὲ xi- Ίοντες, σωμάτων φαμὲν ἀνάστασιν (12). ᾿Ανάστασις Y&p ἐστι δευτέρα τοῦ πεπτωχότος στάσις' αἱ γὰρ Φυχαὶ ἀθάνατοι οὖσαι, πῶς ἀναστήσονται; El γὰρ ? θάνατον ὁρίζονται χωρισμὸν Φφυχῆς ἀπὸ σώματος, ἀνάστασίς ἐστι πάντως συνάφεια πάλιν ψυχῆς τε xal σώματος, xal δευτέρα τοῦ διαλυθέντος xal πεσόντος ζώου στάσις. Αὐτὸ οὖν τὸ copa τὸ φθειρόµενον xai διαλυόµενον, αὐτὸ ἀναστήσεται ἄφθαρτον. Οὐχ ἀξν- νατεῖ γὰρ ὁ ἐν àpyfj ἐκ τοῦ χοὺς τῆς γῆς αὖτὸ συστησάµενος, πάλιν ἀναλυθὲν χαὶ ἀποστραφὲν cl; thv γην ἐξ ἧς ἐλήφθη, χατὰ τὴν τοῦ Angiovp[os ruptum. Non enim ea imbecillitate est is, qui e B ἀπόφασιν, πάλιν ἀναστῆσπι αὐτό. terre pulvere primum illud condidit, ut quod posthac dissolutum erit, atque in terram ex qua sumptum fuerat, secundam Opificis sententiam reversum, rursus ad vitam revocare nequeat. Probatur resurrectio ratione, a Dei providentia el justitia, — Enimvero si non est resurreclio, co- medamus et bibamus *; voluptuosam deliciisque omnibus diffluentem vitam sectemur. Si non est resurrectio, quid tandem est, quo bruta animantia antecellamus ? Si non est resurrectio, feras agre- stes, que vitam morore vacuam ducunt, beatas predicemus. Si non est resurrectio, nec Deus est, nec providentia : sed omuia casu temereque agun- tur et feruntur. Eoce epim justos plurimos videmus egentes, et. injuria affectos, omnique ope hoc in &eculo destitutos ; peccatores contra et flagitiosos, divitiis et omni deliciarum genere circumfluentes. Ecquis autem sana mente praeditus, hoc :qui ju- dicii aut sapientis providentiz esse existimet ? Erit igitur, erit plane resurrectio. Nam, quia Deus justus est, sustinentibus quoque ipsum mercedem persolvet. Ας, siquidem anima sola in virtutis palestra decertaverit, sola quoque coronam obti- nebit ; et si sola in voluptatibus sese volutarit, sola quoque merito poenas luet. At cum nec ezsisten- El γὰρ μὴ ἔστιν ἀνάστασις, φάγωμεν. xal πίωκενν τὸν ἐνήδονον καὶ ἁπολαυστιχὸν βίον µετέλθωμεν. Et οὐχ ἔστιν ἀνάστασις, ἓν τίνι τῶν ἁλόγων διαφέρο- μεν; El οὐχ ἔστιν ἀνάστασις, µαχαρίσωμεν τὰ θηρία τοῦ ἀγροῦ, τὰ ἅἄλυπον ἔχοντα βίον. El οὐκ ἔστιν ἀνάστααις, οὐδὲ Θεός ἐστιν, οὐδὲ πρόνοια, αὐτομά- τω: δὲ πάντα ἄγονταί τε xal φέρονται». ᾿Ιδοὺ γὰρ ὁρῶμεν πλείστους διχαίους μὲν πενοµένους xoi ἁδικονμένους, καὶ μηδεμιᾶς ἓν τῷ παρόντι βίῳ τυγχάνοντας ἀντιλήφεως, ἁμαρτωλοὺς δὲ xal ἆἁδί- χους iv πλούτῳ καὶ πάσῃ τρυφῇ εὐθηνοῦντας. Καὶ C τίς ἂν τοῦτο δικαιοχρισίας f| σοφῆς προνηίας ἔργον εὖ φρονῶν ὑπολάβοι; Ἔσται οὖν, ἔαται ἀνάστασις. Δίχαιος γὰρ ὁ θεὸς, xai τοῖς ὑπομένουσιν αὐτὸν μι- σθαποδότης Υίνεται. El μὲν οὖν dj φυχἠ µόνη τοῖς τῆς ἀρετῆς ἀγῶσιν ἐνήθλησε, µόνη καὶ στεφανωθή- σεται. Καὶ εἰ μόνη ταῖς ἡδοναῖς ἐνεχυλίσθη, μόνη διχαίως ἂν ἑκολάξετο * ἀλλ᾽ ἐπεὶ μήτε τὴν ἀρετὴ», pfe τὴν χαχίαν dj φυχὴ μετῆλθε δίχα τοῦ σώ- µατος, διχαίως ἄμφω ἅμα χαὶ τῶν ἁμοιθῶν τεύ- ξονται. tiam inter se discretam habuerint, nec anima, vel virtutem, vel malitiam sine corpore gesserit, mee rito proinde ambo simul, aut pramiis, aut poenis afficientur. * Epist. in Ancor. n. 89; Method. Contra Orig. * δα. xxu, 15; 1 Cor. xv, 22. VARLE LECTIONES. * Edita εἰ μέν. R. 2926 el γὰρ θάνατον ὁρίξονιες λέγοµεν. ϱ Regii multi et Colb. ἄγεται xal φέρεται. NOTAE. (12) Σωμάτων φαμὲν ἀνάστασιν. Corporum re- D hanc opinionem a Valentinianis acceperat, utcba- surrectionem innwimus. Justinus lib. De resurrectio- ne coutra Platonicos et liwereticos, qui transmi- grationem animarum ponerent, eodem modo argu- meutabatur : ᾿Ανάστασίς ἐστι τοῦ πεπζωχότος σαρ- xiou. Πνεῦμα γὰο οὗ πίπτει' Tiesurrectio est carnis que cecidit. Nam spiritus non cadit : anima est ix corpore : non vivit autem quod caret anima. Corpus anima discedente non superest. Locum | integrum, aliaque cjusdem operis dabimus cum Parallelis Joannis Damasceni. Reliquos Patres omitto, qui lioc de capitescripserunt. Ceterum Origenes, ad- versus quem multi eam ob causam calamum strin- xere, non resurrectionem corporum ex toto infi- Gjabatur, sed carnis tantum, ceu qua vestita post peccatum corpora hominum fuissent. Male sanam turque his Apostoli verbis : Caro et sanquis regnum Dei possidere non possunt : et, (Qui in carne sunt, Deo placere non vossunt. Quod. prejudicium sic convellit lrenzeus, carnem equidem sibi relictam ad regnum Dei venire non posse : eam tamen Dei plasma esse, et divino vegetutum spiritu mundum Dei templum fieri. Adlisc, non carnis substantiam, sed concupiscentias ejus que mortificant hominem, sigui- ficari. Quo sensu Paulus ipse dicebat : Vos mon estis in carne, sed in spiritu. Et rursum : Jn carne ambu'antes, non secundum carnem militamus. Unde infert : Quemadmodum corrupicle capaz est caro, sic et incorruptele, et quemadmodum mortis, sic et i Plura adJit, que Noster persequitur, ui el alii Patres. 1221 σωμάτων ἀνάστασις. Φησὶ γοῦν ὁ θεὸς πρὸς Noe, μετὰ τὸν χαταχλυσµόν. Ὡς Aáxara χόρτου δό- €wxa ὑμῖν cà πώτα. Π.1ἣν xpéac ἐν αἵματι γυ- γῆς οὗ φάγεσθε' xal τὸ ὑμέτερο) αἷμα τῶν ύυχῶν ὑμῶν ἐκζητήσω, ἐκ χειρὺς πάντων τῶν θηρίων ἐκζητήσω αὐτὸ, καὶ ἐκ χειρὸς παντὸς ἀνθρώπου ἀδε..μοῦ αὑτοῦ ἐκζητήσω τὴν γυχὴν αὐτοῦ. 'O éxyéor αἷμα ἀγθρώπου, ἀντὶ τοῦ αἷ- µατος αὑτοῦ ἐκχυθήσεται, ὅτι ἐν εἰχόγι θεοῦ ἐποίησα τὸν ἄνθρωπον. Πῶς ἑκζητήσει τὸ αἷμα τοῦ ἀνθρώπου Ex χειρὸς πάντων τῶν θηρίων, 7] ὅτι ἀνασιήῆσει τὰ σώματα τῶν ἀνθρώπων τῶν ἀποθντ- σχόντων; Οὐ γὰρ ἀντὶ τοῦ ἀνθρώπου ἀποθανεῖται τὰ θηρία. xal ὁ θεὺς Ἰσαὰκ, x«l ὁ θεὺς ᾽Ιακώδ. Οὐκ ἔστιν' ὁ θεὺς vexpoyr θεὸς, τῶν ἁποθανόντων, xaX οὐχέτι ἑσομένων, ἀλλὰ ζώντων, ὧν αἱ ψυχαὶ μὲν ἐν χειρὶ αὐτοῦ ζῶσι, τὰ δὲ σώματα πάλιν διὰ τῆς ἀναστά- σεως ζήσεται. Καὶ ὁ θεοπάτωρ Δαθίδ φησι πρὸς τὸν 8:óv: Ἀνγτανε.εῖς τὸ πγεῦμα αὐτῶν, καὶ ἑχ.1εί- ύουσι, καὶ el; τὸν ovr. αὐτῶν ἐπιστρένουσιν. 6o) περὶ τῶν σωμάτων ὁ λόγος. Elxa ἐπάγει ' ΕξαποστεΛεῖς τὸ Πγεῦμά σου, xal κτισθήσον- ται, καὶ 'ἀν ακαιγιεῖς τὸ πρόσωπο» τῆς }ῆς. Καὶ Ἡσαῖας δέ. ᾿Αγαστήσονται οἱ γεκροὶ, xal ἐγερθήσογνται οἱ ἐν τοῖς µγηµείοις. Δῆλον δὲ ὡς οὐχ al ψυχαὶ ἐν τοῖς μνημείοις τίθενται, ἀλλὰ τὰ σώματα. | Καὶ ὁ µακάρ.ος δὲ Ἰεξεχιήλ ’ Καὶ ἐγένετο, φῃσὶν, ἐν τῷ µε προφητεῦσαι, xai ἰδοὺ σεισμὸς , xal προσήγαγε τὰ ὁστᾶ, ὀστέον πρὸς ὁστέον, éxa- στον πρὸς τὴν» ἁρμογίαν αὐτοῦ. Καὶ εἶδον, καὶ ἰδοὺ ἐπεγέγετο αὐτοῖς νεῦρα, xal σάρκες ἀν- εφύογτο, xal ἀνέδαινον ἐπ᾽ αὐτὰ, xal περιετάθη αὐτοῖς δέρµατα ἑπάνωθεν. Εἶτα διδάσχει πῶς χε- λευσθέντα ἐπανῆηλθε τὰ πνεύματα. Καὶ Octo; δὲ Δανιὴλ φησι’ Kal év τῷ καιρῷ ἐχεῦνῳ ἀναστήσεται Miyat|A ὁ ἄρχων ὁ µἐγας, ὁ ἑστηχὼς ἐπὶ τοὺς υἱοὺς τοῦ «Ἰαοῦ cov* καὶ ἔσται xaipéc 0.Ίίψεως, 0.Ί1γις ola o0 γέγονεν, dg' οὗ 1ε)ένηται ἔθνος ἐπὶ τῆς γῆς, ἕως τοῦ καιροῦ ἐκείνου. Kai ἐγ τῷ χαιρῷ ἐκείνῳ σωθήσεται ὁ Λαός σου, πᾶς ὁ εὑρεθεὶς γεγραμµένος ἐν τῷ Αι6.1/φ. Καὶ aoAAol τῶν χαθευδόνγτων ἐν γῆς χώματι ἐξεγερθήσονται" οὗτοι εἰς ζωὴν αἰώνιο», xal οὗτοι εἰς ὀνειδισμὸν xal αἰσχύνην αἰώνιογν. Καὶ οἱ συγιέντες ἑκ.Ἰάμνουσυω ὡς ἡ «ἑαμπρότης τοῦ στερεώµατος , καὶ ἀπὸ τῶν δικαίων τῶν zoA Aor, ὡς οἱ ἀἁστέρες. elc τοὺς αἰῶνας, καὶ ἔτι ἐκ]άμψουσι.--- HoAAol τῶν καθευδόντων ἐν }ῆς χώματι, λέγων, ἐξεγερθήσογται, δῆλον, ὡς àvá- ΡΕ FIDE ORTTODOXA LIB 1Υ. Μαρτυρεῖ δὲ xaX ἡ θεία Γραφῇ, ὅτι ἔσται τὼν Α Καὶ πάλιν τῷ Μωυσεῖ, Ἐγώ εἰμι ὁ θεὸς Αόραὰμ, B 1923 Aucloritate Scripture. — Quin. divina. quoque Striptura corporum resurrectionem fore testatur. Ait quippe Deus Noe post diluvium : (Quasi olera virentia tradidi vobis omnia ; excepto quod carnem cum sanguine anime non comedetis. Vestrum enim sanguinem animarum vestrarum requiram de manu cunctarum bestiarum, et de manu omnis hominis, Jratris ejus requiram animam ejus. Qui effuderit sanguinem hominis, pro illius sanguine sanguis ipsius effundetur : ad. imaginem. quippe Dei hominem fe- οἱ *. Quonam auteni. modo sanguinem hominis de manu cunctarum bestiarum requiret, nisl quia corpora hominum, qui moriuntur, ad «vitam excitabit? Non enim hominis loco bestie mo- rientur. Rursusque ad Moysen : Ego sum Deus Abra: ham, ei Deus Isaac, et Deus Jacob *. Atqui non 302 est Deus mortuorum Deus *, hoc est eorum qui moriuntur, nec amplius futuri sunt; sed tivo- rum : quorum anim: quidem in manu ejus vi- vunt Ἱς corpora autem post resurrectionem rcevi- viscent. Dei quoque parens David Deum sic allo- quitur : Auferes spiritum eorum, et deficient, et in pulverem suam revertentur *. En quo pacto de cor- poribus ei sermo est. Deinde subjungit : Emiltes | Spiritum tuum, et creabuntur , et. renovubis faciem terre *. j lgaias item : fiesurgent mortui et expergiscentur qui in monumentis sunt **. Atqui constat nou. ani- mas, sed corpora in monumentis collocari. '! Beatus quoque Ezechiel : £t factum est, inquit, cum ego propheiarem, et ecce terre motus; el acce- debani ossa os ad 08, unumquodque ad juncturam suam. El vidi : et ecce rursus oborti sunt eis nervi, el carnes enascebantur, et ascendebant ad eos, εἰ circumfusm sunt. εἰς pelles desuper '*. Λο postea docet, quemadmodum spiritus, juxta atque illis imperatum erat, redierunt, Preterea divinus Dauiel ait : Et in. tempore. illo consurget. Michael princeps magnus, qui stat pro fi- liis populi tui : et erit tempus tribulationis, tribu- latio, qualis non fuit, ez quo [acta est gens in terra, usque ad tempus illud. Et in tempore illo salva'itur p Populus tuus, qui inventus fuerit. scriptus ín libro. Et multi de his qui dormiunt in terra pulvere, evi- gilabunt, alii in vitam «ternam, et alii in oppro- brium el confusionem. aternam. Et intelligentes. [ul- gebunt quasi splendor firmamenti, εἰ ex justis pluri- mis, quasi stel in secula et ultra [ulgebunt **. Ex his autem verbis, Multi de his qui dormiunt in terra pulvere, evigilabunt, perspicuum ect, eum corporum resurrectionem indicare. Neque enim quisquam dixerit, animas in. terrze pulvere dormire. στασιν ἐμφαίνει σωμάτων o) γὰρ δήπου τις qíjose τὰς Φυχὰς ἐν γῆς χώµατι 4 χαθεύδειν. * Gen. ix, 5, 6. * Exod. nm, ϐ. ** Ίσα, xxvit, 9. * Matth. xxii, 22. ? Nyss. De anim et resur. post med. ' Sap. n1, 1. !* Ezech. xxxviii, 7, 8. 5 Paal. CY, 99. * ibid. 90. 15 Dup. xit, 1-5. VARLE LECTIONES., 4 Regius 51551, et Colb. duo σώματ.. 1923 S. JOANNIS DAMASCENI : 192: Quin etiam Dominus iu sacris Evangeliis cor- A — 'A?AX μὴν καὶ ὁ Κύριος ἓν τοῖς lepot; Εὔαγγε- porum resurrectionem aperte tradidit : Audienl — Xiotg την τῶν σωμάτων ἀρ'ιδύλως &vistasiw παρ- enim , inquit, qui in monumentis sunt, vocem Filii ἐδωχεν' ᾿Ἀχούσονται γὰρ, φησὶν, oi ἐν μνημεῖοις Dei ; et procedent qui bona fecerunt, in resurrectio- τῆς guric τοῦ Υἱοῦ τοῦ cov, xal ἐξελεύσονται nem vita : qui vero mala egerunt, in resurrectionem οἱ τὰ dya0à zoujcarcec, εἰς ἀνγάστασι ζωῆς, cl judicii *. Nemo autem mentis compos, animas in ξὲ τὰ gavAa πράξαντες, sic ἀγάστασιν κρίσεως. monumentis esse aut versari unquam ἀἰχογίε. 'Ev τοῖς µνημείοις δὲ τὰς φυχάς ποτε τῶν εὖ opo- νοῦντων οὐχ ἂν sio: τις. Non vero Dominus sermone tantuin, sed et 0ρετο» ἍΟὐ λόγῳ δὲ µόνον 7, ἀλλὰ χαὶ ἔργῳ τὴν τῶν σω- corporum resurrectionem — declaravit. Primum µμάτων ἀνάστασιν ἐφανέρωσε. Πρῶτον μὲν, τεταρ- quando quatriduanum, jamque corruptum, et fc- Ἅταΐον, xa Ίδη φΏαρέντα, xaX ὁδωξότα ἑγείρας «^v tentem Lazarum suscitavit !'. Neque euim animam Λάκαρον. OS φυχὴν γὰρ ἐστερημένην σώματος, ἁλλὰ corpore orbatam, sed corpus cum anima ; nec αἷ- καὶ σῶμα σὺν τῇ φυχῇ: καὶ οὐχ ἕτερον, ἀλλ᾽ αὐτὸ τὸ «erum, seu ipsummet quod corruptum erat, exci- «φθαρὲν Ἠγειρε Πῶς γὰρ ἂν ἐγινώσχετο, f| ir tavit; Quonam etenim alioqui modo agnita fuis- — gzeó:vo ἡ τοῦ τεθνεῶτος ἀνάστατις, pi τῶν χαβα- set, aut fidem invenisset mortui resurrectio, nisi ' κτηριστικῶν ἰδιωμάτων ταύτην συνιστώντων; ᾽Αλλὰ ex cerissimis persone nolis ac proprietatibus e3— καὶ Λάζαρον μὲν πρὺς ἔνδειξιν τῆς olxelag θεότητος, comprobata esset ? Verum Lazarum quidem, ut di-— 4901 πίστωσιν τῆς αὐτοῦ τε xai ἡμῶν ἀναστάσεως vinitatem suam demonstraret, ac tum sue, lH) — fvctpe, πάλιν ὑποστρέφειν μέλλοντα εἰς θάνατο». «ostre resurrectionis fidem astrueret, ad vitam — Ajx5; δὲ ὁ Κύριος ἀπαρχὴ τῆς τελείας, xal μηχέτι ita revocavit, ut eidem rursus esset moriendum. θανάτῳ ὑποπιπτούσης ἀνασοτάσεως γέγονε. Διὸ δὴ At ipse Dominus perfect:e, nec jam morti subject? καὶ ὁ θεῖος ἁπόστολος Παῦλος * ἔλεγεν ' El νεχροὶ resurrectionis auspex exstitit ac primiti:: : eamque οὐκ ἐγείρογται, οὐδὲ Ἀριστὸς ἐγήγερται. El δὲ οὐ rem aiebat apostolus Paulus : 309 Si mortui Χριστὸς οὐκ ἐγήγερται, ἄρα oov jataía ἡ αί- non resurgunt, neque Christus resurrexit. Si autem στις ἡμῶν * ápa ἔτι ἐσμὲν ἐν ταῖς ἁμαρτίαις Christus. non. resurrexit , inanis est. ergo. fides ἡμῶν. Καὶ: "Ott Χριστὸς ἑγήγερται, ἁπαρχὴ τῶν' nostra : adhuc ergo sumus in peccatis nostris *. ΕΙ, κσκοιµηµένων. Καὶ: Πρωτότοχος ἐκ νεκρῶ». Καὶ Quia Chrisius resurrexit. primitie dormientivin".— πάλιν: El. yàp πιστεύομεν ὅτι Ἰησοῖς ἀπέθανε, Et : Primogenitus ez mortuis '*. Àc rursus : Sicre- καὶ ἀνέστη, οὕτω xal ὁ θεὸς τοὺς κοιμηθέντας dimus quod Jesus mortuus est, el resurrexit : ita et C διὰ τοῦ Ἰησοῦ á£& σὺν αὐτῷ. Οὕτως, ἔφτ, ὡς 6 Deus eos qui dormierunt per Jesum, adducet cum " Κώριος ἀνέστη. eo **. lia, inquit ; queimaJuiodu.a. nempe Christus resurrexit, Quod autem Domini resurrectió, corporis jam Ὅτι δὲ ἡ τοῦ Κυρίου ἀνάστασις σώματος ἀφθαρ- incorrupti οἱ anima conjunctio esset (naur μις τισθέντος, xai ψυχῆς ἕνωσις ἦν (ταῦτα γὰρ τὰ erant que fuerant divisa), hinc liquet. Ait enim : διαιρεθέντα), δΏλον * ἔφη Υάρ᾽ Λύσατε εὸν vaóv Solvite templum hoc, et in tribus diebus edificabo τοῦτον, xal ἐν τρισὶν ἡμέραις οἱχοδομήσω αὑτύν. illud **. Quod autem de corpore suo loqueretur, ἥΜάρτυς δὲ ἀξιόπιστοςἳ τὸ ἱερὸν Εὐαγγέλιον, ὡς evangelista testis locuples est : Palpate- me et vi- περὶ τοῦ ἰδίου ἔλξγε σώματος. Ψη.Ἰαρἡσαςέ pa καὶ dete (aiebat discipulis suis Dominus, dum existi- ἴδετε, φησὶ τοῖς οἰχείοις μαθηταῖς ὁ Κύριος πνεῦμα mabant se spiritum videre) quia ego ipse sum, 6ἱ δοχοῦσιν ὁρᾶν' ὅτι ἐγώ εἰμι, xal οὐκ ἡἠ.ὶ ἳοίω- non sum mulatus : quia spiritus carnem εἰ ossa non. Ἅµαι (15) * ὅτι πγεῦμα σάρκα καὶ ὁστέα οὐκ ἔχει, habel, sicut me videtis habere *'. Et cum hoc di- καθὼς ἐμὲ θεωρεῖτε ἔχοντα. Καὶ τοῦτο εἰπὼν, xissel, ostendil eis nanus et latus; eaque Tliomz ἔδειξεν αὐτοῖς τὰς χεῖρας xal τὴν πλευρὰν , xal palpanda porrexit **. Annon liec ad. idein. resur- D τῷ θωμᾶ προτείνει πρὸς Φηλάφησιν. "Aca οὐχ rectioni corporum conciliandam sufliciunt? ἰχανὰ ταῦτα thv τῶν σωμάτων πιστὠώσατθαι &vá- στασιν; * Joan. v, 28,29. 19 Joan. xi, 59-44. 1 1 Cor. xv, 16, 11. ο ibid. 20. 15 Coloss. 1, 18. '*1 Thess. iv, 10. ?* Joan. n, 19. ὃν Luc. xxiv, 59. **. Joan, az, 37. VALE LECTIONES. 5 R. 2928 οὗ λόγῳ δὲ φιλῷ µόνον. * Pauli nomen deest. in edit. et iu R. 9, atque in margine cod. S. Hil. adjectum fuit. * tegit nonnulli et Colb. 1 ἀξιοπιστότατος. Vetus interpr. testis dignus fidelissimus. NOTAE. u$) "Orr ἐγώ slyi, καὶ οὐκ ἠ.ὶ.Ἰοίωμαι. Quia — discipulos ita compellasse scribit, ἴδετε, [δετς, ὅτι ego sum , nec sum mhlatus. Sic Parum nonnulli ἐγώ εἰμι, xol οὐκ ἀλλοίωμαι. Nihil tale in. Bibtiis Christi verba recitaut. Unus mihi modo occurrit — nostris exstat. Sepe labuntur auctores, dum Scri- Atlanasius, epist. aJ Epict. et alibi, ubi Christum — pture loca memoriter recitant. 1995 DE FIDE ORTHODOXA LIB. IV. 1996 Πάλιν φησὶν ὁ θεῖος ᾿Απόστολος ' Ati }ὰρ τὸ A Rursus autem divinus Apostolus ait: Opertet ᾠθαρτὸν τοῦτο ἑἐνδύσασθαι ἀφθαρσίαν, xal τὸ — enim corruptibile hoc induere incorruptionem : et ürnrór τοῦτο ἐνδύσασθαι ἀθανασίαν. Καὶ πάλιν πιογία[ε hoc induere. immortalitatem **. Ac rursus :- Σπεἰρεται ἐν φθυρᾷ, ἐγείρεται ἐν ἀφθαρσίᾳ' σπεί- — Seminatur in corruptione, surget in incorruptione , ρεται ἐν ἀσθενείᾳ, ἐγείρεται ἐν Óvrdápgei: σπείρε- — seminatur. in. infirmitale, surget in virtute; semi- ται ἐν ἀτιμίᾳ, ἐγείρεται ἐν δόξῃ' σπε/ρεται σῶμα — natur. in. ignobilitate, surget in. gloria. Semina- Arv zixór, fjzot παχύ τε xat θνητὸν, ὀγείρεται σώμα — tur corpus animale, hoc cst, crassum et mortale, πγευματικόν (14) * olov τὸ τοῦ Κυρίου σῶμα μετὰ — surget corpus spirituale ** , immutabile, impassibile, την ἀνάστασιν κεκλεισμένων τῶν θυρῶν διερχόµε- — subtilé (lioc enim signiflcat, spirituale, quale nimi- vov, &xomlaczov", τροφῆς, ὕπνου, xal πόσεως áv- rum post resurrectionem Domini corpus erat, cum ενδεές. Ἔσονται yàp, φησὶν ὁ Κύριος, ὡς οἱ ἄγγε- — januis clausis transiret), infatigabile, nec cibo aut οι τοῦ Θεοῦ * οὗ γάμος ἔτι, οὗ τεχνογονία. Φησὶ — somno aut potu indigens. Erunt enim, inquit Do- γοῦν ὁ θεῖος ᾽Απόστολος' "Hp γὰρ τὸ πολίτευμα — minus, sicut angeli Dei **. Nec jam nuptiis aut li- ἐν obj ανοῖς ὑπάρχει, ἐξ οὗ xal Zocrpa ἀπεκδδ- — berorum procreationi locus erit. Ait quippe divi- xóus0a Κύριον 'Incoov, ὃς μµετασχημαείσθι τὸ — nus Apostolus : Nostra conversatio in calis est: σῶμα τῆς ταπεινώσεως ἡμῶν, elc τὸ γενέσθαι B undeeiiam Salvatorem exspectamus Dominum Jesum, αὐτὸ σύμμορφον τῷ σώματι τῆς δόξης αὐτοῦ. qui re[ormabit corpus. humilitatis nostre, ut con- οὗ τὴν εἰς ἑτέραν μορφὴν µεταποίησιν λέγων — forme fiat corpori claritatis sue **. Quo loco, non ἄπαχε" τὴν ix φθορᾶς δὲ μᾶλλον εἰς ἀφθαρσίαν — mutationem in alteram formam intelligit (absit hoc) ἐναλλαγήν. verum immutalionem potius ex corruptela ad in- . corruptionis statum 37. 'AAA' ἐρεῖ τις" Πῶς ἐγείρογται οἱ vexpot ; Ὢ Simile ab humani corporis productione. — A1 di- τῆς ἀπιστίας ! ὢ τῆς ἀφροσύνης 1 'O youv εἰς oOpa.— cel aliquis : Quomodo mortui resurgent **? Proh in- βουλήσει µόνῃ μεταθαλὼν, ὁ μικρὰν ῥανίδα τοῦ — credulitatem! Proh dementiam ! Qui pulverem in σπέρματος ἐν τῇ µήτρᾳ αὔξειν προστάξας, xat τὸ — corpus sola voluntate mutavit : qui exiguam ma- πολυειδὲς τοῦτο, xal πολύμορφον ἀποτελεῖν τοῦ — terim guttam in utero amplificari, variumque ac σώματος ὄργανον, οὐχὶ μᾶλλον τὸ γεγονὸς, xal 6tab- — multiplex corporis organum efficere jussit, annon ῥνὲν, ἀναστήσει πάλιν, µόνον βουληθείς;, Ποίῳ δὲ — multo magis id quod fuit ac defluxit, cum voluerit, σώματι ἔρχονται; "Agpov , εἰ τοῖς τοῦ Θεοῦ λό- — rursum excitabit **? Qwalive corpore venient ? In- Ύοις πιστεύειν ἡ πώρωσις οὗ αυγχωρεῖ Τ, x&v τοῖς ϱ sipiens, si ea est obduratio tua, ut te Dei verbis ἔργοις πίστευε. Σὺ γὰρ ὃ σπεἰρεις οὐ ζωοποιεῖται, — fidem adhibere non sinat, operibus saltem ejus ἐὰν μὴ ἀποθάνῃ καὶ ὃ σπεἰρεις, οὗ τὸ σῶμα ró— crede: Nam tu quod. seminas, non vivificatur, nisi Τε)ησόμενον σπεἰρεις, àdAAA γυμγ ὸν xóxxov, εἰ — prius moriatur. Et quod seminas, non corpus, quod fu. τύχοι, σίτου, f] τινος τῶν «Ἀοιπῶν. 'O δὲ Θεὸς turum est, seminas, GO sed nudum granum, ut puta αὐτῷ δίδωσι σῶμα, καθὼς ἠθέ.ησε, καὶ ἑκάστῳ — tritici, aut alicujus celerorum. Deus. autem dat illi τῶν σπερμάτων τὸ ἴδιον copa. θέασαι τοίνυν, ὡς — corpus, sicut vult ; et unicuique seminum proprium £y τάφοις ταῖς αὔλαξι τὰ σπέρματα καταχωννύὺ- — corpus **. Contemplare itaque semina in sulcis, µενα. Τίς ὁ τούτοις ῥίξας ἐντιθεὶς, χαλάμην, xal — non secus atque in sepulcris, defossa. Quisnain Φύλλα, xal &stágu;, καὶ τοὺς λεπτοτάτους ἀνθέρι- — igitur radices, et calamuin, et. folia, et spicas , οἱ xag *; Οὐχ ὁ τῶν ὅλων Δημιουργός; ob Y τοῦ «X —subtilissimas aristas inserit? Annon ille universo- πάντα τεχτηναµένου τὸ πρόσταγμα; Οὕτω τοίνυν rum opifex? Annon ejus qui omnia fabricatus est πίστευε, xal τῶν νεκρῶν τὴν ἀνάστασιν ἔτεσθαι — jussio? Ad hunc itaque modum, etiam Dei voluntate ac θείᾳ βουλήσει καὶ νεύματι. Σύνδρομον γὰρ ἔχει τῇ — nutu, mortuorum resurrectionem fore credito. Ete- βουλήσει τὴν δύναμιν, nim potentia ipsius voluntatem x:quo gradu comitatur. 13 | Cor. xv, 53. ** ibid. 42-44. 3 Marc. xi4,925. 3 Philipp. nr, 90, 94. *' Nyss. citat. ; Epiphan. haeres. 6, 4. 15 { Cor. xv, 35. ** Epipli. Ancor. n. 95. ** 1 Cor. xv, 25-38. VARIAS LECTIONES. v Edita ἀχοπίατον, et paulo post, ἐπὶ πόσεως. " Edit. οὐ πιστεύειν dj πώρωσις συγχωρεῖ. * Colb. et Degii 4 ἀνθερίσχους. 7 Abest οὐ, in editis. NOTE. (14) Ἐγείρεται σῶμα zvsvpatixóv. Surgit cor- D τητα μεταδαλὼν πνευματιχήν, in. spiritualem. sub- pus spirituale. Resurrectio Domini exemplum fuit — tilitatem transmutando , εἰ spirituale totum coyu- nostr; ut, quemadmodum januis clausis ceenacu- — lando, ingressus est per [ores clausas; quod quidem lum est ingressus, seque nibilominus palpandum hic fieri nequit in corporibus propter crassitiem et discipulis prebuit, hinc, ut censent Patres, novo — molem, et quia nondum in spiritualem coaluerunt. miraculo futurum sit, ut beatorum corpora cum Videsis in Ancor. n. 95. At sanctus Thomas, in manibus tractari queant, tum subtilitate donentur, — Supplem. quast. 85, art. 6, docet, ut corpus glorio- qua solida corpora penetrent. Veluti Dominus no- — sum, corpus aliud pervadat, altero opus esse mira- ster non aliud. corpus suscitavit, inquit Epiphan. culo, quod tamen ad nutum hominis beati Deus lizeres. 64, n. 62, sed ipsun quod. erat, εἷς λεπτὀ- sit concessurus. Ῥλτποι.. Ga. XCIV. 39 a ——— um —— 1221 Judicium post resurreclionem ac merces operum.— A. f'esurgemus itaque, animis nostris videlicet con- junctis iterum cum. corporibus a corruptione Jam exutis: atque tremendo Christi tribunali sistemur, ac tum diabolus, ipsiusque dzemones, et ejus homo, hoc est Antichristus, necnon impii flagitiosique ho- mines igni zeterno tradeuntur; igni, inquam, non qui instar nostri materia constet, sed qualem Deus novit. Qui autem bona egerunt, fulgebunt sicut sol cum angelis in vita aeterna, cum Domino nostro Jesu Christo , ut videant semper ac videantur, in- defectibilique inde lztitia fruantur, laudantes eum cum Patre et sancto Spiritu per iníinita sscula szxculurum. Amen. S. JOANNIS DAMASCENT 1238 Αναστησόμεθα Ὥτοιγαροὺν, τῶν φυχῶν πάλιν ἑνουμένων τοῖς σώμασιν, ἀφθαρτιζομένοις, xal ἁποδυομένοις τὴν φθορὰν , χαὶ παραστησόµεθα τῷ φοδερῷ τοῦ Χριστοῦ βήµατι’ χαὶ παραδοθήσεται ὁ διάδολος χαὶ oi δαίμονες αὐτοῦ , xal ὁ ἄνθρωπος αὐτοῦ, Ώγουν ὁ ᾽Αντίγριστος, χαὶ οἱ ἀσεδεῖς, χαὶ οἱ ἁμαρτωλοὶ εἰς τὸ πῦρ αἰώνιον» οὐχ ὁλικὸν (45), οἷον τὸ παρ᾽ ἡμῖν. ἀλλ᾽ οἷον ἂν εἰδείη ὁ Θεός. Οἱ δὲ τὰ ἀγαθὰ πράξαντες ἐχλάμφουσιν, ὡς ὁ ἥλιος aov ἀγγέλοις εἰς ζωὴν αἰώνιον, σὺν τῷ Kuplp ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστῷ, ὁρῶντες αὐτὸν ἀεὶ, χαὶ ὀρώμενοι, xaX ἄληχτον τὴν ἁπ᾿ αὐτοῦ εὑφροσύνην χαρπούµενοι, αἰνοῦντες αὐτὸν σὺν Πατρὶ xai ἁγίῳ Πνςύματι, εἰς τοὺς ἀπείρους altovac τῶν αἰώνων. Αμήν. VARLE LECTIONES. * |n R. 2994 legitur: Ἐν τῷ Κυρίῳ ἡμῶν, d πρέπει πᾶσα δόξα. tud, καὶ προσχύνησις, νῦν xal ἀεὶ, p εἰς τους αἰῶνας τῶν αἰώνων. Αμήν. in 2928 ὅτι αὐτῷ πρέπει δόξα, τιμὴ, xal προσχύνησις, vuv xal » X. t. É. NOTAE. (15) Ox 9Jixór. Non materialem, etc. Quid de natura ignis inferni Noster senserit, dicemus in Praíatione ad Dialoguin ipsius contra Manichzos. IN TRES ORATIONES S. JOANNIS DAMASCENI PRO SACRIS IMAGINIBUS. 305 Quam egregiam pro imaginibus operam Damascenus meus navaverit neminem latet. Vix Leonem Isaurum eas evertendas edictoconstituisse noverat, cum adversus illum classicum cecinit, Epistolares tractatus, inquit ipsius Vitae scriptor, ad recte fidei alumnos misit, qui- buscum amicitie εἰ familiaritatis vinculo junctus erat, ut et illi quoque eosdem accurate descriptos spargerent in fideles. En tres hac in causa editas ab eo dissertationes : ex qua- rum prioris exordio colligendum datur, nihil eum antehac adversus Leonen: tentasse, quando illam ad urbis Regie fide!'es confirmandos scripsit. Eamdem etiam post decimum Leonis Isauri annum, quo impiuin edictum promulgatum est, atque ante ejusdem decimum ter- tium, quo S. Germanus CP. throno dejectus est, editam fuisse planum fit ex illis verbis quae in exordii continuatione leguntur : Ἐκλιπαρῶ. . . ἅπαντα τὸν τοῦ Θεοῦ Aabv ... σὺν τῷ xaMp ποιµένι τῆς λογικῆς Χριστοῦ ποίµνης τῷ τἣν Χριστοῦ ἱεραρχίαν Ev ἑαυτῷ ὑπογράφοντι. Precor universum populum Dei, una cum bono rationalis gregis Christi pastore, elc. Alterum vero tractatum emisit, cum Germanum patriarcham Leo furens detrusisset ; de quo facinore, ut de multis aliis conqueritur ibidem ( num. XII) Damascenus : Καὶ νῦν ὁ µακάριος Γερμανὸς, ὁ βίῳ καὶ λόγῳ ἑξαστράπτων, ἐῤῥαπίσθη, καὶ ἑξόριστος γέγονε, καὶ ἕτεροι πλεῖστοι ἐπίσκοποι xal Πατέρες, ὧν οὐχ οἵδαμεν τὰ ὀνόματα. Nunc. quoque B. Germanus, tum. vita, tum doctrina refulgens, affectus piagis, in. exsilium pulsus εί οί cum eo plures alii episcopi et Patres quorum tomina nobis ignota sunt. Nihil tamen de Anastasii, quem quinto decimo ab abdicato Germano die suffecerat Isaurus, intrusione suggerit : ea nempe tardiusin Oriente audita. Preterea he» tres oratio- nes ea conscripta fuerunt etate, cum ab anathemate contra Leonem pronuntfando hactenus abstinerent Orientis episcop. Nam circa utriusque oralionis finem, allatis sanctorum Patrum tesümonis subjungit : « Kàv ἄγγελος, φησὶ Παῦλος ὁ ἁπόστολος, εὐαγγελίσηται ὑμᾶς παρ 9 À- 6ετε * » καὶ τὸ EE σιωπήσοµεν, φειδοῖ, thv ἁτιστροφὴν ἐχδεχόμενοι. "Av I ἴδωμεν τὴν διασεροφὴν dient. στροφο» 'ὅπερ μὴ δῷ Κύριος, τότε ἑπάξομεν τὸ λειπόµενον. « Licet. vos, inquit Paulus apostolus, vel angelus evangelizet, preter id quod accepistis...» quod. sequitur, tacebimus modo, parcente: illis quorum conversionem speramus. Sin. autem, quod Deus avertat | in. opinione perversa obstinatos viderimus, tunc illud. pronuntiabimus cuod sequitur, nimirum Anathema sit. Quin et hoc quoque in ipsamet tractatus secundi ac tertii insinuat serie, ubi eamdem ΑΡο- stoli sententiam sic emollil : Kàv &yyeXo;, xv βασιλεὺς εὐαγγελίσηται ὑμᾶς rap' ὃ ελάδετε, Χλείσατε τὰς ἀχοάς. Ὀχνῶ γὰρ τέως εἰπεῖν, ὡς ἔφη ὁ θεῖος ἀπόστολος, « ἀνάλεμα στω. ) ἐκδεχόι voc ttv διόρθωσιν. Licet angelus, licet imperator, evangelizet vobis, preter id quod accepistis, aures 1999 ORATIONES PRO SACRIS IMAGINIBUS. — MONITUM. 1230 occludite. Eo quippe abstinuerim modo quod subdit Apostolus, «Anathema sit, » quando emendationis speranda locus est. Quibus conformia plane sunt quae in utriusque orationis epilogo strenue audacterque pronuntiat :Οὐκ ἀνεξόμεθα νέαν πίστιν διδάσχεσθαι. « Ἐκ γὰρ Σιὼν ἐξελεύσεται νόμος, προφητικῶς ἔφη τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον, xal ὁ λόγος τοῦ Κυρίου ἐξ Ἱερουσαλὴήμ. » Οὐνγ ἀνεξόμεθα,κ. τ. &. Novam fidem edoceri non patiemur. Nam « ex Sion exibit lex, et verbum Domini de Jerusalem, » ut prophetico more pranuntiavit Spiritus sanctus. Nec committemu; ut, etc, Comminationem poena tandem secuta est, cum a sancte civitatis antistite primum, alque a ceetrerís deinceps Orientis episcopis frendens Leo anathematis fulmine perculsus est, quemaámodum testatur Theophanes ad tertium decimum ejusdem Leonis annum ; quando scilicet Germano exsulante, inque thronum ipsius intruso Anastasio, nulla jam Catholicis Leoniui furoris compescendi spes affulgeret. 306 Quid porro in causa fuerit cur tractatui prior secundum adderet, in ipscmet orationis secunda exordio aperit. Nimirum nonnihil difficultatis apud quosdam pepererat dissertatio prior : adeoque necessum habuit, momenta eadem aliaserie faciliorique methodo rursum prosequi. Quod ad tertiam vero spectat, hanc ex prioribus magna ex parle contexuit; non paucis tamen additis, quibus susceptam sacrarum imaginuin causam erplicatiori enarra- tione contra adversariorum criminaliones melius defenderet. Humphredus Hody, Anglus, in suis prolegomenis ad Chronographiam Joannis Malale, in dubium vertit, num tertia hiec oratio auctori nostro tribuenda sit, ad cujus calcem inter veterum testimonia legatur ex- cerptum ex Historia ejusdem Joannis Malale, quem Damasceno fuisse recentiorem arbitra- tur. Suspicatur eam ab alio sequioris etatis scriptam esse et Joanni Damasceno assignatam, perinde ac varios alios de eodem argumento tractatu s ei falso ascriptos, propter nomen ma- gnum quod in imaginum defensione sibi compararat, Additque: De tractatibus istis variis et quid nobis suppetat argumenti, peculiaris contra librum predictum videatur. nostra dia- triba de scriptoribus Graecis variis. Quanquam ultro concedit, in more cum lectorum, tum li- brariorum fuisse, cum in libris testimonia aliorum congesta reperirent, de suo siquid occur- reret, adjicere et inserere. De Joannis Malale etate, quem ante seculi VIIl finem non scri- psisse Hody contendit, nihil certo definiri potest, quando posterior ejus Chronographio pars desideratur, et penitus interiit. Atqui nullus alius supererat alicujus momenti scrupulus, quo vir eruditus deterreri posset, quin huncce tractatum Damasceno nostro ceu genuino ejusdem auctori assignaret ; quem alioquin ipsi vindicant consarcinata ex utroque priore verba et argumenta : ubi eadem comminatio anathematis repetitur totidemque verbis atque in secundo tractatu : ex qua itidern planum fit et obvium, hoc opus perinde ac alia duo priora eo conscriptum tempore, quo nihil hactenus adversus Leonem [saurum et Icono- clastas decreverant Orientis episcopi. His adde, im hujus quoque orationis serie hominem Syrum passim indicari auctorem, qui sacra Palestine locafrequens inviseret ; quippe que in exemplum afferat quo Ecclesiam ab imaginum cultu retroactis seculis non abhorruisse ostendat. Neque vero tres istas duntaxat in sacrarum imaginum defensionem dissertationes lucu- bravit Damascenus. Legimus quippe in Vita S. Stephani Junioris, qui Constantino Copro- nymo imperante martyrium obiit, sanctum Joannem Damascenum, huncce paterni erroris et smvitia, quemadmodum et imperii, her-dem epistolis aliis impugnasse, quibus eum νέον Μωαμὲθ, Χριστομάχον, µισάχιον, Mohamedem juniorem, Christi hostem, ac sanctorwn osorein appellabat; ejusque assentatores episcopos, ἐπισχότους, hoc est tenebricosos potius quam epi- $copos, necnon κοιλιοδούλους id est veníri servientes, ἐπὶ τῇ γαστρὶ πάντα χαλλέγοντας καὶ ποιοῦντας, ut qui ventris gratia nihil non dicerent, aut agerent. In tertia oratione nihil tale occurrit ; quam quidem alioqui sub Leone Isauro scriptam perinde atque alice priores modo demon- stratum est. Propius accedunt que in tractatu alio adversus Constantinum Coprenymum, ejus- que conciliabulum, Damasceni nomine inscripto leguntur. Verum non constat dissertationem hanc a Joanne nostro editam esse, ut suo loco ostendetur. Alia igitur interierint oportet sancti Doctoris opuscula, quibus Iconomachos iterum atque iterum lacessiverit. Intribus porro orationibus istis habes, Catholice lector, puram el sinceram ecclesiastice de Christi sanctorumque imaginibus venerandis discipline enarrationem, et firmissimum adversus earum impugnatores presidium, quo universa hereticorum tela nullo negotio elidas. Nonnulla quidem testimonia profert auctor ex iis operibus deprompta, qua veterum auctorum Patrumque nominibus falso inscribuntur, atque ab eruditis hodie tanquam supposi- titia exploduntur : verum summo viro condonandum, qui ea floreret ctate, qua theologi criticae artis studiosi non erant ; sed omnia adrittebant οἱ complectebantur, quibus tum sincera fides erudiretur, tum etiam Christianorum mores informarentur. Ad hec non spurios tautummodo libros 307 allegat Noster, sed longe plures alios a probatis auctoribus profectos, quibus sana de imaginibus sententia clare satis asseritur et inculcatur. Tres hasce dissertationes Grece primum edidit Rome Nicolaus Majoranus, et cardinali Joanni Petro Carafe nuncupavit anno 1553, in - 8. Ad eas recensendas, paucos manuscriptos habuimus. Duos duntaxat recentissima exaratos manu asservat bibliotheca Regia, ex eodeni prorsus exemplari descriptos, quibuscum in omnibus convenit codex alter qui non ita pridem ad meas pervenit manus. At ex illis parum aut ferme nihil adjumenti percepi. Nam priorem duntaxat orationem multis passim consulto pretermissiset immutatis in compen- dium redactam exhibent ; dimissisque sanctorum Patrum aliorumque auctorum testimoniis, eorum loco assula fuere, qua de variis imaginis et adorationis generibus oratione tertia NU 4zWg(9qu : VW Uu Ups ij 3Yu x (4mroc queda B 1231 S. JOANNIS DAMASCENI 122 edisserit Damascenus. Quo vero auctore synopsis illa prodierit, prorsus obseurum est. Gree- culis dudum in more fuit ejusmodi compendia texere, non sine gravi Ecclesie et rei littera- rie dispendio. Orationis tertie nonnulla folia reperi in Colbertino codice n. 1539, optime " note, et qui septingentorum annorum etatem priefert ; atque ad illum orationem eamdem re- censui. Ceeterum tres illi tractatus in editione Romana satis accurati sunt, paucisque mendis aborant. ' Latinam translationem primum adornavit Godefridus Tilpiannus, Carthusie Parisiensis monachus, ac Parisiis edidit in- 4, anno 1555, que rursum Antuerpie prodiit anno 1556, in- 16. Versionem aliam paulo post elaboravit Petrus Franciscus Zinus, Veronensis canonicus. Ac prior quidem prolixitate, imo et assumentis additionibusque redundat : posterior multis in locis brevitate deficit. A nova tamen cudenda supersedendum sibi duxit Jacobus Billius, ac Zini interpretationem pre alia probavit ; paucis. duntaxat exceptis, qu& in annotatio- nibus suis emendavit. At quandoquidem, ut alibi monuit Combefisius, dum Billius minora castigaret, graviora prevtermisit, ex utraque translatione novam tertiam concinnare opere pretium duxi: non posthabitis tamen doctissimi viri emendationibus. TOY ATIOY ΙΩΑΝΝΟΥ TOY ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΥ ΛΟΓΟΣ ΠΡΩΤΟΣ ΑΠΟΛΟΓΗΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ AIABAAAONTAZ ΤΑΣ ΑΓΙΑΣ ΕΙΚΟΝΑΣ. S. JOANNIS DAMASCENI ORATIO APOLOGETICA PRIOR ADVERSUS EOS'QUI SACRAS IMAGINES ABJICIUNT. 4. Nos quidem decebat, indignitatis propri: con- A — a'. Ἐχρην μὲν ἡμᾶς ἀεὶ τῆς ἑαυτῶν συναισθανο- φοἱοδ, aeternum tacere, Deoque potius peccata no- µένους ἀναξιότητος, σιγὴν ἄχειν, xal Θεῷ τὴν τῶν $tra confiteri : verum, quaudoquidem omnia qus» ἁμαρτημένων ἡμῖν προσάχειν ἐξομολέγησιν» ἀλλ᾽ opporluno tempore geruntur, laudabilia sunt; ἐπειδὴ πάντα χαλὰ Ev χαιρῷ αὐτῶν, ὁρῷ δὲ τὴν Ἐκ- Ecclesiam autem, quam super fundamentum apo- — xÀncíav, ἣν 6 θεὺς ᾠχοδόμησεν ἐπὶ τῷ θεµελίῳ τῶν stolorum et prophetarum, ipso summo angulari ἁποστόλων xal προφητῶν, ὄντος ἀχρογωνιαίου Χρι- lapide Christo Filio suo !, Deus zdilicavit, tan- στοῦ τοῦ Υἱοῦ αὐτοῦ, βαλλομένην ὥσπερ θαλαττίῳ quam in maris procella, fluctibus aliis super alios Χχλύδωνε, χύμασιν ἀλλεπαλλήλοις χορυφουμένῳ, ἓξ assurgentibus intuniescente, ab irruente iinprobo- ἐπαχθεστάτης φορᾶς τῶν πονηρῶν πνευμάτων xu-- rum spirituum impetu valido misceri jactarique χωμέγην τε xal ταραττοµένην, xal τὸν χιτῶνα Χρι- videam; contextam desuper Christi tunicam di- στοῦ τὸν ἄνωθεν ὑφαντὸν, διαιρούμενον, ὃν ἁσεδῶν vidi, quam per summam audaciam scindere conati ῥδιελεῖν ηὐθαδίσαντο malbec, καὶ τὸ σῶμα αὐτοῦ εἰς sunt impii; ipsius demum corpus, quod sermo διαφόρους χατατομὰς τεµνόµενον, 6 ἐστιν ὁ τοῦ θεοῦ Dei est, et antiquitus suscepta lirmataque tradi- λόγος, xal ἡ τῆς Ἐκκλησίας ἄνωθεν χεκρατηχυῖα tio, in varias distrahi sectiones; tacendum non παράδοσις, οὐκ εὔλογον ἡγησάμην σιγᾷν, καὶ δεσμὸν — censui, nec linguam silentii vinculo coercendam , ? ἐπιθεῖναι τῇ γλὠώσσῃ, τὴν ἹἨπειλημένην ἀτόφασιν Illam nimirum Dei sententiam veritus, ita commi- ὑφορώμενος, τὴν φάσχουσαν «'Exv ὑποστεέλῃ, oUx nantis : « Si tesubtraxeris, non 908 placebitanimz — sü5oxet ἐν σοὶ fj duyf µου.» Καὶ: ε Ἐὰν ἵδῃς τὴν meze *. » Et : « Si videris gladium venientem, nec µῥομφαίαν, ἑρχομένην, xot μὴ ἀναγγείλῃς τῷ àbe) oo fratri tuo denuntiaveris, sanguinem ejus de manu — gov, &x σοῦ ἐκζητήσω τὸ αἷμα αὐτοῦ. » Φόδῳ τοίνυν tua requiram *. » Hoc igitur gravi perculsus ἀφορήτῳ βαλλόμενος, ἐπὶ τὸ λέγειν ἐλήλυθα, οὗ metu, ad dicendum) appuli, nec veritati majesta- βασιλέων ὕψος πρὸ τῆς ἀληθείας τιθείς» « Ἐλάλουν tem imperatoris anteposui. Ait quippe Dei parens qàp? » Ίχουσα τοῦ θεοπάτορος ᾿λέγοντος Δαθὶδ, David: « Loquebar de testimoniis tuis in con- — « ἑναντίον βασιλέων, καὶ οὐκ 1oxovópnv* » όλλὰ ! Ephes. u, 19. * Hebr. x, 38. — ? Ezech. xxxii, 8. W^ CC 0x o7 QU συ. T. NE 1233 DE IMAGINIBUS ORATIOT. 1234 μᾶλλον τούτῳ πρὸς τὸ λέγειν νυττόµενος., Δεινὸν γὰρ A spectu regum, et non confundebar *. » Quin etiam βασιλέως λόγος πρὸς ὑπαγωγὴν τῶν ὑπηχόων ' ὁλί- Υοι γὰρ ὅσοι τῶν ἀνέκαθεν, βασιλιχῶν χατωλιγώρη- σαν θεσπισµάτων, ὅσοι τὸν ἐπὶ γῆς βασιλέα , βασι- λευόµενον οἴδασιν ἄνωθεν, xal ὡς χρατοῦσιν οἱ νόμοι τῶν βασιλέων. yicl B'. Ἡρῶτον μὲν οὖν ἁπάντων, οἷόν τινα τρόπιν, 1j θεµέλιον τῷ λογισμῷ καταπῄξας, τὴν τῆς ἐκχλη- σιαστιχῆς θεσµοθεσίας συντἠρησιν, δι ἧς σωτηρία προσγίνεσθαι πέφυχε, τοῦ λόγου τὴν ας Ἠνέῳδαι χαὶ τοῦτον, ὥσπερ ἵππον εὐχάλινον, τῆς ἀφετηῤί δν παρώρμησα. Δεινὸν γὰρ ὄντως ᾠφήθην, xal πέρα δεινῶν, τοσούτοις τὴν Ἐχχλησίαν ἁμαρύσσουσαν προτερήµασι, xal «alg τῶν εὐσεθεστάτων ἀνδρῶν ἄνωθεν παραδόσεσιν ὡραϊσθεῖσαν, παλινοστεῖν ἐπὶ D τὰ πτωχὰ στοιχεῖα, φοθουµένην φόδον, οὗ οὐχ ἔστι φόδος * xai ὥσπερ οὐκ ἐγνωχυῖαν τὸν ὄντως θεὸν, ὑφορᾶσθαι τὸν εἰς εἰδωλολατρείαν ὅλισθον, xai xàv γοῦν tv σμιχροτάτῳ τῆς τελειότητος λείπεσθαι, | ὥσπερ τινὰ στιγμὴν ἐπίμονονβ.ὲν µέσῳ προσώπου λίαν ὡραϊσμένου φέρουσαν, τῷ, ἁπόσῳ τοῦ παρα- : Ὑράμματος, τοῦ χάλλους τὸ «dv λυµαινοµένην. Οὐ " Y&p μιχρὸν τὸ μιχρὸν, ὅταν εἰς µέγα ἐχφέρῃ, ὅπου Υε οὐδὲ σμικρὸν τὸ παρεγχάραγµα, ἄνω κεχρατη- xvlay Ἐχκλησίας ἀνατραπῆναι παράδοσιν, ola. xat- εγνωσµένων τῶν προκαθηγησαµένων ἡμᾶς, ὧν ἐγρὴν ἀναθεωροῦντας τὴν ἁἀναστροφὴν, μιμεῖσθαι τὴν πίστιν. Υ. Ἐχλιπαρῶ τοίννν, πρῶτον μὲν τὸν παντοχρά- τορα Κύριον, ᾧ γυμνά πάντα καὶ τετραχηλισµένα * πρὸς ὑμᾶς ὁ λόγος ’ εἰδότα τῆς ταπεινῆς µου γνώμης ἓν τούτῳ τὸ ἀχραιφνὲς, xal τοῦ σχοποῦ τὸ εἰλιχρι- νὲς, δοῦναί µοι λόγον ἐν ἀνοίξει στόµατός µου, xol τοῦ νοῦ τὰς ἠνίας οἰχείαις χερσὶν ἀναδέξασθαι, καὶ τοῦτον πρὸς ἑαυτὸν ἐπισπάσμσθαι, πρὸς ἑνύπιόν τε xaX εὐθεῖαν τρίδον τὴν ῥύμην ποιούµενον, μὴ Ey- κλίνοντα πρὸς τὰ δοχοῦντα δεξιὰ, 7) ἀριστερὰ γνωρι- ζόμενα * μεθ’ ὃν ἅπαντα τὸν τοῦ θεοῦ λαὸν, τὸ ἔθνος τὸ ἅγιον, τὸ βασίλειον ἱεράτευμα, σὺν τῷ χαλῷ ποι- μένι τῆς λογικῆς Χριστοῦ ποίµνης, τῷ τὴν Χριστοῦ ἱεραρχίαν £v ἑαυτῷ ὑπογράφοντι, δέξασθαί µου τὸν λόγον, μετ εὐμενείας. μὴ τῷ ἑλαχίστῳ τῆς ἀξίας προσέχοντας, ἃ λάγων ἐπιζητοῦντας στροφάς * Enel τούτων οὐ παντελῶς ἴδρις ὁ πένης ἑγώ * ἀλλὰ τῆς τῶν νοημάτων φροντίσαι δυνάµεως. Οὐ γὰρ ἐν λόγῳ i βασιλεία τῶν οὐρανῶν, ἀλλ᾽ tw δυνάµει. OO γὰρ νιχῆσαι σχοπὸς, ἀλλὰ τῇ ἀληθείᾳ πολεμρυμένῃ χεῖρα ἀρέξαι, τῆς προαιρέσεως ὀρεγοῤσης χεῖρα δυνάµεως. ΑἈρωγὸν τοίνυν τὴν ἀνυπόστατον ἐπιχεχλημένος ἁλή- θειαν, ἐντεῦθεν τοῦ λόγου τὰς ἀρχὰς ποιῄσοµαι. ὃ. Οἶδα τὸν ἀφευδῶς εἰπόντα * «Κύριος ὁ θεός σου, Κύριος εἷς ἐστι. » Kal * «Κύριον τὸν Θεόν σου προσχυνῄσεις, καὶ αὐτῷ µόνῳ λατρεύσεις.; Καί. * Psal. cxvir, 40. * Galat, iv, 9. vi, á * Psal. Lit, 0. ob id vehementius sum incitatus. Enimvero ad subditos pelliciendos multum valet regis auctori- tas: quippe cum pauci hactenus fuerint illi, qui cum reges terre regis celestis imperio subesse, regesque legibus obnoxios esse noverint, iniqua ipsorum jussa eontempsere. 2. Hoe itaque ceu principio quodam, sive fun- damento, menti proposito, ut nimirum ecclesia s$tica, per quam salus paritur, institutio tenenda sit, orationi campum aperui, quo veluti equus recte frenis obtemperans, e carceribus: dimissus excurreret, Vere enim, ac ulira quam dici possit, grave calamitosumque existimavi, Ecclesiam tot fulgentem pr:rogativis, et sanctissimorum homi- num, majorum nostrorum sanctionibus ornatam, ad egena elementa converti *, illicqué trepidare timore, ubi non est timor 5; si tanquam Dei veri nescia, prolapsionem ad idolorum cultum subve- reatur, sicque vel minimum & perfectione desci- scat, ac quasi nzvum quemdam durabilem, qui inconcinnitate sua venustatem omnem maculet, in formosissimi oris medio gestet. Neque vero erroris parva nota est, veterem Ecclesiz : discipli- nam, consuetudine roboratam, convellere, majo- resque nostros quocunque modo damnare; 41ο: rum conversationem intuentes, imitari fidem oportebat *. 5. Primum igitur, ad vos verba: facturus, om- nipotentem Dominum efflagito, cui nuda aperta- que sunt omnia; cui purum ac sincerum hac in . parte humilis sensus mei propositupn patet, ut. mihi det sermonem ín apertione oris, et mentis mes habenas propriis manibus tenendo, eam ad seipsum trahat; quo in conspectu ipsius recto wamite pergat, nec ad ea declinet, qus sibi in speciem vera videntur, aut esse sinistra noverit. Dehinc precor universam Dei plebem, gentem sanctam, regale sacerdotium, una cum bono ra- tionalis gregis Christi pastore, qui summum in semetipso Christi sacerdotium exprimit, ut libel- lum hunece meum benevolo excipiant animo : ne vel dignitatem qus in me perexigua est, respi- ciant, vel verborum artem, qua egenus ego haud satis polleo, sed sententiarum potius vim atten. dant. Non enim in sermone, sed in virtute consi- etit regnum colorum *. Non vincere, sed impu- gnate veritati opem ferre propositum mihi est, virtutis manum subministrante bona voluntate. Quamobrem substantis veritatis implorata ope, binc orationis principium ducam. 4. lllum novi qui citra mendacium dixit : 809 « Dominus Deus tuus, Dominus unus est *. » Ei: » Dominum Deum tuum adorabis, οἱ illi soli ser- * Hebr. xi, Ἱ. "1l Cor. i, 5... * Deut. VARLE LECTIONES. * Billius legendum κκ putat : et paulo post. emendat ἀτόπῳ, pro ἀπόσῳ, nec istic n male. Mana eet pM 08 ng MA λα WAS N νι ο UV UN HCUR MED o0 Vu wr ο οσο σσ νὰ vr - 7 uev M . CoA 6 ντ 4 y e lA Ma ÀÓ s via yof od τς Jeu 8 L AL "^. (of IN owned σλη (αν f (6 NA etel εδ 9 ws ave dts ow 'W elo4 . Clun | ιν 6n. 1235 . S. JOANNIS DAMASCENI . 1206 vies' *. » Item : « Non facies tibi sculptile, omnem A « OÀx ἔσονταί σοι θεοὶ ἕτεροι. » Καὶ" « Oo ποιῄσεις similitudinem eorum qus in cclo sunt eursum, — yXuztóv, xdv ὁμοίωμα, ὅσα ἓν τῷ οὐρανῷ ἄνω, xal οἱ qua in terra deorsum !*. » Et : « Confundan- ὅσα ἐν «fj Υῇ χάτω. » Kal- « Λἰσχυνθήτωσαν πάντες tur omnes qui adorant sculptilia '*. » Necnon : ol προσχυνοῦντες τοῖς yAumsolg. » Kal * εθεοὶ, ol « Pereant. dii, qui non fecerunt colum et ter- — «by οὐρανὸν xai τὴν γῆν οὐχ ἑποίησαν, ἀπολέσθω- ram !*; » aliaque lllorum similia, quce cum olim σαν » xaX ὅσα τοιουτοτρόπως πάλαι ὁ θεὸς λαλήσας locutus esset Deus patribus in prophetis, novissimis — «olg πατράσιν tv τοῖς προφῄταις, ἐπ᾽ ἑσχάτων τῶν diebus istis locutus est nobis in unigenito, Filio — fjuepov ἑἐλάλησεν ἡμῖν kv τῷ μονογενεῖ αὐτοῦ Ylo, $uo, per quem fecit et. szecula **. Illum novi qui — &' οὗ καὶ τοὺς αἰῶνας Exolncsv. Οἶδα «bv. εἰπόντα - ait : « Hzc est vita aterna, ut cognoscant te $0- «Αὕτη δέ ἐστιν ἡ αἰώνιος ζωὴ, ἵνα γινώσχωσί σε, lum Deum verum, et quem misisti Jesum Chri- — «bv µόνον ἀληθινὸν θεὸν, χαὶ ὃν ἀπέστειλας Ἰησοῦν stum '*,» Credo in unum Deum, unum rerum Χριστόν.» Πιστεύω εἰς ἕνα 8cbv, μίαν τῶν πάντων omnium principium , initio et principio carentem, ἀρχὴν, ἄναρχον, ἄχτιστον, ἀνώλεθρον xal ἀθάνατον, increatum, interitus nescium et immortalem, αἰώνιον xai ἀῑδιον, ἁχατάληπτον, ἀσώματον, &ópa- siernum et perpetuum, incomprebensum, invisi- — «ov, ἀπερίγραπτον, ἀσχημάτιστον μίαν ὑπερούσιον »: bilem, incireumscriptum, figure expertem : sub- B οὐσίαν, ὑπέρθεον θεότητα, àv τριοὶν ὑποστάσεσι, | siantiam *unam supra substantiz rationem, Dei- Πατρὶ, xat Υἱῷ, χαὶ ἁγίῳ Πνεύματι, xal τούτῳ uó- tatem supra quam divinam, iniribus personis, — wp λατρεύω, καὶ τούτῳ µόνῳ προσάγω τὴν τῆς λα- i Patre et Filio et. Spiritu sancto : ipsi soli servio, — cpsíac προσχύνησιν. Ἑνὶ θεῷ mposxuvo, pud θιό- ' ipsi soli latri& cultum adhibeo. Deum unum «stv- ἀλλὰ xal Τριάδι λατρεύω ὑποστάσεων, θιῷ adoro, Deitatem unam, sed et Trinitati servio µΠατρὶ, xai θεῷ Yl σεσαρχωµένῳ, χαὶ θεῷ &ylo personarum, nempe Deo Patri, et Deo Filio ἱπ- µΠνεύματι, ἑνὶ 8s. Οὐ προσχυνῶ τῇ χτίσει παρὰ carnato, et Deo Spiritui sancto ; uni tamen Deo. — «bv χτίσαντα, ἀλλὰ mtoooxuvo τὸν χτίστην, χτισθέντα Creature non servio potius quam Creatori ; ve- τὸ κατ ép, xat εἰς Χτίσιν ἀταπεινώτως xat áxa- rum ipsi Creatori, qui instar mei creatus factus θαιρέτως κατεληλυθότα, ἵνα τὴν ἐμὴν ὁδεάσῃ φύσιν, esi, atque citra Éui depressionem ac dejectionem καὶ θείας χοινωνὸν ἀπεργάσηται φύσεως. Xup.mpos- ad creaturam descendit, ut naturam meam coho- «vvà τῷ βασιλεῖ καὶ θεῷ, «hv ἁλουργίδα τοῦ σώμα- nestaret, divinzeque naturz me consortem'faceret. τος, οὐχ ὡς lpgáviov, οὐδὲ ὡς τέταρταν mpócumov' Simul cum rege ac Deo, corporis, ut ita loquar, áxaye: ἀλλ' ὡς ὁμόθεον χρηµατίσασαν, xai γενομέ- purpuram adoro; non tamen quatenus indumen- , νην ὅπερ τὸ χρῖσαν ἀμεταθλήτως. Οὐ γὰρ θεότης ἡ tum, neque ut quartam personam, sed ut 4049 pa- ^ φύσις γέγονε τῆς σαρχὸς, ἀλλ᾽ ὥσπερ ὁ Λόγος σὰρξ riter exsistat. Deus, idemque absque immutatione, ἀτρέπτως γέγονε, µείνας ὅπερ ἣν, οὕτω xa ἡ σὰρξ e facta fuerit cum eo, quod eam inunxit. Non enim Λόγος γέγονεν, οὐχ ἀπολέσασα τοῦθ) ὅπερ ἑστ], ταυ- patura carnis in Deitatem evasit; sed quemadmo- µτιζοµένη δὲ μᾶλλον πρὺς τὸν Λόγον καθ᾽ ὑπόστασιν. dum Y Verbum manens id quod erat, sine conver- — Ao θαῤῥῶν, εἰχονίζω θεὸν τὸν ἀόρατον, οὐχ ὡς ἀόρα- sione caro facium est; sic quoque caro Verbum — «ov, ἀλλ ὡς ὁρατὸν δι ἡμᾶς γενόµενον, µεθέξει facta est, non amiüttens id quod esi; quin potius σαρχός τε xai αἵματος. O0. «hv ἁόρατον εἰχονίζω idem cum Verbo secundum bypostasim effecta. θεότητα, ἀλλ) εἰχονίζω Θεοῦ τὴν ὁραθεῖσαν aápxa. Quamobrem invisibilis Dei imaginem elformare — El yàp φυχὴν εἰχονίσαι ἀμήχανον, χόσῳ μᾶλλον Gcby, non dubito, nou qua invisibilis est, sed qua pro- — «bv xal τῇ Φνχῇ δόντα τὸ ἄθλον; pier nos carni et sanguini participando '*, factus est visibilis. Imagine non Deitatem, sed conspectam carnem exprimo. Nam si simulacrum anime effingi non potest, quanto minus Dei ipsius, qui anima, ul materie expers esset, impertivit | . 9. At, inquiunt, Deus per Moysem legislatorem &'.. ᾽Αλλὰ, φησὶν , εἶπεν ὁ θεὸς διὰ Μωῦσέως tov 3it : « Dominum Deum tuum adorabis, et ipsi soli νοµοθέτου» «Κύριον τὸν Θεόν σου προσχυνήσεις, servies. Itemque : « Non facies omnem similitudi- D χαὶ αὐτῷ µόνῳ λατρεύσεις.» Kal * « OO ποιῄσεις nem quorumcunque corum, qui in colo, et que — edv ὁμοίωμα, ὅσα ἐν τῷ οὐρανῷ, xal ὅσα iv τῇ in terra sunt. ) 11. » Errant illi profecto, fratres, qui nescientes Αδελφοὶ, ὄντως πλανῶνται οἱ uh εἰδότες τὰς Γρα- Scripturas, litteram quoque occidere, Spiritum φὰς, ὡς τὸ γράμμα ἀποχτείνει, τὸ δὲ πνεῦμα (oe vivificare non norunt **. Quos sic ego jure possim — motci* οἱ μὴ ἐρευνῶντες τὸ ὑπὸ τῷ γράµµατι xt- affari :lpse qui vos id docuit, illud etiam quod χρυμμένον πνεῦμα. Πρὺς οὓς ἂν ἀξίως εἴποιμι ^ ὁ sequitur edoceat. Disce quonam sensu id legislator τοῦτο διδάξας ὑύμᾶς, διδαξάτω χαὶ τὸ ἑπόμενον. Μάθε interpretatur, in hunc fere modum in Deutero- ὅπως ἑρμηνεύει ὁ νομοθέτης ᾧδέ πως kv τῷ Δεντε * Deut, νι, 13... !* Exod. ασ, δ. |": Psal. 17, 7], ο M" '* Mebr. ui, 14. * II Cor. ui 6. XCVI, Jerem. x, 1 Hebr. :, 1 Joan, xw, 2. 3 NOTAE. () Interpres, omisit ; Et :« Non habebis deos alienos. » (Exod. xz, s) ut e E Du» 4» MR. r (uu ea o tte, - (6 DL y m" Η, raa m u^ AT αίμα i πι di. Cs AUR. TET. AL. owl. We Len «d. b Aser Lc, ws LAN TE 5 κι t CO . — - -- Mind A Eee cid "τσ Cc. τα. Se νλαςἰ. T κα CERTA, wid Ea v. « dqU6— 1231 ρονοµίῳ λέγων ' «Καὶ ἑλάλησε Κύριος πρὸς ὑμᾶς b ἐχ µέσου τοῦ πυρός * φωνὴν ῥημάτων ὑμεῖς Ἰχούσα- τε, καὶ ὁμοίωμα οὐκ εἴδετε, ἀλλ f) φωνήν.» Καὶ μετ) ὀλίγα» «Καὶ φυλάξασθε σφόδρα τὰς Ψυχὰς ὑμῶν, ὅτι ὁμοίωμα ox εἴδετε Ev τῇ ἡμέρᾳ ᾗ ἐλάλησε Κύριος πρὸς ὑμᾶς ἓν Χωρὴδ ἓν τῷ ὄρει, ix. µέσου τοῦ πυρὸς, µήποτε ἀνομήσητε xal ποιῄσητε ὑμῖν ἑαυτοῖς γλυπτὸν ὁμοίωμα, πᾶσαν εἰχόνα, ὁμοίωμα ἀρσενικοῦ 3| θηλυκοῦ, ὁμοίωμα παντὸς xcfjvouc τῶν ὄντων ἐπὶ τῆς γῆς, ὁμοίωμα παντὸς ὀρνέου πτερω- τοῦ, » xai τὰ ἕξης. Καὶ μετὰ βραχέα. «Καὶ µή- ποτε ἀναθλέψας εἰς τὸν οὐρανὸν, καὶ ἰδὼν τὸν Ίλιον, xai «hv σελήνην, xal τοὺς ἀστέρας, xal πάντα τὸν Χόσμον τοῦ οὐρανοῦ, πλανηθεὶς, προσχυνῄήσῃς αὑτοῖς, χαὶ λατρεύσῃς αὐτοῖς. » ΡΕ IMAGINIBUS ORATIOT. — vw owrE-T - c - - V . Y 1938 nomlo loquens : « Et locutus est Dominus ad vos de medio ignis. Vocem verborum vos audistis et similitudinem non vidistis, sed vocem tan- tum *". » Ac. paulo post : « Et servate valde animas vestras, quia similitudinem non vidistis, in die 316 qua locutus est Dominus ad vos in Horeb, in monte de medio ignis: nequando conira legem agatis, faciaüsque vobis sculptile simulacrum, omnem imaginem, similitudinem masculi et fe. mius, similitudinem omnis jumenti, quod est su- per terram, similitudinem omnis volucris pen. natse !*, » ete, Et paucis interjectis : « Et ne forte elevatis oculis ad ccelum, et solem et lunam in- tuitus, et astra, omnemque cceli ornatum, errore deceptus, adores ea, et servias ipsis !*. » €'. Ὁρᾷς, ὡς εἷς ἐστιν ὁ σχοπὺς, ὥστε μὴ λα- B 6. Cernis hoc unum consilium esse, ne scilicet τρεῦσαι τῇ χτίσει παρὰ τὸν χτίσαντα, μηδὲ προσ- αγαγεῖν τὴν τῆς λατρείας προσχύνησιν, ἀλλ fj µόνῳ τῷ δημιουργῷ; Aib πανταχῆ συνάπτει τῇ προσχυνή- ; σει τὴν λατρείαν. Πάλιν γάρ φησιν’ ε«Οὐκ ἔσονταί σοι θεοὶ ἕτεροι, πλὴν ἐμοῦ. Οὐ ποιήσεις ἑαντῷ γλυ- πτὺν, οὐδὲ mv ὁμοίωμα, οὐδὲ προσχυνήσεις αὐτοῖς, οὐδ' οὐ μὴ λατρεύσῃς αὐτοῖς, ὅτι ἐγώ εἰμι Κύριος ὁ Θεὸς ὑμῶν.» Καὶ πάλιν. «Τοὺς βωμοὺς αὐτῶν καθελεῖτε, xal τὰς στήλας αὐτῶν συντρίψετε, χαὶ τὰ ἄλση αὐτῶν ἐχχόψετε, xa τὰ γλυπτὰ τῶν θεῶν ab- τῶν κατακαύσετε πυρί. Οὐ γὰρ μὴ προσκυνήσητε Θεῷ ἑτέρῳ.» Καὶ μετ ὀλίγα: « Καὶ θεοὺς χωνευτοὺς οὐ ποιῄσεις σεαυτῷ. » δ’. Ὁρᾷς, ὡς τῆς εἰδωλολατρείας ἕνεχα, ἁπαγο- βεύει τὴν εἰχονογραφίαν, xal ὅτι ἀδύνατον εἰκονίζε- σθαι θεὸν, τὸν ἄποσον, χαὶ ἀπερίγραπτον, xol ἀόρα- τον; € Οὐ γὰρ εἶδος αὐτοῦ, φησὶν, ἑωράχατε’ » xa καὶ Παῦλος ἑστὼς v µέσῳ τοῦ ᾿Αρείου πάγου, φῆσί * « Γένος οὖν ὑπάρχοντες τοῦ θεοῦ, οὐκ ὀφείλομεν vo- μίζειν, χρυσίῳ, fj ἀργνρίῳ, ἡ λίθῳ, χαράγµατι τὲ- χνης xai ἑνθυμήσεως ἀνθρώπου , τὸ θεῖον εἶναι ὅμοιον. » η’. Ἰουδαίοις μὲν, διὰ τὸ πρὸς εἰδωλολατρείαν εὖ- όλισθον ταῦτα νενοµοθέτητο. ἡμεῖς δὲ, θεολογικῶς εἰπεῖν, οἷς ἐδόθη φυγοῦσι τὴν δεισιδαίµονα πλάνην μετὰ τοῦ Θεοῦ γενέσθαι, ἐπεγνωχόσι τὴν ἀλήθειαν, xal cip µόνφ λατρεύειν, καὶ τῆς θεογνωσίας χατα- creature potius, quam Creatori serviamus, neve prater ipsum cuiquam servilem cultum offeramus? Idcirco enim ubique adorationi latriam jungit. Rursum quippe ait : « Non erunt tibi dii aliqui preter me. Non facies tibi sculptile, neque ullam similitudinem : non adorablis ea, neque servies ipsis ; quoniam ego Dominus Deus vester 19. » Et iterum : « Aras, inquit, eorum subvertetis, et sta- (uas eorum confringetis, et lucos eorum succi- detis, et sculptilia deorum ipsorum igne comburc- tis. Deum enim alterum non aderabitis. *! » Et post pauca : « Et deos, inquit, conflatiles non facies tibi **. » 7. Annon vides quod idololatrie fugiendegratia imagines efformari prohibeat ; quippe cum in pri- mis fleri non possit, ut effigies Dei exprimatur, qui nec quantitatem habet, nec circumscribi, nec perspici potest? « Neque enim formam, inquit, ipsius perspexistis 33. » Quemadmodum etiam Pau- lus in medio stans Areopagi, ait : « Genus ergo cum simus Dei, non debemus :estimare auro et argento, aut lapidi sculpture artis, et cogitationis lioininis divinum esse simile **. » 8. Judaeis quidem, quoniam ad idola colenda propensiores erant, haec injuncta fuerunt. Nos au- tem, quibus, ut cum 'fheologo loquar 35, datum est, ut, evitato superstitionis errore, οἱ agnita veritate, cum Dco pure versemur, eique soli ser- πλουτῆσαι ihv τεχειότητα, καὶ εἰς ἄνδρα χαταντῆσαι [) Vientes, perfectas ἀἰγίπα scientiz divitias asse- τέλειον, παρελθοῦσι τὴν νηπιότητα, οὖκ ἔτι ὑπὸ παιδ- αγωγὸν ἐσμὲν, λαθόντες τὴν διαχριτικἣν ἕξιν παρά Θεοῦ, καὶ εἰδότες τί τὸ εἰχον,ζόμενον, χαὶ τί τὸ εἰ- χόνι μὴ περιγραφόµενον. « Οὐ γὰρ εἶδος αὐτοῦ, φη- σὶν, ἑωράκατδ. ». Βαθαὶ τῆς σοφίας τοῦ νοµοθέτου | Πῶς εἰκανισθήσεται τὸ ἁἀόρατον; Πῶς εἰχασθήσεται τὸ ἀνείχαστον; Πῶς Υραφήσετα: τὸ ἄποσον, χαὶ ἁμέ- Υεθες, καὶ ἀἁόριστον; Πῶς ποιωθήσεται τὸ ἀνείδεον ; Πῶς χρωματουργηθῄήσετα! τὸ ἀσώματον;» Tl οὖν τὸ ! Deut. iv, 12. 8 ibid. 15-17. '* ibid. 19. 47. **Dent. iv, 12. ** Act, xvn, 25. 1ο Deut. v, 8. 10 Greg. Naz. orat. 59. quamur, ac infantie zlaie transacta in virum perfectum occurramus **, non sumus amplius sub pedagogo*", quippe qui discernendi facultatem et habitum consecuti, illud sciamus quid imagine exprimi possit, quidve delineare non liceat. ΑΙ: enim : « Nec formam ipsius vidistis. » Proh sa- pientiam legislatoris ! quod visibile non est, qua- nam effingatur imagine? Quinam ejus efformetur effigies, quod nec conjectari possit ? Qua rationc ** Deut. xu,3. ** Exod. xxxiv, * Ephes. 1v, 15. ** Galat. i1, 25. ΥΑΠΙΑ LECTIONES. b Mss. Κύριος πρὸς ἡμᾶς. Sic Zinus Dominus ad nos. At in Deuteronomio legitur ad vos, πρὸς ὁμᾶς. 1 "1 1939 T eee Turin Kat Qua TEC 2 Zn : 4 je Ys s 14854 €ce33 p ek E $^, vendor Vaca. AM we. dh fe, 2^ & 1, 17. n6) Ry VA UH νε μην: σι κάτα τι ου. pm SEIN "C4 πια ἐν ass 055 0. calli ον we. my c em vAPADAECUE S - Ὃ λα Ces DEZ. TM Quel le $ e Λημουρ 4 "S. JOANN is DAMASCENI Cw vI TY m 'u - ZR — "h.c oC Unt Qr a P lla : 4 I. ,1 1310 delüineetur, quod quantitate, mole, et termino ca- A μυστικῶς μηνυόμενον; ΔΏλον ὡς, ὅταν ἴδῃς διὰ ol ret? Quomodo illius, quod forms est expers, forma adumbrabitur? Quibusnam tandem, qui corporeus non est, coloribus describetur ? Quid igitur mysterii his in locis indicatur? Istud dubio procul, ut, cum eum qui incorporeus est, pro- pter te hominem factum conspexeris, tum humana illius formz similitudinem exprimas : cum is qui cerni non potest, carne conspicuum se przbuerit, tum imagimem ipsius facias : cum ille qui in forma Dei exsistens 3, propter naturz suz excel- lentiam, et corpore, et figura, et quantitate, et qualitate, ct magnitudine vacat, forma servi sus- cep!ia, ad quantitatem gualitatemque 8656 cou- traxerit, ac corporis figuram induerit **, tunc eum 311 in tabellis exprime, et conspiciendum praebe, qui conspici voluit. [nexplicabilem ipsius demis- sionem exara, ortum ex Virgine, baptismum in Jordane, transfigurationem in monte Thabor; cruciatus et mortem, qux immortalitatem nobis conciliarunt ; res admirandas, carnis ministerio, sed divina virtute patratas, quie divinam ipsius naturam promebant ; crucem illam salutarem, se- pulturam, resurrectionem, in colos ascensum; hac omnia tum verbis, tum colorihus describe. Nihil prorsus vereare, nihil metuas, adorationum novi discrimina. Adoravit Abraham [ilios Em- mor 59 homines impius, et ijignorationis Dei morbo laborantes, cum in sepulcri possessio- nem speluncam duplicem emit. Adoravit Jacob fratrem suum Esau, et Pharaonem virum 4Egyptium : dem, nec tamen latrie cultum eidem exhibuit, ramur. 9. Ceterum quando de imagine ac de adoratione C institutus est sermo, agedum, quidnam utraque sit diligentius expendamus. Imago itaque est simili- tudo exemplar ita exprimens, ut aliqua tainen ratione ab eo differat. Neque enim imago exem- plari in ompibus similis est. Viva igitur, naturalis, ac nulla re dissimilis imago Dei invisibilis est ipse Filius *!, qui in seipso Patrem gerit, ac per omnia idem cum illo est, prater id unum, quod ab illo tanquam sua causa sit. Naturalis enim causa Pater est : ex causa vero proficiscitur Filius. Nam ex Filio Pater non est, sed Filius ex Patre. Ex ipso siquidem (tametsi posterior illo non sit) habet ut sit id quod est Pater qui ipsum genuit. 10. Sunt item in Deo imagines et exempla rc- rum ab ipso producendarum, neinpe consilium ipsius eternum, quod eodem semper sese habet modo. Immutabilis siquidem omnino Deus est, in quo nulla est transmutatio, aut vicissitudinis obumbratio **. [ας porro imagines, et hzc exem- pla, prafini&iones »ppellat sanctus Dionysius 35, 15 Philipp. n, 6. — '* ibid. VaL " pu " e. wacl nv c γενόµενον ἄνθρωπον τὸν ἀσώματον, τότε δράσεις τῆς ἀνθρωπίνης μορφῆς τὸ ἑχτύπωμα". ὅταν ὁρατὺς σαρχὶ ὁ ἁόρατος γένηται, τότε εἰχονίσεις τὸ τοῦ ὁρα- θέντο ὁμοίωμα”᾿ σον και ἂν xal ἀσχημάτιστος, & tocó 'τε xa ἀπήλιχος, xaX ἀμεγέθης τῇ ὑπεροχὴ τῆς ἑαυτοῦ φύσεως, ὁ Ev μορφῇ θεοῦ ὑπάρχων, uop- qv δούλου λαθὼν ταύτῃ συσταλῆ πρὸς ποσότητά τε xaY πηλιχότητα, χαὶ χαρακτῆρα περιθΏται σώματος, τότε Ev πίναξι χάραττε, χαὶ ἀνατίθει πρὸς θεωρίαν τὸν ὁραθῆναι χαταδεξάµενον. Χάραττε τούτου τὴν ἄφατον συγχατάθασιν, τὴν ix Παρθένου γέννησε, τὴν ἐν Ἰορδάνῃ βάπτισιν, τὴν ἐν θαθὼρ µεταμόρ- Quot, τὰ πάθη τὰ τῆς ἀπαθείας πρόξενα, τὸν θάνα. τον, τὰ θαύματα, τὰ τῆς θείας αὐτοῦ σύμθολα φύ- B σεως, δι ἐνεργείας σαρχὸς ἐνεργείᾳ θείᾳ πραττόµε- να, τὸν σταυρὸν τὸν σωτήριον, τὴν ταφὴν, τὴν ἀνά- στασιν, τὴν εἰς οὐρανοὺς ἄνοδον πάντα γράφε, xal λόγῳ, xal χρώμασι. Mh φοδοῦ, μὴ δέδιθι » οἶδα δια-᾽ φορὰν προσχυνῄσεως. Προσεχύνησε ποτὲ ᾿Δθραὰμ τοῖς υἱοῖς Ἐμμὼρ, ὅτε τὸ σπήλαιον τὸ διπλοῦν εἰς τάφου χλῆρον ὠνήσατο, ἀνδράσιν ἀσεθέσι, χαὶ ἆγνω- ' σίαν νοσοῦσι θεοῦ ' προσεχύνησεν Ἰακὼθ ᾿Ησαῦ τῷ | ἀδελφῷ, xat Φαραὼ ἀνδρὶ Αἰγυπτίῳ, ἀλλά μὴν καὶ! ἐπὶ τὸ ἄχρον τῆς ῥάθδου προσεκύνησε μὲν, ài οὐχ blávpsust* προσεχύνησαν Ἰησοῦς ὁ τοῦ Νανῆ, ή xai Δανιῆλ ἀγγέλῳ θεοῦ, ἀλλ᾽ o9x ἑλάτρευσαν. Ἔτε- ' t» pov γάρ ἐστιν ἡ τῆς λατρείας προσχύνησις, καὶ ἔτε- | po» ἡ kx τιμῆς προσαγοµένη τοῖς κατά τι ἀξίωμα . ὑπερέχουσιν. quin etiam fastigium virgze adoravit qui- Adoraverunt Jesus Nave f(ilius, et Daniel ange- lum Dei : at latrie cultum neutiquam illi impenderunt. Alia quippe adoratio est, qua latrig ser- vilisque cultus exhibetur, et alia, qua honoris gratia homines in dignitate quadam constitutos vene- ga. «ᾖἹ Q'. Αλλ' ἐπειδὴ περὶ εἰχόνος ὁ λόγος , xal προσ- χυνῄσεως, φέρε τὸν περὶ τούτων λόγον διευχρινήσω- μεν. Εἰκὼν μὲν οὖν ἐστιν ὁμοίωμα χαρακτηρίζον τὸ | πρωτότυπι υπον, μετὰ τοῦ xal τινα διαφορὰν ἔχειν πρὸς αὐτό. Οὐ γὰρ χατὰ πάντα ἡ εἰκὼν ὁμοιοῦται πρὺς τὸ ἀρχέτυπον. Εἰκὼν τοίνυν ζῶσα, φυσιχὴ xa ἁπαράλλαχτος τοῦ ἀοράτου Θεοῦ, ὁ Υἱὸς, ὅλον ἐν ἑαυτῷ φέρων τὸν Πατέρα. κατὰ πάντα ἔχων tiy πρὸς αὐτὸν ταυτότητα, uóv δὲ διαφέρων τῷ αἰτια- τῷ. Αἴτιον μὲν γὰρ φυσιχὸν, ὁ Πατήρ” αἰτιατὸν δὲ, ὁ' s Υ]ός. Οὐ γὰρ Πατὴρ ἐξ Υἱοῦ, ἀλλὰ Υἱὸς &x τοῦ Πα- τρός. Ἐξ αὐτοῦ γὰρ, εἰ καὶ μὴ μετ αὐτὸν ἔχει 3 εἶναι ὅπερ ἐστὶν ὁ γεννήσας Πατήρ. v. Εἱσὶ δὲ καὶ Ev τῷ θεῷ εἰχόνες xaX παραδείγματα! τῶν ὑπ αὐτοῦ ἑσομένων, τουτέστιν, ἡ Bou, αὑτοῦ ἡ προαιώνιος, xal ἀεὶ ὡσαύτως ἔχουσα. ᾿Ατρεπτὸν γὰρ τὸ θεῖον χατὰ πάντα, xal οὐχ ἔστιν kv. αὑτῷ µεταθολὴ, f| τροπῆς ἀποσχίασμα. Ταύτας τὰς εἰχό- vag xai τὰ παραδείγµατα, προορισμοὺς φησαὶν ὁ ἅγιος Διονύσιος, ὁ πολὺς τὰ θεῖα , xal μετὰ θεοῦ τὰ vec oc 5ο [mo filios Heth. Gen. xxu, 7. Vid. Act. vii, 10 3) Coloss. 1, 3. ** Jar. 5! Cap. 5 De div. nom. Darm. lib. 1 De fide orth. cap. 10. TA : [S ^c 62 vae αλ E, ^ M. Va 2g ^. α.:. λεν 2er pes Matte dae ως duy Mesh? 4. DAS ACC pee ο i UM SE Ws . ^1 νι εψίί Ta ul . Pi πε tg £t olia . TN Jj wt d - t T A! A2 4 wf lec. X u d» k DUVMN ER n" ^4 . 7 ] E aat - "^0 ^ed 0Ivc - 6 u : «ενω e wes 5 leo 1" e-€—5 0 dle 2 PEE alien. 12411 DE IMAGINIBUS ORATIO I. 1243 £e P I t '"&v0ncaupizevat. Pool γοῦν xal ὁ θεοῤῥήμων περὶ Θεοῦ διασχεφάµενος. Ἐν γὰρ τῇ βουλῇ αὐτοῦ A rerum divinarum peritissimus, quique ea qua Dei ἐχαρακτηρίζετο πάντα τὰ ὑπ αὐτοῦ προωρισµένα, xai ἁπαραδάτως ἑσόμενα πρὶν γενέσεως αὐτῶν * ὥσπερ εἴ τις βούλοιτο οἰχοδομῆσαι οἶχον , ἀνατυποῖ xai εἰκονίζει πρῶτον τὸ σχῆμα χατὰ διάνοιαν. ια’. Εἶτα πάλιν εἰχόνες εἰσὶ τὰ ὁρατὰ τῶν ἀορά- των, καὶ ἀτυπώτων, σωμάτικῶς τυπουµένων πρὸς ἀἁμυδρὰν κατανόησιν. Καὶ γὰρ ἡ θεία Γραφὴ, τύ- πους θεῷ xaX ἀγγέλοις περιτίθησι , καὶ τὴν αἰτίαν διδάσχει ὁ αὐτὸς θεῖος &vfjp. "Οτι μὲν γὰρ εἰχότως προθέθληνται τῶν ἀτυπώτων οἱ τύποι, xal τὰ σχἠ- µατα τῶν ἀσχηματίστων, οὗ µόνον αἰτίαν φαίη τις εἶναι τὴν καθ) ἡμᾶς ἀναλογίαν, ἀδυνατοῦσαν ἁμέσως sunt, aífflante juvanteque Deo, contemplatus est. Enimvero in Dei consilio omnia ab ipso prafinita, atque indeflcienter futura, priusquam fiereut, baud aliter expressa erant, ac si quis domum «edificare cupiens, mente prius imaginem f[iguramve ejus efliagat. 11. Rursum imagines sunt visibilia illa, quze res invisibiles atque expertes figure corporeis formis exprimunt, quo subobscure saltem percipiantur. Nam divina Scriptura Deum et angelos circum- vestit figuris; hujusque rei causam docet divinus ille vir$*) Enimvero quod merito attribute sunt figure illis quz figura carent, quodque assignat forma iis qwe nullam formam adimnittunt, non ἐπι τὰς νοητὰς ἀνατείνεσθαι θεωρίας , xal δεομένην B modo hanc qüispiam attulerit causam, quod ille οἰχείων xai συμφυῶν ἀναγωγῶν. El τοίνυν τῆς ἡμῶν ποονοῶν ἀναλογίας ὁ θεῖος λόγος, πάντοθεν τὸ á&va- τατιχὺν ἡμῖν ποριξόµενος, xal τοῖς ἁπλοῖς xai ἁτυ- πώὠτοις τύπους τινὰς περιτίθησε, πῶς μὴ εἰχονίζει τὰ μεμορφωμένα χατὰ τὴν οἰχείαν φύσιν, καὶ πο- θούμενα μὲν, διὰ δὲ τὸ μὴ παρεῖναι, ὁρᾶσθαι μὴ δυνάµενα; Διὰ γὰρ τῆς αἰσθήσεως Φαντασία τις συνίσταται ἐν τῇ ἔμπροσθεν χοιλίᾳ τοῦ ἐγχεφάλου, καὶ οὕτω τῷ χριτιχῷ παραπέμπεται, m d en- Υόριος, ὅτι πολλὰ χάµνων ὁ νοῦς ἐχθῆναι τὰ σωµα- τικὰ, πάντη ἀδυνατεῖ ' ἀλλὰ xal τὰ ἁόρατα τοῦ θεοῦ ἀπὸ Χτίσεως χόσµου τοῖς ποιημασι νοούμενα χαθ- ορᾶται. Ορῶμεν γὰρ εἰχόνας ἓν τοῖς χτίσµασι µη- «νυούσας ἡμῖν ἀμνδρῶς τὰς θείας ἐμφάσεις' ὡς ὅτε Ὁ λέγομεν τὴν ἁγίαν Τρ.άδα, τὴν ὑπεράρχιον , εἰχονί- ζεσθαι δι) ἡλίου , καὶ φωτὸς, xal ἀχτῖνος ' f) πηγῆς ἀναθλυζούσης, καὶ πηγαζομένου νάµατος, xal προ- χοῆς * 4 νοῦ, xal λόχου, xal πνεύματος τοῦ καθ ἡμᾶς * ἡ ῥόδου φυτοῦ, xal ἄνθους , xal εὐωδίας. sese nobis accommodaverit, qui sine medio quodam ad rerum intellectualium considerationem perve- nire non valemus, indigemusque, ut per ea qua nobis familiaria cognataque sunt, sursum attLolla- mur. Si igitur capacitatis nostre 3194 habita ralione, divinus sermo id omne confert nobis quo altius subvehamur, ac rebus simplicissimis et forma carentibus formas quasdam attribuit; cur eorum, quz suapte natura formis prodita sunt, quorumque tenemur desiderio, verum quia pra- sentia non sunt, ea videre non possumus, non effipgantur imagines? Per sensum enim species quzdam in anteriori cerebri ventriculo formatur, atque ad judicandi facultatem transmissa, in me- morie tandem thesauro reconditur. Ait quippe Gregorius Theologus **, quod mens, tametsi mul- tum laboret ut res corporeas transiliat, id tamen assequi non valet : quin invisibilia Dei a creatura mundi per ea quz facta sunt intellecta conspiciun- tur **, Videmus siquidem in creatis rebus imagi- nes, 418 subobscure nobis revelationes divinas indicant, ut cum dicimus "Trinitatem supremam, per solem, lucem et radium; aut per mentem, verbum et spiritum, qua in nobis sunt; aut per ros plantam, florem et odorem significari. (β’. Πάλιν, εἰχὼν λέγεται ἡ τῶν ἑσομένων alvi- γματωδῶς σχιαγραφοῦσα τὰ μέλλοντα, ὡς ἡ χιδω: τὸς τὴν ἁγίαν Παρθένον xai θεοτόχονς, xal ἡ ῥά- 6δος, καὶ fj στάµνος * καὶ ὡς ὁ ὄφις, τὸν τὸ δηγμα διὰ σταυροῦ χαταργήσαντα τοῦ ἀρχεχάχου ὄφεως . fj τε θάλασσα, xal τὸ ὕδωρ, xal ἡ νεφέλη, τὸ τοῦ βαπτίσματος πνεῦμα. (Υ’. Πάλιν, εἰχὼν λέγεται τῶν γεγονότων, ἡ χατά τινος θαύματος μνήμην, f] τιμῆς, ἢ αἰσχύνης, f) ápe- τῆς, ἡ χαχίας, πρὸς τὴν ὕστερον τῶν θεωµένων ὠφέ- λειαν, ὡς ἂν τὰ μὲν χαχὰ φεύγωμεν, τὰς δὲ ἀρετὰς ζηλώσωμεν. Aux δὲ αὕτη, διά τε λόγον ταῖς βίθλοις ἐγγραφομένου, ὡς ὁ θεὸς τὸν νόµου ταῖς πλαξὶν ἓν- εχόλαφε, xal τοὺς τῶν θεοφιλῶν ἀνδρῶν βίους &va- Υράπτους Ὑενέσθαι προσέταξε , xal διὰ θεωρίας 12. Ad hzc, imago dicitur futurorum, qua zni- gmatice ea quz futura sunt, adumbrat; ut arca, virga et urna, beatam Virginem ac Deiparam ; ut serpens (zneus), eum qui serpentis malorum om- nium auctoris morsum in cruce sanavit ; ut deni- p Que mare, aqua et nubes baptismi spiritum desi- gnabant 3). 45. Preterea, rerum gestarum imago dicitur illud quod vel in rei alicujus stupendz, vel in honoris, aut ignominise, aut virtutis recordationem constituitur, ad posterorum, qui id conspexerint, utilitatem; quo nempe tum mala fugiamus, tum virtutes &mulemur et prosequamur. Atque ejus- modi imago duplex est; tum quz per sermonem in libris exaratur; quemadmodum Deus legem tabu-. ** Dion. De cel. hier. cap. 1. ** orat. 29 De theologia. ** Rom. 1, 30. *!* I Cor. x, 1,9. ΥΛΗ ΙΕΟΤΙΟΝΕ», * Mss. ἡ βάτος τῆς παρθένου xal θεοτόχου. ο OTRA M. Val s xe depld -- ὃ cec κ. l^ s. Ju ume LC 4 Uer ii ἔεν ως wlvo AU d at V, κε « 1 aAA e Les MEAE 4^ Λογο ὴ - ολ, . ETE *. vawtiO T. , n 3 adque T ος σεις 2o ΗΝ Ue s vro. Qrieg "6 6s (4 ao9ctY T. 9. 2 v6. 68d ο. $0. npa |'ez, ; nulo ον (b. Pb paul. 'Ὑωψὶν..- κ.α κ. Gc Σαν ως tm ea o6 tA" TY Abu: ele] - O4 pru " ie | ^4 Mb. Lc -) 1213 S. JOANNIS DAMASCENI [94 - Vis insculpsit **, ac virorum, quos charos habuit, Α αἰσθητῆς, ὡς τὴν στάµνον καὶ τὴν ῥάδδον ἓν τῇ x» vitam litteris mandari precepit; tum quae per sensibilem considerationem preterita revocat * ut cum in perenne monimentum urnam, virgamque in arca reponi jussit. Sic nunc etiam illorum qui ante exstiterunt, tum imagines, tum virtutes describimus. Aut igitur omne genus imaginum tolle, atque adversus eum, qui illas fleri precepit, 6ωτῷ τεθῆναι προσέταξεν εἰς μνημόσννον. Οὕτω χαὶ νῦν τὰς εἰχόνας τῶν γεγονότων, χαὶ τὰς ἀρετὰς διαγράφοµεν. Ἡ τοίνυν πᾶσαν εἰχόνα ἄνςλε, xai ἀντινομοθέτει τῷ ταύτας προστάξαντι γενέσθαι. "H ἑχάστην δέχου , χατὰ τὺν ἑχάστῃ πρέποντα λόγον xai τρόπον. Εἱπόντες τοίνυν τοὺς τῆς εἰχόνος τρό- πους, εἴπωμεν xal περὶ προσχυνῄήσεως. leges statue, aut singulas juxta rationem ac modum unicuique convenientem suscipe. Cum itaque ima- ginum varia exposuerimus genera, reliquum est ut de adoratione verba faciamus. 44. Adoratio est obsequii ac reverentise signum : atque hujus varios modos novimus. Prior ea est, quam per latriam Deo soli suapte natura adorando exhibemus. Hanc sequitur altera, quam propter ipsummet Deum qui natura solus adorandus est, amicis ipsius ac famulis przsstamus; ut cum Jesus : Nave filius, et Daniel angelum adoraverunt : vel Jocis Dei przsentia sacris ; sicuti David ait: « Ado-- remus in loco, ubi steterunt pedes ejus **; » vel rebus ipsi consecratis ; ut omnis Israel tabernaculo : procidebat, ac in circuitu Hierosolymitani templi stantes, vultibusque ad ipsum versis ad hunc usque diem adorant : vel principibus ab ipso creatis; ut Jacob, tum Esau fratrem suum **, Deo ita volente, primogenitum, tum Pharaonem constitutum a Deo principem adoravit; itemque $813 Josephum ipsiusmet fratres. Novi quoque honoris mutui gratia adorationem adhiberi **, qualem Abraham filiis Emmor exhibuit **. Aut ergo omnem aufer ado- ιδ. Ἡ προσχύνησις ὑποπτώσεως καὶ τιμῆς ἐστι σύμόδολον * xal ταύτης διαφὀρους Έγνωμεν τρόπους, πρώτην, τὴν κατὰ λατρείαν, ἣν προσάγοµεν µόνῳ τῷ φύσει προσχυνητῷ Geop. Ἔπειτα, τὴν διὰ τὸν φύσει προσχυνητὸν Θεὸν προσαγοµένην τοῖς αὐτοῦ Φφίλοις xal θεράπουσιν, ὡς τῷ ἀγγέλῳ Ἰησοὺς ὁ τοῦ ,, Nat, xaX Δανι]λ προσεχύνησαν * fj τοῖς θεοῦ τόποις, ὃς φησιν ὁ Δαδίδ’ « Ἡροσχυνήσωμεν εἰς τὸν τόπον, οὗ ἕστησαν οἱ πόδες αὐτοῦ ' xal τοῖς αὐτοῦ ἀναθή- μασιν, ὡς ἅπας ὁ Topo τῇ σχηνῇ προσεχύνει, xa | τῷ ἓν Ἱερουσαλὴμ ναῷ χύχλῳ ἑστῶτες, χαὶ πρὸς αὐτὸ ἁπανταχόθεν ὁρῶντες xal προσχυνοῦντες εἰσέτι χαὶ νῦν 1 τοῖς ὑπ αὐτοῦ χειροτονηθεῖσιν ἄρχουσιν, ὡς Ἰαχὼδ τῷ τε ]]σαῦ , ὡς προγενεστέρῳ ἁδελφῷ ὑπὸ θεοῦ γενοµένῳ, xaX Φαραὼ ὑπὸ θεοῦ χειροτο- νηθέντι ἄρχοντι ΄ xal τῷ Ἰωσὴφ, οἱ αὐτοῦ ἁδελςοί. Olba xai κατὰ τιμὴν τὴν πρὸς ἀλλήλους προσχύνη- σιν, ὡς ᾿ΔΑδραὰμ τοῖς υἱοῖς Ἑμμώρ. "H τοίνυν πᾶ- σαν προσκύνησιν ἄνελε, Ἱ πάσας δέχου, μετὰ τοῦ - rationem, aut omnem admitte cum debita tamen C ὀφείλοντος λόγον xal τρόπου. ratione ac modo. 45. At vero mihi dicas velim : nonne Deus unus Deus est? Deus equidem, inquies, ut reor, unus est qui legem sanxit, Quid ? Contraria sanxit? Nam extra creatarum rerum numerum non sunt Cheru- bim *, Eccur ergo hominum manu fabrefactis Clierubim obumbrari propitiatorium jubet? Annon quia Dei, utpote qui nullatenus circumscribi nec reprasentari potest, imago ulla fieri nequit, nec cujuspiam quasi Deus sit, ne latrize cultus tanquam Deo creaturz attribuatur. Idcirco Cherubim, quia circumscripta sunt, divinoque solio ministrorum more assistunt, imagines conflci mandat, qu:e fa- mulorum gerentes habitum propitiatorium obum- brent. Quid arcam, quid utnam, quidve propitiato- rium fuisse ais? Annon hominum manibus fabri- cata ^? Nunquid non opera manuum hominum? Nonne ex vili, ut ipse loqui amas, materia con- Btructa sunt? Quid vero totum tabernaculum? nonne imago ? nonne umbra atque exemplum erat? Quocirca divinus Apostolus ait de legis antiqui sa- cerdotibus edisserens : « Qui exemplari et umbre deserviunt coelestium ; sicut responsum est Moysi, dum consuminaturus erat tabernaculum : Vide enim, inquit, omnia facito secundum exemplar quod tibi ostensum est in monte *. » Quanquam ne lex qui- * Exod. xxxiv, 28. ; Hebr. ix, 4. xxui, 7, 9 Exod. xxv, 1δ. " Psal, cxi, 4; Hebr. M 3 fd ul. PIU ! J.. ΑΛΑ, . d δει. c ba d in Με 7» M, ^1. eulx : Κως το t. M M Em a alti M wp Σέν ο AM, a ^ *l, (ας, μ.ο λα . Ie du QU vA PEL "WM 55 Pa3]. cxxxt, 7. - AN VaÀhA, Ww Ww Bean wu. Λέχε µοι ἑρωτῶντι * εἷς θεὺς 6 Θεός; Ναὶ, φῄήσεις, ὡς ἐμοὶ δοχεῖ , εἷς νομοθέτης. Τί οὖν νοµο- θετεῖ τὰ ἑναντία»; Οὐ γὰρ ἔξω τῆς χτίσεως τὰ Χε- ρουδίµ. Τί οὖν προστάττει Χερουδὶμ γλυπτὰ ἀνθρώ- TV χεροὶ τεχταινόµενα, σχιάζειν τὸ ἕλαστήριον ; "H ὃδῆλον, ὡς θεοῦ μὲν, ὡς ἀπεριγράπτου xa ἀνει- κάστου ποιεῖν εἰχόνα ἆμήχανον, ἢ τινος ὡς θεοῦ, ἵνα μὴ ὡς tbc λατρευοµένη προσχυνῆται fj χτίσις. Tov δὲ Χερουδὶμ, ὡς περιγραπτῶν, xal τῷ θείῳ θρόνῳ δουλοπρεπῶς παρεστώτων, τὴν εἰχόνα προσ- τάττει ποιεῖν , δουλοπρεπῶς σχιάζουσαν τὸ ἱλαστή- piov. Ἔπρεπε γὰρ τῇ εἰχόνι τῶν οὑρανίων λειτουρ- γῶν, τὴν εἰχόνα τῶν θείων μυστηρίων σχιάζεσθαι. DT δὲ Qe τὴν χιθωτὸν, τὴν στάµνον, τὸ ἱλαστήριον, οὗ χειρότευχτα; οὑχ ἔργα χειρῶν ἀνθρώπων ; οὖκ ἐξ ἀτίμου, ὡς σὺ φῆς, Όλης χατεσχευασµένα; Τί δὲ ἡ σχηνὴ ἅπασα; οὐχὶ εἰκὼν ἣν ; OD σχιὰ χαὶ ὑπό- Oct pac; nol τοιγαροῦν ὁ θεῖος ᾿Απόστολος περὶ τῶν χατὰ τὸν νόµον ἱερέων διεξιών * ε Οἵτινες ὑπο-' δείγµατι χαὶ σχιᾷ λατρεύουσι τῶν ἑπουρανίων' xa- θὼς χεχρηµάτισται Μωῦσῆς, µέλλων ἐπιτελεῖν «hv σχηνήν. "Opa γὰρ, qnot, ποιῄῆσεις χατὰ τὸν τύπον τὸν δειχθέντα σοι ἐν τῷ δρει.» Άλλ’ οὐδὲ εἰχὼν ὃν ὁ νόμος, ἀλλ’ εἰχόνος προσχίααµα ΄ φηοὶ γοῦν ὁ αὐ- τὸς Απόστολος * « Σχιὰν γὰρ ἔχων ὁ νόµος τῶν μελ- * Gen. uu, 9. "Gcn. Σιν, 7. ** Gen. ix, 11. Hebr, vut, 5. « FEET t. 06 dL : howlk uv ea 2 3 UE Di ει. 009 b νι . d νε en Ve e , «t. ^t sas V IIT val, πο λλες jj Usi e. à itus κ bo. Λ pues fe caso wal , κο Re Wait ον ovS dor Hale s bd Ὁ re pra ιο us ο Ῥν ς οὓς | Lot. wc. ONT epo s TIME ο. MILI "D ^ | zs. "tue 4 tl. J ud rr Ux x X d in 4.) . ανν n" " tasse 2 0d lta, eu à2á s 3) dii A) λεία. . TT. L TP al 1245 . DE IMAGINIBUS ORATIO 1. *«-— «I ον σι ter 19486 ic λόντων ἀγαθῶν, οὐχ αὐτὴν τὴν clxóva τῶν πραγµά- A dem imago erat, sed imaginis potius adumbratio, ut « των. » El οὖν ὁ vópog εἰχόνας ἀπαγορεύει, αὐτὸς δ — idem ait Apostolus : « Ümbram habens lex futuro- -— — —— — | μεῖναν ὅπερ ἣν τῇ εἰχόνος ἐστὶ προχάραγµα, τί φῆσομεν ; El ἡ σχηνὴ σχιὰ, καὶ τύπου τύπος, πῶς μὴ εἰκονογραφεῖν ὁ νό- po; διαχελεύεται» ᾽Αλλ’ οὐχ ἔστιν οὕτω ταῦτα, οὐχ ἔστι' χαιρὸς δὲ μᾶλλον τῷ παντὶ πράγματι. tc^. Πάλαι μὲν ὁ θεὸς, ὁ ἀσώματός τε xal άσχη- µάτιστος, οὐδαμῶς εἰχονίζετο. Νῦν δὲ σαρχὶ ὀφθέντος θεοῦ, χαὶ τοῖς ἀνθρώποις συναναστραφέντος, εἶχο- νίζω θεοῦ τὸ ὀρώμενον. Οὐ προσχυνῶ τῇ ὕλῃ, προσ- χυνῶ δὲ τὸν τῆς Όὕλης δημιουργὸν, τὸν ὕλην δι’ ἐμὲ γενόμενον, xal ἓν ὕλῃ χατοιχῆσαι καταδεξάµενον, xai δι᾽ ὕλης τὴν σωτηρίαν µου ἑργασάμενον , xal rum bonorum, non ipsam imaginem rerum *. » Quare si lex quz imagines prohibet fieri, imaginis figura est ; quid jam dicemus? At si tabernaculum umbra est, et figura figure, cur lex imagines non pingi jubeat? Veruni hzc non ita se habent; non profecto : sed suum unicuique rei tempus est ". 16. Quapropter Deum olim, ut corporis ac figurze expertem, imago nulla referebat *. Nunc vero posteaquam in carne visus est Deus, et cum homi- nibus conversatus est **, qua parte conspiciendum se prebuit, Dei imaginem efformo. Non materiam, sed materix auctorem adoro; qui propter me nia- teria factus est, et in materia habitare voluit, quo σέδων οὐ παύσομαι τὴν ὕλην, δι’ ἧς ἡ σωτηρία µου Β per materiam salutem meam operaretur : nec ma- εἴργασται' σέδω δὲ οὐχ ὡς θεόν ' ἄπαχε ΄ πῶς γὰρ "| τὸ ἐξ οὐχ ὄντων τὴν γένεσιν ἑσχηχὸς , θεός; El xal j τὸ τοῦ θεοῦ σῶμα θεὸς, διὰ τὴν καθ) ὑπόστασιν ἕνωσιν γεγονὸς ἁμεταθλήτως ὅπερ τὸ χρίσαν, καὶ τῇ φύσει, σὰρς ἑφυχωμένη duy | λογιχῇ τε xa νοερᾷ, ἠργβένη, οὐχ ἄχτιστος. Τὴν δὲ Ye λοιπὴν ὕλην σέδω, xa δι αἰδοῦς ἄγω, δι’ ἧς t; σωτηρία µου Yéyovev , ὡς θείας ἑνεργείας χαὶ χά- ριτος ἔμπλεων. Ἡ οὐχ ὕλη τὸ τοῦ σταυροῦ ξύλον, τὸ τρισόλδιον xai τρισµαχάριστον ; "H οὐχ Όλη τὸ ὄρος τὸ σεπτὸν xal ἅγιον: 'O τοῦ Κρανίου τόπος; "H οὐχ ὕλη ἡ φερέσδιος πέτρα χαὶ ζωηφόδος, 6 τάφος ὁ ἅγιος, ἡ TY τῆς ἡμῶν ἀἁναστάσεως;, Ἡ οὐχ Όλη τὸ μέλαν, xal dj τῶν Εὐαγγελίων παναγία βίδλος ; Ἡ οὐχ Όλη fj ζωηφόρος τράπεζα, ἡ τὸν ἄρτον ἡμῖν “τῆς ζωῆς χορηγοῦσα; "H οὐχ ὕλη, ὃ χρυσός τε xal 6 ἄργνυρος, ἐξ ὧν σταυροὶ xaX πίνακες χατασχευά- ζονται, xat ποτήρια; "H οὐχ ὕλη πρὺ τούτων ἁπάν: των τὸ τοῦ Κυρίου ἡμῶν σῶμα xal αἷμα; "H πάν- των τούτων ἄνελε τὸ σέθας xal «hv προσχύνησιν, fi παραχώρει τῇ ἐχχλησιαστικῇ παραδόσει χαὶ τὴν τῶν εἰχόνων προσχύνησιν, θεοῦ xal φίλων θεοῦ ὁὀνό- ματι ἁγιαζομένων, χαὶ διὰ τοῦτο θείου Πνεύματος ἐπισχιαζομένων χάριτι, Mh χάχιζε τὴν ὕλην ' οὐ γὰρ τιµος. Οὐδὲν γὰρ ἄτιμον, ὃ παρὰ θεοῦ γεγένηται. Tov Μανιχαίων τοῦτο τὸ φρόνημα * µόνον δὲ ἅτι- | pov, 9 μὴ τὴν αἰτίαν ἔσχεν ix θεοῦ, ἀλλ ἡμέτερόν ; ἐστιν εὕρεμα, τῇ éx τοῦ κατὰ φύσιν εἰς τὸ παρὰ φύσιν αὐτεξουσίῳ ἐχχλίσει τε καὶ ῥοπῇ τοῦ θελήµα- τος, τουτέστιν fj ἁμαρτίχ. El διὰ τὸν νόμον τὰς εἰ- χόνας ἀτιμάζεις, χαὶ ἁπαγορεύεις, ὡς ἐξ Όλης χατ- εσχεὐασμένας, ópa τί φησιν fj Γραφή * Καὶ ἐλάλησε Κύριος πρὸς Μωῦσῆν, λέγων. Ἰδοὺ ἀναχέχληχα ἐξ ὀνόματος Βεσελεῆλ τὸν τοῦ "Dp, Ex φυλῖῆς Ἰούδα. Καὶ Ἐ έπλησα αὐτὸν πνεῦμµα θεῖον, σοφίας, χαὶ συνέσεως, χαὶ ἐπιστήμης £v παντὶ ἔργῳ διανοεῖσθαε, xal ἀρχι- τεχτονεῖν, καὶ ἐργάξεσθαι τὸ χρυσίον, καὶ τὸ ἀργύ- piov, καὶ τὸν yaÀxbv, χαὶ τὴν ὑάκινθον, χαὶ τὴν πορφύραν, xaX cb xóxxtwov τὸ νηστὸν, καὶ «hv βύσ- . σον τὴν χεχλωσμένην, καὶ τὰ λιθουργιχὰ εἰς τὰ ἔργα, καὶ τὰ τεχτονιχἁ εἰς τὰ ξύλα, ἐργάξεσθαι χατὰ ** [lebr, x, 1... " Eccli. αν 1. " IL Tim. ὂν 16. toga! "o7 tx EN us au dp - NN. t 7r pede 8 mue VV owe wal. inb 4 How cav 4, [ U TEC aen; να Ms te c Cu rust, κ us aua aval Lk '4 "teu (à dul cul NATA teriam, per quam salus parta mihi est, colere desi- nam : non tamen ut ipsam tanquam Deum colam , quod Deus avertat. Quomodo enim Deus sit, id quod ex nihilo ortum est? Quanquam alioqui ipsum Dei corpus Deus est ob unionem secundum hy- postasim, cum sine demutaiione illud factum sit, aquo inunctum fuit, idque permanserit, quod suapte natura erat; nempe caro animata anima mente rationeque predita; qux quidem initium habuit, ac neutiquam increata est. Residuam vero materiam, αυ ad salutem meam contulit, colo ac veneror; quippe quam efficacitate implevit et gra- tia. Annon materia erat, lignum crucis fortuna- tissimum illud beatissimumque a cunctis przedican- dum? Nonne materia, mons sanctus ac venerandus, ille Calvariz locus ? Nunquid materia non est alma vitalisque illa pegra ; sanctum, inquam, 3144 mo- numentum, nostre fons resurrectionis? Annon materia, tum atramentum, tum sanctissimus Evan- geliorum liber ? Annon quoque matería est, mensa viviüica, que panem vitx: nobis subministrat? Nonne materia, aurum et argentum, et quibus cruces, et disci, calicesque conficiuntur? Quin etiam, quod omnibus istis antecellit, nunquid ma- teria non sunt, corpus ac sanguis Christi? Horum omnium cultum adorationemque e t:nedio tolle : aut ecclesiasticis institutis obtemperans, sine, ut Dei et eorum, quí amicorum Dei sanctissimo no- mine decorantur, atque adeo divini Spiritus gratia sunt obumbrati, imagines adorentur. Nihil materiz detrahas ; neque enim contemptu digna est. Nihil siquidem, quod factum a Deo sit, aspernabile fuerit. Hoc Manichaorum opinionem sapit. lllud duntaxat contemptibileest, quod Deum non habet auctorem, sed libero voluntatis motu ac propensione ab eo quod nature consentaneum est, in id quod est preter naturam, a nobis est excogitatum. Atqui id aliud non est preter peccatum ? Quod si propter legis preceptum ignominia afficis imagines, atque eo quod materia constent, illas (cri prohibes, vide quid Scriptura dicat : « Et locutus est Dominus . 55 Baruch iu, 38. σ τν -- d μίας vwuaF n A (M Nx XX vAvs ,. Ἅ * "t4 t9 a9 TENE aO " "AX Ὁ woe ver / πα] ^. π. λα Albus IET e Jj&etuaaa d tw cru 4 M 1947 S. JOANNIS DAMASCENI [218 dicens : Vocavi ex nomine Deseleel filium Hor de Α πάντα τὰ ἔργα: xaX ἐγὼ δέδωκα αὐτὸν, καὶ «tv tribu Juda, οἱ implevi eum Spiritu Dei, sapientia, et intelligentia, in omni opere ad excogitandum, et fabrefacienduim, et operandum aurum, et argen- tum, et cs, et hyacinthum, et purpuram, et cocci- num netum, byssumque retortum, et lapidaria ad opera, et fabrilia in lignis, ad elaboranda opera omnia. Ego dedi eum, et Eliab filium Achisamach de tribu Dan : et omni intelligenti corde dedi iu- telligentiam, et facient omnia qua przecepi tibi 5.) Et rursum : « Locutus est Moyses ad universam congregationem filiorum Israel : Audite hoc ver- bum, quod precepit Dominus dicens : Sumite a vobis ipsis separatam oblationem Domino. Omnis qui corde susceperit, afferat primitias Domino; aurum, argentum, as, hyacinthum, purpuram, coccinum duplex tortum, et byssum retortum, et pilos caprarum, pellesque arietum rubricatas, et pelles hyacinthinas, et ligna imputribilia, et oleum unctionis, el thymiama compositionis, et lapides sardios, et lapides in c:elaturam, ad superhumerale, et ad tunicam talarem. Quisquis vestrum sapiens est corde, veniat, et faciat que Dominus impera- vit; tabernaculum *!, » etc. En profecto materiam pretiosam, etiamsi vilis habeatur a vobis. Ecquid enim capraruu pilis ac coloribus contemptibilius sit? Nunne coccinum, ei purpura, hyacinthusque colores sunt? Ecce demum, tum opera manuum hominum, tum Cherubim effigies. Quonam pacto sub legis obtentu ea fieri prolibeas, qu: ut fierent Ἐλιὰδ τὸν τοῦ ᾽Αχισαμὰχ, Ex. quXArg Δάν * xal navi συνετῷ καρδίᾳ ἐγὼ δέδωχα σύνεσιν , καὶ ποιῆσουσι πάντα ὅσα σοι συνέταξα. » Καὶ πάλιν * « Εἶπε Μωῦ- σῆς πρὸς πᾶσαν συναγωγὴν vlov Ἰσραίλ. ᾿Αχοῦ- σατε τοῦτο τὸ jua, συνέταξε Κύριος λέγων’ Λάθετε παρ’ ὑμῶν αὐτῶν ἀφαίρεμα τῷ Κυρίῳ. Πᾶς ὁ χαταδεχόµενος τῇ χαρδίᾳ, οἴσουσι τὰς ἀἁπαρχὰς τῷ Κυρίφ, χρυσίον, ἀργύριον, χαλχὸν , ὑάχινθον, πορ. φύραν, χόκχινον διπλοῦν διανενησμένον , καὶ βύσσον κεχλωσμένην, xai τρίχας αἱγείας, καὶ δέρματα χριὼν ἠρυθροδανωμένα , xal δέρµατα ὑαχίνθινα, χαὶ ξύλα αγγ Σ- 5 ἄσηπτα ; [x ἔλαιον τῆς χρίσεως, xaX τὸ θυμίαμα τῆς συνθέσεως», χαὶ λίθους σαρδίους , xat λίθους εἰς τὴν Ὑγλυφὴν, καὶ εἰς τὴν ἐπωμίδα, xal εἰς τὸν πο- ζέσθω πάντα ὅσα συνέταξε Κύριος, τὴν σχηνὴν,ν χαὶ τὰ ἑξης. Ἰδοὺ δη ἡ Όλη τιµία, χἂν χαθ)᾽ ὑμᾶς ἄτιμος. Τί γὰρ τριχῶν αἰγείων εὐτελέστερον, ἢ χρω. µάτων ; "H ob χρῶμα τὸ χόχχινον, xai fj πορφύρᾷ, καὶ ἡ ὑάχινθος; Ἰδοῦ 05 καὶ τὰ ἔργα χειρῶν ἀνθρώ- πων, xa ὁμοίωμα Χερουδίμ. Πῶς οὖν διὰ τὸν νόµον ἀπαγορεύεις, & ποιεῖν ὁ νόμος προσέταξεν; El διὰ τὸν vópov τὰς εἰχόνας ἁπαγορεύεις, ὥρα σοι xal σαθθατἰζειν , xal περιτἐµνεσθαι. ᾽Αλλ' ἴσθι « ὧς, ' ἐὰν τὸν νόμον τηρεῖτε, Χριστὸς οὐδὲν ὑμᾶς ώὧφε-: λῆσει. Οἵτινες ἐν νόμῳ δικαιοῦσθε , τῆς χάριτος ἐξεπέσετε.» Οὐχ ωρα ϐεὺν ὁ πάλαι Ἱσραἡλ, ἡμεῖς δὲ ἀναχεχαλυμμένῳ προσώπῳ τὴν δόξαν Κυρίου χατοπτριζόµεθα. lex ipsa precepit? Si propter legem imaginibus interdicis, jam satage ut Sabbatum circumcisioque serventur. Ast illud scito « quod silegem observetis, Christus nihil vobis proderit. Qui in lege *$p justificamini, a. gratia excidistis V. » Deum olim Israel non videbat : nos autem revelata facie glo- riam Dei speculamur 53. 17. Ejus porro formam sensibili expressam 315 C modo omni in loco statuimus, ac per eam sensuum primum sanctificamus (inter sensus enim primas tenet visus), quemadmodum et per sermones audi- tum. Imago siquidem monimentum quoddam est : ac quidquid liber est iis qui litteras didicerunt, lioc imago est illitteratis et rudibus: et quod auditui prostat oratio, hoc visui confert imago : per men- tem vero ipsi eonjungimur. ldcirco jussit Deus, ut ex lignis qua non putrescunt, arca fieret, in- (usque et extra auro vestiretur, atque in ea tabule ponerentur, virga quoque et urna, in qua, ad re- rum gestarum memoriam, futurarumque adumbra- tionem, manna recondebatur. Hzc porro imagines, praconesque sonoros fuisse quis inflcias ierit ? Ne- que vero a lateribus tabernaculi, sed in tolius po- puli conspectu proponebantur, quo eadem suspi- cientes, Deo qui per ipsa operabatur, adorationem ac latrie cultum offerrent. Quod autem latrie cultam his ipsis non exhiberent, perspicuum est ; sed per ea, prodigiorum memores, ipsorum aucto- ren! Deum adorabant. Commonitionis quippe gra- tia propositze erant imagines, non tanquain dii, sed ut divinorum operum admonitrices essent, *! Exod, xxxi, 1-6. 5! Exod. xxxv, 4-11. " Galat. v, 9-4, 35 Il Cor. WP". Καὶ αἰσθητῶς μὲν τὸν αὐτοῦ χαρακτηρα προ- τίθεµεν ἁπανταχῆ , καὶ τὴν πρώτην ἁγιαζόμεθα * πρώτη γὰρ αἱσθήσεων, ὅρασις ' ὥσπερ xal τοῖς λό Tote, τὴν &xofv * ὑπόμνημα γάρ ἐστιν ἡ εἰχών ' xal ὅπερ τοῖς Υράµµασι μµεμνημµένοις 1j βίθλος, τοῦτο xai τοῖς ἀγραμμάτοις dj εἰχών * καὶ ὅπερ τῇ ἀχοῆ ὁ λόγος, τοῦτο τῇ ὁράσει fj εἰκών * νοητῶς δὲ αὐτῇ ἐνούμεθα. Διὰ τοῦτο προσέταξεν ὁ θεὸς γενέσθαι χιθωτὸν &x ξύλων ἀσήπτων , χαὶ χαταχρυσῶσαι αὖ- τὴν ἔσωθεν xal ἔξωθεν, xaX ἐνθεῖναι τὰς πλάχας, καὶ τὴν ῥάθ6δον, xa τὴν στάµνον τὴν χρυσην, ἔχον- σαν τὸ μάννα πρὸς ὑπόμνησιν τῶν γεγονότων, xal προτύπωσιν τῶν µελλόντων. Καὶ τίς οὖκ ἐρεῖ ταῦτα εἰχόνας, διαπρυσίους τε χήρυχας; Καὶ ταῦτα οὐκ ix πλαγίων ἔχειτο τῆς σχηνῆς, ἀλλὰ χατενώπιον παν- τὸς τοῦ λαοῦ , πρὸς ἃ ἀποθλέποντες, τῷ δι αὐτῶν ἐνεργῆσαντι Θεῷ προσέφερον τὴν προσχύνησιν xal τὴν λατρείαν. Δῆλον ὡς οὐχ ὡς αὐτοῖς λατρεύοντες, ἀλλὰ δι’ αὐτῶν εἰς ὑπόμνησιν τῶν θαυμάτων ἀγόμε- vot, καὶ τῷ τερατουργῷ θεῷ τὴν προσχύνησιν vé- µοντες. Εἰχόνες vàp σαν πρὸς ὑπόμνησιν xslps- νοι, οὐχ ὡς θεοὶ, ἀλλ) ὡς θείας ἑνεργείας ὑπόμνησυ ἄουσαι. 1t, 18. D $505. Καὶ rdg σοφὸς χαρδίᾳ tv. ὑμῖν, ἐλθὼν ἔργα, - r4 l * LIE C ! Yioo τοῦ θεοῦ. ITW, € "x VAS c7 νο. "" 4 a Xt. "] ha re ru b aul: ^l n AMAN Aes ood. Ue lda al ( Mou derat xt. dusk. Mo» At v us. διά, ος din 1919 vat Ex τοῦ Ἰορδάνου, xai τὴν αἰτίαν προστίθησι * φησὶ γάρ * « Ὅταν ἑρωτᾷ σε ὁ υἱός σου, «t εἰσιν οἱ λίθο: οὗτοι, διηγοῦ πῶς ἑξέλιπε τὸ ὕδωρ τοῦ Ἰορδά- νου 3είᾳ προστάξει, χαὶ διέδη dj κιδωτὸς τοῦ Ku- Ρίου, xa πᾶς ὁ λαός. » Πῶς οὖν ἡμεῖς οὐχ εἰχονο- Υραφήσοµεν τὰ σωτήρια πάθη xal θαύματα Χριστοῦ τοῦ θεοῦ, ἵνα, ὅταν ἐρωτᾷ µε ὁ υἱός µου, τί τοῦτό ἔστιν, Epi) ὅτι ὁ θεὺς Λόγος ἄνθρωπος véyove, xal δι αὐτοῦ, οὐχὶ Ἱσραὴἡλ µόνος τὸν Ἱορδάνην διῆηλ- ' Osv, ἀλλ dj φύσις ἅπασα πρὸς τὴν ἀρχαίαν ἐπανῆλθε µακχαριότητα. Δι οὗ ἡ φύσις ix τῶν χατωτάτω τῆς γῆς ἀνηλθεν ὑπεράνω πάσης ἀρχῆς, xai by αὐτῷ τῷ πατρικῷ χεχάθικε θρόνῳ. (6). ᾽Αλλά φησί. Ποίει Χριστοῦ εἰχόνα, xat ἀρχέ- B σθητι, ἢ τῆς τούτου Μητρὸς τῆς Θεοτόχου. Ὢ τῆς τοπίας ! ἐχθρὸν σεαυτὸν διαῤῥήδην τῶν ἁγίων xa0- ωµολόγησας. El γὰρ Χριστοῦ μὲν εἰχόνα ποιεῖς, τῶν δὲ ἁγίων οὐδαμῶς, δῆλον ὡς οὐχὶ τὴν εἰχόνα ἁπαγορεύεις, ἀλλὰ τὴν τῶν ἁγίων τιμήν. Τοῦ Χρι- στοῦ γὰρ, ὡς δεδοξασµένου, ποιεῖς εἰχόνας, τῶν δὲ ἁγίων, ὡς ἁδοξάστων, ἀποποιεῖς τὸ ἀπειχόνισμα, xaX φευδη τὴν ἀλήθειαν ἀποχαλεῖς. € Zà γὰρ ἐγὼ) λέγει Κύριος, ἀλλ’ Ἡ. λοὺς αλλ οντάς µε δοξάσω.» Καὶ ὁ θεῖος Απόστολος « "face οὐχέτι el δοῦλος, ἀλλὰ υἱός. El δὲ υἱὸς, καὶ κληρονόμος θεοῦ διὰ Χριστοῦ. » Kal* « Εἴπερ συμπάσχοµεν, ἵνα xal συνδοξασθῶμεν. » Οὐ κατὰ τῶν εἰχόνων Ἶρω τὸν πόλεµον, ἁλλὰ κατὰ τῶν ἁγίων. Φησὶ γὰρ Ἰωάννης ὁ Θεολόγος xaX ἐπιστήθιος, « ὅτ, ὅμοιοι αὐτῷ ἐσό- µεθα. » Ὥσπερ ὁ τῷ πυρὶ ἑνούμενος, οὗ τῇ caet, ἀλλὰ τῇ ἑνώσει, xal πυρώσει, καὶ µεθέξει mop γίνεται, οὕτω χαὶ τὴν σάρχα φημὶ τοῦ σαρχωθέντος Ἐκείνη γὰρ, τῇ xa0' ὑπόστασιν µεθέξει τῆς θείας φύσεως, ἀτρέπτως θεὸς ἐχρημά- oüx ἑνεργείᾳ χρισθεῖσα θεοῦ, ὥσπερ τῶν Ἱπροφητῶν ἕκαστος, παρουσἰᾳ δὲ ὅλου τοῦ χρίοντος. [Οτι δὲ θεὸςἀ, xai θεοὶ οἱ ἅγιοι, « ὁ θεὸς, φησὶν, ἕστη ἓν συναγωγῇ θεῶν. » Καὶ ὅτι ἵσταται θεὸς ἐν µέσῳ θεῶν, τὰς ἀξίας διαιρῶν, ὡς ἑρμηνεύων «φησὶν ὁ θεῖος Γρηγόριος. Οἱ γὰρ ἅγιοι xal ζῶντες πεπλη- ρωμένοι ἦσαν Πνεύματος ἁγίου, καὶ τελευτησάντων αὐτῶν, tj χάρις τοῦ ἁγίου Πνεύματος ἀνεκφοιτήτως ἕνεστι χα) ταῖς φυχαῖς, Χαὶ τοῖς σώμασιν Ev τοῖς D exposuit *!, τάφοις, xa τοῖς χαρακτῆρσι, xai ταῖς ἁγίαις εἰχό- σιν αὐτῶν, οὐ χατ οὐσίαν, ἀλλὰ χάριτι xal ἑνερ- γείᾳ. σ Vac ww Vv eo 9 τρυσιάν DE IMAGINIBUS ORATIO I. vj. Καὶ δώδεχα λίθους προσέταξεν 6 Geb ληφθῆ- A ey σα qe «tU E, να ác ή E γέριτ! TP» DEI . 1250 18. Jussit quoque Deus, ut duodecim e Jordane lapides sumerentur, rationemque subdit dicens : t Quando interrogaverit te filius tuus, quid sibi volunt isti lapides, narra, quomodo divinó nutu defecerit aqua Jordanis, et transierit arca Domini, omnisque populus **, » Cur igitur salutares Christi Dei cruciatus et miraculaimaginibus non exprima- mus?utcum ex me quasiefil filius meus, respon- deam, Deum Verbum factum esse hominem, atque per ipsum non Israelem modo Jordanem transiisse, sed et omnem prorsus naturam ad pristinam re- diisse felicitatem; per quem natura nostra ab infi- mis terre parübus, super omnem principatum evecta est, et in ipsomet polerno solio οοιι- sedit. 19. Ast, inquiunt, satis tibi fuerit Christi vel matris ejus Deiparz imaginem conficere. O rem absurdam! Te ipse ergo sanctorum inimicum profiteris. Nam si Christi quidem imaginem pingis, nequaquam vero sanctorum, plane non imagines prorsus prohibes, sed sanctis potius suum denegas honorem. Christi siquidem, quia gloria ornatus est, imagines fieri concedis ; sanctorum vero quasi alieni sinta gloria, effigiem respuis, mendacemque Veritatem declaras, ubi ait : « Vivo ego, dicit Do- minus , nisi glorificantes me glorificem *5. » Et di- vinus Apostolus : « ltaque jam non es servus, sed filius. Si autem filius, et heres Dei per Christum δὲ Et : « Si compatimur, ut et conglorificemur "'. » Non adversus imagines, sed adversus sanctos bellum moves. Ait enim Joannes Theologus, qui supra pec- tus Domini recubuit, « quod similes ei erimus **. » Sicut enim id quod igni jungitur, non natura, sed conjunctione, et exustione, et communicatione fit ignis, idem quoque dico de carne incarnati Filii Dei. llla siquidem per hypostaticam communionem! ' ": divinze naturzg citra conversionem evasit Deus, non quod divina quadam efücacicate inuncla fuerit, velut unusquisque prophetarum, quin potius perun- gentis tolius presentia, Quod porro sancti dii quoque sint, 316 docet Scriptura. « Deus, in- quit, stetit in synagoga deorum *'*.» Deus in medio deorum stat unicuique pro meritis distribuens, quemadmodum locum hunc divinus Gregorius Saneti enim, dum viverent repleti erant Spiritu sancto, et postquam decesserunt, Spiritus sancti gratia illorum semper tum aniinig adest, tum corporibus in sepulcris, quin et ipso- rum figuris ac sanctis imaginibus, non quidem secundum substantiam suam, sed per gratiam et efüicientiam. κ’. Ὃν δὲ τῷ Δαθὶδ ἐπηγγείλατο ὁ θεὸς οἰκοδομῆσαι αὐτῷ vaby διὰ τοῦ ἱδίου υἱοῦ, καὶ χατασκευάσαι τόπον ἀναπαύσεως, τοῦτον Σολομὼν οἰχοδομῶν, ἑποίησε δν Josue iv, 8, 921. "y Reg. ui, 90. Lxxx), 4. * Greg. Naz. orat. 40. 9 Galat. iv, 7. 20. Jam vero templum quod Deus Davidi per filium ejus zdificandum sibi fuerat pollicitus, p&- randumque sibi in locum quietis, id cxstruens Psal. 5' Rom. vii, 17... "5 E Joan. in, 92. VARLE LECTIONES, fa Superflua est vox θεός, qua ablata sensus obvius est, quem recte Zinus secutus est. d, , U. * qua C lo: kp. Tp eaa Κω ο M / ἅ' 1 νε AQ 1 κ | y wA AA A6, Sie V e ανν. XS uf 2A 814 bv "v κ... «AUS bf "tb ντο] TP t Qu terno n τν 1951 Regnorum liber *! : Cherubim etiam vestivit auro, omnesque parietes in circuitu; quibus et czelatos insculpsit Cherubim, et palmas intus οἱ foris (non dixit a lateribus, sed, in circuitu), boves praterea, Jeouesque et. malogranata. Annon igitur multo ho- norificentius fuerit sanctorum figuris omnes domus Dei parietes ornare, quam animantium et arborum? Übinam est lex ita precipiens: « Ne feceris omnem similitudinem **? » Attamen Salomon, qui sapien- tix effluvium accepit, dum coeli conderet imaginem, Cherubim, et leonum, houmque imagines fecit, tametsi hoc fieri lex prohiberet. Quod si non modo Cbristi, verum etiam sanctorum pingimus imagi- nes, annon hoc per omnem modum religiosius est; quippe cum ille Spiritus sancti donis affluant? Nam sicut tunc populus et templum sanguine et cinere vitul& mundabantur, ita et nunc sanguine (.hristi, qui testimonium reddidit sub Pontio Pilato, seque martyrum primitias obtulit : itemque sanctorum sanguine, supra quos zdificata est Ecclesia. Ac tunc quidem rerum ratione carentium formis et figuris Dei templum ornabatur; nunc vero sancto- rum imaginibus, qui seipsos animata ac rationa- bilia Dei templa constituerunt. 91. Quocirca Christum regem et Dominum oculis ita subjicimus, ut nec suo spoliemus ipsum exercitu. Nam exercitus Domini sunt sancti. Exercitum suum dimittat prius imperator terrenus, quam regem suum ac Dominum spoliare audeat. Purpuram de- ponat, tum eorum qui cum tyranno strenue conflixe- runt, affectibusque suis imperarunt, venerationem adiinat, Si enim hzredes Dei, cohzredes profecto Christi *, necnon Dei glorie ac regni consortes sunt futuri, utpote qui passionibus Christi commu- nicaverunt. Quid vetat quominus amici Christi, ipsius in terra glorise participes fiant? « Non dicam vos servos, inquit Deus 50, sed amicos. — Vos amici mei estis **. » Hisne tandem suum negabimus honorem, quem concessit ipsis Ecclesia? O audacem manum! O temerariam mentem, quz: cum Dco contendit, ejusque jussis adversatur! Tu qui imagi- nem adorare renuis, ne Dei quidem Filium colueris, qui vivens imago est Dei invisibilis **, invariabi- lisque character *'. Imaginem Christi adoro, prout Deus est incarnatus : Deiparse item omnium Do- minz, ut quz incarnati Dei Mater est : sanctorum quoque qui amici Dei sunt, quique ad sanguinis effusionem usque peccato restiterunt, et sangui- nem pro Christo fundentes, ipsum imitati sunt, qui proprium sanguinem ipsoruni causa prior effu- derat; 317 eorum demum qui Christi prementes vestigia, ad ea vitam suam instituerunt. Horum praeclare gesta cruciatusque picturis expressa, ob oculos meos pono, per quz sanctus evado, atque imitandi studio inardesco. Nam qui imagini ha- *' ]l. Reg. vi, 25, 99. ** Deut. loss. 1, 15; Hebr. 1, 5. iv, 16. y ww AVuPb wu Md qt κοκ. S. JOANNIS DAMASCENI Salomon Cherubim quoque fabricavit, ut refert A Χερουθὶμ, ὥς φησιν fj βίθλος τῶν Βασιλειῶν. Ko ϱ τότε τὸν ἑαυτοῦ βασιλέα xal Κύριον. ᾿Αποθέσθω εἰν 9? Rom. vii, 17. πρ wee Τρία» 1994 περιέσχε τὰ Χερονθὶμ χρυσίῳ, καὶ πάντας τοὺς τί χους κύκλῳ * xa κολαπτοὺς ἑνέγλυφε Χερουθὶμ, τὰ φοίνιχας τῷ ἐσωτέρῳ καὶ ἐξωτέρῳ * καὶ οὐχ m ἐχ πλαγίων, ἀλλὰ xixAo* καὶ βόας, xal λέοντας, καὶ ῥοΐσχους. Οὐ πολλῷ οὖν τιμιώτερον πάντας tox τοίχους οἴχου Κυρίου χοσμῆσαι ἁγίων μορφαῖς xo εἰχονίσμασιν, περ ἁλόγων xaX δένδρων; ποὺ ὁ ὃς αγορεύων νόμος * « OO. ποιήσεις xax ὁμοίωμα;ι ᾽λλλά σοφίας χύσιν δεξάµενος Σολομὼν, οὐρανὸν ci. κονίζων, ἑποίησε Χερουδὶμ, xal λεόντων, xai Bor: ὁμοιώματα * τοῦτο δὲ ἁπαγορεύει ὁ νόμος. EL & ἡμεῖς Χριστὸν εἰχονίζοντες, χαὶ ποιοῦμεν τὰ τῶν ἁγίων εἰχονίσματα, οὐχ ἄρα τοῦτο πάντως εὐατιθδί- στερον, ὅτι xal Πνεύματος ἁγίου εἰσὶ πεπληρω- μένα ; Ὥσπερ γὰρ τότε αἵματι ἡγνίζετο ὁ λαός u, xal ὁ ναὺς, xal σποδῷ δαµάλεως, οὕτω χαὶ νῦν Χριστοῦ αἵματι, µαρτυρήσαντος ἐπὶ Ποντίου Πιλά. του, xal ἑαυτὸν ἀπαρχὴν τῶν μαρτύρων δείξαντιο», ἔτι δὲ χαὶ τῷ τῶν ἁγίων αἵματι, £g! ὧν ἡ Ἔκχλησς οἰχοδομεῖται. Kal τότε μὲν, μορφαῖς τε xai ἔχτν- πώμασιν ἁλόγων ἐμφύχους, xaX λογιχοὺς ναοὺς ia» τοὺς εἰς χατοιχητήριον θεοῦ χατεσχευαχότων. χα’. Ἱστοροῦμεν οὖν Χριστὸν τὸν βασιλέα xai Κύ-ω piov, οὐ γυμνοῦντες αὐτὸν τοῦ στρατεύματος. Στρα- «bc γὰρ τοῦ Κυρίου οἱ ἅγιοι. Γυµνωσάτω ἑαυτὸν τοῦ οἰχείου στρατεύματος ὁ ἐπίγειος βασιλεὺς, xal ἁλουργίδα, καὶ τότε τῶν κατὰ τοῦ τυράννου ἀριστεν- σάντων , x&i βασιλευσάντων τῶν παθῶν τὸ σέδας περιαιρείτω. El. γὰρ χληρονόμοι θεοῦ, xaX συγχλη- povópot Χριστοῦ, xai τῆς θείας δόξης xat βασιλείας χοινωνοὶ ἔσονται, τῶν παθηµάτων Χριστοῦ κχοινω- νῄσαντες' πῶς οὐχὶ xal τῆς ἐπὶ γῆς δόξης συμμέ- τοχοι χρηµατίσουσιν οἱ φίλοι Χριστοῦ ; « Οὐ λέγω ὑμᾶς δούλους, φησὶν ὁ θεός ᾿ ὑμεῖς φίλοι µου ἑστέ. » Τῆς οὖν δεδοµένης αὐτοῖς παρὰ τῆς Ἐκκλησίας τιμῆς, ἁπαμφιοῦμεν αὐτούς; "(1 θρασείας χειρός! ὢ τολμηρᾶς γνώμης, ἀντεριξούσης Θεῷ , xal τοῖς αὐτοῦ ἀντιπραττούσης προστάγµασιν | OO mposx- νεῖς εἶχόνι, μηδὲ τῷ Υἱῷ τοῦ Θεοῦ προσχύνει, ἕς ἐστιν εἰκὼν τοῦ &op&tou θεοῦ ζῶσα, xal χαραχτὴρ ἁπαράλλακτος. Προσχυνῶ Χριστοῦ εἰχόνι, ὡς σι- — σαρχωµἐνου θεοῦ * τῆς Δεσποίΐνης τῶν ἁπάντων τῆς θεοτόχου, ofa Μητρὸς τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ : τῶν ἁγίων, ὡς φίλων coo, τῶν µέχρι αἵματος ἀντι- χαταστάντων πρὸς τὴν ἁμαρτίαν , xol Χρισὺν µιμησαμένων τῇ ὑπὲρ αὑτοῦ ἐχχύσει τοῦ αἵματος, τοῦ τὸ οἰκεῖον αἷμα ὑπὲρ αὐτῶν προεκχέαντος xaX τῶν xaz' ἴχνος αὑτοῦ πολιτευσαµένων , τούτων τὰς ἀριστείας καὶ τὰ πάθη ἀναγράπτους καθίστηµ:, ὡς δι αὐτῶν ἁγιαζόμενος, χαὶ πρὸς ζηλον µιµή- σεως ἀλειφόμενος. Ἡ γὰρ τῆς εἰχόνος τιμὴ «pk τὸ πρωτότυπον διαθαίΐνε,, φησὶν ὁ θεῖος Bac. 5 ibig. ** Joan, xv, 15. 43. "Ce QA.» Αλεκα», Uc Tas) :- T " MUT PEE 4 jt A. . 9U bea 1] πμ σοκ lo nu d. ate z fra Cal , b pee ) esl. ας "vs v MNA . y L. Mu p. M v lect. v 4 NT uu. ασ [fta 1253 DE IMAGINIBUS ORATIO I. 1254 f (5 δέσιµον αἷμα Yloo- Ei ναοὺς ἐγείρεις ἁγίοις Θεοῦ, xal τὰ τούτων ἔγειρε A betur honor, ad eum refertur, cujus est imago» τρόπαια. Οὐκ ἡγείρετο πάλαι vab; ἐπ᾽ ἀνθρώπων ὀνόματι, οὐχ ἑορτάζετο τῶν διχαίων ὁ θάνατος, ἀλλ’ ἐπενθείτο. 'O ἁπτόμενος νεχροῦ, ἀχάθαρτος ἑλογί- ζετο, χαὶ Μωῦσέως αὐτοῦ. Νῦν δὲ τῶν ἁγίων ἑορ- τάζεται τὰ µνηµόσυνα. Ἐπενθήθη ὁ νεχρὺς τοῦ Ἰαχὼδ, ἀλλ' ὁ Στεφάνου πανηγυρίζεται θάνατος, "H τοίνυν xal τὰς πανηγυριχὰς µνήµας τῶν ἁγίων ἄνελε, παρὰ τὸν παλαιὸν νόµον ἀγομένας, ἢ xol τὰς εἰχόνας παρὰ τὸν νόµον, ὡς oic, οὔσας, συγ- χώρησον. ᾿Αλλ' ἀμήχανον μὴ ἑορτάζειν τὰ τῶν ἁγίων µνηµόσυνα. Ὁ γὰρ τῶν ἁγίων ἀποστόλων καὶ θεοβόρων Ἡατέρων χορὸς, ταῦτα προστάττει γίνε- σθαι. Ἆφ' οὗ γὰρ ὁ θεὸς Λόγος σὰρξ ἐγένετο, ὁμοιωθεὶς ἡμῖν χατὰ πάντα χωρὶς ἁμαρτίας, καὶ inquit Basilius **. Si templa sanctis exstruis, eo- rum quoque tropza erige. Nullum olim cujusvis hominum nomine templum erigebatur, neque mors justorum ulla festivitate celebrabatur: quin plange- batur potius. Qui mortuum tetigisset, is immun- dus habebatur, et si vel ipsum Moysem **. Nunc autem sanctorum memorias festivis prosequimur honoribus. Jacob mortuum planxerunt '* : obitus vero Stephani solemni apud nos concursu celebris esl, Aut igilur solemnes sanctorum memorias preter veteris legis prescriptum receptas tolle, aut illorum imagines, quas contra legis tenorem confectas asseris, haberi permitte. Verum fleri nequaquam polest, ut sanctorum imemoriz cele- ἀσυγχύτως ἐχράθη πρὸς τὸ ἡμέτερον, xoi ἆμετα- D pritate sua careant : quippe quas sanctus aposto- 6λήτως τὴν σάρχα ἐθέωσε, διὰ τῆς v. ἀλλήλαις τῆς αὑτοῦ θεότητος, xal τῆς αὐτοῦ σαρχὸς ἀσυγχύτου παραχωρήσεωςο) ὄντως ἡγιάσμεθα. Καὶ ἀφ' οὗ ὁ Υἱὸς τοῦ θεοῦ, xal θεὸς, ὁ ἁπαθὴς üv τῇ θεότητι, τῷ προσλήμματι πέπονθε, xal τὸ ἡμέτερον ἀπέτι- σεν ὄφλημα, λύτρον ἐχχέας ὑπὲρ ἡμῶν ἀξιόχρεών τε xai ἀξιάγαστον ' δυσωπητικὸν γὰρ Πατρὶ , xat al- ὄντως ἠλευθερώμεθα * xal ἀφ' οὐ κατελθὼν εἰς ἅδην, ταῖς ám' αἰῶνος πεπεδηµέ- ναις φυχαῖς, ὡς αἰχμαλώτοις ἑχρυξέν ἄφεσιν , ὡς τυφλοῖς ἀνάθλεψιν, xal δήσας τὸν ἰσχυρὸν, τῷ ύπερ- έχοντι τῆς δυνάµεως ἀνέστη, τὸ ἐξ ἡμῶν αὐτῷ προσ- ληφθὲν ἀφθαρτίσας capxlov, ὄντως ἠφθάρτίσμεθα. Αφ’ οὗ τε δι ὕδατος xal πνεύματος γεγεννήµεθα, ὄντως υἱοθετήμεθα, χαὶ κληρονόμοι θεοῦ γεγενήµεθα. Ἐντεῦθεν τοὺς πιστοὺς, ἁγίους ὁ Παῦλος χαλεῖ. 'Ev- τεῦθεν τὸν τῶν ἁγίων οὐ πενθοῦμεν, ἀλλ ἑορτάζομεν ' θάνατον. Ἐντεῦθεν οὐχ ὑπὺ νόµον, ἀλλ ὑπὸ χάριν ἐσμὲν, δικαιωθέντες διὰ τῆς πίστεως, χαὶ θεὸν µόνον εἰδότες τὸν ἀληθινόν * δ.καίῳ δὲ νόµος οὐ χεῖται. Οὐχ ὑπὺ τὰ στοιχεῖα τοῦ νόµου ἑσμὲν, δεδουλωµένοι ὡς νῄπιοι, ἀλλ εἰς ἄνδρα χαταρτισθέντες τέλειον, στερεὰν τροφὴν τρεφόµεθα, οὐ τὴν πρὸς εἰδωλολα - τρεἰαν. Καλὸς ὁ νόμος, ὡς λύχνος φαίνων ἐν αὖ- χμηρῷ τόπῳ, ἁλλ' ἕως οὗ ἡ ἡμέρα διαυγάζῃ * ἤδη δὲ ἀνέτειλε φωσφόρος ἐν ταῖς χαρδίαις ἡμῶν, xal ὕδωρ ζῶν τῆς θεογνωσίας , θαλάσσας ἑθνῶν ἐπεχά- jue, xal πάντες τὸν Κύριον ἔγνωμεν ’ « ΠαρΏλθε lorum .divinorumque Patrum chorus sgi praci- piat. Nam ex quo Deus Verbum factus est caro, assimilatus nobis per omnia, excepto peccato, et citra confusionem nature nostre commistus est, propter mutuam utriusque, divinitatis scilicet humanitatisque, circumincessionem, assumptam carnem sine conversione Deum effecit, jam tum reipsa in sanctos evasimus. Ex quo item Dei Fi- lius et Deus, cum nulli secundum Deitatem per- pessioni obnoxius. esset, assumpta carne passus est, nostrumque solvit debitum, coudignum plano ac vere mirandum redemptionis profundens pro nobis pretium (sanguis quippe Filii placando l'a- tri fuit idoneus, ac reverentia dignus), vera liber- tate donati sumus. Ex quo rursum ad inferos descendens, vinctis pridem animabus, ceu capti- vis liberlatem, atque visum οδοί annuntiavit 7, et prestantissima virtute sua fortem alligans ?* resurrexit, carnemque nostram quam assumpse- rat, incorruptione dotavit, jam nos quoque inco- lumitatem a corruptione indepti sumus. Ex quo denique per aquam et spiritum sumus generati, adoptivi filii haredesque Dei vere facii sumus. Quocirca fideles a Paulo dicuntur sancti '*. Unde non luctu, quin potius gaudio sanctorum exitum prosequimur. Hinc factum est, ut non amplius sub lege, sed sub gratia simus ?*, justificati per fidem "5, solumque Deum verum cognoscentes. τὰ παλαιὰ, ἰδοὺ véyove τὰ πάντα χαινά. » Φησὶ γοῦν p Porro lex justo non est posita "*. Sub elementis 6 Ocio; &móctolo; Παῦλος πρὸς Πέτρον, τὴν χορυ- φαίαν ἀχρότητα τῶν ἁποστόλων * « El σὺ Ἰουδαῖος àv, ἐθνιχῶς ζᾖς, xal οὐχ Ἰουδαϊχῷς, πῶς τὰ ἔθνη ἀναγχάζεις Ἰουδαῖξειν ; » Καὶ πρὺς Γαλάτας Υρά- qst* « Μαρτύρομαι παντὶ ἀνθρώπῳ περιτεμνο- µένῳ, ὅτι ὀφειλέτης ἐστὶν ὅλον tbv νόµον πλη- posa. » legis, veluti infantes, non sumus servientes '', sed in perfectum bominem coaptati, solido cibo nutrimur, non eo quo in idololatriam illiciamur. Bona est lex '*, instar lucernze lucentis in eali- ginoso loco, donec dies elucescat "*. Atqui jam lucifer ortus est in cordibus nostris : jam viva cognitionis Dei aqua gentium operuit mare, nos- que omnes Dominum novimus. « Vetera transierunt : ecce facta sunt omnia nova**. » Divinus *! Lib. De Spir. sancto ad Amph. cap. 18. ** Matth, xu, 29, 7? 1 Cor. 1, 2, et alibi. 8. '* Hom. vit, νο, ο ibid. Il Petr. t, 19. *! Num. xix, 44. " lom. vi, 44. ** |] Cor. v, 17. '* Gen, xv, 11. " Hom. v, 4. "! [sa. τσι, 2; Luc. iv, 19. 't | Tim. 1, 9. '" Galat. iv, VARLE LECTIONES. (€ Recte Billius emendat Fapaweterus, quam circumincessionem theologi nostrates appella Dl, ^ Quctova Vw HAS. T -——— [sonuyuts er s 4ulk, λε ελ. ων κίαιω & άν ad dgiias, μπουν loa cmd E. wc τν, Owl. 1255 7 'S. JOANNIS DAMASCENI 1256 apostolus Paulus summo apostolorum vertici Petro aiebat: « Si. tu, Judeus cum sis, gentiliter vivis, ac non Judaice, quomodo gentes cogis Judaizare *! ? » Itemque Galatis hzc scribit : « Te- stificor omni circumcidenti se, quoniam debitor est univers:e legis implendz **. » 9318 22. Quamobrem olim quidem Deum igno- A xf. Πάλαι μὲν οὖν μὴ εἰδότες θεὸν, ἑδούλευον τοῖς rantes, iis qui natura non sunt dii, serviebant *! : nunc autem €um cognoverimus Deum, imo co- gniti simus a Deo, quomodo convertemur ad in- firma et egena elementa **? Humanam Dei formam aspexi, et. salva facta est anima mea. Dei tmagi- nem intueor, uti vidit eam Jacob **, quanquam alio et alio modo. Nam ille mentis oculis a materia alienis expertem materie vidit imaginem, quz futura premoneret : ego id intueor, quod perfri- cat memoriam illius, qui visus est in carne. ΑΡΟ- stolorum umbra, sudaria quoque, ac semicinclia morbos pellebant, daemones fugabant **: eccur umbrae et imagini sanctorum suus pariter honos non erit ? Aut illud omne quod materia constat, adorari prohibe, aut nihil obtrudas novi, μὴ φύσει οὖσι θεοῖς * νῦν δὲ Ὑνόντες θεὸν, μᾶλλον δὲ γνωσθέντες ὑπὺ θεοὺ , πῶς ἐπιστρέφομεν πάλυ ἐπὶ τὰ ἁσθενῆ xal πτωχὰ στοιχεῖα; Elbov εἶδος Θεοῦ τὸ ἀνθρώπινον, xaX ἑσώθη µου ἡ ψυχή. cupo εἷ- χόνα θεοῦ, ὡς εἶἴδεν Ἰακὼθ, εἰ xaX ἄλλως, xai ἄλλως, Ἐκεῖνος μὲν γὰρ ἄθλον, τὸ ἑσόμενον προμηνύουσαν, ἁθΌλοις ναὺς ὀφθαλμοῖς, ἐγὼ δὲ τοῦ σαρχὶ ὁραθέντο:, µνήµης ἐμπύρευμα. Ἡ τῶν ἁποστόλων σχιὰ , τὰ σουδάριά τε xal σιμικίνθία, νόσους ἁπήλαυνε , δα[- µονας ἑφυγάδευε xal πῶς fj σχιὰ χαὶ εἰχὼν τῶν ἁγίων οὗ δοξασθῄήσεται ; f] πάσης ὕλης προσχύνησιν ἄνελε. 7| μὴ χαινοτόµει, μηδὲ µέταιρε ὅρια αἰώνια, ἃ ἔθεντο οἱ πατέρες σου. λα, lbs. κα Bead. uat dili. € ULL Lal " auk "M P να; μον. Ác ve uas, Ak des aUe VA e | neu ter. minos antiquos transferas, quos posuerunt patres tui 17, 95. Non solum enim Ecclesie leges scriptis D — xy'. Oo µόνον γράµµασι τὴν ἐχχλησιαστικχὴν 0: sanxerunt, verum etiam citra Scripturam certa quedam tradiderunt. Unde Basilius, cap. 27 ex triginta illis capitibus que ad Amphiiochium de Spiritu sancto scripsit, expressis verbis ait : « Ex illis dogmatibus et przdicationibus, qua in Eccle- sia conservantur, alia ex scripta doctrina tene- mus, alia ex apostolica traditione secreto concessa sccepimus : quae quidem utraque vim parem ha- bent ad pietatem. Nec quisquam iis contradixe- rit, qui vel minimum Ecclesix leges inquisierit. Nam si consuetudines illas, quze scripti nun sunt, tanquam magni non sint momenti, rejicere ag- gressi fuerimus, imprudenter profecto, iis, quz [n Evangelio potiora sunt, damnum inferemus. ν fiec magnus Basilius. Sed enim undenam novi- mus Calvarie locum, Vite sepulerum? Annon quia a parentibus fllii nulla docente Scriptura id receperunt? Nam crucifizum quidem Dominum, et in monumento, quod Joseph exciderat in petra sepultum, Scriptura perhibet 59, Quod vero ea ipsa sint, quibus nunc procidimus, ex traditione non scripta novimus, pluraque his similia. Unde liabe- mus, ut baptismus terna mersitatione fiat? Unde quod ad orientem conversi precemur ? Unde sa- cramentorum institutio ? Idcirco divinus apostolus Paulus ait : « Itaque, fratres, state, et tenete tradi- tíones, quas didicistis, sive per sermonem, sive per epistolam nostram **, » Proinde cum tot tan- taque sint nobis sine scriptis tradita, quz ad hanc usque diem observata sunt, quid est cur erga imagines vitilitiges ? 24. Quos profecto producis locos, ii non ima- ginum nostrarum cultum esse abominandum do- cent; sed illarum potius, quas sibi gentiles sta- *! Galat, 11, 14. ** ibid. v, 5. ** Galat. iv, 8. xxm, 28. ** Matth. xxvii,60. ** ibig. 9. 5* || Thess. 1, 14. µοθεσίαν παρέδωχαν, ἀλλὰ xal ἀγράφοις «tol παρα- δόσεσι. Φησὶ γοῦν ὁ Octo; Βασίλειος Ev εἰχοστῷ ἐδδό- pup τῶν πρὸς ᾽Αμϕιλόχιον περὶ τοῦ ἁγίου πνεύματος τριάχοντα χεφαλαίων, ἐπὶ λέξεως οὕτως « Τῶν ἐν τῇ Ἐκχλησίᾳ πεφυλαγμένων δογμάτων καὶ χηρ»- γµάτων, τὰ μὲν &x τῆς ἐγγράφου διδασχαλίας Éyo- μεν ' τὰ δὲ ix τῆς τῶν ἁποστόλων παραδόσεως δια- δοθέντα ἡμῖν, ἓν μυστηρίῳ παραδεξᾶµεθα - ἅπερ ἀμφότερα τὴν αὐτὴν ἰσχὺν ἔχει πρὸς τὴν εὐσέδειαν. Καὶ τούτοις οὐδεὶς ἀντερεῖ, οὐχοῦν f ὅστις γε x3v μικρὸν γοῦν θεσμῶν Ἐχχλησίας πεπείραται * ei yàp ἐπιχειρήσαιμεν τὰ ἄγραφα τῶν ἐθῶν, ὡς μὴ μεγά- λην ἔχοντα τὴν δύναμιν παραιτεῖσθαι, λάθοιµεν ἂν εἰς αὐτὰ τὰ xalpia ζημιοῦντες τὸ Εὐαγγέλιον.» Ταῦτα τοῦ μεγάλου Βασιλείου τὰ ῥήματα * πόθεν γὰρ ἴσμεν τὸν Κρανίου τόπον τὸν ἅγιον, τὸ μνῆμα τῆς ζωῆς; Οὐ παῖδες παρὰ πατρὸς ἀγράφως παρει- ληφότες ; Τὸ μὲν γὰρ Ev τόπῳ κρανίου ἑσταυρῶσθαι τὸν Κύριον, Υέγραπται, xal τετάφθαι Ev. µνηµείῳ, ὃ ἑλατόμησεν Ἰωσὴφ àv τῇ πἑτρᾳ' ὅτι δὲ ταῦτά ἐστι τὰ νῦν προσχυνούµενα, ἐξ ἀγράφου Παραδόσεως Ἅ ἴσμεν, καὶ πλεΐστα τούτοις παρόµσια. Πόθεν τὸ τρὶς' βαπτἰζειν; Πόθεν τὸ xav' ἀνατολὰς εὔχεσθαι ; Πόθεν 1| τῶν μυστηρίων παράδοσις; Διὸ xat ὁ θεῖος ᾿Από- στολος Παῦλος φησίν” « "Αρα οὖν, ἁδελφοὶ, στήῄχετε xai χρατεῖτε τὰς παραδόσεις ἃς ἐδιδάχθητε, εἴτε διὰ D ' Li Li λόγου, εἴτε δι’ ἐπιστολῆς ἡμῶν. » Πολλῶν τοιγαροῦν ! χαὶ τοσούτων ἀγράφως τῇ ἐχχλησίᾳ παραδεδοµένων, p Χαὶ µέχρι τοῦ νῦν πεφυλαγμένων, τὶ περὶ τὰς εἰχύ- νας σμικρολοχεῖς» x0. Ας μέντοι χρήσεις παράγεις, οὗ τῶν Tap ἡμῖν εἰκόνων βδελύσσονται τὴν προσκύνησιν, ἁλλὰ τῶν ταύτας θεοποιούντων Ἑλλήνων. Οὑ δεῖ τοίνυν *! Gen. xxxt, 30, 36 Act. xv, 6. ** Prov. VARLE LECTIONES. : f Delenda vox οὐχοῦν qux abest in mss. et apud Basil, .. 5 xta hc 1251 E. DÀ ee ok. Mel ue hr *u€ E.59. ded Quac ce tue T8" nitur ; Dei Ma Wehr wow a: , Jweyo Wu! ey? Y^rt in. Y Wee € A 8. p^ w. AK ev . 7t. ΕΕ (tec iHd": 46. ue DE IMAGINIBUS ORATIO I. 1258 διὰ τὴν τῶν Ἑλλήνων ἄτοπον χρῆσιν, xal τὴν ἡμε- A tuebaut. Quamobrem non eo quod imaginibus πέραν εὐσεβῶς Υ'νοµένην, ἀναιρεῖν. Ἐφορχίξουσιν ἑπαοιδοί τε xal Ὑόητες, ἑφορχίξει xal τοὺς χατ- Ἠχουμένους ἡ Ἐκκλησία * ἀλλ᾽ ἐχεῖνοι μὲν ἔπιχα- λοῦνται δαίµονας, αὕτη δὲ , θεὸν χατὰ δαιμόνων * δαίµοσι τὰς εἰχόνας ἀνατιθέασιν "Βλληνες, xai θεοὺς ταύτας προσαγορεύουσιν, ἡμεῖς δὲ ἀληθεῖ Θεῷ σαρχωθέντι, xal θεοῦ δοῦλοις xaX φίλοις , δαι- µόνων ἀπελαύνουσι στίφη. χε. El δὲ φῆς, τὸν θεῖον xaX θαυμαστὸν Ἐπιφά- vtov, διαῤῥήδην ταύτας ἁπαχορεῦσαι, πρῶτον μὲν τυχὸν παρεγγεγραμμµένος xal ἑπίπλαστος ὁ λόγος, ἄλλου μὲν ὢν πόνος, ἑτέρου δὲ τὴν ἑπωνυμίαν ἔχων, € πολλοῖς εἴθισται δρᾷν. Δεύτερον, ἴσμεν τὸν μαχά- Ριον ᾽Αθανάσιον, ἀπηγορευχότα τὸ ἐν λάρναξι τι- θέναι τὰ τῶν ἁγίων λείψανα, μᾶλλον δὲ προστάτ- τοντα ὑπὸ γην ταῦτα χαλύπτειν, τὸ ἄτοπον ἔθος τῶν Αἰγυπτίων χαταργῆσαι βουλόµενον, ol τοὺς ἑαυτῶν υεχροὺς, (οὐχ ὑπὸ γῆν ἔχρυπτον, ἁλλ᾽ ἐπὶ χλινῶν xa σκμποδίων Στίρουν - τάχα τοιοῦτό τι καὶ ὁ µέ- γας Ἐπιφάνιος ἐπιδιορθώσασθαι θέλων, τὸ μὴ χρῖ- vat τποιεῖν εἰχόνας ἑνομοθέτησεν, εἴ γε xai αὐτοῦ δῶμεν εἶναι τὸν λόγον. Ἐπεὶ, ὅτι γε ὁ τούτου σχ.- Tóc ταύτας οὐχ ἀπετίθετο, µάρτυς ἡ τοῦ αὐτοῦ θείου Ἐπιφανίου Ἐχχλησία, εἰχόσι μέχρις ἡμῶν περικεχοσµηµένη. Τρίτον, οὗ τὸ σπἆνιον νόμος τῇ Ἐχχλησίᾳ, οὐδὲ µία χελιδὼν Éap ποιεῖ, ὡς xal τῷ ' θεολόγῳ Γρηγορίῳ χαὶ τῇ ἀληθείᾳ δοχεῖ οὐδὲ λόγος / . . - D μη , $c vUa eub, WEN Ur εἷς, δυνατὸς ὅλης Ἐκκλησίας, τῆς ἀπὸ γῆς περά- των µέχρι τῶν αὐτῆς περάτων, ἀνατρέφαι παρά- δοτιν. gentes preter fas omne abutantur, religiosus no- strarum cultus tollendus est. Adjurant incanta- tores et prestigiatores : at catechumenos queque adjurat Ecclesia. Verum illi quidem daemones iu- vocaut ; hec vero Deum contra dannones. Deemo- nibus imagines consecrant gentiles, quas et deos appellitant : nos autem Deo vero qui carnet assumpsit, necnon Dei famulis et amicis, a quibus deinonum catervz el cunei in fuga pel- luntur. 319 925. Quod si dicas divinum admirandum- que Epiphanium imaginibus palam interdixisse, primum quidem illud responderim, libellum istum, supposititium fictitiumque esse, qui eum ab alio B elaboratus sit alterius nomine inscriptus fuerit : quod quidem multi ut patrareut in more habuerunt. Secundo (1), quemadmodum beatum Athanasium prohibuisse novimus, ne sanctorum corpora capsis reconderentur, quin potius humo tegi pra- cepisse, eo quod absonum morem JEgyptiorum, qui mortuos suos terra non humabant, sed in lc- ctulis et scimpodiis reclinabant, vellet abrogare. Sic fortassis eliaim magnus Epiphanius (οἱ qui- dem libelli hujus genuinus auctor esi) ut tale quid corrigeret, imaginea faciendas non esse ceu- suerit. Quod enim Epiphanius hujus sententie non fuerit, ut illas penitus auferret, testis est ipsamet Epiphanii Eccleaia, quz ad hauc nostram , usque aetatem imaginibus undequaque decoratur. Tertio denique, quod a paucis et raro fit, vim le- gis in Ecclesia non habet. Nam, ut Gregorio Theologo placet **, una hirundo non facit ver: nec unius sententia tanti roboris fuerit, ut universe Ecclesis, qua ab extremo terre ad aliud extremum diffusa est, traditionem possit evertere. xc'. Δέχου τοίνυν τῶν Γραφιχῶν xai πνευµατι- χὼν 8 χρῄσεων τὸν ἑσμὸν, ὅτι εἰ xal λέχει d) Γραφή” « Τὰ εἴδωλα τῶν ἐθνῶν ἀργύριον xaX χρυσίον, ἔργα χειρῶν ἀνθρώπων » ἀλλ᾽ οὖν οὗ τὸ μὴ προσκυνεῖν ἀφύχοις ἢ ἔργοις χειρῶν χωλύει, ἀλλὰ ταῖς δαιµὀό - νων εἰχόσιν. xQ'. "Oct μὲν οὖν ἀγγέλοις, χαὶ ἀνθρώποις, καὶ Ba- σιλεῦσι, xal ἀσεδέσι, προσεχύνησαν οἱ προφῆται, xat ῥάθέῳ, εἴρηται΄ λέχει δὲ χαὶ Δαδίδ’ «Καὶ προσχυ- ' vest. τῷ ὑποποδίῳ τῶν ποδῶν αὐτοῦ.» Ἡσαῖας δὲ D àx προσώπου τοῦ Θεοῦ. ε Ὁ οὐρανός pot θρόνος, φησὶν, ἡ δὲ γῆ, ὑποπόδιον τῶν ποδῶν µου. » Οὐρανὸς δὲ χαὶ γη mavit! που δἠλον ὅτι χτίσµατα. Καὶ 96. Hac itaque ratione depromptum ex Scri- ptura et Patribus locorum globum excipias : ita quod, etsi Scriptura dicit : « Simulacra gentium argentum et aurum, opera manuum hominum **; » nequaquam tamen rebus inanimis, aut. manuum ope elaboratis adorationem adbiberi prohibeat, sed daemonum duntaxat simulacris. 27. Jam vero, quod angelos, homines et reges quantuinvis impios, prophete: adoraverint, imo et virgam, hoc jam probatum fuit. David praterea dicit : « Adorate scabellum pedum ejus **. » Isaias autem er persona Dei ait: « Coelum mihi sedes est, et lerra scabellum pedum meorum **. » Porro eclum et terram creatas res esse nemini dubium *! Greg. Naz. orat. 58. *! Pgal. cxi, 33. ** Psal. xcvin, ὅ. *? da. στι, 4. VARLE LECTIONES. 5 Quid si legas cum Billlo πατρικῶν, quemadmodum orat. 2 ubi hzc verba alieque repetuntur, NOTAE. .. 4) Male Tilmanus : Tum secundo loco si opponis : Scimus beatum Athanasium, et in. margine secunda objectio, solutio. lbi enim non objectionem novam, - sed prius allata responsionem secundam tradit auctor, quam rursum tertia sequitur. Nec aliud PaATnOL. Gn, ΧΟΙΥ, 9 ue dl bo, ο καλως MAE ες. Anm peu ld wg ord νά, ας. , ( 5. έων 1 -ο λω- 3 4 M, pu werte α. talo αεί χε. vult, nisi quod pro locorum, temporum et per- sonarum discrimine, alia et alia fuerit Ecclesize disciplina, atque semoto idolulatria scandalo sa- crarum imaginum venerationem rito Ecclesia pro- baverit. 4U d ) "i aloe t AR 9 "A Vett al OM ο ἀπό ων. Mo ax ὃν» 4 ους ν- eccoc " μ.. Ua yr d v dili. . d SQWMORN / ον ο Y 1259 S. JOANNIS DAMASCENI 125? est. Quin et Moyses ipse et. Aaron res manibus A Moos; δὲ, καὶ ᾿Ααρὼ) οὖν παντι τῷ λαῷ χειρ-- formatas adoraverunt. Ait quippe Paulus, aurca Ecclesi: cicada, ad Hebrzeos scribens : « Christus assistens poutifex futurorum bonorum, per am- plius et perfectius tabernaculum non manufactum, hoc est, non hujus creationis **. » Et rursum : « Non enim in manufactla sancta introivit Jesus, exemplaria verorum, sed in ipsum celum **. » Priora igilur sancta, tum tabernaculum, tum ea etiam quacunque in illo continebantur, manufa- eta erant. Quod vero illa adorarentur, nullus in- ficias iverit. Priscorum probatorumque SS. Patrum testimonia pro imaginibus. S. Dionysii Areopagite, ex Epistola ad Titum. « Operz pretium igitur fuerit, ut nos ipsi prz- termissa vulgi de his opinatione, intro ipsas simi- litudines sacra sancte et religiose penetremus, nec probri aliquid eis inferamus, ut que 320 ex for- mis divinis originem traliant, expresszque sint, et aperte arcanorum sublimiorumque speclacu- lorum imagines. » Commentarius. Vide, quomodo excellentium rerum imagiuibus non esse detrahendum asse- veret. | Ejusdem, ex libro De divinis nominibus (cap. 1). «llc nos edocti sumus: dum nunc quidein pro captu nostro divinorum eloquiorum, Lradi- tarumque à sacris anlistitibus institutionum Ίνα manitas, velaminibus sacris, sensibilibus intelligi- bilia, atque eis qus sunt, ea qua cssontiam om- nem superant, involvit, necnon ea qua specie et forma carent, formis el figuris circumvestit, at- que illam, qua supra naturam est, et omnis ex- pers figurze, simplicita?em, dividuorum varietate signorum multiplicat et effingit. » Comment. Si humanitatis beuignitatisque pro- prium est, rebus specie formaque carentibus at- que simplicibus, nec figuratis, species et formas congruenti nobis ratione accommodare; eccur non illa etiam, qux per ^ormas et figuras conspi- cua facta sunt nobis, modo quoque qui nobis conveniens — sit, per imagines aduunbremus, tui dd perfricandam memoriam, tum ut per eani ad xmulationis studium excitemur? Ejusdem, ex libro De ecclesiastica hierarchia cap. 1). « Calerum superiores quidem nobis substantia illa, earumque ordines, quorum sacram jam men- tionem feci, incorporez $unt : quin et sacratum illorum magisterium spirituale mundoque pra- stantius exsistit. Nostrum vero pro captu nostro, ὃν Hebr. ix, 11. ο ibid. 21. ποιῄτοις προσεχύνησαν. Φησὶ yoov Παῦλος ὁ ypo- σοῦς τέττιξ t.c Ἐχχλησίας, ἐν τῇ πρὸς ᾿Εδραίους Ἐπιστολῇ ’ « Xptozóg δὲ παραγενόµενος ἄρχ,ερεὺς τῶν µελλόντων ἀγαθῶν, διὰ τῖς μείζονος xal τε- λειοτέρας σχηνῆς, οὗ χειροποιήτου, τουτέστιν, οὗ ταύτης τῆς Χτίσεως. » Καὶ πάλι «OD. γὰρ εἰς χειροποίητα εἰσῆλθεν ἅγια ὁ Χριστὸς, ἀντίτυπα τῶν) ἀλτθινῶν, ἁλλ' εἰς τὸν οὗρανόν. » Ὥστε τὰ πρότερα ἅγια, Ἡ τε σχηνῆ, καὶ πάντα τὰ iv αὐτῃ χειρ- ποίητα ἓν καὶ ὅτι τροσεχυνεῖτο, οὐδεὶς ἀντερεῖ. Μαρτυρίαι πα.Ἰσιῶν καὶ δοκίµων ἁγίων Πατέ(ων περὶ εἰχόνων. v d. Δι U ἡ j Tov ἁγίου πρὸς Τίτο niae irOUs ἐκ της | « Xph τοιγαροῦν καὶ ἡμᾶς, ἀντὶ τῆς δημώδους περὶ αὐτῶν ὑπολήφεως, εἴσω τῶν ἱερῶν συµ- 6όλων ἱεροπρεπῶς διαλαθεῖν b, χαὶ μηδὲ ἀτιμάζειν αὑτὰ τῶν θείων ὄντα χαραχτήρων ἔχγονα xal ἁπη- τυπώµατα, xai εἰχόνας ἐμφανεῖς τῶν ἀποῤῥήτων χαὶ ὑπερφυῶν θεαµάτων. » ZxóAwwr. Ἴδε, ὡς ἔφη ph ἀτιμάξδειν τὰς τῶν τιµίων εἰχόνας. Tov avtov, ἐκ τοῦ Περὶ θείων ὀνομάτων (χεφ. α). | « Ταύτῃ i χαὶ ἡμεῖς pepuftjpus0üa* νῦν μὲν, ἆνα- λόγχως ἡμῖν διὰ τῶν ἱερῶν παραπετασµάτων, της τῶν λογίων xal ἱεραρχιχκῶν παραδόσεων Φιλανθρω- πίας, αἰσθητοῖς τὰ νοητὰ, xai τοῖς οὖσι τὰ ὑπερ- . 09314 χαλυπτούσης, καὶ μορφὰς xal τύπους τοῖς ἁμορφώτοις τε xal ἀτυπώτοις περιτιθείσης, καὶ την ὑπερφυᾶ xal ἁσχημάτιστον ἁπλότητα τῇ τοιχι- Ag τῶν μεριστῶν συµθόλων πληθνούσης τε, xal διαπλαττούσης. ) Σχόλιον. El. φιλανθρωπίας ἐστὶ τὸ τοῖς ἀτυπώ- τοις, χαὶ ἀμορφώτοις, χαὶ τοῖς ἁπλοῖς, xal ἀσχημα- - τίστοις, μορφὰς xal τύπους περιτιθέναι͵, πρὸς τὴν ἡμετέραν ἀναλογίαν, πῶς τὰ μορφαῖς xal σχήµασιν ὁραθέντα, ph ἀναλόγως ἡμῖν εἰχονίσομεν , πρὸς μνήμην, καὶ τὴν ἐκ της µνήµης πρὸς ζῆλον κί- νησιν» Tov αὐτοῦ, ἐκ τοῦ Περὶ ἐχχ.ξησιαστικῆς ἱεραρ- χίας (χεφ. α)). c Ἁλλ' αἱ μὲν ὑπὲρ ἡμᾶς οὐσίαι καὶ τάξεις, ὧν ἤδη μνήμην ἱερὰν ἐποιησάμην, ἀσώματοί c£ cia: καὶ vonth, xal ὑπὲρχόσμιός ἐστιν ἡ χατ αὑτὰς ἱεραρχία. Την xa0 ἡμᾶς δὲ ὁρῶμεν, ἀναλόγως ἡμῖν αὐτοῖς, τῇ τῶν αἰσθητῶν συµδόλων ποικιλίᾳ πλη- ΥΔΜΗΑ LECTIONES. a - h Apud Dionysium διαδαίνειν, atque bac in causa eadem in epistola idem verbum repetitur. Unde me- ' 5 "rito vocem hanc alterius loco restituendam censuit Billius, {ὃς Dionysio cap. 1 emenda, ταῦτα. ]26 θυνοµένην, ὑφ ὧν ἱεραρχιχῶς (2) θέωσιν ἐν συµμετρίᾳ τῇ καθ) ἡμᾶς ἀναγόμεθα, Gsóv τὰ xaY θείαν ἀρετῆν, αἱ μὲν ὡς νόες νοοῦσι χατὰ τὸ αὐτοῖς θεμιτὸν, ἡμεῖς δὲ αἰσθηταῖς εἰκόσιν ἐτὶ τὰς θείας, ὡς δυνατὸν, ἀναγόμεθα θεωρίας. » DE IMAGJNiBUS ORATIO I. ἐπὶ την ἐνοξιδῆ A sensibilium varietate signorum multiplicari eerni- 12603 mus, quibus prout sacrum magisterium decet, 86 uniformem concesss» pro nostro modulo divinita- His gratiam neenon ad Deum divinamque virtu- tem evehimur. Iste quidem, utpote mentes, quan- tum illis fas est, intelligunt : nos autem sensibilibus imaginibus ad divinas, qua fieri potest, con- templationes promovemur. » Z yóAtov. El τοίνυν ἀναλόγως ἡμῖν αὐτοῖς αἰσθη- ταῖς εἰχόσιν ἐπὶ «hv θείαν καὶ ἄθλον ἀναγόμεθα θεωρίαν , χαὶ φ'λανθρώπως ἡ θεία πρόνοια τοῖς ἀσχηματίστοις xal ἀτυπώτοις τύπους xat σχἠµατα τῆς ἡμῶν Évexey χειραγωγίας περιτίθησι, τί ἀπρε- τὸν σχήµατι xal μορφῇ ὑποχύψαντα φιλανθρώ- πως OU ἡμᾶς, εἰχονίζειν ἀναλόγως ἡμῖν αὑὐτοῖς ; ΣΣ 7s Λόγος ἄνωθεν εἰς ἡμᾶς παραδεδοµένος Κάτεισιν, Αὔγαρον, τὸν Ἐδέσσης ἄναχτά qup, τῇ τοῦ Κυρίου πρὸς θεῖον ἐχπυρσευθέντα ἔρωτα &xof, ἀπεσταλ- κέναι πρέσθεις, τὴν αὐτοῦ ἐπίσχεφιν ἐξαιτοῦντας. E! δὲ ἀρνηθείη τοῦτο δράσειν, τὸ τούτου κελεύει ὁμοίωμα ζωγράφῳ ἑχμάξασθαι ' ὃ γνόντα τὸν πάντα εἰδότα, xai πάντα δυνάµενον, τὸ ῥάκος εἱληφέναι, χα) τῷ προσώπῳ προσενεγχάµενον, ἓν τούτῳ τὸν εἰχεῖον ἑναπομόρξασθαι χαρακτῆρα, ὃ xal µέχρι τοῦ νῦν σώξεται. Tov Βασι.είου, éx τοῦ εἷς τὸν ιιακάριον Βαρ.1αὰμ ccr μάρτυρα Aóyov, οὗ ἡ ἀρχή ' Πρότερον μὲν τῶν ἁγίων οἱ θάνατοι. « Ανάστητέ got vOv, ὦ λαμπροὶ τῶν ἀθλητικῶν χατορθωµάτων ζωγράφοι, ttjv τοῦ στρατηγοὺ χολο- (ωθεῖσαν εἰκόνα ταῖς ὑμετέραις µεγαλύνατε τέχναις. ᾽Αμαυρότερον παρ) ἐμοῦ τὸν στεφανίτην Υραφέντα, τοῖς τῆς ὑμετέρας σοφίας περιλάμψατε χρώμασιν. Ἀπέλθω τῇ τῶν ἁριστευμάτων τοῦ μάρτυρος παρ) ὑμῶν νενικηµένος γραφῇ χαίρω viv τοιαύτην τῆς ὑμετέρα: ἰσχύος σήμερον ἠττώμενος νίκην ᾿ ἴδω τῆς χειρὸς πρὸς τὸ πῦρ ἀχριθέστερον παρ ὑμῶν Υραφο- µένην τὴν πάλην * ἴδω φαιδρότερον Umi τῆς ὑμετέρας 5b» παλαιστὴν γεγραμμένον εἰχόνος. Κλαυσάτωσαν δαίμονες xal νῦν, ταῖς τοῦ μάρτυρος ἐν ὑμῖν ἀρι- στείαις πληττόμενοι’ φλεγομένη πάλιν αὐτοῖς f) χεὶρ καὶ νιχῶσα δεικνύὐσθω. Ἐγγραφέσθω τῷ πίναχι xal τῶν παλαισµάτων ἀγωνοθέτης Χριστὺς, ᾧ ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Αμήν. Τοῦ αὐτοῦ, éx τῶν zpóc ᾽Αμϕι]όχιον τριάχοντα χεφα.]αίων, περὶ τοῦ ἁγίου Πνεύματος, ἀπὸ χκεα.αίου wm. « Ὅτι βασιλεὺς λέγεται xal ἡ τοῦ βασιλέως εἰκὼν, zaY οὐ δύο βασιλεῖς, Οὔτε γὰρ τὸ κράτος σχίδεται, οὔτε f, δόξα διαµερίζεται. Ὡς γὰρ ἡ χρατοῦσα ἡμῶν ἀρχὴ xa ἐξουσία µία, οὕτω xal tj παρ ἡμῶν δοξο- λογία, µία xaX οὐ πολλαλ, διότι dj τῆς εἰχόνος ipd ἐπὶ τὸ πρωτότυπον διαθαίνει. "O οὔν ἐστιν ἐνταῦθα μιμητιχῶς J| εἰχὼν, τοῦτο ἐχεῖ φυσικῶς ὁ Υἱός καὶ ὥσπερ ἐπὶ τῶν τεχνητῶν, χατὰ τὴν μορφὴν ἡ Comment. Quod si igitur, ut nostra fert iutelli- gentia, per sensibiles imagines ad divinam atque materi: exsorlem contemplationem sublevamur, divinaque providentia, res forma οἱ figura earen- tes, formis et figuris, quibus veluti manu duea- mur, circumvestivit : quid incommodi fuerit, quin eum, qui pro sua erga nos humanitate, sese figura formzeque subjecit, consentanea nobis ra- B tione imaginibus exprimamus? Antiquitus tradita narratio ad nos usque perve- nit ; Abgarum scilicet Edesse regem, auditis qug de Domino ferebantur, divino succensum ardore, legatos misisse, qui eum ad se invisendum invi- tarent; sin vero abnueret, mandat ut pictoris opera imaginem ejus exprimant: quod cum sciret ille cui nihil obscurum est, quique omnia potest, acceplo panno, susaque faciei admoto, propriam effigiem appinxisse, qua ad hzc usque tempora servatur incolumis. S. Basilii, ex sermone in S. Barlaam martyrem , cujus initiwn. est ; Primum quidem sanctorum mors. ε Surgite nunc, atlileticorum gestorum przstan- C tissimi 891 pictores, imperfecte ducis imagiui artis vestrae ornamenta conferte, et obscurius a me designatum victorem laureatum, industrie vestra coloribus illustrate. Discedam victus a vobis prze- clarorum martyris facinorum pictura : tali hodie parta vobis per vestram denxteritatem victoria su- peratus gaudcam : manum videam cum igne pu- guantem accuratius a vobis delineatam : in vestra tabella pugilem inspiciam elegantius descriptum. Luctum agani damones, expressorum a vobis martiyris strenue factorum formidine conterriti : ardens viclrixque manus illis iterum ostendatur. Quinimo eadem in tabula certaminum preses Christus appingatur, cui gloria in secula szculo- rum. Amen. » D Ejusdem, ex triginta capitibus de Spiritu sancto, ad Amphilochium ( cap. 18 ). « Quod ipsa quoque regis imago rex appelictur, nequaquam propterea duo sunt reges. Neque enim scinditur imperium, neque gloria dividitur. Nam quemadmodum imperium illud, illave potestas, qua nobis dominatur, una est, sic etiam gloria, qua ipsam celebramus una est, uon plures. Si- quidem bonor qui imagini habetur, ad exemplar transfertur : itaque quod illic est imitatione Imago, NOT ££. (2) Grece ἱεραρχία, quod magisterium sacrkm, hic vertimus, non pontificatum ; quia vox ista apud angelos locum non habel. Apud nos vero ἱεράρχης ille est qui non solum divina docet, scd et qui administrat ea, quibus crudimur ; adeoque suinnus sacerdos, pontifexque nominatur. 1903 in ipsa forma consistit similitudo , sic iu divina incompositaque natura, in Deitatis communione conjuuctio sita est. » Comment. Quod si regis imago rex est, imago quoque Christi , Christus erit , atque imago sancti sanctus erit. Nec scinditur imperium, nec yloria dividitur ; sed qui habetur imagini honor, in ho- norem illius cedit, quem refert imago. Formidant sanctos ipsi dzemones , eorumque fugiunt umbram. Atqui imago umbra est, eamque idcirco conficio, qua daemones pellantur. Quod si dicas, sola mente nos Deo conjungi oportere ; res igitur omnes cor- poreas tolle, luminaria, suave fragrans suffimen- tum, precationes vocales, ipsamet sacramenta, quie ex materia perficiuntur, panem , vinum, un- B ctionis oleum , crucis signum. Haec quippe omnia materia constant , quemadmodum crux et spongia, quse Christo, dum cruci affixus erat, porrecta fuit, arundo quoque, ei lancea , qua latus, ex quo vita profecta est, perforavit. Aut horum omnium ve- nerationem aufer, quod fieri nequaquam possit, aut nequidem imaginum honorem respue. Divina - gratia iis qua materia constant , conceditur, quia eorum gerunt nomina, quos referunt. Velut nempe purpura οἱ sericum , quodque ex iis praetextum est indumentum , ex se vile quiddam et ignobile est : ex quo tamen id induerit imperator, ejusdem fit particeps honoris, quo przstat ille. Ita res qua materia constant, ex se quidem adorands non gunt : at si gratia plenus sit is quem ille referunt , pro fidei ratione ips quoque gratiam profundunt. Apostoli Dominum corporeis oculis conspexerunt ; apostolos alii sunt conspicati ; martyres vlderunt alii: ergo quoque illos cum animo, tum corpore conspicere vellem , unde remedium consequar, quo matum omne propellatur. Ex duplici quippe na- tura sum conditus : sicque id quod visu 329 cer- nitur aspiciens, illud veneror, non tanquam Deum, sed lanquam venerandz rei venerabile simulacruim. Sed tu quidem fortasse sublimior es, atque a ma- teria remotior; ac supra corpus incedens, ceu nullo carnis pondere gravis, id omne despicis, quod in aspectum cadit. Ego vero homo cum sim, S. JOANNIS DAMASCENI SN lioc istic natura Filius est: ac sicut in artefactis A ὁμοίωσις, οὕτω xal ἐπὶ τῆς θείας xal ἄσυνδέτου 1264 , € φύσεως, Ev τῇ xotvuvla θεότητός ἐστιν ἡ ἕνωσις. » ΣχόΊιον. El fj εἰκὼν τοῦ βαδιλέως ἑστὶ βασιλεὺς, xai ij εἰχὼν τοῦ Χριστοῦ, Χριστὸς, καὶ dj εἰχὼν τοῦ ἁγίου ἅγιος. Καὶ οὔτε τὸ χράτος σχίζεται, οὔτε fj δόδα διαµερίζεται, ἀλλ᾽ fj δόξα τῆς εἰχόνος, τοῦ εἰ - κον,ζοµένου γίνεται. Δεδοίχασ. τοὺς ἁγίους oi δαί- µονες, xal τὴν σχιὰν αὐτῶν ὁδραπετεύουσ., σχιὰ Cb xa ἡ εἰχὼν, xal ταύτην ποιῶ, ὡς δαιμόνων ἑλάτειραν. El δὲ χρῆναι λέγοις νοερῶς µόνον θεῷ συνάπτεσθα:, ἄνελε πάντα τὰ σωματικὰἁ, τὰ quta, τὸ εὐῶδεςθυμία- μα αὐτὴν τὴν διὰ τῆς φωνῆς προσευχήν’ αὐτὰ τὰ ἐξ ὕλης τελούμενα θεῖα μυστήρια, τὸν ἄρτον, τὸν οἶνον, τὸ τῆς χρίσεως ἔλα:ον, τοῦ σταυροῦ τὸ ἐχτύπωμα. Tauta Ὑὰρ πάντα Όλη" ὁ σταυρὸς, ὁ τῆς σταν- pasce σπόγγος, καὶ χάλαµος, xai ἡ «hv ζωηφόρον πλευρὰν νύξασα λόγχη. "H τούτων ἁπάντων ἄνελε τὸ σέθας, ὅπερ ἀδύνατον, f| μὴ ἀπαναίνου μηδὲ τὴν τῶν εἰχόνων τιμήν. Χάρις δίδοται θεία ταῖς ὕΌλαις διὰ τῆς τῶν εἰχονιζομένων προσηγορίας. Ὥσπερ λιτὸν dj χογχύλη χαθ᾽ ἑαυτὴν, xai ἡ µέταξα, χαὶ τὸ ἐξ ἀμφοῖν ἐξυφασμένον ἱμάτιον * ἂν δὲ βασιλεὺς τοῦτο περίθηται, Ex τῆς προσούσης τῷ Ἀμφιεσμένῳ τιμῆς, τῷ ἀμφιάσματι µεταδίδοται * οὕτως xat ai Όλας, αὐταὶ μὲν χαθ᾽ ἑαυτὰς ἀπροσχύνητοι, ἂν δὲ χάριτος εἴη πλήρης ὁ εἰχονιζόμενος, μέτοχοι χάριτος γίνονται xat' ἀναλογίαν τῆς πίστεως. Elboy ot ἁπόστολοι τὸν Κύριον σωματιχοῖς ὀφθαλμοῖς, xal τοὺς ἁποστόλους ἕτεροι, xal τοὺς μάρτυρας ἕτεροι. Ποθῶ κἀγὼ τοῦ- τους ὁρᾷν φυχῇ τε xal σώµατι, xat ἔχειν ἀλεξίχαχον φάρµαχον, Enel διπλοῦς ἔχτισμαι’ xal ὁρῶν προσ- χυνῶ τὸ ὁρώμενον, οὐχ ὡς θεὸν, ἀλλ᾽ ὡς τιµίων ! εἰχόνισμα τίμιον. Σὺ μὲν, ὡς τυχὸν, ὑψηλός τε, xal ἄΌλος, xal ὑπὲρ τὸ σῶμα Yevópevoc, xal olov. ἄσαρ- χος, χαταπτύεις πᾶν «b ὁρώμενον' ἀλλ ἐγὼ, ἐπεὶ ἄνθρωπός εἰμι, χαὶ σῶμα περίχειµαι, ποθῶ καὶ σωματικῶς ὁμιλεῖν, xal ὁρᾷν τὰ ἅγια ' συγχατάδηθι τῷ ταπεινῷ µου φρονήµατι ὁ ὑψηλὸς, ἵνα σου τηρί{- enc τὸ ὑψηλόν. ᾽Αποδέχεται Κύριος τὸν πρὸς αὐτόν µου πόθον, xal τοὺς οἰχείους αὐτοῦ. Χαΐρει γὰρ ὁ δεσπότης, ἐγχωμιαζομένου δούλου εὐγνώμονος, ὁ μέγας ἔφη Βασίλειος ἐγχωμιάζων τοὺς τεσσαρά- et corpore vestitus, cum iis quae sancta sunt, cor- D χοντα μάρτυρας. "Αθρει δὲ ola xal Γόρδιον τὸν pore versari cupio, eaque oculis contueri. Tu qui ἀοίδιμον γεραίρων k φησίν. przcelsus es, humilis sensus mei rationem babe, ut tuam ipse serves celsitudinem. Meum adversum se amicosque suos studium complectitur Dominus. Gaudet enim dominus, cum addictissimum sibi famulum laudibus affici viderit : quemadmodum magnus Basilius ait, in ea oratione, qua σι martyres przedicat. At videas velim quid illustrem Gordium celebrans dixerit. S. Basilii , ex sermone in sanctum martyrem ordium. « Lzetautur populi γα spirituali , ex sola re- Tum quz a viris justis gest» sunt recordatione, et audiendo, ad imitandum provocantur. Nam illo- rum qui probe sancteque vixerunt, historia illis Tov ἁγίου Βασιλείου, ἐκ τοῦ elc. ΓΓόρδιον τὸν μάρτυρα Aórov. « Εὐφραίνονται λαοὶ εὐφροσύνην πνευματιχὴν ἐπὶ µόνῃ τῇ ὑπομνήσει τῶν τοῖς διχαίοις κατωρθωμµένων, εἰς ζῆλον xat µίµησιν τῶν ἀγαθῶν, ἀφ ὧν ἀχούου- σιν, ἔναγόμενοι. Ἡ γὰρ τῶν εὐπολιτεύτων ἀνδρῶν ι VARLE LECTIONES, i Orat. 2, τιµίου. t Ibidem, τῷ λόγῳ. 1265 DE IMAGINIBUS ORATIO I. 1368 ἱστορία, οἷόν τι φῶς τοῖς σωζοµένοις πρὸς τὴν τοῦ A qui compotes salutis fiunt , velut lumen quoddam βίου ὁδὸν ἐμποιεῖ.» Καὶ πάλιν. « Ὥστε ὅταν δι- ηγώμεθα τοὺς βίους τῶν διαπρεφάντων ἐν εὐσεθείᾳ, δοξάζοµεν πρῶτον τὸν Δεσπότην διὰ τῶν δούλων ’ ἐγχωμιάζομεν δὲ τοὺς διχαίους διὰ τῆς μαρτυρίας ὧν ἴσμεν * ἐὐφραίνομεν δὲ τοὺς λαοὺς, διὰ τῆς ἀχοῖς τῶν xay. ) Σχόλιο’. "Opa, ὡς θεοῦ μὲν δόξαν, τῶν δὲ ἁγίων ἐγχώμιον, τῶν δὲ λαῶν εὐφροσύνην χαὶ σωτηρίαν, ἡ µνήµη τῶν ἁγίων συνίστησι. Τί οὖν ταύτην ἀφαιρεῖς; Ὅτι δὲ διὰ λόγου xa εἰχόνων ἡ μνήμη γίνεται, φησὶν ὁ αὐτὸς θεῖος Βασίλειος. Tov αὐτοῦ ἁγίου, εἰς τὸν ΓόρδιονΥ τὸν μάρτυρα. « Ὥσπερ γὰρ τῷ πυρὶ αὐτομάτως ἔπεται τὸ φω- B τίσειν, xai τῷ μύρῳ τὸ εὐωδεῖν, οὕτω xal ταῖς áya- θαῖς πρἀάξεσιν, ἀναγχαίως ἀχολουθεῖ τὸ ὠφέλιμον. Καΐτοι οὐδὲ τοῦτο μιχρὸν, ἀκριόῶς τυχεῖν τῆς ἆλη- θείας τῶν τότε. ᾽Αμυδρὰ γάρ τις µνήµη εἰς ἡμᾶς διεδόθη, τὰς ἐπὶ τῶν ἀγώνων ἀνδραγαθίας τοῦ &v- δρὺς διασώζουσα, xal πως δοχεῖ τὰ χαθ' ἡμᾶς τοῖς τῶν ζωγράφων προσεοιχέναι. Καὶ γὰρ ἐχεῖνοι, ἔπει- δὰν ἐξ εἰχόνων µεταγράφωσι τὰς εἰχόνας, πλεΐστον, ὡς εἰχὸς, τῶν ἀρχετύπων ἀπολιμπάνονται. Καὶ ἡμᾶς αὐτῆς τῆς θἐας τῶν πραγμάτων ἀπολειφθέντας, χἰν- δυνος οὗ μιχρὸς τὴν ἀλήθειαν ἑλαττῶσαι. » Ἐπὶ τέλει τοῦ αὐτοῦ Ιόγου. « Ὡς γὰρ τὸν fov. ἀεὶ ὀρῶντες, ἀεὶ θαυμάζοµεν, C οὕτω χαὶ τοῦ &vbpbc ἑχείνου ἀεὶ νεαρὰν τὴν μνήμην ἔχομεν. » ZxóAwov. Δῆλον, ὣς ἀεὶ καθορῶντες, διά τε λόγου xai «ἰχονισμάτων. Kal ἐν τῷ Ίόγῳ δὲ τῷ εἰς τοὺς ὑπερτίμους τεσ- σαράκοντα μάρτυρας, τωῦτά φησυ. «Μαρτύρων δὲ µνήµης, τίς ἂν γένοιτο χόρος τῷ φιλομάρτυρι; Διότι ἡ πρὸς τοὺς ἀγαθοὺς τῶν ὁμο- δούλων ttp, ἀπόδειξιν ἔχει τῆς πρὸς τὸν χοινὸν Δεσπότην εὐνοίας. » Καὶ πάλιν. «Μακάρισον Yvn- σίως τὸν µαρτυρῄήσαντα, ἵνα γέἐνῃ µάρτυς τῇ προ- αιρέσει, καὶ ἐχθῆς χωρὶς διωγμοῦ, χωρὶς πυρὸς, χωρὶς µαστίγων, τῶν αὐτῶν ἐχείνοις ἑπαίνων Ίξιω- μένος. » Σχόλιο. Πῶς οὖν μὲ ἀπείργεις τῆς τῶν ἁγίων τιµῆς, xat φθονεῖς pot τῆς σωτηρίας; "Οτι δὲ συν- εκευγµένην οἵδε τῷ λόγῳ τὴν διὰ τῶν χρωμάτων pov, ἄχουε αὐτοῦ μετ) ὀλίγα φάσχοντος. Βασιείου. « Δεῦρο δὴ οὖν, εἰς μέσον αὐτοὺς ἀγαγόντες διὰ τῆς ὑπομνήσεως , χοινην τὴν ἀπ᾿ αὐτῶν ὠφέλειαν τοῖς παροῦσι χαταστησώµεθα, προδείξαντες πᾶσιν, ὥσπερ ἐν γραφῇ, τὰς τῶν ἀνδρῶν ἀριστείας. » Σχό.ΊιοΥ. Ὁρᾶς, ὡς ἓν εἰχόνος xaX λόγου τὸ ἔργον ; εὩς ἐν γραφῇ γὰρ, qnot, προδείξωµεν τῷ λόγῳ. » Πάλιν ἑχόμενα τοῦ λόγου * ε Ἐπεὶ καὶ πολέμων ἀν- subministrat , quo ad vitam pergant. » Et rursum ; « Quapropter, quando vitam eorum, qui pietate insignes fuerint, enarramus ; primum quidem Do- minum im servis honoramus : deinde justos orna- mus, ea testificando, qux nobis comperta sunt : demum lztificamus populos, dum res optimas au- diunt. » Comment. Vide quomodo sanctorum commemo- ratio, tum Beo gloriam, tum ipsis laudem, tum denique lztitiam populis, salutemque conciliet. Cur igitur eam tollere conaris ?* Quod awtem per Sermonem ae per imagines sanctorum memeria agatur, divinus idem Basilius affirmat. Ejusdem , in Gordiwum martyrem. « Quemadmodum enim ignem spente sequitur lumen , et unguentum suavis odor, ita recte facta necessario consequitur utilitas. Quanquam ne id quidem parum est, eorum qux tunc gesta sunt, veritatem diligenter assequi. Obscura quippe venit ad nos memoria, qua preclara in certaminibus viri facinora servata sunt: idemque quodammodo nobis, quod pictoribus, accidere videtur. Cum enim ex imaginibus imagines depingunt illi, per- sepe fleri par est, ut a primigeniis exemplaribus aberrent. Nobis quoque , qui rebus gestis non ad- fuimus, minimum non subest periculum , ne veri- tati damnum inferamus. » Sub ejusdem sermonis finem. t Sicut enim, etsi solem semper aspicimus , eum tamen semper adiiramur, sic viri illius nobis sem. per recens est memoria. » Comment. Nec dubium, quin semper illum , cum per sermonem , tum per imaginum effigies intuendo. In oratione vero de prastantissimorum quadraginta marigrum laudibus. « Martyrum porro recolendi memoriam , inquit, quxnam satietas acciderit illi qui martyres diligit? Honos quippe quem conservis optimis prastamus , argumentum est benevolentie, qua communem 3923 Dominum prosequuntur. » Et sursum: « Bea- tos illos sincere predica , qui martyrium obierunt, ut tu quoque voluntate martyr evadas, persequente nullo, absque igne, absque verberibus, iisdem ac p illi ornatus encomiis. » Comment. Cur ergo ab honorandis sanctis me. deterres ? Cur mihi salutem invides ? Quod autem expressam coloribus formam , affinem illi esse quae sermone pingitur, censeat, nonnullis interjectis affirmantem audias. Basilii. « Agedum ipsos in medium per qualemcunque cominemorationem nostram adducentes , strenua- que virorum facta, velut in tabeHa cunctorum ex- hibentes oculis, communem astantibus procure- mus utilitatem. » Comment. Vides , quod idem conferant tum ser- mo , tum. imago.? Ait enim : « Tanquam in tabella sermonibus exhibeamus. » Quin et mox subdit. συ] S. JOANNIS DAMASCENI 1268 « Quse cnim in bello fortiter gesta sunt, ea szpenu- À δραγαθήµατα, καὶ λογογράφοι πολλάχις, xaX ζωγρά- mero , tum oratores explicant, tum pictores : illi quidem verbis exornantes', hi verp tabellis impri- mentes : quo quidem pacto multos utrique ad prz- clara facinora incenderunt. Nam quz auribus pro- ponit oratio , eadem siiens figura per jinitationem ostendit. » Comment. Quibus obsecro verbis clarius posset deuoastrari, apud illitteratos librerum loco imagit- 1168 6566, et sanctoruin glorie minime mutos praz- cones ; quippe qux voce quadam tacita eus qui se intuentur docent , sanctitatemque visui conciliant.! Quando mihi non suppetunt libri, nec lectioni "possum vacare, cogitationum aculeis perinde ac spinis compunctus , ad Ecclesiam , animarum me- dici oflicinam communem pergo: aspectum mo- vent picturz flores, atque ad instar prati visum oblectant meum , et Dei gloriam sensim instillant animo, Constandiam martyris considero, et coro- narum praemia ; bumique procidens per martyrem Deum adoro, et.salutis compos efíficior. Nunquid non divinum illum Patrem auditis in oratione, quam in Psalmorum initium scripsit ?*, dicentem : « Spi- ritum sanctum , quoniam iimntractabile torpidumque est bominum genus, Psalmorum concentui earmi- uum admiscuisse concinnitatem ? » Quid ais? ne- quaquam ego pinxero, nec verbis, nec colaribus sanctorum martyria? Non illa qua angeli et uni- versa creatura admirantur ; qua, ut iden Ec- clesix€ astrum loquitur 27, diabolo acerba sunt, € ejusque dz:monibus terrorem inculiunt, labris oculisque complectar ? Atqui similia horum pror- sus sunt, quz sub finem orationis in quadraginta martyres pererat. « O chorum sanctum ! o sacram .cobortem ! o cuneum inexpugnabilem ! ο commu- nes generis hominum custodes, optimi curarum socii, precum adjutores, oratores facundissimi , orbis astra, Eeclesierum flores, flores, inquam, mentibus zque ac sensibus perjucundi. Vos terra non condidit, sed coelum excepit. Patuerunt vobis paradisi januz: spectaculum dignum angelorum exereitui, patriarchis, prophetis, et justis facti estis. » Comment. Qua ratióne intueri non desiderem , quod cernere cupiunt angeli ? His porro consona D frater ipsius loquitur, eadem ac ipse sentiens. Nyssenorum antistes Gregorius. 39A S. Gregorii Nysseni , in supplemento (5) , sire ἐν libro De siruciura hominis (cap. 4). « Quemadmodum in bominum more positum est, . ut qui imperatorum fabricant iinagines , forme in primis effigiem exprimant, purpureumque indu- *6 Basil. Hom. in init. Psal. 4. qot διασηµαίνουσιν, ot μὲν τῷ λόγῳ χοσμοῦντες, ol δὲ τοῖς πίναξιν ἐγχαράσσοντες, χαὶ πολλοὺς ἐπήγει- pav εἰς ἀνδρείαν Exátepot. "A γὰρ ὁ λόγος τῆς ἰστο- pia, διὰ τῆς ἀχοῆς παρίἰστησι, ταῦτα γραφιχὴ σιω- πὼσα διὰ µιµάσεως δείχνυσι, » ZxóAtov. Τί τούτων τηλαυγέστερον πρὸς ἀπόδειξιν, ὅτι βίδλοι τοῖς ἀγραμμάτοις αἱ εἰχόνες, xat τῆς τῶν ἁγίων τιµῆς ἀσίγητοι χήρυχες, &v ἀήχῳ φωνῇ τοὺς ὁρῶντας διδάσχουσαι, xal τὴν ὅρασιν ἁγιάζουσαι ; Οὐκ εὐπορῷ βίθλων, οὗ σχολὴν ἄγω πρὸς ἀνάγνω- σιν, εἴσειμι εἰς τὸ χοινὸν τῶν ψυχῶν lavpstov, τὴν Ἐχκλησίαν, ὥσπερ ἀχάνθαις τοῖς λογισμοῖς συµπνι- γόµενος * ἔλχει µε πρὸς θἐαν τῆς Υραφῆς τὸ ἄνθος, xaX ὡς λειμὼν τέρπει τὴν ὅρασιν, xai λεληθότως ἑν- αφίησι τῇ φυχῇ δόξαν θεοῦ. Τεθέαµαι τὴν καρτερίαν τοῦ μάρτυρας, τῶν στεφάνων τὴν ἀνταπόδοσιν, xal ὡς πυρὶ πρὺς ζῆλον ἑξάπτομαι τῇ προθυµίᾳ, xai πίπτων προσχυνῶ τῷ θεῷ διὰ τοῦ µάρτνρος, xal λαμθάνω τὴν σωτηρίαν. Οὐχ ἀχήχοας τοῦ αὐτοῦ θεο- φόρου Πατρὸς, λέγοντος ἐν τῷ εἰς thv ἀρχὴν τῶν Ἡαλμῶν λόγῳ, ὅτι εΓινώσχων τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον, τι δυσάγωγον πρὸς ἀρετὴν, χα) ῥάθυμον τὸ γένος τῶν ἀνθρώπων, τὸ µέλος ταῖς Ἑαλμῳδίαις ἐγχατέμι- 86; » τί φής; Οὐ γράψω καὶ λόγῳ xat χρώμασι 55 τῶν μαρτύρων μαρτύριο»; xai ὀφθαλμοῖς περιπτύ- ξομαι τὸ θαυμαστὸν χαὶ ἀγγέλοις χαὶ πάσῃ τῇ κτί- σει, ὀδυνηρὸν δὲ τῷ διαδόλῳ καὶ φοθερὸν δαίµοσιν, ὡς αὐτὸς ὁ φωστὴρ τῆς Ἐχχλησίας ἔφησεν ; Ola δέ φησι πρὸς tip τέλει τοῦ λόχου, ἐγχωμιάζων τοὺς τεσσαράχοντα μάρτυρας; ε Ὢ χορὸς ἅγιος ! ὦ σύστη- μα ἱερόν ἱ à συνασπισμὸς ἁῤῥαγής ὶ ὦ κοινοὶ φύλα- XE τοῦ γένους τῶν ἀνθρώπων, ἀγαθοὶ χοινωνοὶ φρον- τίδων, δεῄσεων συνεργοὶ, πρεσθύται δυνατώτατοι, ἀστέρες τῆς οἰχουμένης, ἄνθη τῶν Ἐχχλησιῶν : ἐγὼ δέ φημµι, νοητά te xat αἰσθητά. Ὑμᾶς οὐχ ἡ rf χατέχρυφεν, ἁλλ' οὑρανὺς ὑπεδέξατο. ἠνοίγησαν ὑμῖν παραδείσου πύλαι, ἄξιον θέαµα τῇ στρατιῇ τῶν ἀγγέλων, ἄξιον πατριάρχαις, προφήταις, ὅι- χαίοιςι » ZyóAiov. Πῶς οὗ μὴ ποθῄσω ἰδεῖν, ὃ ἰδεῖν {οθοῦσιν ἄγγελοι; Συνῳδὰ δὲ τούτοις καὶ ὁ τούτου ἁδελφὸς xal ὁμογνώμων Γρηγόριος, ὁ τῆς Νυσσαέων ἐπίσχοπός φησιν. ToU ἁγίου Γρηγορίου ἐπισκόπου Νύσσης. ἐκ τοῦ ἁγαπ.λ1ηρωμιατικοῦ, τουτέστι περὶ κατασκευής ἀνθρώπου (κεφ. δ’.). «Ὥσπερ χατὰ τὴν ἀνθρωπίνην συνῄθειαν oi τὰς εἰχόνας τῶν κρατούντων χατασχευάζοντες, τόν τε χα: ρακτῆρα τῆς μορφῆς ἀναμάσσανται, καὶ τῇ περιθολῇ *' Basil, in S. Gordium. NOTAE. (9) Sic vocem Grx»cam ἐχ τοῦ .ἀποπληρωματι- x29, Latine reddo, praeeunte Tilmano. Hujus in- lerpretationem przetermisit Zinus. Opus nempe Hilud. Gregorii Nysseni, jure appendicem supplc- mentumve dixeris ad Dasilii fratris libros in lrexaemeron, in quibus nihil de hominis opificio scripserat ille. Videsis quz notavimus ad cap. 29 lib. 1 De fid. orthod. l οἱ 1369 DE IMAGINIBUS ORATIO I. 1270 τῆς πορφυρίδος τὴν Δασιλικῖν ἀξίαν συµπαραγρά- A mentum addant, quo regia dignilas significetur, quat, καὶ λέγεται χατὰ τὴν συνήθειαν, καὶ εἰκὼν, καὶ βασιλεύς * οὕτω χαὶ fj ἀνθρωπίνη φύσις, ἐπειδὴ πρὸς &pyhv τῶν ἄλλων κατεσχευάζετο, οἷόν τις ἔμ- άωχος εἰκὼν ἀνεστάθη, χοινωνοῦσα τῷ ἀρχετύπῳ, χαὶ τῆς ἀξίας, χαὶ τοῦ ὀνόματος. » Tov αὑτοῦ, ἐκ τοῦ πέμπτου xegadalov τῆς αὖ- τῆς πραγµατείας. « T5 δὲ θεῖον κάλλος, οὗ σχἡματί vit, καὶ µορφΏς.." εὐμοιρίᾳ δ.ἀά τινος εὐχροίας ἐναγλαῖξεται, ἀλλ ἐν ἁ2ράστ. µακαριότητι xax! ἀρετὴν θεωρεῖται. Ὥσπερ υποίνυν τὰς ἀνθρωπίνας μορφὰς, διὰ χρωμάτων τινῶν ἐπὶ τοὺς πίναχας οἱ γραφεῖς µεταφέρουσι, τὰς οἱ- χείας τε xal καταλλήλους βαφὰς ἐπαλείφοντες τῷ µιµήματι, ὡς ἂν δι ἀχριθείας «b ἀρχέτυπου χάλλος µετενεχθείη πρὸς τὸ ὁμοίωμα. » ZydAtor." Opa, ὡς τὸ μὲν θεῖον κάλλος, οὗ σχἡματί τιν, διά τινος εὐχροίας ἐναγλαῖζεται, xal διὰ τοῦτο οὐχ εἰχονίζεται’ fj δὲ ἀνθρωπίνη μορφἢ διὰ χρωµά- των ἐπὶ τοὺς πίναχας μεταφέρεται. E! τοίνυν ὁ Υἱὸς τοῦ θεοῦ ἐν ἀνθρώπου μορφῇ Υέγονε, μορφὴν δούλου λαθὼν, xal ἐν ὁμοιώματι ἀνθρώπων γενόµενης, xal σχήµατι εὑρεθεὶς ὡς ἄνθρωπος, πῶς οὐκ εἰχονιαθή- σεται; χαὶ εἰ χατὰ συνήθειαν λέγεται, f) τοῦ βασι- λέως εἰκὼν, βασιλεὺς, xai dj τῆς εἰχόνος τιμὴ ἐπὶ τὸ πρωτότυπον διαθαίνει, ὥς φησιν ὁ θεῖος Βασί- λειος, πῶς ἡ εἰχὼν οὐ τιµηθήσεται xal προσχυνη- θήσεται; οὐχ ὡς θεὸς, ἀλλ᾽ ὡς Θεοῦ σεσαρχωµένου E XU. . ToU αὐτοῦ, ἀπὸ Adyov ῥηθέντος ἐν Κωνσταντι- γουπό.Ίει. περὶ θεότητος Ylov καὶ Πνεύματος, καὶ εἰς τὸν 'A0padp. « Ἐντεῦθεν δεσμοῖς πρότερον διαλαµθάνει ὁ πατὴρ τὸν παῖδα. Elbow ᾖολλάχις ἐπὶ Υραφῆς εἰχόνα τοῦ πάθους, καὶ οὐχ ἁδαχρυτὶ τὴν θέαν παρῆλθον, ἓν- αργῶς τῆς τἐχνὴς ὑπ ὄψιν ἀγούσης τὴν ἱστορίαν. Πρόκειται ὁ Ἰσαὰκ παρ) αὐτῷ τῷ θυσιαστηρἰῳ, ὀχλάσας ἐπὶ τὸ Υόνυ, χαὶ περιηγµένας ἔχων εἰς τοὺ- πίσω τὰς χεῖρας, 6 δὲ ἐπιδεθηχὼς χατόπιν τῷ πόδε τῆς ἀγχύλης, χαὶ τῇ ἀριστερᾷ χειρὶ τὴν χόμην τοῦ παιδὺς πρὸς ἑαυτὸν ἀναχλάσας, ἐπιχύπτει τῷ προσ- ώπῳ, ἐλεεινῶς πρὸς αὐτὺν ἀναθλέποντι, xal τὴν δε- atque ejusmodi imago rex quoque appellari con- sueviL: sic etiam humana natura , cum eo consillo conderetur, ut rebus aliis imperaret , instar imagi- nis cujusdam animatze erecta est, ac primigenii exemplaris censors effecta , dignitatis quoque no- men obtinuit. » Ejusdem , ex capite quinto ejusdem libri. « Divina. pulchritudo , non figura aliqua, aut forms venustate per ullam coloris elegantiam illu- siratur : verum in inexplicabili beatitudine, pre- stantissima quadam ratione conspicitur. Velut ergo pictores hominum formas coloribus quibus- " dam in tabellis transeribunt , et imitandi arte pro- prios convenientesque superliniunt colores, et per assimilationem exenipli archetypl similitudo accurate reprasentetur. » Comment. Animadverte , non figura aliqua , nec ulla colorum elegantia pulchritudinem divinam splendescere, atque id in causa esse, cur illius imago non possit exprimi : at vero humana forma coloribus in tabellis pingitur. Quapropter, quando Dei Filius, servi formam accipiens , hominis spe- ciem induit, el in similitudine hominum factus (4) habitu inventus est ut homo ; quid vetat quominus ejus imago conficiatur * Quin si mos invaluit , ut imperatoris imago imperator appelletur, et secun- dum divini Basi!ii pronuntiatum, honor iniaginis ad eum transit, cajus est imago , eccur non coletur , nec adorabitur imago : non quidem ceu Deus sit , sed tanquam iraago Dei , qui carnem assumpsit. Ejusdem, ex oratione Constantinopoli habita, de Filii et Spiritus sancti divinitate; ubi et de Abrahamo. . « Dehinc vinculis ligatum prius assumit ftliem pater. IIujus acerbz rei imaginem depictam szpius vidi, nec a laerymis temperare unquam potüi ; cum ars perspicue rem gestam oculis explicaret. ]saac flexis genibus, manibusque a tergo revin- ctis , juxta altare jacens reprzsentatur. Pater vero pone filii poplites accedens, comamque illius sini- stra apprehensam manu, ad se trabens , ocuios in vultum filii digno prorsus commiseratonis modo ipsum respicientis, demittit, et dexteram arma- ξιὰν χαθωπλισµένος τῷ ξίφει, πρὸς τὴν σφαγὴν κατ- D iam gladio ad czdem dirigit. Jamque gladii acies ευθύνει. Καὶ ἅπτεται Ίδη τοῦ σώματος ἡ τοῦ ξίφους ἀχμὴ, χαὶ τότε αὐτῷ γίνεται θεόθεν φωνὴ, τὸ ἔργον Χωλύορσα. ) Tov ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, àx τῆς ἑριηγείας τῆς πρὸς ᾿Εόραίους Ἐπιστοῆς. εΚαίπως εἰχὼν τοῦ δευτέρου τὸ πρῶτον, ὁ Μελχι- σεδὲχ τοῦ Χριστοῦ, ὥσπερ ἄν τις εἴποι σχιὰν τῆς Corpus atlingit, cum vox , ne rem perficiat, pro- hibens exauditur. » S. Jeannis Chrysostomi (5), ex enarratione in. Epistolam ad Hebreo: . «Λο prius quidem posterioris imago quadam fuit, Melchisedech scilicet, Christi : baud secus 4 NOTAE, (4) Ita Vulg. Int. ad Philippenses 1, 8. In textu Gra:co legitur &v σχήµατι lioe est, in specie figura. (9) Locus hie mihi non occurrit apud Chryaosto- wuni in Epistolam ad llebrzos. Quanquam, hom. 19, multa leguntur his prorsus non sbeimilia. Sen- tentias potius quam verba Chrysostomi compactas lic putaverim, ut fit in catenis. Locum hune rur- sus profert Damascenus, orat. 2 et 2. I is 1211 S. JOANNIS DAMASCENI ac 325 si quis adumbratam ante a pictore desi- 4 Υραφῆς τῆς ἐν σώμασι Ἡ) τὸ πρὸ ταύτης ασκίασµα gnationem , picturz ipsius, qu: coloribus deinceps exprimitur, umbram nominet. Idcirco enim lex umbra vocatur, et gratia, veritas ; res autem , illa qus futura sunt. Lex quidem et Melchisedech in- star sunt adumbratz delineationis, quam pictura suis ornavit coloribus; gratia autem et veritas, coloribus aucta descriptio : res tandem ipes, ad futurum :zevum pertinent. Itaque Testamentum rerum figura. » Leontii Neapolis in Cypro episcopi, ex libro Contra Judaeos ; qnod Christi crucem et. imagines, seseque ΜΙΜ/ΜΟ adorare liceat : necnon de sanctorum reli- quiis. « Quod si mihi rursum exprobraveris, o Judze, quod crucis lignum ceu Deum adorem ; eccur Ja- cob non arguis, qul virgz fastigium adoravit ? At planum est eum non lignum, sed Josephum adorasse; quemadmodum per crucem Christum adoramus, nequaquam vero lignum honore affi- cimus **, ) Comment. Quod si ex quacunque materia crucis imaginem facientes , crucis figuram adoramus, nunquid nefas erit Christi quoque crucifixi imagi- nem adorare? Rursum ez eodem Leontio. « Quandoquidem ipse- met etiam Abraham eos a quibus sepulcrum eme- bat, quamlibet impii homines essent, genibus in terram positis adoravit; itemque Jacob benedixit Pharaont, quamvis impius et idolorum cultor - esset : nullatenus autem ipsi tanquam Deo henedi- xit. Fratrem quoque suum Esau, procidens adora- vit, at non uti Deum. Prsterea, quomodo przcipit nobis Deus, ut montes et terram adoremus? Ait enim : Ezaltate Dominum Deum vestrum, et adorate ad montem (6) sanctum ejus. Et adorate scabellum pedum ejus, quoniam sanctum est ** ; hoc est terram. Calum enim, inquit, mihi sedes est: terra autem scabellum pedum meorum , dicit Dominus *. Quo- modo autem Moyses adoravit Jothor, tametsi ido- lorum cultor esset, et Danielem Nabuchodonosor ? Cur mecum expostulas quod honore eos prosequar et adorem, qui Deum coluerunt? Nunquid, obse- ero, non expedit magis sanctos adorare, quam eosdem, ut assoles, lapidibus impetere? Nonne sa- tius est eos adorare quam serris secare, atque illos, qui suis vos beneficiis cumularunt, in coni lacum conjicere ? ? Profecto si dilexisses Deum, famulos ejus utique veneratus esses. Quod si impura sunt ossa justorum , cur ossa Jacob et Joseph omni re- verentia ex /Egypto asportata sunt *? Quonam pacto homo defunctus, contactis Eliszi ossibus, ** Πας fusius habentur, act. 4 synodi 7. * Gen. 1, 15, 24. * IV Reg. xin. 22. Vetus est figura figuri, C 0 Psal, xcvi, 5. τοῦ Υραφέως. Διὰ τοῦτο γὰρ ὁ νόµος χαλεῖται σχιὰ, xai ἡ χάρις ἀλήθεια. πράγµατα δὲ τὰ μέλλοντα. Ὥστε, ὁ μὲν νόμος xoi ὁ Μελχισεδὲχ, προσχίασµα τῆς iv χρώμασι γραφΏς * ἡ δὲ χάρις χαὶ fj. ἀλήθεια ἡ ἐν co pact “ραφή ’ τὰ δὲ πράγµατα, τοῦ μέλλοντος αἰῶνος * ὡς εἶναι τὴν Παλαιὰν τύπου τύπον, xal civ Νέαν, τῶν πραγμάτων τύπον. » Novum vero, ipsarum Asorriov Νεαπόλεως τῆς Κύπρου, éx τοῦ Κατὰ Ἰουδαίων Aóyov, περὶ τοῦ προσκυγεἴν τῷ σταυ- ῥρῷ toU Χριστοῦ, καὶ ταῖς slxóci τῶν ἁγίων, καὶ d. 1 Ἰή.οις * καὶ περὶ τῶν «1ειψάνων τῶν ἁγίων. « Ἐάν poc ἐγχαλᾗς πάλιν, ὦ Ἰουδαῖε, λέγων, ὅτι ὡς θεῷ προσκυνῶ τῷ ξύλῳ τοῦ σταυροῦ. Διὰ «εί οὖχ ἐγχαλεῖς τῷ Ἰαχὼθδ, προσχυνῄσαντι ἐπὶ τὸ ἄχρον τῆς ῥά6δου, ᾽Αλλὰ πρόδηλον, ὅτι οὗ τὸ ξύλον τιμῶν προσ- ᾿εχύνησεν, ἀλλὰ διὰ τοῦ ξύλου τῷ Ἰωσὴφ προσεχύνη- σεν, ὥσπερ χαὶ ἡμεῖς διὰ τοῦ σταυροῦ τὸν Χριστὸν, ἁλλ᾽ οὐ τὸ ξύλον δοξάζοµεν. » Σχόλιον. El οὖν τὸν τοῦ σταυροῦ τύπον προσχυνοῦ- pev: εἰχόνα τοῦ σταυροῦ ποιοῦντες ἐξ οἰασοῦν ὕλης, πῶς τοῦ σταυρωθέντος εἰκόνι μὴ προσχννῄσωμεν; Καὶ πάω τοῦ αὐτοῦ Λεοντίου. « "Essi xai ᾿λθραὰμ τοῖς πωλήσασιν αὐτῷ τὸν τἆφον ἀσεδέσον ἀνθρώποις προσεχύνησε, xal Ὑόνυ Εχαμψεν ἐπὶ τὴν γῆν, ἁλλ᾽ οὐχ ὡς θεοῖς αὐτοῖς προσεχύνησεν ' xal πάλιν, ὁ Ἰαχὼθ τὸν Φαραὼ ηὐλόγησεν ἀσεθὴ καὶ cl- δωλολάτρην ὄντα' ἀλλ οὐχ ὡς θεὸν αὐτὸν ηὐλόγησε’ καὶ πάλιν, τὸν "Hoa πεσὼν προσεχύνησεν, ἀλλ᾽ οὔχ ὡς Θεὸν προσεχύνησεν. Καὶ πάλιν πῶς ἐντέλλεται 1273 ὑμῖν 6 θεὸς προσχυνεῖν xa τῇ Yfj, xal τοῖς ὄρεσι ; | Λέχει γάρ. "Yyrovre Κύριον τὸν θεὸν ἡμῶν, xal προσκυγεῖτε εἷς ὄρος ἅγιον αὐτοῦ. Kal προσχυ- φεἴτε τῷ ὑποποδίῳ τῶν ποδῶν αὐτοῦ, δει ἅγιός ' ἐστι, τουτέατι τῇ yi. Ὁ οὐρανὸς γάρ µοι θρόνος, φησὶν, ἡ δὲ γή, ὑποπόδιον τῶν ποδῶν pov, «έχει Κύριος. Πῶς δὲ Μωῦσης προσεχύνησεν Ἰοθὸρ εἰδω- λολάτρη ὄντι, xaX Δανιῆλ Ναθουχοδονοσόρ: Πῶς ἐμοὶ ἐγχαλεῖς, ὅτι τιμῶ τοὺς τὸν θεὺν τιµήσαντας, xal προαχυνῄσαντας; Οὐ συμφέρει, εἶπέ µοι, προσχν- νεῖν τοῖς ἁγίοις, xal ph ὡς σὺ λιθοδολεῖν; Οὐ συµ- φέρει προσχυνεῖν, καὶ pt) τούτους χαταπρίζειν , xal ἐν Aáxxtp βορθόρου τοὺς εὐεργέτας χαταφέρειν; EU' τὸν θεὸν ἠγάπησας, πάντως ἂν xal τοὺς αὑτοῦ δού- λους τιμᾶν ἔμελλες. Καὶ εἰ ἀχάθαρτά εἶσι τῶν δι- χαΐων τὰ ὁστᾶ, πῶς μετὰ τιμῆς πάσης µετεχοµ{- σθησαν τὰ ὁστᾶ τοῦ Ἰαχὼθ xaX Ἰωσὴφ ἐξ Αἰγύττου; Πῶς νεχρὰς ἄνθρωπος ἀψάμενος τῶν ὁστέων ἘἜλισ- caíou εὐθὺς ἀνέστη: El δὲ δι’ ὁστέων θαυματουργεῖ ! ]ga. Lxvt, l.. * Jerem. xxxvi, VARLE LECTIONES. lita etiam in secunda oratione de maf. edit. Rom. legitur hic et infra at emendandam arbitror ex ei orat. ὁ &v χρώμασι. Favent οἱ qua mox ii o consimilia sequuntur, τῆς £v xpiopact γραφῆς. NOTE. (6) Ad montem. Sic praepositionem Grzcam εἰς cxprimo, juxta ac illam accipiebat Leentius Vulg. Interpres posuit : ín monte sancto ejus. — 7 1273 DE IMAGINIBUS ORATIO I. 1274 ὁ θεὸς, εὔδηλον, ὅτι δύναται καὶ OU εἰχόνων, καὶ λί- A statim revixit *? Quod si Deus per ossa res miran- 60v, χαὶ ἑτέρων πολλῶν, χαθὼς xai ἐπὶ Ἐλισσαιὲ ἐγένετο, ὃς ἔδωχε τὴν ἰἱδίαν ῥάδδον τῷ ἑαυτοῦ παιδὶ, xa εἶπε, 6v αὐτῆς πορενυθέντα ἀναστῆσαι τὸν παΐδα τῆς Σουναμἰτιδος. Καὶ Μωῦσῆς,᾿ ῥάδδῳ Φαραὼ ἐχό- λασε, χαὶ θάλασσαν ἔσχισε, xa ὕδωρ ἐγλύχανε, xaX πέτραν ἕβῤῥηξε, xal ὕδωρ ἑἐξήγαχε. Καὶ Σολομών "φησιν Ηὺ.Ιόγηται ξύ.ον, δι οὗ γίνεται σωτηρία. Ἐλισσαιὲ ξύλον ἓν Ἰορδάνῃ ἀποῤῥίφας, σίδηρον &viyaye* xai ξύλον ζωῆς, xal φυτὸν Xa6ix (7), ἤγουν συγχωρήσεως. Καὶ Μωῦςῆς ξύλῳ ὄφιν ὕφωσε, xai Aaby ἐζωοποίησε * ξύλῳ βλαστήσαντι ἓν τῇ σχηνῇ τὴν ἱερατείαν ἐχύρωσεν. Αλλ’ ἴσως ἑρεῖς uot, ὁ "Iou- δαῖος, ὅτι τὰ Ev τῇ σχηνῇ τοῦ μαρτυρίου ἅπαντα, 6 Geb, γενέσθαι προσέταξε τῷ Μωῦσῇ * χἀγώ σοι λέγω, ὅτι πολλὰ xal ποιχίλα πράγµατα ὁ Σολομὼν ty τῷ ναῷ, γλυπτά καὶ χωνευτὰ πεποίηχεν, ἅπερ οὐδὲ ὁ θεὸς αὐτῷ ποιῆσαι προσέταξεν, οὔτε d σχηνὴ τοῦ μαρτυρίου ταῦτα ἐχέκτητο, οὔτε ὁ vab;, ὃν 6 θεὸς τῷ Ἰεξεχι]λ ὑπέδειξε, xal οὗ χατεγνώσθη ἓν τούτῳ ὁ Σολομών * εἰς δόξαν γὰρ θεοῦ τὰς τοιαύτας μορφὰς κατεσχεύασεν, ὥσπερ 0h χαὶ ἡμεῖς. Ἐϊχες χαὶ σὺ πολλὰς χαὶ διαφόρους πρὸς ἀνάμνησιν θεοῦ εἰχόνας xoi σήµαντρα, πρὶν ἢ τούτων διὰ τὴν atv άγνωμο- σύνην ἑστερήθης, τουτέστι τὴν Μωσαϊκὴν ῥάδδον, τὰς θεοτύπους πλάχας, τὴν πυρένδροσον βάτον (8), τὴν ξηρένυδρον πέτραν, τὴν μαννοφόρον χιβωτὸν, τὸ das exsequitur, hoc ipse dubio procul, tum per imagines, tum per multa alia prestare poterit ; quemadmodum Eliszeo contigit *, qui baculum suum servo tradens, ire precepit ut ejus opera in vitam Sunamitidis fllium revocaret. Jam vero Moyses virga Pharaonem castigavit; mare item divisit, aque dulcedinem conciliavit, petram fregit, et aquas eduxit *. Quin etiam Salomon ait : Bene- dictum est lignum per quod fit salus Ἱ. Eliseus per lignum in Jordanem projectum, ferrum extra- xit*. 396 ltem lignum vits commendatur * ; lignum Sabec, id est dimissionis. Moyses quoque ligno serpentem exaltavit, et vitam populo dedit!* : ligno in tabernaculo germinante sacerdotium Aa- P roni firmavit **. At forsan inquies, o Judze, omnia illa qui in tabernaculo testimonii erant a Deo Moysi fuisse mandata. Et ego tibi repono, Salomo- nem multa variaque sculptilia et conflatilia in tem- plo fabricasse, quxe nec Deus ipsi facere preecepe- rat !*, nec in tabernaculo testimonii fuerant, nec in templo illo quod Ezechieli Deus ostendit 1): neque ob hanc rem condemnatus Salomon fuit ; quippe qui in Dei gloriam ejusmodi formas fabricas, set, velut et nos quoque facimus. Tu quoque multas b»bebas, variique generis imagines et signa, qua Dei memoriam perfricarent tibi, priusquam illis propter ingrati animi vitium spoliareris : nimirum . sli ots virgam Moysis, tabulas a Deo insculptas, ardentem "be. "7 λα roridumque pariter rubum , petram aridam aquis . A uus manantem, arcam in qua manna gestabatur, al-, .. ος tare ignis divini conceptaculum, laininam Dei no-*45.— ο t* mine inseulptam, Ephod in manifestationem nu- τὰ, προσπίπτων τῷ Θεῷ προσεχύνεις, ὁρᾷᾶς ὅτι διὰ — minis, obumbratum item a Deo tabernaculum. τῶν εἰκόνων προσάγεται τῷ θεῷ ἡ προσχύνησις. » Quin etiam universa hzc die nocluque adumbra- bas dicens: Gloria tibi sit, qui solus omnipotens es Deus, qui per hec omnia res admirabiles feceris. in ]srael '* : si. vero per omnia hzc, que lege precipiente quondam servabas, procidens Deum ado- rabas, vides.Deo per imagines adorationem exhiberi. » g3 Πιο πυρένθεον θυσιαστήριον, τὸ θεώνυμον πέταλον, τὸ θεόδηλον Ἐφοὺδ,. thv θεόσχιον σχηνήν' εἰ δὲ xoi σὺ ἅπαντα ταῦτα νυχτὸς xal ἡμέρας χατεσχιάζου, ὁ λέγων Δόξα σοι à. µόγος παντοκράτωρ θεὺς, ὁ διὰ πάντων τούτων ἐν Ἱσραὴᾶ θαυµατοποιήσας, εἰ δὲ διὰ πάντων τούτων τῶν νομιχῶν, ὧν εἶχες πο- Καὶ μετ) ὀ γα. « El γὰρ Ó ἀγαπῶν εἰλιχρινῶς φίλον 1| βασιλέα, xai μάλιστα τὸν εὑεργέτην, κἂν υἱὸν αὐτοῦ θεάσηται, κἂν ῥάδδον, κἂν θρόνον, x&v στέφανον, κἂν olxov, x&v δοῦλον, χρατεῖ, χαὶ ἁσπά» ζεται, xai τιμᾷ τὸν εὐεργέτην βασιλέα, πολλῷ μᾶλ- λον τὸν Θεόν. Εἴθε γὰρ, πάλιν λέγω, ἐποίησας καὶ σὺ εἰχόνας Μωσαϊχὰς, καὶ προφητικἁς, xat xa0' ἡμέραν προσεχύνεις τῷ Δεσπότῃ αὐτῶν θεῷ. Ὅταν τοίνυν ἴδης Χριστιανῶν παΐῖδας προσκυνοῦντας τῷ σταυρῷ, γνῶθι, ὅτι τῷ σταυρωθέντι Χριστῷ προσχύνησιν * JV Reg. iv, 29. * Exod. vui, 17. " Num. xvii 8. | IL Paral. ii, 1 seqq. * Sap. xiv, 7. ! Ezech. χε, 47. Et post pauca. « Si quis enim affectu sincero amicum vel ipsummet imperatorem diligit , atque illum in primis, qui de se bene meritus est, hiec plane, sive filium ejus, sive sceptrum vel virgam, sive coronam, sive domum , sive servum conspe- D xerit, amplexatur et osculatur; hacque ratione beneficum erga se veneratur imperatorem. Quanto igitur potiori jure Deum ipsum colueris? Utinam et tu quoque (hoc enim repetam) Mosaicos prophe- licasque fecisses imagines, singulisque diebus * [V Reg. vi, 4-7. * Gen. 2, 9. | Num. xxt, 9. 5 Ἡ Paral. vi, à; Psal. Lxxi, 18. NOTE. (7) Lignum Sabec desumpsit Leontius ex cap. xxii. Gen., v, 25, ubi legimus, inter vepres, in llebrzo habetur Πωα iw opacitate, arboris scili- ' cet aut spinarum. Septuaginta vero nomen ipsum |. Mebrzum posuerunt, ἐν φυτῷ Σαδέχ, in planta Sa- bech, quam singulare quoddaüi arboris genus esse arbitrati sunt γε. Ac quia gau Shabac Syria- cum idem est ac dimisit, dereliquit ; arbiwati sunt demissionem, emissionemce significare cum ta- men literis aliis scribatur, scilicet per D, et Ὅ in iine. e (8) Πυρένδροσον βάτον, quod rubum ardentem significat, nec tamen comburentem, quasi rore quodam perfusum. 1215 S. JOANNIS DAMASCENI 12:6 Deum ipsorun Dominum adorasses. Cum itaque À προσάγουσι, xai o). τῷ ξύλῳ. Ἐπεὶ εἰ τὴν quot τοῦ Christianos videris crucem adorantes, id pro certo teneas, adorationem istam Christo ab eis offerri crucifixo, non ligno. Nam si ligni materiam cole- rent, lucos prorsus et arbores adorare deberent, ut tu ipse quondam, Israel, ea adorabas ; dum arbo- rem οἱ Japidem hisce verbis compellares : Deus meus es (u, el tu me genuisti 15. Nos vero nec cru- cem, nec sanctorum imagines ejusmodi verbis allo- quimur. Non enim dii nostri sunt, sed aperta po- tius volumina, qua in ecclesiis explicantur et adorantur, ut. earum aspectu memores Dei simus, ipsumque veneremur. Qui enim martyrem honore persequitur, honorem quoque Deo exhibet, cui mar- tyr testimonium reddidit. Qui Christi apostolum ξύλου ἔσεέον, πάντως ἂν xal τὰ ἄλση, καὶ τὰ δένδρα προσχυνεῖν εἶχον, ὥσπερ σὺ ὁ Ἰσραἢλ προσεχύνησας τούτοις ποτὲ, λέγων τῷ δένδρῳ xat τῷ λίθῳ, ὅτι Ze µου εἶ θεὸς, καὶ σύ µε ἐγένγησας. Ἡμεῖς δὲ, οὐχ οὕτως λέγομεν τῷ σταυρῷ, οὐδὲ ταῖς μορφαῖς τῶν ἁγίων. Οὐ γὰρ θεοὶ ἡμῶν claw, ἁλλά βίθλοι ἀνεφγμέ ναι πρὸς ἀνάμνησιν Go) καὶ τιμὴν αὐτοῦ, bv ταῖς ἐκχλησίαις προφανῶς χείµεναι καὶ προσχυνούµεναι. 'Ü γὰρ τιμῶν τὸν μάρτυρα, θεὸν τιμᾷ, ᾧ ὁ αάρτυς ἐμαρτύρησεν ΄ ὁ προσχυνῶν τὸν ἁἀπόστολον τοῦ Χρ:- στοῦ, τὸν ἁπηστείλαντα αὐτὸν προσχυνεῖ. Καὶ ὁ προσπίπτων τῇ Μητρὶ τοῦ Χριστοῦ, πρόδηλον ὅτι τῷ Ylp αὑτῆς thv τιμὴν προσφέρει. Οὐδεὶς yàp θεὺς, εἰ μὴ elc, ὁ ἓν Τριάδι γνωριζόµενός τε χαὶ λα- adorat, Christum insimul, a quo ille missus est, D τρευόµενος. » adorat: et qui coram Christi matre venerabundus procidit, nemini dubium est, quin et id bonoris offerat Filio. Nullus quippe Deus est preter unum, qui in Trinitate cognoscitur et colitur. » Comment, Annon beati Epiphanii dictorum 337 fidelis interpres fuerit Leontius, qui sua quoque doctrina Cyprum insulam exornavit? An illos po- tius auscultabimus, qui cordis sui sensa loquuntur? Sed audias velim, quid etiam Severianus Gabalo- rum episcopus docuerit. Severiani Gabalorum, ez sermone in dedicationem . crucis. « Quonam pacto imago maledicti progenitori- bus nostris vitam conciliavit? » Et paucis inter- jectis : Quomodo igitur imago maledicti populo.la- boranti saluti fuit? Nonne verisimilius dixisset : Si quis vestrum morsus fuerit, colum suspiciat, aut tabernaculum Dei, et salutem adipiscetnr. Verum his ille posthabitis, erucis tantum statuit imagi- C nem. Cur porro hzc egerit Moyses, qui paulo ante dixerat : Nen facias tibi sculptile, neque con flatile, neque similitudinem earum rerum, qua sunt in calo eursum, aut in terra deorsum, aut in aquis, locisve eubterraneis !*? Sed quid ad ingratum populum hrec loquor ? Edissere, quzso, fidelissime Dei mini- ster ; quod aliis vetas, cur ipse facias? Quod evec- tis, illud statuis? qui przcipis, Non facies tibi eculptile; qui conflatilem vitulum comminuisti, serpentem ex ere tu ipse conf(icis ? Quin illum non clain, sed palam omnibus conspiciendum prabes ? At illa, inquit, mandavi, quo materiam impietatis exscinderem , et ab omni defectione et idololatria populum avocarem. Nuuc autem ad aliorum utili- tatem serpentem conflo, ad przssignandam videlicet D veritatem. Et quemadmodum tabernaculum com- pegi, οἱ ea quie in ipso sunt ; Cherubim quoque invisibilium rerum similitudinem referentia , ut sancta adumbrarent, expandi, in signum figuram- *5 Jerem. n, 31. '* Exod. xx, 4. Σχό.Λιον. θὗτος πιστὺς ἑξηγητὴς τῶν τοῦ µαχαρίου Ἐπιφανίου λόγων, ὁ τοῖς ἑαυτοῦ λόγοις τὴν Κυπρίων χαταχοσµήσας νῆσον, ἡ οἱ ἀπὸ χαρδίας λαλοῦντες; *Axout δὲ xal Σευπριανοῦ τῶν Γαβάλων. ἐπισχόπου, οἷά φησιν. Σεὐηριαγοῦ ἐπισχόπου l'a6d ov, ἁπὸ «1όγου, τοῦ εἰς τὰ ἐγκαίγια τοῦ Σωτήρος m, « Πῶς ἡ εἰχὼν τοῦ ἐπιχαταράτου, ζωὴν Ίνεγχε τοῖς ἡμετέροις προγόνοις; » Καὶ μετ óAíiya- « los οὖν fj εἰχὼν τοῦ ἐπικαταράτου Ἠνεγχε λαῷ Ev συµ- φορᾷ χειμαζομένῳ σωτηρίαν; Αρα οὐκ ἂν ἀξιοπι- στότερον εἰπεῖν ' Ἐάν τις ὑμῶν δηχθῇ, βλέψει cl; τὸν οὐρανὸν, ἄνω πρὸς τὸν θεὺν, xal σωθῄαεταν, 1| εἰς τὴν σχηνὴν τοῦ Θεοῦ; ᾽Αλλὰ ταῦτα παριδὼν, µόνον τοῦ σταυροῦ τὴν εἰχόνα ἔπηξεν. Διατί οὖν ταῦτα ἐποίει Μωῦσῆς, ὁ εἰπὼν τῷ λαῷ, Ob ποιη- σεις ἑαυτῷ γώυπτὸν, οὐδὲ χωνευτὲν, οὐδὲ xar ὁμοίωμα, ὅσα ἐν τῷ οὗραγῷ ἅἄγω, xal ὅσα &x τῇ ΥΠ κάτω, xal ὅσα ἐν τοῖς ὕδασιν, ὑποκάτω τῆς γης; Αλλὰ τί ταῦτα πρὸς ἀγνώμονα «φθέγγομαι;: Εἰπὲ, ὦ πιστότατε θεοῦ θεράπον, ὃ ἀπαγορεύεις, ποιεῖς; ὃ ἀνατρέπεις, χατασχευάζεις; Ὁ λέγων, Ob ποιήσεις TAvxzÓv, τὸν χωνευθέντα βοῦν χατελά- σας, σὺ ὄφιν χαλκουργεῖς; Καὶ τοῦτο οὗ λάθρΣ, ἀλλὰ ἀναφανδὸν καὶ πᾶσι γνωστόν; Αλλ’ ἐχεῖνα, φησὶν, ἑνομοθέτησα, ἵνα ἑχχόφω τὰς Όλας τῆς ἀσεθείας, xai τὸν λαὸν ἁπαγάγω πάσης τῆς ἁποστασίας xz: εἰδωλολατρείας * νυνὶ δὲ, χωνεύω τὸν ὄφιν χρησίµως £l; προτύπωσιν τῆς ἁληθείας. Καὶ χαθάπερ σχηνὴν ἔπηξα, καὶ τὰ Ev αὐτῇ πάντα, xaX Χερουθὶμ, ὁμοίω- pa τῶν ἀοράτων , διεπέτασα εἰς τὰ ἅγια, ὡς voz καὶ σχιὰν τῶν µελλόντων, οὕτω καὶ ὄφιν ἑστέλωσα εἰς σωτηρίαν τῷ Aag, ἵνα διὰ τῆς πείρας τούτω) . VARIA LECTIONES. ( m 9 4 9 - Ly . .ς 9 * ο ^ . n . εις τὰ ἐγχαῖνια τοῦ Σωτηρος, quod alii in. dedicationem. Ecclesid? Salvatoris, interpretati sunt. At p 90:709;, Dillius cx orat. 2 οἱ 9 σταυροῦ, crucis. Malim anniversarium potius, quam dedica tionem. ?X E ’ . —— -—c - HS - —— o —RMM———ÓÓÓMÓ—MÓMM κ ες " eMe PE Tt.( t 1 ex 6 IT . 1211 . DE IMAGINIBUS ORATIO I. 1218 προγυμνασθῶσι τοῦ σηµείου τοῦ σταυροῦ τὴν εἰχόνα, A que futurorum : sic et serpentem ad populi salutem xal τὸν ἓν αὐτῷ Σωτῆρα xaX Λυτρωτήν. Καὶ ὅτι ἀφευ- δέστατος ὁ λόγος, ἀγαπητὲ, ἄχουε τοῦ Κυρίου τοῦτον βεθαιοῦντος, xat λέγηντος * Καθὼς Μωῦσῆς ὕψωσε τὸν ὅφυ ἐν τῇ ἐρήμῳ, οὕτω δεῖ ὑψωθῆναι τόν’ ΥΙὸν' τοῦ ἀνθρώπου, ἵνα πᾶς ὁ πιστεύων ἐν αὖ- τῷ μὶ ἀπό.Ίηται, ἆ 1.1 ἔχῃ ζωὴν αἰώγιον. » lo, ita exaltari oportet. Filium hominis : eternam ὃν ) Σχό.ιον. Σόνες, ὡς διὰ «b ἁπαγαγεῖν ἔφη τὸν λαὸν της εἰδωλολατρείας, εὐόλισθον xaX ἔτοιμον ὄντα πρὸς τοῦτο, μὴ ποιεῖν πᾶν ὁμοίωμα ἑνομοθέτησε * καὶ οτι εἰχὼν ἣν τοῦ πάθους τοῦ Κυρίου ὁ ὑφωθεὶς ὄρις. "Qs: δὲ, οὐ χαινὸν ἐφεύρεμα τὸ τῶν εἰχόνων, ἀλλὰ ἀρχαῖον, xai τοῖς ἁγίοις xai ἐχχρίτοις Πατράσ.ν ἐγνωσμένον τε χαὶ εἰθισμένον, &xoue* Γέγραπται Ey Τῷ iw Βασιλείου τοῦ µάκχαρος, τῷ δι Ἑλλαδίου τοῦ αὐτοῦ μαθητοῦ, καὶ διαδόχου τῆς αὐτοῦ ἱεραρχίας, ὡς παρειστήχει 2 ὁ ὅσιος τῇ τῆς Δεσποίνης εἰχόνι, ἐν f] καὶ ὁ χαρακτὴρ ἐγέγραπτο Mepxouplou τοῦ &ot- δίµου µάρτυρος. Παρειστήχει δὲ ἐξαιτῶν Ἰουλιανοῦ τοῦ ἀθεωτάτου xal ἁποστάτου τυράννου ἀναίρεσιν ’ ἐξ ἧς εἰχόνος ἐμνήθη ταύτην τὴν ἀποχάλυψιν. Ἑώρα γὰρ. πρὸς μὲν βραχὺ ἀφανη τὸν µάρτυρα, μετ οὗ πολὺ δὲ, τὸ δόρυ ἡμαγμένον κατέἐχοντα. Ἐκ τοῦ βἰου τοῦ Ἱωάγγου τοῦ Χρυσοστόμου, οὕτως αὐτο-εξεὶ γέἐγραπται. «Ἠγάπα δὲ ὁ µαχάριος (9) Ἰωάννης τὰς Ἐπιστο- )Xg τοῦ σοφωτάτου Παύλου ἄγαν. » Καὶ μετ ὀνίγα « "Hy δὲ xal τὸ ἑχτύπωμα τοῦ αὐτοῦ Αποστόλου ἔχων ἐν elxóvi, ἔνθα ἀνεπαύετο διὰ τὴν τοῦ σώματος ἀσθένειαν, βραχύ τι. "Hy γὰρ πολυάγρυπνος τὴν φὐσιν. Καὶ ἠνίχα διἠρχετο τὰς Ἐπιστολὰς αὑτοῦ, ἐνττένιζεν acf, καὶ ὡς ἐπὶ ξῶντος αὐτοῦ οὕτω προσεῖχεν αὑτῷ, µαχαρίζων αὐτὸν, xal ὅλον αὐτοῦ τὸν λογισμὸν πρὸς αὐτὸν εἶχε φανταζόμενος, xax δ.ὰ tnc θεωρίας αὐτῷ ὁμιλῶν. 2 Καὶ μεθ) ἕτερα. « Ὡς ἐἑπαύσατο ὁ Πρόχλος λαλῶν, ἀτενίσας τῇ εἰκόνι τοῦ Ἀποστόλου, xol θεασάµενος τὸν χαραχτῆρα ὅμοιον τοῦ ὀφθέντος αὐτῷ, βαλὼν gezávotav((10) cà Ἰωάννῃ, εἶπε δακτυλοδεικτῶν τὴν εἰχόνα : ὠρησόν µοι, ut omnis qui credit in eum, erexi, ut ejusmodi signorum experientia aptiores fierent ad crucis imaginem, crucifizumque Salva- torem et Redemptorem excipiendum. Quod autem ut verissimum esse percipias, dilectissime, Cliri- slum id asserentem, atque in bxc verba loquentem audi : Et sicut Moyses exaltavit serpentem in deser- non pereat, sed habeat vitam Comment. Advertis quid dixerit, ne fieret ulla si- militudo idcirco preceptum fuisse, uti populus ab idolorum cultu, in quem propensissimus erat, avo- carelur, exaltatumque serpentem, Dominica pas- sionis imaginem exstitisse? Quod autem nova non sit imaginum inventio, sed antiqua, eL sanctis eximiisque Patribus nota et usitata, auscultes velim. Scriptum est in Vita beati Basilii ab Helladio ejus discipulo, atque in sede episcopali successore scripta : virum sanctum quondam astitisse coram Domin: nostra imagine, in qua etiam Mercurii martyris laudatissimi figura depicta erat. Astabat porro supplicans, ut Julianus apostata impius e medio tolleretur. Atque ex ea imagine, quid eventurum esset, didicit. Vidit quippe martyrem exiguum ad tempus ab oculis suis evanescentem, ac nec mulio post cruentam liastam tenentem. 3928 Ez Vita sancti Joannis Chrysostomi, ubi hec ad verbum scripta sunt, « Beatus Joannes Epistolas sapientissimi Pauli summo studio legebat. » Et aliquanto post : « Ila- bebat porro ejusdem apostoli Pauli in imagine descriptam effigiem eo in loco, ubi propter corporis imbecillitatem tantisper quiescebat. Nam aupra quam natura palitur vigilias producebat. In hanc ille imaginem, cum Epistolas Pauli legeret, oculos intendens, ita defigebat, ut beatum eum pr:xdicans, sibique representans, cogitationem omnem ad ipsum dirigeret, ac per contemplationem cum ipso conversaretur. » Nonnullis interjectis : « Cum au- tem Proclus loquendi finem fecisset, oculis in Pauli imaginem defixis, similemque, illius quem vide- rat, figuràm conspicatus, exhibita Joanni saluta- Πάτερ, à εἶδον λαλοὔντά σοι, ὅμοιός ἐστι τούτῳ’ ὡς D tione, imaginem digito monstrans, ait : Ignosce 6; ὑπολαμθάνω, xat αὑτός ἐστιν. » 'Ey τῷ τῆς ὁσίας Εὐπραξίας Bip, τὸν Δεσποτιχὸν δ:2είχθαι αὑτῃ χαρακτήρα ἀναγέγραπται, ὑπὸ τῆς προεστηχυίας τῆς ποίµνης. " Joan. 10, 14. mihi, Pater; ille quem tecum loquentem vidi, huic prorsus similis est, atque, ut reor, ille ipse est. » In Vita sanct:e Eupraxiz scriptum est, illam qua gregi przerat, Domini nostri imaginem ipsi osten» disse. VARLE LECTIONES. 9 ὡς παρειστίχει., Simile visum legitur in Vita ejusdem Dasilii, quz Amphilochii nomen przfert : ubi tamen nulla imaginis facta mentio. Dc hac histori à videsis Bollandi continuatores ad 14 Jun. p. 847. NOTE. (£) Ἡγάπα δὲ ὁ yazdpicc.. Wee narrant. Geor- gius Alexandr. et Anonymus nescio quis vitz? Chry- sostomi auctor, t. Vil edit, Savill. (10) Bao» μετάνοια», Weddidit Tilmanus : Penitentia. ductus. Zinus : desiderium | injiciens: Neuter locutionem Graecis familiarem agnovit, qua nihil aliud siguificatur, quam reverentiam exhibere, inclinato corpore salutare, 1279 S. JOANNIS DAMASCENI In Vita sancte Marix /Egyptiacae legitur, eam ad A imaginein Dominz nostre supplicasse, et efflagi- tasse, ut pro ipsa sponderet, atque hoc pacto ut templum ingrederetur, obtinuisse. Ex Prato (cap. 45).S. P. N. Sophronii Hieroso- lymorum archiepiscopi !*. « Narrabat Theodorus JEliotes, in monte Oliva- rum quemdam inclusum mansisse, in spirituali Auilitia exercitatum senem, quem libibinis demon impetebat. Is cum die quadam veliementius illum urgeret, conqueritur senex, atque hunc in modum dzemonem alloquitur : Quousque tandem me ve- xare non desines? Discede jam a me : ad hanc ;etatem consenuisti mecum. Cui dzmon sese con- spicuum przbens : Jura, inquit, mihi te nenini id revelaturum, quod tibi dicturus sum. Juravit se- nex, per eum qui in altissimis habitat : Nemini prorsus aperiam, inquit, quod mihi dixeris. Statim d:emon : Ne ultra imaginem hanc adores, nec te jam in posterum impugnabo. lmago autem illa Dominz nostre sanct:e Marie Dei Genitricis, Do- minum nostrum Jesum Christum gestantis effigiem referebat. Inclusus porro dzmoni infit : Sine, dispiciam quid facto opus sit. Postridie igitur ab- batem Theodorum JEliotem, qui in laura Pbaron tunc temporis habitabat, accersit : cumque ille adesset, ei rem omnem aperuit. Át ille seni incluso ait : Plane tu, abba, delusus es, qui te dzxmoni obstrinxeris juramento. Quod tamen rem aperueris t Mund. Veto Wai. νὰ aM. aA 1280 Ἑν τῷ τῆς ὁσίας Μαρίας βίῳ τῆς Αἰγυττίας γέ- γραπται, τῇ εἰχόνι τῆς Δεσποίνης ath» εὔξασθαι, . καὶ ταύτην πρὸς ἐγγύην ἐξαιτήσασθαι, xaX οὕτω τυ- | χεῖν τῆς εἰς τὸν ναὺν εἰσόδου. ^ IK AU 7] - dn ^d Ἑκ τοῦ Aeiporaplov: (11) τοῦ ἁγίου Παερὸς ἡμῶν Σωφρογ/ου ἀρχιεπισχόπου Ἱεροσολύμων. — € Ἔλεγχεν ὁ ἀθθᾶς Θεόδωρος ὁ Αἰλιώτης, ὅτι ὃν τις ἔγχλειστος Ey. τῷ bpsc τῶν' Ἐλαιῶν, ἁγωγιστὴς πάνυ' ἐπολέμει δὲ αὐτῷ ὁ δαίµων τῆς πορνείας. Ev pid οὖν, ὡς ἐπέχειτο αὐτῷ σφοδρῶς, Ἄρξατο ὁ γέρων ἀποδύρεσθαι, xaX λέγει τῷ δαίµονι * Ἔως πότε οὐχ ἑνδίδως uot; ἁπόστα λοιπὸν ἁπ᾿ ἐμοῦ. Συνεγἡρασάς pot. Φαίνεται αὐτῷ ὁ δαίµων ὀφθαλμοφανῶς, λέγων "Ομοσόν pot ὅτι οὐδενὶ λέγεις ὃ µέλλω λέγειν σοι, xal οὐχέτι σοι πολεμῶ. Καὶ ὤμοσεν αὗτῳ ὁ Ὑέρων, ὅτι μὰ τὸν ἑνοιχοῦντα ἐν τοῖς ὑψίστοις. Οὖκχ εἴπω τιν, ὅπερ λέγεις pot. Τότε λέγει αὐτῷ ὁ δαίµων᾽ MÀ προσχυνήσης ταύτῃ τῇ εἰχόνι, καὶ οὐχέτι σοι πολεμω. Εἶχε δὲ fj εἰχὼν ἐχτύπωμα τῆς Δεσποίνης ἡμῶν της ἁγίας Μαρίας τῆς θεοτόχου, βασταζούσης τὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστόν. Λέγει ὁ ἔγχλειστος τῷ δα(- povt* Ἂφες, σχέφοµαι. Tfj οὖν ἐπαύριον δηλοῖ τῷ ἀθθᾷ θεοδώρῳ τῷ Λἰλιώτῃ, οἰκοῦντι τότε Ev τῇ λαύρη-- Φαρὼν, xal $302, χαὶ διηγεῖται αὐτοῦ ἅπαντα. Ὁ ὃ γέρων λέγει τῷ ἐγχλείστῳ ὄντως ἀθθᾶ᾽ Ἐνεπαίχθτς, ὅτι ὤμοσας τῷ δαίμονι' πλὴν χαλῶς ἑποίησας ἕξει- πὠν συμφέρει δέ σοι, ut ἑᾶσαι slc τὴν πόλιν ταύ- την πόρνην εἰς ὃ μὴ εἰσέρχῃ, f] ἵνα ἀρνῄσῃ τὸ xpes- χυνεῖν τῷ Κυρίῳ χαὶ θεῷ ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστῷ µετὰ mihi, consulto egisti. Verum satius foret tibi, si c «zc ἰδίας αὐτοῦ Μητρός. Στηρίξας οὖν αὐτὸν, καὶ nullum in urbe prostibulum omitteres, ad quod non ingredereris, quam ut Dominum Deum nostrum, matremqueejus 3999 adoraturum teneges. His illum pluribusque aliis sermonibus confirmans, ad pro- pria rediit. Tum daemon rursus incluso sese con- spiciendum przbet : Ecquid est, inquit, scelestis- sime senex ? Noune jurasti mihi te id revelaturum nemini? Cur ergo omnia narrasti illi qui ad te ve- ἑνδυναμώσας πλείοσι λόχοις, ἀπΏλθεν elc τὸν ἴδιον αὐτοῦ τόπον. Φαίνεται οὖν πάλιν ὁ δαίµων τῷ ἑγωλεί- στῳ, xa λέγει αὑτῷ' Τί ἔνι, καχόγηρε; οὐχ ὤμοσάς pot, ὅτι οὐδενὶ λέγεις; xal πῶς πάντα ἑξεῖπες τῷ ἑλθόντι πρὸς o£. Λέγω σοι, χαχόγτρε, ὡς ἐπίορχος ἔχεις χριθῆναι ἐν τῇ ἡμέρᾳ τῆς κρίσεως. ᾽Απεχρίδη αὑτῷ ὁ ἔγχλειστος, λέγων Ἕ τι μὲν ὤμοσα, ὤμο- ca* xal ó τι ἐπιώρχησα, οἶδα ’ cou δὲ οὐχ ἀχούω. » nit? Jain tibi, pessime imonache, denuntio quidem te uti perjurum in die judicii damnatum iri. At inclusus : Me, inquit, jurasse fateor, et contra quam juravi fecisse non ignoro :tibi tamen noa auscultavero. » Comment, Ilinc. vides imagini exhibitam ado- rationem, ad id cujus est imago, referri, et quale quantumque sit malum ab illius adoratione cessa- re. Cernis qua ratione eo potius quam libidinis cri- mine obstrictum liominem voluerit. Cum itaque multi antehac sacerdotes, regesque '* Vid, act. &et 5 septime synodi. Σχό.ιον. 'Opde, ὅτι τὴν τῆς εἰκόνος προσχύνησιν τοῦ εἰκονιζομένου εἶπε ; xal πόσον xaxbv τὸ ταύτῃ D μὴ προσχυνεῖν ; καὶ πῶς αὑτὸ τῆς πορνείας π ροετί- μησεν ὁ δαίµων; Πολλῶν τοίνυν ἀνέχαθεν ἱερέων τε xal βασιλίων NOTAE. (11) 'Ex τοῦ Αδθιμωναρίου. Pratum spirituale scripsit Joannes Moschus, illudque nuncupavit So- puronio Sophistze discipulo suo, itinerumque, ímo ct operis socio, qui posthac Ilierosolymorum anti- stes fuit. Nec eom solum ob causam a multis So- phronio ipsi attributum est; sed insuper, quia So- hronius hoc opus publicum fecit, ut in prologo raco qui toli operi prafixus est, significatur. In editione Aloysii Lippomani, Joannes dicitur cogno- mento Eviratus ; insulse prorsus, illudque mendum * corrigi debet ex titulo quem edidit Cotellerins, t. Il Monum. Eccles. Grec. p. 541 : Tou µαχαρίου Ἰωάννου τοῦ Βὐχρατᾶ βίθλος, d ἐπιγεγραμμέὴ Λειμὼν, διὰ τὸ πολυανθῃ βίων διήγησιν τῆς οὐρανν- πόρου ῥοδονιᾶς φέρειν * Beati Joannis Eucraie liber, qui inscribitur Pratum, quod floridam ferat vitersm marrationem calestis roseti. Ex hac inscriptio Graca Latinam sic emendari debere censeo : Jes nis cognomento Eucrate, aut saltem. Emerati. --... ς γμχελενα 41) C3 UC, UR. nette p 357[7) 1901 ΡΕ IMAGINIBUS ORATIO I. 12:9 xai λόγῳ xa βίῳ διαπρεφάντων , xat συνόδων πλεί- στων γεγενηµένων ἁγίων καὶ θεοπνεύστων Πατέρων, τί μηδεὶς ταῦτα ὁδρᾷν ἐπεχείρησεν; οὐχ ἀνεξόμεθα νέαν πίστιν διδάσχεσθαι. « Ἐκ γὰρ Σιὼν ἐξελεύσε- ται ὁ νόμος, » προφητικῶς ἔφη τὸ Πνεῦμα τὸ ἆγιον, « xav λόγος Κυρίου ἐξ Ἱερουσαλήμ. » Οὐκ ἀνεξόμεθα ἄλλοτε ἄλλα φρονεῖν, xal χαιροῖς µεταθάλλεσθαι, xat τὴν πίστιν τοῖς ἔξωθεν γέλωτα καὶ παΐγνιον γίνε- σθαι. Οὐκ ἀνεξόμεθα βασιλιχῷ ὑποχύπτειν θεστί- σµατι τὴν Ex. Πατέρων πειρωμένῳ ἀνατρέπειν συν- έθειαν. Οὐ γὰρ εὐτεθῶν βασιλέων ἀνατρέπειν ἔχκχλη- σ,αστικοὺς θεσμούς. O0 πατρικὰ ταῦτα ' λῃστρικὰ γἀρ τὰ Bla xaX οὐ πειθοῖ γινόμενα ᾿ xal µάρτυς 1 ἐν ο το -— νυτο. Συνόδων ταῦτα, οὐ βασιλέων, ὡς ὁ Κύριος Egn- σεν’ « Ὅπου συναχθῶσι δύο f| τρεῖς ἐπὶ τῷ ὀνόματί µου, ἐχεῖ εἰμι ἐν µέσῳ αὐτῶν. » Οὐ βασιλεὺσι τοῦ δεσμεύειν xal λύειν τὴν ἐξουσίαν δέδωκεν ὁ Χριστὸς, ἁλλ᾽ ἀποστόλοις, xaX τοῖς τούτων διαδόχοις, xai ποι- fct, xal διδασχάλοις. « KÀv ἄγγελος, φησὶ Παῦλος ὁ ἁπόττολας, εὐαγγελίσηται ὑμᾶς map! ὃ παρελάθε- τε * ? xai τὸ ἑξῆς σιωπησόµεθα, φειδοῖ, τὴν ἔπιστρο- φἣν ἐχδεχόμενοι, "Av δὲ ἴδωμεν τὴν διαστροφὴν ἀνεπίστροφον, ὅπερ μὴ δῷ ὁ Κύριος, τότε ἐπάξομεν καὶ τὸ λειπόμενον * ἀλλὰ ἀπηύχθω touto. Χριστιανοῖς δεδωρηµένων, σοφίᾳ τε χαὶ θεοσεθεἰᾳ, A fucrint a Deo Christianis concessi, qui saplents, - religionis, doctrinz, sanctitatis laude claruerunt ; plura item concilia a sanctis divinoque Spiritu affla- tis Patribus celebrata sint, quidnam causz est, ut eorum nemo tale quid agere ausus sit? Novam doceri fidem neutiquam patiemur. « Ex Sion enim exibit lex, et verbum Domini de Jerusalem '*, » quemadmodum per prophetam ait Spiritus san- ctus. Non committemus ut aliud alias sentiendo, pro temporum ratione mutemur, neque ut fides nostra apud illos qui ab ea alieni sunt, ludibrio fiat ac derisioni. Imperatoris edicto obtemperari non per- mittemus, Patrum consuetudinem evertere conan- tis. Neque enim religiosorum fuerit imperatorum, ecclesiasticas convellere sanctiones. ἴ]αιο paternam pietatem non sapiunt. Nam quz per vim et non libera suasione patrantur, przdatoria sunt. Hoc testatur celebrata secundo Ephesi synodus, quie ad hanc usque diem Latrocinii nomen obtinet ; quippe cui imperatoris manus vim intulit, cum beatus martyr Flavianus interfectus fuit. His de rebus aliquid statuere, non ad imperatores spe- ctat, sed ad coneilia : quemadinodum Dominus ait : « Ubi duo vel tres congregati fueriut in no- mine meo, ibi sum in medio illorum 19. » Ligandi atque solvendi potestatem non regibus tradidit Christus, sed apostolis, eorumque successoribus, et pastoribus, atque doctoribus *'. « Licet vos, inquit Paulus apostolus, aut angelus evangelizet preter id quod accepistis ** : » quod sequitur modo tacebiimus **, parcentes illis, quorum conversionem speramus. Sin autem, quod avertat Deus, in Opinione petversa obstinatos viderimus, tum reliqua pronuntiabimus. Verum. hoc ne contingat optamus. Εἴ τις εἰσέλθοι εἰς οἶχον, &v ᾧ ζωγράφος ἓν τοί-6 — Quod si quis domum ingressus, cujus in parie- χοις ἱστορίαν Μωῦσέως καὶ Φα ραὦ ἔγραψε χρώµασιν, εἶτα ἐρωτήσει τυχὸν περὶ τῶν, ὡς ἐπὶ ξηρὰν, διοδευ- σάντων τὴν θάλασσαν, Τίνες οὗτοί εἶσιν; Τί ἐρεῖς ἑρωτώμενος; οὐχ, Υἱοὶ Ἰσραήλ; Ti; ὁ ῥάδδῳ maluv «ijv θάλασσαν; Οὐχὶ Μωῦσῆς ; Οὕτως eU τις τὸν Χρι- στὸν εἰχονίσει σταυρούμενὀν, καὶ ἐρωτηθῇ, Τές οὗτός ἐστιν; Χριστὸς ὁ θεὸς, ἑρεῖ, ὁ δι’ ἡμᾶς σαρχωθείς. Nax, Δέσποτα, προσχυνοῦμεν πάντα τὰ σὰ, xaX πόθῳ ἐχχαεῖ περιπτυσσόµεθα, τὴν θεότητα, τὴν δύναμιν, δ «hv ἀγαθότητα, τὸν περὶ ἡμᾶς ἔλεον, τὴν συγχατά- 6ασιν, τὴν σάρχωσιν ' καὶ ὥσπερ ἄφασθαι σιδήρου πεπυραχτωµένου δξδοίχαμεν, οὐ διὰ τὴν τοῦ σιδήρου φύσιν, ἀλλὰ διὰ τὸ ἠνωμένον αὐτῷ πῦρ', οὕτω τὴν σάρχα τὴν ohv προσχυνῶ, οὐ διὰ τὴν τῆς σαρχὸς - φύσιν, ἀλλὰ διὰ τὴν καθ) ὑπόστασιν ἠνωμένην αὐτῇ "" βεύτητα. Προσχυνοῦμέν σου τὰ πάθη. Τίς εἴδε θά- νατον προσκυνούµενον ; τίς πάθη σεπτά;, ἀλλ' ὄντως προσκυνοῦμεν τὸν τοῦ Θεοῦ µου σωματιχκὸν θάνατον, xai τὰ σωτήρια πάθη; προσχυνοῦμέν σου τὴν εἰχόνα" πάντα τὰ σοῦ προσχυνοῦμεν * τοὺς θεράποντας, τοὺς φίλους, καὶ πρὸ τούτων τὴν Μητέρα τὴν θεοτόχον. - — - c c tibus Moysis et Pharaonis ;historiam pictor de- scripserit, forte quzrat, quinam ii sint, qui per mare, ac si per aridam terram incederent, iter fecerunt. Quid ad hzc respondebis ? Nonne hi filii sunt Israel ? Ecquis ille qui virga percutit mare? Nonne audiet, Moyses? Consimili modo, si quis Christum affixum cruci pinxerit, queraturque ab eo quisnam ille est? Nonne respondebit : Christus Deus nostri gratia inearnatus? Etiam, Domine, oinnia quz tua sunt, adoramus, ardentique affectu Deitatem tuam, potentiam, bonitatem, miserlcor- diam erga nos, descensum, et incarpationem com- plectimur : et quemadmodum ferrum ignitum contingere veremur, non propter 830 ferri natu- ram, sed propter ignem, qui ferro junctus est, eadem ratione carnem tuam adoro, non ob carnis naturam, sed propter divinitatem, qua cum illa secundum hypostasim juncta est. Passionem tuam adoramus. Quis unquam mortem vidit adorari? Quis cruciatus dignos cultu censuit? Nos tamen corporalem Dei mei mortem, salutaremque pas- sionem vere adoramus. Adoramus imaginem, adoramus omnia quz tua sunt, ministros, amicos, ac pre ceteris divinam Matrem tuam. * [sa. w,3. ** Matth. xvii, 20. *' ibid. 18. ** Galat :, 8, 9. 35 Videlicet Anathema sit. 13:3 S. JOANNIS DAMASCENI 24 Obsecramus itaque Dei plebem, g gentem san- A Ανυσωποῦμεν δὲ καὶ τὸν τοῦ θεοῦ λαὺν, τὸ ἔθνος τὴ ἅγιον, τῶν ἐκχλησιαστιχῶν ἀντέχεσθα: παραδόσεω». elam, ut ecclesiasticis institutis pressius adhz- rescat. Priscarum enim abrogatio traditionum sen- sim introducta, tanquam si ab edificio paulatim subtrabantur lapides , structuram omnem cilo diruit. Faxit. Deus ut firmi, stabiles αἱ immoti maneamus, supra firmam petram fundati, quie Christus est : quem decet gloria, honor et ado- ralio cum Patre οἱ Spiritu s3acto, nunc, el Ρος jnfinita secula s:eculorum. Amen. D nnmmcaummd Ἡ yàp χατὰ σμικρὸν τῶν παραδεδοµένων ἀφι- ρῖσις, ὡς ἐξ οἰκοδομῆς λίθων, θᾶττον ἅπασαν sti οἰκοδομὴν χαταῤῥήγνυσιν. Εἴη δὲ ἡμᾶς palos, ἀχαμπεῖς, ἀκλονήτους διαµένειν, ἐπὶ πέτραν ὀχυρὰν ἑστηριγμένους, ficto ἐστὶν ὁ Χριστὸς, ᾧ πρέπει ^d, xal τιμή, καὶ προσχύνησις, σὺν τῷ Πατρὶ xai τω Πνεύματι, νῦν xal ἀεὶ, εἰς τοὺς ἀπεράντους αἰῶνας τῶν αἰώνων. Αμήν. e TOY ΑΓΙΟΥ ΙΩΛΝΝΟΥ TOY ΑΛΜΑΣΚΗΝΟΥ ΛΟΓΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΔΙΑΒΑΛΛΟΝΤΑΣ ΑΓΙΑΣ ΕΙΚΟΝΑΣ. S. JOANNIS DAMASCENI ORATIO ll ADVERSUS EOS QUI SACRAS IMAGINES ABJICIUNT. 4. Poscenti veniam ignoscite, domini mei, et a me inutili minimoque Dei famulo explicatioris ve- ritatis verba suscipite. Non enim gloriz captandze studio, vel, ut aliquid esse videar (Deus testis est), sed veritaHs accensus zelo , ad dicendutn accessi. in hoc enim salutis inez spem collocavi, et cum co obviam me Christo Domino iturum spero, arden- tique prorsus studio desidero; meam hanc zmu- lationem ipsi offerens in expiationem eorum quz inique egi. Nam qui a Domino quinque talenta acceperat, alia quinque qux lucratus fuerat, ob- tulit ** ; et.qui duo, totidem ; qui vero unum acce- perat, cum illud quod in terram foderat, sine emo- lumento protulisset, servus nialus audiens, in ex- teriores tenebras detrusus est. Atqui id quidem, ne mihi contingeret veritus, Domini jussis obse- quor, εἰ sermonis talentum quod mihi ab ipso cominissum est, apud vos prudentes mensarios depono, ut cum Dominus meus advenerit, multo illud animarum fenoreauctum , meque fidelem servum inveniat, et in optatissimum suavissimum- que gaudium suum introducat. Mihi itaque atten- tas aures prabete : expansis cordium mensis, ser- monein meum exclpite, verborumrue meorum vim aquo sinceroque animo pensate. Quin ut alteram hane pro imaginibus dissertationem scriberem, mihi suggesserunt quidam Ecclesi: filii et alumni; quia intelligentiam prioris multi satis assecuti non essent. Quamobrem hoc item mihi velim condo- nate, obedientiz munia obcunti. ** Matth. xxv, 90. C a'. Δότε συγγνώµην αἱτοῦντι, δεσπόται µου, xal δέξασθε πληροφορίας λόγον, παρ ἐμοῦ τοῦ ἀχρείου xa ἐλαχίστου δούλου τῆς τοῦ Θεοῦ Ἐκκλησίας. U) γὰρ δόξης ἕνεχεν, f] φανητιασμοῦ τρὸς τὸ λέγειν ὥρ- µησα * θεὺς µάρτυς * ἀλλὰ ζήλῳ ἀλτθείας. Λὐτὸν [3p : x μόνον ἐλπίδα σωτηρίας χέχτηµαι, χαὶ σὺν αὐτῷ ὑπαντῆσαι τῷ Δεσπότῃ Χριστῷ, ἑλπίζω χαὶ εὔχομαι, τοῦτον αὐτῷ προσφέρων, τῶν ἁτότως pot πεπλημ- 77 μελημένων Τενέσθαι ἐφίλασμα ’ ὁ μὲν γὰρ τὰ τένε τάλαντα παρὰ τοῦ Δεσπότου λαθὼν, ἕτερα πέντε χερ- δήσας, προσήγαγε᾽ χαὶ ὁ τὰ δύο, ἱσάριθμα δύο. Ὁ ἃ τὸ ἓν εἰληφὼς, χατορύξας, xal ἄχαρπον τοῦτονπρο:- αγαγὼν, πονηρὸς δοῦλος ἀχούσας, εἷς τὸ ἐξώτερον χαταχέκριται σχότος. Ὅπερ ἐγὼ μὴ παθεῖν ὑςφορώ- µενος τῷ Δεσποτιχῷ ὑπείχω προστάγµατι, xal à δεδοµένον got παρ᾽ αὐτοῦ τοῦ λόγου τάλαντον, ὑμῖν παρατίθηµι τοῖς φρονίµοις τραπεξίταις ὅπως ἐχθὼν ὁ Κύριός µου, εὗροι πολυπλασιαζόµενον , xal τόκον χαρποφοροῦν φυχῶν, χαὶ δοῦλον πιστὸν εὑρὼν, ti3- αγάγη µε εἰς την πεποθημένην pot γλυχυτάτην χκ- ρὰν αὑτοῦ. ᾽Αλλὰ δότε uot οὓς ἀχροάσεως, xai τὸς — τραπέζας τῶν χαρδιῶν ἀναπετάσαντες, δέξασθέ uo τὸν λόγον, xai εἰλικρινῶς διαχρίνατε τῶν λεγομένων τὴν δύναμιν. Δεύτερον δὲ τοῦτον τὸν λόγον περὶ εἰχό- νων συνέταξα. Τινὲς γὰρ τῶν τέχνων τῆς Ἐκκλησίας ὑπέθεντό pot τοῦτο ποιῆσαι, διὰ τὸ μὴ πάνυ cob γνωστον τοῖς πολλοῖς τὸν πρῶτον εἶναι: ἀλλὰ χαὶ ἓν τούτῳ σὐγγνωτέ µοι, ὑπαχοὴν ἐχπληρώσαντι. " | μα vit — 8 Puedo (ne ναχῶν, «S Yan — tud WE OU ΑΝΑΜΙΠ λε UXAPNUAQUCUVI We WIG LO IH sev Paben u Ε. b 4e do ιο * 4 ^ Ge euals V Gu 1235 NET ec dd - 4κν EET ο... Meo ως Lr edo. Rib. ue 966,, à V di Ls DE IMAGINIDUS ORATIO II. 12:6 9'. "Eo; ἐστὶν, ὢ ἀγαπητοὶ, τῷ φθφερῷ καὶ ἀρ- Α 2. Invidi serpentis, omniumque malorum aucto- χεχάχῳ ὄρει, τῷ διαθόλῳ φημὶ, πολυτρόπως πολε- μεῖν τῷ xaz' elxóva θεοῦ πλαστουργηθέντι ἀνθρώ- πῳ, xal διὰ τῶν ἑναντίων τὸν αὐτοῦ χατεργάζεσθαι θάνατον. Εὐθὺς μὲν γὰρ Ev ἀρχῇ ἑλπίδα xal ἔπιθυ- µίαν θεώσεως αὐτῷ ἑνέσπειρε, καὶ δι’ αὐτῆς, εἰς τὸν τῶν ἁλόγων κατήγαγε θάνατον * οὗ μὴν, ἀλλὰ xal αἰσχραῖς xal ἀλόγοις ἡδοναῖς πολλάχις αὐτὸν ἔδε- λέασε. Πόσον δὲ τὸ μέσον θεώσεως, xaX ἀλόγου ἐπι- θυµίας! Καὶ ποτὲ μὲν, εἰς ἀθεότητα Ἠγαγε, χαθώς φησιν ὁ θεοπάτωρ Δαθίδ. « Εἶπεν ἄφρων ἐν χαρδίᾳ αὐτοῦ: Οὑχ ἔστι θεός. » Ποτὲ δὲ εἰς πολυθεῖαν χαὶ ποτὲ μὲν, μηδὲ τὸν φύσει θεὸν προσκυνεῖν ἔπεισε᾽ ποτὲ δὲ, δαίµοσιν * ἔτι δὲ, οὑρανῷ τε χαὶ γῇ, ἡλίῳ τε xal σελήνῃ, xai ἄστρασι, xal τῇ λοιπῇ χτίσει, péypr καὶ χνωδάλων καὶ ἑρπετῶν προσχυνεῖν παρ- -. εσχεύασεν. Ὁμοίως γάρ ἐστι χαλεπὸν, xa τὸ τοῖς dc τιµίοις τὴν ὀφειλομένην ul) προσάγειν τιμὴν, xai τὸ ris hic mos est, dilectissimi, ut ad imaginem Dci formatum hominem modis variis impugnet, mor- temque ipsi contrariis artibus inferat. In ipso siquidem rerum exordio spem illi οἱ cupiditatem affectandaz divinitatis inspirs2wit, per quam eum 3931 in brutorum animantium mortem pertraxit : jpsum quoque impuris belluinisque voluptatibus deceptuin sapius illexit. Porro quam immanis illa distantia divinitatem inter et brutam libidinem ! Aliquando quidem ei persuasit, ut Deum abnega- ret. Ait enim Dei parens David : « Dixit insipiens in corde suo : Non est Deus **. » Tum etiam ho- minem, ut plures deos coleret, adduxit : quando- que autem, ut ne illi quidem qui natura Deus est, procideret, persuasit : interdum ut demones ip- sos adoraret, ac praterea ccelum et terram, solem et lunam, stellasque, omnem denique creaturam, τοῖς ἀτίμοις τὸν μὴ προσῄχουσαν ὑπερθάλλουσα.λ *mequidem animantibus ipsis et reptilibus exceptis. “πῤοσάπτειν bó&xv. Πάλιν, τινὰς μὲν συνάναρχον τῷ θεῷ τὴν xaxlav λέγειν ἑδίδαξε. Τινὰς δὲ, αἴτιον τῆς χαχίας τὸν φύσει ἀγαθὸν θεὸν ὁμολογεῖν ἐξηπάτησε’ καὶ οὓς μὲν, µίαν φύσιν, xaY pav ὑπόστασιν τῆς 0εύτητος ἀφρόνως λέγειν ἐπλάνησεν ’ οὓς δὲ, τρεῖς φύσεις καὶ τρεῖς ὑποστάσεις ἀθέσμως σέθειν ἑνόθεν- : Gg * xal τισὶ μὲν, µίαν ὑπόστασιν xal µίαν φύσιν τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, τοῦ ἑνὸς τῆς ἁγίας Τριάδος, τισὶ δὲ δύο φύσεις, xal δύο ὑποστάσεις τοῦ αὐτοῦ aot de: ὑπέθετο. Neque enim dissimilis est flagitii honorem iis non exhibere, qua ejus digna sunt, ac nullius pretii rebus, minime congruentem immodicanique glo- riam tribuere. Aliis Deum, qui suapte natura bo- nus est, esse auctorem mali. Nonnullos in hune errorem adduxit, ut personam una in deitate, perinde atque naturam unam insane prazdicarent. Quosdam ita decepit, ut non tres personas modo, verum etiam tres naturas nefarie colerent. Sug- gessit aliis ut unam Jesu Christi Domini nostri, qui unus est ex sancta Trinitate, velut personam unam, sic unam naturam esse existimarent; aliis denique uti duplicem in eo naturam, ita duplicem quoque personam esse arbitrarentur. Y. Ἡ δὲ ἀλήθεια, µέσην ὁδὺν BabiQousa, máv:a C δ. At veritas media vía incedens, omnia isthaec ταῦτα ἀπαρνεῖται τὰ ἄτοπα, καὶ διδάσχει, ἕνα θεὸν ὁμολογεῖν, µίαν φύσιν &v τρισὶν ὑποστάσεσι, Πατρὶ xai Υἱῷ xai ἁγίῳ Πνεύματι * τὴν δὲ xaxlav, οὐχ οὐσίαν, ἀλλὰ συµθεθηκός φησιν, ἔννοιάν τινα, xal λόγο», καὶ πρᾶξιν παρὰ τὺν νόµον τοῦ θεοῦ, ἐν τῷ ἑννοεῖσθαι, xai λέγεσθαι, καὶ πράττεσθαι τὴν ὕπ- αρξιν ἔχουσαν, καὶ ἅμα τῷ παύσασθαι ἀφανιζομένην. τι δὲ χαὶ τὸν ἕνα τῆς ἁγίας Τριάδος τὸν Χριστὸν, δύο φύσεις χηρύττει, xat µίαν ὑπόστασιν. 8. Αλλ' 6 τῆς ἀληθείας ἐχθρὸς, xat τῆς σωτηρίας τῶν ἀνθρώπων πολέμιος δαίµων, xaX φθαρτῶν ἀνθρώ- πων, χαὶ πετεινῶν, xat χνωδάλων, xal ἑρπετῶν εἰ- χόνας ποιεῖν, xai ταύταις ὡς θεοῖς προσχυνεῖν, οὐ µόνον τὰ ἔθνη, άλλα χαὶ τοὺς υἱοὺς Ἱσρα)ῦλ πολλά- Χις πλανῄλσας, vov εἰρηνεύουσαν τὴν τοῦ Χριστοῦ Ἐχχλησίαν συνταράξαι σπουδάζει, διὰ χειλέων ἁδί- xtv, xal γλώσσης δολίας, λόχοις θείοις τὴν χαχίαν παραρτύων, xai ταύτης τὸ ἄσχημον χαὶ σχοτεινὸν εἶδος ἐπιχαλύπτειν πειρώμενος, χαὶ τὰς καρδίας τῶν ἀστηρίχτων σαλεύειν Ex. τῆς ἀληθοῦς xal πα- τροπαραδότου συνηθείας. ᾿Ανέστησαν γάρ τινες λέ- Ύοντες, ὡς οὗ δεῖ εἰκονίζειν χαὶ προτ.θέναι ei; θεω- pia», xaX δόξαν, xat θαῦμα, καὶ ζήλον, τὰ τοῦ Χρι- στοῦ σωτήρια θαύματα, καὶ τὰς τῶν ἁγίων ἆνδραγα- Psal. xv, 1. ** Rom. i, 25; Ezech. viii, 10. absurda et falsa reprobat; docetque nos, ut Deum unum confiteamur, naturam unam in tribus hypo- stasibus, Patre et Filio et Spiritu sancto : malum vero substantiam non esse, sed accidens, sive quamdam cogitationem, sermonem et actionem a Deilege recedentem ; cujus exsistentia In hoc po- sita sit, quod cogitetur, dicatur et agatur, ut simul hac cessatur, esse prorsus desinat. Ad hzc, Christum, unum de sancta Trinitate, duabus na» turis constare, unaimque personam esse przedicat. 4. Cxeterum diabolus, veritatis inimicus, homi- numque salutis hostis, cum non gentes modo, sed εἰ ipsosmet filios Israel sz:pe decepisset, ut cor- ruptibilium hominum , volucrum, belluarum et D serpentium conderent imagines, quas tanquam deos adorarent ** ; nunc Ecclesiam Christi tranquilla pace fruentem his artibus perturbare nititur, ut labiis iniquis et lingua dolosa eloquiis divinis ma- litiam aspergens, deformi atque tenebricosa hujus obvelata facie, inflrmorum animos a vera quam Patres instituerunt, consuetudine abducat. Non- nulli siquidem surrexerunt, qui asserant ea, quie pro nostra salute a Christo mirabiliter, et a san- clis fortiter adversus diabolum gesta sunt, imagi- nibus pinzenda non csse, quae contemplemur, vence- - CA , |! at ugh« vue d L. Vue nl, ὔ AT TC TEE AA vw. UU du. 0. . 1931 S. JOANNIS DAMASCENI 1258 reinur, adiniremur et. imitemur. Quis porro cogni- A θίας χατὰ τοῦ διαξόλον. Καὶ τίς ἔχων γνῶσιν θείαν tione divina οἱ spirituali intelligentia imbutus, id suggerente diabolo non cognoscat inventum ? llle enim cladem ignominiamque suam palam tra- duci quam zgerrime patitur, nec Dei sanctorumque gloriam picturis celebrari. 5. In errore quidem versaremur, si vel invisibi- lis Dei conficeremus imaginem ; quoniam id quod corporeum non est, nec visibile, nec circumsceri- ptum, nec figuratum; pingi omnino non potest. Impie rursum ageremus, si efforimatas a 332 no- bis hominum imagines deos esse arbitraremur, eisque tanquam diis divinos honores tribueremua. At nihil horum prorsus admittimus. Sed postea- quam Deus pro ineffabili bonitate sua, assumpta conversatus est?! ; ex quo naturam nostram, cor- pulentamque crassitiem, figuram item, et colorem carnis suscepit, nequaquam aberramus, cum ejus imaginem exprimimus. Formam enim ipsius videre desideramus, Nam ut ait Apostolus : « Videmus pec speculum, et. in znigmate?**. » Porro imago xai σύνεσιν πνευματιχὴν, οὐχ ἐπιγινώσχει, ὅτι ὑπο- 6ολὴ τοῦ διαθόλου ἐστίν ; O0. θέλει γὰρ τὴν ἅτταν xat τὴν αἰσχύνην αὐτοῦ δηµοσιεύεσθαι, οὐδὲ τὴν τοῦ θεοῦ, xai τῶν ἁγίων αὑτοῦ δόξαν ἀνάγραπτον γΥί- νεσθαι. €. Ei μὲν γὰρ τοῦ ἀοράτου θεοῦ εἰχόνα ὰ ποιοῦμεν, ὄντως ἡμαρτάνομεν. ᾿Αδύνατον γὰρ τὸ ἀσώματον, xal ἀόρατον, xal ἀπερίγραπτον, xai ἀσχημάτιστον εἰχονισθῆναι. Καὶ πάλιν * εἰ ἐποιοῦμεν εἰχκόνας ἀν- θρώπων, xat ταύτας θεοὺς ἠγούμεθα, χαὶ ὡς θεοῖς ἑλατρεύομεν, ὄντως ἠσεθοῦμεν. Αλλ) οὐδὲν τούτων ποιοῦμεν. θεοῦ γὰρ σαρχωθέντος, γαὶ ὀφθέντος Exi γῆς σαρχὶ, xal ἀνθρώποις συναναστραφέντος, δι ἄφατον ἀγαθότητα xai φύσιν, xal πάχος, χαὶ σχῖμα, carne, in terris carne visus est, et cum hominibus B xat χρῶμα σαρχὸς ἀναλαθόντος, τούτου τὴν εἰχόνα - ποιοῦντες, οὗ σφαλλόμεθα. Ποθοῦμεν γὰρ αὐτοῦ ἰδεῖν τὸν χαρακτῆρα * ὡς γάρ φησιν ὁ Octo; στολος,.ε t Από, Ἐν ἑσόπτρῳ xot αἰνίγματι νῦν βλέπομεν.».α. Καὶ ἡ εἰχὼν δὲ, ἔσοπτρόν ἐστι χαὶ αἴνιγμα, ἀρμόζον "^ τῇ τοῦ σώματος ἡμῶν παχύτητι. Πολιὰ γὰρ xáp vay ὁ νοῦς, οὗ δύναται ἐχθηναι τὰ σωματικά. speculum est οἱ φηίρια, corporis nostri spissitudini conveniens. Quantumlibet enim mens nostra laboret, es tamen, quz corporea sunt, nequaquam valet transilire. 6. Apage t$, invide diabole. Invides nobis quod Domini nostri contueamur effgiem, per quam san- ctitatem adipiscainur ; quod salutiferos ipsius cru- ciatus inspiciamus, demissionem admiremur, mi- racula contemplemur, ejusque divinitatis poten-. C". Ὢ ἀπὸ σοῦ, φθονερὲ διάδολε, φθονεῖς ἡμῖν ἰδεῖν ' τὸ τοῦ Δεσπότου ἡμῶν ὁμοίωμα, xaX δι αὑτοῦ &yua- αθῆναι, xal ἰδεῖν αὐτοῦ τὰ σωτήρια πάθη, xat θαυ- µάσαι αὐτοῦ τὴν συγχατάθασιν, xal θεωρεῖν αὐτοῦ τὰ θαύματα, χαὶ δοξάζειν αὑτοῦ τὴν τῆς θεότητος tiam laudemus. Sanctis invides quem Deus ipsis δύναμιν. Φθονεῖς τοῖς ἁγίοις τῆς παρὰ Θεοῦ δεδοµέ-' contulit honorem, descriptamque eorum fortitudi- nem et (idem zmulemur. At tibi non. obsequimur, invide demon, hominumque osor. Audite, populi, tribus, linguz, viri, mulieres, pueri, senes, ado- lescentes, infantes, gens sancta Christianorum : Si quis evangelizaverit vobis przter id quod Eccle- sia catholica a sanctis apostolis, Patribus et con- ciliis acceptum, ad hunc usque diem servavit, aures ne prabeatis ; neve serpentis suadelam excipiatis, quemadmodum olim excepit Eva, ex quo mortem consecula esL?*. Licet angelus, licet imperator, evangelizet vobis, prater id quod accepistis, aures occludite. Eo quippe abstinuerim modo, quod sub- νης αὐτοῖς τιμῆς. 00 θέλεις ὁρᾷν ἡμᾶς τὴν αὐτῶν' δόξαν ἀνάγραπτον, xal ζηλωτὰς Υίνεσθαι τῆς αὐτῶν ἀνδρείας xaX πίστεως. Οὐ πειθόµεθά σοι, δαῖμον φθονερὲ xai µισάνθρωπε. ἈΑἈχούσατε λαοὶ, φυλαὶ, γλῶσσαι, ἄνδρες, γυναῖχες, καὶ παΐδες, πρεσθύται, γεανίσχοι τε xal νήπια, τὸ ἔθνος τῶν Χριστιανῶν 1b ἅγιον * εἴτις εὐαγγελίζεται ὑμᾶς παρ) ὃ παρέλαδεν ἡ χαθολιχὴ Ἐκχλησία παρὰ τῶν ἁγίων ἁποστόλων, Πατέρων, xal συνόδων,, χαὶ µέχρι τοῦ νῦν διεφύ- λαξε, μὴ ἀχούσητε αὐτοῦ, μηδὲ δέξησθε τὴν συ συµ”. θουλὴν τοῦ ὄφεως, ὡς ἑδέξατο Εὔα, xal ἐτρύγήσι θάνατον. Κἄν ἄγγέλος, x&v βασιλεὺς εὐαγγελίζεται ὑμᾶς παρ' ὃ παρελάδετε, χλείσατε τὰς ἀχοάς "ὀχνῶ , ,, dit Apostolus, Anathema sit **, quando eiendatio- D γὰρ τέως εἰπεῖν, ὡς ἔφη ὁ θεῖος Απόστολος, ᾽Ανά- qe nis exspectandz locus est. 7. Ceterum hi qui Scripture sensa minime scrutantur, objiciunt, per Moysen legislatorem precepisse Deum : « Ne feceris ullam similitudinein eorum, quz in ccelo, quaeve in terra sunt 51.) Et per prophetam David : « Confundantur omnes qui adorant sculptilia; qui gloriantur in simulacris suis **» aliaque multa his similia. Quzcunque enim vel ex divina Scriptura, vel ex sanctis Patribus pro- tulerint, ad eumdem modum intelligenda veniunt. 8. Quid ad hzc dicemus? Quid aliud, nisi id quod dictum a Domino est Judzis ? : Scrutamini Scri- *' Baruch. τή, 38... ** JL Cor. xin, 12. χον!, *! Gen. uit, 1 θεμα Éctu, ἐχδεχόμενος τὴν διόρθωσιν» Q. 'AX)& λέγουσιν, οἱ μὴ ἐρευνῶντες τὸν vouy τῆς Τραφῆς, ὅτι εἶπεν ὁ θεὸς διὰ Μωῦσέως τοῦ νοµο- θέτου” «Οὐ ποιῄσεις πᾶν ὁμοίωμα, ὅσα kv τῷ οὗ- ρανῷ, χαὶ ὅσα ἐν τῇ vf. » Καὶ διὰ Δαθὶδ τοῦ προ- φῆτου * « Αἰσχυνθήτωσαν πάντες οἱ προσχυνοῦντες τοῖς γλυπτοῖς, οἱ ἐγχανχώμενοι &v τοῖς εἰδώλοις αὖ- τῶν, € xal τοιαῦτα πολλὰ ἕτερα. Ὅσα γὰρ Éx «x' τηςθείας ΤραφΏς χαὶ Ex τῶν ἁγίων Πατέρων «ρο- ενέγχωσι, τῆς αὐτῆς ἑννοίας slot. η. Τί οὖν ἡμεῖς φαµεν πρὸς ταῦτα» τί ἄλλο, εἰ ph τὸ ὑπὸ τοῦ Κυρίου τοῖς Ἰουδαίοις αἱρημένον - seqq. Ὁ Galat. 1, 5. ?! Exod. xx, 4. 3* Psal. Tam πώ, μα ^ κ . LI 1 Castri /d4 v adi. λα mn ub le walls ou μασ], ο σπα σα "ue dn, wal d 4 ei ον aure EET E o Uv να V | 1289 DE IMAGINIBUS ORATIO II. . 1290 |. « Ἐρευνᾶτε τὰς T'pagás ; » Καλὴ γὰρ fj τῶν Γραφῶν Α pturas 53. » Laudabilis quippe est Scripturarum ἔρευνα. ᾿Αλλ’ ἐνταῦθα νουνεχῶς προσέχετε. Αδὺ- νατον, ὦ ἀγαπητοὶ, θεὸν φεύσασθαι. EL; Υάρ * ἐστι θεὸς, εἷς νομοθέτης Παλαιᾶς καὶ Καινῆς Διαθήκης, ὁ πάλαι λαλήσας πολυμερῶς xai πολυτρύπως τοῖς πατράσιν ἓν τοῖς προφήταις, xal ἀπ ἑσχάτων τῶν χρόνων ἐν τῷ μονογενεῖ αὑτοῦ Υἱῷ. Προσέχετε τὸν νοῦν μετὰ ἀκριθείας ' οὐχ ἐμὸς ὁ λόγος ἐστί ^ τὸ Πνευμα τὸ ἅγιον διὰ Παύλου τοῦ ἁγίου ἀποστόλου ἀπεφήνατο, « Πολυμερῶς καὶ πολυτρόπως πάλαι ὁ Θεὸς λαλήσας τοῖς πατράσιν kv τοῖς προφήταις. ) "Opa ὅτι πολυμερῶς xal πολυτρόπως ἑλάλησεν ὁ θ:ός. "Ώσπερ γὰρ ἐπιστήμων ἱατρὸς οὗ τὸ αὐτὸ εἷ- 6o; xác: δίδωσιν, οὐδὲ πάντοτε, ἀλλ᾽ ἑχάστῳ χατὰ τὴν ὃξιν παρέχει τὸ φάρμαχον, διαχρίνων, χαὶ χώ- pav, χαὶ νόσο», xai xatpbv, καὶ ἠλιχίαν. χαὶ τῷ μὲν νηπἰῳ, ἕτερον, τῷ δὲ τελείῳ χατὰ τὴν ἡλιχίαν, ἕτερον * ἄλλο τῷ ἁσθενεῖ, χαὶ ἄλλο τῷ ὑχιαίνοντι, καὶ ἑχάστῳ τῶν ἀσθενούντων, οὐ τὸ αὐτὸ, ἀλλὰ πρὸς τὴν ἔξιν καὶ τὴν νόσον ' xai ἄλλο τῷ θέρει, xal χει- μῶνι ἕτερον, μετοπώρῳ τε καὶ ἔαρι, xal kv ἑκάστῳ τόπῳ κατὰ τὴν τοῦ τόπου ἑπίτηξεότήτα - οὕτω καὶ ὁ ἄριστος τῶν φυχῶν ἰατρὸς, τοῖς ἔτι νηπίοις, xai ἀῤῥωστοῦσι τὴν πρὸς εἰδωλολατρείαν νόσον, χαὶ τὰ εἴδωλα θεοὺς ἡγουμένοις, xaX ὡς θεοῖς αὐτοῖς προσ- χυνοῦσιν, χαὶ ἀθετοῦσιν τὴν τοῦ Θεοῦ προσχύνησιν, καὶ τὴν αὐτοῦ δόξαν τῇ χτίσει προσάγουσιν, ἁἀπηγό- βευσε τοῦτο ποιεῖν. Θεοῦ μὲν γὰρ τοῦ ἀσωμάτου, xal ἀοράτου, χαὶ ἆΌλου, xal µήτε σχῆμα, μήτε περι- γραφὴν, μήτε χατάληψιν ἔχοντος, ἀδύνατον «ποιεῖν C bilis, a materia elxóva. Εῶς γὰρ τὸ μὲ ὁραθὲν εἰκονισθήσεται; « θεὸν δὲ οὐδεὶς ἑώραχε πώποτε ΄ ὁ μονογενῆς Yibc, ὁ ὧν εἰς τὸν χόλπον τοῦ Πατρὸς, αὐτὸς ἔξηγήσατο. » Καὶ, εΟὐδεὶς ὄγεται τὸ πρόσωπόν µου, xat ζήσεται, » ἔφη ὁ θεός. η. "Ott δὲ τοῖς εἰδώλοις ὡς θεοῖς προσεχύνουν, ἄχουε τί φησιν d$ Γραφὴ ἐν τῇ Ἑξόδῳ τῶν vlov "legat, ὅτε ἀνῆλθε Μωῦσῆς εἰς τὸ ὄρος Σινᾶ, xai ἐχρόνισε προσεδρεύων τῷ θεῷ, λαδεῖν τὸν νόµον, ὅτε ἑπανέστη ὁ ἀγνώμων λαὸς ᾿Δαρὼν τῷ τοῦ Θεοῦ θεράποντι, λέγοντες * « Ποίησον ἡμῖν θεοὺς, ol προ- πορεύσονται ἡμῶν. 'O γὰρ ἄνθρωπος οὗτος ὁ Μωῦ- σῆς, οὐκ οἴδαμεν vl γέγονεν αὐτῷ. » Εἶτα ὅτε περι- εἶλον τὸν χόσμον τῶν γυναιχῶν αὐτῶν, xol ἐχώνευ- σαν, xat ἔφαγον, xal ἔπιον, χαὶ ἐμεθύσθησαν ὑπό τε τοῦ ofvou καὶ τῆς πλάνης, xal Ίρξαντο παίζειν, ἐν ἀφροσύνῃ λέγοντες * εὐὗτοι οἱ θεοί σου, Ἰσραήλ.ν ὈΟρᾷς, ὅτι θεοὺς εἶχον τὰ εἴδωλα, ἄτινα δαιμόνων ἦσαν χατοικητήρια:, καὶ ὅτι τῇ χτίσει ἑλάτρευον παρὰ ον Κτίσαντα; Καθώς φησι xal ὁ θεῖος Απός στολος ' « Οἵτινες Ἠλλαξαν τὴν δόξαν τοῦ ἀφθάρτου Θεοῦ, ἐν ὁμοιώματι φθαρτοῦ ἀνθρώπου, καὶ πετεινῶν, xai τετραπόδων, xai ἑρπετῶν, xal ἑλάτρευσαν τῇ *3 Joan. v, 90. ?* llebr. vi, 18. *5 Hebr. 1, 4. 4 seqq. "* ibid. 4. 35 Joan. 1, 18. perserutatio. Sed hic diligenter animum attendite, Impossibile est, dilectissimi, mentiri Deum ?*. Uuus porro Deus est, unus Veteris ct Novi Testamenti legislator, qui multifariam multisque modis olim locutus est patribus in prophetis, ct in novissimis temporibus in Filio suo unigenito. Vestrum sensuin adhibete. Non mea verba sunt, sed qux Spiritus sanctus per sanctum Apostoluin effatus est : « Mul- tifariam multisque modis olim loquens Deus pa- wibus in prophetis 15. » Considera Deum multifa- riam multisque wódis locutum esse. Sicut enim peritus medicus non omnibus, nec semper idem remedii ministrat genus, sed tum regionis, tum morbi, tum temporis, tum alatis habita ratione B medicinam praebet: atque alia quidem 393 ra- tione infantem curat, alia virum atate provectum, zgrotantem alia, alia denique sanum, nec zgrotis omnibus eodem medetur modo, sed status ac va- letudinis rationem init, ut aliud quidem estate medicamentum afferat, aliud hieme, alterum verc, autumao alterum, aliud demum pro locis singulis secundum regionum discrimina : consiuiliter op- timus animorum medicus, infantibus.adhuc ei ido- lolatrie morbo laborantibus, qui, cum simulacra deos esse arbitrarentur, et tanquam deos adora- rent, debitam Deo reverentiam, gloria ipsius ad creaturam translata, denegabant, imaginibus intei - dixit. Enimvero Dei qui est incorporeus, invisi- remotissimus , figurae expers, jncircumscriptus, et incomprebensibilis, imago nulla fieri possit. Nam quomodo il'ud quod in aspectum non cadit, iiago reprazsentarit ? « Deum autem nemo vidit unquam : unigenitus Filius, qui est in sinu Patris, ipse enarravit 24. » Et, « Nemo videbit faciem meam, et vivet? , » ait Deus. 8. Porro quo4 simulacra tanquam deos coluerint, audi quid narret Scriptura in Exodo (id est in exitu) fliiorum Israel, quando Moyses in montem . Sinai ascendit, ibique sedens cum Deo commora- tus est, ut legem acciperet : quando, inquam, in. gratus populus adversus Aaron insurgens, dixit : «Fac nobis deos qui nos przcedant. Moysi eniui huic viro ignoramus quid acciderit 15.0 Deinde cuiu D ablato mulierum suarum ornatu, confílatile confe- eissent, comederunt et biberunt, atque errore suo pereque ac vino ebrii ceperunt ludere, et prz amentia dicere : « [li sunt dii tui, Israel **. » Plane vides quod simulacra, qure domicilia demonum erant, pro diis babuerint, quodque creatura potius quani Creatori servierint, juxta atque divinus Apo- stolus ait : «Qui mutaverunt gloriam incorrup- tibilis Dei in similitudinem corruptibilis bominis, et volucrum, et quadrupedum, et serpentium, ct 1 Exzod. xxxin, 30. 5 Exod, xsxiit, VARI/E LECTIONES. ο Forte legendum δὲ. PaTROL. Gn. XCIV. A phe jodd -ᾱ [νά δω, ἑλυ ων Vete Qu. VJ, ας dete eda vn 4 wie TA &»d, V. w x M | e D OICT Wut ο 6, 1291 y νι" S. JOANNIS DAMASCENI MICE νεα des οι at pet Iu. 3 EID YWR 1 Gu y letra. v 1303 servierunt creaturz polius quam Creatori **. » Quam- A Χτίσει παρὰ «by Κτίσαντα. » Τούτου χάριν àvmyé- | .obrem Deus ne qua similitudo fleret prohibuit , queniad modum Moyses in Deuteronomio ail : « Et locutus est Dominus ad vos de medio ignia : vocem verborum vos audistis, οἱ similitudinem non vidi- stis, sed vocem tantum**. » Et paulo post : « Et ser- vate. valde animas vestras, quia similitudinem non vidistis in Jie, qua locutus est Dominus ad vos in lloreb, in monte de medio ignis ; nequando contra legein agatis, et faciatis vobis seulptile simulacrum, omnem imaginem, similitudinem masculi aut fe- minze, similitudinem omnis jumenti, eorum que sunt super terram, similitudinem oinnis volucris pennatze *5, » etc. Et paueis interjectis: « Et ne forte elevatis oculis ad coelum, et solem et lunam in- tuens, et astra, omnemque ernatum celi, deceptus errore adores ca, et servias ipsis **. » Cernis, quo- modo id unum sibi proposuerit, ne scilieet crea- ture potius quam Creatori serviatur, néve οα]- quam latriz cultus, nisi soli rerum conditori Deo exhibeatur ? Klcireo enim cum adoratiene latriam jungit. Rursumque &it : « Non. erunt tibi dii alie- ni przter ime. Non facies tibi sculptile, neque on nem similitudinem**. » Et iterum : « Deos confla- tiles non facies tibi **. » Annen 339A vides, quod idolola:rix vitanda causa imagines efformari velat, et quia fieri non potest, ut Dei, qui nec corporeus, uec visibilis, nec eireumscriptus est, effigies ex- primatur ? « Neque enim formam, inquit, ipsius perspexistis **. » Velut etiam Paulus in medio stans Areopagi aiebat : « Genus ergo cum simus Dei, non debemus sstimare auro et argento, aut lapidi, sculpture artis et cogitationis hominis divinum esse simile 07. » » 9. Quod autem hzc ita se habeant, audias velim ; « Non facies tibi sculptile, inquit, neque onineim similitudinem *^. » H»c cum precepisset Deus, auamen posthac legitur : « Fecerunt tentoriuin tabernaculi testimonii ex byacintlho, et purpura, et coccino neto, et bysso retorta, contextum epus Cherubim **..» Et : « Fecerunt. desuper arcam pro- pitiatorium ex auro puro, necnon duos Cherubim **.» Quid agis, Moyses? dicis : « Non facies tibi scul- ptile, neque omnem similitudinem *' ; » cur tu ni- peuaevy ὁ θεὸς ποιεῖν πᾶν ὁμοίωμα, χαθὼς Μωῦσῆς ἐν τῷ Δευτερονομίῳ φησί, « Kat ἑλάλησε Κύριος πρὸς ὑμᾶς ix µέσου τοῦ πνρός φωνὴν ῥημάτων ὑμεῖς ἠχούσατε, xal ὁμοίωμα οὐχ εἴδετε, ἀλλὰ 1 φωνήν. » Καὶ μες) ὀλίγα ᾽ «Καὶ φυλάςασθε σφόδρα τὰς Ψυχὰς ὑμῶν, ὅτι ὁμοίωμα οὐχ εἴδετε, àv τῇ ἡμέρα ᾗ ἑλάλησε Κύριος πρὸς ὑμᾶς Ev Χωρὴ6 bv τῷ δρει, àx µέσου τοῦ πυρὸς, µήποτε ἀνομήσητε, καὶ ποι]- σητε ὑμῖν ἑαυτοῖς γλυπτὸν ὁμοίωμα, πᾶσαν εἰχόνα, ὁμοίωμα ἁρσενικοῦ f) θηλυχοῦ, ὁμοίωμα παντὸς χτή- νους τῶν ὄντων Eni τῆς γῆς, ὁμοίωμα παντὸς ὀρνέου πτερωτοῦ, » xal τὰ ἑξής. Καὶ μετὰ βραχέα ' « Καὶ µήποτε ἀναθλέψας εἰς τὸν οὐρανὸν, xa ἰδὼν τὸν Άλιον, καὶ τὴν σελήνην, καὶ τοὺς ἀστέρας, καὶ πάντα B τὸν χόσμον τοῦ οὑρανοῦ , πλανηθεὶς προσχυνῄήσῃς αὐτοῖς, καὶ λατρεύσης αὑτοῖς. » "Opa, ὡς elc ἐστιν ὁ σχοπὸς, ὥστε μὴ λατρεῦσαι τῇ χτίσει παρὰ τὸν Κτίσαντα, μηδὲ προσαγαγεῖν τὴν τῆς λατρείας | προσχύνησιν, ἀλλ' $ µόνῳ τῷ Δημιουργῷ. Ad παν- ; ταχΏ σννάπτει τῇ προσχυνήσει τὴν λατρείαν. Καὶ; μετ) ὀλίγα' εΟὐχ ἔσονταί σοι θεοὶ ἕτεροι πλὴν ἐμοῦ᾽ οὗ d ποιῄσδις σεαυτῷ γλυπτὸν, οὐδὲ πᾶν ὁμοίωμα. » Και πάλιν’ « Καὶ θεοὺς χωνευτοὺς οὐ ποιῄἠσεις σεαυτῳ. » Ὁρᾶς, ὡς τῆς εἰδωλολατρείας ἕνεχεν ἁπαγορεύει τὴν εἰχονογραφίαν, καὶ ὅτι ἀδύνατον εἰχονίζεσθαι θεὸν, τὸν ἀσώματον, xat ἁόρατον, xai ἀπερίγρατνον; Οὐ γὰρ εἴδος αὑτοῦ, φηαὶν, ῥωράκατε. » Ka0à xa Παῦλος ἑστὼς ἐν µέσῳ τοῦ Αρείου πάγου qual: « Γένος οὖν ὑπάρχοντες τοῦ θεοῦ, οὐκ ὁφείλομεν νοµίζειν χρυσίῳ, 3| ἀργνρίφ, 1j λίθψ, χαράγµατι τέχνης xal ἑνθυμήσεως ἀγθρώπου τὸ θεῖον εἶναι ὅμοιον. ? 0. Καὶ ὅτι ταῦτα οὕτως ἔχει, ἄχουε΄ e OO ποιέ- σεις σεαυτῷ, φησὶ, γλυπτὸν, οὐδὲ πᾶν ὁμοίωμα. » Ταῦτα τοῦ θεοῦ προστάξαντος,« Ἐποίησαν, qot. «0 χαταπέτασµα τῆς σχηνῆς τοῦ μαρτυρίου, &E ύα- χίνθου, καὶ πορφύρας, xai χοκχίνουνενησµένου, καὶ :'" βύσσου χεχλωσµένης, ἔργον ὑφαντὸν Χερουθίμ..» Kat, « Ἐποίξησαν τὸ ἱλαστήριον ἄνωθεν τῆς χιδωτοῦ ix χρυσίαυ χαθαροῦ, xai τὰ δύο Χερουδίμ. Τί τοιεῖς, ὦ Μωῦση; σὺ λέγεις, € 00 ποιῇσεις σεαυιῷ γλυκτὺν, οὐδὲ xdv ὁμοίωμα, » xal σὺ χαταπέτασµα κχατα- hitominus tentorium facis, opus contextum liguri& y σχενάζεις ἔργον ὑφαντὸν Χερουδίμ; καὶ δύο Χερου- Cherubim, et duo Cherubim ex aure puro? Verum ausculia quid tibi respondeat Dei minister Moyses. 0 ceci et stulti, vim verborum percipite, vestris; que animis diligenti sollicitudine cavete. Dixi vos sunilitudinem nullam vidisse, in die qua locu- tus est Dominus ad vos in Horeb, in monte de medio ignis, nequando contra legem agatis, el faciatis vohis eene sculptile siunulacrum : omnei imaginem, et deos conflatiles ne feceris tibi. Non dixi : Non facies tibi imagines Cherubim, instar ministrorum propitiatorio assigtentium ; sed: « Non * Rom. 1,92. *! Deut. iv, 19. '* ibid. 14-17, *5 Deut. iv, 15. "' Act. xvin, 19. V Exod. 1s, 4 '5 Exod, xxxvi, 37. 6ly ix ypuciou χαθαροῦ; Αλλ' ἄκονε *i πρὸς οἱ ὁ θεράπων τοῦ θεοῦ Μωῦσῆς ἀντιφθέγγεται. Ὢ ευφλὰ καὶ μωροὶ, σύνετε τῶν λεγομένων τὴν δύναμιν, χαὶ φυλάξασθε σφόδρα τὰς ψυχὰς ὑμῶν. Εἶἴπον, ὄτιόμοίω- pa οὐκ εἴδετε ἐν τῇ ἡμέρᾳ ᾗ ἐλάλησε Κύριος πρὸς ὑμᾶς 5v Xoph6 kv τῷ ὄρει, &x μέσου τοῦ πυρὸς, µέ- ποτε ἀνομήσητε, xal ποιῄσητε ὑμῖν ἑαυτοῖς Ἡλν- ατὸν ὁμοίωμα΄ πᾶσαν εἰχάνα, xaX θεοὺς χωνευτοὺς o) ποιῄσεις σεαυτῷ. Οὐκ εἶπον, Oü ποιῄήσαις ebore! Χερουθ]μ, ὡς δούλων παρεστηχότων τῷ ἱλαστηρίῳ, ἀλλ”, « Οὐ ποιῄσεις σεαυτῷ θεοὺς χωνεντούς * » xal' *jbid. 49. "**Deut. v, 7, 8. 3 Exod. xxxiv, 17. * Exod. xxxvi, 57. '* Exod. xxx vin. 6, 4. v μη ο ent AA. Qaid, 1203 DE IMAGINIBUS ORATIO II. νν) v — m - c Vas tete uu. 4224 «03 ποιῄσεις πᾶν ὁμοίωμα, » ὡς θεοῦ, οὐδ' οὐ pt, A facies tibi deos conflatiles ** ; » et : «Non facies λατρεύσῃς τῇ χτίσει παρὰ xbv Κτίσαντα. Ὁμοίωμα - μὲν οὖν Θεοῦ οὑχ ἐποίησα, οὐδὲ μὴν ἑτέρου τινὸς ὡς Θεοῦ, οὐδὲ ἑλάτρευσα τῇ κηίσει Ταρὰ τὺν Κτί- 927-4. v. Εἶδες πῶς ἀνεφάνη 6 Gxorüg τὶς Γραφῆς τοῖς συνετῶς ἐρευνῶσι; Δεῖ γὰρ γινώσχειν, ἀγαπητο), ὅτι ἐν παντὶ πράγματι dj ἀλήθεια ζητεῖται, xo τὸ Φεῦδος, xaX ὁ σχοπὸς τοῦ ποιοῦντος, εἰ χαλός ἐστιν, ' χαχός. Ἐν μὲν γὰρ τῷ Εὐαγγελίῳ, xa cbe, καὶ ἄγγελος, xaX ἄνθρωπος, xoi οὐρανὸς, xai γη, καὶ ὕδωρ, xai πῦρ, xai àhp, xai fuos, xa σελήνη, καὶ ἄστρα, xal φῶς, xal σχότος, xai Σατανᾶς, xai δαίμονες, xal ὄφεις, xal σχορπίοι, xaX θάνατος, καὶ ἄδης, xa ἀρεταὶ, xal χαχίαι, xal πάντα χαλά τε καὶ καχά εἶσιν ἐγγεγραμμένα. ἸΑλλ' ὅμως, ἐπειδὴ πάντα τὰ περὶ αὑτῶν λεγόμενα ἀληθῃ clot, καὶ ὁ σχοπὸς πρὸς δόξαν Θεοῦ ἐστι, xol τῶν ὑπ αὐτοῦ δοξαζοµένων ἁγίων, καὶ πρὸς σωτηρίαν ἡμῶν, xal καθαίρεσιν, xal αἰσχύνην τοῦ διαθόλου xal τῶν δαιμόνων αὐτοῦ, προσκυνοῦμεν, xal περι πτυσσόμεθα καὶ χαταφιλοῦμεν, xa ὀφθαλμοῖς, xal χεῖλεσι, xol χαρδίχ ἀσπαζόμεθα ' ὁμοίως xai πᾶσαν τὴν Πα- λαιὰν xaX Καινὴν Διαθήχην, τούς τε λόγους τῶν ἁγίων xaX ἐχκρίτων Πατέρων. Τὴν δὲ αἰσχράν, xai μυσαρὰν, xai ἀχάθαρτον γβαφην τὴν χκαταράτων Μανιχαίων τε xal Ἑλλήνων, xai τῶν λοιπῶν αἱρέ- σεων, ὡς jeuór, xal μάταια περιέχουσαν, xal πρὸς tbi omnem similitudinem *5*, » tanquam Dei, nec servies creaturz potius quam Creatori. Itaque si- militudinem Dei non feci, nec alterius tanquam Dei, neque creatura potius quam Creatori scrvivi. Sic et vos quoque facite. 10. An vidisti quomodo Scripturze sensus, iis qui sagaci mente illani scrutantur, exploratus fiat? lllud quippe nosse óportet, dilectissimi, in omni negotio id presertim quaeri, quid verum quidve falsum sit, ei quo quisque consilio aliquid fecerit, bono an malo. Nam in Evangelio, et Deus, et angelus, et homo, colum et terra, et aqua, et ignis, et aer, et sol, et luna, et astra, et lumen, et tenebre, et Satanas, et dzmones, et serpentes, et Scorpii, el mors, et. infernus, οἳ virtutes, et vitia, omniaque bona et mala descripta sunt. Ve- rum, quandoquidem omnia quz de illis feruntur, vera sunt, atque ad Dei gloriam et sanctorum, quos ad gloríam evexit, necnon et in nostram sa- lutem, et perniciem diaboli dzmonumque cjus conferunt, illa nos adoramus, complectimur, et osculamur, atque oculis, labrisque et corde salu- tamus. Eodem honore omne tum Vetus, tum No- vum Testamentum, quin etiam sanctorum et pro- batorum Patrum sermones prosequimur. Αἱ turpem et exsecrabilem atque impuram detestandorum Ma- nicheorum et gentilium, aliorumque lizreticorum scripturam, uti falsis stultisque degmatibus plenam, δόξαν τοῦ διαθόλο» καὶ τῶν δαιμόνων αὐτοῦ, καὶ C atque ad diaboli damonumque ejus gloriam, ipso- Καρὰν αὐτῶν ἐφενρεθεῖσαν, ἀποπτύομεν xal ἆπο- θιλλόμεθα, χαἰτοιγε καὶ ὄνομα θεοῦ περιέχουσαν. Οὗτω καὶ ἐν τῷ πράγματι τῶν εἰχόνων, xph ἐρευνᾷν τὴν τε ἀλήθειαν, xal τὸν σχοπὸν, τῶν ποιούντων. Καὶ εἰ μὲν ἀληθὴς xat ὀρθὸς, xat πρὸς δόξαν Θεοῦ καὶ τῶν ἁγίων αὐτοῦ, xal πρὸς ζῆλον ἀρετῆς, xai ἁποφυγὴν χαχίας, xal σωτηρίαν ψυχῶν Ὑίνονται, ἀποδέχεσθα. xal τιμᾷν, ὡς εἰχόνας, wai µιµήματα, xal ὁμοιώματα, xal βίδλους τῶν ἀγραμμάτω», καὶ προσκυνεῖν, καὶ καταφιλεῖν, καὶ ὀφθαλμοῖς, xal χείλεσι, xa χαρδίἰᾳ ἁἀσπάζεσθαι, ὡς σεσαρχωµένου Θεοῦ ὁμοίωμα, 3 τῆς τούτου μητρὸς, f) τῶν ἁγίων τῶν χοινωνῶν τῶν παθηµάτων xai τῆς δόξης τοῦ Χριστοῦ, xa νικητῶν, καὶ καθαιρετῶν τοῦ διαδόλου xal τῶν δαιμόνων xat τῆς πλάνης αὐτῶν. ια. El δὲ θεότητας τῆς ἆθλου, xal ἀσωμάτον, xai ἁοράτου, xoi ἀσχηματίστου, xai ἀχρωματίστου, εἰχόνα τις τολμήσει ποιῆσαι, ὡς ψευδῆ ἁποθαλλό- µεθα. Καὶ ἐἑάν τις ἐπὶ δόξῃ xol προσχυνῄσει xal τιμῇ τοῦ διαδόλου, 7] τῶν δαιμόνων, καταπτύοµεν, καὶ πυρὶ ἁναλίσχομεν ’ xat ἐάν τις ἀνθρώπων, 1j πετεινῶν, T] ἑρπετῶν, ἡ ἄλλης χτίσεως θεοποιἠσῃ &ixóva, ἀναθεματίζομεν τοῦτον. Ὥσπερ vàp τὰ ἱερὰ χαὶ τοὺς Ιαοὺς τῶν δαιμόνων χαθεῖλον οἱ ἅγιοι Πα- τέρες, χαὶ v τοῖς αὐτῶν τόποις ναοὺς ἐπ ὀνάματι 5 Exod. xx, 4. "*ibid. rumque commune gaudium excogitatam reproba- mus ac rejicimus, quamlibet Dei nomen contineat. lta pariter, ubi de imaginibus agitur, veritas quz- renda 938 est, sensusque illorüm qui eas facinnt. Atque si quidem verus rectusque sit, et ad Dei gloriam sanctorumque ejus ille conducant, ad amplectendas item virtutes, et fugienda vitia, nee non in salutem vergant animarum; has tanquam imagines, exempla, et similitudines, ac veluti il- litteratorum hominum libros venerari nos opertet et osculari, oculisque et labiis et corde complecti; ut que Verbum carni copulatum reprzsentent, genitricemve ipsius, aut etiam sanctos, qui tum passionum, tum gloriae Christi socii, atque victores D etexpulsores diaboli ac demonum, eorumque fran- dis exstiterunt. 11. Quod si quis iinaginem Divinitatis, quz a materia est alienissima, incorporeaque et invisi- bilis, nec figuram, nec colorem habet, audeat eí- fingere, eam uti spuriam falsamque repudiamus. Si que ctiam ad gloriam, cultum et honorem dia- boli aut. demonum efformata sit, respuendam ignique consumendam eensemus. Si quispiam imaginem hominum, aut volucrum aut reptilium, alteriusve creatm rei in Deum sibi fingat, hunc anatbemati subjicimus. Sicut enim sancti Patres m a i άλλον wu ubl^eba | VA YU Vas M Νανα 4 ue κ. X rm INT tl vs TM d ^d i i^ Ve "t EE - «dL. wA. Gel. λα) v^ ο el.. s el. eto teu ομιά, JL ( - ; AUN owl Vo A Ard V, edv siu Saut Al N MATE v lera «ey AU lor A. AMAA d 1295 S. JOANN [S DAMASCENI 1296 faua templaque dzemonum eveNerunt, inque eo- A ἁγίων Ίγειραν, xat τούτους σέθοµεν, οὕτω xal τὰς rum locis sanctorum nomini templa construxe- runt, qux nos colimms : sic et simulacra dienio- num sustulerunt, atque illorum loco Christi οἱ Deiparz et sanctorum imagines statuerunt. In Ve- teri quidem Testamerto, nec templa sanctorum nemini erigebant Israelitze, nec hominum comme- ingratio festiva erat. Adhuc enim humana zatura maledictioni erat obnoxia, et mors poena ct sup- plicium erat, unde lugebatur : et mortui cadaver immundum habebatur, atque ille etiam qui illud tetigisset, Ex quo autem natur: nostre, ceu me- dicamen quoddam vivificum et salubre, juncta est divinitas, illa deinceps facta est gloriosa, fuitque in incorruptionem transformata. Quapropter san- etorum mortem celebramus, in ipsorum honorem templa exstruimus, eorumque pingimus imagines. Noverint igitur universi illum, qui imaginem ad Cliristi, aut matris ejus Deiparz, aut sanctorum alicujus gloriam et recordationem, necnon in dia- bholi et dzemonum ejus opprobrium et ruinam, divino studio et ardore formatam, aggrediatur evertere, οἱ non potius eam ceu dignam honore imaginem, non tamen ut Deum, adoret, colat et complectatur, inimicum hunc esse Christi, et san- οἱ Dei Genitvicis, atque sanctorum, diaboli insu- per et diemonum ipsius vindicem οἱ patronum : quippe qui gre patiatur Deum sanctosque ejus debito honore οἱ gloria affici, diabolum vero dom est, nuo prastantissimoque animo sese gesserunt, perenne dedecus. 19. Penes imperatores potestas non cst, ut Ec- clesi:& leges sanciant. Attende quid dicat Aposto- lus. « Et quosdam quidem posuit Deus in Eccie- sia, primum apostolos, secundo prophetas, tertio pastores et doctores ad perfectionem Ecclesi: **. » Non adjecit, imperatores. Et rursum : « Obedite 2386 praepositis vestris οἱ subjaccte eis. Ipsi enim pervigilant, quasi rationem pro animabus vestris reddituri**.» Idemque rursus : « Mementote prepo- sitorum vestrorum, qui vobis locuti sunt ver- bum Dei, quorum intuentes exitum conversalio- nis, imitamini fidem '*. » Verbum locuti non sunt εἰχόνας τῶν δαιµύνων καθεῖλον, xal ἀντ ἐχείνων Ίγειραν εἰκύνας Χριστοῦ, καὶ τῆς θεοτόχευ, καὶ τῶν ἁγίων. Καὶ ἐπὶ μὲν. τῆς Παλαιᾶς, οὔτε ναοὺς iz ὀνόματι ἀνθρώπων Ίγειρεν ὁ Ἰσραλλ, οὔτε pvrpé- συνον ἀνθρώπου ἑορτάζετο. "Ext γὰρ ὑπὸ κατάρα» ἦν fj τῶν ἀνθρώπων φύσις, xal ὁ θάνατος xatáxp:- σις ἣν, διὸ καὶ ἐπενθεῖτο' xal τὸ σῶμα τοῦ τεθνη- χότος ἀκάθαρτον ἑλογίφετο, χαὶ ὅ ἁπτόμενος αὑτοῦ. Νὸν δὲ, ἀφ᾽ 00 fj θεότης τῇ ἡμετέρᾳ φύσει συναν- εκράθη, οἷόν τι ζωοποιὸν χαὶ σωτήριον φάρμµαχον, ἐδονάσθη fj cost; ἡμῶν, χαὶ mph, ἀφθαρσίαν µετ- εστοιχειώθη. Διὸ καὶ ὁ τῶν ἁγίων θάνατος ἑορτάζεται, ᾿ xa ναοὶ αὐτοῖς ἐγείρονται, xal εἰκόγες &ya.y págov- vat. Γινωσχέτω οὖν πᾶς ἄνθρωπος, ὡς 6 τὴν εἰχόνα κ τὴν πρὸς δόξαν xal ὑπόμνησιν τοῦ Χριστοῦ, ἢ τῆς ὁ. τούτου Μητρὸς τῆς ἁγίας θεοτόχο», Ὦ τινος τῶν ἁγίων, xal πρὺς αἰσχύνην τοῦ διαθόλου xal ἦτταν αὐτοῦ, xai τῶν δαιμόνων αὐτοῦ, Ex θείου πόθου xo ζήλο γενοµένην, χαταλύειν ἐπιχειρῶν, xaX μὴ τροσχννῶν xai τιμῶν καὶ ἁσπαζόμενος ὡς εἰχόνα τιµίαν, καὶ οὐχ ὡς θεὸν, ἐχθρός ἐστι τοῦ Χριστοῦ χαὶ τῆς ἁγίας Θεοτόχου χαὶ τῶν ἁγίων, χαὶ ἐχδιχητἃς τοῦ διαθόλου xai τῶν δαιμόνων αὑτοῦ * ἔργῳ ἐπιδειχνύμενος τν λύπην, ὅτι ὁ θεὸς καὶ οἱ ἅγιοι αὐτοῦ τιμῶνται xal δοξάζονται ' ὁ δὲ δ.άδολος καταισχύνεται. Ἡ γὰρ εἰχὼν θρίαµθές ἐστι, χαὶ φανέρωσις, xat στηλοχρα- φία εἰς μνημην τῆς νίχης τῶν ἁἀριστευσάντων xal διαπρεφάντων, xal τῆς αἰσχύνης τῶν ἕττηθέντων ignomiuia aspergi. lmago enim triumphus qui- C xat καταθληθέντων δαιμόνων, ct manifestatio, insculptumque monumentum, erecta in memoriam illorum, qui strc- atque in demonum, qui devicti profligatique suut, t9. 03 βασιλέων ἐστὶ νομοθετεῖν τῃ Ἐκκλησίᾳ , Ti φησιν ὁ θεῖος ᾽Απόστολος; « Kal οὓς μὲν ἔθετο C θεὸς ἐν τῇ Ἐχχλησίᾳ ΄ πρῶτον, ἀποστολόυς * δεύ- τερον, προφήτας ᾽ τρίτον, ποιμένας καὶ διδασχάλους, πρὸς τὸν καταρτισμὸν τῆς Ἐχχλησίας. » Οὐκ clus, βασιᾶεῖς. Καὶ πάλιν * c Πείθεσθε τοῖς ἠγουμένοις ὑμῶν, καὶ ὑὐπείκετε. Αὐτοὶ γὰρ ἀγρυπνοῦσιν ὑπὲρ τῶν ψυχῶν ὑμῶν, ὣς λόγον ἁἀποδώσοντες. » Καὶ abis; « Μνημονεύετε τῶν ἡγουμένων ὑμῶν, οἵ- τινες ἐλάλησαν ὑμῖν τὸν λόγον, ὧν ἀναθεωροῦντες τὴν ἀναστροφὴν, ζηλοῦτε τὴν πίστιν. » Οὐχ ἑλάλη- σαν ἡμῖν τὸν λόγον οἱ βασιλεῖς, ἀλλὰ ἁπόστολοι xal vobis reges, sed apostóli et prophete, pastoresque D προφῆται, ποιµένες τε xal διδάσχαλοι. Τῷ Δαθὶ el doctores. Cum Deus Davidi 4ο domo sibi adi- ficanda injunxisset, sic posthac eum allocutus est : « Non tu zdificahis mihi domum, quia vir sanguinumes **. ) —«Reddile omnibus debita, clama- bat Apostolus, cui tributum, tributum ; cni vecti- gal , vectigal; cui timorem, timorem; cui honorem, honorem **. » Ad imperatores spectat recta rei pu- blicze administratio : Ecclesiz regimen, ad pastores et doctores. Ejusmodi invasio latrocinium est, fra- tres. Cum Samuelis pallium scidisset Saul, quid ei contigit ? Regnum ipsius abscidit Deus, et ho- ἐντειλάμενος ὁ θεὸς οἰκοδομῆσαι αὐτῷ otxov, ἔφη πρὸς αὐτὸν, ὅτι « Οὐκ οἰχοδομήσεις pot σὺ olxov, ἐπειδῆ ávhp αἱμάτων σὺ cT. » — « ᾿Απόδοτε dm τὰς ὀρειλὰς, ὁ Απόστολος ἀναχέχραγε Παῦλος, τῷ τὴν τιμήν, τὴν τιμήν. τῷ τὸν φόδον, τὸν φόδον * τῷ τὸν φόρον, τὸν φόρον * τῷ τὸ τέλος, τὸ τέλος. 1 Βασιλέων ἐστὶν ἡ πολιτικὴ εὐπραξία. $ ἐχχλησια- στικὴ χατάστασις, ποιμένων xal διδασχάλων. Λῃ- στριχὴ ἔφοδός ἐστιν αὕτη, ἀδελφοί. Ὅ Σαουλ d ἐμάτιον ἔσχισε τοῦ Σαμουὴλ, xa τί πέπονθεν; Ἔσχισε την βασιλείαν αὐτοῦ ὁ θεὺς, xol δέδωχεν eb 1 i9tel { dun "IJ Cor. n, 28. " Hebr. xii, 17. "t ibid. 7, 9 ] Par. xxvi, δ. ! Rom. xin, 7. τει t πρι | i . H . 3 . , εεζ ηλ. ; vAlfi : | NP cla ans (ls . U ALI καὶ ἐξέλειξαν (12)al Dec καὶ οἱ κῦνες τὸ αἷμα αὐτῆς, xai αἱ πόρναι ἐἑλούφαντο iv αὐτῷ. Ἡρώδης ἀνεῖλε τὸν Ἰωάννην, xai σχωληχόθροτος γενόμενος, ἐξ- έγυδε. Καὶ vov ὁ µαχάριος Γερμανὺς (13), ὁ βίῳ καὶ λόγῳ ἐξαστράπτων, ἐῤῥῥαπίσθη, χαὶ ἑξόριστος γέγονε, «χα ἕτεροι πλεῖστοι ἐπίσχοποι xai Πατέρες, ὧν οὐκ οἴδαμεν τὰ ὀνόματα. Οὐ ληστριχὸν τοῦτο; '0 Κύριος, ὅτε πειραστιχῶς αὐτῷ οἱ Γραμματεῖς xal οἱ Φαρι- σαΐοι προσῄεσαν, ἵνα παγιδεύσωσιν αὐτὸν λόγῳ, xa ἐπηρώτησαν αὐτὸν, « El ἔξεστι δοῦναι χῆναον Kal- σαρι; » πρὺς αὐτοὺς ἀπεχρίατο' « ᾽Αγάγετέ po: νόμισμα.» Tov δὲ ἀγαγόντων, ἔφη" « Τίνος ἔχει τὴν &lxóva ; « Τῶν.δὲ φησάντων, Καΐσαρος, λέγει ' « ᾿Απόδοτε τὰ τοῦ Καίσαρος, Καΐσαρι, xal τὰ τοῦ θεοῦ, ΡΕ IMAGINIBUS ORATIO IT. τὴν A365 τῷ πραοτάτῳ. Τὸν Ἡλίαν Ἰςζάθελ ἑδίωξε, Α minum mansuctissimo Davidi tradidit 5. Eliam - : ou! .? Ae u.. "TERR vou aW Us uc] ER ο) 1298 Jesabel insectata est **, sanguinemque ipsius lin- xerunt canes et sues ; quin οἱ meretrices lota sunt in co *'. Joannem Ilerodes interfecit, et a vermibus consumptus periit **. Nunc quoque bea- tis Germanus. tum vita, tum dicendi gratia re- splendens, plagis affectus, exsulat, cum pluribus aliis episcopis, quorum nomina ignota nobis sunt : noune hoc predatorium est ? Quando ad Dominum accesserunt Scribe et Phariszi ut illum tentarent, atque ab eo quaesierunt : « Liecretne censüm dare Cxsari, annon ? » dixit : « Osteudite mihi numi- sma census. » Quod «cum illi ostendissent, ait : « Cujus habet imaginem ? » Respondentibus illis, Cesaris, subdidit: « Reddite ergo qu:e sunt Czesa- τῷ θεῷ. » Ἠπείκομέν aot, à βασιλεῦ, ἓν τοῖς κατὰ D ris, Cxsari ; et qu: sunt Dei, Deo *. » Tibi pa- τὸν βίον πράγµασι, φόροις, τέλεσι, δοσιληψίαις, ἐν οἷς σοι τὰ καθ) ἡμᾶς ἐγχεχείρισται s ἓν δὲ τῇ ἐχκλη- σ.αστιχῇ χαταστάσει, ἔχομεν τοὺς πο.µένας, τοὺς λαλήσαντας ἡμῖν τὸν λόγον, καὶ τυπώσαντας τὴν ἐχχλησιαστιχὴν θεσμοθεσίαν. O3 µεταίροµεν Bpia αἰώνια, ἃ ἔθεντο οἱ πατἑρες ἡμῶν, ἀλλὰ χατέχοµεν τὰς παραδάρεις, χαθὼς παρελάθοµεν. El γὰρ ἀρξόμεθα την οἰχοδομὴν τῆς Ἐκχλησίας κἂν iv μιχρῷ xa0- αιρεῖν, κατὰ σμ.κρὺν τὸ πᾶν χαταλυθήσεται. rebimus, o imperator, in his qux ad hujus 93- culi negotia perlinent, in tributis solvendis ac vectigalibus, muneraque tua accipiendo, et in quibus rerum nostrarum administratio tibi credita est; verum ad res Ecclesie statuendas pastores habemus, qui nobis verbum loquuntur, atque ecclesiastica instituta tradiderunt. Non transferi- mus terminos antiquos, quos posuerunt patres nostri **: quin potius traditiones, quemadmodum cas accepimus, retinemus et tuemur. Si enim Ecclesiz vdiflcium, vel parvis in rebus demoliri in. ceperimus, totuin paulatim dissolvctur. ΙΥ’. Καχίζεις τὴν ὕλην, xai ἄτιμον ἀποχαλεῖς ; καὶ οἱ Μανιχαῖοι ἀλλ' ἡ θεία Γραφὴ χαλΏν ταύτην ἀναχηρύττει. Φησὶ Yáp* « Καὶ εἶδεν ὁ Θεὸς πάντα ὅσα ἑἐποίησε, xal ibo) χαλὰ λίαν. » Ἐγὼ μὲν οὖν xai Θεοῦ ποίηµα τὴν ὕλην, xol χαλὴν ταύτην όμο- λογῶ * σὺ δὲ, el χαχἣν ταύτην λέγεις, fl οὖκ Ex coo ταύτην ὁμολογεῖς, Ἡ τῶν xaxov αἴτιον ποιεῖς τὸν Θεόν. "Opa. οὖν τί φησιν fj θεία Γραφὴ περὶ τῆς ὕλης, fiv σὺ ἄτιμον ἀποχαλεῖς. εΚαὶ εἶπε Μωῦσῆς πρὸς πᾶσαν συναγωγὴν vlov Ἱσραἡλ λέγων’ Τοῦτοτὸ ῥῆημα ὃ συνέταξε Κύριος λέγων * Λάθετε map" ὑμῶν αὑτῶν ἀφαίρεμα τῷ Κυρίῳ, πᾶς ὁ χαταδεχόµενος τῇ χαρδίᾳ, οἴσουσι τὰς ἀπαρχὰς τῷ Κυρίῳ,.χρνσίον, ἀργύριον, χαλχὸν, ὑάχινθον, πορρύραν χόκχινον διπ)οῦν ἀνανξ- 15. Materiam vituperas, et vilem appellas ; idem quoque faciunt Manichzi : verum divina Scriptura bonam hanc esse przdicat. Ait enim : « Viditque Deus cuncta qua fecerat ; et erant valde bona **. ν Quamobrem tum materiam a Deo creatam, tum ctiam bonam banc esse confiteor. Tu vero si ma- lam asseris, aut non esse illam a Deo fatearis oportet, aut. Deum malorum auctorem facias. Pensa igitur quid Scriptura divina. de materia pronuntiet, 337 quam tu vilem appellas. « Et locutus est Moyses ad universum cotum filiorum Israel, dicens : Hoc est verbum quod. priecepit Dominus : Sumite a vobis ipsis oblationem Domino, aurum, argentum, zs, hyacinthum, purpuram, pa ve ab wi. 5? | Ποσ. xv, 97. * Hi Reg. χιτ. 9. xx, 99-25. ** Prov, xxi, 98... * Gen. 1 34. *! (V Reg. ix, 56. * Act. xij, 39. 9? Matth. xxgj, 17-21 ; Luc. NOTAE. * (12) Kal ἐξέλειξαν. Nibil tale de Jezabele scri- D humerali, seu pallio, episcopatu sponte cessisse, | UU. a atque in monasterium se rétepisse. Dawasceno la-. ιά, αι. {| men favet &criptor Vit: sancti Stephani junioris mar-. «fati... « tyris, ubi testatur sanctum Germanum 8 Leonis sa) t9. «- ptum esse, recte adnotavit Billius : Damascenus. que noster memoriz lapsum passus est, de regina narrans qu:e de sponso illius Achabo Scriptura tra- dit juxta LXX interpretes, apud quos legimus Ill Reg. xxii, 38 : Καὶ ἐξέλειξαν αἱ e χαὶ χύνες τὸ αἷμα, χαὶ αἱ πόρναι ἑλούσαντο ἐν αὐτῷ. Nihilo accuratius est, quod. de Herode Joannis interfectorc subjungit. Non enim a vermibus corrosus periit Antipas, sed lHerodes Ascalonita,: ejusque nepos A frippas: Vide Joseph. lib. xvi. Antiq. c. 8 et ib. xix, c. 7, itemque Act. xi, 25 (13) Καὶ vov ὁ μιχάριος Γερμανός. Qua de san- cto Germano CP. sequuntur, attentione digna sunt, | Nam Theophanes et alii historie Byzantine scri- ptores, Grecorumque Menza narrant, eximium ' patriarcham, cum conis pertinaciam frangere non posset, deposito in altari ὠμοφορείῳ, id est super- ο "ag κ Ac SU 5 5L » ES PED e on IA atlaa v0 : , v . B e. V. δα. * 0 " v | E |: 1C. án AER κ... tellitibus πυγμαϊῖς καὶ ὀνειδισμοῖς, pugnis ei convi- ciis throno [uisse detusbatum. liuic auctori junguut Dollandi continuatores eruditi, Constantinum Piuny,, Tii in Paphlagonla episcopum, qui inventionis reTi- quiarum sanctz Euphemiee historiam texens, de san- cto Germano ait : Quamobrem sanctissimum Patrem nostrum vila ei sermone coruscantem, sede ejecit. Graea desunt; at valide suspicor scriptorem hune Damasceni nostri verba exscripsisse, ut vel obitec consideranti patebit. Verbum ἑῤῥαπίσθη, Tilmanus el Zinus ita verterunt, ut colaphis cesum pontiflcem sanctum significet ; sed strictior hic sensus vido- tur : ampliorem exprimendum duxi. p "n kt UM ^| A eal vss ^ * νεα] ι ια ο ου . M M. leve 'u e, EUN ON ted im ied uam re 4 C4 ἄλλα. QM. 1298 S. JOANNIS DAMASCENT Do A I3 coccinum duplex netum, et byssum retortam, et A νησµένον, xai βύσσον χεχλωσμένην, xaX τρίχας at» pilus caprarum, ct pelles arietum rubricatas, et pelles hyacinthinas, et ligna imputribilia, et oleum unctionis, et thymiama compositionis, et lapides s3rdios, et lapides in sculpturam ad superhume- rale et poderem : et quisquis vestrum est sapiens corde, veniat, et faciat omnia que przcepit Deus, tabernaculum «6, » etc. 14. En profecto materiam pretiosam, tametsi vilis a vobis zstimetur. Quid enim pilis caprarum, aut coloribus contemptibilius sit? Nonne cocci- num, et purpura, et hyacinthus colores sunt? Ecce praterea, tum opus manuum hominum, tum Cherubim imagines : quinimo totum tabernaculum imago erat. « Vide enim, inquit Deus Moysen alloquens, omnia facias secundum exemplar quod tibi ostensum est in monte *'. » Nihilominus illud ab omni Israel in circuitu adorabatur. A4 hac, nonne Cherubim in conspectu populi erant ? Quin eliam arca, et lucerna, et mensa, et urna aurca, et virga, ad quas respiciens populus adorabat. Ma- teriam non adoro, sed materix* conditorem, qui propter me materia factus est, et in materia do- micilium posuit, atque per materiam salutem mihi patravit. « Verbum enim caro factum est, et habitavit in nobis **. » Neminem porro prseterit, quod caro materia constet, creataque sit. Mate- riam igitur, per quam mihi parta est salus, vene- ror, adoro et colo : colo, inquam, non uti Deum, γείας, xa δέρµατα χριῶν ΏἩρυθρωβανωμένα, xoi δέρματα ὐαχίνθινα, xaX ξύλα ἄσηπτα, xaX ἔλαιον τῆς χρίσεως, χαὶ τὸ θυμίαμα τῆς συνθέσεως, xai λίθους σαρδίους, xai εἰς τὴν Ὑλυφὴν, εἰς vhv ἐπωμίδα, .'. καὶ εἰς τὸν ποδήρη * xal πᾶς σοφὸς χαρδίᾳ ἐν ὑμὶῖν, ἐλθὼν ἐργαζέσθω πάντα ὅσα συνέταξε Κύριος, τὴν " " σχηνήν.» ιδ’. Ἰδοὺ 65 καὶ ἡ ὕλη τιμᾶται, ἡ xa0* ὑμᾶς ἅτι- pos. Τί γὰρ τριχῶν αἰγείων εὐτελέστερον, xal χρω- µάτων; ἢ οὗ χρώματα τὸ χόχχινον, καὶ ἡ πορφύρα, xai ἡ ὑάχινθυς; "loo 0h xai ἔργα χειρῶν ἀνθρώτιον xa ὁμοίωμα Χερουθίμ * xaX αὐτὴ δὲ fj σχηνὴ ἅπασα εἰχὼν *v. « "Opa γὰρ, φησὶν ὁ cb; τῷ Μωῦσή, - ποιῄσεις πάντα χατὰ τὸν τύπον τὸν δειχθέντα σοι ἓν . τῷ δρει. » Καὶ ὅμως χυχλόθεν προσεχυνεῖτο ὑπὸ * παντὸς τοῦ Ἱσραήλ. "Exc δὲ τὰ Χερουδὶμ, οὗ χατενώ- «toy ἦσαν τοῦ λαοῦ; Καὶ ἡ χ'θωτὸς, χαὶ ἡ λυχνία, xai ἡ τράπεζα, xoi ἡ στάµνο ἡ χρυση, xa^ à ῥάδδος, πρὸς à βλέπων ὁ λαὺς προσεχύνει ; Οὐ προσχυνῶ τῇ ὕλῃ, προσχυνῶ δὲ σὺν τῆς Uv Δημ!ουργὸν, τὸν ὕΌλην 5v igi γευόμενον, καὶ lv ὕλῃ τὴν κατοίχησιν θέμενον, xal δι’ Όλης τὴν σω- τηρίαν µου ἐργασάμενον. « Ὁ γὰρ Λόγος σὰρξ ἑγέ- νετο, xai ἑσχήνωσεν ἐν ἡμῖν. » Πᾶσι δὲ δΏλον, ὅτι ἡ σὰρξ ὕλη καὶ χτίσµα ἐστίν. Σέδω οὖν την ὕλην xz δι’ αἰδοῦς ἄγω, xal προσχυνῶ , δι’ ἧς ἡ σωτηρία µου έγονε. Σέδω δὲ, οὐχ ὡς θεὸν, ἀλλ' ὡς θείας ἕνερ- qelag xal χάριτος ἔμπλεων. "H οὐχ Όλη τὸ τοῦ σταν- sed ut divina plenain elficacitate et gratia. Annon, ρ ροῦ Εύλον, τὸ τρισόλδιον xal τρισμακάριστον; "H 46960, materia esl fortunatissimum illud fclicisei- mumque lignum crucis? Nonne materia est mons venerandus et sanctus , ille Calvarie locus ? Nonne materia est, alma vitalisque petra, monumentum sanctum, resurrectionis nostrz scaturigo? Nonne materia, atramentum, Evangeliorumque libri uem- brane? Nonne materia illa mensa, qua vitz pa- mem nobis subministrat ? Annon materia, aurum et argentum, ex quibus cruces, et disci sancti, cali- eesque conficiuntur? Nonne, quod «quidem his omnibus longe excellentius est, materia est corpus et sanguis Domini mei? Αυὶ borum omnium cul- tum adorationemque tolle, 3ut concede, ut secun- dum traditionem Ecclesie, imagines Dei amico- rumque ejus nomini consecrate, atque propterea D divini Spiritus gratia obumbrate, adorentur. Quod οἱ propter legis preceptum imagines censes abrogandas , jam debes et Sabbatum et circumci- sionem observare, qua districtissime a lege tibi sancita sunt, necnon totam legem custodire, nec Pasch: Domini solemnitatem extra Hierosolymam agere. Verum illud scitote, quod si legem obser- vaveritis, Christus nihil vobis proderit *. Jam quoque incumbit tibi, ut fratris ducas uxorem, quo semen illi suscites '*; quin etiam a caatico Domini in oby ὕλη τὸ ὄρος τὸ φεπτὸν καὶ ἅγιον, ὁ τοῦ Κρανίου τόπος; Ἡ οὐχ ὕλη fj ζωηφόρος πέτρα, ὁ τάφος ὅ ἅγως, ἡ πηγἠ τῆς ἡμῶν ἀναστάσεως : Ἡ οὐχ Όλη τὸ μέλαν, τὰ τῶν Εὐαγγελίων δέρµατα; "H. οὐχ ὕλη ἡ ζωοποιὸς τράπεζα, ἡ τὸν ἄρτον ἡμῖν τῆς ζωῆς χορ- ηγοῦσα:; H οὐχ ὕλη ὁ χρυσός τε xal ἄργυρος, ἐξ ὧν σταυροί τε xal πίναχες ἆγιθι χατασχευάνοντα!, χαὶ ποτήρια; "H οὑχ Όλη πρὸ τούτων ἁπάντων, Ὁ τοῦ Κυρίου µου σῶμα xai αἷμα; Ἡ πάντων τούτων ἄνελε τὸ σέδας καὶ τὴν προσχύνησιν, παραχώρει τῇ ἐχχλησιαστικῇ παραδόσει xal την τῶν εἰχόνων προσχύνησιν, Θεοῦ xal φίλων Θεοῦ ὀνόματι ἆγιαβο- µένων, καὶ διὰ τοὔτοθείου Πνεύμα :ος ἐπισχιαζομένων χάριτι. EL διὰ τὸν νόµον τὰς εἰχόνας ἁπαγορεύεις, ὥρα σοι xat σαθδατίζειν xaX περιτέµνεσθαι ΄ ταῦτα γὰρ ἁπαραχωρήτως ὁ νόμος χελεύει * wal πάντα ον νόµον τηρεῖν, xaX ph ἑορτάδειν τὸ Πάσχα Κυρίου ἔξω Ἱερουσαλήμ' ἀλλὰ γνῶτε, ὡς ὲὰν τὸν νόµον τη” ρεῖτε, Χριστὸς ὑμᾶς οὐδὲν ὠφέλησε. "pa σοι χαὶ τὴν τοῦ ἀδελφοῦ γυναῖχα πρὸς γάμον ἄγεσθαι, χε] ἐγείρειν σπέρµα τῷ ἁδελφῷ, καὶ μὴ ἄδειν τὴν ᾧδῖν Κυρίου ἐπὶ γῆς ἀἁλλοτρίας. Αλλ' ἄπαγε * « Οἵτινες γὰρ &v νόμῳ δικαιούῦσθε, τῆς χάριτος ἑξεπέ- σετα. ) terra aliena concinendo. abstiness "^ Sed apage hzc omnia: « Qui. enim lege justiflcamini, a gratia excidistis "*. » "* Exod. xxxv, 4-10. *" Exod. xxv, 40. Cxxxvi, 0. "* Galat. v, 4. *5 Joan. 1, 14. * Galat. v, 2. "* Deut. xxv, 7, "! Pal A. aver Zuuh MS Fan: ὁήᾖθιικνο (petu ed. diupaliA. - . BOUM, un veo τεδὰ YS ULL VE, XE. 7 vanis md MTS wd "" "d 1 wai» Vs ων " ν Z FIFTN νι κ dalfud | b wl | -* EU Veselidi. nn 7 DE IMAGINIBUS ORATIO IL. 1302 '. Ἱστοροῦμεν Χριστὸν τὸν βασιλέα χαὶ Kópgiov A. 1b. Ghristum porro. regem et Dominum 838 οὗ υμνοῦνεες αὐτὸν τοῦ στρατεύματος. Στρατὸς γὰρ — sic spectandum pingimus, ut proprio ipsum exer- τοῦ Κυρίου, οἱ ἅγιοι. Γνµνωσάτω ἑαυτὸν τοῦ oi- — citu non privemus. Sancti quippe sunt. exercitus xclou στρατεύματος ὁ ἐπίγειος βασιλεὺς, xaX τότε — Domini. Proprio ee exercitu prius spoliel terrenus. τὸν ἑαυτοῦ βασιλέα χαὶ Κύριον. ᾽Αποθέσθω τηνἁλουρ- — imperator, quau regem. Dominumque suuim spo- γίδα xaX τὸ διάδηµα, xal τότε τῶν κατὰ τοῦ τυράν- liare audeat. Purpuram deponat οἱ ceronam, tum vog ἁἀρ.Στευσάντων, xai βασιλευσάντων τῶν παθῶν corum qui contra tyrannum strenue pugnaverunt, τὸ σέθας περιαιρείτω. El γὰρ χληρονόμοι Θεοῦ, xa — quippe affectionibus et perturbationibus suis impe- ' auyxXnpovógot Xp:stoU, xal τῆς θείας δόξης τε xal — rirunt, honorem adimat. Etenii, si heredes Dei ῥασιλείας xotwovol ἔσονται , πῶς οὐχὶ xal τῆς ἐπὶ — sunt, οἱ colimredes Chrieti "*, divingque consor- γῆς δόξης αυμμέτοχοι γένώνται ol φίλοι Χριστοῦ: — tes glorize "* et regni futuri sunt, ecour etiain non « Οὐ λέγω ὑμᾶς δούλους, φησὶν ὁ θεός’ ὑμεῖς φίλοι — cjusdem cum ipso glorie participes in terris μού Eae.» Της οὖν δεδομένης αὐτοῖς παρὰ τῆς Ἐκ- fient, qui amici Christi. sunt? « Non dicam vos xAngiag τιμῆς στερῄσοµεν αὐτούς; Ὢ θρασείας χει- — servos, inquit Deus; voa amici mei estis "". » .g^«1 ὢ τολμηρᾶς γνώμης, ἀνταιρούσης θεοῦ, καὶ — Nunquid ergo honorem illis dencgabimus, quem τοῖς αὐτοῦ ἀντιπραττούσης προστάγµασιν ! El οὗ D ipsis concessit Ecclesia? O manum audacein! 0 τροσχυνεῖς εἰκόνι, μηδὲ τῷ Υἱῷ τοῦ Θεοῦ προσχύὐ- temerariam mentem, qua Dco contradicit, vjus- vtt, ὃς ἐστιν εἰχὼν τοῦ ἀοράτου Θεοῦ ζῶσα, καὶ χα- — que jussis adversatnr ! Quod si adorare unagineum pax:hp ἁπαράλλακτος. 'O ναὺς ὃν ὁ Σολομὼν (oxo- — renuis, ne quidem Dei Filium adora : ipse enim est δόµησεν, ἀλόγων atpaoty ἐνεκαινίσθη, xaX ἁλόγων — imago vivens Dei invisibilis "5, invariabilisque fi- εἰχόσιν ἐκαλλωπίσθη, λεόντων, xal βοῶν, καὶ qoww(- — gura substantie ejus ". Templum a Salomone χων, καὶ ῥοΐσχων. Nov δὲ Χριστοῦ αἵματι ἡ Ἐκκλι- — constructum, auimalium. sauguinc consecratum ca ἐγχαινίζεται καὶ τῶν ἁγίων αὐτοῦ , καὶ τῇ Χρι- fuii; animalium. quoque, leonum — videlicet, et στοῦ εἰχόνι καὶ τῶν ἁγίων αὐτοῦ χαλλωπίζεται. "lHl— boum, necnon palmarum, malorumque punicorum πάσης εἰχόνος προσχύνησιν ἄνελε, J| μὴ καινοτόµει, — imaginibus ornatum. Nunc vero Christi sanctorum- « μηδὲ µέταιρε 6p:a αἰώνια , ἃ ἔθεντο οἱ πατέρες — que ejus sanguine Ecclesia dedicatur, ac Christi σου» οὐ τὰ πρὺ τῆς ἐνσάρκου. παρουσίας Χριστοῦ — sanctorunrque ejus decoratur Pmaginibus. Aut τοῦ θεοῦ ἡμῶν λέγω, ἀλλὰ τὰ μετὰ τὴν ἐπιδημίαν οιππίωπι imaginum adorationem tollas, aul. nihil αὐτοῦ. Περὶ γὰρ τῶν tv τῇ Παλαιᾷ παραδόσεων — statuas novi, « neve terminos antiquos transferas,. ' peppóuevo, ὁ θεός φησιν « Ἔδωχα αὐτοῖς προδ- . quos posuerunt patres tui : » non cos dico, qui τάγματα οὐ χαλὰ, » χατὰ τὴν σχληροκαρδίαν αὐτῶν. " ante Christi Dei nostri in. carne adventum positi "fs:e µετατεθείσης τῖς ἱερωσύνης, && ἀνάγχης καὶ — sunt, scd qui post illius adventum fuerunt consti- νόµου µετάθεσις vÉyovev. tuti. Nam de Testamenti Veteris sanctionibus conquestus Deus ait: « Dedi eis pracepta nou bona "*, » propter duritiam cordis eorum. Quare translato sacerdotio necesse fuit ut legis translatio ἠογεί 5». ις’. 09. µόνον δὲ γράµµασι τὸν ἐχχλησιαστιχὸν 16. Ceterum spectatores et ministri Verbi, non θεσμὸν παρέδωχαν οἱ αὐτόπται xal ὑπηρέται τοῦ — litteris modo, verum etiam traditionibus quibus- Λόγου, ἀλλὰ xal ἀγράφοις τιοὶ παραδόσεσι. Πόθεν dam haudquaquam scriptis, Ecclesiasticam disci- vip οἵδαμεν τὸν Κρανίου τόπον τὸν ἅγιον; πόθεν τὸ — plinam sanxerunt **. Enimvero, undenam, rogo, αἱ 6 ode (PP e sli “αἱ. αν . TCI uu ως vpn ( μνημα τῆς ζωῆς; οὐ mal; παρὰ πατρὸὺς ἀγράφως Sanctum Calvariz locum**; unde sepulcrum vitae παραλαθόντες; Τὸ μὲν bv τόπῳ Κρανίου σταυρωθῆ- — notum habemus? Nonne quia slue scripto a pa- ναι τὸν Κύριον γέγραπται, xat ταφῆναι ἐν µνηµείῳ, — rentibus filii id accepinus? Nam iu Calvariz loco 9 ἑλατόμησεν "Iuofip ἐν τῇ nétpa. "Ote δὲ ταῦτά — crucifixum, et in. monumento, quod. Jeseph exci- ἐστι τὰ νῦν προαχυνούµενα, EE ἀγράφου παραδόσεως — derat e petra **, sepultum fuisse Dominum, scri- ' οἴδαμεν , καὶ πλεῖστα τούτοις παρόμοια. Πόθεν τὸ D ptum quidem est : quod autem illa ipsa sint, quz . τρίτον βαπτίζειν, τουτέστι, διὰ τριῶν χαταδύσεων; — nünc adorantur, ex. traditione non scripta acce- Ιόθευ τὸ προσχυνεῖν σταυρόν; οὐχ ix τῆς ἀγράφου — pituus, perinde atque multa alia his consimilia. παραδόσεως ; Διὸ χαὶ ὁ θεῖος ἁπόστολος Πἀῦλός φη- Undenanm.illud, ut tertio, hoc est, tribus mersga- atv * € "Apa οὖν, ἀδελφθὶ, ατήχετε xai χρατεῖτε τὰς — tionibus, baptisemus? Unde ut ad orientem con- παραδόσεις, ἃς ἐδιδάχθητε, εἴτε διὰ «λόγου , εἴχε δι versi precemur? Unde αἱ crucem adoremus? ἐπιστολῆς ἡμῶν. » Πολλῶν. τοιγαροῦν ἀγράφως τῇ — Nonne ex traditione minime scripta? Quamobrem Ἐκκχλησίᾳ παραδεδοµένων, xai µέχρι τοῦ νῦν πεφν- — divinus etiam apostolus Paulus ait: « ltaque, ' λαγμένων, τί περὶ τὰς εἰκόνας σμικρολογεῖτε; Ma- — fratres, state, et tenete traditiones quas didicistis, νιχαῖοι συνέγραφαν τὸ κατὰ θωμᾶν Εὐαγγέλιον * — sive per sermonem, sive per epistolam mnostram**. » . Ὑράψατε xal ὑμεῖς τὸ χατὰ Λέοντα Κὐαγγέλιο. Οὐ Quando itaqu& multa aunt. Ecclesia sine scriptis δέχομαι βασιλέα τυραννικῶς τὴν ἱερώσύνην ἁρπά- tradita, &ügme ad hunc usque diem observata, 15 Rom. vii, 17. 7 FE Petr. ι, 4. ^ Joan. xv, 14, 195. "* Coloss. 1s, 45. "" Πο. s, 9. "* Prov. 5.38. 10 acc. xx, 24. ") ficbr.vi4, 12. *! Luc. 1, ο. ** Joan. xix, 17. 0 Matth. xsvu, 60. ., 1095. 11, 14. ' aea. p etel ο ιν κ ἐν κα VS. 77, 4 τω ον νννεουος ^ L] . [] - ) πω νι . 2.55 [ wMlh i. "| uvuw AU - * C wA e "wu { wttrr J. . ορ». . | ο αντε, αι (ιά ^ v 46 . , . [| i μμ... àoltae. '. X &* f 4M ' EL κ.ε ^ ο, ^4 f. L 4. 4 ο. VUA lt Se l 1300. ' S. JOANNIS DAMASCENI 1501 quid est quod contra imagines vitilitigetis ? Evan- A ζοντα. Ob βασιλεῖς ἔλαθον ἑξοοσίαν δεσμεῖν xol VL w Wd x tut VAY M d WA PALA Bae ο η QU δν, "RU » gelium secundum Thomam scripserunt Manichzi: y0s perinde secnndum Leonem Evangelium scribi- tote. Imperatoribus non assentior, qui sacerdo- tium sibi tyrannorum more vindicant. Valentem imperatorem novi, qui, cum Christianus audiret, orthodoxam fidem persequebatur : Zenonem quo- que, et Ànastasium, Heraclium, et Constantinum illum, qui in Sicilia occubuit, 839 Bardaniscem- que, qui et Philippicus appellatus est. Nemo mihi persuaserit imperatoris edictis Ecclesiam admi- nistrari, sed Patrum institutis regitur, sive ea seripta sint, sive non scripta. Quemadmodum λύειν. Οἶδα Οὐάλεντα βασιλέα, Χριστιανὸὺν ὀνομανό- µενον, xai «hv ὀρθόδοξον πίστιν διώξαντα, Ζήνωνό τε καὶ Αναστάσιο», Ἡράκλειον, xal Κωνσταντῖνον ? τὸν ἐν Σιχελίᾳα, χαὶ Βαρδανίσχην , τὸν xaX Φιλιππι- xóv. Οὐ πείθομαι βασιλιχοῖς xavóst διατάττεσθαι τὴν Ἐχχλησίαν, ἀλλὰ πατρικαῖς παραδόσεσι, ἐΥγρᾶ- φοις τε xal ἀγράφοις. Ὥσπερ γὰρ ἓν ὅλῳ τῷ xé- σµμῳ ἐγγράφως 4 ἐχηρύχθη τὸ Εὐαγγέλιον, οὕτως ἐν ^:* ὅλῳ τῷ xóspup ἀγράφως παρεδόθη τὸ εἰχονίζειν Ἆρι- " στὸν τὸν σεσαρχωμένον θεὸν, χαὶ τοὺς ἁγίους, ὥσπερ χαὶ προσχυνεῖν τὸν σταυρὸν, xaX χατὰ ἀνατολὰς ἐστῶ- τας προσεύχεσθαι. enim im universo orbe sine litterarum monumentis Evangelium promulgatum fuit, sic et in υπ]- verso orbe sine scriptis institutum traditumque est, ut Cliristus Deus caro factus, ac sancti ima ginibus representarentur : quemadmodum etiam utl crux adoraretur, atque ad orientem conversi preces fnnderemus. 17. Quocirca, qus tu in contrarium adducis ῃ loca, probatam apud nos imaginum veneratio- nem non crimini vertunt, scd gentium, eas uti deos colentium , mores arguunt. Quare propter nefariam gentium consuetudinem pium Ecclesie institutum auferre non oportet. Adjurant vene- fle et prestigiatores : adjurat pariter catechu- mesos Ecclesia. At illi quidem daxmones invo- cant ; hec vero Deum contra demones 35. Sacrí- ficart demonibu$ gentiles ; sed et Israel Deo cum sanguinem, tum nidorem offerebat, Quin etiam Ecclesia incruentum Deo sacrificium offert. Dz- monibus imagines consecrabant gentes: sed et Israel imagines im deos sibi prestituerat. Dice- bant enim : « Hi sunt dii tui, Israel, qui eduxe- runt te de terra /Egypti **. » Nos autem Deo vero C carne facto, Deique servis et amicis, a quibus demonum fugantur exercitus, imagines dedi- camus. 18. Quod si dicas beatum Epiphanium imagines 55 Greg. Naz. orat. 5, ad Greg. Nyss. ty. "Ac pévtot προσάχεις χρήσεις, οὗ τῶν παρ' ἡμῖν εἰχόνων βδελύσσονται «tv προσχύνησιν, ἀλλὰ τῶν ταύτας θεοποιούντων Ἑλλήνων. Ob δεῖ τοίνυν διὰ τὴν τῶν Ἑλλήνων ἄτοπον χρῆσιν , xai. «hv "Ex- Χλησίας εὐσεδῶς γενοµένην ἀναιρεῖν. Ἐφορχίξουσιν ἐπαοιδοί τε xal Υόητες, ἑφορχίζει τοὺς χατηχον- µένους ἡ Ἐκχλησία * ἀλλ’ ἐχεῖνοι μὲν ἐπιχαλούμενοι δαίμονας, αὕτη δὲ θεὸν κατὰ δαιμόνων. "Έθνον δαἰ- µοσιν οἱ Ἕλληνες * ἀλλὰ χαὶ θεῷ 6 'Icoatà, χαὶ ai- µατα χαὶ χνίσσας προσέφερε. θύει xal ἡ Ἐχκλησία Θεῷ Ονσίαν ἀναίμαχτον, Δαίμοσι τὰς εἰχόνας áy. ετίθουν Ἕλληνες, ἀλλά χαὶ ὁ Ἰσραἡλ ἐθεοποίτος τὰς εἰχόνας. Ἔλεγον γάρ * « Οὗτοι οἱ θεοί σου, Ἱσραὶλ, οἱ ἀναγαγόντες σε ix γῆς Λἰγύπτου. » Ἡμεῖς ὃν ἀληθεῖ Θεῷ σαρχωθέντι, xal Θεοῦ δούλοις xal φί- λοις, δαιμόνων ἀπελαύνουσι στίφη, εἰχόνας &va- τιθέαµεν. wj. El δὲ λέχεις τὸν µαχάριον Ἐπιφάνιον (15) . 5* Exod. xxxii, 4. VARLE LECTIONES. ws! p PRI zr . n | — » Κωνσταντῖνον. Cons(antjnum. 'Theophanes et Nicephorus CP. in Chronicis Constantem Heraclii filium, * i et Constantini Pogonati pureittent" perinde Constantinum nominant. 4 Lege ἀγράφως. Nam sine scriptis Evangelium promulgaverunt apostoli : quos nonnisi fidelibus quibusdam, et velut ex accidenti scripsisse nemo prudens negaverit. Vid. Iren. lib. ur, c. NOTE. ; (014) El δὲ Aéreic τὸν paxdpiov. "Exigádriov. ln D των ποιεῖν εἰδωλικῷ θεσμῷ, εἰχόνας εἰς ἀφομοίωσιν v ora editionis Romanz pag. 80, hac ἱερυπίως: Ἐπι- τοῦ Χριστοῦ, χαὶ τῆς θεοτόχου, καὶ τῶν μαρτύρων * φανίδου αἱρετιχοῦ * Epiphanide heretici. Scilicet ἔτι δὲ καὶ τῶν ἀγγέλων καὶ προφητῶν * Adversus post Damasceni nostri zttatem, imo post septimam — illos qui idololatrico instituto imagines facere stu- synodum, Nicepboro CP. aliisque melropo ita Sj- dent, que Christi similitudinem exprimant , necnon densis narrabat, se cum Nacoliz in Phrygia juve- — Dei Genitricis, martyrumque ; quin etium. angelo- nis ageret, citra nascentis illic lconoclasticz hzre- — rum εἰ prophetarum. Ex issertationis serie ap sis primordia incidisse in codicem quemdam, in ret hoc opus fuisse pratensam illam Stephanii ad quo descripta erant fictitia ista Epiphanii opuscula, — Theodosium Augustum epistolam , cujus fragmen- reperisseque in inscriptione erasam fuisse litteram — tum in septima synodo lectum est. Quia vero au- 6, ut pro Ἐπιφανίδου , legeretur Ἐπιφανίαυ, cum- — ctor boc argumento pugnat : Πῶς τὸν ἀχατάλη- que litterz vestigia superessent adhuc, fraudis te- τον, καὶ ἀνεχδιηγητον , xal ἀπερινόητον , ἀπερί- stem fuisse Daucum, qui Εοο]εβίο», in qua volumen — yoagóv τε xai Ὑράφειν λέχει τις, ὃν οὐχ ἴσχυσε asservabatur, praeerat. llinc Nicephorus singularem ωσῆς ἀτενίσαι ()Μο pacto dicat aliquis eum qui τὰ Ἐπιφανίδου, contra Epiphanidem, dissertatio- — nec comprehendi, nec enarrari , nec intellectu. capi uc idit, | toc potest , incircumscriptu est, delineari debere , ncm edidit, et alterius opusculorum illorum titu- squ : lum bunc fuisse oit : Λόγος χατὰ τῶν ἐπιτηδευόν- — quem mec. Moses valuit intueri ? ac deinde Cathe Q6. κ Dee, ses c e ο s e da P1 ms do 8l Nuula vo Plugs i .ὀ D * * d 1 | r 1 κ D G "e t. 499 M ν« ν Μα. , ZIPEN 1 . i HU ο .L. e oh es uva 1 w^ νι Ve . Qar X t bt o: ν κ uas t πας νὰ 00wu. ὃς P * on y Vi ὑ ον . Ku va "v U... e " a: €855£8 5 üt TUR M εξ οι t m are In 5. Χιω &C« M aa Valet DOC7 ο E 3 -— QAM καὶ 1305 ; «P. - Qa; Y eM κ. c ciu d 1 r DE IMAGINIBUS ORATIO II. 130€ τρανῶς τὰς παρ. ἡμῖν ἁπαγορεῦσαι εἰχόνας, γνῶθι A nostras palam improbasse; noveris librum illum ὡς ἑπίπλαστος ὁ λόγος, ἄλλου τινὸς τῷ τοῦ θείου Ἐπιφανίου χρησαµένου ὀνόματι, ofa. πολλὰ συµόθα(- νει Ὑίνεσθαι. Οὗ γὰρ τοῖς συµπατράσιν 6 Πατὴρ μάχεται. Ενὸς γὰρ ἁγίου Πνεύματος μέτοχοι πάντες γεγόνασι * xal µάρτυς ἡ τούτου ἐχχλησία , εἰχόσι χαλλωπιζοµένη, ἕως οὗ τινες T χατ αὐτῆς ἀντ- επανέστησαν, xal «hv Χριστοῦ διετάραξαν ποίµνην, ποτἰσαι τὸν Aaby Θεοῦ ἐπιχειρήσαντες ἀνατροπὴν θολεράν. t. El. σταυρὸν, xal λόγχην , καὶ χἀλαμον, xal σπόγγον,δι) ὧν οἱ θεοχτόνοι Ἰουδαῖοι τὸν Κὐριόν µου ἐνύδρισαν καὶ ἀπέχτειναν, ὡς αἴτια σωτηρίας προσ- χυνῶ xai σέδω, τὰς ἐπὶ δόξῃ xal µνήµῃ τῶν τοῦ Χριστοῦ παθηµάτων ἀγαθῷ σκοπῷ ὑπὸ τῶν πιστῶν χατασχευαζομένας εἰχόνας o0 προσχυνῄσω; El σταυροῦ εἰχόνα ἐξ οἰασοῦν ὕλης χατασχευααθεῖσαν προσχυνῶ, τοῦ σταυρωθέντος, xal τὸν σταυρὸν σωτήριον δεί- ξαντος τὴν εἰχόνα οὗ προσχυνῄήσω ; Ὢ ἀπανθρωπίας | "Ott δὲ οὐ τῇ ὕλῃ προσχυνῶ , δηλον * χαταλυθέντος Υὰρ τοῦ ἐχτυπώματος τοῦ σταυροῦ, εἰ τύχοι ix. ξύ- λου κχατεσκευασµένου , πυρὶ «b ξύλον παραδίδωμι, ὁμοίως χαὶ τῶν εἰχόνων. K'. "Ox: δὲ οὗ νέον τὸ τῶν εἰχόνων ἐφεύρημα, xal ἡ τούτων προσχύνησις, ἀλλ᾽ ἀρχαία τῆς Ἐκκλησίας παράδοσις, δέχου τῶν Γραφικῶν χαὶ Πατρικῶν χρή- σεων τὸν éspóv. Ὁ Κύριος ἓν τῷ χατὰ Ματθαῖον Epi Εὐαγγελίῳ τάδε φησὶ, τοὺς ἑαυτοῦ µαθητὰς supposititium esse, et Epiphanio, quod quidem alias szepe contigit, falso ascriptum a quopiam fuisse. Neque enim ille Pater a collegarum sen- tentia desciverit : omnes quippe unius sancti Spi- ritus participes fuerunt. Testimonio sit ipsius ecclesia imaginibus exornata ad hanc usque etatem, qua adversus illam insurrexerunt non- nulli, qui 940 Christi gregem infestare, et sor- didam perturbationem populo Bei propinare ag- gressi sunt. 19. Si crucem , lanceam , arundinem, et spon- giam, quibus deicidz Judzi Dominum meum igno- : minia affecerunt, et morti tradiderunt, tanquam salutis causas adoro et colo; eur non imagines, B que ad Christi gloriam passionisque ejus me- moriam recto consilio a Christianis institutz sunt, adoraverim? Si crucis effigiem ex quali- cunque materia fabricatam veneror, cur illius qui ei affixus fuit, crucisque vim salutiferam osiendit, imaginem non adoravero ? Proh inhu- manitatem! Quod porro materiam ipsam non adorem, liquido constat, Soluta quippe crucis forma, ex ligno exempli gratia facte, lignum in ignem projicio : itidem et,imaginum mate- riam. 20. Quod autem non recens sit inventum, sed prisca Eeclesiz traditio ut imagines fiant, et ado- rentur, ex Scripturz Patrumque locis confertum examen numerosum accipe. Dominus in sacro- sancto secundum Mattheum Evangelio, tum di- VARLE LECTIONES. * [n margine edit. Rom. h:ec itidem apposita sunt, quzP lectionem aliam indicant : Εὔρηται xat, ἕως οὗ ὁ ἄνριος xax ávf epo; Λέων ἕθρυξε, xaX τὴν Χριστοῦ ἑτάραξε molpm v* Repertum quoque est (in quodam utique exemplari) donec Leo ferus savusgue rugiit, et Christi gregem conturbavit. NOTE. licis his verbis illudit, Φασί τινες, ὅτι ἐπειδὴ τέλειος C ἄνθρωπος ἐγένζτο ix Μαρίας τῆς ἀεὶ Παρθένου, διὰ τοῦτο ἄνθρωπον αὐτὸν ποιοῦμεν * Quia nonnulli di- cunt, eo quod homo perfectus ex Maria semper vir- gine exsiitit, ideirco hominem ipsum facimus, χαὶ διὰ τοῦτο ἑνηνθρώπησεν, ἵνα τὸν ἀχατάληπτον , δι οὗ τὰ πάντα ἐγένετο, διὰ χειρῶν σου y piat δυνη- θής ’ et ideo factus est homo, ut eum qui incom- rehensibilis est, smanibus tuis posses pingere : unde is ulterius inferat : Οὐχοῦν οὐκ ἔστιν ὅμοιος τῷ Πα- τρὶ, οὐδὲ ξωοποιεῖ τοὺς νεχρούς. Non ergo similis est J'atri, nec vivificat mortuos : ex his Nicephorus colligit Epiphanidem suum ex Docetarum, aut etian ex Manichzorum caterva fuisse, qui naturam aliam in Christo non agnosceret praeter divinam, que eum jncomprehensa sit, coloribus delineari nequit. Haec aliaque multis prosequitur Nicephorus , que dum attentius considero, opusculi hujus auctorem alium fuisse non suspicor preter Xenaism, seu Philoxc- num, impurum illum Hierapolitan:» ecclesie sulem, aut. sallem. quemdam alumnum ipsius ; uippe quem gravissimi scriptores Manichaicze po- tius, quam Monophysiticz factioni addictum ferunt, et bellum adversus imagines sub Anastasio imp. movisse. Quia vero in genuina Epipbanii, qux La- tine inter Hieronymianas superest, epistola ad Joannem flierosolymitanum , fatetur se aliquando iu ecclesia quadam Palestine vclwmn in. foribus pendens scidisse, Christi aut sancti cujusdam habens tmaginem, contra religionis nostre leges ; seqne custodibus ejusdem loci consilium dedisse, ut pau- perem mortuum eo obvolverent : hinc. nebulo , quicunque tandem ille sit, occasionem sumpsit in spuria epistola sua scribendi, non debere pro fo- ribus appendi vela, àv βήλοις θυρῶν, in quibus ima- gines ullz Christi et sanctorum depietz essent, imo oportere iisdem mortwos pauperes obvolvere et se- pelire. Εἶτα ὑποτίθεται τῷ βασιλεῖ, ὅπως τὰ βῆλα τὰ ἔχοντα τοιαύτην γραφὴν συλλέγοντα, εἰς ταφὴν τῶν πτωχῶν προχωρήσειεν. Atqui istsc gesserat Epi- phanius post mortem Theodosii Magni, nec pro- inde fingi posset eum epistolam ad hunc inpera- torem scripsisse , ut idem ab omnibus episcopis fieri prseciperet, quod ipse semel tantum, nec ante- liac factitarat. Alia in bis quz supersunt fragmen- tis observare liceat, quibus auctor se Epipbanio recentiorem prodit : quz omnia R. admodum Pa- rae- D trem D. Anselmum Bandurium me acceratius ex - secuturum spero, i0 sua quam prselo parat, Nice- phori operum omniun editione. Quia vero constat Epiphanium non probasse imagines in Ecclesiis poni, postrema Joannis Damasceni responsio in primis est tenenda, ubi ait, orat. 1, quod a pau- cis εἰ raro. fit, vim legis in Ecclesia mon habere. Mia videsis aet. 6 synodi septimz col. 455 cdit. abb. s σον -- 3 wo ls v κ. "a ww Ws 8i t B Ob. & es. TM ό $5 cu al Α ww vw "es nou .μ.. Βικ το. κ» μα .. v Q4 ὧν) da. Ad posl ολα ἠνο» dU - "o afe rm w^. wa αλα. 5 [4 PV T. ls uL; 1 ο μμ πμ cep aere e suae B Xue ην 1301 S. JOANNIS DAMASCENI stipulos $uos, tum eos quoque omnes, qui ad Α µαχαρίζων, χαὶ σὺν αὐτοῖς πάντας τοὺς τῷ xavón prescriplam ab illis vivendi normam, vitam insti- tuerent, eorumque vestigia sequerentur, beatos praedicans, hac pronuntiavit : « Vestri autem beati oculi qui vident, el aures vestre quz au- diunt. Amen quippe dico vobis, quia multi pro- phetz et justi cupierunt videre quz vos videtis, et non viderunt, et audire que vos auditis, et non audierunt ". » Nos itaque quantum per nos licet, videre cupimus. « Videmus enim tanquam in speculo et in zenigmate 8", » atque in imagine, et beati dicimur. [imaginem Deus ipse primus fecit, εἰ imagines designavit. Nam hominem ad imaginem Dei eondidit ** : quin etiam Abraham *5, aee rm Moyses *'! , οἱ Isaias **, omnesque propheta ima- ; uaa ο... - - essentiam. Rubus Genitricis Dei imago erat, ad rg νι quem dum Moyses accederet, dixit Deus : « Solve " "TT ealceamentim pedum tuorum; locus enim, in esta q'O slas, terra sancta est 92. » Quod si locus, in quo Dei Genitricis imago perspecta a Moyse fuit , terra sancta est, quanto magis imago ipsa non modo sencta, sed dicere ausim, sancta sancto- rum fuerit? Dominus, Phariseis quzrentibus : « Quid ergo Moyses perinisit dare libellum repudii, et dimittere uxorem ?* * » respondit : « Quoniam ad duritiam cordis vestri permisit vobis dimittere uxores vestras. Ab initio autem non fuit sic ?*.» Ego perinde dico vobis Moysen ob duritiam cor- dis filiorum Israel, cum eos ad idolorum cul- tum propensiores cerneret, mandasse ne imagines facerent, Nunc autem res non ita se habet : di- vine siquidem lucis divitias assecuti, in pelra. fidei firmi consistimus. 21. Audite quid dicat Dominus : Stulti et czci , qui jurat in templo, jurat in illo, et in eo qui habitat in illo ; et.qui jurat in ccelo, jurat in tbro- |. n0 Dei, et in eo qui sedet. super eum **. » Con- simili ratione qui jurat in imagine, jurat utique in eo, quem ipsa reprzsentat. 229. Quocirca quod tabernaculum, velum , arca, mensa, et omnia qus in tabernaculo erant, imagines quoque, et formz, atque opera manuum αὐτῶν ὁτοιχοῦντας, καὶ τοῖς ἴχνεσιν αὐτῶν ἔξαχο- λουθοῦντας « ᾿γμῶν δὲ µαχάριοι ol ὀφθαλμα, ὅτι βλέπουσι, xal τὰ ὥτα ὑμῶν», ὅτι ἀχούουσιν. Ag γὰρ λέγω ὑμῖν , ὅτι πολλοὶ προφΏται καὶ δΐχαιαι ἐπεθύμησαν ἰδεῖν ἃ βλέπετε, καὶ obx εἶδον, xai ἀχοῦσαι ὃ ἀχούετε, xal οὐκ ἤχουσαν. » Ἐπιποθοῦ- μεν οὖν χαὶ ἡμεῖς ἰδεῖν , ὡς ἰδεῖν δυνατόν. « BAEzo- μεν γὰρ, ὡς ἐν ἑσόπτρῳ, καὶ Ev αἰνίγματι, » xal by τῇ εἰχόνι, xal µαχαριζόμεθα. Αὐτὸς ὁ Orbe πρῶτος ἐποίησεν εἰχόνα, xai ἔδειξεν εἰχόνας. Τὸν μὲν γὰρ πρῶτον ἄνθρωπον xav' εἰχόνα Θεου ἑποίησε, xal "A6paàp, χαὶ Μωῦσῆς , xal Ἡσαΐας, xai πάντες οἱ προφῆται, εἰχόνας εἴδον Θεοῦ, xaX οὐχ αὐτὴν τὴν οὐ- σίαν τοῦ Θεοῦ. Ἡ µβάτος εἰχὼν ἣν τῆς Θεομήτορος, .gines Dei conspexerunt, non autem ipsiusmet B καὶ μέλλοντι τῷ Μωῦσῇ ταύτῃ προϊέναι, εἶπεν d Θεός: « Ὑπόλυσαι cb ὑπόδημα τῶν ποδῶν σου" ἡ γὰρ y tv fj ἕστηχας, v7, ἁγία ἐστίν. ν Et ὀὖν γῆ ἐν ᾗ εἰχὼν τῆς θεοτόχου ὤφθη τῷ Μωῦσῇ. ΥΏ ἁγία ἐστὶ, πὀσῳ μᾶλλον abcr) ἡ εἰκών ; Οὐ µόνον γὰρ ἁγία, ἀλλὰ, τολμῶ λέγειν, καὶ ἁγίων ἁγία. Ὁ Κύριος ἐρωτή- σασι τοῖς Φαρισαίοις,ε Tl οὖν Μωῦσῆης ἐνετείλατο δοῦναι βιθλίον ἀποστασίου , xaX ἀπολῦσαι τὴν [v- ναΐχα ;» ἀπεχρίνατο: «€ Ὅτι Μωῦσῆς πρὸς τὴν σχλη- poxapblav ὑμῶν ἐπέτρεφεν ὑμῖν ἁπολυσαι τὰς To- ναῖχας ὑμῶν ' &w ἀρχῆς δὲ οὗ γάγονεν οὕτως. ) Κάἀάγὼ λέγω ὑμῖν, ὅτι Μωῦσης πρὸς τὴν σχληρο- χαρδίαν τῶν υἱῶν Ἰσραὴλ, εἰδὼς αὐτῶν τὸ πρὸς εἰ- δωλολατρείαν εὐόλισΏον, ἐπέτρεφεν αὐτοῖς μὴ ποιεῖν εἰχόνας. Now δὲ οὐχ οὕτως ἐστίν ^ ἑστήχαμεν io ῥεθαίως Ev τῇ πέτρᾳ τῆς πίστεως, τὸ φῶς τῆς θε γνωσίας πλουτήσαντες. χα. ᾿Αχούσατε τί φησιν ὁ Κύριος « Μωροὶ xal τυφλοὶ, ὁ ὁμόσας ἐν τῷ ναῷ, ὀμνύει Ev αὐτῷ, χαὶ ἐν τῷ κατοιχήσαντι αὐτόν ’ χαὶ ὁ ὁμόσας ἓν τῷ οὑρανῷ, ὀμνύει ἓν τῷ θρόνῳ τοῦ θεοῦ xal ἓν τῷ χαθηµένφ ἑπάνω αὐτοῦ. » Καὶ ὁ ὁμνύων ἐν τῇ εἰκόνι, ὀμνύει ἐν τῷ εἰχονιζομένῳ ὑπ) αὑτῆς. κβ’. "Ότι μὲν οὖν fj σχηνἡ, καὶ «b. χαταπέτασµα, καὶ ἡ χιδωτὸς, χαὶ τράπεζα, xai πάντα τὰ by d σχηνῇ, εἰχόνες σαν , xal τύποι, xal ἔργα χειρῶν hominum fuerint, quz» ab universo Israel adora- D ἀνθρώπων, ἄτινα προσεχυνεῖτο ὑπὸ παντὸς "Iapaítj- bantur; quod item sculpta Cherubim , Deo przci- piente 84] fabrefacta fuerint, satissuperquea nobis cst demonstratum. Ait enim Deus Moysi : « Vide, omnia facito secundum exemplar quod tibi osten- sum est in monte ?'; » Paulum etiam apostolum testimonio comprobantem suo, jussisse Deum ut Israel manufacta imaginesque adoraret, audias ve- lim : « Si enim esset, inquit, super terram, nec es- set sacerdos, cum essent sacerdotes qui offerrent secundum legem muners, qui exemplari et umbre ** Matib. 11, 16, 17. ** E Cor. κι, 12. 5? Gen. 1, 27. ἔτι δὶ xal τὰ Χερουδὶμ τὰ γλυπτὰ, Βεοῦ mpos- τάγµατι χατεσκευασµένα, ἱχανῶς ἀποδέδεικχται. δηἡ γὰρ ὁ θεὸς τῷ Μωῦσῇ΄ « Ὄρα, ποιῄσεις πάντα χατὰ τὸν τύπον τὸν δειχθέντα σοιὲν τῷ ὄρει.ν "Axove χαὶ τοῦ ἀποστόλου Παύλου μαρτυροῦντος, ὅτι yeipo ποίητα xal εἰχόνας προσεχύνει Ἱσραἡλ , τοῦ θεοῦ τοῦτο προστάξαντος. « El μὲν γὰρ ἣν, φησὶν, ἐπὶ γῆς, οὐδ' ἂν ἣν ἱερεὺς, ὄντων ἱερέων τῶν προσφερόν- των κατὰ τὸν νόμον τὰ δῶρα᾽ οἵτινες ὑποδεί[γματι. καὶ σχιᾷ λατρεύουσι τῶν ἑπουρανίων , καθὼς xe ** Gen. xvii, 1... 9! Exod. xxxui, δ. ?* iss. vi, 8044. 9 Exod. 11,5. ** Matth. xix, 7. *"jbid, 8, δὲ Mattli. xxin, 17.22. *" Exod. xxv, 40. u$ ed Ud, WA. | : l ' , í ' * | 5; , (al Sw wu [8 deus . al! e Ati α.ί LN MÀ. dana ο. A& (quen d He all. Un, Ww) 4u DAS weasaliu NI C v4 V Jaw wML^ ᾳϱ Abd. Aria. x ja 4. νων ον Quia! "WA. peus qt. k. cett E )" ! 1309 DE IMAGINIBUS ORATIO 11. 1318 χρηµάτισται Μωῦσῆς . µέλλων ἐπιτελεῖν τὴν σχη- A serviunt (15) celestium ; sicut responsum ο) -- --- viv. Ὄρα vào, φησὶ, ποιῇσεις χατὰ τὸν τύπον τὸν δειχθέντα σοι Ev τῷ δρει ' νῦν δὲ διαφορωτέρας. τετύ- χηκε λειτουργίας, ὅσῳ κρε[ττονός ἐστι διαθήχης µε- cive, τις ἐπὶ χρείττοσιν ἐπαγγελίαις νενοµοθέ- τηται. El γὰρ fj πρώτη ἐχείνη ην ἄμεμπτος, οὐχ. ἂν δευτέρας ἑξητεῖτο τόπος. Μεμφόμµενος γὰρ αὐτοῖς, Aévev* Ἰδοὺ ἡμέραι ἔρχονται, λέχει Κύριος, xal συντελέσω ἐπὶ τὸν οἶχον Ἱσραὴλ, καὶ ἐπὶ τὸν οἶχον Ἰούδα διαθήκην χαινἠν * οὗ xaxà τὴν διαθήχην, fjv. δ.εθέµην τοῖς πατράσιν ὑμῶν, bv ᾗ ἡμέρᾳ ἐπιλαδο- µένου µου τῆς χειρὸς αὐτῶν, ἐξαγαχεῖν αὐτοὺς ἐκ: € Ἐν τῷ,λέγειγ. χαινηνι, πεπαλαίωχε τὴν πρώτην * τὸ δὲ παλαιούµε-. γῆς Αἰγύπτου.» Καὶ μετ ὀλίγα - vo» , καὶ Υηράσνον , ἐγγὺς ἀφανισμοῦ.. Σχηνὴ γὰρ κατεσχευάσθη ἡ πρώτη, ἐν f] fj τε λυχνία, xatd) τρά- πεζα, xal fj πρόθεσις τῶν ἄρτων, fuc λέγεται ἁγία ᾿ μετὰ δὲ τὸ δεύτερον χαταπέτασµα , σχηνὴ ἡ λεγομένη "Άγια ἁγίων, χρυσοῦν ἔχουσα θυμιατήριον, xai τὴν χιδωτὸν τῆς διαθ/χης περιχεχαλυμμένην πάντοθεν χρυσίῳ, ἓν f στάµνος χρυσῃ ἔχουσα τὸ μάννα , καὶ ἡ ῥάδδος 'Aapüv ἡ βλαστήσασα, καὶ αἱ πλάχες τῆς διαθήκης" ὑπεράνω δὲ αὑτῆς, Χερουθὶμ δύξης κατασχιάζοντα τὸ ἱλαστή pov.» Καὶ πάλιν. Οὐ γὰρ εἰς χειροποίητα ἅγια εἰσῆλθεν 6 Χριστὸς, ἀντί- tux τῶν ἀληθινῶν , ἀλλ' εἰς αὐτὸν τὸν οὐρανόν. » Moysi, cum consummaret tabernaculum. Vide enim, inquit, facito secundam exemplar quod tibi. ostensum est in monte. Nunc autem melius sorti- tus est ministerium, quanto et melioris testamenti mediator est, quod. in melioribus promissionibus sancitum est, Nam si illud prius culpa vacasset, non utique secundi locus inquireretur. Vituperans enim eos dicit : Ecce dies veniunt, dicit Dominus, et.consummabo super domum Israel ct super do. mum Juda testamentum, quod pepigi (16) cum patribus eorum in die, qua apprehendi manum eo- rum, ut. educerem. eos de terra JEgypu **.» Et post pauea : «.Dicendo novam , vaje- ravit prius. Quod autem aniiquatur et senescit, B prope interitum est. ?*. Habuit quidem prius justi- ficationes culture et ssnetum (17) seculare. Ta- bernaculum enim factum est primum, in quo erant candelabra, et mensa οἱ propositio panum, quz dicitur, sancta. Post velamentum autem secundum, . tabernaculum quod dicitur Sancta sanctorum , au- reum habens thuribulum, et arcam testamenti cir- cumtectam ex omni parte auro; in qua urna au- rea liabens manna, et virga Aaron, qua frondue- rat,et tabulae testamenti. Super qua erant Che- rubim glori& obumbrantia propitiatorium *. » Et. rursum : « Non eniin in manufacta sancta Jesus ! Kal. μεθ) ἕτερα * « Σχιὰν yàp ἔχων ὁ νόμος v , ueMóvvv ἀγαθῶν, οὐκ αὐτὴν τὴν εἰκόνα τῶν πραγ- introivit, exemplaria verorum, sed in ipsum cco- .µάτων. lum*. » Et post alia : «Umbrain babens lex futuro- rum bonorum, non ipsam imaginem rerum *.» ^ 4 25. Considera, tum legem, tum ea omnia qua ^N, 5 * . 9 *. lege precepta sunt, quin et universum cultum (18) ντο» t nostrum manufacta sancta esse, quibus per mate- *5«« κι ΧΥ’. Ὄρα ὅτι xal ὁ νόµος xat πάντα τὰ χατ’ ab- C | τὸν, πᾶσά τε ἡ καθ ἡμᾶς λατρεία, yecporolová εἶσιν ἅγια, δι Όλης προσάγοντα ἡμᾶς τῷ ἀθλῳ θεῷ. Καὶ ὁ μὲν νόμος, xal πάντα τὰ χατὰ τὸν νόµον, σχιὰἀ- Τραφία τις ἣν τῆς μελλούσης εἰχόνος, τουτέστι τῆς xa0' ἡμᾶς λατρείας fj δὲ χαθ᾽ ἡμᾶς λατρεία, εἰκὼν τῶν µελλόντων ἀγαθῶν ' αὑτὰ δὲ τὰ πράγµατα, ἡ &w» Ἱερουσαλὴμ, ἄθλος xal ἀχειροποίητος, χαθώς Φῆςιν ὁ αὐτὸς θεῖος ᾿Απόστολος' « Οὐ γὰρ ἔχομεν ὧδε µένουσαν πόλιν, ἀλλὰ τὴν μέλλουσαν ἐπιζητοῦ- μεν, » firi ἐστὶν ἡ ἄνω Ἱερουσαλὴμ, « ἃἾς τεχνίτης καὶ δημιουργὸς ὁ Θεός. » Πάντα γὰρ τὰ τε χατὰ τὸν νόµον, καὶ τὰ χατὰ τὴν ἡμετέραν λατρείαν, ἑχείνης χάριν ἐγένοντα" αὐτῷ dj δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας. Αμήν, ** [lebr. vin, 4-9. ** ibid. 15. * [lebr. σι, 10. ! Hebr. iz, 1-5. riam, ad Déum, qui a materia procul remotus est, ducimur : itemque legem et omnia quz lege con- sStituta sunt, adumbrationem quamdam fuisse imaginis, hoc est, nostri eultus : cultum vero nostrum, futurorum bonorum imaginem «956 : ipsas denique res, esse supremani illam Jerusalem, qu:e a materia immunis est, nec manufacta; quem- admodum ipsemet Apostolus ait : « Non habemus hic manentem civitatem, sed futuram inquiri- mus *; » quz est celestis Jerusalem, « cujus ar- tifex et conditor Deus *. » Qinnia euim qus vel se- p cundum legem, vel seeundum cultum nostrum fiunt, illius gratia constituta sunt. Ipsi Deo gloria in sxcula ssculorum. Ámen. * Hehr. xu, 116. ?ibid. 94. *Ilebr. x, 1. NOTAE. (15) Vulg. int. deserviunt, Grace λατρεύουσιε, quod servilem quemdam cultum significat. (16) Vulg. int. feci, ut in Bibliis Graecis ἐποίησα’ at in textu Damasceni legitur διεθέµην. (17) Grece χοσμιχὸν, hoc est, mundanum, quod orbis imaginem exhiberet, ut tradunt Judzi. (18) Grace λατρεία. Spectat Damascenus ad hxc verba Pauli, διχαιώµατα λατρείας, quiz noster int, transtulit, justificationes culture, et proprie signi- ficant ceremonias et ritus quibus Deo cultas exhi- betur. Voz quippe δικαίωµα, aped Hellenistas te- spondet llebre»o wxpD, adeoque ritus signiticat. Additumque λατρείας nomen cultum adoratio- nemque insinuare auctori nostro visum est, 1311 pro imaginibus. S. Dionysii Areopagite, ex epistola ad Titum. Opere pretium igitur, etc., cum Commentario sancti Joannis Damasceni, ut in prima oratione. Comment. Vide quomodo, etc. Ejusdem, ex libro De divinis nominibus. lic nos edocti sumus, etc., cum Comment. Ex ejusdem libro De Ecclesie hierarchia. Caeterum superiores, etc. Comment. Quod si igitur, ctc. Sancti Basilii, ex sermone insanctum Barlaam marty- rem, cujus initium est : « Primum quidem sancto- rum mors, » Exsurgite nunc, etc. Ejusdem, ex 50 capitibus ad Amphilochium de Spi- ritu sancto (cap. 18). Quod ipsa quoque, etc. Comment. Quod si Regis, etc. Sancli Basilii, ex sermone in sanctum Gordium martyrem. L:etantur populi Iztitia, etc. Comment. Vide quomodo. Ejusdem, ex eodem sermone in Gordium martyrem. Quemadmodum enim, etc. Et sub finem hujus orationis. Sicut enim solem, etc. Comment. Nec dubium. ]n oratione in prestautissimos XL martyres hec au. Martyrum, etc. Comment. Cur ergo. . Basilii. Agedum, etc. Comment. Vides, etc. Rursum , mox subdit : Quz enim, etc. Comment. Quibus obsecro, etc. Comment. Qua porro ratione. Sancii Gregorii INysseni, ex supplemento, sive ex libro de structura. hominis (cap. 4). Quemadmodum in hominum more, etc. Ex ejusdem libr? capite 3. Porro divina pulchritudo, etc. Comment. Animadverte. : Ejusdem , ex oratione Constantinopoli habita de Filii et Spiritus sancti divinitate ; ubi et de Abra- hamo, orat. 44, cujus initium est : « Simile quid contingit iis, elc. Dehinc vinculis, etc. Ex ezpositione sancti Joannis Chrysostomi in Episto- lam ad Hebraeos. Λο prius quidem etc. S. JOANNIS DAMASCENI 949 Priscorum probatorumque Pairum testimonia À Μαρτυρίαι za. lau 1312 xal δοχίµω» ἁγίων Πατέρων περὶ &lxórov. ToU ἁγίου Διογυσίου τοῦ Ἀρεοπαγίτου, &x τῆς πρὸς Τίτον ἔπιστοῖης. Xph τοιχαροῦν, x. t. E. Vide ad calcem prioris orationis. Zx0A. Ἴδε, ὡς ἔφη, x. τ. E. Τοῦ αὐτοῦ, ἐκ τοῦ περὶ θείων ὀγυμάτων. Ταύτης xal ἡμεῖς, x. τ. ἓ. Σχό1. El φιλανθρωπίας, x. τ. É. Tov αὐτοῦ, àx τοῦ περὶ ἑκχΊησιαστικῆς ἱεραρχίας. Αλ) αἱ μὲν ὑπὲρ, x. τ. ἐ. Σχό.. El τοίνυν, x. τ. E. Tov ἁγίου Βασιείου *, àx τοῦ εἷς τὸν μικάριον Βαρ.αὰμ τὸν μάρτυρα Aóyov- οὗ ἡ ἀρχή: Πρότερον μὲν των ἁγίων οἱ θάνατοι. Ανάστητέ pot νῦνι x. 5. É. Tov αὐτοῦ, éx τῶν πρὸς. Ἀμφι.λόχιον τριάχοντα χεφα.Ἰαίων, περὶ τοῦ ἁγίου Πνεύματος, ἀἁπὺ χεφα.ἰαίου wy. Ὅτι βασιλεὺς λέγεται, x. v. E. ExóA. El fj εἰχών. Tov ἁγίου Βασιλείου, éx τοῦ εἰς l'óptior τὸν µάρευρα .Ἰόγου. Εὐφραίνονται λαο, x. τ. ἐ. ZxóA. "Opa, ὡς. Tov dylov Βασελείου. éx τοῦ αὐτοῦ «όγου τεῦ εἰς Γάρδιον τὸν udp. "Ὥσπερ γὰρ τῷ πυρὶ αὐτομάτως, x. t. ἓ. Ἐαὶ τέ ει τοῦ αὐτεῦ .1όγου. Ὡς γὰρ τὸν ἥἤλιον, x. τ. ἑ. Σχό.ἱ. Δῆλον, ὡς. Kal £r τῷ Aóy δὲ τῷ εἰς τοὺς ὑπερείμους τεσ- capáxorca μάρτυρας, ταῦτά φησιν. Μαρτύρων, x. τ. É. Σχό.ἱ. Πῶς οὖν μετ ὀλίγα φασχ. Βασιείου. ΑτεΌρο δὴ οὖν, x. τ. ἑ. Σχό.. 'Opd;, ὡς. Πά.Ί:ν' ἑχόμεγα tov. Aóyov. Ἐπεὶ xal πολέμων, x. τ. E. | Σχό1. Tl τούτων, x. τ. É. Zx0A. Πῶς οὗ μὴ ποθήσω. Tov ἁγίου Γρηγορίου ἐπισκόπου Νύσσης, ἐκ τοῦ ἀναπ.ηρωματικοῦ, εουεέἐσει περὶ κατασχευῆ ἀγθρώπου (χεφ. δ.). P ' Ὥσπερ κατὰ τὴν ἀνθρωπίνην συνήθειαν, x. c. E. / D Too αὑτοῦ, ἐκ τοῦ πέμπτου κεφαλαίον τῆς αὐτῆς πραγµατείας. Τὸ 65 θεῖον κάλλος, κ. τ. ἑ. Σχό.. "Opa, ὡς. Tov αὐτοῦ, ἀπὸ .Ίόγου ῥηθέντος ἐν Κωνσταντι- }ουπό-λει, περὶ θεότητος Yiov καὶ Πνεύματος, xal εἰς τὸν ᾿Λόραάμ" Aóyoc ua, οὗ ἡ ἀρχή: Olór τι xác ovo. me pe» ^ dprá Ἐντεῦθεν δεσμοῖς, x. x. &. Tov drlov Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, &x τῆς ἑρμηνείας τῆς πρὸς 'Eópalovc ΕπιστοΛῆς. Καὶ πῶς εἰκὼν τοῦ δευτέρου «b πρῶτον, x. e. ἐ. ΥΑΠΙΑ LECTIONES. * Omissa cst narratio de Abgaro, quam tainen Znus addit. A. —— 1313 DE IMAGINIBUS ORATIO TIT. 1314 Λεοντίου Νεαπόλεως τῆς Κύπρου, ἐκ τοῦ κατὰ A Leontii. Neapolis. in Cypro episcopi, e libro Contra Ἱουδαίων Jórov, περὶ cov προσχυνεῖν τῷ «ταυρῷ τοῦ Χριστοῦ, xal caicglxóct τῶν dylov, xal ἆ 1. 1ή.ἔοις καὶ περὶ τῶν «λειψάνων τῶν ἁγίων.. 'Eàv ἐμοὶ ἐγχαλῆς, x. τ. €. EZxóA. Οὗτος πιστὸς, x. τ. 6. Καὶ πάἀ.Ίιν éx τοῦ αὐτοῦ. Ἐπεὶ xaX x. t. ἐ, Σχό.1. θὗτος. Σευηριαγοῦ [ἐπισκόπου Γαδάλωγ], ἀπὸ .Ἰόγου, τοῦ εἰς τὰ ἑγκαίγια τοῦ σταυροῦ. Πῶς ἡ εἰκὼν, x. c. €. ZyóA. Ῥόνες, ὡς διά. "Ow δὲ οὗ καινὸν ἐφεύρεμα τὸ τῶν, x. c. E. Ἐκ τοῦ βίου τοῦ Ιωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, οὕτως αὐτο.εξεὶ γέῃρασπται. Ἠγάπα δὲ, ὁ µαχάριος Ἰωάννης, x. τ. &. Ἐν τῷ τῆς ὁσίας Εὐπραξίας Βίῳ, τὸν Δεσποτιχὸν, x. t. d. Ἐν τῷ τῆς ὁσίας Μαρίας Bi τῆς Αἰγυπτίας, X. t. É. " 'Ex τοῦ Aóyov τοῦ Χρυσοστόμου, ὅτι Πααιᾶς καὶ Ναινῆς elc νομοθέτης, καὶ slc τὸ ἔνδυμα τοῦ ἱερέως. € Ἐγὼ xal τὴν χηρόχυτον ἠγάπησα γραφὴν, εὖ- σεθείας πεπληρωμένην ' εἶδον γὰρ ἄγγελον kv. εἰ- Χόνι ἑλαύνοντα βαρδάρων στἰφη. Εἶδον πατούµενα βαρθάρων φῦλα, xai τὸν Δαθὶδ ἀληθεύοντα: Κύριε, ἓν τῇ πό.ει σου εἰχόνα αὐτῶν ἐξουδενώσεις. » Tov αὑτοῦ, éx τῆς ἑρμηγείας τῆς xapa6oARc (C tov C XÓpov. « Ἔνδυμα βασιλικὸν ἐὰν ὑθδρίσῃς, οὗ τὸν ἑνδεδυ- µένον ὑθρίζεις; οὖκ οἶδας ὅτι, ἐὰν εἰχόνα βασιλέως ὑδρίσῃς, εἰς τὸ πρωτότυπον τῆς ἀξίας φέρεις τὶν Όθδριν ; οὐκ οἶδας ὅτι, ἑάν τις εἰχόνα τὴν ἀπὸ ξύλου xal ἀνδριάντος χαλχοῦ κατασύρῃ, οὐχ ὡς εἰς ἄφυχον " Όλην τολµήσας χρἰνεται, ἀλλ ὡς κατὰ βασιλέως χεχρηµένος τῇ ὕδρει; Εἰχένα δὲ ὅλως βασιλέως φέ- povca, τὴν ἑαυτῆς ὕδριν εἰς βασιλέα ἀνάχει. » t Tov αὐτοῦ Iodrrov τοῦ Χρυσοστό ου, ἐκ τοῦ εἰς Μελέτιον ἐπίσκοπον Αγτιοχείας καὶ udp- τυρα Jórov, καὶ εἰς tijv σπουδὴν τῶν συν- &À8óvtov, οὗ ἡ ἀρχή' ε«Παγταχοῦ τῆς ἱερᾶς ταύτης ἀγέῖης περιρέρων τοὺς ὀφθαλμούς. » Καὶ μετὰ βραχέα" « Kat ἣν εὐσεδείας διδασχαλία τὸ vtvópievov * συν- :εχῶς γὰρ ἀναγχαζόμενοι τῆς προσηγορίἰας ἑπε[νῆς µεμνῆσθαι, xal τὸν ἅγιον ἔχειν ἐπὶ ψυχῆς, παντὺς ἀλόγου πάθους xal λογισμοῦ φυγαδεντήριον εἶχον τὸ ὄνομα * καὶ οὕτω πολὺ γέγονε τοῦτο, πανταχοῦ, xal εἑνάμφόδῳ, καὶ tv ἀγορᾷ, καὶ ἓν ἀγροῖς τούτῳ πάν- τοθεν περιηχεῖσθαι τῷ ὀνόματι, Οὐ πρὸς τὸ ὄνομα «δὲ τοσοῦτον ἐπάθετε πόθον µόνον, ἀλλὰ xal πρὸς αὐτὸν τοῦ σώματος τὸν τύπον, Ὅπερ οὗν kv ὀνόμα- ctv ἐποιῆσατε, τοῦτο xal ἐαὶ τῆς εἰχόνος ἑπράξατε τῆς ἐχε[νου. Καὶ γὰρ ἐν δαχτυλίων σφενδόναις, xal * ["sal. Lxxu, 90. Judeos ; quod Christi crucem et. imagines, ac sese muluo adorare liceat ; necnon de sanctorum reliquiis. Quod si mihi, etc. Comment. Quod si ex, etc. Rursum ex eodem Leontio. Quandoquidem, etc. Comment. Annon, etc. 3/49 Severiani [Gabalor&m episcopi] ex sermone in dedicationem crucis. Quonam pacto, etc. Comment. Advertis quid, etc. Quod autem nova non sit, etc. Ez vita sancti Joannis Chrysostomi, in qua hec ad verbum scripla sunt. p Beatus Joannes epistolas, etc. In Vita sancte Eupraxie scriptum est, etc. [n Vita sanctze Maris /Egyptiacz , etc. Ex sermone sancti Joannis Chrysostomi : Quod Veteris et Noei Testamenti &nus auctor sit; et in sacerdo - tis indumentum. « Ego quidem pictura quoque delectatus sum, que fusili cera coufecta sit, modo pietatem prze se ferat. In imagine siquidem angelum vidi bar- barorum agmina profligantem. Vidi proculcatas barbarorum nationes , et Davidem dicentem : /n civitate (ua imaginem eorum ad mihilum redi- gas 0. ) Ejusdem, ex enarratione in parabolam seminis. « Quod indigne imperatoris indumentum tracta- veris, nonne perinde imperalori injuriam irro- gas? An ignoras te, ài in imperatoris imaginem contumeliosus exsistas, in eummet quem ipsa repraesentat, te injuriosum fleri? Nescis illum condemnari, qui ex lignes aut 3/64 statua ima- ginem dejecerit? non velut in materiam inani- mem procax fuerit, sed quía ignominia asperserit imaginem. Quoniam imperatoris elligiem gerit, illatam sibi contumeliam ad imperatorem ipsummet transfert. » Ejusdem sancti Joannis Chrysostomi, ex sermone in. sanctum — Meletium Antiochie episcopum et martyrem ; et de animi promptitudine illorum qui convenerant : cujus initium est : » Quoquoversum in sanctum huncce gregem oculos. circumnferens. » Et post pauca : « Atqui ipsa res gesta pietatis documentum erat. Nam cum assidue cogerentur appellationis illius meminisse, sanctumque illum animo versare, ip- sum nomen, ceu quoddam omnis a ratione ab- horrehtis affectus et cogitationis amuletum, tene- bant. Átque eo res progressa est, ut passim in bi- viis, in foro, et in agris, hoc undique nomine cuneta persomarent. Neque vero erga prosstantis- simum nomen solam, verum etiam erga ipsam corporis effigiem studium observantiamque vestram ostendebatis. Quod igitur in ejus noinen fecistis, ’ , " βνλλ.ιι6 83952» ,τοιζιν µάτννοιαν. ux alza veles iem Ρον, εν ex ala. 1315 'S. JOANNIS DAMASCENI 1316 idem in imaginem przstitistis. Nam multi in annu- A ἐχπώμασι, χαὶ φιάλαις, xa £v θαλάμων τοῖχαις, xat lorum palis, in poculis, in phialis, in cubiculorum parietibus, ac demum omnibus in locis imaginem illius czlaverunt: ut non solum sanctum illud audirent nomen, sed el expressam quoque effigiem intuerentur. ) Ejusdem, de proditione Jude, de Pascha, de sacra- mentorum traditione, quodque injuriarum memi- nisse non oporteal. « Quemadmodum picteres tm tabella, tum unde- quaque lineas ducunt, tum umbras exprimunt, tum rei veritatem, adhibita colorum varietate, sub- jiciunt; ita. et Chrietus fecit. » 934 Sancti Ambrosii Mediolanensium episcopi, ez epistola ad universam ltaliam. . « Tertia autem nocte jam corpore inedia con- fecto et fatiscente propter jejunium, mihi nequa- quam dormienti, sed in mentis excessu constituto, conspicui fuerunt, cum persona quadam qua beato Paulo similis prorsus videbatur : quemadmodum : ejus effigies in imaginibus efformata perspicue de- clarat. » Sancti Maximi philosephi et con[essoris, ex | qua inler ipsum εἰ Theodositm episcopum gesta sunt. « His itaque peractis surreverunt omnes cum gaudio et lacrymis, positisque genibus oraverunt ; alque eorum singuli sancta Evangelia , pretiosam crucem, et Jesu Christi Salvatoris, sancteque Dei Genitricis, quz illum peperit, imaginem deoscelati sunt, admotis manibus, pro eorum quas interlocuti fuerant, confirmatione. Ex sermone sanciissimi beatissimique Anastiaaii ar- chiepiscopi (Antiochiem) Theopolis, de Sabbato, ad Simonem episcopum Bosireusem. « Nam sicut absente quidem imperatore, ejus loco imago ipsius adoratur; eo autem priesente, supervacaneum est, primigenio exemplari relicto, imaginem venerari. Nequaquam tamen, ex eo quod illa tunc non adoratur, quia adest ille cujus gratia venerabilis erat, eam idcirco inhoneste ha- bere liceret.» Et quibusdam interjectis : «Nam sicut ille qui in imperatoris imaginem debaccliatur, ul- trices poenas luit, perinde ac si vere imperatorem ipsum injuriis alfecisset ; tametsi imago nibil sit aliud quain lignum et colores admista cers et coagmentata : ad eumdem modum quicunque cu- juspiam imagini contumeliam irrogat, hanc utique injuriam infert illi cujus est. effigies. » Kx Prate S. P. N. Sophronii archiepiscopi Hiero- $olymorum. « Narrabet Theodorus, oto. » Iu fine articuli: - (19) S. Maximi Acta edita fucrunt. Combefisi rantur leguntur, tom. Il, n. 18. 1 Q e Ce uda σέλα. πανταχοῦ Thv εἰχόνα τὴν ἐχείνην ἐἑχάραξαν πολλοί» ὡς μὴ µόνον ἆχοδειν τῆς ἁγίας προσηγορίας ἑκεί- νης, ἀλλὰ xalópdv αὑτοῦ πανταχοῦ τοῦ σώματος «by τύπων, xal διπλην τινα τῆς ἀποδημίας ἔχειν «iy παραμυθ[αν.) Tov αὐτοῦ, clc. τὴν προδοσία» τοῦ Ἰούδα, καὶ εἰς τὸ Πάσχα, xal εἰς παρᾶδοσιν τῶν µυστη- ρίω», καὶ περὶ τοῦ μὴ urncixaxsir. Καθάπερ γὰρ οἱ ζωγράφοι ἐν αὑτῷ τῷ πίναχι καὶ τὰς γραμμὰς περιέχονσι, χαὶ σχιογραφοῦσι, xz! τὴν ἀλήθειαν τῶν χρωμάτων ἐπιτιθέασιν, οὕτω xal ὁ Χριστὸς ἐποίησεν. » Tov ἁγίου Ἀμόροσίου ἐπισχόπου Μεδιο.άνων, ἐν τῆς πρὸς πᾶσαν 'Italar ἐπιστοαλῆς. e Τῇ νυχτὶ δὲ τῇ τρίτῃ Ex. νηστείας gor Έδη χα- ταπεπονηµένου σώματος, οὐ καθεύδοντε, ἀλλ' ἐν ἑχστάσει ὄντι, µετά τινος προσώπου µοι χατεφἀντ- σαν, ὃ προσεῴχει τῷ paxaplo Παύλῳ τῷ ἁποστόλω, αὐτῆς τής ἓν εἰχόσι γραφΏς τὸν αὐτοῦ χαρακτῖῆρα διδασχούσης σαφῶς. » Μαξίμου (19) τοῦ φιβοσόφου καὶ ὁμο.ξογηςοῦ, ix τῶν περὶ αὐτοῦ «πεπραγμένων, μεταξὺ αὑτεῦ τε xal θεροδοσἰου ἐπισκόπου. : « Καὶ ἐπὶ τούτοις ἀνέστησαν πάντες μετὰ χαρᾶς καὶ δαχρύων, ἔδαλον µετάνοιαν, χαὶ εὐχὴ γέχονε, καὶ ἕκαστος αὐτῶν τὰ ἅγια Εὐαγγέλια, χαὶ τὸν τί- piov σταυρὸν, χαὶ τὴν εἰχόνα τοῦ θεοῦ xal Σωτῖ- C pos ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, xal τῆς Δεσποίνης ἡμῶν τῆς αὐτὸν τεχούσης παναγίας Θεοτόκου, σπάσαντο, τεθειχότες xal τὰς ἰδίας χεῖρας, ἐπὶ βεδαιώσει τῶν λαληθέντων. » Tov ἁγιωτάτου καὶ µακαριωεάτου ἀρχιωπισκόπου θεοπὀ.ῖεως, καὶ πατριάρχου Ἀναστασίου, περὶ Za66árov: καὶ zpóc Συμεὼν ἐπίσκοπον Βέ- στρης. « Ὥσπερ Yàp ἀπόντος μὲν βασιλέως, 3 chelw αὐτοῦ ἀντ᾽ αὐτοῦ προσκυνεῖται, παρόντος δὲ λοιπὸν αὐτοῦ, περιττὸν χαταλιπόντα τὸν πρωτότυπον, προσ- χυνεῖν τὴν &ixóva* οὗ μὴν, ἐπεὶ μὴ προσχυνεῖται δὰ τὸ παρεῖναι τὸν δι ὃν προσχυνεῖται, ἀτιμάζεσθαι οὐκ ἔδει,» Καὶ μετ) Ora: Ὥσπερ γὰρ ὁ παροινῶν p εἰχόνι βασιλέως, τιµωρίαν ὑφίσταταν, ὣς abc βασιλέα ἀτιμάσας, καΐτοι τῆς εἰχόνος οὐδὲν ἕτερον obere, ?| ξύλον xal χρώματα χηρῷ μεμιγμµένα xal χεχραμένα, τὸν αὐτὸν τρόπον ὁ τὸν τύπον τοῦδέ τινος ἀτιμάζων, εἰς αὐτὸ ἐχεῖνο οὗ τύπος ἐστὶν, ἀναφέρει τὴν ὕδριν.) 'Ex τοῦ Αειμωκαρίου τοῦ ἁγίον Πατρὸς ἡμῶν . Σωφροκίου ἀρχιεπισκόπου "Iapoco-Aógur. « Ἔλεγεν ὁ ἀθδᾶς θεόδωρος, » x. τ. &. at ἐπ νε NOT.E. o nostro ejusque operibus prefixo, que vero bie nar- used . 6 gan ox wv Pd 1917 ΡΕ IMAGINIBUS ORATIO TII 1318 articuli, « Οἴδα, Πλην τὸν ἐμὲν ποιητὴν ἐπιώρχη- A « Non. ignoro. Ceterum factorem meum pejeravi : ga * σοῦ δὲ οὖχ ἀχούω. » Σχό. ὍΟρᾶς, ὅτι. Πολλῶν τοίνυν, x. τ. ἓ. E? τις εἰσέλθοι, x. τ. ἓ. Δι» δυσωποῦμεν, x. τ. ἓ. Qe ορ... tibi vero non auseulto. » Comment, Vides quod, etc. Cum itaque multi, etc. Quod si quis domun, etc. Obsecramus itaque, etc. Ld TOY ATIOY ΙΩΑΝΝΟΥ TOY AAMAZKHNOY AUTOS TPITOZ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΔΙΑΒΛΑΛΟΝΤΑΣ ΤΑΣ ΑΓΙΑΣ ΕΙΚΟΝΑΣ. S. JOANNIS DAMASCENI ORATIO IN ADVERSUS EOS QUI SACRAS IMAGINES ABJICIUNT. a'. Ἔθος ἐστὶ τῷ πονηρῷ xal &pyexáxq ὄφει, τῷ ῃ Ea est serpentis improbi omntumque malorum ὁ.αθόλῳ qr ut, πολυτρόπως πολεμεῖν τῷ xav' εἰχόνα θεοῦ πλαστουργηθέντι ἀνθρώπῳ xat διὰ τῶν ἑναν- zloy τὸν αὐτοῦ χατεργάζεσθαι θάνατον. Ἐὐθὺς μὲν γὰρ ἐν ἀρχῇ, ἑλπίδα xal ἐπιθυμίαν θεώσεως αὐτῷ ἔσπειρε, χαὶ δι αὐτῆς εἰς τὰν τῶν ἁλόγων χατήγαγε θάνατον. Οὐ μὴν, ἀλλὰ χαὶ aloypaig xol ἁλόγοις ἡδοναῖς πολλάχις αὐτὸν ἑδελέασε * πόσον δὲ τὸ διά- µετρον, θεώσεως καὶ ἀλόγου ἐπιθυμίας; Ποτὲ μὲν, εἰς ἀθεότητα Ίγαγχε, χαθώς φΏσιν ὁ θεοπάτωρ Δαθίδ' ε«Εἶπεν ἄφρων ἐν χαρδίᾳ αὐτοῦ, Οὐχ ἔστι θεός » ποτὲ δὲ, εἰς πολυθεῖαν ^ xal ποτὲ μὲν, μτδὲ τῷ φύσει προσχυνεῖν Oei ἔπεισε, ποτὲ δὲ δαίµοσιν. Ἔτι δὲ xal οὐρανῷ τε xal γῇ, ἡλίφ xai σελἠνῃ xal ἀστράσι, xal τῇ λοιπτῇ Χτίσφι, µέχρι χνωδάλων xal ἑρπετῶν προσχυνεῖν παρεσχεύασεν. ᾿Ομοίως γάρ ἐστι χαλεπὺν, καὶ τὸ τοῖς τιµίοις την ὀφειλομένην μὴ προσάχειν τιμὴν, xat τοῖς ἀτίμοις τὴν ph προσ- ἠλουσαν προσάπτειν δόξαν *. 'H δὲ ἀλήθεια µέσην ὁδὸν βαδίζουσα, πάντα ἀπαρνεῖται τὰ ἄτοπα ' [ v xal διδάσχει ἕνα Θεὸν ὁμολοχεῖν, μίαν φύσιν ἓν τρισὶν ὑποστάσεσι, Πατρὶ, xai Yl, καὶ ἁγίῳ Ἠνεύματι; τὴν δὲ χαχίαν, οὐχ οὐσίαν, ἀλλὰ αυμθεθηχός qva, ἔννοιάν τινα, xal λόγον, χαὶ πρᾶξιν παρὰ τὸν νόμον τοῦ Θεοῦ, ἐν τῷ ἑἐννοεῖσθαι, xal λέγεσθαι, καὶ πράτ- τεσθαι, τὴν Όπαρξιν ἔχουσαν, xal ἅμα τῷ παύσα- σθαι ἀφανιζομένην. "Ext δὲ xai τὸν ἕνα τῆς ἁγίας Γριάδος τὸν Χριστὸν, δύο φύσεις χηρύττει, xal µίαν ὁπόστασιν.] Αλλ' ὁ τῆς ἀληθείας ἐχθρὺς, χαὶ τῆς σωτηρίας τῶν ἀνθρώπων πολέμιος, ὁ ποτὲ δα,µόνων ? Psal. Ln, 4. architecti, diaboli scilicet, consuetudo, ut ad íma- ginem Dei formatum hominem nullis non oppu- gnet modis, quo mortem ipsi contrariis artibus inferat. Statiin quippe in ipsomet rerum exordio spem illi cupiditatemque divinitatis comparand:ze inspiravit, per quam jn brutorum animautium mortem ipsum pertrasit : quin szepius etiam turpi- bus illum, belluinisque voluptatibus illexit. Proh immanem distantiam ABS divinitatem inter, bel- luinamque libidinem! Aliquando quidem eo illum adduxit, ut Deum abnegaret. Ait enim Dei parens David : Dizit insipiens in corde suo : Non est Deus". Tum vero, ut plures deos coleret; atque inter- dum, ut ne quidem illi, qui suapte natura Deus est 6 procideret, persuasit ; interdum ut dzemones ipsos adoraret, tum eiiam ut coelum et terram, solem et lunam, et stellas, omnem denique creaturam, ne- quaquam exceptis animantibus ac reptiTibus. Ne- que enim dissimilis flagitii est, honorem illis, quz eo digna sunt, negare, atque nullius pretii rebus, minime convenientem immodicamque gloriam. At veritas, media incedens via, absurda quzque re- probat, [docetque, ut Deum unum confiteamur; naturam unum in tribus personis, Patre et Filio et Spiritu sancto : rhalum autem essentiam substan- tiamve non esse, sed accidens merum, puta cogi- tationem quamdam, sermonemque et actionem di- vine legi contrariam, nec nisi in eo quod engita- tur, dicitur et agitur, habens ut exsistat, et simul VARLE LECTIONES. ! Colb. τιμίν. v l]zc adduntur in cod. Colb. fórsan necessaria non videbuntur. COT . EST Yw"^ X πώ 099 09 o9 VV, - . 1319 ac eessat actio, in nibilum Christum de Trinitate unum esse, duasque in eo naturas et unam personam przdicat.] Sed cum veritatis adversarius, hominumque salutis inimi- cus, non gentes modo, sed et ipsosmet filios Israel sz:penuimero delusisset, ut. demonum et impiorum hominum, volucrum quoque ac belluarum, repti- liumque fabricarent imagines, quas tanquam deos adorarent, nunc Ecclesiam Christi tranquilla pace fruentem perturbare nititur : ila tamen ut labiis S. JOANNIS DAMASUENI 1330 abiens. lusuper A χαὶ ἀσεζῶν ἀνθρώπων, xal πετεινῶν. xat χνωδάλαων, xai ἑρπετῶν εἰχόνας ποιεῖν, xai ταύταις ὡς θεοῖς προσχυνεῖν, οὗ µόνον τὰ ἔθνη, ἀλλὰ χαὶ τοὺς υἱοὺς Ἰσραὴλ πολλάκις πλανήσας, νῦν εἰρήνην ἔχουσαν τὴν τοῦ Χριστοῦ Ἐκχχλησίαν συνταράξαι σπονδάζξει' διὰ χειλέων ἀδίχων xal γλὠττης δολίας, λόγοι: θείοις τὴν χαχίαν παραρτύων, xat ταύτης τὸ ἄσχι- pov χαὶ σκοτεινὸν εἶδος ἐπικαλύπτειν πεερώμενος, xal τὰς καρδίας τῶν ἁστηρίχτων σαλεύειν Ex τῖς ἀληθοῦς χαὶ πατροπαραδότου συνηθείας. iniquis et lingua ἀοΐοδα ὃ malitiam divinis condiat eloquiis, illiusque deformem tenebricosamque faciem fuco illinere tentans, infirmorum animos a recta atque a Patribus accepta consuetudine di- moveat. 2. Nonnulli quippe surrexerunt, asserentes, ea qua pro nostra salute a Christo mirabiliter, qua- que a sanctis fortiter contra diabolum gesta sunt, exhibenda in imaginibus non esse, in quibus ila contemplemur, veneremua admiremur et inite- mur. Quis autem cogitatione divina et spirituali intelligentia imbutus, id suggerente diabolo non agnoscat inventum? Neque enim ille eladem igno- miniamque suain in omninm conspectu traduci pati- tur, nec Dei sanctorumque ejus gloriam celebrari. ]n gravi quidem versaremur errore, si vel invisi- bilis Dei faceremus imaginem ; quoniam id quod incorporeum est, nec visibile, nec circeumscriptum, nec figuratum, effingi prorsus nequit. Nec minor foret impietas, si delineatas a nobis hominum ima- gines arbitraremur esse deos, eisque tanquam diis B. Ἀνέστησαν váp τινες λέγοντες, ὡς c) δι εἰχονίνειν xal προτιθέναι εἰς θεωρίαν χαὶ ξόξαν xai θαῦμα χαὶ ζηλον τὰ τοῦ Χριστοῦ σωτέἑρια 0a»- µατά τε καὶ πάθη, καὶ τὰς τῶν ἁγίων ἀνδραγαθία, χατὰ τοῦ διαθόλον. Καὶ τίς ἔχων γνῶσιν θείαν xol σύνεσιν πνευματικὴν, οὐχ ἐπιγινώσχει , ὅτι ύπο- θολὴ τοῦ διαθόλου ἐστίν ; οὐ θέλει γὰρ τὴν ἅτταν χαὶ τὴν αἰσχύνην αὑτοῦ δημοσιεύεσθαι , οὐδὲ τὶν τοῦ Θεοῦ xat τῶν ἁγίων αὐτοῦ δόξαν ἀνάγραπτον γίνεσθαι. El μὲν γὰρ τοῦ θεοῦ τοῦ ἀοράτου εἰκόνα ἐποιοῦμεν, ὄντως ἡμαρτάνομεν ἀδύνατον vip τὸ ἀσώματον καὶ ἀσχημάτιστον καὶ ἀόρατον xal ἀπερί γβαπτον, εἰκονισθῆναι. Καὶ πάλιν , εἰ ἃ ἐλοιοῦμεν, θεοὺς ἡγούμεθα , χαὶ ὡς θεοῖς ἑλατρεύθμεν , ὄντως Ισεθοῦμεν ' ἀλλ᾽ οὐδὲν τούτων ποιοῦμεν. Θεοῦ γὰρ σαρχωθέντος xal ὀφθέντος ἐπὶ τῆς ΥτΏις σαρχὶ, xot divinos honores penderemus. At nibil tale admitti- ϱ ἀνθρώποις συναναστραφέντος δι ἄφατον ἀἁγαθότητα, mus : verum, quando Deus pro inenarrabili boni- tate sua factus est caro, et carne in terris visus est, οἱ cum hominibus conversatus est *, naturam- que nostram, necnon spissitudinem, et figuram, ct colorem carnis assumpsit, nequaquam aberra- mus, ejus imaginem exprimendo. Formam enim illius videre peroptamus. Nam, ut ait Apostolus : « Videmus nunc in speculo et in snigmate !*. » Porro imago est speculum et znigma, corporis xai φύσιν, καὶ πάχος, xai σχῆμα, xal χρῶμα cap- xb; ἀναλαθόντος, τὴν εἰχόνα ποιοῦντες οὗ σφαλλό- µεθα. Ποθοῦμεν γὰρ αὐτοῦ ἰδεῖν τὸν χαραχτῆρα : ὡς Ὑάρ φησιν ὁ θεῖος ᾽Απόστολος, « "Ev ἑσόττρῳι καὶ ἐν αἰνίγματι νῦν βλέπομεν. » Καὶ εἰχὼν δὲ Ez οπτρὀν ἐστι xal αἴνιγμα, ἁρμόζον τῇ τοῦ σώματος ἡμῶν παχύτητι’ πολλὰ γὰρ χάµνων ὁ νοῦς, ob δύ-ἱ ναται ἐχθῆναι τὰ σωματικὰ, φησὶν ὁ Octo; Γρητέ- ρις. | - nostri crassitudini conveniens. Quantumvis enim mens nostra enitatur, 8456 ea quz COrporea suni transilire neutiquam potest, ut divinus ait Gregorius '!. $. Apage te, o invide diabole. Nobis invides quod Domini nostri contueamur effigiem, per quam sanctimoniz compotes efficiamur. Invides nobis, quod salutarem ipsius passionem contueamur, de- scensum ad nos miremur, miracula contemplemur, ejusque divinitatis potentiam agnoscamus, et col- laudemus. Sanctis invides collatum ipsis a Deo honorem, descriptam eorum gloriam a nobis per- spici non sinis, ne virtutem ipsorum ac fidem &mnulemur. Ferre non potes, nostram erga illos fidem, tum corpori, tum animo prodesse. At tibi non obsequemur, o demon invideet osorhominum. Audite, populi, tribus, lingue, viri, muliercs, pueri, adolescentes, infantes, gens sancta Christia- norum ; Si quis vobis evangelizaverit, prater id quod Ecclesia sancta catholica, a sanctis apostolis, q. Ὢ ἀπὸ coU, φθονερὲ διάθολε ^. φθονεῖς ἡμῖν Ιδεῖν τὸ τοῦ Δεσπότου ἡμῶν ὁμοίωμα, xat δι αὐτοῦ ἁγιασθῆναι * καὶ ἰδεῖν αὐτοῦ τὰ σωτήρια πᾶθη, καὶ θαυμάξειν αὐτοῦ τὴν συγχατάδασιν, xai θεωρεῖν αὐτοῦ τὰ θύματα, xal ἐπιγινώσχειν, xat δοξάζειν αὑτοῦ τὴν τῆς θεότητος δύναμιν. Φθονεῖς τοῖς ἁγίοις τῆς παρὰ θεοῦ δεδομένης αὐτοῖς τιμῆς. O9 θέλεις ὁρᾷᾶν ἡμᾶς τὴν αὐτῶν δόξαν ἀνάγραπτον, xai ζτ- λωτὰς ἨὙενέσθαι τῆς αὑτῶν ἀνδρείας xal κἰ- στεως. US φέρεις τὴν Ex τῆς εἰς αὐτοὺς πίστεως: προσγενοµένην ἡμῖν σωµατικήν τε xal Φυχιχὶν ὠφέλειαν. Οὐ πειθόµεθἀ σοι, δαῖμον φθονερὲ xol μισάνΊρωπε. ᾿Αχούσατε, λαοὶ, φυλαὶ, γλῶασαι. ἂν- δρες, γυναῖχες, παῖδες, πρεσθύται, νεἀνίαχοι , xci νήπια, τὸ ἔθνος Χριστιανῶν τὸ ἅγιον - εἴ τις εὐα- γελίδεται ὑμᾶς παρ à παρέλαδεν dj ἁγία καθολ,κὴ * Psal. cxix, 9. * Baruch 111, ὀ8. !* 1 Cor. xin, 19, !! Greg. Naz. orat. 9 De Thieolog. ». : vó30y xaX ὥραν, τουτέστι, χαιρὸν xaX ἕξιν xaX ἡλι- 1221 DE IMAGINIBUS ORATIO III. 1322 'ExxAnsla παρὰ τῶν ἀποστόλων, Πατέρων τε, xai A Patribus et conciliis accepit, et ad hunc usque συνόδων, καὶ µέχρι τοῦ νῦν διεφύλαξε, μὴ ἀχούσητε αὑτοῦ: μὴ δἐξησθε τὴν συμθουλὴν τοῦ ὄφεως, ὡς ἐδέξατο Εὔα, xal ἐτρύγησε θάνατον. Κἂν ἄγγελος, xàv βασιλεὺς εὐαγγελίζηται ὑμᾶς παρ ὃ παρελά- δετε, κλείσατε τὰς ἀχοάς ' ὀχνῶ γὰρ τέως εἰπεῖν, ὡς ἔφη ὁ θεῖος Απόστολος, 'Avdüepa ἔστω, ἐχδεχό- μενος τὴν διόρθωσιν. δ. Αλλὰ λέγουσιν οἱ uh ἐρευνῶντες τὸν νοῦν τῆς Γραφῆς, ὅτι εἶπεν ὁ θεὸς διὰ Μωῦσέως τοῦ νοµοθέτου, « Οὐ ποιήσεις mv ὁμοίωμα, ὅσα ἐν τῷ οὐρανῷ, xai ὅσα ἐν τῇ ΥΠ. » Καὶ διὰ Δαθὶδ τοῦ προφήτου * « Αἰσχυνθήτωσαν πάντες οἱ προσκυνοῦν- τες τοῖς γλυπτοῖς, οἱ ἑγχαυχώμενοι ἓν τοῖς εἰδώλοις αὐτῶν: » καὶ τοιαῦτα πολλὰ ἕτερα. "Oca yàp ἂν B ἐκ τῆς θείας Γραφῆς, xal ix τῶν ἁγίων Πατέρων προσενέγχωσι, τῆς αὐτῆς ἐννοίας εἰσ[. Τί οὖν ἡμεῖς φαμεν πρὸς ταῦτα; Τί ἄλλο, εἰ μὴ τὸ ὑπὸ τοῦ Κυρίου εἰρημένον, « Ἐρευνᾶτε τὰς Τρα- φάς ' » καλὴ yàp ἡ τῶν Γραφῶν ἔρευνα ἀλλ &v- «200a νουνεχῶς προσέχετε. ᾿Αδύνατον, ὦ ἀγαπητοὶ, sb» φεύσασθαι * εἷς γάρ ἐστι θεὸς, εἷς νοµοδότης Y Παλαιᾶς καὶ Καινής Διαθήχης, ὁ πάλαι λαλήσας πολυμερῶς xal πολυτρόπως τοῖς πατράσιν ἓν τοῖς προφήταις, xal ἐπ᾽ ἑσχάτων τῶν χρόνων , Ev τῷ μονογενεῖ αὐτοῦ Υἱῷ. Προσέχετε τοίνυν μετὰ ἀχρι- €slag, οὐκ ἐμὸς ὁ λόγος ἐστί * τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον διὰ Παύλου τοῦ ἁγίου ἁποστόλου ἀπεφήνατο ’ « Που λυμερῶς xaY πολυτρόπως πάλαι ὁ θεὺς λαλήσας τοῖς C πατράσιν ἐν τοῖς προφήταις. » "Opa ὅτι πολυµε- ρῶς καὶ πολυτρόπως Σλάλησεν ὁ θεός. Ὥσπερ γὰρ ἐπιστήμων ἰατρὸς οὐ τὸ αὐτὸ εἶδος πᾶσι δίδωσι πάντοτε, ἀλλ ἑχάστῳ τὸ ἐπιτήδειον παρέχει xal πρόσφορον φάρμαχον Σ, διακρἰνων καὶ χώραν xai xlav* καὶ τῷ μὲν νηπίῳ, ἕτερον, τῷ δὲ τελείῳ xazà τὴν ἡλικίαν, ἕτερον' ἄλλο τῷ ἀσθενεῖ, καὶ ἄλλο τῷ ὑγιαίνοντι΄ xal ἑχάστῳ τῶν ἀσθενούντων, o3 τὸ αὐτὸ, ἀλλὰ πρὸς τὴν ἔξιν καὶ νόσον * xal ἄλλο τῷ θέρει, xai τῷ χειμῶνι ἕτερον, μετοπώρῳ τε xal ἔαρι, χαὶ ἐν ἑχάστῳ τόπῳ, κατὰ τῖν τοῦ τόπου Emt- τηδειότητα * οὕτω xa ὁ ἄριστος τῶν ψυχῶν ἰατρὸς, τοῖς ἔτι νηπἰοις καὶ ἀῤῥωστοῦσι τὴν πρὸς τὴν εἰδω- λολατρίαν νόσον, xal τὰ εἴδωλα θεοὺς ἡγουμένοις, xaY ὡς θεοῖς αὐτοῖς προσκυνοῦσι, xal ἀθετοῦσι τὴν τοῦ Θεοῦ προσκύνησιν, καὶ τὴν αὐτοῦ δόξαν τῇ χτίσει προσάγονσιν, ἀπηγόρευσε τοῦ ποιεῖν εἰχόνας. θεοῦ μὲν γὰρ, τοῦ ἀσωμάτου , χαὶ ἀοράτου X* χαὶ ἆθλου, xai µήτε σχημα, μήτε περιγραφῆν , μήτε κατάληψιν ἔχοντος ἀδύνατον ποιεῖν εἰχόνα. Πῶς γὰρ τὸ p ὁραθὲν εἰχονιαθήσεται ; « θεὺὸν δὲ οὖὐδεὶς ἑώ- (x«t πώποτε ' ὁ μονογενῆς Υἱὸς, ὁ (v ἐν τοῖς χόλ- '* Gen, im, 2. !8 Hebr. i, 4 15 Galat. 1, δ. '* Exod. xx, 24. diem servavit, aures ne prabueritis, neve serpen- tis suadelam exceperitis, uti excepit Eva !*, unde et morlem vindemiavit. Licet angelus, licet impe- rator evangelizet vobis preter id quod accepistis, aures occludite : 6ο quippe nunc abstinebo, quod subjungit apostolus Paulus; nempe, Anathema sit !*, quando emendationis exspectande locus est. | 4. ΙΙ vero, nihil de Seripturz sensu perscru- tando solliciti, objiciunt, quod per Moysem legisla- torem preceperit Deus : « Non facies tibi omnem similitudinem eorum quz in colo sunt, quzve in terra !*. » Et per prophetain David : « Confundantur omnes qui adorant sculptilia, qui gloriantur in simulacris suis '*; » et alia multa his similia. Quxcumque enim, tum ex Scriptura divina, tum ex Patribus protulerint, eodeni sensu intelligenda veniunt. . Quid igitur ad hec dicemus? Quid aliud, in- quam, nisi quod Judzis a Domino dictum fuit. « Scrutamini Scripturas !* ? » Laudabilis quippe est Scripturarum perscrulatio. Sed hic cum magna cautione animum attendite. Impossibile est, dile- ctissimi, mentiri Deum 17. Unus quippe Deus est, unus, iaquam, a quo Vetus et Novum Testamentum sancitum fuit; qui multifariam multisque modie olim locutus est patribus in prophetis, atque in novissimis temporibus, in unigenito Filio suo. Animadvertite itaque diligenter; verba hzc non mea sunt : Spiritus sanctus per sanctum Aposto- lum pronuntiavit : « Multifariam, multisque modis olim Deus loquens patribus in prophetis 18.» Con- sidera Deum multifariam multisque modis esse locutum. Sicut enim peritus medicus non omni- bus, nec aemper idem remedii genus ministrat , verum habita ratione tuin regionis, tum morbi, tum temporis, tum atatis: alque aliud quidem infanti, aliud viro ztatis mature, sgrotanti aliud, aliud sano, nec cunctis perinde zgrotantibus, sed singulis pro cujusque statu et morbo : rursumque aliud quidem «siate, aliud hieme, alterum vere, autumno alterum, alterum tandem pro singulis 3/47 locis, secundum varias regionum qualitates. D Sic optimus etiam animorum medicus, infantibus adhuc et idololatrize morbo laborantibus, qui, cum simulacra deos esse putarent, ac tanquam deos adorarent, debitum Deo cultum et adorationem denegabant, ipsiusque gloriam ad creaturam trans- ferebant, his imagines facere vetuit. Yerumenim- vero Dei, qui incorporeus, invisibilis , a materia remotus, non figuratus, nec circumscriptus, nec comprehensibilis est, imago nulla confici potest. Quomodo enim id quod in aspectum non cadit, '* Joan. v, 59. ' Psal. xcvi, 8. ''"Hebr. vi, 18. VARLE LECTIONES. Y Colb. νομοθέτης, ut et in orat. 2. Colb. xai ἀοράτου. PATROL. GR. XCIV. x Colb. οἱ orat. 9 χατὰ τὴν ἕξιν παρέχει τὸ φάρμακον. — x* Deest {4 42 J wok. (nv , "na VA BA e p ο .. Ί Um ντ νυν .. 1323 S. JOANNIS DAMASCENI 1324 imagine effingatur ?* « Deum autem nemo vidit un- A ποις τοῦ Πατρὸς, αὐτὸς ἐξηγήσατο: » xat- « Οὐδεὶς quam : unigenitus Filius, qui est in sinu Patris, ipse enarravit !? ; » aitque Deus : « Nemo videbit faciem meam, et vivet **. » 5. Quod autem simulacra tanquam deos adora- verint, audi quid narret Scriptura in Exodo (id est in exita ) filiorum lsrael, quando Moyses in montem Sinai conscendit, ibique cum Deo sedens, commoratus est, ut legem acciperet : quando, in- quam, ingratissimus populus adversus Aaronem insurgens, dixit: « Fac nobis deos, qul nos pra- cedant. Moysi enim huic viro ignoramus quid acciderit *!. » Deinde cum uxorum suarum mundo et ornatu adempto, conflatile fabricassent, come- derunt οἱ biberunt, atque errore suo perinde ac vino inebriati, ludere ceperunt, et pre amentia dicere : « Hi sunt dii tui, Israel. » Annon vides, quod simulacra in deos sibi statuerunt ? Neque enim Jovis, aut illius alteriusve simulacrum fece- runt; sed ut fors tulit, aurum prsebuerunt, ex quo idolum conflarent, quodcunque tandem illud foret, prodiitque bovini capitis effigies. Itaque ejusinodi conflatilia in deos babebant, ipsaque tauquam deos adorabant : quz: quidem dzemonum domicilia erant. Quin et creature potius quam Creatori eos serviisse, divinus testatur Apostolus: « Qui mutaverunt, inquit, gloriam incorrup&bilis Dei in similitudinem corruptibilis hominis et vo- ]ucrum, et quadrupedum, et serpentium, et ser. byevat τὸ mpócumó) µου, καὶ ζήσεται, » ἔφη 6 θεός. ε’. "Οτι δὲ τοῖς εἰδώλοις ὡς θεοῖς προσεχύνουν, ἄχουε τί fj Γραφὴ ἓν τῇ ἐξόδῳ τῶν υἱῶν Ἱσραλλ, ὅτε ἀνῆλθε Μωῦσῆς elg τὸ ὄρος Σινᾶ, xaX ἐχρόνισε προσεδρεύων τῷ θΘεῷ , λαδεῖν τὸν νόµον, ὅτε ἐκ- ανέστη ὁ ἀγνώμων λαὸς ᾽Λαρὼν τῷ τοῦ Θςοῦ θερά- ποντι, λέγοντες * € Ποίησον ἡμῖν θεοὺς, ot προπο- ρεύσονται ἡμῶν. Ὁ γὰρ ἄνθρωπος οὗτος ὁ Μωῦσῆς, οὖν οἵἴδαμεν, τί γέγονεν αὐτῷ' »εἶτα , ὅτε περι- είλοντο τὸν χόσµον τῶν γυναικῶν αὐτῶν , xal ἑχώ- γευσαν , xal ἔφαγον , xal ἔπιον, xal ἐμεθύσθησαν υπό τε τοῦ οἵνου xal τῆς πλάνης, χαὶ ἤρξαντο πα(- ζειν, ἓν ἁἀφροσύνῃ λέγοντες' « 0ὗτοι οἱ θεοί σου Ἰσραήλ. » Ορᾷς, ὅτι θεοὺς εἶχον τὰ εἴδωλα : ob. γὰρ ἑποίησαν Διὸς εἴδωλον , ἣ τοῦδε, f τοῦδε, ἀλλ ὡς ἔτυχεν ἔδωχαν τὸν χρυσὸν ἐπὶ τὸ ποιῆσαι εἴδωλον, ὅπερ ἂν τόχῃ, καὶ ἀνῆλθεν ἐχτύπωμα βουχράνου. - "Ὥστε αὐτὰ τὰ χωνευτὰ θεοὺς εἶχον, xal τούτοις ὡς θεοῖς προσεχύνουν, ἅτινα δαιμόνων ἦσαν χατοιχη- τήρια. Καὶ ὅτι τῇ χτίσει ἐλάτρευον παρὰ τὸν Κτί- σαντα, φησὶν ὁ θεῖος ᾿Απόστολος εΟἴτινες ἢλλαξαν τὴν δόξαν τοῦ ἀφθάρτου θεοὺ ἐν ὁμοιώματι φθαρ- τοῦ ἀνθρώπου , καὶ πετεινῶν , xal τετραπόδων, xal ἑρπετῶν ' xal ἑλάτρευσαν τῇ χτίσει παρὰ τὸν Κτί- σαντα. » Τούτου χάριν ἀπηγόρευσεν ὁ θΘεὸς ποιεῖν πᾶν ὁμοίωμα. viebant creature potius quam Creatori **. » Quamobrem Deus, ne qua similitudo fleret, probi- buit. 6. lllum novi, qui citra mendacium dixit: « Do- C minus Deus tuus, Deus unus est **. » Et : « Domi- num Deum tuum adorabis, et illi soli servies **. Non erunt tibl dii alieni **. » Itemque : « Non fa- cies tibi sculptile, omnem similitudinem eorum, qua in ccelo sunt sursum, οἱ qua in terra deor- sum **, » Et rursum : « Confundantur omnes qui sdorant sculptilia. » Et : « Pereant dii qui non fecerunt celum et terram ?': » et alia. denique ejusdem generis, quz locutus cum esset Deus pa- tribus jn prophetis, in novissimis diebus locutus est nobis in unigenito Filio suo, per quem fecit et secula **, Tllum novi, qui ait: « Hxc est vita seterna, ut cognoscant te solum Deum verum, et quem misisti Jesum Christum **. » Quin etiam credo in unum Deum, unum rerum omnium prin- cipium, sine priucipio, increatum, interitus ne- scium, et immortalem, sempiternum, et perpe- tuum, incomprehensibilem, incorporeum, invi- sibilem, incirceumscriptum, flgurz expertem, sub- $tantiam unam omni substantia eminentiorem, Deitatem quavis divinitatis intelligentia sublimio- rem, in personis 348 tribus, Patre et Filio et Spiritu sancto, illique soli servio; ipsi soli latriz !* Joan. 1, 18. ** ibid. 15; Μαι. iv, 10. x, 14. ?** Hebr. i, £, 2. - ** Joan. xvit, 5 ** Exod. xxxii, 2, et 322. *! Exod. xxxn, 4 seqq. 15 Exod. xx, 5; Deut. v, 7. c'. Οἶδα τὸν ἀφευδῶς εἰπόντα * « Κύριος ὁ θεός σου, Κύριος εἷς ἐστι. » Καὶ, « Κύριον τὸν Θεόν σου προσχυνῄσεις, xai αὐτῷ µόνῳ λατρεύσεις. » Καὶ, « Οὐκ ἔσονταί σοι θεοὶ ἕτεροι. » Καὶ, « Οὐ ποιῄσεις γλυπτὸν πᾶν ὁμοίωμα , ὅσα Ev τῷ οὐρανῷ , xai ὅσα bv τῇ ΥΠ. » Καὶ, « Αἰσχυνθήτωσαν πάντες ol προσ- χυνοῦντες τοῖς γλυπτοῖς. » Καὶ, « θεοὶ, οἳ τὸν οὐ- ρανὸν xai τὴν γην οὐκ ἐποίησαν, ἁπολέσθωσαν. » Καὶ ὅσα τοιούτῳ τρόπῳ πάλαι ὁ θεὺς λαλῄσας τοῖς πατράσιν, bm ἑσχάτων τῶν ἡμερῶν ἑλάλησεν ἡμῖν àv τῷ μονογενεῖ Yl αὐτοῦ, δι’ οὗ τοὺς αἰῶνας ἐποίησεν. Οἶδα τὸν εἰπόντα, « Αὕτη δέ ἐστιν ἡ ato- νιος ζωὴ , ἵνα γινώσχωαί σε τὸν µόνον ζῶντα xal ἀληθινὸν θεὸν, xai ὃν ἀπέστειλας Ἰησοῦν Χριστόν. » Καὶ πιστεύω εἰς ἕνα θεὸν, μίαν τῶν πάντων ἀρχὲν, ἄναρχον, ἄχτιστον, ἀνώλεθρον χαὶ ἀθάνατον, αἰώνιον χαὶ ἀῑδιον, ἀκατάληπτον, ἀσώματον, áópasov, ἆπερ[- Υραπτον, ἁσχημάτιστον ' µίαν ὑπερούσιον οὐτίαν, ὑπέρθεον θεότητα, ἐν τρισὶν ὑποστάσεσι, Πατρὶ χαὶ Υἱῷ καὶ ἁγίῳ Ἠνεύματι’ xal τούτῳ µόνῳ λατρεύω, xa τούτῳ uóvo προσάγω τῆς λατρείας προσχύντοσιν. Ἑνὶ θεῷ προσκυνῶ, μιᾷ θεότητι, ἀλλὰ καὶ Τρ.άδι λατρεύω ὑποστάσεων ' θεῷ Πατρὶ, xai Θεῷ Yig σεσαρχωµένῳ, xal θεῷ ἁγίῳ Πνεύματι : οὐ τριοὶ ** Rom. 1, 20. ᾗἩ Deut. v), 4. 19 Exod, xx, 4. !! Psal. xcvi, 7. *?* Jerem. 1395 DE IMAGINIBUS ORATIO III. 1301 θεοῖς, ἀλλ ÉvL* οὐ διηρημέναις ὑποστάσεσιν, ἁλλ᾽ A cultum exhibeo. Deum unum adoro, Deitatem ἠνωμέναις. OO τρεῖς προσχυνήσεις προσάγω, ἀλλά píav* οὐχ ἑχάστῃ τῶν ὑποστάσεων ἀναμέρος, ἀλλ' ἐνιαίως ταῖς τρισὶν ὑποσίάσεσιν, ὡς Ev Θεῷ, µίαν προσάγω προσχύνῆσιν. O0 προσχυνῶ τὴν χτίσιν παρὰ τὸν Κτίσαντα, ἀλλὰ προσχυνῶ τὸν Κλίστην, κτισθέντα τὸ xav' ἐμὲ, χάὶ εἰς χτῖσιν ἁταπεινώτως xal ἀκαθαιρέτως κχατεληλυθότα, ἵνα τὴν ἐμὴν δο- ξάσῃη φύσιν, χαὶ θείας χοινωνὺν ἀπεργάσηται φύ- σεως. Συμπροσχυνῶ τῷ βασιλεῖ xal θεῷ, τὴν ἁλουργίδα τοῦ σώματος , οὐχ ὡς ἱμάτιον, οὐδ' ὡς εἐταρτον πρόσωπον ' ἄπαγὲ ' ἀλλ ὡς ὁμόθεον (20) χρηµατίσασαν, xa Ὑινομένην ὅπερ τὸ χρίσαν ἅμε- καθλήτως. O0 γὰρ θεύτης dj φύσις γέγονε τῆς σαρ- xóq* ἁλλ᾽ ὥσπερ ὁ Λόγος σὰρξ ἀτρέπτως ἀγένετο, µείνας ὅπερ προῆν, οὕτω xal ἡ σὰρξ Λόγος γέγονεν, οὐχ ἀπολέσασα τοῦθ) ὅπερ ἐστὶ, ταυτιζοµένη δὲ μᾶλλον πρὸς τὸν Λόγον χαθ᾽ ὑπόστασιν. Διὸ θαῤῥῶν ᾿εἰχονίζω θεὸν τὸν ἁόρατον, δι ἡμᾶς γενόμενον àv ' µεθέξει σαρχός τε χαὶ αἵματος. Οὐ τὴν ἁόρατον εἰκονίζω θεότητα, ἀλλ᾽ εἰκόνίζω θεοῦ τὴν ὁραθεῖσάν cápxa* εἰ γὰρ ψυχὴν εἰχονίσαι ἀμήχανον , πόσῳ μᾶλλον τὸν χαὶ τῇ φυχᾖ δόντα τὸ ἄθλον ; obrem invisibilis Dei efformare imaginem audeo; non ea ratione qua invisibilis est, " jectione descendit, uuati : sed et personarum Trinitatem colo, Desin Patrerii, et Deum Fillum incarnatum, sánctumuqde Spiritui; non tres deos, sed unum; non divisss hypostases, $ed unitas. "Trés adotationes hof ad- hibeo, sed unadi duntáidt. Non cuilibet petsonte seorsim, sed tribus conjunctim persólils, uL quam Deus unus suhBt, ddofátionem unàm tribuo. Non adoro creaturam potias quam Greatorem : verum Creatorem adoro, qui id quod sum factus est, atque ad creaturaid sine sui depressiene aut de- quo maturam cohonestaret meam, divingeqne fácéret consortem nature *. Una cum rege et Deo, corporis, at ita dicam put- puram adoro : tron quidem tàánquam indumentum, B neque ut quartam peftéohaiu; sed ut qus pariter exsistat Deus, idemque cum eo qui ipsam inuniit, absque sui mutatione facta füetit. Non enim Dei- tas in carnis naturam migravit, sed quemadtno- dum Verbum, manens id quod erat, sine conver: sione fáttum est cafo; sic etiam caro facta est Verbum, id quód est non amittens; quinimo idem cum Verbo secundum hypostasim facta. Quá&m- $ed qua pro» pter nos carni et. sanguini parüicipans ?!, visibilis factus est. Imagine mon Deitatem, sed aspe ctabilem carnem exprimo. Si enim anim: simulacrum nequit effingi; quanto minus ipsius Dei, qui animze concessit ut materi» expers foret. QC. Αλλά φασιν * Εἶπεν ὁ Geb; διὰ Μωῦσέως τοῦ νοµοθέτου, « Κύριον τὸν Θεόν σου προσχυνήσειςν xal αὐτῷ µόνῳ λατρεύσεις. » Καὶ, ε OD ποιη- 7. Ast, inquiunt, Deus per Moysen legislato- rem przcepit : « Dominum Deum tuum adorabis, et ipsi soli servies **. » Et : « Non facies tibi om- σεις πᾶν ὁμοίωμα, ὅσα ἂν τῷ obpavip, xat ὅσα kv C, nem similitudinem eorum qus in cxlo, et quae is τῇ rf. ἸΑδελφοὶ, ὄντως πλανῶνται ol μὴ εἰδότες ὡς τὸ γράμμα ἀποκτείνει, τὸ δὲ πυεῦμα ζωοποιεῖ * οἱ μὴ ἐρευνῶντες τὸ ὑπὸ τῷ γράµµατι κχεχρυμμένον πνεῦμα ' πρὸς οὓς ἂν ἀξίως εἴποιμι ' Ὁ τοῦτο δι- δάξας ὑμᾶς, διδαξάτω χαὶ τὸ ἑπόμενον, Μάθε, ὅπως ἑρμηνεύει αὐτὸ ὁ νομοθέτης, ὧδέ πως ἐν τῷ Δευτε- ρονομίῳ λέγων ε« Καὶ ἐλάλησε Κύριος πρὸς ὑμᾶφ Ex μέσου τοῦ πυρός * φωνὴν ῥημάτων ὑμεῖς ἡκού- cate, xal ὁμοίωμα οὐχ εἴδετε, ἀλλ᾽ ἡ φωνήν. » Καὶ μετ) dva * « KaY φυλάξασθε σφόδρα τὰς φυχὰς ὑμῶν, ὅτι ὁμοίωμα οὐκ εἴδετε ἓν τῇ ἡμέρᾳ, ᾗ ἑλά- λησε Κύριος πρὸς ὑμᾶς àv Χωρὴθ ἐν τῷ ὄρει ἐκ μέσου τοῦ πυρὸς, μήτε ἀνομήσητε, µήτε ποιῄσητε ὑμῖν ἑαυτοῖς γλυπτὸν ὁμοίωμα, πᾶσαν εἰχόνα, ὁμοίωμα ἁρσενικοῦ Y fj θηλυχοῦ, ὁμοίωμα παντὸς χτῄήνους τῶν ὄντων ἐπὶ τῆς γῆς, ὁμοίωμα παντὸς ὀρνέου πτερωτοῦ, » xai τὰ ἑξῆς. Καὶ μετὰ βραχέα ’ « Mf, ποτε ἀναθλέψας εἰς τὸν οὐρανὸν, xal ἰδὼν τὸν ftov, xai τὴν σελήνην, xaX τοὺς ἁστέρας, καὶ πάντα 7bw κόσμον τοῦ οὐρανοῦ, πλανηθεὶς προσχυνῄσῃς iv, 14. ** ibid. 15-17. terra sunt 15.) Errant profecto illi, qui litteram occidere, spi« ritum vero vivilicáre ** nesciunt, nee sub littera Jatitantem — spiriturh inquirumt. Quos sic jare possim alloqui : Qui vos hoc doeuit, illud etiam quod sequitur, edoceat. Disce tamdem quonam pacto hoc legíslator interpretetur, ad hune fére modum in Deuteronomio dicefis : « Et locutus est Dominus ad vos de medio ignis. Vocem verborum vos audistis, similitudinem non vidistis **. » Ee : « Servate diligenter animas vestras, quia similitu- dinem non vidistis in' die qua locutus est. Dorni- nus ad vos in Horeb in monte de medio ignis, ne- quando econtra legem agatis, faciatisque vobis sculptile simulacrum, omnem imaginem, simili- tudinem masculi et feminse, similitudinem omnis jumenti quod est.super terram; similitudinem omnis volucris pennatm **, » etc. Et aliquanto post : « Et ne forte elevatis oculis ad cotum, et solem et lunam intuitus, omnemque cceli orna- tum, errore decéptus adores ea, et servias 9? Jl Petr. ι, 14... ?! Ilebr. n,14. *'Exod. v 15. ** Deut. xx, 4. ** ΙΙ Gor. μι, 6. ^ Deut, VARIE LECTIONES. Y Colb. πᾶσαν εἰχόνα ἀρσενιχοῦ. NOT £. (20) Grece, ὀμόθεος, de quo videsis quae ad orat. 4 diximus. 1327 S. JOANNIS DAMASCENTI 1338 ipsis ". » Annon vides, hoc unum propositum Α αὐτοῖς, xal λατρεύσῃς ato. » ὉΟρᾶς, ὅτι elg illum habere, ne scilicet creature serviamus po- ἐστι σχοπὸς, ὥστε μὴ λατρεῦσαι (Φ1)) τῇ xclon tius quam Creatori 3, neve cuiquam preterquam παρὰ τὸν Κτίσαντα; μηδὲ προσάγειν την τῆς λα- ^ ipsi iatriz cultum et honorem exhibeamus. Rur- —*g&íae προσκύνησιν, ài 1j µόνῳ τῷ Δημιουργῷ: sum enim ait: « Non. 849 erunt tibi dii alieni διὸ πανταχη συνάπτει τῇ mposxuvfset τὴν Aa- preter me. Non facies tibi sculptile, neque ullam — *esíav. » Πάλιν yáp φησιν * « Obx ἔσονταί cot θεο) - similitudinem : non adorabis ea, neque servies —Etepot πλὴν ἐμοῦ ' οὗ ποιῄσεις σεαυτῷ Ὑλυπτὸν |. ipsis; quoniam ego Dominus Deus vester 25. » Et rursum : « Aras, inquit, eorum subvertelis, et sia- tuas eorum coníringetis, et sculptilia deorum ipsorum igne comburetis. Non enim Deum alte- rum adorabitis **. » Et paucis interjectis : « Deos conflatiles non facies tibi. » Viden' quod idololatriz vitande causa imagines prohibeat, quodque fieri non possit, ut ejus quod nec quantitatem habet, nec circumscriptus, nec conspicuus est, effigies exprimatur ? « Neque enim formam, inquit, ipsius, perspexistis **. » Quemadmodum etiam Paulus sans in medio Areopagi aiebat : « Genus ergo cum simus Dei, non debemus zstimare auro, aut argento, aut lapidi sculpturz artis et cogita- tionis bominis, divinum esse simile **. » 8. Hiec porro Judzis jussa fuerunt, eo quod ad idola colenda propensissimi essent. Nos autem quibus, ut Theologi verbis utar *, datum est; ut, relicto superstitionis errore, et agnita veritate, cum Deo pure sancteque versantes, ipsi soli ser- viamus, necnon ut absolutissimis divine notitiz divitiis fruamur, atque infantiae transacta state, in virum perfectum occurramus **, evadamusque, non sumus amplius sub pzdagogo ** : quippe di- judicandi facultatem habitumque consecuti, illud novimus quid imsgine effüngi possit, quidve ea effingere non liceat. Lex siquidem pxdagogus no- ster fuit in Christo, ut ex fide justificaremur **; et sub elementis eramus servientes, cum essemus parvuli ". — « Ast ubi fides venit, jam non sumus sub pedagego. » — « Neque enim, inquit, formam ejus vidistis. » Prob sapientiam legislatoris! Quod visibile non est, quanam effingatur imagine ? Quz- nam ejus efformetur cffgies, quod nec conjici po- test? Qua ratione delineetur, quod quantitate, ma- gnitudine, et termino caret? Quomodo illius quod forma est expers, forma adumbretur ? Quibus coloribus describatur, quod figura vacat? Ecquid ergo mysterii his in locis indicatur? 1stud nimi- : rum ut, dum illum, qui corporeus non est, pro- pter te factum hominem videris, tum humans illius forms» similitudinem exprimas. Quando is 7! Deut. iv, 19. ?* Rom. 1, 925. | IW, 10. — "! Act, xvii, 29. un, 24. "' Galat. 1v, 9. C ? Deut. v, 7-9. *3 Greg. Naz. orat. 37. πᾶν ὁμοίωμα οὗ προσχυνήσεις αὐτοῖς, οὐδ' οὗ μὴ ' λατρεύσῃς αὐτοῖς, ὅτι ἐγώ εἰμι Κύριος ὁ Θεὸς ὑμῶν. | Καὶ πάλιν’ « Τοὺς βωμοὺς αὐτῶν καθελεῖτε, xal τὰς στήλας αὐτῶν συντρίψετε, xal τὰ γλυπτὰ τῶν θεῶν αὐτῶν καταχαύσετε mupl* οὐ γὰρ ph προσχυ- νήσητα θεῷ ἑτέρῳ. » Καὶ μετ) ὀλίγα: « Καὶ θεοὺς ! χωνευτοὺς οὗ ποιῄσεις ἑαυτῷ. » Ὁρᾶς, ὡς τῆς εἰ- δωλολατρείας ἕνεχα ἀπαγορεύει τὴν εἰκονογραφίαν; ὅτι ἀδύνατον εἰκονίζεσθαι Θθεὸν , τὸν ἄποσον, xai ἀπερίγραπτον, xal ἁόρατον ; « Οὐ γὰρ εἶδος αὐτοῦ, φησιν, ἑωράκατε. » Καθὰ xai Παῦλος ἐν µέσῳ ἑστὼς τοῦ ᾿Αρείου πάγου φησί. « Γένος οὖν ὑπάρ- χοντες τοῦ θεοῦ, οὖκ ὀφείλομεν νοµίζειν, χρυσίῳ 1) ἀργυρίῳ ἢ λίθῳ, χαράγµατι τέχνης xa ἐνθυμήσεως ἀνθρώπου, τὸ θεῖον εἶναι ὅμοιον. » η’. Ἰουδαίοις μὲν οὖν, διὰ τὸ πρὸς εἰδωλολατρε[αν εὐόλισθον, ταῦτα νενοµοθέτητο *. 'Ἡμεῖς δὲ, θεολο- Υικῶς εἰπεῖν, olg ἐδόθη φυγοῦσι τὴν δεισιδαίµονα πλάνην, καθαρῶς μετὰ Θεοῦ γενέσθαι, ἐπεγνωχόσι τὴν ἀλήθειαν, xat θεῷ µόνῳ λατρεύειν, xat τῆς θεο- γνωσίας χαταπλουτῆσαι τὴν τελειότητα, xal εἰς &v- δρα χατα»τῆσαι τέλειον, παρελθοῦσι τὴν νηπιότητα, οὐχέτι ὑπὸ παιδαγωγόν ἔσμεν, λαδόντες τὴν διαχρι- τικὴν ἔδιν παρὰ θεοῦ, xal εἰδότες τί τὸ εἰχονιζόμε- vov, xat τί τὸ εἰχόνι μὴ περιγραφόµενον. Ὁ μὲν γὰρ γόµος παιδαγωγὸς ἡμῶν γέγονεν εἰς Χριστὸν, ἵνα ix πίστεως διχαιωθῶμεν ' xal ὑπὸ τὰ στοιχεῖα μεν δεδουλωμένοι, ὅτε μεν νῄπιοι. « Ἐλθούσης δὲ τῆς πίστεως, οὐχέτι ὑπὸ παιδαγωγόν ἔσμεν. »—« Οὐ γὰρ εἶδος αὐτοῦ, φησὶν , ἑωράκατε. » Ba6at τῆς σοφίας τοῦ νοµοθέτου ! πῶς εἰχονισθήσεται τὸ ἀόρατον ; Πῶς γραφήσεται τὸ ἄποσον, xal ἀμέγεθες, xal ἀόριστον, χαὶ ἀνείδεον, Ilt χρωμµατουργηθήσεται τὸ ἀσώμα- «ov; Πῶς σχηµατισθήσεται τὸ ἀσχημάτιστον: τί οὖν τὸ μυστιχῶς µηνυόµενον; δηλονότι, νῦν μὲν Θεὸν μὴ εἰκονίσῃς τὸν ἁόρατον ' ὅταν δὲ ἴδῃς διὰ σὲ γενόµε- voy ἄνθρωπον τὸν ἀσώματον, τότε ποιῄσεις τῆς ἀν- θρωπίνης μορφῆς 15 ἐχτύπωμα. "Όταν ὁρατὸς σαρχὶ ὁ ἀόρατος Υένηται, τότε εἰχονίσεις τὸ τοῦ ὁραθέντος ὁμοίωμα. "Occ ὁ ἄποσος xal ἁπήλικος xal ἀμεγέθης ὁπεροχῇ τῆς ἑαυτοῦ φύσεως, ὁ iv μορφῇ θεοῦ ὑπάρ- yov, μορφὴν δούλου λαδὼν, ταύτῃ συσταλῃῇ πρὸς ** Deut, * Exod. xxxtv, 19, 14. *! ibid. 17. ο Galat. *" Ephes. iv, 1. "* Galat. uii, 25. VARLE LECTIONES. * Hzc in Colb., et orat. 2, omissa sunt; habentur vero orat. 4 paucis variantibus. NOTE. f (21) Verbo nempe λατρεύειν, utuntur hic passim V, XX interpretes in locis allegatis, quod Hebraico Yay servivit respondet, et ex quo latrie cultum, eumque Deo soli exhibendum inculcat Damas- Scenus. 1799 DE IMAGINIBUS ORATIO III. 1330 ποσότητά τε xoi πηλιχότητα, καὶ χαρακτηρα περί- A qui cerni non potest, assumpta carne se conspi - θηται σώματος, τότε Ev πίναξι χάραττέ τε xaX ἄνα- τίθει πρὸς θεωρίαν τὸν ὁραθῆναι καταδεξάµενον, χά- ραττε τούτου τὴν ἄφατον συγχατάδασιν, τὴν Ex Παρ- θένου γέννησιν, τὸν Ev. Ἱορδάνῃ βάπτισιν, τὴν ἓν θᾳέὼρ µεταµόρφωσιν, τὰ πάθη τὰ τῆς ἁπαθείας πρόξενα, τὰ θαύματα, τὰ τῆς θείας αὐτοῦ φύσεως καὶ ἑνεργείας σύμδολα, δι ἑνεργείας σαρχὸς ἆποτε- λούµενα, τοῦ Σωτῆρος τὴν σωτήριον ταφὴν, τὴν εἰς οὐρανὸν ἄνοδον * πάντα γράφε, xal λόγῳ, xaX χρώµα- σιν, Év τε βίθλοις καὶ πίναξιν 8. cuum przbuerit, tunc illius deformes imaginem. Cum ilie qui in forma Dei exsistens, ob naturz sue excellentiam quantitatis et. qualitatis et ma- gnitudinis est exsors, forma servi suscepta, ad quantitatem qualitatemque sese contrahens, cor- poris figuram induerit, tunc in tabellis. eum ex- prime, palamque conspiciendum propone, qui con- spici voluit: ineffabilem ipsius demissionem de- signa, nativitatem ex Virgine, baptismum in Jor- Bane, transfigurationem in Tbabor, cruciatus il- los, quia cruciatibus nos exemerunt; miracula, quz cum carnis ministerio patrarentur, divinam ipsius naturam et efficaciam promebant ; salutarem Salvatoris sepulturam, resurrectionem , ascen- sum in coelum; bec omnia cum sermone, tum coloribus describe, tum in libris, tum in tabellis. ϐ’. « O2 ποιήσεις σεαυτῷ, φησὶ, γλυπτὸν b, οὐδὲ B 9. « Non facies, ait, tibi sculptile, neque om- πᾶν ὁμοίωμα. » Ταῦτα τοῦ Θεοῦ προστάξαντος, € Ἐποίησαν, nat, τὸ χαταπέτασµα τῆς σχηνῆς τοῦ μαρτυρίου, ἐξ ὑακχίνθου χαὶ πορφύρας, καὶ χοχχἰνου νενησµένου, xal βύσσου χεχλωσμένης, ἔργον ὑφαντὸν Χερουθίμ. » Καὶ, e Ἐποίησαν τὸ ἱλαστήριον ἄνωθεν τῆς κιθωτοῦ Ex χρυσίου καθαροῦ, χαὶ τοὺς δύο Χερου- 6i. » Τί ποιεῖς, ὦ Mosi]; σὺ λέγεις, « Οὐ ποιή- σεις σεαυτῷ γλυπτὸν, οὐδὲ πᾶν ὁμοίωμα, » καὶ σὺ χαταπέτασµα κατασχενάξεις € ἔργον ὑφαντὸν Χερου- Ov, xai δύο Χερουθιμ ἐχ χρυσίου xa0apo0 ; Αλλ' ἄνουε, τί πρὸς σὲ ὁ θεράπων τοῦ θεοῦ Μωῦσῆς τοῖς πράγµασιν ἀντιφθέγγεται. ὮὪ τυφλοὶ xal µωροὶ, σύνετε τῶν λεγομένων τὴν δύναμιν, καὶ φυλάξασθε σφόδρα τὰς ψυχὰς ὑμῶν. Εἶπον, ὅτι « Ὁμοίωμα οὐχ εἴδετε bv τῇ ἡμέρᾳ, fj ἑλάλησε Κύριος πρὸς ὑμᾶς C ἐν Χωρῇθ ἐν τῷ ὄρει ἓκ μέσου τοῦ πυρὸς, µήποτε ἀνομήσητε, καὶ ποιήσητε ὑμῖν αὐτοῖς γλυπτὸν ὁμοίω- μα, πᾶσαν εἰχόνα * καὶ θεοὺς χωνευτοὺς οὗ ποιῄσεις σεαυτῷ. » Οὐκ εἴπον, Οὐ ποιἠσεις εἰχόνα Χερουδὶμ, ὡς δούλων παρεστηχότων τῷ ἱλαστηρίῳ, ἁλλ᾽, « Οὐ ποιῄσεις σεαυτῷ θεοὺς χωνευτοὺς, xal, « OD ποιῄσεις πᾶν ὁμοίωμα, » ὡς θεοὺς, οὐδ' o0 μὴ λατρεύσῃς τῇ χτίσει παρὰ τὸν Κτίσαντα. 'Upolopa μὲν οὖν Θεοῦ o)x ἐποίησα, οὐδὲ μὴν ἑτέρου τινὸς ὡς Θεοῦ, οὐδὲ ἀνθρώπου * δεδούλωτο γὰρ τῇ ἁμαρτίᾳ ἡ φύσις τῆς ἀνθρωπότητος * οὐδὲ ἐλάτρευσα τῇ χτίσει παρὰ τὸν Κτίσαντα, πάσης δὲ τῆς χτίσεως ὁμοίωμα τὴν αχη- νἣν χατεσχεύασα, € Χατὰ τὸν τύπον «by δειχθέντα pot ἐν τῷ δρει,) χαὶ Χερουθὶμ σχιάκοντα τὸ ἱλαστή- «ρῖον, ὡς θεῷ παρεστηχότα. Εΐδες, πῶς ἀνεφάνη ὁ D σχοπὸς τῆς Γραφῆς τοῖς συνετῶς ἐρευνῶσι ; δεῖ γὰρ γινώσχειν, ἀγαπητοὶ, ὅτι ἓν παντὶ πράγματι ἡ ἁλή- θεια ζητεῖται, xal τὸ ψεῦδος, χαὶ ὁ σχοπὸς τοῦ ποιοῦν- τος, εἰ χαλός ὅστιν, J| καχός. "Ev μὲν γὰρ τῷ Εὺ- αγγελίῳ, xal θεὸς, καὶ ἄγγελος, καὶ ἄνθρωπος, xal Υη, xaX ὕδωρ, καὶ πῦρ, καὶ &hp, xaX foc, xal σελἠ- νη, χαὶ φῶς, xal σχότος, καὶ Σατανᾶς, καὶ δαίµονες, χαὶ ὄφεις, xal σχορπίοι, χαὶ ζωὴ, xai θάνατος, xal ** Exod. xx, 4. * Exod. xxxvi, 97. 9 Roin, 1, 25. 5 Exod. xxv 40. ** Exod. xxxvi, 6, 7. nem similitudinem **. » Hzc cum precepisset Deus : « Fecerunt, inquit, tentorium tabernaculi 350 te- süimonii ex hyacintlo, et purpura, εἰ coccino neto, et bysso retorta, opus contextum Cheru- bim **. » Et : « Fecerunt propitiatorium ex auro puro, et duo Cherubim super arcam **, » Quid agis, Moyses? tu precipis : « Non facies tibi sculptile, neque omnem imaginem; » ac nibilominus tento- rium, opus Cherubim contextum facis, quinetiam duo Cherubim ex auro puro? Verum auscultes ve- lim, quid tibi Dei minister Moyses respondeat. O c:ci et stulti, vim verborum percipite, et aní- mas vestras diligentissime custodite. Dixi : « Vos similitudinem non vidistis in die qua locutus est ad vos Dominus in Horeb in monte de medio ignis; nequando contra legem agatis, et faciatis vobis sculptam similitudinem, omnem imagi- nem **: et deos. conflatiles non facies tibi **. » Non dixi : Ne feceris imagines Cherubim, quz ad in- star servorum propitiatorio assistant; sed : « Non facies tibi deos conflatiles ; » et : « Non facies tibi ullam similitudinem, » tanquam Dei, nec ser- vies creature potius quam Creatori 55. Itaque si- militudinem Dei non feci, neque alterius cujus- piam tanquam Dei, neque item hominis (tunc enim humanum genus servituti mancipabatur), ne- que rei creataze potius quam Creatori servivi : sed universe creatura similitudinem, tabernaculum, jnquam, construxi, « secundum exemplar quod mihi ostensum est in monte **, » Cherubim quo- que, qu» propitiatorium obumbrarent, tanquam Deo assistentia. Vidisti quomodo Scripture in- tentio et sensus obviam illis flat, qui prudenter illum investigant ? Hoc quippe nosse convenit, dilectissimi, in omni negotio, illud inquiri, quid veri sit aut falsi, quove consilio quispiam quid egerit; bonone, an malo. Nam in. Evangelio, et Deus, ct angelus, et homo, et terra, et aqua, et 5! Deut. iv, 15. '* Exod. xxxiv, 17. VARUE LECTIONES. 8 llactenus qux in Colb. ut et orat. 2 omissa sunt. Οὐ ποιήσεις σεαυτῷ Ὑγλυπτόν. ν Colb. οἱ 2, orat. Καὶ ὅτι ταῦτα οὕτως ἔχει, ἄχουε' « Hucusque cod. Colb.; extera periere. 1391 S. JOANNIS DAMASCENI 1352 ignis, et aer, et sol, et luna, el lux, et tenebrz, et A ἄδης, καὶ ἀρεταὶ, xal χαχίαι, xal πάντα χαλά τε xal Satames, ct diemones, et serpentes, et scorpii, εἰ mors, ei virtules, et vitia, atque universa, cum bona, tum mala scripta sunt. Verum, quandoqui- dem omnia qua de his feruntur, vera sunt, atque in Dei gloriam, et salutem nostram, necnon ín sanctorum quos ille gleriogos effecit, honorem, el in diaboli demonumque ejus opprobrium, .on- ferunt, ea nos adoramus, eompleciimur, deoseu- lamur, atque oculis, labris el corde salutamus. Consimiliter, Vetus omne, Novumque Testamen- tum, et sermones sanctorum probatorumque Pa- trum prosequimur : at turpem exsecrabilemque et impuram detestandorum Manicheorum scri- puram, eademmet vocabula complectentem, at- que ad diaboli dgmonumque ejus gloriam et in animarum perniciem excogitatam, respuimus et rejicimus. Sic quoque quando de imaginibus agi- (ur, joquirepnda veritas est, mensque eorum qui eas faciunt. Et siquidem vera rectaque sit, atque ad Dei sanctorumque ejus'gloriam ant, juvent- que ad virtutes persequendas el vitia fugienda, necnon ad animarum salutem, eas tanquam ima- gines, exempla, similitudines, illitteratorumque hominum libros et monumenta, veneremur, oscu- lemur, oculisque et labiis et corde complectamur; velut scilicet incarnati Dei 881. effigiem, aut ma- tris ejus, aut sanctorum, qui passionum Christi perinde atque glorie socii, victoresque et profli- gatores diaboli ac demonum, eorumque íraudis q exstiterunt. Quod si quis Deitatis, quz a maleria procul semota, et incorporea est, imaginem ausit effingere, tanquam falsam illam reprobamus. Si qua item in gloriam et honorem cultumque dia- boli vel demonum expressa sit, hanc rejicimus prorsus, et. flammis concremamus. Si quis ima- ginem hominum, aut belluarum, aut volucrum, aut reptilium, alteriusve rei create in Deum ba- buerit, hunc anathemati devovemus. Sicut enim eancti Patres. sacra daemonum et fana subverte- runt, atque in eorum locis templa Dei sanctorum- que nomini dicata construxerupt, quà et nos ve- ueramur ; eodem modo, dzmonum quoque simu- lacris ablatis, Christi et. Deiparz, sanctorumque xaxà, clot γεγραμμένα. ᾽Αλλ' ὅμως, ἐπειδὴ τὰ περὶ αὐτῶν λεγόμενα ἀληθῆ elo, xal ὁ σχοπὸς πρὸς δό- ξαν θεοῦ ἐατι καὶ σωτηρίαν ἡμῶν, καὶ δόξα-ἆ μὲν - τῶν ὑπ᾿ αὐτοῦ δοξαζοµένων ἁγίων, αἰσχύνη δδ τοῦ διαδόλου καὶ τῶν δαιμόνων αὐτοῦ, χροσχυνοῦμεν, xal Κεριπτυσσόµεθα, καὶ χαταςιλοῦμεν, xal ὀφθαλμοῖς, xa χείλεαι, xal χαρδἰᾳ ἀσπαζόμεθα. 'Οµοίως καὶ πᾶσαν τὴν Παλαιὰν καὶ Καινὴν Διαθήχην, τοὺς τα λόγους τῶν ἁγίων xai ἐχχρίτων Πατέρων. τὴν δὲ αἰσχρὰν xai μυσαρὰν xai ἀχάθαρτον Ὑραφὴν τῶν παναράτων Μανιχαίων, τὰ αὐτὰ ὀνόματα περιέχον- cav, xal πρὸς δόξαν τοῦ διαθόλου χαὶ τῶν δαιμόνων αὐτοῦ, χαὶ ἀπώλειαν Φυχῶν ἐφευρεθεῖσαν, ἀποπτύο- pev καὶ ἀποθαλλόμεθα * οὕτω xai ἓν τῷ πράγματι τῶν εἰχόνων, χρὴ ἐρευνᾷν τὴν τε ἀλήθειαν χαὶ τὸν σχοπὸὺν τῶν ποιούντων * xat εἰ μὲν ἀληθὴς xat ὀρθὸς καὶ πρὸς δόξαν Θεοῦ χαὶ τῶν ἁγίων αὐτοῦ, καὶ πρὸς ζῆλον ἀρετῆς, xal ἀποφυγὴν χαχίας, xai σωτηρίαν Ψυχῶν γίνονται, ἀποδέχεσθαι, xal τιμᾷν, ὡς eixóvac, καὶ µιµήµατα, καὶ ὁμοιώματα, χαὶ βίδλους τῶν ἀγραμμάτων χαὶ ὑπόμνησιν, καὶ προσχυνεῖν, xal καταφιλεῖν, xal ὀφθαλμοῖς, xai χείλεσιν, xai χαρ- δίᾳ ἁσπάζεσθαι, ὡς σεσαρχωμένονυ θεοῦ ὁμοίωμα, $ τῆς τούτου μητρὸς, ἡ τῶν ἁγίων τῶν χοινωνῶν τῶν παθηµάτων αὐτοῦ, χαὶ τῆς δόξης τοῦ Χριστοῦ, καὶ νιχητῶν καὶ καθαιρετῶν τοῦ διαθόλου καὶ τῶν δαι- µόνων, xai τῆς πλάνης αὐτῶν. El δὲ τῆς θεότητος ες ἁἆθλου xal ἀσωμάτου εἰχόνα τις τολμήσει ποιῆσαι, ὡς φευδῆ ἀποθαλλόμεθα * xal &áv τις ἐπὶ δόξῃ xai τιμῇ καὶ προσχυνήσει τοῦ διαθόλου ἢ τῶν δαιμόνων, καταπτύοµεν xal πυρὶ ἀναλίσχομεν. Καὶ ἐάν 55 ἀνθρώπων, f κτηνῶν, ἡ πετεινῶν, ἃ ἑρπετῶν, 1 ἄλλης τινὸς χτίσεως θεοποιῄσῃ eixóva, ἀναθεματί- ζομεν τοῦτον. "ΏὭσπερ γὰρ τὰ ἱερὰ χαὶ τοὺς ναοὺς τῶν δαιμόνων χαθεῖλον οἱ ἅγιοι Πατέρες, xat ἓν τοῖς αὑτῶν τόποις ναοὺς bm ὀνόματι θεοῦ χαὶ ἁγίων Ίχειραν, καὶ τούτους σέδοµεν, οὕτω xaX τὰς εἰχόνας τῶν δαιμόνων χαθεῖλον, χαὶ ἀντ ἑχείνων ΆΈγειραν εἰχόνας Χριστοῦ, καὶ τῆς τούτου Μητρὺς, χαὶ τών ἁγίων, χαὶ ταύτας σἐθοµε». Καὶ ἐπὶ μὲν τῆς Παλαιᾶς οὔτε νφοὺς ἐπ᾽ ὀνόματι ἀνθρώπων Ίγειρεν ὁ Ἰσραὶἳλ, οὔτε μνημµόσυνον ἑωρτάξετο * Ecc. γὰρ ὑπὸ χατάραν ἣν ἡ τῶν ἀνθρώπων φύσις, καὶ ó θάνατος χατάχρισις imagines horum loco statuerunt. Atqui in Veteri D &y- διὸ xal ἐπενθεῖτο, xal ὁ ἁπτόμενος τοῦ σώματος quidem Testamento, "nec templa sanctorum no- mini construebant Israeli», nec eorum comme- moratio festiva erat. Adbuc enim maledictioni. subjiciebatur hominum genus, et mors supplicium erat: quapropter hac lugebatur, et qui mortui cadaver tetigiaset, immundus habebatur. Nunc τοῦ τεθνηχότος, ἀχάθαρτος ἑλογίζετο. Nov δὲ, ἀφ οὗ fj θεότης τῇ ἡμετέρᾳ φύσει ἀσνγχύτως συνεχράθη, olóv τι ζωοποιν xai σωτήριον φάρµαχον, ὄντως ἑδοξάσθη fj φύσις ἡμῶν, χαὶ πρὸς ἀφθαρσίαν µετ εστοιχειῴθη διὸ καὶ ναοὶ αὐτοῖς ἑγείρονται, xal εἰχόνες ἀναγράφονται. autem, ex quo nature nostre ceu medicamentum quoddam vivificum et salutare conjuncta divinitas est, gloriosa illa evasit, atque in incorruptionem transformata fuit : unde templa quoque in sanctorum honorem eriguntur, eorumque pinguntur imagines. 10. Nulli igitur hominum lateat, euim qui ad e, Εινωσχέτω οὖν πᾶς ἄνθρωπος, ὡς ὁ τὴν εἰκόνα VARLUE LECTIONES. 4 Lego δόξα», et paulo post αἰσχύνην, ut sensus postulat, ae in orat. 2 habetur. TERN Xd αἱ ETE ETE edil. [αι -.N ZEN LU b^ X M Seu Uu ef 1 0u UG df F. Ll ουσία Tue AE ZEN ni VAN [v ta lue UL ων μία 4 Ju MP jh l- A adt eg d. fte ceu Ge | LM Xl ils lu νι o Ho. J 1333 | DE IMAGINIBUS ORATIO HI.. 1334 τὴν πρὸς δόξαν χαὶ ὑπόμνησιν τοῦ Χριστοῦ καὶ τῆς Α Christi, vel matris ejus Genitricis Dei, vel sancti τούτου Μητρὸς τῆς ἁγίας Θεοτόχου, fj τινος τῶν ἁγίων, ἔτι δὲ πρὸς αἰσχύνην τοῦ διαθόλου χαὶ τῆς ἅττης αὑτοῦ καὶ τῶν δαιμόνων αὐτοῦ, Ex θείου πόθου καὶ ζήλου γενοµένην, χαταλύειν ἐπιχειρῶν, xaX μὴ τροσχυνῶν xai τιμῶν xal ἁἀσπαζόμενος πόθῳ τοῦ εἰκονιξομένου, ὡς εἰχόνα τιµίαν, xaX οὐχ ὡς θεὸν, ἐχθρός στι Χριστοῦ, xal τῆς ἁγίας θεοτόχου, xal τῶν ἁγίων, ἐχδικητὴς δὲ τοῦ διαθόλου xaX τῶν δαιµό- νων αὐτοῦ, ἔργῳ ἐπιδειχνύμενος τὴν λύπην, ὅτι ὁ θεὸς καὶ οἱ ἅγιοι αὑτοῦ τιμῶνται χαὶ δοξάζονται, ὁ δὲ διάθολος χαταισχύνεται. Ἡ γὰρ εἰχὼν θρἰαμδός ἔστι, xal φανέρωσις, καὶ στηλογραφία, εἰς μνήμην τῆς νίκης τῶν ἀριστευσάντων xal διαπρεφάντων, xal τῆς αἰσχύνης τῶν ἠττηθέντων xol καταθληθέντων. Εἶδον πολλάκις ποθοῦντας, ἱμάτιον τοῦ ποθουµένου θεασαµένους, ὡς αὐτὸν τὸν ποθούµενον ἁσπασαμένους τὸ ἔμάτιον, ὀφθαλμοῖς τε χαὶ χείλεσι. Χρὴ ἀποδιδό- ναι πᾶσι τὰς ὀφειλὰς, κατὰ τὸν ἅγιον Ι]αῦλον τὸν ἀπόστολον, « τῷ τὴν τιμὴν, τὴν τιμήν’ καὶ βασιλεῖ μὲν, ὡς ὑπερέχοντι, τοῖς δὲ ἄρχουσιν, ὡς δι αὐτῶν ἀποστελλομένοις» » ἑκάστῳ, κατὰ τὸ µέτρον τοῦ ἀξιώματος. ια’. Ποῦ εὗρες ἓν τῇ Παλαιᾷ, 8 ἓν τῷ Εὐαγγελίῳ ὄνομα Τριάδος, ἢ ὁμοούσιον, ἢ pav. φύσιν θεότητος “πτρανῶς, f] τρεῖς ὑποστάσεις αὐτολεξεὶ, ἡ µίαν ὑπό- στασιν toU Χριστοῦ, ἢ δύο φύσεις αὑτολεξεί; Αλλ' Opus, ἐπειδὴ, ἐκ τῶν ἰσοδυναμουσῶν λέξεων τῶν ἐν τῇ Γραφῇ χειµένων, ὥρισαν ταῦτα οἱ ἅγιοι Πατέρες, C δεχόµεθα, καὶ τοὺς μὴ δεχοµένους ἀναθεματίζομεν * ἐγὼ δὲ παριστῶ σοι ἐν τῇ Παλαιᾷ, ὅτι προσέταξεν ὁ θες πηιεῖν εἰχόνας * πρῶτον μὲν αὐτὴν τὴν σχηνὴν, «καὶ πάντα τὰ ὄντα ἓν αὐτῇ. Καὶ ἓν τοῖς Εὐαγγελίοις αὑτὸς ὁ Κύριος, τοῖς πειραστικῶς ἑρωτήσασιν, « EI ἔσεστι Καΐσαρι δοῦναι χῆνσον ; » εἶπεν. « ᾽Αγάγετέ μοι τὸ νόμισμα.» Καὶ ὑπέδειξαν αὐτῷ δηνάριον, xot Ἱρώτησεν αὐτοὺς, « Τίνος εἰχόνα ἔχει; » Οἱ δὲ εἶπον, « Καΐσαρος. » Καὶ εἶπεν, « ᾽Απόδοτες τὰ τοῦ Καΐσα- Ρος, Καΐσαρι, xal τὰ τοῦ θεοῦ, τῷ θεῷ. » Ἐπειδὴ εἰχόνα Καΐσαρος ἔχει, Καΐσαρός ἐστι, xat ἁπόδοτε Καΐσαρι ' xai τὴν εἰχόνα Χριστοῦ, ἁπόδοτε Ἀριστῷ; Χριστοῦ γάρ ἐστιν. cujuspiam honorem et recordationem, necnon ad ignominiam diaboli, relatzque de illo et. dzmoni- bus ejus vietori& memoriam, confectam divino quodam studio et ardore imaginem dejicere aggres- . sus fuerit, neque eam potius ceu veneratione di- gnam, non tamen uti Deum, adorat, colit et com- plectitur, inimicum Christi, sancte Deipare san- ctorumque esse; diaboli vero et. demonum ejus vindicem : quippe qui palam xgre ferat, tam Deum, quam sanctos ejus gloria et honore affici, diabo- lum vero ignominia aspergi. Nam imago triumphi genus, ostentatio, insculptumque monumentum est, in memoriam erectum illorum, qui generoso prastantique animo 9696 gesserunl, inque perenne B dedecus demonum, qui victi profligatique sunt. Quosdam szpe vidi, qui, cum amici desiderio te- nerentur, si vestem ejus conspicerent, haud aliter illam atque amicum ipsum oculis et labiis prose- querentur. Omnibus , secundum apostoli Pauli sententiam, reddere debitum oportet : « Cui ho- norem, honorem; ac regi quidem quasi pracel- lenti; ducibus vero, tanquam ab eo missis**, » unicuique pro dignitatis ejus ratione. 41. Ubinam, obsecro, in Veteri Testamento, aut in Evangelio Trinitatis nomen, aut consub- stantiale, aut unam Deitatis naturam diserte scri- ptam repereris? Ubi tres lypostases ipsismet expressas verbis, aut unam Christi personam, aut duplicem naturam? Verum, quia saucti Patres ex verbis vim eamdem obtinentibus, quz in Scri- ptura leguntur, hec omnia definierunt, idcirco ea suscipimus, illosque qui non admittunt, anathe- mate ferimus. Ego vero. tibi demonstro Deum 354 in Veteri Testamento mandavisse, ut imagines fabricarentur. Nam primum quidem praecepit ut tabernaculum, et qua in ipso erant, construeren- tur. In. Evangeliis vero Dominus ipse, illis qui tentandi causa ex se sciscitali erant : « Num lice- ret censum dare Cesari, dixit : Afferte mihi nu- misma. » Cumque denarium ostendissent, ex eis quesivit cujusnam haberet imaginem. lllis vero respondentibus, « Caesaris, » ait : « Reddite ergo quz sunt Cesaris, Cesari : et qui sunt Dei, Deo *5 Quia Caesaris habet imaginem, Caesaris est, adeoque Cesari reddite : ita Christi quoque imaginem Christo reddite : Christi quippe est. (. 'O Κύριος µακαρίζων τοὺς uaünsác, εἶπε: D — 12. Christus discipulos beatos appellans, aiebat : « Πολλοὶ βασιλεῖς xai προφῆται ἐπεθύμησαν ἰδεῖν & βλέπετε, χαὶ οὐκ εἶδον, καὶ ἀκοῦσαι ἃ ἀχούετε, xal οὐχ ἤχουσαν. Ὑμῶν δὲ µαχάριοί εἰσιν οἱ ὀφθαλμοὶ, ὅτι βλέπουσι, καὶ τὰ ὧτα, ὅτι ἀχυούουσιν. » Εἶδον οὖν oi ἁπόστολοι σωματικῶς τὸν Χριστὸν, καὶ τὰ πάθη, xai τὰ θαύματα αὐτοῦ, xal ἤκουσαν τῶν λόγων αὐ- τοῦ * ἐπιθυμοῦμεν χαὶ ἡμεῖς ἰδεῖν, χαὶ ἀχοῦσαι, xal µαχαρισθηναι. Εἶδον ἐχεῖνοι πρόσωπον πρὸς mpóc- ωπον, Ere) παρῆν σωματικῶς' ἡμεῖς δὲ, ἐπειδὴ σωματικῶς οὐ πάρεστιν, ὥσπερ διὰ βίόλων ἀχούομεν τῶν λόγων αὐτοῦ, xal ἁγιαζόμεθα τὴν ἀχοὴν, ναὶ 6r 9 Rom. xui, 7; D Petr. n, 12, 14. 9 Maul. xyn, 16-21. « Multi reges et propheta cupierunt videre qua vos videtis, et non viderunt : et audire quse auditis, et non audierunt. Vestri autem oculi beati, quia vident, et aures, quia audiunt 5. » Apostoli igitur corporeis oculis Christum viderunt, ejusque labo- res et miracula, ac sermones audierunt : nos pa- riter et. videre cupimus, et auscultare, tumque adeo bcati audire. Cernebant illi facie ad faciem, quia corpore prasens erat : nos autem quia cor- pore praesens non est, quemadmodum ex libris sermones ejus audimus, et tum quoad auditum, " Mattb. σι, 16, 17. Mu Cac KA. Cut 4 er 77 ga. ' T—-YVr NP C "AV. ναι pv uo "n λα ρολίνς J tal ) ν κ. d. EE (aU sus — 1335 S. JOANNIS DAMASCENI 1336 et ipso auditu quoad animam sancti efficimur, A αὐτῆς τὴν ψυχῆν, xal µακαριζόµεθα, καὶ προσχυνοῦ- beatique dicimur; ita libros quoque ex quibus — pev, τιμῶντες τὰς βίθλους, δι ὧν ἀχούομεν τῶν λό- sermones illius percipimus, venerantes adoramus ; ἍΎων αὐτοῦ ' οὕτως xal διὰ Υραφῆς εἰκόνων θεωροῦ- eodem modo per imaginum picturam ΟΟΓΡΟΥΘΑΟ Ἅµεν τὸ ἐχτύπωμα τοῦ σωματικοῦ χαρακτῆρος αὐτοῦ, illius figurz, miraculorum eruciatuumque descri- καὶ τῶν θαυμάτων xal τῶν παθηµάτων αὐτοῦ, xat ptionem expressam conspicientes, sanctitatem adi- ἁγιαζόμεθα, xol πληροφορούµεθα, xaX χαίροµεν, xat u piscimur, ketitia cumulamur, ac beati audimus, µαχαριζόμεθα, xaX σἐδοµεν, καὶ τιμῶμεν, xal προσ- t tum subinde eorpoream ipsius figuram colimus, χυνοῦμεν τὸν χαραχτῆρα αὐτοῦ τὸν σωµατικὀν. θεω- veneramur et adoramus. Atqui corporalem ejus µροῦντες δὲ τὸν σωματιχὸν χαρακτῆρα αὐτοῦ, ἐννοοῦ- figuram contemplantes, ipsius quoque divinitatis — ev ὡς δυνατὸν xal τὴν δόξαν τῆς θεότητος αὐτοῦ. gloriam, quoad fleri potest, mente complectimur. — "Ezech γὰρ διπλοξ &apev, ix. φυχΏς xa σώματος Nam, quia duplicis substantiz: sums, ex anima — xateoxsuacpévot, xal οὐ γυμνὴ ἡμῶν ἐστιν ἡ doyh, nempe et corpore compositi, nec anima nostra ἀλλ ὣς ὑπὸ παραπετάσµατι καλύπτεται, &bo vatov | nuda prorsus est, sed velut tegumento quodam ἡμᾶς bx: τῶν σωματικῶν ἐλθεῖν ἐπὶ τὰ νοητά.ι ebvelatur, ἰάοΐτορ fieri nequaquam potest, ut abs- — "Damep οὖν διὰ λόγων αἰσθητῶν ἀχούομεν cot σωµα-ι que corporearum rerum opera, ad spiritualia per- D τιχοῖς, xai νουῦμεν τὰ πνενματιχὰ, οὕτω διὰ cwpa- tingamus. Sicut ergo per sensibilia verba auribus µτιχῖῆς θεωρίας ἐρχόμεθα ἐπὶ τὴν πνευματικὲν θεω- | eorporis audimus, atque ea qua spiritualia sunt intelligimus ; sic per corporeum quoque intuitum ad spiritualem contemplationem progredimur.Quam- ebrem corpus et animam Christus assumpsit, quia homo corpore atque anima constat. Unde duplex etiam est. baptisimus, ex aqua nimirum et spiritu : sic pariter communio, preces, et psalmorum cantus, duplicia plav. Διὰ τοῦτο σῶμα xat ψυχὴν ἀνέλαβεν ὁ Χριστὺς, ἐπειδὴ σῶμα xol ψυχὴν ἔχει ὁ ἄνθρωπος ' διὰ τοῦτο xaX τὸ βάπτισμα διπλοῦν, ἐξ ὕδατος χαὶ πνεύματος, χαὶ ᾗ κοινωνία, xai ἡ προσευχἠ, xal ἡ ψαλμῳδία,' πάντα διπλᾶ, σωματιχὰ χαὶ πνευματιχὰ, xal φῶτα xai θυµιάµατα. quoque sunt, corporea simul et spiritualia; censimiliter lutniparia et suffimenta. 15. Ad hx»e diabolus nihil de czteris sollicitus, jn solas imagines insurrexit; tantaque in illas ar- det invidia, ut in Prato sancti Sophronii llieroso- ]ymorum patriarchz hoc scriptum sit 9. « Narra— batabbas Theodorus Jliotes, in monte Olivarum reclusum quemdam mansisse, virum spirituali militia insignem, quem libidinis damonm modis omnibus oppugnabat. Cum is die quadem acrius solito ipsum urgeret, conqueri cepit senex : Quo- usque tandem me infestare non desines ? Recede deinceps a me: en consenuisti mecum. Cui dz- mon se conspicuum praebens : Jura, inquit, mihi, te nemini narraturum quz tibi dixero : nec in 353 posterum molestus ero. Juravit senex : ita, Per eum qui in excelsis habitat, nulli patefaciam quz dixeris mihi. Tum damon, hanc, inquit, imaginem ultra ne celueris, neque ego posthac bellum ad- versum te moveboe. Porro imago illa sanctz Ma- rie Dei Genitricis Domine nostre, Christum Je- ty... Αλλὰ πάντα ἑάσας, xatà µόνων τῶν εἰχόνων ὥρμησεν ὁ διάθολος * χαὶ τοσούυτος αὐτῷ φθόνος ἑστὶ χατὰ τῶν εἰχόνων, ὡς xal iv. τῷ Λειμωναρίῳ τῷ ἁγίου Σωφρονίου τοῦ πατριάρχου Ἱεροσολύμων, γε- γράφθαι οὕτως « Ἔλεγεν ὁ ἀθθᾶς θεόδωρος ὁ AD.uo- της, ὅτι fiv. τις ἔγχλειστος εἰς τὸ ὄρος τῶν "EXausv, ἀγωνιστής ' πανὶ 55" δὲ αὐτῷ ἑπολέμει ὁ δαΐίµων τῆς πορνείας. Ἐν μιᾷ οὖν ὡς ἑπέχειτο αὐτῷ σφοδρῶς, ἤρξατο ὁ γέρων ἀποδύρεσθαι, xaX λέγειν τῷ δαίµονι - "Ee; πότε οὑχ ἑνδίδως µοι; Ἀπόστα λοιπὸν ἀπ ἐμοῦ, συνεγἠρασάς µοι. Φαίνεται αὐτῷ ὁ δαίµων ὀφθαλμοφανῶς, λέγων ΄ "Ομοσόν pot ὅτι οὐδενὶ λέ- γεις, ὃ µέλλω λέγειν σοι, καὶ οὐχέτι σοι πολεμῶ. Καὶ ὤμοσεν αὐτῷ ὁ γέρων, ὅτι Μὰ τὸν χατοιχοῦντα ἐν τοῖς ὑψίστοις, οὐχ εἴπω τινὶ ἃπερ εἴπῃς poi. Τότε λέγει αὐτῷ ὁ δαίµων. Mh. προσχυνήσῃς ταύτῃ τῇ εἰκόνι, xal οὐχέτι σοι πολεµήσω. Elye δὲ d εἰχὼν ἐχτύπωμα, τὴν Δέσποιναν ἡμῶν ἁγίαν Μαρίαν τὴν θεοτόχον, βαστάζουσαν τὸν Κύριον ἡμῶν Ἰπσοῦν sum Dominum nostrum gestantis, effigiem ferebat. y Χριστόν. δὲ tiva. μιμοῦνται οἱ προσχυνεῖσθαι τὰς Hinc videris, quemnam imitentur, cujusve instru- menta sint iHi, qui imagines adorari prohibent. Dxmon quippe libidinis satius duxit ab adoranda Dominse nostre imagine cessare senem, quam in libidinis immunditiem labi : cum non eum lateret, ejusmodi peccatum fornicatione longe gravius 60996. » . 14. Caterum quando nobis de imagine sermo est; agedum, liec fusius οἱ diligentius pertracte- mus ; itaque dicendum erit, 1* quidnam sit imago; 2" cur facta sit; 3* quot sint. imaginum genera ; ^! Greg. Naz. Orat. de bapt. t (7? EpiT. 9 Pratum spirituale; de quo videsis orat. 1. εἰχόνας χωλύοντες, xal τίνος εἰσὶν bpyava* ὁ γὰρ δαίµων τῆς πορνείας ἠρετίσατο μὴ προσχυνεῖσθαι τἣν εἰχόνα τΏς Δεσποίνης, Ώπερ εἰς τὴν τῆς πορνείας ἀκαθαρσίαν ἐμπεσεῖν τὸν γέροντα, ὡς μείζονα τῆς πορνείας ἁμαρτίαν ταύτην ἐπιστάμενος. » ιδ. Αλλ' ἐπειδῇ περὶ εἰχόνος ὁ λόγος ἐστὶ xol προσχυνῄσεως, φἐρε πλατύτερον περὶ τούτων τὺν λόγον διευχρινἠσωμεν * καὶ εἴπωμεν πρῶτον, τί ἐστιν εἰκών * δεύτερον, τίνος χάριν γέγονεν εἰχών * τρίτον, 5 πάντη vel xavü P- ». 4 — — 1337 DE IMAGINIBUS ORATIO III. po 777 Uy TT νο MAAPUO WW SMS M 7 1324 ατόσαν διαφοραὶ tlxóvev* τέταρτον, τί τὸ εἰχονιζόμε- A 4) ηδη! possint, qu&ve non possint imaginibus vuv, καὶ τί τὸ μὴ εἰκονιζόμενον * πέµπτον , τὶς πρῶ- τος ἐποίησεν εἰκόνας. εε’. Εἶτα χαὶ περὶ προσχκυνἠσεως * πρῶτον, τί ἐστι ποοσχύνησις * δεύτερον, πόσοι τρόποι προσχυνῄσεως; τρίτον, πόσα τὰ προσχυνούµενα εὑρίσκομεν ἐν τῇ (j| Tpag?: τέταρτον , ὅτι πᾶσα προσχύνησις διὰ τὸν «φύσἒι προσχυνητὸν Θεόν ἐστι πέμπτον, ὅτι d) τῆς εἰχόνος τιμὴ ἐπὶ τὸ πρωτότυπον διαθαίνει. Πρῶτο», ci ἐστι εἰκών e. cc". Εἰκὼν μὲν οὖν ἐστιν ὁμοίωμα, xal παράδειγ- μα, χαὶ ἐχτύπωμά τινος, ἓν ἑαυτῷ δειχνύον τὸ clxo- νιζόµεναι. Πάντως δὲ οὐ κατὰ πάντα ἔοιχεν ἡ εἰχὼν τῷ πρωτοτύπῳ, τουτέστι τῷ εἰχονιζομένῳ * ἄλλο γάρ ἐστιν d) εἰχὼν, xai ἄλ)ο τὸ εἰχονιξκόμενον, xaX πάν- τως ὁρᾶται ἐν αὐτοῖς διαφορὰ, Ert οὐχ ἄλλο τοῦτο, xai ἄλλο ἐχεῖνο. Οἷόν τι λέγω, Ἡ εἰχὼν τοῦ ἀνθρώ- που, εἰ xal τὸν χαραχτῆρα ἐχτυποῖ τοῦ σώματος, ἀλλὰ τὰς ψυχικὰς δυνάµεις οὐκ ἔχει ' οὔτε γὰρ C1, οὔτε λογίζεται, οὔτε φθέγγεται, οὔτε αἱσθάνεται, οὔτε µέλος κινεῖ: καὶ ὁ υἱὸς, εἰχὼν φυσιχὴ ὢν τοῦ πατρὸς, ἔχει τι παρηλλαγμένον πρὸς αὐτόν. Υἱὸς Υάρ ἐστι, χαὶ οὐ πατήρ. Δεύτερον, τίγος χάριν ἑστὶν ἡ εἰκών. v. Πᾶσα εἰχὼν ἐχφαντοριχὴ τοῦ χρυφίου ἑστὶ καὶ δειχτιχή. Οἷόν τι λέγω, Ἐπειδὴ ὁ ἄνθρωπος, οὔτε τοῦ ἀοράτου γυμν]ν ἔχει τὴν γνῶσιν, σώματι χαλυπτο- µένης τῆς φυχῆς, οὔτε τῶν μετ) αὐτὸν ἑσομένων, οὔτε τῶν τόπῳ διεστηχότων xal ἀπεχόντων f, ὡς τόπῳ xal χρόνῳ περιγραφόµενος, πρὸς ὁδηγίαν γνώ.: σεως, xaX φανέρωσαιν, xat δηµοσ[ευσιν τῶν χεχρυµ- µένων, ἐπενοήθη ἡ εἰκών' πάντως δὲ πρὸς ὠφέλειαν καὶ εὐεργεσίαν χαὶ σωτηρίαν, ὅπως στηλιτευοµένων xai θριαμθενοµένων τῶν πραγμάτων, διαγνῶμεν τὰ χεχρυμμµένα, xal τὰ μὲν χαλὰ ποθῄσωμεν χαὶ ζηλώ- σωµεν, τὰ δὲ ἑναντία, τουτέστι τὰ χαχὰ, ἁποστρα- φῶμεν χαὶ µισήσωμεν. Τρίτον, πόσαι διαφοραὶ εἰχόνων. tj. Διαφοραὶ δὲ εἰκόνων slol* πρώτη μὲν οὖν ci- χὠν ἐστιν ἡ φυσικῆ. Ἐν ἑχάστῳ 65 5 πράγματι δεῖ πρῶτον εἶναι τὸ κατὰ φύσιν, xal τότε τὸ χατὰ θέσιν ' καὶ µίµησιν (22) * οἷον δεῖ πρῶτον εἶναι φύσει ἄν- θρωπον, xal τότε θέσει χατὰ µίμησιν. Πρώτη οὖν T) naturam exsistat prius necessum est, tum deinde VARI/E LECTIONES. e Haec qux sequuntur majori parti orationis 1 subnectuntur in cod. mss. Regiis duobus et in altero, μας DONNA une usque ad PP. testimonia in quibus hic titulus przeíflgitur, Too αὐτοῦ Ἰωάννου ἁγίου. uno cod. ἔχει γνῶσιν. 5 Forte vág. exprimi; 5* quis primus imaginum auctor. 15. Itidem de adoratione : 1* quid sit adoratio; 2? quot sint adorationum modi; 9" quot sint ea quibus in Scriptura legimus adorationem eshibi- tam fuisse; 4*. quod adoratio onis ad Deum, qui suapte natura adorandus est, referatur; 5? quod adoratio imagini adhibita, sd eum, quem illa re- presentat, reducatur. 1* Quid sit imago. 16. Imago itaque est similitudo, exemplum et effigies cujuspiam, in qua ille cujus est imago os- tenditur. Neque tamen imago exemplari; hoc est rei quam exhibet, per omnia similis est. Nam aliud est imago, et aliud, id quod imagine representatur: ac necesse est ut nonnihil inter utrumque discri- minis aninadvertatur : siquidem nec istud alia res esset, nec illud alia. Exempli gratia, hominis imago, etsi corporis figuram exprimit, facultates tamen anima non complectitur. Non enim vivit, nec loquitur, nec sentit, nec membrum movet. Quin etiam filius, cum naturalis sit imago patris, nihilominus aliquantum ab ipso discrepat. Nam filius est, non pater. 9* Cujus gratia instituta sit imago. 17. Omnis imago rem latentem prodit et mani- festat. V. gr, quandoquidem homo, propterea quod animus a corpore obtegitur, invisibilis rei, οἱ eo- Tum qua post ipsum futura sunt, quave longe di- stant et procul absunt, cognitionem non habet, utpote qui loco et tempore circumscribatur; id- circo, ut in rerum cognitione dirigeretur, necnon ut occulta declararentur et manifesta fierent, ex- cogitata est imago : quin etiam utilitatis, beneli- centi οἱ salutis causa ; ut nempe ex rebus os- tentatis et propalatis, ea qux latent dignoscamus, atque tum bona prosequamur et »mulemur, tum contraria, sive mala, vitemus et fugiamus. 9* Quotuplez imaginum discrimen. 18. Hz porro sunt imaginum differentiz. Prima quidem naturalis est. Nam in omni re in primis ne- cesse est utipsa sit in sua natura, 3544 dein vero institutione et imitatione. Sic homo secuuduin suam f Additur hic in NOTE. (22) Grace χατὰ θέσιν et paulo post θέσει, quod tum per positionem institutionemve significat, tum per αἀορίίοπεπι et. accommodationem ; atque oppo- nitur τῷ φύσει, et. τῷ χατὰ φύσιν, seu Illi. quod secundum sus nalurze conditionem οἱ ordinem exsistit, Czeterum aliquid esse θέσει duntaxat, non ipsiusmet rei veritatem contiuuo excludit. ldque testatus est Copronymus ipse Iconoclasta cum suo concilio, cujus verba haec refert Nicephorus ΟΡ. Antirrh. n : Ἐκέλενσεν τοῖς ἁγίοις αὑτοῦ μαθηταϊῖς χαὶ ἁποστόλοις καραδοῦναι , δι οὗ ράσθη πράγµα- τος, τύπον £l; αὤμα αὑτοῦ. ἵνα διὰ τῆς ἱερατιχῆς ἀναγωγῆς x&vet Ex µετο jn καὶ θέσει γίνηται, λάδω- μεν αὐτὸ, ὡς χυρίως xat ληθῶς σῶμα αὐτοῦ. Pre- cepit sanctis discipulis εἰ apostolis, in ea re quam voluit, tradere figuram in corpus suum, ul per sacer- dotalem oblationem ex participatione εἰ positione vere et proprie corpus ipsius acciperemus. Hzc di- serte exponunt alia conciliabuli Copronymiani ver- ba, quz leguntur act. 6 synodi septimze, et evincunt eos ab orthodoxis, quoad Eucharistize fidem non discrepásse. iu 7 "δε κ.ά νν- C ναι v 1339 "V Uer ! D. iS Wu Ou Wa (i, 7 Yr , MA ον Qm Uu. » Pesce ' S. JOANNIS DAMASCENI p vwvpen- —-9X--v 1310 institutione per imitationem. Quamobrem prima Α qustxt xal ἀπαράλλακτος εἰχὼν τοῦ ἀοοάτον c, naturalis nihiloque disctepans Dei invisibilis imago Patris est Filius, in seipso Patrem referens. « Nemo enim Deum vidit unquam **, » Et rursum : « Non quia Patrem vidit quisquam *'. » Filium autem l'atris imaginem esse docet Apestolus : « Qui est jmago Dei invisibilis **. » Et ad Hebrzos : « Qui cum sit splendor gloriz,et figura substantizx ejus **. » Atqui quud in seipso Patrem ostendat, Joannis Evangelium testatur, ubi Dominus Philippo dicenti : « Ostende nobis Patrem, et sufficit nobis, » respon- det : « Tanto tempore vobiscum sum, et. non co- gnovistis me? Philippe, qui videt me, videt et Patrein**. » Quamobrem Filius est naturalis, ni- hilque differens Patris imago, Patri similis per om- nia, preter hoc unum, quod ipse nec ingenitus, nec Pater sit. Nam Pater est genitor ingenitus ; Filius autem genitus, et non Pater; Spiritus san- ctus vero est imago Filii : « Nemo enim potest di- cere Dominum Jesum, nisi in Spiritu sancto **, » ltaque per Spiritum sanctum agnoscimus Christum 6 Υἱὸς τοῦ Πατρὸς, ἓν ἑαυτῷ δειχνὺς τὸν Πατέρα. « θεὸν μὲν γὰρ οὐδεὶς ἑώραχε πώποτε.» Καἱ πάλιν’ « Oby ὅτι τὸν Πατέρα τις ἑώραχεν. » "Οτι δὲ εἰχών ἐστιν ὁ Yibz τοῦ Πατρὸς, φησὶν ὁ Απόστολος”: «70; ἐστιν εἰκὼν τοῦ ἀοράτου θεοῦ. » Καὶ πρὸς Ἑθραίους) c "Og ὢν ἀπαύγασμα τῆς δόξης, χαὶ xapaxchp τῆς ὑποστάσεως αὐτοῦ. » Καὶ ὅτι Ev ἑαυτῷ δεικνύει τὸν Πατέρα, ἓν τῷ χατὰ Ἰωάννην Εὐαγγελίῳ τοῦ Φιλίκ- που εἰπόντος, « Δεῖξον ἡμῖν τὸν Πατέρα, xoi ἀρχεῖ ἡμῖν,» φησὶν ὁ Küptoc* « Τοσοῦτον χρόνον ἔχω pst ὑμῶν, xal οὐκ ἔγνωχάς µε, Φίλιππε ; ó ἑωραχώς µε, ἑώραχε τὸν Πατέρα. » Ἔστι μὲν ὁ Υἱὸς εἰκὼν τοῦ Πατρὸς φυσιχὴ, ἀπαράλλακτος, χατὰ πάντα ὁμοία τῷ Πατρὶ, πλὴν τῆς ἀγεννησίας, xat τῆς πατρότη- τος. 'O μὲν γὰρ Πατὴρ, γεννήτωρ ἁγένντιτος * 6 δὲ γἱὸς, γεννητὸς xal οὐ Πατήρ" xai «b Πνεῦμα τὸ ἅγιον, εἰχὼν τοῦ Υἱοῦ * « Οὐδεὶς Y&p δύναται εἰπεῖν Κύριον Ἰησοῦν, εἰ μὴ ἐν Πνεύματι ἁγίῳ. » Διὰ Πνεύ- µατος οὖν ἁγίου γινώσχομεν τὸν Χριστὸν, Υϊὸν τοῦ! θεοῦ καὶ θεὸν, καὶ ἐν τῷ Υῷ καθορῶμεν τὸν Πατέ-ι. ρα. φύσει γὰρ νοούμενα(ν)) λόγος ἄγγελος * λόχου δὲ ^ μηνυτιχὸν, τὸ πνεῦμα. Ὁμοία δὲ xai ἁπαράλλακτός ο) ἐστιν εἰχὼν τοῦ Yloo, τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον, Ev póv ^ Dei Filium οἱ Deum, et in Filio Patrem intuemur. Sermo quippe ex sua natura cogitationls est nun- tius, index autem sermonis spiritus est. Quapro- pter Spiritus est similis nihilque discrepans imago Filii, eo duntaxat differens, quod procedat : quin et uniuscujusque patris imago naturalis, est ip- sius fllius. Atque primum istud imaginum genus, est imago naturalis. 19. Alterum est genus, illa qux in Deo est, notio C rerum ipso auctore futurarum ; hoc est consilium cjus eternum, quod eodem semper modo se habet. Deus enim immutabilis est, et ejus consilium omni principio caret; per quod scilicet ea qua ab ipso determinata sunt, przfinito tempore fiunt, quem- admodum ipse in zternitate constituit. lmagi- nes enim et exempla futurarum rerum, quas ipse facturus est, nihil sunt aliud, quam cujusque notio, atque a sancto Dionysio przefinitiones nominantur'*. In cjus namque consilio expressz erant forms et imagines eorum quz, priusquam fierent, ab ipso pratinita erant, et immutabiliter futura. 20. Tertium genus imaginum est eorum qua per imitationem a Deo facta sunt ; puta homo. Qua enim ratione ille qui creatus est, ejusdem natura D χτιστὸς, τῆς αὐτῆς φύσεως ἔσται τῷ ἀκτίστῳ, sit cum increato? id porro imitatione fecit. Nam veluti Pater, qui est mens, et Filius item Verbum, et Spiritus sanctus, unus Deus sunt : sic mens, verbum et spiritus unus homo sunt, Tum etiam propter arbitrii libertatem et imperandi auctori- tatem Deum imitatur. Ait quippe Deus : « Facia- mus hominem ad imaginem et similitudinem *9 Joan. 1, 18. *! Joan. vi. 406. * De div. nominib. cap. 1. *' Gen. 1, 96. ** Coloss. 1, 15. ** Hebr. 1, 2. τῷ ἐκπορευτῷ τὸ διάφορον ἔχον. 'O μὲν γὰρ Yüs, ' γεννητὸς, ἀλλ’ οὐκ ἐχπορευτός. Καὶ ἑχάστου ὃξ πα- «pb, ὁ υἱὸς φυσική ἐστιν clxov* xai οὗτος μὲν ὁ πρῶτος τρόπος τῆς εἰχόνος, ὁ φυσικός. θ’. Δεύτερος τρόπος εἰχόνος, dj iv τῷ Θεῷ τῶν ὑπ᾿ αὐτοῦ ἑσομένων ἔννοια, τουτέστιν d προαιώνιος αὐτοῦ βούλησις, ἡ ἀεὶ ὡσαύτως ἔχουσα ᾿ ἄτρεπτον γὰρ τὸ θεῖον, καὶ fj βούλησις αὐτοῦ, ἄναρχος ΄ f, καθὼς προαιωνίως ἐθουλήθη, iv τῷ προορισθέντι ὁπ᾿ αὐτοῦ καιρῷ γίνεται τὰ ὁρισθέντα - εἰχόνες γὰρ καὶ παραδείγµατα τῶν ὑπ' αὐτοῦ ἑσομένων, 1) περὶ ἑχάστου αὐτῶν ἕννοια, ol καὶ προοριαμοὶ παρὰ 7j ἁγίῳ Διονυσίῳ ὀνομάζονται. "Ev γὰρ τῇ βουλῇ ds ἐχαραχτηρίζετο xat εἰχονίζετο πρὶν γενέσεως αὐτῶν, τὰ üm' αὐτοῦ προωρισµένα, xat ἁπαραδάτως ἐσό- μενα. κ’. Τρίτος τρόπος εἰκόνος, ὁ χατὰ βίμησιν Um 9 γενόμενος, τουτέστιν ὁ ἄνθρωπος. Πῶς Υὰρ θεοῦ γενόμενος A^ κατὰ µίµησιν; Ὥσπερ Yàp νοὺς ὁ Πατὴρ, xaX Λόγος ὁ Υἱὸς, xaX Πνεῦμα τὸ &ytov, εἷς θεὸς, οὕτω xài . νοῦς καὶ λόγος xai πνεῦμα, εἷς ἄνθρωπος. Καὶ χατὰ τὸ αὐτεξούσιον xal ἀρχικόν )* λέγει γὰρ ὁ θεός᾽ « Ποιῄσωμεν ἄνθρωπον κατ εἰχόνα ἡμετέραν, xol καθ) ὁμοίωσιν. » Καὶ εὐθέως ἐπήγαγε * « Kat ἀρχέ- τωσαν τῶν ἰχθύων τῆς θαλάσσης, χαὶ τῶν πετεινων εν Joan. xiv, 8, 9. ** 1 Cor. xit, 9. VARLE LECTIONES. αν Mss, νοοῦμεν, Nonnihil hic deesse videtur, et cum Billio sic legendum opinor, φύσει γὰρ, vou μὲν λόγος, ἄγγελος. α- i Qui si, ἀλλ 1, nisi? i Mss. κατὰ τὸ ἀρχ. NC TOW. v ΑΠΕ ον dt Vl d vv ' € wu Gd με, e, πο.” κα. - εις. PME NE | , $^ je λε (αλᾶ. ^. lul. te (dm Qu bale ^ vea, m δαν fec. c ES a wen κ αι DE IMAGINIBUS ORATIO III. τοῦ οὐρανοῦ. Καὶ πάλιν * «Καὶ ἄρχετε τῶν ἰχθύων A nostram. » Subditque : Wd E Dm {λος 1942-6, pa 4 « Et. dominamini 355 aL. Ape t; τῆς θαλάσσης, xaY τῶν πετεινῶν τοῦ οὐρανοῦ, καὶ πάσης τῆς γῆς, χαὶ χαταχυριεύσατε αὐτῆς. ) χα’. Τέταοτος τρόπος εἰχόνος τῆς Υραφῆς, σχή- µατα χαὶ μορφὰς χαὶ τύπους ἀναπλαττούσης τῶν ἀηθράτων καὶ ἁἀσωμάτων, σωματικῶς τυπουµένων, π,ὸς ἀμνδρὰν κατανόησιν θεοῦ τε xat ἀγγέλων, διά τὸ μὴ δύνασθαι ἡμᾶς τὰ ἀσώματα ἄνευ σχημάτων ἀναλογούντων ἡμῖν θεωρεῖν, καθώς φησιν ὁ πολὺς τὰ θεία Διονύσιος ὁ ᾿Αρεοπαχίτης. Ὅτι μὲν γὰρ εἰχότως προθέθληνται τῶν ἀτυπώτων ol τύποι, xal τὰ ayf- µατα τῶν ἀσχηματίστων, οὗ k µόνην αἰτίαν qaln τις εἶναι τὴν καθ) ἡμᾶς ἀναλογίαν, ἀδυνατοῦσαν ἀμέσως ἐπὶ τὰς νοητὰς ἀνατείνεσθαι θεωρίας, χαὶ δεοµένην οἰχείων xaX συμρυῶν ἀναγωγῶν. El τοίνυν τῆς ἡμῶν piscibus maris et volatilibus cceli οἱ universa terr:ze, et subjicite eam. » 21. Quartum imaginis genus est ipsa scriptura, quz liguras et formas et. exempla rerum invisibi- lium et incorporearum corporeo modo expressarum fingit et eflormat, ut obscuram saltem Dei angelo- rumque notitiam percipiamus : eo quod sine spe- ciebus conditioni nostra congruentibus res corpo- reas intueri neutiquam possimus ; quemadmodum Dionysius Áreopagita divinarum rerum peritissi- mus docet". Quod enim formz et figurze rerum forma et figura carentium consulto fuerint editz, hanc unam quis assignaverit causam ; ut nimirum conditionis nostre ratio haberetur : quippe cum προνοῶν ἀναλογίας ὁ θεῖος λόγος, πάντοθεν τὸ &va- B sine medio quodam ad rerum intelligibilium con- | ςατικὸν ἡμῖν ποριζόµενος, xat τοῖς ἁπλοῖς χαὶ ἆμορ- ——— -- φώτοις τύπους τινὰς περιτίθησι, πῶς μὴ εἰχονίζει '«X σχήµασι pepopqupéva χατὰ τὴν οἰχείαν φύσιν, xai ποθούµενα μὲν, διὰ δὲ τὸ μὴ παρεῖναι, ὁρᾶσθαι | μὴ δυνάµενα ; $19! Υοῦν ὁ θεοῤῥήμων Γρηγόριος, ὅτι πολλὰ χάµνων ὁ νοῦς ἐχθῆναι τὰ σωματιχὰ, πάντη ἀδυνατεῖ, « ᾽Αλλὰ χαὶ τὰ ἁόρατα τοῦ θεοῦ ἀπὸ κτίσεως τοῦ Χόσμου, τοῖς ποιηµασι νουύμενα χαθ- ορᾶται. » Ὀρῶμεν δὲ xal ἓν τοῖς χτίσµασιν εἰχόνας, μηνυούσας ἡμῖν ἁμυδρῶς τὰς θείας ἐμφάσεις' «ὡς ὅτε λέγομεν τὴν ἁγίαν Τριάδα τὴν ὑπεράρχιον, εἰ- κονίζεσθαι δι) ἡλίου xal φωτὸς xal ἀγχτῖνος ' f| πη- γῆς ἀναθλυζούσης, xai πηγαζοµένου νάµατος, xal προχοῆς' f| νοῦ xal λόγου xal πνεύματος τοῦ χαθ ἡμᾶς: 7| ῥόδου φυτοῦ, χαὶ ἄνθους, xal εὐωδίας. siderationem nemo possit assurgere; ac propriis sibique a natura concessis auxiliis, quibus attol- latur, indigeat. Quod si igitur Scriptura pro nostro captu, undequaque ea suggerit, quxe nos sublimius provehant, atque iis quz: simplicia sunt, nullius- que form: capacia, formas quasdam accommodat ; cur nec illa quoque per imagines exprimat, qu: suapte natura figuris sunt informata ; quorum quidem ardemus desiderio, sed quz videri propter absentiam non possunt? ]stuc spectant hxc Gre- gorii Theologi verba ** : Quantumvis laboret mers nostra, res corporeas transilire nequaquam valet : sed «invisibilia Dei per ea qux facta sunt, iutel- lecta conspiciuntur?*. » Cernimus autem in rehus C creatis imagines, quas divinas manifestationes sübobscure nobis indicant, uti cum dicimus, sanctam et omni anteriorem principio Trinitatem, per solem, et lucem, et radium designari ; aut per fontem, et rivum e fonte manantem, et fluenta; aut per mentem, et rationem, et spiritum nostrum ; aut per rosz plantam, et florem, et odorem. xf'. Πέμπτος τρόπος εἰκόνος λέγεται, ὁ προειχο- νίζων xal προδιαγράφων τὰ μέλλοντα, ὡς dj βάτος καὶ ὁ ἐπὶ πόχον ὑετὸς, τὴν Παρθένον xat θεοτόχον, xat ῥάθδος, καὶ dj στἆµνος" xaX ὡς ὁ ὄφις τοὺς τὸ δῆγμα διὰ σταυροῦ καταργήσαντας ! τοῦ ἀρχεχάχου ὄφεως' f, τε θάλασσα, τὸ ὕδωρ, xal f) νεφέλη, τὸ τοῦ βαπτίσματος Πνεῦμα. πΥ. Ἕχτος τρόπος εἰκόνος, fj πρὸς μνήμην τῶν γεγονότων, f| θαύματος, i ἀρετῆς, πρὸς δόξαν xal τιμὴν xai στηλογραφίαν τῶν ἀριστευσάντων, xal iv 22. Quintum genus imaginum illud dicitur, quo futura praluduntur et presignantur ; cujusmodi fuit rubus "*, pluviaque in vellus decidens "*, quibus Virgo et Deipara preemonstrabatur ; itemque virga et urna. Sic serpens z::neus eum olim figurabat"?, qui serpentis malorum auctoris morsum postea sanavit. Sic demum mare, baptismi aquam et nubes ** ejusdem Spiritum przsignabant. 95. Sextum genus imaginum illud est, quod in rei gest:e memoriam constitutum est, sive illa mi- raeulum quoddam, sive etiam preclarum facinus ἀρετῇ διαπρεφάντωνι f» χαχίας, πρὸς θρίαµδον καὶ p fuerit ; ad gloriam nimirum, et honorem, et mo- αἰσχύνην τῶν χακίστων ἀνδρῶν, πρὸς τὴν εἰς ὕστε- pov τῶν θεωµένων ὠφέλειαν. ὡς ἂν τὰ μὲν χαχὰ φύγωμεν, τὰς δὲ ἀρετὰς ζηλώσωμεν. Διπλῆ δὲ αὕτη' διά τε λόγου ταῖς βίθλοις ἐγγραφομένου ΄ εἰκονίζει γὰρ τὸ γράμμα τὸν λόγον, ὡς ὁ θεὺς τὸν νόμον ταῖς πλαξὶν ἑνεχόλαγε, xal τοὺς τῶν θεοφιλῶν ἀνδρῶν ῥίους ἀναγράπτους γενέσθαι προσέταξε' xal διὰ θεωρίας αἱσθητῆς, ὡς τὴν στάµνον, xat τὴν ῥάδδον *5 De divinis nom. cap. 4. 09 orat. 34. xx5,9. Τὸ Exod. xiv, 90. "* tom, 1, 20. numentum illorum, qui tum animi magnitudine, tum jin virtutibus excolendis precelluerunt : vel quod: adversus nequitiam, instar triumphi, in iin- proborum hominum ignominiam, et ad postero- rum utilitatem spectandum proponitur ; quo nempe tum vitia fugiamus, tum virtutes persequamur. lstud porro duplex est. Aut enim per sermonem in libris copscriptum exhibetur (scriptura siquidem "! Num. " Exod. wu, 3. 7* Judic. vi, 40. VARLE LECTIONES. k Superflua negatio. |! Emnend.. τὸν χαταργήσαντα, ut in orat. 1; nam Christum innuit. ο σου WEUTUMMA UTC ο n. CT do . Sed, Vae! val- Ἀθλάκι ὁ e Missi, 5 VU ae us iC naue Uu s m e Al wi exl * Jv ; veu e ) ! Cu wdouge o, MaUs week Jo 13437, "- P s Mende UAE, JOANNIS DAMÁSCENI τους. Κάι *ul άν nu id sermoni Deus tabulis legem insculpsit 15, οἱ virorum sibi iamdam' imaginem refert i elut cum A ἓν τῇ χιδωτῷ τεθῆναι προσέταξεν, clc µνημµόσυνον g ture m hajp S sto kula - αἰώνιον * xai ὡς τὰ ὀνόματα τῶν φυλῶν EvxoXag0n- a, 1€barorum vitam litteris consignari jussit '* : aut 4-vat τοῖς λίθοις τῆς ἐπωμίδος ἐκέλευσεν΄ οὗ μὲν AK woe Oculis cernendum subjicitur, ut cum in perenne Vale À, monimentum urnam", 356 et virgam in arca eA ( τουί ου! aw MAT "' δοι- γΦ. []: AX Lees. reponi precepit"*, necnon ut nomina tribuum lapidibus superhumeralis inscriberentur 7, atque duodecim ex Jordane lapides tollerentur, qui sa- cerdotes arcam gestanteg *? (pape ! quam sublime fidelibus revera mysterium) deflcientemque aquain significarent. Consimili modo nunc quoque viro- rum virtute prestantium imagines summo studio delineamus, quibus tum ad eos :emulandos excite- ἀλλὰ xal τοὺς δώδεχα λίθους ἀρθῆναι Ex τοῦ Ἰορδά- νου εἰς τύπον τῶν ἱερέων (βαθαὶ τοῦ μυστηρίου { ὡς ᾿ µέγιστον τοῖς πιστοῖς Ev ἀληθείᾳ ἵ), τῶν αἱρόντων ctv χιθωτὸν, καὶ τῆς τοῦ ὕδατος ἐχλείφεως. Οὕτω xai νῦν τὰς εἰχόνας τῶν γεγονότων ἑναρέτων ἀνδρῶν πρὸς ζῆλον, καὶ μνήμην, χαὶ ζῆλον ἡμῶν πόθῳ ἀνα-χ ράφομεν' f| τοίνυν πᾶσαν εἰχόνα ἄνελε, xaY ἀντι- νοµοθέτει τῷ ταῦτα προστάξαντι Υγίνεσθαι, 7) Exá- στην δέχου, κατὰ τὸν ἑκάστῃ πρέποντα λόγον xa τρόπον. eet c AU; vb. Ub. tuep9 Cc n α Vat mur, tum ut eorum perfricetur memoria. Αι igitur omnem prorsus aufer imaginem, aut leges ad- versus ilum qui hzc fieri jussit, statue, modum complecti non dubites. aut unamquamque secundum cujusque rationem et 4? Quid imagine reprasentetur : et quid imago re- B Τόταρτον, τί τὸ sixovtópevor, xal τί μὴ εἶκονι- presentare nequeal ; et quonam modo unumquod- que representetur. 94. Corporum quidem, ut quz figuras, limites- que corporeos, ct colorem habent, imagines haud incongruenter deformantur. Angelus vero, et anima, et daemones, licet corporeum crassumque nihil admittant, suapte tamen natura figurantur et eircumscribuntur. Nam quia intellectuales sunt, intellectuali modo in locis intelligibilibus adesse creduntur et agere. Ad inslar itaque corporum effinguntur, uti Moyses Cherubim designavit, et ipsi se conspiciendos eo favore dignis hominibus prebuerunt; ita ut imago corporea incorporcam quamdam, et quz intellectu solo percipiatur, con- templationem objiciat. At vero Dei natura, sola circumscripta non est, nulliusque forms aut figurz capax, nec comprehensibilis; quamlibet divina Scriptura formas quasdam corporales, ut nobis videtur, Deo circumponoat: adeo ut figurz quidem aspectabiles sint, cum forma ips: corpore careant. Neque enim corporis oculis, sed mentis solummodo a prophetis videbantur, necnon ab iis quibus revelabantur ; omnibus quippe visibiles non erant. Atque, ul paucis absolvam, omnium, quas videmus, figurarum imagines effingere possumus ; illas autem, prout vise fucrunt, mente intelligi- mus, Nam, eisi rationis opera ad figuras rerum ζόμενον, xal πῶς ἕκαστον εἰκογίζεται. x». Τὰ μὲν σώματα, ὡς καὶ σχήματα, xa περι» γραφἣν σωματιχὴν ἔχοντα, xal χρῶμα, εἰχότως εἰ- χονίζονται. Άγγελος δὲ, xol doyh, καὶ δαίµων, εἰ xai μὴ σωματικῶς καὶ παχέως, ἀλλὰ κατὰ τὴν ἔαυ- τῶν φύσιν, xat σχηματίζονται, χαὶ περιγράφονται. Νοητοὶ γὰρ ὄντες, ἐν νοητοῖς τόποις, νοητῶς παρ- εἶναι xal ἐνεργεῖν πιστεύονται. Εἰχονίζανται μὲν οὖν σωματικῶς, ὡς εἰχόνισε Μωῦσῆς τὰ Χερουθὶμ, xal ὡς ἑωράθησαν τοῖς ἀξίοις, ἀλλ ἀσώματον xai νοη- τήν τινα θεωρίαν δηλούσης τῆς σωµατικῆς εἰχόνος. : P ni ευ Ἡ δὲ θεία φύσις, ἀπερίγραπτός ἐστι µόνη, xal zm | τελῶς ἀνείδεος, xai ἀσχημάτιστος, xai ἁκατάληπτος" C εἰ καὶ ἡ θεία Γραφὴ τύπους θέῷ περιτίθησι, τῷ μὲν δοχεῖν, σωματικοὺς, ὥστε σχήματα ὁρᾶσθαι , xal αὐτοὺς δὲ ἀσωμάτους. O0 γὰρ σωματιχοῖς ὀφθαλ- μοῖς, ἀλλὰ νοεροῖς ἑωρῶντο τοῖς προφῆταις, καὶ oh ἀπεχαλύπτοντο οὐ γὰρ πᾶσιν ἑωρῶντο. Απλῷ ὃ λόγῳ εἰπεῖν, δυνάµεθα ποιεῖν εἰχόνας πάντων τῶν σχημάτων, ὧν εἴδομεν ' νουῦμεν δὲ ταῦτα, χκαθὼς ὡράθη”.» εἰ γὰρ χαὶ ἀπὸ τῶν λόγων, ἔσθ᾽ ὅτε χατα- νοοῦμεν σχήµατα, ἁλλ᾽ ἐξ ὧν εἴδομεν, xal ἐπὶ τὴν, Ἱπούτων ἐρχόμεθα κατανὀησιν. Οὕτω καὶ ἐφ᾽ ἑχάστης αἰσθήσεως, ἐξ ὧν ὠσφράνθημεν, f| ἐγευσάμεθα, 1 ἠψάμεθα, διὰ λόχων ἐπὶ τὴν τούτων ἑρχόμεθα χατα- νόησιν. excogitandas venimus ; nibil tamen probibet, quin ad earumdem considerationem, ex iis quz vidi- mus, adducamur. Quod etiam in singulis sensibus locum habet, ut ex iis quae vel olfactu, vel gustu, vel tactu percepimus, rationis opera ad eadem contemplanda evehamur. 25. Novimus ergo'fleri non posse, ut Dei, D anima: et daemonis naturam contueamur : ea tamen per quamdam 'transformationem contem- plamur; divina nimirum Providentia formas et figuras rebus incorporeis, ac forma figuraque corporali carentibus tribuente, quo nos ad cras- 3am, el eam, quas ex parte est, ipsarum cognitio- '" Deut. v, 99. " Exod. xvir, 14. 5 Josue 1v, 13. m " Evod. xvi, 99, 94. χε’. Οἴδαμεν οὖν, ὅτι οὔτε θεοῦ, οὔτε φυχῆς, οὔτει δαίµονος δυνατὸν θεαθῆναι φύσιν, ἀλλ᾽ ἐν μετασχη:ἱ ματισμῷ τινι θεωροῦνται ταῦτα, τῆς θείας προνοίας τύπους xal σχήµατα περιτιθείσης τοῖς ἀσωμάτοις xai ἀτυπώτοις, xai μὴ ἔχουσι σχηματισμὸν σωματικῶς;! πρὸς τὸ χειραγωγηθῆναι ἡμᾶς, xat πρὸς παχυμερῇ. xai μεριχὴν αὐτῶν γνῶσιν, ἵνα μὴ ἐν παντελεῖ, 7! Num. xvii, 10. 7* Exod. xxvin, 11. VARLE LECTIONES. b. Lego ἑωράθη., Xil. AA UA «ll, . "s ε (κι νο TET a, €. T ν. fo Anc ó tv Gs ή δικα» 6, (Aes mot E tas 0M, X απλως ul tft Cetus Uca! o4 αι &« d. & euo - V e ern Wu u-. Ywslt «lt Lo ay CLIP έσν ^t. cha , Γι Gi 2o iA uas a Nes ee tli esas M. Cu QOWMS WC UA o. "a 3o» fp Siue αι... u^ wc να μα Aa. weluet ! Kem (τά ver, Uu aed ee D | À , . 1 we un porte (00€ — n e cou. ιο γι ab. μιά ν D o ιο € x BAL, e-b PFRET A τν es € Aul I Y Άλι M t. MeV Saxa 9 EL κο ον Sl. ϱυὁ e. rye . i M ul (e. eet a eas G edd uc T ea, " 4 Eaeul υταζ/ιεᾶ μα Φυσις dt U.. T Y One , . Jw δέ. νά μὴ uri ecndg. ἡ 6.4 δε) $- ^ vo ευ Ls π- εν δω feto GS ( 1345 DE IMAGINIBUS ORATIO III. 1546 " αγνοία ὤμεν θεοῦ, χαὶ τῶν ἀσωμάτων χτισµάτων. A nem perducat, ne in omnimoda prorsus Dei crea- Ὅ μὲν γὰρ θεὺς φύσει xal παντελῶς &oopato;' | ἄγγελος δὲ, καὶ quyh, xaY δαίµων, πρὸς μὲν θεὸν συγκρινόµενοι, τὸν µόνον ἀσύγχριτον, σώματά εἰσι * πρὸς δὲ τὰ ὑλιχὰ σώματα, ἀσώματοι. Mh θέλων οὖν ε»ς παντελῷς ἀγνοεῖν ἡμᾶς τὰ ἀσώματα, περιέθη» xzv αὑτοῖς τύπους, καὶ σχήματα, xal εἰχόνας χατὰ την ἀναλογίαν τῆς φύσεως ἡμῶν, σχήµατα σωµατι- xà? ἐν ἁθλῳ ὁράσει νοὺς ὁρώμενα * καὶ ταῦτα σχη- | µατίζοµεν χαὶ εἰχονίζομεν. Ἐπεὶ, πῶς ἐσχηματίσθη " xai ἐἰκονίσθη τὰ Χερουδίµ; ἀλλὰ χαὶ θεοῦ σχήµατα | , xal εἰχόνας 3j Γραφὴ ἔχει. Mic porro sunt qua figuris et imaginibus adumbramus. lurarumque incorporearum ignoratione versare- mur. Deus siquidem suapte natura, modisque omnibus incorporeus est : angelus vero, et anima, et demon, 5i cum Deo, qui solus incomparabilis est, componantur, corporibus accenseri possunt : sin autem eum corporibus, res sunt incorporez. Cum itaque Deus ea nosignorare 3577 noluerit, qua corporea non sunt, naturz habita ratione ea- dem formis, et figuris, necnon imaginibus cir- cumvestivit ; figuris, inquam, corporeis, quibus ea oculo mentis a materia remoto considerantur. Quomodo enim Cherubim effingi imagi- nibus et exprimi unquam potuissent ? Quinimo Dei figuras et imagines Scriptura continet. Tíc πρῶτος ἐποίησεν slxóva. Χς’. Αὐτὸς ὁ θεὸς πρῶτος ἐγέννησε τὸν μονογενῆ 9» Quisnam primus imagines fecerit. 26. Deus ipse primus unigenitum Filium, et Yióv xai Λόγον αὑτοῦ, εἰχόνα αὑτοῦ ζῶσαν, quat- p Verbum suum genuit, vivam sui imaginem, natu- , Xhv, ἁπαράλλακτον χαρακτῆρα τῆς αὑτοῦ ἀῑδιότητος" ἑποίησέ τε τὸν ἄνθρωπον χατ' εἰχόνα αὐτοῦ 9 xal ; καθ) ὁμοίωσιν. Καὶ ᾽Αδὰμ εἶδε Gebv, xat ἤχουσε τῆς j φωνῆς τῶν ποδῶν αὐτοῦ περιπατοῦντος τὸ δειλινὸν, ' καὶ ἐχρύθη Ev τῷ παραδείσῳ *. xal Ἰαχὼδ εἴδε, καὶ | ἐἑπάλαισε μετὰ θεοῦ. Δῆλον δὲ, ὅτι ὡς ἄνθρωπος ἑφόνη αὐτῷ ὁ θεός χαὶ Μωῦσης, ὡς ὀπίσθια ἀνθρώ- που εἶδε' xoi 'Ἡσαῖας ὡς ἄνθρωπον εἶδε καθήµενον ἐπὶ θρόνου" xai Δανι]λ ὁμοίωμα ἀνθρώπου εἶδε, : χάὶ ὡς υἱὸν ἀνθρώπου ἑλθόντα ἐπὶ τὸν Παλαιὸν τῶν ἡμερῶν ΄ χαὶ οὐ φύσιν θεοῦ εἶδέ τις, ἀλλά τὸν τύπο», xaX τὴν εἰκόνα τοῦ μέλλοντος ἔσεσθαι. Ἔμελλε γὰρ ὁ Y ἰὸς χαὶ Λόγος τοῦ θεοῦ ὁ ἀόρατος, ἄνθρωπος vlvs- ,σθαι ἓν ἁληθείᾳ, ἵνα ἑνωθῇ τῇ φύσει ἡμῶν, καὶ : 6pa0fj ἐπὶ γῆς: προσεχύνησαν οὖν πάντες οἱ ἱδόντες C — u— VENDERE ME "oup Er ο ----ἷ-- τὸν τύπον xal τὴν εἰχόνα τοῦ μέλλοντος, χαθὼς IIau- λός φησιν ὁ ἁπόστολος ἓν τῇ πρὸς Ἑδραίους ἔπι- vof] « Κατὰ πίστιν ἀπέθανον οὗτοι πάντες, ph χο- μ.σάµενοι τὰς εὐαγγελίας, ἀλλὰ πόῤῥωθεν αὐτὰς ἱδύντες xal ἁσπασάμενοι. » Ἐγὼ οὖν οὐ ph ποιήσω εἰκόνα τοῦ δι ἐμὲ ὀφθέντος σαρχὸς φύσει; xai προσ- xvvhou χαὶ τιµήσω αὐτὸν, διὰ τῆς εἰς τὴν εἰχόνα αὐτοῦ τιμῆς xal προσχυνῄσεως; Εἶδεν ᾿Αδραὰμ. οὗ φύσιν θεοῦ * Θεὸν γὰρ οὖὐδεὶς ἑώραχε πώποτε; ἀλλ) εἰχόνα θεοῦ, xai πετὼν προσεχύνησεν. Εΐδεν Ἰησοῦς ὁ Ναυη, οὐ φύσιν ἀγγέλου, ἀλλ᾽ εἰχόνα * quoto γὰρ ἀγγέλου σωματικοῖς οὐχ ὁρᾶται ὀφθαλμοῖς ' χαὶ πε- σὼν προσεχύνησεν. Ὁμοίως χαὶ Δανιλλ. Αγγελος δὲ, ο” θεὺς, ἀλλὰ κτίσμα χαὶ δοῦλος Θεοῦ, xal mapa- σ-:άτης προσεχύνησε δὲ, οὐχ ὡς θεῷ, ἁλλ᾽ ὡς θεοῦ παραστάτῃ xal λειτουργῷ. Κάγὼ μὴ ποιῄσω εἰχόνα τῶν φίλων τοῦ Χριστοῦ; xal μὴ προσχυνήσω, οὐχ ὡς θεοῖς, ἁλλ᾽ ὡς εἰχόσι φίλων θεοῦς Οὔτε γὰρ Ἰη- σοῦς, οὔτε Δανιὴλ, ὡς θεοῖς προσεχύνησαν τοῖς ὀφθεῖσιν ἀγγέλοις * οὐδὲ ἐγὼ ὡς Ocp προσχνῶ τῇ ε.χόνι, ἁλλὰ διὰ τῆς εἰχόνος καὶ τῶν ἁγίων Σ, τῷ 8:0 *! Gen, 1, 96. vii, 11. ** Gen. in, 8. " Hlebr. xi, 15. ** Gen. xvii, 8. * Gen. xxxii, 94. ^? Joan. 1, 18. ralem, nulla ex parte discrepantem zeternitatis sux characterem. Insuper hominem fecit ad imaginem et similitudinem suam *!. Adam quoque vidit Deum, pedumque ejus post. meridiem deambulantis stre- pitum audivit, et abscondit se in paradiso 5. Jacob etiam vidit, et luctatus est cum Deo **. Perspicuum autem est Deum se illi humana specie cernendum praebuisse. Moyses item, tanquam hominis postes. i Gd. aura. riora conspexit 5); Isaias, bominis instar in solio V*see e |» sedentem 58 : : Daniel denique hominis similitudinem vidit, et quasi filium .hominis, qui ad Antiquum dierum progressus est ** : nec quisquam est, qui Dei naturam contuitus sit, sed formam duntaxat et imaginem ejus, quod aliquando futurus erat. Futu- rum quippe erat, ut Filius ac Verbum Dei invisi- bile, vere fieret homo, quo nalura nostrae copula- tus, in terris essel conspicuus. Figuram igitur et imaginem aspicientes, adoraverunt; quemadmo- dum Paulus apostolus in Epistola ad Hebrzos ait : « Juxta fidem defuncti sunt omnes isti, non acceptis repromissionibus, sed a longe eas aspicientes, et salutantes **. » Nunquid ergo imaginem non faciam illius, qui in carnis natura mei causa visus est? Num illum per adorationem et honorem, quem imagini ejus exhibeo, non adoravero uec coluero ? Vidit Abraham **, non Dei naturam (nemo enim Deum vidit unquam **), sed imaginem Dei, et pro- cidens adoravit. Vidit Jesus filius Nave ***, non naturam augeli, sed imaginem (angeli quippe na- tura corporis oculo aspectabilis non est), et pronus in terram adoravit. dem fecit et Daniel. Porro an- gelus nequaquam Deus est, sed creatura, Deique servus et satelles: quare non uti Deum illum adoravit, sed ut qui a latere Dei sit, eique mi- nistret. Eccur igitur amicorum Christi imagines non fecero, quas colam et adorem, non tanquam *5* Exod. xxxin, 18-25. 3** Josue v, 14. 33 Ίσα. vi, 1. ** Dan. VARLE LECTIONES. P Mss. σχήµατι σωματικῷ. — * Mss. ἑαυτοῦ. στοῦ, xal τῆς ἁγίας θεοτόχον, xaX τῶν ἁγίων. ? Hic quzdam desunt, ut cum mss. legatur τοῦ Ἆρι- J AMARE Y E008 7 ^. 117 S. JOANNIS DAMASCENI ie dA m ο... 1ob- doce pda (t J Don go . *J A uae. 1348 deos, sed ut decet imagines amicorum Dei? Nec A προσάγω τὴν προσχύνησιν xal τὴν τιμὴν, δι’ ὃν χαὶ Jesus, nec Daniel, angelos quos viderunt, veluti deos adoraverunt : nec ego quoque veluti Deum imaginem adoro, sed tum per imaginem, tum per sanctos ipsos, adorationem Deo honoremque exhi- beo, atque propter ipsum amicos ejus veneror et colo. Non angelorum, sed hominum nature con- junctus est Deus. Deus non factus est angelus : sed Deus factus est natura et veritate homo. « Nun- quam enim angelos apprehendit, sed semen Abra- hz **. » Angeli diving nature participes et socii facti non sunt, sed efficacitatis et gratize, Homines vero divin: nature participes consortesque fiunt ; quicumque videlicet sanctum Christi corpussumunt, et pretiosum sanguinem bibunt. Divinitati quippe sccundum 3568 hypostasim utrumque conjungitur: atque nature duz in uno Chrieti corpore quod sumimus, sine distractione in unitate personz co- pulantur **. Quocirca duplicis natur:e participes efficimur; corporis quidem, modo corporeo, divini- tatis. vero, spirituali; imo utriusque secundum utramque rationem : non quasi idem quoad perso- ham simus (prius enim subsistimus, et posthac conjungimur), sed per corporis et sanguinis con- temperationem. Quid non igitur majores angelis sint illi, qui per mandatorum observationem, pu- ram inviolatamque copulam hanc custodiunt ? Na- tura quidem nostra, sive quia mortalis est, sive propter crassam corporis constitutionem, angelis est inferior : at Dei benignitas et conjunctio supe- riorem illam angelis effecerc. Human: naturz in solio glori: per Christum sedenti *, cum timore et tremore assistunt angeli, et in judicio pavore perculsi aderunt. Nunquam considere, nec divinz consortes glorix ** esse a Scriptura dicli sunt, « omaes eniin sunt administratorii spiritus, in mi- nisterium missi propter eos qui haereditatem ca- piunt salutis **; » nec quod una regnaturi sint, el una glorificandi **, nec demum quod super mensam Patris sint sessuri. Atqui bomines sancti sunt Dei filii : sunt (ilii regni, beredes Dei, et cohzredes τοὺς αὐτοῦ φίλους σέδω, xai 0v αἰδοῦς ἄγω. Οὐύχ ἠνώθη φύσει ἀγγέλων ὁ θεὸς, ἠνώθη δὲ φύσει ἀνθρώ- πων. Οὐκ ἐγένετο ὁ θεὸς ἄγγελος, ἐγένετο δὲ ὁ 8:5; φύσει xal ἀληθείᾳ ἄνθρωπος. « Οὐ γὰρ δῄπου ἁγγέ- λων ἐπιλαμθάνεται, ἀλλὰ σπέρµᾶτος ᾿Αθραᾶμ itm λαμθάνεται. Οὐχ ἐγένετο φύσις ἀγγέλων. Ye θεοῦ καθ) ὑπόστασιν, ἐγένετο δὲ φύσίς ἀνθρώπου. Yi; θεοῦ καθ) ὑπόστασιν. OÓ µετέσχον ἄγγελοι, οὐδὲ ἐγένοντο θείας χοινωνοὶ φύσεως, ἀλλ᾽ ἑνεργείας xa χάριτος, ἄνθρωποι δὰ µετέχουσι, xal χοινωνοὶ θείας φύσεως Ὑίνονται, ὅσοι μεταλαμθάνουσι τὸ σῶμα τοῦ. Χριστοῦ τὸ ἅγιον, xal πίνουσι τὸ αἷμα ' θεότητι γὰρ καθ) ὑπόστασιν Ίνωται, xal δύο φύσεις Ev τῷ µετα- λαμθανομένῳ ὑφ᾽ ἡμῶν σώματι τοῦ Χριστοῦ, ἠνωμέ- ναι χαθ) ὑπόστασίν εἶσιν ἁδιασπᾶάστως. Καὶ τῶν 675| φύσεων µετέχωµεν, τοῦ σώματος σωματικῶς, τὶς θεότητος πνευματικῶς ' μᾶλλον δὲ ἀἁμφοῖν xat' ἅμ- Qt* οὗ xaÜ' ὑπόστασιν ταυτιζόμενοι’ ὑφιστάμεθα γὰρ πρῶτον, xaX τότε ἑνούμεθα * ἀλλά κατὰ συνανά- χρασιν τοῦ σώματος καὶ αἵματος. Καὶ πῶς οὐ µε[- ζονες ἀγγέλων, οἱ φυλάττοντες διὰ τῆς τηρῄσεως τῶν ἐντολῶν τὴν εἰλιχρινῆ ἔνωσιν; Ἡ μὲν φύσις fuv βραχύ τι παρ) ἀγγέλους ἠλαττωμένη διὰ τὸν θάνατον xai τὴν τοῦ σώματος παχύτητα, ἀλλ’ εὐδοχίᾳ xal συναφείᾳ 8so0, γέγονεν ἀγγέλων μείζων. Παρίσταν. ται γὰρ αὐτῇ μετὰ φόδου xal τρόµου ἄγγελοι, χαῦ- ημένῃ ἐπὶ θρόνου τῆς δόξης iv Χριστῷ, xol παρλ- στήσονται ἔντρομοι ἓν τῇ χρίσει’ οὗ συγχαθεύδον- τες, οὐδὲ χοινωνοὶ τῆς θείας δόξης ὑπὸ Γραςῆς lj- ῥήθησαν, « Elot γὰρ Πάντες λειτουργιχὰ πνεύματα, εἰς διαχονίαν ἁποστελλόμενα διὰ τοὺς µέλλοντας xix; ρονομεῖν σωτηρίαν' » οὐδ' ὅτι συμδασιλεύσουσιν, οὐδ ὅτι συνδοξασθησονται, οὐδ' ὅτι ἐπὶ τῆς τραπὲ- ζης τοῦ Πατρὸς χαθίσουσιν. Οἱ δὲ ἅγιοι, υἱοὶ θεοῦ, υἱοὶ τῆς βασιλείας, xal κληρονόμοι Θεοῦ, xal συ- κληρονόμοι Χριστοῦ. Τιμῶ οὖν τοὺς ἁγίους, χαὶ συν. δοξάζω τοὺς δούλους, χαὶ φίλους, καὶ συγκληρονόµους Χριστοῦ". τοὺς δούλους ix φύσεως, xal φίλους b προαιρέσεως * xaX υἱοὺς χαὶ χληρονόμους Ex θείας χάριτος, ὥς φησιν ὁ Κύριος πρὸς τὸν Πατέρα. Christi **. Quamobrem sanctos veneror, servosque, et amicos, et coheredes Christi perinde laudibus extollo; servos, inquam, natura; amicos vero, propter liberz voluntatis propositum : filios quo. que εἰ hzredes, propter divinam gratiam : quemadmodum Dominus Patrem alloquens aiebat 57. Postquam igitur de imagine locuti sumus, jam D ἍµἙἘἰπόντες τοίνυν περὶ εἰχόνος, εἴπωμεν καὶ περὶ de adoratione nobis est dicendum; ac primum quid sit adoratio. De adoratione. Quidnam sit adoratio. 97. Adoratio itaque subjectionis argumentum est, hoc est, demissionis et humiliationis. Adora- tionis autem modi multi sunt. Quot sint adorationis modi. 98. Primus adorationis modus ille est, qui per ** [lebr. it, 16. οἱ Vid. Aunot, in cap. 13 lib. De fide orth. p. 272. ^ Hebr, 1, 14. *?* |]. Tim. ri, 19. ?' Joan. xvii, 99. προσκυνῄσεως, xal πρῶτον τί ἐστι προσχύνησις. Περὶ προσκυνήσεῳς ' tl ott XpooxÜrncic; χζ. Προσχύνησις τοίνυν ἑἐστὶ σημεῖον ὑποπτώ- σεως, τουτέστιν, ὑποθάσεως xal ταπεινώσεως * τρύ- ποι δὲ προσχυνῄσεως εἰσι πλεῖστοι. Πόσοι τρόποι προσκυν ήσεως. xw. ΠἩρῶτος τρόπος προσχυνῄσεως, 6 χατὰ à ** Ephes. t1, 6. ** II Petr. 1,4 ** Rom. vin, 17; Luc. xxi, 90 ; Mauh. xim, 58; I Joan. in, {. VARLE LECTIONES. $ Mss. συγχαθήµενοι. Qua lectio longe melior est. Quid vero si legas συγχαθεδρεύοντες ? wr OU.SUT νονονυνν .Ἓ. t. VL34, ὁπρ. | 4442. 4 (αι ον c M μα : ί ^ Μι. LE sl e «d ,Máve τὴν ^t Poovui4 -w ' Mb" ; - , -- 5) tq ntm pne P d Ueto neo TU Om. "Tae «x .I red ruta ; wert, M Men oto με I: ^no ow Cespa 14 ttbi a πε η 9 adir ted I s em nn ea les (3e 4 3v. VALE MSysensu, TeEnY - ο EIN Ἐν εκ κ α) | 3 B , αι ειν χε ὰν ει «λα τοι voee Vos - λε Yed 4 aas ae c b el cw 1349 ΤΕ IMAGINfBUS ORATIO IIT. .. νι NOR 1) àv 9114 gu ας T ped Ac 5 ?ot4! "y * οἳ ο γν έν. Ὀδε έν '— ερείαν, ἣν προσάγομεὺ μόνῳ τῷ φύσει προσκυνητῷ À lautam exhibetur solí pro sua natura adorandu' 5 *« μι ^. Ίµεθα, » ὥς φησιν Ἰωάννης ὁ Θεολόγος ἓν τῇ χαθ- — quia, ut. Joannes Tlieologus in epistola Catholica ολικῇ Ἐπιστολῇ. ait : « Similes ei erimus *. » λα’. Τέταρτος τρόπος, ὁ xav' ἔνδειαν xol bimba —— 54. Quartus modus est, quo nostram inopiam et τῶν toepveotuov* xa0' ἃς ἐπιγινώσχοντες, ὡς οὐ — obtinendorum bonorum spen protestamur ; quate- δυνάµεθα ἐχτὸς αὐτοῦ ποιεῖν οὐδὲν, ἢ ἔχειν ἀγαθὸν, — nus, cum nihil prorsus boni sine illo facere nos προσκυνοῦμεν, αἰτοῦντες παρ᾽ αὑτοῦ ἕχαστος, οὗ posse, aut habere sciamus, ipsum adoramus, id αἰσθάνεται ἑνδεῶς ἔχειν, καὶ ὃ ποθεῖ, ῥυσθῆναί τε — efflagitantes, quo se quisque egere novit, quodque xaxov, xai τυχεῖν ἀγαθῶν. desiderat, sive ut a malis eximatur, sive ut bonorum evadat compos. Ap. Πέμπτος τρόπος, ὁ τῆς µετανοίας xai τῆς D — 52. Quintus modus est, peenitentiz et confessio- ἐξομολογήσεως' ἁμαρτάνοντες Yàp προσκυνοῦμεν — nis; admisso quippe peccato, Deum adoramus, xai προσπίπτοµεν τῷ θεῷ, δεόµενοι συγχωρηθῆναι — eique procidimus, uti bonos benevolosque servos ^41 τὰ πταίσµατα, ὡς δοῦλοι εὐγνώνομες. Καὶ οὗτος ὁ decet, delictorum veniam exorantes. Atque hie τρόπος τρισσός bovv. "H yàp χατὰ ἀγάπην λυπεῖ- — modus iriplex item est. Aut enim ex charitate ** Psal. cxviit, 91. 2) Colos. 1, 17. * f Tim. u, &.. * Math. v, 45. ? HE Petr. 5, δ. * T Joana, 2. NOT E. (25) Greece δουλείας, quod servitutem famulatum- — ter λατρείαν ergo dicitur : « Sacrificate Deo sacri- συ significat, estque proprie obsequentia quam ficium justitia, » etc. « Sacrificans diis eradica-(! servi sponte vel inviti dominis prasiant. Czeterum — bitur, nisi Domino soli. » Propter δούλευσιν verc di- Fulgentius in fragm. 15, lib. 1v Contra Fabianum: — cit Apcstolus : « Domino Christo servite ; » κει ite- (2) λατρείαν, inquit, sola sibi vere ἀῑνίπίίας vindicat : — rym ; servite invicem in. charitate. ». Legesís Δι- δούλευσις vero et Deo est, quantum oporlet redden- — gus. fib. xx Cont. Faust., cap. 21. , da, et hominibus quuntum concedit exhibenda. Prop- | os dine 4x LC € E 2jaw c alea ιν | 8:- xai οὗτος χατὰ διαφόρους τρόπους. Πρῶτον μὲν κατὰ τὸν τῆς δουλείας (25)' προσχυνοῦσι γὰρ αὐτῷ πάντα τὰ κτίσµατα, ὡς δοῦλοι Δεσπότῃ᾽ ὅτι « Τὰ σύμπαντα γὰρ, qnot, δοῦλα Gáà* » xal οἱ piv ἐχουσίως, οἱ δὲ ἀκουσέως, οἱ μὲν γνώσει ἐχουσίως προσχυνοῦσιν, ὅσοι εὐσεθεῖς, οἱ δὲ ἑπιγινώσχοντες, xal μὴ θέλοντες, ἀκουσίως προσχυνοῦσιν, ὡς οἱ δαί- poveg* ἄλλοι μὴ εἰδότες τὸν φύσει θεὸν, προσχυνοῦσιν ἀχουσίως ὃν ἀγνοοῦσιν. Χθ’. Δεύτερος τρόπος, ὁ κατὰ θαῦμα xal πόθον, xaü' ὃν προσχυνοῦμεν τῷ θεῷ διὰ τὴν φυσιχὴν δόξαν αὐτοῦ: μόνος yáp ἐστι δεδυξασµένος, οὐχ Ex τινος ἔχων τὴν δόξαν, ἀλλ᾽ αὑτὸς Gv πάσης δόξης αἴτιος B xal παντὸς ἀγαθοῦ φῶς ἀχατάληπτον, γλυχασμὸς * ἀνείχαστος, χάλλος ἀμῄῆχανον, ἀγαθότητος ἄθυστος, σοφία ἀνεξιχνίαστος, ἀπειροδύναμος δύναμις, µόνος ἄξιος 5v ἑαυτὸν θαυµάζεσθαι, προσκυνεῖσθαί τε xol δοξάζεσθαι, xax ποθεῖσθαι. X. Τρίτος τρόπος, ὁ τῆς εὐχαριστίας, ὑπὲρ τῶν γε- Ὑονότων εἰς ἡμᾶς ἀγαθῶν. Πάντα yàp τὰ ὄντα χρεω- : στεῖ εὐχαριστεῖν τῷ θεῷ, xal προσφἐρειν ἀένναον κροσκύνησιν, ὅτι τε ἐξ αὐτοῦ ἔχει τὸ αἶναι τὰ πάν- τα, xai ἓν αὐτῷ συνίσταται, xal πᾶσι µεταδίδωσιν ἀφθόνως τῶν ἑαντοῦ δωρεῶν, xal δίχα αἱτήσέως” xai θέλει πάντας σωθῆναι, xal µετέχειν τῆς ἑαυτοῦ ἀγαθότητος χαὶ μαχροθυμεῖ ἐφ᾽ ἡμῖν ἁμαρτάνουσι;" χαὶ ἀνατέλλει τὸν Ἆλιον ἐπὶ δικαίους, xat βρέχει ἐπὶ πονηροὺς xai ἀγαθούς ' χαὶ ὅτι ὁ Υἱὸς τοῦ θεοῦ δι ἡμᾶς χαθ) ἡμᾶς yéyovs, xaX θείας χοινωνοὺς φύσεως ἐποίησεν ἡμᾶς, ὅτι «Ὅμοιοι αὐτῷ ἑἐσό- naue ουν d. αι” uU. da 3. dew. Deo. Atque hujus varii rursus modi sunt. Nam primo ratione famulatus offertur. Hes quippe creat:e Deum adorant, perinde ac servi dominum ; ait enim Scriptura : « Quoniam omnia serviuut tibi **: » ast alii quidem sponte, alii vero invito animo. Alii siquidem , cum Deum cognoscant , libenter ipsum adorant, ut homines religiosi : alii autem, cum Deum aguoverint, attamen nolentes et inviti adorant, ut. daemones : alii denique eum, qui natura Deus est, ignorantes, przeter voluntatem adorant. 29. Secundus modus est, quem per admirationem et affectum przstamus : quo quidem modo Deum adoramus ob naturalem ipsius gloriam. Ille enim solus gloriam possidet, quam a nullo habeat, cum ipse potius omnis glorie, omnisque boni auctor sit ; ut qui lumen est incomprehensibile, 359 sva- vitas incomparabilis, immensa pulchritudo, boni- tatis abyssus, impervestigabilis sapientia, virtus infinita ; solus proinde qui per sese dignus est, quem admiremur, adoremus, laudemus, et deside- remus. 30. Tertius modus est, grati animi ob collata nobis beneficia signiflcatio. Nam omnia qua suut, Deo gratias debent, perennemque adorationem ; quippe cum a Deo universa, ut sint, utque in ipso constent **, habeant, nec non omnibus, nec postu- lantibus, copiose dona sua largiatur ; velit quoque omnes salvos fleri *, ac suz participes bonitotis esse, nos peccantes patienti sustineat animo , ori- rique faciat solem suum super justos et injustos, et pluat super bonos et malos *. Ad hzc, quia ipse Dei Filius instar nostri propter nos factus est, nosque divina naturz consortes fecit ? : ac tandem NeévéA( CA« νὴ el δες la d iz du m Q3 feckug clo We no NK Xy ο”, t 73» 7N MU - » ÁWA t«ort va FX «Sov TU e vwert σι an ALot Ac TY m: 4 &^ L. v qAANR 4 v Vau μωρο, e. Urs £t (pes 4 πι μι. "m τά , ute. sna 2 bcne n (V) TA Gl. was d q I M. νι 1951 ο στο τοὶ tuse 0d Eie ον 4 ασ. . So. Wah AT Q^ 154... wl, S. JOANNIS DAMASCENI v? wur. d - 2 μις b wma G νι, idee quispiam ΙΠΦΤΟΓΘ afficitur, aut quia timet ne a Dei A tal ctc, 1| ὡς pj ἀποτύχῃ τῶν τοῦ θεοῦ εὐεργεσιῶν, muneribus excludatur, aut quia supplicia Tormidat. Primus grati benevolique animi, Deique desiderio flagrantis argumentum est; alter mercenarii ; tertius servilis *. Quot in Scriptura reperiantur, quibus exhibeatur adoratio ; quotque modis creaturas adoremus. 53. Primum quidem adorantur illi, in quibus requievit Deus, qui solus sanctus est. Atqui in sanctis requiescit, puta in beata Dei Genitrice et cunctis sanctis. Hi porro sunt, qui operam omnem posuerunt, quo Dei similes evaderent, idque, tum pro- pria voluntatis conatu, tum per Dei inhabitationem el auxilium : qui quidem dii quoque dicuntur non na- tura, sedinstitutione: quemadmodum ferrumignitum ignis dicitur, non natura, sed institutione, et ignis participatione. Ait enim : « Sancli eritis, quoniam ego sanctus sum *. » Hoc primum a voluntatis electione pendet, tum omni volenti bonum, Deus fert auxilium ad bonum perficiendum. Deinde : «Inhabitabo, inquit, in eis, el inambulabo ". » Et: « Templum Dei sumus, οἱ Spiritus Dei habitat in nobis *. » Ad hzc : « Dedit eis potestatem in spiritus iumundos, ut ejicerent 908, et curarent omnem languorem, et omnem inürmitatem *. » Et ;: « Quecunque facio, vos etiam facietis, et majora his facietis !*. » Insuper : « Vivo ego, dicit Dominus ; eos qui me glorificant, glorifi- cabo !!, » Et : « Si quidem compatimur, ut et 360 conglorificemur '*. » Itemque : « Deus stetit jn synagoga deorum : in medio autem deos diju- dicabit !*. » Queinadiodum igitur bi veri dii sunt, non nalura, sed quia participes sunt ejus, qui na- tura Deus esi, sic quoque adorantur : non quod suapte natura sint adorandi : sed quoniam illum, qui pro nalura sua adorandus est, in seipsis ha- bent. Ferrum ignitum secundum suam naturam ejusmodi non est, ut tangi nequeat ; sed quia par- ticeps factum est ignis, cujus natura est ut com- burat. Adorantur itaque, quatenus gloriam a Deo sunt adepti, et quia ab ipso acceperunt, ut adver- &ariis terribiles essent, et erga eos, qui ad ipsos confugerent, benefici : imo tanquam Dei famuli et ministri, quique propter suam charitatem liberum apud ipsum accessum habeant. Quamobrem eos adoramus, quia rex ipse colitur, cum famulum $uum, quem diligit, non regis instar, sed tanquam obsequentem ministrum benevolumque amicum cernit adorari. Quin etiam illi qui cum fiducia ipsos adeunt, votorum compotes flunt, sive id a rege famulus flagitet, sive rex honorem fidemque illius qui ab suo famulo petit, admittat; quippe cum is ejus nomine postulaverit. Sic per apostolos illi curabantur, qui ad Jesum accederent. Sic * Greg. Naz. orat. 3 οἱ 40. * Levit. xix, 9. " Joan. xiv, 12, !* ] Reg. n, 20, ' Levit. xxxi, 19. " Rom. vur, 17, 3| δεδιὼς τὰς χολάσεις. Καὶ ἔότιν ὁ μὲν πρῶτος, ἐξ εὐγνωμοσύνης καὶ πόθου αὐτοῦ θεοῦ, xai υἴϊχῖς διαθέσεως * ὁ δεύτερος, μισθωτικῆς' ὁ δὲ τρίτος, δουλιχῆς *. Πόσα τὰ xpocxvro)psva εὑρίσκομεν ἐν cà Γρα- 91, καὶ κατὰ πόσους τρύπουξς Zxoocáryousr προσχύγησυ κτίσµασι. λΥ’. Πρῶτον μὲν, ἐφ᾽ οἷς ἀναπέπανται ὁ θεὺὸς, ὃ μόνος ἅγιος, καὶ bv. ἁγίοις ἀναπαυόμενος, ὡς τῇ ἁγίᾳ θεοτόχῳ, xa πᾶσι τοῖς ἁγίοις. 0ὗτοι δέ Εἰσιν οἱ χατὰ τὸ δυνατὸν ὁμοιωθέντες θεῷ, ἔχ τε τῆς ἑαυτῶν προαιρέσεως, xal τῆς θεοῦ ἑνοιχήσεως xal συνεργίας' οἵτινες καὶ θεοὶ λέγονται ἀληθῶς, οὐ φύσει, ἀλλὰ θέσει ὡς πὺρ λέγεται ὁ πεπνραχτω-- μένος σίδηρος, οὐ φύσει, ἀλλὰ θέσει, καὶ µεθέξει B πυρός. Φησὶ γὰρ, « "Άγιοι ἔσεσθε, ὅτι ἐγὼ ἁγιός . εἰμι.» Τοῦτο πρῶτον, ἡ προαίρεσις" εἶτα, παντὶ' τῷ προαιρουμένῳ τὸ ἀγαθὸν, ὁ θεὸς συνερχεῖ εἰς τὸ ἀγαθόν' εἶτα, « Ἐνοικήσω ἐν αὐτοῖς xat ἐμ- περιπατήῄσω, » xat, « Ναοί έσμεν θεοῦ, xal τὸ Πνεῦ- µα τοῦ θεοῦ οἰχεῖ ἓν ἡμῖν. » Εἶτα, « Ἔδωκεν αὐτοῖς ἐξουσίαν χατὰ πνευμάτων ἀχαθάρτων, ὥστε ἑἐχδάλ. λειν αὐτὰ, xot θεραπεύειν πᾶσαν νόσον, xal πᾶσαν μαλαχίαν.» Καὶ, «Όσα ποιῶ, xal ὑμεῖς ποιῄσετε, xai μείζονα τούτων ποιῄσετε. » Εἶτα, «.Ζῶ ἐγὼ; - λέγει Κύριος, ἀλλ᾽ fj τοὺς δοξάζοντάς µε δοξάσω; ν''' xat, « Εἴπερ συµπάσχομεν, ἵνα xat συνδοξασθῶμεν.» - Καὶ, « Ὁ θεὸς ἔστη ἐν συναγωγῇ civ: ἐν μµέσψ δὲ θεοὺς διακρινεῖ. » Ὥσπερ τοίνυν ἀληθῶς cla 6 οὐ φύσει, ἁλλ᾽ ὡς τοῦ φύσει coU. μέτοχοι, οὕτως εἰσὶ προσχυνητοὶ, οὐχὶ φύσει, ἀλλ ὡς «bv φύσει προσχυνητὸν ἐν ἑαυτοῖς ἔχοντες. Ὥσπερ ὁ πεπυρα- χτωμµένος σίδηρος οὐ φύσει ἐστὶν ἀπρόσιτος ἁςῇ, xai χαυστιχὸς, ἀλλ᾽ ὥς µετέχων τοῦ φύσει χαυστι- χοῦ. Προσχυνοῦνται οὖν, ὡς δεδοξασμένοι ὑπὸ θεοῦ,' ὡς ὑπὸ θεοῦ γενόµενοι τοῖς ὑπεναντίοις φοθεροὶ, xol εὐεργέται τοῖς πίστει προσιοῦσιν, οὐχ ὡς φύσει θεοῖς xai εὐεργέταις, ἀλλ' ὡς θεράπουσι xat λειτουργοῖς Θεοῦ, xaX τὴν ἐξ ἀγάπης πρὸς αὐτὸν εὐμοιρήσασι παῤῥησίαν. ΠἩροσχυνοῦμεν οὖν αὐτοῖς, ἐπειδὴ θερᾶ- πεύεται ὁ βασιλεὺς θεωρῶν προσχυνούµενον τὸν Ἠγαπημένον αὐτῷ θεράποντα, οὐχ ὡς βασιλέα, à ὡς λειτουργὸν ὑπήκοον, καὶ εὐνοϊχὸν φίλον . xal "i λαµθάνουσι τὰς αἰτήσεις οἱ προσιόντες πίατεε, ετε-ι τοῦ αἰτοῦντος τοῦτο παρὰ τοῦ βασιλέως, εἴτε coU: βασιλέως ἀποδεχομένω τὴν. τιμὴν καὶ τὴν πίστιν τοῦ ζητοῦντος παρὰ τοῦ θεράποντος αὐτοῦ ᾿ δι αὐ- τὸν * γὰρ ᾖτησεν. Οὕτω διὰ τῶν ἁποστόλων οἱ προσ- ιόντες ἐτύγχανον τῶν ἱάσεων. Οὕτως fj σχιἁ, xd τὰ σουδάρια, xa τὰ σιµιχίνθια τῶν ἀποστόλων ἐπά-' γαζον τὰ lápava. "Όσοι δὲ ἀνταρτιχῶς xal ἀπο-' στατιχῶς θέλουσι προσχνυνεῖσθαι ὡς θεοὶ, οὗτοί εἰσιν ἀπροσχύνητοι, xat τοῦ αἰωνίου πυρὸς ἄξιοι, Καὶ ὅσοι 51] Cor. vi, 16. Ld Mattb. |. 15 Psal, xvin, 1. 5 VARLE LECTIONES. * Mss. ὁ κατὰ ἀντίδοσιν µισθωτικός, ὁ δὲ τρίτος δουλιχός. * Mss. δι αὑτοῦ. '. ΄ -VAUA . GMASUARU. c VANS), IMs S c [7 e 7 d e.o Gare. J Jal wal... D ds du. de Tes ? ζω reali es -- "lg wo jo PECCIPTIP — 1353 DE IMAGINIBUS ORATIO 1IT. 1354 χαταφρονητικῶς, ὑπερηφάνῳ φρονήματι μὴ προσ- A apostolorum umbra, sudaria, et semicinetia sana- — ο. -— κυνοῦσι τοῖς Θεοῦ θεράπουσιν, ὡς ἁλαζόνες xa ὑπερήφανοι, ὡς εἰς Θεὸν ἀσεθοῦντες χαταδιχάζονται. Καὶ μαρτυροῦσιν οἱ παῖδες οἱ Ἑλισσαίου καταφρονητι- κῶς χαταδοῄσαντες, xat βορὰ τοῖς ἄρχτοις γενόµενοι. tiones profundebant '*. li vero qui seditioso rebel- lique animo adorari volunt tanquam dii, non solum adorandi non sunt, verum eliam sempiternum ignem merentur. Illi autem qui fastidioso elatoque animo Dei famulos non adorant, tanquam arrogantes et superbi, necnon erga Deum ipsum impii condemnantur. Testes appello pueros illos, qui adversus Eliseum per contemptum clamantes, ab ursis discerpti sunt !*. λδ’. Δεύτερος τρόπος, xa0' ὃν προσχυνοῦμεν κχτί- σµατα, δι ὧν xai Ey ofc ἐνήργησεν ὁ θεὸς τὴν σω- ττρίαν ἡμῶν, εἴτε πρὸ τῆς τοῦ Κυρίου παρουσίας, εἴτε μετὰ τὴν ἕνσαρχον αὐτοῦ οἰχονομίαν, ὡς τὸ Σιναῖον ὄρος, καὶ τὴν Ναζαρὲτ, τὴν φάτνην τὴν ἐν Ρηθλεὲμ, xa τὸ σπήλαιον, τὸν Γοργοθᾶν τὸν ἅγιον, τοῦ σταυροῦ τὸ ξύλον, «οὺς ἤλους, τὸν σπόγγον, τὸν κάλαμον, τὴν λόγχην τὴν ἱερὰν xal σωτήριον, τὴν ἐσθῆτα, τὸν χιτῶνα, τὰς σινδόνας, τὰ σπάργανα, tb: τάφον τὸν ἅγιον τὴν πηγην τῆς ἡμῶν ἀναστά- σεως, τὸν λίθον τοῦ µνήμµατος, τὴν Σιὼν τὸ ὄρος τὸ | ἅγιον, τὸ τῶν ἘἙλαιῶν αὖθις ὄρος, τὴν προθατιχὴν, xai Γεθσημανῆς τὸ ὅλδιον τέμενος τἀῦτα καὶ τὰ τοιαῦτα σέδω, xal προσχυνῶ, καὶ πάντα vabv θεοῦ ὅγιον, xaX xdv ἐφ) ᾧ θεὸς ὀνομάνεται ΄ οὐ διὰ τὴν αὐτῶν φύσιν, ἀλλ᾽ ὅτι θείας ἑνεργείας εἰσὶ δοχεῖα, καὶ 6i αὐτῶν, καὶ ἓν αὐτοῖς ηὐδόχησεν ὁ θεὺς την σωτηρίαν ἡμῶν χατεργάσασθαι. Καὶ ἀγγόλους γὰρ, καὶ ἀνθρώπους, xai πᾶσαν ὕλην τῆς θείας ἑνεργείας µέτοχον, xal διαχονησαµένην τὴν σωτηριαν µου, σέδω xal προσχυνῶ διὰ τὴν θείαν ἑνέργειαν * οὗ προσχυνῶ Ἰουδαίοις: οὐ γὰρ θείας εἰσὶν ἑνεργείας c. μέτοχοι, οὐδὲ σκοπῷ τῆς ἐμῆς σωτηρίας, τὸν Κύριον τῆς δόξης τὸν Θεόν µου, ἑσταύρωσαν , φθόνῳ δὲ μᾶλλον, xal µίσει πρὸς τὸν θΘεὸν xai εὐεργέτην βαλλόμενοι. εΚύριε, Ἰγάπησα εὐπρέπειαν οἴχου σου, φησὶν ὁ Δαθὶδ, xaX τόπον σχηνώματος δόξης σου. » Kal* εΠροσκυνήσατε εἰς τὸν τόπον, οὗ ἕστη- σαν οἱ πόδες αὐτοῦ.) Καὶ’ « Προσχυνεῖτε εἰς bpos (34 M) ἅγιον αὐτοῦ.» ὍὌρος ἅγιον ἔμψυχον θεοῦ, fj ἁγία θεοτόχος * ὄρη θεοῦ λογικὰ, οἱ ἁπόστολοι’ « Τὰ ὄρη ἑσχίρτησαν ὡσεὶ κριοὶ, καὶ οἱ βουνοὶ ὡς ἀρνία προ- θάτων. » λε’. Τρίτος τρόπος, xa0' ὃν προσχυνοῦμεν τὰ τῷ Os ἀνακείμενα, τὰ ἱερά quc Εὐαγγέλια χαὶ τὰς λοιπὰς βίθλους. « Ἐγράφησαν γὰρ πρὸς νουθεσίαν ἡμῶν, εἰς οὓς τὰ τέλη τῶν αἰώνων κατήντησαν» δίἀΧδι τε, xaX ποτήρια, θυμµιατοὶ, λυχνίαε, xal τρά- πεζαι͵, δῆλον γὰρ ὡς πάντα ταῦτα σεθάσµια’ ὅρα γὰρ. ὅτε Βαλτάσαρ ἐποίησεν ὑπηρετηβῆναι τὸν λαὸν ποῖς σχεύεσιν τοῖς ἱερατιχοῖς, πῶς καθεῖλεν ὁ θεὸς τὴν βασιλείαν αὐτοῦ. λς’. Τέταρτος τρόπος, χαθ᾽ ὃν προσχννοῦνται αἱ εἰχόνες αἱ ὀφθεῖσαι τοῖς προφήταις (8v εἰχονικῇ γὰρ 5 Act, xix, 19... !* IV. Reg. u, 25. 19 Psal. cxi, 4... ?* E Cor. x, Te : Roin, xv, 4. 1* Psal. 34. Secundus modus est ille, quo res crentas, per quas, et in quibus, tum ante Domini adventum, tum post incarnationis dispensationem, salutem nostram exsecutus est, adoramus ; veluti montem Sinai, Nazareth quoque, Bethleemitanum przsepe et speluncam, sanctum Golgotha, crucis lignum, clavos, spongiam, arundinem, lanceam sacram salutiferamque, vestem , tunicam, linteamina, fascias , monumentum sancium resurrectionis nostre fontem, et lapidem monumenti, montem sanctum Sion, probaticam piscinam, beatumque Gethsemanes hortum ; haec et similia veneror et adoro, templumque omne Dei sanctum, universa demum illa que Dei nomine consecrantur, non propter ipsorum naturam, sed quoniam operatio- nis divinze conceptacula sunt, ac per ipsa et iu ipsis Deo complacitum est ut nostram salutem patraret. Angelos enim, et homines, et omnem materiam divine actionis participem, salutisque mez administram, propter divinam actionem ve- neror et adoro. Judaeos non adoro, quippe qui divin: actionis participes facti non, sunt, nec glorie Dominum Deum meum eo consilio cruci- lixerunt, ut salutem mibi conciliarent, sed invidia potius, odioque perciti erga Deum bene de ipsis meritum. « Domine, dilexi decorem domus tuz, et locum habitationis glorie tuz "6. » Et: « Adorate ad 361 locum ubi steterunt pedcs ejus 17. » Item- que : « Adorate ad montem sanctum ejus **. » Mons Dei sanctus et animatus, est sancta Dei Genitrix; montes Dei ratione przediti, sunt apostoli : « Exsul- taverunt montes sicut arietes, et colles sieut agni ovium !*. ) 35. Tertius modus ille est, quo ea qui Deo consecrata sunt, adoramus, puta sacrosancta Evan- gelia, reliquosque libros sanctos : « Scripti enim D sunt ad nostram instructionem, ad quos fines ss- culorum evenerunt 1. » veluti etiam discos, ca- lices, tburibnla, lucernas, et mensas : ea quippe omnia veneratione digna esse nullus inlicias iverit. Vide enim quomodo Deus, cum Baltassar vasis sacris populo ministrari jussisset, regnum ipeius dissipaverit *!. 96. Quartus modus est, quo imagines illze, quas prophetz viderunt, adorantur (hi enim in imagi- xxv, 8. '' Psal. cxxxi, 7. !* Psal, xcu, 9. *! Dan. v,38. NOTE. NC Dbique reddidi, ad locum, ct, ad montem, propter auctoris propositum, et pr:'positionem εἰς qua respondet Hebreo prefixo | ad. ha ^a. PATROL. Gn. XCIV. qom TYVMILEM Ξ Us τι εν E (sel | — BP ατα. eli. VT, $. 14.4 ἡ "dtd4cov&iY e UO C] Ww Ames (S. 7 43 3 pl c *v 5.4. N " VON ANS Q στον να 3 MXN "X λλλςδα. wa Χ Gans 3 - Meu. 4 uer | 4^ "Au, DET J Pes asl eie Eae t| leve - vU «ew ui veau, PETER déu:. Αλ Ql sl. e. - MNA G ων ο! -- coat. » απ. λή,,. AMET . der ZEE gut Μπλα. "ww. 5 3 ed ! 99 | ' s. JOANNIS DAMASCENI 1356 Baria visione Deum cernebant), necnon imagines A ὁράσει εἶδον θεὸν), xal al τῶν ἑσομένων elxóvez, ὡς futurorum, ut virga Aaron Virginis mysterium — fj ῥάδδος ᾿Λαρὼν, εἰχονίζουσα τὸ τῆς Παρθένου µν- designans, urna itidem et mensa. Sie quoque Ja- cob fastigium virgze adoravit, qux Salvatoris figura erat **, Porro rerum gestarum imagines in moni- mentum institutze sunt : ipsumque tabernaculum orbis universi imago erat. Deus enim Moysi dixit : « Vide exemplar quod tibi in monte ostensum est 33. » Consimili modo Cherubim aurea, opus conflatile, et Cherubim in velo, opus textile erant. Sic quoque pretiosum crucis signum, necnon corporez Dei mei figure similitudinem, atque illius, qux ipsum secundum carnem peperit, ser- voruimque ejus effigiem adoramus. 51. Quintus modus ille est, quo nos mutuo, qui Dei participes effecti sumus **, atque ad imaginem Dei conditi, adoramus, et invicem subjecti sumus **, €haritatis legem implentes. 58. Sextius modus est, quem principibus atque in potestate constitutis adhibemus. Ait enim : « Red- dite omnibus debita : cui honorem, honorem **. » Ita Jacob fratrem suum Esau natu majorem 57, et Pharaonem principem a Deo constitutum adora- vit **. $59. Septimus modus est 32, quo famuli dominos, εἰ illi qui aliorum indigent auxilio, bencficos suos venerantur. Sic Abraliam adoravit filios Emmor, quando speluucaim duplicem ab illis mercatus est ??. στήριον, xal ἡ στάµνος, καὶ ἡ τράπεζα * χαὶ "IJaxos δὲ προσεχύνησεν ἐπὶ τὸ ἄχρον τῆς ῥάδδου * τύπος δὲ fv τοῦ Σωτῆρος (34). Εἰσὶ δὲ τῶν γεγονότων εἰχόνες ' εἰς μνημόσυνον αὐτὴ δὲ ἡ σχηνὴ εἰκὼν ἣν παγχό- σµιος (25): « "Opa yàp, φησὶ τῷ Μωῦσῇῃ, τὸν τύπον τὸν δειχθέντα σοι ἓν τῷ ὄρει' » xai τὰ Χερουδὶμ τὰ χρυσᾶ, ἔργον χωνευτὸν, xaX τὰ Χερονθὶμ τὰ ἐν τῷ χαταπετάσµατι ἔργον ὑφαντόν. Οὕτω προσχυνοῦμεν τὸν τύπον τοῦ σταυροῦ τὸν τίµιον, τοῦ τε σωµατιχοὸ χα ραχτῆρος τοῦ θεοῦ µου τὸ ὁμοίωμα, xal τῆς αὐτὸν κατὰ σάρχα τεχούσης xdi τῶν αὐτοῦ πάντων. AC. Πέμπτος τρόπος, xa0' ὃν προσκυνοῦμεν ἀλλή- λοις, ὡς μοῖραν Θεοῦ ἔχουσι, xal χατ᾽ εἰχόνα Gto» γεγενηµένοις, ἀλλήλοις τε ταπεινούµενοι, xal νόµον πληροῦντες ἀγάπης. Àn. Ἔχτος τρόπος, τῶν ἐν ἀρχαῖς καὶ ἐξουσίαις ὄντων. « ᾽Απόδοτε γὰρ, φησὶ, πᾶσι τὰς ὀφειλὰς, τῷ τὴν τιμὴν, τὴν τιμήν.» Ὡς Ἰαχφδ τῷ τε Ἡσαῦ, ὡς προγενεστέρῳ ἁδελφῷ, xal Φαραὼ, ὑπὸ θεοῦ χειροτονηθέντι ἄρχοντι, προσεχύνησεν. 40'. "Ἑδδομος τρόπος, καθ᾽ ὃν τοῖς δεσπόταις οἱ δοῦλοι, xal τοῖς εὐεργέταις, καὶ ὧν ἂν δέοιντο οἱ δεόµενοι, ὡς ᾿Αθραὰμ τοῖς vlolc Ἐμμὼρ, ὅτε τὸ &- m)ouv ὠνῆσατο σπἠλαιον. 40. Tandem, ut absolvam paucis, adoratio, reve- ο p'. Καὶ ἁπλῶς εἰπεῖν, φόδου, χαὶ πόθου, xal τι- rentis, affectus, honoris, subjectionis item, et demissionis significatio est. Verum neminem tan- quam Deui adorare fas est, preter illum qui natura Deus est : omnibus autem debitum honorem habere oportet propter Dominum ?'. 41. Considerate quantum roboris, quamque divina vis agendi illis accedat, qui cum fide tt pura conscientia sanctorum imagines adeunt. Quamobrem, íratres, in petra fidei et Ecclesiz traditionibus insistamus, nec terminos Lransfera- mus, quos sancti Patres posuerunt ?*. Neve illis locum demus, qui novarum rerum cupidi, sanctae catholicze et apostolic:e Dei Ecclesie sdificium 362 dcmoliri nituntur, Nam si ejusmodi licentia volenti cuilibet detur, totum Ecclesis$ corpus sensim D deswuetur. Nequaquam, fratres, nequaquam dilecti Ecclesi: filii : matris vestra pudori parcite. Or- natu illam suo ne spolietis. απο suscipite, qua per me vos alloquitur. Discite quid de ipsa Deus dicat : « Tota pulchra es, amica mea, et inacula Hebr. σι, 24. 16 [ζουυ. 3180, 17... Gen. xxxii, 47. - "! Prov. xxn, 28. ** Gen. xtv, 15; v, 91. ?! 1 Petr, ii, 13 seqq. 1» Exod. xxv, 40; Hebr. νι, 5. "5 Gen. pe ἐστιν ἡ προσχύνησις σύμθολον, ὑποπτώσεώς τα xai ταπεινώσεως * ἀλλ οὐδενὶ δεῖ προσχυνεῖν ὡς θεῷ, εἰ μὴ µόνῳ τῷ φύσει ci, πᾶσι δὲ ὀφειλὴν ἀπονέμειν διὰ τὸν Κύριον. μα’. Ορᾶτε πόση ἰσχὺς χαὶ mola θεία ἑνέργεια tol; πίστει xal καθαρῷ συνειδότι προσιοῦσι «at; τῶν ἁγίων εἰχόσι, δίδοται. Διὸ, ἀδελφοὶ, στῶμεν Ev τῇ πέἐτρᾳ τῆς πίστεως, xai τῇ παραδόσει τῆς "Ex- χλησίας, μὴ µεταίροντες ὅρια, ἃ ἴἔθεντο ol ἅχιοι Πατέρες ἡμῶν μὴ διδόντες τόπον τοῖς βουλομένοις χαινοτομεῖν, χαὶ καταλύειν τὴν οἰχοδομὴν τῆς.ἁγίας τοῦ θεοῦ χαθολιχῆς χαὶ ἀποστολιχῆς Ἐχχλησίας. Ei γὰρ δοθῇ ἄδεια παντὶ βουλοµένῳ, κατὰ μιχρὺν ὅλον τὸ σῶμα τῆς Ἐχχλησίας χαταλυθήσεται. Mh, ἀδελφοὶ, μὴ, τέχνα φιλόχριστα τῆς Ἐκκλησίας, μὴ χαταισχύνητε τὴν μητέρα ὑμῶν uh χαθέλητε * «hv χόσμον αὐτῆς. Δέξασθε αὐτὴν δι’ ἐμοῦ πρεσθεύνν-᾽ σαν. Μάθετε τί φησι περὶ αὐτῆς ὁ Θεός: ε Ὅλη 1 χαλὴ, ἡ πλησίον µου, xat οὐχ ἔστιν kv σοὶ μῶμος. ) ** [[Petr. ii, δ. ** Ephics xim, 7. ο Vide orat. 1. 3 Gen. xxn, *. VARLE LECTIONES. * Edit. χαθέλετε NOTE. oy Regius unus σταυροῦ, nec male. 95) Grece παγχόσµιος, Tilinanus. vertit : Omni genere ornamentorum perpolita, Zinus : Pulcherrima et absolutissima. At Philoni, Josepho et 52868 Patribus Tabernaculum universi imago erat. --- λος , per[usam tabulam, sed imperatorem honoran 1551 DE IMAGINIBUS ORATIO III. 1358 Προσχυνήσωμεν xat λατρεύσωμεν µόνῳ τῷ Κτίστῃ Α non est in te **. » Solum creatorem et rerum opi(i- xai Δημιωυργῷ, ὡς φύσει προσχυνητῷ θεῷ. Προσ- χυνήσωμεν xal τῇ ἁγίᾳ θεοτόχῳ, οὐχ ὡς θεῷ, ἀλλ' ὡς Μητρὶ θεοῦ κατὰ σάρχα * ἔτι προσχυνήσωµεν xat τοῖς ἁγίοις, ὡς ἐχλεχτοῖς φίλοις Θεοῦ, xal τὴν πρὸς αὐτὸν χεχτηµένοις παῤῥησίαν. El γὰρ βασιλεῦσι, φθαρτοῖς πολλάκις, xal ἀσεδέσι, xaX ἁμαρτωλοῖς, xal τοῖς ὑπ αὐτῶν χειροτονουµένοις ἄρχουσι, καὶ τοῖς “πούτων λαθράτοις ἃ προσχυνοῦσιν οἱ ἄνθρωποι, κατὰ τὸ θεἷον τοῦ ᾽Αποστόλου λόγιον’ « ᾿Αρχαϊς xal ἔξου- σίαις ὑποτάσσεσθξ * » χαί" « ᾽Απόδοτε πᾶσι τᾶς ὀφει- λὰς, τῷ τὴν τιμῆν, τὴν τιμήν ' τῷ τὸν φόδον, τὸν φόθον” » xai* « 'Anóbote τὰ Καΐσαρος Καΐσαρι, ὣς φησιν ὁ Κύριος, xol τὰ τοῦ θεοῦ τῷ θεῷ" » πόσῳ μᾶλλον ἐχρῆν προσχυνεῖν τῷ Βασιλεῖ τῶν βασιλευ- όντων, ὡς µόνῳ φύσει δεσπόξοντι, xal τοῖς αὐτοῦ δούλοις καὶ φίλοις, τοῖς βασιλεύσασι τῶν παθῶν, xol χατασταθεῖσιν ἄρχουσι πάσης τῆς γῆς; «Καταστή- σεις γὰρ αὐτοὺς, φησὶν ὁ Δαθὶδ, ἄρχοντας ἐπὶ πᾶσαν τὴν γῆν , » κατὰ δαιμόνων xal νόσων ἑξουσίαν κα- 6οῦσι, χαὶ συμδασιλεύσουσι Χριστῷ βασιλείαν ἄρθαρ- τον xal ἀχατάλυτον, ὧν ἡ σκιὰ μόνη ἀπήλαυνε νό- σους xai δαίμονας. Mt οὖν σχιᾶς ἀσθενεστέραν καὶ ἀτιμοτέραν λογισώμεθα τὴν εἰχόνα * σχιογραφεῖ γὰρ ἀληθῶς τὸ πρωτότυπον. ᾿Αδελφοὶ, ὁ Χριστιανὸς, πί- στις ἐστίν ' ὁ οὖν πίστει προσερχόµενος, x&pbavel πολλά. ὁ δὲ διακρινόµενος, ἔοιχε κλύδωνι θαλάσσης, ἀνεμιζομένῳ xal ῥιπιζομένῳ, ὃς οὐ μὴ ληψεται οὗ- δέν. Πάντες γὰρ οἱ ἅγιοι διὰ πίστεως εὐηρέστησαν τῷ θεῷ. Δεξώμεθα οὖν τὴν παράδοσιν τῆς Ἐκκλη- σίας ἐν εὐθύτητι καρδίας, xal μὴ £v πολλοῖς λογι- αμοῖς. Ὁ Geb; γὰρ ἀποίησε τὸν ἄνθρωπον εὐθῆ, αὐτοὶ δὲ ἐζήτησαν λογισμοὺς πολλούς. Mh χαταδε- ξώμεθα νέαν πίστιν μαθεῖν, ὡς χατεγνωσµένης τῆς τῶν ἁγίων Πατέρων παραδόσεως. Φησὶ γὰρ Ocio; λκόστολος: « EU τις ὑμᾶς εὐαγγελίζεται παρ᾽ ὃ παρξλάδετε, ἀνάθεμα ἔστω. » Προσχυνοῦμεν οὖν ταῖς εἰκόσιν, οὗ τῇ ὕλῃ προσφέροντες τὴν προσχύνησιν, ἀλλὰ 6v αὐτῶν τοῖς ἐν αὐτοῖς εἰχονιζομένοις. « Ἡ γὰρ τῆς εἰχόνος τιμἠ ἐπὶ τὸ πρωτότυπον διαδαίνει, » καθώς φησιν ὁ θεῖος Βασίλειος. sit 5. Sic itaque imagines adoremus, ut non materie, sed illis quos repriesentant , cem Dcum adoremus, cui latrie cultum exhibca- mus, tanquam Deo pro sua natura adorando. Sanctam quoque Dei Genitricem adoreinus, non tanquam Deum, sed tanquam Dei matrem secun- dum carnem : ad lh::c omnes sanctos, ceu electos Dei et amicos, quibus facílis ad ipsum patet aditus, adoremus. Nain si reges qui interitui obnoxii sunt, quinimo plerumque impii et peccatores, necnon prefectos 4 regibus constitutos, et imagines ipso- rum, homines adorant, secundum istud Apostoli oraeulum : « Principibus et potestatibus subditi estote **; » et : « Reddite omnibus debita : cui honorem, honorem ; cui timorem, timorem ?*; » quemadmodum etium Dominus ait : « Reddite qux sunt Caesaris, Cesari; et qux sunt Dei, Deo ?** : » quanto magis oportet Regem regum, qui solus pet naturam suam Dominus est, adorare, ejusque fa- mulos et amicos, qui cupiditatibue suis imperarunt, universique orbis principes constituti sunt, dicente David: « Constitues eos principes super omnem terram ?*; » qui contra dzxinones et languores potestatem acceperunt 54: qui regno illo, quod non corrumpetur, nec dissipabitur, una cum Christo potituri sunt : quorum umbra sola morbos et dz- mones in fugam agebat 55. Nequaquam igitur ima- ginem uibra debiliorem abjectioremve estimemus , quippe cum exemplar suum vere adumbret. Fra- tres, Christianus ex flde censetur. Quapropter qui cum fide aecedit, quzstum multum faciet : qui autem hzsita!, similis est fluctui maris, qui a vento movetur el circumfertur*?, ncc quidquam ille pror- sus est percepturus. Omnes enim sancti per fldem Deo placuerunt. Quamobrem corde recto sincero- que, et citra ullam cogitationum disceptationem, Ecclesie traditionem amplectamur. Deus siquidem fecit hominem rectum *! : ipsi vero rationes multas conquisierunt. Novam filem neutiquam admitta- mus, qua sanctorum Patrum traditio reprobetur. Àit enim divinus Apostolus : « Si quis vobis evan- gelizxaverit praeter id quod accepistis, anathema adorationem offcramus. Nam divinus Basilius ** dicit, « lmagini habitum honorem ad ipsum exemplar archetypu:i transire. μβ’. 'Ὑμᾶς δὲ, ἱερώτατον τοῦ Χριστοῦ ποίµνιον, D 42. Vos autem, o sacratissime grex Christi, po- ὁ Χριστώνυμος λαὸς, τὸ ἔθνος τὸ ἅγιον, τὸ σώμα τῆς Ἐκκλησίας, ἐμπλήσαι Χριστὺς τῆς χαρᾶς τῆς αὐτοῦ ἀναστάσεως, xai χαταξιώσαι ἐπομένους τοῖς ἴχνεσι τῶν ἁγίων, τῶν ποιμένων τε χαὶ διδασχά- )«y τῆς Ἐχχλησίας, προαγοµέγους τυχεῖν τῆ; δό- 95 Cant, 1v, 7. ** Tit. in, 1. jx, 1. ?* Act. v, 15. | Jac. 1, 6, 7. *5 Bom. xui, 7. *! Eccle. vi, 30. pulus Christi nomine insignis, gens sancta, corpus Ecclesiz, resurrectionis sus gaudio ipse Christus impleat, dignosque faciat, qui sanctorum Eccles':e pastorum doctorumque vestigia prematis, et ad gloriam àuam in splendoribus sauctorun) vos pro- * Mattb. xxi, 241... 9 Psal. τιν, 19. ** Galat. 1, 9. 38 fuc, € fe Spiritu sancto. VARULE LECTIONEs. ια Edit, λάτροις. Sed melius legendum λαυράτοις vel λαδράτοις, ut in textu posui. Vide Meursium ad illud nomen, ubi et Optatum laudat, honores ejusmodi auratis olim exhibitos, enarrantem : Lauratis εἰ iconibus que mittuntur αά civiiates vel regiones, obvii adeunt populi cum cereis et incensis, non cera les. Addit Gregorii H papx epistolam 4, ad Leonem lsauruu - ditas al cs ο ο fa TOU βοσλέως : i 4 «a... αμ βασικα (μοι le (Arles VIDE ; vd, μμ. 1359 S. JOANNIS DAMASCENI 1360 vehat, quam nos omnes per gratiam 363 cjus A ξης αὐτοῦ àv. ταῖς λαμπρότησι τῶν ἁγίων * fic x£- adipisci contingat, quo ipsum perpetuo laudemus cum Patre qui sine principio est, cui gloria in sx- cula szculorum. Amen. Ceterum , quando de idolorum οἱ imaginum discrimine diximus, atque imaginis definitionem docuimus, tempus est, ut quemadmodum polliciti sumus, testimonia subjiciamus. Priscorum probatorumque Patrum testimonia pro imaginibus. Saucti Dionysii Athenarum episcopi, ex epistola ad Joannem apostolum et theologum. «les que sub aspectum cadunt , invisibilium plane conspicuaz imagines sunt. » Ejusdem , ex libro de ecclesiastica hierarchia. « Cxterum substantie qua supra nos sunt, at- que ordines, quorum sacram jam mentionem feciinus , incorporales sunt : quin et sacrosanctuin illorum magisterium spirituale est, mundoque superius, Nostrum auteu pro consentanea nobis ratione propler sensibilium varietatem signorum multiplicari videmus ; quibus tamen, prout sa- crum decet magisterium , ad uniformem concesse Civinitatis graliam , necnon ad Deum divinamque virtutem pro modulo nostro subvehimur. lstz νοιτο ἐπιτυχεῖν τῇ αὐτοῦ χάριτι, αἰωνίως αὐτὸν δο- ξάνοντας, σὺν τῷ ἀνάρχῳ Πατρὶ, ᾧ fj δόξα εἰς τοὺς αἰώνας τῶν αἰώνων. ᾽Αμήν. Εἰπόντες περὶ τῆς διαφορᾶς τῶν εἰδώλων χαὶ τῶν εἰχόνων, χαὶ διδάξαντες ὅρον τῶν εἰχόνων, ὥρα δὴ ἐπενεγχεῖν xal τὰς χρήσεις, καθάπερ ὑπεσχόμεθα. Μαρτυρίαι πα λαιῶν καὶ δοχίµων ἁγίων Πατέρων L περὶ slxórov. Tov ἁγίου Διογυσίου àzxioxóxov Ἀθηνῶν». &x τῆς πρὸς Ἰωάνγην τὸν ἁπόστο.ον καὶ θεο.ὶ. ο ἑπιστο.Ἵῆς. « ᾽Αληθῶς ἑμφανεῖς εἰχόνες εἰσὶ τὰ ὁρατὰ τῶν ἀοράτων. » Tov αὐτοῦ, éx τοῦ περὶ ἐκκλησιαστικῆς ἱεραρ- χίας .Ἰόγου. «€ AX αἱ μὲν ὑπὲρ ἡμᾶς οὐσίαι καὶ τάξεις, ὧν ἤδη μνήμην ἱερὰν ἀποιησάμην, ἀσώματοί elo, xai νοητὴ καὶ ὑπε χόσμιὸς ἔστιν dj χατὰ ταύτας ! am — ἱεραρχία. Την καθ᾽ ἡμᾶς δὲ ὀρῶμεν ἀναλόγως ἡμῖν . αὐτοῖς, τῇ τῶν αἱσθητῶν συµθόλων ποιχιλίᾳ πληθυ- νοµένην, 0g' ὧν ἱεραρχικῶς ἐπὶ τὴν ἐγοειδῆ θέωσιν ἐν συμµετρίᾳ τῇ xa0' ἡμᾶς ἀναγόμεθα, Θεόν τε καὶ Οείαν ἀρετήν. Al μὲν ὡς νόες νοοῦσι χατὰ τὸ αὐταῖς θεμιτὸν, ἡμεῖς δὲ αἰσθηταῖς εἰκόσιν ἐπὶ τὰς θείας, ὡς δυνατὸν, ἀναγόμεθα θεωρίας. » quidem, ut que mentes sunt, quantum fas illis est, intelligunt ; nos vero per sensibiles imagines ad divinas contemplationes, quantum possibile est, promovemur. » Comment. Quod si igitur pro captu nostro, per C ZxóJAtor. El τοίνυν ἀναλόγως ἡμῖν αἰσθηταῖς ci- sensibiles imagines , ad divinam et materix exsor- tem contemplationem sublevamur, cur incon- Ημ”... 9 UM UT . gruens fuerit eum, qui pro sua adversum nos benignitate, figura et forma et natura visus est ut homo, consentanea nobis ratione imaginibus effingere ? Sancti Basilii , ex sermone in beatum Barlaam mar- tyrem , cujus initium est : « Primum quidem san- clorum mors : » el versus oralionis finem. « Surgite nunc, ο praciari fortium in certa- minibus facinorum pictores. Imperfectam ducis imaginem artibus vestris amplificate. Laureatum victorem, quem obscurius delineavi, industriz vestra coloribus illustrate. Per egregiorum mar- tyris factorum picturam vestram devictus a vobis discedam. Tali per vestram dexteritatem victoria superatus hodie gaudeam. Manum cum igne pu- gnantem accuratius depictam contuear. In tabula vestra descriptum elegantius pugilem inspiciam. Nunc quoque luctum agant dzemones , vestra nobi- lium martyris gestorum pictura perculsi. Ardens rursum victrixque manus illis ostendatur. Quinimo in vestra tabella Christus appingatur certaminum preses. » χόσιν ἐπὶ τὴν θείαν καὶ ἄθλον ἀναγόμεθα θεωρίαν, τί ἀπρεπὲς τὸν σχήµατι xal μορφῇ xat φύσει ὁραθέντα ὡς ἄνθρωπον, φιλανθρώπως OU ἡμᾶς, εἰχονίζειν ἀναλόγως ἡμῖν αὐτοῖς ; Tov ἁγίου Βασιάείου, &x τοῦ εἰς τὸν μαχάριον Βαρ.αὰμ τὸν μάρτυρα JAóyov, οὗ ἡ ἀρχή « Πρότερον μὲν τῶν ἁγίων οἱ θάνατοι» » καὶ πρὸς τῷ τέ.1ει τοῦ αὐτοῦ Aóyov *. « Ανάστητέ µοι νῦν, OQ λαμπροὶ τῶν ἆθλητι- xüv κατορθωµάτων ζωγράφοι, τὴν τοῦ στρατηγοῦ χολοθωθεῖσαν εἰχόνα, ταῖς ὑμετέραις µεγαλύνατε τὲ- χναις ' ἁμαυρότερον παρ’ ἐμοῦ τὸν στεφανίτην γρα- φέντα τοῖς τῆς ὑμετέρας σοφίας περιλάμφατε χρώ- µασιν. ᾿Απέλθω τῇ τῶν ἀριστευμάτων τοῦ μάρτυρος παρ) ὑμῶν νενιχηµένος γραφῇ. Χαίρω τῇ τοιαύτῃ τῆς ὑμετέρας ἰσχύος σήμερον ἠττώμενος νίχῃ. "Io τῆς χειρὸς πρὸς τὸ πῦρ ἀχριδέστερον παρ) ὑμῶν γραφοµένην τὴν πάλην. "Ίδω φαιδρότερον ἐπὶ τῆς ὑμετέρας τὸν παλαιστὴν γεγραμμένον εἰχόνος. Κλαυσάτωσαν δαίμονες xal νῦν, ταῖς τοῦ μάρτυρος ἐν ὑμῖν ἀριστείαις πληττόμενοι. Φλεγομένη πάλιν αὐτοῖς ἡ χεὶρ καὶ νιχῶσα δεικνύσθω. Ἐγγραφέσθω τῷ πίναχι, xal ὁ τῶν παλαισμάτων ἁγωνοθέτις Χριστός.) ΤΑΒΙΑ. LECTIONES. Y Orationem hanc Basilii esse vix concedit Combefisius. Nec usquam certe, inquit, quod meminerim, videatur Basilius τὸ γοργὸν ita tenuisse. Darlaam martyr, Syrus, non Cappadox fuit, quem Joannes Chrysostomus panegyrico laudavit, qui exstat t, V edit. Savil. p. 497. -—— — 1361 DE IMAGINIBUS ORATIO III. 1362 Τοῦ αὑτοῦ ἐκ τοῦ εἰς τοὺς ἁγίους µ μάρτυρας λ — 96A Ejusdem , ex oratione in XL martyres. AóTov. « Ἐπεὶ xal πολέμων ἀνδραγαθήματα, xat λογο- γράφοι πολλάκις xai ζωγράφοι διασηµαίνουσιν * ol μὲν τῷ λόγῳ χοσμοῦντες, οἱ δὲ τοῖς πίναξιν ἔγχα- ράττοντες " xal πολλοὺς ἐπήγειρον πρὸς ἀνδρείαν ἑκάτεροι. "À γὰρ ὁ λόγος διὰ τῆς ἀχοῆς παρίστησι, ταῦτα γραφιχἣ σιωπῶσα διὰ µιµήσεως δείχνυσιν. » Τοῦ αὐτοῦ, ἐκ τῶν apóc ᾽Αμϕιἰόχιον τριάκοντα χεφα-]αίων, περὶ τοῦ ἁγίου Πγεύματος, áxó- χρισις η’. € Ὅτι βασιλεὺς λέγεται χαὶ ἡ τοῦ βασιλέως εἰχὼν, xaX o) δύο βασιλεῖς, Οὔτε γὰρ τὸ χράτος σχίζεται, οὔτε ἡ δόξα διαµερίἰζεται. Ὡς γὰρ ἡ χρατοῦσα ἡμῶν py xal ἑξουσία µία, οὕτω καὶ fj παρ ἡμῶν δοξο- , λογία, µία, καὶ οὗ πολλαί: διότι ἡ τῆς εἰχόνος τιµή D ἐπὶ τὸ πρωτότυπον διαθαίνει. Ὁ οὖν ἔστιν ἐν- ταῦθα μιμητιχῶς ἡ εἰχὼν, τοῦτο ἐχεῖ φυσιχῶς ὁ * Yióg. » Σχό.1ιοΥ. Ὥσπερ οὖν « 'O μὴ τιμῶν τὸν Ylbv, καθώς | Φησιν ó Κύριος, οὐ τιμᾷ τὸν Πατέρα τὸν πέµφαντα αὐτὸν, » οὕτω χαὶ ὁ μὴ ᾽τιμῶν τὴν εἰκόνα, οὐδὲ τὸν εἰχονιζόμενον τιμᾷ. Αλλ ἴσιυς ἐρεῖ tic * Τιμᾷν τὴν εἰχόνα τοῦ Χριστοῦ ἀνάγχη, οὐχὶ δὲ xal τῶν ἁγίων. Ὢ τῆς ἀφροσύνης ! "Ακουσον τοῦ Κυρίου λέγοντος τοῖς μαθηταῖς « Ὁ δεχόμενος ὑμᾶς, ἐμὲ δέ- χεται.} Ὥστε ὁ μὴ τιμῶν τοὺς ἁγίους, οὐδὲ αὐτὸν τιμᾷ τὺν Κύριον. Του ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Νύσσης, ἀπὸ .1ὁ ῥηθέντος àv ΚωνσταντινουπόΊει, περὶ θε τη- τος Υἱοῦ καὶ Πνεύματος, καὶ εἰς τὸν Αόραὰμ, Ίόγου μδ’ , OU ἡ ἀρχή' « Οἶόγτι πάσχουσι πρὸς τοὺς εὐάνθεις των «ἲειμώνων οἱ τούτων φι.ο- δεάμονες, » καὶ μετὰ βραχέα. ε Ἐντεῦθεν δεσμοῖς πρότερον διαλαμδάνει ὁ πατ]ρ τὸν παῖΐδα. Εἶδον πολλάκις ἐπὶ γραφῆς, εἰχόνα τοῦ πάθους, χαὶ οὖκ ἁδάκρυτι τὴν θέαν παρῆλθον, ἑναρ- γῶς τῆς τέχνης ὑπ᾿ ὄψιν ἀγούσης τὴν ἱστορίαν. Πρό-, χειται Ἰσαὰκ παρ᾽ αὐτῷ τῷ θυσιαστηρίῳ, ὀχλάσας ἐπὶ Ὑόνυ, καὶ περιηγµένας ἔχων εἰς τοὐπίσω τὰς χεῖρας. Ὁ δὲ, ἐπιθεδηκὼς χατόπιν tip ποδὶ τῆς, ἀγχύλης, xal τῇ ἀριστερᾷ τὴν χόμην τοῦ παιδὸς πρὸς ἑαυτὸν ἀναχλάσας, ἐπικύπτει τῷ προσώπῳ, « Qu:e enim in bello fortiter gesta sunt, ea pie- rumque, cum oratores, tum pictores exponunt. lili quidem verbis exornantes , hi vero in tabulis exprimentes; atque multos utrique ad preclara faci- nora excitarunt. Quz enim auribus sermo proponit, ea silens pictura per imitationem repraesentat. » Ejusdem , ex triginta capitibus de Spiritu sancto ad Amphilochium , responsione decima octava. « Quippe ipsam quoque regis imaginem Γόρεπι nominant, nec duos reges dicunt. Neque enim scinditur imperium , neque gloria dividitur. Nam quemadmodum imperium illud , sivo potestas qux nobis dominatur, una est ; sic etiam gloria, qua eam celebramus, una est, non plures. Honor quippe exhibitus imagini, ad ipsum refertur quem repraesentat. ltaque, quod istic imitatione imago est, hoc illic natura Filius est. » Comment. Sicut igitur « Qui Filium nen honorift- cat , inquit ipse Filius, nec honorificat Patrem **, » οἷο qui imagini denegat honorem, is profecto ncc eum quem imago refert, honoraverit. At Christi imaginem honore dignam esse concesserit nonnul- lus, sanctorum vero non item. Proh dementiam ! Audias velim Dominum discipulos alloquentem : « Qui suscipit vos , me suscipit *. » Quamobrem , qui sanctos non colit, is ne ipsum quidem Domi- num coluerit. Sancti Gregorii Nysseni , ex oratione 44 , Constanti- nopoli habita, de Filii et Spiritus sancti divinitate, el in qua de Abraham mentionem habet ; cujus initium est : « Quod ex pratorum amoanitate illis contigit, qui rerum aspeciu delectantur , » et pau- cis pramissis. « Dehinc ligatum vinculis filium assumit pater. Hujus ego acerbie rei pictam imaginem sepius aspexi, nec sine lacrymis ab hoc spectaculo dis- cessi : cum historiam omnem ars perspicue oculis » 4 explicaret. Isaac flexis genibus, manibusque αντ... tergo revihctis, ante altarejacens reprsesentatur. Pater vero pone poplites filii accedens , et. comam 9ο sinistra apprehensam manu ad se trahens, oculos , ^ in vultum filii, digno prorsus commiserationis ^ ^ ἐλεεινῶς πρὸς αὐτὸν ἀποθλέποντι, χαὶ τὴν δεξιὰν [) modo ipsum respicientis , demittit, armatamque να χαθωπλισμµένος τῷ ξίφει, πρὸς τὴν σφαγἣν χατευ- θύνει, καὶ ἅπτεται Άδη τοῦ σώματος fj τοῦ ξίφους ἀχμὶ, xal τότε αὐτῷ γίνεται φωνὴ θεόθεν, τὸ ἔργον χωλύουσα. » Tov ἁγίου '[odvrov τοῦ Χρυσοστόμου, éx τῆς ἑρμηγείας τῆς πρὸς ᾿Εδραίους ᾿Επιστοῖῆς. « Ka πως εἰκὼν τοῦ δευτέρου τὸ πρῶτον, ὁ Μελ- χισεδὲκ τοῦ Χριστοῦ * ὥσπερ ἄν τις εἴποι σχιὰν τῆς γραφΏς τῆς ἓν χρώματι, τὸ πρὺ ταύτης σχίασμα τοῦ Υραφέως. Διὰ τοῦτον γὰρ ὁ νόμος χαλεῖται σχιὰ, , ἡ δὲ χάρις ἀλήθεια, πράγματα δὲ τὰ μέλλοντα. Ὥστε ὁ μὲν νόμος xa ὁ Μελχισεδὲχ, προσκίασµα τῆς àv ΚρΡώμασι Ὑραφῆς * f δὲ χάρις, 1j ἀλήθεια, ἡ ἐν χρώ- * Juan. v, 35. * Matth. x, 40, gladio dexteram ad czdem dirigit. Jamque gladii 7. acies corpus tangit, cum vox, ne rem perficiat «. prohibens , exauditur. » Sancti Joannis Chrysostomi , ex enarratione in Epistolam ad Hebreos. « Àc prius quidem posterioris modo quodam imago fuit, nempe Christi Melchisedech : haud secus ac si adumbratam ante a pictore designa- tionem, picture qua coloribus postmodum illu- stretur, umbram quis nominet. ldcireo enim lex unibra vocatur, et gratia , veritas; res autem di- cuntur ea qua futura sunt. Ita ut, tum lex, tum - A014 c'Cuügsqpeeve ^" ο ο ο”. δν NS S 19605 ΡΕ IMAGINIDUS ORATIO III. 1566 c Ἡν δὲ xal τὸ ἑκτύπωμα τὸ τοῦ Αποστόλου ἔχων Α bebat autem apostoli Pauli in imagine aeforma- ἐν elxóvi, ἔἕνθα ἀνεπαύετο, διὰ τὴν τοῦ σώματος ἀσθένειαν, βραχύ τι’ ἣν γὰρ πολυάγρυπνος ὑπὲρ φύσιν’ xai ἠνίχα διἠρχετο τὰς Ἐπιστολὰς αὐτοῦ, ἑνητένιζεν αὐτῇ, xal ὡς ἐπὶ ζῶντος αὐτοῦ, οὕτως προσεῖχεν αὐτῷ, µακαρίζων αὐτὸν, xai ὅλον αὐτοῦ by λογισμὸν πρὸς αὐτὴν εἶχε, φανταζόμενος, xal διὰ τῆς θεωρίας αὑτῷ ὁμιλῶν. » Kal μετ Aa « Ὡς δὲ ἐπαύσατο ὁ Πρόχλος λαλῶν, ἀτενίσας τῇ εἰχόνι τοῦ Αποστόλου, xai θεασάµενος τὸν χαρα- χτῆρα αὐτοῦ, ὅμοιον τοῦ ὀφθέντος αὐτῷ, βαλὼν µετάνοιαν τῷ Ἰωάννῃ, εἶπε, δαχτυλοδειχτῶν τὴν εἰκόνα * Συγχώρησόὀν pot, Πάτερ ὃν εἶδον λαλοῦὔντά σοι, ὅμοιός ἐστι τούτῳ * tote. ὑπολαμθάνω, ὅτι xal αὑτός ἐστιν. » Ἐκ τῆς ΦιΙοθέου ἱστορίας, Θεοδωρίτου àxicxó- που Κύρου, εἰς τὸν βίον tov ἁγίου Συμεῶγος Κιογίτου. « Περὶ γὰρ Ἰταλίας, περιττόν ἐστι xoi λέχειν. Φασὶ γὰρ οὕτως ἐν 'Ῥώμῃ τῇ µεγίστῃ πολυθρύλλη- τον γενέσθαι τὸν ἄνδρα, ὡς ἓν ἅπασι τοῖς τῶν ἑρ- Υαστηρίων προπυλαίοις, εἰχόνας αὐτῷ βραχείας ἀναστῆσαι, φυλαχήν τινα σφίσιν αὐτοῖς, xal ἀσφά- λειαν ἐντεῦθεν πορίζοντας. » Tov ἁγίου Βασιλείου, ἐκ τῆς αἷς τὸν 'Ησαΐαν (20) ἑρμηγνείας. € Ἐπειδὴ εἶδε τὸν ἄνθρωπον xav! εἰχόνα xai ὁμοίωσιν θεοῦ, μὴ δυνάµενος εἰς θεὸν τραπῆναι, εἰς τὴν εἰχόνα τοῦ Θεοῦ τὴν ἑαυτοῦ πονηρίαν ἑχάνωσεν. ὝὭσπερ eU τις ἄνθρωπος ὁργιζόμενος, τὴν εἰχόνα λιθάζοι, ἐπειδὴ τὸν βασιλέα ob δύναται, τὸ δξύλον τύπτων τὸ τὴν µίμησιν ἔχον. » Σχό.Ίιο». Οὕτω xai πᾶς ὁ τιμῶν τὴν elxóva, τὸ ἀρχέτυπον δηλονότι τιμᾷ. Tov αὐτοῦ, ἐκ τῆς αὐτῆς ἑρμηγείας. « Ὥσπερ γὰρ ὁ βασιλιχὴν εἱχόνα καθνθρίσας, ὡς εἰς αὐτὸν ἐξαμαρτήσας τὸν βασιλέα χρίνεται ' οὕτω δηλονότι ὑπόδιχός ἐστι τῇ ἁμαρτίᾳ, ὃ τὸν χατ᾽ εἰχόνα Υεγενηµένον χαθνθρίζων. » Tov ἁγίου ᾿Αὐανασίου (21), 6x τῶν γραφέγτων ἑκατὺν κεφα.]αίων πρὸς Αγτίοχον τὸν ἄρχοντα, κατὰ πεῦσιν kal ἀπόκρισι, χεφά.Ίαιον An. 'Azóxp. « Οὐχ ὡς θεοὺς τὰς εἰχόνας προσκυνοῦ- tam effigiem, eo in loco, ubi propter corporis imbecillitatem parumper quietis captabat ( nam supra quam natura patitur, vigilias producebat ), in quam , Epistolas illius pervolvendo, oculos in- tendens ita defigebat, ac si in vivis ille superstes fuisset ; ut gratulabundus , eumque sibi presentem , fingens, cogitationem omnem ad ipsum dirigeret et per contemplationem cum ipso conversaretur. » - Nonnullis interjectis : « Cum autem 360 Proclus finem dicendi fecisset, oculis in Pauli imaginem defixis , similem illius quem viderat , figuram con- spicatus, exhibita Joanni reverentia, imaginem digito monstrans ait : lgnosce, Pater, is quem te- cum loquentem vidi, huic similis est, atque, ut B recor, illemet ipse est. » C Ex religiosa historia Theodoreti episcopi Cyri , in. Vita sancti Simeonis Stylita. « Nam de ltalia sermonem etiam habere super- fluum fuerit. Aiunt enim in anplissima urbe Ro- mana virum hunc celeberrimum fuisse, ita ut iu omnium officinarum vestibulia et superliminaribus imagunculas eidem erexerint , unde sibi presidium quoddam et securitatem procurarent. » Sancti Basilii, ex enarratione in Isaiam. « Mox ut hominem ad imaginem et similitudi- nem Dei conditum vidit, cum vires suas in Deum convertere non posset, adversus Dei imaginem suam exbhausit malignitatem : ac si quis ira perci- tus , imperatoris imagineus, quando imperatorem non potest , lapidibus petat ; sicquc lignum impe- ratoris imaginer referens percutiat. » Comment. Consimili ratione quisquis veneratur imaginem , ipsum utique revereatur exemplar. Ejusdem , ex eadem enarratione. «Nam , quemadmodum in illum , qui imperatoris imaginem ignominia affecit, haud secus animadver- titur, ac si contumelia imperatorem ipsum asper- : Sisset : sic perinde peccati reus est, qui in hominem ad Dei imaginem conditum injuriosus fit. » Sancti Athanasii, ex. centum. capitibus ad. Antio- chum pre[ectum , per interrogationes et respon- siones, cap. 38. Responsio. « Nos fideles nequaquam imagines tan- NOTE. (260) Ἐκ τῆς εἰς τὸν Ἡσαϊαν ἑρμηνείας. Era- D smus inficiatus est commentarios istos in Isaiam esse magui Basilii, immerito, inquit Cavius. Com- befisius censet non aliter opus hoc Erasmo viluisse, quam quod imparem se huic tante elucubralioni deprehendit. Profecto, in caput 2, auctor se Cappa- docem prodit, ubi ait, posse gentes numerari quz Cbristi fidem amplexa: erant, puta τὸ Καππαδοκῶν, xaX Γαλατῶν, καὶ ᾽Αρμενίων, 7] Σύρων, Cappadocum, . Galatarum, Armeniorum, Syrorum, etc. Proclive quippe erat bomini Cappadoci ut gentiles suos primo loco nominaret, tum deinde vicinos. Incap. 10 testatur sc scribere in ipsismettemporibuscum Απο- moorum haeresis emergeret : 'Omo!a ἡ νῦν παρα. ϐλαστήσασα τῶν ᾿Ανομοίων αἴρἒσις. Qux cum Ba- silii εοἰαίο omnino conveniunt; ea nimirum, qua inter presbyteros allegatus erat, id quod semel at- que iterum videtur indicare. . (27) Τόῦ ἁγίου Αθανασίου. Quod hic caput 38 dicitur, quaestio est 29 in edius. In cod. Casa- reo CCCV, quaestio 96 habelur seorsim cuim hoc titulo "A0avacíou ψιλοῦ ἑρμηνεία, Athanasii mino- ris interpretatio. Ubi proinde significatur quzstio- nes istas non esse magni Athanasii, sed recentioris, qui sane vixit s:eculo vir, vel octavo. Nam in illa ipsa responsione 39, quam hic et posthac citat Da- mascenus, subjicitur narratio Theodori /Eliotze de monacho, quem scortationis diemon vexaret, quam profecto uterque ex Prato spirituali acceperat. Aliquando vero, Deo dante, ostendam Athanasfum hune minorem post annum seplingentesimum vixisse. | 1369 DE IMAGINIBUS ORATIO III. 1910 Tov αὐτοῦ, ἐκ τῆς εἰς τὴν πρὸς ᾿Εδραίους "Ezi- A Ejusdem, ex enarratione in. Epistolam ad Hebreos, στο-ὴ» ἑρμηγείας, xsgd4. (C. « ΄Ὥσπερ ἐπὶ τῶν εἰχόνων τύπον ἔχει τοῦ ἁν- θρώπου fj εἰχὼν, οὐχὶ τὴν ἰσχύν * ὥστε τὸ ἀληθὲς xai ὁ τύπος χοινωνοῦσιν ἀλλήλοις' ὁ γὰρ τύπος ἴσος. » Εὐσεδίου τοῦ ΠαμφίΊου, àx τῆς πόµπτης βἰ- 6Acv τῶν ἐν Εὐαγγείοις ἀποδείξεων, εἰς τὸ, « Ὥφθη ὁ θεὸς τῷ Ἀδραὰμ παρὰ τῇ Opvt τῇ Μαμόρῃ. » « Ὅθεν εἰσέτι xal νῦν παρὰ τοῖς πλησιοχώροις, ὡς ἂν θεῖος τόπος, εἰς τιμὴν τῶν αὐτόθι τῷ ᾽Αόραὰμ ἐπιφανέντων θρησχεύεται, xaX θεωρεῖταί γε εἰς δεῦρο διαµένουσα f) τερέθινθος, of τε τῷ ᾿Αθραὰμ ἐπιξενωθέντες ἐπὶ γραφῆς ἀναχείμενοι, δύο μὲν ἑχατέρωθεν, µέσος δὲ ὁ χρείττων, ὑπερέχων τῇ τιμῇ. B Εἴη ὃ) ἂν ὁ δεδηλωµένος ἡμῖν Κύριος αὐτὸς ὁ ἡμέτερος Σωτὴρ, ὃν xal οἱ ἁγνῶτες σέδουσι, τὰ θεῖα λόγια πιστούμενοι. Οὗτος 5h οὖν αὐτὸς ἐξ ἐχείνου τὰ τῆς εὐσεθείας σπέρµατα εἰς ἀνθρώπους καταθαλλόμενος, ἀνθρώπειον ὑποδὺς εἶδός τε xai αχΏμα, τῷ θεοφιλεῖ προπάτορι ᾿Αθραὰμ, ὅστις εἴη, ἑαυτὸν ἐξέφηνε, καὶ τὴν τοῦ Πατρὸς αὐτῷ παρεδ[- δου γνῶσιν, ) t "Ex τῆς χρογογραφίας Ἰωάννου (29) Αντιοχείας, τοῦ καὶ Μα.1ἀ1α, περὶ τῆς αἱμοῤῥοούσης, xal fic ἐποίησε τῷ Σωτῆρι Χριστῷ στή.Ίης. € Απὸ τότε xal ὁ Βαπτιστῆς Ἰωάννης δῆλος ἐγέ- νετο τοῖς ἀνθρώποις, χαὶ ἀπέτεμεν αὐτὸν Ἡρώδης *9 Gen. xviti, 4. cap. xvii. « Quemadmodum in imaginibus, imago homi- nis figuram refert illius, cujus est imago, non item virtutem : atque adeo veritas et figura mu- tuam inter se societatem habent. Figura quippe similis est. » Eusebii Pamphili, ex libro v Evangelice demonstra- tionis, in hc verba : « Apparuit Deus. Abraham apud quercum Mambre "5. » « Unde locus iste, ceu divinus, ad honorem eorum qui Abrahamo illic apparuerunt, a vicinis populis hodieque colitur. Nunc etiam terebinthus illa superstes visitur, quique ab Abraham hospitio excepti sunt, sic pictura representantur, ut duo quidem hinc inde cernantur, medium vero locum, qui prestantior est, teneat. Hic porro sit ipse Dominus Salvator noster, qui sese nobis manife- stum faciebat, quemque dum ignorantes colunt, divinorum eloquiorum fidem firmant (28)) Ipse igi- 5ο Ple —— — - tur profecto fuerit, qui ab eo temporé religionis semina inter homines 368 jaciens, humanam speciem et formam subiens, seipsum, quisnam foret religioso parenti Abraliamo videudum prz- buit, eidemque Patris notitiam dedit. » Ex Chronographia Joannis Antiocheni, qui et Ma- lala diclus est, de muliere hemorrhoussa; deque εἰαίμα quam Christo Salvatori erezit. « Ex hoc quoque tempore Joannes Baptista in- ter homines innotuit, cujus caput Herodes topar- NOTAE - (38) Zinus : qui divinis oraculis credunt. Verum C lum scripsisse pugnat, eo quod Combefisius, annot. *- M. b pro certo habeo , hos neque Judzos , neque Chri- — 76 in Anonymum mox laudatum, in illo loco Ori- ) Slianos fuisse sed paganos aut Idum:eos, qui tra-, inum CP. ubi dicitur Clemens tradidisse statuas ^ ditionem antiquam tenuerint potius quain Scripture ὠγσταντίνου υἱοῦ Κωνσταντίου, Constantini fili vox. *^ dictis crediderint. r Constantii fuisse similes Theodosianis, de Constantino δυο (29) 'Ex τῆς χρονο]ραφίας Ἰωάννου. Qux hic — Pogonato Constantis fllio sermonem esse conje- w45 4c narrantur de statua. Paneadénsi, incertus auctor cerit. At proclivius fuisset eas Constantino Magno Αν e- h Demonstrationis chronographice originum ΟΡ., quem Combefisius in Manipulo edidit, accepta re- ert ab Eusebio et Joanne, quem τὸν Διακρινό- µενον, Hesitantem nuncupat, seu de secta Acepha- Jorum ; quein subinde prodidisse ait, Hzemorrhous- sam illam nominatam fuisse Berenicem , χαὶ τῆς Bspovixne, ὡς ὁ Διακρινόμενος µέμνηται χαλεῖσθαι | τὴν Αἱμόῤῥουν. Unde, vel Joannem Hasitantem con- ! similia scripsisse oportet, vel anonymum istum : ab eo non discrevisse Joannem Malalam, sequioris zelatis scriptorem. Nam Hzsitantis historia, Photio teste, cod. 41, incipiebat ab imperio Theodosii senioris, nec ultra Justini I tempora excurrebat : unde videtur alius non fuisse a Joanne Rhetore quem citant Evagrius et alii. Malalz vero historia ab initio mundi usque ad obitum Justiniani senio- ris protendebatur. Quin multa passim ab auctori- bus allegantur, tanquam al Hesitante accepta, quai Malala non habet. Quantum capio, quz Joan- nes Malala de Berenice narrat , ea accepit ex Cle- mente historiographo quem paulo post laudat. Dc hoc Clemente Suidas hic babet : Κλήμης ἕστορι- χὸς, inquit, ἔγραψε τοὺς Ῥωμαίων βασιλεῖς , xaX αὐτοχρατορίας, καὶ πρὸς Ἱερώνυμον περὶ τῶν Ἰσο- κρατιχῶν σχημάτων, xoi ἄλλα * Clemens historicus scripsit de imperatoribus Romanis et imperiis, itein- que ad Hieronymum de figuris Isocraticis , et alia. Docuasimus Hody Clementem post septimum sacu- auribuere, qui a Dyzantinis vulgo vocatur Kov- σταντῖνος ó τοῦ Κωνσταντίου, vel υἱὸς τοῦ Κωνσταν- τίου, vel, ut Codinus, pag. 7, ὁ τοῦ Κωνσταντίου παῖς, Constantinus Constantii filius, Chlori scilicet. Nusquam Constantem Pogonati parentem Constan- tium, sine mendo dictum reperias : bene vero Con- stantinum, ut alibi diximus. Ceterum a viro doctis» simo amicissimoque R. P. D. Anselmo Bandurio admoneor legi debere : Clemens consimiles varieque forme marmoreas statuas , Κωνσταντίνου εἶναι qá- σχει, υἱοῦ τοῦ Κωνσταντίου, Constantit Consiane tini filii esse ait. Eumdem ΟΙειπεηίοπι citavit He- sychius quidam in fragmento quod Cl. Ducangius Grece Latineque post Chronicon Paschale dedit, in quo totidem fere verbis eadem leguntur qua Malala habet initio lib. x De Domini nativitatis etate. Hesychium porro Malalam non exscripsisse, sed eo anteriorem esse, exinde collegerim, quod communem esse auctorum sententiam alfirmet, Christum post sex mille annos ab orbe condito natum esse, paucissimis hoc ad annum circiter 5500 consignantibus. Nam seculo saltem sexto desinente deincepsque communis in Oriente opinio fuit, natum esse Dominum anno mundi vel 5500, vel 5504, vel 5508, ut constat ex Anastasio ll Δη- tiocheno, hom. 7 ia Hexaem., ex synodo quini- sexta, can. 5, ex sancto Maximo, Georgio Syncello, Theophane, Eusebio nescio qua, cuis SxeSgosSS Nos 19111 S. JOANNIS DAMASCENI 1270 cha, in regia Trachonitidis regionis, in urbe qua» Α ὁ τοπάρχης εἰς τὸ βασίλειον τῆς Τραχωνίτιδος χό- Sebaste dicitur, amputavit, octavo Kal. Junias, Flacco et Ruffino coss. Id xgre ferens Herodes rex, Philippi ülius, e Judza regressus est. Sta- timque ad eum accessit mulier quzdam locuples, nomine Berenice, qux: idem oppidum Paneadem incolebat. ως, quoniam a Jesu sanata erat, sta- tuam ipsi erigere cupiens, nec sino regis permis- sione id ausa perficere, ilerodi regl supplicem obtulit libellum, rogans ut liceret sibi in urbe sua Cliristo Salvatori auratam statuam dicare. Libellus porro hujusmodi erat: « Augusto Ile- « rodi, toporchz, et legum datori Judzeorum Graeco- rumque, regi Trachonitidis, Berenices, honora- bitis Paneadis incolz, petitio supplex et obsecra- ticem vestrum instar coronz cingunt. Quod ego neutiquau) ignorans, bona spe omnia consequen- di concepta, tibi scribo.» Quz porro sit exordii majus ratio, sermonis series declarabit. « Cum a prima zetate sanguinis fluxu laborarem, omni vitz substantia facultatibusque meis in medicos ex- liaustis, medelam nullam nacta sum. Ubi autem accepi admirabilis Christi curationes, qui mor- tuos ad lucem revocans suscitaret, demones ex mortalium corporibus ejiceret, omnesque confc- ctos morbis verbo sanaret, ad eum velut ad Deum confugi. Verum considerata multitudine co- rum qui illum cingerent, metuens ne morbi spur- citiem aversatus, erga me indignaretur, major- que zgritudinis plaga fieret, mecum ipsa cogitavi, 369 quod si vel fimbriam vestimenti ejus tan- gere mihi liceret, sanitatem adipiscerer. Hanc ubi primum tetigi, suppresso sanguinis fonte, il- lico convalui. llle vero, cum cordis mei consilia przenosscet, elata voce, Quis, inquit, me tetigit ? virtus ex me prodiit. Tum ego pallens, gemensque et graviorem morbum ad me reversurum arbi- trans, ad ejus pedes corruo, humumque lacrymis infundens, audaciam meam profitebar. At ille, uti clemens et benignus, vicem meam commisera- tus, sanationem mihi his verbis confirmavit: Con- fide, filia, fides tua te salvam fecit. Vade in pace '?. Sic tu quoque, Auguste, mihi supplicanti postu- -— αν — ^ ο ο M 5 & 4 DB à bh ο ^» ο 4 4&4 ^ ο ο ο ^o o eo 6 ο ο ^ o ^ 6 rcx ex libello supplice, miraculi magnitudine per- culsus, curationisque reveritus arcanum, dixit: ε Tua, o mulier, sanatio prastoantiori digna mo- 9 Matth. ix, 99. tio. Justitia et humanitas, czterzeque virtutes ver- B pac, ἓν Σεθαστῇ τῇ πόλει, πρὸ ὀχτὼ Καλανδῶν Ἰου- viov , t&v ὑπατείᾳ Φλάχχωνος χαὶ ᾿Ῥουφίνου. διὰ τοῦτο λυπούμενος ὁ Ἡρώδης ὁ βασιλεὺς ὁ Φιλίππου ἀνηλθεν ἀπὸ τῆς Ἰουδαίας, xai προσΏλθεν αὐτῷ γυνή τις εὔπορος, οἰχοῦσα τὴν αὐτὴν Πανεάδα πόλιν, ὀνόματι Βερνίχη, βουλοµένη, ὡς ἰαθεῖσα ὑτὺ τοῦ Ἰησοῦ, οτήλην αὐτῷ ἀναστῆσαι’ καὶ μὴ τοὶ- μᾶσα δίχα βασιλιχῆς Χελεύσεως τοῦτο ποιῆσαι, δέησιν δέδωχε τῷ βασιλεῖ Ἡρώδῃ. αἰτοῦσα στήλην χρυσην τῷ Σωτῆρι Χριστῷ ἐν τῇ ἑαυτῆς κόει στῆσαι' τις δέησις εἶχεν οὕτως * « Σεθασὴ « Ἡρώδῃ, τοπάρχῃ, θεσµοθέτῃ Ἱουδαίων τε xal Ἑλλήνων, βασιλεῖ Τραχωνίτιδος, δέῃσις χαὶ ἰχε- cla παρὰ Βερνίχης ἀξιωματιχῆς, πόλεως Πανιά- bog. Διχαιοσύνη , χαὶ φιλανθρωπία, xal τὰ λοικὰ τῶν ἀρετῶν περιστέφουσι τὴν ὑμετέραν χορυ- fjv * ὕθεν χἀγὼ τοῦτο εἰδυῖα , σὺν ἀγαθαῖς ταῖς ἑλπίσι πάντων τενξοµένη, aot γράφω. » "Ha; ἡ τοῦ παρόντος προοιµίου χρηπὶς, προϊών σε ὁ λό- γος διδάξει. ε Ἐκ παιδῶν ληφθεῖσα πάθη aipo)- ε ῥοίας ὀχετῶν, εἰς ἰατροὺς ἀναλώσασά µου τὸν « βίον xa τὸν πλοῦτον, ἴασιν οὐχ εὗρον * ἀχηχουϊε δὲ τοῦ θαυμαζομένου Χριστοῦ τὰ ἱάματα, ὡς νε- χροὺς διανίστησι, πάλιν εἰς φῶς Έλχων, χαὶ δαί- µονας ἐκ βροτῶν ἀπελαύνων, xa πάντας τοὺς b νόσῳ µαραινοµένους λόγῳ θεραπεύων, κἀγὼ «px αὐτὸν ὡς πρὸς θεὸν ἕδραμον. Καὶ προσεσχηχυϊ: τῷ περιέχοντι αὐτὸν πλήθει, δειλιάσασα μὴ τὸν ix τοῦ πάθους μολυσμὸν ἁποστρεφόμενος, ópyt- σθῇ κατ ἐμοῦ , xai πλείων pot ἐπέλθη fj πληἠ τῆς νόσου, χαθ᾽ ἑαυτὴν ἑλογισάμην, ὅτι ἐὰν δυνη- θείην ἄφασθαι τοῦ κρασπέδου τοῦ ἑματίου αὐτοῦ, σωθῄήσοµαι. Οὗ xal ἀφαμένη, xal σταθείσης uw τῆς πηγῆς τοῦ αἵματος, γέγονα παραχρῆμα Ovi. Αὐτὸς δὲ μᾶλλον, ὡς προγνοὺς τῆς Epic χαρδίας τὰ βουλεύµατα, ἀνέκραξε * Tíc µου ἤψατο; δὺ- ναµις ἀπ᾿ ἐμοῦ ἐξῆ.1θεν. Ἐγὼ οὖν ὠχριάσασα, καὶ στένουσα, «hv νόσον θρασυτέραν ἀποστρέφεα ἐπ᾿ ἐμὲ λογιζοµένη, προσπεσοῦσα αὐτῷ, τὴν ye ἐπλήρωσα δαχρύων, τὴν τόλµαν ἐξειποῦσα. Αὐν δὲ ὡς ἀγαθὸς , σπλαγχνισθεὶς ἐπ᾽ ἁμοὶ , ἑπεσφρά- T6 µου τὴν ἴασιν, εἰρηχώς' Θάρσει, θυγάτερ, « ἡ πίστει σου σἐσωκέ σε" πορεύου slc εἰρή- et^ ^ ο - ^" ^ A ο ο £^» ^ o o ο ο o Co Gp & ο Gp A o ο lationem justam indulge. » Hzec audiens Herodes D « γην. Οὕτω καὶ ὑμεῖς, Σεδαστοὶ, τὴν δέησιν dj « δεομένῃ ἀξίαν παράσχετε. » 'O δὲ βασιλεὺς "Hoe δης ἀχηχοὼς ταῦτα διὰ τῆς δεῄσεως , ἐξεπλάγη ὁ θαΌὕμα, καὶ φοθηθεὶς τὸ µυστήριον τῆς ἰάσως, NOT,E. Curterius, Ducangtusque ex qq. Ánastasianis ac- cepere, Chronico lexandrino/ Joanne ipso Malala, aliisque, przter Julium Africanum, Clementem, Theophilum, et Timotheum , quos Hesychius ipse et Malala laudant. Neque magni faciendum est tc- stimonium Abulfaraji qui Theophilum astrologum Rohensem. seu Edessenum, floruisse ait circa annum Christi 785 et Περίτα 169, et Egregie historic auctorem haberi. Nimia quippe est Abulfaraji in- diligentia, ut ipso solo testificante credamus Tbee philum hunc astrologum hujus egiz histori parentem fuisse, aut saltem nihil urget nos, s concedamus eum ipsummet esse quem Hesychies et Malala citavere. Ad Hesychium quod s quidni idem sit cum Hesychio Illustri,qui bistoria a Belo Assyriorum, rege u ue d Anastasii in tempora produxit? Plura de Malala legesis Cavium in Hist. litterar. parte. αι. egesta om 1313 DE IMAGINIDUS ORATIO III 1314 εἶπεν, ε 'H εἰς σὲ γενοµένη ἴασις, à γύναι, µεί- Α « numento est. Abi ergo, et quam volueris illi, qui « ζονος στήλης ἑστὶν ἀξία. Πορευθεῖσα τοίνυν, otav « βούλει ἀνάστησον αὐτῷ στήλην, δοξάξουσα τὸν « ἰασάμενον. » Καὶ εὐθέως αὑτὴ Βερνίχη, ἡ πρώην αἱμοῤῥοοῦσα, Ev µέσῳ τῆς ἰδίας αὐτῆς πόλεως Πα- νεάδος ἀνέστησε τῷ θεῷ xat Κυρίῳ στήῄλην χαλχην Ex χαλχοῦ θερµηλάτου, µίξασα χρυσὺν xal ἄργυρον. "ῆτις στήλη μένει £v Πανεάδι τῇ πόλει ἕως νῦν, οὗ πρὸ πολλοῦ χρόνου μετενεχθεῖσα, ἀφ᾿ οὗ ἵστατο, bv µέσῳ τῆς πόλεως εἰς ἅγιον τόπον, εἰς οἶχον εὐχτή- tov. Ὅπερ ὑπόμνημα εὑρέθη Ey τῇ πόλει Πανεάδι, παρὰ Βάσσῳ τινὶ, Ὑγενομένῳ ἀπὸ ἹἸουδαίων Χρι- στιανῷ, ἓν ip ὑπῆρχεν ὁ βίος τῶν βασιλευσάντων πόντων τῆς Ἰουδαϊχῆς χώρας. » Ἐκ τῆς ἑδδόμης βίδΊου τῆς ἐκκ.ησιαστεικῆς Ἱστορίας Εὐσεθίου τοῦ Παμφίλου, περὶ τῆς αἱμοῤῥοούσης Παγεάδος. | € Ἐπειδῃ τῆσδε τῆς πόλεως ἐμνήσθημεν , οὐχ ἄξιον ἡγοῦμαι διἠγησιν παρελθεῖν, xal τοῖς μεθ᾽ ἡμᾶς μνημονεύεσθαι ἀξίαν. Τὴν γὰρ αἱμοῤῥοοῦσαν, fv Ex τῶν ἱερῶν Ἐὐαγγελίων παρὰ τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν τοῦ πάθους ἁπαλλαγὴν εὑρέαθαι µεμαθήχα- μεν , ἐνθένδε ἔλεγον ὀρμᾶσθαι, τόν τε οἶκον αὐτῆς ἐπὶ τῆς πόλεως δείκνυσθαι, xal τῆς ὑπὸ τοῦ Σωτῆ- pos εἰς αὐτὴν εὑεργεσίας θαυμαστὰ τρόπαια παρα- μένει. Ἑστάναι γὰρ ἐφ᾽ ὑφηλοῦ λίθου, πρὸς μὲν ταῖς πύλαις τοῦ αὑτῆς οἴκου , γυναιχὸς ἑχτύπωμα χάλχεον ἐπὶ γόνυ κχεχκλιµένον, xai τεταµέναις ἐπὶ τοὔμπροσθεν ταῖς χεραὶν, ἰκετευούσῃ Εἐοικός * οὗ ἀντιχρὺ, ἄλλο τῆς αὐτῆς Όλης, ἀνδρὸς ὅρθιον σχΏημα, di διπλοῖδα χοσµίως Be6Xnpévoy , καὶ τὴν χεῖρα αὐτοῦ b wv AA ἐχεῖ προτεῖνον. Οὗ παρὰ τοῖς ποαὶν ἐπὶ τῆς στήλης ταύτης, ξένον τι βοτάνης εἶδος φύειν, ὡς µέχρι τοῦ χρασπέδου τῆς τοῦ χαλκοῦ διπλοῖδος ἀνιὸν , ἆλεξι- φάρμαχον πάντων τῶν νοσημάτων τυγχάνειν. Τοῦ- τον δὲ τὸν ἀνδρίαντα , εἰκόνα Ἰησοῦ φέρειν ἔλεγον; ἔμεινε δὲ χαὶ εἰς ἡμᾶς, ὡς καὶ ὄψει παραλαθεῖν, ἐπιδημήσαντος τῇ πόλει. Καὶ Οπυμαστὸν οὐδὲν, τοὺς πάλαι ἐξ ἐθνῶν εὐεργηθέντας παρὰ τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν, τοιαῦτα πεποιηχέναι, ὁπότε xal τῶν ἁποστό- λων αὐτῶν τὰς εἰχόνας, Πέτρου καὶ Παύλου, xa αὐτοῦ τοῦ Σωτῆρος, διαχρωματιζοµένας ἱστορήσα- μεν ὡς εἰκὸς τῶν παλαιῶν ἁπαραφυλάκτως, ofa p ἐθνιχῆς συνηθείας οὕὔσης παρ᾽ αὐτοῖς, τοῦτον τιμᾷν εἰωθότων τὸν τρόπον. » Tov αὐτοῦ, ἐκ τῆς αὐτῆς ἹἹστορίας ἐνγάτου Βιθ.1ΐου, εἰς τὸν βασιλέα Κωνσταντίνον. « E5 µάλα τῆς ix θεοῦ συνῃσθηµένος βοηθείας, αὐτίκα τοῦ σωτηρίου τρόπαιον πάθους ὑπὸ χεῖρα ἰδίας εἰκόνος ἀνατεθΏῆναι προστάττει. Καὶ δὴ τὸ σωτήριον τοῦ σταυροῦ σημεῖον iv τῇ δεξιᾷ xac- έχοντα αὐτὸν ἐν τῷ μάλιστα τῶν ἐπὶ Ρώμης δεδη- μοσιευμένῳ τόπῳ στῄσαντας, αὐτὴν 6h ταύτην ὑπο- γραφὴν ἑντάξαι ῥήμασιν αὐτοῖς τῇ Ῥωμαίων ἐγχελεύεται φωνῇ) « Τούτῳ τῷ σωτηριώδει σηµείῳ, « τῷ ἀληθινῷ ἑλέγχῳ τῆς ἀνδρείας, τὴν πόλιν ὑμῶν « te curavit, statuam erige, ipsiusque gloriam ce- « lebra. » Mox igitur, Bernice, qux fluxum sangui- nis ante passa erat, in civitatis sux Paneadis me- dio statuam zneam, ex re fusili, auro, argento- que permistis, conflatam Domino et Deo suo consecravit. Qux quidem statua ad hoc usque tempus Paneade perseverat : atque ex eo loco ubi quondam stabat, ex media nempe civitate, in locum sacrum sive oratorium translata fuit. Hujus porro rei narratio in hac ipsa Paneadensi civitate reperta est, apud Bassum quemdam, qui ex Ju- όσο Christianus factus fuerat : in quo etiam libro regum omnium qui in Judxa imperaverunt, hi- toria conscripta erat. » Ex libro septimo Historie Eusebii Pamphili, de muliere Paneadensi, qua sanguinis fluxu labo- raverat. « Quandoquidem urbis hujus mentionem feci- mus, consentaneum non fuerit narrationem praz- termittere, quae digna plane est, ut posterotum memorie commendetur. lllam enim mulierem sanguinis fluxu laborantem, quam ex sacris Evan- geliis a Salvatore nostro sanatam fuisse didici- mus, illinc esse profectam ferunt, domumque ipsius ea in civitate monstrari, in qua Salvatoris in eam bene(icentix: mirifica tropaea perseverant. Super altum quippe lapidem ante :edium illius fores, eream feminz effigiem, flexis genibus, ex- pansisque supplicantis more manibus, conspici narrant : e regione vero alteram ex cadem mate- ria rectam stare viri figuram, modo composito diploide indutam, manumque mulieri protenden- tem. Ad hujus statux pedes peregrinum quod- dani herbz? genus nasci, quod ubi ad oram usque diploidis pervenit, morborum omnium medicamen evadit. Hanc porro statuam Jesu Domini imagi- nem exprimere aiunt; mansitquc illa usque ad nostram atatem, ut qui in civitatem hanc adve- niunt, oculig eam lustrare possint. Neque mirum videri debet, veteres illos ex gentibus, qui Salva- torem erga se beneficuni experti erant, eidem ta- lia praestitisse, quando tum apostolorum Petri et Pauli , tum ipsiusmet Christi pictas imagines vi- dimus : cum veteres absque ullo scrupulo ejus- modi honorem, consuetudine a gentilibus accepta, servatoribus suis adbiberent. » 3770 Ejusdem, ex libro nono ejusdem Historie de imperalore Constantino. « Cum sese divino adjutum esse consilio ap» prime sensisset, mox salutiferz passionis tro- peum statuz su:ze manui apponi precepit. Ac cum eam salutaris crucis signum dextera sua tenen- tem, in frequentissimo Romana urbis loco erexis- sent, inscriptionem hanc Latino sermone subji- ciendam curavit : « lloc salutari signo, quod ver ε virtutis insigne est, urbem vestram tyrannicas « servitutis jugo servaxaso, σσ δω" 1975 :« S. P. 0. R. « decus nobilitati, splendoremque restitui. » Ex Historie ecclesiastice Socratis libro 1, cap. 18, de eodem imperatore. « Posthxc autem imperator Constantinus, reli- gionis Christianz: studiosior factus, a gentilium cultu prorsus abhorruit, singulariaque certamina prohibuit, et suas imagines in templis colloca- vit (30). » Stephani Bostreni, contra Judeos, cap. 4 « Nos porro sanctorum imagines ad eorum re- cordationem statuimus, puta Abraham, Isaac, Ja- cob, Moysis, Elie, Zacharis, et aliorum prophe- tarum, sanctorumque Dei martyrum, qui propter ipsum mortem subierunt; ut quicunque imagi- nes eorum aspexerit, illorum recordetur, cum- que laudibus extollat, qui gloria dignos illos red- didit. » Ejusdem. « Quod autem spectat ad imagines , omnia qu» in Dei nomine fiunt, bona esse et sancta confidimus : idola vero et simulacra, apage. Hac enim mala spuriaque sunt, perinde atque illi qui faciunt ea. Aliud quippe est imago prophetz: sancti, et aliud simulacrum sive sta- tua Saturni, Veneris, Solis, et Lunz. Porro, quan- doquidem homo ad imaginem Dei factus cst, idcirco adoratur. Serpens autem, quia diaboli est imago, immundus est et exsecrabilis. Quod si ea qua hominum manibus fabricata sunt, respuis, dic, quxso, Judxe, quidnam adoratur in terra, quod hominum manu elaboratum non sit? Altare, propitiatorium, Cherubim, urna aurea habens manna, mensa, tabernaculum interius , omnia de- mum qux Sancta sanctorum ab ipso Deo appel- lata sunt ? Nonne manufacta Cherubim angelorum erant imagines? quid ad hzc respondes ? Quod si ista nominas idola, quid dicendum censes de Moyse et Israel, qui hzc adoraverunt? Atqui adoratio quidem honoris argumentum est. Quo- circa nos quoque peccatores, Deum quidem ado- ramus divino, qui ipsi debetur, latrie cultu, ipsumque ceu creatorem et beneficum reveremur : angelos vero, Deique famulos, ad Dei ipsius glo- riam, tanquam res a Deo conditas, eique subje- ctas. Imago siquidem est nomen similitudoque illius qui in ipsa depictus est. Quamobrem Domini sanctorumque prophetarum cruciatus, qui in lege οἱ Evangeliis descripti sunt, tum per litteras, tum per imaginum expressiones, in memoriam semper revocamus. » S. JOANNIS DAMASCENI in libertatem asserui, pristinum A « ἀπὸ ζυγοῦ τοῦ τυράννου διασωθεῖσαν, λευθέ- δι A dev, s ο ule . 1376 « ρωσα * ἔτι μὴν καὶ τὴν σύγχλητον, καὶ τὸν δῆμον «€ Ῥωμαίων, τῇ ἀρχαίᾳ ἐπιφανείᾳ, xaX τῇ λαµ- ε πρότητι ἐλευθερώσας, ἀποχατέστησα. » 'Ex τῆς ἐκκλησιαστικῆς Ἱστορίας Σωκράτους βΒιδΊίου πρώτου, κεφα.ὶ. (η, περὶ τοῦ αὐτοῦ βασιλέως. « Μετὰ ταῦτα δὲ ὁ βασιλεὺς Κωνσταντῖνος Em- µελέστερος ὢν τὰ περὶ Χριστιανισμοῦ, ἀπεστράφη τὰς Ἑλληνικὰς θρησχείας, xai παύει τὰ µονομάχια' εἰχόνας δὲ τὰς ἰδίας ἓν τοῖς ναοῖς ἀπέθετο. » Στεφάνου Boctpnvov κατὰ Ιουδαίων, xspaJA. δ'. € Ἡμεῖς τὰς εἰχόνας τῶν ἁγίων εἰς μνήμην τῶν ἁγίων ἑποιῆσαμεν , οἷον ᾿Αθραὰμ , χαὶ Ἰσαὰκχ, xal Ἰαχὼθ, xaX Μωῦσέως, χαὶ ἩἨλία, χαὶ Ζαχαρίου, xai τῶν λοιπῶν προφητῶν καὶ ἁγίων μαρτύρων, τῶν δι) αὐτὸν ἀναιρεθέντων, ἵνα πᾶς ὁ ὁρῶν αὐτῶν τὰς εἰχόνας, μνημονεύῃ αὐτῶν, xai δοξάζῃ τὸν δοξᾶ, σαντα αὐτούς. ) Tov αὑτοῦ. «Περὶ δὲ εἰχόνων θαῤῥοῦμεν, ὅτι πᾶν ἔργον Υινόμενον ἓν ὀνόματι θεοῦ, χαλὸν xol ἅγιόν ἐστι. Περὶ δὲ εἰδώλων xal ἀγαλμάτων, ἅπαχε χαχὰ Yàp xa ἀλλόχοτα, xal αὐτὰ, xaX ol ποιοῦντες αὗτά. Ἔτερον γάρ ἔστρν εἰ εἰχὼν ἁγίου προφήτου, xal ἕτερον ἄγαλμα f ξόανὸν "Χρόνου xa Αφροδίτης, Ἡλίου τε xai Σελήνης. Ἐπεὶ δὲ xaX ἄνθρωπος κατ εἰκόνα θεοῦ γέγονε, προσχυνεῖται. Ὁ δὲ ὄφις, ἐπειδὴ εἰχών ἐστι διαδόλον, ἀχάθαρτός ἐστι xal ἀπόθλη- τος. El δὲ τὰ χειροποίητα ἀποθάλλῃ, εἰπὲ, ὦ Ἰου- δαῖε, τί ἐστιν ἐπὶ γῆς ἀχειροποίητον ὃ προσκυνεῖται; ΜΗ ἡ χιθωτὸς τοῦ Θεοῦ χειροποίητος ἣν ; τὸ θυσια- στήριον , χαὶ τὸ ἱλαστήριον , καὶ τὰ Χερουθὶμ , xal Ἡ στάµνος ἡ χρυσῆ, fj ἔχουσα τὸ μάννα, χαὶ ἡ τρά- πεζα, xai fj σχηνὴ fj ἑσωτέρα, xal πάντα ἃ "Άγια ἁγίων ἐχλήθησαν ὑπὸ τοῦ θεοῦ ; Οὐκ σαν τὰ Χε- ρουθὶμ χειροποίητα, εἰχόνες ἀγγέλων ; τί λέχεις; El εἴδωλα ἀποχαλεῖς αὐτὰ, τί λέγεις τῷ Μωῦσῇ προσχυνῄήσαντι, xa τῷ Ἰσραήλ; Καὶ ἡ μὲν προσχύ- νησις, τιμῆς ἐστι σύμήολον. Καθὼς καὶ ἡμεῖς &pap- τωλοὶ προσχυνοῦμεν, τὸν μὲν θεὸν, χατὰ τὴν θεῖχὴν D λατρείαν χαὶ ἀξίαν προσχύνησιν δοξάζομεν, xal τρέµομεν ὡς ποιητὴν καὶ χορηγὸν ἡμῶν : τοὺς δὲ ἀγγέλους χαὶ δούλους τοῦ Θεοῦ κατὰ τιμὴν τοῦ Θεοῦ, ὡς ποιήµατα τοῦ θεοῦ xai δούλους αὐτοῦ. Εἰχὼν váp ἐστιν ὄνομα xaY ὁμοίωσις τοῦ ἓν αὑτῇ γραφέντος. Aib καὶ γράµµασι xal χαράγχµασιν à μνημονεύομεν τῶν τοῦ Κυρίου παθηµάτων, xal τῶν ἁγίων προφητῶν, τῶν ἐν νόμῳ καὶ Εὐαγγελίος γεγραμµένων. » NOTE. (90) Deorum «utique, sivo idolorum; &unt. ut non male Christophorsonus οἱ Valesius interpretati 1371 DE IMAGINIBUS ORATIO IIT. 1318 ToU ἁγίου Γρηγορίον Ναζιανζοῦ, &x τοῦ «1όγου A 371 Sancti Gregorii Naaianzeni, ex oralione contra u τοῦ κατὰ 'JovAuavoU τοῦ zapa6ácov. « OS τὰ σύμδολα τῆς ἐπὶ τούτῳ πληγῆς, αἱ εἰχό- νες φέρουσιν, ἔτι δηµοσίαι mpoxelpevat. » Τοῦ Χρυσοστόμου (51), ix τῆς ἑρμηγείας τοῦ δι- xalov '1e6. ε "Ev τούτοις πᾶσι τοῖς συµμθεθηκόσιν αὐτῷ, οὐκ ἔδωχεν ἀφροσύνην τῷ &eip* καθάπερ ἐπὶ τῶν εἰχό- vuv, ἐπειδάν τινα γράφωμµεν Ev τῇ ἱστορικῇ γραφῇ, — "0 δεῖγα ἀγέθηκε, Υράφοµεν, οὕτω xai ἐνταῦθα, τὴν εἰχόνα τῆς ψυχΏς αὐτοῦ γράψας, ὃ γράφας τὸ βι- 6λίον, ὥσπερ Ev χοινικίδι χάτωθεν ὑπογράφων λέγει’ Ἐν τούτοις πᾶσι τοῖς συμδεθηκόσιν αὐτῷ οὐχ ἤμαρτεν ἸΙώδ. » 'Ex τοῦ βίου τοῦ ἁγίου Κωνσταντίνου, Bi6Alov δ’. « ὌὍσῃ δὲ αὐτοῦ ἡ duy, πίστεως ἐνθέου ἑστήρι- χτο δυνάμει, µάθοι ἄν τις xal ἐχ τοῦδε, λογιζόµενος ὡς ἐν τοῖς χρυσοῖς νοµίσµασιν, αὐτὸς τὴν αὐτοῦ εἰχόνα διεγράφετο, ὡς ἄνω βλέπειν δοχεῖν, ἀνατεταμένην πρὸς θεὸν, εὐχομένου τρόπον. Τούτου μὲν οὖν τὰ ix- τυπώµατα, xa0' ὅλης τῆς Ῥωμαίων γῆς x, Ev αὐτοῖς δὲ τοῖς βασιλείοις xavá τινας πόλεις, Ev. ταῖς elc τὸ µετέωρον τῶν προπύλων ἀναχειμέναις εἰχόσιν, ἑστὼς ὄρθιος ἐγράφετο, ἄνω μὲν εἰς τὸν οὐρανὸν ἑμθλέπων, τὼ χεῖρε ἐχτεταμένω, εὐχομένου σχήµατι. "6e. μὲν "οὖν αὐτὸς ἑαυτὸν ὃν ταῖς εἰκονογῤαφίαις εὐχόμενον ἱστορεῖ. » Tov αὐτοῦ, éx τοῦ ερἰτου βιθ.1ίον. « "Qe μὲν οὖν fj βασιλέως ἐτελειοῦτο µήτηρ, ἀξία Julianum apostatam 5. « Hijus quippe vnlneris signa promunt imagi- nes in locis publicis erect:e. » Sancti Joannis Chrysostomi , ex enarratione in justum Job. « In his omnibus qua ipsi contigerunt, nihil insipienter adversus Deum locutus est. Quemad- modum in imaginibus cum cujuspiam pinximus historiam , àscribere solemus : ΔΝ. consecravit ; sic qui librum hunc scripsit, postquam anime illius imaginem delineavit, velut in extrema mo- dioli parte subscribens, dixit : In omnibus his que acciderunt ipsi, non peccavit Job 55. ) In Vita sancti Constantini libro 1v (cap. 15). « Quanto autem fidei robore animus ejus obfir- matus fuerit, ex eo quisvis intelligat, quod aureis in nummis suam ipse imaginem ita cogitavit effin- gendam, ut in supplicantis modum conversa ad Deum facie, spectare sursum videretur, Atque ejus quidem effgies impresse per universam Ro- manorum ditionem spargebantur. Quibusdam au- tem in civitatibus in eminentiori regiarum ipsa- rum porticus parte imagines ipsius ita depin- gebantur, ut rectus ipse, protensisque supplicantis more manibus stans, ccelum suspiceret. Sic ergo seipsum in picturis precantis habitu reprzesen- Ejusdem ez libro tertio. « Hoc igitur modo imperatoris mater vivere de- τε τιμῆς πλείστης, τῶν τε αὐτῆς ἕνεχα θεοφιλῶν (; siit, qux, cum propter religionis ac pietatis opera, πράξεων, τοῦ τε ἐξ αὐτῆς φύντος ὑπερφυοῦς xal παραδόξου φυτοῦ ὃν πρὸς τοῖς ἅπασι, xai τῆς εἰς τὴν γεννησαμένην ὁσίας, µαχαρίζειν ἄξιον. Οὕτω μὲν αὑτὴν θεοσεθή χαταστήῄσαντα, μὴ οὖσαν τὸ πρότερον, ὡς αὐτῷ δοχεῖν Ex πρώτης τῷ κοινῷ Σωτῆρι pepá- θητεῦσθαι: οὕτω δὲ τῷ ἀξιώματι βασιλικῷ τετιµη- χότα, ὡς Ev ἅπασιν ἔθνεσι, xal παρ᾽ αὐτοῖς τοῖς στρα- τιωτικοῖς τάγµασιν, Αὐγούσταν βασιλίδα ἆναγο- ρεύεσθαι, χρυσοῖς τε νοµίσμασι xal τὴν αὐτῆς ἔχτν- ποῦσθαι εἰχόνα. » Τοῦ αὐτοῦ τετάρτου Aóryov, χεφα.. ξ0.. 4. εΟἱδὲ τὴν βασιλίδα πόλιν οἰχοῦντες, aov] τῇ συγ- bonori plurimo digna fuit, tum propter excellen- tem et admirabilem plantam illam quam ex se ge- nuit; quem quidem, cum omnibus aliis de causis, tum ob ejus erga matrem pietatem beatum przedi- care debemus : quippe qui illam, cum Dei cultui addicta prius non esset, sic religiosam reddidit, ut a primeva etate a communi omnium Salvatore erudita videretur. Ipsam demum imperatoria digni- tate cohonestavit, ut apud omnes gentes, necnon apud ipsasmet militum cohortes, imperatriz Augusta proclamaretur, imagoque ejus nummis aureis im- primeretur. » Ejusdem ez libro 1v, cap. 69. « Qui vero urbem regiam incolebant, una cum [κλήτῳ καὶ δήµῳ Ῥωμαίων, ὡς τὴν βασιλέως ἐπ- Ὁ senatu populoque Romano, ubi primum imperato- ᾿έγνωσαν τελευτὴν , δεινᾗ xal πάσης Ἰσυμφυῤᾶς ἐπ- έχεινα τῇ ἀχοῇ δεδεµένοι, πένθος ἄσχετον ἑποιοῦντο. Λουτρά δὲ ἀπεχλείοντο xal ἀγοραὶ, πάνδηµοί τε θέαι, xai πάντα ὅσα ἐπὶ ῥᾳστώνῇῃ βίου τοῖς εὐθυμουμένοις πράττειν ἔθος ἣν. Κατηφεῖς δὲ οἱ πάλαι τρυφηλοὶ, τὰς προόδους ἐποιοῦντο ὁμοῦ τε πάντες τὸν µαχά- ριον ἀνευφήμουν, τὸν θεοφιλῆ, τὸν ὡς ἀληθῶς τῆς ** Invect. 1, p. 95. ** Job 1, 92. τίς obitum acceperunt, acerbo et quavis calamitate graviori nuntio perculsi, nullum luctui modum po- suerunt. Balnez et fora clausa sunt, publica quo- que spectacula, et quecunque homines otio dediti et genio indulgentes consectari solent, intermissa sunt. Qui ante in deliciis veraabantur, vultu in terram demisso incedere unaque omnes voce bea- VARLE LECTIONES. x Deest. vox διέτρεχεν, ex Eusebio supplenda.: ^ NOT. (34) S. Chrysostomi commentarii in Job fragmenta exstant in catena Junii. 1919 S. JOANNIS DAMASCENI 1280 tum illum, dilectum Deo, ac prorsus imperio A βασιλείας ἐπάξιον. Καὶ ob ταῦτα Boat; ἐφώνουν uc- dignum celebrare. Atque hzc non verbis tantum, — vate, εἰς ἔργα δὲ χωροῦντες, εἰχόνων ἀναθήμασιν, verum eliam factis declarabant, ubi consecratis οἱάπερ ζῶντα xal τεθνηχότα αὐτὸν ἑτίμων. Οὐρανοῦ imaginibus, mortuum perinde ac si superstes in — uiv σχῆμα διατυπώσαντες ἓν χρωμάτων γραφῇ, 0zig ..; vivis esset, honorabant, Colum itaque coloribus ἀψίδα δὲ οὐρανῶν, kv αἰθερίῳ διατριθῇ διαναπανό- designantes, hunc supra colorum verlicem in Ἅµενον αὐτὸν, τῇ Υραφῇ παραδιδόντες. » BM asherea quiescentem regione picturis reprassenta- L es bant. » 372 Ejwdem cap. 73. « Consimili igitur modo quaterque beatus ille pro uno multiplex in filiorum successione evade- bat ; adeo ut imaginibus passim erectis, per univert- sas gentes ejusdem ipse suique filii honore donati sint. » Theodoreti episcopi Cyri, et Polgchronii, ex exposi- tione 1n. Ezechielem. « Et quemadmodum imperatorem Romanorum imagines ita pingere consueverunt, ut satellites armatos, quibus illi cinguntur, populosque pro- stratos circum exhibeant ; sic in proposito textu, . quandoquidem rex in visione Deum figurat, velut : in solio gestatum, rerum omnium quz in terra sunt . imagines ostentando, quod eidem figure ad orna- ο ο tem confert, subinde exprimit, ut Dei in res uni- versas imperium nos doceat. » | Ejusdem. « Et tu, fili hominis, sume tibi laterem, et pones eum ante faciem tuam, et describes in ea men Tov αὐτοῦ, xcgaJA. cy. « Τούτῳ γοῦν ἐμφερῶς ὁ τρισµαχάριος, πολυπλά- σιος διὰ τῆς τῶν παιδῶν διαδοχῆς, ἀνθ᾽ ἑνὸς ἑγίνετα, ὡς εἰχόνων ἀναστάσει, παρὰ πᾶσιν ἔθνεσιν ἅμα τοῖς αὑτοῦ τιμᾶσθαι παισίν, » θεοδωρίτου, ἐπισχόπου Κύρου , xal Πο.υχρο- B viov (52), ἐκ τῆς εἰς τὸν Ἱεζεκιῆ ἑρμηνείας. « Καὶ ὥσπερ ol. ᾿Ῥωμαῖοι τὰς βασιλιχὰς εἰχόνας Υράφοντες, τούς τε δορυφόρους περιιστῶσι, xal -ὰ ἔθνη ὑποτεταγμένα ποιοῦσι, τὸν ὅμοιον τρόπον χἀν- ταῦθα * ἐπειδὴ ὁ βασιλεὺς διὰ τῆς ὁπτασίας σχηµα- τίζει τὸν θεὸν, ὡς ἐπὶ θρόνου ὀχούμενον, πάντων τῶν ἐπὶ γῆς δείχνυσι τὰς εἰχόνας, τῷ τε σχήµατι τὸ πρέ- πον ἀποδίδωσι, χατὰ πάντων τῶν τοῦ Θεοῦ ο E At ^o! AukM'evte - τὴν δεσποτείαν. E "s md M A AA ea To) αὐτοῦ. « Ko cb, υἱξ ἀνθρώπον, λάδε σεαυτῷ πλίνθον, xat θέσεις αὐτὴν πρὸ προσώπου σου, χαὶ δια- γράψεις ἐν αὑτῇ τὴν Ἱερουσαλὴμ, xaX δώσεις ἐν αὐτῃ περιοχην, xal οἰχοδομήῆσεις ἓν abf] προμαχῶνας, we xai περιθαλεῖς ἐπὶ αὐτὴν χάραχα καὶ δώσεις ize universam Jerusalem ; et dabis circa eam muni- tionem : et zedifleabis contra eam propugnacula, et circa eam pones vallum, et dabis circa eam castra, ML et ordinabis ballistas in circuitu **. » Interpretatio. « Quod si adversus multitudinem loqui, eique civitatis direptionem, eversionem templi, et qua ex his eventurz sunt, calamitates nuntiare forinidas, lioc eis alia ratione indica , ut tandem resipiscant, tuaque inodestia manifesta flat. Et sumens, inquit, laterem, civitatem describe. Nomen autem inscribatur, ut liquido constet illam . esse Jerusalem. In descriptie vero eivitatis circui- tu, valli delineationem expriuie; in quo nempe exercitus inultitudo est. Dchinc militari ordine procedant copiz (id quippe sonat vox castra), hoc est, parate militum legiones : quee quidem non C αὐτῇ παρεμολὰςι xal τάξεις τὰς Βελυστάσεις χύ- χλῳ. ) ^ VA AK Ἑρμηγεία. « Et σοι φοθερὸν νενόµισται τὸ ἐξ ἑναντίας τῷ πλῆθει διαλέγεσθαι, xal προλέχειν τῆς πόλεως τὴν πὀρθησιν , xal τοῦ ναοῦ τὴν χατασχα- φῆν, καὶ τὰ ix τούτων συµθησόμµενα δεινὰ, ἑτέρως τοῦτο µήνυσον, ὡς χἀκείνους σωφρονίζειν, xai ok δειχνύναι τὴν ἐπιείχειαν. Καὶ «αέὼν, φησὶ, xAir- θον, διάγραγον τὴν zóAuv. Ἐπιγεγράφθω δὲ της πόλεως Ἡ προσηγορἰα, ὥστε γνωρίξεσθαι ταύτην οὗ- σαν τὴν Ἱερουσαλήμ * ποιῄσας δὲ τὴν πόλιν, περί- στησον τῷ τῆς Γραφῆς σχήµατι χάραχα, ἵνα ἑστὶ τὸ στρατοπέδου πλῆθος(7. Ai δὲ δυνάµεις κατὰ τάξι, πολεμιχὴν προσιέτωσαν ' τοῦτο γὰρ λέχει, παρεµ- armis modo communitz sint, sed et niachinas ad- p 6o4àc, ἀντὶ τοῦ, τάγματα στρατιωτιχὰ παρεστῶτα, moveant, quibus evertantur muri (muri, inquam, : isti) : has enim Palliste et arietes indicant. Admira- bili porto ratione, circumstantem duntaxat civitati wultitudinem innuit, ut populum, incusso prius terrore, quam calamitates accidant, a peccatis abs- ' Ἠποτο suadeat » ** Ezech. iv, 4, 2. μὴ µόνον περιπεφραγµένα ὅπλοις, ἀλλὰ τὰ µηχανή- µατα ἐπιφερόμενα, οἷς καθαιρήσουσι τὰ τείχη ταῦτα: τὰ τείχη γὰρ ταῦτα, μηνύει τὰς βελαστάσειςίΞ)Θαιυ- μασιώτατα δὲ µόνον τὴν περὶ τὴν πόλιν περίστασιν τοῦ πλήθους μηνύξι, ἵνα πρὸ τῶν δεινῶν τῷ φόδῳ καταπλήξας, ἀποστήσῃ αὐτῆς τὴν παρανομίανία, » ΥΑΙΗ 4 LECTIONES. . 6, In catena. Reg. N. 1892, legitur iva εἴπῃ στρατοπέδου πλΏθος. (UEmendo ex catena Regia ταῦτα γὰρ µηνύει τὰς βελοστάσεις. (8, Cat. melius αὐτοὺς τῆς παρανοµίας. ΝΟΙΑ.. (32) Zinus vertit, et longevi : sed Polvchronius alter fuit a Theodoreto Ezechielis interpres, cujus fragmenta exstant in catenis, in quibus bunc ipsum quem allegat Damascenus, locum reperi, Nihil vero tale apud Theodoretum occurrit. 1s porro Theodori Mopsuesteni, quem plurimi semper fecit Theodorc- tus, frater fuit, et Apamez iu Syria episcopus. 1381 DE IMAGINIBUS ORATIO TII. 1382 'Ex tov paptuplov τοῦ ἁγίου Εὐσταθίου, τοῦ xal A — Ex martyrio sancti Eustathii, qui εἰ Placidas, IlAaxióa. « Ἐξελθόντος αὐτοῦ ἐν μ.ᾷ ἡμέρᾳ κατὰ τὸ σύν- ηθες ἐπὶ τὰ ὄρη θηρεῦσαι μετὰ τοῦ στρατοπέδου, xai πάσης τῆς θεραπείας, ὤφθη αὐτῷ ἀγέλη ἑλάφων βοσχοµένη. Καὶ διαστήσας χατὰ τὸ σύνηθες τὸν στρα- τὸν, ἐποιεῖτο τὴν χατ αὐτῶν δίωξιν. Παντὸς δὲ τοῦ στρατοῦ ἐπὶ τὴν σύλληψιν ἀσχολουμένου τῶν ἑλάφων, ὁ ὑπερμεγεθέστατος πάσης τῆς ἀγέλης, xal εὐειδέ- στατος, ἀποσπασθεὶς τῆς ἀγέλης, ὥρμησε κατὰ τοῦ δρυμοῦ ἐν τοῖς δσσυτέροις τόποις τῆς ὕλης, χαὶ δυσ- θάτοις χωρίοις. "Ov θεασάµενος ὁ Ἠλαχίδας, xa ἐπιθυμήσας συλλαθεῖσθαι αὐτὸν, καταλιπὼν πάντας, μετ) ὀλίγων στρατιωτῶν κατεδίωχεν αὐτόν. ᾽Ατονη- σάντων δὲ τῶν συνόντων, μόνος προσεχαρτέἑρει τῇ διώξει, χατὰ πρόνοιαν δὲ θεοῦ, μήτε τοῦ ἵππου αὐτοῦ ἀτονῄσαντος, μήτε αὐτοῦ πρὺς τὴν δυσχέρειαν τοῦ τόπου ἀποχνῆσαντος, ἐπὶ πολὺ καταδιώκων, μακρὰν εὑρέθη τοῦ στρατοπέδου αὐτοῦ. '0 δὲ ἔλαφος ἔφενγε, ἐχεῖνος δὲ παραλαθὼν ἀκρώρειαν πέτρας, μηδενὸς συνόντος αὐτῷ, ἕστη περισχοπῶν πἀντοθεν, xal Ev- νοῶν molt τρόπῳ λάδηται τῆς ἐλάφου ἀλλ ὁ máv- σοφος καὶ οἰχτίρμων θεὸς, ὁ παντοίας ὁδοὺς ἐπὶ σω- τηρίᾳ τῶν ἀνθρώπων ἐπινοήσας, ἀντιθηρεύει τοῦτον ἐν τῇ 050a * οὐχ ὡς Κορνήλιον διὰ Πέτρου, ἁλλ᾽ ὡς Παῦλον διώχοντα, διὰ τῆς ἰδίας ἐπιφανείας. Ἐπὶ πολὺ δὲ ἑστῶτος τοῦ Πλαχίδα, χαὶ ἀτενίζοντος μὲν εἰς τὸν ἔλαφον, θαυμάζοντος δὲ αὑτοῦ τὸ μέγεθος, xal ἁμῃ- χανοῦντος περὶ τὴν σύλληψιν, δείχνυσι Κύριος τερά- στιόν τι τοιοῦτον, οὐχ ἀπειχὸς, οὐδὲ ὑπερθαῖνον τῆς αὑτοῦ δυνάµευως τὸ μέγεθος * ἀλλ ὥσπερ ἐπὶ τοῦ Παλαὰμ λόγον ἐνθεὶς τῇ ὄνῳ, λεγξεν αὐτοῦ τὴν διά- νοιαν, οὕτω xal ἐνταῦθα δείχνυσι τούτῳ. "Eni μὲν χεράτων τοῦ ἐλάφου τὸν τύπον τοῦ ἁγίου σταυροῦ, ὑπὲρ τὴν λαμπρότητα τοῦ ἡλίου λάµποντα, μέσον δὲ τῶν κεράτων τὴν εἰχόνα τοῦ θεοφόρου σώματος, οὗ διὰ ctv ἡμετέραν σωτηρίαν ἀναλαθεῖν χατεδέξατο, xaY φωνἣν ἀνθρωπίνην ἐνθεὶς τῇ ἑλάφῳ, προσκαλεϊ- ται τὸν Πλαχίδαν, λέγων. Ὦ Πλαχίδα, τἰ µε διώ- χεις; ἱδοὺ Ἐνεχέν σου παρῆν, καὶ ἐν τῷ ζώῳ τούτῳ ὤφθην σοι. Εγώ εἰμι Ἰησοῦς ὁ Χριστὸς, ὃν ἀγνοῶν σἑέδῃ. Αἱ γὰρ εὐποιίαι σου, ἃς σὺ ποιεῖς εἰς τοὺς δεο- µένους, παρἑστησαν ἑνώπιόν µου, χαὶ Ίλθον ἔμφα- νίσαι σοι ἐμαυτὸν διὰ τοῦ ἑλάφου τούτου, xal ἁντι- ζωγρῆσαί σε, χαὶ συσχεῖν τοῖς διχτύοις τῆς φιλαν- D θρωπίας µου. Οὐ γάρ ἐστι δίχαιον, τὸν ἐμοὶ προσ- φιλῃ διὰ τῶν ἀγαθῶν ἔργων, δουλεύειν δαίµοσιν ἀχαθάρτοις χαὶ εἰδώλοις νεχροῖς xal κωφοῖς. Διὰ γὰρ τοῦτο ἦλθον ἐπὶ γῆς Ev τῷ εἶδει τούτῳ, ᾧ νῦν ὁρᾶς, σῶσαι θέλων «b τῶν ἀνθρώπων γένος. » . toV ἁγίου Λεοντίου Ψεαπό.Ίεως τῆς Κυπρίων νή- σου, πρὸς Ιουδαίους, ε’ Aóyov. « Φέρε bh λοιπὸν, φέρε προθύμως, xal τὴν τῆς ἐκτυπώσεως τῶν σεπτῶν εἰχόνων ἀπολογίαν ποιησώ- µεθα, ὅπως ἐμφρασθῶσι στόµατα ἀνόμων, λαλούν- των ἄδικα” νομικὴ γὰρ αὕτη f) παράδοσις, xal οὐχ ^ Nui. xxi, 98, « Cum die quodam , de consueto more, cum exercitu universoque famulorum coetu venatum exiisset, cervorum pascentium conspicatus grc- gem, exercitu in tres partes, uti solebat, distribu- to, eos insectabatur. At cum illis capiendis inten- tus esset exercitus, ille qui in universum gregem, tum proceritate, tum forma eminebat, a reliquis discedens, per densissima silvz preruptaque loca: in nemus prosiliit. Hunc Placidas contuitus, ejus- que comprehendendi desiderio accensus, cum militibus paucis, czteris omnibus relictis, insecu- tus est. Jam socii deficientibus viribus constiterant, eum solus ipse persequendo perseveraret, divina- B que factum providentia est, ut nec equus, nec ipsemet asperitate locorum fatiscerent ; et cervum diutius adurgendo, procul se ab exercitu recessisse 3793 animadvertit. Porro fugiente cervo, cum nullus comitum adesset, petre verticem conscen- dit, tum circumaspicere, secumque cogitare, quo tandem pacto przdam assequatur. At sapientissi- mus clementissimusque Deus, qui nullas non ex- cogitat vias, quibus ad salutem homines ducat, hunc in ipsamet venatione venatur : non Petri opera; ut olim Cornelium, magis autem uti per- secutorem Paulum, objecta sua specie. Itaque con- sistenti diu Placidz, cervique proceritatem intentis oculis demiranti, cum illius capiendi nulla via oc- curreret, ejusmodi portentum Dominus edidit, quod quidem nibil absimile veri est, nec ipsius po- teutie magnitudinem excedit. Sed, quemadmodum asinz Balaam loquendi indita facultate *5*, ea ar- guit, quxe vates animo versabat, consimile aliquid tunc etiam illi monstravit. In cervi cornibus sancte crucis ipso sole longe fulgentiorem figuram, atque inter cornua divini sui corporis, quod pro nostra salute sumere dignatus est, effigiem ostendit; in- ditaque cervo voce humana, his Placidam verbis compellat : Quid me persequeris, Placida? En tui causa aderam, meque tibi lioc in animali con- spiciendum przbui. Ego sum Jesus Christus, quein ignorans colis. Tua erga pauperes officia conspe- etui meo presentia fuerunt. Quamobrem istuc veni, ut. per hunc cervum me patefacerem tibi, teque vicissim venatu comprehenderem, et οἷυ- mentis me: indagine cingerem. Nec enim z:quum fuerit, ut quem ob recte probeque facta diligo, is daemonibus impuris, mortuisque et surdis simu- laeris serviat. ldcirco quippe ad terras, ea quam cernis specie veni, ul generi hominum salutem afferrem. » Sancti. Leontii Neapolis in Cypro insula episcopi], ex libro v Contra Judeos. « Agedum deinceps, age jam zquo animo ve- nerabilium imaginum defensionem aggrediamur, ut obstruantur ora loquentium iniqua. Nen enim inventum nostrum illud est, sed legis potius insti- 1389 S. JOANNIS DAMASCENI I8 tutum. Nam Deum ipsum audi Moysi przcipien- A ἡμετέρα. "Axousov yàp αὑτοῦ τοῦ Θεοῦ λέγονος tem, ut geminas Cherubim imagines sculptiles conflatilesque fabrefaciat , quibus propitiatorium obumbraretur. Adhzc, templum Ezechieli Deus ostendit, quod a pavimento ad laquearis fasti- gium, sculptiles leonum, palmarum, hominumque, et Cherubim facies habuisse dicit. Terribilis reipsa hic sermo est. Deus qui Israeli injunxit, ne rei ullius, sive qu:e in coelis, sive qux in terra fuerit, sculptile quodpiam, aut imaginem similitudinemve faceret, ipse Moysi przcipit, ut sculpta animan- tia, Cherubim, inquam, fabricet. Quinimo Ezc- chieli templum monstrat, imaginibus, sculptisque leonum, palmarum, et hominum simulacris re- fertum. Salomon item figuram designationemque ex lege mutuatus, xwneis boum, palmarum, et ho- minum simulacris plenum templum ezstruxit : neque ob id usquam a Deo reprehensus fuit. Quamobrem si me propter imagines condemna- re vis, Deum prius accuses, qui haec idcirco fleri jussit, ut ipsius apud nos memoria perseve- raret. » 9 & Ejusdem ex libro quinto. « Nobis rursum illudunt, quod pretiosam cru- cem divinasque imagines designemus, adoremus- que, nosque idolorum ac ligneorum numinum cultores vocant, viri qui Deum omnino non norunt Quod si, ut asseris, atliee, Deum ligneum colo, cerle plures quoque veneror. Si plures, utique de- πρὸς Μωῦσέα, εἰχόνας δύο Xepov6tg γλυπτῶν xx χωνευτῶν χατασχενάσαι, σχιαζόντων τὸ ἱλαστίρι, Καὶ πάλιν, τὸν ναὸν ἔδειξεν 6 θεὺὸς τῷ Ἰεζεχιὲλ, γλυπτὰ πρόσωπα, φησὶν, εἶχε, λεόντων, xal φοινί- xiv, xai ἀνθρώπων, καὶ Χερουδὶμ, ἀπὸ τοῦ ἑδά-οις αὐτοῦ ἕως τοῦ φατνώματος τῆς στέγης, Όντωςς.- δερὸς ὁ λόγος. Ὁ Seb ἐντειλάμενος τῷ "lopak μὴ ποιῆσαι γλυπτὸν, μήτε εἰχόνα, μήτε ὁμοίωμα, 021 ἐστὶν Éy τῷ οὗ ρανῷ, xat ὅσα ἐστὶν ἐπὶ τῆς Yn, o7 «bc προστάσσει τῷ Μωῦσῃ ποιῖσαι γλυπτὰ (oa Χερουθίμ’ καὶ τῷ Ἰεζεχιηλ πλήρη εἰχόνων xal ὀνομά- tt (P) γλυπτῶν, λεόντων, καὶ φοινίκων, xat ἀνθρώ- "tv, δείχνυσι τὸν ναὸν ὁ Θεός’ xal Σολομὼν, ix νύ- mi pou λαδὼν τὸ τύπωμα, πλήρη πεποίηχε τὸν valve χαλχὼν γλυπτῶν, βοῶν, xal φοινίχων , xai ἀνθρώ- πων, καὶ οὗ χατεγνώσθη ὑπὸ τοῦ θεοῦ Ev τούτψ. Ei τοίνυν ἐμοῦ χαταγινώσχειν θέλεις περὶ εἰχόνων, προχατάγνωθι τοῦ θεοῦ ταῦτα ποιεῖν χελεύσαντος, ὡς ὑπόμνησιν αὐτοῦ εἶναι παρ᾽ ἡμῖν. » Tov αὐτοῦ, éx τοῦ πέµαπτου Jórov. « Πάλιν ἡμᾶς διαπαίζουσι περὶ τοῦ τιµίου σταν- ροῦ, xài τῆς τῶν θεοτυπώτων εἰχόνων σημειώσεώς τε xal προσχυνῄσεως, εἰδωλολάτρας ἡμᾶς χαὶ ξυλο-' θέους ὀνομάζοντες, οἱ πανάθεοι. El δὲ ξνλόθεός εἰμι,. ὡς λέγεις, ἄθεε, καὶ πολύθεος πάντως. El δὲ πολύ- θεος, ἐχρῆν µε πάντως ὀμνύντα λέγειν’, Μὰ τοὺς jerando dixero, Per deos : quemadmodum οἱ tu, (, θεοὺς, χαθάπερ καὶ σὺ ἕνα ὁρῶν µόσχον, ἔλεγες"ι quondam vitulum unum aspiciens, aiebas : Hi sunt dii tui, Israel 5. At. ejusmodi jusjurandum ex ore Christianorum te audivisse neutiquam asse- veraris. Verum adulterze Synagoge consuetudo est, ut. castissimam Christi Ecclesiam, ceu mere- tricem infamcet. » Ejusdem. « Neque enim sanctorum formas, ima- gines et figuras uti deos adoramus. Nam si tan- quam Deum ligneam imaginem adoraremus, eum- dem omnino cultum reliquis etiam lignis exhibe- remus, neque, ut szepe contingit, imaginem forma deleta combureremus, Et rursum, quandiu ligna crucis coaptata manent, formam illam adoro propter eum qui crucifixus fuit: ubi vero sejuncta Οὗτοι ol θέοι σου, "lopatA* ἀλλ οὐκ ἀξιωθείης -"' τοῦτο παρὰ Χριστιανῶν στοµάτων ἀχοῦσαί LE ἀλλ' εἴθισται ἀεὶ ἡ μοιχαλὶς xal ἄπιστος Συναγωγτὴ, ... τὴν πανσώφρονα Χριστοῦ Ἐκχλησίαν, ὡς πόρνην διαγορεύειν. » εκ. { Τοῦ αὑτοῦ. « Οὐδὲ γὰρ παρ) ἡμῶν, ὣς θεοὶ προσ- χυνοῦνται οἱ τῶν ἁγίων χαρακτηρες, xal εἰχόνες, καὶ τύποι. El γὰρ ὡς cq προσεχυνοῦμεν τῷ ξύλψ τῆς εἰκόνος, ἐμέλλομεν πάντως xal τοῖς λοιποῖς προσχυνεῖν ξύλοις, καὶ οὐχ ὡς πολλάκις, λεανθέντος τοῦ χαρακτῆρος, τῷ πυρὶ τὴν εἰχόνα xaxexalopsv. Καὶ πάλιν, ἕως μὲν ἔστι συνδεδεμένα τὰ ξύλα τοῦ σταυροῦ, προσχυνῶ τὸν τύπον διὰ τὸν Ev αὐτῷ σταυ- fuerint, eadem abjicio atque comburo. Et quemad- D ρωθέντα Χριστὸν, ἐπὰν δὲ διαιρεθῶσιν ἐξ ἀλλήλων, modum, qui imperatoris edictum obsignatum acci- pit, sigillumque osculatur, is non lutum, chartam- ve, aut plumbum veneratur, sed imperatori potius honorem defert et adorationem ; sic nos quoque Christiani, erucis formam adorando, non ligni materiam, sed magis signaculum, annulum et characterem Christi ipsius respicientes, per ca- dem illum qui cruci affixus fuit, salutamus et adoramus. » 6 Exod, xxxn, 4. 1 ο ῥίπτω αὐτὰ χαὶ καταχαίω. Καὶ ὥσπερ ὁ χέλευσιν βασιλέως δεξάµενος ἑσφραχισμένην, καὶ ἀσπασάμε- ; vog τὴν σφραγίδα, οὗ τὸν πηλὸν ἑτίμησεν, οὗ τὸν xág-4' την, ἡ τὸν µόλιθδον, ἀλλὰ τῷ βασιλεῖ ἀπένειμε τὸ Io σέθας χαὶ τὴν προσχύνησιν’ οὕτω xai Χριστιανῶν παΐδες, τῷ τύπῳφ τοῦ σταυροῦ προοχυνοῦντες, οὗ τὴν φύσιν τοῦ ξύλου προσχυνοῦμεν, ἀλλὰ σφραγίδα, " καὶ δακτύλιον, καὶ yapaxtfjpa Ἀριστοῦ αὑτοῦ BÀ; ποντες, 8t αὐτοῦ τὸν by αὐτῷ σταυρωθέντα ἁσπατό- µεθα xal προσχυνοῦµεν. » -- VARIA LECTIONES. ' Lego ὁμοιωμάτων, ul Zinus et Tilm. et in act. 7 syn. 1385 DE IMAGINIDUS ORATIO III. 1386 Τοῦ σὐτοῦ. « Καὶ διὰ τοῦτο Χριστὸν, xal cà Χρι- Α Ejusdem. « Atque. eam ob causam Christum, στοῦ πάθη, Ev ἐχχλησίαις, καὶ οἴχοις, xal ἀγοραϊῖς, χαὶ &v εἰχόσι, xal ἐν σινδόνι, xal £v ταµείοις, καὶ ἓν ἑματίοις, χαὶ Ev παντὶ τόπῳ ἐχτυπῶ χαὶ διαγράφω, ἵνα δ.ηνεχῶς ὁρῶν ταῦτα, ἀναμιμνήσχωμαι, χαὶ μὴ ἐπιλάθωμαι, ὥσπερ σὺ ἐπελάθου Κυρίου τοῦ θεοῦ σου ἀε[. Καὶ ὥσπερ σὺ προσχυνῶν τὸ βιθλίον τοῦ νό- µου, οὐ τὴν φύσιν τῶν δερμάτων xal τοῦ µέλανος προσχυνεῖς, ἀλλὰ τοὺς λόγους τοῦ θεοῦ τοὺς ἔγχει- µένους ἓν αὐτῷ, οὕτως χἀγὼ τῇ εἰχόνι τοῦ Χριστοῦ προσχυνῶ, οὐ τῇ φύσει τοῦ ξύλου xal τῶν χρωμά- των’ μὴ Ὑένοιτο | ἀλλ ἀψύχῳ χαρακτῆρι Χριστοῦ προσχυνῶν, δι’ αὐτοῦ, αὐτὸν Χριστὸν δοχῶ χρατεῖν xai προσχυνεῖν. Καὶ ὥσπερ Ἰαχὼθ δεξάµενος παρὰ τῶν ἁδελφῶν τοῦ ἹἸωσὴφ τὸν χιτῶνα τὸν ποιχίλον ἠμαγμένον, ὅτε ἐἑπίπρασαν τὸν "Iusto , γατεφίλησε πάντως τὸν χιτῶνα μετὰ δαχρύων, xai τοῖς ὀφθαλ- μοῖς τοῖς ἰδίοις τοῦτον ἔθηκεν, οὐ τὸ ἱμάτιον θρηνῶν, ἀλλά δι) αὐτοῦ τὸν Ἰωσὴφ νοµίζων χαταφιλεῖν, xai ἐν χερσὶν αὐτὸν χατέχειν' οὕτω xal Ἀριστιανῶν παῖ- δες εἰχόνα Χριστοῦ, f] ἀποστόλου, f μάρτυρος xat- ασπαζόμεναι τῇ σαρχιτῇ ψυχῆ νυµίνομεν αὐτὸν ἐχεῖ- voy τὺν ΧἎρια μάρτυρα αὐτοῦ ἁσπάζε- σθαι.... Ὡς γο te εἶπον, ὁ σχοπὸς ἐξετάζεται ἐπὶ παντὸς ἁσπασμου, καὶ ἐπὶ πάσης προσχυνῄσεως. Ei δὲ ἐμοὶ ἐγχαλεῖς, λέγων, ὅτι προσκυνῶ τῷ ξύλφ τοῦ σ;αυροῦ, διὰ τί οὐχ ἐγχαλεῖς τῷ Ἰαχὼδ, προσ- κυνῄσαντι ἐπὶ τὸ ἄχρον τῆς ῥάδδου τοῦ Ἰωσήφ: Αλλὰ πρόδηλον, ὅτι οὐ τὸ ξύλον τιμῶν προσεχύνη- σεν, ἀλλὰ διὰ τοῦ ξύλου τῷ Ἰωσὴφ προσεχύνησεν, ὥσπερ xal ἡμεῖς διὰ τοῦ σταυροῦ τῷ Χρ'στῷ. Ἐπεὶ καὶ ᾽Αδραὰμ τοῖς πωλῄήσασιν αὑτῷ τὸν τάφον ἀνδρά- σιν ἀσεδέσι προσεχύνησε, xat Υόνυ ἔχαμφεν ἐπὶ τὴν γῆν, ἁλλ᾽ οὐχ ὡς θεοὺς αὐτοὺς προσεχύνησἒ. Καὶ πάλιν, ὁ Ἰαχὼδ τὸν Φαραὼ πὐλόγησὲν , ἀσεδῃ χαὶ εἰδωλολάτρην ὄντα, καὶ τὸν Ἡσαῦ ἑπτάχις, ἁλλ᾽ οὐχ ὡς θεόν. Ἰδὲ πόσους ἀσπασμοὺς xal πόαας προσχυ- νήσεις ἀπέδειξά σοι. γραφιχάς τε xal φυαιχὰς, μὴ τ, ἐχούσας χατάγνωσιν; ἐμὲ δὲ ἐπὰν ἴδης εἰχόνα Χρι- ον στοῦ, ἢἡ τῆς πανάγνου αὐτοῦ Μητρὸς, f] ἁγίου προσ- χυνοῦντα, ἀγανακχτεῖς εὐθέως, xal βλασφημεῖς, xol ἀποπηδᾶς, xal εἰδωλολάτρην µε ἀποχαλεῖς, xai οὐχ αἰσχύνη; xai φρίττεις, xai ἑρυθριᾷς, ὁρῶν µε καθ) ἑχάστην ἡμέραν Ev πάσῃ τῇ οἰκουμένῃ ναοὺς εἰδώλων Christique passionem in ecclesiis, in :edibus, in foris, in tabulis, in linteis, in cubilibus εἰ in vestibus, atque in omui loco expriuo εἰ designo, ul per continuam considerationem, | memoriaut eorum períricemus, nec unquam obliviscamur, ut tw semper oblitus, es Domini Dei tui. Quinimo veluti, cum volumen legis adoras, non wembra- narum et atramenti naturam adoras, sed Dei ser- mones qui in eo scripti sunt; consimili modo Christi imaginem adoro, nequaquam vero ligui* colorumve naturam ; absit! sed inanimam Christi figuram adorans, per cam mihi videor ipsumuwet Christum complecti ei adorare. At sieut Jacob, cum a Josephi fratribus qui ipsuin vendjderant, variam ejusdem tunicam sanguine cruentam rece- pisset, hanc cum lacrymis deosculatus, oculis.suis , apposuit; non quasi tunicam ille defleret, sed quod per eain Josephum ipsum osculari, et mahi- bus complecti sibi videretur " : sic et nos Ghri- stiani imaginem apostoli martyrisve carnali more complectentes, animo reputamus nos, vel Christum ipsum, vel martyrem ejus amplexari.... Quain- obrem, ut sepius dixi, in omni salutatione vel ado-. ratione disquiritur intentio. Quod si mihi crimina- . ris, quasi crucis lignuin, ceu Deum adorem ; quare non item Jacob accusas, qui virge Josephi sumui- . tateui adoravit **? At manifestuin est eum nou ligni honorandi causa adorationem exhibuisse , sed po- tius per honorem ligno praestitum, adorasse Jose- phum, 345 sicut in cruce Christum adoramus. . Eodem plane modo quo Abraham hornines impios a quibus sepulerum mercabatur, genibus in terram demissis adoravit, nequaquam tamen uti deos 50. Ad liec, Jacob Pharaoni, impio licet idolorumque cultori, benedixit **, atque septies Esau *', sed nom uti Deum, adoravit. Vide, quot tibi salutationes, q«*4« quoique adorationes, tum in Scripturis probatas, tum naturales, nulli prorsus repreheusioni obno- xias protulerim. Tu vero, cum Christi, aut castis- sima Matris illius, aut sancti cujusdam imaginem nos vides adorare, confestim indignabundus id in crimen vertis , aufugisque, et me idololatram no- minas. Non te pudet? non perhorrescis? non ru- καταλύοντα, xal ναοὺς μαρτύρων ἀνεγείροντα; El τὰ p) bore suffunderis, quando me vides in universo or- εἴδωλα προσεχύνουν, διατί τοὺς μάρτυρας τιμῶ τοὺς χαταλύσαντας τὰ εἴδωλα; sl δὲ τὰ ξύλα, ὡς hc, δο” ξάζω, πῶς τιμῷ τοὺς ἁγίους, τοὺς τὰ ξύλινα ξόανα τῶν δαιμόνων χατακαύσαντας; El δὲ xat τοὺς λίθους ὀοξάσω, πῶς δοξάζω τοὺς ἀποστόλους, τοὺς τὰ λίθινα εἴδωλα χαταχλάσαντας; El τὰς εἰχόνας τῶν ψευδωνύ- pov θεῶν σέθω, πῶς δοξάζω, xal ἑπαινῶ, xat Éop- τὰς ἐπιτελῶ τῶν παιδῶν, τῶν ἐν Βαέυλῶνι ἀθλη- σάντων, xai τῇ εἰκόνι τῇ χρυσῇ μὴ προσχυνησάντων, τῇ εἰδωλιχῇ; ᾽Αλλ' ὄντως πολλῃ τῶν ἀνόμων ἡ πώ- ρωσις, πολλὴ τόφλωσις. Ὢ Ἰουδαῖε, πολλὴ ἡ ἀναί- Ac * Gen. xxxvu, 32 seqq. ** Gen. xvii, 13; *! Gen, xxxin, 5. Dan. 1, 1 seqq. ῥλταοι.. G&. ΧΙ}. Hebr. χι, 24. be idolorum delubra demolientem , templaque martyrum honori exstruentem? quod si idola adoro, quid est cur martyres idolorum eversores honorein? quod si lignis, uti loqui amas, gloriain defero ; qui fit, ut honore liomines sanctos prose- quar, qui ligneas daemonum statuas combusserunt? Sed si lapides celebro; cur apostolos ipsos, qui lapidea simulacra comuinuerunt, celebravero ?, quod si tandem falsorum deorum veneror imagines ; quare igitur trium puerorum **, quia, ne auream idoli imaginem adorarent, Babylone decertaverunt, 9, Gen. xxiu, Ἱ. * Gen. xcvi, 9. {4 1387 S. JOANNIS DAMASCENI 1388 gloriam laudesque predico, horumque nomine A δειά cou xal ἡ ἀσέδεια ' ἀληθὼς ἀδιχεῖται ὑπὸ σου dies festos ago? Verum nimia plane scelestorum obcezcatio est, nimia c:citas. Magna prorsus, o Judze, impudentia tua. Profecto abs te veritas ini- que premitur. « Exsurge, Deus, judica causam tuam. fj ἀλήθεια. « Ανάστα, ὁ θεὸς, bixacov τὴν δίχην σου; χρῖνον xal δίχασον ἡμῖν ἐξ ἔθνους οὐχ ὁσίου, ἀλλ' ἀνοσίου xai ἀλλητρίου, καὶ παροξύνοντός σε διὰ παν- τός. ) Judica, el discerne causam nostram de gente non sancta, ab iniqua et aliena, que te ad iracundiam provocat. » Ejusdem. « Si ergo, ut sepe dixi, lignum lapi- demque adorarem, lapidi utique et ligno dicerem : Ta me genuisti **. Sin autem sanctorum imagines adoro, imo vere si sanctos ipsos, sanctorumque ceriamina veneror et colo, quomodo tu, insane, liec idola vocas? Idola quippe similitudines fuerint eorum, qui adulteri, homicide, filiorum mactato- res, et effeminati homines exstiterunt, non aulem . prophetarum et apostolorum. Atque ut ex aliqua parte, brevi certissimoque exemplo intelligas , quid Christianos inter et gentiles paritatis inter- cedat, audi. Habebant Babylone Chaldzi musica omnis generis organa, quibus simulacra demonum colebant :. habebant et filii Israel Hierosolymis asporiata organa, qua in salicibus suspenderunt. Utraque instrumenta erant, nablia, cithara, et tibix : sed ista ad Dei gloriam ; illa vero similitu- dinis horum zeinula, ad ddeemonum cultum pertine- bant. Idem jam discrimen inter imagines Christia- norum et idola gentilium cogita. Hzc quippe ad diaboli gloriam ac memoriam ; illa vero ad Christi, et apostolorum martyrumque, et sanctorum ejus laudem fabricata sunt. » Ejusdem. « Proinde quando Christianum videris crucem adorare, id ab eo fleri propter Christum C crucifixum scito, non autem ul lignum adoret. Alioqui universa ligna adoraremus, sicut Israel lucos et arbores adorabat, atque dicebat : Tw Deus meus es; tu me genuisti *. Nos vero non item; scd memoriam picturamque Dominice passionis, et 476 illorum qui pro ipso pugnaverunt, in ec- clesiis ac domibus tenemus; omnia nempe pro. pter Dominum nostrum facientes. Rursumque, dic amabo, Judze, quxnam scriptura Moysi perinisit, ut Jethrosocerum suum cultorem idolorum ; Jacobo, ut Pharaonem ; Abrahamo, ut filios Emmor ad- orareni? annon illi justi erant et prophetz ? que- nam Danieli, ut impium Nabuchodonosor? Ac si pro- pter mundanam temporariamque vitam hoc fecerunt, p ecear mecum erzpostulas, quod in sacris sanctorum meneorlis, sive per scripturam, sive per picturam expressis, eorumdem cruciatus et certamina ado- rem, per qua singulis diebus beneficiis augeor, perpetuamque et sempiternam vitam exspecto? » Ex Historia ecclesiastica Theodori, tomo quarto. « Sub hoc consulatu, die xxv mensis Decemuris, terribile ingensque miraculum contigit, quod om- ** ibid. coat *! Jerem. n1, 97. VARLE LECTIONES, ερ Lege, cum Billio Θεοδώρου, Theodori, Lectoris scilicet. Nam sub Anastasio imp. 6 v. Theodoretus. Ejusdem historie qua hic refertur, Theopbanes οἱ Suidas meminere. .Superstes nos erii Τοῦ αὐτοῦ. « El μὲν οὖν ὡς πολλάκις εἶπον, τῷ ξύλῳ καὶ τῷ λίθῳ, ὡς θεῷ προσεκύνουν, εἶπα ἂν χἀγὼ τῷ ξύλῳ καὶ λίθῳ;’ Σύ µε ἐγέννπσας. EL δὲ , τὰς εἰκόνας τῶν ἁγίων προσχυνῶ, τοὺς ἁγίους μᾶλ- λον, χαὶ προσχυνῶ τὰς τῶν ἁγίων μαρτύρων ἀθλί- σεις xai τιμῶ, πῶς λέχεις εἴδωλα ταῦτα, à ἀνόητς; Τὰ γὰρ εἴδωλα, τῶν φευδωνύμων , τῶν μοιχῶν, xal φονευτῶν, xal τεχνοθυτῶν, xal μαλαχῶν ὁμοιω- µατά clot, xal οὗ προφητῶν, οὐδὲ ἁποστόλων. Καὶ ἵνα ἐκ µέρους παραστήσω σύντομον xa πιστότατον ὑπόδειγμα περὶ Χριστιανιχῶν xat Ἑλληνιχῶν óyow- µάτων, ἄχουσον, Εἶχον iv. Βαθυλῶνι οἱ Χαλδαῖοι bpyava παντοῖα μουσιχὰ πρὸς θεραπείαν εἰδώλων δα,µόνων. Εἶχον δὲ καὶ οἱ υἱοὶ ἼσραἩλ ἀπὸ Ἱερουσα- Ang ὄργανα, ἃ ἐπὶ ταῖς ἱτέαι ἐχρέμασαν , καὶ áp-^ φότερα ὄργανα, xaX νάθλαι, , xai αὖὐλαὶ-, ὑπῆρχον, ἃ ἐπὶ ταῖς ἱτέαις ἑ Αλλὰ τὰ μὶν εἰς δόξαν Θεοῦ ἐγένοντο, τὰ θεραπείαν τῶν δαιμόνων , ἀντίμιμα. Οὕτω Aotniv, καὶ ἐπὶ τῶν εἰἶ-ν χόνων, καὶ εἰδώλων, Ἑλληνικῶν xai Χριστιανικῶν vóst ὅτι ἐχεῖνα μὲν εἰς δόξαν διαθόλου xai μνήμην κατεσχευάσθησαν, ταῦτα δὲ εἰς δόξαν Χριστοῦ, xal ἀποστόλων, xal μαρτύρων, xaX ἁγίων αὐτοῦ.» Tov αὐτοῦ. « "Όταν τοίνυν ἴδῃς Χριστιανὺν προς- κυνοῦντα τῷ σταυρῷ, γνῶθι, ὅτε διὰ Χριστὸν οὖν σταυρωθέντα, xal οὐ «hv φύσιν τοῦ ξύλου προσχυνεῖ, Ἐπεὶ πάντα ἂν τὰ ξύλα προσεχυνοῦμεν τοῦ ἀγροῦ, xal ὥσπερ ὁ Ἱσραὴλ προσεχύνει τὰ ἄλση καὶ τὰ δέν- δρα, λέγων’ ZU µου sl θεὸς, καὶ σύ µε ἐγέννησας. Ἡμεῖς δὲ οὐχ οὕτως, ἀλλὰ μνήμην xal γραφὴν cin τοῦ Κυρίευ παθηµάτων, xal τῶν δι’ αὐτὸν ἁθλη- σάντων, ἐν ταῖς ἐχχλησίαις xal οἴχοις ἔχομεν, αάνα δι) αὐτὸν ποιοῦντες τὸν ἡμέτερον Κύριον. Καὶ αὖθις, εἰπὲ, ὦ Ἰουδαῖε, mola Γραφὴ ἐπέτρεψε Ἀξωσεῖ προς. κυνῆσαι Ἰοθὸρ τῷ Υαμθρῷ αὐτοῦ, εἰδωλολάτρῃ ὄντι, καὶ Ἰακὼδ τῷ Φαραὼ, καὶ ᾿Αδραὰμ. τοῖς υἱοῖς "Ep- µώρ; καὶ bxelvot δίχαιοι xal προφΏται» xat Δανιὴλ τῷ Ναθουχοδονόσορ ἀσεδεῖ ὄντι; Καὶ εἰ ἐχεῖνοι δὲ χοσμιχὴν καὶ πρόσχαιρον ζωὴν ταῦτα ἑποίουν, qux ἐμοὶ ἐγχαλεῖς προσχυνοῦντι ταῖς ἁγίαις τῶν ἁγίων ᾿ μνήµαις , γραφικαῖς χαὶ ἱστοριχαῖς , xai τὰ xlii: xai τὰς ἀθλήσεις, ἐξ ὧν καθ) ἡμέραν εὐεργετοῦμαι, καὶ αἰώνιον xat ἀῑδιον ζωὴν ἑἐχδέχομαι; » Της ἐκκλησιαστικῆς Ἱστορίας ΘεοδωρήεοκΏ, Ü τόμου. «Ὑπὸ δὲ ταύτην τὴν ὑπατείαν, κατὰ τὸν μῆνα si Δεχέμθριον, ἔχοντα αὐτὸν εἰχάδα χαὶ πἐμπτὴν ἡμέ- QAGCC Zi eas ος 61 ..” vak souls ον wt εάν. ' | P. asMape ARR or ue s Sor DUE Cau MN E e" [vse sy. mn € (v "Agit 1389 cda b. ^^ NORD . DE IMAGINIBUS ORATIO ITI. (κκ... ο... pee. αλά was. "E 1390 pav, θαῦμα φοδερὸν xol ἐξαίσιον , πᾶσάν τε ἀκοὴν A nium aures perculit. Olympius enim quidam no- ἀνθρώπων χαταπλῆττον Υεγένηται. ὉὈλύμπιος γάρ τις τοὔνομα, ΒΕὐθυμίου τοῦ τῆς Αρείου θρησκείας . ἐξάρχοντος , τὸν βαδιστὴν ο παραχορεύοντα ἐν τῷ ! λουτρῷ τοῦ παλατίου τῶν ἘἙλενιανῶν, γενόμενος — ^ κατὰ τὸν προµαλάττοντα, xal Ücacáp.evóc τινας τῶν λουομένων τὴν τοῦ ὁμοουσίου δόξαν σεμνύνοντας, ἔφη, αὐταῖς λέξεσιν, οὕτως' Τί γάρ ἐστιν ἡ Τρίας: Ποίῳ δὲ τοίχῳ οὐχ ἐπιγέγραπται; Καὶ χρατήσας τῶν ἑαυτοῦ ἀναγκαίων , ἔφη: Ἰδὲ, χἀγὼ Τριάδα ἔχω. Ὥστε κχινηθέντας τοὺς Excel εὑρεθέντας , µέλλειν αὐτὸν διαχειρίζεσθαι, ἀλλ᾽ εἴρχθησαν ὑπό τινος Μά- qvo», πρεαθυτέρου τῶν Αγίων ᾿Αποστόλων ἐν τῷ περιτειχίσµατι, ἀνθρώπου θαυμαστοῦ, xat τὸν Θεὸν θεραπεύοντος, φῄσαντος πρὸς αὐτοὺς , ὡς οὐχ ἂν SU διαλάθῃ τὸν τῆς πανεφόρου δίχης ὀφθαλμὸν, ἀχρι- 6el λόγῳ Υράφοντα. Αἱδοῖ δὲ τοῦ ἀνδρὸς τῆς ταραχῆς παυσαµένων, ἑξανέστη ὁ Ὀλύμπιος, xal τῇ ἑμδάσει τῶν θερμῶν ὡς ἔθος χρησάµενος, ἔξεισιν ἐπὶ τὴν τῶν ψυχρῶν ὑδάτων δεξαμενὴν, fici; λαμθάνει τὰ ὕδατα ix πηγῆς τικτοµένης μέσον τοῦ σεπτοῦ θυσια- στηρίου τοῦ εὐαγοῦς, οἴχου τοῦ πρωτοµάρτυρος Στε- φάνου, ὃν Ev. παλ ἔχτισεν, ἀξιώμασιν άρχοντι- xolg; διαλάµφας, Αὐρηλιανός * ἐνθένδε ἠγοῦμαι θείας ἑποφίας τὸ ὕδωρ ἀξιοῦσθαι. Ἐν fj χαταθὰς θᾶττον ἐπαναθαίνει, κραυγάζων ᾽ Ἐλεήσατέ µε, ἑλεῄσατε ! Καὶ χνήθων αὐτοῦ τὰς σάρχας, τῶν ὁστῶν ἀπεμέριζε. Πάντες δὲ περὶ αὐτὸν γενόµενοι, xal κρατήσαντες, αινδόνι περιτυλίξαντες, ἀνέχλιναν ψυχοῤῥαγοῦντα, mine, juxta equum ambulatorem Euthbymii Ατίαπ factionis exarchze subsultim incedere solitus, cum esset in lavacro palatii Ilelenianorum, in cella te- pidaria nonnullos eorum qui lavabantur, consub- etantialis fidem celebrantes conspicatus, his eos verbis Allocutus est : Ecquid enim est Trinitas? aut quo in pariete inscripta non est? Statimque virilibus manu apprehensis : Ecce, inquit, ego quoque Trinitatem habeo. Eam ob rem illi qui aderant animis concitati, enm statim interfecis- sent, nisi eos vir quidam admirabilis , ac religio- sus Dei cultor, Magnus nomine, Sanctorum Aposto- lorum ecclesi: intra muri ambitum presbyter, rc- pressisset, affirmans, Id justitiz cuncta spectantis oculum latere non posse, qui singula diligenter conscribat. Cum igitur propter viri reverentiam turba quievisset, surrexit Olympius, et thermas ingressus, inque aquis calidis de more lotus, ad frigidarum piscinam vadit; que quidem aquas excipit, e medio altari sanctze ecclesise protomar- tyris Stephani, olim ab Aureliano prefecturz di- gnitatibus illustri constructz, scaturientes. Hinc plane aquam illam dignam fuisse arbitror, quam Deus ipse spectaret. In hanc ille cum descendisset, dicto ocius remeavit, cum ejulatu clamans : Mise- remini mei, miseremini mei! Et carnes suas un- guibus scalpens, ab ossibus divellebat. Tunc ad ipsum omnes concurrere, apprehensum linteo in- Ἐπηρώτων δὲ, τί ἂν εἴη τὸ συμόθὰν, xal φησιν 6 C volvere, 406 pra frigore deflcientem reclinare. Πο- "OXópmtog* "Avópa χατεῖδον λευχειμονοῦντα , ἔπι- θάντα µοι χατὰ τῆς νεροφόρου, xal ερεῖς σίχλας ἆ θερμοῦ περιχέαντά pot, xa. λέγοντά μοι’ Mh ὅνσ» φήµει. Λαθόντὲς δὲ αὐτὸν φορείῳ οἱ αὐτῷ διαφέρον- τες, µετεχόμισαν ἐν ἑτέρῳ λουτρῷ προσχειµένῳ τᾗ τῶν Αρειανῶν ἐχχλησίᾳ. Θελόντων δὲ αὐτῶν ἁποτυλίξαι τὴν σινδόνα àv αὐτοῦ , συνεξέπαιρον * πάσας τὰς σάρχας αὑτοῦ , καὶ οὕτως νεχρωθεὶς, ἀπέδωχε τὸ πνεῦμα. Γνωστὸν δὲ ἐγένετο τοῦτο σχεδὸν xa0' ὅλης τῆς βασιλίδος. Ἐφήμιζον δέ τινες περὶ τοῦ πεπονθότος, ὡς χρόνοις τισὶν, ἀπὸ τῆς τὸ ὁμοού- σιον δοξαζούσης θρησχείας εἰς τὴν Αρείου µετ- εδαπτίσατο λατρείαν. Ἐπειδὴ δὲ τὸ συμθεθηχὺς καὶ ἀχοαῖς βασιλέων ἐπλησίασεν ᾿Αναστάσιος δὲ ἣν ' ἐπέτρεφεν εἰκόνι χρωματισθὲν τὸ τεράστιον, ὕπερθε τῆς νεροφόρου χαταπαγΏναι. Ἰωάννης δὲ τις διάχο- νος, καὶ ἔχδιχος τῆς τοῦ προλεχθέντος εὐαγοῦς οἵ- χου Στεφάνου τοῦ τῶν μαρτύρων πρώτου, àvhp εἴ τις ἄλλος (fiiov ὑπὲρ τοῦ ὁμοουαίου δόγματος ἐχά- στοτε ἐνδειχνύμενος, xal αὐτὸς εἰχόνι χατέγραψεν, ἀλλ᾽ οὐχ ἁπλῶς' τῶν γὰρ ἐχεῖσε λουοµένων xai θεα- σἀαµένων ὀνόματα κατέγραψε, καὶ ἕνθα εἴη ἕκαστος οἰχῶν, ἔτι τε xal τῶν τοῖς ὕδασιν ὑπηρετούντων. gantibus autem quidnam ei contigisset, respondet Olympius : Hominem candidis indutum vestibus vidi, qui juxta labrum incedens, tres mihi aquz bad calidae situlas infudit dicens : Ne blasphemus esto. Tum qui illi necessitudine conjuncti erant, ferculo eum tollentes, in aliud balneum Arianorum eccle- size vicinum transferunt. Sed cum linteum vellent explicare, omnes ejus carnes lacerarunt, atque hoc modo enecatus, spiritum reddidit. Qui quidem eventus per uoiversum fere imperium divulgatus est. Nonnulli ferebant Olympium, qui talia passus est, aliquo ex tempore ab ea religione, qus con- substantialem Trinitatem celebrat, ad Arianam hz- resim secundo baptismate transiisse. 377 Ubi D vero res ista ad imperatoris aures pervenit (is porro Anastasius erat), jussit ut miraculum colori- - bus in tabula depictum in superiori labri parte - eMe, affiyeretur. Porro Joannes quidam diaconus, et sancte illius ecclesie, cujus supra meminimus, Stephani primi Martyris nomine dieat defensor, vir, si quis alius, zelum pro dogmate consubstan- tialis tuendo nusquam non exserens, ipse quoque non pingendam modo, sed et eorum qui illic lava- VARLE LECTIONES. ο Billius emendat. χαλέσας τὸν βαδιστήν, Valesius vero HA βαδιοτὴν παραχορεύων, juzta latorem subsultim incedens. Quae verior videtur enfipov, uum ambu- 4 Leg. σίτλας. Latime situlas. orte σννεξ ^ u et 1291 'S. JOANNIS DAMASCENI ] Joy AKA. VAN. Hec αλ AK 2 ^ (GOAL σμ . 1392 bantur nomina, et ubi ipsorum quisque habitaret, Α.Μαρτύρει δὲ dj εἰχὼν ἄχρι τοῦ παρόντος πεπηγυῖο ascribendum curavit ; insuper et illorum qui aquas ministrabant, nomina subjecit. Atqui hec quidem imago ad hoc usque texupus rei gesiLz fidem facit, in ipsomet introitu quarte porticus jam multoties nominati oratorii apposita. Verum quandoquidem, miraculum illud, miraculum aliud subsecutuin est, hoc praetermittere nefas esset, quippe cum ejusdem sit argumenti. Et quamvis aetale recentius sit, hic Lamen illud .commemorare non pigebit. Enimvero cum illi qui Arii partibus studebant, triumphum. esse perennem cernerent, apud eum cui Helenia-: norum palatii cura commissa erat, assiduis preci- bus egerunt, ut tanquam Lkalnei administrationi. prafectus, imaginem auferret «οἱ absconderet. ls facili pretextu, nimirum.aquarum huuore labe. faciari imaginem, ejusque conservationem instau- ratiogemyve causalus, eam, sustulit et .occultavit. Verug. curo imperator universa-regia loca perlu- etraret, ad huuc quoque veniens, imaginem .qua- -*ivit, rursusque affigendam parieti precepit. Porro Eutychianum (ita, zediuin przefectus ille vocabatur) Aivina quadam stalim invasit indignatio, ut dexter oculus ei difflueret,. et cetera item membra pes- simo motu quaterentur ; quod. in causa fuit ut ad $acrum oratorium, in quo beatorum Pantaleonis . ei Myyini. reliquiarum poro asservatur, accede- rel, Istud porro oratorinio Homonaa id. est, con- cordia naumipaLur, quopniam.illua centum et quin- ἐν τῷ ἐμθόλῳ τοῦ τετραστόου, τοῦ πολλάκις εἰρημέ- — νου εὐκτηρίου, Ἐπειδὴ δὲ τῷ θαύματι θαῦμα Ez- ηχολούθησεν , οὐχ ὅσιον παριδεῖν, τῆς αὐτῆς ὑπο- θέσεως τυγχάνον * ὅπερ, εἰ χαὶ τὸν παρόντα xatpby ὑπερῆλθε, λέγειν οὐχ ὀχνῆσω. θεασάµενοι γὰρ ol τῆς Αβείου συμμορίας ἐπικρατοῦντα θρἰαμθον, ἓκι- v: πάρησαν τὸν τοῦ παλατίου ᾿Ελενιανῶν τὴν φροντίδα πεπιστευµένον, ὡς .ἐξάρχοντα xal τῆς τοῦ Aoutpov διοιχῄσεως χαθελόντα χατακρύφαι τὴν εἰχόνα. Ὃς πρόφασιν εὐμήχανον εὑράμενος, τὴν &x τῶν ὑδάτων προσγινοµένην νοτίδα , ὡς σκυλθεῖσαν hv εἰκόνα ἀφελόμενος, φησὶν , ἐπὶ διορθώσει χατέχρυψεν. "Hv ὁ βασ!λεὺς ἐἑγχυχλίους ἐπιδημίας τελῶν εἰς ἕχαστον τόπον βασιλιχὸν, παραγενόµενος χἀχεῖσε, τὴν εἰκόνα ἐπεζήτει' xal οὕτως αὖθις τῷ τοίχῳ κχατεπάχη. Παρὰςπόδας. δὰ τὸν Εὐτυχιανόν * τοῦτο γὰρ ἣν ὄνομα:5 τῷ διαιταρίῳ * ὀργή τις θεοδίκαστος παραλαθοῦσα, τὸν μὲν δεξιὸν ὁςθαλμὸν διαῤῥεῦσαι πεπ»έηχε, xa- χίστως δὲ xal τὰ λοιπὰ περισείουσα µέλη, προσ- πελάσαι παρεσχεύασε τῷ εὐαγεῖ εὐκτηρίῳ, ἔνθα πε- πίστευται ἀναπαύεσθαι µέρος ἱερῶν λειψάνων τῶν θεσπεσίων Παντολέοντος «καὶ (vou, ἐπικαλουμά- νου τοῦ τόπου, Ὁμόνοια, Ex τοῦ Excel. συνελθόντας | | τοὺς ἑκατὸν πεντήχοντα ἐπιαχόπους ἐπὶ Θεοδοσίου | τοῦ μεγάλου βασιλέως, χοινἠν τινα χαὶ συµπεφωνη- µένην διδασχαλίαν τοῦ τε ὁμοουσίου τῆς θείας Τριά- δος ποιῄσασθαι, καὶ τῆς ἑνανθρωπήῄσεως δὲ tou Ku- ρίου τρανῶσαι τὴν.ὲκ Παρθένου πρόσληψιν, ταύτη, quaginta episcopi, Theodosio . magno imperatore, C τὴν. ἐπωνυμίαν. τεχτήνασθαι. Ἡμέρας Ob περὶ που convenientes, upanimi concordique sententia divi- na Triniyatis .consubstaniialitadem asseruerunt, el Dowinicz .humgnitalis ex Virgine susceptionem. declararunt. Illo autem septem circiter dies illic . comunoratus, ,cum nihil levaminis acciperet, quin-. imo Lesticulus, uterque corroderetur, nocte quadam media subdiaconus, cui pro sua vice illic perno- ctandum erat, in somnis videt. astantem queindam regem, qui sgrolum . manu .indicans, aiebat: Quare hune, excepisti ? Ecquis eum istuc adduxit ? : Vic se illis junxit, qui.de .me .pessime loquuntur. (819. est.qui patrali miraculi abecondit imaginem. Clericus itaque surgens, quod..in quiete. vidisset, recitat, fleri posse negans ut ille ab hac plaga sa- netur. Caeterum Eutychianus, ceu vi dolorum in . somnum acius esset, adolescentem quemdam. eu-. nuchumn, fulgenti veste indutum videt,.his se ver- bis alloquentem : Quid habes? Cum ille reposuisset se tabe perire, nec ullum.remedium invenire, eum. audivit dicentem ; Nemo.tibi potest opitulari ; quo- niam.rex.. yalde- tibi irascitur. Tum.seger : Quem-. vam, in, interpellabo, aut quid. agam? Hio vero ς .. Si. vis, inquit, levamen. ebtiaere,.. ad. 838;Hee-. nianorum balneas quantocius perge, et prope adusti Ariani imaginem quiesce. Mox οτρε[ρορ. ἑπτὰ προσχαρτεροῦντος, xal ὀνοῦντος οὐδὲν, ἀλλά xal διαθρωθέντων αὑτῷ xal τῶν διδύμαων , µεσούσης μιᾶς τῶν νυκτῶν, ὁ λαχὼν ὑποδιάχονος τὴν παννύ- χιον ἔχειν, ὁρᾷ χατ᾽ ὄναρ βασιλέα τινὰ τὸν ixt- στάντα, χαὶ .χειρὶ ὑποδειχνύντα τὸν ἀσθενη, λέγειν ᾿ | Πῶς ὐπεδέξω. τοῦτον; Τίς 65 ὁ ἐνταῦθα ἀγαγών» Οὗτος.ὁ «μετὰ τῶν εἰς ἐμὰ δυσφημούντων συµφρα- ξάµενος. Οὗτος ὁ χατακρύψας τὴν εἰκόνα τοῦ θαύ- µατος. Διανασπὰς δὲ ὁ κληρικὸςι τὸ ὀφθὲν διηγήσατο, φῄσας, τῶν ἁδυνάτων τυγχάνειν ἱαθῆναι τοῦτον τῆς µάστιγος.. Tfj δὲ αὐτῇ νυχτ], ὁ Εὐτνχιανὸς, ὥσπερ εἰς ὕπνον Ex «Gv ὁδυνῶν ὑπαχθεὶς, ὁρῷ εινα νεανίαν. εὐνοῦχον παρὰ Ui epu ἠμφιεσμένον, λέγοντα αὐτῷ, C TU ἔχεις; Ὡς δὲ, ᾿Απονῄσκω, ἔφη, χατατηκόµενος, xal θεραπείας μὴ «τυγχάνων., Ίχουε -λέγοντος» Ὡς οὐδείς σοι δύναται βοηθῆσαι ' ὁ γὰρ «βασιλεὺς δεινῶς ὀργίζεται. xarà coU. Ἠντιδόλει οὗτας, xal. φησι’ τίνα κχινῄσω., ἡ τί ποιήσω; ὁ δέ. φησιν. * Εἱἰ θέλεις ἀνεθηναι, ἄπιθι δυντόµως Ev τῷ λουςερῷ Ἐλενιανῶν, xai ἐγγύθεν τῆς εἰχόνος τοῦ χαυθέντος ᾿Αρειανοῦ ἀναπαύθητι. Παραυτὰ δὲ διυπνίσας, ἕνα τῶν ὑπηρ- ετούντων. ἐφώναι.. Ἐδεπλάγησαν δέ: τριῶν γὰρ ἡμε-' piov δη «παβρλθουσῶν, ἀφωνίᾳ συνείχετος͵ Kat φησι πρὸς αὐτοὺς , ἀπάχειν αὐτὺν , κατὰ τὸ προσταχθὲν διθχελεύσατο. Φθάσας δὲ τὸν τόπον xal πρὸς τὴν | VARI LEGTIONES. tNalesius legendum putat παραγαύδει. Paragaudis enim genus vestimenti erat cujus Chron. Aler meminit. Vide Casauboni notas ad Trebell. Pollion. 1393 DE IMAGINIBUS ORATTÍO III. | [301 εἰχόνα ταθεὶς, ἐξέπνει.. Thv γὰρ ἀπὸ σώματος 5à-^A factus. 116, ministruram !quertmpiám 'aecersit.: Πἱ στασιν τῆς duync, ἔλευθε(έαν ἀνέσεως ὁ ὀφθεὶς àvo- ρεύων ἠλήθευσεν..) autem obstapescere, tria. fam teldtum' sine voce egerat. AL 4ἱΙ9 se, at "(derht imperatum, jussit asportari; Sed ubi.ad locum venit, juxta imaginem posite exepíravit. Nam qui visus'füeret, "xüfme a corpore sejunctionem, per morbi relaxationem citra mendactem sigrificarat. ' » Tov dyíov 'Avactacíov, τοῦ ἁγίου δρους Συᾶ. ε Απὸ τεσσάρων (μιλίων Δαμαοκοῦ, χώριόν ἐστιν ὀπιλεγόμενον Καρσάτας * kv ᾧ χωρίῳ ναός ἐστι τοῦ ἁγίου θεὀδώρου. "Ev «obe τῷ ναῷ εἰσελθόντες Xa- ῥαχηνὸοὶ αατῴχησαν, πάντα ῥύπον xai ἀχαθαρσίαν bx «γυναιχκῶν xal παίδων xaX ἁλόγων ποιῄσαντες. "Ev μιᾷ οὖν τῶν ἡμερῶν χαθεζοµένων πλειόνων αὁ- τῶν, χαὶ συντυγχανόντων, ἔῤῥιψεν εἷς ἓξ αὐτῶν σα- Υίταν κατὰ τῆς εἰχόνος τοῦ ἁγίου Θεοδώρου , xal ἔχρουσεν εἰς «bv δεξιὸν ὤμον αὐτοῦ , xal εὐθέως ἐξηλθεν αἷμα, καὶ χατῆλθεν ἕως χάτω τῆς εἰχόνος, πάντων θοωρούντων τὸ γενόμενον σημεῖον, καὶ τὸν σαγίταν 'πεπηγμένην εἰς τὸν ὤμον τοῦ ἁγίου, xal τὸ αἷμα χατερχόµενον. Καὶ μὴν σημεῖον τοιοῦτον παράἀ- 6o&ov Υεγόµενον θεασάµενοι , οὐχ ἢλθον. εἰς 'συναί(- Sannti'Anobtabiba smcto-motrte Sina. — «.Quatnorctiililárhis Datiasco viculus distat, qui Carsstasmonvitetur, Inquótéthptunt est sancti'Theo- dori.: Quod tum: fhyrtessi essit! Saraceni ,"AUtdem commorantes, tri femhatuni et aerordm; itm Ju- mentorem: sordibus et immemdiuiis locut corispur- earunt.' Qusdam | igitur-die, multis eorum una con- side&libus οἱ confábulimtibus, unus' sagittam in sancti Tlieederi tmagiem ' tontórsit , cujus hu- merum dextrum :yperforavit. Statimque sánguis sealariens, ad 'imam' partem decidit, cunetis pro- digium hoc qwod acciderat, sagittamque humero sancti inflzam'ét cruorem 'manantem cóntuenti- bus. Nec tamen inoptmati^stupendique adeo $igni et miraculi :speetatione *resipaetunt, Non illum ponnituit qai -sagittam jécerat. Nullus eórum ter- ritus futt.: Ex templo non' técesserunt, nec ab co serdidando uWatenns 'binuerunt. Unde extre- εν. ὀθῆσιν. O0. µετενέησεν ὁ «τὴν 'σαγίταν !ῥίψας * οὐκ « ἁτάραξεν ἑαυτὸν εἷς ἐξ αὐτῶν ' οὑκ 'ἀνεχώρήσαν "τοῦ ' ναοῦ' οὐχ ἁπαύσαντο :ῥυποῦντες αὐτόν * xal 'μέντοι γε τὴν ἑσγάτην ἔδωκαν τιµωρίαν..Εἰκοσιτεσσάρων γὰρ οἴχων ὑπαρχόντων «ἐξ αὐτῶν τῶν κατοιχούντων by τῷ vag, ἑντὸς ὀλίγων ἡμερῶν ἅπαντες “πικρῷ θανάτῳφ ἐξηλείφθησαν, μηδενὸς τούτων τελευτήσαν- τος kv τῷ αὐτῷ.χωρίῳ, εἰ μὴ αὐτῶν τῶν χατοιχούν- των bv τῷ ναῷ àv ταῖς αὐταῖς ἡμέραις. Αὕτη οὖν f, mas:scelerum'suoram prenas'ultrices luérunt. Cum enim vigmmti quataor essent erum fatniliz, qux in templam divertébart, intra 'dies piutós aceria morte omnes coneiutipti-surt :'éum'nulIus hoc in oppido interierit, preter illos qui jn' templo mo- rati fuerant. Hzc igitur imago qua sagitta confixa εἰχὼν fj τοξευθεῖσα ἔτι πάρεστιν ἔχουσα 'κοὶ «hv C fuit, adhue "superest, ac vulnus ορια δὲ san- πληγὴν τῆς σαγίτας, χαὶ "τὸν τύπον τοῦ αἵματος. Πολλοὶ δὲ ζῶσι τῶν θεασαµένων, καὶ εὑρεθέντων τότε , ὅτε τὸ παβάδοξον τοῦτο γέγονε. Κάγὼ'δὲ , ὡς θεασάµενος τὴν αὑτοῦ εἰχόνα, καὶ θεασάµενος, ὃ ἐθεασάμην ἔγραφα. » Ἐκ τοῦ βἰου τοῦ ἁγίου Συμεῶνος τοῦ ὄαυματ- ουργοῦ (35), ἐξήγησις ᾿Αρκαδίσυ "ἀρχαπι- .exózov Κύπρου, θαύμα ἑκαεοστὸν τριακοστὸν Φούτερον. € Συνέδη δὲ ἐν ταῖς ἡμέραις Σχείναις , ἄνδρα τινά « ἀγοραῖον τῆς πόλεως ᾿Αντιοχείας συνοχῇ δεινῇ xaz- έχεσθαι ὑπὸ δαίµονος πονηροῦ» «καὶ στενοχωρεΐσθαι ἐπὶ χρόνους, ὥστε καταπνίχεσθαι αὐτὸν ὑπ αὐτοῦ, σφιγγοµένων τῶν πνοϊχῶν αὐτοῦ οὗτος ἀνελθὼν πρὸς τὸν ΄ΆΑγιον, καὶ τυχὼν ἱάσεως ταῖς αὐτοῦ πρε- σθείαις, καὶ γενόμενος ὡς μηδὲν πεπονθὼς xaxbv, καὶ ἐπανελθὼν εἰς τὸν ἴδιον οἶκον , κατ’ εὐχαριστίαν ἀνέστησεν αὐτῷ εἰχόνα ἐν δηµοσίῳ xal ἐμφανεῖ τῆς πόλεως τόπῳ, ἑπάνω τῶν θυρῶν ποῦ ἑργαστηρίου αὐτοῦ. ἸἈδόντες δὲ αὐτήν τινες ev. ἀπίστων, οὕτως ἑντίμως μετὰ φώτων καὶ βήλων δοξαξοµένην, xal πλησθέντες ζήλου, συνετάραξαν τοὺς ἁμοίονς αὐτῶν ἀτάκτους ἀνθρώπους, ὥστε συνελθεῖν πλῆθος xal δυ]πίς véstigia conservat. Multi autem eorum qui rem viderunt, eoque tempore adfuerunt, quando miraculum istud contigit, in vivis hodie auper- stites sunt, -.Quin ego ipse imaginem vidi, οἱ re considerata , hanc in scriptis retuli. » Ex vita. sancti Aymeonis miraculorum | effectoris , ip Arcadii archiepiscopi Cypri ; miracu- Jum . « Contigit autem illis diebus, wt vir quidam Arttio- chis civitatis merostor sngore gravi db improbo demone vexafeluf , eóque per -mthtos 'dies ar- ctaretur , ita αἱ interolusa respiratione suffocaretur. Is profectus ad Sanctum , ejusque precibus sani- talem asseoutes, ut. Ην subinde mali pateretur, cum domum rediisset , $n grati animi monumen- tum , in peblico conspicueque civitatis foeo, su- pra effücim» sus januam immeginem ejus erexit. Hanc inRdelium quidam conspicati, fmminibus velisque honoris ergo deeoratzm, repleti zelo, similes sui nefavios homines concitarunt , ut turba εοητεηίθης temwKnese socclamaverit : E medio tollatur ille wui hwe fecit, et imago dejJiciatur. NOTE. . (83) To? θαυματουργοῦ , miraculorum effeetoris. Jectionem lianc mutandam non censu;, propter h:»c verba qux subsequuntur, θαῦμα pAB', miraculum centesimum irícesimum secundum, Sed act. 4 syn- odi vii cognominatur : Too Θαυμαστοῦ ὅὄρους. a monte Thoumasto : qui nempe juxta Antiochiam erat, et supra quem ín. columna Symeon & "pra, qw | jov it, Gea. Justino juniore, Tiberio 1 οἳ Mauritio impp. Vi- en desis Evagr. lib. vi H/ist., cap. 92. 1395 S. JOANNIS DAMASCENI 1396 Verum divina providentia factum est, ut vir domo A ἑνταράχως χράζειν * Δἷρε τοῦ (fjv τὸν τοῦτο Te TOI abesset. Vehementi quippe furore perciti erant ut illum interficerent, inter hzc aliis alia vociferanti- bus. Multa 379 siquidem et valde magna erat eorum nequitia in conspectu Dei, nec non immabis li- vor, qua quidem abrepti istuc convenerant, oppor- tunuim adesse tempus rati, adversus sanctum vi- rum insurgendi , eumque contumeliis aspergendi : quia frequenter gentilium malesanam $fdem er- roremque redarguerat. Cum igitur tanti furoris Ímpotentes essent, militum cuipiam jusserunt , ut conscensis gradibus imaginem disturbaret. Hic cum ascendisset , manusque jussa perfecturus extenderet, e superiore statim loco humi cor- ruens fractus fuit : unde magnus in turba tu- multus ortus est. Illi nihilominus accensis animis adjecerunt, ut allerum eo adigerent ; qui quidem exporrectis item manibus quo imaginem detrahe- ret, in terram pariter allisus est: ex quo omnes metu perculsi, crucis signo sese munire cape- runt. Verum infideles furentes adhuc, tertium quoque eodem admoverunt, qui cum manus rur- sui protendisset , ut imaginem demiueret , ipse etiam simili fato deorsum cecidit. Tunc omnes qui aderant fideles ingens horror invasit, atque infidelium ezcitatem audaciamque mi- rali, adorata imagine, fusisque precibus dis- eesserunt, » χότα, xal fj εἰχὼν χαταθληθήτω. Zuvé6r, δὲ xat οἰχονομίαν Θεοῦ τὸν ἄνδρα μὴ εὑρεθῆναι τότε Ev τῷ οἴχῳ αὐτοῦ. Προεθυ μοῦντο γὰρ διαχειρίσασθαι αὐτὸν, ἄλλων ἄλλα χραζόντων. Ἡ γὰρ χαχία αὐτῶν πολλὴ xal µεγάλη ἣν ἐνώπιον τοῦ θεοῦ σφόδρα, καὶ ὁ φθό- voc ἄμετρος, ὑφ) οὗ καὶ ἑνεργούμενοι, εἰς τοῦτο συν- εληλύθεισαν, χαιρὸν νοµίσαντες εὑρεῖν χαταστασιά- σαι xat χαθυθρίσαι τὸν ἅγιον, ὡς πολλάκις ἑλέγξαντα τὴν χαχοπιστίαν xa πλάνην τῶν bv. αὐὗτοῖς ἕλληνι- ζόντων. Ὡς οὖν οὐχ ἠδύναντο φέρειν τὴν τοσαύτην µανίαν, ἐπέτρεφαν Ev τῶν στρατιωτῶν , ἀνελθεῖν ἐν ἀναδαθμοῖς, xa ῥίφαι τὴν εἰκόνα ' ἀνελθὼν δξ ἐχεῖνος, xat ἑχτείνας τὰς χεῖρας τοῦ ποιῆσαι €) προσταχθὲν, σὐθέως ἀπεῤῥάγη ἄνωθεν κάτω χατα- πεσὼν ἐπὶ τὴν γῆν, xal ἐγένετο θόρυδος μέγας εἰς «by ὄχλον. Καὶ προαέθεντο ἐξαφθένίες, ἄλλον &va- γαχεῖν , καὶ ἑχτείνας κχἀκεῖνος τὰς χεῖρας αὐοῦ χατασῦραι αὐτὴν, ὡσαύτως ἀπεῤῥάγη ἐπὶ τὴν Υην. Καὶ τούτου γενοµένου, φοδηθέντες πάντες, fipbavto τὴν σφραγῖδα τοῦ σταυροῦ περιάπτειν ἑαυτοῖς. Ἐπὶ πλέον δὲ µεμηνότες οἱ ἄπιστοι ἐκεῖνοι, Ἱπροσέθεντο xaX τρίτον ἀνενέγχαι ἐπὶ τούτῳ, xai ὣς ἐξέτεινε καὶ αὐτὸς τὰς χεῖρας τοῦ ῥίψαι τὴν εἰχόνα , ὁμοίως καὶ αὐτὸς χατεῤῥάγη ἐπὶ τὴν γῆν. Τότε φόδος μέγας ἐπῆλθεν ἐπὶ πάντας τοὺς περιεστῶτας πιστούς ᾽ el xoi ἐκπληττόμενοι ἐπὶ τῇ πωρώσει xal τόλμη τῶν ἀπίστων xal ἀνοσίων ἑχείνων ἀνδρῶν, προσχυνοῦν- τες μετὰ προσευχῆς τῇ εἰκόνι, ἀνεχώρουν. » Sancti Joannis Chrysostomi , ex oratione. in illud : C, Τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, ἐκ τοῦ ε Noveris te in medio (aqueorum incedere 35. » «Nequaquam igitur, dilectissimi, moerore con- ficiamur, neve in presenti calamitate animis con- eidamus; quin divine magis clementie consilium admiremur. Nam per quas diabolus civitatem no- suram se funditus eversurum speravit, per hzc ipsam erexit Deus, excitavitque. Improbis eniin quibusdam hominibus suggesserat diabolus, ut imperatorum 8t2tuas (inhoneste haberent; quo taudeu ipsummel civitatis solum everteret. . Ejusdem. « Postquam autem temerario ausu hzc patrata sunt, ac sceleratissimi quidam, flagitio- sissimique hominum , proculcatis legibus, statuas Λόγου τοῦ, «Ἐπίγνωσαι, ὅτι ἐν µέσῳφ παγίδων διαθαίνεις. » « ΜΗ τοίνυν ἁλγῶμεν, ἀγαπητοὶ, μηδὲ καταπίπτω- μεν ἐπὶ τῇ παρούσῃ θλίψει, ἁλλὰ θαυμάζωμεν σὺ εὐμήχανον τῆς τοῦ θεοῦ σοφίας. Δι ὧν γὰρ προσ- εδόχησεν ὁ διάδολος τὴν πόλιν ἡμῶν χαταδᾶλαι, διὰ τούτων αὐτὴν ὅ θεὸς ἀνέστησε xa ἀνώρθωσεν. 0 μὲν γὰρ διάδολος, ἐνέπνευσέ τισι παρανόµοις ἀν- θρώποις; καὶ τοὺς τῶν βασιλέων ὕδρισαν ἀνδρίαντας, ἵνα xa αὐτὸ τῆς πόλεως ἀφανίσῃ τὸ ἔδαφος. » Τοῦ αὐτοῦ. «Ἐπειδὴ δὲ συνέδη τὰ τολµηθέντα, καὶ τινες μιαροὶ xal παµµίαροι τοὺς νόµους χατα- πατῄσαντες, τοὺς ἀνδριάντας καθεῖλον, χαὶ τὸν περὶ deturbantes, czteres omnes extremo atque im- p τῶν ἑχάστων πᾶσιν ἐπεχρέμασαν xlvbuvov * xai νυν minenti periculo subjecerunt ; quaudo irato impe- ratore pro vita ipsa jam pertimeseimus , non nos angit amplius facultatum jactura ; sed, iis postha- bitis, omnes paseim dicentes audio : Facultates accipiat imperator, foro aedibusque nostris sponte cedemus, nuda taniuinmodo corpora servanda ali quis polliceatur. Quemadmodum igitur, cum timor mortis nondum imminerel, pecuniarum nos mul- ια carpebat; sic ubi hac contra leges adinissa sunt, mortis metus pecuniarie jacture doloreim pepulit. ,» Ejusdem. « Quod si quispizm in latronis spe- .uhnca deprehemdatur, quamlibet ipse latrocinia 6 Orat. 15 De statuis. ὑπὲρ τῆς ζωῆς αὐτῆς δεδοίχαµεν προδύναντες βασι- Ma, οὐχέτι λοιπὸν ἡ τῶν χρημάτων δάκχνει ζημία, ἁλλ᾽ ἕτερα ἀντ ἑκείνων, πάντων ἁκούω λεγόντων * λαθέτω τὴν οὐσίαν ὁ βασιλεὺς, ἁἀποστησόμεθα τῶν ἀγορῶν xol τῶν οἰχιῶν ἀγαπητῶς µόνον τὸ cüpá εις ἡμῖν γυμνὸν ὑπόσχηται διασώζειν. Ὥσπερ οὖν lv- ταῦθα, πρὶν | τὸν ὑπὸ τοῦ θανάτου φόδον ἡμῖν ἐπι- στῆναι, ἔδαχεν ἡ ζημία τῶν χρημάτων * ἐπειδὴ δὲ ἐτολμήθη τὰ παράνομα, ἐπεισελθὼν, τν ὀδύνην τῆς ( µίας ἀπώθησεν. » Too αὐτοῦ. ε«Οὐκ οἶδας, xàv μὴ λγστεύῃ τις, Ev δὲ τῷ τῶν λῃατῶν σπηλαίῳ gov]. τὴν αὐτὴν ἐχεί» DN 4 . 1397 DE IMAGINIBUS ORATIO III. 1338 νοις δίδωσι δίκην; Καὶ 5l λέγω τὰ τῶν λῃστῶν; A non exercuerit, an ignoras eum idem cum [διγοιμί- ἴστε δήπου πάντες, xai µέμνησθε, ὅτε τοὺς ἀνδριάν- τας χαθεῖλον παρ᾽ ἡμῖν µιαροί τινες ἄνθρωποι xal bus subire supplicium ? Sed quid ego qua la- tronum sunt. commemoro? vos utique omnes Υόητες * ἀλλ᾽ ὅσοι παρόντες ἁπλῶς τοῖς Υενοµένοις nostis, et meministis, quando flagitiosi quidam Ἰφάνησαν, εἰς δικαστῄριον ἁρπασθέντες xa συνανα- σχεθέντες ὅ ἐχείνοις τὴν ἑσχάτην ἔδωχαν δίχην. » homines prsstigiatoresque apud nos statuas ἆο- turbavissent , non ipsos modo, sed cos etiam, qui facinori duntaxat interfuerant, una cum illis ad tribunalia raptos et adductos, extremas luisse penas. » Θεοδωρήτου ἐπισκόπου Κύρου, ἐκ εῆς Φιοθέυ 380 Theodoreti episcopi Cyri, ex Historia religiosa, ἱστορίας, περὶ Μακεδονίου Ἀσιανίτου. «Άλλοτε δὲ τῆς πόλεως ἀπό τινος πονηροῦ δαί- μονος βαχχευθείσης, ὡς δῆθεν νόσον ἁποδιῶξαι, τῇ de Macedonio Asianita. « Uontigit autem »liquando, ut a pessimo d:x- mone civitas in furias ageretur, ita ut, 96 si mor- p.avia κατὰ τῶν βασιλικῶν ἐχρήσαντο στηλῶν ἀνοή- B bus quidam abigendus fuisset, in imperatorum τως.) Ἐκ τῆς ἐχκ.ησιαστικῆς Ἱστορίας θεοδώρου ἀναγγώστον Κωνσταντινουπόἰεως, περἰ τινος 1 "^ αἱρτικοῦ Παλ Λαδίου (54). ε Ὁ δὲ τῆς Αντιοχείας ἐἑπίσχοπος Παλλάδιος πρὸς χάριν βασιλέως διαπραττόµενος, τοὺς τοῖς ἐν Χαλ- - t. κηδόνι ἁγίοις δόγµασιν ἑπομένους ἐμυσάττετο xal τὰς τῶν ἁγίων Πατέρων εἰχόνας καθεῖλεν. » Ἐκ τοῦ Βίου τοῦ ἁγίου Κωνσταντίνου , τοῦ tpl- του βιδ.ίου , κεφ. δ. £1. € Τὰ μὲν οὖν αὐτῷ χαταθυµίως συνετελεῖτο’ τὰ δὲ τῆς τοῦ φθόνου βασχανίας, δεινῶς τὰς χατὰ τὴν ΑἈλεξανδρείαν ᾿Εχχλησίας ῥἑχταράττοντα , xal τὰ Θηδαίων τε χαὶ Αἰγυπτίων σχίσµατα ἑποίουν, xai ἄλλα χαχὰ οὐ σμιχρὰ, αὐτῶν ἑχείνων προσρηγνυ- µένων xa0' ἑχάστην πόλιν, ἐπισχόπων ἐπισχόποις, δήµων τε δήµοις ἑπανισταμένων ' καὶ μονονουχὶ συµ- πληγάδεάἉ) χαταχοπτόντων ἀλλήλους, Ὥστε [δεῖν, φρενῶν ἑχστάσει, ἀνοσίοις ἐγχειρεῖν, καὶ τὰς βασι- λέων ἀφρόνως ὑθρίζειν εἰχόνας. » Τῆς ἐχκ.1ησιαστικῆς Ἱστορίας |, περὶ τῶν τὰ Διοσκόρου φρογούντωγ. « Elg τοσοῦτον γὰρ ἑληλύθει τῆς τόλµης, ὥστε καὶ τὰ τῶν ἐχεῖ γεγονότων µαχαρίων ποιμένων ὀνόματα "τῶν ἱερῶν διπτύχων ἀνεῖλε, xal τὰς αὐτῶν εἰχόνας καθεῖλε, χαταχαύσας τυραννιχῶς. » Tnc αὐτῆς ἱστορίας, περὶ τοῦ διαδεξαµέγου τὸν θρόνον Κωνσταντυουπόἆεως μετὰ Μακεδό- ΥΙΟΣ, pet ixóYd « Οὖτος ὁ àvóatoc, ἓν ταῖς συνάξεσιν ἀπερχόμε- νος, τοὺς σεπτοὺς οἴχους ἀναθεωρεῖσθαι χελεύων, εἴ 1:00 γεγραμμένον ἓν εἰχόνι εὕρισχε Μακχεδόνιον, ταύ- την εἰ μὴ χαθεῖλεν, οὐκ ἂν ἐλειτούρχει. » SUC, A. ο κών... statuas furorem ineonsiderate verterent.» Ex Historia ecclesiastica Theodori lectoris Con- stantinopolitani, de Palladio quodam haere- lico. « At episcopus Antiochiz Palladius, imperatoris benevolentiam aucupans, eos qui sancta Chalce- donensis synodi decreta amplectebantur, exhor- rebat : quin etiam sanctorum Patrum imagines sustulit. » Ex Vita sancti Constantini , lib. 11, cap. 4. « Quapropter illinc quidem res eo quo optabat exitu succedebant : hinc vero invidentiz livor Ec- clesias Dei Alexandrie perturbabat, ct Thebanos inter ac /Égyptios, tum schisma, tum alia nee contemnenda mala concitabat, consurgentibus pee civitates singulas in episcopos episcopis, el in. populos' populis, tantumque non conflictantibus , et ad internecionem usque sevientibus. Vidissos. homines mente captos nefanda negotia moliri, οἱ imperatorum imagines contumeliis asper- gere. » Ez ecclesiastica Historia, de iis qui cum Dioscore. sentiebant. « Eo quippe processerat audaci , ut beatorum, qui illic fuerant, pastorum nomina e sacris dipty- chis raderet, eorumque, quas sustulerat, imagines. combureret. » Ex eadem historia, de haretico qui Macedonio in Constaniinopolitana sede successit. « Scelestus. ille ad sacros conventus acce- dens, divinas zdes ante perlustrari jubebat; et sicubi in imagine depictum Macedonium iu- veniret, non prius sacra peragebai, quam eau dejecisset. » VARLE LECTIONES. (& Forte, auvavax et alia qua subsequuntur, tgnquam Theodori (ragmentis quse supersunt. (Des Δέντες. (i)Apud Euseb. quimmybo», reete. ectoris sint, Valesius edidit cum ejusdem Theodori o αἱρετικοῦ, Tim ! τῆς ἐχχλησιαστικῆς Ἱστορίας. Hze qui Macedonio successerat. Non enim thei nempe, de Macedonio Pneumatoinacho sermo est, sed de illo quem Anastasius imp. ob rectam duarum natu- rarum fidein exagitavit, suffecto in ejus locum impio Timotheo Chalcedonensis synodi hoste, quemque Theodorus, subindeque Damascenus, ceu virum sanctum coluere. NOTE. -. (31) Palladius iste Petro Fuiloni successerat. ολο, 1339 | A£luro ]. « Julianum istum nonnulli eorum qui excitandis : turbis gaudent, predicti Macedonii opera cum Ti- hiotheo episcopo :convenisse ferunt; ac concordize causam tradunt. Ipsum scilicet per ministros quan- tocius arreptum, astantibus etiam in episcopali domo iis qui rebus civilibus praerant, adegit, ut Chalcedonetusis synodi decreta anathemati sub- jiceret. Senex vero coram imaginibus defuneto- 'rum praesulum, qui Constantinopoli depicti erant, Flaviani et Anatolii, per quos Chalcedonense concilium robur accepisset, supplicans exclama- ( vit : Si sanctze predict» synodi decreta libera si- . nere recusatis, episcoporum imagines cum anathe- , mate deponite, eosque ex sacris diptychis ex- B ἱερῶν διπτύχων ἀπαλεῖψαι. » ο pungite. » | sorem, non ad lurum spectant. ^ 381 Ez sancto BLT s Chrysostomo, in sanctum Flavia- num Antiochenum, « Turba itaque hoc quod est ostendit. Insani quippe impetus nutum sequentes, adversus impe- ratorum imagines statuasque vim fecerunt, atque jn terram dejectas per imnedium forum traxerunt. Furor enim animos in rabiem converterat, niode- stasque cogitationes obezcaverat iracundia. » " Ez eadem oratione, ubi Flaviani patriarcha ad Theodosium verla recitantur. « Peccavimus, o imperator; crimetn nostrum ne- quaquam celamus, quod ipsa quoqüe res creata "'wrguit. Non negamus furorem, quo tuas in imagi- nes, imo potius adversus nosmetipsos debacchati sumus, sed utijam condemnati, humanitatem tuam prastolamur. 0007 De eüdem rursum oratione, ex sancti Flaviani allocutione. ^: "7 - « Ne tot tantasque deleveris imagines, πο unius imaginis causa. Neu tot diviríà artéfacta contriveris propter unum opus :eneum, quod qui- dem facile conflari possit. » | Ejusdem Chrysostomi, Quod unus sit Veteris et No- ' wei Testamenti auctor ; atque in. sacerdotis indu- mentum. | « Ego pictura quoque et effigie, quas fusili cera confecta sit, admodum delector, modo pietatem pre se ferat. Nam in imagine angelum vidi Bar- barotum agmina persequentem , proculcatasque S. JOANNIS DAMASCENI - "Ex eadem historia. de Juliano εἰ Timotheo A. Tj abcijc ἱστορίας, περὶ Ἰου.ιανοῦ καὶ Tipo- 7 LU ? 12900 θέου | *oU »αἱ ALloópowk]) « Τοῦτον τὸν Ἱουλιανον γνωρἰξουσέ τινες τῶν ταῖς - | ταραχαῖς χαιρόντων, Τιμοθέῳ τῷ ἐπισκόπῳ ὑπὸ zo)" προλεχθέντος Maxebovlou συγκροτηθέντα, xai δι ἣν αἰτίαν συνεχροτεῖτο. Διὰ τῶν ὑπηρετουμένων αὐτῷ θἄττον παρενέγχας, παρόντων xal πολιτιχῶν ἁρ- χόντων Ev τῷ ἐπισχοπείῳ, Ἠνάγχαζε τὰ της ἓν Χαλ- κγδόνι συνόδου ἀναθέματι ὑποθαλεῖν. Δεόμενος e ὁ γέρων ταῖς εἰχόσι τῶν κατοιχοµένων ἱερέων, Φλαδια- νοῦ xai ᾿Ανατολίου τῶν ἀρχιεπισχόπων, £v Κωνσταν- τινουπόλει χεχρωματισµένων, δι’ ὧν d) £v. Χαλκτδόν: σύνοδος τὸ χύρος ἑχτήσατο, ἐχραύγαζεν " Ei μῆ θέ- λετε ἀφήσειν τὰ τῆς λελεγµένης ἁγίας συνόδου àva- θεµατίσαι, τὰς τῶν ἐπισχόπων εἰχόνας , xai τῶν -- Tov Χρυσοστόμου (59), ἐκ τῆς εἰς τὸν ἅγιον 6Aa- 6ιαν ὸν Ἁγτιοχείας. «Καὶ ὁ ὄχλος ἐδείχθη τοῦτο ὅπερ ἐστίν - ἁ)όγφ γὰρ χρησάµενοι óppii στρατηγῷ, ὥρμων χατὰ τῶν βασιλικῶν εἰκόνων xal στηλῶν, xai χαταθαλόντες ταύτας, ἔσυρον διὰ τῆς ἀγορᾶς. Ἡ γὰρ pavía τοὺς φρένας ἑλύττησε, xat τοὺς σώφρονας λοχισμοὺς ἑτύ- Φλωσεν ὁ θυμός.) Tob? αὑτοῦ Aóyov ἐκ τοῦ Πατριάρχου Φ 1αδιαγοῦ πρὸς θεοδόσιον τὸν µέγαν βασι.λέα. « Ἡμάρτομεν, ὦ βασιλεῦ͵’ ob χρύπτομεν τὴν ἆμαρ: τίαν, ἧς καὶ ἡ κτίσις κατηγορεῖ. Οὖχ ἀρνούμεθα ct µανίαν, ἣν xazà τῶν σῶν εἰχόνων ἐμάνημεν, μᾶλ- C λον δὲ καθ’ ἑαυτῶν * ἀλλὰ τὴν φιλανθρωπίαν, ὡς χα- τάχριτοι περιµένομεν. » Καὶ záJiw τοῦ αὐτοῦ, ἐκ τοῦ ἁγίου Φ 1αδιαν οὗ. c Mh διαφθείρῃς τοταύτας εἰχόνας διὰ µίαν εἰχόνα χαλκῆν: ph συντρίψῃς τοσαῦτα πλαστουργήµατα θεῖα, δυ ἓν χαλκότυπον πλαστούργημα , δυνάμενον χωνευσθῆναι ῥᾳδίως.» Τοῦ αὐτοῦ, Χρυσοστόμου, ὅτι Πα.αιᾶς καὶ Καινῆς elc ὁ νομοθέτης. xal elc τὸ ἔνδυμα του ἱερέως. « Ἐγὼ xaX τὴν χηρόχντον γραφὴν Ἀγάπησα, εὖσε- θείας πεπληρωμένην. Elbov γὰρ ἄγγελον Ev εἰχόνι, στίφη Bap6ápov διώχοντα, καὶ πατούμενα βαρδάρων φῦλα, xai τὸν Δαθὶδ ἀληθεύοντα * Κύριε, ἐν τῇ πό- Barbaroruni 'cohortes; ac verum esse Davidis hoc D Ίει σου τὴν εἰκόνα αὐτῶν ἑξουδενώσεις. » effatam : Domine, in civitate tua imaginem ipsorum ad nihilum rediges **. » ** Psal. cxxir, 20. VARILE LECTIONES. k «oU καὶ Αἱλούρου. Nequaquam. Hzc enim ad. Timotheum Constantinopolitanum, Macedonii succes- t. Ye ! . ας NOTA. (55) Tov αὐτοῦ Χρυσοστόμου. Tomilia hsc ex- siat. tom. VI, pag. 040 cdit. Savilii qui eam infer dubia Cbrysostomi opera reponendam judicavit. C»terum Chrysostomi zítate pronuntiatam colligo ex illo loco ubi in Arianos invehitur, qui ad pra- vum sensum baptismi verba detorqueren: : Eq Πατέρα, xa Υἱὸν, καὶ ἅγιον Πνεῦμα ἐθαπτίσθης: in Patrem, et Filium, et Spiritum sauctum baptizatus es. 'l'( ἀναιρεῖς τὰ ὀνόματα τὰ ζῶντα, xo* εἰσάγεις ὀνό- pata λογισμῶν γεννήµατα, λέγωνι ἀγέννητος καὶ γεννητὸς, κτιστὸς xal ἄχτιστος, (ov ἀεὶ xal pi iov &l ; Cur nomina viventia. aufers, ut nomina que cogitando genuisti, introdutas? cum ais, ingenitus εἰ genitus, creatus et increutus, qui semper est,et qui wok semper, etc. Mox iram Dei comfninatus per Barbaro- rum impressionem, ad poenitentiam eos hortatur: qui mihi videntur ad Valentis tempora pertinere. 4! 1401 DE IMAGINIBUS ORATIO III. 1402 Tov ἁγίου Βασιλείου, εἰς τὸ Ἑγκώμιον τῶν ἁγίων A — Sancti Dasilii, in. Laudem quadraginta. mar- - y. μαρτύρων. « Δεῦρο δὴ οὖν, εἰς u£cov αὐτοὺς ἀγαγόντες διὰ τῆς ὑπομνήσεως, χοινὴην τὴν ἁπ᾿ αὐτῶν ὠφέλειαν τοῖς παροῦσι χαταστησώµεθα, προδείξαντες πᾶσιν, ὥσπερ Ev Υραφῇ τὸς τῶν ἀνδρῶν ἀριστείας. Ἐπεὶ καὶ πολέμων ἀνδραγαθήματα, xaX λογογρᾶφοι xat ζω- Υράφοι διασημαίνουσιν * οἱ μὲν τῷ λόγῳ κοαμοῦντες, οἱ δὲ τοῖς πίναξιν ἐγχαράττοντες,, χαὶ πολληὺς ἐπ) ἀνδρείαν ἐπήγειραν ἑχάτεροι. “Α γὰρ ὁ λόγος τῖς ἱστορίας δι ἀχοῆς παρίστησι, ταῦτα γραφικὴ σιω- πῶσα διὰ µιµήσεως δείχνυσιν. » fe vtyvw - Tov ἁγίου Γρηγορίου Natiaritov, ἐκ τῶν 'Ezxov. « Ἡ ud διδάσχειν, f| διδάσχειν τῷ τρόπῳ, ε Mh τῇ μὲν ἔἕλχειν, τῇ 6' ἁπωθεῖσθαι χεροῖν, « ττον δεῄσῃ τοῦ λέγειν, πράττων & δεῖ. « Γραφεὺς διδάσχει τὸ πλέον τοῖς ἐχτύποις, » Tov αὐτοῦ µετάφρασις.. c Ἐὰν, qnot, τῷ τρόπῳ οὐ διδάσχης, vh δίδασκε τῷ λόγῳ, ἵνα jit οὓς ἕλχῃς τῷ λόγῳ, τούτους διὰ τὸ ph ἔχειν τρόπον χρηστὸν ἀποδιώχῃς. Πράττων Υὰρ ἅπερ χρῃ, αὕτη fj ἁρτία πρᾶξις, χαὶ λόγος διδασχα- λίας ἔσται, ὥσπερ ὁ ζωγράφος τοῖς τύποις χατὰ τὸ πλέον ῥιδάσχει, » L^ uite t (e Tov αὐτοῦ. ε Οὐδὲ Πολέμων ἔμοιγε σιγηθήσεται. « Καὶ γὰρ τὸ θαῦμα τῶν ἄγαν λαλουµένων. v Hv μὲν τὸ πρόσθεν οὗτος οὐκ ἐν σώφροσι, σ | Καὶ σφόδρα Υ αἰσχρὸς ἡδονῶν ὑπηρέτης. « Ἐπεὶ δ᾽ ἔρωτι τοῦ καλοῦ κατεσχέθη, « Σύμθουλον εὑρὼν, οὐκ ἔχω δ᾽ εἰπεῖν τίνα, « Els! οὖν σηφόν τιν’, εἴθ᾽ ἑαυτὸν, ἀθρόως « Τοσοῦτον ὤφθη τῶν παθῶν ἀνώτερος, « Ὥσθ) &y τι θήσω τῶν ἐχείνου θαυμάτων, « Ἑταίραν εἰσχαλεῖ τις ἀχρατῆς véoc, c "Hà" ὡς πυλῶνος 140€ φασι πλησίον, P^. Της δ' ἦν ὑπερχύπτων Πολέμων ἓν εἰχόνι, « Ταύτην ἰδοῦσα * χαὶ γὰρ ἣν σεθασµία" c. Απῆλθεν εὐθὺς, χαὶ θέας ἠττημένη, . Ὡς ζῶντ) ἐπαισχυνθεῖσα τὸν γεγραμμµένον. » Tov Χρυσοστόμου. ἐκ τῆς πρὸς Τιμόθεον Ἔπι- στούῆς, κερα.Ίαίου ὁγδόου. « AAA τύπος γενοῦ τῶν πιστῶν, περὶ πάντα σε- αυτὺν παρεχόµενος τύπον χαλῶν ἔργων, τουτέστι τῷ ἀρχετύπῳ τοῦ βίου, αὐτὸς ἔόο ὥσπερ εἰκὼν προχεί- μξενος. ) Ἐκ τοῦ προσφωνηειλοῦ της ἁγίας ἕντης συ». ου. σι o !— εΠάλιν Νεστόριος, καὶ πάλιν Κελεστῖνος vai Κύ- Let - ριλλος. Ὁ μὲν γὰρ, τὸν Χριστὸν διῄρει χαὶ χατεδί- *|. «χαζεν, οἱ δὲ, τῷ Δεσπότῃ συλλαμθανόμενοι, τὸν xa- κατοµέα χατέβαλλον. Ἔφεσος ταῦτα, xal τῶν ἑχεῖσε "zo πραχθέντων οἱ πίναχες, δι’ ἀγράφου φωνῆς, σιγῶν- ove: τες λαλοῦσι τὰ πράγματα. ο NE PES Pi€-, vehe tnn tah Ie He, xubeas 2 Psoi *! Tim. iv, 12. bunt tyrum. « Agedum igitur, in medium illos per hancce nostram narrationem adducentes, communem ex ipsis utilitatem iis qui bic astant procyremus, et preclara virorum facinora tanquam in tabella omnium oculis proponamus. Quandoquidem ea qua fortiter in bello gesta sunt, tum oratores ex- hibent, tum pictores. Atque illi quidem ea sermo- nibus exornant, isti vero eadem deforment in tabulis : ac multos utrique ad strenue agendum excitaverunt. Nam qua historica narratio auribus explicat, eadem pictura silens per imitationem ostendit. : Sancti Gregorii Nazianzem, ex Carminibus. B « Aut ne prorsus doceas, aut moribus doce ; « Ne verbis allicias, factis autem abigas : « Minus egueris sermone, si, qua oportet, facias. .« Expressis formis pictor docet amplius. » Ejusdem sententie expositio. « Nisi moribus, inquit, doceas, ne doceto ser- mone, nc quos verbis allexeris, pravis tuis mori- bus eosdem deterreas. Nam si ας recta sunt, feceris, ipsamet opera bona doctrinz locum tene- : haud secus ac per expressas imagines pi- ctores ut plurimum docent. » G9 Ejusdem. « Polemon, nec ipse dignus silentio c Qui transeatur ; namque et lioe miraculum « Multis ubique spargitur sermonibus. « Erat ille primum non pudicis moribus, ε Libidinumque servus. At postquam boni « Amore captus (an sua ipsius nescio, « Suasione, an probi cujuspiam ), « Statim suarum sic faces libidinum « Exstinxit omnes ; istud ex miraculis « Ut ejus unum persequi haud verbis graver « Scortum vocarat quispiam juvenis salax. « Ut ergo meretrix limen contigit domus, « Polemona pictum prominentem conspicans « (Orc venerando namque erat, et perquam gravi), « Solo superata visu retulit pedem t Pietum perinde verita, ut vita predium. » D Sancti Joannis Chrysostomi, ex homilia iu cap. viu Epistole ad Timotheum. ε Sed exemplum esto fidelium ες in ompihps te- ipsum prébens exemplum honorum operum ; hoc est exemplo vite, sis instar imaginis palam pro- posit. » Ez acclamatorio sermone sancie synodi sexta. « Rursum Nestorius, iterum quoque Coelesti- nus et Cyrillus. llle siquidem Christum dividebat distrahebatque , bi vero partes Domini juvantes, divisurem ipsum detrudebant. Hec Ephesus , at- que eormm quas gesta. illic sunt tabula, non scri- pta voce, (lentes ren rem loquontur. " A NE νι Mes W' "^ BS we JW 4403 .VL24* - gres ey αλ, yl, - S. JOANNIS DAMASCENI 1404 Ez libro septimo Stromateortm vetustissimi Cle- A Τοῦ ἀρχαιοτάτοῦυὗ Κ.ήμεντος, πρὸς "AAéQar- menlis ad Alezandrum. «Itaque non ea solummodo laudat quz bona sunt, sed ipse quoque bonus esse adnititur. Atque ex bono fidelique servo per charitatem amicus evadit, prop- ter habitus perfectionem quam ex vera disciplina et exercitatione frequenti sincere consequitur; ita ut nihil von moveat, quo perveniat ad cognitionis fastigium. Tum exornandis moribus incumbit, oris gestum componit, omniaque illa qux gnosticum .. verum decent, ornamenta et dotes comparat ; id- - que speciosissimarum imaginum assidua inspe- ctione, puta plurimorum illorum qui ante se perfecti fuerunt. Patriarchas, complures item pro- plietas, innumerabilesque angelos considerat ; quin et illum ipsum qui super omnia Dominus est, qui- que docuit et planum fecit, impossibile neutiquam esse, quin eadein eum celsitudinibus illis viveudi normam assequamur. » Sancti Theodori episcopi Pentapolis. « Rursum vir quidam erat ex regionis illius pri- moribus, nomine Dion, qui multis donariis sancti martyris templum exornaverat, ejusque altare ar- gento vestierat. Unus autem ex servis ipsius, non exiguam pecunie summam suffuratus, aufugit. Dion vero eum insecutus nom est, sed ad 383 imaginem pergens, imaginis illius figuram ceream effinxit, quaque in sanctum martyrem (iducia erat, domus sus limini eam apposuit. Statimque servus ὅρον (36), ἐκ τοῦ ἑδδόμου βιδΔίου «ετών Xtpepga- τέων. « θὐχοῦν, οὗ µόνος ἐπαινεῖ τὰ χαλὰ, ἀλλὰ aito; βιάζεται τοῦ εἶναι χαλὸς, ix τοῦ ἀγαθοῦ χαὶ πιστοῦ δούλου µεταθαίνων δι ἀγάπης εἰς φίλον, διὰ τὸ τέ- toy. τῆς ἔξεως, à ix µαθήσεως ἀληθοῦς xal συν. ασχήσεως πολλῆς χαθαρῶς ἑχτήσατο. Ὡς ἂν οὖν Ex ἄχρον γνώσεως fixn, βιαζόµενος τῷ ἤθει, xal χεχο- σµηµένος, τῷ σχήµατι χατεσταλµένος, πάντα Exsiva ἔχων, ὅσα πλεονεχτήματά ἐστι τοῦ χατὰ ἀλήθειαν γνωστικχοῦ, εἰς τὰς εἰχόνας ἀφορῶν τὰς χαλὰς, πολ- λοὺς μὲν τοὺς κατωρθωχότας πρὸ αὐτοῦ πατριάρ- χας, παµπύλλους δὲ προφήτας, ἀπείρους δὲ ὅσους ἡμῖν ἀριθμῷ λογιζόμενος ἀγγέλους, xal «bv ἐπὶ B πᾶσι Κύριον, τὸν διδάξαντα xal παραστῄσαντα, ὃν- νατὸν εἶναι τῶν κορυφαίων ἑχείνων «κτὴσασθαι βίον. » ToU ἁγίου θεοδώρου ἐπισκόπου Πεγταπό.Ίεως. εΠάλιν τις &vhp, τῶν πρώτων τῆς χώρας Exsi- νης, Δίων τοὔνομα, ὃς πολλοῖς ἀναθέμασι xatexó- αμησε τὸν ναὺν τοῦ ἁγίου μάρτυρος, xat τὸ θυσια- στήριον αὐτοῦ ἀργυρένδυτον ἐποίησε. Kalb τις τῶν οἰχετῶν αὐτοῦ, χλέψας ἐξ αὐτοῦ χρήματα" πολλὰ, ἀπέδρα. Ὁ δὲ Δίων, οὐ κατεδίωξεν ὀπίσω αὐτοῦ, ἀλλ' εἰς τὴν τοῦ μάρτυρος εἰχόνα ἀπελθὼν, χκηρῷ τὸν τύπον τῆς εἰχόνος αὐτοῦ ἀνέμαξε, χαὶ tf] πίστει τοῦ ἁγίου μάρτυρος àv τῷ πυλεῶνι Ex. τοῦ οἴχου αὐτοῦ quasi a quopiam impelleretur, ad se rediens, ad C ἑνέπηξε. Καὶ Occ) ὁ παῖς ἑαυτὸν ἐπέστρεφεν ὡς herum suum regressus est; quin nec quidquam eorum qua subripuerat, defuit. lloc cum apud oimn- nes innotuisset, usque in diem hodiernum idem ob- . servant regionis istius incola: contra servos fugi- pd tivos. » Sancti Athanasii Alexandrini, ez libro us. Contra Aríanos. « At vero Filius, quia substantiz Patris germen proprium est, consentanea plane ratione, ea qua Patris sunt, sua esse dicit. Quare cum prefatus fuisset : Ego et Pater unum sumus**, jure et ex consequenti subjecit * Ut sciatis quia ego sum in Patre, el Pater in me est **. ltidem ante dixerat : Qui vidit me, vidit et Patrem **. Atque horumce trium locorum unus idemque sensus est. Nam qui noverit Filium et Patrem unum esse, is novit Fi- lium in Patre esse, et Patrem in Filio. Nam Filii divinitas Patris est, estque in Filio. Et qui hoc distincte percepit, is cognoscit eum qui Filium vi- dit, Patrem quoque vidisse. In Filio quippe divi- nitas Patris agnoscitur. Quod quidem regiz ima- ginis exemplo accuratius intelligi potest. Nam in ** Joan. x, 90. ** Joan. xiv, 14. "* ibid. 9. Lege, xat αὖθις. :ὑπό τινος EAauvópevoc, xal 30s πρὸς τὸν ἴδιον δε- σπότην, μηδὲν ἐξ ὧν ἐσύλωσε σπανίσας. Τοῦτο οὖν πάντες µαθόντες, ἕως τῆς σήμερον ἡμέρας τοῖς ἀποδιδράσχουσιν ἐπιτελοῦσιν οἱ τῆς χώρας ἔχε-- νης.) Tov ἁγίου Ἀθανασίου 'AAsEavüpslac, &x τοῦ Κα- τὰ Ἀρειανών Bu6Aov τρίτου. «Της δὲ οὐσίας τοῦ Πατρὸς ἴδιον ὢν γέννημα ὁ YU, εἰχότως χαὶ τὰ τοῦ Πατρὸς λέγει ἑαυτοῦ εἶναι. "O8cv πρεπόντως xa ἀχολούθως, τῷ λέγειν, ἘἙγὼ xal ὁ Πατὴρ év ἐσμεν, ἐπήγαχεν' "Ira Tros, ὅτι ἐγὼ ἐν τῷ Πατρὶ xal à Πατὴρ ἐν épol. Τοῦτο δὲ πάλιν προείρηχεν * ὅτι Ὁ ἑωραχὼς ἐμὲ ἑώρακε τὸν Πατέ- ρα: Καὶ ἔστιν εἷς χαὶ οὗτος νοῦς ἐν τοῖς «pul ῥητοῖς. D 0 γὰρ οὕτως ἐγνωκχὼς, ὅτι Ev eloty ὁ Y lc xaX ὁ Πα- τὴρ, οἶδεν ὅτι αὐτὸς Ev τῷ Πατρί ἐστιν, χαὶ ὁ Πατὴρ ἐν τῷ Yl: fj γὰρ Υ]οῦ θεότης, τοῦ Πατρός ἐστι, xol αὐτὴ kv τῷ Υἱῷ ἐστι. Καὶ ὁ τοῦτο δὲ χαταλαθὼν ἐπί- σταται, ὅτι ὁ ἑωραχὼς τὸν Yibv, ἑώραχε τὸν Πατέρα: àv γὰρ τῷ Υἱῷ ἡ τοῦ Πατρὸς θεότης θεωρεῖται. Τοῦτο δὲ xal ἀπὸ τοῦ παραδείγµατος τῆς εἰχόνος τοῦβασιλέως, προσεχέστερόν τις χατανοησαι δύναται. VARLE LECTIONES., NOTAE. (56) Πρὸς ᾽Α.1ἐᾶανδρον. Sane Clemens Alexan- drinus Alexandro Hierosolyniitano Canonem eccle- . siasticum contra Judaizantes nuncupavit : quidni libros etiam Stromatei? Nam principium horum P Alioqui emendandum foret Κλήμεντος Άλε- ΄ νδρείας ' Glementis Alexandrini. Sae 1405 DE IMAGINIBUS ORATIO III. 106 Ἑν γὰρ τῇ] οἰχόνι τοῦ βασιλέως, τὸ εἶδος xai ἡ A imagine species et forma est imperatoris, et in 1m- µορφή ἐστι * xal ἓν τῷ βασιλεῖ δὲ, τὸ ἐν τῇ εἰχόνι εἶδός ἐστιν. ᾽Απαράλλακτός ἐστιν bv τῇ εἰχόνι τοῦ βασιλέως ἡ ὁμοιότης, ὡς τὸν ὁρῶντα τὴν εἰχόνα, ὁρᾷν τὸν βασιλέα àv αὐτῇ, χαὶ τὸν πάλιν ὀρῶντα τὸν βασιλέα, ἐπιγινώσχειν ὅτι οὗτός ἐστιν ὁ Ev τῇ εἰ- χόνι. Ἐκ δὲ τοῦ μὴ διαλλάττειν τὴν ὁμοιότητα, τῷ θέλοντι μετὰ τὴν εἰχόνα τὸν βασιλέα θεωρῆσαι, εἶποι ἂν τούτῳ fj εἰχών Ἐγὼ χαὶ ὁ βασιλεὺς Ev τί ἔσμεν. Ἐγὼ γὰρ àv ἐχείνῳ εἰμὶ, κἀχεῖνος tv ἐμοί * καὶ ὃ ὁρᾷς iv bpot, τοῦτο ἓν ἐχείνῳ βλέπεις, χαὶ ὃ ἑώρα- κας kv ἐχείνῳ, βλέπεις τοῦτο ἐν ἐμοί * ὁ γὰρ προσ- χυνῶν τὴν εἰχόνα, ἓν αὐτῇ προσχυνεῖ τὸν βασιλέα. Ἡ γὰρ ἐχείνου μορφὴ xal τὸ εἶδος αὐτοῦ, ἐστὶν ἡ εἰχών. » | Tov αὐτοῦ, πρὸς ᾽Αγτίοχο» ἄρχοντα. € Tí φασι πρὸς ταῦτα οἱ ἁποστρεφόμενοι, xal ἐπι- τρέποντες μ] προσχυνεῖν τοὺς χαραχτῆρας τῶν ἁγίων, οἵτινες δι’ ὑπόμνησιν map! ἡμῶν ἐχτυποῦνται; » ᾽Αμδροσίου ἐπισκόπου Μεδιολάνγων (31 ), xpóc Γρατιανὺν τὸν βασιωδα, περὶ τῆς ἐγσάρκου οἰκογομίας τοῦ θεοῦ Λόγου. « 865; πρὸ τῆς σαρχὸς, xal θεὸς kv σαρχί. ᾽Αλλὰ "Ἰφόδος, φησὶ, μὴ δύο ἡγεμονικὰ, 7) σοφίαν διττὴν ες ἀπονέμοντες Χριστῷ, µερίζειν δόξωµεν Χριστόν. "Apa οὖν, μὴ ὁπότε χαὶ τὴν θεότητα αὐτοῦ xa τὴν σάρχα προσχυνοῦμεν, µερίζοµεν τὸν Χριστόν ; f] ὅτε ἐν τῷ αὐτῷ, χαὶ τὴν τοῦ Θεοῦ εἰχόνα xal τὸν σταυ- (àv προσχυνοῦμεν, διαιρουμεν αὐτόν» Mh vi- νοιτο m1 » peratore species imaginis. Dissentanea in imagine non est imperatoris similitudo ; ita ut qui videat imaginem, in ipsa quoque imperatorem inspiciat : et rursum, qui imperatorem videat, hunc illum esse intelligat qui in imagine «it expressus. Ex quo autem non differt similitudo, exhinc conspe- cta imagine, volenti imperatorem ipsum intueri, imago utique dixerit : Ego et imperator unum su- mus. Ego quippe in illo sum, et illein me : et quod in me vides, hoc idem in eo perspicis; et quod in ijllo perspexeris, id in me cernis : qui enim adorat imaginem, ille imperatorem adorat. Nam imago est forma et species illius. » Ejusdem, ad Antiochum profectum "', « Quid ad hzc illi quisanctorum figuras aversan- tur adorandasque negant, que in monimentum apud nos effinguntur ? » Ambrosii episcopi Mediolanensis ad Gratianum im- peratorem, de incarnatione Verbi divini. « Deus ante carnem ; Deus in carne.... Sed ve- rendum, inquis, ne ssi duos principales sensus, aut geminam sapientiam Christo tribuimus, Chri- stum dividamus. Numquid cum et divinitatem ejus adoramus et carnem, Cbristum dividimus ? Num- quid cum in eo imaginem Dei crucemque venera- mur, dividimus eum ? Absit ! » Kvpl.Mov Ξατριάρχου Ιεροσολύμων, τῆς δω- ο Cyrilli Hierosolymorum patriarche , ex ἀποάς- sxátnc κατηχήσθως. (adus, G Gl deest « El τοίνυν ζητεῖς τῆς Χριστοῦ παρουσίας τὸ αἴτιον, ἀνάδραμε ἐπὶ τὸ πρῶτον τῶν Γραφῶν βιθλἰον. Ἐν ἐξ ἡμέραις ἐποίησεν ὁ θεὸς τὸν χόσµον, ἀλλ᾽ ὁ κό- σµος, διὰ τὸν ἄνθρωπον * fioc μὲν γὰρ λαμπρότατος, αὐγαῖς ἁποστίλδων, ἀλλὰ διὰ τὸν ἄνθρωπον, φαμὰν, ἐγένετο. Καὶ πάντα τὰ ζῶα διὰ τὸ δουλεύειν ἡμῖν χατέστη ΄ βοτάναι xal δένδρα, διὰ τὴν ἡμετέραν ἀπόλανσιν. Ἐκτίσθη πάντα καλὰ τὰ δημιουργήματα, ἀλλ᾽ οὐδὲν τούτων εἰχὼν τοῦ Θεοῦ, µόνος δὲ ἄνθρω- πος. Ἠλιος προστάγµατι µόνῳ, ἄνθρωπος δὲ χεροὶ θείαις ἑπλάσθη * « Ποιήσωμεν γὰρ ἄνθρωπον κατ εἰχόνα ἡμετέρα», καὶ καθ) ὁμοίωσι * εἰχὼν Ev- λίνη ἐπιγείου βασιλέως τιμᾶται, πόσῳ γε μᾶλλον εἰχὼν λογιχὴ 8509; » Tov ἁγίου Βασιλείου πρὸς τὸν ἅγιον Φ.]αδιανὸν, περὶ τῆς Zapapeiriboc. € Ἐν τόπῳ εἶναι τὴν προσχύνησιν Ex τῆς ἐγχω- plou σννηθείας ἡπατημένην, ὁ Κύριος ἡμῶν µεταδι- δάσχων' Ἐν απνεύματι xal ἀ.ληθείᾳ δεῖ xpooxvretr, φησὶν, ἑαυτὸν λέγων δηλαδὴ τὴν ἀλήθειαν, Ὥσπερ ἐν τῷ Yl προσχυνεῖν λέγομεν τὸν Πατέρα, ὡς àv πε Quizst. 59,ubi supra. "* Gen. 1, 26. cima catechesi. Si ergo adventus Christi causam quzris, ad 385 primum Scripture librum recurre. Sex die- rum spatio mundum creavit Deus: at mundus. propter hominem factus est. Enimvero sol splen- didissimus, radiisque fulgens, ut modo dicebamus, hominis causa factus cst. Omnia quoque animan- tía idcirco condita sunt, ut serviant nobis; grami- na item et arbures, ut illis fruamur. Universa Dei opera bona valde sunt, sed nullum eorum, dempto homine, imago Dei est. Sol mandato solo, homo vero Dei manibus formatus fuit. Aitenim* ; Facia- mus hominem ad imaginem et similitudinem nostram. Imperatoris terreni imaginem ligneam veneramur, quanto potiori jure rationalem imaginem Dei ? » Sancti Basilii ad sanctum Flacianum, de Sama- rilana muliere. « Gentilis sug consuetudinis errore in certo ΄ loco adorationem debere (ieri credentem, Domi- nus noster erudit : Oportet, inquit, in spíritu οἱ seritate adorare**; ut seipsum nimirum, qui veri- tas est, indicaret. Quemadmodum in Filio Patrem " joan, 1v, 94. VARLE LECTIONES. ^ Deest, Absit, μὴ Ὑένοιτο, apud Ambrosium. NOTAE. .. ($7) Ambrosii Latina describo, ex ejuslibro De incarnationis Dominica sacramento, cap. 7, n. 70 e£ ^5. Qui liber tempore synodi Ephesinz Graece redditus fuerat. 1401 S. JOANNIS DAMASCENI 1.08 dicimzs adorari, tanquam in Dei Patris imagine, A εἰκόνι θεοῦ Πατρὸς, οὕτω xaV ἐν τῷ. Πνεύματι, à. eic etjn Spiritu, quippe qui in seipso Domini divi- hitatem ostendit. » Sancti Gregorii Nazianzeni, in baptismum. Si te post baptismum lucis.adversarius adoriatyr: (adorietur utique];.nam ipsum quoque Verbum, et Deum meum, Jucem ilJam absconditaro, .adoriri non dubitavit per id quod aspeetabjle erat) ; habes quo vincas ; ne formides certamen. Spiritum op- pone, aquam objice. » Et post pauca : « Signaculo confisus dicito : 1mago Dei sum. Ex caelesti gloria perinde ac tu, dejectus non sum.. Christum iudui : me in Christum per baptismum transformavi. Tu me magis adorato. » Sancti Joannis Chrysostomi ín Maccabaos. « Imperatoris expresse flgurz, non auro tantum aut argento, aliave pretiosa materia fulgentes re- periuntur, verum etiam ex zre fabrefactz formam eamdem impressam habent. Atque materi discri- men . nihil imaginis officit dignitati : neque eo quod illa majoris pretii materia constat, alterius quz ex ignobiliqre confecta sit pretium minuitur. Quin potius onines, commendat imperatoris foripa, ipsa- que nihil ex materi: .vilitate imminnta, illius au- get pratium, quia regiam.excepit imaginem. » Ejutdem, .ez. li&ro primo Contra. Julianum mpinum. « Quid autem pavus ille Nabuchodonosor ? Ni- hil enim humanius iste erga nos, quam priscus : καταδέθληµαι. .Χριστὸν ἑνδέδυμαι - ἓν ἑαυτῷ δειωώύντι τὴν τοῦ Κυρίου θεότητα. » Tov dr(ov. Γρηγορίου Ναζᾷανζοῦ, εἰς τὸ βάπεισµα. . €'E&v.oot προσβάλῃ μετὰ xb βάπτισμα ὁ τοῦ φωτὶς «διωχτής '“προσθαλεῖ δέ ».χαὶ γὰρ τῷ -Λόγῳ -χαὶ θε μου προσέδαλε, ci χρυπτῷφ φωτὶ διὰ τὸ «φαινόμε- voy * ἔχεις ip νιχήσεις μὴ φοδηθῆς τὸν ἀγῶνα "ερο- δαλοῦ τὸ : τΠνεῦμα * προθαλοῦ τὸ ὕδωρ . » Kal μετ óAira *.« Einb τῇ ἀφραγίδι .θαῤῥήησας Εἰχών εἰμι θεοῦ. τῆς ἄνω δόξης. Οὕτω δι ἔπαρσιν. ὥσπερ σὺ Χριστὸν µετα- πεποίηµαι τῷ βαπτίαµατι * σὺ µς .προσχύνησον. » B ToU ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου slc tovc Μακκαθαίους. | ε Τὰ τῶν βασιλικῶν ἐχτυπώματα χαρακτήρων, οὐ μόνον ἐν χρυσῷ καὶ ἀργύρῳ, xaX ταῖς τιµιωτέραις ÜXatg εὕροι τις ἂν διαλάµποντα, ἀλλ᾽ Ἔδη χαὶ ἐν χαλκῷ τὴν αὐτὴν ἔστιν ἰδεῖν χαραττομένην μορφή». Καὶ fj διαφορὰ τῶν ὑλῶν οὐ λυµαίνεται «τῷ ἀξιώματι τοῦ χαρακτηρος, οὐδὲ ἀμθλύνει τὴν ἀπὸ «τῶν χρει-- τόνων τιμὴν dj τῆς ἑλάττονος μετοχὴ, ἀλλὰ πάσας ὁμοίως ὁ βασιλιχὸς τύπος σεμνύνει, καὶ οὐδὲν ἀπὸ της ὕλης ἑλαττούμενος, τιµιωτέραν τὴν δεχοµένην ἐργά- ζεται. » Tov αὐτοῦ, Κατὰ Ἱουλιανοῦ τοῦ ἀθέου, ax πρώτον Aóryov. « TL δὲ ὁ νέος Ναδουχοδονόζορ; Οὐδὲν γὰρ οὗτος εἰς ἡμᾶς τοῦ πάλαι φιλανθρωπότερον ἐπεδείξατο. οὗ οἱ . Wle, se gessit : cujus carbones, etsi flammam effu- C ἄνθραχες ἡμᾶς ἔτι διαθλίδουσιν, καὶ τὴν φλόγα δια- gimus, nos tamen adhuc a(fligunt. Nonne ipsa quoque .donaria .sanctis consecrata, et in ecclesiis palam [fidelium adorationi .proposita, corporis la- bem declarant ? » sEjusdem in pelvim. « Uii enim, cum imperatorum figure et imagi- neg in ciuitatem 1nittuntur et inferuntur, magistra- tus et populi cum faustis acclamationibus et venera- lione.obviam eunt, non tabulas quidem honorantes, cereasve picturas, sed imperatoris effigiam : sic etiam Tes crgatse, 2 eic. 30950 Xx oratione guarta. Severiani Gabalorum in Aanclam crucem. 4 Percyssit Moyses petram semel atque iterum ^, Cur autem semel atque iterum? si Dei potentiz obsequitur, guid necesse fuerit secundo percutere ? Sin autem sine yirtute Dei percutit, nec secunda, nec decing, nec centesima percussio infecundz nalere fecunditatem possit indere. Siquidem ergo merum Dei effectum fuit, nec mysterium contine- bat, semel percussisse s3t erat, simplex nutus, verbum upum sufficiebat. latud plane coptigit , ut crucis imaginem przsignaret. Percussit, inquit, semel et bis, non eodem ductu, sed ut crucis for- " Nun. xx, 14, πεφεύγαμεν. θὐχὶ καὶ τὰ ἀναθήματα τῶν ἁγίων ἐπ' dx relate κείµενα. εἰς προσχύνησιν τῶν πιστῶν, δηλοῦσι τὴν λώδην «τοῦ σώµατας ; » Tov αὐταῦ εἰς τὸν ψωτήρα. « Ὥσπερ Y&p, ὅταν βασιλικοὶ χαρακτῆρος καὶ εἰχόνες εἰς σόλιν χαναπέµπωνται, «αὶ -«εἱσφόρωνται, ὑπαντῶσιν ἄρχοντες καὶ δηµοι μετ) «εὐφημίας xa φόδου, οὐ σανίδα τιμῶντες, οὐ τὴν χηρόχυτον Ύρα- qv, ἀλλὰ τὸν χαρακτῆηρα τοῦ 'βασιλέως * οὕτως xaX ἡ χτίσις. » Σευπριανοῦ α αδάλων (58), elc τὸν σεαυρὸν, «Ἰό- Tov εδτάρτου. ε Ἐπάταξε Μωῦσῆς τὴν πέτραν, xal ἅπαξ «al D δίς. Διὰ τίὶ ἅπαξ καὶ δίς. El δυνάμει θςεοῦ ὑπ- αχούει, τίς χρεία δευτέρας πληγῆς; El Bb ἐχτὺς δυνάµεως Θεοῦ εύπτει, οὐ δευκέρα, οὗ δεχάτη, οὐδὲ ἑχατοστὴ πληγἡ δυνῄαεται ἐπιθεῖναι τῇ ἁἀγόνῳ φὐ- σει γόνιμον φύσιν. El μὲν οὖν Οεοῦ τὸ ἔργον ἁπλῶς, xs ἄνου μυστηρίου σταυροῦ, Sow τὸ ἅπαξ, (ρχει : καὶ νεῦμα, ἤρχει χαὶ λόγος. ἸΆλλ’ ἵνα «hv elxóva «ov σταμροῦ προτυπώσῃ, τοῦτο γίνεται. "Exdrate, qct, Μωῦσῆς xal ἅπαξ καὶ δὶς, οὗ κατὰ τὸ αὑτὸ cy ua, ἁλλὰ σταυροτύπως γράφων, ἵνα xal ἡ &yoyo; NOTE. ($8) Combefisius hanc edidit orationem post aliquot opuscula sancti Chrysostomi in-8, anno &656. - 7 . - r 1409 DE IMAGINTRUS ORATIO III. 1410 φύσις αἰδεσθῇ τοῦ σταυροῦ τὸ σύμόολον. El γὰρ, βα- A mam describeret, quo inanima quoque natüra cru- »αιλέως ἀπόντος, εἰκὼν ἀναπληροϊ χώραν βασιλέως, xai προσχυνοῦσιν ἄρχοντες, xal ἱερομηνίαι ἔπιτε- λοῦνται, xal ἄρχοντες ὑπαντῶσι, χαὶ δῆμοι “προσ” χυνοῦσιν, οὐ πρὸς τὴν σανίδα βλέποντες, ἀλλὰ πρὸς τὸν χαραχτῆρα τοῦ βασιλέως, οὐχ ἐν τῇ φύσει θεω- ῥουµένου, ἀλλ ἐν Υραφῇ παραδειχνυµένου, πολλῷ μᾶλλον -ἀθανάτου Βασιλέως εἰχὼν δύναται οὗ πὲ- «pav ῥῆξαι. µόνον, ἀλλὰ «καὶ τὸν οὐρανὺν xat πᾶσαν την οἰχουμένην. » . 'Ex τῆς Χρογογραφίας Ἱσιδώρου διακόγου. « .Ημαριε θεόφιλος λοιδορήσας Ἰωάννην τὸν Xpu- σόστοµον πρὸς Εὐδοξίαν «hv βασίλισσαν, ὅτι τὰ τῆς Ὡριγένους αἱρέσεως φρονεῖ ' ἐχθραινουμένη ἡ Αὐ- γσύστα πρὸς Ἰωώάννην τὸν εἰρημένον, προφάσει τοῦ ἀμπελῶνος τῆς χήρας, xat διὰ τὴν ἁμαρτίαν ταύτην, ᾿ οὐκ tbuvf.0* ὁ θἐόφιλος παραδοῦναι την φυχὴν, ἄχρις οὗ λθεν ἡ εἰχὼν τοῦ Χρυσοστόμου, xal προσχυνῄσας αὐτὴν, παρέδωχε τὸ πνεῦμα (09). » ᾿Ιερωγύμου πρεσόυτέρου (40) Ἱεροσοϊύμωγν. '« Trí; γραφῆς ὑμῶν μηδαμοῦ ἐπιτρεπούσης ἡμῖν προσχυνεῖν τὸν σταυρὸν,' τίνος χάριν λοιπὸν αὐτὸν προσχυνεῖτε; Εἰπατε ἡμῖν τοῖς Ἰουδαῖοις χαὶ Ἕλλη-. σι, xaY πᾶτι τοῖς ἑπερωτῶσιν ὑμᾶς ἔθνεσι. » Ἀπέκρισις. € Διὰ τοῦτο, ὦ ἀνόητοι xaX ἀνὰιδεῖς τῇ xapbia, τάχα συνεχώρησεν ὁ θεὸς, παντὶ ἔθνει σεθομένῳ τὸν θεὸν, πάντω; προσχυνεῖν τι ἐπὶ τῆς γῆς, ἔργον ἀνθρώπου ὑπάρχον, ἵνα μηχέτι δύνων- ται ἐγχαλεῖν τοῖς Χῥιστιανοῖς περὶ τοῦ σταυροῦ, xal τῆς τῶν εἰχόνων προσκυνήσεως. Ὥσπερ οὖν ὁ Ἰου- δαῖος προσεχύνει τὴν χιθώτὸν τῆς διαθήχης, xat τὰ δύο Χἐρουθὶμ τὰ χωνευτὰ xal χρυσᾶ, χαὶ τὰς δύο ο πλάκας, ἃς ἐλάξευσε Μωῦσῆς, μηδαμοὺ ἐπιτραπεὶς ὑπὸ τοῦ θεοῦ ταῦτα προσχννεῖν f] ἁσπάζεσθαι, οὕτω xai οἱ Χριστιανοὶ, οὐχ ὡς Θεὸν τὸν σταυρὸν ἀσπα- ζόμεθα, ἀλλὰ δεἰχνύντες τὴν τῆς ψυχῆς ἡμῶν Ύνη- σίαν πρὺς τὸν σταυρωθέντα διάθεσιν. ) Tov μεγά,ου Συμεὼν τοῦ θαυμαστοῦ (43) ὅρους, Περὶ εἰκόνωγ. « Ἴσως δέ τις τῶν ἀπίστων φιλόνειχος v, ἀμφι- σζητήσει, λέγων, ὅτι xal ἡμεῖς &v ταῖς ἐχχλησίαις . cis symbolum veneraretar. Ndin si absente. ἵπιρο- ratore ejusdem imago locum supplet imperatoris, esimque proceres adorant, nmienses festívi agun- tur, obviam procedent magistratus, et^ adorant popeli ; non quidem'in tabulam respittentes , sed ad figuram iuiperatoris, non qui in'sua' natura conspiciatur, sed in pictura proponatur : muito mágie immortalis Regis imago potest non pe- tram modo, sed celum terramque universam frangeré. » o Ex Chtónographia Isidori diuconi:' « Peccavit Theophilus, quardo Joannem Chry- sostomum apud Eudoxiam caluinniatus est, quasi Origenis hzresiur sequeretur : succensebat Joanni B Augusta propter vineam viduz. Tliéophilus propter peccatum istud animam exhalare non poterat, do- nec allatam Chrysostomi imaginem cum ille ado- rasset,' spirítuui t2ndent reduidit. - » . Hieronymi - presbyteri "Hierosotymorum. « Quandoquidem scriptura vestra cruéem ado- rare nusquam permittit; cur igitur ipsam vos ado- ratis? Respondete nobis Jud:is et Grecis, czete- risque omnibus,'qui hóc a vobis qu:riinus. » Responsío.: « ldcirco, o stulti et vésani corde, forsitan permisit Deus 'omhi' genti colentl se, ut aliquid in terris omniho' veneraretur, quod homi- : nis arte factum esset, ne in crimen Christianis verteretur, quod crucem et imagines 'adorarent.' Quemadmoduin "igitur Judaeus àrcam feederis ado- - ravit, et duo Cherubim aurea et conflatilia duas- que tabulas quas dolaverat Moyses ; cum tamen Deus nullibi concesserit, ut ea adoraret et toleret : iia uos quoque Christiani, non tanquam Deui crucem colimus, sed ut sincerum animi nostri erga eum qui crucifixus est' affectum demon- stremus. » 386 Magni Symeonis, a monte Thaumasto, De? imaginibus. « At infidelium aliquis forsan vililitigator q&a»- stionem pr:ponet, dicetque nos, qui in eoclesilg^ NOTJE. ($9) Hxc fictitia su nec us phili successor ejosque soreris fllius, nisi zgre admodum., Chrvsostomi nomen in 'diptycba re. | tulit. (40) Ἱερωνύμου πρεσθυτέἑρου. Που fragmentum . ad seriem spectat dialogi Christianum inter et Ju- dum, qui inscrihitur Περὶ ἁγίας. Τριάδος, De' suncta Trinitate, quemque Federicus. Morellius in- tegrum non dedit anno 1612. Nam quae hic. affert. - Damascenus, etsi in. editis non. exstant, eumdem auctorem habuerunt, qui Dialogum pingui szti$ ' Minerva digesserit in quastiones et responsiones, nec nisi conviciis ejusmodi, "Q ἀνόητε, πεπωρω- µένε τῇ xapbla ! à ávalayuvce'! Judzunm passim ex- cipiat. Pro causa imaginum faciunt liec. alia ejus- dem dialogi verba, quie reperi in cod. Reg. 2951: Καὶ Υὰρ ὡς συνεχώρησεν ὁ θεὸς προσχυνεῖν πᾶν ἔθνος χειροποίητα, Ἰούδαίοὺς τινὰς πλάκας ἐχείνας, - ἃς ἑλατόμησε Μὠῦσῆς, χαὶ τὰ δύο Χερουθὶμ τὰ sunt, quia nec Cyrillus Tbeo- D χρυσᾶ, οὕτως xat ἡμῖν τοῖς Χριστιανοῖς ἑδωρήσατο ! τὸν στανρὸν, xal jon ἀγαθῶν ἔργων τὰς εἰχόνας γράφειν xaX πβὸσχυνεϊν, χαὶ δεῖξαι τὸ ἔργον ἡμῶν Deus enim nationenv omnem res opera. mávulim fas: brc(actas-adorare concessit. Judwos quidem tabulas quas dolaverat Moyses, et duo Cherubim aurea : sic nobis Christianis crucem donavit, et bonarum ' actio- num: imagines pingendus adorandasque; ' utqie' opuy ^ nostrum. ostentaremus. 19ο profecto saneti Hiero uymi Stridonensis non sunt, sed Grzei cujusdam". ejusdem nominis. (44) Symeon a monte Thaumasio epistolas com- plures ad Justinum juniorem scripsit, ultionemi' de Samaritanis poscens, qui, cum rebellassent, in Christianorum sacra, et in imagines Christi et sanctorum savierant. Quintam habemüs' act. 5 synodi vit. Ex altera quadam, quse liodie "non exe stat, fragmentum quod: hic effertur; transumptumi ο. uit. . 1411 | SI. JOANNIS DAMASCENI iip imagines quoque adoramus, lis acoensendos fore, qui À εἰχόνας προσχυνοῦντες, ὡς ἀψύχοις προσευχόµενα simulacris inanimis supplicant. Absit itaque, ut id κεἰδώλοις λογισθησόµεθα. Mh οὖν γένοιτο ἡμᾶς τοῦτο nos committamus, Nam quidquid agunt Christiani, Ἅποιεῖν. Τὰ γὰρ τῶν Χριστιανῶν πιστίς ἐστι, χαὶ ὁ fide pensatur, et Deus, qui mendax non est, virtu- ἀφευδῆς ἡμῶν θεὺς ἐνεργεῖ τὰς δυνάμεις. OO γὰρ tes operatur. Non enim in quibusdam coloribus µχροϊδοιά», ἀλλὰ ἓν ὑπομνήσει τοῦ ἀντιτύπου Ypás- ^ moramur, sed, veluti contingit in reprzsentatione µατος, ὁρῶντες τὸν ἁόρατον διὰ τῆς ὀρωμένης χρα- Ut litterz, qua aliud significatur, illum qui invisibilis — crc, ὡς παρόντα δοξάζοµεν, οὐχ ὡς μὴ ὄντι θεῷ est, in pictura conspicientes, tanquam presentem Ἅπιστεύοντες * à22' ὡς ὄντι ἀληθῶς, οὔτα τοῖς ἁγίοις, laudamus. Nec ei credimus, qui Deus non sit, sed ὡς μὴ οὖσιν, ἀλλ' ὡς οὖσι, καὶ ζῶσι παρὰ τῷ θεῷ, qui vere exsistat Deus : neque item sanciis, qui — xol τῶν πνευμάτων αὐτῶν, ἁγίων ὄντων xaX δυνά- sancti non sint, sed qui tales plane sint, et vivant — ec θεοῦ βοηθούντων τοῖς ἀξίοις, ὡς δεοµένοις αὖ- apud Deum; cum etiam spiritus eorum ob sancti- τῶν. tatem suam, qua divina virtute pollent, illis qui digni sunt opitulentur, utpote qui ipsorum auxilio indigeant. » Anastasii. archiepiscopi Antiocheni, ad Symeonem B 'Avaccaclov ἀρχιεπισκόπου Αντιοχείας, πρὸς episcopum Bostrorum, De Sabbato. Συμεὼν ἐπίσκοπον Βόστρων, Περὶ τοῦ του. « Ὥσπερ Υὰρ, ἁπόντος μὲν βασιλέως, ἡ εἰχὼν αἎ- τοῦ προσχυνεῖται, παρόντος δὲ, λοιπὸν περιττὸν χαταλιπόντα τὸν πρωτότυπον προσχυνεῖν τῇ εἰχόνι : οὐ μὴν, ἐπεὶ οὗ προσχυνεῖται διὰ τὸ παρεῖναι τὸν, δι ὃν προσχυνεῖται, ἀτιμάξεσθαι αὑτὴν δεῖ τοιοῦτόν τι νοµίξω συμδῆναι περὶ τὴν τοῦ νόµου σχιᾶν, τοι circa legis umbram sive litteram (hanc enim um- — "9 γράμμα (cav yàp αὐτὸν χαλεῖ ὁ ᾿Απόστολος), bram nominat Apostolus). Quandiu enim veritatis — E ὅσον yàp ἑταμιεύετο τὸν χαιρὸν τῆς ἀλπθείας -gratia abscondebatur, figuras sancti promebant; 7| χάρις, τοὺς τύπους mpostmoy 9οἱ ἅγιοι, θεωροῦντες quippe qui veritatem tanquam in speculo contem- ὣς ἓν ἑσόπτρῳ την ἀλήθειαν.! Ἐλθούσης δὲ τῆς ἆλη- plabautur. Ast ubi veritas prodiit, equum non esse θδέίας, ζῆν μὲν κατὰ τοὺς τύπους οὐχ ἑνόμιζον εἶναι censuerunt, ut secundum (lguras viveremus, quas ἍΧαλὸν, καὶ τούτοις ἀκολουθεῖν ἔτι, Παρόντων γὰρ deinceps sequeremur. Rerum enim prasentium su- ᾳ τών πραγμάτων, παρέλχει λοιπὸν ὁ τυπος του πράγ- pervacanez sunt figura. Nec tamen f[lguras inho- ἔΒάτος. Πλὴν καὶ οὕτως οὖκ Ἠτίμαζον, οὐδὲ παρεῖλ- j, neste babuerunt, aut contempserunt, quin hono- .X?* ἀλλ ἑτίμων τὸν τύπον, xal τοὺς ἀτιμάζειν ἐπι- rarunt potius, et eos, qui contumeliis ipsas asperge- «Χειροῦντας, ἀσεδεῖς Expwov, καὶ θανάτου διὰ κολά- hant, impios esse judicarunt, el acerbm mortis 959 πιχρᾶς ἀξίους, » supplicio dignos. » « Quemadmodum enim absente imperatore, ipsius imago adoratur, praesente vero absurdum prorsus est, exemplari postbabito, imaginem adorare ; pec tamen, eo quod ille presens sit, propter quem imago colitur, idcirco imaginem ipsam nihili fa- cere consentaneum fuerit. Tale quid evenisse reor Ejusdem, ex oratione tertia. Tov αὐτοῦ, Aóyov tpltov. « Velut si quis propter honorem qui debetur im- « Ὥσπερ ἂν εἴ τις εἰχόνα βασιλέως, διὰ «b. x20- peratori, ejus adoret imaginem, quamlibet ez cera — 7iXov τῆς περὶ τὸν βασιλέα προσχυνεῖ τιμῆς, οὐδὲν et coloribus constantem. » οὖσαν, 7] xnpbv xai χρώματα. » Sancti εἰ ecumenici concilii quinti anathema» — T'ic ἁτίας καὶ οἰκουμεγικῆς πέμπτης συνόδου, tismus duodecimus. ἀναθεματισμὸς cg. « Si quis impium Theodorum Mopauestiensem « EU t$ ἀντιποιεῖται Θεοδώρου τοῦ ἀσεδοῦς τῆς defendat, qui dicit alium esse Deum Verbum , οἱ ἨΜοψουστείας τοῦ εἰπόντος, ἄλλον εἶναι τὸν Θεὸν Ἀό- alium esse Christum, animalibus perturbationibus — Y0V, xa! ἄλλον τὸν Χριστὸν, ὑπὸ παθῶν ψυχιχῶν καὶ et carnis cupiditatibus obnoxium, et ex deteriori- D τῶν τῆς σαρχὸς ἐπιθυμιῶν ἑνοχλούμενον, xal τῶν bus paulatim progressum, ut actionum profectu — Xt*póvov κατὰ μιχρὸν χωριζόμενον, xal οὕτως ix melior factus, et ob conversationem inculpatam Ἱπροχοπῆς ἔργων βελτιωθέντα, καὶ ἐκ πολιτείας statuminatus, tanquam purus homo baptizatus sit ἁμώμου P χαταστάντα, ὡς φιλὸν ἄνθρωπον βαπτι- "In nomine Patris et Filii et Spiritus sancti, acce- σθῆναι, εἰς ὄνομα τοῦ Πατρὺς, xal Υἱοῦ, xa ἁγίου ptaque per baptismum Spiritus sancti gratia, —llveópazoc, xai διὰ τοῦ βαπτίσματος τὴν χάριν τοῦ adoptione fuerit dignatus ; necnon regi» instar ἁγίου Πνεύματος λαδόντα, xai υἱοθεσίας ἀξιωθῆναι, imaginis, tanquam Dei personam gerentem eum ἍΧαὶ xazà ἰσότητα βασιλικῆς εἰχόνος, εἰς πρόσωπον adorari : anathema sit.» τοῦ θεοῦ Λόγου προσχυνεῖσθαι, ἀνάθεμα ἔστω. » " Hebr. x, |. f VARLE LECTIONES, . ^? Legendum putat Billius , os ροῖδίοις ἐναπομἐνομεν’ quasi. dicat : Non enim in coloribus emmoramur, aut simile quidpiam. (9Billius emendat, περιεῖπον, amplectebantur. 5 Lego & 9», ut in actis D απού], Alias cum Billio vertendum esset : Inculpata ratione vivendi ; non, ut Zinus : Civili ratio- 1413 | DE IMAGINIBUS ORATIO III 144 Θεοδώρου ἱστοριογράφου Κωγσταντιουπόλεως, A Theodori histoiiographi | Constantinovolitami, ex éx τῆς ἐχχ.1ησιαστικῆς Ἱστορίας, περὶ l'erva- δίου ἀρχιεπισκόπου Κωνσταντιουπόλεως. « Ἕτερα δὲ αὑτοῦ παραθῄσοµαι, χαταπλήξεως µεστά * ζωγράφος τις, τὴν εἰχόνα τοῦ Δεσπότου Χρι- στοῦ γράφων, vio χεῖρε ἀπέφυχτο. Καὶ ἑλέγενο ὡς ὑπὸ "Ελληνός τινος τὸ ἔργον ἐπιταγὲν τῆς εἰχόνος, kv τῷ προσχήµατι τοῦ ὀνόματος τοῦ Σωτηρος, vs- γράφηχεν, ἐξ ἑχατέρου τὰς τρἰχας ἐπὶ χεφαλῆς δι- εστώσας ὡς μὴ τὰ ὄψεις χαλύπτεσθαι. Τοιούτῳ γὰρ σχήµατι Ἑλλήνων παῖδες τὸν Δία Υράφουσι, πρὸς τὸ τοὺς ὁρῶντας νοµίξειν, τῷ Σωτῆρι τὴν προσχύνητιν ἀπονέμεσθαι (42). » Tov ἀθδᾶ Μαξίμου, xal θεοδὸσίου ἐπισκόπου, xal τῶν ἀρχόντων, τῶν ἁποστα.]ένγτων παρὰ τοῦ βασιέως. ε Ὁ ὅσιος Μάξιμος εἶπεν, « Ἐπὰν δὲ ἔδοξε ταῦτα € γενέσθαι, ἔχθασις Υένοιτο τῶν δοξάντων, xai ὅπου « χελεύετε , ἀκολουθῶ ἡμῖν. » Καὶ ἐπὶ τούτοις àv- έστησαν πάντες, xal μετὰ δαχρύων ἔδαλον µετάνοιαν, χαὶ εὐχῆ Υέγονε’ καὶ ἕχαστος αὑτῶν τὰ ἅχγια Εὺ- αγγέλια, χαὶ τὸν τίµιον σταυρὸν, χαὶ τὴν εἰχόνα τοῦ Σωττρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, xal τῆς τεχυύσης αὐτὸν ὁγίας θεοτόχου, Ἱσπάσαντο, τεθειχότες xal τὰς χεῖρας ἐπὶ βεδαιώσει τῶν λαληθέντων. » Tov ἁγίου Σωφρογίου, àx τῶν θἀυμάτων τῶν ἁγίων μαρτύρῳν Κύρου καὶ Ἰωάνγου, elc θΘεό- δωρο» τὸν ὑποδιάκονον ποδαγριοῦγτα. ε Λέξωμεν δὲ λοιπὸν χαὶ τὴν ῥῶσιν τοῦ σώματος, δι ὀλίγων τὸν λόγον ποιούµενοι. Μετ ὀλίγας δὲ Historia ecclestastica , de Gennadio archiepiscopo Constantinopolitano. « His alia stupenda prorsus de eo subnectam. 387 Pictori cuidam, qui Cbristi Domini pinxerat imaginem, manus ambae exaruerunt. Ferebatur au- tem gentilis cujuspiam hominis jussu lioc opus, sub nominis Salvatoris specie ita pinxisse, ut ca- pillis ex utraque oris parte discretis, facies nulla- tenus tegeretur (ea utique forma qua pagani Jovem pingunt), ut ab iis qui ipsum viderent, Salvatori adorationem offerre existimaretur. » Maximi abbatis, et Theodosii episcopi ac procerum, qui ab. imperatore missi (fuerant. « Sanctus Maximus dixit : « Quando hzc fleri « conclusum est, eorum qua visa sunt, faxit « Deus ut contingat exitus : statiinque quocunque « jubetis, sequor. » Posthac omnes surrexerunt, positisque genibus oraverunt, sanctaque Evan- gelia, pretiosam crucem, et Jesu Christi Salvato- ris, sancte quoque Dei Genitricis, qux ipsum pe- perit, imaginem singuli deosculati sunt, admotis manibus, pro illorum, quz interlocuti erant, con- - firmatione. » Sancti Sophronii, De miraculis sanctorum martyrum Cyri et Joannis ; de Theodoro subdiacono podagra laborante. « Deinceps autem, qua ratione valetudo corpori concessa fuerit, dicimus paucis. Aliquot bisce ταύτας τὰς ἡμέρας ἐχάθενδε, xaX πάλιν παρεστῶτας C transactis diebus, cum ille dormiret, astantes rur- βλέπει τοὺς μάρτυρας, xai συνοδεύειν αὐτοῖς ἐπι- κάττοντας. 'O δὲ σφίσι προθυµότερον εἴπετο. "δει γὰρ οὐχ ἀχερδὲς τὸ τοῖς ἁγίοις συνέπεσθαι. Ἐλθόν- τες οὖν εἰς ναὺν Ἑλλήνων, τῷ μὲν εἴδει φοδερὸν xal ὑπέρλαμπρον, τῷ δὲ Όψει τῶν οὐ ρανῶν αὐτῶν ἑφ- απτόμενον xai εἴσω τούτου γενόµενοι, μεγίστην εἰχόνα xai θαυμασίαν ἐθλέπομεν , μέσον δὲ, τὸν Δεσπότην Χριστὸν γεγραμμένον χρώμασιν ἔχουσαν, τὴν Δέσποιναν θεοτόχον εὐώνυμον, χαὶ δεξιὸν, Ἰωάν- νην τὸν Βαπτιστὴν, τὸν ἐχ χοιλίας σχιρτήµασιν αὖ- τὸν προμηνύσαντα, ἐπεὶ, xal λαλῶν ἔνδον iv, οὖχ ἡχούετο’ xal τινας τοῦ τῶν ἁποστόλων xal προφητῶν ἑνδόξου χοροῦ, xat τῆς μαρτυρικῆς ὁμηγύρεως, μεθ) ὧν ἐτύγχανε Κύρος xal Ἰωάννης οἱ μάρτυρες, οἱ πρὸ τῆς εἰχόνος ἱστάμενοι, τῷ Δεσπότῃ προσέπι- πτον, Υόνατα χάµπτοντες, xal τὰς χεφαλὰς εἰς Eba- φος τύπτοντες, χαὶ περὶ τῆς τοῦ νέου θεραπείας .. ποεσθεύοντες. Ταῦτα δὲ ἣν τὰ τῆς πρεσθείας ῥήμα- τα” εΔέσποτα φιλάνθρωπε, χελεύεις δῶμεν καὶ τού- €tp τὴν ἴασιν' » Οἱ δὲ, πολλάχις εἰς γῆν προσχυνἠ- sum martyres videt, qui sibi ut. sequeretur impe- rabant. llle vero sponte sequebatur. Noverat enim quantum lucri sanctos comitando perceptu- rus esset. Templum ergo gentilium, specie quidem augustissimum splendidissimumque, magnitudine vero ad celos pertingens, adeuntes οἱ ingredien- tes, proceram et admirabilem cernebamus imagi- nem, que medium quidem Christum coloribus deformatum exhiberet ; sinistrorsum autem Domi- nam Dei Genitricem ; dextrorsum vero Joannem Baptistam, qui in utero matris exsultans ipsum indicaverat, cum vox ipsius intus loquentis exau- diri non posset : nonnullos prxterea ex glorioso apostolorum et prophetarum choro, necnon ex D eciu martyrum, intet quog erant Cyrus et Joannes martyres. Hi coram imagine astantes, flexis geni- bus, in faciem coram Domino humi prociderunt, pro juvenis valetudine supplicantes. In hac porro verba orabant : « Clementissime Domine, annuis ut huic quoque ssnitatem largiamur? » At cum NOT. (42) Narrationem hanc integram habet cod. Reg. 2951, fol. 264 additque : Τὸ δὲ ἀληθέστερον ὑπάρ- χειν οὐλὸν xai πολύτριχα΄ τούτου γενοµόνου, xal τῆς αἰτίας θριαµθευθεἰσης, ὑπὸ τῆς ἀνάγκης τοῦ γεγονότος πάθους συντόμως Ίγαγον αὐτὸν πρὸς ἐπί- σχοπον, αἱτοῦντες, εὐχῇ τὴν συμφορᾶὰν λυσαι. Ὁ τοῖς συνοῦσιν ἐπιτρέψας προσεύξασθαι, μετὰ τὴν προσευχὴν ἐπέθηχεν αὐτῷ τὰ θεῖα Εὐαγγέλια, xol παρ) αὐτὰ τῆς ἰάσεως ἔτυχεν ' Cum verius. crispa densaque coma (uerit. Hoc cum contigisset, divul- gataque causa, ob inflictam plagam, statim ad epi- scopum necessitale compulsi illum adduxerunt, το- gantes ut precibus suis calamilati mederetur.. Qui eo» qui secum aderant (fundere preces jubens, post —— oralionem Evangeliorum codicem εἰ imposuit, mox- que saluti restitutus (uit. - T . * κά us —-- 1415. S. JOANNIS DAMASCENI 1416 diutius in terram proni adorassent, supplices voces À σαντες, xal τοὺς τῆς ἰχεσίας λόγους ἑχπέμψαντες, fundendo, nec Dominus Cliristus annueret, ab iu— terpellando abstiuuerunt; et tristes, demissoque vultu, ad me, inquit, reversi sunt, qui haud ita - procul ab imagine coustiteram. Cumque ad me propius accessissent : « Vides, iuquiunt, quod « sanitatem tibi concedere Doininus renuit ? Verum « ne despondeas animum. Nau erga te prorsus, « uti erga omnes se benignum prabebit. » Itaque quasi semihore elapso spatio, surgentes iterum redierunt, supplicaveruntque , sed rursuu masto dejectoque vultu, ut ante, re infecta redierunt, Domino nequaquam concedente; regressique ea- dem 888 renuntiant. Tertio vero proficiscentes : « Bono, inquiunt, aniino esto. Modo enim gra- « tiam. impetrabiinus; sed tu quoque, sicut nos « deprecantes cernis, nobiscuin itidem procidens, « Dominum supplex invoca. » Tertio denique ad imaginem accedentes, eodem habitu iisdemque verbis oraverunt. Cumque diu supplicassent , hu- inique prostrati hoc solummodo clamarent, « Jube, Domine, » Christus tandem niiseratione motus ex imagine dixit : martyres a terra surgenles, primum quidem Christo gratias egerunt, quod postulationem suain exaudivisset. » Sancti Anastasii a. sancto Monie Sina, in novam Dominicam et iu Thomam apostolum. «Qui Christum in aarne vontuebantur, prophe- tam illum esse existimabant : nos autem qui ipsuin ' non videmus, mox a teneris unguibus pueri ado- lescentulique Deum, Dominum, omnipotentem, et seculorunr effectorem, splendoremque Patris eum- dem esse confitemur. Sic enim Evangelia cum fide auscultamus, ac si ipsummet Christuin loquentem cerneremus. lmmaculatani item corporis ipsius margaritain sumentes, illum ipsum Christum nos gestare existimamus. Quin etiam si divinau ejus pictura tantumimnodo deformatam effigiem comspi- ciamus, tanquam ipse nos e coelo intueatur, arbi- tramur, atque procidentes adoramus. Magua nunc est fides Christi. » Ex Vila sancti abbatis Danielis, De lapicida. « Tunc maerens ille discessit, seque coram Dei Genitricis imagine presternens, cum ejulatu dice- bat : Domine, quod homini isti spopondi, fac solvam. » Ex Vita sancia Marie /Egypiic. « Cum igitur lugerem, supra locum in que con- stiteram , sanct Dei Genitricis imaginem collo- catam conspicio, hisque eam compello sermorti- bus:« Virgo Dei Genitrix, Domina, qux: Deum « Verbum in carne peperisti, scio equidem, scio « s&quum consentaneuuique non esse, ut impura. « ego, nullique non luxuriz sordibus squalens, « imaginem tuam intuear, quippe qua virgo sem- « per exstiteris : quin par est, ut summa illa tua Eulogio « Et ipsi quoque tribuite. » Tum ὡς ὁ Δεσπότης Χριστὸς οὐχ ἐπένευσε, τοῦ πρεσθεύειν παυσάµενοι, χατηφεῖς xat ὀλίγωροι, πρὸς ἐμὲ, qvos, παραγίνονται, οὗ μαχρὰν πολὺ τῆς εἰχόνος ἱστάμε- vov. Καὶ πλησίον γενόµενοι, « Ορᾶς, qot, πῶς ὁ « Δεσπότης οὐ βούλεταί σοι δοῦναι τὴν ἴααιν ; ἀλλὰ « μηδὲν ἀθυμήῆσῃης. Πάντως γὰρ xai πρὸς ab à; ε πρὸς πάντας χρηστεύεται.) Καὶ διαναστάντες ise! μικρὸν ἡμιώριον, xaX πάλιν ἀπελθόντες, ἑδέοντο, Kat πάλιν ἄπρακτοι, φησὶν, ἀναχάμπτουσι χατηφεῖ, xal ὀλίγωροι, ὡς τὸ πρότερον τοῦ Δεσπότου Χριστοῦ μὴ κελεύσαντος. Καὶ ταῦτά pot πάλιν ἑλθόντες ci- ρήχασιν. Τὸ τρίτον δὲ πορευόµενοι’ « θάῤῥε:, λέγου- εσιν’' νῦν γὰρ τὴν χάριν πάντως λαμθάνοµεν’ ἁλλὰ « xa οὑ, ὥσπερ ἡμᾶς ὁρᾷς Ἱχετεύοντας, σὺν ἡμῖν « ἐλθὼν, τὸν Δεσπότην ἱχέτευε. » Καὶ πρὸς τὴν εἰ- χόνα τὸ τρίτον Υενόμενοι ταῖς προλαδοῦσι τρόποις ἐχρῶντο καὶ ῥήμασι. Καὶ ὡς (pav πολκὴν Ἴδευθη- σαν, xal χάτω χείµενοι, τὸ, « Κελεύεις, Δέστοτα, » μόνον ἀνέχραζον τότε ὁ Χριστὺς σπλαγχνισθεὶς, ὡς οἰκτίρμων, « Καὶ δότε αὐτῷ, » πρὸς τῆς εἰχόνος ἀπεφθέγξατο. Καὶ χαμόθεν ἀναστάντες οἳ μάρτυρες, πρῶτον μὲν ηὐχαρίστουν Χριστῷ τῷ θεῷ ἡμῶν, ὡς τῆς δεῄσεως αὐτῶν ἑπακούσαντι. » Tov ἁγίου Αναστασίου τοῦ ἁγίου 6povc Σιᾶ, εἰς τὴν καινὴἡν Κυριακὴν, καὶ slc τὸν ἁπόστο.ον θωμᾶν. « Οἱ ἑωραχότες Χριστὸν ἐν σαρχὶ, ὡς προφήτην αὑτὸν εἶχον ' οἱ μὴ ἑωραχότες ἡμεῖς, εὐθέως, ἐξ ἁπαλῶν ὀνύχων, παῖδες, xaX νεανίσχοι, Θεὺν αὐτὸν, ἐξουσιαστΏν, xal παντοχράτορα, xaX τῶν αἰώνων ποιητὴν, ἀπαύγασμα τοῦ Πατρὸς ὁμολογοῦμεν. Ὡς — γὰρ αὐτὸν ἐχεῖνον βλέποντες e Χριστὸν λαλοῦντα, οὗ- τως τῶν αὑτοῦ Εὐαγγελίων μετὰ πίστεως ἀχούομεν χαὶ τὸν ἄχραντον μαργὰαρίτην του αὐτοῦ σώματος δεχόµενοι, αὐτὸν ἐχεῖνον βαστάζειν τὸν Χριστὸν vo- µίζομεν. K3v µόνον αὑτοῦ θεῖον yapaxtrpa ἐξείχο- νισµένον ἴδωμεν, ὡς ἐξ οὐρανοῦ ἡμῖν ἁτενίζοντα νοµίζοµεν, προσχυνοῦμεν, προσπίπτοµεν. Μεγάλη νῦν ἡ πίστις-: τοῦ piae. , Ἐκ τοῦ βίου τοῦ m, Δανιὴ-ἒ, Περὶ Eb loylov ) τοῦ «ατόμου. « Τότε ὁλιγωρήσας ἀπῆλθε, xai ῥίψας ἑαυτὸν ἔμπροσθεν τῆς εἰκόνος τῆς θεοτόχου, μετὰ χλαυθμοῦ ἔλεγε" Κύριε, λύσον τὴν ἐγγύην τοῦ ἀνθρώπου τού- του ἀπ᾿ ἐμοῦ. » 'Ex τοῦ βίου Μαρίας τῆς Αἰγυπείας. « Κλαίονσα τοίνυν, ὁρῷ ἑπάνω τοῦ τόπου ἓν ᾧ ἱστάμην, τὴν εἰχόνα τῆς ἁγίας θεοτόχου ἑστῶσαν, xal φηµι πρὸς αὐτήν ΄ « Παρθένςε, θεοτόχε Δέσποινα, ε ἡ τὸν Θεὸν Λόγον χατὰ σάρχα Ὑεννήσασα, οἷδα « μὲν, οἶδα, ὡς οὐκ ἔστιν εὐπρεπὲς, οὐδὲ εὔλογον, « την οὕτω ῥυπαρὰν, τὴν 60:0 πανάσωτον, τὴν εἰἷ- « xóva χαθορᾷν σου, τῆς Ἀειπαρθένου, ἁλλὰ δίχαιόν c ἐστιν, ἐμὲ ὑπὸ τῆς σῆς καθαρότητος μισεῖσθαι xai « βδελύττεσθαι. Πλὴν Ἐπείπερ διὰ φοῦτο γέγονεν ὁ (4 1417 ε ἐκ σοῦ τεχθεὶς θεὸς, ἄνθρωπος, ὅπως xaXéor vob; À « ε ἁμαρτωλοὺς εἰς µετάνοιαν, βοἡθησόν µοι, τῇ µόνῃ ε μὴ ἐχούσῃ τινὰ βοῄήθειαν. Ἐπίταξον xàpot συγχω- « ρηθΆναι τὴν εἴσοδον μὴ στερήσῃς µε τὸ ξύλον ε ἰδεῖν, ἓν ᾧ κατὰ σάρχα προσεπάγη ὁ θεὸς Λόγος, « ὃν ἐγέννησας ὃς τὸ αἷμα τὸ ἴδιον ὑπὲρ ἐμοῦ ἔδω- « xey ἀντίλυτρον. Ἐπίταξον, ὦ Δέσποινα, χἀὰμοὶ τὴν « θύραν ἀνοιχθῆναι τῆς θείας τοῦ σταυροῦ Ίροσχυ- « νήσεως. Kal σε δίδωµι τῷ Ex σοῦ τεχθέντι θεῷ € ἐγγυητὴν ἀξιόχρεων, ὡς οὐχέτι τὴν aápxa ταύτην « ἐξυθρίσω δι αἱσχρᾶς οἱασδήποτε µίξεως. Αλ)» ε ἠνίχα τὸ ξύλον τοῦ σταυροῦ τοῦ Υἱοῦ σου θεάσω- « pat, χόσμῳ καὶ τοῖς Ev χόσµμῳ πᾶσιν εὐθέως ἆπο- « τάσσοµαι, xal αὐτίχα ἑξέρχομαι, ὅπου ἂν αὐτὴ « ὡς ἐγγυητὴς ὑπόθῃ, xal ὁδηγῆσῃς µε. » Ταῦτα εἰποῦσα, xal ὥσπερ τινὰ πληροφορίαν λαθδοῦσα τὸ B τῆς πίστεως ἔμπυρον, τῇ εὐσπλαγχνίᾳ τῆς θεοτόχου θαῤῥήσασα, χκινῶ ἐμαυτὴν ἐξ ἐχείνου τοῦ τόπου, Ev ᾧ ἑστῶσα ἐποιούμην τὴν δέησιν, xal ἔρχομαι πάλιν, xa τοῖς εἰσιοῦσιν ἑμαυτὴν ἐγχατέμιζα. Καὶ οὐχ- ἐτι ἣν ὁ ὠθῶν µε, xol ἀντωθούμενος, xal οὐδεὶς ὁ χωλύων τοῦ πλησίον γενέσθαι µε τῆς θύρας, δι ἧς εἰς τὸν οἶχον εἰσῄεσαν. "Έλαθεν οὖν µε φρίχη xoi ἔχστα- σις χαὶ ὅλη δι’ ὅλου ἐχλονούμην, χαὶ ἔτρεμον. Ῥίψασα τοίνυν ἐμαυτὴν ἐπὶ τῆς γῆς, xal τὸ ἅγιον ἐκεῖνο προσχυνῄήσασα ἔδαφος, ἔτρεχον ἐξιοῦσα, καὶ πρὸς τὶν ἐγγυησαμένην γενέσθαι σπουδάζουσα. Γίνομαι τοίνυν ἐν ἑχείνῳ τῷ τόπῳ, ἓν ᾧ τῆς ἑγγύης ἐπεγρά- Qm χειρόγραφον, xal Ὑόνυ Χλίνασα ἔμπροσθεν τῆς Αειπαρθένου xaX θεοτόχον, τούτοις ἐχρησάμην τοῖς α,' ῥήμασιν” « Zo. μὲν, φιλάγαθε Δέσποινα, τὸ σὺν ἐπ᾽ τε. Ao ^ « ἐμοὶ ἐνεδείξω φιλάνθρωπον, σὺ τῆς ἀναξίας οὐκ « ἑθδελύξω τὴν δέησιν. Εἶδον δόξαν, ἣν διχαίως οὐχ « ὁρῶμεν οἱ ἄσωτοι ' δόξα τῷ θεῷ, τῷ διὰ σοῦ δεχο- € µένῳ τῶν ἁμαρτωλῶν τὴν µετάνοιαν’ » χαὶ τὰ ἑξῆς. DE IMAGINIBUS ORATIO ΠΠ. ο. ο ο ^ A ο ο ο ο ο GO «^ GO Ὁἳ «^ oe Ὁ oe 1118 purilas me tanquam exsecrabilem averselur, | Verum, quando Deus, qui carnem ex te susce» pit, idcirco factus est liomo, ut peccatores ad penitentiam vocaret, adjuva me, quiso, qus sola sum, aliud prater te przssidium non babens. Jube, ut mihi quoque ingressus pateat ; nec me conspectu prives ligni illius, in quo secundum carnem affixus est Deus Verbum, quem tu pepe- risti, quique proprium sanguinem in redemptio- ; nis πιο pretium dedit. Jube, Domina, ut mihi perinde ad divine crucis adorationem fores pa- teant. Teipsam Deo ex te genito, te in locuple- tissimam predem trado, me deinceps carnem hanc nullo prorsus impuro coitu unquam ma- culaturam. Quinimo ubi crucis Filii tui lignum conspexero, mundo statim et omnibus qu: in mundo sunt renuntiabo, nihilque morata, illuc proficiscar, quo tu ipsa, quam in sponsorem sumo, jusseris, atque duxeris. » His pronuntia. tis, ex fidei ardore certior quodammodo reddita, et in Dei Genitricis clementia fidem ponens, ex eo loco in quo steteram precataque fueram, discedens, iis qui ingrediebantur 389 me rursum jungo, nec deinceps quisquam fuit qui me repelleret, et cui re. pellenti resisterem. Nullus prorsus qui me foribus arceret, per quas in zdem sacram aditus erat. Horror statim et stupor me invadit, totoque cor- pore quatior et contremisco : eumque humi pro» strata, sanctum illud solum adorassem, egredior, cursuque ad eam qux pro me spoponderat, pro. pero, atque in eo loco consistens, in quo sponsio nis chirographum exaratum erat, genibus coram Dei Genitricis imagine positis, hic illam verbis compello : « Tu quidem, amabilissima bonaque « Doinina, tuam erga me humanitatem commons» € strasti : tu indigna preces neutiquam despexisti, Gloriam illam vidi, cnjus conspectu nos impudici « digni non eramus. Sit Deo gloria, qui peccatorum poenitentiam per te suscipit, » etc. Ἐκ τοῦ βίου τῆς ἁγίας Εὐπραξίας. € Λέγει fj διάχονος τῷ χορασίῳ' « "Ύπαγε, xopla « µου, εἰς τὸν οἶκόν σου, ὅτι οὗ δύνασαι ὧδε παρα- « μεῖναι. Οὐδὲ γὰρ δύναταί τις ὧδε παραμεῖ- « ναι, ἓὰν μὴ συντάξηται τῷ ΧἈριστῷ. » Λέγει αὐτῃ τὸ xopáctov* « [loo ἐστιν ὁ Χριστός:»» Ἡ διάχονος ἐπέδειξεν αὐτῇ τὸν Δεσποτιχὸν χαρακτῆρα, χα) στραφεῖσα, λέγει τῇ διαχόνῳ"' « Αληθῶς xXyvo D « € τῷ Χριστῷ συντάσσοµαι, xal οὐχέτι ἀπέρχομαι € μετὰ τῆς χυρίας µου. »Καὶ πάλιν ἀναστᾶσα 1j Εὖὐ- πραξία, xai λαθοῦσα τὴν θυγατἑρα ἑαντῆς, παρ- εστησεν εἰς τὸν Δεσποτικὸν χαραχτῆρα, xat ἑχτείνασα τὰς χεῖρας αὐτῆς εἰς τὸν οὐρανὸν, ἐδόησε μετὰ χλαυθ- μοῦ «Κύριε Ἰησοῦ Χριστὲ, aol µελήσει περὶ τοῦ παι- « δίωυ, ὅτι σὲ ἐπόθησεν, χαὶ σηὶ πχαρέθετο ἑαυτήν. » Τῆς ἁγίας ἕκτης συνόδου (15) τῆς ἐπὶ Ἰουστιγια- vov, περὶ τῆς ἁγίας πέμπτης συνόδου. ("Ev τισι τῶν σεπτῶν εἰχόνων γραφαῖς 'Apvbe δαχτύλῳ τοῦ προδρόµου δειχνύµενος ἑγχαράττεται, Ex Vita sancte Ειαργασία, « Diaconissa vero ad puellam ait : « Abi domum tuam, domina mea; neque enim hic manere potes. Nulli quippe istic commorari fas est, nisi Christo adjungatur. » Puella autem : « Ubi- nam, inquit, Christus est? » Ostendit illa ima- ginem Christi ; ad quam puella conversa : « Vere, inquit, ego quoque Christo conjungor, nec am- plius cum domina mea discedam. » Rursumque consurgens Eupraxia, filiamque suam apprehen- dens, Dominice eam admovit imagini, manibus- que ad celum sublatis, cum lacrymis exclaima- vit : « Domine Jesu Christe, puelle hujus curam « habeto, quia le concupivit, ac seipsam tibi de- « didit. » ] Sancte synodi quinisexie sub Justiniano cele- brata. « in quibusdam venerabilium imaginum pictu- ris Aguus digito pracursoris monstratus depingi- NOTE. (43) Ἐκ τῆς ἁγίας ἕκτης συνόδου. Mic titulus muliplici vitio laborat, qui sic intelligendus est, PATROL. Gn. XCIV. .ut eum Latine reddidi. Nam canon iste octoge- simus secundus cst, non quintae, nec sexiz synodi, Eo 1419 S. JOANNIS DAMASCENI 119 tur qui in figuram receptus est gratie, adum- A ὃς εἰς τύπου παρελήφθη τῆς χάριτος, τὸν ἆλτηθ.νὸν brans nobis verum illum agnum Christum Deum Ἅἡμῖν διὰ νόσου προῦποφαῖνον ᾽Αμνὸν, Χριστὸν τὸν . nostrum, qui per legem demonstrabatur. Antiquas — 8ebv ἡμῶν. Τοὺς οὖν παλαιοὺς τύπους xax τὰς σχιὰς, ergo figuras illas et umbras, veluti notas et gigna ὡς τῆς ἀληθείας σύμόθολά τε xal προχαράγµατα, Ecclesie tradita amplexantes, gratiam et verita- τῇ Ἐχχλησίᾳ παραδεδοµένους κατασπαζόµενοι, ziv tein eisdem anteponimus, quam ceu plenitudinem χάριν πρυτιμῶμεν, xal τὴν ἀλήθειαν, ὣς πλήρωμα legis accepimus. ltaque ut id quod perfectum est, in picturis etiam omnium oculis subjiciamus, Agnum illum, qui tollit peccatum mundi, Chri- sium Deum nostrum, veteris agni leco humana figura posthac in imaginibus exprimendum decer- nimus, quo divini Verbi celsitudinem per ejusdem humilitatem contemplemur, atque in memoriam ipsius in carne conversationis, et passionis, mor- tisque salutaris, ac redemptionis, qua per illam mundo parta est, veluti manu ducamur. » Sancti Methodii episcopi Patarensis, de resurre- ctione, oral. secunda. « Ubi primum igitur eorum qui apud nos sunt, 390 imperatorum imagines fabricatz sunt, tam- etsi ex valde pretiosa materia, auro puta aut argento non constent, ab omnibus tamen hono- rantur. Neque enim illas, quae ex pretiosiori materia confecle sunt, sic venerantur homines, ut eas, qui ex viliori sunt, aspernentur : sed omnes perinde colunt, etiamsi ex gypso, aut ex sre sint. Ace quisquis in aliquam earum probra conjecerit, is non tanquam lutum, vel etiam au- rum contemptui habuerit, absolvitur; sed ac si imperatorem ipsum et dominum contumeliis νόµου ταύτην ὑποδεχόμενοι, Ὡς ἂν οὗ» τὸ τέλειον χὰν ταῖς χρωματονργίαις ἐν ταῖς ἁπάντων ὄγεσιν ὑπογράφωμεν, τὸν αἴροντα τὴν ἁμαρτίαν τοῦ χήσµωυ Αμνὸν, Χριστὸν τὺν θεὺν ἡμῶν, χατὰ τὸν ἀνθρύ- πινον χαρακττρα ἐν ταῖς εἰχόσιν ἀτὸ τοῦ νῦν, ἀντὶ τοῦ παλαιοῦ ἀμνοῦ ἀναστηλοῦσθαι ὀρίζομεν, δι τῆς ταπεινώσεως τὸ ὕψος τοῦ Θεοῦ Λόγου κατα. νοουντες, xal πρὸς pvíumv τῖς ἐν ααρχὶ πολιτείας χαὶ τοῦ πάθους αὐτοῦ, xal τοῦ σωτηρίου θανάτου B χειραγωγούμενοι, xai τῆς ἐντεῦθεν γενομένης τῷ κόσμῳ ἀπολυτρώσεως. » Tov ἁγίου Μεθοδίου ἐπισκόπου Πατάρων, περὶ ἁναστάσεως, .1όγῳ f. € Αὐτίχα οὖν τῶν τ]δε βασιλέων al. εἰχόνες, xiv μὴ ἀπὸ τῆς πολὺ τιµιωτέρας χρυσοῦ τε χαὶ ἀργύρο ὧσι χατεσχευασµέναι, τιμὴν ἔχουσι πρὸς ἁπάντων. Οὐ γὰρ τὰς μὲν ἀπὺ τῆς πολὺ τιµιωτέρας ὕλης θερα- πεύοντες οἱ ἄνθρωποι, ἐξολιγωροῦσιν τῶν ἓξ ἀτίμων τιµιωτέρας, ἀλλὰ πᾶσαν ἐπίση; τιμῶσεν, εἰ καὶ ἀπὸ γύψου f] χαλχοῦ ὑπάρχουσι, Καὶ ὁ δυσφημέσας tic ὁποτέραν, οὔτε ὡς εἰς πηλὸν ἀγρίεται, οὔτε ὡς yp» 9 σὺν ἐξευτελίσας, χρίνεται, ἀλλ ὡς εἰς αὐτὸν ἀσεδή- di: | σας τὸν βασιλέα καὶ κύριον. Τὰς μὲν &zb χρυσοῦ . χατεσχευασµένας εἰχόνας τῶν αὐτοῦ ἀγγέλων τὰς ᾿Αρχὰς xat τὰς Ἐξουσίας, εἰς τιμὴν καὶ δόξαν αὐτοῦ asperserit, condemnatur. Imagines quidem ος C ποιοῦμεν. » auro conflatas, quibus Principatus et Potestates angelicz designantur, in honorem et gloriam Dei, conficimus. » NOTAE. sed illius que Πενθέκτη, Quinisexta, audiit. et Trullana, quamque coactam fuisse aiunt. a Justi- niano juniore. Ad istummet canonem spectavit Adrianus I papa, cum in epistola ad Tarasium, septimamque synodum hzc scriberet : Ut ergo per- fectio etiam per colorum operationes in cunctorum oculis depingatur, agni Christi Dei nostri, qui tulit peccatum mundi, secundum humanam figuram per imaginem hominis pro veteri agno depingit definimus, per ipsum Dei Verbi humilitatis celsitudinem consi- derantes, et ad memoriam ejus in curne conversatio- nem revocantes. Quapropter in epistola ad Caro- lum M. pro septima synodo, canonem istum dsta opera defendit. - "- 142] DE RECTA SENTENTIA LIBER. 1422 ADMONITIO IN OPUSCULUM QUOD SEQUITUR, Hanc que sequitur, fidei professionem Roma accepi, descriptam ex Vaticano cod. n. 1262 eamque Leo Allatius 8 se missam Joanni Auberto, testatur in 5ymmictis, cum hocalio titulo, Ἴσον λιδέλλου ὑπαγορενθέντος ὑπὸ Ἰωάννου τοῦ Δαμασχηνοῦ, ἐπιδοθὲν δὲ παρὰ 'Hàla ἐπισχόπου Πέτρῳ μητροπολίτῃ Δαμασχοῦ. Pariculum libelli dictati a Joanne Damasceno, ab Elia vero episcopo traditum Petro metropolite Damasci. Diversa autem est ab Fidei libello, quem Allatius per- inle Auberto miserat : quemadmodum animadverti ex paucis verbis qua idem Allatius citat in dissertatione de Joarine Damasceno et ejus operibus. Ex Preefatione porro conjectare licet, opusculum istud a Joanne nostro scriptum fuisse, quando Damasci adhuc morabatur, et sanctissimo metropolitee Petro suberat, cum nondum in Palaestinam monastica vite no- ren daturus migrasset. Hoc scripsit, inquam, sub nascentis heresis Iconoclastarum primor.t diis, ut significatur his verbis, que paulo ante finem leguntur, etomnem heresim detestor μέχρι τὴν νῦν χινηθεῖσαν κατὰ τῆς ἁγίας τοῦ Χριστοῦ xai θεοῦ ἡμῶν Ἐκκλησίας, usque adeam que modo excitata est adversus sanctam Christi Deique nostri Ecclesiam; hoc est eorum quos Christianocategoros, sive Christianorum insimulatores vocitabant. Ex liis quo post unam aut alteram lineam adduntur, ubi Elias pollicetur se cum hereticis non communicaturum, et presertim cum Maronitis, ἐξαιρέτως Μαρωνίταις, colligo episcopum hunc ex secta Maroni- tarum conversum fuisse : idque con&ürmat specialis de Trisagii hymni intelligentia articulus. De Maronitis pluribus dicemus in adnotationibus ad epistolam nostri auctoris de εοάεπι hymno. ΙΩΑΝΝΟΥ ΜΟΝΑΧΟΥ ΚΑΙ IIPEXBYTEPOY ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΥ, ΑΙΒΕΛΛΟΣ ΠΕΡΙ ΟΡΘΟΥ ΦΡΟΔΗΗΑΤΟΣ. JOANNIS MONACHI ET PRESBYTERI DAMASCENI LIBELLUS DE RECTA SENTENTIA. US μικρὸς ἀμφοτέρωθεν φόδος xat ἁπορία συνέχει A^. Gravis me hinc inde tiinor et. anxietas occupat, µε, ὦ Πατέρων ἄριστε καὶ ποιμένων ἀρχιποίμην ἁγιώτατε. Ἐντεῦύθεν μὲν γὰρ τῆς παραχοῆς ὑφορῶ: μαι τὸν xívbuvov, κἀχεῖθεν τὸ τοῦ φορτίου βάρος ταράττει µε. Ποῦ φύγω, καὶ πῶς ἐχχλίνω, τὸ ἄπορον. Z^ τῷ πνευματικῷ Πατρὶ τὰ xaz' ἑμαυτὺν ἀποδί- δωµι, ὡς πρόδατον ἄκαχον οὐχ ἑρίσω, οὐδὲ χραυ- γάσω. οὐδὲ ἐμαυτὸν ποιμανῶ, ἀλλὰ τῇ σῇ γενἠσο- pat προστάξει ὑπήχοος, Κλίνω τὸν αὐχένα, οὐχ ὡς παροιστρῶσα δάµαλις, ἆἀλλ' ὡς µόσχος ὑπήχοος, ἐπεὶ τὴν συγχώρησιν αἰτήσας, οὐκ ἔτυχον, Οἶδά μου τῶν πταισµάτων τὸν σύνδεσμον, ἀλλὰ πέπεισµαι ὡς ἐὰν λύσης ἐπὶ τῆς γῆς, ἐξ οὐρανοῦ λυθήσεται. Ἰδού σοι ὑπίχοος πάρειµι, ποίει ὃ βούλει, Θεὸν ἔχω xv- δερνήτην, τὺν πάντα δυνάµενον. Ἐπεὶ τοίνυν ἑχέ- λευσεν f; σὴ ἁγιωτάτη χορυφὴτὸ ἐμὸν ἀνομολογῖιζαι φρόνημα, γνώτω πᾶς οἴχος Ἱσραήλ * προσεχέτω οὐ- Ρανὺς xal λαλησάτω, χαὶ ἀχουσάτω ἡ γῆ τὰ ῥήόματα τοῦ στόματός µου, α’. Π.στεύω εἰς Πατέρα, xa Υἱὸν, xa! Πνεῦμα, Τριάδα ὁμοούσιον, xal µονάδα τρισυπόσιαιον, µίαν ! Deut, xxxii, 14. o Patrum optime et sanctissime pastorum prin- ceps. llinc enim inobedientiz periculum vereor: illinc me oneris pondus et moles terret. Quo fu- giam, aut qua tandem ratione declinem, nescio. Quapropter meipsum tibi spirituali Patri. com- mito. 391 Velut agnus innocéns non conten- dam, non clamabo : non memet pascaám, sed jus- sioni (uz inorem gerens, cervicem flecto, non uti jevenca calcitrans et refractaría, sed tanquam vitulus obtemperans, quando liberationem et in- dulgentiam quai postulabam, non obtinui. Deli- ctorum meorum fascem novi : sed certo teneo, de coelo solutum iri, si solveris in terra. Ecce prz- $t0 sum ad ohediendum. Quod tbi. allubuerit, facito. Deum ducem et gubernatorem labeo, cui nibil impossibilé est. Qnoniam igitur sanctissima tua summítas precipit, sensum meum pronune tiabo. Noverit domus omnis Isracl. Attendat ece- lum, et loquar, et audiat terra verba oris mei !, 4. Credo in Patrem et Filium et Spiritum san- ctum, "Trinitatem consubstantialem, et unitatem 1423 S. JOANNIS DAMASCENI 1121 in tribus lypostasibus exsistentem, principium A ἀρχὴν ἄναρχον, µίαν θέλησιν, µίαν ἑνέρχειαν, uiz unum sine principio, unam voluntatem, unain operationem, unam potestatem, unum domina. lum, unum regnum, lypostases tres nulla in re discrimen habentes, nisi in eo quod alia ingenita est, alia genita, et alia procedit : Patrem ingeni- tum nec generatum, Filium genitum, wec ullo pacto ingenitum, Spiritum sanctum procedentem, qui nec causa, nec genitus est. Nam Patrem sui * causam et fontem habet, utpote qui ex eo pro- t greditur, non generationis modo, sed proces- sionis, ut unus Pater sit, unus Filius, unus Spi- j ritus sanctus. Deum perfectum Patrem, Deum per- fectum Filium, deum perfectum Spiritum san- ctum, non duos, neque tres Deos, sed tria hzc Deum unum. Neque enim tempore scinditur, non lóco, non virtute dividitur : sed in se invicem circumincessionem babent, citra coalitionem et con- fusionem. Patris quippe virtutes sunt Filius el Spiritus sanctus, quamobrem et unus Deus est. Eisi vero virtutes sunt, non tamen quae minime eubsistant. Unaquzque enim perfecta hypostasis est, ne natura divina composita sit ex essentia εἰ potentiis: quapropter unaquaque persona secun. dum se considerata Deus perfectus est, perfecta hypostasis. Unus autem Deus, tria hec secum mutuo et in se invicem intellecta. Atque hoc modis omnibus singulare est, ac Deo solummodo convenit. Unus ergo Deus est Pater et Filius et Spiritus sanctus. Unus cceli et terrz conditor, i£oucíav, µίαν κυριότητα, µίαν βασιλείαν, τρεῖ, ὑποστάσεις £y οὐδενὶ τὸ διάφορον ἐχούσας, εἰ ut iv τῷ ἁἀγεννήτῳ χαὶ γεννητῷ xat ἐχπορευτῷ ' Πατέο ἀγέννητον, xal οὐ '(εννητόν * Υἱὸν γεννητὸν χαὶ ο» χ ἀγέννητον * Ηνεῦμα ἅγιον ἐκπορευτὸν, χαὶ oz: αἷ- τιον, οὕτε ἀγέννητον. Ἔχει γὰρ αἰτίαν καὶ zr yi τὸν Πατέρα, ἐξ αὐτοῦ προερχόμενον, οὗ γεννττῶς, ἀλλ ἐκπορευτῶς * ἵνα εἴη ct; Πατηρ, εἷς Yisc, àv Πνεῦμα ἅγιον * θεὸν τὸν Πατέρα τέλειον, θεὸν τὸν Υἱὸν τέλειον, θεὸν τὸ Πνεύμα τὸ ἅγιον, οὗ δύο θεοὺς, οὐδὲ τρεῖς, ἀλλ ἕνα τὰ τρἰα θεόν. Οὔτε γὰρ χρύνω τέµνεται, οὐ τρόπῳ, οὐ δυνάµει µερίζεται, ἀλλ ἓν ἀλλήλοις τὴν περιχώρησιν ἔχουσι δίχα πάστς συν- αλοιφῆς χαὶ συγχύσεως. Δυνάμεις γάρ siat τοῦ Πα- B «ph, ὁ Λόγος καὶ «b ἅγιον Πνεῦμα, διὸ xa εἷς 8:67: ἀλλ' εἰ xal δυνάµεις, οὐκ ἀνυπόστατοι. ᾿Εχάστη Υὰρ τελεία ὑπόστασις, ἵνα μὴ σύνθετος ἐξ οὐσίας ἡ θείᾳ φύσις εἴη xai δυνάµεων, δι οὗ ἑχάστου χαθ᾽ ἑαυτὸν θεωρούµενον α τέλειος θεὸς, τελεία ὑπόστασις, εἷς δὲ τὰ τρία θεὸς σὺν ἀλλήλοις xal ἐν ἀλλήλοις voo- μενα. Καὶ ξένον τοῦτο παντάπασι, χαὶ µόνον θεῷ πρέπον. ET; τοίνυν θεὸς ὁ Ιατὴρ, χα} ὁ Yibz, xa τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον΄ εἷς Ποιητὴς οὐρανοῦ xa τῆς γῆς, xoi πάσης κτίσεως, ὁρατῆς τε xal ἁοράτου, Ex τοῦ μὴ ὄντος εἰς τὸ εἶναι παραγαγὼν τὰ τύµπαντα, οὐχ ix προποχειμένης ὕλης. Εἰς θεὸς, xa µία τῶν ἁπάντων ἀρχὴ, xal οὐ δύο: µία Θεότης ὑπέρθεος, µ:α ὑπερούσιος οὐσία, ὑπεράγαθος ἀγαθότης, πέ- λαγος οὐσίας ἀπείρου xal ἀπεριορίστου, aiziz omnisque rei create, tum visibilis, tum invisibilis, C πάντων τῶν ἀγαθῶν, οὐσιωποιὸς δύναμις, ἄναρχο:, qui ex nibilo omnia produxit ut essent, non ex anle subjecta materia. Unus Deus, unumque uni- versorum principium, una Deitas super ommnem ἀνώλεθρος, αἰώνιος, xa ἀπερίγραπτος. ᾿Αένναυν φῶς τριφεγγὲς, τρισυπόστατον, ἀχαταληφίας Υνότῳ χαλυπτόµενον. divinitatem, essentia una supra omnem essentiam, bonitas omni bonitate superior, ἱπβηίια πυ]- lisque limitibus terminate essentiz ac substanti: pelagus, bonorum omnium causa, virtus sub- Stantiarum effectrix, siue principio, nulli interitu obnoxia, sempiterna et nulla parte circum- scripta. Lux perennis triplici splendore, terna hypostasi, incomprehensibilitatis caligiue — abstru- sa et occulta. 2. Insuper credo unigenitum Filium et Verbum Dei, qui ante s2cula exstitit, qui increatus, qui consubtantialis est Patri et Spiritui sancto, qui unus est ex sancta Trinitate, infinita sua bonitate atque inenarrabili humanitate, beneplacito Patris, 3942 incarnatum esse absque semine de Spiritu sancto, et ex Maria sancta perpetuaque Virgine et Deipara, in postremis temporibus, propter nos et propter nostram salutem, cum maneret id quod erat, Deus perfectus et consubstantialis Patri fa- ctum esse id quod non erat, perfectum hominem, cum Matri, tum nobis consubstantialem, carnem aninatam anima rationis et intelligentize parti- . cipe. Unumque adeo esse Clrristum, unum Domi- num, unum Filium Dei et hominis, qui idem ipse Deus perfectus est, et homo perfectus, hyposta- sis una composita, ex Deitale et humanitate, β’. "Ext πιστεύω, ὅτι ὁ μονογενῆς Ylbz xai Λόγος τοῦ θεοῦ, ὁ προαιώνιὸς, ὁ ἄχτιστος, ὁ ὁμοούσιος τῷ Πατρὶ, καὶ τῷ ἁγίῳ Ηνεύματι, ὁ εἷς τῆς ἁγίας Τριά- δος, ἀπείρῳ ἀγαθότητι, xal ἀφάτῳ φιλανθρωτίᾳ, εὐδοχίᾳ τοῦ Πατρὸς, ἑσαρχώθη ἀσπόρως ἓχ Πνεύμα- τος ἁγίου, xal Μαρίας τῆς ἁγίας ᾿Αε,παρθένου xi! θεοτόχου, ἐπ᾽ ἑσχάτων τῶν χρόνων δι) ἡμᾶς xal st» D ἡιετέραν σωτηρίαν, µείνας ὃ ἣν, Geb; τέλειος xi τῷ Πατρὶ ὁμοούσιος, γενόμενος ὃ oüx ἂν, τέλειος ἄνθρωπος, τῇ Μητρὶ xal ἡμῖν ὁμοούσιος, σὰρξ bj χωµένη Φυχῇ λογικῇ xal νοερᾷ. Καὶ ἔστιν εἷς Χρι- στὸς, εἷς Κύριος, εἷς Tib; θεοῦ xa ἄνθρωπος 5, ὁ αὐτὸς θεὸς τέλειος xal ἄνθρωπος τέλειος, µία ὑπόστα- σις σύνθετος Ex θεότητος xal ἀνθρωπότητος, Ex 6x φύσεων, xal δύο φύσεις ὁ αὐτὸς xai ἓν δυσὶ cuota τελείαις ἐχούσαις χατὰ τὸν ἑκάστῃ πρέποντα ὄρον t xa λόγον. Υἱὸς θεοῦ κατὰ τὴν προαιώνιον Ex [ατρὺς VARI/E LECTIONES. * Forte legend. 50 ἔχαστον χαθ᾽ ἑαυτὸ θεωρούμενον. ὃ Lego, ἀνθρώπου. 14125 DE RECTA SENTENTIA LIBER. 1426 ἀσώματον Ὑέννησιν, Yibc ἀνθρώπου 6 αὐτὸς κατὰ À ex naturis duabus, οἱ du:x natura ipse idem, et τὴν ἐπ᾽ ἑσχάτων auf piov σάρχωσίν τε xal ποὀσ- ληψιν * ἁμήτωρ τὸ πρῶτον Ex Πατρὸς, ὡς 8ebc, ἁπά- τωρ τὸ δεύτερον ὁ αὐτὸς ὡς ἄνθρωπος ix Μητρός δύο φύσεις xal µία ὑπόστασις. E! Υὰρ δύο ὑποστά- σεις, οὐχ εἷς Υἱὸς, ἀλλὰ χαὶ τετράδι λατρεύοµεν. El γὰρ ἑτέρα ὑπόστασις τοῦ μονογενοῦς YloU τοῦ θεοῦ, xaX ἑτέρα τοῦ Yiou τῆς Παρθένου, ἄλλος υἱὸς καὶ ἄ)λος, xa οὐχ εἷς Υἱὸς, ἀλλὰ χαὶ δύο" δύο γὰρ ὑποστάσεις εἷς Υἱὸς οὐκ ἂν εἶεν. Καὶ πάλιν, εἰ ἄλλη ὑπόστασις τοῦ μονογενοῦς Υἱοῦ τοῦ θεοῦ, χαὶ ἄλλη του τῆς Παρθένου. f| ἐξώσθη ὁ μονογενῆς Υἱὸς τοῦ θεοῦ χαὶ ἀντεισήχθη ὁ τῆς Παρθένου, f| τετρὰς xá0- ηται ἐπὶ τοῦ θρόνου, καὶ τετράδι λατρεύομεν τοῦ θεοῦ, Πατρὶ, xai Υἱῷ, καὶ ἁγίῳ Πνεύματι, χαὶ Υἱῷ τῆς Παρθένου. 'AXÀX μὴ εἴη τοῦτο φρονεῖν ἡμᾶς, ἀλλὰ ulav τοῦ θεοῦ Λόγου, τοῦ μονογενοῦς Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ μετὰ τῆς σαρχὸς αὐτοῦ σύνθετον ὑπόστασιν kx δύο φύσεων, xal Ev δυσὶ τελείαις ταῖς φύσεσιν ἀλλ ἁδιαιρέτοις, ἀσυγχύτοις, xa0' ὑπόστασιν ἁδια- σπάστως ἠνωμέναις. Οὐ λέγω μίαν φύσιν σύνθετον, ἵνα μὴ ἑτεροφυῇ xal ἑτεροούσιον τοῦ Πατρὸς τὸν Υἱὸν βλασφημήσθη c. ᾽Απλῆς γὰρ, χαὶ οὗ συνβέτου φύσεως ὁ Πατήρ’ ἀλλὰ λέγω ὑπόστασιν μίαν σύνθετον, ἵνα μηδὲ γυμνὸν εἴπω θεὸν, μηδὲ ἄνθρωπον φιλὸν, μηδὲ τετάρτην τῇ Τριάδι παρεισενέγχω ὑπόστασιν. El γἀρτέλειός ἐστιν Ev θεότητι, τέλειος Ev ἀνθρωπότητι Ó αὐτὸς μετὰ τὴν ἕνωσιν, Πρὸ γὰρ τῆς ἑνώσεως παντὶ δηλον, ὅτι ἐν μιᾷ τῆς θεότητος φύσει ἣν ὁ Υἱὸς τοῦ θεοῦ, xal µόνον cb; ὑπῆρχε χαθὰ χαὶ ὁ Πατ]ρχαὶ τὸ C Πνευμα τὸ ἅγιον. "0θεν δὲ δι’ ἄφατον ἁγαθότητα τὴν ἡμῶν προσελάθετο φύσιν, xal ἡνώθη ἡμῖν γενόμενος, ἐστὶν d ἓν θεότητι τέλειως ἄνθρωπος χαθ᾽ ὁμοιότητα ἡμῶν χωρὶς ἁμαρτίας, τότε ὡράθη Ev δυαὶ φύσεσιν. Ei γὰρ τἐλειός ἐστιν ἐν θεότητι μετὰ τὴν ἔνωσιν, xai τέλειος ἐν ἀνθρωπότητι ὁ αὐτὸς, πάντως ἐν δυσὶν ἔσται τελείαις ταῖς φύσεσι' θεότης γὰρ xal ἀνθρωπότης, δύο φύσεις, καὶ οὗ µία. 0ὐδὲ γὰρ τὸ χτιστὸν χαὶ τὸ ἄχτιστον µία φύσις " οὐδὲ τὸ παθητὸὺν xai τὸ ἁπαθὲς µία φύσις. El γὰρ µία φύσις τῆς θεότητος τοῦ Χριστοῦ xal τῆς ἀνθρωπότητος αὑτοῦ σύνθετος, ἔπαθεν δὲ ὁ Χριστὸς, ἡ µία αὐτοῦ φύσις ἔπαθεν, τουτέστιν ἡ ἀνθρωπότης αὐτοῦ. El δὲ δύο φήσομεν τὰς τοῦ Χριστοῦ φύσεις, µίαν ἁπαθὴ, xal D μίαν παθητὴν, πάσχει 9 τὸ παθητὸν φύσει, xal ἁπα- θὲς µένει τὸ ἁπαθές. Πῶς δὲ χαὶ μιᾶς φύσεως ὧν, ἔστι τῷ Πατρὶ ὁμοούσιος; Οὐδὲ γὰρ ὁ Πατὴρ xol ἡμεῖς ὁμοούσιοι, οὔτε ὁ Πατὴρ, ὤτε ἡμεῖς ἓκ θεό- τητος xal ἀνθρωπότητος σύνθετοι * ὑπόστασιν δέ φηµι σύνθετον μίαν. Οὐ γὰρ ὑπῆρξεν dj ἔμψυχος σὰρξ τοῦ Κυρίου xa0' ἑαυτὴν, οὐδὲ ἰδίαν ἔσχεν ὑπόστασιν, οὐδὲ ἐγένετο xa0' ἑαυτὸν ὁ δεῖνα, ἁλλά τοῦ Θεοῦ Λόχου γέγονε, xaX αὐτὸν ἔσχεν ὑπόστασιν. Διὸ ópo- λογῶ xai χηρύττω νῷ, xal καρδἰᾳ. xal στόματι, χυρίως xai ἁληθῶς θεοιόχον τὴν ἁγίαν Παρθένον Μαρίαν, ὡς ἀληθῶς τὸν προαιώνιον xaX μονογενῆ in duabus naturis perfectis, qux? propria sua ha- bent secundum congruentem utrique definitionem ei rationem : Dei Filium propter incorporalem suam et seculis anteriorem generationem ex Pa- vre, eumdem et Filium hominis propter salutarem carnis naturdeque nostr: assumptionem, qua no- vissimis temporibus facta est: primum quidem sine matre ex Patre tanquam Deum, eumdem vero sine patre ex Matre tanquam hominem ; naturas duas, hypostasim unam. Nam si dux hypostases essent, non unus filius esset, quin potius quater- nitatem religionis obsequio coleremus. Etenim οἱ alia est unigeniti Filii Dei hypostasi$, et filii Vir- ginis alia, aut unigenitus Dei Filius exsulare jus- sus est, atque in ejus locum subrogatus fllius Vir- ginis, aut quaternitas in throno sedet, et proinde quaternitatem Numinis colimus, Patrem et Filium et Spiritum sanctum, et Filium Virginis. Verum absit, ut ita sentiamus, sed unam agnoscimus Dei Verbi, unigeniti Filii Dei cum carne ipsius hypostasim compositam e1 naturis duabus, inque duabus perfectis naturis, distinctis tamen, mi- nime confusis, indivulse unitis secundum hypo- stasim. Non. unam naturam compositam dico, ne filium Patris alterius nature et substantiz impie pronuntiem. Pater siquidem simplicis nec ullate- nus composite nature est, Sed hypostasim unam compositam affirmo, ut ne Deum nudum dicam, neque merum hominem, nec in Trinitate quartam hypostasim subjiciam. Ut enim perfectus est in deitate, sic idem ipse perfectus est in humanitate post unitionem. Nam ante unitionem nemini du- bium est, quin Dei Filius in una deitatis natura esset, solumque Deus exsisteret, veluti Pater et Spiritus sanctus. Postquam autem pro ineffabili sua bonitate naturam nostram assumpsit, nobis- que copulatus est, ut quemadmodum est in dei- tate perfectus, homo quoque factus sit ad simili- tudinem nostram sine peccato, tunc in duabus naturis apparuit. Etenim si perfectus est in. dei- tate post unitionem, idemque ipse perfectus est in humanitate, omnino in duabus perfectis natu- ris erit. Deitas siquidem et humanitas dux naturae sunt, non una, Nam quod creatum est el quod increatum, una natura non est: neque rursum quod pati potest, quodque patibile non est, una est natura. Enimvero si una natura composita est deitatis Christi et humanitatis ipsius, aliunde vero Christus passus est, una ejus natura passa erit, hoc est ejus liumanitas. Sin autem duas Christi na- turas dixerimus, unam minime patibilem et pa- tibilem alteram, patitur id quod suapte natura pati natum est, et impassibile 399 manet id quod est impassibile. Quinam vero etiam, si unius natura est, consubstantialis est Patri, Pa VARIA LECTIONES. cLego, βλασφηµήσω. 4 Lego, ὥσπερ aut. simile quidpiam. ο Addo, πῶς 1121 S. JOANNIS DAMASCENI 1433 ter sluidem et nos consubstantiales non sumus : A Υἱὸν τοῦ Θεοῦ, καὶ φύσει 8ebv ἐξ αὑτῆς σεσαρχω- neque Pater, neque nos ex deitate et humanitate — p£vov γεννήσασα. sumus compositi. At vero unam M bypostasim compositam dico. Nam animata caro Domini per seipsam non exstitit, nec propriam hypostasim habuit, nec per seipsam talis homo fuit, sed Dei Verbi facta est, eumque sui hypostasim habuit, Quare contiteor et predico, mente, corde et ore, proprie et vere Dei Genitricem esse sanctam Virginem Mariam, qu: vere exsistentem ante s$2cula unigenitumque Dei Filium et natura Deum, ex seipsa carnem factum, pepererit et generarit. 4. Ad haec, confiteor duplas esse naturales om- nes ambarum ejus naturarum proprietatea: puta deitatis, esse increatum etl sine principio, et hu- manitatis creatum esse et initium babuisse; dei- tatis, circumscriptum , visibile, tractabile non esse; humanitatis, esse circumscriptum, tracta- bile, et visibile : deitatis, non esse passibile ; passibile esse, humanitatis : divinam voluntatem naturalem, et humanam voluntatem naturalem, divinam operationem naturalem et humanam ope- rationem naturalem. Volebat enim operabaturque uti Deus et consubstantialis Patri, opera divina patrans, volebatque et operabatur humana tan- quam homo nobisque consubstantialis, volendo, operando, et patiendo quz naturz nostrz consen- tanea sunt. Volebat et operabatur naturales et in- culpatas uature nostra voluutates, non sententid contrarietate, sed proprietate naturarum. Non enim voluntas naturalis hominis divine nature voluntati contraria est. Nam, volente Deo et ap- probante, hono vult quz: naturalia sunt. Deus T. "Ext ὁμολογῶ διπλᾶ πάντα τὰ φυσιχὰ αὐτοῦ τῶν 600 φύσεων ἱδιώματα, τὸ ἄχτιστον καὶ ἄναρχον τῆς θεότητος, τὸ κτιστὸν xal ἠργμένον τῆς ἀνθρωπέ- τητος, τὸ ἀπερίγραπτον καὶ ἀόρατον xaX ἀναφὲς τῆς θεότητος, τὸ περιγραπτὸν xol φτλαφητὸν xal ὁρατὸν τῆς ἀνθρωπότητος, τὸ ἀπαθὲς τῆς θεότητος, τὸ παθη- τὸν τῆς ἀνθρωπότητος * θεῖον φυσικὸν θέληµα, xal ἀνθρώπινον φυσιχὸν θέλημα, θείαν φυσικἣν ἑνέρ- γειαν, xai φυσικὴν ἀνθρωπίνην ἑνέργειαν. θελε γὰρ χαὶ ἑνῆργει, ὡς θεὸς χαὶ τῷ Πατρὶ ὁμοούσιος, τὰ θεῖα θαυματουργῶν, xai ἤθελε xal ἑνήρχει τὰ ἀνθρώπινα ὡς ἄνθρωπος, xat ἡμῖν ἑμοούσιος, θέλων, χαὶ ἐνεργῶν, xai πάσχων τὰ χαθ᾽ ἡμᾶς. "Ηθελε δὲ xai ἑνήργει τὰ φυσιχὰ xoi ἁδιάδλητα τῆς ἡ µετέ- pac φύσεως θελέµατα, οὐχ ἑναντιότητι γνώμης, ἀλλ’ ἰδιότητι τῶν φύσεων. OU γὰρ τὸ φυσιχὸν θέληµα τοῦ ἀνθρώπου ἑναντίον τοῦ θείου θελήµατος. θελήµατι γὰρ θεοῦ χαὶ εὐδοχίᾳ θέλει ἄνθρωπος τὰ φυσικά θέλων γὰρ ὁ θεὺς ταῦτα τῇ φύσει δέδωχε. Τὰ δὲ xa0' ἡμετέραν γνώμην xaX ἡδονὴν ἁμαρτητιχὰ παρὰ τὸν θεῖον νόµον, ταῦτα ἑναντία τοῦ θείου θελήµατος, quippe suapte voluntate hzc nostra nature con- C Υνωμιχἁ xal ὑποστατικὰ θελήµατα * ὡς μὲν οὖν θεὺς cessit. Quz vero pro arbitrio nostro nostraque voluptate adversus Dei legem peccando admittun- tur, hec cum Dei voluntati adversentur, arbitra- ria et personalia sunt. Christus itaque, tanquam Deus, divina sua voluntate, divinaque operatione una cum Patre et Spiritu divinas res patrabat, puta universi hujus conservationem gubernatio- . nenique, et omnium salutem, et quxceunque ad divinam voluntatem spectant: at vero, ut homo, humana voluntate volebat, et operatione humana agebat, qui» naturalia sunt humanitatis ; cujus- modi sunt manducare, bibere, cernerc, intelli- gere, manum porrigere, ambulare, dormire, alia- que ejusmodi omnia, juxta ac Patri placitum erat. ὁ Χριστὸς, Ἠθελε θείᾳ θελήσει, χαὶ ἑνεργείᾳ θείᾳ ἑνήργει σὺν τῷ Πατρὶ xal τῷ Πνεύματι τὰ θεῖα, οἷον τὴν τοῦ παντὸς συνοχὴν xal χυθἐρνἠσιν, τὴν τῶν àv- θρώπων σωτηρίαν, χαὶ ὅσα τῆς θείας φύσεώς ἐστι θελητά * ὡς δὲ ἄνθρωπος , ἤθελε ἀνθρωπίνῃ θελήσει, καὶ ἑνεργείᾳ ἀνθρωπίνῃ ἑνήργει τὰ φυσιχὰ τῖς àv» θρωπότητος, otov φαχεῖν, πιεῖν, ὁρᾷν, νοεῖν, ἑχτεί- νειν χεῖρα, περιπατεῖν, ὑπνοῦν, xol τὰ τοιαῦτα πάντα χατὰ τὴν Πατριχὴν εὐδοχίαν. θελε δὲ xal ὡς θεὸς τὴν ἡμῶν σωτηρίαν ' τὸ χαθ᾽ ἡδονὴν ἆμαρ- τητικὸν xal παρῄίδρυσιν ! οὗ παρεδέξατο θέληµα᾽ ἁμαρτίαν γὰρ οὐχ ἐποίησεν, οὐδὲ εὑρέθη δόλος ἐν τῷ τόµατι αὐτοῦ. θεία γὰρ ὧν ὑπόστασις, xal usw ἀνθρωπίνην ἀναλαβὼν, τῇ φυσιχῇ θελήσει τῆς ἀν- * Volebat autem, etiam ut homo erat, salutem. no- D θρωπότητος, κατὰ τὸ θεῖον τῆς ὑπθστάσεως abis stram. Voluntatem qus per voluptatem, aut per secretam obreptionem peccandi capax esset, non suscepit. Peccatum siquidem non fecit, nec dolus inventus est in ore ejus *. Nam divina liypostasis cum essel, humana assuinpta natura, naturali volun- tate humanitatis utebatur, prout divine voluntati hypostasis δι allubesccbat. Atque hoc pacto no- vus Ádam veterem salvum fecit; quippe qui per omnia factus est ut. homo obediens Deo et Patri ο. ]sa,. Lui. 9; HE Petr. n, 93. ἐχρήσατο Of)eua* xal οὕτως ὁ νέος τὸν παλαιὸν Αδὰμ ἀνεσώσατο ᾿ Υέγονε γὰρ ἐν πᾶσιν ὑπέχοος, ὡς ἄνθρωπος, τῷ θ:ῷ χαὶ Πατρὶ ἕως θανάτου. Οὐ γὰρ ὡς θεὺς Υέγονεν ὑπίχοος. Ὑπαχοὴ γάρ ἔστιν αὖτ- εξούσιος ὑποταγὴ τοῦ οἰκείου θελήµατος ἑτέρῳ θελἠ- ματι τὸ δὲ θεῖον θέλημα οὗ δοῦλον, οὐδὲ ὑπήχοον. Οὑκ ἔστι γὰρ τῆς θείας θελήσεως τὸ ὀρέγεσθαι βρώ- σεως, πόσεως, ὕπνου, θέλειν λαθεῖν, xal μὴ δύνα- αθαι ' τὸ Υὰρ θεῖον θέλημα παντοδύναμον * οὐδέ ko VARLE LECTIONES. ( "ps. παρείσδυσιν, obreptignem, vel παρεισδύσαν, obrependo subicns 1129 DE RECTA SENTENTIA LIBER. 1430 0:fag ἑνεργείας vb ópádv σωματιχοῖς ὀφθαλμοῖς, καὶ A usque ad mortem. Non enim uti Deus obediens ἀναπνεῖν. περιπατεῖν, xal χεῖρας ἐχτείνειν. faetus est : quia obedientia, spontanea liberaque propriz voluntatis subjectio est voluntati alterius : divina autem 39$ voluntas, nec serva, nec ob- sequens est. Neque etiam divine voluntatis est, cibum et polum et somnum appetere, velle latere, nec posse ; quandoquidem voluntas divina omnipotens est : neque operationis divine est corporeis oculis cernere, respirare, ambulare, et manus extendere. δ’. Mà τοῦτο χαθὼς δύο αὐτοῦ τὰς φύσεις ὁμολο- γοῦμεν, αὐτοῦ συνομολογοῦμεν καὶ τὰ φυσικὰ θελἠ- µατα, xai δύο τὰς φυσικὰς ἑνεργείας τοῦ αὐτοῦ ἑνὸς Χριστοῦ, τῆς μιᾶς τοῦ Υἱοῦ τοῦ θεοῦ xai τοῦ Υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπου συνθέτου ὑποστάσεως ' ἕνα δὲ καὶ τὸν αὐτὸν θέλοντα φυσικῶς τὰ θεῖα xal τὰ ἀνθρώπινα * τὰ θεῖα, θεἰᾳ θελήσει, τὰ ἀνθρώπινα, ἀνθρωπίνῃ θε- λἡσει. Μία γὰρ ὑπόστασις ὢν ὁ Χριστὸς δύο φύσεων, θείας τε xat ἀνθρωπίνης, ταῦτα θείως, χάχεῖνα &v- 4. Quapropter sicut. duas ejus naturas confite- mur, duas simul fatemur tum voluntates natura- les, tum operationes naturales ejusdem unius Christi, unius compositz hypostasis. Filii- Dei et filii hominis; unum, inquam, et eumdem natura- liter volentem qus divina, queque humana sunt: divina quidem, divina voluntate, humana vero, voluntate humana. Cum enim Christus sit una hypostasis duarum naturarum, divinz scilicet et θρωπίνως ὁ αὐτὸς ἤθελε, καὶ ἐνήργει τὰ Octa, xai D humanz, hzc divino more, et illa humano idem θεαν δρικῶς τὰ ἀνθρώπινα. El γὰρ καὶ ὡς θεὸς ἤθελε τὰ θεῖα, χαὶ ὡς ἄνθρωπος τὰ ἀνθρώπινα, ἀλλ' οὖν οὔτε ὡς θεὸς γυμνὸς ἤθελε τὰ θεῖα, οὔτε ὡς ἄνθρω- πος ψιλὸς τὰ ἀνθρώπινα, ἀλλὰ θεὸς ἀνδρισθεὶς,τουτ- έστιν ἑνανθρωπήσας, φυσιχῇ θείᾳ θελήσει χαὶ ἑνερ- γείᾷ, ὡς θεὸς xal ἄνθρωπος 6 αὐτὸς, ἤθελε χαὶ ἑνήρ- γει τὰ θεῖα, xai φυσικῇ ἀνθρωπίνῃ θελήσει xal ἑνεργείᾳ, ὡς θεὸς καὶ ἄνθρωπος ὁ αὐτὸς, ἤθελε xal ἐνίργει τὰ ἀνθρώπινα, πεφυκὼς θέλειν χαὶ ἐνεργεῖν ὡς ἄνθρωπος τὰ ἀνθρώπινα. θέλει γὰρ xal ἑνεργεῖ ἑχατέρας φύσεως τὰ ἴδια μετὰ τῆς θατέρου χοινω- νίας, της μὲν θεότητος αὑτεξουσίως xal παντεξου- σίως διὰ τῆς ἀνθρωπότητος αὑτοῦ ἐνεργούσης " τῆς ὃξ ἀνθρωπότητος αὐτεξουσίως xal χατὰ πάντα τῷ 6 θείῳ αὐτου θελήματι 5 χαὶ ταῦτα θελούσης ἃ θέλειν αὑτην d θεία θέλησις θέλει, διὰ τὸ μοναδιχὸν τῆς ὑποστάσεως. "Ott δὲ εἷς ἐστιν ὁ Χριστὸς καὶ µία ὑπόστασις δηλον. Ἐρωτᾷ γὰρ αὐτός ' «Τίνα µε λὲ- γουσιν οἱ ἄνθρωποι εἶναι τὸν Υἱὸν τοῦ ἀνθρώπου»; » Ka! φασιν οἱ µαθηταί * « Ol μὲν Ἰωάννην τὸν Βαπτι- στην, ἄλλοι δὲ 'Ἠλίαν, ἕτεροι δὲ Ἱερεμίαν, Ἡ ἕνα τῶν προφητῶν. Ὑμεῖς δὲ, τίνα µε Ἀλέγετε elvat ; Αποχριθεὶς δὲ ὁ Πέτρος εἶπε ' Σὺ εἶ ὁ Χριστὸς ὁ Υἱὸς τοῦ θεοῦ τοῦ ξῶντος. » Υἱὸν ἀνθρώπου αὐτὸν ὡμολόγησεν, ὁ Πέτρος Y!bv θεοῦ ἀνηγόρευσεν, διὸ χαὶ Ίχουσε * «Μακάριος cl, Σίμων Βαρ-Ἰωνᾶ, ὅτι σὰρς καὶ αἷμα οὐχ ἀπεχάλυψέ σοι, ἀλλ᾽ ὁ Πατήρ µου ὁ ἓν οὐρανοῖς. Σὺ εἶ Πέτρος, » καὶ ἐπὶ ταύτην τὴν ipse volebat agebatque, ac theandrice, seu divino- humane humana. Tametsi enim uti Deus divina volebat, et ut homo humana, attamen non tan- quam nude Deus divina volebat, neque ut merus homo, humana; sed: cum Deus, ut ita dicam, ví- rificatus esset, hoc est, homo factus, divina vo- luntate οἱ operatione tanquam Deus et homo idem ipse volebat, efficiebatque divina, ac natu- rali humana voluntate et operatione naturali, ceu Deus et homo, idem ipse volebat operabaturque humana, eo quod tanquam homo natura compa- ratus erat, ut humana vellet et operaretur. Vult siquidem * et agit quz» utriusque nature prepria. sunt cum alterius communione : Deitate quidem libera omnipotentique potestate per humanitateu operante, humanitate autem libere et per omnia - diving ejus voluntati obsecundante et ea volente, qui divina voluntas eam velle vult. propter uni- tatem persone, Quod autem Christus unus est, unaque persona et hypostasis, manifestum est; Ipse siquidem interrogat : « Quem me dicunt lio- mines esse Filium hominis? » aiuntque discipuli : « Alii quidem Joannem Baptistam, alii autem Eliam, alii vero Jeremiam, aut unum ex prophe- tis. Vos autem quem me esse dicitis? Respondens autem Petrus» dixit: Tu es Christus Filius Del vivi *. » Sese Filium hominis esse fassus est, ipsum Petrus Dei Filium salutavit. ldcirco etiam révpay ἡ "ExxAnola ἑστήρικται, « xal πύλαι &5ov, » D audivit: « Beatus es, Simon Darjona, quia caro αἱρξτικῶν στόµατα, « οὐ κατισχύσουσιν αὐτῆς. » est iu colis. Tu es Petrus, » et super hanc petram Ecclesia flrmiter et sanguis non revelavit tibi, sed Pater meus qui edificata est, « et. porte inferi, » ora utique h:reticorum, « non przvalebunt adversus eam*. » e. "Ext ὁμολογῶ τὸν Τρισάγιον ὕμνον τὰς τρεῖς ὑποστάσεις τῆς θεότητος σηµαίνειν, καὶ τὴν µίαν οὐσίαν xaY κυριότητα. Διὸ οὐδὲ τὴν προσθήχην τοῦ µαταιόφρονος Πέτρου τοῦ Κναφέως παραδέἐχοµαι. Ἡ 130 τῇ Τριάδι τὸ τῆς σταυρώσεως προσάγει πάθος, 3| τέταρτον τῇ Τριάδι παρεισάγει πρόσωπον. ! Leo, Epist. ad Εἰαν. — * Matth. xvi, 15-16, 5. Praterea confiteor Trisagium hymnum desi- gnare tres deitatis hvpostases, unamque substan- tiam, οἱ unum dominatum. Quamobrem adjectio- nem insani illius Petri Fullonis nequaquam ad- mitto, Àut enim Trinitati crucifixionis passionem affingit, aut quartam Trinitati personam profane inserit. * ibid. 17, 18. VAIUJE LECTIONES, 5 Deest aliquid. 4431 S. JOANNIS DAMASCENI 1132 6. Detestor quoque Origenis nugamenta, preex- Α c'. Αποθάλλομαι δὲ xal τὰ Ὡριγένους ληρήµατα, sistenliam — animarum, slultamque earumdem transmigrationem et portentosam rerum restitu- tionem. [ta sentio, et vere confiteor, cumque hac fide astare volo tremendo Christi tribunali. 7. Insuper sanctas sex synodos recipio : Pri- mam trecentorum octodecim Patrum adversus 395 Arium Tritheitam celebratam. Secundam, Constantinopoli centum quinquaginta Patrum con- tra Macedonium Spiritus sancti hostem. Tertiam, qua Ephesina prima est, ducentorum Patrum contra Nestorium unius Christi Dei hypostasis divisorem, hominicolam, quaternitatis asserto- rem, ac infestum Dei Genitrici. Quartam, Chal- cedonensem sexcentorum triginta Patrum ad- versus Eutychem et Dioscorum Theopaschitas. Quintam, Constantinopolitanam centum sexa- ginta qualuor sanctorum Patrum adversus Orige- nem nugacem senem. Sextam denique, ducento- rum octoginta novem Patrum sanctissimam re- ctissimaeque doctrinz synodum in amplissima urbe Constantinopolitana celebratam adversus Sergium et Cyrum et Paulum et Petrum et Pyrrhum et Macarium et Stephanum ejus discipulum coactam: et omnia qui ab eis definita sunt. amplector, li- bensque suscipio omnes quos susceperunt, et de- testor et anatliematizo omnes quos abjecerunt, itemque heresim omnem a Simone Mago usque Christi Deique nostri Ecclesiam. 8. Et juro per sanctam, consubstantialemque, et adorandam Trinitatem, absque omni dolo et fraude, me ila sentire, nec aliud quidpiam pre- ter illa admittere, nec me communicaturum cum altero, qui fidem hanc non conliteatur, ac prz- serlim cum Maronilis, neque me recepturum cle- ricum bigamum ad sacerdotium, aut quodcunque munus quod Patres deceat. Preterea me gubditum fore sancte catholice et apostolice Eeclesiz ime- tropolis dilectissime Christo Damasci, atque in omnibus obsecüturum obediturumque tus san- etitati, el illis qui post eam sanctissimz «ejusdem Ecclesie praesules erunt, neque recepturum citra sanctitatis Luze sententiam et jussionem, aliquem e Manichzis quos tua sanclitas proscripserit. Ac tandem observantem me fore sacrorum canonum sanctorum apostolorum, sanclarumque synodo- rum, et sancti rerumque divinarum enuntiatoris Basilii, iisque firmiter adhzsurum. Istzec omnia custodiam, fiduciam habens in inexplicabili mise- ricordia Dei, et in vestris oralionibus, cumque flde hac astabo tribunali Christi, per cujus gra- tiam salutem ejus sum consecuturus. lpsi gloria τὴν τε τῶν φυχῶν προῦπαρξιν, xal thv ἄλεγον μετεμφψύχωσιν, καὶ τὴν τερατώδη ἁποκατάστασιν, Ταῦτα φρονῶ, xaX ὄντως ὁμολογῶ, xal μετὰ ταύτης τῆς πίστεως εὔχομαι παραστῆναι τῷ φρικτῷ τοῦ Χριστοῦ βήµατι. C. Δέχομαι δὲ τὰς ἁγίας ἓξ συνόδους πρώτην, τὴν ἐν Νιχαίᾳ τῶν τιη’ ἁγίων Πατέρων χατὰ ᾿Αρείου τοῦ Τριθεῖτου. Δευτέραν, καὶ τὴν ἓν Κωνσταντινου- πόλει τῶν pv', χατὰ Μαχεδονίου τοῦ πνξευματομάχου. Τρίτην, xaX την ἓν Ἐφέσῳ τὸ πρότερον, τῶν διαχο- σίων, κατὰ Νεστορίου τοῦ διαιρέτου τῆς Χριστοῦ τοῦ θεοῦ ὑποστάσεως, χαὶ ἀνθρωπολάτρον, χαὶ τετραδό- Φρονος, xat δυσμενοῦς τῆς ἀληθῶς θεοτόχου. Τετάρ- την, xai τὴν ἐν Χαλκηδόνι τῶν y), κατὰ Εὐτυχέως xaX Διοσχόρου τῶν θεοπασχιτῶν. Kat thv πέμπτη», τὴν ἐν Κωνσταντινουπόλει τῶν ρξδ’ ἁγίων Πατέρων, κατὰ Ὡριχένους τοῦ ληρήσαντος γέροντος” xai τὴν ἔχτην, τῶν σπθ’, £v τῇ µεγίστῃ Κωνσταντινουπόλει ἁγιωτάτην xal ὀρθοδοξοτάτην σύνοδον κατὰ Σερτίου, καὶ Κύῤου, xai Παύλου, καὶ Πέτρου, xai Πύῤῥου, xai Μακαρίου, καὶ Στεφάνου τοῦ αὐτοῦ μαθητοῦ συγ- κροτηθεῖσαν ' xal πάντα τὰ ὑπ' αὐτῶν ὁρισθέντα, στἐργω xaX ἀσμενίζομαι, δεχόµενος πάντας οὓς ἐδέ- ξαντο, xa ἀποβαλλόμένος xal ἀναθεματίζων πάν- τας οὓς ἀπεθάλοντο, xai πᾶσαν αἴρεσιν, ἁπὺ Σίμωνος ποῦ Μάγου µέχρι τῶν νῦν χινηθεισῶν χατὰ τῆς ἁγίας τοῦ Χριστοῦ xai θεοῦ ἡμῶν Ἐκκλησίας. 2d eas que nunc excilale. sunt adversus sanctam η’. Καὶ ὄμνυμι κατὰ τῆς ἁγίας xat ὁμοουσίου καὶ προσχυνητῆς Τριάδος, παντὸς δόλου χωρὶς, οὕτω φρονεῖν, καὶ μηδὲν ἕτερον παρὰ ταῦτα δέχεσβαι, xol ph χοινωνεῖν ἑτεροπίστῳ οὕτως μὴ ὁμολογοῦντι, ἑξαιρέτως τοῖς Μαρωνίταις * µῆτε δἐχεσθαι χληριχὸν δίγαµον εἰς ἱερατεῖον, f| εἰς ofav δµποτε ἐγχείρησιν Πατρικῶς ἁρμόζουσαν. Ὑποτάσσεσθαι τῇ ἁγιωτάτῃ καθολικῇ καὶ ἁποστολιχῇ Ἐκκλησίᾳ τῆς φιλοχρίστου ἡμῶν µητροπόλεως Δαμασκοῦ, xal Ev πᾶσι πείθε- αθαι xai ὑπακούειν τῇ σῃ ἁγιωσύνῃ, xai τοῖς μετ αὐτὴν τῆς ἁγιωτάτης Ἐκκλησίας προστατεύουσι, καὶ μὴ δέχεσθαί τινα τῶν Μανιχαίων τῶν ἐχθληθέν- των ὑπὸ τῆς σῆς ἁγιωσύνης, παρὰ γνώμην xal κχέ- λευσιν τῆς σῆς ἁγιότητος. Στοιχεῖν δὲ xai ἐμμένειν τοῖς ἁγίοις χανόσι τῶν ἁγίων ἁποστόλων, τῶν τε ἁγίων συνέδων, xaX τοῦ ἁγίου καὶ θεοφάντορος Ba- σιλείου * ταῦτα πάντα φυλάξω θαῤῥῶν τοῖς του θεοὺ ἀφάτοις οἰχτιρμοῖς xal ταῖς ὑμετέραις εὐχαῖς, καὶ μετὰ ταύτης τῆς πίστεως παραστήσομαι τῷ βήματ: τοῦ Χριστοῦ, xal τύχω τῆς αὐτοῦ σωτηρίας τῇ αὐτοῦ χάριτι. Αὐτῷ ἡ δόξα καὶ τὸ κράτος σὺν τῷ ἀνάρχῳ Πατρ)ὶ καὶ τῷ ἁγίῳ Πνεύματι, vov xaX &et, xat εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Αμὴν. et imperium cum Patre qui sine priucipio est, et Spiritu sancto, nunc et semper et in secula sz- culorum, Amen. 1133 CONTRA JACOBITAS. 113A IN TRACTATUM CONTRA JACOBITAS ADMONITIO, 396 Tractatum sancti Joannis Damasceni contra Acephalos, seu potius Jacobitas, Henricus Canisius in lucem Latine emisit tomo IV Antiq. lect. ex interpretatione Francisci Turriani, sed initio magna parte mutilum. Eumdem, sed integrum magis, illustrissimus abbas D. Julius Inperialis, summi pontificis vice-legatus Ferrariae, pro eximia sua erga rem litterariam, nec minori ad mea studia promovenda propensione, ex Vaticano codice Greco, n. 493, descri- hendum obtinuit, mihique peramanter transmisit. Quia vero Vaticanus codex, uno deperdito folio, mutilus itidem repertus est, jactaram quadamtenus sarcivi ex Arabica lucubrationis ejusdem translatione, quam R. P. Lelong. humanissimus juxta atque eruditissimus presbyte- rorum Oratorii Parisiensis, bibliothecarius mecum communicavit, interpretante viro lingua- rum et rerum Orientalium peritissimo. Sed et codex iste ad sensum auctoris agnoscendum, obscuraque et dubia exemplaris Greci loca illustranda, non parum contulit. | Hoc opus, quantum conjicere licet, conscripsit auctor , cum Damasci ageret adhuc, ante- quam in Palaestinam profectus, monasticae vite nomen dedisset. Petrum quidem metropo- litam, qui hoc ei pensum injunxerat, ex Theophanis Historia novimus, de Christiana religione optime meritum. Quis vero episcopus ille Jacobita fuerit, cujus ad catholicam Ecclesiam revocandi causa liber iste sit exaratus, assequi facile non est. In exordio dicitur, ejusdem gentis esse, ejusdemque nominis, αἰδοῖ καὶ πόθῳ τοῦ ὁμοφύλου χαὶ τῆς ὁμωνυμίας βαλλόμενος * qua quidem Damascene regionis hominem, vel etiam Petro metropolite, aut Joanni ipsi affini- tate junctum, Petrumque aut Joannem nominatum, videntur indicare; quinimo Petri potius quam Joannis cognominem; quoniam dissertatio non Joannis nostri nomine, sed Petri, prodiit. Alioqui Eliam nuncupatum illum fuisse conjecissem propter libellum, seu profes- sionem fidei, quam jubente metropolita suo Petro Joannem perinde contexuisse modo ante dicebamus, recitandam ab Elia episcopo e Maronitarum grege. Magis comperta non est Τουδαραῖα, Tudaraa, civitas : sed notum est oppidum Βαγαα, seu Daras, sex millibus passuum Damasco disparatum. Legendum forsan foretin hujus dissertationis titulo, πρὸς τὸν ἐπίσχοπον τοῦ Δαραίας, Seu τῆς Δαραίας, ad. episcopum Daree (1). Nihil hic addam in tractatus hujus commendationem, quo alium adversus Monophysitas 80” curatiorem aut urgentiorem vix reperire sit, nec apud Leontium ; tametsi Turrianus Damascenum ex fontibus Leontii rivulos suos irrigasse scripserit in preefatione ad hunc librum. Nonnulla πο” strum.auctorem ex Leontiilibris mutuatum esse inficias non eo : at plura, ipsaque validiora in hoc quod damus opere occurrunt, quam qua apud Leontium leguntur. Citatur heec Dama- sceni lucubratio in collectaneis contra Severianos, qua& Latiue ab Henrico Canisio perinde eodem tomo |V Antiq. lect. edita sunt. In fine dissertationis subjiciuntur, in modum appen- dicis, auctoritates Patrum varie, quibus nature due in Christo comprobantur : quarum nonnullas suis locis excutiam. Quia vero omnium postrema citatur epistola ad Cesarium monachum, sancti Joannis Chrysostomi nomine inscripta, singulari dissertatione in Prolego- menis dicam, que me momenta moveant ad illam tanto doctori abjudicandam. E (1) Et sic legimus pro Τουδαραίας, ad episcopum Tudarec.- Vile Priefalionem generalem, num. XX, DIT. 1435 S. JOANNIS DAMASCENI 1456 ————ÓMÓ—M————M—————HÀÁ—HÉ————————— ÁMÁMM ————— ——— — IQANNOY ΑΤΙΟΥ MONAXOY AMMAZKHNOY ΤΟΜΟΣ, ΩΣ EK ΠΡΟΣΑΙΙΟΥ ΠΕΤΡΟΥ TOY ATIOTATOf ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΔΑΜΑΣΚΟΥ, Πρὸς τὸν ἐπίσκοπον δῆθεν τοῦ Δαραίας τὸν ᾿]ακωδίτην. SANCTI JOANNIS MONACHI DAMASCENI LIBELLUS, VELUT EX PERSONA PETRI SANCTISSIMI EPISCOPI ΡΑΜΑΣΟΙ AD EPISCOPUM DARJUEJE JACOBITAM. 397 1. Sapientiumsapiens est pronuntiatum, nec A bonum esse bonum, nisi recte geratur. Hoc etiain de llebr»is testatur divinus Apostolus ', quod zelum. quidem Dei habeant, sed non secundum scientiam : quod testimonium minime vult in laudem eoruin. cedere, sed potius in vituperium. Bonus est religionis zelus, sed qui charitate tem- peratus sit. Nequitia res odiosa est: qui vero illam admittat, comimiseratione plane dignus est. Tabum abominor; at membrum foveo, quandiu non inutile prorsus nec vitiatum est. Quamobrem funem, ut aiunt, omnem moveo, nullam non artem pervestigo, remedium salubre molior, ad. jutorem Deum invoco, et qua reverentia, quove amore tangor crga eum qui tum generis, tum nominis ejusdem mecum consors est, subjectum extrinsecus vitium abigere contendo. Si igitur ad sinitatlem revocavero , grates reddenda illi erunt, qui hanc concesserit: sin vero, proh calaniitatem | secandum trado id quod unice diligebam : non quidem sine maerore; attamen trado, consor- tium illius fugiens, ne malum depascatur ulterius, majorique numero vitiose partes augescaut. Atqui non aspergain cenvitiis, sed gemebundus cum pro- pleta fugio : « Curavimus Babylonem, inquit, nec sanata est *. » Cujus causam hanc subjungit, « Quia noluit,» Voluntarius morbus est, ut et remedii sus- ceptio. H:xc me ad scribendum impulerunt, non contendendi libido, non invidentia, non argutatio, non vincendi desiderium, non ostentationis stu- a'. 0265 τὸ χαλὸν, ὅτε p.f] χαλῶς Υένηται' σοφῶν ῥῆσις σοφἠ τίς ἐστι. Μαρτυρεῖ δὲ χαὶ τοῖς Ἑθραίων παισὶν ὁ θεῖος Απόστολος, ὡς (7107 μὲν Θεοῦ ἔχουσιν, ἀλλ᾽ οὐ xa*' ἑπίγνωσιν ' οὐχ ἐν Enalwp τὴν µαρτυ- plav τιθεὶς, ἀλλὰ δήπου µερφόμενος. Καλὸν ὁ ζηλος τῆς εὐσεθείας, ἀλλ' ἀἁγάπῃ συγχεχραµένος. Στυγητὸν ἡ xaxla, ἁλλ᾽ ἑλέους ὁ ταύτην δεχόµενος &Etoz* μισῶ τὴν σηπεδόνα, τὸ µέλος δὲ περιέπω, ἕως οὕπω τέλεον ἄχρηστον' xai πάντα μὲν 6h χάλων χινῶ, τὸ δὴ λε- γόµενον, xat τέχνην ἀνιχνεύω ἅπασαν, χαὶ ἀλεξίχα- xov μηχανῶμαι φάρµαχον, xai θεὸν ἐπιθοῶμαι συνέριθον, αἰδοῖ xaX πόθῳ τοῦ ὁμοφύλου χαὶ «fc ὁμωνυμίας βαλλόμενος, χαὶ τὸν θύραθεν μῶμον ἆπο- σειόµενος. El μὲν οὖν πείσω τὴν ὑγείαν, τῷ δεδωχότι χάρις τῆς ὑγείας ' εἰ δὲ μὴ πείσω» ἰατταταιὰξ τῶν καχῶν | τομῇ τὸ ποθούμενον παραδίδωµι- ἀλγῶν μὲ». ἀλλ' ὅμως ἑχδίδωμι, φεύγων τΏν αυνουσίαν͵ ὣς ἂν μὴ διανεµηθείη τὸ» xaxbv, ὡς πλείονα γενέσθαι τὰ ἀχρειούμενα , xaX μετὰ τοῦ προφἠήτου οὐχ ἐπιτωθά- ζω». ἀλλ᾽ ὀδυρύμενος φεύγομαι. € Ἱατρεύσαμεν τὴν Βαθυλῶνα, xat οὐχ ἰάθη. » Καὶ τὴν αἱτίαν 8 ......... « Οὐχ ἠθέλησεν. » ΑΛὐθὰς f; τε νόσος χαὶ τῖς θερα- πείας dj εἰσδοχη ᾿ ταυτά µε πρὺς τὸ γράφειν παρὺρ- µησεν. Οὐχ ἔρις, οὗ ζηλος, οὐχ ἔλεγχος, οὗ νίχη: ἔφεσις, οὖκ ἑπιδείξεως τρόπος, οὗ μίσος * ἀλλ) ἔλεος Ex πόθου θείου xal τοῦ πλησίου ὁρμώμενος. « Ἐὰν γὰρ ὑποστείῃ, φησὶν, οὐχ εὐδοχεῖ ἓν col ἡ quy µου. » Eig τοῦτο γὰρ ἡμᾶς 6 θεὸς ἔθετο, παρακαλεῖν, νουθετεῖν, ἑπιστρέφειν, φιλοχαλεῖν, σχάπτειν, χόπρον περιτιθέναι, θεραπεύειν την ἁμαρτίαν b. ᾽Αχαρπίαν dium, non denique ullum odium, sed commisera- C δὲ καὶ τὴν καχοχαρπίἰαν φαμὲν, ὥσπερ ἄφωνον τραγ- tio, que ex Dei proximique dilectione nascitur. Nau, « Si te subtraxeris, inquit Scriptura, non placebis animz mez *. » Ad hoc enim a Deo con- ! Rom. 1, 3. ?* Jerem. L1, 9. ᾠδὸν, τὸν χαχόφωνον. « Οὐαὶ γάρ µοι ἐὰν μὴ εὐα- γελίζωµαι, » χαὶ εἰ χατορύξω τὸ τάλαντον, ἀχρεῖος xai πονηρ)ς διὰ τὸν ὄχνον Υινόµενος, ἀποπεμφθήσο- * [Habac r1, 4 sec. LXX. VARLE LECTIONES. * Deest aliquid ; lego, προστίθησιν ' ὅτι. Sic Arabs. b Lege, ἀχαρπίαν, sine fructu. 1431 , CONTRA JACOBITAS. 1438 μαι τῆς χαρᾶς τοῦ Κυρίου µου. Δέξασθε τοίνυν λόγον A stituti sumus, ut fodiamus, ut stercus circumpo- ἰάσεως τῇ Πνεύματος χρατούμενον χάριτι. ὡς ἂν namus, ut sterilitati medeahiur. Porro sterilitatem 7303 μὲν ὁ Θεὸς, χοινωνὸν δὲ τῆς εὐφροσύνης τὴν — dicimus, ipsam quoque malorum operum procrea- Ἐχχλησίαν ποιήῄσητε *. Μίαν δὲ ταύτην ἑπουρανίων — tionem; quemadmoduin tragcedus mutus vocatur, καὶ ἐπιγείων ὁ σταυρὸς τοῦ Κυρίου εἰργάσατο. cujus vox insuavis est. « Vae mihi si non evange-- lizavero *. » Si talento defosso, servus inutilis et nequam efficiar, exsulabo procul a gaudio Domini mei. Suscipite ergo medicine sermonem, gratia Spiritus confirmatum, quo Deus quidem oblecte- lur, gaudiique ejus consortem Ecclesiam faciatis. Hanc vero crux Christi esse unam prestitit, ex coelestibus terrenisque constantem. P. ᾿Ἐπειδὴ περὶ φύσεως ὁ αύμπας ἡμῖν λόχος χε- 2. Quando toto nobis hoc sermone dicendum χρότηται, τοῦτό φαμεν ὡς ἐπὶ μὲν τῆς ἁγίας καὶ — est de natura, hoc przfamur, in sancta et consub- ὑπερουσίου θεότητος, fivot τῆς μοναρχιχῆς καὶ όμοου- — stantiali Deitate, hoc est in unius imperii et sub- σίου Τριάδος, "Apetog μὲν xai Εὐνόμιος, xai ἡ τού- — stantie Trinitate, Arium quidem et. Eunomium, των πολύθεος, xat οὐδὲν ἧττον ἄθεος συµµορία,.τρεῖς — horumque polytheorum, seu potius atheorum factio- οὐσίας ἀναφανδ)ν ἐφληνάφησαν, ταῖς ὑποστάσεσι τὴν ? nem 398 tres substantias propalam ineptientium φύσιν συνδιατέµνοντες, καχῶς εἰδότες, xai τῇ ὑπο- more staluisse, divisa eum hypostasibus natura, στάσει ταυτὸν τὴν φύσιν νοῄσαντες. Σαθέλλιος (4) cum male [intelligerent, animoque sibi fingerent, naturam idem esse atque hypostasim. Sabellium vero Africanum hypostasim unam stulte asseruisse , contractamque conjunctione pessima Trinitatem confudisse, ad tuendam substantiz: unitatem in hypostasi unica. Quod vero ad dispensationem saluta- rem (seu incarnationem) spectat Salvatoris, qui in Trinitate Verbum Dei est, Filius unicus Patris, pes- simus perditissimusque Nestorius, anthropolatra, Diodorusque, et Theodorus episcopus Mopsuestize, rebelles quoque fuerunt, confitendo duas naturas, dividendoque hypostasim, ila ut ex eorum opinione du: persona essent secundum numerum naturarum. Diviserunt igitur Dominum unum Jesum Christum, duosque constituerunt, ac hypostases duas ; eo quod existimarent hypostasim et naturam unum quod- dam esse. At Dioscorus et Severus, et sectatorum utriusque turba multiceps, unam quoque et ipsi hy- postasim asseruerunt, unam simul esse naturam definientes, quia nesciebant quid dicerent, nec intelli- gebant qua affirmarent. Morbus vero, seu error, mentis eoruin in eo fuit, quod naturam et hypostasim unum et idem esse existimabant. Sed nec illic substiterunt. Dixerunt enim in Trinitate sancta tres esse naturas substantiasque particulares, et scientiam notionemve unam communem. Nihil tamen solidi, quod ad rem confirmandam aptum natum sit, habuerunt. 9. Caeterum religionis orthodoxz et veritatis preecones in tali sententia non fuerunt; vernm legem divinam secuti, cursumque ad celeste lumen dirigentes, recta ambulaverunt per viam regiam, quz me- dia est, non declinantes ad sinistram, superbiz et ignorantiz, neque ad dextram, imaginationis pban- tasticie. Neque ineptias contrariis ineptiis emendare aggressi sunt ; sed ad propositum finem ínter mala extreina pervenerunt, continentes se intra limites veritatis, ita ut ad neutram partem inclinando ab ea deflecterent. Itaque confessi sunt substantiam unam in Trinitate, et tres hypostases ejusdem agnoscen- tes, libenter predicaverunt. Rursum vero agnoverun[ distinctionem illam in mysterio incarnationis» quemadmodum Gregorius Theologus ait *, naturas duas, et substantias duas, et hypostasim unam, nas turamque el substantiam eadem definitione complexi sunt : personam quoque et hypostasim eodem modo definierunt ; quippe qui noverant differentiam quz est inter naturam, seu substantiam, et hypo- $tasim, sive personam, ejusmodi esse ac distinctionem quz est inter commune et singulare. 4. Primo igitur nobis inquirendum est de natura et hypostasi, ut vocis utriusque significationem per- spectam habeamus : deinde compertum nobis erit, an duas in Christo naturas asserere debeamus, vel unicam. Postulat enim instituti ratio, ut illud definiatur. Neque vero veritatem contentioni exponemus, sed amice eam investigabimus, cum veritatis ea natura sit, ut manifesta illi flat, qui illam ea sollicitu- dine perquirit, quam Scriptura sic eloquitur : « Appropinquate ad me, et ego accedam ad vos *. » Et alibi : « Ubi duo vel tres congregati fuerint in nomine meo, ego in medio illorum sum *. » [terum quo- que dicit : « Petitis, et non accipitis, eo quod non sicut oportet petatis *. » Et : « Cum sit in vobis zelus et contentio et discidium, an ignoratis quod carnales estis, et secundum carnem ambulatis *? » Et item : « Non potestis credere in me, qui gloriam hominum quazritis !^. » * 1 Cor, ix, 16. * Greg. epist ad Cledon. * Zach. 1, 5," Matth, xvi, 20. ? Jac, iv, δ. * Joan. v, 4i. ' ] Cor. i", 9. | VARLE LECT'ONES. ε Arabs, et una fiat Ecclesia iy gaudio communionis. NOT.E. (1) llic inulta desunt in. Vaticano codice, qua suppleta sunt ex translationc Arabica, 1139 S. JOANNIS DAMASCENI 140 5. Jam igilur orationis nostr: principium ducetur ab his sancti Basilii verbis, quz scripsit epistula ad Amplilochium '!, nempe quod « inter substantiam et hypostasim differentia eadem sit, quae est inter id quod multis commune est, et illud quod particulare est unicuique individuo. » Et paucis interjectis, in eadem epistola dicit: « Nomen substantie dicit nos ad intelligendum rem aliquam indefinitam. Nam mens non invenit in quo consistat, ex communi illa notione quam significat. » At nomen hypo- stiasis significa id quod in re una aliqua commune est; eamque (mens) delinit ex manifesto apparenti- bus in ea proprietatibus. Qui porro non agnoscit differentiam inter naturam et hypostasim, ita veritati investigandz dat operam, ut inter sectam de qua diximus, et ipsum, nullum discrimen sit. Nam si hec distinguuntur, quare de Christo asserunt, habere illum naturam unam, ul personam unam? ]teruin, si substantiz et hypostasis idem sunt, Filius, quaudoquidem unius est cum Patre substantiz, una quoque cuin eo hypostasis erit. Et vicissim si hypostasis cst alia, erit quoque similiter alia natura, el sicul est ejusdem ac Pater substantiz, ejusdem quoque cuim eo hypostasis erit : et si hypostasi di- versus est, erit quoque substantia diversus, qnod valde impium est. Ita pariter de humanitate. Si enim id quod subsistentiai habet, hypostasis est, humanitas quz subsistentiam habet, et cujus natura una est, erit similiter hypostasis una. Sicut etiam humanitas universim sumpta una natura est, ila etiam eril una persona. 6. Quod si dicatis aliler loquendum de divinitate sancta, aliter de incarnationis mysterio, quod Dominua propter nos dispensavit, nobis interrogantibus respondele : Num natura et hypostasis unum suni? Si dixeritis Christum esse ex duabus naturis, an non intelligitis ea responsione cogi vos, ut ip- gum ex duabus quoque hypostasibus csse asseratis? Nam etiamsi illud de Christo non enuntietis, coge- mini tamen ex iis qux prxmisistis, duas quoque affirmare naturas. Quippe si natura et hypostasis idem sunt, asseritisque divinitatem Christi esse naturam, et corpus ejus, naturam, simul dicitis divinitaus ejus esse hypostasim unam, et humanitatis ejus esse hypostasim alteram. 7. Quod si hypostasis et natura idem sunt, Christus, cuim sit consubstantialis Patri, ac consubstan tialis nobis, erit etiam ejusdem cum Patre et nobis hypostasis : tum subinde hypostases divinitatis et humanitatis una hypostasis fient. Nam si hypostasis et natura unum et idem sunt, atque in Christo distinctionem 399 naturarum constituatis, non vero hypostasium, seu personarum ; natura proinde et hypostasis idem non erunt. Hujus vero argumenti demonstratio maxime perspicua est cuilibet, nisi mente czcutiat. 8. Ac certe quidem nomine ὑποστάσεως, significatur res una singularis secundum seipsam. Quippe nomen hypostasis cum significationes habeat diversas, earum una est quod designet aliquid per se subsistens ; alia, id quod in alio non exsistit, aut in alio preter ipsum subsistentiam non habet, et non est accidens. Hoc autem nomen cum usurpant Patres de substantia singulari, plerumque significat id quod non est in subjecto, quodque non est privatio, szepe rursum significat subjectum de quo quxdam praedicantur. 9. Vos igitur ( Monophysita) relictisambagibus, A ϐθ’.... . «τες tolvov τὸ περισχελὲς, τὸν λόγον recte tractate verbum veritatis; non enim, sicut sancti doctores dixerunt, idem dicilis esse natq- ram el hypostasim ; quin potius naturam particu- larem tanquam hypostasim per se exsistentem con- filemini. Sed quod non oporteat dicere naturas particulares , hinc intelligemus. 10. Si naturas particulares in sancta Trinitate confitemini, diverse substantix eam censetis , rursuinque adeo Arius excitatus est, Quod si sin- gulis personis divinis sanct Trinitatis propriam substantiani tribuitis, quas consubstantiales esse secundum communem substantiam confiteamini ; idem vero sit substantia et hypostasis : erit igitur opinione vestra quaternitas hypostasium , trium quidem particularium , unius vero communis ; et P similiter quaternitas substantiarum ; imo unaquz- que hypostasis duarum naturarum οἱ hypostasium erit, unius quidem communis , et unius particula- ris, eruntque simul ejusdem et divers essentiz, ejusdem et divers: hypostasis. Ecquis non rideat ; imo vero non fleat iminoderatum horum furorem ? !! Basil. epist. 291. τῆς ἀληθείας ὀρθοτομήσατε * οὗ γὰρ ὡς ol ἅγιοι Πατέρες εἰρήχασι, ταυτὸν λέγετε φύσιν καὶ ὑπόστα- σιν μεριχὴν δὲ μᾶλλον τὴν φύσιν, ὡς xal τὴν χατ αὐτὸ ὁμολοχεῖτε ὑπόστασιν. "Οτι δὲ οὗ μεριχὰς φύσεις λέγειν ἐχρῆν, ἐντεῦθεν εἰσόμεθα. v. El μεριχὰς φύσεις ἐπὶ τῆς ἁγίας Τριάδος ὁμο- λογεῖτε, ἑτεροούσιον ταύτην δοξάζετε, Xal πάλιν ἐγήγερται Αρειος. El δὲ ἑχάστῃ τῶν τῆς ἁγίας Τριάδος θεαρχικῶν ὑποστάσεων ἰδιάζουσαν δῶτε οὗ- σίαν, ὁμοουσίους δὲ ταύτας κατὰ τὴν κχοινἣν οὐσίαν ὁμολογήσετε * ταυτὸν δὲ οὑσία xal ὑπόστασις, ἔσται χαθ᾽ ὑμῶν τετρὰς ὑποστάσεων * τριῶν μὲν μεριχῶν, μιᾶς δὲ χοινῆς, xaX οὐσιῶν ὁμοίως τετράς. Καὶ Exá- στη τῶν ὑποστάσεων, δύο φὐσεώντε xal ὑποστάσεων, μιᾶς μὲν χοινῆς, μιᾶς δξ μεριχῆς, χαὶ ἔσονται ópo- οὖσιοι χαὶ ἑτεροούσιοι, ὁμοῦπόστατοέ τε καὶ ἕτερο- Ὀπόστατοι. Καὶ τίς οὐ γελάσεται, μᾶλλον δὲ ἀποδύρε- ται τῆς μανίας τὴν ὑπερθολήν; Οὐκ ἔστι τοῦτο ci ph] φλήναφος χαὶ διανοίας ἀνάπλασμα χακοδαίµωνος, δαιμόνων εὕρημα σχοτεινὸν, χαὶτῆς Ἑλληνιχῆς 1441 CONTRA JACODITAS. 1442 τερθρείας τεράτευµα. Τίς τοῦτο τῶν θεοφόρων εἴ- A hzc nihil nisi merz nugz sunt, et male sanz co- ρΏχε πώποτε; εἰ µή που τὸν map! ὑμῖν ἅγιον Αριστοτέλην ἡμῖν, ὡς τρισκαιδέχατον ἁπόστολον, εἰσαγάγοιτε, xai τῶν θεοπνεύστων τὸν εἰδωλολά» τρην προχρένοιτε. ᾽Αλλ᾽ ἐπὶ τὸ προχείµενον ἑπανίω- : μεν. 4 ια’. El. γὰρ xa µή ἐστι φύσις ἀνυπόστατος, οὔτε μὲν οὐσία ἀπρόσωπος, οὐδ' αὖ πάλιν ἀνούσιος ὑπό- στασίς τε xai πρόσωπον ' οὗ γάρ ἐστιν’ ἀλλ οὗ ταυτὸν οὐσία xai ὑπόστασις, οὐδὲ φύσις χαὶ πρόσ- ωπον. O0 γὰρ ταυτὸν οὐσία τε xa ἐνούσιον, οὐδ' éy- υπόστατον xal ὑπόστασις, Ἔτερον Υάρ ἔστι τὸ Év τινι, xal ἕτερον τὸ Ev ᾧ * ἐνούσιον μὲν γάρ στι τὸ ἐν τῇ οὐσίᾳ θεωρούµενον. τουτέστι τὸ τῶν συµθε- θηχότων ἄθροισμα, ὃ δηλοῖ τὴν ὑπόστασιν, οὐχ αὑ- τὴν τὴν οὑσίαν. Ἐνυπόστατον 0b, οὐχ dj ὑπόστασις, τὸ ἐν ὑποστάσει δὲ χαθορώμενον. Οὗσία δὲ τουτ- έστιν ὁπωσοῦν ὑπάρχει, εἴτε χαθ) ἑαντὴν, εἴτε σὺν ἑτέρῳ, εἴτε ἐν ἑτέρῳ' χαθ᾽ ἑαυτὴν μὲν ὡς πυρὸς οὐσία, σὺν ἑτέροις δὲ, ὡς duy καὶ σῶμα: σὺν ἆλ- λήλοις γὰρ ταῦτα τὴν ὑπόστασιν ἔχει ᾿ Ev. ἑτέρῳ δὲ, ὡς πῦρ £v θρυαλλίδι, xaX ὡς ἡ σὰρξ τοῦ Κυρίου ἐν τῇ ἀνάρχῳ αὐτοῦ ὑποστάσει. 'H μὲν γὰρ ὑπόστασις τόν τινα, f| τόδε δγλοῖ τὸ ἅμα τῇ τοῦ δαχτύλου àva-- τάσει δεικνύμενον, τὸ δὲ ἑνυπόστατον, τὴν οὐσίαν καὶ Ἡ μὲν ὑπόστασις πρόσωπον ὀρίζει τοῖς χαραχτη- ριστικοῖς ἰδιώμασιν * ἐνυπόστατον τὸ μὴ εἶναι αὐτὸ gitationis fictio, tenebricosum dzemonum inventum, Grecanicarumque prestigiarum portentum. Quis sanctorum Patrum illud unquam dixit ? Nisi forte sanctum Aristotelem nobis, ceu decimum tertium apostolorum introducatis, idolorumque cultorem iis anteponaus, qui Spiritus sancti afflatu locuti sunt. Sed ad propositum revertamur. 41. Tametsi enim non est natura sine hypostasi , neque substantia sine persona; nec rursum sine substantia , bypostasis et persona ( nam certe non est), attamen substantia et hypostasis non sunt idem , neque natura et persona. Non enim idem sunt substantia et quod in substantia est, neque hypostasis et enhypostatum ( seu quod exsistit in hypostasi ). Aliud enim est quod in aliquo est, et aliud , in quo est aliquid. Nam quod est in sub- stantia, illud est quod in substantia consideramus, puta congregationem accidentium , quz hyposta- sim designat, non ipsam substantiam. Enhyposta- tum vero non est hypostasis, sed quod contem- plamur in hypostasi. Hoc porro substantia, seu essentia est, quomodocunque exsistat, sive per se, sive cum alio, sive in alio : per se, ut substantia ignis; cum aliis, ut anima et corpus ; hec enim in se invicem subsistunt : in alio, wt ignis in lu- cerpa ; et ut caro Domini in hypostasi ejus ater- na. llypostasis enim quempiam, vel hoc declarat, quod intento diyito indicatur : enhypostatum vero συμθεθηκὸς, ὃ ἐν ἑτέρῳ ἔχει την ὕπαρξιν. El γὰρ C declarat substantiam. Atqui hypostasis quidem ταυτὸ τὸ ἕν civi, xoi τὸ ἐν qp, ὥρα σοὶ λέχειν τανυ- τὸν ἀρετῆν xal ἐνάρετον, χαὶ χατὰ τὴν εὔλογον ἆν- τιστροφὴν, χαχίαν, xai τὸ ἐν ᾧ ἡ xaxía* καὶ ἔσται κατὰ σὲ αὐτὸ; ὁ διάβολος xaxla, xai ὁ τούτου δη- μιουργὸς, καχίας δημιουργός. Καὶ ἐπειδὴ ἐν τῇ οὐ- Gia τὸ συμθεθηκὸς, ἔσται τὸ συμθεθηχὸς οὐσία, καὶ συμθεθηχὸς ἡ οὐσία. Καὶ τὸ σῶμα ἆ, φημὶ τὸ ἀν- θρώπινον, ἔσται χατὰ σὲ [τὸ σῶμα *] duyf* xaX τίς ταύτης τῆς συγχύσεως thv µανίαν ὑποίσει ; I personam definit per proprietates quibus sigillatur: enhypostatum vero , illud non esse accidens, quod in altero exsistentiam babet. Si enim idem foret in A00 aliquo, et in quo, jam dicere posses idem esse virtutem , et eum qui virtute praeeditus est : et non absurda reciprocatione , idem esse malitiam, et id in quo est malitia. Atque adeo in tua opinione dia- bolus ipse malitia erit ; et qui diabolum fecit, malitiz erit effector. Itemque, quia in substaniia est accidens, accidens substantia erit, et substantia accidens ; quinimo, corpus, inquam, huma- num in sententia tua anima erit, et anima corpus. Ecquis confusionis hujus insaniam ferat ? (p. "Utt μὲν οὖν οὐκ ἔστιν οὐσία ἀνυπόστατος, ἴσμεν σδαφῶς, ἀλλ᾽ οὗ ταυτόν φαμεν ἑνυπόστατον xal ὑπόστα» σιν, οὔτε μὴν οὐσίαν τε xal ἑνούσιον *. ἁλλ᾽ ἐνούσιον μὲν, την ὑπόστασιν, ἑνυπόστατον δὲ, «hv οὐσίαν. Tfjv τεγὰρ οὐσίαν τῆς ἁγίας θεότητος ἑνυπόστατον ἴσμεν ' ἐν ταῖς τρισὶ γάρ ἐστιν ὑποστάσεσι * xal ἑχάστην τῶν ὑποστάσεων ὡσαύτως ἑνούσιον. Ἐν τῇ οὐσίᾳ γὰρ αὗται τελοῦσι τῆς ἁγίας θεότητας, xa ἐπὶ τῆς ἀῤῥήτου χαὶ πάντα νοῦν ὑπερχειμένης τοῦ Κυρίου οἰχονομίας, ἑνούσιον μέν φαμεν τὴν ὑπόστασιν, ὡς ἐν ταῖς οὐσίαις τελοῦσαν, ἐξ ὧν xal συντέθειται, ἓν- υπόστατον δὲ ἑχάστην τῶν οὐσιῶν αὐτοῦ * ἔχουσι γὰρ xo:vhv τὴν µίαν αὐτοῦ ὑπόστασιν, ἡ μὲν θεότης αὐ- τοῦ, ἀῑδίως, χαθὸ xal τὴν τοῦ Πατρὸς xai τοῦ Πνεύ- 13. Quod autem non sit substantia sine hypo- Stasi, plane novimus. At nequaquam dixerimus idem esse enhypostatum et hypostasim , uti nec substantiam atque enusion (seu «quod est in sub- stantia ), sed dicimus in substantia esse quidem hy- postasim , et in hypostasi substantiam, Enimvero substantiam sancta divinitatis esse ἑνυπόστατον, scimus (nam in tribus hypostasibus exsistit) et unamquamque hypostasim similiter &vobctov , seu id quod in substantia est : in sancte siquidem di- vinitatis substantia sunt ha tres hypostases. Con- similiter in inenarrabili, queque omnem mentem exsuperat, incarnatione Domini, hypostasim di- cimus enusion, sive prout exsistit in substantiis, ΥΑΒΙΑ. LECTIONES. 4 [nterpr. Arab. legisse videtur, xai ἔσται có pa. ἔμφυχον, dvyfy et erit corpus animatum anima. ο Superflua vox. 1153 . S. JOANNIS DAMASCENI 1444 ex quibus composita est : unamquamque vero sub- A pazoz* ἡ δὲ ἔμψυχος xal λογιχὴ αὐτοῦ σὰρξ, τανυ- stantiarum ejus , ἑνυπόστατον, hoc est in hyyo- stasi esse. Habent enim communem unam illius hypostasim : ut divinitas quidem, Filii hypostasim wterne habeat, quemadmodum et Patris et. Spiri- tus hypostases ; caro vero ejus animata et rationis particeps, seu quod idem est, humanitatis ipsius, recenter in ea subsistat, eamque sibi nacta sit hvpostasi careat, nec qualibet earum per semet liabeant. 45. Quibus sic prestitutis, ad qusstionem ve- niamus. Qusritur ergo, sitne Christus nature due et in duabus naturis , an una tantum, ut pro- digiose fingitis. Quocirca operz pretium est, de hypostasim, Quo fit ut neutra ex Christi subsistat, sed amb: unam eamdemque hypostasim τὸν δ) εἰπεῖν, fj [c0] ἀνθρωπότης αὐτοῦ προσςάτω; àv αὐτῇ ὑποστᾶσα, καὶ αὐτὴν χλγρωσαμένη ὑπό- στασιν. Οὕτως οὔτε ἀνυπόσταιος, 000 ἑτέρα τῶν του Χριστοῦ φύσεών ἐστιν, οὔτε ἑχάστη χαθ᾽ αὐτὴν ὑπόστασιν χέχτηται, ἀλλὰ τὴν αὑτὴν καὶ µίαν ἀμ- φότερα" n:turis ΙΥ’. Τούτων οὕτω προδιωρισµένων, ἐπὶ τὸ ζτ- τούµενον ἔλθωμεν ' τοῦτο δέ ἐστιν ' εἰ δύο φύσεις Easily ὁ Χριστὸς, χαὶ ἓν δυσὶ φύσεσιν, 7) µία, καθὰ τερατεύεσθε * χρὴ τοιγαροῦν τὸν περί τινὸς duXXovy:- aliquo diaputantem, ex communibus verisque no- p ζόμενον ἐχ χοινῶν xal ἀληθῶν ἐννοιῶν» χοινῶν ὃξ tionibus principia, seu propositiomres conficere. Communes porro dico, qux? a sapientioribus sunt concesss. Sic enim efficitur, ut id quod texitur, argumentatio sit, et non fallacia ; vera conclusio, non absurda. 14. Igitur confessa res est apud omnes^sanctos Patres, ex divinitate et humanitate factam fuisse unionem , Christumque esse in divinitate perfe- ctum , et eumdem perfectum in humanitate, que nulla'sui parte deficiatur. Dicatis ergo nobis, num hsec etiam vobis arrideant? idem plane vos con- fessuros puto. Jamvero, quidnam est divinitas? quid rursum humanitas ? substantia , an accidens? natura, an hypostasis? credo, dicetis substantiam λέγω τῶν παρ᾽ ἀμφοτέροις ὡμολογημένων * τὰς ἆρ- χὰς, Ἠτοι τὰς προτάσεις ποιεῖσθαι. Οὕτω γὰρ συλ- λογισμὸς, xaX οὗ παραλογισμὸς τὸ πλεχόμενον εἴη, τό τε συμπέρασμα ἀληθὲς xaX οὐκ ἄτοπον. ιδ’. Ὡμολόγηίαι τοίνυν παρ ἅπαδι τοῖς ἁγίοις Πατράσιν ἐκ θεότητος καὶ ἀνθρωπότητος γεγενῖσθαι τὴν ἕνωσιν, xaX τὸν Χριστὸν kv θεότητι τέλειον͵ xal τέλειον xal ἀνελλιπῃη τὸν αὑτὸν Ev. ἀνθρωπότητι. Εἴπατε τοίνυν ἡμῖν ' xal ὑμῖν ταῦτα δοχεῖ; συνοµο» λογήσετε, ὥς Υγέ pot δοχεῖ. Τί δὲ θεότης, χαὶ «t àv- θρωπότης; οὐσίά, fj συµθεθηχός; φύσις 7) ὑπόστα- σις; Οἶμαι οὐσίαν xal φύσιν ὑμᾶς ἐρεῖν ' ὅτι μὲν γὰρ οὗ συμθεθηχὸς παντἰ που δῆλον ὅτι δὲ οὐδ' et naturam, Nam quod neutrum sit accidens , ne- C ὑπόστασις, ἱκανῶς ἓν τοῖς ἔμπροσθεν ἀποδέδειχται. mini non manifestum est. Quod autem nec hypo- stasis sit, salis antehac ostensum fuit. Nam si nomen divinitatis , et nomen humanitatis hyposta- sim significant , dicere possis tres divinitates pro- pter tres hypostases, atque infinitas humanitates, propter inünitam hypostasium multitudinem , 401 aut hypostasim in hypostasibus esse. Hoc vero quis , non sapiens dixero, sed vel leva adinodum mentis , effutire unquam ausus sit. Naturam ergo signiüicat, cum nomen divinitatis, tum nomen hu. manitatis. Divinitas igitur et humanitas numquid una natura sunt , non dico in Christo, sed abso- ]ute ? nemo nisi amens sit, dixerit unam esse. Nequaquam eniin creatura idem est cum íncreato et Creatore, neque corpus cum incorporeo, neque illud quod incepit, cum eo quod principii expers est. Itaque alia est natura divinitatis , huinanitatis alia, suntque nature dux. Cum ergo Christus con- $tet divinitate οἱ humanitate, ex duabus naturis est, Quamobrem si Christum ex divinitate et hu- manitale esse profilemini, velim dicatis nobis : Igizc. duo , divinitas scilicet et humanitas , suntne in Christo, annon ? Omnino concedetis , nisi peni- tus impii esse velitis. Quinam igitur non dicitis in Christo naturas duas ? Si enim affirinando Chri- stum ex divinitate et humanitate constare, ex El γὰρ ὑπόστασιν τὸ τῆς θεότητος χαὶ τὸ crc ἀν- θρωπότητος σηµαίνουσιν ὀνόματα, ὥρα σοι λέχειν xai τρεῖς θεότητας διὰ τὸ τριαδιχὸν τῶν ὑποστά- σεων, xal ἀπείρους τὰς ἀνθρωπότητας, διὰ τὸ τῶν ὑποστάσεων ἄπειρον, ἡ ὑπέστασιν ἓν b ποστάσεσιν, 6 τίς, οὐχὶ σοφὸς, ἀλλά xaX λίαν σχσιὸς τὴν διάνοιαν, ἐρεῖν τετόλµηχε πώποτε; "Ἔστι τοίνυν φύσεως ση- μαντικὸν ἕχαστον , τό τε τῆς θεότητος δηλαδη, xal τὸ τῆς ἀνθρωπότητος ὄνομα. Θεότης τοίνυν χαὶ ἀν- θρωπότης µία φύσις ἐστὶν , οὐχ ἐπὶ τοῦ Κυρίου enu, ἁλλ᾽ ἀπολύτως; Οὐχ ἑἐρεῖ τις μὴ µαινόµενος, οὗ τὸ χτιστὸν τῷ ἀχτίστῳ xal χτίστῃ xac οὐσίαν ταὐτὸν, οὐδὲ τὸ σῶμα τῷ ἀδωμάτῳ, οὐδὲ τὸ{....ο. τῷ ἀνάρχῳ, "Αλλη φύσις οὖν ἐστι τῆς θἐότητος, xat ἑτέρα τῆς ἀνθρωπότητος, xal δύο φύσεις &lo:v. "Ex θεότητος τοίνυν xal ἀνθρωπότητο:ς ὢν ὁ Χριστὸς, Ex δύο φὐσεών ἐστιν, El οὖν ἐκ θεότητος xat ἀνθρω - πότητος χαὶ ix δύο φύσεων τὸν Χριστὸν Ἀέγετέ, εἴπατε ἡμῖν * τὰ δύο ταῦτα, Πτοι θεότης xal άνθρω» πότης, ἓν τῷ Χριστῷ elo, f] o0; Καταφᾖόοιτε, εἴπερ μὴ τέλεον ἁσεθεῖν αἱρήσοισθε. Πῶς οὖν οὐ δύο φύσεις ἓν τῷ Χριστῷ λέχετε; El γὰρ £x θεό» τητος xai ἀνθρωπότητος τὸν Χρίστὸν λέγοντες ix " δύο φύσεων, αὐτὸν ὁμολογεῖτε , xal ἴσον παρ ὑμῖν δύναται τὸ ἐκ θεότητος καὶ ἀνθρωπότητος τῷ ἓχ δύο φύσεων, πῶς θεότητα xal ἀνθρωπότητα τὸν Χ ριστὸν VARLE LECTIONES. ! Lego ἀργόμενον. Turr. neque quod capit. 1445 CONTRA JACOBITAS. 1446 λέγοντες xal μετὰ τὴν ἕνωσιν , xal ἓν θεότητι καὶ A duabus naturis ipsum esse confitemini, idemque ἀνθρωπότητι, οὐ δύο φύσεις αὐτὸν xal ἓν δυσὶν ὁμο- — apud vos valet ex divinitate et humanitate csse, λογήσετε φύσεσιν; c atque. ex naturis duabus; quare, cum dicatis Christum divinitatem humanitatemque esse etiam post unitionem , aLiue in divinitate et huinanitate non ipsum duas naturas, et in duabus naturis fateamini, j ιε. El οὐ ταὐτὸν θεότης xal ἀνθρωπότης , ὡς iv 15. Si divinitas et humanitas idem non sunt ob ποιότητι quouxfj, ἄλλο δὲ xal ἄλλο, ἕτερον δὲ xal — naturalem qualitatem suam, sed aliud et aliud, ἕτερον, oxome(zu πᾶς τις εὖ φρονῶν, εἰ τὸ ἄλλο diversum et diversum ; advertat. quisquis sana κατὰ φύσιν xal ἄλλο, ἓν κατ οὐσίαν, xal οὐ δύο — mentis est, an aliud et aliud secundum naturam, εἰσὶν, εἰ δὲ δύο, xal οὐχ Bv, φύσεις δηλαδη ' τὸ γὰρ , unum natura sint, el non duo. Sin autem duo ἄλλο, φύσιν δηλοῖ, ὡς οἱ περὶ ταῦτα σοφοὶ διειλἠ- — (de naturis loquor) , plaue non unam. Siquidem φασι. Φύσις δὲ xal φύσις µία ἑστὶν, ἢ 600; Δύο δῆ- — aliud naturam significat , ut ejusmodi rerum periti λον. Μία γὰρ xaX µία, xaX τοῖς νηπίοις δΏλον, ὡς — tradideruut. Jamvero natura et natura, nunquid δύο εἰσίν. una est, ei non duo? duo profecto. Una enim et D "na, ut vel pueri norunt, duz sunt. ις’. EL δὲ φατε τὰ ἐνούμενα Ev εἶναι, ἀλλ᾽ ἀχού- 16. Sin autem dicitis ea quad unita sunt, unum gate, ὅτι τὰ ἑνούμενα οὐ χατὰ πάντα Év claw, — esse ; audite tamen, ea quae unila sunt, non om- ἀλλὰ χαθὸ ἥνωνται. El γὰρ τὰ ἐνούμενα χατὰ πάντα — nibus modis unum esse, sed quatenus unita sunt : Év εἰσιν, ἐπειδὴ ἐξ ἀνομοίων φύσεων ὁ ἄνθρωπος — Nam si, qui unita sunt, per omnia unum sunt, σύγχειται, ἀνάγχη λέγειν ὡς φυχἠ xal σῶμα κατὰ — quia homo ex dissimilibus naturis compositus est, πάντα ἓν elot, xal ἔσται τὸ ἀσώματον σῶμα, xal τὸ — necessum erit dicere, quod anima et corpus per σῶμα ἀσώματον ' xal ἐπειδὴ θεότης xai àvÜpo- — omnia unum sint : adeoque quod incorporeum est, πότης Ίνωνται, ἔσονται ἓν κατὰ τὴν οὑὐσιώδη — illud corpus erit, et corpus, incorporeum. ltem- διαφορὰν, xal f| τὸ θεῖον χτιστὸν, ἡ τὸ ἀνθρώπινον — que quia divinitas et liumanitas unitze sunt, idcirco ἄχτιστον. '" Uunum erunt secundum substantialem differentiam, ut quod divinum est, creatum sit, et quod huma- num, increatum. wJ. El τὰ ἑνούμενα ἓν εἰσι χατὰ πάντα, τὸ δ — 17. Si quse unita sunt , omni modo unum sunt: σῶμα ἐξ ἑναντίων ποιοτήτων σύγχειται, ἐροῦμεν ὡς — corpus vero ex contrariis qualitatibus compositum θερµότης χαὶ 98: ταὑτὸν, xal ξηρότης xaX ὑγρό- C est, dicendum nobis erit, calorem et frigus idem es- της ὁμοίως taücówv: xal Πέτρος xai Ἰωάννης, 8, siccitatem quoque et humiditatem perinde idem; ἐπειδὴ τῇ φύσει Ίνωνται, ἄρα xal τῇ ὑποστάσει εἷς, — imo Petrus et Joannes, quippe qui natura unita οὗ δύο τυγχάνουσιν. ᾽Αλλ' οὐχ οὕτω τοῖς εὖ φΦρο- — sunt, ex consequenti hypostasi etiam unus sunt, νοῦσι xa τῇ ἀληθείᾳ δοχεῖ * μᾶλλον δὲ τὰ ἑνούμενα, — et non duo. At non ita convenit cum his qui recte χαθὸ Άνωνται, Bv elvav* Πέτρον μὲν xa Ἰωάννην, ΄ sapiunt , et veritate : quin potius qus unita sunt, ἐπειδῇ χατὰ φύσιν ἥνωνται, ὁμοούσιοι τυγχάνοντες, — quatenus unita sunt, unum esse sentiunt : puta ly εἶναι χατὰ φύσιν" φυχὴν δὲ xa σῶμα, Exeióh— Petrum et Joannem, quia unum natura sunt , ejus- καθ) ὑπόστασιν Ίνωνται, ἓν εἶναι καθ' ὑπόστασιν. — demque substanü:, unum esse sccundum natu- Οὐ yàp χατὰ φύσιν Ev εἶναι ψυχὴν xal σῶμα εἴποι pam ; animam vero et corpus , quatenus secundum τις ἂν νήφων τὸν λογισµόν. bypostasim uniuntur, unum hypostasi esse, Nemo quippe sobrius dixerit, animam et corpus penes naturam esse unum. e. El ἐχ δύο φύσεων ἡ ἕνωσις yívovzv , 1] πρὸ {09 18. Si ex duabus naturis unio facta est, τῆς ἑνώσεως ἦσαν δύο, ἢ ἐν τῇ ἑνώσει, ἢ μετὰ sfv— aut ante unitionem dus erant, aut in ipsa unitione, ἔνωσιν. Καὶ εἰ μὲν πρὸ τῆς évostug ὑπέστησαν, D sut post unitionem. Si ante unitionem per se sub- τί Νεστορίῳ µεμφόμεθα ; EL δὲ xoi μετὰ τὴν ἕνωσιν gtiterunt, quid est quod Nestorium accusamus ? Si fj σὰρᾶ ὑφέστηκε, τί ἡμῖν µέμφεσθε ; Εἰ δὲ ἐν ^f] autem post unitionem caro constitit, quod est cur bvoset φατὲ, μένει δὲ ἡ Ένωσις καὶ νῦν καὶ εἰς µος reprehendatis ! Sin demum in jpsa unitione, τὸν αἰῶνα δύο εἰσί τε xal ἔσονται ' εἰ δὲ τῷ καιρῷ — quio vero perseverat : igitur et nunc et iu perpe- τῆς τοῦ Λόγου σαρκώσεως τὸ tv τῇ ἑνώσει φατὲ, — (uum dug sunt, et erunt. Si autem ipso incarna- xal πρὶν ἑνωθῶσιν, ἦσαν δύο, 7| ἑνωθέντα; El μὲν dignis Verbi tempore unum propter unitionem esse Y&p πρὸ τῆς ἑνώσεως ὑπῆρξαν ἀμφότερα, ἓξ ὑπο- — dicitis, antequam unirentur, dux erant , an unitze? στάσεων ἀνάγχη λέγειν δύο την Evuatv * εἰ δὲ ἓν Si qug prius exstiterunt, quam unirentur, neces- τῇ ἑνώσει δύο φατὲ, ὁ δὲ ἀριθμὸς xa0' ὑμᾶς náv- — gum erit affirmare ex duplici hypostasi factam esse vux . . . . f διαίρεσιν, διαιρέσεως αἰτία ἡ Ένωσις — unionem ; sin duas dicitis In unitione ; numerus xai kv τῇ ἑνώσειδ.. .. τὴν ἕνωσιν. vero in opinione vestra necessario divisionem in- ducit : divisionis ergo causa est unitio, eL in ipsamet unione dirimitis unionem. VARLE LECTIONES. 6 Leg. tlo&vyet. Turr. inducit, Arab. l divisi h itis uni . Ml» E ET qUTr, indu afferet divisionem. * Leg. διαιρεῖτε. Turr. Dividitis unionem. Arab dus Christus, propriam substantiz , seu essentize, de- finitionem et ratione:in servat, etiam in unione, atque alia est definitio divinitatis Christi , et alia humanitatis; quomodo, qui non sunt sub una eademque definitione posita , naturam unam , non duas 6556 dicitis ? 20 Si caro Verbi Dei, ut vestra sententia fert , ejusdem substantiz est cum divinitate cjus increa- ta, consubslantiationis opinatione prava laboratis. Eccur vero quod jam olim parturitis, non emer- git? Sin autem non est ejusdem substantiz, quo- nam pacto qua non sunt ejusdem substantie, erunt unius naturz:e? aut quomodo quae unius na- ture sunt, ejusdem substantie non sunt? Nisi enim ebrii est , eamdem habere substantiam , sive essentiam. 91. Si Christus est consubstantialis Patri, no- bisque itidem consubstautialis secundum eamdem naturam, nos quoque Patri consubstantiales su- mus. Quz enim secundum naturam eamdem ejus- dem substantiz sunt, ea inler se sunt consubstan- tialia. Si autem secundum divinitatem est Patri consubstantialis, nobis vero secundum humanita- tem ; rogo, dicite, estne divinitas et humanitas una natura ? At si una natura non est, necessario dua sunt : atque adeo dua natura Cliristus est, et in duabus naturis. Sin vero est una, quinam ergo differunt. Nam quz differunt, vel substantiz ra- tione differunt, vel ratione ejus quod substantie advenit. Si ratione ejus quod advenit substantiz, S. JOANNIS DAMASCENI 19. Si unuinquodque eorum, ex quibus cxslat A 1418 (0’. Ei φ«υλάττει ἕχαστον τὰ ἐξ ὧν ὁ Χριατὸς τὸν ἴδιον τῆς οὐσίας ὅρον τε καὶ λόγον, xàv τῇ ἑνώσει, xai ἕτερος μὲν ὁ τῆς Ἀριστοῦ θεότητος ὄρος xai ὁ τῆς ἀνθρωπότητος ἕτερος, τί τὰ μὴ ὑπὸ ἕνα xal τὸν αὐτὸν ὅρον ταττόµενα µίαν, xal οὗ δύο φύσεις λέγετες x', El ὁμοούσιος dj τοῦ θεοῦ Λόγου σὰρξ τῇ ἀχτ[- στῳ αὐτοῦ θεότητι καθ) ὑμᾶς, συνουσίζωσιν νοσεῖτε. Καὶ ct μὴ τὸ πάλαι ὑμῖν ὡδινόμενον ἀποῤῥηγνυται: El δὲ οὐχ ὁμοούσιος, πῶς τὰ già ὁμοούσια μιᾶς ἂν εἴη φύσεως; ἡ πῶς τὰ μιᾶς φύσεως οὐχὶ xat ὁμο- οὖσια ; El μὴ γὰρ µεθύοµεν, ὁμοουσιότητος ὄρος East τὰ τὴν αὐτὴν οὐσίαν ἔχοντα. sumus, consubstantialitatis definitio χα. Ei ὁμοοῦσιος τῷ Πατρὶ χαὶ ὁμοούσιος ἡμῖν χατὰ τὴ» αὐτὴν φύτιν ἐστὶν ὁ Χριστὸς, χαὶ ἡμεῖς Ex παντὸς τῷ Πατρὶ ὁμοούσιοι' τὰ γὰρ τῷ αὐτῷ κατὰ τὴν αὑτὶν φύσιν ὁμοούσια, xal ἀλλήλοις εἰσὶν ὁμοούσια. El δὲ χατὰ «hv θεότητα τῷ Πατρί ἐστιν ὁμοούσιος, ἡμῖν δὲ χατὰ τὴν ἀνθρωπότητα * θεότης, εἴπατε, xal ἀνθρωπότης µία quai; ἐστιν» Αλλ' εἰ μὲν οὐ µία, δύο πάντως χαὶ δύο φύσεις ἑστὶν ὁ Χριστὸς, xal Ev 620 φύσεσιν. El δὲ µία, πῶς δια- φέρουσι ; Τὰ γὰρ διαφέροντα, ἣ οὐσιωδῶς δ.αφέρε;, ἡ ἐπουσιωδῶς' àXX* εἰ μὲν ἐπουσιωδῶς, ὑποστάσεις ἂν clev, xal οὐ φύσεις εἰ δὲ οὐσιωδῶς, φύσεις. Τὰ Y&p διαφέροντα, τὸ ἑλάχιστον δύο. τὸ γὰρ Ev. χαθὸ Ev, οὗ διαφἑρει. Συνεισφέρειν γὰρ οἶδεν ἐξ ἀνάγχης hypostases forent, non naturae. Sed si ratione C τὸν ἀριθμὸν ἡ διαφορά. substantiz discrepant, jam nature sunt. Nam quas differentia sunt, ut minimum duo sunt. Unum siquidem qua unum esi, discrimen non admittit. Differentia quippe necessario numerum infert sc- cutn. 929. Qus substantialia sunt, rationem eamdem recipiunt. Si ergo Christus natura una est incar- nata, estque hzc ejus essentiz definitio, aliunde vero consubstantialis est Patri et nobis : est igitur Pater nobiscum una divinitatis natura incarnata. 95. Differentia duo saltem infert qux differant, sive nature sint, sive hypostases , sive hypostasis una a seipsa discrepans. Si naturas , hz substan- tioliter differunt ; si hypostases, secundum /03 jd quod essentie adjectitium est : si hypostasim unam quas a se diversa sit, per variationem εἰ mutationem secundum accidens separabile: horum igiturque alterum eligite, ut vel duas post unitio- nem hypostases esse Christum dicatis, vel divint- tatem ejus ratione accidentis separabilis ab ipsius humanitate discrepare : tumque adeo increatum, principii expers , impassibile, omnipotens , et alia . ejusmodi ; itemque creatum , ceptum, passibile, aliaque similia, ex quibus Christus constat , acci- dentia erunt, et quidem separabilia, mutabiliaque et variabilia : aut nobiscum, utque fert veritas , Christum esse duas naturas predicetis , quarum discrimen profitemini. Qui enim substantiarum dis- xf'. Τὰ ὁμοούσια τὸν αὐτὸν ἐπιδέχεται λόγον. El οὖν ὁ Χριστὸς µία φύσις ἐστὶ σεσαρχωµένη, xal οὗτος, ὥς φατε, τῆς αὐτοῦ οὐσίας ὁ ὄρος ἐστίν ὁμοούσιος δὲ ἐστι καὶ Πατρὶ, καὶ ἡμῖν ὁμοούσιος ἄρα ἔσται χαὶ ὁ Πατῆρ xai ἡμεῖς µία φύσις θεότι- τος σεσαρχωµένη. xy'. Ἡ διαφορὰ τοὐλάχιστον δύο εἰσάγει τὰ δια- φέροντα, f) φύσεις, 7) ὑποστάσεις, Ἡ µίαν ὑπόστασιν ἑαυτῆς διαφέρουσαν . xai εἰ μὲν φύσεις, οὑσιωδῶς : el δὲ ὑποστάτεις .[ἑπουσιωδῶς * εἰ δὲ µίαν ὑπόστασιν ἁλλοιουμένην xal µεταθαλλομµένην, κατὰ τὸ χωριστὺν συµθεθηχός : ἔλεσθε τοιγαροῦν τούτων θάτερον, f| δύο ὑποστάσεις μετὰ τὴν ἕνωσιν τὸν Χριατὸν εἷ- πατε, f| κατὰ τὸ χωριστὸν συμθεθηχὸς διαφέρειν την θεότητα αὑτοῦ τῆς αὐτοῦ ἀνθρωπότητος, καὶ ἔσται τὸ ἄχκτιστον, χαὶ ἄναρχον, xol ἁπαθὲς , χαὶ παντοδύναμον , καὶ τὰ τοιαῦτα, ὁμοίως δὲ xal τὸ Χτιστὸν, xal ἠργμένον, xal παθητὸν, xal τὰ τοιαῦτα, συµθεθηχότα, xal ταῦτα χωριστὰ, καὶ τρεττὰ, xoi ἀλλοιωτὰ ἐξ ὧν ὁ Χριστὸς, f] δύο φύσεις τὸν Χριστὸν μεθ) ἡμῶν val τῆς ἀληθείας χηρύξατε, ὧν xai τὶν διαφορὰν ὁμολοχεῖτε. θὐσιῶν γὰρ διαφορὰν λέγοντες, οὐσῶν λέγειν xal σωξωµένων ἀναγχασθήσεσθε. Too γὰρ μὴ ὄντος οὔτε διαφορὰ ἂν εἴη. Εῶς γὰρ διαφέ- 1449 CONTRA JACOBITAS. 1450 pouct τὰ μὴ σωχόµενα, εἰ δὲ ὄντως αώνονται, xal A crimen asseritis , integras subinde salvasque eas- ἀριθμείσθωσαν. differentia esse possit. Quo etenim pacto differant qux salva non exstant? Qnod ergo et numerantur. x9'. El δέ φατε, ὡς ἑχ δύο φύσεων µία φύσις ἐχρημάτισε σύνθετος, εἴπατε ἡμῖν πῶς συντίθεσθαι τὰ μὴ συντιθέµενα πέφυχε; Μία γὰρ φύσις σύνθε- τος Ex διαφόρων συνίσταται φύσεων, ὅταν ἑνουμένων φύσεων, ἕτερόν τι παρὰ τὰ ἑνωθέντα τὸ ἀποτελού - µενον Υίνηται, χαὶ µήτε τοῦτο κυρίως, μήτε ἐχεῖνο, ἀλλ᾽ ἕτερον νοῆται xai λέγηται' ὡς ἀπὸ τῶν τεσσά- pov στοιχείων , πυρός φημι, xal ἀέρος , Υῆς τε xal ὕδατος, συσταίη σῶμα, ἑνουμένων ὀηλαδὴ τῶν τεσ- σάρων xai συγχιρναµένων. Καὶ τὸ ἀποτελούμενον, οὔτε πῶρ ἐστιν, οὔτε λέγεται, οὔτε ἀλρ, οὔτε ὕδωρ, οὔτε γή, ἀλλ᾽ Ex τούτων παρὰ ταῦτα ἕτερον. Ὁμοίως ἀπὸ ἵππου xaY ὄνου ἡμίονος , xai οὐδ' ἵππος , οὐδὲ ὄνος ἐστὶν, οὐδὲ λέγεται, àÀX Ex τούτων παρὰ ταῦτα ἕτερον. 'O δὲ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστὺὸς ἐκ θεότητος ὧν xal ἀνθρωπότητος, ἐν θεότητί cé ἐστι xal ἀνθρωπότητι τέλειος, xal θεὺς xal ἄνθρωπος ἔστι τε xa λέγεται, xal ὅλως θεὸς χαὶ ὅλως ἄνθρω- Toc i* ὅπερ ἐπὶ τῆς σννθέτου φύσεως οὐχ ἔστιν εὑρεῖν. Οὐ γὰρ ὅλον τὸ σῶμα πυρ, οὐδ' ὅλως ὁ ἄν- θρωπος Φυχὴ, ἢ ἵππος ὅλη ἐστὶν ἡ ἡμίονος. Διὸ οὐ µία σύνθετος φύσις ἐστὶν ὁ Χριστὸς , ἀλλὰ µία ὑπό- στασις σύνθετος * οὐχ ἐξ ἑτέρων ἑτέρα, ἀλλ᾽ ἐξ ἑτέ- pov τὰ αὐτά * Ex θεότητος γὰρ xat ἀνθρωπότητος, θεός τέ ἐστι καὶ ἄνθρωπος τέλειος * δύο μέντοι φύσεις tv μιᾷ συνθέτῳ ὑποστάσει, χαὶ ἓν δυσὶ φύσεσι µία ὑπόστασις σύνθετος. . κε’. El ὁμοφυῆς ὁ Χριστὸς, χαὶ ὁμοούσιος τῷ Πα- τρὶ ἁπλῆς ὄντι φύσεως, ἔχει δὲ xal σύνθετον φύσιν, δύο ἕξει φύσεις, µίαν ἁπλῆν xaX µίαν σύν- θετον. xc'. El ἄχτιστος χαὶ ἄναρχος ἡ Χριστοῦ θεότης, κτιστῆ δὲ xai ἠργμένη ἡ ἀνθρωπότης αὑτοῦ, πῶς τὸ ἄναρχον xai τὸ Ἱργμένον μιᾶς ἔσται φύ- σεως ; | κζ. El µία σύνθετος φύσις 6 Χριστὸς , «b δὲ ἁπλοῦν καὶ τὸ σύνθετον οὐχ εἰσὶν ὁμοούσια, ὁ δὲ Ματὴρ ἁπλῆς φὐσεώς ἐστιν * οὐχ ἔστιν ἄρα ὁ Χριστὸς ὁμοούσιος τῷ Πατρἰ. | xo. Ei µία φύσις σύνθετός ἐστιν ὁ Χριστὺς Ex θεότητος xai ἀνθρωπότητος , οὐχ &x θεότητος δὲ xai ἀνθρωπότητος fj τούτου Μήτηρ ἰστν , οὐδὲ τῇ Μητρί ἐστιν ὁμοούσιος * καὶ µετηνέγχατε ὅρια alo- vta, ἃ οἱ Πατέρες ἡμῶν ἔθεντο, ὁμοούσιον τὸν Χρι- στὸν εἰπόντες τῷ Πατρὶ κατὰ τὴν θεότητα καὶ ópo- οὖσιον τῇ Μητρὶ χατὰ τὴν ἀνθρωπότητα. κθ’. El δὲ χατ᾽ ἐπίνοιαν τοῦ Χριστοῦ τὰς φύσεις λέγετε xal θεωρίαν , εἴπατε ἡμῖν οἱ τῶν φύσεων dem dicere cogemini. Ejus enim quod non est, nec si vero salva sunt, 24. Si vero aitis, ex duabus naturis naturam unam factam esse compositam, dicatis nobis, amabo, qui comparatum si!, ut quz non composita sunt, componantur ? Una quippe natura composita ex diversis constituitur, quando, unitis naturis, aliud quid prater unita etfectum cst, ut. nequo lioc proprie, neque illud, sed diversum intelliga- tur et enunlietur : puta si ex quatuor elementis, igne scilicet, aere, terra et aqua, corpus conati- tuatur, id quod ex quatuor istis, cisque commistis D effectum fuit, nec ignis est, nec dicitur, nec aer, nec aqua, meque terra, sed ex istis aliud praeter ista. Similiter mulus ab equo atque asino distin- guitur; nam nec equus est aut re aut. nomine nec asinus, sed aliquid tertium ex illis copstitu- tum. Atqui Doininus noster Jesus Christus, quia ex divinitate et humanitate constat, in divinitate est et in humanitate perfectus, Deusque et hoino est et dicitur, totusque Deus et totus liomo ; quod quidem in composita natura nequaquam reperia- tur. Non enim totum corpus ignis cst, neque totus homo est anima, aut totus mulus equus est. Quam- obrem non una composita natura est Christus, sed uiia hypustasis composita ; non ex aliis aliud, sed ex aliis eadem, ex divinitate siquidem et hu- manitate, Deus οἱ home est perfectus : duz porro mature in una hypostasi composita, et byposta- sis una composita in naturis duabus. 95. Si Christus nature ejusdem et substantie est ac Pater qui simplicis natura est, habet vero insuper compositam naturam; duas proinde habe- bit naturas, unam simplicem, et unam compositam. 96. Si neque creata est, nec initium habuit Christi Deitas, creata vero fuit, et esse ccepit ejus humanitas ; quomodo illud quod ecptum non est, et id quod coeptum est, unius nature erunt? 27, Si una natura composita Christus est ; sim- plex autem et compositum censubstantialia non sunt, Pater vero simplicis est nature : non est igitur Christus consubstantialis Patri. 98. Si Christus est una natura eomposita ex di- vinitate et humanitate, non autem ejus Mater ex divinitate et humanitate constat; nec subinde ejusdem eujus Mater, substantis fuerit : adeoque transtulistis terminos seternos, quos patres &04 nostri statuerunt, pronuntiando Christum Patri consubstantialem essc secundam divinitatem, et consubstantialem Matri secundum humanitatem. 90. Quod si nsturas Christi cogitatione ac con- templatione tenus effertis, fite nobis, naturarum VARUE LECTIONES. i Lego cum Turriano, ὅλος Θεὸς, xoi ὅλος ἄνθρωπος, totus Deus. et totus homo. Sic interpr. Arabs. Nam Christus nec in totum Deus, neque in totum homo est, ut alibi Noster monet; sed simul Deus et homo perfectus. Unde sequitur, οὐ yxp ὅλον τὸ σῶμα müp, οὐδ' Go; ὁ ἄνθρωπος duyh, ἡ ἵππος ὅλῃη ἑστὶν ἡ ἡμίονος. PaTBbOL. Gg. XCIV. 46 ' 3451 S. JOANNIS DAMASCENI 1152 excogitalores οἱ speculatores, sitne cogitatio re- A ἔπινοπταὶ καὶ Osopntal* ἡ ἐπίνοα ἀλτθῶν xa rum verarum οἱ exsistentium, ut ea. quie sensui simplicia videntur, notione dispiciat et discerna! ; velut si in homine animam, qua sub aspectum non cadit, una cum corpore quod cerni natum sit, cognoscat, vel figmentum mentis ex complicatione sensus αἱ imaginalionis, ex iis qua sunt ea qua non sunt, componentis οἱ effiugentis, ut hippocen- t;urorum οἱ tragelaphorum effictio rem non si- guificat; vel nuda est vox significationis expers, ut scindapsus et hlitiri. Si secundum dicitis, incar- nationis mysterium mera imaginatio atque illusio erit : si primum, uti duas naturas cogiLatione con- sideratis, cum consideratio sit eorum qua. &unl, eur ea que sunt non numeretis; quando sancti Patres non naturas, sed harum distantiam cogita- tione intelligi dixerunt? Nam ubi naturze cogita- tone dirimuntur, inquit ? Quod si cogitatione di- rimantur, manifestum est 635 non actu. vel exsi- .$tentia distare. Si enim quoi cogitatione spectatur, cxsislentia cst, cogitatione autem distantiam na- turarum fieri ait Pater '* : actu igitur et. exsisten- tja distantiam dixerit, quod fieri nequit. Vos igi- tur cum post unitionem, divinitatem et humanitatem in Christo dicitis non re et. actu eas fatemini : ergo ex vestra sententia, neque Deus erit reel veritate, neque bomo, sed aliud quid prater haec. 30. Rursus, si contemplatione tenus dicitis duas Christi naturas, quandoquidem contemplatio rerum exsistentium est, ut harum rerum periti tradidere, necessario prorsus nature Christi sunt. Quod si sunt, ecquid ergo numerum ceu terriculamentum aliquod fugitis ? 21. Sin autem aitis quod, qui naturas duas dicit, dividat mysterium | incarnationis, duosque Chri- stos effuliat : qui ergo unionem ex naturis duabus dicit, ex duobus proinde Christis unionem enun- tiat. | 59, Si dicendo duas naturas, Christum dividi- tis, iu unitione vero naturas duas asseritis, in uni- tione igilur unionem dividitis, ut ex vestra opi- nione uniLio divisio sit. 939. Natura el nalura unius esse- uaturz nun- quam dicentur, sed uniua forsau hypostasis : nec hypostasis et hypostasis unius dicentur hypostasis, sed unius naturz. Qui igitur ea ex quibus constat Ahristus, unius nature esse aflirmatis, hypostases Jas, et non naturas esse fateamini. Sin autem, ante- posita veritale mendacio, .ea, ex quibus est Chri- sius, post unitionem unius hypostasis esse dicatis, naturas istqc esse confitemini. 34. Si discriuen naturarum etiam post uailio- ncm agnosciüs, quomodo plurali numero naturas i. Gregor. Naz. orat. 36 ; Cyrill. epist. 2 ad Succ. ὕντων πραγμάτων ἐστὶν , οἱονεὶ τὰ τῇ αἱσθήσει δο- χοῦντα ἁπλᾶ, τῇ νοῄσει δισθροῦσα καὶ διαχρίνουσε, ὡς ἐπὶ ἀνθρώπου σὺν sip 1 φαινομένῳ σώματ: xal τὴν ψυχὴν ἐπιγινώσχουσα , τὸ ἀόρατον, Ἀ διανοίας ἀνάπλασμα, χατὰ συμπλοχῆν αἱσθῆσεώς τε xal φαν- τασίας ix τῶν ὄντων τὰ μιδαμῶς ὄντα συντιθεῖσα xai ἀναπλάττουσα, ὡς fj τῶν ἱππηκενταύρων xai τραγελάφων μυθοπλαστία πρᾶγμα οὖν & σηµαένει, ἡ φιλὴ φωνὴ ἄσημός ἐστι, ὡς σχένδαφος xai τὸ Ρλίτυρι. El. μὲν οὖν τὸ δεύτερον, φαντασία xai φεναγισμὸς τὸ τῇ: οἰχονομίας µυστήρ'ον. El δὲ 2 πρύότερον, δύο δὲ κατ ἐπίνοιαν τὰς φύσει; θεωρεῖτε' ὄντων δὲ dj θεωρία " τί τὰ ὄντα μὴ ἀριθμεῖτε; ὅ- που γε οἱ Πατέρες οἱ ἅγιοι , οὗ τὰς φύσεις, τν δὲ τούτων διάστασιν xat! ἐπίνοιαν εἴπον; Ἠνίχα γὰρ αἱ φύσεις, φποὶ, διίστανται ταῖς ἑπινοίαις:; El οὖν τῇ ἐπινοίᾳ αἱ φύσεις διίστανται, δξλον ὡς οὐκ iv- εργείᾳ, οὐδΣ ὑπάρξει τὸ ἐπινοίᾳ εἰ γὰρ τὸ Emvolg ὑπάρξει, ἐπινοίᾳ δὲ ὁ Πατὴρ] τὴν δ.άστασιν ἔφη, ἑνεργείᾳ χαὶ ὑπάρξει qnot «ty διάστασιν, ὅπερ ἀμήχανον. Ὑμεῖς τοιγαροῦν ἐπινοίᾳ τὴν θεότητα χαὶ τὴν ἀνθρωπότητα ἓν τῷ Χριστῷ μετὰ τὴν ἕνω- σιν λέγοντες, οὐκ ἑνεργείᾳ, οὐδὲ. πράγματι ταύτας ὁμολογεῖτε * οὐχοῦν οὔτε θεὸς ἔσται χαθ᾽ ὑμᾶς ἆλη- θείᾳ, οὔτε ὑπάρξει, οὐδὲ ἄνθρωπος, ἁλλά τι παρὰ ταῦτα ἕτερον. ). Καὶ πάλιν, εἰ θεωρίαν * φατὲ δύο τοῦ Χρι- στοῦ τὰς φύσεις ' περὶ τὰ ὄντα δὲ ἡ θεωρία, ὡς οἱ ταῦτα δεινοὶ διειλήφασιν ' εἰσὶ πάντως al. Χριστοῦ φύσεις. Καὶ εἰ εἰσὶ, τί τὸν ἀριθμὸν ὥσπερ τι µορ- μολύχειον φεύγετε; λα. EL δέ qase, ὡς 6 λέγων δύο φύσεις διαιρεῖ τὴν οἰκονομίαν , xal δύο λέγει Χριστούς - ἄρα xa ὁ tx δύο φύσεων τὴν ἕνωσιν λέγων, Ex δύο Χριστὸν φἠσει xa ἕνωσιν, λβ’. El τὸ λέγειν δύο φύσέις διαιρεῖ τὸν Χριστὺν, ἓν δὲ τῇ ἑνώσει δύο φύσεις φατὲ, ἐν τῇ ἑνώσει διαιρεῖτε thv ἕνωσιν, καὶ ἔσται ἡ ἕνωσις xa0* ὑμᾶς δισίρεσις. Ay. Φύσις χαὶ φύσις μιᾶς φύσέως οὐ λεχθήσεται πώποτε, ἀλλὰ μιᾶς τυχὸν ὑποστάσεως * οὐδ' ὑπό- p 97255 xai ὑπόστασις μιᾶς ὑποστάσεως , ἀλλὰ μιᾶς φύσεως. Μιᾶς οὖν φύσεως τὰ ἐξ ὧν ὁ Χριστὺς λέγοντες , ὑποστάσεις ταύτας, xal οὐ φύσεις όμολο- γήσοιτε. El δὲ τἀληθὲς τοῦ φεύδους προαιρούµενοι, μιᾶς φύσεως τὰ ἐξ ὧν ὁ Χριστὸς μετὰ τὴν ἕνωσιν εἴπετε, φύσεις ταῦξα ὁμολογήσοιτε. ^6. El τὴν διαφορὰν τῶν φύσεων xol μετὰ τὴν ἕνωσιν ὁμολοχεῖτε, πῶς τῶν φύσεων πλτθυντικῶς ΥΑΠΙΑ: LECTIONES. 1 Forte, τῷ. κΊερδησ!ῃ, πρᾶγμα οὐ. lec periodus deest in Arab. !In Arab. in. plurali Patres; Cyrillus utique ei Gregorius, — » Leg. κατὰ θεωρίαν. 1453 CONTRA JACOBITAS. 114 λέγοντες, οὗ δύσ- φύσεις ὁμολογεῖτε. El γὰρ µία A pronuntiantes, non duas naturas fatemini ? Nain xaü' ὑμᾶς φύσις αὐνθετός ἐστι μετὰ τῃν ἔνωσιν, ἔδει ὑμᾶς λέγειν, o0 φύσεων διαφορὰν , ἀλλὰ μιᾶς φύσεως πρὸς ἑαυτὴν διαφοράν᾽ ὅπερ ὑμῶν, οὐχ ius. ἔστιν εἰπεῖν xal φρονῆσαι. 'H αὑτῃ vàp φύσις οὐσιώδη διαφορὰν πρὸς ξαυτὴν οὐχ ἕδει ποτέ. λε’. El µία quot; ἐστὶ τοῦ Χριστοῦ, εἴπατε ἡμῖν τὸ ταύτης ὄνομα. Χρὴ γὰρ xb ὃν, xaX ὀνομάζεσθαι, xai οἰχείως ὀνομάσεσθαι, ὥσπερ θεοῦ quat; θεότῃς, xaX ἀνθρώπου ἀνθρωπότης. Πῶς οὖν τὴν Χριστου φύσιν ὀνομάσομεν ; Χριστότητα; ἀλλ᾽ οὐδεὶς τῶν θεοτνςύστων εἴρηχε τοῦτο’ ἀλλὰ θεοτητοανθρωπό- τητα ; ἀλλ οὐδὲ τοῦτο. Τί δὲ ἡμῖν φύσιν ἀνώνυμον εἰσχοικίσετε ; Ei 66 φατε, ὅτι κα!νοτομοῦνται φύσεις, xai τῷ ξένῳ τοῦ μυστηρίου ξένον τι γίνεται * ἀλλ' οὐδὲν τῆς τοῦ Θεοῦ φύσεως ἁληπτότερον 7| ὑψηλό- τερον, xai ὅμως τὸ µόνον ἄληπτον Ἡνέσχετο πρὸς ἡμῶν ὀνομάζεσθαι. "H τοίνυν ὑψηλοτέραν xat κρεΐτ- τονα τῆς θεότητος την πρὸς ἡμῶν σχεδιασθεῖσαν φύσιν εἴπατε, xal ἀρχεῖ ἡμῖν. Ἡ ταύτης ὕνομα ἐμ- φανίσατε, fj μετὰ τῶν χηρύχων τῆς ἁληθείας θεό- τητα xal ἀνθρωπότητα τὰς φύσεις Χριστοῦ εἴπατε, xai οὐ τὴν φύσιν. Θεότης γὰρ xaX ἀνθριυπότης µία φύσις οὐχ ἔστιν. Ac'. Ei ἐκ θεότητος xaX ἀνθρωπό-ητος µία oat; ἐστὶ τοῦ Χριστοῦ, µέρος φύσεως, xal οὐ τελεία φύσις ἡ θεότητος ἐν τῷ Χριστῷ, ὁμοίως xal àv- θρωπότης. AQ. El ἡ σύνθετος ὑμῶν φύσις, οὐδὲ τῷ Πατρὶ καθόλου ἐστὶν ὁμοούσιος, οὐδὲ τῇ Μητρὶ, zb δὲ ὅλον ἐστὶν ὁ Χριστός * ὁ Χριστὸς, f, Χριστὸς, οὐδενί ἐστιν ὁμοούσιος, Καὶ εἰ τοῦτο, ὅτε ἐστί τινι ὁμοούσιος, οὐκ ἔστι Χριστὸς ὁμοούσιος * οὖν ὢν τῷ Πατρὶ οὐχ ἔστι Χριστός. ᾿Ανάγχη τοίνυν δυοῖν θάτερον, f| ὁμοού- σιον ὄντα τῷ Πατρὶ, uh εἶναι Χριστὺν, ἣ Χριστὸν ὄντα, μὴ εἶναι τῷ Πατρὶ ὁμοούσιον. λη’. Τὰ συντιθέµενα ἐξ ἑναντίων αυντίθεται, οὐ- gig δὲ χατὰ τοὺς φυσιχοὺς οὐδέν ἐστιν ἐναντίων. Αδύνατον οὖν εἶναι οὐσίαν ἐξ οὐσιῶν σύνθετον. λθ’. Τὰς φύσεις , τοι Φοὐσίας, αἱ οὐσιώδεις συν- ιστῶσι διαφοραί * εἰ οὖν Ex θεότητος xal ἀνθρωπό- τητος µία φύσις συνέστηκεν, ἔσονται θεότης χαὶ áv- θρωκότης οὐ φύσεις, ἀλλ᾽ οὐσιώδεις διαφοραἰ. p. Τὰ μιᾶς ὄντα οὐσίας, ἑτεροῦπόστατα πάντως * τὰ δὲ μιᾶς ὑποστάσεως ἑτεροούσια. Την θεότητα εοιγαροῦν xai τὴν ἀνθρωπότητα τοῦ Χριστοῦ, f) μιᾶς οὐσίας λέγοντες, εἴπατε ἄλλης xat ἄλλης ὑποστάσεως εἶναι, ἡ μιᾶς ὑποστάσεως λέγοντες, δύο φύσεις, οὐ µίαν ὁὀμολογήσατε. "Ἔνθα Υὰρ τὸ ἑτεροούσιον, µία φύσις οὐκ ἔστιν * fj οὖν ὁμοούσιον εἴπατε τὴν σάρχα τῇ τοῦ Λόγου θεότητι, 7| ἑτεροούσια λέγοντες, δύο φύσεις ὁμολογήσατε, | $i secundum vos una composita natura est, post unitionem dicere vos oportebat, non differenti&u naturarum, sed unius naturz a seipsa : 405 quod quidem vestrum est, nou nostrum, sic loqui et sentire. Eademmel eniin natura cssentinle a sc ipsa discrimen nunquam habuerit. 99. Si una Christi natuia est, ejus nobis nomen dicitote. Nam id quod est, etiam nominetur opor- tet, et proprie nominetur; uti natura Dei deitas appellatur, et natura hominis, humanitas. Quo igitur nomine Christi naturam efferamus ? an Chri. $litalis? at nemo eorum qui divino afflatu locuti sunt, tale quid pronuntiavit. An divino-humanita- tis? minime vero istud. Eequid ergo naturam nullius nominis intreducitis? Sin reponitis, iuno- vari naluras, el. novo mysterio novum aliquid. et peregrinum effici : at vero nihil sublimius, ei quod minus comprehendi possit, quam natura Déi, et tamen illud unum solumque quod comprehendi nequeat, a nobis nominari voluit. Vel igitur natu- ram quam obtrudistis, altiorem et ineliorem deitato esse dicite; satisque nobis erit, Vel nomen illius proferte, vel cum veritatis predicatoribus divini- tatem et humanitatem Christi, naturas esse pro- nuntiate, non naturam. Deitas siquidem et huma- nitas non sunt una natura. 960, Si ex divinitate et humanitate una Christj natura est, divinitas pars nature duntaxal, et nou 6 Perfecta natura erit in. Cbristo, similifer etiam et humanitas. 97. Si natura. vestra composita, neque Patri in totum consubstantialis est, neque Matri, Christus vero totum illud est : Christus quatenus Christus est, nulli consubstantialis est. Quod si ita est, qua parte alicyj consubstantialis cst, jam non est Chri« sius. Igitur quatenus ejusdem est ac Pater essen- ti», non es! Christus. Quocirca duorum alterum necessarium est, aut Christum non esse, qui Pa- tri consubstantialis sit, aut qui Christus sit, non esse Patri consubstantialem. 38. Qux composita sunt, ex contrariis compo- nuntur, substantie antem secundum physicos nihil contrarium est : fleri igitur non potest ut D substantia ex substantiis composita sit. 99. Naturas, sive substantias differenti sub- stantiales. constituunt. Quamobrem si ες deifate et humanitate natura uua consistit, erunt deitas et humanitas, non naturz, sed essentiales differentias, 40. Qua unius sunt essentiz, diversarum pla- ne hypostasium sunt : quz& vero unius sunt hy- postasis, diversarum naturarum exsistunt. Igitur qui divinitatem et humanitatem Christi vel unius esse nature dicilis, alterius atque alterius sub- stanti: esse dicite : vel dicendo unius esse hypo- stasis, naturas duas, non unam fateamini. Ubi . enim est substantie diversitas, non est natura una. Aut igitur carnem divinitati Verbi consub« gtamialem esse dicite, aut diverse csse substantie predicantes, duas naturas confltemini, 4455 S. JOANNIS DAMASCENI 1456 41. Qui unam divinitatis Christi, carnisque ejus A — pa'. Οἱ µίαν φύσιν τῆς θεότητος τοῦ Χριστοῦ xal naturam aitis, dicitote nobis, qua tandem natura Christus passus est? Composita utique, repone- tis. Unam quippe dicendo, passionem ei necessa- rio effiugis : atque adeo de vestra sententia, tam divinitas, quam humanitas Christi obnoxia pas- sioni fuerit. 49. Solent qui res philosophicas tractant, 406 sermonem prius de quantitate instituere, quam de qualitate. Cujus causam hanc adjungunt, quod ubi qualitas fuerit, illie omnino quantitas etiam consideretur. Differentia siquidem differentium differentia est. Quomodo. igitur, cum qualitatum essentialium discrimen przdicetis, eorum que essentialiter diversa sunt, numerum non fateamini? 45. Si cst una Christi natura composita, aut solummodo patibilis erit, aut non patibilis, aut simul patibilis et non patibilis, et utrumque se- cundum idem ; aut mutabilis, et quandoque pati- bilis, quandoque rursum non patibilis, aut demum pars ejus patiendi capax altera a passionibus im- munis : quam ergo ex his impietatibus malueritis eligite. Si enim solum patibilis, Christus Deus non est : si pati nescius, non est homo : si quan- doque patibilis, quandoque non patibilis, neutrum natura fuerit , quin potius per accideus. Quod .enim natura insitum est, non mutatur. Sin autem pars ejus altera patiendi capax est, incapox al- tera : suapte vero natura utrumque est. illud quod τῆς σαρχὸς αὐτοῦ λέγοντες, εἴπατε ἡμῖν ποίᾳ φύσει ὁ Ἆριστὸς πέπονθςε ; Tf) συνθέτῳ, δηλον ἐρεῖτε. Μίαν γὰρ λέγοντες, ἓξ ἀνάγχης αὑτῇ χαὶ τὸ πάθος προ». άφετε, xai ἔσται καθ) ὑμᾶς xai ἡ θεότης xax d$ àv- θρωπότης τοῦ Χριστοῦ παθητή. μβ’. Προτάττειν σύνηθες τῷ φιλοσόφῳ λόγῳ τὸὲν περὶ ποσότητος λόγον τοῦ περὶ ποιότητος, xai civ αἰτίαν προστίθησιν, ὣς ἕνθα ποιότης, xat οσόττς πάντω; θεωρηθήσεται. Ἡ γὰρ διαφορὰ διαφερόντω» (oxi διαφορά. Πῶς οὖν ποιοτήτων οὐσιωδῶν διαφορὰν λέγοντες, τῶν οὐσιωδῶς διαφερόντων τὸν ἀριθμὸν ovy ὁμολογεῖτε ; pY. El µία φύσις σύνθετος ἐπὶ τοῦ Χριστοῦ, 1 παθητὴ ἔσται µόνον, ?| ἁπαθὴς, f) παθητοαπαθὴς, καὶ χατ᾽ αὐτὸν ἀμφότερα * fj τρεπτῃ, xal πτοτὰ μὲν παθητὴ, ποτὲ δὲ ἁπαθῆς, ἡ µέρος αὑτῃης παθητὸν, xai µέρος αὐτῆς ἁπαθές ' οἷαν οὖν βούλεσθε τῶν ἀσεθειῶν ἔλεσθε. El γὰρ παθητὴ µόνον, οὐ θεὸς ὁ Χριστός * εἰ δὲ ἁπαθῆς µόνον, οὖχ ἄνθρωπος ' εἰ δὲ ποτὲ μὲν παθητὴ, ποτὲ δὲ ἁπαθὴς, o20' ὁπότερον φύσει, xatà συμθδεθηχὸς δὲ μᾶλλόν ἐστι. Τὸ γὰρ φύσει πεφυχὸς, οὐ µεθίσταται. El δὲ µέρος αὐτῃς παθητὸν, xal µέρος ἀπαθὲς, φύσει δὲ ἑχάτερόν ἐστι τοῦθ᾽ ὅπερ ἐστὶ, οὗ ταύτης ἔσται τὰ µέρη φύσεως, xai οὕτω δύο φύσεις ἔσται ὁ Χριστός "ὃς οὐ φύσις µία ἐστὶν, ἁλλ᾽ ὑπόστασις µία σύνθετος ix δύο φύ- est, non erunt portes ejusdem naturz : atque ita C σεων, καὶ ἓν δυαὶ φύσεαι, xal δύο φύσεις. Τὴν γὰρ Christus erit dux nature, quia non est una natu- fà, sed una hypostasis composita ex naturis dua- bus. Eamdem quippe naturam simul et patibilem αὐτὴν φύσιν παθητὴν ἅμα xal ἀπαθῃ εἶναι ἀμίχα- voy * τῶν ἑναντίων γὰρ οὐσιωδῶν διαφορῶν δεχτιχὴ εἶναι µία χαὶ ἡ αὐτὴ φύσις οὐ δύναται. esse et non patibilem impossibile est : una. siquidem eademque natura contrarias differentias sub- 'stantiales recipere non potest. 44. In. omni unione, que. uniuntur, quamvis confundantur, quamvis permisceantur, manent, uta natura propria nihil desciscant. Licet enim viuum admisceatar aqux, duz naturz sunt in illa temperatione : cera quoque et pix licet. confusz Sint, neutrum tamen a natura sua excidit, sed in mistione nature duz persistunt. Tametsi enim unita sunt, nec quodlibet eorum proprietatem suam pu- ram et integram perbibet, propter confusionem commistionemque cum eo cui unitum est, nihilo- minus unumquodque illud est quod prius erat, adeoque dux nature, non una, censentur ab iis qui talia judicare norunt. Ecquis enim ignorat, in vino et aqua mistis duas naturas esse ? Quod si igitur hec ita se babent, qua de causa vos qui discrimen sciatis, naturarumque proprietates con- flteamini, 4nam et non duas prisdicetis? cur nec rebus qua nullo pacto confunduntur, ea concedi- Ais, que confusis conveniunt ? sed manifestum pb. Ἐπὶ πάσης ἑνώσεως, ἑνούμενα xàv συγχέη- ται, χἂν συγχιρνᾶται, μένει τῆς οἰχείας ph ἑξιστά- μενα φύσεως. Κἄν τε γὰρ olvoz Όδατι χραθῇ, αἱ δύο φύσεις εἰσὶν Ev τῷ χράµατι * xal χηρὸς xai πίσσα, εἰ xal συγγέχνται, ἀλλ οὐδέτερον τῆς οἰχείας ἑξέστη φύσεως, ἀλλ kv τῷ µίγματι αἱ δύο διαµένουσι φύσεις. El γὰρ καὶ ἥνωνται, xoi τὴν οἰχείαν ἕχαστον ἑνδεί- χννται ἱδιότητα χαθαρὰν xaX ἁλώδητον διὰ τὴν πρὸς D τὸ ἑνωθὲν σύγχνσίν τε χαὶ σύγχρασιν, ἀλλ ὅμως κατὰ φύσιν ἔχαστον, ὅπερ ἦν τοῦτό ἐστι, xal δύο φύ- σεις, οὗ µία, τοῖς εἶδόσι χρίνειν τὰ τοιάδε λογίζον- ται. Τίς γὰρ οὐχ οἶδεν, ὡς kv τῷ EE οἴνου xai ὕδατος χράματι δύο φύσεις εἰσίν ; El οὖν ταῦτα οὕτως ἔχει, πῶς ὑμεῖς xai τὴν διαφορὰν εἰδότες, xaX τὰς ἰδιότη- τας ὁμολογοῦντες τῶν φύσεων, µίαν ταύτην xal o) δύο κηρύττετες xal οὐδὲ τὰ τῆς συγχύσεως tek ἀσυγχύτοις διδόατε; ᾽Αλλὰ δήλον, ὡς τρολὴν χαὶ ἄφα- νισμὸν, xai συνουσίωσιν ὠδίνετε μὲν, εἰς τοὺμφανὲς δὲ προάγειν ἐντροπῇ τῆς ἀσεθείας οὗ βούλεσθε. est vos, demutationem, exstinctionemque, et consubstantiationem parturire ; in apertum vero pre- ferre non vultis, impietatis notam veriti. 45, Qus uniuntur, unitione.flunt unum, non post µε. Τὰ ἐνούμενα, τῇ ἑνώσει γίνεται Ev, οὐ pri 1457 τὴν Évtocty * xai ὅσον μὲν iv f, * ... σώζεται, ἓν elot, χαθὸ Ίνωνται ' πῶς οὖν ὑμεῖς, Ev μὲν τῇ ἑνώσει δύο φατὲ, μετὰ δέ γε τῆν ἕνωσιν, μίαν γεγενῆσθαι φύσιν αὐθαδιάζεσθε, τοῦ µαχαρίου Κυρίλλου τὸ, μετὰ τὴν ὄνωσιν, ἀντὶ τοῦ, ἐν τῇ ἑνώσει, εἱληφότος; Πότε γὰρ ἡ Ένωσις γΥενοµένη πέπανται; f) τί τὸ ταύτην παῦσαν, ὣς ἂν ἕτερον τὸ ταύτης ἁποτέλεσμα μετ’ αὐτὴν, xal οὐκ ἓν αὐτῇ παρὰ τὰ ἐξ ὧν ἐστιν ὑποπτεύηται; Οὐ γάρ ἐστιν ἡ ἕνω- σις, ὡς f] τῶν γενοµένων, καὶ µηχέτι ὄντων φύσις * οἷον ὁ χρόνος, xat fj ὄρχησις, xot τὰ τοιαῦτα. µς’. El ἕτερόν τι μετὰ τὴν ἕνωσιν γέγονε παρὰ τὴν ἕνωσιν, σύγχυσις δηλαδὴ, γαὶ οὐχ ἕνωσις. pP. El fj σύγχυσις τὰς δύο φύσεις µίαν ποιεῖ, τὸ 5 αὑτὸ ποιεῖ xag! ὑμῖν xal τὸ ἀσύγχντον, τίς f; δια: φορά παρ) ὑμῖν τοῦ ἀσυγχύτου xal τῆς συγχύσεως, εἴπατε, py. El xac ἄλλο xal ἄλλο λέγεται ὁ Χριστὸς ὁρατὸς xai ἁόρατος, θνητὸς χαὶ ἀθάνατος , Ψηλαφτ- tbe χαὶ ἀνέπαφος, xal οὗ xat' ἄλλον xal ἄλλον; τὸ δὲ ἄλλο οὐσίαν σηµαίνει, τί uh δύο οὐσίας φατέ; μθ’, Τὸ ἄλλο, οὐσίας ἐστὶ σημαντικὸν, χατὰ τὴν Aeytxhv, ἄλλος δὲ, ὑποστάσεως, εἰ οὖν ἄλλο καὶ ἄλλο λέγοντες τὸν Χριστὸν, οὐκ ἀναγχασθήσεσθε δύο Φύσεις. Εἴπατε ^ xal ἄλλον xal ἄλλον * οὐ P γὰρ ση- μανεῖτε δύο ὑποστάσεις. v'. El δέ qase, ὡς ἡ δύο 4 διαίρεσιν εἰσφέρει, μά- θὲτε χαλῶς διδασχόµενοι, ὡς τὸν ἀριθμὸν, οὐ διαίρε- σιν ὁ φιλόσοφος λόγος ὀρίζεται, ἀλλὰ σωρείαν µο- νάδων, f| χύσιν μονάδων. Ὥστε μᾶλλον ἔνωσιν δηλοῖ, 7| διαίρεσιν' fj μὲν γὰρ διαίρεσις τῆς µονάδος ημισυ καὶ Άμισυ' fj δὲ δυὰς πρόσθεσις µονάδος. Μᾶλλον γὰρ τὸ τὰ δύο By xaX ἓν εἰπεῖν, ἐστὶ διαιρέσεως * τὸ δὲ ἓν καὶ Ev ὑφ' ἓν συλλαθεῖν, xaX δύο εἰπεῖν, συν- αφείας τε xal ἐνώσεως. El συνάγει τοίνυν ὁ ἀριθμὸς, ἀλλ οὐχὶ διαιρεῖ. Ἐπεὶ f; toph τῆς µονάδος ἐστὶν d δυάς * τὸ δὲ τεμνόµενον διχῆ τέµνεται, τομὴ, xat οὐ πρὀσθεσίς ἐστιν ὁ ἀριθμός' xol εἰ τοῦτο, ὥσπερ fi CONTRA JACOBITAS. χαὶ fj ἕνωσις A unitionem ; et quandiu in unione perseverant, 1458 unioque salva est, unum sunt, quatenus unita suRL: qui ergo vos in unitione quidem naturas duas di- citis, post unitionem vero naturam unaui factam esse contumaci ore asseveralis, quando beatus Cyrillus illud, post unitionem, pro, in ipsa unitione, accepe- rit? Ecquando enim unio facta cessavit ? aut quid est quod eam diremerit, ut effectum ejus alterum 3b eis ex quibus constat, eidem successisse, et non in ipsa persistere putetur? Non enim unio est ad instar naturze eorum qux A40 fiunt, nec auplius exsistunt, ut puta temporis, saltationis, et simi- lium. 46. Si aliud quidpiam unione peracta preter unionem effectum est, confusio certe, et non unio B fuerit. 417. Si confusio duas naturas unam facit; hoc vero ipsum in vestra opinione przstat etiam im- munitas a confusione; dicatis velim, quid discri- minis sit inter non confusum et confusum. 48. Si secundum aliud et aliud Christus di- citur visibilis et invisibilis, mortalis et immor- talis , tractabilis et non tractabilis; non item se- cundum alium οἱ alium : cuim aliud essentiam substantiamve significet, eccur non duas substan- tias pronuntiatis ? 49. Aliud substantiam designat secundum 1lo- gice leges, alius vero hypostasim : si ergo- Christum aliud et aliud esse pronuntiando, duas. C dicere naturas non cogemini, dicite et alium- et alium. Sic enim significabitis duas hypo-. slases. 50. Quodsi vero objiciatis, numerum binarium- . divisionem inferre, discite, secundum rectam dis- ciplinam, numerum a philosophis definiri, ut. siL, non divisio, sed acervus unitatum, seu ef- fusio unitatum. Unde unionem declarat magis. quam divisionem. Divisio siquidem unitatis, est dimidium et dimidium : duorum vero numerus , unitatis appositio est. lmo dicere, duo esse unum et unum, hoc pertinet ad divisionem : unum au- tem et unum sub uno numero comprehendere, et duo dicere , conjunctionis est el unitionis. Si ita-- que numerus colligit : at cerle non dividit. Quia. μονὰς τεµνοµένη τὴν δυάδα motel, τὸν αὐτὸν τρόπον, p) vero sectio unitatis binarius est : quod autem seca- ἔδει xat τὸν δύο tepvópevov τὴν τετράδα ποιεῖν. Καὶ πόθεν ἦλθεν ὁ τρία; "Ἔδει γὰρ µόνους τοὺς ἀρτίους ἀριθμεῖσθαι, ὑπεξαιρουμένων τῶν περιττῶν, Ἡ μᾶλ- ov εἰπεῖν ἀληθὲς, ὡς ἀριθμὸς διττὸς λέγεται ' ὁ μὲν γάρ ἔστι καθ᾽ αὐτὸν, ὡς αὑτὴ fj, φύσις τοῦ ἀριθμοῦ, ὁ δὲ kv σχέσει xal πράγματι θεωρούμενος, ὥσπερ λευχὸν, fj τε λευχότης καὶ τὸ λελευχασμένον. Αὕτη τοίνυν ἡ φύσις τοῦ ἀριθμοῦ οὔτε διαιρεῖ, οὔτε συν- tur, in duo secatur; sectio, et non adjectio nume- rus erit. Quod si ita est, quemadmodum unitas partita, numerum duorum facit, eodem modo oportebat , ut etiam numerus duorum sectus, nu- merum quatuor efficeret. Undenam ergo terna-- rius venit? Oporteret enim numeros pares dun-- taxat numerari, subductis imparibus. Vel, quod. plane verius est , quemadmodum numerus duplex . VARLE LECTIONES. 5 Deest aliquid quod sic Arabicus interpres reddidit, et omne quod in wnitione perseverat, seu perse. verat unitum. Unde lego xal ὅσον µένουσιν ἐν τῇ ἑνώσει. Turr. sed. in unione. ο Deest, εἰπεῖν, aut. λέγειν- «πατε. Arab. interpr. hunc locum sic reddidit : Non cogemini naturas duas fateri, neque dicetis altum, οι alium, Non enim exigitur a vobis hic sensus, wt. significelis nisi hypostasim. verus sit contextus. — 1 Legerim, δνάς, vel ó δύο. P Emendo o0t:o, ui 1450 S. JOANNIS DAMASCENI 1160 dicitur ; ut alius secundum sesit, sicut est ipsa nume- À άπτει, ἀλλ) ἀμφότερα δέχεται” οἷον ἡ δυὰς, εἰ μὲν ri natura , alius in relatione et in ipsa re conside- retur, sicut album est, cum albedo ipsa, tum res dealbata ; ipsa itaque numeri natura nec dividit, nec copulat ; sed utrumque recipit : ut. puta bina- rius, siquidem unitates ex quibus constat, spectes, in eas dividitur. Duo enim dividuntur in unum et unum. Sin vero harum summam inspicias, ex his potius colligatur. Unum siquidem et unum, duo sunt. Duo et duo, quatuor. Rursumque nu- inerus non est divisio, sed signum quo quautitas &ubjectorum declaratur, sive unita, sivedivisa sint; (quippe qui aliam ob causam, non vero propter numerum , dividuntur aut copulantur, Dicentes enim, decem cubitos hujus ligui v. gr quod conti- huum est, non proinde dividimus unitatem ligni decemeubitalis. Ac rursus cum decem palmas di- cimus, divisas eas novimus : itemque cum 1no- dium untm, tritici puta, vel dactylorum, divisa tontineri grana in modio scimus. Quocirca si nume- fus A408 de naturis enuntiatur, uon quantitatem earum principaliter, scd generis discrimen ostendit. Cum enim bovis, exempli gratia, et equi naturas duas dicimus, non divisionem corum secundum quantitatem, sed specierum diversitatei significa- inus. Tres vero equos aut homines diceudo, De- trum, v. gr., Jacobum , et Joannem , divisionem inagis eorum declaramus, quodque lii tot sint, hon quod sint istiusmodi. Imo in sancta et. con- τὰς µονάδας, ἐς ὧν συνίσταται, αχοπεῖς, εἰς ταῦτα διαιρεῖται. Τὰ γὰρ δύο, διαιρεῖται εἰς ἓν καὶ ἓν. El δὲ τούτων τὴν ὁμάδα θεωρεῖς, ἐκ τούτων μᾶλλον 5υν- άπτεται" ἓν γὰρ χαὶ ἂν, δύο’ δύο xal 620, τέσσαρα. Καὶ πάλιν ὁ ἀριθμὸς, οὗ δ.αἰρεσίς ἐστιν, ἀλλὰ ση- μεῖον ὁπλωτικὸν τοῦ ποσοῦ τῶν προνειµένων, εἴτε ἠνωμένων, εἴτε διηρηµένων, ἄλλου λόγον, xal οὗ τοῦ &pi μοῦ ταῦτα διαιροῦντος, fj συνάπτοντος. Δέκα Υὰρ πήχεις λέγοντες τοῦδς τοῦ ξύλου τυχὸν, συνεχοὺς ὄντος, 0) συνδιαιροῦμεν τῷ ἀριθμῷ xa τὴν ἐν τῷ δεκαπίέχει ξύλῳ ἑνότητα ' xai πάλιν δέκα φοΐνιχας λέγοντες, £v διαιρἑσει τυύτους ἐπιστάμεθα” xal ἕνα µόδιον, σίτου τνυχὸν, f) φοινίκων, λέγοντες, ἓν διαι- ρέσει τοὺς τῷ µοδίῳ ἀνεχομένους χόχχους οἵδαμεν, Καὶ εἰ μὲν ὁ ἀριθμὸς ἐπιφημισθῇ φύσεσιν, οὗ τὸ ποσὸν σὐτῶν προηγουμένως, τὸ δὲ ἀλλογενὲς παρ- ίστησι. Boh; γὰρ τυχὸν xa ἵππου δύο λέγοντες φύ- σεις, οὐ τὴν χατὰ τὺ ποσὸν αὐτῶν διαίρεσιν, ἆλλα τὸ xa:X τὸ εἶδος παργλλαυμένον σηµαίνοµεν. Τρεῖς δὲ ἵππους f| ἀνθρώπους λέχοντες, Πέτρον τυχὸν, xal Ἰάχωβδον, καὶ Ιωάννην, τὸ διῃρημένον μᾶλλον αὖ- τῶν, xaX ὡς οὐ τοιοίΐδε, τόσοι δὲ μᾶλλον δτλοῦμεν. Καὶ ἐπὶ μὲν τῆς ἁγίας χαὶ ὁμοουσίου Τριάδος τρεῖς τὰς ὑποστάτεις χτρύττοντες, μίαν τούτων οὐσίαν xal φὖσιν ὁμολογοῦμεν. Ἐπὶ δέ γε τῆς σωττρίου olxovo- μίας, δύο λέγοντες φύσεις, τὸ ἑτεροειδὲς αὐτῶν, o) τὸ χεχωρισμένον σηµαίνοµεν, ὡς ἐχεῖσε τῶν οὐσιὼν τὸν ἀριθμὸν, xàv µηλεµία ὑπόστασις εἴη ἀνούσιος, Sübstantiali Trinitate sic tres hypostases pre lica- C οὕτω χἀνταῦθα τῶν ὑποστάσεων, xxv prbspla quau mus, ut unam earum naturam et substantiam eon. ἀνωπόστατος εἴη, ὃ:χαίως ἐχθάλλοντες. liteamur. Quocirca in salutari incarnatione, cum naturas duss proferimus, diversitatem . earum hon separationem significamus; ut quemadmodum illic numerum s8ubs(antiarum | excludimus, lametsi nulla hypostasis substantie expers sit, consimiliter numerum hypostasium hic jure ex- plodimus, quamvis nulla natura sit sine. hypostasi. 51. Si numerus duarum naturarum divisio- hem infert, et idcirco naturarum numerurm fu- pitis, quare numerum proprietatum non de- clinatis ? 52. Unam naturam Dei Verbi incarnatam con- fitemini, nobisque et vobis communis hzc sen- lentia est : quippe cum hoc Patrum effatum sit, Sed si duas naturas eo declarare vultis, frustra bellum cum veritate geritis. Sin autem hoc, tan- quam unam simpliciter naturam exprimat, veri- tati contra dicendo adversus duas naturas opponi- tis, prospere vobis non cedit interjecta vox, incarnatam. Sin vero neque unam absolute, ne- ique duas unitas reprasentat, quiecumque pars ad- θεία inter unam et duas assumatur, hanc declara- bit illud , incarnatam, sive dupla pars sit , sive dimidia, quantitas penes vestrum arbitrium erit να. Ei fj δυὰς πάντως εἰσάγει διαίρεσ:ν, καὶ Gà τοῦτο τὸν ἀριθμὸν τῶν φύσεων φεύγετε, τί τῶν ἰδιο- τήτων τὸν ἀριθμὸν οὐχ ὀχχλένετες v8". Μίαν φὺσιν τοῦ θεοῦ Λόγου σεσαρκωμέ- νην ὁμολογεῖτε, καὶ χοινὴ ὑμῖν καὶ ἡμῖν d δόξα ᾽ Πατρῶν γὰρ ὁ λόγος ἐστίν. Άλλ’ εἰ μὲν δύο τὰς φύ- σεις δηλοῦν διὰ τούτου βούλεσθε, εἰχαῖος ὑμῖν ὁ πρὸς τὴν ἀλέθειαν πόλεμος. El δὲ ὡς μιᾶς ἐμφαντικὸν, τοῦτο ἁπλῶς ἀντιφαντικῶς χατὰ τῶν δύο προΐῖσχε- D σθε, µάτην ὑμῖν τὸ, σεσαρκωμένην (2), παρέῤῥι- mat, El δὲ µήτε µίαν ἁπλῶς, µήτε δύο ἠνωμένας ' παρίστησι, πάντως 6 τί ποτε ἑπιμόριον μεταξυ τῆς μιᾶς xa τῶν δύο παραλπηφθῇῃ, τοῦτο ἡμὲν δηλώσει 2», σεσαρλωµένη»ν' εἶτε δίµλιρον, εἴτε Ίμιου τοῦδς ποσοῦ, ὑμεῖς ἂν εἴητε χύριοι’ ὅπου γε οἱ µαχάρ.οι ὁ ᾽λθανάσιός τε xal Κύριλλος ἐνταῦθα χαταχρηστικώς, NOTA. (2) Eodém modo Theodoretus Dial. 9, Athanasii, ni fallor, nómen reveritus, Eranistam diceutem, nam Dei Verbi naturam incarnatam, escipit: Ne- que nos, 0 boue, duas Dei Verbi naturas esse. incar - natas dicimus ; Μίαν Υὰρ ἴσμεν τὴν τοῦ Θεοῦ Aó- To» φύσιν, ἀλλὰ τὴν σάρχα ᾗ χρησάµενος ἐσαρκώθη, τέρας εἶναι φύσεως ἐδιδάχύημεν: Unam enim. Dei Verbi novimus, sed edocli sumus, carnem alterius esse nature. Αλλη μὲν ἡ σαρχωθεῖσα τοῦ rou Λό- γου φύσις, ἄλλη 65 1) τῆς σαρχὸς, fiv ἀναλαδοῦσα ἡ τοῦ θεοῦ Λόγου φύσις, ἐσαρχώθη Αίία incarnata De Verbi natura, alia carnis, quam cum Dei Verbi na- tura accepisset , incarnatus. fuit. De Athanasii ver auctoritate dissertatione singulari dicetur 1161 CONTRA JACODBITAS; Ho xal οὐ χυρίως, τῷ tfc φύσεως ὀνόματ, τὴν ὑπόστα- À Beati siquidem Athanasius et. Cyrillus, per abu σιν ἐδήλωσαν, ὡς καθολιχωτέρῳ. Κατηγοροῦνται vip cà χαθολιχώτερα τῶν μεριχῶν, xal ταυ-ὸν μὲν παν- τάπασιν οὐκ ἔστιν. OO γὰρ dj ὑπόστασ.ς, quoto: οὗ γὰρ καθολικὸν d ὑπόστασις ' ὅμως δὲ δέχετα, τό τε ὄνομα xai τὸν ὅρον τοῦ χκαθολικοῦ, ἀλλ᾽ οὐχ ἀντι- στρέφει. Ἡ μὲν γὰρ ὑπόστασις, τοι τὸ ἄτομον τῆς φύσεως, φύσις, ἁλλ᾽ οὗ μόνον φύσις, ἀλλὰ μετὰ ἰδιώ- µατος. Ἡ δὲ φύσις, οὐχ ὑπόστασις, Ἠτοι ἄτομον ' οὕτω χαταχρηστικῶς καὶ οὐ χυρίως τῷ τῆς φύσεως ὁνό- µατι τὴν ὑπόστασιν ἐσήμαναν, ὡς εἶναι τὸ λεγόμε- νον, µίαν ὑπέστασιν τοῦ θεοῦ Λόγου σεσαρκω- giérnv. Οὐ γὰρ fj φύσις τοῦ θεοῦ Λόγου σεσάρχωτα:, ἀλλ ἡ ὑπόστασις' xai μάρτυς 6 θεῖος εὐαγγελιατῆς (bé πη βοῶν διαπρύσιον «Ὁ Λόγος σὰρξ ἐγένετοιν "O δὲ Λόγος οὐ φύσις ἑἐστὶν, ὡς ἀνωτέρω δεδήλωτα:, ἀλλ ὑπόστασις χαὶ αὑτὸς δὲ ὁ θεοφόρος Κύριλλος ἑτέρωθι τάδε φησίν ᾿ εΦύσις τοῦ Λόχου, Ίγουν ἡ ὑπόστασις, ὃ ἐστιν αὐτὸς ὁ Λόγος. » El γὰρ ἡ φύσις τοῦ Λόγου, ἤτοι fj θεότης, σεσάρχωται " ἑτέραν γὰρ φύσιν ὁ Λόγος οὐκ εἶχε παρὰ τὴν θεότητα, τῆς αὐτῆς δὲ φύσεως ὁ Λόγος τῷ Πατρὶ καὶ τῷ Πνεύματι, xol πάντα χοινὰ τοῦ Πατρὸς, xaX τοῦ Υἱοῦ, xai τοῦ ἁγίου Πνεύματος, πλὴν τοῦ τρόπου τῆς ὑπάρξεως) χα) ὁ Πατ]ρ καὶ τὸ Πνεῦμα σεσάρχωται. Ἔνωσιν τοιγαροῦν φύσεως χαθ᾽ ὑπόστασιν, καὶ τοῦ Λόγου σάρχωσιν, καὶ τῆς σαρχὸς θέωσιν ὁμολογοῦμεν. Σάρχωσις Υάρ ἔστι τὸ μετασχεῖν σαρχός * σαρχοῦται τοίνυν ἡ ἐνού- σιο; τοῦ θεοῦ Λόγου ὑπόστασις, ἤτοι 6 θεὸὺς Λόγος, καὶ παχύνεται, xoi ὑπόστασις «fj σαρκὶ γίνεται" ᾳ καὶ ὧν πρότερον θεὸς, σὰρξ, ἤτοι ἄνθρωπος ὕστερον γίνεται, xal µία τῶν δύο φύσεων χρηµατίζει ὑπό- στασις σύνθετος * xal ἐν αὐτῇ διὰ τῆς σαρχώσεως ἑνοῦνται αἱ δύο φύσεις, τῆς τε θεότητος χαὶ τῆς ἀν- θρωπότητος, xai περιχωροῦσιν by ἀλλήλαις, fj δὲ περιχώρησις ix τῆς θεότητος γίνεται. Αὕτη γὰρ us- ταδίδωσι τῇ σαρχὶ τῆς οἰχείας δόξης τε χαὶ λαμπρό- τητος, οὗ µεταλαμθάνουσα τῶν τΏς σαρχὸς παθῶν. Διὸ fj μὲν φύσις τῆς σαρκὸς θεοῦται, οὐ capxot δὲ th» φύσιν τοῦ Λόγου ' θεοῖ μὲν τὸ πρόσλημμµα, οὗ δαρχοῦται δέ, Ὡφελεῖται γὰρ τὸ χεῖρον ὑπὸ τοῦ χρείτ- τονος, οὐ παραθλάπτεται δὲ τὸ κρεῖττον ὑπὸ χείρο- vec. Ὡς γὰρ ὁ σίδηρος μὲν πυροῦται, τὺ δὲ [πὂρ οὗ σιδηροῦται * καὶ ὡς fj σὰρξ μὲν ψυχοῦται, fj δε φυχὴ οὐ σαρκοῦται, οὕτως ἡ θεία φύσις, θεοὶ μὲν τὴν σάρκα, αὐτὴ δὲ οὗ σαρχοῦται οὐ γὰρ δεχτιχὴ ἡ θεία φύσις τῆς οἰασοῦν προσθήχης, ἡ ὑφαιρέσεως * καὶ μεταδοτικὴ μὲν, οὗ μεταληπτιχὴ δέ. Ac ὀὐδεμία φύ- δις σύνθεφος γέγονε. Ταυτὸν οὖν ἐστιν εἰπεῖν, ἑνού- σων ὑπόστασιν, xaX φύσιν τοῦ Θεοῦ Λόγου ' ὡς yàp εἴρηται, τὴν ὑπόστασιν τῷ τῆς φύσεως ὀνόματι ὑπ- εσήμαναν οἱ µαχάριοι ᾿Αθανάσιος καὶ Κύριλλος. Ἡ μὲν γὰρ ὑπόστασις, xal φύσις * οὐχέτι δὲ χαὶ ἡ φύ- σι, ὑπόστασις. Οὐ γὰρ ἀντιστρέφει ' χατηγοροῦνται μὲν γὰρ τ.ν μεριχῶν τὰ χαθόλου, τὰ δὲ μερικὰ τῶν παθόλων οὗ χαταφάσχεται. El δὲ xal τινος σιδήρου πυρουµένου, f) φύσις τοῦ σιδήρου πεπυρῶσθαι λέγε- !3 Jian, 1.14. '* [n defens. 2 Anath. cont. Tlicod. sionem, ct nop proprie, nature nomine, tanquam generaliore, hypostasim istic significarunt. Prax. dicantur enim qua universaliora sunt de particu- laribus, nec idem omnibus modis suni; suia na- tura hypostasis non est : non enini universale est hypostasis; ,οἱ tametsi recipiat nomen el. defini- tionem universalis, non tamen vice versa. Nam hypostasis individuumve naturze, natura est, ncc natura solum, sed cum proprietate : natura vero non est hypostasis, sive individuum. Sic per abu- sionem, non proprie, natur: nomine lypostasim significarunt, ut perinde sit ista locutio, ac si dixissent, «unam Mhypostasim divini Verbi incar- natam. Non enim natura divini Verbi incarnata est, sed liypostasis. Cujus etiam testis est evange- lista,hoc modo diserte clamans : « Et Verbum caro factum 18. Atqui Verbum non est natura, ut supe- rius ostensum est, sed hypostasis. Sed, et divinus: ipsemet Cyrillus in alio loco **, ait : Natura Verbi, sive hypostasis, quod est Verbum ipsum.» Si enint natura Verbi, deitas scilicet, incarnata est, cum A naturam aliam preter deitatem Verbum non ha- buerit, sed ejusdem natura sit ac Pater et Spiritus sanctus, ut sint omnia communia Patri et Filio et Spiritui sancto, excepto exsistendi modo ; etiam Pater et Filius et Spiritus sanctus incarnati erunt. Quapropter unionem naturarum secundum liypo- stasim , incarnationem Verbi , carnis deificatio- nem, confitemur. Nam incarnatio est partici- patio ev assumptio carnis. Incarnatur itaque hy- postasis Verbi in substantia exsistens, id est Deus Verbum, crassescitque, et carni hypostasis fit. Qui ante Deus erat, posumodum fit caro, id esthomo, vo- caturque una duarum naturarum fiypostasis com- posita, naturis ambabus, divinitate et humauitate in ipsa per incarnationem unitis, et in se mu- tuo circuminsidentibus. Quanquam circumin- sessio divinitate fit, ipea communicante gloriaux suain et splendorem cum carne, nec participante passiones carnis. Quocirca natura quidem carnis deiflcatur : at non item carnem facit naturam Ver- bi. Natura Verbi assumptam naturam deificat, non autem incarnatur. Locupletatur enim quod dete- D rius est ab excellentiori, nec quod excellentius est a deteriore leditur. Nam sicut ferrum ignitum efficitur, ignis vero non efficitur : et sicul caro: quidem animatur, nec anima fit caro : sic divina: natura deificat, nec tamen ipsa incarnatur. Divina: quippe natura capax non est cujuslibet accessionis- aut substractiopis : sicque largitur et communicat, ut ipsa vicissim non participet. Quamobrem facta: non est una natura composita. Igitur hypostasim: in natura exstantem dicere perinde est, atque Dei- Verbi naturam. Nain, ut dictum est, beati Patres Athanasius οἱ Cyrillus natur: nomine hyposta- sim signillcarunt. Hvpostasis cnim ctiam natura: 1463 S. JOANNIS DAMASCENI 146! est, sed non itidem natura est hypostasis. Non A ται ἀλλ εἰδέναι χρὴ ὡς διὰ τὸ δεχτιχὴν εἶναι τὴν enim reciprocatur. Universalia quippe de parti- cularibus pradicantur ; non vero particularia enun- tiantur de universalibus. Quod si ferro iguescente natura ferri ignea facta dicitur, observandum ta- men est id fleri, quia natura ferri capax est inflam- mationis, et inflammatio opus natura est. Ast in- earnato Verbo opus naturz non est incarnatio, sed modus dispensatori:& accommodationis. Non igi- tur dicere licet, unam Deitatis hypostasim quid- quam habere, quod omnes non habeant, excepto φύσιν τοῦ σιδήρου πνυρώσεως, xat διὰ τὸ φύσεως ἔρ. γον εἶναι τὴν πύρωσιν. "Ent δὲ τῆς τοῦ Λόγου σπο- χώσεως, οὐ φύσεως ἔργον fj σάρχωσις, ἀλλὰ τρόπος οἱχονομιχῆς αυγχαταθάσεως. Οὐχ ἔστιν οὖν εἰπεῖν, µίαν τῶν τῆς θεότητος ὑποστάσεων ἔχειν t1, ὅπερ οὐχὶ πᾶσαι αἱ ὑποστάσεις χέχτηνται, πλὴν τοῦ τρύ- που τῆς ὑπάρξεως. Καὶ ἡ σάρχωσις δὲ τρόπος ótv- τέρας ὑπάρξεως πέφυχε, µόνῳ τῷ μονογενεῖ Υἱῷ xai Λόγῳ ἁρμόζουσα, ὡς ἂν ἰδιότης µείνῃ ἁπίνη- τος. exsistendi modo. Sed incarnatio secunda exsistentize modus est, qui soli unigenito Filio conveniat, ut immobilis proprietas maneat. 53. Fortasse vero quzrelis : quinam ergo dica- B mus naturam carnis deificatam passamque esse, at non de omnibus humanitatis hypostasibus lizc affirmemus ; dicendo vero, naturam verbi incar- natam esse , incarnationem ad Patrem et Spiritum referamus? Quoniam omnis hominum natura capax est eorum quia naturis consentanea sunt, queque preter naturam, et super naturam, citra nature demutationem. Natura vero divina ab omni mutatione et accretione immunis est. Ne- que hoc solum, sed quia caro illa primitiz fuit masse nostre, nec hypostasis per se consistens facta est, sed natura in hypostasi exstans, compo- sitam &1Q Christi complens lhypostasim, et seip- sam, et non sui ipsius ergo, sed propter communem nature salutem unita Verbo est. Quamobrem dici- € mus naturam deitatis unitam esse natura huimani- tatis, incarnatam vero hypostasim Verbi. Incar- nari siquidem est carnem assumere, hypostasim- que carni fferi. Unio vero est concursus et coitio duarum naturarum in unum et idem, 54. Exemplum hoininis, si de specie et natura illud accipiatis, in Christo locum non habebit. Christorum quippe speciem nunquam audivimus : unde nec Christus natura est, sed hypostasis. Cy- rillo enim auctore, nomen Christi, nec vim delini- tionis habet , nec alicujus essentiam declarat. Sin vero illum accipiatis de quopiam homine, qui hy- postasis sit, exemplum absonum non est? Caeterum nosse attinet, non oportere, ut exempla omnifarie similia sint illis cum quibus componuntur; quin potius aliqua parte ab iis discrepare: alioqui exemplum non foret. Quocirca Justinus philosophus et martyr, in Expositione recte confessionis !* sic loquitur : « Nonnulli unionem illam velut anim: cum corpore intelligentes, sic explicue. runt. Aptum quippe exemplum est, etsi non ex omni parte , aliquatenus tamen. Nam , quemadmo- dum homo unus est, duas vero naturas habet, » etc. 55. Considerate vero, eum non dixisse, unum hominem esse ex duabus naturis, sed, naturas duas habere, ut post unitionem duarum natura- rum, naturas duas habere hoininem pronuntiaves rit. « Sicut enim unus homo est, inquit, duas vero νΥ. 'AXX ἐρεῖτε τυχόν. Πῶς οὖν φαµεν thv φύσιν τῆς σαρχὸς τεθεῶσθαι χαὶ παοπονθέναι, pd ταῦτα πα- σῶν τῶν της ἀνθρωπότητος ὑποστάσεων χαταφά- σχοντες * τὴν δὲ φύσιν τοῦ Λόγου σεσαρχώσθαι M- γοντες, ἐπὶ τὸν Πατέρα xaX τὸ Πνεῦμα τὴν σάρκωσιν ἀναφέρομεν; "Οτι πᾶσα ἡ τῶν ἀνθρώπων φύσις δεκτιχἠ ἐστι τῶν χατὰ φύσιν, xal Tap φύσιν, xal ὑπὲρ φύσιν, o0 μεταθολῇ φύσεως. Ἡ δὲ θεία φύσις πάσης ἀλλοιώσεως xai προσθήκης ἐστὶν ἀνεπίδεχτος οὗ µόνον δὲ, ἀλλ᾽ ὅτι χαὶ ἀπαρχὴ ὑπΏῆρχεν f) σὰρᾶ ἐχείνη τοῦ ἡμετέρου φυράματος, xal οὐχ ὑπόστασις ἰδιοσύστατος ἐγεγόνει, ἀλλὰ φύσις ἑνυ-τόστατος συµ- πληρωτικὴ τῆς συνθέτου τοῦ Χριστοῦ ὑποστάσεως, χαὶ οὐχ ἑαυτῆς ἕνεχα, ἀλλὰ τῆς χοινῆς σωτηρίας τῆς φύσεως ἠνώθη τῷ θεῷ Aóvo * φαμὲν τοίνυν τὴν φὐ- σιν τῆς θεότητος ἠνῶσθαι τῇ φύσει τῆς ἀνθρωπότη- τος, σεσαρχῶσθαι δὲ τὴν τοῦ Λόγου ὑπόστασιν. Xáp- χωσις μὲν γὰρ, σαρχὸς πρόσληψις, xai τὸ σαρχὶ vs- νέσθαι ὑπόστασις. Ένωσις δὲ, δύο τινῶν σύνοδος, χαὶ εἰς ταυτὸν συνέλενσις. νδ,. Τὸ τοῦ ἀνθρώπου παράδειγµα, ἂν μὲν ἐτὶ τοῦ εἴδους xoi τῆς φύσεως λάδητε, εἰς Χρ:στὸν χώραν οὐχ ἕξει. Εἶδος Yàp Χριστῶν οὐδέπω χαὶ νῦν ἀχηχόα- μεν * διὸ οὔτε quat; ὁ Χριστὸς, ἀλλ' ὑπόστασις. Κατὰ γὰρ τὸν µαχάριον Κύριλλον, τὸ Χριστὸς ὄνομα, οὔτε ὅρου δύναμιν ἔχει, οὔτε τὴν τινος οὐσίαν δηλοζ. Ἂν δὲ ἐπὶ τοῦ τινος ἀνθρώπου, ὑπόατασις δὲ οὗτος, οὐκ ἄτοπον. Ἱστέον δὲ, ὡς οὐχ ἀνάγχη τὰ παραδείγµατα καθόλως τοῖς παραδειχνυµένοις ἑοιχέναι, ἔχειν δὲ μᾶλλον xavá τι καὶ τὸ ἀπεοιχός ' ἐπεὶ οὐχ ἂν εἴη παράδειγµα. Ἰουστῖνος τοίνυν ὁ φιλόσοφος xat μἀρ- τυς οὕτω φησὶν ἐν τῇ Ἐχθέσε, τῇ περὶ τῆς ὀρθῃς ópo- λογίας’ « Τινὲς μὲν τὴν ἔνωσιν ὡς ψυχῆς πρὸς σῶμε νοήσαντες, οὕτως ἐχδεδώκασι ΄ xal ἁρμόδιον γὰρ τὸ παράδειγµα ᾿ el καὶ μὴ xavà πάντα. Κατά τι vovv: à; yàp tig μέν ἐστιν ὁ ἄνθρωπος, ἔχει δὲ φύσεις δύο. 1 νε’. Σκοπεῖτέ τε ὡς οὐκ εἶπεν, El; ἐστιν ὁ ἄνθρω- πος Ex δύο φύσεων, ἁλλ᾽, Ἔχει φύσεις δύο, ὥστε xai μετὰ την τῶν δύο φύσεων ἕνωσιν, δύο φύαεις ἔχειν τὸν ἄνθρωπον ἔφησεν. ε« Ὡς γὰρ εἲς μέν ἐστι, φησὶν, ὁ ἄνθρωπος, ἔχει δὲ quasi; δύο ἓν αὐτῷ δ-αφόρους, 15 Expositio fidei inter opera Justini martyris de qua dicetur infra. 1165 CONTRA JACOBITAS, 1166 xai xa7' ἄλλο μὲν λογίζεται, χατ᾽ ἄλλο δὲ τὸ λογι- A naturas in seipso diversas habet, ut alia quidem σθὲν &vepyel^ duyf] μὲν γὰρ νοερᾷ λογισάµενος, εἰ τύχοι τοῦ πλοίου «ἣν σύμπηξιν, χεραὶ τὸ νοηθὲν εἰς πέρας ἄγει ' οὕτως ὁ Υἱὸς, ec ὧν, xat δύο φύσεις, κατ ἄλλην μὲν τὰς θεοσηµείἰας ἐργάζεται, xav ἄλλην δὲ τὰ ταπεινὰ παραδέχεται. Ἡ μὲν γὰρ ἓκ Πατρὸς xaX θεὸς, ἐνεργεῖ τὰ ar pela * Tj δὲ ἐχ Παρθένου xa ὁ ἄνθρωπος, τὸν σταυρὸν, χαὶ τὰ πάθηι xal τὰ mapa- πλήσια φυσιχῶς ἐθέλων ὑπέμεινε. » Tivt χαταφαίνε- ταί σοι συνηγορεῖν τὸ παράδειγµα; τοῖς µίαν ἐπὶ Χριστοῦ φύσιν λέγειν τολμῶσι, f) τοῖς δύο ὀρθοδόξως ἀσυγχύτους xai ἁδιαιρέτους χηρύττουσιν» 'O θεηλό- yos Γρηγόριοςιτάδε qual εΦύσεις μὲν γὰρ δύο, θεὸς xaX ἄνθρωπος * ἐπεὶ χαὶ φυχὴ xaX σῶμα * υἱοὶ δὲ οὐ δύο, οὐδὲ θεοί. » νς’. Οτι δὲ πλεῖστον ἔχει xL ἀπειχὸς, ἐντεῦθεν εἰσό- µεθα. "Ex τίνων φατὶ συντεθεῖσθα, τὺν ἄνθρωπον; 'Ex φυχῆς δηλαδη καὶ σώματος. Τί οὖν μὴ &x Θεοῦ xaX ἀνθρώπου τὸν Χριστὸν ὁμολογεῖτε; f) τίνος ἕνεχα μὴ tx φυγότητος τὸν ἄνθρωπον xal σωµατότητος, ὥσπερ τὸν Χριστὸν Ex θεότητος καὶ ἀνθρωπότητος ; Διὰ τί δὲ ὁ ἄνθρωπος μὴ ὅλος ψυχἠ xat ὅλος σῶμα M- γοιτο, ὡς Ἀριστὸς ὅλος θεὸς xai ὅλος ἄνθρωπος; χαὶ ὅλος ἐν φυχότητι τέλειος, xaX ὅλος ἓν ἀνθρωπότητι τέ- Aztog, ὡς ὁ Χριστὸς ὅλος ἐν θεότητι τέλειος xal ὅλος ἐν ἀνθρωπότητι τέλειος’ χαὶ ὅλος ψυχἠῆ μετὰ τοῦ σώματος, xal ὅλος σῶμα μετὰ τῆς Ψφυχῆς, ὡς ὁ Χρι- στὸς ὅλος θεὸς μετὰ τῆς σαρχὸς αὐτοῦ, xal ὅλος ἄν- θρωπος μετὰ τῆς αὐτοῦ ἀνάρχου 0267010; ;'O μὲν γὰρ ἄνθρωπος ix φυχῆς καὶ σώματος ἕτερόν τι παρὰ ταῦτα γεγένηται 5, τοι ἄνθρωπος ΄ ὁ δὲ Χριστὸς ἐξ ἑτέρων τὰ αὐτά' Ex θεότητος xol ἀνθρωπότητος, Θεός τε xai ἄνθρωπος. El δὲ χατὰ πάντα ἔχει τὴν ὁμοιότητα, ἔδει xal Χριστότητα τὴν σύνθετον ὑμῶν ὁνοιιάζεσθαι φύσιν, ὥσπερ ἀνθρωπότης ἡ τῶν ἀνθρώ- πω» φύσις ἔστι τε χαὶ λέγεται. νν. "Alex δὲ xal ἡ φυχἡ ὑπὸ τῶν τοῦ σώματος προχατεχοµένη παθῶν, xal προπάσχει πολλάκις τοῦ σώματος, συµπάσχει δὲ διηνεχῶς. ᾽Αγωνιᾷ γὰρ πολ- λάκις τὴν τοῦ σώματος toph, xat πρὸ τοῦ πάθους τοῦ σώµατας πάσχει , χαὶ ἀλλοιοῦται * xal μετὰ «hv τομὴν οὐδὲν ἧττον τοῦ σώματος τὰ τῆς ὀδύνης ἕμπα- θῶς παραδέχεται. "Ὅπερ ἐπὶ τῆς τοῦ Κυρίου θεότη- τος οὐχ ἄν τις ud] παραπλὴξ τὴν διάνοιαν εἴπῃ πο-έ. Ei οὖν xai μιᾶς φύσεως ὁ ἄνθρωπος λέγεται , ἀλλ' ὡς εἶδος, οὐχ ὡς ὑπόστασις. Ὅταν μὲν γὰρ ἄνθρω- πος πρὸς ἄνθρωπον χρἰνηται, μιᾶς φύσεως ὡς ὁμοοῦ- σ.οι λέγονται, καὶ ὡς ὑφ ἓν εἶδος ταττόµενο; * ὅτε 6i φυσιογενεῖται ὁ ἄνθρωπος, δύο ἐπ αὑτοῦ φύσεις ὑεωρηθήσονται, φυχῆς λέγω χαὶ σώματος. Ἐν γὰρ τῇ τῆς ψυχῆς πρὸς τὸ σῶμα συγκρίσει, τίς οὕτως ἀνόητος, ὡς μίαν ἀμφοτέρων φύσιν εἰπεῖν; Χριστῶν !* Epist. ad Cled. ratiocinetur, alia vero id exsequatur quod ratione digessit ( animo siquidem, navigii puta compa- gem complexus, conceptam mente structuram ad finem perducit ); ita Filius cum unus sit, et duas nature; altera divina miracula edit, altera autem suscipit humilia. Quatenus est ex Patre Deus, prodigia operatur ; quatenus vero ex Virgino homo est, crucem, perpessionesque, et similia naturali- ter et sponte sustinuit. » Cul censes exemplum patrocinari? iis qui uuam in Christo naturam di- cere audeant ? an illis qui duas, ut recta doctrina fert, non confusas, neque divisas priedicant ? Ad hzc Gregorius Theologus ait !* : « Naturz quidem duz, Deus et tomo, qnoniam anima et corpus ; B (ilii vero non duo, neque dii. » 56.Quod vero maximum illic discrimen sit, exinde noverimus, Ex quibusnam compositum esse hominem dicitis ? ex anima utique el corpore. Eccur igitur non fateamini Christum esse compo- situm ex Deu et homine? Quidve cause est, ut non ex animilate et corporalitate constare hominem pronunutietis, veluti Christum ex deitate et lu- manitate ? Quare homo non totus anima, nec to- tes corpus dicitur, sicut Cbristus totus Deus et totus lomo? non totus in animitate perfectus, οἱ totus in corporalitate perfectus : sicut. Christus totus in divinitate perfectus, et totus in humani- tate perfectus , nec totus anima una cum corpore, α € totus. corpus una cum anima, sicut Christus totus Deus cum sua carne, et totus bomo cum dci- late sua, qua initium non habuit. lomo siquideu, ex anima el corpore constans, aliud quid prater liec effectus AE] est, nempe homo : Christus vero ex diversis, eadem : ex divinitate et humani- tate. Deus simul et homo. Si autem per omuia si- mile exemplum foret, necessarium esset vestram illam compositam naturam nominare Christitaten, velut natura hominum est et dicitur humanitas. 57. Praeterea, anima perpessionibus corporis preoccupata, corpore prius sape patitur; perpe- tuo vero una palitur. Sxpe siquidem accidit, ut propter corporis sectionem angatur, et ante pa- tiatur, quam corpus doleat, atque mutationem ca- p Piat. Ast, secto corpore , nihilominus quam cor- pus, doloris sensu afficitur : quod tamen in divini- tate Domini nemo sanus evenisse dixerit. Etsi er- go unius natur: homo dicitur; at non tanquam hypostasis, scd tanquam species. Nam cum homo cum homine confertur, unius nature, ceu con- substantiules ejusdemve substantie dicuntur, οἱ tanquam sub una specie collocati. Quando vero de natura hominis disputatur, due in eo natura spectantur, anime scilicet et corporis. Si enim anima cum corpore comparetur, quis ita demens VARIA LECTIONES. " Turr. vertit genitus est, ac si legerit ;svivvrita:. Arab. vero posuit, fuil, factus est, γεγένηται. 1461 S. JOANNIS DAMASCENT $4408 sit, ut unam utriusque esse naturam dicat? Atqui Α δὲ εἶδος οὐκ ἔστιν ' οὗ yàp πολλοὶ Χριστοὶ Ex 02571. species Christorum non est. Siquidem — plures Christi non stint, ex deitate et humanitate compo- sHi, ut omnes sub eadem specie collocati, na- tnrs unius prsdicentur : sed potius unus Chri- eius est, ex dusbus et in duabus naturis agnitus. 58. Quo! autem beatus Cyrillus ** eum in duo- bus hircis describat, noveritis exemplum hoc ad hypostases mon spectare , sed ad diversitatem vi- ventis et immolati. Atque hoc quidem dicimus , ex duabus rebus creatis fortasse impossibile non esse, unum naturam fleri. Verum ex creato el. increato wna effici natura. non potest, sive duarum parti- ceps sit, sive aliud quid facta fuerit praeter istzc, ut Gregorius Theologus censet. Quu pacto enim nalura eadem esse inceperit, et non inceperit ? 59. Si dicere, ex divinitate εἰ humanitate, perinde est ac dicere , ex duabus naturis; qui non dicitis duas naturas in Christo post unitionem, nec pro. inde divinitatem οἱ humanitatem in ipso post uni- tionem eonfiteniini. 60. Que unius naturse sunt, easdem, nulla deü- ciente, differentias label;unt. Nec enim, quia homo rationis particeps sit, et angelus item particeps ra- tionis, idcirco una angeli ei hominis natura dice- tur, Nam angelus immortalis est', homo vero mor- falis, nec per omnia similes sunt, Λο mortalis w«uidem homo est, mortalis vero etiam canis : sed homo rationalis est, canis autem rationis expers, atque ita non unius nature sunt. Necesse igitur est, ut qua unius essentie sunt, easdem, nulla defl- ciente, differentias essentiales habeant. Si ergo una essentia est divinitatis Verbi, ezdem penitus erunt utriusque naturae differentice. 01. Si ea ex quibus Christus est, in ipso non exstant, vel interiere , vel sunt in alio. Narrate vero ubi. {19 02. Si in iis qux» ejusdem substantire sive essentiz sunt, dum una natura dicitur , unitas na- ture declaratur, et non hypostasis ; quinam in iis qu:e diversas essentias habent , nature due , non -ubstantiarum discrimen, sed hypostases diremptas significabunt ? 65. Qux» sunt ad aliquid, seu. relativa, si- wul, semperque simul sunt. Unio vero, et quie uniuntur , eorum sunt quz ad aliquid dicun- tur ): simul sunt. igitur unio, et res unite. Aut ergo quae unita sunt, predicate, aut. unionem cessare facite. Jam vero quisnam auctor erit divi- sionis ? 64. A.ius et alius hypostasium pronomina *unt, naturarum vero, aliud et aliud, secundum theologum. Gregorium '*, Si itaque alius et. alius, ubi de divinis agitur, hypostases significant , ergo ? Cyrill. Epist.ad Acac. Melit. De hírcoemissario. τος σωντεθειµένοι xal ἀνθρωπότττος , ἵνα πάντες ὑπὸ τὸ αὑτὸ εἶδος ταττόµενοι, μίᾶς χηρὐχθῶσι φύ- σέως * àÀX εἷς ἐστιν ὁ Χριατὸς, £x δύο xaX ἐν Busl γνωρ:ζόµενος φύσεσιν. vnl. Ἐπιστήσατε δὲ, ὡς ἐν δυσὶν αὐτὸν χιµάροις à µαχάριος διαγράφει Κύριλλος , ἀλλ' οὗ πρὸς τὰς ὑποστάσεις, ἀλλὰ πρὸς τὸ διάφορον τοῦ ζῶντος χαὶ τοῦ τεθυµένου, τὸ παράδειγµα φἑρει. Καὶ τοῦτο δέ φαµεν, ὡς Ex δύο χτιστῶν τάχα που γενέσθαι μίαν οὐχ ἀδύνατον φύσιν * bx Ot χτιστοῦ xal ἀκτίστου µίαν φύσιν γενέσθαι ἀμήχανον, ἣ τῶν δύο µετέχου- σαν, | ἕτερόν τι παρὰ ταῦτα, χατὰ τὸν θεολόγον Γρτγόριον (3). Πῶς γὰρ fj αὐτὴ Πρξατό τε τοῦ εἶναι, καὶ οὐχ ἤρξατο ; νθ’. Ei ταντόν ἐστιν εἰπεῖν, ἐκ θεότητός τε καὶ ἀνθρωκπότητος, καὶ ix δύο φύσεων, δύο φύτεις àv τῷ Χριστῷ μετὰ τὴν ἕνωσιν uh λέγοντες, οὐδὲ θεότητα xal ἀνθρωπότητα Ev αὐτῷ μετὰ τὴν ἕνωσιω ὁμο) ογεῖτε. E. Τὰ μιᾶς οὐσίας, τὰς αὐτὰς ἁπαραλείτττως Ett διαφοράς. Οὔτε γὰρ, ἐπειδὴ λογιχὺς ὁ ἄνθρωπος, xat λογιχὸς ὁ ἄγγελος, µία φύσις ἀγγέλου καὶ ἀνθρώπου λεχθήσεται. ᾿Αθάνατος yàp 6 ἄγγελος . θνητὸς δὲ ὁ ἄνθρωπος, xaX οὗ πάντη τὴν ὁμοίωσ.ν ἔχει. Καὶ θνητὸς μὲν ὁ ἄνθρωπος, θνητὸς δὲ xai ὁ χύων ' ἀλλὰ λογιχὸς μὲν ὁ ἄνθρωπος, ὁ δὲ χύων ἄλογος , καὶ οὗ μιᾶς φύσεως. ᾿Ανάγχη τοίνυν τὰ μιᾶς οὐσίας, τὰς αὐτὰς ἁπαραλείπτως ἔχειν οὐσιώδεις δια-οράς. El τοίνυν µία οὐσία τῆς τοῦ θεοῦ Λόγου θεότητης xal τῆς σαρχὺς αὐτοῦ, al αὐταὶ διαφοραὶ ἀἁμφοῖν ἁπαρα- λείπτως ἔσονται, ξα’. Ri τὰ ἐξ ὧν 6 Χριστὸς, μὴ ἐν αὐτῷ, f ἁπ- tovto, 3 ἐν ἑτέρῳ * χαὶ ποῦ , δείξατε. E9'. El ἐπὶ τῶν ὁμοουσίων ἡ µία φύσις λεγοµένη, ταυτότητα φύσεως, οὐχ ὑποστάσεως, δηλοῖ, πῶς ἐπὶ τῶν ἑτεροουσίων, αἱ δύο φύσεις, οὐ τὸ διάφο” pov τῶν οὐσιῶν, ἀλλ ὑποστάσεων δηλώσει διαίρε- σιν ; ΕΥ’. Τὰ πρὀς τι ἅμα, χαὶ ἀεὶ ἅμα ἡ δὲ Ένωσις p καὶ τὰ ἑνωθέντα, τῶν πρός τι, "Άμα οὖν fj ἕνωσις xai τὰ ἑνωθέντα. Ἡ τοίνυν xal τὰ ἑνωθέντα χηρῦ- ξατε, f] χαὶ τὴν ἕνωσιν παύσατε. Καὶ τίς λοιπὸν τῆς διαιρέσεως αἴτιος ; ξδ'. Τὸ &.11oc καὶ ἅ 11ος ὑποστάσεων ἀντωνυμίαι) φύσεων δὲ τὸ do xa ἆ-.ο, χατὰ τὸν θεολόγον Γρηγόριον. El οὖν ἀεὶ τὸ &.1Aoc καὶ d.-AAoc ἐπὶ τῆς θεολογίας τὰς ὑποστάσεις δηλοῖ ’ ἄρα χαὶ τὸ dle 1 Greg. epist.1 ad Cledon. NOT ££. (3) Turr. non qus» processerunt, sed qui se- quuntur Theologo ascribit. (fuomodo enim , ul ail Gregorius, una natura capit esse? et non esse. Cate rum Tlieologi locus obvius non est. 1409 CONTRA JACOBITAS. 1110 xat d.l.lo ἐπὶ τῆς οἰχονομίας δεὶ τὰς φύσεις δηλώ- Α οἱ aliud et aliud in iucarnationne semper naturas σει. ξε’. Τὸ ἄλλο τῇ φύσει εἰπεῖν, xal τὸ ἄλλην φύσιν, ταυτόν. El οὖν τὸ πρῶτον ἀεὶ ἐπὶ τῖς θεότητος τοῦ Χριστοῦ xal τῆς ἀνθρωπότητος αὐτοῦ, ἀεὶ xai τὸ ξύτερον. "Άλλη δὸ χαὶ ἄλλή φύσις, οὐκ ἔσται µία. Ec'. ΤΙ ὑμῖν βούλεται ἡ σύνθετος φύσις ; ᾿Ἐνιχῇ προφορᾷ δύο σηµαίνει πράγματα. ὡς παρὰ τοῖς Πα” τράσιν dj διττὴ , καὶ dj δικλῆ φύσις , xal ὡς χορὸς) καὶ λαὺς, ἡ πληθυντιχῇ προφορᾷ plav, ὡς Ἀθῆναι, 056a, xa τὰ τοιαῦτα. El. μὲν οὖν τὸ πρότερον, περιττὸν τὸ μίαν λέγειν * οὐδὲ γὰρ οἱ Πατέρες µίαν εἶπον. Ei δὲ τὸ δεύτερον, περιττὸν τὸ σύνθετον * ταυ- τὸν γὰρ ὑμῖν Éx τε τῆς ἁπλῆς xal τῆς συνθέτου ση- μαίνεται. El δὲ ἕτερόν τι παρὰ τὰ εἱρημένα, ἄλλην Μαΐν συγχεχυµένην εἰσχομίζετε φύσιν, ὥσπερ ἡμίο- vov, χαὶ την map Ἕλλησιν τῶν πολυµόρφων ζώων τερατείαν. ες. Ἡ µία σεσαρχωµένη φῦσις, ἡ ὡς oynua thv αάρχα περἰχειται, καὶ µία ἑστὶ χαὶ σεσαρχω- µένη., ofa χαλκὸς ἀνδριάντος μεμορρωμένος σχη- paz:, f] τΏς σαρχὺς τραπείσης τῆς προσληφθείσης tig τὴν τοῦ προσλαθοµένου φύσιν, ἡ ὡς τῆς τοῦ προσλαθόντος φύσεως µεταθληθείσης εἰς τὴν τοῦ προσλήμµατος φύσιν, καὶ τῆς οἰχείας οὐσίας πεπον- θυίας ἔχστασιν, f| οὐσία οὐσίᾳ Ένωται, καὶ δύο εἰσίν * οἵου οὖν αἱρεῖσθε, γηρύξατε, f] δύο φύσεις 6 Χριστὸς, ἡ παντελῶς οὐ 620. Τὰ γὰρ ἀντιφατιχῶς λεγόμενα, ὁλιχῶς ἀντίχειται' Ἡ τοίνυν δύο κηρύττετε, f| µίαν ἁπολύτως εἴπατε. Τί γὰρ λέξιν προδἀλλασθε, fc C ἀρνεῖσθε τὴν δύναμιν πρὸς ἑξαπάτην τῶν ἁπλουστέ- ρων; £m. Μίαν φὺσιν τοῦ Θεοῦ Λόγου σεσαρχωμένην λέγοντες, 7] τοῦ, σεσαρχωµένη» , ἀρνεῖσθε τὴν δύ- ναμιν, f] ἐξ ὀνόματος χαὶ ὅρου δύο φύσεις χατὰ περί- Φρασιν λέγετε * µίαν μὲν φύσιν ἀνσφανδὺν ὀνομάδον- τες, την δὲ ἑτέραν ἐξ ὅρου µηνύοντες. Εἴπερ σὰρᾶ ἑφυχωμένη ψυχῆ λογιχῇ καὶ νοερᾷ, ἀνθρώπου φύσις ἐστί. ξθ’, Τὰ ἑτεροούσια ἑνώσδι γίνεται ἓν, xal οὗ φύ- σει. Φύσει γὰρ ἓν τὰ ὁμοούσια. Ἕτερον τοίνυν φύσις xai ἕτερον Ένωσις, καὶ τὸ ἐξ Exáatou ἀποτελούμε- voy Bv ἕτερον ' ἐξ ὁμοουσιότητος μὲν Φύσις µία, Ex δὲ τῆς χαθ᾽ ὑπόστασιν ἑνώσεως, µία ὑπόστα- σις. o'. Τὸ Χριστὸς ὄνομα, γατὰ τὸν µαχάρ'ον Κύριλ- λου, οὔτε δύναμιν ὅρου ἔχει, οὔτε τήν τινος οὐσίαν δτλοῖ. El δὲ pd οὐσίαν δηλοῖ, xaX ὅρου δύναμιν οὐχ ἔχει, ὑπόστασις ἂν efr] xal οὐ φύσις. "Opi μὲν γὰρ οὐσία xaY φύσις δηλοῦσθαι πέφυχεν, ὑπογραφὴ δὲ, πρόσωπον xaX ὑπόστασις, εἴπερ ὁ μὲν ἐξ οὐσιωδῶν, ἢ δὲ ἐξ ἐπουσ'ωδῶν σύγχειται. Τὸ δὲ Θεὸς ὄνομα, ἑηλωτιχὸν οὐσίας ἐστιν * ὡσαύτως δὲ καὶ τὸ ἅρθρω- declarabunt. 65. Dicere, aliud natura, et nsturam aliam dicerc, idem prorsus est. Si ergo primum in divi- nitate Christi et humanitate locum habet ; semper etiam secundum. At vero alia et alia natura non erit una. 66. Quid sibi videtur apud vos natura compo- sita? singulari voce res dux significari solent, ut apud Patres bina et duplex natura, et velut chorus, et populus ; aut plurali, una , velut. Athe- ne, Theb:, et similia. Si quidem prius, superva- caneum est unam dicere : nusquam enim Patres unam dixere. Sin vero posterius, frustra composita dicitur. ldem quippe vobis simplici atque compo- $ita natura significatur. Sin autem aliud prater ista, alíam naturam nohis confusa'n introducitis, uti mulum, aut. prodigiosailla diverszx forms ani- mantia, qux 4 gentilibus efficta sunt. 67. Una illa composita natura est, vel quia carne habitus instar induitur, adeoque una est, quamlibet incarnata, ut puta vs in statuz figuram conformatum : vel quia assumpta caro mutata fuit in naturam illius a quo sumpta est, vel per nature assumentis in assumpti naturam con*ter* sionem, ita ut a substantia propria moveri passa Sit : vel demum quatenus substantia substantie unita fuit, et dux consistunt. Quod horum vobis arriserit, edicite : vel du: naturam Christus. est, vel nequaquam duz. Nam qua per contradictio - nem enuntiantur, omnibus modis opposita sunt. Vel ergo duas naturas pr:edicate, vel unam abso- lute dicite. Quid enim dictionem producitis, cujus viu abnegatis ad simpliciores decipiendos? 68. Cum naturam unam Dei Verbi incarnatam dicitis, aut vim vocis, incarnalam , inficiamini, aut per circumloeutionem eo nomine et termino na- turas duas cífertis ; unam quidem aperte ποιο!” nantes, aliam vero adjuncto termino indicantes : si quidem caro anima ralionis participe animalfa et intelligente, hominis natura sil. 69. Quas sunt divers: substantize, unione Gunt wnum, el non natura. Natura quippe ea qua sunt ejusdem substantie , unum sunt, Aliud igitur p est natura, et aliud unio, et aliud quod ex pluri- bus eílicitur. Quamobrem ος consubstantialitate una natura est : ex unione penes bypostasun, hy- postasis una. &1370. Nomen Christi, ut beatus Cyrillus !* au« etor est, neque vim definitionis habet, nec alicujus essentiam declarot. Quod si nec essentiam declarat alicujus, nec vim habet definitionis, hypostasis erit, non natura, Deflnitione enim essentia decla- ratur : descriptione vero, persona et hypostasis 1 quandoquidem definitio ex essentialibus compo» nitur; descriptio vero ex iis quie sunt in substar- ας Cyrill, in schol. citat, à S. Max., epist. 1 ad Thalass. Tom. ll, p. 277. 111 S. JOANNIS DAMASCENI Mn tis. Porro nomen Dei essentiam substantiamve A zoc. Τί οὖν τὸν ἕνα Χριστὸν, τὸν * Θεόν τε xai τὸν significat, similiter nomen hominis. Quid caus est igitur, cur unum Christum, Deum et hominem, hypostasim unam compositam , quatenus Christus est, non przdicetis; quatenus vero Deus et lomo, non duas naturas? 71. Etsi vero ex perfectis unio fiat : attamen ratione totius, id est ejus quod unitione effectum" est, partes dicuntur, qu:e ad unionem concurrunt ; ut puta ex terra, et palea, et aqua lateres fiunt : quorum quodlibet per se seorsim perfectum esl; ad laterem vero quod attinet, pars censetur. Partes ergo Christi duse nature sunt: ex divinitate siqui- dem et humanitate exsistit. Quomodo igilur non &unt partes in toto, nec totmn in partibus? aut enim in ipso sunt, aut alibi; aut ipse quoque exstinctus erit, aut in aliis est prater ista, aut nusquam. | 79. Si caro ejusdem nature est cum divinitate Verbi, quomodo Trinitas in quaternitatem noti wanaiit? Qux enim consubstantialia sunt, diverse sunt hypostasis. Sin vero diverse essentiz caro est : qui fit ut Christus non sit duz naturz ? 15. Si Deus Verbum et Pater secundum quid- dam duo sunt; caro autem et Deus Verbum secundum nihil duo sunt, plus unitum est carni Verbum, quam Patri. Sin vero non plus, secunduin aliquid sunt duo Deus Verbum et caro. Quod si secundum .aliquid duo sunt; omnino secundum naturam : non enim secundum hypostasiin. 14. Unus Cliristus, composita illa hypostasis, natura idem est cum Patre, et Spiritu, cum matre itidem et nobis. Est enim tum Patri, tum aobis consubstantialis ; cuim. tamen hvpostasi discrepet. Si igitur naturam uuam compositam ei tribuitis, Patrem proinde et Spiritum sanctum compositae nalurz esse dicetis ; quinimo Trinitatem et homi- nes unius esse naturz fatebimini. Sin vero hypo- Stasim in naturis duabus exstantem , secundum aliud Patri consubstantialis erit, et secunduin aliud, nobis. 78. Deitas de tribus vivific:e Trinitatis hyposta- sibus enuntiatur : consimili modo bumanitas de infinitis nature humane hypostasibus. Si ergo naturam unam deitatis hamanitatisque dicatis, una p natura, secundum vestram opinionem, in Christo trium sanctarum Trinitatis hypostasium fuit, in- finitarumque hypostasium humanitatis. 16. Si particularem specialemque Verbi substan- tiam asseritis, idemque esse naturam et hyposta- 8im; indicate nobis sanctorum Patrum aliquem, qui tres naturas [substantiasve dixerit in sancta Trinitate, nosque, imposita ori manu, conticesce- mus. 44144 Sin vero ostendere non potestis, eccur vane de corde, el non ex Deo, loquentes fre- mitis? ἄνθρωπον, ph μίαν μὶν ὑπόστασιν σύνθετον , ὡς Χριστὺν, ὡς θεὸν δὲ xaX ἄνθρωπον, δύο φύσεις κη- ρύξατεί, οα’. El δὲ xal ἐκ τελείων fj ἕνωσις 1 ένοιτο, ἀλλά γε xai πρὸς τὸ ὅλον, fiot «b. Ex τῆς ἑνώσεως ἀποτέλε- σµα, µέρη τὰ πρὸς ἕνωσιν συνελθόντα λέγεται, ὡς ix χοὺς τυχὸν, fj Άπλίνθος, xal ἀχύρου, xaX ὕδατος, ὧν ἕχαστον, χαθ᾽ αὑτὸ μὲν τέλειον, µέρος δὲ πρὸς «ἣν πλένθον λελόγισται. Μέρη τοίνυν Χριστοῦ δύο φύσεις * ix θεότητος γὰρ οὗτος xat ἀνθρωπότητος. Πῶς οὖν οὐκ ἓν τῷ ὅλῳ τὰ µέρη, xai τὸ ὅλον ἓν τοῖς µέρεσιν; Ἡ γὰρ iv αὐτῷ, ἡ ἀλλαχόσε, Ἡ ἀνῄρητα: xaX αὐτὸς, f| ἐν ἄλλοις παρὰ ταῦτα, f) οὑδαμῆ. op. Ei τῆς αὐτῆς φύσεως fj σὰρξ τῇ τοῦ Λόγου θεότητι, πῶς 0) Ὑέγονε τετρὰς dj Τριάς:, Τὰ γὰρ ὁμοούσια ἑτέρας ἐστὶν ὑποστάσεως. El δὲ ἕτεροοῦ- σιος, πῶς οὗ δύο φύσεις ἐστὶν ὁ Χριστός ; oy'. EL ὁ sb; Λάγος xaX ὁ Πατὴρ χατά τί eic: δύο, ἡ δὲ σὰρξ χαὶ ὁ θεὸς Λόγος xav' οὔδέν εἰσι 620, πλέον Ίνωται τῇ σαρχὶ, θεὸς Λόγος, 7) τῷ Πατρί. El δὶ οὐ πλέον * χατά τι γοῦν εἶσι δύο ὁ Θεὺς Λόγος καὶ ἡ σἀρξ. Καὶ εἰ. χατά τι, δύο χατὰ φύσιν * οὗ γὰρ καθ ὑπόστασιν. ; ol. Ὁ εἷς Χριστὸς, ἡ σύνθετος ὑπόστασις, χατὰ μὲν φύσιν ταυτίζεται τῷ Πατρὶ καὶ τῷ Πνεύματι, τῇ Μητρί τε xot ὑμῖν. καὶ τῷ Πατρὶ γάρ ἐστι xal ὑμῖν ὁμοούσιος * διαφέρει δὲ xa0' ὑπόστασιν. El μὲν οὖν µίαν φύσιν αὐτῷ δῶτε σύνθετον, συνθέτου φύ- σεως τὸν Πατέρα χαὶ τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον λέξατε, xai μιᾶς φύσεως τὴν Τριάδα xax τοὺς ἀνθρώπους εἴποιτς. Ei δὲ ὑπόστασιν ἓν δύο Ὑνωριζομένην φύσεσι, xat ἄλλο ἔσται τῷ Πατρὶ καὶ χατ ἄλλο ἡμῖν ὁμοού- σιος. ο. Ἡ θεότης χατὰ τῶν τριῶν τῆς ζωαρχικχῖς Τριάδος ὑποστάσεως φέρεται, ὁμοίως χαὶ ἡ ἀνθρω- πότης κατὰ τῶν ἀπείρων τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως ὑποστάσεων. El «τοίνυν µίαν φύσιν τῆς θεότητος xai τῆς ἀνθρωπότητος εἴπητε, µία φύσις καθ) ὑμᾶς Ev τῷ Χριστῷ γέγονε τῶν ἁγίων τῆς Τριάδος τριῶν ὑποστάσεων. . ος’. Ei μεριχἣν xal ἰδικὴν οὐσίαν τοῦ Λόγου φατὲ, xal ταυτὸν φύσιν xal ὑπόστασιν δείξατε ἡμῖν viva τῶν ἁγίων Πατέρων τρεῖς φύσεις ἢ οὐσίας ἐπὶ της ἁγίας Τριάδος εἰπόντα, xaX ἡμεῖς σιγἠσοµεν , χεῖρα ἐπὶ στόµατι θέµενοι. El δὲ μὴ δεῖξαι δὐνασθε, τί µάτην. ἀπὸ καρδίας, καὶ οὐχ ἓκ θεοῦ , λαλοῦντες φρυάττεσθε; VARLE LECTIONES. * Articulus τὸν utrobique. superfluus cst, ! Leg. χηρύξετε. 1473 vos ἀριθμὸς παρίστησιν , ἀλλὰ δῇ xal ó ἀόριστος, Ó πολλὰ τυχὸν, xaX ὀλίγα . xaX πλείονα, χαὶ ἑλάττονα * καὶ fj ἀναλογία δὲ ταυτὸν olbs πολλάκις ποιεῖν, ὡς τὸ μεῖζον xai ἴσον xal ἧττον', ἀλλὰ xai fj δειχτιχὴ quvh, τοῦτό qnt, xàxsivo, καὶ ταῦτα, xaX do, καὶ ἕτερογ' xaX ἡ τάξις, ὡς πρὸ τοῦδε, xai uec ἐκεῖνο, xal ἀπ᾿ ἀρχῆς, xai ὕστερον, καὶ ἕτεροι δὲ τρόποι τυχόν. El μὲν οὖν πάντας τοὺς τρόπους δηλω- τιχοὺς τῆς τῶν πραγμάτων ποσότητος, διαιρετιχοὺς λέγετε, ἐγγύθεν ὁ ἔλεγχος. Μίαν γὰρ χαὶ μίαν φύ- σιν, ἕτερόν τε xai ἕτερον, χαὶ ἄλλο xai ἄλλο, xol φύσεις ἀορίστως χαὶ ἰδιότητας, xaX μεῖζον xal ἔλατ- τον, xal πρότερον xal ὕστερον λέγετε. El δὲ µόνον τὸν ὡρισμένον ἀριθμὸν, καὶ µάλιστα τῆς δυάδος, διαιρεῖν ὑποτίθεσθε τῆς ἐξουσίας * τίς γὰρ ἡ ἆπο- χλήρωσις Ἡ τῆς ἁληθείας ἑτέρως ἐχούσης; Ἡ δυὰς γὰρ xai τὰ δύο ὁμοῦ τὰ ἀριθμούμενα συλληπτικῇ ὃν- νάµει παρίστησιν, ἣ τῆς μιᾶς ὑμῶν ὁ διαλελυµένος ἀριθμὸς, χαὶ χαθ᾽ ἑαυτὸν θεωρούµενος. o». Ἐπὶ πᾶσι τοῦτο ἡμῖν ἁπαγγείλατε ' ἔχει θείαν φύσιν ὁ Χριστὺς xal μετὰ τὴν ἕνωσιν; Na, ἐρεῖτε. Ἔχει δὲ xai ἀνθρωπίνην ; Καὶ τοῦτο συνοµολογή- σετε, el γε μὴ γυμνῇ τῇ χεφαλῇ ἀσεδεῖν βουληθείητε. Φύσις οὖν θεία xal φύσις ἀνθρωπίνη, µία quote, f| δύο εἰσίν; ᾽Αλλ’ εἰ μὲν μίαν εἴπητε, ἔσται ὁ Πατὴρ ἡμῖν ὁμοούσιος * εἰ δὲ δύο καὶ οὐ µία, τί μὴ τὸν τύ- φον σὺν τῷ τούτου γεννήτορι μαχρὰν ἀποῤῥίψαντες, CONTRA JACOBITAS. ου. Τὸ τῶν πραγμάτων ποσὸν, οὗ µόνον ὠρισμέ- A 1474 11. Quantitas rerum non solum deflnito numero reprasentatur, verum etiam indefinito; ut, ex. gr., multis et paucis, pluribus el paucioribus. Compa- ratio idem quoque prestare solet, ut majus , et aequale, et minus : imo et vox demonstrandi, hoc, inquam, et il(ud, el hac, οἱ aliud, et alterum ; itemque ordo; ut ante. hoc, et, post. illud, ei, a principio, el, postea, aliique fortassis modi. Si igi- tur omnes modos, quibus quantitas rerum declara- tur, divisionem inducere dicitis, obvia facilisque confutatio est. Unam quippe atque unam natu- ram, diversum item el diversum, aliud et aliud , naturas etiam indeflnite, et proprietates, majus et minus, prius et posterius dicitis. Sin vero solum- modo numerum definitum, et maximum binarium, dividere ponitis, hoc vestre licentiz erit. Quinam enim id sortitus sit, quando veritas aliter se ha- bet? Dualitas quippe et duo, ea quai numeran- tur, vi quadam colligante, simul repraesentant ; sicut et unius el unius, ut vos loquimini, numerus solutus, et in se consideratus. . 48. Prater hzc omuia, narrate nobis : Habetne Christus divinam naturam post unionem ? Omni- no, aielis. Habetne vero etiam humana m? et hoc utique confitebimini, nisi aperto capite ih pietatem ostentare velitis. Divina ergo natura et humana, unane natura, an due sunt? Quod si unam dixe- ritis ; erit igitur Pater nobis consubstantialis : sin vero, cur dus, nec una solum? cur non abjecta μεθ) ἡμῶν ἕνα Χριστὺν, ἕνα Υὸν, ἕνα Κύριον, µίαν ϱ procul superbia cum.ejus parente, non unum no- ὑπόστασιν ix δύο φύσεων, xal δύο φύσεις, xat ἓν δυσὶ φύσεσι, μετὰ τὴν ἕνωσιν ὁμολογήσετε ; El μὲν χὰρ ουὐδέποτε δύο φύσεων τὸν Χρ.:στόν φατε, τί μµάτην μιᾶς αὐτὸν φύσεως μετὰ τὴν ἕνωσιν λέχετε ; Εἰ δὲ πρὸ τῆς ἑνώσεως δύο φύσεων αὐτὸν φάσχοντες, μιᾶς ὁμολογεῖτε μετὰ τὴν ἕνωσιν, ἀντιχρὺς πρὸς τὴν ἁλήθειαν ἀπομάχεσθε. Πρὺ γὰρ τῆς ἑνώσεως, ἤτοι τῆς θείας σαρχώσεως, μιᾶς φύσεως ἁπλῆς, ᾖτοι τῆς θείας, µία τελῶν ὑπόστασις , οὐδὲ Χριστὸς fjv. Ἡ τοίνυν παντελῶς τὰς δύο φύσεις ἐπὶ Χριστοῦ ἆναι- ρήσετε, 3) διφυᾶ πρὺ τῆς ἐκ Παρθένου τὸν Χριστὸν σαρχώσεως λέξετε, uh διδόναι αὐτῷ τὰς χυρίως οὔ- σας αὐτοῦ δύο φύσεις μετὰ τὴν ἕνωσιν ἀνεχόμενοι. "Ημεῖς γὰρ ἓν τῷ λιµένι τῆς εὐσεδείας ἱστάμενοι, biscum Christum, unum Filium, unum Dominum, unam hypostasim ex duabus naturis, naturasque duas et in duabus naturis post unionem fateamini ? si enim Christum nunquam naturarum duarum di- citis, curnam ipsum natura upius post unitionem vane pronuntiatis? si vero eum duarum naturarum ante unionem dicendo, ea peracta, unius nature , esse confitemini, plane cum veritate pugnatis. Nam ante unionem, id est, ante divinam incarnationem, cum una naturs unius simplicis, sive divinse, hy- postasis esset, ne quidem erat Christus. Aut igitur duas in Christo naturas tolletis, aut duplicis na- turz Christum ante sumptam ex Virgine carnem dicetis, duas ipsi post umitionem naturas, quie xai πάσης αἱρετιχῆς χαχονοίας ἁἀποχρουόμενοι xat- D ipsius proprie sint, tribui non sustinentes. Nos αιγίδα. ταῖς aÜpau; τοῦ Πνεύματος, ἐπὶ μὲν τῆς ἁγίας xal ὑπερυμνήτου Τριάδος µίαν οὐσίαν χαὶ φύαιν θεότητος, τρεῖς δὲ τελείας τὰς ὑποστάσεις cé- 6οµεν, µηδεμίαν αὐτὰς πρὸς ἀλλήλας νεχτῆσθαι οιαφορὰν ὁμολογοῦντες * πάσας δὲ χοινῶς , xal ταν- τῶς, χαὶ ἁπλῶς, xai ἁμερῶς, xal ὁλικῶς τὰς θεωνυ- pla; ἐπὶ πάσης τῆς θεότητος ἐχλαμδάνομεν , fito τῶν τριῶν ὑποστάσεων τὴν οὐσίαν, εἴτε οὖν φύσιν, «ἣν χυριότητα, xal τὴν ἁγιότητα, τὴν βασιλείαν, τὴν δύναμιν, τὴν ἑνέργειαν, τὴν θέλησιν, τὴν ἑξ- ουσίαν * διαχεχριµένως δὲ τὸ Πατὴρ, τὸ Ylóc, χαὶ τὸ enim qui in portu δἱηδετ pietatis versamur, et dispulsa per Spiritas sancti afflatus omni hseretiese nequitiz procella, in sancita et supraquam lauda- bili Trinitate substantiam unam naturamque divi- nitatis, tres item perfectas hypostases colimus, nullam eas inler se differentiam substentialem babere confitentes; sed omnia divina nomina communiter, et unite, eodemque modo, simpliciter, indivisim, et universim de (ota divinitate accipi- mus; substantiam pata, sew naturam, trium per- sonarum, dominationem , et sanctitatem, regnum, VARLE LECTIONES. * Arabicus legisse videtur, ut Turrianus, ἀποχλήρωσις, seritio. 1415 S. JOANNIS DAMASCENI Ma potentiam, operationem, voluntatem, auctorita- A JTrergua γινώσχοµεν * tb ἁγέννητόν φηµι, xol τὸ yer tem : discreti demum cognoscimus Patrem et Fi- lium et Spiritum sanctum; ingenitum, inquam, et genitum, et 415 procedentem; uti solum ingeni- tum Patrem, solum genitum Filium, solum proce- dentem Spiritum sanctum, sciamus, non inversa aut dimota uniuscujusque proprietate : novimus eaim ea accidentia, non esse (nihil quippe accidit Deo), sed esse proprietates quibus unaquaque hy: postasis sigillatur : Deum perfectum Patrem, Deum perfectum Filium , Deum perfectum Spiritum sanctum ; Deum et Deum et Deum, sed tria Deum unum, simul intellecta et cognita, non con- tracta in. personam unam et unam hypostasim, absit! sed ad unum principium Patrem relatis Filio et Spiritu sancto. Unus quippe Deus est, D quia una divinilas ; non tres dii, sicuti tres homi- nes. llaudquaquam enim substantia dividuntur, noh dirimuntur potestate, non loco, non operatio- ne, non voluntate separantur, habentes indivulsam in seipsis mutuo mansionem et circuminsessio- nem. Ubinam siquidem erunt, nisi se invicom pervadant? alioqui persona quilibet circumscripta foret. Unus itaque est Deus ex perfectis tribus νητὸν, xaY τὸ Exropzusóv: µόνον &vÉvvr,vov τὸν Π:- «ipa εἶδότες, µόνον γεννητὸν τὸν Ylóv , µόνον ixm- ῥευτὸν τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον, μὴ] μεταπιπτούτες i χινουµένης τῆς ἑχάστου ἰδιότητος” οὗ συµθεθηχόοι ταῦτα Ὑινώσκοντες ' οὐδὲν γὰρ ἐπισυμθαίνει θεᾶ, ἁλλὰ χαραχτηριστιχἁ τῆς ἑχάστου ὑποστάσεως ἰδώ- µατα * θεὸν τέλειον τὸν Πατέρα, Θςὸν τέλειον zl» 1 Ὃν, θεὸν τέλειον τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον ’ θεὸν x2 θεὸν χαὶ θεὸν, ἁλλ' ἕνα τὰ τρία θεὸν, σὺν dijo, νοούµενά τε xal γινωσχόµενα, οὗ συναλειφόµενα εἰς ἓν πρόσωπον xal µίαν ὑπόστασιν. ἅπαγε ' dXX εἰς ἓν αἴτιον τὸν Πατέρα συναναφεροµένου }11οῦ τε καὶ Πνεύματος. El; γὰρ θεὸς, ἐπειδῃ µία θεότης, οὐ τρεῖς δὲ θεοὶ, ὥσπερ τρεῖς ἄνθρωποι - οὐδὲ γὰρ οὐσὰ τέµγονται , οὗ δυνάµει χωρίκονται , οὗ τόπιρ, o7 ἑνεργείᾳ, οὗ βουλήσει µερίνονται, ἀνεχφοίτττον ἔχον- τες τὴν Ev ἀλλήλοις ἵδρυσίν τε xal περιχώρτσιν, Ποῦ γὰρ ἔσονται, μὴ iv ἀλλήλοις pévovta ; περι- γραπτὸν ἂν εἴη οὕτως ἑχάτερον. Ἑϊς οὖν θεὸς ix τριῶν τελείων τῶν ὑποστάσεων, ἵνα μὴ σύνθετος ἐξ ἀτελείων φύσις νοµίζοιτο, µία δὲ Ex τριῶν τ- λείων ἁπλή xai ἀσύνθετος , ὑπερτελῆς xat προτὲ- λειος. hypostasibus, ne natura ex imperfectis composita censeatar: una vero ex (ribus perfectis, simpler et compositionis expers, supra modum perfecta, et perfectionis origo. 79. In incarnatione vero salutari, quz intelli- gentiam omnem superat, confitemur unum de Trinitate, unigenitum, Filium Verbumque Dei, o0'. Ἐπὶ δέ γε τῆς σωτηρίον οἰχονομίας xal πᾶ- σαν ὑπεραιρούστς χατάληψιν, ὁμολογοῦμεν tbv ἵνα τῆς ἁγίας Τριάδος, τὸν μονογενη Υἱὸν xal Λόγον τοῦ beneplacito Pa:ris incarnatum de Spiritu sancto { θεοῦ, εὐδοχίᾳ τοῦ Πατρὸς σεσαρχῶσθαι ix Πνεύμα- esso, et ex sancta semper Virgine et Dei Genitrice Maria: deasque ejus generationes oflimus, «nam ante secula et eiernam, nulla causa, ος Patre sine matre : et unam ex virgine matre, sine parre, propter nostram salutem. Neque incarnatuin Pa- trem, neque generatum dicimus, neque Spiritum sanctum. Proprietas enim (iliationis immobilis est. Filiue igitur cuin esset, Filius denuo factus est : Filius namque Dei et Patris, hominis filius factus est, unaque ex naturis duabus hypostasis compo- sita. Cum enim hypostasis esset in substantia exsistens, naturam substantem assumpsil, tnassz nostra primitias. Substantem porro dicimus, non tanquam babuerit propriam hypostasim, sed qux τος ἁγίου xai Μαοίας τῆς αγίας ἀειπαρθένου xa Θεοτόχου" xai δύο αὐτοῦ τὰς γεννήσεις σέδοµεν, μίαν τὴν προαιώνιον καὶ ἀῑδιον, ἀναιτίως, ἐκ Πατρὸ ἄνευ μητρὸς, χαὶ μίαν τὴν ix τῆς Παρθένου μπτρὸς ἄνευ πατρὸς διὰ τὴν ἡμετέραν σωτηρίαν. Οὔτε τὸν Πατέρα σεσαρχῶσθαι καὶ γεγεννῆσθαι λέγοντες, οὔτε τὸ Πνεῦμα ἅγιον ' ἡ γὰρ ἰδιότης ἀχίνητος τῆς υἱότη- τος. Y làc οὖν ὑπάρχων, Ylbz πάλιν γέγονεν. YU vio ὢν τοῦ θεοῦ καὶ Πατρὸς, υἱὸς ἀνθρώπου ἐγένετ, ix δύο φύσεων pla. ὑπόστασις σύνθετος. " πόττασις γὰρ ὑπάρχων ἑνούσιος, φύσιν ἀνέλαδεν ἐνυτόστατον, ἀπαρχὴν τοῦ ἡμετέρου φυράματος. Ἐνυπόατατννν M φαµεν, οὐχ ὡς ἰδίαν ἐσχηκυῖαν ὑπόστασιν, dXX ἐν τῇ τοῦ Λόγου ὑποστάσει ὑπάρξαθαν. Αμα yàp expt, exstiterit in hypostasi Verbi. Simul quippe caro, D ἅμα Θεοῦ Λόγου cáp£ * ἃμα σὰρξ ἔμψυχος λοχικὴ, simul Dei Verbi caro, simul caro animata rationis particeps, minime sublata propter unionem diffe- rentia naturarum (quandoquidem ea ex quibus unus Christus et Dominus constat, immota nec permutata manserunt), sed illis in unam hyposta- sim compositam coacurrentibus sine confusione εἰ εε]υβεί]οηθ. Unionem enim secundum hypostasim dicimus. At vere unio secundum hypostasim con- currentium quoque naturarum discrimen servat, et unitatem naturse custodit. Si enim Verbum carni consubstántiale non est, nee discretum ab eo quod simul cum eo subsistit, nec unam proinde in ipso dicere naturam licel, neque duas lypostases. Haec siquidem hypostases constituunt : ut. consubstan- ἅμα «00 Λόγου σὰρξ ἔμφνχὸς λογική ' οὐδαμῶς τῆς τῶν φύσεων διαφορᾶς ἀνῃρημένης διὰ τὸν Tue: pepévmxe yàp τὰ ἐξ ὧν ὁ Χριστός τε xav Κύριος, ἄτρεπτα χαὶ ἀἁμετάθλητα ^ ἀλλ εἰς µίαν ὁπόστασιν σύνθετον συνδραμουσῶν ἀσνγχύτως xal ἁδιαιρέτως χαθ) ὑπόστασιν γὰρ τὴν ἕνωσιν δογµατίζοµεν. Ἡδ χαθ᾽ ὑπόστασιν ἕνωσις, xai τῶν συνελθσουσῶν οὐοιῶν φυλάττει τὴν διαφορὰν, xal τοῦ προσώπου ττρεῖν οἶδε τὴν ἐνότητα. El γὰρ οὐχ ὀμοούσιος ὃ Λόγος τῇ σαρχὶ, οὔτε χεχωρισµένος τοῦ συνυφεστῶτός ἐστιν, οὔτε μίαν ἐπ᾽ αὐτοῦ φύσιν λέγειν θεμιτὸν, οὔτε δύο τὰς ὑποστάσεις. Ταῦτα γὰρ τὰς ὑποστάσεις ποιεῖ τὸ γὰρ ὁμοούσιον, τὸ Bv μὲν xat ταυτὸν χατ οὐσίαν δηλοῖ. Τὸ χαθ᾽ ὑπόστασιν δὲ, διάφορον ' τοὔμπαλιν Él 111] CONTRA JACOBITAS. 1478 τὸ ἑτεροούσιον, τὸ καθ) ὑπόστασιν μὲν, ταντὸν, τὸ δὲ A tale unum idemque secundum substautiam decla- κατὰ φύσιν, τὸ διάφορον τῶν ἠνωμένων. ret, unaqie diversitatem penes hypostasim : con- —ra vero diversz? substantiz csse , unum quidem secundum hypostasim efferat, diversam γετο uni- torum naturam. TX. Οὕτως οὐχ ἔστιν ἄλλος xal ἄλλος ὁ Χριστὸς, ἵνα ph τετράδι λατρεύωμεν, ἄλλο δὲ xa ἄλλο, ἵνα μὴ τῇ θεότητι τὸ πάθος προσάπτωµιν. El μὲν γὰρ ἄλλος xai ἄλλος, µάτην μεγαλαυχοῦμεν, τὴν τῆς ἡμετέρας φύσεως θέωσιν διὰ τῆς τοῦ Λόγου γεγενῆσθαι σαρ- χώσεως. El γὰρ fj ἄλλου ἐν ἄλλῳ ἑνοίχησις, σάρχω- σις, πλείστας σαρκώσεις ὁ Βεὸς ὑπέμεινεν. « Ἐνοι- χήσω γὰρ, φη αν, bv ὑμῖν, χαὶ ἁμπεριπατήσω. » Kal* « Οὐκ οἴδατε ὅτι ναοὶ θεοῦ ἔστε, xal τὸ Πνεῦμα τοῦ sov ἑἐνοιχεῖ àv ὑμῖν; » EL δὲ μὴ ἄλλο xal ἄλλο, ταυ- τὸν χατὰ φύσιν dj axp& xal θεότης, χαὶ πάντα συγ- 80. Hoc pacto efficitur, ut non sit alius et atius Cliristus, ne quaternitati serviamus : aliud vero et aliud sit, ne divinitati passionem adnectamus. Si enim «lius et alju3, vane frustraque gloriaremut {1 lactam esse per Verbi iacarnationem nature nostri deiflcationem. Etenim si alius in alio inba- bitatio inearnatio est, plurimas omniuo Deus in- carnationes sustinuerit. « Inhabitabo, inquit, in vo- bis, et inambulabo **, « Et : « Nescitis quod tem- plum Dei estis, et Spiritus Dei habitat in vobis *!? » Sin vero non est aliud et aliud, idem natura sunt κέχνται xal συµπέφυρται. El μὲν οὖν οὐχ ἄλλος xat B caro et divinitas, omniaque confusa et commista ἄλλος, εἷς 6 Χριστὸς, xaX µία ὑπόστασις * ἄλλος yàp, - 3) ὑπόστασις. El δὲ ἄλλο x«l ἄλλο, οὐχ ἓν δηλαδὴ κατὰ φύσιν. El δὲ μὴ Ev, παντί που δηλον, ὡς δύο. El, οὖν ἐστι χαθ᾽ ὑπόστασιν, πρὸς ἑαυτὸν ταυτιζό- µενος, τῶν δ᾽ ἄχρων τοῖς χαραχτηριστικοῖς ἀφορικό- µενος ἰδιώμασιν. El γὰρ καὶ τῶν χαραχτηριστικῶν ἱδιωμάτων fj ἁγία αὐτοῦ σὰρξ οὐχ ἅμοιρος Tv, ἀλλά ΥΕ τούτων τὸ ἄθροισμα, καὶ τῆς σαρχὸς fj ὑπόστασίς τε xat σύμπηξις, οὐ χαθ) αὐτὴν, ἀλλ᾽ ἐν τῇ. τοῦ Αόγου ὑποστάσει γεγένηται, καὶ αὐτὴν οὐκ ἰδίαν ἔσχεν ὑπόστασιν. Ἐντεῦθεν οὔτε ἑνυπόστανος ἣν, οὔτε ἰδίαν ἔσχεν ὑπόστασιν' δύο δὲ φύσεις ὑπάρχει, ὁμοουσιότητι μὲν τῶν ἄχρων, ἑτεροουσιότητι δὲ τῶν μερῶν, ἑνούμενός τε xal διαιρούµενος Y. sunt. Si itaque non est alius et alius, unus est Christus, et una hypostasis : alius enim hypostaels est. Si vero est aliud et aliud ; plane non est unum secundum naturam. Quod si non. est unum, nemo dubitaverit, quin duo sint. Unus est ergo, ut idem hypostasi sit, exiremorui tamen proprieta- tibus cbaracteristicis discretus. Nam οἱοὶ ejus Sancta caro proprietatum quibus sigillaretur , expers non fuit; harum nihilominas collectio, et carnis consistentio, constitutioque, per se ininime substitit, sed in hypostasi Verbi, ut ipsam Verbi hypostasim, non propriam suam habuerit. Quo factum est, uL sine hypostasi non exsliterit, nec hypostasi propria prsdita sit. Est porro dum nature, qui extremorum consubstantialitate, ac partium diversitate, cum unmitus, tum discre- tug est. πα’. Δύο δὲ φύσεις λέγόντες, οὗ διαιροῦμεν τὴν 81. Naturas duas dicendo, unionem non divelli- . Ένωσιν, τὴν δὲ τροκὴν xal τὴν σύγχυσιν φεύγομεν. Aéro vàp χαὶ τρόπῳ τῆς διαφορᾶς ταύτας ἀριθμεῖ- σθαι γινώσχοµεν. "Ov γὰρ τρόπον τὴν σὐγχναιν φεύ- Ύοµεν, οὕτω καὶ τὴν διαἰρεσιν παραιτούµεθα, ἐπί τε τῖις ἁγίας καὶ θεαρχιχῆς Τριάδος, καὶ ἐπὶ τῆς τοῦ ἑνὸς τῆς ἁγίας Τριάδος οἰχονομίας. Ὡς γὰρ ἐχεῖ ερεῖς μὲν ὑποστάσεις ὁμολογοῦμεν, μίαν δὲ οὐσίαν΄ καὶ φύσιν κηρύττομεν, οὐδ' ὁποτέραν μὲν τῶν ὑποστά- σεων εἰδότες ἀνούσιον ' ἀλλ᾽ οὐ ταύτῃ οὐὑσίαν ἑχάστῃ ἱδιαιρέτως προσνέµοντες, οὐδ ἀφοριστιχὸν ποσότητος ἀριθμὸν οὐσιῶν καταγγέλλοντες, ἵνα μὴ τὸ ἑτεροφυὲς χαὶ ἑτεροούσιον εἰσάγωμεν * οὕτω χἀνταῦθα, δύο λέ- γοντες φύσε.ς, οὐ διαιροῦμεν τὴν καθ) ὑπόστασιν ἕνωσιν, οὐδ' ὑποστάσεων ἀριθμὸν αυνεισφέρομεν, el χαὶ μὴ ἀνυκόστατοι εἴεν ΄ τὸ ἑτεροειδὲς δὲ δηλοῦμεν καὶ ἑτεροούσιον. Ὥσπερ γὰρ ἐκεῖ ὁ τῶν ὑποστάσεων -ἀρ:θμὸς τὸ ὁμοούσιον οὐ λυµαίνεται, οὐδὲ τὴν κατὰ φύσιν διαίρεσιν εἰσάγει ταῖς ὑποστάσεσιν, ἀλλὰ τὸ τῶν ὑποστάσεων σηµαίνων, τὸ ἐνιαῖον τῆς οὐσίας οὗ διατέµνει' οὕτως ὧδε, fj ποαότης τῶν φύσεων τὸ vav- τὸν καὶ τὸ ἐν.αἷον 2ὺ διαιρεῖ τῶν ὑποστάσεων, τὴν 10 Levit. xxvi, 11,12; ll Cor. vi, 16. mus, sed conversionem ei confusionem vitamus. Ratione enim et modo differenti has numerari novimus. Quemadmodum enim confusionem fugi- mus, sic quoque sejunctionem exborremas, cum in sancta diviuaque Trinitate, tum in incarnatione unius de sancta Trinitate. Nam sicut tres quidem jllic hypostases confitemur, unamque predicamus substantiam et naturam, ut nullam prorsus ex tribus illis bypostasibus, substantia carere agna- scamus, imo nec unicuique substantiam suam specialiter tribuamus, aut delinitum qwantitatia substantiarum numerum dicainus, ne diversitas naturarum substantiarumque intreducatur : aie eiiam, cum hic duas naturas pronuntiamus, nea D dividimus bypostaticam unionem, neque hypeeta- sium numerum infenmus, tametsi naliures isis subsistentia minime sint expertes ; sed discrimen naturarum essentiarumve declaramus. Nam velui illic numerus hypostasium substantie wailalem Bon ledit, nec propter hypostases naturae diversitatem inducit; quin potius bypostases significando, uni- *! 1 Cor. ut, 16. VARUE LECTIONES. V. Clarius interpr. Arab. : Estque Christus natura due, unitus et discretus : unitus unitate hypostasis, eis. cecus divereitale nalurarum. 1419 S. JOANNIS DAMASCENI 18 tatem substantiz non scindit : ita perinde hic quan- A ὡς Ev ποσότητι δὲ φυσιχῇ διαφορἀν, xal τῶν συνεὶ- títas, sive numerus naturarum unam et eamdem liypostasim non dirimit, sed velut in naturarum quantitate, discrimen eongeriemque exprimit eo- rum qua simul coivere. Quamobrem, cum ex dua- bus naturis perfectis unionem esse factam dici- mus, eam non aimus esse factam secundum con- versionem, aut confusionem, aut demutationem, aut permistjonem, neque secundum affectum, aut dignitatem, aut demum per communionem volun- talis ejusdem, vel nominis, vel dignilatis, sicut dixit impius Nestorius : quin potius unionem sub- stantivam et secundum hypostasim recta fide pre- dicamus : non ut due subtantie, sive essentiz, essentiam unam compositam perfecerint ; sed αἱ unitz inter se fuerint secundum veritatem in unam Dei Filii compositam hypostasim : earumque adeo substantialem differentiam sartam tectam servari A17 deünimus. Mansit enimvero creatum, quod creatum erat, et non creatum , quod creatum non erat : mortale item quod mortale erat, et immor- tale quod immortale. Unum quidem coruscat mi- raculis, aliud suceumbit injuriis. Etsi enim unus est qui hzc patitur, et alia mirabiliter operatur, "t utraque communia unius fuerint : aliud tamen illud est, ex quo contumeliosa communia erant, et aliud id ex quo communia prsiecelsa quasque **. Caterum aliud et aliud, ratione et modo differen- tis: communia vero utriusque utraqve, modo mutuse communicationis propter circuidtassssio- nem partium ia se invicem, el propter unionem lhypostaticam. Agit enim utraque forma cum 2alte- rius communione, quod proprium babet : quo (it ut Dominus gloriz crucifixus dicatur ** (nimirum non deitate, sed carne una cum illa subsistente), et filius hominis ascendisse scriptus sit **, ubierat prius. Non ubi prius homo erat, sed ubi tanquam Deus exsistebat, indivulsus a Patre. Nequaquam enim deitatem patiendi capacem, awL carne pas- sam docemus ; neque carnem, sive humanitatem, ante secula exstare confitemur : sed eum qui ani- bas, hanc et illam, habet, aliquando quidem ex utraque Christum nominamus, aliquando vero ex altera partium, atque ex divinitate quidem, Deum, hominem vero rursum, ex humanitate. Cumque Deuin passibilem dicamus, non tamen ut Deum, sed tanquam bominem : quin puerum seculis an- terierem, non uti puerum, sed ut qui etiam Deus sit, annuntiamus. Unus quippe est, hoc ei iilud, Deus et homo, Deus perfectus et perfectus homo, omnes in se ferens deitatis proprietates ; deitatem inguam, imuunilatem a principio, immortalita- tem, dominatum, voluntatem omnipotentem οἱ * Leo M. epist. ad. Flav. **l Cor. ui, 8. θόντων τὴν σωρείαν δηλοῖ. Διὸ δὴ Ex. δύο φύσεων τε. λείων τὴν Ένωσιν γεγενῆσθαι λέγοντες, οὗ χατὰ goe- pv, f| σύγχυσιν, f| τροπὴν, ἡ ἀνάχρασιν φάσχηµεν οὐδ' ab πάλιν προσωπιχὴν, 7| σχετιχην, ?) χατ ἀξίαν, 3| ταυτοθουλίαν, ἢ ταυτωνυµίαν, ἢ ὁμοτιμίαν, ὡς ὁ θεοστυγὴς ἔφη Neotópto;* οὐσιώδη δὲ μᾶλλον χαὶ xa0' ὑπόστασιν ὀρθοδόξως χηρύττομεν οὐχ ὡς τῶν δύο οὐσιῶν µίαν οὐσίαν ἀποτελεσασῶν σύνθετον, iA ἑνωθεισῶν ἀλλήλοις xav! ἀλήθειαν εἲς µίαν ὑπόστα. σιν σύνθετον τοῦ Υἱοῦ τοῦ θεοῦ, σώῴξεσθαι αὐτῶν cb οὐσιώδη διαφορὰν ὁριξόμεθα. Μεμένηχε γὰρ τὸ χτι- στὸν μὲν, χτιστὸν, τὸ δὲ ἄχτιστον ἄχτιστον * Υεντ- τὸν x, τὸ θνητὸν, καὶ ἀθάνατον, τὸ ἀθάνατον ' xsl τν) μὲν διαλάµπει τοῖς θαύμασι, τὸ δὲ ταῖς ὕδρεσιν ὑτο- πέπτωχεν. El γὰρ χαὶ εἷς ὁ ταῦτα πάσχων, χἀκχεῖνι θαυματουργῶν , xai χοινὰ τοῦ ἑνὸς ὑπηρχεν ἀμφό- τερα, ἀλλ᾽ ἕτερον ἐξ οὗ χοινὰ τὰ τῆς ὕδρεως, καὶ ἐξ οὗ xoà τὰ αὐχήματα, ἕτερον ' ἕτερον μέντοι xri ἕτερον λόγῳ xaX τρόπῳ τῆς διαφορᾶς, xotvà δὲ Exa- τέρῳ ἑχάτερα τῷ τρόπῳ τῆς ἀντιδόσεως, διὰ τὴν εἰς ἄλληλα τῶν μερῶν περιχώρῆσιν, xal τὴν καθ' ὑπί- στασιν ἕνωσιν. Ἐνεργεῖ γὰρ ἑκατέρᾳ μορφῇ μετὰ τῆς θατέρου χοινωνίας, τοῦθ' ὅπερ ἴδιον ἔσχηχε' 06 δὴ xaX ὁ Κύριος τῆς δόξης ἑστανρῶσθαι λέγεται, ὅτ- λαδὴ, ὡς οὗ θεότητι, ἀλλὰ τῇ συνυφεστηχνίᾳ σαρχ" καὶ ó Υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ἀνεληλυθέναι ὅπου ὃν τὸ πρότερον γέγραπται’ οὐχ fj τὸ πρότερον ἄνθρωπος fv, ἁλλ᾽ Ev0a ὡς θεὺς ὑπῆρχε, χαὶ τοῦ Πατρὸς ἁδιαί- C ρζτος. Οὔτε yàp τὴν θεότητα παθητὴν, ἡ πάσχειν παρχὶ χαταγγέλλοµεν, οὔτε τὴν σάρχα, ἤτοι τὴν ἀν- θρωπότητα, προαιώνιον ὁμολογοῦμεν, ἀλλά τὰς ἁμ- «φοτέρας, ταύτην τε xàxsivnv ἔχοντα, ὅτε μὲν ἐκ τοῦ συναµφοτέρου, Χριστὸν ὀνομάζομεν, ὅτε δὲ ἐξ ἑνὸς τῶν μερῶν, Ex μὲν θεότητος θεὸν, ἄνθρωπον δὲ κἀ- λιν ἐξ ἀνθρωπότητος φάσχοµεν. Καὶ θεὸν μὲν πεθη- τὸν, οὐχ ὡς θεὸν δὲ, ἁλλ' ὡς καὶ ἄνθρωπον λέγοµεν' παιδίον δὲ προαιώνιον, οὐχ fj παιδίον, ἀλλ ὡς τεὶ θεὸν καταγγἑἐλλοµεν. Εἷς Υάρ ἐστι τοῦτο χἀκεῖνο, θεός τε χαὶ ἄνθρωπος * θεὸς τέλειος, xal ἄνθρωπος τέλειος, πάντα φέρων τὰ τῆς θεότητος ἰδιώματα, viy θεότητα, τὸ ἄναρχον, xb ἀθάνατον, τὴν χυριότητα, τὴν παντοδύναμον θἐλησιν xaX ἑνέργειαν, xat πᾶσαν φέρων τὴν τῆς σαρχὸς οὐσίαν ἀνελλιπῶς, Φυχὴ», D σῶμα, νοῦν, καὶ τὰ τούτων φυσικὰ xal ἁδιάθλητε πάθη xai ἰδιώματα , τὴν αὐτεξούσιον θέλησιν xal ἑνέρχειαν, τὴν πεῖναν, τὴν δίφαν, τὸ δάκρυον, civ λύπην, τὴν ἀδημονίαν, *bv θάνατον. « Ὁ Κύριος Τὲρ µου xai θεὸς , » φησὶν ὁ θωμᾶς. Kat: « θεὸς ἣν ὁ Λόγος, χαὶ ὁ Λόγος σὰρξ ἐγένετο, » 6 Θεολόγος εἷ- πεν ἐν Πνεύματι. Kal* « "Ev ἀρχὴῇ hv ὁ Λόγος. » Kat « θέλω, χαθαρίσθητι » καί « θὺχκ ἂν «by Kópw «fjc δόξης ἑσταύρωσαν. » Ταῦτα xaX τὰ τοιαῦτα, xii 1* Joan. vi, 63. VARIE LECTIONES. * Leg. θνητόν, sic Turr., mortale Arab. 1481 CONTRA JACOBITAS. 1482 τῶν θεοσημειῶν δύναμις, τὴν θὲίάν αὐτοῦ ἄναχη- A operationem ; omfieh item carpis substantiam ρύττει φύσιν τε xal ἑνέργειαν. gerens nulla parte destitutam, animam, corpus, sensum, seu mentem, eorumque haturalia, affectusque et proprietates inculpatas, liberam volun- tatem et actionem, fameni, sitim, lacrymas, moerorem, ángorem, mortem. Ait quippe Thomas: | « Dominus meus et Deus meus **. » Et : « Deus erat Verbum, et Verbum caro factum est?, » dixit in Spirits Theologus. Et: «n principió erat Verbüm 37. » Item: « Volo, mundare **. » Rursum: έ « Nunquam Dominum glori crucifizissent *. » Hzc et alia ejusmodi, potestasque miraculorum ' divinam ejus naturam actionemque prz/licarit. πβ’. Εἶτα, ε« Ἐξουσίαν ἔχω θεῖναι τὴν Wuyfiv pov, 82. làsuper ait : « Potestatem habeo ponendi χὰὶ &Eoucíav ἔχω πάλιν Aa6zty αὑτήν. Καὶ «Ἓηλα- animam méam, et potestatem habeo iterum su- qfoacé µε, xat ἴδετε, τι πνεῦμα σάργα καὶ ὁστέα obx — mendi eam δ0. » Et: « Palpate et videte, quod ἔχει, χαθὼς ἐμὲ θεωρεῖτε ἔχοντα.» Κα εἩμεῖς δὲ — spiritus carnem et ossa noh habet, sicut me vide- νοῦν Χριστοῦ ἔχομεν. » Καὶ, « Βἰσελθὼν εἰς οἰκίαν, — tis habere *!. » ltem: « Nos autem sensum Chri- $05. oev ἵνα µή τις γνῷ, xal οὐκ Ἰδυνήθη λαθεῖν.ν sti habemus **, » — « Ingréssus domum, neminem Καίπερ, « Mh &pby γενέσθω θέληµα, ἀλλά τὸ oóv. » B voluit scire, et nón potuit latere 35, » — « Pater, Καὶ fj κλάσις δὲ τῶν ἅρτων, χαὶ ἡ βάδισις, καὶ dj — non flat voluntas mea, sed tua **. » Fractio pa- ἐπὶ τοῦ σταυροῦ τῶν χειρῶν ἕχτασις, καὶ ἡ νόησι, — num; deambulatio, extensio manuum in cruce, in- καὶ fj ζωτικὴ, τρεπτιχἠ τε, καὶ αὐξητικὴ, xot αἰσθη- — tellectio, vis vitalis, nutriendi, augendi οἱ sentien- tux δύναµις παρίστησι τὴν ἀνθρωπίνην ἐνέρχειαν. — di, humanum actüm perhibent. Hiudque rursum : Καὶ có * « Ὕστερον ἐπείνασα. » Καὶ τὸ ἐπὶ Λαζάρρῳ — « Postea esuriit **; » et ille Lazari causa lacry- δάχρυον, καὶ τὸ, « Διφῶ. » Kal* « Nov ἡ ψυχἠ µου ΠΠ δὲ, necnon illud : «Sitio 51. Et : « Nunc aníua τετάραχται. » Καὶ, εΠερίλυπός εἰμι ἕως θανάτου.» — mea turbata est *. » — « Tristis sum usque ad Καὶ, "Ho£azo λυπεῖσθαι, χαὶ ἐχθαμθεῖσθαι, χαὶ ἆδη- — mortem **. » Ad hac : « Cuepit pavere et tadere et μονεῖν. Καὶ πέρας Y* « El; χεῖράς 5ου παρατίθηµι — maestus esse *. » Denique : « Pater, 18 in ma- τὸ πνεῦμά pou* καὶ τοῦτο εἰδὼν ἐξέπνευσεν. » "Ap" — nus (uas commehdo spiritum meum, et cum hoc σὺ σαφῶς ὥσπερ τὰ πρότερα μαρτυρεῖ τὴν θεότητα, — dixisset, exspiravit **. » Annon plahe sicut priora υὕτω γα) ταῦτα τὴν ἀὐτοῦ ἀνθρωλότητα, καὶ τὸ τῶν — illa divinitatem testantur, íta quoque h&c ἱρείιις φύσεων διάφορον xal ἀάύγχντον; Πῶς γὰρ taut humanitátem, duarümque náturárum discrimen, et χἀκεῖνα ἐπὶ μιᾶς λεχθήσεται φύόεως ; ' 4 nconfusam unionem? Quinam enim lizc et illa de C una natura dicentur? π]’. θεὸς τοιγαροῦν ἔστι τέλειος, xaX ἄνθρωπος 85. Deus ergo est perféctus, et perfettus homo ; τέλειος * 8&5; χατὰ φύσιν, xal ἄνθρωπος χατὰ φύσιν natüra Deus, et natura homo : perfectus iif divi- ἐν θεότητι τέλειος, xal ἀνελλιπῆς ἓν ἀνθρωπότητι. nitate, nulla re defectus in humanitate. Etsi enim £l γὰρ xaX κατ οἰχονομίαν γέγονεν ἄνθρωπος, ἀλλὰ — secundum dispensationem factus homo est; at φύσει γέγονεν ἄνθρωπος” ὅλοξ θεὸς xal μετὰ τῆς — natura est factus homo : totus Deus, etiam cum σαρχὸς αὐτοῦ, xai ὅλος ἄνθρωπος μετὰ τῆς ὕπερου- sua carne, et lotus homo cum supersubstantiali Glos θεότητος αὐτοῦ. Φαμὲν καὶ τοῦτο ὃηλοῦντα τὺν — Deitate Sua. Sed et addimus, hoc Gregorium Theo- Ocolórov Τρηγόριον elpnxévac* « "Qv τὸ μὲν ἐθέωσε, — logum loculum esse ** : « Ex quibus (naturis) illa τὸ δὲ ἐθεώθη, xoi τολμῶ λέγειν ὁμόθεον.» Ὡς γὰρ — quidem deiflcavit, bxc autem deificsta est: quin τὴν σάρχωσιν ἄνευ τροπῆς τοῦ Λόγου xal μεταθολΏς οἱ diceré ausim, simul Deus facta est.» Nam, sicut οἵἴδαμεν, οὕτω xol τὴν θέωσιν. Αὐτὸς γὰρ ὁ Λόγος — Incarnationem citra conversionem Verbi demuta- σὰρς ἐγένετο, χυηθεὶς μὲν ἐκ τῆς Παρθένου, προελ- tionemque novimus, sic et deíficationem. Ipsum θὼν δὲ θεὺς μετὰ τῆς προσλήφεως ' Ίδη χαὶ αὑτῆς — quippe Verbum caro factum est, ex Virgine quidem ὑπ) αὐτοῦ θεωθείσης ἅμα τῇ εἰς τὸ εἶναι ταύτης παρ- p prognatum, procedens vero Deus cum assumpta αγωγῆ ' ὡς ὁμοῦ γενέσθαι τὰ τρία, τὴν πρόσληφιν, — carne, quz jain ab ipao deificata luerit, simul at- τὴν Όπαρξιν, καὶ τὴν θέωσιν τοῦ ἀνθρώπον *. "Apa ἡ que esse incepit. Quo evenit, ut tria simul gesta «ύλληψις καὶ ἡ ὕπαρξις τεθαυματούργηται' ἡ μὲν — [uerint, assumptio, exstanlia et deificatio huma- σύλληψις τοῦ Λόγου, τῆς δὲ σαρχὸς ἡ iv αὐτῷ tQ — nitatis. Assumptio et exsistentia prodigiose simul Λόγῳ ὕπαρξις ΄ δν αὐτῆς τῆς Θεομήτορος ὑπερφυῶς — patratse sunt, Verbo quidem assumente, cárne vero χορηγούσης τὸ πλασθῆναι τῷ πλάστῃ, xal τὸ ἀνθρω- — in ipsomet Verbo essistente; ipsius utique Dei πισθῆναι τῷ θεῷ καὶ ποιητῇ τοῦ παντὸς, θεοῦντι 16 — Genitricis opera, quae modo natura sublimiori πρόσληµμµα, σωζούσης τῆς ἑνώσεως τὰ ἑνωθέντ, — prestitit, uL eflictor effingeretur, homoque fleret τοιαῦτα οἷα Ίνωται οὐ τὸ θεῖον λέγω µόνον, àXÀÀ, — Deus et opifex universi, a quo assumpta natura *$ Joan. xx, 38. ** Joan. 1, 1, 14. *" ibid. 1. ** Matth. vin, 5... *? IECor. ti, 8. ?* Joan. x, 8. *! Luc. xxiv, 9. 33 1 Cor. i, 16... ?? Marc. vii, 414... Luc, xxu, 42. 9 Matth. iv, 2. ** Joan. "i $5. "Joan. xix. 28. "* Joan. xu, 31. ? Matth, xxvi, 38. ** Marc, xiv, 52. "! Luc, xxii, 46. *3 Orat. 42. VARLE LECTIÓNES. 7 'Turr. legit πάτερ, ut et interpr. Arab. * ο usque ad δι αὐτῆς, omisit Turrianus. PaTBROZ. GR. XCIV. 41 1485 CONTRA JACOBITAS . 1486 τὴν δύναμιν Ἅγιος ὁ Os0c, 6 Tlavno ἐξ οὗ θεὸς 6 A sensumque dicimus. Sanctus Deus , Pater scilicct, Yübg, xai θεὸς τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον * ἅγιος lo zvpéc, ὁ Yl»; ἡ τοῦ Πατοὺς σοφία xoi δύναμις ' ἅγιος ἀθάνατος, τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον ' 55 Πναυμα γάρ ἐστι τὸ ζωοποιοῦν, καὶ ὁ « vópo; τοῦ Πνεύματος τῆς ζωῆς. » Καὶ ὁ θεοπάτωρ Δαδίδ'ε Ἐδίφησεν fj uy µου πρὸς τὸν θεὸν, τὸν ἰσχυρὸν, τὸν ζῶντα.» Ταῦτα δὲ λέγομεν, οὗ µόνον τῷ Πατρὶ περιορἰξονυτες τὴν θεότητα, οὐδὲ µόνῳ τῷ Υἱῷ τὴν δύναμιν, f| τὴν θα. νασίαν µόνῳ τῷ Ἠνεύματι, ἆλλ᾽ ἐφ᾽ ἑχάστης τῶν ὑποστάσεων πάσας τὰς θεωνυµίας ἁπλῶς χαλ ἑνιαίως . λαμθάνοντες, τὸν θεῖον ᾿Απόστολον ἐχμιμούμενοι φάσχοντα" « Ἡμῖν δὲ εἷς θεὸς ὁ Πατὴρ, ἐξ οὗ τὰ πάντα, καὶ ἡμεῖς ἐξ αὐτοῦ b* xal εἷς Κύριος "In- coUe Χριστὸς, δι οὗ τὰ πάντα, xal ἡμεῖς δι) αὑτοῦ καὶ ἓν Πνεῦμα ἅγιον, ἓν ᾧ τὰ πάντα, χαὶ ἡμεῖς ἓν αὐτῷ 9.2 09 μὴν ἀλλὰ xat τὸν Θεολόγον Γρηγόριον ᾧδέ πη λέγοντα"« Ἡμῖν δὲ εἷς θεὸς ὁ Πατὴρ, ἐξ οὗ τὰ πάντα, καὶ εἷς Κύριος ἸΙησοῦς Χριστὸς, δι οὗ τὰ πάντα, καὶ Ev Πνεῦμα ἅγιον, ἓν ᾧ τὰ πάντα * τοῦ ἐξ οὗ, xal üt οὗ, καὶ ἓν ᾧ, μὴ φύσεις τεµνόντων, ἁλλὰ χαθαχττριζόντων [tdg xat ἀσυγχύτου φύσεως ἰδιότητας. ) T4. Γέλως οὖν ὄντως xa παίγνιον, τὴν δι ἀγγέ- λων μνηθεῖσαν πρότερὀν τε xat ὕστερον, xai τῇ τῆς ἐπαγωγῆς λήξει πιστωθεῖσαν, xal τῇ τῶν ἁγίων Πατέρων μαρτυρίᾳ βεθαιωθεῖσαν τρισάγιον ᾠδὴὲν, ὡς t^c μιᾶς τρισυποστάτου θεότητος ἐμφαντικὴν, τῇ τοῦ Κναφέως οἷον χαταπατηθΏῆναι ἁλόγῳ οἰήσει * ὡς γὰρ ἱμάτιον τὸν ἱερὸν τοῦτον ὕμνον καθαίρειν οἰόμενος, καὶ πλέον λαμπρύνευ, ἢ χαλῶς ἔχει, προσθήχην τῷ Τρ:ισαγίῳ, ὡς δηθεν τῶν Σεραφὶμ ὑπέρτερος, παρενέθετο, ὥοπερ ἀντινομοθετῶν τῷ ἁγίῳ Ηνεύματι. "AAA ὢ τῆς αὐθαδίας, ἵνα pi λέγω τῆς ἀνοίας | Ημεῖς δὲ οὕτω φαμὲν, xiv οἱ δαίμονες διαῤῥήγνυνται "Αγιος ὁ θεὺς, ἅγιος ἰσχυρὺς, ἅγιος ἀθάνατος, &Aéncov ἡμᾶς. T». Πρὸς δὲ τῶν εἰρημένων πἰέστωσιν, καὶ χρή- σεις τῶν ἁγίων Πατέρων, ὧν τὸ στόµα θεοῦ χεχρη- µάτιχε στόμα, ὑπετάξαμεν ὧν δυσωπηθέντες τὸ al- δέσιµον, μεθ) ἡμῶν χαὶ τῆς ἁληθείας ἕνα θςεὸν, xal μίαν φύσιν ἓν τριαὶν ὑποστάσεσι, καὶ τὸν ἕνα τῆς ἁγίας Τριάδος, τὸν μονογενῆ } τὸν τοῦ θεοῦ, χαὶ μετὰ σάρχωσιν ἕνα Χριστὸν, ἕνα Yibvy, ἕνα Κύριον, καὶ µίαν ὑπόστασιν Ey δυσὶ φύσεσιν ἀσυγχύτως χαὶ ἁδιαι- p ρέτως ὀρθοδάξως χηρύξατε. * ΧΡΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ Ἀποδεικνύουσαι, ὡς εἷς ἐστῳ' ὁ Χριστὸς, ἐκ δύο φύσεων, καὶ δύο φύσθεις. xu) ἐν δυσὶ φύσεσι, καὶ μετὰ «v σωτηριώδη ὑπεράγαθον αὐτοῦ σάρχωσυ». Σχόπει ἀναγινθσχω»ν. Tov ἁγίου Elpnralov ἐπισκόπρυ Λουγδςύγω», ἐκ tov κατὰ Οὗα.Ιεγτίνου. « Ὥσπερ γὰρ fj κιθωτὺς χεχρυσωµένη ἣν ἔσωθεν xai ἔξωθεν ypucip καθαρῷ, οὕτως xal τὸ τοῦ Χρι- " Rom. vii, 2 " Psal. τι, 2. "^ ICor. vini, 6. ex quo Deus Filius, Deusque Spiritus sanctus. San- ctus fortis, Filius, sapientia Patris et virtus : San- cius immortalis, Spiritus. sanctus; ulpole qui vi- vilicus sit; estque, «lex Spiritus vite **. » Quinimo Deiparens David : « Sitivit anima mea, inquit, ad Deum fortem, vivum". » Quod quidem a nobis di- ctum non sit, ut in solo Patre divinitas circumscri- batur, in solo Filio, virtus, et in solo Spiritu sancto immortalitas ; quin potius in unaquaque liypostasi cuncta nomina divina simpliciter et singulariter ac- cipimus, Apostolum imilati, ubi ait: « Nobisautein unus Deus Pater, ex quo omnia et nosex ipso "5; ct unus Dominus Jesus Christus, per quem omnia, et pos per ipsum ** ; et unus Spiritus sanctus, in quo omnia el nos in ipso. » lmo Gregorium quoque Theologum ita loquentem : « Nobis autem unus Deus Pater ex quo omnia, et unus Doininus Jesus Christus per quem omnia; el unus Spiritus san- ctus , in quo omnia. » lllud ex quo, οἱ per quem et in quo, uaturas non scindentibus, sed proprie- tates exprimentibus unius et non confusc na- tura. » | . 87. Ridiculum ergo est et ludiérum , canticum Trisagium, quod angeli, olim postmodumque do- cuerunt, quod cessatio iuflicta plage comproba- vit, quod sancti Patres testimonio suo confirma- runt, Divinitatem trium personarum declarare, insana arrogantia Petri Fullonis modo quodam conculcari. Sacrum siquidem bymnum istum pal- lii instar. repurgare se putans, splendidioremque reddere, ac si Seraphinis foret prestantior, ad- jectione Trisagium infersit, adversus Spiritum sanctum veluti, leges sanciens. O supremam ar- rogantiam, ne dicam, insaniam! Nos vero, rumpan- tur licet d:emonibus ilia, sic dicimus : Sanctts Deus, sanctus fortis, sanctus immortalis, miserere nostri. 88. Caeterum ad confirmanda qua dicla sunt, auctoritates suhjicimus sanctorum Patrum, quo- rum os, 05 Dei fuerit : ut corum reverentia per- culsi, nobiscum et cun veritate unum 4900 Deum, uuamque naturam in tribus personis, unum item de sancta Trinitate unigenitum, Dei Filium, unum, inquam, post incarnationem Christum, Filium unum, Dominum unum, hypostasim unam, in duabus naturis, sine confusione, et sine divisione, recta sinceraque fide przdicetis. AUCTORITATES SS. PATRUM Quibus demonstratur unum esse Christum ex na- turis duabus, et naturas duas , inque duabus na- furis, post ejus salutarem — infiniteque. bonitatis incarnationem. Inspiee qui legis. Sancli ]renci episcopi Lugdunensis , contra Valen- Itum. « Sicut enim arca. aurata intus ct cxtra. erat auro puro; sic etiam Christi corpus purum splen- VARIA: LECTIONES. . b Als, el: 4556v. e Hzc postrema pars deest in Arabica translationc οἱ ἵη textu Apostoli : at multis in locis legitur apud. Damascenum, ut et apud Basilium. *1487 S. JOANNIS DAMASCENI 1483 didumque fuit intrinsecus quidem Verbo ornatum, Α στοῦ σῶμα καθαρὺν Ἶν, διαυγὲς, ἔσωθεν μὲν τῷ extrinsecus vero spiritu munitum, ut ex uiroque naturarum splendor manifestus esset. » Sancii Justini philosophi et marlyris, ex libro tertio de Trinitate, cap. 9. « Ejus porro uterum, ceu divinum semen subiens, templum sibi ipse perfectum effingit, . "accepta quadam ex illius natura particula , quam 'in templi formam condendo, sübstantiam esse suam fecit , hocque per summam unionem indutus , Dei ' "Filius utroque modo processit. » | Ejusdem , ez eadem lucubratione, cap. 17. « Quemadmodum unus quidem homo est, in se vero naturas duas diversas habet , atque alia qui- dem ratiocinatur, alia vcto quod ratione concepit exsequitur; anima scilicet intelligente cogitans, "idvigiüi puta compagem, femque conteptam ad finem perducit; ita Filius, unus cum sit, duzque natur , altera Quidem divina "miracula edebal, altera vero humilia adümittebat. » 'Sancti Athanasii episcopi Alexandrini , ex. sermon? conira hareses. "« Qui cum m forma Dei esset, non vapinam arbi- tratus est [499] esse se aequalem Deo, sed semetipsum exinanivit, formam servi accipiens *. » Duas habet formas: eas retine, neutram adulteres. Neque enim homo cum esset Dei Filins et Deus, formam Λόγῳ κοσμούμενον, ἔξωθεν δὲ τὸ Πνεύματι qpoupoi- µενον, ἵν ἐξ ἀμφοτέρων τὸ περιφανὲς τῶν φύσεων ἀναδειχθῇ. » ' Tov ἁγίου "lovccivov φιλοσόφου xal μάρτυρες, ἐκ νοῦ τρίτου fi6Alov, τοῦ περὶ τῆς ἁγίας Τριάδος (4), κεφἀλ. v. ε Καὶ ταύτην 4 τὴν νηδὺν εἰσδὺυς, olovel Orla; σπόρος, πλάττει ναὺν ἑαυτῷ τέλειον, ἀνθρώπου μµὲ- pos τι λαδὼν τῆς ἐχείνης φύσεως, xal εἰς τὴν το ναοῦ διάπλασιν οὐσιώσας» ἑνδὺύς τε τοῦοον χα” ἄχραν ἕνωσιν, Yibc θεοῦ ἄμφω προῆλθεν e. » ToU αὐτοῦ, àx toU αὑτοῦ συγγράμματος, κεφἀλ. wy. ε Ὥσπερ εἷς μὲν ἐότιν à ἄνθρωπος, ἔχει δὲ φύ- σεις διαφόρους δύο, xai xav! ἄλλο μὲν λογίζεται, κατ ἄλλο δὲ τὸ λογισθὲν ἐνεργεῖ' φυχῆῇ μὲν γὰρ νοερᾷ λογισάµενος, tl τύχοι τοῦ πλοίου τὴν cug- «τηδιν, χερσὶ τὸ νοηθὲν εἰς πέρας ἄγει "οὕτως ὁ Yi; εἷς Qv, χαὶ δύο φύδεις, χατ ἄλλην μὲν τὰς θεοσι- µείας εἰργάξετο, χατ ἄλλην δὲ τὰ ταπεινὰ παρεδέ- χετο. ) Tov ἁγίου Αθανασίου, ἐπισκόπου Ἀ Δεξανξρείας, àx τοῦ κατὰ αἱρέσεων. « "0c à». µορφῇ θεοῦ ὑπάρχων, οὐχ ἁρπαγμὸν ἡγήσατο τὸ εἶναι ἴσα θΘεῷ, dAA' ἑαυτὸν ἐκένωσε, µορφὴν δού.ὶου .αδώγ. Δύο ἔχεις μορφάς' χράτει ταύτας * μηδετέραν παραχαράξῃς. Οὔτε γὰρ ἄνθρω- πος ὢν ὁ Υἱὸς τοῦ θεοῦ xai θεὺς, Ἱφάνισε τὴν θεῖ- Dei destruxit, neque Deus cum esset, humanam C χὴν µορφἠν * οὔτε θεὸς Qv, παρητήσἀτο τὴν ἀνθρὼ- ^ Philipp. .1, 6, 7. VARLE LECTIONES.. "d Edit. ταύξης. ο Edit. et Leont. addunt, τὰς φύσεις. NOTA. -(&) Habentur hzc in Espositione fldei, quze edita est intei opera Justini, vocaturque a Leontio et aliis Liber tertius. de Trinitate. Nam duos alios libros subsequebatur, in quibus auctor contra Judaos et Gravos disputabat. Sic enim initio tertii hujus epe- ris loquitur : Ἱχανῶς τὸν κατὰ Ἰουδαίων xai 'EX. Ἀήνων λέξαντες ἔλεγχον, ἀχολούθως αὖθις τὸν ὑγιῆ τῆς πίστεως ἐχτιθέμεθα λόγον ᾿ Postquam satis su- verque dudeorum Gracorumque errores. arguimus, ex consequenti rursum rectam fidei doctrinam expo- "emus. Oportebat | enim. ut, ostensa prius veritate, eos qui ad illum accederent, quomodo de ea sentien- dum sit, rescireut. Inter opera sancti Maximi varia librorum .priorum fragmenta edita sunt, quorum inscriptione addiscimus, duos scriptos fuisse pro- Mer sophistam quemdam, Eupharasium nomine. oU ἁγίου Ἰουστίνου φιλοσόφου xa τέλος μάρτυρος, bx τοῦ πρὸς Εὐφράσιον σοφιστὴν, περὶ προνοῖας xal πίστεως λόχου, οὗ fj ἀρχή ' Ἄχραντος ὁ λόγος: Ju- stini philosophi et tandem martyris, ex libro ad Eu- phrasium sophistam, de Providentia et fide, cujus principium est : Immaculatus sermo. Tertia porro pars operis tertiusve liber, seu Expositio fidei iu- scribitur, De Trinitate, quia primum de hoc myste- rio disputat, deinde vero Je incarnatione, cujus reclam fidem explicat, ac tandem hasereticorum ca- villos diluit. Quod vero fragmentum quod hic affert Damascenus, &ümplum dititur ex cap. 5, el aliud quod proxime sequitur, ex cap. 17, non sine libra- riorum vitio scriptum fuit; quandoquidem pauc:s lineis distant, et primum habetur initio secunde partstrujus expositionis, Ih. Actis concilii Laterà- nensis sub Martino apud Leontium Byzautinum l. 1 Contra. Nestor. εἰ Eutych. citantur. fragmenta lihri Contra Pagauos, sive Grecos, xac& ήνων. In jrioreloco sic legitur: 'Ἔστιγὰρ ἁληθῶς ὁ Κύριο;, Θεός τε ὁμοῦ καὶ ἄνθρωπος, xat τὰ μὲν παράδοξα, χατὰ τὴν φύσιν ἐνεργεῖ τὴν χρείττονα, τὰ δὲ ταπε!νὰ χατὰ τὴν ἑλάττυνα φύσιν ὑπέμεινεν ' Est. ενἰνεθετο Dominus, Deus simul et. homo :et gloriosa quidem secundum praecipuam naturam operabatur, hxoilie vero secundum in[eriorem naturaliter sustinebat, Ea- dem porro iisdem fere verbis repetuntur in. Expo- sitione fidei, qux» υἱ alia complura auctorem indi- cant heresis Eutychiame exortu recentiorem , referuntque decantatissimum hoc Leonis M. dictum in epistola ad Flavianum. Agit enim utraque forma, cum alterius communione quod proprium est , Verbo scilicet operante quod Verbi est, et carne exsequente quod carnis est. Unum horum coruscat miraculis, aliud succumbit injuriis. In Lateranensi synodo totum boc opus citatur tanquam : Tou ἁγίου "lo,- στίνου Φιλοσόφον, ἐπισχόπον χαὶ páptupo;, San- cli Justini philosophi, episcopi et martyris. Quod firmare posset conjectationem eorum qui Exposi- tionem lidei attribuerunt Justino episcopo Sicilie, sive ut emendare voluut Cilicie, cujus exstat epi- stola ad Petrum Fullonem. Sed de rebus absirusis adeo przsiat a. judicio ferendo abstinere. Vellem certissime cons!aret οἳ genuinas esse epistolas qui circuinferuntur, Felicis pape, Quintiani, Ju- stini, οἱ aliorum ad Petrum Fullonem., 1489 CONTRA JACOBITAS. 1409. riv μορφήν. Ἐπεὶ οὖν δύο ἔχομεν μορφὰς, τὴν A formam recusavit. Quandoquidem igitur duas ha- Δεσποτιχὴν φηµι καὶ τὴν δουλικήν' τὴν μὲν φύσει Θεοῦ, τὴν δὲ φύσει ἀνθρωπείαν * τὴν μὲν πρὸ αἰώ- vov, τὴν δὲ ἐξ ὑστέρων χαιρῶν ' τὴν μὲν ix τοῦ Πατρὸς, τὴν δὲ éx τῆς Παρθένου * τὴν μὲν Ex μόνου, την δὲ ix µόνης * ἐπειδὴ δύο ταῦτα ὑφέστηχὲ πρᾶ- γματα, δύο bv Evi * οὔτε γὰρ διαιροῦμεν τὸν θεὸν λόγον ἀπὸ τοῦ σώματος, οὔτε δύο οἵδαμεν υἱοὺς, xal Ἀριστούς * ἀλλὰ τὸν πρὸ αἰώνων Υἱὸν τοῦ θεοῦ, Ev ὑστέροις xatpol; ἄνθρωπον ἐξ αὐτῆς μήτρας τῆς Παρθένου Ὑενόμενον τέλειο». Ὡς γὰρ ὁ γεννήσας Πατῃρ, τέλειον ἐγέννησεν Υἱὸν, οὕτως xat ὁ αὑτὸς xai Ἑς Υἱὸς, xoi Λόγος τοῦ Πατρὸς, τὸν τελείως ἀπολλύμενον ἄνθρωπον σῶσαι βουλόμενος, τέλειος ἐγένετο ἄνθρωπος, ἵνα μὴ τὸ ἔξωθεν σώσας, τὸ ἔσω- bemus formas, Domini scilicet et servi, aliam natura divinam, aliam, natura humanam; aliam ante szcula, aliam postremis temporibus ; aliam ex. Patre, aliam ex Virgine; aliam ex solo, aliam ex, Sola; atque du:e res iste substant, du» in. uno. Non enim divinum Verbum a corpore dirimimus, neque duos filios, Christosque novimus : sed Εἰ- lium Dei qui ante secula fuit, in ultimis tempori- bus hominem, ex ipsa Virginis vulva perfectum editum. Quemadmodum enim qui ipsum genuit Pater, perfectum genuit. Filium, ita et ipse unus Filius et Verbum Patris, hominem qui in totom perierat, facere salvum cupiens, perfecfus liomo exstitit, ne exteriorem salvando, interiorem qui Ücv mpobsboutvov ἑάσῃ ᾽ οὐδὲ γὰρ σῶμα &vala- D perditus erat, negligeret. Neque enim assumpto 6v, εἴασε τὴν duyhv, ἀλλὰ καὶ ψφυχὴν καὶ νοῦν ἀνέλαθεν. » Tov ἁγίου Μεθοδίου ἐπισχόπου Πατάρων καὶ μάρτυρος, ἐκ τοῦ Aórov εἰς τὴν Υπαπαντή». ε Τὸν ἐν ὁράσει ἀόρατον, τὸν ἓν περιλήψει ἀπερί- ληπτον, τὸν ἓν σµιχρότητι ὑπερμεγέθη, τὸν Ev ναῷ xai ἓν ὑψίστοις, τὸν ἐπὶ θρόνου παρθενικοῦ, χαὶ ἐπὶ ὀχήματος Χερουδιχοῦ, τὸν χάτω χαὶ ἄνω ἁδιαστάτως, cbv ἐν μορφῇ δούλου xal ἓν μορφῇ θεοῦ Πατρὸς, tbv ὑπήχρον xai βασιλέα τῶν ἁπάντων. » Tov ἁγίου ἐπισχόπου Βασιλείου Καισαρείας Καα- παδολἰας. ἑκτοῦ κατ' Εὐνομίου Adyov α͵. ---"Οτι ταυτόν ἐσειν οὐσία καὶ µορφή (9). ε ᾿Βγὼ γὰρ καὶ τὸ ἐν μορφῇ Θεοῦ ὑπάρχειν, ἴσον δύνασθαι τῷ ἓν αὐσίᾳ θεοῦ φηµι’ ὡς γὰρ «b µορ- gv ἀνειληφέναι δούλου, ἐν τῇ οὐσίᾳ τῆς ἀνθρωπό- εητος τὸν Κύριον γεγενῆσθαι σηµαίνει. οὕτω τὸ λέ- (ειν, iv μορφῇ Θεοῦ ὑπάρχειν, τῆς θείας οὐσίας παρίστησι τὴν ἰδιότητα. » Tov αὐτοῦ, ἐκ τῆς δια λέξεως τῆς Αέτιον τὸν ΑἈρειαγόν' (6)- πρὸς « Οὐ γὰρ ἂν δυνήσῃ ποτὲ av, ἡ ἄλλος τις, παρα- στῆσαι ἢ ἀποδεῖξαι ἐν ἀληθείᾳ, τοὺς προειρηµένους ἁγίους Πατέρας ἡμῶν καὶ διδασχάλους, 7| ἡμᾶς. f, τινα τῶν ἐχκρίτων Πατέρων xaX διδασκάλων τῆς ἁγίας καθολικής xal ἀποστολιχῆς Ἐκκλησίας, 1| ci- πόντας, 3| διδάξαντας ἐγγράφως, ἢ ἀγράφως, ὡς ab ελέγχεις ἐπὶ Χριστοῦ τοῦ θεοῦ ἡμῶν ulav φύσιν σύν- θετον, 1| µονοειδῆ, f| ἓν θέληµα, xaY μίαν ἑνέργειαν, f τι τῶν ἀπηγορευμένων δογμάτων, xal ἀποδεδλη- µένων ἐκ τῆς χαθολιχῆς καὶ ἁποστολικῆς Ἐκχλη- σίας. El γὰρ χατελύσαμεν, ταῦτα πάλιν οἰχοδομοῦ- μεν, xatà τὸν θεῖον ᾿Απόστολον, παραδάτας ἑαυτοὺς συνιστάνοµεν. Τοὐναντίον δὲ μᾶλλον, διπλοῦν ἑχηρύ- ξαμεν ὑπάρξειν χατὰ πάντα τὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστὸν kv. μιᾷ ὑποστάσει, χαὶ ἑνὶ προσώπῳ, χωρὶς ** Galat. η, 18. .- D corpore animam omisit, sed animam quoque et mentem assumpsit. » Saucti Methodii episcopi Patarorum et martyris, ex sermone in Occursum, seu Purificationem. « Eum qui dum aspicitur, aspectabilis non est, qui dum prehenditur, incomprehensus, qui in parvitate supraquam magnus est, qui in templo εἰ in altissimis adest, qui throno virginali si- mul et currui Cherubico insidet, qui infirmus est, et supremus absque intercapedine ulla, qui in forma servi inque Dei Patris fotma, subjectus, et universorum Πες, » etc. Sancti Basilii episcopi Cesarem Cappadocie, e£ libro primo contra Eunomium. — Quod essentia el (orma idem sint. « Ego etenim in forma Dei esse tantumdem va- lere dico, quantum esse in Dei essentia. Sicut enim accepisse servi formam, signilicat fuisse Dominum in essentia humanitalis ; sic dicere esse in forma Dei, id quod est divine essentiz pro- prium. exprimit, » Ejusdem, ex disputatione contra Aetium Arianum. « Non enim poteris unquam tu aut quivis alius, vincere, aut demonstrare verum esse, sanctos Patres, quos diximus, et magistros sanct? Eccle- οἱ catholice et apostolice, aut pronuntiasse, aut scriptis prodidisse, αἱ etiam, sine scriptis, id quod tu ais, in Christo Deo nostro unam ua- turam compositam, uniusve speciei, vel unam voluntatem, et unam operationem ; aut quidpiam ex vetitis dogmatis, et a sancta catholica et apo- stolica Ecclesia rejectis. Si enim qua destruxi- mus, haec rprsum, ut Apostolus ait **, zdifica- mus, transgressores nos ipsi constituimus. Con- tra potius duplicem per omnia esse Dominuui Jesum Christum in una hypostasi predicavimus, iu- que una persona sine ulla qualicunque divisione NOTE. (3) Tur. habet : quod idem sit substantia et forma, et basilio episcopo Cesarem Cappadocie ex libro contra lunomium, (6) Hoc opus Basilio M., imo el Severo hzre- siarcha Antioeleno recentius est, nec editum hae- tenus fuit. 1191 S. JOANNIS DAMASCENI 1402 vel confusione. Dicere enim unam naturam, οἱ A οἰασδγποτοῦν διαιρέσεως f| συγχύσεως. Τὸ Υὰρ }έ- voluntate». et 4592 operationem in eodem Do- mino nostro Jesu Christo, et non duas, doctrina sententiaque est hominum perverse opinionis et blasphemorum, eorumque qui tecum sentiunt. » Sancti Athanasii, ex epistola ad Epicletum. « Si Verbum ejusdem substantie est ac corpus quod de terra naturam habet: est vero secun- dum Patrum confessionem, Verbum Patri con- substantiale: erit igitur Pater consubstantialis corpori, quod e terra editum est. Cur itaque ac- cusant Arianos, qui Filium esse creaturam di- cant, quando ipsi Patrem creaturis consubstan- tialem aiunt? » Et paulo post : « Quis infernus ructando hoc dictum protulit, corpus ex Maria consubstantiale esse divinitati Verbi? » Sancti Gregorii Theologi, ex secunda ad Cledonium epistola. « Nature quidem duz, Deus et homo, quoniam anima οἱ corpus: [filii vero non duo, neque dii. Neque cnim .hic duo homines; ctsi Paulus, ho- minem qui foris est, εἰ hominem qui intus est, ap- pellarit δὴ Ejusdem, ex Apologetico. « Hoc nobis lex vult pedagogus ** : hoc pro- phetze Christo et legi interjecti : hoc Christus lc- εἰς spiritualis perfectio et finis : hoc exinanita Deitas : boc assumpta caro : hoe nova mistio, Deus γειν µίαν φύσιν, xal θέλησιν, xal Ev£pyecav ἐπὶ τοῦ αὐτοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, xat οὗ δύο, τῶν χακοδόξων xal βλασφήμων χαὶ ὁμοφρόνων σου &v- ὁρῶν ὑπάρχει δίδαγµά τε xal φρόνημα. » ToU ἁγίου Αθανασίου, ἑκ τῆς πρὸς Ἑ πίχεητον ἐπιστοάῆς. « El δὲ ὁμοούσιος ὁ Λόγος τῷ σώματι ix γῖς ἔχοντι τὴν φύσιν ΄ ὁμοούσιος δὲ ὁ Λόγος τῷ Πατρὶ, κατὰ thv τῶν Ἡατέρων ὁμολογίαν, ὁμοούσιος xai αὐτὸς ὁ Πατὴρ τῷ σώματι τῷ Ex γῆς vsvop£vo. Καὶ τἰ ἔτι µέμφονται τοῖς ᾿Αρειανοῖς λέγουσι τὸν Υἱὸν χτίσµα, λέγοντες αὑτοὶ καὶ τὸν Πατέρα ὁμοού- σιον; » B ὭΚκαὶ μετὰ βραχέα" « Ποῖος ἆδης ἑξηρεύξατο όμο- οὐσιον εἰπεῖν τὸ ἐχ Μαρίας σῶμα τῇ τοῦ Λόχου θεό- τητι (7); » Tov ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου ἓκ τῆς πρὸς Κληδόγιον ἐπιστο.ξῆς δευτέρας. « Φύσεις μὲν γὰρ δύο, θεὸς xal ἄνθρωπος, ἐπεὶ xa φυχὴ xai σῶμα * viol δὲ οὗ δύο, οὐδὲ θεοἰ. 05 γὰρ ἐνταῦθα δύο ἄνθρωποι, εἰ xaX οὕτως ὁ Παῦλος τὸ ἐχτὸς τοῦ ἀνθρώπον xai τὸ ἐντὸς προσηγόρευσεν. » Tov αὐτοῦ, ἐκ τοῦ Ἀπολογητικοῦ. « Τοῦτο ἡμῖν ὁ παιδαγωγὸς βούλεται vóptoc* τοῦτο οἱ µέσοι Χριστοῦ xaX νόµου προφῆται ΄ τοῦτο τοῦ πνευματιχοῦ νόµου τελειότης xaX τὸ τέλος Χριστός: ποῦτο d χενωθεῖσα Θεότης' τοῦτο ἡ προσληφθεῖσα . et homo, unum ex ambobus, et utraque per unum. » C σάρξ’ τοῦτο ἡ χαινὴ µίξις, θεὺς χαὶ ἄνθρωπος, ἓν Y Ejusdem, ex sermone secundo de Filio. « Signum vero hoc est : quando nature cogi- tatione discrepant, simul nomina dividuntur. Audi Paulum dicentem : Ut Deus et Pater Domini nostri Jesu Christi, Pater glorie ** ; Christi qui- dem Deus, gloriz vero Pater. Si enim utrumque unum; at non natura, sed coitione. » Ejusdem, reliqua pars. auctoritatis paulo ante. ci- tat& et Epistola ad Cledonium. « Si vero summa dicendum est, aliud quidem el aliud, ea ex quibus est Salvator; quippe cum jdem non sint id quod aspectabile est οἱ illud quod spectari nequit : esse extra tempus, et subesse tempori : at non aliuset alius; absit! Ambo D siquidem unum temperatione, Deo homine facto , et liomine facto Deo, vel quomodocunque nomi- nare ipsum libuerit. Dico autem aliud et aliud, contra atque in sancta Trinitate se habet. lllic enim alius et alius dicitur, ne confundamus hy- postases : non item aliud et aliud. Unum enim tria sunt, idemque Deitate. » Scholium : Si non est aliud et aliud, quia est ura natura, aliud igitur et aliud non suut una 9) [I Cor. iv, 16. ἐξ ἀμφοῖν, καὶ 6U ἑνὸς ἀμφότερα.ν Tov αὐτοῦ, éx τοῦ περὶ Υἱοῦ δευεόρου «Ίόγου. εΣημεῖον δὲ, ἠνίχα αἱ φύσεις διίστανται ταῖς ἐπινοίαις, συνδιαιρεῖται χαὶ τὰ ὀνόματα * Παύλου λέ- γοντος ἄχουσον' "Ira ὁ θεὺς καὶ ὁ Παςὶιρ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὁ Πατᾗρ tnc δόξης * Xp- στοῦ μὲν θεὸς, τῆς δὲ δόξης Πατήρ; εἰ γὰρ τὸ συν- αμφότερον Ev, ἁλλ᾽ οὗ τῇ φύσει, τῇ δὲ συνόδῳ. » Τοῦ αὐτοῦ, ἀναπ.ήρωσις τῆς πρὸ μιχροῦ χρή- ' C6)c ἐκ τῆς πρὸς Κ.1ηδόνιον B' ἐπιστο.λης. « Εἰ δὲ δεῖ συντόμως εἰπεῖν, ἄλλο μὲν xol ἄλλο τὰ ἐξ ὧν ὁ Σωτέρ ' εἴπερ μὴ ταντὸν τὸ ἁόρατον τῷ ὁρατῷ, xai τὸ ἄχρονον τῷ ὑποχρόνψ obx ἄλλος bi xai ἄλλος * μὴ γἐνοιτο! Τὰ γὰρ ἀμφότερα Ev τῇ συγ- χράσει, Θεοῦ μὲν ἑνανθρωπήσαντος, ἀνθρώπου δὲ (θεωθέντος, f] ὅπωφ ἄν τις ὀνομάσειε. Λέγω δὲ ἄλλα καὶ ἄλ)ο ἔμπαλιν, f; ἐπὶ τῆς Τριάδος ἔχει. Ἐκεῖ μὲν γὰρ ἄλλος χαὶ ἄλλος, ἵνα μὴ τὰς ὑποστάσεις συγ- χέωµεν, οὐχ ἅλλο δὲ xai ἄλλο. "Ev γὰρ τὰ τρία, xal "καυτὸν τῇ θεότητι. » Σχό.ιον. El οὐχ ἄλλο χαὶ ἄλλο, διὰ τὸ μίαν εἶναι τὴν φύσιν, τὸ ἄλλο ἄρα xai ἄλλο οὗ µία φύσις. Kal 5. Galat. i1, 21.. Ephes, i, 9, 17. NOTAE. (1) Hag aliaque Ambrosius imitatus cst, citandus infra. 1493 CONTRA JACODITAS. 1434 εἰ ἔμπαλιν ἣἡ ἐπὶ τῆς Τριάδος ἔχει, ἐχεῖ δὲ τρεῖς A natura. EL si rursum, contra ac in sancta Trini- ὑποστάσεις, διὰ τὸ, ἄλλος xal ἄλλος, µία δὲ φύσις διὰ τὸ μὴ ἄλλο xal ἄλλο" ἐνταῦθα δύο μὲν φύσεις διὰ τὸ, ἄλλο xaX ἄλλο, µία δὲ ὑπόστασις, διὰ τὸ ox ἄλλος xaY ἄλλος. Tov αὐτοῦ, àx τοῦ περὶ ΥΠοῦ δευτέρου JAóqev. « Τοῦτό ἐστιν ὃ ποιεῖ αἱρετικοῖς τὴν πλάνην, ἡ τῶν ὀνομάτων ἐπίζευξις, ἑπαλλαττομένων τῶν ὀνομάτων, διὰ την σύγκρασιν. Σημεῖον δὲ ὡς fjv(xa αἱ φύτεις διίστανται ταῖς ἐπινοίαις, συνδιαιρεῖται τὰ ὀνόματα. Παύλου λέγοντος ἄχουσον * "Iva ὁ θεὸς τοῦ Κυρίου ἡμῶν ᾿]ησοῦ Χριστοῦ, ὁ Πατὴρ τῆς δόξης Χρι- στοῦ μὲν θεὸς, τῆς δὲ δόξης Πατήρ. El γὰρ τὸ auv- αμϕότερον ἓν, ἀλλ᾽ οὐ τῇ φύσει, τῇ δὲ συνόδῳ * τού- των τί ἂν Yévotto γνωριμώτερον;) ZExóAtov. Τὰ gh φύσει ἓν, πάντως δύο. El δὲ ἡ σύνοδος χαθ᾽ ὑπόστασιν, ἄρα fj θεότης τοῦ Χριστοῦ, xaY ἡ ἀνθρωπότης αὐτοῦ, δύο μὲν τῇ φύσει, ἓν δὲ τῇ ὑποστάσει. Tov αὐτοῦ, àx τῶν ἐπῶν. ε Ηλθε θΘεὸς θνητός τε, φύσεις δύο elc Ev ἀγείρας, c Thy μὲν κευθοµένην, τὴν δ' ἀμφαδίην µερόπεσοιν. » Tov ἁγίου ᾽Αμθροσίου Μεδιο]άνων (8), ὃκ τοῦ περὶ ἀνθρωπήσεως, τοι κατὰ Απολινγαρίου Aómov. ε Ἁλλ' ἐν ὅσῳ τούτους ἐλέγχομεν, ἀνεφύησαν ἔτε- ot, λέγοντες τὸ σῶμα τοῦ Κυρίου, xai τὴν θεό- C τητα μιᾶς εἶναι φύσεως, Ποῖος ἄδης τὴν τοσαύτην βλασφημίαν Πρεύξατο; ᾿Αρειανοὶ γὰρ ἤδη τυγχά- νουσι φορητότεροι’ οἷς ἐκ τούτων αὔξεται τῆς φιλο- νειχίας, xal ἀπιστίας τὸ στέλεχος, Φιλονειχότερον διαθεθαιούµενον λέγειν τὸν Πατέρα, καὶ zy Υὸν, καὶ τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον μιᾶς οὐσίας μὴ εἶναι, ἐπειδὴ οὗτοι τὴν θεότητα τοῦ Κυρίου xal τὴν σάρκα, μιᾶς φασιν ὑπάρχειν οὐσίας f. » Tov αὐτοῦ, ἐκ τοῦ πρὸς Γρατιανὸν τὸν βασιλέα. Γαύτην δὲ χρῆσιν προήἸαγον d Κὐριλλος ἐν τῇ xac Ἔφεσον συνόδφῳ. t Φνλάξωμεν τὴν διαφορὰν τῆς θεότητος καὶ τῆς capxóc * εἷς γὰρ &y ἑχατέρᾳ σελεῖ € ὁ τοῦ θεοῦ Υἱὸς, ἐπειδήπερ kv αὑτῷ ἑχατέρα φύσις ἑστίν. » Tov αὑτοῦ, éx τῆς ἑρμηνείας τοῦ θείου συµ- « Tou; δὲ λέγοντας φιλὸν ἄνθρωπον τὸν Χριστὸν, 3| παθητὸν τὸν Θεὺν Λόγον, ἣ εἰς σάρχα τραπέντα, Ἱ συνουσιωµένον ἐσχηχέναι τὸ σῶμα, T οὑρανόθεν αὐτὸ 5 Carm. De test. et adv. Christi. tate, illic autem tres hypostases sunt, quia alius et alius; una vero natura, quia non est aliud et aliud ; hic igitur due quidem mature, quia aliud et aliud, una autem hypostasis, quia non est alius et alius. Ejusdem, ex sermone secundo de Filío. * Atqui hoe est quod hzreticos in errorem ad- ducit, conjunctio nuneupationum, commutatis A493 propter contemperationem nominibus. .Cer- tum vero signum est, quando nature cogitatione secernuntur, simul nomina dividi. Audi Paulum dicentem : Ut Deus Domini nostri Jesu Christi, Pater glorie : Christi quidem Deus, gloriz vero Pater. Etsi enim utrumque unum eat, non tamey nalura, sed coitione. Quo quid esse notius possit ? » Scholium. Qua matura non sunt unum, om- nino duo sunt. Sin vero coitio secundum hy- postasim est; ergo Deitas Christi ejusque huma- nitas, natura quidem duo sunt, unum autem hy- postasi. ^. Ejusdem ex versibus ὃν. « Venit Deus ac mortalis, naturas ambas in [unum copulans, « Aliam quidem occultam, patentem aliam ho- [minibus. » Sancii. Ambrosii Mediolanensis, ex. libro De incar- natione, seu contra Apollinarium. « Sed, dum hos redarguimus, emergunt alii, qui carnem Domini et divinitatem dicant unius esse naturz. Quz tantum sacrilegium inferna vo- muerunt? Jam tolerabiliores sunt Ariani, quorum per istos [ rixarum et] perfidi robur adolescit, ut mejore contentione asserant Patrem et Filium ct Spiritum sanctum unius non esse substantie; quia isti divinitatem Domini et carnem, substan- ti? unius dicere tentaverunt. » Ejusdem, ex libro ad Gratianum | imperatorem. Quam auctoritatem Cyrillus protulit in Ephesina synodo. « Servemus distinctionem divinitatis et carnis. Unus in utraque lequitur Dei Filius, quia ín eo- dem utraque natura est. »- Eiusdem. ex interpretatione. divini Symboli. « Eos vero qui nudum hominem Christum di- cunt, aut passibile Verbuin Dei, aut. mutatum in carnem, aut consubstantiatum cum Verbo corpus VARLAE LEGCTIONEs. f Alioqui legendum esset, λέγειν πεπείρανται, aut simile. quidpiam. ost Cyrillum Ambros. 6 Leg. λαλεῖ, ut. Leontius Loquitur. Fragmentum istud non occurrit in tractatu in Symbolum αροείο- orum, qui inter Ambrosii opera editus fuit: acceptum vero est tam a Dainasceno quam a Leontio Byzautino ex dialogo 2 Theodoreti cum Eranista. (8) Qu» tic citantur sancti Ambrosii opera, missa fuerunt a Martiano Mediolanensi ad Theo- dosium Juniorem, quo tempore Nestorius haeresim NOTA. suam edidit, tuneque adeo translata fuere in Gre- cam linguam. Quo faetum esi ut varia passim horum excerpta citata sint a Graecis scriptoribus. - CONTRA JACOBITAS. 4498 tp λόγῳ’ οὗ xexpa vog Ev αὐτῷ, f) ἁποσεσαρ- Α qui nec dici nec exprimi possit, non in eo tem- i$, ἀλλ' ἁποσώζων Ev ἑαυτῷ τῶν δύο φύσεων εροουσίων ἀσυγχύτους τὰς ἱδιότητας. Οὐ γὰρ ἐχράθησαν αἱ φύσεις ἐν τῇ ἁῤῥήτῳ xal &avy- νώσει, ἀλλ᾽ ἠνώθησαν ἁῤῥήτῳ χαὶ ἀφράστῳ ια} ὑπερέχεινα παντὸς νοῦ τυγχάνουσι, χατὰ σμαχάριον xaX ἁληθῶς οἰχουμενιχὸν τῆς ὀρθο- είστεως διδάσχαλον, καὶ ἀρχιεπίσχοπον ἡμῶν ισιον, τὸν àv τῇ µεγάλῃ ἐν Νιχαίᾳ συνόδφ ἀφαντα μεταξὺ τῶν τριαχοσίων δέχα χαὶ ὀχτὼ πων, εἰπόντα . Δύο πραγμάτων ἀνομοίων xal χατὰ τὴν φύσιν σύνοδος Υέγονεν, οὐ σύγχρα- oU ἀφράστου xai θνητοῦ σώματος, οὐ χατ ἄφα- i| ἁποσάρχωσιν, ἀλλὰ xa0' ἕνωσιν ἄῤῥητον ρέχφραστον, xaY ἀνεχδιήγητον, δύο φύσεων εροουσίων, τῶν ἐν ἑνὶ Χριστῷ, Υἰῷ δὲ τοῦ θεοῦ ἔνων, xai μήτε συγχεοµένων, μήτε ἀπολλυμέ- διαιρεθεισῶν. ) Aor. Ορᾶτε, ὡς ol ἅγιοι Πατέρες ἓξ ἴσης τὴν τιν xa τὴν διαίρεσιν φεύγοντες, σώζεσθσι τὰς σεις φασὶν ἓν ἑνὶ Χριστῷ , τοι μιᾷ ὑπο- »ῦ αὐτοῦ, ἐκ τοῦ περὶ πίστεως Aórov. δέποτε γὰρ ἀπέστη τῆς ἰδίας θεότητος, εἰ χαὶ ιεν ἑαυτὸν, μορφὴν δούλου λαθὼν δι ἡμᾶς, ιολέσας τὴν θεῖχὴν μορφὴν, ἵνα χατὰ σὲ ἑτοί- Ιεοποιηθῇ, ὡς ἄνθρωπος. ph Υένοιτο, ᾽Αλλὰ peratus, aut exuta earne; sed illesas in seipso servans ambaram essentie diverse naturarum proprietates. Non enim contemperats naturz sunt in explicabili et inconfusa illa unione, sed copu- latze sunt arcana ratione quz efferri sermone non potest : suntque supra intelligentiam omnem, juxta ac pronuntiavit beatissimus vereque ccumenicus orthodoxe fidei magister, arehiepiscopusque no- ster Athanasius, qui inter trecentos decem et octo przsules splenduit in magno concilio Ni- cxno. Durum rerum dissimilium et ingequalium coitio àaecundum naturam facta est, non contem- peratio; Dei, inquam, qui verbis exprimi nequit, ac mortalig corporis: non per exstinctionem, aut exspoliationem carnis, sed per ineffabilem, inex- plicabilemque, et inenarrabilem unionem dvarum essentie diverse naturarum, quz in uno Christo, Dei autem Filio, salva sunt, nee confuse, nec deperdits, nec divisas. » A&9 Scholium : Videtis, quomodo sancti Patres confusionem divisionemque ex zequo fugientes, sal- vag esse naturas duas docent in Christo, id est in una hypostasi. Ejusdem, ex libro De fide. « Nequaquam enim descivit a sua divinitate, ta- metsi semetipsum exinanivit, forma servi propter nos assumpta **, non amissa divina, ut, quemad- modum ais, de facili quatenus erat homo, evaderet ὃν ἑαυτῷ ἔμψυχον, xai τέλειον χατααχευάσας C Deus : absit ! Quin potius animatum sibi templum ἁγίᾳ Παρθενιχῇ µήτρᾳ, xaX ἑνδυσάμενος αὑτὸν, ιωθεὶς αὐτῷ ἁἀῤῥήτῳ τῷ λόγῳ, σωζομένων έρων τῶν φύσεων, xal οὗ χεχραµένων, προ- φαινόμενος μὲν ἄνθρωπος, νοούµενος δὲ θεὸς € Ἀριστός. ) ὑτοῦ, ἐν τἧς πρὸς Ἱωάνγην τὸν ᾽Αντιογείας ἐπιστο.]ηῆς. bc δὲ εὐαγγελιχὰς xal ἀποστολικὰς περὶ τοῦ ) φωνὰς ἴσμεν τοὺς θεολόγους ἄνδρας, τὰς μὲν οιοῦντας, ὡς Eq' ἑνὸς προσώπου, τὰς δὲ διαι- ις ὡς ἐπὶ δύο φύσεων, χαὶ τὰς μὲν θεοπρεπεῖς (ἣν θεότητα τοῦ Χριστοῦ, τὰς δὲ ταπεινὰς ἣν ἀνθρωπότητα. » Auwv. El ἀληθῶς ἓν πρόσωπον ἐπὶ Χριστοῦ ἣν ἔνωσιν, πάντως ἀληθῶς καὶ δύο φύσεις. ὑτοῦ, ἐκ τῆς πρὸς ᾽Αχήκιον àxloxoxor Με- ξιεήνης éxictodfic. λλὰ γὰρ ἴσως ἐχεῖνο φαῖεν ἂν οἱ δι’ ἑναντίας» yh σαφῶς οἱ τῆς ὀρθῆς πίστεως τὴν ὁμολογίαν ιενοι, δύο μὲν ὀνομάζξουσι φύσεις, διαιρεῖσθαι τῶν θεηγόρων φωνὰς διατείνονται, χατά ve εφορὰν αὐτῶν. Εἶτα πῶς οὐκ ἑναντία ταῦτα ic; Οὐ γὰρ ἂν ἔχεις προσώποις δυσὶν, Ίγουν ἴσεσι, τὰς φωνὰς διανέµειν * ἆλλ, ὦ βέλτιστοι, ἂν, γεγράφαµεν ἐν τοῖς χεφαλαίοις * « EU τις hilipp. 1, 6, 7. perfectumque in utefo Virginis fabricavit, in quod jngressus, eique ineffabili modo unitus, naturis ambabus salvis, non una contemperatis, prodiit, jta ut homo quidem cerneretur. Deus vero intelli- geretur, Jesus Cbristus. » Ejusdem , ex epistola ad Joannem Antiochenum. « Seimus viros divinarum rerum peritos evan- gelicas et apostolicas de Domino voces, alias qui- dem communes facere, tanquam in una persona : alias vero dividere, tanquam in duabus naturis; atque alias quidem qux» Deum deceant, pro Christi divinitate; alias vero, quz? humiles sint, pro ejus- dem humanitate. » D Scholium : Si vere una persona post unitionem est in Christo, vere prorsus due quoque naturz sunt. Ejusdem, ex epistola ad Acacium Melitenm episcopun. « Sed enim fortassis illud dicent adversarii. Ecce Jam qui recte fidei confessionem edunt, duas qui- dem naturas aperte nominant : dividi vero conten- dunt sanctorum Patrum voces secundum natura- rum ipsarum discrimen. Át quomodo haec non adversantur assertioni tue? Nequaquam enim possis voces istas personis duabus distribuere. Verum, cum bona vestra gratia dicam, in capitulis 1439 S, JOANNIS DAMASCENI 198 scripsimus ** : « Si quis duabus personis, seu hy- A € προσώποις δυσὶν, fivouv ὑποστάσεσι, Bra wipe τὸς « postasibus voces distribuit, et alias quidem « lanquam homini, seorsum a Verbo, quod ex « Deo est intellecto accommodat ; aliag vero, « quippe qua Deum deceant, soli Verbo, quod ex « Deo Patre est, hic damnatus esto. Discrimen « autem vocum nullatenus negavimus. 0 Scholiun : Vides, quomodo duas naturas dicere non dubitat, sed recusat eonfiteri eag per se et sejunctim exstare. Ejusdem, ex Glaphyris in Leviticum. « Duas siquidem aviculas jubet accipere, nundas οἱ vivas, ut intelligas per vivos alite$, coelestem hominem simul et Deum in naturas duos distin- clum, pro consentanea singulis ratione. Verbum quippe erat ex Deo Patre in carne ex Virgine as- sumpta splendescens, sed citra sejunctionein. Unus ofiüur est ex ambobus Christus. » Ejusdem, ex libris de Trinitate "'. « Christus velut confinium quoddam est divini- tatis et humanitatis, utriusque babens tanquam in unum coitionem, et rerum natura discrepantium concursum in identitatem per unionem et impli- cationem. » {96 Ejusdem, ez epistola ad Succensum. « Dispensationis itaque, ut dicebam, medum anino reputantes, videmus naturas duas mutuo coivisse indivulsa unione, nulla conversione, nulla mutatione. Nam caro caro est, et non Deitas; « φωνὰς, καὶ τὰς μὲν, ὡς ἀνθρώπῳ παρὰ τὸν ἐτ € θεοῦ Λόγον ἰδικῶς νουυμένῳ προσάττει, τὰς U, € ὡς θεοπρεπεῖς, µόνφ τῷ &x Θεοῦ Πατρὺὸς Aéro, ε οὗτος ἕστω χατάχριτος. Φωνῶν δὲ διασφορὰν xat « οὐδένα τρόπον ἀνῃρήχαμεν. » Σχόλιο». Ορᾶς, ὡς o0 «b 86e φύσεις λέγεν παραιτεῖται, ἀλλὰ τὸ, ἰδίᾳ xal ἀναμέρος αὐτὰς bus λογεῖν. Tov αὑτοῦ, éx τοῦ αἷς τὸ Ασυζικόν. « Δύο μὲν γὰρ ὀρνίθια ληφθῆναι χελεύει ζῶντε καὶ χαθαρὰ, ἵνα νοήσῃς διὰ τῶν πετεινῶν τὸν οὐρά- Νιον ἄνθρωπον ὁμοῦ καὶ θεὸν, εἰς δύο μὲν φδεες͵ ὅσον ἦκεν εἰς τὸν ἑχάστῃ πρέποντα λόγον, buige- µενον, Λόγος γὰρ ἣν ὁ ἓκ Θεοῦ ἩΠατρὸς ἀναλάμφαι ἐν σαρχὶ «fj Ex. γυναιχὸς, πλὴν οὐ µεριζόµενον. B γὰρ ἐξ ἀμφοῖν ὁ Χριστός. » ToU αὐτοῦ, ἐκ τοῦ περὶ Τριάδος «Ἰόγου. « Μεθόριον δὲ ὥσπερ τι θεότητος xal ἀνθρωπό- «ητος, ὁ Χρισιὸς τὴν ἐν ^. ἀμφοῖν ἔχων ὡς iv δὴ σύνοδον, xal τῶν τῇ φύσει διεστηχότων τὴν slc sav τότητα συνδρομὴν χαθ᾽ ἔνωσιν καὶ ἀναπλοχὴν. ) ! Tov αὐτοῦ, ἐκ τῆς αρὸς EoUxsvcor ἐπιστοαῖῆς. ε Ἐννοοῦντες τοίνυν, ὡς ἔφην, τῆς οἰχονομίας ὧν πρόπον, ὁρῶμεν, ὅτι δύο φύσεις συνΏλθον ἀλλήλαι χαθ) ἕνωσιν ἀδιάσπαστον, ἀτρέπτως τε xal ἄμετα- δλήτως ' ἡ γὰρ σὰρξ, σάρᾶ ἐστι, καὶ οὐ θεότης, εἰ etsi caro Dei facta est. Consimiliter etiam Verbum QC χαὶ γέγονε Θεοῦ σἀρξ. ὁμοίως δὲ καὶ ὁ Λόγος θεός Deus est, et non caro, licet carnem propriam dispensatoria ratione sibi fecerit. Igitur cum hoc consideramus, nihil injuriz irrogamus concursui illi, qui in unitatem desiit, Dicendo ex naturis duabus eum esse, post unitionem scilicet, naturas ab invicem non dirimimus, nec illum qui unus Indivisibilisque est, in duos filios scindimus, sed Filium unum pronuntiamus, ct, veluti Patres dixe- runt, unam naluram Verbi incarnatam, taque. quantum in meniem cadit, et solo animi obtutu considerando qua ratione unigenitus factus sit homo, naturas duas esse aimus : unum vero Fi- lium, et Christum, et Duminum confitemur, Ver- bum Dei factum hominem et incarnatum. » Scholium : Consideret quisquis mente ezcus non cst, sensum hujus Patris. Non enim dixit, Post unitionem naturas non confitemur; sed, « non dirimimus. » Nam duas esse ait, « Filium vero unum, Christumque, et Dominum. » Et post- quam dixit, « Filium unum pronuntiamus, » sub- jungit, « et naturam unam Verbi incarpatam. » Ubl naturam vocat hypostasim. Non enim natura est, aut substantia Filius, sed hypostasis. Naw si esset patura, cum Pater Filius non sit, Pater ejusdem " Anathem, 4. *' Lib. n ad Herm. ἔστι χαὶ οὗ σὰρξ, εἰ xat ἰδίαν ἑποιήῄσατο τὴν aáprs οἰχονομικῶς. Ὅταν δὲ ἐννοῶμεν τοῦτο, οὐδὲν ἀδι- χοῦμεν τὴν εἰς ἑνότητα συνδρομἠν * τὸ ἐκ δύο φύ- σεων γεγενῆσθαι λέγωτες, μετὰ μέντοι chv ἕνωσιν, οὐ διαιροῦμεν τὰς φύσεις ἀπ᾿ ἀλλήλων, οὐδὲ sic δύ9 τέμνοµεν νὶοὺς τὸν ἕνα xal ἀμέριστονν ἀλλ Ew φαμὲν υἱὸν, xat, ὡς οἱ Πατέρες εἰρήχασι, µίαν φὐ- σιν τοῦ 66500 Λόγου σεσαρκωµόνην. Οὐκοῦν, ὅσο μὲν ἦχεν εἰς ἔννοιαν, χαὶ εἰς µόνον τὸ ὁρᾷν τοῖς t ψυχῆς ὄμμασι, τίνα τρόπον ἑνηνθρώπηχεν ὁ uove γενὴς, δύο τὰς φύσεις εἶναί φαµεν, ἕνα 6b Υἱὸν, καὶ Χριστὸν, xal Κύριον ὁμολογοῦμεν , τὸν τοῦ θες Λόγον ἑνανθρωπήσαντα καὶ σεσαρχωµένον. » D ἉΣχόλιον. Σχοπείτω πᾶς τις Wd τνφλώττων τν νοῦν, τοῦ Πατρὸς τὴν ἔννοιαν. Οὐχ εἶπε γὰρ, Medi μέντοι τὴν ἕνωσιν, οὐχ ὁμολογοῦμεν τὰς quoti ἀλλ, € Οὐ διαιροῦμεν » Δύο γὰρ τὰς φύσεις εἶνά φησιν, « "Eva δὲ Ὑϊὸν, καὶ Χριστὸν, xoi Küptov! xai εἰπὼν, «€ ἕνα φαμὲν Yibv, » ἐπήγαγς, c x3 μίαν φύσιν ποῦ Λόγου σεδαρχωµένην, » σύσφ ἐνταῦθα τὴν ὑπόστασιν ὀνομάσας. Οὗ γὰρ eun ftot οὐσία, b. Υἱὸς, ἀλλ ὁπόστασις. El γὰρ 97 ew; ὁ Τὸς, οὐκ ἔστι δὲ ὁ Πατὴρ χΏς , οὐχώ VARLE LECTIONES. hà Deest ἐν in cditis. | CONTRA JACOBITAS. 1502 ἂν εἴη ὁ Ilasbp τῆς αὐτῆς φύσεως τῷ Ylo* A ac Filius naturz non foret. Attamen naturam car- ς xai τῆς capxbe ἑνδείχνυται τὴν φύσιν, πρὺς αὐτὸν Σούχενσον γράφων ' ὥστε εἰ χαὶ xa0' ὑμᾶς αν ἐνταῦθα τὴν φύσιν quely, εἰσχομίζει χαὶ thv σαρχὸς φύσιν διὰ τοῦ εἰπεῖν, σεσαρκωµένην. ptt γοὺν οὕτως, ) αὐτοῦ, éx τῆς πρὸς Σούχενσον δευτέρας ἐπιστο.]ῆς. El μὲν γὰρ µίαν εἰπόγτες τοῦ Λόγου φύσιν, γήχαμεν, οὐκ ἐπενεγχόντες τὸ, σεσαρχωµέγη», οἷον ἔξω τιθέντες τὴν οἰχονομίαν, ἣν αὐτοῖς | που xal ἀπίθανος ὁ λόγός προσποιουµένοις dv, εἰ µία φύσις τὸ ὅλον, ποῦ τὸ τέλειον ἐν ωπότητι, ἢ πῶς ὑφέστηχεν dj χαθ᾽ ἡμᾶς οὐσία 55 δὲ καὶ fj £v ἀνθρωπότητι τελειότης, xal τῆς ἡμᾶς οὐσίας fj δῄλωσις εἰσχεχόμισται διὰ τοῦ Iv, σεσαρχωµένη»γ, πανσἀάσθωσάν γαλαμίνην ᾿ ον ἑαυτοῖς ὑποστῆσαντες. » (ό1ιον. Παύσασθε τοιγαροῦν, ὦ οὗτοι, χαλαµί- ῥάθδον ἑαυτοῖς ὑποστήσαντες, τῷ διδασχάλῳ ὀμενοι. Ἰδὲ γὰρ σαφῶς εἴρηχε διὰ τοῦ, σεσαρ- ἔνη», εἰπεῖν τὴν ἓν ἀνθρωπότητι τελειότητα, της καθ) ἡμᾶς οὐσίας τὴν δῄλωσιν εἰσχεχομί- , χαὶ ὡς οὐ µία φύσις τὸ ὅλον Eaxly* εἰ δὲ οὗ παντί ποὺ δῆλον, ὡς δύο. ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, àx τοῦ εἰς τὸν Λάζαρον Aóyov (8). ζασσίτερος µολίόδου xaX ἀργύρου μετέχει’ ἁρ- o τὴν ὄψιν, µολίθδου τὴν φύσιν οὕτω χαὶ ὁ τὸς θεὺς Qv xai ἄνθρωπος, τὰς δύο φύσεις ἐν p ἀποσώσει [τὰς φύσεις] οὕτω καὶ αὐτὸς ἐν ο U5 ἔστιν, οὐχ ὑπάρχων ἕτερον παρ᾽ αὑτάς. nis indicat, cuin ad eumdem Ὀμούῦδηραπι scribit, Quamobrem etsi substantiam, essentiamve, hic naturam perinde ac vos appellat, inducit etiam naturam carnis, cum ait, íncarnatam. lta quippe scribit: Ejusdem, ex secunda ad Succensum epistola. « Si enim unam Verbi naturam dicendo, conti- cuissemus, nec subjunxissemus, incarnatam, velut exclusa incarnationis dispensatione, esset fortassis eorum non ineptus sermo, cum rogare simulant : 6i una natura totum est, ubinam illa in bumanitalte perfectio sit, aut quo pacto natura nostra consi- stat ? quoniara vero incarnatam pronuntiando, ipsa B quoque perfectio quoad humanitatem, et essentize nostre declaratio allata est, inniti jam desinant baculo acundineo. » Scholium : Desinite taque et vos baculo niti arundineo, morem gerentes doctori. Ecce enim luculenter ait, incarnatam pronuntiando, signifi- cari perfectionem quoad humanitatem, expressam- que substantix: nostre declarationem ; imo non unam naturam totum esse. Si autem non una, nemini non perspicuum est duas esse. Sancti Joannis Chrgsostomi, ex sermone ín Lazarum. « Stannum plumbi οἱ argenii particeps est, ar- genti quidem quoad aspectum, plumbi vero natura. Sie Ghristus Deus et homo cum sit, duas in seipso naturas conservat. Sic et ipse in ipsis cst, nec aliud preter ipsas exsistit. R7 Scholium (10) : Necesse non est ut exemplum omní parte similitudinem referat illius cum componitur. Stannum esse quidem argentum videtur, sed non est: Christus autem vere est D. αὐτοῦ, ix τῆς πρὸς Καισάριον τὸ povátorta ἐπιστο.ῖῆς. Js. χἀνταῦθα τῆς θείας αὐτῷ φύσεως ἔνιδρυ- €» ἕνα Υ]ὸν, ἓν πρόσωπον, τὸ συναμφότερον ἁπ- σε, γνωριζόμενον μέντοι ἁδιαιρέτῳ xat ἁσνγ- |λόγῳ' οὐχ ἓν μιᾷ μόνη τῇ φύσει, ἀλλ ἐν ὀνσὶ αις. Ἐπὶ γὰρ μιᾶς, ποῦ τὸ ἀσύγχντον; ποῦ τὸ ρετον ; ποῦ dj ἕνωσις λεχθείη * ἑαυτῇ γὰρ ἑἐνοῦ- f διαιρεῖσθαι ἀδύνατον. Ποῖος ἅδης Ἱρεύξατο ἐπὶ Χριστοῦ φύσιν λέγειν μετὰ τὴν ἕνωσιν; f Ejusdem, ez epistola ad Casarium monachum. « Slc etiam hic divina natura in ipso insidente, unum Filium, unan personam, utrumque consti- tuit; qui quidem indivisa inconfusaque ratione agnoscitur, non in una gola natura, sed in duabus perfectis. Si quidem in una, ubi illud, citra confu- sionem? ubi extra divisionem ? ubi unio dici queat? Unam enim sibi ipsi uniri, vel dividi impossibile est. Quis infernus eructando protulit, unam in τὴν θείαν φύσιν κρατοῦντες, τὴν ἀνθρωτίνην D Christo naturam post unitionem ? Vel enim divi- jytat, φημὶ tiv ἡμετέραν σωτηρίαν΄ ἢ τὴν ἀν- (ίνην χατέχοντες, τῆς θείας φύσεως τὴν ἄρνη- τοιοῦνται ' ἐπεὶ λεγέτωσαν ποῖα ἁπολώλεχε τὸ ; El γὰρ ἔτι ἕλῥωται dj Ένωσις, πάντως χαὶ τῆς ἑνώσεως ἰδιώματα ἁποσώζεσθαι ἀνάγχη. | οὐχ ἕνωσις τοῦτο, ἀλλὰ σύγχυσις xol ἆφανι- τῶν φύσεων. ) nàm naturam tenentes, humanam negant, imo nostram inquam salutem : aut humanam tenentes, divinam naturam ejurant. Quocirca dicant, quz- nam quod proprium sibi erat, amisit? Nam αἱ adhuc salva unio est, proprietates omnino esse $alvas oportet. Alioqui hoc unio non esset, sed confusio et exstinctio naturarum. » NOTAE. Excerptum istud non reperi in genuinis, sve, aut spuriis Chrysostomi homiliis de La- qua hactenus ediize sunt. Czeterum. Chalce- nsis synodi tate recentior homilia est, pro- jue Chrysostomo : quemadmodum epistola ad Philippum paulo ante citata quae Gregorii Nysseni nomen praefert. . (0) Scholium istud quod in Turriani transla: lione reperi, desideratur in. codice Vaticano. 1503 S. JOANNIS DAMASCENI. 13k IN DIALOGUM, CONTRA MANICH/EOS ADMONITIQ. In dubium vertit Jacobus Billius, num Dialogus 1ste adversus Manicheos genuinus si sancti Joannis Damasceni fetus. Combefisio non displicuit Billii suspicio. Fatetur tamen uter que, disputationem hanc dignam plane esse, que Damasceni nomen pra se ferat. Quin adjecit Combefisius : Quanquam viz ovum ovo similius Damascent reliquis ac indubitatis operibw. Enimvero hujus voluminis dictio tota Damascenica est, trita 1psi argumentandi methodus, rerumque earumdem, at necessaria repetitio, sententiarum denique, quas passim alias, acia primis in libris De fide orthodoxa tradit, equabilitas, imo dictiones et voces eedem, emdem- que periodi ubique obvite sunt. Hec probe quidem Billio et Combefisio nota fuerant : at se- cum obtinere vix potuerunt, ut concederent doctorem orthodoxum in ea fuisse sententia, ui ignem quo torquentur daemones et impii, verum corporeumque esse negaret, aut saltem me- taphorico sensu intelligeret. Annon vero idem ea de re Orientalis Ecclesie theologo sentire fas erat, quod ecclesiastici tractatores nonnulli docere non dübitarunt? Ambrosius in cap.1" Evang. secundum Lucam, de igne isto sic loquitur : Jgnis est, quem generat mastita ddi- ctorum : vermis est, eo quod irrationabilia anime peccata mentem ret scensumque compwungaal, et quedam exedant viscera. conscientia. Idem prorsus sentiebant illi, quorum expositionem alfert Hieronymus ad calcem commentarii in Isaiam, ubi verba ista expendens : Vermis ee- rum non morietur, et ignis eorum non ezstinguetur, hec habet : Vermis autem qui non sw- rietur, et ignis qui non exstinguetur, a. plerisque conscientia accipitur peccatorum, que tor. queat in suppliciis constitutos, quare vitio suo atque peccato caruerint electorum domo : tllud quod dicitur : « Versatus sum in miseria, dum mihi infigitur spina. » Et iterum nd οδείο: « Sicut tinea vestimentum, et verynis lignum, sic meror excruciat cor. viri, » ita du- taxat, ut ΠΟΛ negent pravaricatorum et Dominum negantium eterna supplicia; dicesk Domino in Evangelio : « Ite in ignem — eternum. qu. praeparatus est. diabolo εί amgeli ejus. Et infra ait : Ignis quoque juxta id accipiendus, quod et vermis, etc. Propter heec aliaque similia Patrum testimonia illustrissimus Mons eliensis episcopus in Catechismo censet, fide caput non esse, 498 igne vero corporalique plectendos esse damnatos. Vide part. r, sect. 2, cap. 3, $21, ubiinsuper citat Estium in c, 4 Sent. dist. 44, $ 12 et (3. Non me preeterit Hie- ronymum epistola 59, ad Avitum, hoc dogum velut ab Origene assertum notare. Etenim alio sensu Origenes id tenuit, alio doctores catholici. Origenes quidem dolorem verum perpes sura esse resurgentium corpora negabat; quibus nempe carnem veram gdimeret : illi vero, quorum mentem exponit Hieronymus, alieni prorsus erant ab istis erroribus, quos ab Ongene invectos damnavit Ecclesia. Quinta quippe synodus ea solum Origenis dogmata anathemate feriit, que Verbi cum Patre consubstantialitatem, veram carnis resurrectionem, et suppli- ciorum inferni perpetuitatem impugnabant. llli autem sic tropice ignem et vermem, de quibus loquitur Scriptura, intelligebant, ut aerea corpora resurgentibus non affingerent, net negarent prevaricatorum, et Dominum negantium aterna supplicia ; uti testatur ipsemet san- ctus doctor. Hos vero Ecclesie Orientalis magistros fuisse, idcirco affirmare ausim, quod no- bis sepius inculcet idem Hieronymus, presertim epistola 89, qua est ad sanctum Augyusü num, se vix alios Scripture sacre commentatores legere preter Grecos, seu, ut alias loqui mavult,Grecie tractatores, Unde a Damasceni methodo non abhorret, quod, ut Maniche cavillos et ambages varias declinaret, doctores suos de more secutus, ignem inferni tropole gice, perinde atque vermem illum quo demones et impii discruciantur, sic interpretatus sil, &c si poena damni duntaxat, que omnium gravissima est, istiusmodi locutionibus indicetur: ut nempe inferat acerbissimum hoc supplicium non tam a Deo infligi, quam a prava impio- rum voluntate accersiri. Sed nec ab ista doctrina procul abest lib. 1 De fide, cap. &, et lib. v. cap. ult., ubi docet ignem illum, οὐχ ὑλυῶν, oTov τὸ παρ ἡμῖν, instar nostri materialem sus esse; sed qualem Deus ipse novit. Qui ignem eternum materialem non esse censet, is pro- fecto eaque de igne et vermibus in Scripturis leguntur, metaphorico sensu intellexerit. Nec quemquam moretur titulus iste, qui in cod. Reg. 2502 huicce Dialogo prefigitur: Tou αὗτου μεγάλου ᾿Αθανασίου διάλογος χατὰ Μανιχαίων, tv ᾧ διαλέγονται Ὀρθόδοξος xai Mavtyailoz. "À- Aot δὲ λέγουσιν εἶναι Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ. Ejusdem magni Anathasii dialegus adversus Mon chaos, cujus interlocutores sunt Orthodoxus et Manicheus. Alii tamen aiunt ipsum Joanni Damasceni opus esse. Nam primo, totus hic liber Athanasii dictionem ac methodum nusquam exhibet ; sed recentioris cujusdam theologi. Deinde non constat apud eruditos Athanasium volumen aliquod singulare adversus Manicheos edidisse : et quamvis alicubi illos a se im- pugnatos asserat, hoc satis superque prestiterat in libro Contra omnes ereses. Quin etiam ex probatis auctoribus nemo Athanasium ejusmodi colloquia scripsisse hactenus testatus est. Quotquot sanctissimo preesuli ascripti fuere de Trinitate dialogi, eos aut Theodoreto, au! sancto Maximo restituerunt eruditi. Nec tamen quis conjiciat inter Maximi opera accensen- nmm --—-———X— ——————— κ” — — — —————— Y ——————————————Ó——————e—— J-———À———— s——À—9À. à D ..ce.db£é&éc6&4u———— 1505 DIALOGUS CONTRA MANICILEOS. 1506 dum forte illum esse, quem Damasceno tribuimus. Etsi enim sanctum martyrem adversus e CSaSU,BRRERESENHANRERLH., Manicheos dialogum edidisse didici ex Georgio Scholario, versus finem libri, quem contra Latinos Joanni Comneno Trapezuntio imperatori nuncupavit, quique asservatur in bibliotheca Hegia n. 2957, ἓν τῇ Ὀρθοδόξου καὶ Μανιχαίου διαλέξει, inquit : attamen noster hic dialogus toto ccelo discrepat a stylo et argumentandi ratione que animadvertuntur in Dialogis qui Ma- ximo tribuuntur. Quinimo pauca ishec verba, quee Scholarius ex Maximi colloquio eprom- psit, τὸ δὲ Πνεῦμα ἐχ τῆς ὑποστάσεως ἐχπορεύεται τοῦ Πατρός, Spiritus vero ex hypostasi Patris procedit, in nostro nusquam occurrunt. Joannes itaque Damascenus dialogum hunc scripsit contra Manicheos, quando in Syrie partibus sub Paulicianorum nomine, Paulo et Joanne auctoribus, denuo pullulare atque in- valescere cceperunt, ita ut caliphas, seu principes Arabum Mohammedanos, Orientis ea etate dominos, adversus fideles catholicos exstimularent. Narrat Theophanes Walidum, hujus nominis secundum, sanctissimo Damascenorum episcopo Petro idcirco linguam abscidisse, eumque exsilio multasse, quia contra Arabes et Manicheos scripserat. Id porro imperante Leone Isauro, dum floreret Damascenus noster, contigit. Quin etiam circa Copronymi, Leonis filii, undecimum 429 annum, eodem impio imperatore annuente et duce, multi ex his hee- reticis in Thraciam migravere ; unde Bulgariam postmodum infestarunt, tum deinde in Oc- cidentis partes penetrarunt. Horum enim nepotes fuerunt Albigenses in Galliis, et Patarini in Italia. Ne igitur Manichaei astu suoatque vafritie fidelibus illuderent, eorum impia deliria profanaque dogmata precipua exponit : variis eos argumentis exagitat, innumeras ex princi- piis ipsorum conclusiones deducendo, quibus persentiscant omnes, heresim hanctalem esse, que non fidei solum, verum etiam probis moribus perniciosissima sit, et rerum publicarum siatui et regimini insidietur. Severitatem legum memorat, que cum heereticos alios levibus nis afficerent, istos capite atque etiam flammis punirent. Quamobrem Alexius Comnenus Basilium, novorum Manicheorum, qui Bogomili nuncupabantur, antesignanum, igne cremari jussit, ut post Annam Comnenam ejus filiam, Zonaras aliique Byzantini scriptores referunt. Bic porro dialogus Greece et Latine primum prodiit Basilee anno 1575 cum aliis Dama- sceni operibus : Latinee vero translationis istius parentem agnoscere hactenus non potui : qua etsi in quibusdam a Greco contextu dissidet, in multis tamen sat elegans est, et aucto- ris sensum exacte reddit. Anno 1578 eumdem dialogum Basilee edidit Leunclavius Greece et Latine, cum Legatione Theoriani ad Armenos, et aliis opusculis, que& omnia de Grecis rur- sum Latina fecit. Aliam denique ejusdem Dialogi interpretationem elaboravit Jacobus Billius, qua inter Damasceni nostri opera Parisiis edita est ann. 1577, 1603 et 1619. TOY ATIOY IGANNOY TOY ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΥ ΚΑΤΑ ΜΑΝΙΧΑΙΟΝ AIAAOT OX. S. JOANNIS DAMASCENI DIALOGUS CONTRA MANICH/EOS. Δια ἰέγονται OP80A0EOZ καὶ MANIXAIOZ*, — A Interlocutores : ORTHODOXUS et MANICILEUS. a'. OPG0AOZOX. Ἐπειδὴ συνεληλύθαμεν ἀλλή- 4. ORTRODOXUS. Quandoquidem mutus dis- λοις λογικὴν συζήτησιν ποιῄσασθαι, ἐρωτῶ σε, τί «b — quisitionis causa, convenimus, ex te quzero, de ζττούμενον; ΜΑΝΙΧΛΙΟΣ. Τὸν περὶ πίστεως To- — quonam inter nos agitur? MANICIL/EUS. Ut fidei µνάσαι λόγον, ὅπως ἂν εὕρωμεν thv ἀλήθειαν. — doctrinam explicemus , quo veritatem assequi pos- OP. Τὸ φεῦδος τῇ ἀληθείᾳ ἑναντίον; ΜΑΝ. Παντὶ — simus. ORTH. Vero falsum adversatur, annon? «ρόπῳ. OPO. Πῶς τοῦτο φίς; MAN. Ἐπειδὴ ἡ ΜΑΝ. Omnino. ORTI. Quid ita? ΜΑΝ. Quia ve- pàv ἀλήθεια τῶν ὕντων ἐστὶ γνῶσις, τὸ δὲ φεῦδος, —ritaseorum quie sunt, est cognitio : falsitas autem, 490 μὴ ὄντος. 0Ρθ. Οὐ καλῶς ἀπεκρίθης' ἡ piv — ejus quod non est. ORTH. Haud recte respondisti. γὰρ ἀλήθεια, τῶν ὄντων ἐστὶ γνῶσις, τὸ δὲ φεῦδο, — Nam veritas quidem eorum qua sunt, cognitio est, οὐκ lcu μὴ ὄντος γνῶσις. Τὸ γὰρ μὴ ὃν, οὗ γινώ- — falsitas autem non est cognitio ejus, quod non est? σχεται. ΜΑΝ. Τί οὖν ἐστι τὸ φεῦδος; OP8. Tày.— Nam quod non est, ne quidem cognoscitur. VARLE LECTIONES. a κο addo ex Regio codice 2502 ; nabuitque codex cardinalis Sirleti quem consulebat DBillius. 1501 αι sunt, ignoratio. MAN. Recte dixisti. ORTI. Si igitur veritas; eorum quz sunt, eognitio est, fal- sitas autem ejus quod est, ignoratio; cognitio ha- bitusne est? MAN. Est plane. ORTH. Si cognitio est habitus, ignoratio plane privatio erit. MAN. Imo ignoratio quoque habitus est. ORTH. Quid est ignoratio? MAN. Non habere cognitionem. ΟΒΤΗ. Particula, non, privationemne, an affirma- tionem, et habitum significat? MAN. Privationem. ORTH. Nunquid non dicimus non ens, id quod non habet ut. sit? MAN. Profecto. ORTH. Ergo cum ignoratio nihil aliud sit quam cognitione non habere ; particula autem, non, 4430 privativa sit; ignoratio proinde privatio est, non habitus. MAN. Optime. ORTII. Cum igitur veritas cognitio sit, habitus quoque erit : eodemque modo cum falsitas ignoratio sit, non est dubium quin privationis ra- tionem obtineat. Sicque veritas habitus erit, fal- sitas privalio : ac veritas quidem ens, falsitas au- tem non ens. MAN. Ita sane. ORTH. Malum, fal- sitasne est, an veritas? MAN. Falsitas. ORTH. Malum ergo est non ens, vereque privatio est, 3 ei quemadmodum privatio habitui, sic bono opponitur. Sed ad propositum redeamus. . nibil : MAN. Age, redeamus. 3. ORTH. Unum dieis rerum principium, an duo? MAN. Duo : unum bonum, alterum malum. Ac bonum quidem, arborem bonam appello, qua bonum oinne contineat, et efficiat, nec fructum malum edere queat : malum autem, tenebras, cor- ruptionem, arborem malam, qux malum omne vitiique geuus omne faciat, nee fructum bonum ferre possit. ORTH. Quidquamne inter l:xc duo principia commercii est, necne? MAN. Nihil prorsus. Sed alterum alteri contrarium est. ORTH. Estne unum in alio, aut cum alio ; numve loco discreta sunt ? MAN. Discrela priinum erant, atque utrumque suis se finibus continebat. ORTH. Quonam igitur pacto nunc inter se commista sunt? MAN. Bonus inloco suo, in omni bonitate et felicitate agebat. Materia autem, hoc est malum, cum sine vita, sine motu, spurca, horrenda tene- br», a sensu remota, multis retro szculis fuisset ; tum postea secum ipsa coepit dissidere, ejusque fructus mutuo inter se pugnare. Cumque alii in- sequerentur, fugerent alii, ad lucis fines pervene- ruit; ad cujus aspectum, pulchritudinis ipsius cupiditate capti, pugne mutuz finem facientes, unanimi consensu lucem adoriri instituerunt. Quamobrem cuin. bonus virtutem ex se emisisset, couserto praelio, tenebrarum principes lucis part- tem voraverunt. Bonus quippe virtutem illam sibi eripi passus est; veritus ne suo quoque loco tan- dero illi potirentur. Hoc autem ea mente fecit, ut per eam partem, quam iradiderat, imperium in malum obtineret. Sicque boni malique commistio contingit. Nam ex portione boni, animz; εἰ ex mali substantia, corpora prodierunt. ORTH. Nunc, quaso, hzc una consideremus, MAN. Utique con- sidercmus. S. JOANNIS DAMASCENI I3 MAN. Quidnam ergo est falsitas? ORTII. Eorum, A ὄντων ἀγνωσία. MAN. Ὀρθῶς εἴρηχας. OP8.U οὖν ἡ μὲν ἀλήθεια τῶν ὄντων ἐστὶ γνῶσις, τὸ δὲ on δος ἄγνοια τοῦ ὄντος, εἰπέ pot, ἡ Ὑνῶσις, EX. ΜΑΝ. Ναί. 056. El ἡ γνῶσις, EG, dj rv πάντως στέρησι.. ΜΑΝ. Καὶ ἡ ἄγνοι , E 0Ρ6. Τί ἐστιν ἄγνοια: ΜΑΝ. Τὸ μὴ ἔχειν γνὼσι. 0Ρ6. Τὸ, ph, στερητικόν ἐστιν; Ἡ ἁποφαντιχὺν, ὶ ἐχτιχόν. ΜΑΝ. Τὸ, μὴ, στερητιχόν ἐστιν. OP8. Ms ὃν λέγομεν; τὸ ἑστερημένον τοῦ εἶναι, MAN. à. λονότι. 0Ρθ. Οὐχοῦν fj ἄγνοια, τὸ μὴ ἔχειν γνῶσν ἐστι ΄ τὸ δὲ, μὴ, στερητικόν΄ fj ἄγνοια ἄρα στέρησ», καὶ οὐχ Έξι. ΜΑΝ. 'Opücx« εἴρηχας. 0569. E οὖν ἀλήθεια γνῶσις, ἕξις δηλονότι * εἰ δὲ, τὸ Quoi; ἄγνοια, στέρησις κατὰ τὸν τῆς ἀληθείας λόγον ᾽ ἔσται οὖν d) μὲν ἀλήθεια δις, τὸ δὲ φεῦδος, στέἑρτ- σις- καὶ ἔσται dj μὲν ἀλήθεια, ὃν, τὸ δὲ φεῦξος. qi ὃν. ΜΑΝ. Ἐκ παντός. 0ΡθΘ. Νεὔδος ἡ χαχία, d ἀλήθεια, MAN. ὙΨεῦδος. 0Ρθ. Οὐκ ὃν ἄρα ἡ χα- χία, xaX ὕντως στέρησις, χαὶ μὴ ὃν ' xax ὡς acts. Gig ἕξει, ἀντίχειται τῷ ἀγαθῷ.Αλλ) ἐπὶ τὸ προχεί- µενον ἐπανέλθωμεν. MAN. Ἔλθωμεν. f. OP8. Μίαν ἀρχὴν λέγεις τῶν vtov, f; Eo; MAN. Δύο, µίαν μὲν ἀγαθὴν, χαὶ µίαν πονηράν, αεὶ τὴν μὲν ἀγαθὴν ὀνομάζω δένδρον ἀγαθὸν, παντὸς ἀγαθοῦ περιεχτιχὸν xal ποιητικὸν, μὴ δυνάµενη χαρπὺν καχὸν ποιεῖν ' τὴν δὲ ποντρὰν, σχότος, φθο- ρὰν, δένδρον πονηρὸν, παντὸς πονηροῦ xoi χαχίας ποιητιχὸν , μὴ δυνάµενον χαρπὸν ἀγαθὸν couv. OP8. Κοινωνοῦσιν ἀλλήλαις αὗται αἱ δύο ἀρχαὶ, f c6; MAN. Παντελῶς ἀχοινώνητοι, xal ἑναντάι ἀλλήλαις ὑπάρχουσιν. 096. "Ev ἀλλέλαις, xai σὺν ἀλλήλαις εἰσὶν, Ἡ χεχωρισµέναι; ΜΑΝ. Keyop- σµέναι σαν ἐξ ἀρχῆς, ἑχάστη ἓν τοῖς ἰδίοις opos. 008. Πῶς οὖν νῦν eiat συμμεμιγµέναι; ΜΑΝ. "Hr ὁ ἀγαθὸς ἐν τῷ ἰδίῳ τόπῳ, ἓν πάσῃ ἀγαθοσυνη xi! µακαριότητι, ἡ δὲ Όλη. Έχουν dj χαχία, Bion. ἀκίνητος, αἰσχρά, σχότος δυσειδὸς, ἀναίσθητος iz πολλοὺς αἰῶνας Όστερον δὲ ἑστασίασεν ἡ Όλη xp; ἑαυτὴν, χαὶ οἱ χαρποὶ αὐτῆς ἐπολέμησαν ποὺς ἀλλί» λους ' xaX τῶν μὲν διωκόντων, τῶν δὲ φευγόντω», ἔφθασαν εἰς τὰ ὅρια τοῦ φωτός ' xat ἱδόντες τὸ qu; p ἐπεθύμησαν τοῦ κάλλους αὐτοῦ, xal ἑσκύσαντο το πρὸς ἀλλήλους πολέμου, xal συµφωνῄσαντες «f ἀλλήλους, ἐπέθεντο τῷ φωτέ’ xat, ἀπέστειλεν ὁ ἀγ1- θὸς τὴν δύναμιν παρ αὐτοῦ, καὶ συμπλοχῖς Yi µένης, ἔφαγον µέρος τοῦ φωτὸς, οἱ ἄρχοντε- τοῦ G4 τους. Παρεχώρησε γὰρ ὁ ἀγαθὸς ἁρπαγῆναι ovans ἐξ αὐτοῦ * xat φοθηθεὶς, ἵνα μὴ χαταχυριεύσωσι zw τόπου αὐτοῦ, τοῦτο ἁποίησεν, ἵνα διὰ τῆς μοίρας, ts παρέδωχε, χαταχυριεύσῃ τῆς xaxtaz. Καὶ οὕτως ἑγέ- νετο σύγχρασις τοῦ ἀγαθοῦ xal τοῦ πονηροῦ. 'Ex τὰ τῆς µοἰρας τοῦ ἀγαθοῦ, ἐγένοντο αἱ φυχαὶ. ἐκ δὲ ck οὐσίας τῆς χαχίας, τὰ σώματα. 0Ρ6Θ. Τέως κ τούτων διασχεφώμεθα. ΜΑΝ αἁιασχεφώμεθα. 1509 DIALOGUS CONTRA ΝΑΝΙΟΗΛΟΣ. 1510 y. 96. Ἡ ἀρχὴ ποσαχῶς λαμθάνεται;, MAN. $pá- Α 3. ORTH. ᾽Αρχλ, id est, principium, quot. mo- σον cj. OP. "Avapyov pév ἐστι, τὸ uh ἑσχηχὸς àpyfjv* τὸ δὲ τῆς ἀρχῆς ὄνομα, ὁμώνυμόν ἐστι’ xa γὰρ πολλὰ σηµαίνει ' λέγεται: γὰρ ἀρχὴ χατὰ χρόνον’ ὡς λέγομεν ἀρχὴν ἡμέρας, τὴν τοῦ ἡλίου ἀνατολὴν, xai ἀρχὴ ἑνιαυτοῦ λέγεται ' ἀρχὴν xal xavà τόπους λέγομεν, ἀρχὴν ὁδοῦ, χαὶ ἀρχὴν τοῦ Φυσὼν, τὸν πα- ῥάδεισον. Λέγεται ἀρχὴ xol κατὰ τὸ ἀξίωμα xal ἐξ- ουσίαν, ὡς λέγομεν ἀρχὴν εἶναι τὸν βασιλέα τῶν ὑπηχόων λέγεται ἀρχὴ, χαὶ τὸ φύσει πρότερον, ὡς ἐπὶ τοῦ ἀριθμοὺῦ δύο μὲν γὰρ ὄντων, ἐξ ἀνάγχης ἐστι τὸ Ev. Ἑνὸς δὲ ὄντος οὐκ ἐξ ἀνάγχης slot δύο’ ἔσται γὰρ δύο, Ev xal Ev* τὸ δὲ Ev, οὐ δύο. Αρχὴ οὖν τῶν δύο, τὸ ἓν λέγεται. Αρχὴ xa χατὰ τάξιν " ὡς πρῶτον τὸ τοῦ ἀναγνώστου ἀξίωμα, εἶτα ὑποδιά- dis usurpatur? MAN. ld tu ipse edisscras. ΟΙΝΤΗ. "Avapyov, dicitur, quod principium non ha- buit . vox auiem ἀρχὴ (principium) aquivoca est; Multa quippe significat. Nam et de tempore princi- pium dicitur. Sic diei principium, solis ortum diei - mus : anni quoque priucipium assignatur. ltem de locis principium dicimus, ut viz principium; et Paradisum, fluminis Physon principium. Quin ágyh quoque de dignitate et potentia dicitur : velut re- gem subditorum ἀρχὴν (id est, principatum) dici- mus !*. Ad hzc principium dicitur, id quod natura prius est, velut. in numero. Etenim si duo sint, necessario unum erit : sin autem unum est, non item duo esse necessum est. Erunt quippe duo, χονος, xal οὕτως πρεσθύτερος, xal οὕτως bxloxozoc. B unum et unum : unum autem, duo non est. lia fit Λέγεται xal ἀρχὴ χατὰ τὸ αἴτιον, xal τοῦτο τριχῶς * ἡ γὰρ φυσιχὸν, ὡς ἀρχὴ υἱοῦ, πατήρ’ fj ποιητι- xbv, ὡς ἀρχὴ Χτίσεως, ὁ Χτίστης' ἣ μιμητικὸν, ὡς ἀρχὴ εἰκόνος τὸ εἰχονιζόμενον ' κατὰ τοσούτους οὖν τρόπους, λεγοµένης τῆς ἀρχῆς, ἐκεῖνό ἔστι τὸ ὄντως ἄναρχον λεγόμµενον ' πῶς οὖν δύο ἀρχὰς σὺ che ἀνάρχους; ΜΑΝ. Κατὰ πάντας τοὺς τρόπους. OP8, Ὁ Οὕτως γὰρ ἔσονται ἄναρχοι' ἀλλ ἑφεύσω χατὰ τῆς σεαυτοῦ χορυφῆς * ἀπὸ φεύδους ἀρξάμενος, ἁδόχιμου ἕξεις τὸ τέλος. MAN. Πῶς τοῦτο λέγεις» ωβΡθ6. Δύο οἰπὼν, ἀπὸ ἀριθμοῦ ἥρξω * τὰ δὲ δύο, οὑκ ἀρχή ᾿ ἄλλη γὰρ ἀρχὴ τῶν δύο. ἡ µονάς. Περὶ ἀρχῆς οὖν διαλεγόµενος, µίαν ἀρχὴν εἰπὲ, ἵνα ᾗ τελεία ἡ ἀρχὴ᾽ φύσει γὰρ μονὰς, ἀρχὴ δυάδος. El οὖν δύο ul unum A431 duorum principium dicatur. Priuci- pium de ordine quoque dicitur ; ut prima dígnitas, lector est, deinde subdiaconus, postea diaconus, tum presbyter, ac demum episcopus. Denique prin- cipium de causa dicitur; idque trifariam. Aut enim causa naturalis est, ut principium filii est pater : aut efficiens, ut rei condite principium est conditor : aut exemplaris, ut imaginis princi- pium est id a quo imago ducitur. Cum igitur tot modis principii nomen sumatur, id demum vcre ἄναρχον, sive principii expers, dieitur[quod nullum principium agnoscit]. Quinam igitur duo principia esse ais, quie principio careant? MAN. Secundum omnes istos modos. ORTH. Sic utique sine ulio ἀρχαὶ, ποῦ ἡ φύσει προτέρα ἀρχὴ, τουτέστιν ἡ µονάς Ο principio erunt. Verum mentitus es contra caput tuum : cumque a falso inceperis, infelicem quoque finem obtinebis. MANICH. Qui tandem? ΟΒΤΗ. Quo- niam, cum duo dixeris, a numero incepisti. Dinarius autem principium non est. Binarii siqui- dem aliud principium est, nempe unitas. Quare enm de principio disseris, unum dicas oportet prin? cipium, quo perfectum principium sit. Unitasenim binarii principium est. Si igitur duo sunt. principia, ubinam principium illud erit, quod natura prius sit, hoe est unitas? δ. MAN. Σὺ οὖν ερεῖς ὑποστάσεις λέγεις; Καὶ Sti, λέγεις, ὅτι ἀπὸ µονάδος δεῖ ἄρχεσθαι; OP. El xa τρεῖς ὑποστάσεις λέγω, ἀλλὰ µίαν ἀρχήν φημι * ἀρχὴν γὰρ ὁ Πατῃρ Υἱοῦ καὶ Πνεύματος, οὗ χατὰ χρόνον, ἀλλὰ χατ᾽ αἰτίαν. Ἐκ Πατρὸς γὰρ Λόγος καὶ χΙνεῦμα, εἰ καὶ μὴ μετὰ Πατέρα. Ὥσπερ γὰρ ἐκ τοῦ πτυρὸς φῶς, καὶ οὗ προτερεύει κατὰ χρόνον τὸ πῦρ τοῦ Φωτός * ἀδύνατον Υὰ0 εἶναι πΌρ ἀφώτιστον' ἀρχὴ δέ στι, χαὶ αἰτία τὸ mop τοῦ ἐξ αὑτοῦ φωτός ' οὕτω xat ὁ Πατηρ ἀρχὴ, xai αἰτία τοῦ Λόγου xal τοῦ 4. MAN. Atqui tu quoque tres persona; dicis. Quid igitur est, eur ab unitate incipiendum dicas? ORTH. Etsi tres personas dico; tamen principium unum esse aio. Pater enim Filii et Spiritus sancti principium est; non temporis, sed causa ratione, Siquidem et Filius et Spiritus sanctus ex Patre sunt, non tamen post Patrem. Quemadmodum ex igne lux oritur, nec tamen ignis lucem tempore antecedit (neque enim fieri potest, ut ignis luce careat), verum ignis luminfs illius quod ex se ori- Ἡνεύματος” ix τοῦ Πατρὸς yàp Λόγος xal πνεῦμα p tur, principium atque causa est : eodem modo Pa- οὐ προτερεύει δὲ χρόνῳφ. ᾿Αδύνατον γὰρ εἶναι Πατέρα &x τοῦ Yloo, ἢ Λόγου, ἐκ τοῦ Πνεύματος. Μίαν οὖν 5 Vide Dialect. cap. 7 οἱ 59. ter quoque Verbi et Spiritus sancti principinm et eausa est (nam et Verbum ct Spiritus ex Patre sunt), VARIA LECTIONES. b Hsec verba Manichzeo tribuenda censet Billius refragantibus mss., uti nec ipse diffitetur : a quibustamen discedere nihil nos cogit. *Legisse videtur Billius, &xtóc τοῦ Λόγου,ῆ Λόγον, ἑχτὸς τοῦ Πνεύματος. Vertit enim : ut Pater. sine verbo, et Verbum sine spiritu sit. Au id in cod. cardinalis Sirleti legerit, me prorsas latet, Verum alia auctoris mens esse videtur. Declarat nempe divinarum proecessionum ordi- nem, Tuo fleri nequit, ut Pater Filii principium non sit, aut a Spiritu sancto originem accipiat Ver- 5 bum. communione indivisa, de qua infra disseritur. divinarum quippe personarum unico principio disputat Orthoduxus , non de illarum inter se * 1491 S. JOANNIS DAMASCENI 1102 vel confusione. Dicere enim unam naturam, ct A οἰασὸγποτοῦν διαιρέσεως fj συγχύσεως. Τὸ γὰρ £- voluntatein. et /5499 operationem in. eodem Do- mino nostro Jesu Christo, et non duas, doctrina sententiaque est hominum perverse opinionis οἱ blasphemorum, eorumque qui teeum sentiunt. » Sancti Athanasii, ex epistola ad Epictetum. « Si Verbum ejusdem substantie est ac corpus quod de terra naturam babet: est vero secun- dum Patrum confessionem, Verbum Patri con- substantiale : erit igitur Pater consubstantialis corpori, quod e terra editum est. Cur itaque ac- cusant Arianos, qui Filium este creaturam di- cant, quando ipsi Patrem creaturis consubstan- tialem aiunt? » Ei paulo post : « Quis infernus ructando hoc dictum protulit, corpus ex Maria consubstantiale esse divinitati Verbi? » Sancti Gregorii Theologi, ex secunda ad Cledonium epistola. « Naturz quidem dus, Deus et liomo, quoniam anima el corpus: [ilii vero non duo, neque dii. Neque enim .hic duo homines; ctsi Paulus, ho- minem qui foris est, et hominem qui intus est, ap- pellarit δὲ) Ejusdem, ex Apologetico. « Hoc nobis lex vult peedagogus ** : hoc pro- phete Christo et legi interjecti : hoc Christus le- gis spiritualis perfectio et. finis: hoc exinanita Deitas : hoc assumpta caro : hoc nova mistio, Deus Ejusdem, ex sermone secundo de Filio. « Signum vero hoc est : quando nature cogi- tatione discrepant, simul nomina dividuntur. Audi Paulum dicentem : Ut Deus et Pater Domini xosiri Jesu Christi, Pater glorie **; Christi qui- dem Deus, glorie vero Pater. Si enim utrumque unum; at non natura, sed coitione. » Ejusdem, reliqua pars auctoritatis paulo ante ci- lale et Epistola ad Cledonium. « Sj vero summa dicendum est, aliud quidem et aliud, ea ex quibus est Salvator; quippe cum idem non sint id quod aspectabile est οἱ illud quod spectari nequit : esse extra tempus, et subesse tempori : at non aliuset alius; absit! Ambo D siquidem unum temperatione, Deo homine facto , et homine facto Deo, vel quomodocunque nomi- nare ipsum libuerit. Dico autem aliud et aliud, contra atque in sancta Trinitate se habet. Illic enim alius et alius dicitur, ne confundamus hy- postases : non item aliud et aliud. Unum enim tria sunt, idemque Deitate. » Scholium » Si non est aliud et aliud, quia est ura natura, aliud igitur et aliud non suut una 9! [I Cor. iv, 16. γειν µίαν φύσιν, xal θέλησιν, xal ἑνέρχειαν ἐπὶ τοῦ αὐτοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, χαὶ οὗ δύο, τῶν χακοδόξων xai βλασφήμων xal ὁμοφρόνων σου &v- ὁρῶν ὑπάρχει δίδαγµά τε xaX φρόνημα. » Tov ἁγίου Αθανασίου, ἐκ τῆς πρὸς Ἑ πίχτητον ἐπιστο.λῆς. « El δὲ ὁμοούσιος ὁ Λόγος τῷ σώματι ἐκ γῖς ἔχοντι τὴν φύσιν ὁμοούσιος δὲ ὁ Λόγος τῷ Πατρ), κατὰ thv τῶν Ἡατέρων ὁμολογίαν, ὁμοούσιος xoY αὐτὸς ὁ Πατῆρ τῷ σώματι τῷ Ex γῆς γενομένῳ. Καὶ τἰ ἔτι µέμφονται τοῖς ᾿Αρειανοῖς λέγουσι τὸν Υἱὸν χτίσµα, λέγοντες αὐτοὶ χαὶ τὸν Πατέρα ὁμοού- Gtoy ; ) B Kal μετὰ βραχέα’ « Ποῖος ἆδης ἐξηρεύξατο ὁμο- οὐσιον εἰπεῖν τὸ àx Μαρίας σῶμα τῇ τοῦ Λόγου θεό- τητι (7); » Tov ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Θεο]Ίόγου ἐκ τῆς πρὸς ΚΛηδόνιον ἐπιστο.λῆς δευτέρας. ε Φύσεις μὲν γὰρ δύο, 8cbc χαὶ ἄνθρωπος, ἐπεὶ χαὶ φυχἠ xaX σῶμα * νἱοὶ δὲ οὐ δύο, οὐδὲ θεοί. OO γὰρ ἐνταῦθα δύο ἄνθρωποι, εἰ xaY οὕτως ὁ Παῦλος τὸ ἐχτὸς τοῦ ἀνθρώπου χαὶ τὸ ἑντὸς προσηγόρευσεν. » Τοῦ αὐτοῦ, éx τοῦ Ἀπο.ογητικοῦ. t Τοῦτο ἡμῖν ὁ παιδαγωγὸς βούλεται νόµος ’ τοῦτο ol µέσοι Χριστοῦ xai νόµου προφῆται ᾿ τοῦτο τοῦ πνευματιχοῦ νόµου τελειότης xal τὸ τέλος Χριστός: ποῦτο ἡ χενωθεῖοα θεότης τοῦτο d προσληφθεῖσα . et homo, unum ex ambobus, et utraque per unum. » C σάρξ΄ τοῦτο ἡ χαινὴ µίξις, θεὲς καὶ ἄνθρωπος, Ev ἐξ ἀμφοῖν, καὶ 60 ἑνὸς ἀμφότερα.» Tov αὐτοῦ, ἐκ τοῦ περὶ Ylov Óevtépov .Ίόγου. εΣημεῖον δὲ, ἠνίχα αἱ φύσεις διίστανται ταῖς ἐπινοίαις, συνδιαιρεῖται χαὶ τὰ ὀνόματα * Παύλου λέ- γοντος ἄχουσον' "Ira ὁ θεὺς καὶ ὁ Ilazip cov Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, d. Πατὴρ τῆς δόξης * Χρι- στοῦ μὲν θεὸς, τῆς δὲ δόξης Πατήρ; εἰ γὰρ τὸ συν- αμφότερον Ev, ἁλλ᾽ οὐ τῇ φύσει, τῇ δὲ συνόδῳ. » Τοῦ αὐτοῦ, ἀναπ.]ήρωσις τῆς πρὸ μικροὺ χρή- ' &&0c ἐκ τῆς πρὸς Κ.ηδόγιον B' ἐπιστο.λῆς. « EL δὲ δεῖ συντόμως εἰπεῖν, ἄλλο μὲν xai ἄλλο τὰ ἐξ ὧν ὁ Σωτήρ ' εἴπερ μὴ ταντὸν τὸ ἀόρατον τῷ ὁρατῷ, xai vb ἄχρονον τῷ ὑποχρόνῳ' οὐχ ἄλλος Ci xaX ἄλλος * μὴ γἐἑνοιτο! Τὰ γὰρ ἀμφότερα ἓν τῇ συγ- xpásst, θεοῦ μὲν ἐνανθρωπήσαντος, ἀνθρώπου δὲ θεωθέντος, f| ὅπως ἄν τις ὀνομάσειε. Λέγω δὲ ἄλλο καὶ ἄλλο ἔμπαλιν, fj ἐπὶ τῆς Τριάδος ἔχει. Ἐχεῖ μὲν γὰρ ἄλλος χαὶ ἄλλος, ἵνα μὴ τὰς ὑποστάσεις συγ- χέωµεν, οὐκ ἄλλο δὲ xal ἄλλο. "Ev γὰρ τὰ τρία, xal ᾿παυτὸν τῇ θεότητι. » Σχό.Ίιον. El οὑκ ἄλλο xaX ἄλλο, διὰ τὸ μίαν εἶναι τὴν φύσιν, τὸ ἄλλο ἄἅρα xai ἄλλο οὗ µία φὖσις. Καὶ 5. Galat. ini, δὲ. Ephes. 1, 9, 17. NOTAE. (7) Hag aliaque Ambrosius imitatus cst, citandus infra. R 1493 CONTRA JACODITAS. 1434 εἰ ἔμπαλιν ἣἡ ἐπὶ τῆς Τριάδος ἔχει, ἐχεῖ δὲ τρεῖς A natura. EL si rursum, contra ac in sancta. Trini- ὑποστάσεις, διὰ τὸ, ἄλλος xal ἄλλος, µία δὲ φύσις διὰ τὸ μὴ ἄλλο xaX ἄλλο" ἐνταῦθα δύο μὲν φύσεις διὰ τὸ, ἄλλο xaX ἄλλο, µία δὲ ὑπόστασις, διὰ τὸ αὖκ ἄλλος χαὶ ἄλλος. Tov αὐτοῦ, ἐκ τοῦ περὶ Υἱοῦ δευτέρου «Ἰόγευ. € Τοῦτό ἁστιν ὃ ποιεῖ αἱρετικοῖς τὴν πλάνην, ἡ τῶν ὀνομάτων ἐπίζευξις, ἑπαλλαττομένων τῶν ὀνομάτων, διὰ τὴν σύγκρασιν. Σημεῖον δὲ ὡς ἠνίχα αἱ φύσεις διίστανται ταῖς ἐπινοίαις, συνδιαιρεῖται τὰ ὀνόματα. Παύλου λέγοντος ἄχουσον * Ἵνα à θεὸς τοῦ Κυρίου ἡμῶν ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ, ὁ Πατὴρ τῆς δόξης Χρι- στοῦ μὲν θεὸς, τῆς δὲ δόξης Πατήρ. El γὰρ τὸ συν- αμφότερον ἓν, ἀλλ οὗ τῇ φύσει, τῇ δὲ συνόδῳ * τού- των τί ἂν γένοιτο γνωριµώτερον;) ZxóAuov. Τὰ ph φύσει ἓν, πάντως δύο. El δὲ f σύνοδος χαθ᾽ ὑπόστασιν, ἄρα fj θεότης τοῦ Χριστοῦ, χαὶ ἡ ἀνθρωπόύτης αὐτοῦ, δύο μὲν τῇ φύσει, ἓν δὲ τῇ ὑποστάσει. Tov αὐτοῦ, ἐκ τῶν ἑπῶν. ε Ἡλθε Θεὸς θνητός τε, φύσεις δύο εἰς ἓν ἁγείρας, «Τὴν μὲν χευθοµένην, τὴν δ' ἀμφαδίην µερόπεσσιν. » Tov ἁγίου ᾽Αμόροσίου Μεδιολάνων (8), ὁκ τοῦ περὶ ἀγθρωπήσεως, τοι κατὰ Απολιναρίου AórTov. € ΑἉλλ' Ev ὅσῳ τούτους ἐλέγχομεν, ἀνεφύησαν ἔτε- pot, λέγοντες τὸ σῶμα τοῦ Κυρίου, καὶ τὴν θεό- τητα μιᾶς εἶναι φύσεως. Ποῖος ἄδης τὴν τοσαύτην Βλασφημίαν Ἱρεύξατο; Αρειανοὶ γὰρ ἤδη τυγχά- νουσι φορητότεροι’ ole ἐκ τούτων αὔξεται τῆς φιλο- νειχίας, χαὶ ἀπιστίας τὸ στέλεχος , φιλονειχότερον διαθεδαιούµενον λέγειν τὸν Πατέρα, καὶ zbv Υὸν, καὶ τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον μιᾶς οὐαίας μὴ εἶναι" ἐπειδὴ οὗτοι τὴν θεότητα τοῦ Κυρίου καὶ τὴν σάρκα, μιᾶς φασιν ὑπάρχειν οὐσίας f. » Tov αὐτοῦ, ἐκ τοῦ πρὸς Γρατιανὸν τὸν Βασιάέα. Γαύτην δὲ χρῆσιν πρσήγαγον 6 Κφρι].Ίος ἐν τῇ xac Ἔφεσον συνόδφ. t Φυλάξωμεν τὴν διαφορὰν τῆς θεότητος καὶ τῆς σαρχός͵ εἷς γὰρ &y ἑχατέρᾳ «siet € ὁ τοῦ θεοῦ Υἱὸς, ἐπειδήπερ ἓν αὑτῷ ἑχατέρα φύσις ἑστίν. » Tov αὑτοῦ, éx τῆς ἑρμηγείας τοῦ θείου συµ- 66Aov. « Τοὺς δὲ λέγοντας dv ἄνθρωπον τὸν Χριστὸν, 3| παθητὸν τὸν θεὺν Λόγον, f| εἰς σάρχα τραπέντα, - συνουσιωµένον ἐσχηκέναι τὸ σῶμα, fj οὑρανόθεν αὐτὸ 5 Carm. De test, et adv. Christi. tate, illie autem tres hypostases sunt, quia alius et alius; una vero nalura, quia non est aliud et aliud ; hic igitur duz quidem mature, quia aliud et aliud, una autem hypostasis, quia non est alius et alius. Ejusdem, ex sermone secundo de Filío. * Atqui hoe est quod hzreticos in errorem ad- ducit, conjunctio nuneupationum, commwutatis A93 propter contemperationem nominibus. .Cer- tum vero signum est, quando nature cogitatione secernuntur, simul nomina dividi. Audi Paulum dicentem : Ut Deus Domini nostri Jesu Christi, Pater glorie : Christi quidem Deus, giorie vero Pater. Etsi enim utrumque unum eat, non tamey natura, sed coitione. Quo quid esse notius possit?» Scholium. Qus matura non sunt unum, om- nino duo sunt. Sin vero coitio secundum hy- postasim est; ergo Deitas Christi ejusque huma- nitas, natura quidem duo sunt, unum autem hy- postasi. ^ Ejusdem ex versibus ὃν. « Venit Deus ac mortalis, naturas ambas in [unum copulans, : « Aliam quidem occultam, patentem aliam lio- [ minibus. » Sancii Ambrosii Mediolanensis, ex libro De incar- natione, seu contra Apollinarium. « Sed, dum hos redarguimus, emergunt alii, qui carnem Domini et divinitatem dicant unius esse nature. Quz tantum sacrilegium inferna vo- muerunt? Jam tolerabiliores sunt Ariani, quorum per istos [rixarum et] perfidi: robur adolescit, ut mejore contentione asserant Patrem et Filium ct Spiritum sanctum unius non esse substantie; quia isti divinitatem Domini et carnem, substan- tie unius dicere tentaverunt. » Ejusdem, ex libro ad Gratianum. imperatorem. Quam auctoritatem Cyrillus protulit in Ephesina synodo. « Servemus distinctionem divinitatis et carnis. Unus in utraque loquitur Dei Filius, quia in eo- dem utraque natura est. »- Eiusdem. ex interpretatione divini Symboli. « Eos vero qui nudum hominem Christum di- cunt, aut passibile Verbum Dei, aut. mutatum in carnem, aut consubstantiatum cum Verbo corpus VARLE LEGTIONEs. f Alioqui legendum esset, λέγειν πεπείρανται, aut simile quidpiam. post Cyrillum Ambros. 6 Leg. λαλεῖ, ut. Leontius Loquitur. Fragmentum istud non occurrit in tractatu in Symbofum αροείο- lorum, qui inter Ambrosii opera editus fuit: acceptum vero est tam a Dainasceno quam a Leontio Byzantino ex dialogo 2 Theodoreti cum Eranista. (8) Qux hic citantur sancti Ambrosii opera, missa fuerunt a Martiano Mediolanensi &d Theo- dosium Juniorem, quo tempore Nestorius haeresim NOTA. suam edidit, tuncque adeo translata fuere in Gre- cam linguam. Quo factum ess ut varia passum horum excerpta citata sint a Graecis scriptoribus. - 1495 S. JOANNIS DAMASCENI 1496 .habuisse, aut illud e oclo traxisse, aut phan- A Χεχομιχέναι, 3| φάντασμα εἶναι, ἡ Ovrsbv. λέγοντες tasma esse, aut Deum Verbum esse mortalem, aut opus illi fuisse ut suscitaretur a l'atre, aut cor- pus animse expers, vel hominem absque mente ac- . cepisse, aut duas Christi naturas permistione con- fusas, unam factas esse naturam ; non vero etiam confitentur Deminum Jesum Christum substan- tias duas esse citra confusionem ; unam autem personam, quatenus Cbristus unus est, unus Fi- lius, his anathema dicit catholica et apostolica Ecclesia. » Sancti. Amphilochii episcopi lconii, ex epistola ad Seleucum. « Sic Christum Deum et hominem confiteor, Dei Filium, Filium unum, duarum naturarum, . passibilis scilicet et impassibilis, mortalis et im- mortalis. » A9 Et pawcis interjectis: « Unum Filium, duarum inquam naturarum, sine confusione, con- versione, separatione. Patitur itaque Christus, Dei Filius, non deitate, sed huimnanitate, » Ejusdem ex eadem epistola. « Natura assumpta patitur : quz vero assump- "sit, hzc impassibilis perstat. Humanas proprii templi sui passiones Deus Verbum esse suas fa- cit; crucem dico, mortemque, et alia, quzecun- que circa ipsum propter dispensationem spectan- tur. Hzc sibi vindicat, nihil ipse patiens: quia ip personam unam mnaturg duz conveniunt. a Sancti Gregorii Nysseni, e Epistola ad Philippum um. «Qua sunt ejusdem substantie, hoc babent, ut sint. idem : contra autem, quz diversa. Etsi enim ambo unione qua exprimi non possit, unum gunt, non tamen natura, quia non confus$. Chri- stus itaque cum duz nature sit, in quibus vere cognoscatur, et singularem filiationis personam babet. » Ejusdem, ez libro contra Apollinarium (S 40). « Si ergo in contrariis proprietatibus, alter- utrius borum natura cernitur, carnis nempe et deitatis ; quomodo nature duz una sunt? » Sancti Cyrilli archtepiscopi Alexandrini, ex allocus lione ad Alexandrinos. « Ego contemperatum non probo, quod alienum D sit ab apostolica fjde, et recta Cbristi traditione. Contemperatio enim naturarum interitum parit : * unio vero inenarrabilis, quam sancti Patres con- filentur, naturas ambas citra confusionem ser- vat, unumque Christum, qui apparuit, ex amba- bus constituit, Deum simul et bominem, et non duos Christos; sed upum potius, unitione, non temperatione, Nam si contemperate duz natur essent in mistionem unam, cum diversa sint sub- stanti, neutra salva foret, sed per confusionem ambae deletze essent. » ΕΙ post pauca: « Ac quidem templum solvitur triduanz sepulturz tempore, ipsomet ita volente; pursunque illud excitavit. Unitus illi cst modo e τὸν θεὸν Λόγον, fj δεδεῆσθαι τῆς παρὰ τοῦ Ilatp ἀναστάσεως, ἡ ἄψυχον σῶμα, ἡ ἄνουν ἄνθρωπον ἀνειληφέναι, fj τὰς δύο οὐσίας τοῦ Χριστοῦ χατ᾽ ἀνά- Χρασιν συγχνθείσας µίαν γενενῆσθαι οὐσίαν, xa μὴ ὁμολογοῦντες τὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστὸν δύο εἶναι οὐσίας ἀσυγχύτους, ἓν δὲ πρόσωπον, χαθ᾽ Χριστὸς, εἷς Υἱὸς, τούτους ἀναθεματίζει ἡ χαθολικὴ xaX ἁποστολιχὴ Ἐχχλησία. » Tov ἁγίου ΑἉμφιλοχίου ἐπισχόπου Ικονίου, ix τῆς πρὸς Σέ.ευκον ἐπιστο.-τῆς. « Οὕτω θεὸν χαὶ ἄνθρωπον τὸν Χριστὸν ὁμολογῶ, ςὺν υἱὸν τοῦ Θεοῦ, ἕνα Υἱὸν, δύο φύσεων, παθητῆς τε B xaX ἀπαθοῦς, θνητῆς τε χαὶ ἀθανάτον. » Καὶ μετ ὁ λίγα « "Eva. Υἱὸν, δύο φὐσεών enu, ἀσυγχύτως, ἀτρέπτως, ἁλιαιρέτως. Πάσχει τοίνυν ὁ Χριστὸς ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ. οὗ θεότητι, ἀλλ' ἀνθρω- πότητι.) Τοῦ αὐτοῦ, éx τῆς αὐτῆς ἐπιστο-ϊῆς. ε Ἡ ληφθεῖαα πάσχει φύσις, fj δὲ λαθοῦσα ἁπχ- θὴς μένει. Οἰκειοῦται δὲ ὁ Geb; Λόγος, τὰ xou ἰδίου ναοῦ ἀνθρώπινα πάθη; cvaupóv φηµι, xat θάνατον, xaY τὰ ἄλλα, ὅσα περὶ αὐτὸν οἰχονομιχῶς θεωρεῖται, οἰχειοῦται αὑτὸς πάσχων οὐδὲν. Ἐπειδὴ εἰς ἓν πρόσ- ὠπον συντελοῦσιν αἱ διτταὶ φύσεις. » Tov ἁγίου Γρητορἰον ἐπισχόπον Νύσσης, ix t c πρὸς diAuxzor µογάζοντα éxictoAmnc. Τὰ μὲν ὁμοούσια ταυτότητα κέκτηται, τὰ ἃ ἑτεροούσια τὸ ἀνάπαλιν. Kàv yàp ἀῤῥήτῳ ἑνώσει τὰ ἀμφότερα ἓν, ἀλλ o0 τῇ φύσει, διὰ τὸ ἀσύγχυ- τον. Ὁ τοίνυν Χριστὸς δύο ὑπάρχων φύσεις, ἀλλ’ Ev αὐταῖς ἀληθῶς Ὑνωριζόµενος, μοναδικὸν ἔχει τῆς υἱότητος τὸ πρόσωπον. » Tov αὐτοῦ, ix τοῦ κατὰ Ἀπο.ιναρίον. « El. οὖν ἐν τοῖς ἑναντίοις ἰδιώμασιν d) θατέρου τούτων θεωρεῖται φύσις, τῆς σαρχὸς λέγω xal τῆς θεότητος, πῶς µία αἱ δύο φύσεις slalv; ν ToU ἁγίου Κυρίἀ Ίου ἀρχιεπισκόπου 'AJc£ar- δρείας, ἐκ τοῦ προσφωγητικοῦ τοῦ πρὸς 'AJe- ξαγδρεῖς. ε Ἐγὼ τὸ συγχεχραμένον o0 χαταδέχοµαι . ἁλ]ό- τριον γάρ bct, τῆς ἁποστολιχῆς πίστεως, xal τῆς τοῦ Χριστοῦ ὀρθῆς παραδόσεως. Ἡ γὰρ σύὐγχρασις ἀφανισμὸν τῶν φύσεωῳν ἑργάζεται. dj δὲ ἄῤῥητος ἕνωσις παρὰ τῶν ὀρθῶς φρονούντων ὁμολοχουμένη, ἀμφοτέρας σώζει ἀσυγχύτως τὰς φύσεις, xal ἕνα ἀποτελεῖ ἐξ ἀμφοῖν τὸν ὀφθέντα Χριστὸν, θεόν τε ὁμοῦ xal ἄνθρωπον γενόµενον τὸν αὐτὸν, χαὶ οὐ δύο Χριστούς ' ἕνα δὲ μᾶλλαν ἑνωθέντα xal οὗ xexpapá- vov. El γὰρ χέχρανται αἱ δύο φύσεις εἰς µίξιν µίαν, ἑτεροούσιοι τυγχάνουσαι, οὐδ ὁποτέρα σώζεται, ἀλλ ἁἀμφότεραι συγχυθεῖσαι ἠφανίσθησαν. v: Kal μετ ὀ1ἱγα" « Καὶ λύεται μὲν ὁ ναὺς ἐν τῷ χαιρῷ τῆς τριημέρου ταφῆς, βουλοµένου αὐτοῦ, xai πάλιν ἀνέστησεν αὐτὸν, καὶ ἠνώθη αὐτῷ ἀῤῥήτῳ xai ὃ εἷς * CONTRA JACOBITAS. 4498 » λόγῳ' οὗ χεχκραμένος kv αὐτῷ, f) &ánocscap- À qui nec dici nec exprimi possit, non In eo tem- ; ἀλλ ἀποσώζων ἐν ἑαυτῷ τῶν δύο φύσεων — peratus, aut exuta earne; sed illwsag in seipso Xoouclov ἀσυγχύτους τὰς ἱδιότητας, Ob γὰρ — servans ambarem essentie diverse naturarum κράθησαν αἱ φύσεις kv τῇ ἁῤῥήτῳ καὶ ἀσυγ- — proprietates. Non enim contemperate naturz sunt ὡσει, ἁλλ᾽ ἠνώθησαν ἁῤῥήτῳ χαὶ ἀφράστῳ t ὑπερέχεινα παντὸς νοῦ τυγχάνουσι, κατὰ µαχάριον καὶ ἀληθῶς οἰχουμενιχὸν τῆς ὀρθο- στεως διδάσχαλον, καὶ ἀρχιεπίσχοπον ἡμῶν τον, τὸν ἐν τῇ µεγάλῃ ἐν Νιχαίᾳ συνόδφ java μεταξὺ τῶν τριακοσίων δέχα xol ὀχτὼ ων, εἰπόντα” Δύο πραγμάτων ἀνομοίων xal ιατὰ τὴν φύσιν σύνοδος γέγονεν, οὐ σύγχρα- 9 ἀφράστου χαὶ θνητοῦ σώματος, οὐ χατ ἄφα- ) ἁποσάρχωσιν, ἀλλὰ χαθ ἕνωσιν ἄῤῥητον χφραστον, xai ἀνεχδιήγητον ' δύο φύσεων χουυσίων, τῶν kv ἑνὶ Χριστῷ, Yid δὲ τοῦ Θεοῦ tuv, xai µὴῆτε συγχεοµένων, μήτε ἀπολλυμέ- παιρεθεισῶν,» tov. Ορᾶτε, ὡς ol ἅγιοι Πατέρες ἐξ ἴσης τὴν v xaX τὴν διαίρεσιν φεύγοντες, σώζεσθσι τὰς [εις φασὶν ἓν ἑνὶ Χριστῷ, τοι μιᾷ ὑπο- ) αὐτοῦ, ἐκ τοῦ περὶ πίστεως Jóyov. έποτε γὰρ ἀπέστη τῆς ἰδίας θεότητος, cl xai v ἑαυτὸν, μορφὴν δούλον λαδθὼν διὺ ἡμᾶς, λέσας τὴν θεϊχὴν μορφὴν, ἵνα κατὰ σὲ ἑτοί- οποιηθῇ, ὡς ἄνθρωπος. ph Υένοιτο, )Αλλὰ in explicabili et inconfusa illa unione, sed copu- latze sunt arcana ratione quz efferri sermone non potest : suntque supra intelligentiam omnem, juxta ac pronuntiavit beatissimus vereque cecumenicus orthodoxe fidei magister, archiepiscopusque no- ster Athanasius, qui inter trecentos decem et octo praesules splenduit in magno concilio Ni- czno. Dusrum rerum dissinilium et inzqualium coitio aecundum naturam facta est, non contem- peratio; Dei, inquam, qui verbis exprimi nequit, ac mortalis corporis: non per exstinctionem, aut exspoliationem carnis, sed per ineffabilem, inex- plicabilemque, et inenarrabilem unionem dvarum essenti:e diverse naturarum, qua in uno Christo, Dei autem Filio, salve sunt, nec confuse, nec deperditm, nec divisa. » - 45 Scholium » Videtis, quomodo sancti Patres confusionem divisionemque ex zquo fugientes, sal- vas esse naturas duas docent in Christo, id est in una bypostasi. Ejusdem, ex libro De fide. « Nequaquam enim descivit a sua divinitate, ta- metsi semetipsum exinanivit, forma servi propter nos assumpta **, non amissa divina, ut, quemad- modum ais, de facili quatenus erat homo, evaderet y ἑαυτῷ ἔμψυχον, xaX τέλειον χατααχευάσας C Deus : absit ! Quin potius animatum sibi templum [ίᾳ Παρθενικῇ µήτρᾳ, καὶ ἑνδυτάμενος αὑτὸν, φθεὶς αὐτῷ ἁῤῥήτῳ τῷ λόγῳ, σωξζομένων Ἰων τῶν φύσεων, xal οὐ Χεχραμένων, προ- αινόμενος μὲν ἄνθρωπος, νοούμενος δὲ θεὸς Χριστός. » "0b, ἐκ τῆς δρὸς "Iodyvny* τὸν "Avtioys(ac | sco Anc. : δὲ εὐαγχγελιχὰς xal ἁἀποστολικὰς περὶ τοῦ φωνὰς ἴσμεν τοὺς θεολόγους ἄνδρας, τὰς μὲν ιοῦντας, ὡς ἐφ᾽ ἑνὺς προσώπου, τὰς δὲ διαι- ὡς ἐπὶ δύο φύσεων, xal τὰς μὲν θεοπρεπεῖς |w θεότητα τοῦ Χριστοῦ, τὰς δὲ ταπεινὰς y ἀνθρωπότητα.) ιο». El. ἁληθῶς ἓν πρόσωπον ἐπὶ Χριστοῦ v ἕνωσιν, πάντως ἁληθῶς xal δύο φύσεις. roo, &x τῆς πρὸς Ακχάκιον ἑπίσχοπον Με- ιεήνης ἐπιστολῆς. λὰ γὰρ ἴσως ἑἐχεῖνο φαῖεν ἂν οἱ δι’ ἑναντίας» | σαφῶς οἱ τῆς ὀρθῆς πίστεως τὴν ὁμολογίαν vot, δύο μὲν ὀνομάζουσι φύσεις, διαιρεῖσθαι τῶν θεηγόρων φωνὰς διατείνονται, χατά γε »pkv αὐτῶν. Εἶτα πῶς οὐχ ἑναντία ταῦτα ;; Οὐ γὰρ ἂν ἔχεις προσώποις δυσὶν, Ίγουν σι, τὰς φωνὰς διανέµειν * ἀλλ, ὦ βἐλτιστοι, V, Υεγράφαμµεν ἐν τοῖς χεφαλαίοις * « EU τις lipp. wu, 6, 7. perfectumque in utefo Virginis fabricavit, in quod jngressus, eique ineffabili modo unitus, naturis ambabus salvis, non una contemperatis, prodiit, jta ut homo quidem cerneretur. Deus vero intelli- geretur, Jesus Christus. » Ejusdem, ex epistola ad Joannem Antiochenum. « Seimus viros divinarum rerum peritos evan- gelicas et apostolicas de Domino voces, alias qui- dem communes facere, tanquam in una persona : alias vero dividere, tanquam in duabus naturis; atque alias quidem qus Deum deceant, pro Christi divinitate; alias vero, quz humiles sint, pro ejus. dem humanitate. » D Scholium : Si vere una persona post unitionem est in Christo, vere prorsus due quoque nature sunt. Ejusdem, ex epistola ad Acacium Melitene episcopum. « Sed enim fortassis illud dicent adversarii. Ecce Jam qui rectz fidei confessionem edunt, duas qui- dem naturas aperte nominant : dividi vero conten- dunt sanctorum Patrum voces secundum natura- rum ipsarum discrimen. Αἱ quomodo hzc non adversantur assertioni tu»? Nequaquam enim possis voces istas personis duabus distribuere. Verum, cum bona vestra gratia dicam, iu capitulis 1439 S. JOANNIS DAMASCENI 198 scripsimus ** : « Si quis duabus personis, seu hy- A € προσώποις δυοὶν, Ίγουν ὑποστάσεσι, διανέμει τὰς « postasibus voces distribuit, et alias quidem « tanquam homini, seorsum a Verbo, quod ex « Deo est intellecto accommodat ; aliag vero, « quippe quz Deum deeceant, soli Verbo, quod ex « Deo Patre est, hic damnatus esto. Discrimen « autem vocum nullatenus negavimus. ο Scholiun : Vides, quomodo duas naturas dicere non dubitat, sed recusat eoníteri eas per se οἱ sejunctim exstare. Ejusdem, ex Glaphyris in Leviticum. « Duas siquidem aviculas jubet accipere, niundas ei vivas, ut intelligae per vivos alite$, coelestem hominem simul et Deum in natures duos distin- ctum, pro consentanea singulis ratione. Verbum quippe erat ex Deo Patre in carne ex Virgine as- sumpta splendescens, sed citra sejunctionein. Unus ofiiurest ex ambobus Christus. » Ejusdem, ex libris de Trinitate 5]. « Christus velut confinium quoddam est divini- tatis et humanitatis, utriusque habens tanquam in unuin coitionem, el rerum natura discrepantium concursum in identitatem per unionem et impli- cationem. » A96 Ejusdem, ex epistola ad Succensum. « Dispensationis itaque, ut dicebam, medum animo reputantes, videmus naturas duas mutuo coivisse indivulsa unione, nulla conversione, nulla mulatione. Nam caro caro est, et non Deitas; € φωνὰς, καὶ τὰς μὲν, ὡς ἀνθρώπῳ παρὰ τὸν ἐχ € Θεοῦ Λόγον ἰδιχῶς νοουµένῳ προσάτετει, τὰς B, t ὡς θεοπρεπεῖς, µόνφ τῷ ix θεοῦ Πατρὺς Aéro, ε οὗτος ἔστω χατάκριτος. Φωνῶν δὲ διαφορὰν xit « οὐδένα ερόπον ἀνῃηρήκαμεν. » Σχόλιον. 'Opdc, ὡς οὗ τὸ δύ9 φύσεις λέγε παραιτεῖται, ἀλλὰ τὸ, ἰδίᾳ καὶ ἀναμέρος αὐτὰς ὁμι- λογεῖν. ToU αὐτοῦ, àx τοῦ εἰς τὸ Ασυζεικόν. « Δύο μὲν γὰρ ὀρνίθια ληφθῆναι αχελεύει ζῶντε καὶ χαθαρὰ, ἵνα νοῄσῃς διὰ τῶν πετεινῶν τὸν σὐρά- ψιον ἄνθρωπον ὁμηῦ καὶ θεὸν, εἰς δύο μὲν φύσεις, ὅσον ἦκεν εἰς τὸν ἑχάστῃ πρέποντα λόγον, δισιρού- B μενου. Λόγος yàp fiv ὁ ix soo. Πατρὸς ἀναλάμψας ἐν σαρχὶ «fj Ex. γυναικὸς, πλὴν οὐ µεριζόµενον. Ες γὰρ ἐξ ἀμφοῖν ὁ Χριστός.» ToU αὐτοῦ, ἐκ τοῦ περὶ Τριάδος Aómov. « Μεθόριον δὲ ὥσπερ τι θεότητος xal ἀνθρωτό- «ntoc, ὁ Χρισιὸς τὴν ἐν ^ ἀμφοῖν ἔχων ὡς ἐν b. σύνοδον, xal τῶν τῇ φύσει διεστηχότων τὴν εἰς ταυ- πότητα συνδρομὴν χαθ᾽ Ένωσιν xal ἀναπλοχῆν. » ! ToU αὐτοῦ, éx τῆς πρὸς Σούκενσον ἐπιστο]ῆς. « Ἐννοοῦντες τοίνυν, ὡς ἔφην, τῆς οἰχονομίας τὸν τρόπον, ὁρῶμεν, ὅτι δύο φύσεις συνΏλθον ἀλλήλαι: xa0' ἕνωσιν ἁδιάσπαστον, ἀτρέπτως τε xal ἄμετα- Oxo: dj γὰρ σὰρξ, cáp& ἐστι, xal οὐ θεότης, εἰ etsi caro Dei facta est. Consimiliter eliam Verbum ϱ χαὶ γέγονε θεοῦ σἀρξ: ὁμοίως δὲ καὶ ὁ Λόγος θεός Deus est, et non caro, licet carnem propriam dispensatoria ratione sibi fecerit. Igitur cum hoc consideramus, nihil injuriz: irrogamus concursui illi, qui in unitatem desiit. Dicendo ex naturis duabus eum esse, post unitionem scilicet, naturas &b invicem non dirimimus, nec illum qui unus indivisibilisque est, in duos filios scindimus, sed Filium unum pronuntianus, et, veluti Patreg dixe- runt, unam naturam Verbi incarnatam. ltaque. quantum iu menlem cadit, et solo animi obtutu considerando qua ralione unigenitus factus sit homo, naturas duas esse aimus : unum vero Fi- lium, et Christum, et Dominum confitemur, Ver- bum Dei factum hominem et incarnatum. » Scholium : Consideret quisquis mente eacus non cst, sensum bujus Patris. Non enim dixit, Post unitionem naturas non conf(ltemur; esed, « non dirimimus. » Nam duas esse ait, « Filium vero unum, Christumque, et Dominum. » Et post- quam dixit, « Filium unum pronuntiamus, » sub- jungit, « et naturam unam Verbi incarpatam. » Ubl naturam vocat hypostasim. Non enim natura est, aut substantia Filius, sed hypostasis. Nam si esset natura, cum Pater Filius non sit, Pater ejusdem " Anathem, 4... Lib. m ad Herm. ἐστι xa οὗ αὰρξ, εἰ xal ἰδίαν ἑποιῄσατο τὴν αάρχα οἰχονομιχῶς. "Ocav δὲ ἐννοῶμεν τοῦτο, οὐδὲν ἁδι- κοῦμεν τὴν εἰς ἑνότητα συνδροµήν * «b ἐκ δύο φύ- σεων γεγενῆσθαι λέγαντες, μετὰ μέντοι εν Evers, οὐ διαιροῦμεν τὰς φύσεις ἀπ' ἀλλήλων, οὐδὲ εἰς δύ9 τέμνομεν νἱοὺς τὸν ἕνα xol ἀμέριστον, ἁλλ ἵνα Φαμὲν υἱὸν, xat, ὡς οἱ Πατέρες εἰρήχασι, µίαν οὐ- σιν τοῦ 8500 Λόγου σεσαρκωµένην. Οὐκοῦν, ἅσον μὲν ἦχεν εἰς ἔννοιαν, χαὶ εἰς µόνον τὸ ὁρᾷν τοῖς τῆς ψυχῆς ὄμμασι, τίνα τρόπον ἐνηνθρώπηχεν ὁ µονο- γενὴς, δύο τὰς φύσεις εἶναί φάµεν, ἕνα δὲ Υἱὸν, xai Χριστὸν, καὶ Κύριον ὁμολοχοῦμεν , τὸν τοῦ θεου Λόγον ἑνανθρωπήσαντα xal σεσαρχωμµένον. » D ἉΣχό.ιον. Σχοπείτω πᾶς τις μὴ τνφλώττων τὸν νοῦν, τοῦ Πατρὸς τὴν ἔννοιαν. Οὖὑχ εἶπε γὰρ, Μετ μέντοι τὴν ἕνωσιν, οὐχ ὁμολογοῦμεν τὰς φὖσεις, ἀλλ᾽, « Οὐ διαιροῦμεν » Δύο γὰρ τὰς φύσεις εἶναί φησιν, « "Eva δὲ Yiby, καὶ Χριστὸν, xoi Κύριον) χαὶ εἰπὼν, «€ ἕνα φαμὲν Υἱὸν, » ἐπήγαγε, «c x3 μίαν φύσιν τοῦ Λόγου σεδαρχωµένην, » φὐσύ ἐνταῦθα τὴν ὑπόστασιν ὀνομάσας. O0 γὰρ φύσις ftot οὐσία, ὁ Υἱὸς, ἁλλ᾽ ὁπόστασις. EL γὰρ q- ew ὁ Τὶὸς, οὐκ ἔστι δὲ ὁ Πατὴρ YD, οὑκῶν VARLE LECTIONES. à Deest ἓν in editis. "9 H η NW 1501 CONTRA JACOBITAS. 1502 οὐδ' ἂν εἴη ὁ Πατῆρ τῆς αὑτῆς φύσεως τῷ Υἱῷ» A ac Filius naturz non foret. Attamen naturam car- ὅμως xal τῆς σαρχὸς ἑνδείχνυται τὴν φύσιν, πρὸς τὸν αὐτὸν Σούχενσον γράφων ' ὥστε εἰ χαὶ χαθ᾽ ὑμᾶς οὐσίαν ἐνταῦθα τὴν φύσιν φησὶν, εἰσχομίζει χαὶ τἣν τῆς σαρχὸς φύσιν διὰ τοῦ εἰπεῖν, σεσαρκωµένην. Γράφει γοῦν οὕτως, Tov αὐτοῦ, ἑκ τῆς πρὸς Σούχεγσον δευτέρας ἐπιστο.ῆς. « El μὲν γὰρ μίαν εἰπόγτες τοῦ Λόγου φύσι, σεσιγήχαµεν, οὐχ ἐπενεγχόντες τὸ, σεσαρχωµέγη», ἀλλ᾽ οἷον ἔξω τιθέντες τὴν οἰχονομίαν, Tiv αὐτοῖς táya που xal ἀπίθανος ὁ λόγός προσποιουµένοις ἑρωτᾶν, εἰ µία φύσις τὸ ὅλον, ποῦ τὸ τέλειον iy ἀνθρωπότητι, f) πῶς ὑφέστηχεν ἡ xa0' ἡμᾶς obla: ἐπειδὴ δὲ καὶ fj £v. ἀνθρωπότητι τελειότης, xal τῆς nis indicat, cum ad eumdem Succensum scribit, Quamobrem etsi substantiam, essentiamve, hic naturam perinde ac vos appellat, inducit eliam naturam carnis, cum ait, incarnatam. lta quippe scribit : Ejusdem, ex secunda ad Succensum epistola. « Si enim unam Verbi naturam dicendo, contl- cuíssemus, nec subjunxissemus, incarnatam, velut exclusa incarnationis dispensatione, esset fortassis eorum non ineptus sermo, cum rogare simulant : Si una natura totum est, ubinam illa in bumanitate perfectio sit, aut quo pacto natura nostra consi- $tat ? quoniam vero ἱποαγπαίαπι pronuntiando, ipsa καθ ἡμᾶς οὐσίας fj δήλωσις εἰσχεχόμισται διὰ τοῦ D quoque perfectio quoad humanitatem, et essentize εἰπεῖν, σεσαρκωµέγην, παυσάσθωσαν χαλαμἰνην «ῥάθδον ἑαντοῖς ὑποστήσαντες. » ΣχόΊιον. Παύσασθε τοιγαροῦν, ὦ οὗτοι, καλαµί- νην ῥάδδον ἑαυτοῖς ὑποστήσαντες, τῷ διδασχάλῳ πειθόµενοι. "Ik γὰρ σαφῶς εἴρηχε διὰ τοῦ, σεσαρ- κωµέγη», εἰπεῖν τὴν ἐν ἀνθρωπότητι τελειότητα, χαὶ της καθ) ἡμᾶς οὐσίας τὴν δῄλωσιν εἰαχεχομί- αθαι, χαὶ ὡς οὐ µία φύσις τὸ ὅλον ἐστίν. εἰ δὲ οὗ µία, παντί κου δήλον, ὡς δύο. ToU ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, ἐκ τοῦ εἰς τὸν Λάζαρον Aóyov (9). « Κασσίτερος µολίέδου γαὶ ἀργύρου μετέχει’ ἁρ- γύρου τὴν ὄψιν, µολίθδου τὴν φύσιν' οὕτω xal ὁ Χριστὸς θεὸς Qv χαὶ ἄνθρωπος, τὰς δύο φύσεις Ev ἑαυτῷ ἀποσώζει [τὰς φύσεις] οὕτω xal αὐτὸς iv αὐταῖς ἐστιν, οὐχ ὑπάρχων ἕτερον παρ᾽ αὑτάς. nostre declaratio allata est, inniti jam desinant baculo arundineo. » Scholium : Desinite 3taque et vos baculo nili arundineo, morem gerentes doctori. Ecce enim luculenter ait, incarnatam pronuntiando, signit- cari perfectionem quoad humanitatem, expressam- que substantie nostre declarationem ; imo non unam naturam totum esse. Si autem non una, nemini non perspicuum est duas esse. Sancti Joannis Chrgsostomi, ex sermone in Lazarum. « Stannum plumbi et argeni particeps est, ar- genti quidem quoad aspectum, plumbi vero natura. Sie Christus Deus et homo cum sit, duas in seipso naturas conservat. Sic et ipse in ipsis cst, nec aliud preter ipsas exsistit. {47 Scholium (10) : Necesse non est ut exemplum omni parte similitudinem referat illius cum quo componitur. Stannum esse quidem argentum videtur, sed non est: Christus autem vere est homo. ToU αὐτοῦ, ix τῆς πρὸς Καισάριον τὸν povdtorra ἑπιστολῆς. εΟὕτω χἀνταῦθα τῆς θείας αὐτῷ φύσεως ἔνιδρυ- αάσης, ἕνα Ylby, Ey πρόσωπον, τὸ συναμφότερον ἁπ- ετέλεσε, γνωρικόμενον μέντοι ἁδιαιρέτῳ xal ἁσνγ- χύτῳ λόγῳ οὐχ ἓν μιᾷ µόνῃ τῇ φύσει, ἀλλ ἐν δνσὶ τελείαις. Ἐπὶ γὰρ μιᾶς, ποῦ τὸ ἀσύγχυτον; ποῦ τὸ ἁδιαίρετον ; ποῦ fj ἕνωσις λεχθείη * ἑαυτῇ γὰρ ἑνοῦ- σθαι f) διαιρεῖσθαι ἀδύνατον. Ποῖος ἅδης ἠρεύδατο µίαν ἐπὶ Χριστοῦ φύσιν λέγειν μετὰ τὴν ἕνωσιν; 1] Ejusdem, ez epistola ad Cosarium monachum. « Sic etiam hic divina natura in ipso insidente, unum Filium, unam personam, utrumque consti- tuit; qui quidem indivisa inconfusaque ratione agnoscitur, non in una sola natura, sed in duabus perfectis. Si quidem in una, ubi illud, citra confu- sionem ? ubi extra divisionem ? ubi unio dici queat? Unam enim sibi ipsi uniri, vel dividi impossibile est. Quis infernus eructando protulit, unam in γὰρ τὴν θείαν φύσιν κρατοῦντες, τὴν ἀνθρωπίνην D Christo naturam post unitionem ? Vel enim divi- ἀρνοῦνται, φημὶ τὴν ἡμετέραν cotnpiav: ἡ τὴν &v- θρωπίνην χατέχοντες, τῆς θείας φύσεως τὴν ἄρνη- σιν ποιοῦνται ἐπεὶ λεγέτωσαν ποῖα ἁπολώλεχε τὸ ἴδιον; El γὰρ ἔτι ἕἔῤῥωται dj Ένωσις, πάντως xal μετὰ τῆς ἑνώσεως ἰδιώματα ἁποσώξεσθαι ἀνάγχη. Ἐντεὶ οὐχ ἕνωσις τοῦτο, ἀλλὰ σύγχυσις xol ágavi- σμὸς τῶν φύσεων. » nàm naturam teuentes, humanam negant, imo nostram inquam salutem : aut humanam tenentes, divinam naturam ejurant. Quocirca dicant, quz- nam quod proprium sibi erat, amisit? Nam si adhuc salva unio est, proprietates omnino esse salvas oportet. Alioqui boc unio non esset, sed confusio et exstinctio naturarum. » NOTAE. M Excerptum istud non reperi in genuinis, dubiisve, aut spuriis Chrysostomi homiliis de La- zaro, qua hactenus editze suut, Caeterum. Chalce- denensis synodi ztate recentior homilia est, pro- indeque Chrysostomo : quemadmodum epistola ad Philippum paulo ante citata quae Gregorii Nysseni nomen pr:efert. (10) Scholium istud quod in Turriani trausla- lione reperi, desideratur in. codice Vaticano. 1503 S. JOANNIS DAMASCENI 19 IN DIALOGUM, CONTRA MANICH/EOS ΛΡΜΟΝΙΤΙΟ. In dubium vertit Jacobus Billius, num Dialogus iste adversus Manichevos genuinus si sancti Joannis Damasceni fetus. Combefisio non displicuit Billii suspicio. Fatetur tamen uter- que, disputationem hanc dignam plane esse, que Damasceni nomen pre se ferat. Quin adject Combefisius : Quanquam viz ovum ovo similius Damasceni reliquis ac indubitatis opertbw. Enimvero hujus voluminis dictio tota Damascenica est, trita ipsi argumentandi methodus, rerumque earumdem, at necessaria repetitio, sententiarum denique, quas passim alias, acip primis in libris De fide orthodoxa tradit, &equabilitas, imo dictiones et voces eedem, eedem que periodi ubique obvisee sunt. Hzc probe quidem Billio et Combefisio nota fuerant :atse- - cum obtinere vix potuerunt, ut concederent doctorem orthodoxum in ea fuisse sententia, ui ignem quo torquentur demones et impii, verum corporeumque esse negaret, aut saltem me- taphorico sensu intelligeret. Annon vero idem ea de re Orientalis Ecclesie theologo sentire fas erat, quod ecclesiastici tractatores nonnulli docere non dübitarunt? Ambrosius in cap.rr Evang. secundum Lucam, de igne isto sic loquitur : Ignis est, quem genera£ smastitta deli- ctorum : vermis est, eo quod irrationabilia anima peccata mentem rei scnsumque compu et quedam exedant viscera conscientim. Idem prorsus sentiebant illi, quorum expositionem affert Hieronymus ad caleem commentarii in Isaiam, ubi verba ista expendens : Vermis ee- rum non morietur, et ignis eorum non exstinguetur, hec habet : Vermis autem qui non mo- rietur, et ignis qui non exstinguetur, a. plerisque conscientia aceciptiur peccatorum, qwe tor. queat in suppliciis constitutos, quare vitio suo atque peccato carueriné ei ectorum dono : juxta tllud quod dicitur : « Versatus sum in miseria, dum. mihi infigitur spina. » Et iterum sul οδείο : « Sicut tinea vestimentum, et vermis lignum, sic maeror excruciat cor viri, » ita dun- taxat, ut non. negent. pravaricatorum et Dominum negantium eterna. supplicia; dicent Domino in. Evangelio : « Ite in ignem eternum. qu preparatus est. diabolo εί amgeli ejus. Et infra ait : Ignis quoque juxta id accipiendus, uod et vermis, elc. Propter heec aliaque similia Patrum testimonia illustrissimus Mons eliensis episcopus in Catechismo censet, fidei caput non esse, 498 igne vero corporalique plectendos esse damnatos. Vide part. r, sect. 2, cap. 3, $21, ubiinsuper citat Estium in c, 4 Sent. dist. 44, $ 12 et (3. Non. me preeterit Hie- ronymum epistola 59, ad Avitum, hoc dogume velut ab Origene assertum notare. Etenim alio sensu Origenes id tenuit, alio doctores catholici. Origenes quidem dolorem verum perpes sura esse resurgentium corpora negabat; quibus nempe carnem veram gdimeret : illi vero, quorum mentem exponit Hieronymus, alieni prorsus erant ab istis erroribus, quos ab Origene invectos damnavit Ecclesia. Quinta quippe synodus ea solum Origenis dogmata anathemate feriit, que Verbi cum Patre consubstantialitatem, veram carnis resurrectionem, et suppli- ciorum inferni perpetuitatem impugnabant. llli autem sic tropice ignem et vermem, de quibus loquitur Scriptura, intelligebant, ut aerea corpora resurgentibus non affingerent, net negarent prevaricatorum, et Dominum negantium terna supplicia ; uti testatur ipsemet san- ctus doctor. Hos vero Ecclesi; Orientalis magistros fuisse, idcirco affirmare ausim, quod no- bis sepius inculcet idem Hieronymus, presertim epistola 89, que est ad sanctum Augusti num, se vix alios Scripture sacre commentatores legere preeter Grecos, seu, ut alias loqui mavult,Grecie tractatores. Unde a Damasceni methodo non abhorret, quod, ut Manichei cavillos et ambages varias declinaret, doctores suos de more secutus, ignem inferni tropolo- gice, perinde atque vermem illum quo demones et impii discruciantur, sic interpretatus sil, 80 51 poena damni duntaxat, que omnium gravissima est, istiusmodi locutionibus indicetur: ut nempe inferat acerbissimum hoc supplicium non tam a Deo infligi, quam a prava impio- rum voiuntate accersiri. Sed nec ab ista doctrina procul abest lib. i1 De fide, cap. 4, et lib. m, cap. ult., ubi docet ignem illum, οὐχ ὑλιχὸν, οἷον τὸ παρ᾽ ἡμῖν, instar nostri materialem nos esse; sed qualem Deus ipse novit. Qui ignem eternum materialem non esse censet, is pro- fecto ea quee de igne et vermibus in Scripturis leguntur, metaphorico sensu intellexerit. Nec quemquam moretur titulus iste, qui in cod. Reg. 2502 huicce Dialogo preefigitur: Τοῦ αὗτου μεγάλου Αθανασίου διάλογος χατὰ Μανιχαίων, ἓν ᾧ διαλέγονται Ορθόδοξος καὶ Mabryatoc "A. λοιδὲ λέγουσιν εἶναι Ἰωάννου τοῦ Δαμασχηνοῦ. Ejusdem. magni Anathasii dialegus adversus Man chaos, cujus interlocutores sunt Orthodoxus et. Manicheus. Alii tamen aiunt ipsum Joannis Damasceni opus esse. Nam primo, totus hic liber Athanasii dictionem ac methodum nusquam -€xhibet ; sed recentioris cujusdam theologi. Deinde non constat apud eruditos Athanasium volumen aliquod singulare adversus Manicheos edidisse : et quamvis alicubi illos a se im- pugnatos asserat, hoc satis superque preestiterat in libro Contra omnes haereses. Quin etiam ex probatis auctoribus nemo Athanasium ejusmodi colloquia scripsisse hactenus testatus esl. Quotquot sancussimo preesuli ascripti fuere de Trinitate dialogi, eos aut Theodoreto, au sancto Maximo restituerunt eruditi. Nec tamen quis conjiciat inter Maximi opera accensen- 1505 DIALOGUS CONTRA MANICH/EOS. 1506 dum forte illum esse, quem Daiasceno tribuimus. Etsi enim sanctum martyre Manicheos dialogum edidisse didici ex Georgio Scholario, versus finem libri, quond TODA Latinos Joanni Comneno Trapezuntio imperatori nuncupavit, quique asservatur in bibliotheca Ηερία n. 2957, ἐν τῇ Ὀρθοδόξου καὶ Μανιχαίου διαλέξει, inquit : attamen. noster hic dialogus toto eclo discrepat a stylo etargumentandi ratione que animadvertuntur in Dialogis qui Ma- rimo tribuuntur. Quinimo pauca ishec verba, que Scholarius ex Maximi colloquio ἄεργοπι- psit, τὸ δὲ Πνεῦμα ἐκ τῆς ὑποστάσεως ἑχπορεύεται τοῦ Πατρός, Spiritus vero ex hypostasi Patris procedit, in nostro nusquam occurrunt. Joannes itaque Damascenus dialogum hunc scripsit contra Manicheos, quando in Syrie partibus sub Paulicianorum nomine, aulo et Joanne auctoribus, denuo pullulare atque in- valescere ceperunt, ita ut caliphas, seu principes Arabum Mohammedanos, Orientis ea eetate dominos, adversus fideles catholicos exstimularent. Narrat Theophanes Walidum, hujus nominis secundum, sanctissimo Damascenorum episcopo Petro idcirco linguam abscidisse eumque exsilio multasse, quia contra Arabes et Manicheos scripserat. Id. porro imperante Leone Isauro, dum floreret Damascenus noster, contigit. Quin etiam circa Copronymi, Leonis filii, undecimum 429 annum, eodem impio imperatore annuente et duce, multi ex his ha- reticis in Thraciam migravere ; unde Bulgariam postmodum infestarunt, tum deinde in Oc- cidentis partes penetrarunt. Horum enim nepotes fuerunt Albigenses in Galliis, et Patarini in Italia. Ne igitur Manichaei astu suoatque vafritie fidelibus illuderent, eorum impia deliria profanaque dogmata prascipua exponit : variis eos argumentis exagitat, innumeras ex princi- piis ipsorum conclusiones deducendo, quibus persentiscant omnes, heeresim hanc talem esse, que non fidei solum, verum etiam probis moribus perniciosissima sit, et rerum publicarum statui et regimini insidietur. Severitatem legum memorat, que» cum hereticos alios levibus nis afficerent, istos capiteatque etiam flammis punirent. Quamobrem Alexius Comnenus Basilium, novorum Manicha&orum, qui Bogomili nuncupabantur, antesignanum, igne cremari jussit, ut post Annam Comnenam ejus filiam, Zonaras aliique Byzantini scriptores referunt. Bic porro dialogus Grece et Latine primum prodiit Basilee anno 1575 cum aliis Dama- sceni operibus : Latine vero translationis istius parentem agnoscere hactenus non potui : que etsi in quibusdam a Greco contextu dissidet, in multis tamen sat elegans est, et aucto- Tis sensum exacte reddit. Anno 1578 eumdem dialogum Basilec edidit Leunclavius Greece et Latine, cum Legatione Theoriani ad Armenos, et aliis opusculis, quee omnia de Grecis rur- sum Latina fecit. Aliam denique ejusdem Dialogi interpretationem elaboravit Jacobus Billius, que inter Damasceni nostri opera Parisiis edita est ann. 1577, 1603 et 1619. TOY ΑΓΙΟΥ IQANNOY TOY ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΥ ΚΑΤΑ MANIXAIQON AIAAOT' OZ. S. JOANNIS DAMASCENI DIALOGUS CONTRA MANICHJEOS. - Δια λέγονται 0ΡΘΟΑ0ΞΟΣ καὶ MANIXAIOZ*, — A Interlocutores : ORTHODOXUS et MANICILEUS. «a'. ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ. Ἐπειδὴ σννεληλύθαμεν ἀλλή- Aots λογικὴν συζἠτησιν ποιῄσασθαι, ἐρωτῶ σε, τί τὸ ζττούμενον; ΜΑΝΙΧΛΙΟΣ. Τὸν περὶ πίστεως γυ- µνάσαι λόγον, ὅπως ἂν εὕρωμεν τὴν ἀλήθειαν. OP. Τὸ φεῦδο; τῇ ἀληθείᾳ ἑναντίον»; ΜΑΝ. Παντὶ «ρόπφ. 0ΡΘ. Πῶς τοῦτο φίς; ΜΑΝ. Ἐπειδῇ ἡ μὲν ἀλήθεια τῶν ὕντων ἐστὶ γνῶσις, τὸ δὲ ψεῦδος, φοῦ ph ὄντος. 0Ρθ. Οὐ καλῶς ἀπεκρίθης ' ἡ μὲν γὰρ ἀλήθεια, τῶν ὄντων ἐστὶ γνῶσις, τὸ δὲ ψενδος, οὐκ ἔστι μὴ ὄντος γνῶσις. Τὸ γὰρ μὴ ὃν, οὗ γινώ- σχεται. ΜΑΝ. Τί οὖν ἐστι τὸ φεῦδος; 0ΡθΘ. Τῶν 4. ORTRODOXUS. Quandoquidem mutus dis- quisitionis causa, convenimus, ex te quzro, de quonam inter nos agitur ? MANICH/EUS. Ut fidei doctrinam explicemus , quo veritatem assequi pos- simus. ORTH. Vero falsum adversatur, annon? MAN. Omnino. ORTII. Quid iia? MAN. Quia ve- ritas eorum quz sunt, est cognitio : falsitas autem, ' ejus quod non est. ORTH. Haud recte respondisti. Nam veritas quidem eorum quz sunt, cognitio est, falsitas autem non est cognitio ejus, quod non est? Nam quod non est, ne quidem cognoscitur. VARLE LECTIONES. s ]Izc addo ex Regio codice 2502; nabuitque codex cardinalis Sirleti quem consulebat Dillius. 1507 qu: suat, ignoratio. MAN. Recte dixisti. ORTH. Si igitur veritas; eorum qua sunt, eognitio est, fal- sitas autem ejus quod est, ignoratio; cognitio ha- bitusne est? MAN. Est plane. ORTH. Si cognitio est habitus, ignoratio plane privatio crit. MAN. Imo ignoratio quoque habitus est. ORTH. Quid est ignoratio? MAN. Non habere cognitionem. ΟΒΤΗ. Particula, non, privationemne, an affirma- tionem, et habitum significat? MAN. Privationem. ORTII. Nunquid non dicimus non ens, id quod non habet ut. sit? MAN. Profecto. ORTII. Ergo cum ignoratio nihil alind sit quam cognitionem non habere ; particula autem, non, A430 privativa sit; ignoratio proinde privatio est, aon habitus. MAN. Optime. ORTII. Cum igitur veritas cognitio sit, habitus quoque erit : eodemque modo cum falsitas ignoratio sit, non est dubium quin privationis ra- tionem obtineat. Sicque veritas habitus erit, fal- sitas privatio : ac veritas quidem ens, falsitas au- tem non ens, MAN. Ita sane. ORTH. Malum, fal- sitasne est, an veritas? MAN. Falsitas. ORTH. Malum ergo est non ens, vereque privatio est, at .nihil : οἱ quemadmodum privatio habitui, sic MAN. Age, redeamus. 2. ORTH. Unum dicis rerum principium, an duo? MAN. Duo : unum bonum, alterum malum. Ac bonum quidem, arborem bonam appello, quz bonum omne contineat, et efficiat, nec fructum malum edere queat : malum autem, tenebras, cor- ruptionem, arborem malam, qua malum omne vitiique geuus omne faciat, nec frucium bonum ferre possit. ORTH. Quidquamne inter hzc duo principia commercii est, necne? MAN. Nibil prorsus. Sed alterum alteri contrarium est. ORTH. Estne unum in alio, aut cum alio; numve loco discreta sunt? MAN. Discreta prinum erant, alque utrumque suis se finibus continebat. ΟΙΤΗ. Quonam igitur pacto nunc inter se commista sunt? MAN. Bonus inloco suo, in omni bonitate et felicitate agebat. Materia autem, hoc est malum, cum sine vila, sine motu, spurca, horrenda tene- br, a sensu remota, multis retro s:eculis fuisset ; tum postea secum ipsa coepit dissidere, ejusque fructus mutuo inter se pugnare. Cumque alii in- sequerentur, fugerent alii, ad lucis ines pervene- ruit; ad cujus aspectum, pulchritudinis ipsius cupiditate capi, pugne mutua finem facientes, unanimi consensu lucem adoriri instituerunt. Quamobrem cuin. bonus virtutem ex se emisisset, conserto praelio, tenebrarum principes lucis par- tem voraverunt. Bonus quippe virtutermg illam sibi eripi passus est ; veritus ne suo quoque loco tan- dem illi potirentur. Hoc autem ea mente fecit, ut per eam partem, quam tradiderat, imperium in malum obtineret. Sicque boni malique commistio contingit. Nam ex portione boni, animz; et ex mali substantia, corpora prodierunt. ΟΒΤΗ. Nunc, quaso, haec una consideremus. MAN. Utique con- sidercmus., S. JOANNIS DAMASCENI MAN. Quidnam ergo est falsitas? ORTII. Eurum, A ὄντων ἀγνωσία. MAN. Ὀρθῶς εἴρηχας. OPS.E In οὖν ἡ μὲν ἀλήθεια τῶν ὄντων ἐστὶ γνῶσις, τὸ δὲ des δος ἄγνοια τοῦ ὄντος, eni pot, d$) Ὑνῶσις, Ex. MAN. Nat. OP8. Ei fj γνῶσις, ἕδις, f$ ἄννο, πάντως στέρησι.. MAN. Καὶ ἡ ἄγνοι, Wu 0Ρ6. Τί ἐστιν ἄγνοια;: ΜΑΝ. Τὸ μὴ ἔχειν ross OPO. Τὸ, μὴ, στερητικόν ἐστιν; ἡ ἀποφαντυὺν, d ἐχτιχόν. MAN. Τὸ, μὴ, στερητιχόν ἐστιν. 00969. M: ὃν λέγομεν; τὸ ἑστερημένον τοῦ εἶναι; ΜΑΝ. sr. λονότι. 0ΡθΘ. Οὐχοῦν fj ἄγνοια, τὸ ph ἔχειν pos? ἐστι’ τὸ δὲ, μὴ, στερητικόν΄ dj ἄγνοια ἄρα στέρηξ:, xal οὐχ ἔξι. ΜΑΝ. ὈΟρθῶς εἴρηχας. OPO.E οὖν ἀλήθεια γνῶσις, ξις δηλονότι *. αἱ δὲ, τὸ ἔενὸς ἄγνοια, στέρησις χατὰ τὸν τῆς ἀληθείας λόγον ἔσται οὖν d) μὲν ἀλήθεια ἕξις, τὸ δὲ φεῦδος, στέρτ- σις’ καὶ ἔσται ἡ μὲν ἀλήθεια, ὃν, τὸ δὲ φεῦδος. pi ὃν. MAN. Ἐκ παντός. 0Ρ6Θ. Ὑεὔδος f; χαχί:, d ἀλήθεια: MAN. Ὑεῦδος. OP8. Οὐκ ὃν ἄρα t xs- χία, xai ὄντως ατἐρησις, χαὶ μὴ ὃν ' xat ex στἐρτ: Gig ἕξει, ἀντίχειται τῷ ἀγαθῷ. Αλλ' ἐπὶ τὸ προχεί. µενον ἐπανέλθωμεν. MAN. Ἔλθωμεν. bouo opponitur. Sed ad propositum redeamus. β’. OP8. Μίαν ἀρχὴν λέχεις τῶν 'ὄντων, fj ioo; MAN. Δύο, µίαν μὲν ἀγαθὴν, χαὶ μίαν πονηρἀν͵ χεὶ τὴν uiv ἀγαθὴν ὀνομάζω δένδρον ἀγαθὸν, zzvi; ἀγαθοῦ περιεχτικὸν xal ποιητικχὸν, μὴ δυνάµενον καρπὺν καχὸν ποιεῖν' τὴν δὲ ποντρὰν, σχότος, «Do ρὰν, δένδρον πονηρὺν, παντὸς πονηροῦ xal xaxía; ποιητιχὸν , μὴ δυνάµενον καρπὸν ἀγαθὸν τοιεῖν. OP8. Κοινωνοῦσιν ἀλλήλαις αὗται αἱ δύο ἀρχαὶ, 3 c6; MAN. Παντελῶς ἀχοινώνῆτοι, καὶ ἐναντί ἀλλήλαις ὑπάρχουσιν. OPO. Ἐν ἀλλήλαις, xai οὖν ἀλλήλαις εἰσὶν, f) χεχωρισµέναι; ΜΑΝ. Κεχορ- σµέναι ἦταν ἐξ ἀρχης, ἑχάστη ἓν τοῖς ἰδίοις 670: 00θ. Πῶς οὖν νῦν εἰσι συμμεμιγµέναι»; ΜΑΝ. "Hv ὁ ἀγαθὸς ἂν τῷ ἰδίῳ τόπῳ, ἐν πάση ἀγαθοσύνη xi! µακαριότητι, fj δὲ Όλη. Ίγουν ἡ χαχία, &yw. ἀκίνητος, αἰσχρὰ, σχότος δυσειδὲς, ἀναίσθητος i2 πολλοὺς αἰῶνας. Όστερον δὲ ἑστασίασεν dj ὕλη xp ἑαυτὴν, xal οἱ χαρποὶ αὐτῆς ἐπολέμησαν ποὺς ἁλλ{- Àoug* xal τῶν μὲν διωχόντων, τῶν δὲ φευγόντων, ἔφθασαν εἰς τὰ 6pra τοῦ φωτός ΄ καὶ ἱδόντες τὸ qui. p ἐπεθύμησαν τοῦ κάλλους αὐτοῦ, xal ἑπχύσαν-ο :00 πρὸς ἀλλήλους πολέμου, xal συµφωνήσαντες πρὸ; ἀλλήλους, ἐπέθεντο τῷ φωτέ’ καὶ, ἀπέστε:λεν ὁ iyi θὸς τὴν δύναμιν παρ᾽ αὑτοῦ, καὶ συμπλοχῖς Yr µένης, ἔφαγον µέρος τοῦ φωτὸς, οἱ ἄρχοντε τοῦ σκύ- τους. Παρεχώρησε γὰρ ὁ ἀγαθὸς ἁρπαγῆναι δύναμιν ἐξ αὐτοῦ * xai φοθηθεὶς, ἵνα μὴ χαταχυριεύσωσι το τόπου αὐτοῦ, τοῦτο ἐποίησεν, ἵνα διὰ τῆς μοίρας, f παρέδωχε, χαταχυριεύσῃ τῆς χαχίας. Καὶ οὕτως ἑνέ- νετο σύγχρασις τοῦ ἀγαθοῦ xal τοῦ πονηροῦ. Ἐχ Υὰρ τῆς μοίρας τοῦ ἀγαθοῦν ἐγένοντο αἱ Ψυχαὶ. &x ὃὲ τῇ, οὐσίας τῆς χαχίας, τὰ σώματα. OPO. Τέως κ.β τούτων διασχεφώμεθα. ΜΑΝ αΑιασχεφώμεθα. τραμ παππαυπππππυσοσπμυπυμβὐµὐὐῦσςος. NN ---ασκσαπαπαππασπασακαςα- --κασαπασκσπππαπκοκπαππππαπασαπαα-σασ-ρσρσ-ᾱ, 1509 DIALOGUS CONTRA MANICH.EOS. 1510 y". 0P8.*H ἀρχὴ ποααχῶς λαμδάνεται; MAN. $pá- A — 3. ORTH. Αρχ, id est, principium, quot. mo- σον cj. OP. "Λναρχον pév ἐστι, τὸ μὴ ἑσχηχὸς ἀρχὴν ' τὺ δὲ τῆς ἀρχῆς ὄνομα, ὁμώνυμόν ἑστι' xol γὰρ πολλὰ σηµαίνει’ λέγεται γὰρ ἀρχὴ χατὰ χρόνον’ ὡς λέγομεν ἀρχὴν ἡμέρας, τὴν τοῦ ἡλίου ἀνατολὴν, χαὶ ἀρχὴ ἐνιαντοῦ λέγεται ' ἀρχὴν xal χατὰ τόπους λέγοµεν, ἀρχὴν ὁδοῦ, χαὶ ἀρχὴν τοῦ Φυσὼν, τὸν πα- ῥάδεισον. Λέγεται ἀρχὴ xat κατὰ τὸ ἀξίωμα καὶ ἕξ- ουσίαν, ὡς λέγομεν ἀρχὴν εἶναι τὸν βασιλέα τῶν ὑπηχόων᾽ λέγεται ἀρχὴ, χαὶ τὸ φύσει πρότερον, ὡς ἐπὶ τοῦ ἀριθμοῦ» δύο μὲν γὰρ ὄντων, ἐξ ἀνάγχης ἐστι τὸ Ev. Ἑνὸς 65 ὄντος οὐχ ἐξ ἀνάγχης slot δύο" ἔσται γὰρ δύο, ἓν καὶ Evy- τὸ δὲ Ev, οὐ δύο. ᾿Αρχὴ οὖν τῶν δύο, τὸ ἓν λέγεται. Αρχὴ χαὶ χατὰ τάξιν’ ὡς πρῶτον τὸ τοῦ ἀναγνώστου ἀξίωμα, εἶτα ὑποδιά- dis usurpatur? MAN. ld tu ipse edisscras. ORTH. "Avapyov, dicitur, quod principium non ha- buit . vox autem &pyh (principium) sequivoca est; Multa quippe significat. Nam εἰ de tempore princi- pium dicitur. Sic diei principium, solis ortum diei - mus : anni quoque principium assignatur. ltem de locis principium dicimus, ut vie principium; ct Paradisum, fluminis Physon principium. Quin ἁρχὴ quoque de dignitate et potentia dicitur : velut ro- gem subditorum ἀρχὴν (id est, principatum) dici- mus !*. Ad hac principium dicitur, id quod natura prius est, velut in. numero. Etenim si duo sint, necessario unum erit : sin autem unum est, non item duo esse necessum est. Erunt quippe due, χονος, xal οὕτως πρεσθύτερος, xal οὕτως ἐπίσκοπος. p unum et unum : unum autem, duo non est. lia fit Λέγεται xal ἀρχὴ xaxà τὸ αἴτιον, xal τοῦτο τριχῶς * Ἡ γὰρ quatxbv, ὡς ἀρχὴ υἱοῦ, πατἠρ' ἡ ποιητι- xbv ὡς ἀρχὴ κτίσεως, ὁ Χτίστης' ἢἡ μιμητικὸν, ὡς ἀρχὴ εἰχόνος τὸ εἰχονιζόμενον ' κατὰ τοσούτους οὖν τρόπους, λεγοµένης τῆς ἀρχῆς, ἐχεῖνό ἐστι τὸ ὄντως ἄναρχον λεγόµενον ' πῶς οὖν δύο ἀρχὰς σὺ che ἀνάρχος; ΜΑΝ. Κατὰ πάντας τοὺς τρόπους. 0Ρ6. Ὁ Οὕτως γὰρ ἕἔσονται ἄναρχοι ' ἀλλ ἑψεύσω χατὰ τῆς σεαυτοῦ χορυφῆς ᾿ ἀπὸ φεύδους ἀρξάμενος, ἁδόχιμον ἕξεις τὸ τέλος. MAN. Πῶς τοῦτο λέχεις; OP. Δύο εἰπὼν, ἀπὸ ἀριῤμοῦ ἤρξω * τὰ δὲ δύο, οὐκ ἀρχή ᾿ ἄλλη γὰρ ἀρχὴ τῶν δύο. fj μονάς. Περὶ ἀρχῆς οὖν διαλεγόµενος, μίαν ἀρχὴν sink, ἵνα fj τελεία ἡ ἀρχὴ φύσει γὰρ μονᾶς, ἀρχὴ δυάδος. El οὖν δύο ut unum A431 duorum principium dicatur. Priuci- pium de ordine quoque dicitur ; ut prima dígnitas, lector est, deinde subdiaconus, postea diaconus, tum presbyter, ac demum episcopus. Denique prin- cipium de causa dicilur; idque trifariam. Aut enim causa naturalis est, ut principium filii est pater : aut efficiens, ut rei conditae principium est conditor : aut exemplaris, ut imaginis princi- pium est id a quo imago ducitur. Cum igitur tot modis principii nomen sumatur, id demum vcre ἄναρχον, sive prineipii expers, dieitur[quod nullum principium agnoscit]. Quinam igitur duo principia esse ais, quie principio careant? MAN. Secundum omnes istos modos. ORTH. Sic utique sine ulio apyat, ποῦ 1j φύσει προτέρα ἀρχὴ, τουτέστιν ἡ µονάς ; € principio erunt. Verum mentitus es contra caput tuum : cumque a falso inceperis, infelicem quoque finem obtinebis. MANICH. Qui tandem? ORTH. Quo- niam, cum duo dixeris, a numero incepisti. Dinarlus autem principium non est. Binarii siqui- dem aliud principium est, nempe unitas. Quare enm de principio disseris, unum dicas oportet prin- cipium, quo perfectum principium sit. Unitasenim binarii principium est. Si igitur duo sunt. principia, ubinam prinelpium illud erit, quod natura prius sit, hoc est unitas? ὃ. MAN. Σὺ οὖν τρεῖς ὑποστάσεις λέγεις; Καὶ 4. MAN. Atqui tu quoque tres persona; dicis. πῶς λέχεις, ὅτι ἀπὸ µονάδος δεῖ ἄρχεσθαι, 085. EL — Quid igitur est, eur ab unitate incipiendum dicas! xai τρεῖς ὑποστάσεις λέγω, ἀλλὰ µίαν ἀρχὴν φηµι. ΟΠΤΗ. Etsi tres personas dico; tamen principium ἀρχὴν γὰρ ὁ Πατὴρ Υἱοῦ καὶ Πνεύματος, οὐ χατὰ — unum esse aio. Pater enim Filii et Spiritus sancti χρόνον, ἀλλὰ κατ᾽ αἰτίαν. Ἐκ Πατρὸς γὰρ Λόχος xal — principium est; non temporis, sed causa ratione. Πνεῦμα, εἰ καὶ μὴ μετὰ Πατέρα. Ὥσπερ γὰρ ἐκ τοῦ Siquidem et Filius et Spiritus sanctus ex Patre πυρὸς φῶς, καὶ οὐ προτερεύει κατὰ χρόνον «b πρτοῦ — sunt, non tamen post Patrem. Quemadmodum φωτός * ἀδύνατον Yo εἶναι πῦρ ἀφώτιστον' ἀρχὴ δὲ οκ igne lux oritur, nec tamen ignis lucem tempore ἐστι, χαὶ αἰτία τὸ πὺρ τοῦ ἐξ αὐτοῦ φωτός’ οὕτω — antecedit (neque enim fieri potest, ut ignis luce καὶ ὁ Πατὴρ ἀρχὴ, xai αἰτία τοῦ Λόγου καὶ τοῦ careat), verum ignis lumints illius quod ex se ori- Bv:ópato,: ἐκ τοῦ Πατρὸς γὰρ Λόγας xai πνεῦμα” ῃ tur, principium atque causa est : codem modo Pa- οὗ προτερεύει δὲ χρὀνῳ. ᾿Αδύνατον γὰρ εἶναι Πατέρα — ter quoque Verbi et Spiritus saneti principium et &x τοῦ Υἱοῦ, ἃ Λόγου, ix τοῦ Πνεύματοςς, Μίαν οὖν — eausa est (nam et Verbum et Spiritus ex Patre sunt), * Vide Dialeet. cap. 7 et 59. VARI LECTIONES. » Hic verba Manichzo tribuenda censet Billius refragantibus mss., uti nec ipse diffitetur : a quibustamen discedere nihi] nos cogit. *Legisse videtur Billius, ἑχτὸς τοῦ Λόγου,ὴ Λόγον, ἑχτὸς τοῦ Πνεύματος. Vertit enim : καί Pater. sine verbo, ei Verbum sine spiritu sit. An. id in cod. cardinalis Sirleti legerit, me prorsas latet. Verum alia auctoris mens esse videtur. Declarat nempe divinarum processionum ordi- nem, quo fleri nequit, ut Pater Filii principium non sit, aut a Spiritu sancto originem accipiat Ver- » bum. De divinarum quippe personarum unico principio disputat Orthoduxus , non de illarum inter se Communione indivisa, dc qua infra disseritur. Y ^ 1491 S. JOANNIS DAMASCENI 1:2 vel confusione. Dicere enim unam naturam, οἱ A οἰασδτποτοῦν διαιρέσεως f] συγχύσεως. Τὸ γὰρ X£- voluntatein. οἱ 45499 operationem in eodem Do- mino nostro Jesu Christo, et non duas, doctrina sententiaque est hominum perverse opinionis et blasphemorum, eorumque qui tecum sentiunt. » Sancli Athanasii, ex epistola ad Epicletum. « Si Verbum ejusdem subslantize est ac corpus quod de terra naturam babet : est vero secun- dum Patrum confessionem, Verbum Patri con- substantiale : erit igitur Pater consubstantialis corpori, quod e terra editum est. Cur itaque ac- cusant Arianos, qui Filium esse creaturam di- cant, quando ipsi Patrem creaturis consubstan- tialem aiunt? » Et paulo post : « Quis infernus ructando hoc dictum protulit, corpus ex Maria consubstantiale esse divinitati Verbi? » Sancti Gregorii Theologi, ex secunda ad Cledonium epistola. « Nature quidem dus, Deus et homo, quoniam anima et corpus: filii vero non duo, neque dii. Neque enim hic duo homines; ctsi Paulus, ho- mincm qui foris est, et hominem qui inius est, ap- pellarit δὲ.) Ejusdem, ex Apologetico. « Hoc nobis lex vult p.:edagogus 52: hoc pro- phetz Christo et legi interjecti : hoc Christus le- εἰς spiritualis perfectio et (inis: hoc exinauita Deitas : boc assumpta caro : hoc nova mistio, Deus γειν µίαν φύσιν, καὶ θέλησιν, xal ἑνέργειαν ἐπὶ τοῦ αὐτοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, xal οὗ 550, τῶν χαχοδόξων xa βλασφήμων καὶ ὁμοφρόνων σου &v- ὁδρῶν ὑπάρχει δίδαγµά τε xat φρόνημα. » Τοῦ ἁγίου Ἀθωνασίου, éx τῆς πρὸς ἙἜ πίκτητον ἐπιστο-ῖῆς. « El δὲ ὁμοούσιος ὁ Λόγος τῷ σώματι ix γῖς ἔχοντι την φύσιν. ὁμοούσιος δὲ ὁ Λόγος τῷ Πατρὶ, κατὰ thv τῶν Πατέρων ὁμολογίαν, ὁμοούσιος xal αὐτὸς ὁ Πατὴρ τῷ ocupa τῷ ἐκ γῆς Υενομένψ. Καὶ τί ἔτι µέμφονται τοῖς Αρειανοῖς λέγουσι τὸν Υἱὸν κτίσμα, λέγοντες absol χαὶ τὸν Πατέρα ὁμοοῦ- σιον» ) Καὶ μετὰ βραχέα' « Ποῖος ἆδης ἑξηρεύξατο ὁμο- οὐσιον εἰπεῖν τὸ £x Μαρίας copa τῇ τοῦ Λόγου θεό- τητι (7); » Tov ἁγίου Γρηγορίου τοῦ θεο.]όγου éx τῆς πρὸς ΚΛηδόγιον ἐπιστο.]ῆς δευτέρας. « Φύσεις μὲν γὰρ δύο, θεὸς xal ἄνθρωπος, ἐπεὶ xa ψυχη xai σῶμα * viol δὲ οὐ δύο, οὐδὲ θεοί. OO γὰρ ἐνταῦθα δύο ἄνθρωποι, εἰ χαὶ οὕτως ὁ Παῦλος τὸ ἑχτὸς τοῦ ἀνθρώπου xai τὸ ἑντὸς προσηγόρευσεν. » Tov αὐτοῦ, ἐκ τοῦ Ἀπολογητικοῦ. « Τοῦτο ἡμῖν ὁ παιδαγωγὸς βούλεται νόμος’ τοῦτο οἱ µέσοι Χριστοῦ xai νόµου προφΏται * τοῦτο τοῦ πνευματικοῦ νόµου τελειότης χαὶ τὸ τέλος Χριστός" τοῦτο ἡ χενωθεῖσα θεότης' τοῦτο ἡ προσληφθεῖσα οἱ homo, unum ex ambobus, et utraque per unum. » C σάρξ᾽ τοῦτο ἡ χαινὴ µίξις, θεὺς xui ἄνθρωπος, ἓν Ejusdem, ex sermone secundo de Filio. « Signum vero hoc est : quando nature cogi- tatione discrepant, simul nomina dividuntur. Audi Paulum dicentem : Ut Deus ei Pater Domini mostri Jesu Christi, Pater glorie "*; Christi qui- dem Deus, gloriz vero Pater. Si enim utrumque unum; at non natura, sed coitione. » Ejusdem, reliqua pars auctoritatis paulo ante ci- tate et Epistola ad Cledonium. « Si vero summa dicendum est, aliud quidem et aliud, ea ex quibus est Salvator ; quippe cum jdem non sint id quod aspectabile est et illud quod spectari nequit : esse extra tempus, et subesse tempori : at non aliuset alius; absit! Ambo siquidem unum temperatione, Deo homine facto , el homine facto Deo, vel quomodocunque nomi- nare ipsum libuerit, Dico autem aliud et aliud, contra atque in sancta Trinitate se habet. lllic enim alius et alius dicitur, ne confundamus hy- postases: non item aliud οἱ aliud. Unum enim tria sunt, idemque Deitate. » Scholium : Si non est aliud et aliud, quia est ura natura, aliud igitur et aliud non suut una 8) [I Cor. iv, 16. D ἐξ ἀμφοῖν, καὶ δι᾽ ἑνὸς ἀμφότερα.» Tov αὐτοῦ, éx τοῦ περὶ Υἱοὺ δευτδρου Aórov. «Σημεῖον δὲ, ἠνίχα αἱ φύσεις διίστανται ταῖς ἐπινοίαις, συνδιαιρεῖται χαὶ τὰ ὀνόματα Παύλου λέ- γοντος Kxoucov* "Ira ὁ θεὺς καὶ ὁ Πατἡρ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἱησοῦ Χριστοῦ, à Πατὴρ τῆς δόξης Χρι- στοῦ μὲν θεὸς, τῆς δὲ δόξης Πατήρ; εἰ yàp xb συν- αμφότερον Ev, ἁλλ᾽ οὗ τῇ φύσει, τῇ δὲ συνόδῳ. » Τοῦ αὐτοῦ. ἀναπ.]ήρωσις τῆς πρὸ μικροῦ χρή- ' σεως éx τῆς πρὸς Κ.ηδόνγιον B ἐπιστο.λης. « EL δὲ δεῖ συντόμως εἰπεῖν, ἄλλο μὲν xol ἄλλο τὰ ἐξ ὧν ὁ Σωτὴρ ΄ εἴπερ μὴ ταντὸν τὸ ἀόρατον τῷ ὁρατῷ, χαὶ τὸ ἄχρονον τῷ Ünoypówp" οὐκ ἄλλος δὲ χαὶ ἄλλος' μὴ γἐνοιτο! Τὰ γὰρ ἀμφότεοα Pv τῇ ovy- xpásst, θεοῦ μὲν ἐνανθρωπήσαντος, ἀνθρώπου δὲ «θεωθέντος, f| ὅπως ἄν τις ὀνομάσειε. Λέγω δὲ ἄλλο xal ἄλλο ἔμπαλιν, f, ἐπὶ τῆς Τριάδος ἔχει. Ἐχεϊ μὲν γὰρ ἄλλος χαὶ ἄλλος, ἵνα μὴ τὰς ὑποστάσεις συγ- χέωµεν, οὐχ ἄλλο δὲ xai ἄλλο. "Ev yàp τὰ «pla, xat ' €xu^by τῇ θεότητι. » ZzóAiov. El οὐχ ἄλλο xa ἄλλο, διὰ τὸ μίαν εἶναι τὴν φύσιν, τὸ ἄλλο ἄρα xal ἄλλο οὗ µία φύσις. Καὶ 9! Galat. 1, 24. Ephes, 1, $, 17. NOTAE. (7) Hac aliaque Ambrosius imitatus cst, citandus infra. ] 1493 CONTRA JACODITAS. 1194. εἰ ἔμπαλιν P) ἐπὶ τῆς Τριάδος ἔχει, ἐχεῖ δὲ τρεῖς A natura. EL si rursum, contra ac in sancta. Trini- ὑποστάσεις, διὰ τὸ, ἄλλος xal ἄλλος, µία δὲ φύσις διὰ τὸ μὴ ἄλλο xaX ἄλλο” ἐνταῦθα δύο μὲν φύσεις διὰ τὸ, ἄλλο xal ἄλλο, µία δὲ ὑπόστασις, διὰ τὸ οὐχ ἄλλος χαὶ ἄλλοφ. Tov αὐτοῦ, àx τοῦ περὶ Υἱοῦ δευτέρου «Ίόγευ. « Τοῦτό ἐστιν ὃ ποιεῖ αἱρετιχρῖς τὴν πλάνην, Ἡ τῶν ὀνομάτων ἐπίζευξις, ἑπαλλαττομένων τῶν ὀνομάτων, διὰ την σύὐγχρασιν. Σημεῖον δὲ ὡς ἠνίχα αἱ φύτεις διίστανται ταῖς ἐπινοίαις, συνδιαιρεῖται τὰ ὀνόματα. Παύλου λέγοντος ἄχουσον * "Ira à θεὸς τοῦ Κυρίου ἡμῶν ]ησοῦ Χριστοῦ, ὁ Πατὴρ τῆς δόξης’ Χρι- στοῦ μὲν θεὸς, τῆς δὲ δόξης Πατήρ. El γὰρ τὸ συν- αμφότερον ἓν, ἀλλ᾽ οὐ τῇ φύσει, τῇ δὲ συνόδῳ * τού- των τί ἂν γένοιτο γνωριµώτερον;) Σχό.ιογΥ. Τὰ uh φύσει Ev, πάντως δύο. El δὲ ἡ σύνοδος καθ᾽ ὑπόστασιν, ἄρα ἡ θεότης τοῦ Χριστοῦ, xaX à ἀνθρωπότης αὐτοῦ, δύο μὲν τῇ φύσει, ἓν δὲ τῇ ὑποστάσει. | Tov αὐτοῦ, àx τῶν ἑπῶν. ε Ἡλθε θΘεὸς θνητός τε, φύσεις δύο el; ἓν ἁγείρας, «Τὴν μὲν κευθοµένην, τὴν $' ἀμφαδίην µερόπεσσιν. Τοῦ ἁγίου ᾿Αμόροσίου Μεδιο]άγων (8), àx τοῦ περὶ ἀγθρωπήσεως, τοι κατὰ Απολιαρίου AóTqov. € Ἁλλ' ἐν ὅσῳ τούτους ἑλέγχομεν, ἀνεφύησαν ἔτε- ῥοι, λέγοντες τὸ σῶμα τοῦ Κυρίου, xai «hv θεό- τητα μιᾶς εἶναι φύσεως. Ποῖος ᾷδης τὴν τοσαύτην Βλασφημίαν Ἱρεύξατο; ᾿Αρειανοὶ γὰρ ἤδη τυγχά- νουσι φορητότεροι ' ole Ex τούτων αὔξεται τῆς φιλο- νειχίας, καὶ ἀπιστίας τὸ στέλεχος , φιλονειχότερον διαθεθαιούµενον λέγειν τὸν Πατέρα, xai τὸν Υὸν, καὶ τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον μιᾶς οὐσίας μὴ elvat: ἐπειδὴ οὗτοι τὴν θεότητα τοῦ Κυρίου xal τὴν σάρκα, μιᾶς qaatw ὑπάρχειν οὐσίας f. » Tov αὐτοῦ, £x τοῦ πρὸς Γρατιανὸν τὸν βασιάόα. Γαύτην δὲ χρῆσιν προήγαγεν d Κύριλλος ἐν τῇ κατ Ἔφεσον συνόδῳ. € Φυλάξωμεν τὴν διαφορὰν τῆς θεότητος καὶ τῆς σαρχός' εἷς γὰρ ἐν ἑχατέρᾳ σελεῖ € ὁ τοῦ θεοῦ Υἱὸς, ἐπειδήπερ ἓν αὑτῷ ἑχατέρα φύσις ἐστιν. » Tov αὑτοῦ, éx τῆς ἑρμηνδίας τοῦ θείου cvp- « Tou, δὲ λέγοντας div. ἄνθρωπον τὸν Χριστὸν, 3| παθητὸν τὸν Θεὺν Λόγον, f| εἰς σάρχα τραπέντα, Ἱ συνουσιωµένον ἐσχηχέναι τὸ σῶμα, ἡ οὐρανόθεν αὐτὸ δὲ Carm. De test. et adv. Christi. tate, illic autem tres hypostases sunt, quia alius et alius; una vero natgra, quía non est aliud et aliud ; hic igitur due quidem mature, quia aliud et aliud, una autem hypostasis, quia non est alius et alius. Ejusdem, ex sermone secundo de Filio. « Atqui hoc est quod hzxreticos in errorem ad- decit, conjunetio nuneupationum, commutatis A93 propter contemperationem nominibus. .Cer- tum vero signum est, quando natur: cogitatione secernuntur, simul nomina dividi. Audi Paulum dicentem : Ut Deus Domini nostri Jesu Christi, Pater glorie : Christi quidem Deus, giorie vero Pater. Etsi enim utrumque unum eat, non tamey natura, sed coitione. Quo quid esse notius possit?» Scholium. Quas matura non sunt. unum, om- nino duo sunt. Sin vero coitio secundum hy- postasim est ; ergo Deitas Christi ejusque huma- nitas, natura quidem duo suut, unum autem hy- postasi. — Ejusdem ex versibus "^. « Venit Deus ac mortalis, naturas ambas in ο [unum copulans, | « Aliam quidem occultam, patentem aliam lio- [ minibus. » Sancti Ambrosii Mediolanensis, ο libro De incar- natione, seu contra Apollinarium. « Sed, dum hos redarguimus, emergunt alii, qui carnem Domini et divinitatem dicant unius esse naturz. Qua tantum sacrilegium inferna vo- muerunt? Jam tolerabiliores sunt Ariani, quorum per istos [rixarum et] perfidie robur adolescit, ut mejore contentione asserant Patrem et Filium ct Spiritum sanctum unius non esse substantie; quia isti divinitatem Domini et carnem, substan- tie unius dicere tentaverunt. » Ejusdem, ex libro ad Gratianum. imperatorem. Quam auctoritatem Cyrillus protulit in. Ephesina sgnodo. « Servemus distinctionem divinitatis et carnis. Unus in utraque loquitur Dei Filius, quia in eo- dem utraque natura est. »- Einsdem. ex interpretatione. divini Symboli. « Eos vero qui nudum hominem Christum di- cunt, aut passibile Verbum Dei, aut. mutatum in carnem, aut consubstantiatum cum Verbo corpus VARLE LEGTIONEs. f Alioqui legendum esset, λέγειν πεπείρανται, aut simile quidpiam. post Cyrillum Ambros. 6 Leg. λαλεῖ, ut. Leontius Loquitur. Fragmentum istud non occurrit in tractatu in Symbolum aposto- lorum, qui inter Ambrosii opera editus fuit: acceptum vero. est tam a Dainasceno. quam a Leontie Byzantino ex dialogo 2 Theodoreti cum Eranista. (8 Qus hic citantur sancti Ambrosii opera, missa fuerunt a Martiano Mediolanensi ad Theo- dosiuim Juniorem, quo tempore Nestorius haeresim NOTE. suam edidit, tuneque adeo translata fuere in Grze- cam linguam. Quo factum est ut varia passim horum excerpta citata sint a Grzecis scriptoribus, - 1495 S. JOANNIS DAMASCENI 1496 habuisse, aut illud e oclo traxisse, aut phan- A Χεχομιχέναι, 3) φάντασμα εἶναι, 5 θνητὺν λέγοντες tasma esse, aut Deum Verbum esse mortalem, aut opus illi fuisse ut suscitaretur a Patre, aut cor- pus animae expers, vel hominem absque mente ac- cepisse, aut duas Christi naturas permistione con- fusas, unam factas esse naturam ; non vero etiam confitentur Deminum Jesum Christum substan- tías duas esse citra confusionem ; unam autem personam, quatenus Cbristus unus est, unus Fi- lius, his anathema dicit catholica et apostolica Ecclesia. » Sancti. Amphilochii episcopi lconii, ex epistola ad Seleucum. t Sic Christum Deum et hominem confiteor, Dei Filium, Filium unum, duarum naturarum, «bv θεὸν Aóyov, fj δεδεῃσθαι τῆς παρὰ τοῦ Πατρὺὸς ἀναστάσεως, Ἰ ἄψυχον copa, f| ἄνουν ἄνθρωπον ἀνειληφέναι, 1j τὰς δύο οὐσίας τοῦ Χριστοῦ χατ᾽ ἀνά- χρασιν συγχυθείσας μίαν γενενῆσθαι οὐσίαν, xat μὴ ὁμολογοῦντες τὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστὸν δύο εἶναι οὐσίας ἀσυγχύτους, ἓν δὲ πρόσωπον, καθ) à c, | Χριστὸς, εἷς Υἱὸς, τούτους ἀναθοματίζει d) χαθολιχὴ καὶ ἁποστολιχὴ Ἐχχλησία. » Tov ἁγίου Αμφι]οχίου ἐπισκόπου Ἱκονίου, ἐκ τῆς πρὸς Σέ.ευκον ἐπιστο.λης. « Οὕτω θεὸν xal ἄνθρωπον τὸν Χριστὸν ὁμολογῶ, «bv υἱὸν τοῦ Θεοῦ, ἕνα Yibv, δύο φύσεων, παθητῆς τε passibilis scilicet et impassibilis, mortalis et im- B xai ἀπαθοῦς, θνητῆς τε xal ἀθανάτου. » mortalis. » 4925 Et pawcis interjectis: « Unum Filium, duarum inquam naturarum, sine confusione, con- versione, separatione. Patitur itaque Christus, Dei Filius, non deitate, sed humanitate, » Ejusdem ex eadem epistola. « Natura assumpta patitur : quz? vero assump- "ait, hec impassibilis perstat. Humanas proprii templi sui passiones Deus Verbum esse suas fa- cit; crucem dico, mortemque, et alia, quacun- que circa ipsum propter dispensationem spectan- tur. Hec sibi vindicat, nihil ipse patiens: quia ip personam unam naturz duz conveniunt. a Sancti Gregorii Nysseni, ex. Epistola ad Philippum monachum. «Quas sunt ejusdem substantie, hoc habent, ut sint idem: contra autem, qua diverse. Etsi enim ambo unione qui exprimi non possit, unum sunt, non tamen natura, quia non confus$. Chri- stus itaque cum due nature sit, in quibus vere cognoscatur, et singularem. filiationis personam habet. » Ejusdem, ez libro contra Apollinarium ($ 40). « Si ergo in contrariis proprietatibus, alter- utrius horum natura cernitur, carnis nempe et deitatis ; quomodo nature duz una sunt ? » Sancti Cyrilli archiepiscopi Alexandrini, ex allocu- tione ad A exandrinos. « Ego contemperatum non probo, quod alienum D sit ab apostolica fide, et recta Cbristi traditione. Contemperatio enim naturarum interitum parit : : unio vero inenarrabilis, quam sancti Patres con- filentur, naturas ambas citra confusionem ser- vat, unumque Christum, qui apparuit, ex amba- bus constituit, Deum simul et hominem, et non duos Christos; sed upum potius, unitione, non temperatione. Nam si contemperat:e dus nature essent in mistionem unam, cum diversa sint sub- stantiz, neutra salva foret, sed per confusionem amb: delete essent. » Et post pauca: «Λο quidem templum solvitur triduanz; sepulturz tempore, ipsomet ita volente; Pursumque illud excitavit. Unitus ili cst modo e Kal µετ óA(ya: « "Eva. Υἱὸν, δύο φύὐσεών qup, ἀσυγχύτως, ἀτρέπτως, ἁδιαιρέτως. Πάσχει τοίνυν ὁ Χριστὸς ὁ Υἱὸς τοῦ θεοῦ. οὗ θεότητι, ἀλλ' ἀγθρω- πότητι. ) Τοῦ αὐτοῦ, àx τῆς αὐτῆς ἐπιστο.λῆς. ε Ἡ ληφθεῖαα πάσχει φύσις, ἡ δὲ λαθοῦσα ἁπα- θὴς μένει. Οἰκειοῦται δὲ ὁ Geb; Λόγος, τὰ τοῦ ἰδίου ναοῦ ἀνθρώπινα πάθη; σταυρόν qnt, xat θάνατον, xa τὰ ἄλλα, ὅσα περὶ αὐτὸν οἰχονομιχῶς θεωρεῖται, οἰχειοῦται αὑτὸς πάσχων οὐδέν. Ἐπειδὴ εἰς ἓν πρόσ- ωπον συντελοῦσιν αἱ διτταὶ φύσεις. » Tov ἁγίου Γρητορίον ἐπισκόπου Νύσσης, éx t c πρὸς diduxzov µογάζοντα ἐπιστο.ξης. «Τὰ μὲν ὁμοούσια ταντότητα κέκτηται, τὰ ἃ ἑτεροούσια τὸ ἀνάπαλιν. Ky γὰρ ἀῤῥήτῳ ἑνώσει τὰ ἀμφότερα ἓν, ἀλλ) οὗ τῇ φύσει, διὰ τὸ ἀσύγχν- τον. 'O τοἰνυν Χριστὸς δύο ὑπάρχων φύσεις, ἁλλ᾽ ἐν αὐταῖς ἀληθῶς Υνωριζόµενος, μοναδικὸν ἔχει τῆς υἱότητος τὸ πρόσωπον. ) Tov αὐτοῦ, éx τοῦ κατὰ Ἀπο.ιναρίον. εΕἰ οὖν ἐν τοῖς ἑναντίοις ἰἱδιώμασιν ἡ θατέρου τούτων θεωρεῖται φύσις, τῆς σαρχὸς n χαὶ τῆς θεότητος, πῶς µία αἱ δύο φύσεις εἰσίν ; Tov ἁγίου ΚνρίἁΊου ἀρχιοπισκόπου Ἁ.λεξαγ- δρείας, ἐκ τοῦ προσφωνητικοῦ cov πρὸς "AJe- ξανδρεῖς. « Ἐγὼ τὸ συγχεχραμένον οὗ χαταδέχοµαι’ ἁλλό- τριον γάρ στι τῆς ἁποστολιχῆς πίστεως, xal τῆς τοῦ Χριστοῦ ὀρθῆς παραδόσεως. Ἡ γὰρ σύγχρασις ἀφανισμὸν τῶν φύσεων ἑἐργάζεται, dj δὲ ἄῤῥητος ἕνωσις παρὰ τῶν ὀρθῶς φρονούντων ὁμολογουμένη, ἀμφοτέρας σώζει ἀσυγχύτως τὰς φύσεις, xal ἕνα ἀποτελεῖ ἐξ ἀμφοῖν τὸν ὀφθέντα Χριστὸν, θεόν τε ὁμοῦ καὶ ἄνθρωπον γεγόµενον τὸν αὐτὸν, xal οὐ δύο Χριστούς * ἕνα δὲ μᾶλλαν ἑνωθένταᾳ xat οὗ xexpapá- voy. El γὰρ χἐχρανται αἱ δύο φύσεις εἰς µίξιν µίαν, ἑτεροούσιοι τυγχάνουσαι, οὐδ ὁποτέρα σώζεται, ἀλλ ἀμφότεραι συγχυθεῖσαι ἠφανίσθησαν. »: Καὶ μετ ὀ-1γα' « Καὶ λύεται μὲν ὁ ναὺς &v τῷ καιρῷ τῆς τριηµέρου ταφῆς, βουλοµένου αὐτοῦ, xat πάλιν ἀνέστησεν αὐτὸν, xal ἠνώθη αὐτῷ ἀῤῥήτῳ xat 149; CONTRA JACOBITAS, ν 1408 ἀφράστῳφ λόγῳ' οὗ χεχραμένος Ev αὐτῷ, f) ἁποσεσαρ- Α qui nec dici nec exprimi possit, non In eo tem- χωμµένος, ἀλλ' ἀποσώζων ἐν ἑαυτῷ τῶν δύο φύσεων τῶν ἑτεροουσίων ἀσυγχύτους τὰς ἰδιότητας. Οὐ γὰρ δήπου ἐχράθησαν αἱ φύσεις bv τῇ ἁῤῥήτῳ χαὶ &avy- χύτῳ ἑνώσει, ἀλλ ἠνώθησαν ἁῤῥήτῳ χαὶ ἀφράστῳ λόγῳ, xai ὑπερέχεινα παντὸς νοῦ τυγχάνουσι, κατὰ τὸν τρισµαχάριον χαὶ ἀληθῶς οἰκουμενιχὸν τῆς ὀρθο- δόξου πίστεως διδάσχαλον, xat ἀρχιεπίσχοπον ἡμῶν ᾿Αθανάσιον, τὸν àv τῇ µεγάλῃ ἐν Νιχαίᾳ συνόδῳ διαστράφαντα μεταξὺ τῶν τριαχοσίων δέχα καὶ ὀχτὼ ἐπισχόπων, εἰπόντα Δύο πραγμάτων ἀνομοίων xal ἀνίσων χατὰ τὴν φύσιν σύνοδος Υέγονεν, οὗ σύγχρα- σ-ς, θεοῦ ἀφράστου xal θνητοῦ σώματος, o0 χατ ἄφα- νισμὸν 3 ἁποσάρχωσιν, ἀλλὰ xaO ἔνωσιν ἄῤῥητον xaX ἀνέχφραστον, xai ἀνεχδιῆγητον' δύο φύσεων τῶν ἑτεροουσίων, τῶν kv ἑνὶ Χριστῷ, Υ {ῷ δὲ τοῦ θεοῦ σωζοµένων, χαὶ µήτε συγχεοµένων, μήτε ἀπολλυμέ- vus, ἡ διαιρεθεισῶν.» Σχόλιον. Ορᾶτε, ὡς ol ἅγιοι Πατέρες ἓξ ἴσης τὴν σύγχνσιν καὶ τὴν διαἰρεσιν φεύγοντες, σώξεσθσι τὰς δύο φύσεις φασὶν ἐν ἑνὶ Χριστῷ , τοι μιᾷ ὑπο- στάσει. ToU αὐτοῦ, ἐκ τοῦ περὶ πίστεως «Ἰόγου. « Οὐδέποτε γὰρ ἀπέστη τῆς ἰδίας θεότητος, εἰ xai Σχένωσεν ἑαυτὸν, μορφὴν δούλου λαδὼν δι ἡμᾶς, οὑχ ἀπολέσας τὴν θεϊχὴν μορφὴν, ἵνα κατὰ σὲ ἑτοί- ως θεοποιηθῇ, ὡς ἄνθρωπος. μὴ Υένοιτο. "AXI peratus, aut exuta earne; sed illesas in seipso servans ambarum essentie diverse naturarum proprietates. Non enim contemperats nature sunt in explicabili et inconfusa illa unione, sed copu- latzv sunt arcana ratione quz efferri sermone non potest : suntque supra intelligentiam omnem, juxta ac pronuntiavit beatissimus vereque cecumenicus orthodoxs fidei magister, archiepiscopusque no- ster Athanasius, qui inter trecentos decem et octo praesules splenduit in magno concilio Ni- czno. Dufirum rerum dissiiilium et insequalium coitio aecundum naturam facta est, non contem- peratio; Dei, inquam, qui verbis exprimi nequit, ac mortalis corporis: non per exstinctionem, aut exspoliationem carnis, sed per ineffabilem, inex- plicabilemque, et inenarrabilem unionem duarum essentia diverse naturarum, quz in uno Christo, Dei autem Filio, salve sunt, nee confuse, nec deperdite, nec divisa. » 45 Scholium : Videtis, quomodo sancti Patres confusionem divisionemque ex quo fugientes, sal- vas esse naturas duas docent in Christo, id est in una hypostasi. Ejusdem, ex libro De fide. « Nequaquam enim descivit a sua divinitate, ta- metsi semetipsum exinanivit, forma servi propter nos assumpta **, non amissa divina, ut, quemad- modum ais, de facili quatenus crat homo, evaderet γὰρ ναὺν ἑαυτῷ ἔμψυχον, xaY τέλειον χατασχευάσας C Deus : absit ! Quin potius animatum sibi templum kv «fj ἁγίᾳ Παρθενικῇ µήτρᾳ, xai ἑνδυσάμενος αὑτὸν, καὶ ἑνωθεὶς αὐτῷ ἁῤῥήτῳ τῷ λόγῳ, σωξομένων ἁμφοτέρων τῶν φύσεων, χαὶ οὗ χεχραµένων, προ” Ἕλλθε, φαινόμενος μὲν ἄνθρωπος, νοούµενος δὲ θεὺς Ἰησοῦς Χριστός. » Tov αὐτοῦ, ἓκ τῆς αρὸς To Ἰωάνγην τὸν ᾽Αντιογείας πιστοῆς. « Τὰς δὲ εὐαγγελιχὰς χαὶ ἁποστολιχὰς περὶ τοῦ ἹΚυρίου φωνὰς ἴσμεν τοὺς θεολόγους ἄνδρας, τὰς μὲν κοινοποιοῦντας, ὡς ἐφ᾽ bvbc προσώπου, τὰς δὲ διαι- ροῦντας ὡς ἐπὶ δύο φύσεων, xai τὰς μὲν θεοπρεπεῖς κατὰ τὴν θεότητα τοῦ Χριστοῦ, τὰς δὲ ταπεινὰς χατὰ τὴν ἀνθρωπότητα. » Σχόλιο». El ἀληθῶς ἓν πρόσωπον ἐπὶ Χριστοῦ μετὰ τὴν ἔνωσιν, πάντως ἀληθῶς καὶ δύο φύσεις. Tov αὐτοῦ, ἐκ τῆς xpóc 'Axáxiov ἑπίσχοπον Με- «ἒιεήνης ἑἐπιστοάῆς. ε ᾽Αλλὰ γὰρ ἴσως ἐχεῖνο φαῖεν ἂν οἱ δι’ ἑναντίας» *16ou 6 σαφῶς οἱ τῆς ὀρθῆς πίστεως τὴν ὁμολογίαν ποιούμενοι, δύο μὲν ὀνομάξουσι φύσεις, διαιρεῖσθαι δὲ τὰς τῶν θεηγόρων φωνὰς διατείνονται, χατά γε τὴν διαφορὰν αὐτῶν. Εἶτα πῶς οὐκ ἑναντία ταῦτα τοῖς col; ; Οὐ γὰρ ἂν ἔχεις προσώποις δυσὶν, ἤγουν ὑποστάσεσι, τὰς φωνὰς διανέµειν * ἀλλ, ὦ βἐλτιστοι, φαίην ἂν, γεγράφαμεν ἐν τοῖς χεφαλαίοις’ « EU τις U Philipp. 1, 6, 7. perfectuinque in utefo Virginis fabricavit, in quod jngressus, eique ineffabili modo unitus, naturis ambabus salvis, non una contemperatis, prodiit, jta ut homo quidem cerneretur. Deus vero intelli- geretur, Jesus Christus. » Ejusdem , ex epistola ad Joannem Antiochenum. « Scimus viros divinarum rerum peritos evan- gelicas et apostolicas de Domino voces, alias qui- dem communes facere, tanquam in una persona : alias vero dividere, tanquam in duabus naturis; atque alias quidem quz Deum deceant, pro Christi divinitate; alias vero, quz» humiles sint, pro ejus- dem humanitate. » D Scholium : Si vere una persona post unitionem est in Christo, vere prorsus duz quoque naturz sunt. Ejusdem, ex epistola ad Acacium Melitene episcopwn. « Sed enim fortassis illud dicent adversarii. Ecce Jam qui rectze fidei confessionem edunt, duas qui- dem naturas aperte nominant : dividi vero conten- dunt sanctorum Patrum voces secundum natura- rum ipsarum discrimen. Αι quomodo hec non adversantur asserlioni tux ? Nequaquam enim possis voces istas personis duabus distribuere. Verum, cum bona vestra gratia dicam, ín capitulis 1439 S. JOANNIS DAMASCENI 199) scripsimus δὲ; « Si quis duabus personis, seu hy- A € προσώποις δυσὶν, fivouv ὑποστάσεσι, διανέμει cà; « postasibus voces distribuit, et alias quidem « tanquam homini, seorsum a Verbo, quod ex « Deo est intellecto accommodat ; alias vero, « quippe quz Deum deceant, soli Verbo, quod ex « Deo Patre est, hie damnatus esto. Discrimen « autem vocum nullalenus negavimus. » Scholiwun : Vides, quomodo duas naturas dicere non dubitat, sed recusat eoníteri eas per se et sejunctim exstare. Ejusdem, ex Glaphyris in Leviticum. « Duas siquidem aviculas jubet accipere, niundas el vivas, ut intelligae per vivos alite$, coelestem bominem simul et Deum in natures duos distin- clum, pro consentanea singulis ratione. Verbum quippe erat ex Deo Patre in carne ex Virgine as- sumpta splendescens, sed citra sejunctionein. Unus efiüm est ex ambobus Christus. » Ejusdem, ex libris de Trinitate *', « Christus velut confinium quoddam est divini- tatis et humanitatis, utriusque babens tanquam in unum coitionem, el rerum natura discrepantium concursum in identitatem per unionem et impli- cationen. » A96 Ejusdem, ex epistola ad Succensum. « Dispensationis itaque, ut dicebam, medum animo reputantes, videmus naturas duas mutuo coivisse indivulsa unione, nulla conversione, nulla mutatione. Nam caro caro est, et non Deitas; € φωνὰς, καὶ τὰς μὲν, ὡς ἀνθρώπῳ παρὰ τὸν ἐχ € θεοῦ Λόγον ἰδικῶς νοουμένῳ poorer, τὰς Gb, t ὡς θεοπρεπεῖς, µόνφ τῷ ix θεοῦ Πατρὺς Λόγψ, ε οὗτος ἕστω χατάκριτος. Φωνῶν δὲ διαφορὰν xit « οὐδένα τρόπον ἀνῃρήχαμεν. » Σχόλιον. Ὁρᾶς, ὡς οὗ «b δύ9 φύσεις My παραιτεῖται, ἀλλὰ τὸ, ἰδίᾳ καὶ ἀναμέρος αὐτὰς bu λογεῖν. Τοῦ αὐτοῦ, ἓκ τοῦ εἰς τὸ Ασδυζτικόν. « Δύο μὲν γὰρ δρνίθια ληφθῆναι κχελεύει ζῶντε καὶ καθαρὰ, ἵνα νοήσῃς διὰ τῶν πετεινῶν τὸν οὐρά- ψιον ἄνθρωπον ὁμοῦ καὶ Θεὸν, el; δύο μὲν φόεεις, ὅσον ἦκεν εἰς τὸν ἑχάστῃ πρέποντα λόγον, δισιρού- B pevov. Λόγος ykp fiv ὁ ἐκ Θεοῦ Πατρὸς ἀναλάμήας ἐν σαρχὶ «fj Ex. γυναικὰς, πλὴν οὐ µεριζόμενον. El; γὰρ ἐξ ἀμφοῖν ὁ Χριστός. » ToU αὐτοῦ, ἐκ τοῦ περὶ Τριάδος AóTov. « Μεθόριον δὲ ὥσπερ τι θεότητος xal ἀνθρωτό- «ητος, ὁ Χρισιὸς τὴν ἐν ἀμφοῖν ἔχων ὡς tv ἐν σύνοδον, xai τῶν τῇ φύσει διεστηκότων τὴν εἰς ταυ- εότήτα συνδρομὴν καθ) Ένωσιν καὶ ἀναπλοχὴν. » Tov αὐτοῦ, ἐκ τῆς πρὸς Σούκενσον ἐπιστοῖης. « Ἐννοοῦντες τοίνυν, ὡς ἔφην, της οἰχονομίας cv πρόπον, ὁρῶμεν, ὅτι δύο φύσεις συνΏλθον d) fas χαθ) ἕνωσιν ἁδιάσπαστον, ἀτρέπτως τε xal ἆμετᾶ- θλήτως: dj γὰρ σὰρξ, σἀρξ ἔστι, καὶ οὐ θεότης, εἰ etsi caro Dei facta est. Consimiliter etiam Verbum QC χαὶ γέγονε θεοῦ σἀρξ" ὁμοίως δὲ καὶ ὁ Λόγος θεός Deus est, et non caro, licet carnem propriam dispensatoria ratione sibi fecerit. Igitur cum boc consideramus, nihil injuriz irrogamus concursui illi, qui in unitatem desiit. Dicendo ex naturis duabus eum esse, post unitionem scilicet, naturas ab invicem non dirimimus, nec illum qui unus indivisibilisque est, in duos filios scindinius, sed Filium unum pronuntianius, et, veluti Patres dixe- runt, unam naturam Verbi incarnatam. ltaque. quantum iu mentem cadit, et solo animi obtutu considerando qua ralione unigenitus factus sit homo, naturas duas esse aitmus : unum vero Fi- lium, et Christum, et Duminum confitemur, Ver- bum Dei factum hominem et incarnatum. » Scholium : Consideret quisquis mente eacus non cst, sensum bujus Patris. Non enim dixit, Post unitionem naturas non con(itemur; sed, « non dirimimus. » Nam duas esse ait, « Filium vero unum, Christumque, et Dominum. » Et post- quam dixit, « Filium unum pronuntiamus, » sub- jungit, « et naturam unam Verbi incarpatam. » Ubi naturam vocat hypostasim. Non enim natura est, aut substantia Filius, sed hypostasis. Nam si esset natura, cum Pater Filius non sit, Pater ejusdem " Anathem, 4. ' Lib. ur ad Herm. ἐστι xai οὗ σὰρξ, εἰ χαὶ ἰδίαν ἐποιῄσατο τὴν αάρχα οἰχονομιχῶς. Ὅταν δὲ ἐννοῶμεν τοῦτο, οὐδὲν ἁδι- κοῦμεν τὴν εἰς ἑνότητα σννδροµήν * «b Ex δύο φύ- σεων γεγενῆσθαι λέγαντες, μετὰ μέντοι «hv ἕνωσυ, οὐ διαιροῦμεν τὰς φύσεις ἀπ᾿ ἀλλήλων, οὐδὲ εἰς 0o τέμνοµεν νὶοὺς τὸν ἕνα xoà ἀμέριστον, ἁλλ' ἕνα Φαμὲν υἱὸν, xat, ὡς οἱ Πατέρες εἰρήχασι, µίαν φύ- σιν τοῦ Θεοῦ Λόγου σεσαρκωµένην. Οὐκοῦν, bs» μὲν ἦχεν εἰς ἔννοιαν, χαὶ εἰς µόνον τὸ ὁρᾷν τοῖς της ψυχῆς ὄμμασι, tiva τρόπον ἐνηνθρώπηχεν ὁ µονν- γενὴς, δύο τὰς φύσεις εἶναί qapev, ἕνα 6k Υἱὸν, καὶ Χριστὸν, xai Κύριον ὁμολοχοῦμεν , τὸν τοῦ Θεοῦ Λόγον ἐνανθρωπήσαντα xat σεσαρχωμµένον. » D ZxdAiww. Σκοπείτω πᾶς τις μὲ τνφλώττων τὸν νοῦν, τοῦ Πατρὸς τὴν ἔννοιαν. Οὐχ εἶπε γὰρ, Μετὰ μέντοι τὴν ἕνωσιν, οὐχ ὁμολογοῦμεν τὰς φὖσει, ἁλλ', « Οὐ διαιροῦμεν' » Δύο γὰρ τὰς φύσεις «bel φησιν, « "Eva δὲ Υἱὸν, καὶ Χριστὸν, χαὶ Κύριον) xa εἰπὼν, « ἕνα φαμὲν Υἱὸν, » ἔπήγαγε, c αἱ μίαν φύσιν τοῦ Λόγου σεδαρχωµένην, » φὐσσ ἐνταῦθα τὴν ὑπόστασιν ὀνομάσας. OÓ γὰρ euo ftot οὐσία, ὁ Υἱὸς, ἁλλ᾽ ὑπόστασις. El γὰρ «V ew ὁ Tüb;, οὐκ [ovv δὲ ὁ Πατὴρ ΥΏς , οὐκ VARLE LECTIONES. à Deest ἓν in editis. 1501 CONTRA JACOBITAS. 1502 οὐδ' ἂν εἴη ὁ Πατηρ τῆς αὑτῆς φύσεως τῷ Yl * A ac Filius natur: non foret. Attamen naturam car- ὅμως xai τῆς σαρχὸς ἑνδείχνυται τὴν φύσιν, πρὸς τὸν αὐτὸν Σούχενσον γράφων ' ὥστε εἰ χαὶ xa ὑμᾶς οὐσίαν ἐνταῦθα τὴν φύσιν φησὶν, εἰσχομίζει χαὶ τὴν τῆς σαρχὸς φύσιν διὰ τοῦ εἰπεῖν, σεσαρκωµένην. Γράφει γοῦν οὕτως, Tov αὐτοῦ, ἐκ τῆς πρὺς Σούὐκεγσον δευτέρας ἐπιστο-ῆς. ε El μὲν γὰρ µίαν εἰπόγτες τοῦ Λόγου φύσιν, σεσιγήχαµεν, οὐχ ἐπενεγχόντες τὸ, σεσαρκωμέγὴ», ἀλλ᾽ olov ἔξω τιθέντες τὴν οἰχονομίαν, fjv αὐτοῖς táya που xal ἀπίθανος ὁ λόγός προσποιουµένοις ἐρωτᾷν, εἰ µία φύσις τὸ ὅλον, ποῦ τὸ τέλειον ἐν ἀνθρωπότητι, f| πῶς ὑφέστηχεν ἡ xa0' ἡμᾶς οὐσία ' ἐπειδὴ δὲ καὶ fj £v. ἀνθρωπότητι τελειότης, xal τῆς nis indicat, cum ad eumdem Succbnsum scribit, Quamobrem etsi substantiam, essentiamve, hic naturam perinde ac vos appellat, inducit etiam naturam carnis, cum ait, incarnatam. lta quippe scribit: Ejusdem, ex secunda ad Succensum epistola. « Si enim unam Verbi naturam dicendo, conti- cuissemus, nec subjunxissemus, incarnatam, velut exclusa incarnationis dispensatiume, esset fortassis eorum non ineptus sermo, cum rogare simulant : οἱ una natura totum est, ubinam illa in bumanitate perfectio sit, aut quo pacto natura nostra consi- $tat ? quoniam vero incarnatam pronuntiando, ipsa καθ’ ἡμᾶς οὐσίας fj δήλωσις εἰσχεχόμισται διὰ τοῦ D quoque perfectio quoad humanitatem, et essentiae εἰπεῖν, σεσαρκωµένη», παυσάσθωσαν γχαλαμἰνην ᾿ «ῥάθδον ἑαντοῖς ὑποστήσαντες. » Σχό.ιον. Παύσασθε τοιγαροῦν, ὦ οὗτοι, χαλαμἰ- νην ῥάδδον ἑανυτοῖς ὑποστήσαντες, τῷ διδασχἀλῳ πειθόμενοι. Ἰδὲ γὰρ σαφῶς εἴρηχε διὰ τοῦ, σεσαρ- χωμένη», εἰπεῖν την ἐν ἀνθρωπότητι τελειότητα, xai τῆς καθ) ἡμᾶς οὐσίας τὴν δήλωσιν εἰακεχομί- αθαι, χαὶ ὡς οὐ µία φύσις τὸ ὅλον Eaxly* εἰ δὲ οὗ µία, παντί κου δῆλον, ὡς δύο. Tot ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, ἐκ τοῦ εἰς τὸν Λάζαρον Aóyov (9). « Κασσίτερος µολί6δου xaX ἀργύρου μετέχει ἀρ- όρου τὴν ὄψιν, µολίθδου τὴν φύσιν’ οὕτω xol ὁ Χριστὸς θεὺς Gv xal ἄνθρωπος, τὰς δύο φύσεις iv ἑαυτῷ ἀποσώσει [τὰς φύσεις] οὕτω xal αὐτὸς ἓν αὐταῖς ἐστιν, οὐχ ὑπάρχων ἕτερον map' αὑτάς. nostre declaratio allata est, inniti jam desinant baculo arundineo. » Scholium : Desinite )taque et vos baculo nili aruudineo, morem gerentes doctori. Ecce enim luculenter ait, incarnatam pronuntiando, signit- cari perfectionem quoad humanitatem, expressam- que substantie nostrae declarationem ; imo non unam naturam totum esse. Si autem non una, nemini non perspicuum est duas esse. Sancti Joannis Chrgsostomi, ex sermone in Lazarum. « Stannum plumbi et argeni particeps est, ar- genti quidem quoad aspectuni, plumbi vero natura. Sic Christus Deus et homo cum sit, duas in seipso C naturas conservat. Bic et ipse in ipsis cst, nec aliud preter ipsas exsistit. 4” Scholium (10) : Necesse non est ut exemplum omni parte similitudinem referat illius cum quo componitur. Stannum esse quidem argentum videtur, sed non est: Christus autem vere est homo. Tov αὐτοῦ, ix τῆς πρὸς Καισάριον τὸν porádtorra ἑποστο-ης. « Οὕτω χἀνταῦθα τῆς θείας αὐτῷ φύσεως ἔνιδρυ- σάσης, ἕνα Υἱὸν, ἓν πρόσωπον, τὸ συναμφότερον ἁπ- ετέλεσε, γνωριξόμενον μέντοι ἁδιαιρέτῳ xal ἀσνι- χύτῳ λόγῳ οὐχ ἓν μιᾷ μόνη τῇ φύσει, ἁλλ' ἐν δνσὶ τελείαις. Ἐπὶ γὰρ pide, ποῦ τὸ ἀσύγχυτον; ποῦ τὸ ἁδιαίρετον; ποῦ fj Ένωσις λεχθείη * ἑαυτῇ γὰρ ἑνοῦ- σθα; fj διαιρεῖσθαι ἀδύνατον. Ποῖος ἄδης Ἱρεύξατο μίαν ἐπὶ Χριστοῦ φύσιν λέγειν μετὰ τὴν ἕνωσιν; f Ejusdem, ex epistola ad Casarium monachum. « Sic etiam hic divina natura in ipso insidente, unum Filium, unam personam, utrumque consti- tuit; qui quidein indivisa inconfusaque ratione agnoscitur, non in una $ola natura, sed in duabus perfectis. Si quidem in una, ubi illud, citra confu- sionem ? ubi extra divisionem ? ubi unio dici queat? Unam enim sibi ipsi uniri, vel dividi impossibile est. Quis infernus eructando protulit, unam in γὰρ τὴν θείαν φύσιν κρατοῦντες, τὴν ἀνθρωπίνην D Christo naturam post unitionem ? Vel enim divi- ἀρνοῦνται, φημὶ τὴν ἡμετέραν σωτηρίαν΄ ἢ τὴν ἀν- θρωπίνην χατέχοντες, τῆς θείας φύσεως τὴν ἄρνη- σιν ποιοῦνται ' Enel λεγέτωσαν Tola ἁπολώλεχε τὸ ἴδ.ον ; El γὰρ ἔτι ἔλῥωται ἡ Ένωσις, πάντως xal μετὰ τῆς ἑνώσεως ἰδιώματα ἁποσώξεσθαι ἀνάγχη. Ἐπεὶ οὐχ ἕνωσις τοῦτο, ἀλλὰ σύγχυσις xol ἀἆφανι- σμ)ὸς τῶν φύσεων. » nam naturam tenentes, humanam negant, imo nostram inquam salutem : aut humanam tenentes, divinam naturam ejurant. Quocirca dicant, qua- nam quod proprium sibi erat, amisit? Nam si adhuc salva unio est, proprietates omnino essc salvas oportet. Alioqui hoc unio non esset, sed confusio et exstinctio naturarum. » NOTAE. e Excerptum istud non reperi in genuinis, dubiisve, aut spuriis Chrysostomi homiliis de La- zaro, qua hactenus εδ] sunt. Caeterum Chalce- donensis synodi :tate recentior homilia est, pro- indeque Chrysostomo : quemadmodum epistola ad Philippum paulo ante citata quz& Gregorii Nysseni nomen przfert. , (10) Scholium istud quod in Turriani transla lione reperi, desideratur in. codice Vaticano. 1503 S. JOANNIS DAMASCENI. 150 o — IN DIALOGUM, CONTRA MANICH/EOS ADMONITIQ. In dubium vertit Jacobus Billius, num Dialogus 1ste adversus Manicheos — genuinus si sancti Joannis Damasceni fetus. Combefisio non displicuit Billii suspicio. Fatetur tamen uter que, disputationem hanc dignam plane esse, que Damasceni nomen pre 56 ferat. Quin adjecit Combefisius : Quanquam vix ovum ovo similius Damasceni reliquis ac indubitatis operibw. Enimvero hujus voluminis dictio tota Damascenica est, trita ipsi argumentandi methodus, rerumque earumdem, at necessaria repetitio, sententiarum denique, quas passim alias, ac in primis in libris De fide orthodoxa tradit, equabilitas, imo dictiones et voces eedem, eemdem- que periodi ubique obvie sunt. Hec probe quidem Billio et Combefisio nota fuerant : at se- cum obtinere vix potuerunt, ut concederent doctorem orthodoxum in ea fuisse sententia, ul ignem quo torquentur demones et impii, verum corporeumque esse negaret, aut saltem me- taphorico sensu intelligeret. Annon vero idem ea de re Orientalis Ecclesie theologo sentire fas erat, quod ecclesiastici tractatores nonnulli docere non dübitarunt? Ambrosius in cap.xr Evang. secundum Lucam, de igne isto sic loquitur : Jgnis est, quem generat sostitia deli- «€torum : vermis est, eo quod irrationabilia απῖπια peccata mentem rei sensumque compungant, et quedam exedant viscera conscientia. Idem prorsus sentiebant illi, quorum expositionem affert Hieronymus ad calcem. commentarii in Isaiam, ubi verba ista expendens : Vermis co- rum non morietur, et ignis eorum non exstinguetur, hac habet : Vermis autem qui nom mo- rietur, et ignis qui non ezstinguetur, a. plerisque conscientia accipitur peccatorum, quae tor- queat in supplictis constitutos, quare vitio suo atque peccato caruerint electorum dono : juxta tllud quod dicitur : « Versatus sum in miseria, dum mihi infigitur spina. » Et iterum sul obelo : « Sicut tinea vestimentum, et vermis lignum, sic moror excruciat cor viri, » ita dun- taxat, ut non negent. pravaricatorum et Dominum negantium aterna. su. licia; dicent Domino in Evangelio : « Ite in ignem — eternum. qui. praeparatus est. diabolo εί amgelü ejus. Et infra ait : Ignis quoque juxta id accipiendus, [uod et vermis, elc. Propter heec aliaque similia Patrum testimonia illustrissimus Monspeliensis episcopus in Catechismo censet, fidei caput non esse, 498 igne vero corporalique plectendos esse damnatos. Vide part. 1, sect. 2, cap. 3, $21, ubiinsuper citat Estium in c. 4 Sent. dist. 44, $ 12 et 13. Non. me preeterit Hie- ronymum epistola 59, ad Avitum, hoc dogm velut ab Origene assertum notare. Etenim alio sensu Origenes id tenuit, alio doctores catholici. Origenes quidem dolorem verum perpes sura esse resurgentium corpora negabat; quibus nempe carnem veram adimeret : illi vero, quorum mentem exponit Hieronymus, alieni prorsus erant ab istis erroribus, quos ab Origene invectos damnavit Ecclesia. Quinta quippe synodus ea solum Origenis dogmata anathemate feriit, que Verbi cum Patre consubstantialitatem, veram carnis resurrectionem, et suppli- ciorum inferni perpetuitatem impugnabant. Illi autem sic tropice ignem et vermem, de - quibus loquitur Scriptura, intelligebant, ut aerea corpora resurgentibus non affingerent, nec negarent prevaricatorum, et Dominum negantium aterno supplicia ; uti testatur ipsemet san- ctus doctor. Hos vero Ecclesie Orientalis magistros fuisse, ideirco affirmare ausim, quod no- bis sepius inculcet idem Hieronymus, presertim epistola 89, que est ad sanctum August num, se vix alios Scripture sacre commentatores legere preter Greecos, seu, ut alias loqui mavult,Grecie tractatores. Unde a Damasceni methodo non abhorret, quod, ut Manichei cavillos et ambages varias declinaret, doctores suos de more secutus, ignem inferni tropolo- gice, perinde atque vermem illum quo demones et impii discruciantur, sic interpretatus sil, &c si poena damni duntaxat, que omnium gravissima est, istiusmodi locutionibus indicetur: ut nempe inferat acerbissimum hoc supplicium non tam a Deo infligi, quam a prava impio- rum voluntate accersiri. Sed nec ab ista doctrina procul abest lib. n De fide, cap. 4, et lib. rv, cap. ult., ubi docet ignem illum, οὐχ ὑλικὸν, οἷον τὸ παρ᾽ ἡμῖν, instar nostri materialem not esse; sed qualem Deus ipse novit. Qui ignem eternum materialem non esse censet, is pro- fecto eaque de igne et vermibus in Scripturis leguntur, metaphorico sensu intellexerit. Nec quemquam moretur titulus iste, qui in cod. Reg. 2502 huicce Dialogo preefigitur: ToU αὑτου μεγάλου ᾿Ἀθανασίου διάλογος χατὰ Μανιχαίων, ἓν ᾧ διαλέγονται Ορθόδοξος xat Mavtyaio;. "Αλ. λοι δὲ λέγουσιν εἶναι Ἰωάννου τοῦ Δαμασχηνοῦ. Ejusdem magni Anathasii dialegus adversus Μακὶ- cheos, cujus interlocutores sunt Orthodoxus εἰ Manicheus. Alii tamen aiunt ipsum Joanni Damasceni opus esse. Nam primo, totus hic liber Athanasii dictionem ac methodum nusquam exhibet ; sed recentioris cujusdam theologi. Deinde non constat apud eruditos Athanasium volumen aliquod singulare adversus Manicheos edidisse : et quamvis alicubi illos a se im- pugnatos asserat, hoc satis superque preestiterat in libro Contra omnes haereses. Quin eliam ex probatis auctoribus nemo Athanasium ejusmodi eolloquia scripsisse hactenus testatus est. Quotquot sanctissimo preesuli ascripti fuere de Trinitate dialogi, eos aut Theodoreto, au sancto Maximo restituerunt eruditi. Nec tamen quis conjiciat inter Maximi opera accensen- 1505 DIALOGUS CONTRA MANICH/EOS. 1506 dum forte illum esse, quem Damasceno tribuimus. Etsi enim sanctum martyrem ' Manichaeos dialogum edidisse didici ex Georgio Scholario, versus finem libri, Mp. Latinos Joanni Comneno Trapezuntio imperatori nuncupavit, quique asservatur in bibliotheca . Wegia n. 2957, ἓν τῇ Ὀρθοδόξου καὶ Μανιχαίου διαλέξει, inquit : attamen. noster hic dialogus toto " eclo discrepat a stylo et argumentandi ratione que animadvertuntur in Dialogis qui Ma- ximo tribuuntur. Quinimo pauca ishac verba, que Scholarius ex Maximi colloquio ἄεργοπι- psit, τὸ δὲ Πνεῦμα ἐκ τῆς ὑποστάσεως ἑχπορεύεται τοῦ Πατρός, Spiritus vero ex hypostasi Patris ' procedit, in nostro nusquam occurrunt. Joannes itaque Damascenus dialogum hunc scripsit contra Manicheos, quando in Syrie partibus sub Paulicianorum nomine, Paulo et Joanne auctoribus, denuo pullulare atque in- valescere coeperunt, ita ut caliphas, seu principes Arabum Mohammedanos, Orientis ea :zetate dominos, adversus fideles catholicos exstimularent. Narrat Theophanes Walidum, hujus nominis secundum, sanctissimo Damascenorum episcopo Petro idcirco linguam abscidisse eumque exsilio multasse, quia contra Arabes et Manicheos scripserat. Id porro imperante Leone Isauro, dum floreret Damascenus aoster, contigit. Quin etiam circa Copronymi, Leonis filii, undecimum 429 annum, eodem impio imperatore annuente et duce, mulü ex his he- reticis in Thraciam migravere ; unde Bulgariam postmodum infestarunt, tum deinde in Oc- cidentis partes penetrarunt. Horum enim nepotes fuerunt Albigenses in Galliis, et Patarini in Italia. Ne igitur Manichaei astu suoatque vafritie fidelibus illuderent, eorum impia deliria profanaque dogmata precipua exponit : variis eos argumentis exagitat, innumeras ex princi- püs ipsorum conclusiones deducendo, quibus persentiscant omnes, heeresim hanc talem esse, que non fidei solum, verum etiam probis moribus perniciosissima sit, et rerum publicarum statui et regimini insidietur. Severitatem legum memorat, qua cum hetereticos alios levibus nis afficerent, istos capiteatque etiam flammis punirent. Quamobrem Alexius Comnenus Basilium, novorum Manicheorum, qui Bogomili nuncupabantur, antesignanum, igne cremari jussit, ut post Annam Comnenam ejus filiam, Zonaras aliique Byzantini scriptores referunt. Hic porro dialogus Grece et Latine primum prodiit Basilee anno 1575 cum aliis Dama- sceni operibus : Latine vero translationis istius parentem agnoscere hactenus non potui : quz etsi in quibusdam a Greco contextu dissidet, in multis tamen sat elegans est, et aucto- ris sensum exacte reddit. Anno 1578 eumdem dialogum Basilec edidit Leunclavius Greece et Latine, cum Legatione Theoriani ad Armenos, et aliis opusculis, que omnia de Grecis rur- sum Latina fecit. Aliam denique ejusdem Dialogi interpretationem elaboravit Jacobus Billius, quae inter Damasceni nostri opera Parisiis edita est ann. 1577, 1603 et 1619. TOY ΑΓΙΟΥ ΙΟΑΝΝΟΥ ΤΟΥ AAMAXKHNOY ΚΑΤΑ ΜΑΝΙΧΑΙΟΝ ΔΙΑΛΟΓΟΣ. S. JOANNIS DAMASCENI DIALOGUS CONTRA MANICH/EOS. Α Interlocutores : ORTHODOXUS et MANICILEUS. Δια λέγονται OP8SOAOEOZ xal MANIXAIOEZ s, α.. 0ΡΘύΔΟΞ0Σ. Ἐπειδὴ συνεληλύθαμεν ἀλλή- Ἆοις λογιχὴν συζἠτησιν ποιήσασθαι, ἐρωτῶ σε, τί τὸ ζττούμενον; MANIXAIOZ, Τὸν περὶ πίστεως vu- µνάσαι λόγον, ὅπως ἂν εὕρωμεν τὴν ἀλήθειαν, OP8. Τὸ φεῦδο; τῇ ἀληθείᾳ ἐναντίον; ΜΑΝ. Παντὶ «ρόπῳφ. 0ΡθΘ. Do; τοῦτο φίς; MAN. Ἐπειδὴ ἡ pkv ἀλήθεια τῶν ὕντων Essi γνῶσις, τὸ δὲ ψ:ῦδος, κοῦ μὴ ὄντος.. OP8. Οὐ χαλῶς ἀπεκρίθης' fj μὲν γὰρ ἀλήθεια, τῶν ὄντων ἐστὶ γνῶσις, τὸ δὲ ψενδος, οὐχ ἔστι μὴ ὄντος γνῶσις. Τὸ γὰρ μὴ ὃν, οὗ γινώ- σκεται. ΜΑΝ. Τί οὖν ἐστι τὸ φεῦδος; OP8. Tov 4. ORTRODOXUS. Quandoquidem mutue dis- quisitionis causa, convenimus, ex te quzro, de quonam inter nos agitur ? MANICH/EUS. Ut fidei doctrinam explicemus , quo veritatem assequi pos- simus. ORTH. Vero falsum adversatur, annon? MAN. Omnino. ORTII. Quid ita? MAN. Quia ve- ritas eorum quze sunt, est cognitio : falsitas autem, ejus quod non est. ORTH. Haud recte respondisti. Nam veritas quidem eorum quz sunt, cognitio est, falsitas autem non est coguitio ejus, quod non est? Nam quod non est, ne quidem cognoscitur. VARLE LECTIONES. e lIzc addo ex Regio codice 2502; nabuitque codex cardinalis Sirleti quem consulebat Dillius. 1503 S. JOANNIS DAMASCENI b IN DIALOGUM. CONTRA MANICHZEOS ADMONITIO. In dubium vertit Jacobus Billius, num Dialogus 1ste adversus Manicheos genuinus sí sancti Joannis Damasceni fetus. Combefisio non displicuit Billii suspicio. Fatetur tamen utet que, disputationem hanc dignam plane esse, que Damasceni nomen pre se ferat. Quin adject Combefisius : Quanquam vix ovum ovo similius Damasceni reliquis ac indubitatis operibu. Enimvero hujus voluminis dictio tota Damascenica est, trita ipsi argamentandi methodus, rerumque earumdem, at necessaria repetitio, sententiarum denique, quas passim alias, acia primis in libris De fide orthodoxa tradit, equabilitas, imo dictiones et voces εεράθαι, que periodi ubique obvia sunt. Hic probe quidem Billio et Cornbefisio nota fuerant : at &- cum obtinere vix potuerunt, ut concederent doctorem orthodoxum in ea fuisse sententia, ul ignem quo torquentur daemones et impii, verum corporeumque esse negaret, aut saltem me- taphorico sensu intelligeret. Annon vero idem ea de re Orientalis Ecclesie theologo sentire fas erat, quod ecclesiastici tractatores nonnulli docere non dübitarunt ? Ambrosius 1n Cap.xv Evang. secundum Lucam, de igne isto sic loquitur : Jgnis est, quem generat mostitia deli- ctorum : vermis est, eo quod irrationabilia anime peccata mentem rei scnsumque compungau, et quedam exedant viscera. conscientie. Idem prorsus sentiebant illi, quorum expositionem affert Hieronymus ad calcem. commentarii in Isaiam, ubi verba ista expendens : Vermis ee- rum non morietur, et ignis eorum non ezstinguetur, hec habet : Vermis autem qui ΜΟΝ sve- rietur, et ignis qui non exstinguetur, a. plerisque conscientia accipitur peccatorum, que tor- queat tin supplictis constitutos, quare vitio suo atque peccato caruertnt electorum domo : juzt tllud quod dicitur : « Versatus sum in miseria, dum mihi infigitur spina. » Et iterum οὐ obelo : « Sicut tinea vestimentum, et verynis lignum, sic moror excruciat cor. viri, » ita dus- taxat, ut non. negent. prevaricatorum et Dominum negantium eterna. supplicia; dicent Domino ὑπ Evangelio : « Ite in ignem — eternum. qu preparatus est. diabolo εί angeli ejus. Et infra ait : Ignis quoque juxta id accipiendus, uod et vermis, etc. Propter heec aliaque similia Patrum testimonia illustrissimus Monspeliensis episcopus in Catechismo censet, fida caput non esse, 498 igne vero corporalique plectendos esse damnatos. Vide part. r, sect. 2, cap. 3, $21, ubiinsuper citat Estium in c, 4 Sent. dist. 44, $ 12 et 13. Non me preeterit Hie- ronymum epistola 59, ad Avitum, hoc dognra velut ab Origene assertum notare. Etenim alio sensu Origenes id tenuit, alio doctores catholici. Origenes quidem dolorem verum perpes sura esse resurgentium corpora negabat; quibus nempe carnem veram adimeret : illi vero, quorum mentem exponit Hieronymus, alieni prorsus erant ab istis erroribus, quos ab Origene invectos damnavit Ecclesia. Quinta quippe synodus ea solum Origenis dogmata anathemate feriit, que Verbi cum Patre consubstantialitatem, veram carnis resurrectionem, et suppli- ciorum inferni perpetuitatem impugnabant. Illi autem sic tropice ignem et vermem, de quibus loquitur Scriptura, intelligebant, ut aerea corpora resurgentibus non affingerent, nec negarent prevaricatorum, et Dominum negantium eterno supplicia ; uti testatur ipsemet san- ctus doctor. Hos vero Ecclesie Orientalis magistros fuisse, idcirco affirmare ausim, quod no- bis sepius inculcet idem Hieronymus, presertim epistola 89, que est ad sanctum Augusti num, se vix alios Scriptura sacre commentatores legere preter Grecos, seu, ut alias loqui mavult,Grecie tractatores. Unde a Damasceni methodo non abhorret, quod, ut Maniche cavillos et ambages varias declinaret, doctores suos de more secutus, ignem inferni tropole gice, perinde atque vermem illum quo demones et impii discruciantur, sic interpretatus sil, &c $1 poena damni duntaxat, que omnium gravissima est, istiusmodi locutionibus indicetur: ut nempe inferat acerbissimum hoc supplicium non tam a Deo infligi, quam a prava impio rum voluntate accersiri. Sed nec ab ista doctrina procul abest lib. i De fide, cap. 4, et lib.i. cap. ult., ubi docet ignem illum, οὐχ ὑλιχὸν, οἷον τὸ παρ᾽ ἡμῖν, ins(ar nostri materialem Λ0: esse; sed qualem Deus ipse novit. Qui ignem «ternum materialem non esse censet, is pro fecto eaqui de igne et vermibus in Scripturis leguntur, metaphorico sensu intellexerit. Nec quemquam moretur titulus iste, qui in cod. Reg. 2502 huicce Dialogo preefigitur: Τοῦ αὐτου μεγάλου "ADavaclou διάλογος χατὰ Μανιχαίων, ἓν ᾧ διαλέγονται Ὀρθόδοξος χαὶ Μανιχαῖος. "1 Aot δὲ λέγουσιν εἶναι Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ. Ejusdem magni Anathasii dialegus adversus Man cheos, cujus interlocutores sunt Orthodoxus et. Manicheus. Alii tamen aiunt ipsum Joanni Damasceni opus esse. Nam primo, totus hic liber Athanasii dictionem ac methodum nusquag €xhibet ; sed recentioris cujusdam theologi. Deinde non constat apud eruditos Athanasium volumen aliquod singulare adversus Manicheos edidisse : et quamvis alicubi illos a se it pugnatos asserat, hoc satis superque prestiterat in libro Contra omnes Mereses. Quin etat ex probatis auctoribus nemo Athanasium ejusmodi colloquia scripsisse hactenus testatus es. Quotquot sanctissimo preesuli ascripti fuere de Trinitate dialogi, eos aut Theodoreto, aul sancto Maximo restituerunt eruditi. Nec tamen quis conjiciat inter Maximi Opera accenses- ΑΕΕ ΕΕ ΡΕ κει 1505 DIALOGUS CONTRA MANICH/EOS. 1506 dum forte illum csse, quem Damasceno tribuimus. Etsi enim sanctum martyrem adversus Manichaos dialogum edidisse didici ex Georgio Scholario, versus finem libri, quem contra Latinos Joanni Comneno Trapezuntio imperatori nuncupavit, quique asservatur in bibliotheca Hegia n. 2957, ἓν τῇ Ὀρθοδόξου καὶ Μανιχαίου διαλέξει, inquit : attamen. noster hic dialogus toto οσο discrepat a stylo etargumentandi ratione que animadvertuntur in Dialogis qui Ma- zimo tribuuntur. Quinimo pauca ishec verba, quie Scholarius ex Maximi colloquio ἄεργοπι- psit, τὸ δὲ Πνεῦμα ἐκ τῆς ὑποστάσεως ἐχπορεύεται τοῦ Πατρός, Spiritus vero. ex hypostasi Patris procedit, in nostro nusquam occurrunt. Joannes itaque Damascenus dialogum hunc scripsit contra Manicheos, quando in Syrie partibus sub Paulicianorum nomine, Paulo et Joanne auctoribus, denuo pullulare atque in- valescere ceperunt, ita ut caliphas, seu principes Arabum Mohammedanos, Orientis ea etate dominos, adversus fideles catholicos exstimularent. Narrat Theophanes Walidum, hujus nominis secundum, sanctissimo Damascenorum episcopo Petro idcirco linguam abscidisse, eumque exsilio multasse, quia contra Arabes et Manicheos scripserat. Id porro imperante Leone Isauro, dum floreret Damascenus noster, contigit. Quin etiam circa Copronymi, Leonis . filii, undecimum 499 annum, eodem impio imperatore annuente et duce, multi ex his hee- reticis in Thraciam migravere ; unde Bulgariam postmodum infestarunt, tum deinde in Oc- cidentis partes penetrarunt. Horum enim nepotes fuerunt Albigenses in Galliis, et Patarini in Italia. Ne igitur Manichaei astu suoatque vafritie fidelibus illuderent, eorum impia deliria profanaque dogmata precipua exponit : variis eos argumentis exagitat, innumeras ex princi- piis ipsorum conclusiones deducendo, quibus persentiscant omnes, heresim hanc talem esse, non fidei solum, verum etiam probis moribus perniciosissima sit, et rerum publicarum statui et regimini insidietur. Severitatem legum memorat, quee cum hereticos alios levibus nis afficerent, istos capiteatque etiam flammis punirent. Quamobrem Alexius Comnenus Basilium, novorum Manicheorum, qui Bogomili nuncupabantur, antesignanum, igne cremari jussit, ut post Annam Comnenam ejus filiam, Zonaras aliique Byzantini scriptores referunt. Bic porro dialogus Grece et Latine primum prodiit Basilee anno 1575 cum aliis Dama- sceni operibus : Latinee vero translationis istius parentem agnoscere hactenus non potui : que etsi in quibusdam a Greco contextu dissidet, in multis tamen sat elegans est, et aucto- ris sensum exacte reddit. Anno 1578 eumdem dialogum Basile& edidit Leunclavius Greece et Latine, cum Legatione Theoriani ad Armenos, et aliis opusculis, qua omnia de Grecis rur- sum Latina fecit. Aliam denique ejusdem Dialogi interpretationem elaboravit Jacobus Billius, quie inter Damasceni nostri opera Parisiis edita est ann. 1577, 1603 et 1619. TOY ALIOY ΙΩΑΝΝΟΥ TOY ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΥ ΚΑΤΑ MANIXAIQN AIAAOT OZ. S. JOANNIS DAMASCENI DIALOGUS CONTRA MANICH/EOS. Aw λέγονται ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ καὶ ΜΑΝΙΧΛΙΟΣ.. — A Interlocutores : ORTIIODOXUS et MANICILAEUS. o'. OP80AO0ZOZ. Ἐπειδὴ συνεληλύθαμεν ἀλλη- 4. ORTRODOXUS. Quandoquidem mutuz dis- Aots Aoptxhv συζήτησιν ποιῄσασθαι, ἐρωτῶ σε, vL τὸ — quisitionis causa, convenimus, ex te quaro, de ζττούμενον; MANIXAIOZ, Τὸν περὶ πίστεως Yu- — quonam inter nos agitur? MANICIL/EUS. Ut fidei νάσαι λόγον, ὅπως ἂν εὕρωμεν thv ἀλήθειαν. — doctrinam explicemus , quo veritatem assequi pos- OP8. Τὸ φεῦδος τῇ ἀληθείᾳ ἑναντίον; ΜΑΝ. Παντὶ — simus. ORTI. Vero falsum adversatur, annon? «pómy. OPO. Πῶς τοῦτο φίς; MAN. Ἐπειδὴ ἡ MAN. Omnino. ORTII. Quid ità? MAN. Quia ve- μᾶν ἀλήθεια τῶν ὄντων ἐστὶ γνῶσις, τὸ δὲ φεῦδος, — ritaseorum quze sunt, est cognitio : falsitas autem, τοῦ μὴ ὄντο. OPO. Οὐ καλῶς ἀπεκρίθης' ἡ μὲν — ejus quod non est. ORTH. Haud recte respondisti. γὰρ ἀλήθεια, τῶν ὄντων ἑἐστὶ γνῶσις, τὸ δὲ φεῦδο;, — Nam veritas quidem eorum quz sunt, cognitio est, οὐκ Écu ph ὄντος γνῶσις. Τὸ γὰρ μὴ ὃν, οὐ γινώ- — falsitas autem non est cognitio ejus, quod non est? exstat. ΜΑΝ. TL οὖν ἐστι τὸ ψεῦδος; OP8. Tov Nam quod non est, ne quidem cognoscitur. VARLE LECTIONES. α κο addo ex Regio codice 2502 ; nabuitque codex cardinalis Sirleti quem consulebat Dillius. 1501 quie suat, ignoratio. MAN. Recte dixisti. ORTH. Si igitur veritas; eorum qua: sunt, cognitio est, fal- sitas autem ejus quod est, ignoratio; cognitio ha- bitusne est? MAN. Est plane. ORTH. Si cognitio est babitus, ignoratio plane privatio erit. MAN. Imo ignoratio quoque habitus est. ORTH. Quid est ignoratio? MAN. Non babere cognitionem. ΟΒΤΙΙ. Particula, non, privationemne, an affirma- tionem, et habitum significat? MAN. Privationem. ORTH. Nunquid non dicimus non ens, id quod non habet ut. sit? MAN. Profecto. ORTII. Ergo cum ignoratio nihil alind sit quam cognitionem mon habere ; particula autem, non, 430 privativa sit; ignoratio proinde privatio est, non habitus. MAN. Optime. ORTII. Cum igitur veritas cognitio sit, habitus quoque erit : eodemque modo cum falsitas ignoratio sit, non est dubium quin privationis ra- tionem obtineat. Sicque veritas habitus erit, fal- sitas privatio : ac veritas quidem ens, falsitas au- tem non ens. MAN. Ita sane. ORTII. Malum, fal- S. JOANNIS DAMASCENI MAN. Quidnam ergo est falsitas? onTI. Eorum, A ὄντων ἀγνωσία. I3 MAN. Ορθῶς εἴρηχας. OP. € οὖν ἡ μὲν ἀλήθεια τῶν ὄντων Eat γνῶσις, τὸ δὲ de. 6o; ἄγνοια τοῦ ὄντος, επ µοι, d$ Ὑγνῶσις, E ΜΑΝ. Nat. OP8. El fj γνῶσις, ἕδις, fj ἆ νο πάντως στἐρηαι.. ΜΑΝ. Καὶ ἡ ἄγνοια, Us 0Ρ6. Τί ἐστιν ἄγνοια, MAN. Τὸ pi ἔχειν γνὼσ», OPO. Τὸ, uh, στερητικόν ἐστιν; Ἡ ἀποφαντιχὸν, ὶ ἐχτιχόν. MAN. Τὸ, μὴ, στερητιχόν ἐστιν. OP8. Mi ὃν λέγομεν; τὸ ἑστερημένον τοῦ εἶναι; ΜΑΝ. 3r. λονότι. 0ΡΘ. Οὐχοῦν ἡ ἄγνοια, τὸ μὴ ἔχειν qvvossi ἐστι’ τὸ δὲ, μὴ, στερητικόν fj ἄγνοια ἄρα στέρηΣ-. xai οὐχ ἕξι. ΜΑΝ. Ὀρθῶς εἴρηχας. 059. E οὖν ἀλήθεια γνῶσις, ἕξις δηλονότι *. εἰ δὲ, τὸ dau; ἄγνοια, στέρησις xatk τὸν τῆς ἀληθείας λόγον' ἔσται οὖν ἡ μὲν ἀλήθεια ἕξις, τὸ δὲ φεῦδος, στἑρτ- σις" καὶ ἔσται ἡ μὲν ἀλήθεια, ὃν, τὸ δὲ Φεῦδος. oi ὃν. ΜΑΝ. Ἐκ παντός. 0ΡθΘ. Ἑεῦδος f xaxia, d ἀλήθεια: ΜΑΝ. ὙΣεῦδο.. OP8. Oóíx ὃν ἄρα 1 xz xla, xat ὄντως στἐρησις, χαὶ μὴ ὃν ' χαὶ ὡς στέρτ- Gi ἕξει, ἀντίχειται τῷ ἀγαθῷ. 'AXX* ἐπὶ τὸ προχ:]. µενον ἐπανέλθωμεν. MAN. Ἔλθωμεν. sitasne est, an veritas? MAN. Falsitas. ORTH. Malum ergo est non ens, vereque privatio est, 3t nibil : MAN. Age, redeamus. 3. ORTH. Unum dieis rerum principium, an duo? MAN. Duo : unum bonum, alterum malum. Ac bonum quidem, arborem bonam appello, que bonum omne contineat, et efficiat, nec fructum malum edere queat : malum autem, tenebras, cor- ruptionem, arborem malam, qux malum omne vitiique geuus oinne faciat, nec frucium bonum ferre possit. ORTII. Quidquamne inter hzc duo principia commercii est, necne? MAN. Nihil prorsus. Sed alterum alteri contrarium est. ORTI. Estne unum in alio, aut cum alio; numve loco discreta sunt ? MAN. Discreta primum erant, atque utrumque suis se finibus continebat. ΟΙΤΗ. Quonam igitur pacto nunc inter se commista sunt ? MAN. Bonus inloco suo, in omni bonitate et felicitate agebat. Materia autem, hoc est malum, cum sine vita, sine motu, spurca, horrenda tene- bre, a sensu remota, inultis retro szculis fuisset ; tum postea secum ipsa ccpit dissidere, ejusque fructus muluo inter se pugnare. Cumque alii τη” sequerentur, fugerent alii, ad lucis fines pervene- ruat; ad cujus aspectum, pulchritudinis ipsius cupiditate capti, pugne mutua finem facientes, unanimi consensu lucem adoriri instituerunt. Quamobrem cuin. bonus virtutem ex se emisisset, conserto prelio, tenebrarum principes lucis par- tem voraverunt. Bonus quippe virtutem illam sibi eripi passus est ; veritus ne suo quoque loco tan- dem illi polirentur. Hoc autem ea mente fecit, ut per eam partem, quam tradiderat, imperium in malum obtineret. Sicque boni malique commistio contingit. Nam ex portione boni, animz; οἱ ex mali substantia, corpora prodierunt. ORTH. Nunc, 41990, hzec una consideremus, MAN. Utique con- sidercmus., ei quemadmodum privatio habitui, sic bouo opponitur. Sed ad propositum redeamos. f. 0Ρ6. Μίαν ἀρχὴν λέχεις τῶν ' ὄντων, 1 00; MAN. Δύο, µίαν μὲν ἀγαθὴν, χαὶ µίαν πονηράἀν" χεῖ τὴν μὲν ἀγαθὴν ὀνομάζω δἐνδρον ἀγαθὸν, παντὸς ἀγαθοῦ περιεχτιχὸν xal ποιητιχὸν, μὴ δυνάµενον καρπὺν χαχὺν ποιεῖν ' τὴν δὲ ποντρὰν. σχύτος, qo ρὰν, δένδρον πονηρὸν, παντὸς πονηροῦ xol xaxís; ποιητιχὸν , μὴ δυνάµενον χαρπὺν ἀγαθὸν cov. OP8. Κοινωνοῦσιν ἀλλήλαις αὗται αἱ δύο ἀρχαὶ, à c6; MAN. Παντελῶς ἀχοινώνητοι, xai ἐναντίαι ἀλλήλαις ὑπάρχουσιν. obe. Ἐν ἀλλήλαις, xai σὺν ἀλλήλαις εἰσὶν, 7?) χεχωρισµέναι;, ΜΑΝ. Κεχορι- σµέναι ἦταν ἐξ ἀρχῆς, ἑχάστη ἐν τοῖς ἰδίοις ὄροις. 00θ. Πῶς οὖν νῦν εἰσι συμμεμιγµέναι; MAN. "Hv ὁ ἀγαθὸς ἓν τῷ lbi τόπῳ, ἓν πάση ἀγαθοσύνῃ xi! µακαριότητι, fj δὲ Όλη. Ίγουν ἡ χαχία, ὄνωςς, ἀχίνητος, αἰσχρὰ, σκότος δνσειδὲς, ἀναίσθητος iz πολλοὺς αἰῶνας * Όστερον δὲ ἑστασίασεν ἡ ὕλη πρὶς ἑαυτὴν, χαὶ οἱ χαρποὶ αὐτῆς ἐπολέμησαν ποὺς ἀλλί- λους ΄ καὶ τῶν μὲν διωχόντων, τῶν δὲ φευγόντω», ἔφθασαν slg τὰ ὅρ.α τοῦ φωτός ^ καὶ ἱδόντες τὸ qu; p ἐπεθύμησαν τοῦ κάλλους αὐτοῦ, xal ἑπαύσαντο το πρὸς ἀλλήλους πολέμου, xal συμφωνήσαντες «5 ἀλλήλους, ἐπέθεντο τῷ φωτ!" xal, ἀπέστειλεν ὁ Xp θὸς τὴν δύναμιν παρ᾽ αὐτοῦ, καὶ συµπλοχης Yi µένης, ἔφαγον µέρος τοῦ φωτὸς, οἱ ἄρχοντε: τοῦ 046 τους. Παρεχώρησε γὰρ ὁ ἀγαθὸς ἁρπαγηναι ὀύναμν ἐξ αὐτοῦ * xai φοθηθεὶς, ἵνα μὴ καταχυριεύσωσι το τόπου αὐτοῦ, τοῦτο ἐποίησεν, ἵνα διὰ τῆς μοίρας, f παρέδωχε, χατακυριεύσῃ τῆς χαχίας. Καὶ οὕτως ἐγέ- νετο σύγχρασις τοῦ ἀγαθοῦ xai τοῦ πονηροῦ. Ἐκ vip τῆς μοίρας τοῦ ἀγαθοῦ, ἐγόνοντο αἱ φυχαὶ, £x δὲ τῇ, οὐσίας τῆς χαχίας, τὰ σώματα. OPO. Τέως wp τούτων διασχεφώµεθα. ΜΑΝ. ἀιασχεφώμεθΣᾳ. 4 1509 DIALOGUS CONTRA MANICH/EOS. 1510 Y". 096. Ἡ ἀρχὴ ποσαχῶς λαμθάνεται, MAN. $pá- Α ὅ. ORTH. ᾽Αρχλ, id est, prineipium, quot mo- σον cj. OP. "Avapyov μέν ἐστι, τὸ μὴ ἑσχηχὸς ἀρχήν ' τὸ δὲ τῆς ἀρχῆς ὄνομα, ὁμώνυμόν ἐστι xol γὰρ πολλὰ σηµαίνει.’ λέγεται γὰρ ἀρχὴ χατὰ χρόνον’ ὡς λέγομεν ἀρχὴν ἡμέρας, τὴν τοῦ ἡλίου ἀνατολὴν, χαὶ ἀρχὴ ἐνιαυτοῦ λέγεται ' ἀρχὴν xal χατὰ τόπους λέγομεν, ἀρχὴν ὁδοῦ, xal ἀρχὴν τοῦ Φνσὼν, τὸν πα- ῥᾷδεισον. Λέγεται ἀρχὴ xaX κατὰ τὸ ἀξίωμα χαὶ ἐξ- ουσίαν, ὡς λέγομεν ἀρχὴν εἶναι τὸν βασιλέα τῶν ὑπηχόων λέγεται ἀρχὴ, xal τὸ φύσει πρότερον, ὡς ἐπὶ τοῦ ἀριθμοῦ" δύο μὲν γὰρ ὄντων, ἐξ ἀνάγχης ἐστι τὸ Ev. Ἑνὸς δὲ ὄντος οὖχ ἐξ ἀνάγχης εἰσὶ δύο " ἔσται Υὰρ δύο, Ev xal ἕν τὸ δὲ Ev, οὐ δύο. ᾽Αρχὴ οὖν τῶν δύο, τὸ ἓν λέγεται. 'Apyt χαὶ χατὰ τάξιν’ ὡς πρῶτον τὸ τοῦ ἀναγνώστου ἀξίωμα, εἶτα ὑποδιά- dis usurpatur? MAN. ld tu ipse edisseras. ΟΙΤΗ. "Avapyov, dicitur, quod principium non ha- .buit . vox autem ἀρχὴ (principium) zquivoca est; Multa quippe significat, Nam et de tempore princi- pium dicitur. Sic diei principium, solis ortum dici- mus : anni quoque principium assignatur. ltem de locis pincipium dicimus, ut vie principium; et Paradisum, fluminis Physon principium. Quin ἀρχὴ quoque de dignitate el potentia dicitur : velut γο- gem subditorum ἀρχὴν (id est, principatum) dici- mus *. Ad hsec principium dicitur, id quod natura prius est, velut in numero. Etenim si duo sint, necessario unum erit : sin aulem unum est, non item duo esse necessum est. Erunt quippe due, Χονος, χαὶ οὕτως πρεσθύτερος, χαὶ οὕτως ἑπίσκοπος. Β unum et unum : unum autem, duo non est. lia lit Λέγεται xal ἀρχὴ xavà τὸ αἴτιον, xal τοῦτο τριχῶς * Ἡ γὰρ φυσικὸν, ὡς ἀρχὴ υἱοῦ, πατήρ fj ποιητι- κὸν, ὡς ἀρχὴ κτίσεως, ὁ Χτίστης' d. μιμητιχὸν, ὡς ἀρχὴ εἰκόνος τὸ εἰχονιζόμενον κατὰ τοσούτους οὖν τρόπους, λεγοµένης τῆς ἀρχῆς, ἐχεῖνό ἐστι τὸ ὄντως ἄναρχον λεγόμενον * πῶς οὖν δύο ἀρχὰς σὺ φὴς ἀνάρχους, MAN. Κατὰ πάντας τοὺς τρόπους. 0Ρ6. ) Οὕτως γὰρ ὄσονται ἄναρχοι ' ἀλλ ἐφεύσω χατὰ τῆς σεαυτοῦ χορυφῆς " ἀπὸ φεύδους ἀρξάμενος, ἁδόχιμον ἕξεις τὸ τέλος. MAN. Πῶς τοῦτο λέχεις; UP9. Avo εἰπὼν, ἀπὸ ἀριμοῦ Ἡρξω * τὰ δὲ δύο, οὐχ ἀρχὴ ᾿ ἄλλη γὰρ ἀρχὴ τῶν δύο. fj µονάς. Περι ἀρχῆς οὖν διαλεγόµενος, play ἀρχὴν εἰπὲ, ἵνα ᾗ τελεία ἡ ἀρχὴ φύσει γὰρ μονὰς, ἀρχὴ δυάδος. El οὖν δυο ut unum 431 duorum principium dicatur. Priuci- pium de ordine quoque dicitur ; ut prima dígnitas, lector est, deinde subdiaconus, postea diaconus, tum presbyter, ac demum episcopus. Denique prin- cipium de causa dicitur; idque trifariam. Aut enim causa naturalis est, ut principium filii est pater : aut efficiens, ut rei condit: principium est conditor : aut exemplaris, ut imaginis princi- pium est id a quo imago ducitur. Cum igitur tot modis principii nomen sumatur, id demum vere ἄναρχον, sive prineipii expers, dieitur[quod nullum principium agnoscit]. Quinam igitur duo principia esse ais, qui principio careant? MAN. Secundum omnes istos modos. ORTII. Sic utique sine ulio αρχαὶ, toU 1) φύσει προτέρα ἀρχὴ, τουτέστιν ἡ µονάς ; C principio erunt. Verum mentitus es contra caput tuum : eumque a falso inceperis, infelicem quoque finem obtinebis. MANICH. Qui tandem? ORTH. Quo- niam, eum duo dixeris, a numero incepisti. Diuarius autem principium non est. Binarii siqui- dem aliud principium est, nempe unitas. Quare enm de principio disseris, unum dicas oportet prin- cipium, quo perfectum principium sit. Unitasenim binarii principium est. Si igitur duo sunt. principia, ubinam prinelpium illud erit, quod natura prius sit, hoc est unitas? Ü. MAN. Σὺ οὖν τρεῖς ὑποστάσεις λέγεις» Καὶ πῶς λέχεις, ὅτι ἀπὸ µονάδος δεῖ ἄρχεσθαι;, 096. El xai «pei; ὑποστάσεις λέγω, ἀλλὰ µίαν ἀρχήν quu * ἀρχὴν γὰρ ὁ Πατὴρ Υἱοῦ καὶ Πνεύματος, a9 χατὰ χρόνον, ἀλλὰ κατ αἰτίαν. Ἐκ Πατρὸς γὰρ Λόγος xo Σνεῦμα, εἰ καὶ μὴ μετὰ Πατέρα. Ὥσπερ γὰρ ἐκ τοῦ ατυρὸς φῶς, καὶ οὗ προτερεύει κατὰ χρόνον vb Up τοῦ φωτός * ἀδύνατον γὰο εἶναι müp ἀφώτιστον' ἀρχὴ δὲ ἐστι, χαὶ αἰτία τὸ πὺρ τοῦ ἑξ αὐτοῦ φωτός. οὕτω καὶ ὁ Πατ]ρ ἀρχὴ, καὶ αἰτία τοῦ Λόγου xal τοῦ 4. MAN. Λιααί tu quoque tres persona; dicis. Quid igitur est, eur ab unitate incipiendum dicas? ORTH. Etsi tres personas dico; tamen principium unum esse aio. Pater enim Filii et Spiritus sancti principium est; non temporis, sed caus: ratione. Siquidem et Filius et Spiritus sanctus ex Patre sunt, non tamen post Patrem. Quemadmodum ex igne lux oritur, nec tamen ignis lucem tempore antecedit (neque enim fleri potest, ut ignis luce careat), verum ignis luminfs illius quod ex se ori- Πνεύματος’ Ex τοῦ Πατρὸς γὰρ Λόγος xal πνεύμα [ tur, principium atque causa est : eodem modo Pa- οὐ προτερεύει δὲ χρόνῳ. ᾿Αδύνατον γὰρ εἶναι Πατέρα &x τοῦ Υἱοῦ, ἡ Λόγου, ἐχ τοῦ Πνεύματοςςα. Μίαν οὖν * Vide Dialeet. cap. 7 οἱ 59. ter quoque Verbi et Spiritus sancli principium et eausa est (nam et Verbum et Spiritus ex Patre sunt), VARI. LECTIONES. b Hsec verba Manichzeo tribuenda censet Billius refragantibus mss., uti nec ipse diffitetur : a quibustamen discedere nihil nos cogit. *Legisse videtur Billius, ἑχτὸς τοῦ Λόγου,ὴ Λόγον, ἑχτὺς τοῦ Πνεύματος. Verlit enim : «t Pater. sine verbo, el Verbum sine spiritu sit. Au. id in cod. cardinalis Sirleti legerit, me prorsus latet. Verum alia auctoris mens esse videtur. Declarat nempe divinarum proecessionum ordi- nem, dto fleri nequit, ut Pater Filii principium που sit, aut a Spiritu sancto originem accipiat Ver- » bum. De divinarum quippe personarum unico principio disputat Orthoduxus , non de illarum inter se communione indivisa, de qua infra disseritur. | *1487 S. JOANNIS DAMASCENI 1458 didumque fuit intrinsecus quidem Verbo ornatum, A στοῦ σῶμα xaÜaphv ἣν, διαυγὲς, ἔσωθεν μὲν τῷ extrinsecus vero spiritu munitum, ut ex utroque naturarum splendor manifestus essel. » Sancti Justini philosophi et martyris, ex libro tertio de Trinitate, cap. 9. « Ejus porro ulerum, ceu divinum semen . subiens, templum sibi ipse perfectum effingit, . accepta quadam ex illius natura particula , quam 'in templi formam condendo, substantiam esse suam fecit, hocque per sümnam unionem indutus , Dei "'Filius utroque modo processit. » | Ejusdem , ez eadem lucubratione , cap. 17. « Quemadmodum unus quidem homo est, in se 'vero naturas duas diversas habet , atque alis qui- dem ratiocinatur, alia vcto quod ratione concepit exsequitur; anima scilicet intelligente cogitans , Tfidvigii puta compagem, femque conteptam ad finem perducit; ita Filius, unus cum sit, duzque nafur, altera Quidem divina "miracula edebat, altera vero humilia admittebat. » Sancti Athanasii episcopi Alexandrini , ex sermone contra hareses. "« Qui cum m forma Dei esset, non rapinam arbi- tratus est 9 1 esse se equatlem Deo, sed semetipsum exinanivit, (ormam servi accipiens *. » Duas habet formas: eas retine, neutram adulteres. Neque enim homo cum esset Del Filins et Deus, formam Λόγῳ κοσμούμενον, ἔξωθεν δὲ τὸ Πνεύματι φρουρ»”- µενον, ἵν ἐξ ἀμφοτέρων τὸ περιφανὲς τῶν φύσεων ἀναδειχθῆ. » ' Tov ἁγίου "Iovccivov φιλοσόφου xal μάρτυρες. ἐκ φοῦ τρίτου βιθλίου, τοῦ περὶ της ἁγίας Τριάδος (4), χεφάλ. v. εΚαὶ ταύτην 4 τὴν νηδὺν εἰσδὺς, οἱονεὶ θεῖος σπόρος, πλάττει vaby ἑαυτῷ τέλειον, ἀνθρώπου µέ- pos τι λαθὼν τῆς ἐχείνης φύσεως, xal εἰς την τοῦ ναοῦ διάπλασιν οὑσιώσας * ἑνδύς τε τοῦτον κατ ἄχραν ἔνωσιν, Ylàc θεοῦ ἄμφω προῇλθεν e. » ToU αὐτοῦ, x toU αὐτοῦ συγγράμματος, κεφἀλ. ιζ’. « "Ὥσπερ εἷς μὲν ἔότιν ὁ ἄνθρωπος, ἔχει δὲ φύ- σεις διαφόρους δύο, xal κατ) ἄλλο μὲν λογίζεται, κατ ἄλλο δὲ τὸ λογισθὲν ἐνερχεῖ' φυχῆ μὲν γὰρ νοερᾷ λογισάμενος, el τύχοι τοῦ πλοίου τὴν σύμ- πηξιν, χεροὶ τὸ νοηθὲν εἰς πέρας ἄγει * οὕτως ὁ Yi»; εἷς ὧν, xaX δύο φύδεις, xav' ἄλλην μὲν τὰς θεοση- µείας εἰργάζετο, χατ ἄλλην δὲ τὰ ταπεινὰ παρεδέἑ- χετο. ? Tov ἁγίου Αθανασίου, ἐπισκόπου Ἀεξανδρείας, ἐκ τοῦ κατὰ αἱρέσεων. « "Oc ἐν µορφῇ θεοῦ ὑπάρχων, οὐχ ἁρπαγμὸν ἡγήσατο τὸ εἶναι ἴσα Θεῷ, àAA' ἑαυτὸν ἐκένωσε, µορφὴν δού.Ίου ..αθών. Δύο ἔχεις µορφάς' χράτει ταύτας * μηδετέραν παραχαράξῃς. Οὔτε γὰρ ἄνθρω- πος ὢν ὁ Υἱὸς τοῦ θεοῦ xol cbe, Ἱφάνισε τὴν θεῖ- Dei destruxit, neque Deus cum esset, humanam C x&v µορφήν * οὔτε θεὺς Gv, παρητήσατο τὴν ἀνθρω- *» Philipp. .1, 6, 7. VARLE LECTIONES.. "4 Edit. ταύξης. ο Edit. et Leont. addunt, τὰς φύσεις. NOTA. -(4) Habentur hac in Etpositione fidei, αυ edita est inter opera Justini, vocaturque a Leontio el aliis Liber tertius. de Trinitate. Nam duos alios libros subsequebatur, in quibus auctor contra Judzos et Gravos disputabat. Sic enim initio tertii hujus ορ ris loquitur : Ἱκανῶς τὸν χατὰ Ἰουδαίων xai 'EX- Ἀήνων λέξαντες ἔλεγχον, ἀκολούθως αὖθις τὸν ὑγιῆ τς πίστεως ἐχτιθέμεθα λόγον * l'ostquam satis su- verque dudeorum Gracorumque errores. arguimus, ez consequenti rursum reclam fidei doctrinam expo- Temus. Oportebat enim ut, ostensa prius veritate, eos qui ad illam accederent, quomodo de ea sentien- dum sit, rescirent. lnter opera sancti Maximi varia librorum priorum fragmenta edita sunt, quorum inscriptione addiscimus, duos scriptos fuisse pro- pter sophistam quemdam, Fupharasium nomine. Τοῦ ἁγίου Ἰοοστίνου φιλυόόφου χαὶ τέλος μάρτυρος, bx τοῦ πρὸς Εὐφράσιον σοφιστὴν, περὶ προνοιας xai πίστεως Aero, οὗ ἡ &pyfj* ΄Αχραντος 6 λόγος: Ju- stini philosophi et tandem martyris, ex libro ad Eu- phrasium sophistam, de Providentia. ei fide, cujus principium est : Immaculatus sermo. Tertia porro pars operis tertiusve liber, seu Expositio fidei in- scribitur, De Trinitate, quia primum de hoc myste- rio disputat, deinde vero {δὲ incarnatione, cujus reclam fidem explicat, ac taudem haereticorum ca- villos diluit, Quod vero fragmentum quod hic affert Damascenus, &ümplum dititur ex cap. $, et aliud quod proxime sequitur, ex cap. 17, non sine libra- riorum vitio scriptum fuit; quandoquidem pauc;s hneis distant, et primum habetur initio secunde partstrojus expositionis. Ih Actis concilii Laterà- nensis sub Martino apud Leontium Byzautinum l. 1 Contra. Nestor. εἰ Eutych. citantur fragmenta lihri Contra Pagauos, sive Grecos, χατὰ Ἑλκήνων. In jrioreloco siclegitur: Ἔστι γὰρ ἀληθῶς 6 Κύριο;, Θεός τε ὁμοῦ καὶ ἄνθρωπος, χαὶ τὰ μὲν παράδοξα, χατὰ τὴν φύσιν ἐνεργεῖ τὴν χρεΐττονα, τὰ δὲ caesi χατὰ τὴν ἑλάττυνα φύσιν ὑπέμεινεν' Est. enimvero Dominus, Deus simul εἰ homo : εἰ gloriosa quidem secundum praecipuam naluram operabatur, kunilia tero secundum in[ertorem naturaliter sustinebat, Ea- dem porro iisdem fere verbis repetuntur in Expo- sitione fidei, qu» ut alia complura auctorem indi- cant heresis Eutychianme exortu recentiorem , referuntque decantatissimum hoc Leonis M. dictum in epistola ad Flavianum. Agit enim utraque forma, cum alterius communione quod proprium est , Verbo scilicet operante quod Verbi esl, et carne exsequentc quod carnis est. Unum horum coruscat miraculis, aliud succumbit. injuriis. In Lateranensi synodo totum boc opus citatur tanquam : Tou ἁγίου "lo,- στίνου φιλοσόφου, ἐπισκόπου xai μάρτυρος, San- cli Justini philosophi, episcopi et martyris. Quod firmare possel conjectationem eorum qui Exposi- lionem tidei attribuerunt Justino episcopo Sicilie, sive ut emendare volunt Cilicie, cujus. exstat epi- stola ad Petrum Fullonem. Sed de rebus absirusis adeo przsiat a. judicio ferendo abstinere. Vellem certissime cons!aret et genuinas esse epistolas qui circeunferuntur, Felicis pape, Quintiani, Ju- stini, et aliorum ad Petrum Fullonem, 1189 CONTRA JACODITAS. 1400. πίνην μορφὴν. Ἐπεὶ οὖν δύο ἔχομεν μορφὰς, τὴν A formam recusavit. Quandoquidem igitur duas ha- Δεσποτικήν φηµι καὶ τὴν δουλικἠν' τὴν μὲν φύσει Θεοῦ, τὴν δὲ φύσει ἀνθρωπείαν * τὴν μὲν πρὸ αἱώ- vov, thv δὲ ἐξ ὑστέρων χαιρῶν : τὴν μὲν ἐκ τοῦ Πατρὸς, τὴν δὲ ἐκ τῆς Παρθένου * τὴν μὲν Ex μόνου, thv δὲ ix. µόνης * ἐπειδὴ δύο ταῦτα ὑφέστηχὲ πρᾶ- Ύματα, δύο ἓν Ev(*. οὔτε γὰρ διαιροῦμεν τὸν θεὸν λόγον ἀπὸ τοῦ σώματος, οὔτε δύο οἴδαμεν υἱοὺς, καὶ Χριστούς * ἀλλὰ τὸν πρὸ αἰώνων Υῖὸν τοῦ Θεοῦ, ἓν ὑστέροις καιροῖς ἄνθρωπον ἐξ αὐτῆς μήτρας τῆς Παρθένου γενόµενον τέλειο». Ὡς γὰρ ὁ γεννῄσας Πατῆρ, τέλειον ἐγέννησεν Υἱὸν, οὕτως xat ὁ αὐτὸς καὶ wig Υἱὸς, καὶ Λόγος τοῦ Πατρὸς, τὸν τελείως ἀπολλύμενον ἄνθρωπον σῶσαι βουλόμενος, τέλειος ἐγένετο ἄνθρωπος, ἵνα μὴ τὸ ἔδωθεν σώσας, τὸ ἔσω- Ücv προδεδοµένον ἑάσῃ" οὐδὲ γὰρ σῶμα ἀναλα- θὼν, εἴασε τὴν φυχὴν, ἀλλὰ καὶ ψυχὴν καὶ νοῦν ἀνέλαθεν. » Tov ἁγίου Μεθοδίου ἑἐπισχόπου Πατάρων καὶ μάρτυρος, ἐκ τοῦ Aóyov εἰς τὴν 'Υπαπαντήν. « Τὸν kv ὁράσει ἁόρατον, τὸν Ev περιλήψει ἀπερί- ληπτον, τὸν Ev σµιχρότητι ὑπερμεγέθη, τὸν Ev ναῷ καὶ ἓν ὑψίστοις, τὸν ἐπὶ θρόνου παρθενιχοῦ, χαὶ ἐπὶ ὀχήματος Χερουδικοῦ, τὸν χάτω χαὶ ἄνω ἁδιαστάτως, cbv àv μορφῇ δούλου xal ἐν μορφῇ θεοῦ Πατρὸς, tbv ὑπήχοον xai βασιλέα τῶν ἁπάντων. » Tov ἁγίου ἐπισκόπου Βασιλείου Καισαρείας Kaz- παδοχίας, ἑκτοῦ κατ' Εὐνομίου «Ἰόγου a'. ---"Οτι ταυτόν ἐστιν οὐσία καὶ µορφή (9). ε ᾿Εγὼ γὰρ xai τὸ ἓν μορφῇ θεοῦ ὑπάρχειν, ἴσον δύνασθαι τῷ ἐν αῴσίᾳ θεοῦ φηµι’ ὡς γὰρ «b µορ- φὴν ἀνειληφέναι δούλου, kv τῇ οὐσίᾳ τῆς ἀνθρωπό- εητος τὸν Κύριον γεγενῆσθαι σηµαίνει: οὕτω τὸ M- fttv, ἓν μορφῇ θεοῦ ὑπάρχειν, τῆς θείας οὐσίας παρίστησι τὴν ἰδιότητα. » Tov αὐτοῦ, éx τῆς διαλέξεως c5 ' rir peas or δν πρὸς Αέτιον « Οὐ γὰρ ἂν δυνήσῃ moth σὺ, f] ἄλλος τις, παρα- στῃσαι 1j ἀποδεῖξαι kv. ἀληθείᾳ, τοὺς προειρηµένους ἁγίους Πατέρας ἡμῶν χαὶ διδασχάλους, fj ἡμᾶς, f, τινα τῶν ἐχκρίτων Πατέρων xaX διδασχάλων τῆς ἁγίας χαθολιχῆς xol ἁποστολιχῆς Ἐκκλησίας, 3 ci- πόντας, ἡ διδάξαντας Uvvpágue, ἡ ἀγράφως, ὡς ab «λέγεις ἐπὶ Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν µίαν φύσιν σύν- θετον, ἡ µονοειδῆ, 1j ἓν θέληµα, χαὶ μίαν ἐνέρχειαν, fj τι τῶν ἀπηγορευμένων δογµάτων, καὶ ἁποδεθλη- µένων ix τῆς χαθολικῆς καὶ ἁποστολικῆς Ἐκχλη- σίας. El γὰρ χατελύσαμεν, ταῦτα πάλιν οἰχοδομοῦ- μεν, χατὰ τὸν θεῖον ᾿Απόστολον, παραδάτας ἑαυτοὺς συνιστάνοµεν. Τοὐναντίον δὲ μᾶλλον, διπλοῦν ἑχηρύ- δαμεν ὑπάρζξειν χατὰ πάντα τὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστὸν ἐν μιᾷ ὑποστάσει, xal ἑνὶ προσώπῳ, χωρὶς ** Galat. 1i, 18. bemus formas, Domini scilicet οἱ servi, aliam natura divinam, aliam, natura humanam; aliam. ante szecula, aliam postremis temporibus ; aliam ex. Patre, aliam ex Virgine; aliam ex solo, aliam ex, Sola; atque du:e res ist: substant, du» in uno. Non enim divinum Verbum a corpore dirimimus, neque duos filios, Christosque novimus : sed Fi- lium Dei qui ante s2cula fuit, in ultimis tempori- bus homiuem, ex ipsa Virginis vulva perfectum editum. Quemadmodum enim qui ipsum genuit Pater, perfectum genuit Filium, ita et ipse unus Filius et Verbum Patris, hominem qui in totam perierat , facere salvum cupiens, perfecjus liomo exstitit, ne exteriorem salvando, interiorem qui D perditus erat, negligeret. Neque enim assumpto D corpore animam omisit, sed animam quoque et mentem assumpsit. » Sancti Methodii episcopi Patarorum et martyris, ex sermone in Occursum, seu Purificationem. « Eum qui dum aspicitur, aspectabilis non est, qui dum prehenditur, incomprehensus, qui in parvitate supraquam magnus. est, qui in templo et in altissimis adest, qui throno virginali si- mul et currui Cherubico insidet, qui infirmus est, et supremus absque intercapedine ulla, qui in forma servi inque Dei Patris fotma, subjectus, ct universorum Rex, » etc. Sancti Basilii episcopi Cesaree Cappadocie, es libro primo contra Eunomium. — (Quod essentia el [orma idem sint. « Ego etenim in forma Dei esse tantumdem va- lere dico, quantum esse in Dei essentia. Sicut enim accepisse servi formam, signilicat fuisse Dominum in essentia humanitatis ; sic dicere esse in forma Dei, id quod est divine essentiz pro- prium.exprimit, » Ejusdem, ex disputatione contra Aetium Arianum. « Non eniin poteris unquam tu aut quivis alius, vincere, aut deinonstrare verum esse, sanctas Patres, quos diximus, et magistros sanctae Eccle- $i» catholice et apostolice, διί pronuntiasse, aut scriptis prodidisse, aub etiam, sine scriptis, id quod tu ais, in Christo Deo nostro unam ua- turam compositam, uniusve speciei, vel unam voluntatem, et unam operationem ; aut quidpiam ex vetitis dogmatis, et 4 sancta catholica et 3po- stolica £cclesia. rejectis, Si enim quz destruxi- mus, haec rprsum, ut Apostolus ait **, zdifica- mus, transgressores nos ipsi constituimus. Con- tra potius duplicem per omnia esse Dominuui Jesum Christum in upa hypostasi przdicavimus, in- que una persona sine ulla qualicunque divisiono NOTE. (2) Tur. habet : quod idem sit substantia οἱ forma, ex Dasilio episcopo Cesaree Cappadocie ex libro contra l'unomium, (6) Hoc opus Basilio M., imo et Severo hzre- siareba Antioelieno recentius est, nec editum hae- tenus fuit. 1491 S. JOANNIS DAMASCENI 1402 vel confusione. Dicere enim unam maturam, οἱ A οἰασδτποτοῦν διαιρέσεως f) συγχύσεως. Τὸ Υὰρ }έ- voluntatein. et 429 operationem in. eodem Ώο- mino nostro Jesu Christo, et non duas, doctrina sententiaque est hominu: perverse opinionis et blasphemorum, eorumque quí tecum sentiunt. » Sancii Athanasii, ex. epistola ad Epictetum. « Si Verbum ejusdem substantiz:e est ac corpus quod de terra naturam babet: est vero secun- dum Patrum confessionem, Verbum Patri con- substantiale: erit igitur Pater consubstantialis corpori, quod e terra editum est. Cur itaque ac- cusant Arianos, qui Filium esse creaturam di- cant, quando ipsi Patrem creaturis consubstan- lialem aiunt? » Et paulo post : « Quis infernus ructando hoc dictum protulit, corpus ex Maria consubstantiale esse divinitaii Verbi? » Sancti Gregorii Theologi, ex secunda ad Cledonium epistola. « Nature quidem dus, Deus et liomo, quoniam anima el corpus: filii vero non duo, neque dii. Neque enim .hic duo homines; etei Paulus, ho- minem qui foris est, et hominem qui intus est, ap- pellarit *'. » Ejusdem, ex Apologetico. « Hoc nobis lex vult peedagogus ** : hoc pro- phetze Christo et legi. interjecti : hoc Christus lc- εἰς spiritualis perfectio et finis: hoc exinanita Deitas : boc assumpta caro : hoe nova mistio, Deus Ejusdem, ex sermone secundo de Filio. « Signum vero hoc est : quando nature cogi- tatione discrepant, simul nomina dividuntur. Audi Paulum dicentem : Ut Deus εἰ Pater Domini xosiri Jesu Christi, Pater glorie "* ; Christi qui- dem Deus, glori» vero Pater. Si enim utrumque unum; at non natura, sed coitione. » Ejusdem, reliqua pars. auctoritatis paulo ante ci- ἰαία ετ Epistola ad Cledonium. « Si vero summa dicendum est, aliud quidem οἱ aliud, ea ex quibus est Salvator; quippe cum ijdem non sint id quod aspectabile est et illud quod spectari nequit : esse extra tempus, et subesse tempori : at non aliuset alius; absit! Ambo D siquidem unum temperatione, Deo lomine facto , et homine facto Deo, vel quomodocunque nomi- nare ipsum libuerit. Dico autem aliud et aliud, eontra atque in sancta Trinitate se habet. Illic " enim alius οἱ alius dicitur, ne confundamus hy- Y postases: non item aliud et aliud. Unum enim tria sunt, idemque Deitate. » Scholium : Si non est aliud et aliud, quia est ura natura, aliud igitur et aliud non sunt una $3 |I Cor. iv, 10. γειν µίαν φύσιν, xal θέλησιν, xal Evé£pyetav ἐπὶ τοῦ αὐτοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, xaX οὗ δύο, τῶν χαχοδόξων xaX βλασφήμων χαὶ ὁμοφρόνων σου &v- ὁδρῶν ὑπάρχει δίδαγµά τε χαὶ φρόνημα. » Tov ἁγίου Αθανασίου, éx τῆς πρὸς Ἑπίκεητον ἐπιστο.ῖῆς. « El δὲ ὁμοούσιος ὁ Λόγος τῷ σώματι Ex (tc ἔχοντι την φύσιν; ὁμοούσιος δὲ ὁ Λόγος τῷ Πατρὶ, κατὰ thv τῶν Πατέρων ὁμολογίαν, ὁμοούσιος χαὶ αὐτὸς ὁ Πατὴρ τῷ copa: τῷ ἐκ γῆς γενομένῳ. Καὶ τἰ ἔτι µέμφονται τοῖς Αρειανοῖς λέγουσι τὸν Υἱὸν κτίσμα, λέγοντες αὐτοὶ xaX τὸν Πατέρα ὁμοού- Gtov ; ) B Καὶ μετὰ βραχέα" « Ποῖος don; ter ρεύξατο ὁμο- οὐσιον εἰπεῖν τὸ ἐχ Μαρίας σῶμα τῇ τοῦ Λόγου θεό- τητι (7) ; » Tov ἁγίου Γρηγορίου τοῦ θεο.όγου ἐκ τῆς αρὸς Κ.ηδόνιον ἐπιστο.ϊῖῆς δευτέρας. « Φύσεις μὲν γὰρ δύο, θεὸς xal ἄνθρωπος, ἐπεὶ xa duyh xai σῶμα * viol δὲ οὐ 650, οὐδὲ θεοί. Oo γὰρ ἐνταῦθα δύο ἄνθρωποι, εἰ xaY οὕτως ὁ Παῦλος τὸ ἑχτὸς τοῦ ἀνθρώπον xal τὸ ἑντὸς προσηγόρευσεν. » Tov αὐτοῦ, éx tov Ἀπολογητικοῦ. « Τοῦτο ἡμῖν ὁ παιδαγωγὸς βούλεται νόμος" τοῦτο οἱ µέσοι Χριστοῦ xal νόµου προφΏται ᾽ τοῦτο τοῦ πνευματιχοῦ νόµου τελειότης xaX τὸ τέλος Χριστός: τοῦτο ἡ χενωθεῖσα θεότης' τοῦτο dj προσληφθεῖσα . et homo, unum ex ambobus, et utraque per unum. » C σάρξ’ τοῦτο ἡ χαινὴ µίξις, θεὺς χαὶ ἄνθρωπος, ἓν ἐξ ἀμφοῖν, καὶ δι᾽ Eb, ἁμφότερα.» Tov αὐτοῦ, éx τοῦ περὶ Υἱοῦ δευτέρου Aórov. εΣημεῖον δὲ, ἠνίχα αἱ φύσεις διίστανται ταῖς ἐπινοίαις, συνδιαιρεῖται χαὶ τὰ ὀνόματα Παύλου λέ- γοντος ἄχουσον "Ira ὁ θεὺς καὶ ὁ Πατὴρ cov Kuplou ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὁ Πατὴρ τῆς δόξης * Χρι- στοῦ μὲν θεὸς, τῆς δὲ δόξης Πατήρ εἰ γὰρ τὸ συν- αμφότερον Ev, ἁλλ᾽ οὗ τῇ φύσει, τῇ δὲ συνόδῳ. » Τοῦ αὐτοῦ, ἀναπ.Ίήρωσις τῆς πρὸ μικρου χρή- ' σεως éx τῆς πρὸς Κ.1ηδόγιοΥ B' ἐπιστο.λῆς. « EL δὲ δεῖ συντόμως εἰπεῖν, ἄλλο μὲν xoi ἄλλο tà ἐξ ὧν ὁ Σωτηρ ' εἴπερ μὴ ταντὸν τὸ ἁόρατον τῷ ὁρατῷ, xai «b ἄχρονον τῷ óxoypówp* οὐκ ἄλλος δὲ xai ἄλλος ' μὴ Υἐνοιτο! Τὰ γὰρ ἀμφότερα ἓν τῇ συγ- χράσει, θεοῦ μὲν ἐνανθρωπήσαντος, ἀνθρώπου δὲ θεωθέντος, fj ὅπωρ ἄν τις ὀνομάσειε. Λέγω δὲ ἄλλο xai ἄλλο ἔμπαλιν, f; ἐπὶ τῆς Τριάδος ἔχει. Ἐκεῖ μὲν γὰρ ἄλλος καὶ ἄλλος, ἵνα p] τὰς ὑποστάσεις συγ- χέωµεν, οὐκ ἄλλο δὲ xal ἄλλο. "Ev Υὰρ τὰ «pla, xat “καυτὸν τῇ θεότητι. » Σχό.ιον. El ox ἄλλο χαὶ ἄλλο, διὰ τὸ μίαν εἶναι τὴν φύσιν, τὸ ἄλλο ἄρα xal ἄλλο οὗ µία φύσις. Καὶ 5 Galat. i1, 24. 9! Ephes, 1, 9, 17. NOTAE. (7) Hag aliaque Ambrosius imitatus cst, citandus infra. 1493 CONTRA JACODITAS. 1424 εἰ ἔμπαλιν ἣ ἐπὶ τῆς Τριάδος ἔχει, ἐχεῖ δὲ τρεῖς A natura. Et si rursum, contra ac in sancta. Trini- ὑποστάσεις, διὰ τὸ, ἄλλος xal ἄλλος, µία δὲ φύσις - διὰ τὸ μὴ ἄλλο χαὶ ἄλλο. ἐνταῦθα δύο μὲν φύσεις διὰ τὸ, ἄλλο xaX ἄλλο, µία δὲ ὑπόστασις, διὰ τὸ αὖκ ἄλλος χαὶ ἄλλος. Tov αὐτοῦ, àx τοῦ περὶ Υἱοῦ δευτέρου .Ἰόγευ. « Τοῦτό ἔστιν ὃ ποιεῖ αἱρετικοῖς τὴν πλάνην, ἡ τῶν ὀνομάτων ἑπίζευξις, ἑπαλλαττομένων τῶν ὀνομάτων, διὰ τὴν σύὐγχρασιν. Σημεῖον δὲ ὡς ἠνίχα αἱ φύτεις διίστανται ταῖς ἐπινοίαις, συνδιαιρεῖται τὰ ὀνόματα. Παύλου λέγοντος ἄχουσον ' "Ira ὁ θεὸς τοῦ Κυρίου ἡμῶν "Incov Χριστοῦ, à Πατὴρ τῆς δόξης' Χρι- στοῦ μὲν θεὸς, τῆς δὲ δόξης Πατήρ. El γὰρ τὸ συν- αμφότερον ἓν, ἀλλ οὗ τῇ φύσει, τῇ δξ συνόδῳ * τού- των τί ἂν Υόνοιτο γνωριµώτερον») Σχό.ιοΥ. Τὰ ph φύσει ἓν, πάντως δύο. El δὲ ἡ σύνοδος καθ) ὑπόστασιν, ἄρα ἡ θεότης τοῦ Χριστοῦ, xaY ἡ ἀνθρωπότης αὐτοῦ, δύο μὲν τῇ φύσει, ἓν δὲ τῇ ὑποστάσει. Tov αὑτοῦ, àx τῶν ἑπῶν. ε Ηλθε θεὸς θνητός τε, φύσεις δύο el; Ev ἁγείρας, « Thy μὲν χευθοµένην, τὴν δ) ἀμφαδίην µερόπεσσιν.) Τοῦ ἁγίου ᾽Αμδροσίου Μεδιοάγων (8), ἐκ τοῦ περὶ ἀνθρωπήσεως, ἤτοι κατὰ Απολιγαρίου Aórov. € Αλλ’ ἓν ὅσῳ τούτους ἐλέγχομεν, ἀνεφύησαν ἔτε- fot, λέγοντες τὸ σῶμα τοῦ Κυρίου, xai τὴν θεύ- C τητα μιᾶς εἶναι φύσεως. Ποῖος d5nc τὴν τοσαύτην Βλασφημίαν Ἱρεύξατο; Αρειανοὶ vàp ἤδη τυγχά- νουσι φορητότεροι ΄ οἷς ἐκ τούτων αὔξεται τῆς φιλο- νειχίας, xai ἀπιστίας τὸ στέλεχος, φιλονειχότερον διαβεθαιούµενον λέγειν τὸν Πατέρα, καὶ τὸν Υἱὸν, καὶ τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον μιᾶς οὐσίας μὴ εἶναι" ἐπειδὴ οὗτοι τὴν θεότητα τοῦ Κυρίου καὶ τὴν σάρκα, μιᾶς φασιν ὑπάρχειν οὐσίας f. » Tov αὐτοῦ, ἐκ τοῦ πρὸς Γρατιανὸν τὸν βασιόα. Ταύτην δὲ χρῆσιν προήγαγεν d Κὐριὰλος ἐν τῇ κατ Ἔφεσον συνόδφ. ε Φυλάξωμεν τὴν διαφορὰν τῆς θεότητος καὶ τῆς σαρχός͵ εἷς γὰρ ἐν ἑχατέρᾳ «Aet 6 ὁ τοῦ θεοῦ Υἱὸς, ἐπειδήπερ ἓν αὐτῷ ἑχατέρα φύσις ἑἐστίν. » Tov αὑτοῦ, éx τῆς dpimvelac τοῦ θείου cvp- « Τοὺς δὲ λέγοντας φιλὸν ἄνθρωπον τὸν Χριστὸν, 3| παθητὸν τὸν θεὺν Λόγον, ἡ εἰς σάρχα τραπέντα, 3. συνουσιωµένον ἐσχηχέναι τὸ σῶμα, 7] οὐρανόθεν αὐτὸ 5 Carm. De test, et adv. Christi. tate, illic autem tres hypostases sunt, quia alius. et alius; una vero natera, quia non est aliud et aliud ; hic igitur dux quidem mature, quia aliud et aliud, una autem hypostasis, quia non est alius et alius. Ejusdem, ex sermone secundo de Filío. * Atqui hoc est quod hzreticos in errorem ad- ducit, conjunctio nuneupationum, commnutatis A93 propter contemperationem nominibus. .Cer- tum vero signum est, quando nature cogitatione secernuntur, simul nomina dividi. Audi Paulum dicentem : Ut Deus Domini nostri Jesu Christi, Pater glorie : Christi quidem Deus, glorie vero Pater. Etsi enim utrumque unum est, non tamey natura, sed coitionc. Quo quid esse notius possit?» Scholium. Qus matura non sunt unum, om- nino duo sunt. Sin vero coitio secundum hy- postasim est ; ergo Deitas Christi ejusque huma- nitas, natura quidem duo sunt, unum autem hy- postasi. | | — Ejusdem ex versibus ^. « Venit Deus ac mortalis, naturas ambas in [unum copulans, : « Aliam quidem occultam, patentem aliam ho- [minibus. » Sancti Ambrosii Mediolanensis, ex. libro De incar- natione, seu contra Apollinarium. « Sed, dum hos redarguimus, emergunt alii, qui carnem Domini et divinitatem dicant unius esse nature. Qus tantum sacrilegium inferna vo- muerunt? Jam tolerabiliores sunt Ariani, quorum per istos [rixarum et] perfidie robur adolescit, ut mejore contentione asserant Patrem et Filium ct Spiritum sanctum unius non esse substantiz; quia isti divinitatem Domini et carnem, substan- ti: unius dicere tentaverunt. » Ejusdem, ex libro ad Gratianum imperatorem. Quam auctoritatem Cyrillus protulit in Ephesina sgnodo. « Servemus distinctionem divinitatis et. carnis. Unus in utraque loquitur Dei Filius, quia in eo- dem utraque natura est. »- Eiusdem. ex interpretatione divini Symboli. « Eos vero qui nudum hominem Christum di- cunt, aut passibile Verbuin Dei, aut. mutatum in carnem, aut consubstantiatum cum Verbo corpus VARLE LEGTIONEs. f Alíoqui legendum esset, λέγειν πεπείρανται, aut simile quidpiam. post Cyrillum Ambros. Loqu 6 Leg. λαλεῖ, ut Leontius itur. Fragmentum istud non occurrit in tractatu in Synmbofum αροείο- lorum, qui inter Ambrosii opera editus fuit: acceptum vero est tam a Dainasceno. quam a Leontio Byzantino ex dialogo 2 Theodoreti cum Eranista. (8 Qus hic citantur sancti Ambrosii opera, missa fuerunt a Martiano Mediolanensi ad Theo- dosiuim Juniorem, quo tempore Nestorius haeresim NOTA. suam edidit, tuneque adeo translata fuere in Gr:e- cam linguam. Quo factum est ut varia passim horum excerpta citata sint a Graecis scriptoribus, | 1495 S. JOANNIS DAMASCENI 1496 habuisse, aut illud e colo traxisse, aut pbhan- A Χεχομικέναι, 3) φάντασμα εἶναι, ἡ θνητὸν λέγοντες tasma esse, aut Deum Verbum esse mortalem, aut opus iili fuisse ut suscitaretur a Patre, aut cor- pus anime expers, vel hominem absque mente ac- cepisse, aut duas Christi naturas permistione con- fusas, unam factas esse naturam ; non vero etiam confitentur Dominum Jesum Christum substan- tias duas esse. citra confusionem ; unam autem personam, quatenus Christus unus est, unus Fi- lius, his aBathema dicit catholica et apostolica Ecclesia. » Saucti. Amphilochii episcopi lconii, ex epistola ad Seleucum. « Sic. Christum Deum et hominem conf(iteor, Dei Filium, Filium unum, duarum naturarum, . passibilis scilicet et impassibilis, mortalis et im- mortalis. » 425 Et paucis interjectis: « Unum Filium, duarum inquam naturarum, sine confusione, con- versione, separatione. Patitur itaque Christus, Dei Filius, non deitate, sed humanitate. » Ejusdem ex eadem epistola. « Natura assumpta patitur : quz vero assump- "it, hzc impassibilis perstat. Humanas proprii templi sui passiones Deus Verbum esse suas fa- cit; crucem dico, mortemque, et alia, quacun- que circa ipsum propter dispensationem spectan- tur. Hzc sibi vindicat, nibil ipse patiens: quia ip personam unam nature duz conveniuny. 4 Sancti Gregorii Nysseni, ex. Epistola ad Philippum C monachum. «Que sunt ejusdem substantie, hoc habent, ut sint idem: contra autem, quz dlversz. Etsi enim ambo unione qua exprimi non possit, unum sunt, non tamen natura, quia non confusé. Chri- stus itaque cum duz nature sit, in quibus vere cognoscatur, et singularem filiationis personam habet. » Ejusdem, ex libro contra Apollinarium ( 40). « Si ergo in contrariis proprielatibus, alter- utrius horum natura cernitur, carnis nempe et deitatis ; quomodo nature duz uua sunt? » Sancti Cyrilli archiepiscopi Alexandrini, ex allocu- tione ad Alexandrinos. « Ego contemperatum non probo, quod alienum D sit ab apostolica (ide, et recta Cbristi traditione. Contemperatio enim naturarum interitum parit : ' unio vero inenarrabilis, quam sancti Patres con- filentur, naturas ambas citra confusionem ser- vat, unumque Christum, qui apparuit, ex amba- bus constituit, Deum simul et hominem, et non duos Christos; sed upum potius, unitione, non temperatione. Nam ei contemperate dus nature essent in mistionem unam, cum diversze sint sub- stantiz, neutra salva foret, sed per confusionem ambe deletze essent. » Et post pauca: « Ac quidem templum solvitur triduanzs sepulture tempore, ipsomet ita volente; Wursunque illud excitavit. Unitus illi cst modo e τὸν Θεὸν Λόγον, f δεδεῆσθαι τῆς παρὰ τοῦ Πατρὸς ἀναστάσεως, ?) ἄφνχον copa, ἡ ἄνουν ἄνθρωπον ἀνειληφέναι, f] τὰς δύο οὐσίας τοῦ Χριστοῦ χατ᾽ ἀνά- Χρασιν συγχυθείαας μίαν γενενῆσθαι οὐσίαν, xal μὴ ὁμολογοῦντες τὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστὸν δύο εἶναι οὐσίας ἀσυγχύτους, ἓν δὲ πρόσωπον, xa0' ὃ εἷς : Χριστὸς, εἷς Υἱὸς, τούτους ἀναθεματίζει ἡ χαθολικὴ καὶ ἁποστολιχὴ Ἐχχλησία. » Tov ἁγίου Ἁμφιλοχίσυ ἐπισκόπου Ικονίου, ix τῆς πρὸς Σέ.Ίευκον ἐπιστο-]ῆς. « Οὕτω θεὸν xal ἄνθρωπον τὸν Χριστὸὺν ὁμολογῶ, τὸν υἱὸν τοῦ θεοῦ, ἕνα Υ ὃν, δύο φύσεων, παθτιτῆς τε B xai ἁπαθοῦς, θνητῆς τε χαὶ ἀθανάτου. » Καὶ μετ ὀλίγα' « Ἕνα Υἱὸν, δύο φύσεών qnit, ἀσυγχύτως, ἀτρέπτως, ἀδιαιρέτως. Ὡάσχει τοίνυν ὁ Χριστὸς ὁ Υἱὸς τοῦ θεοῦ. οὗ θεότητι, ἀλλ νθρω- πότητι. ) ToU) αὐτοῦ, ἐκ τῆς αὐτῆς ἐπιστο-ῆς. ε Ἡ ληφθεῖαα πάσχει φύσις, ἡ δξ λαθουσα ἁπα- θὴς μένει. Οἰχειοῦται 0b à Bel, Λόγος, τὰ τοῦ ἰδίου ναοῦ ἀνθρώπινα πάθη σταυρόν qnt, xaX θάνατον, xai τὰ ἄλλα, ὅσα περὶ αὐτὸν οἰχονομιχῶς θεωρεῖται, οἰχειοῦται αὐτὸς πάσχων οὐδέν. Ἐπειδὴ εἰς Ev «pós- ωπον συντελοῦσιν αἱ διτταὶ φύσεις. » Tov ἁγίου Γρηγορίον ἐπισχόπου Νύσοτης, ix t c πρὸς ΦίΙιχπον µογάζογτα ἐπιστοληῆς. « Τὰ μὲν ὁμοούσια ταυτότητα χέκτηται, τὰ ἃ ἑτεροούσια τὸ ἀνάπαλιν. Κὰν yàp ἀῤῥήτῳ ἑνώσει τὰ ἁμφότερα ἓν, ἀλλ) οὗ τῇ φύσει, διὰ τὸ ἀσύγχν- τον. Ὁ τοῖνυν Χριστὸς δύο ὑπάρχων φύσεις, ἀλλ’ ἓν αὐταῖς ἀληθῶς γνγωριζόμενος, μοναδιχὸν ἔχει της υἱότητος τὸ πρόσωπον. » Tov αὐτοῦ, ἐκ τοῦ κατὰ Ἀποίιναρίον. « El οὖν ἐν τοῖς ἑναντίοις ἰδιώμασιν ἡ θατέρου κούτων θεωρεῖται φύσις, τῆς σαρχὸς μι χαὶ τῆς θεότητος, πῶς µία αἱ δύο φύσεις εἰσίν ; Tov ἁγίου Kupl.Ltov ἀρχιαπισκόπου Ἁ.1εξαν- δρείας, éx τοῦ προσφωγητικοῦ τοῦ αρὸς Α.ΐε- ξαγδρεῖς. c Ἐγὼ τὸ συγχεχραμένον οὗ χαταδέχοµαι ἁλλό- τριον γάρ ἔστι τῆς ἁποστολιχῆς πίστεως, xal enc τοῦ Χριστοῦ ὀρθῆς παραδόσεως. Ἡ γὰρ σύγχρασις ἀφανισμὸν τῶν φύσεωῳν ἑργάζεται dj δὲ ἄῤῥητος ἕνωσις παρὰ τῶν ὀρθῶς φρονούντων ὁμολογουμένη, ἀἁμφοτέρας σώζει ἀσυγχύτως τὰς φύσεις, xai ἕνα ἀποτελεῖ ἐξ ἀμφοῖν τὸν ὀφθέντα Χριστὸν, Θεόν τε ὁμοῦ καὶ ἄνθρωπον γενόμενον τὸν αὐτὸν, χαὶ οὗ δύο Χριστούς ἕνα δὲ μᾶλλαν ἐνωθέντᾳ xat οὗ χεχραμέ- νον. El γὰρ χέχρανται αἱ δύο φύσεις εἰς µίξιν μίαν, ἑτεροούσιοι τυγχάνουσαι, οὐδ' ὁποτέρα σώζεται, à ἀμφότεραι συγχυθεῖσαι ἡφανίσθησαν. »- Καὶ μετ ὀλίγα «Καὶ λύεται μὲν ὁ ναὺς ἐν τῷ καιρῷ τῆς τριηµέρου ταφῆς, βουλοµένου αὐτοῦ, xal πάλιν ἀνέστησεν αὐτὸν, xal ἠνώθη αὐτῷ ἀῤῥήητῳ καὶ CONTRA JACOBITAS. 1498 ttp λόγψ' οὗ κεχραμένος Ev αὐτῷ, ἣ ἀποσεσαρ- À qui nec dici nec exprimi possit, non In eo tem- ος, ἀλλ᾽ ἀποσώζων iv ἑαυτῷ τῶν δύο φύσεων — peratus, aut exuta earne; sed illesas in seipso εροουσίων ἀσυγχύτους τὰς ἱδιότητας. Οὐ γὰρ — servans ambarsm essentim diversm naturarum ἐχράθησαν αἱ φύσεις lv τῇ ἀῤῥήτῳ καὶ ἀσυγ- — proprietates. Non enim contemperata naturz sunt νώσει, ἁλλ᾽ ἠνώθησαν ἁῤῥήτῳ xal ἀφράστῳ χαὶ ὑπερέχεινα παντὸς νοῦ τυγχάνουσι, χατὰ σµαχάριον xaY ἀληθῶς οἰχουμενιχὸν τῆς ὀρθο- πίστεως διδάσχαλον, καὶ ἀρχιεπίσχοπον ἡμῶν ἔσιον, τὸν kv τῇ µεγάλῃ ἐν Νιχαίᾳ συνόδῳ άφαντα μεταξὺ τῶν τριακοσίων δέχα xaX ὀχτὼ mov, εἰπόντα, Δύο πραγμάτων ἀνομοίων xal | χατὰ τὴν φύσιν σύνοδος Υέἐγονεν, οὐ σύγχρα- ιοῦ ἀφράστου xal θυητοῦ σώματος, οὗ xax ἄφα- (4) ἀποσάρκωσιν, ἀλλὰ καθ) ἔνωσιν ἄῤῥητον νέχφραστον, xai ἀνεχδιήγητον ' δύο φύσεων εροουσίων, τῶν bv 5 Χριστῷ, Υἱῷ δὲ coU Θεοῦ ένων, χαὶ μήτε συγχεοµένων, μήτε ἀπολλυμέ- «διαιρεθεισῶν.) Acor. Ὁρᾶτε, ὡς ol ἅγιοι Πατέρες ἐξ ἴσης την σιν καὶ τὴν διαἰρεσιν φεύγοντες, σώζεσθσι τὰς ύσεις φασὶν ἐν EX Χριστῷ , τοι μιᾷ ὑπο- οὗ αὑτοῦ, éx τοῦ περὶ πίστεως «Ἰόγου. ᾿δέποτε γὰρ ἀπέστη τῆς ἰδίας θεότητος, εἰ xal σεν ἑαυτὸν, μορφὴν δούλου λαδὼν δέ ἡμᾶς, πολέσας τὴν θεϊχὴν μορφῃν, ἵνα κατὰ σὲ ἑτοί- γεοποιηθῇ, ὡς ἄνθρωπος. μὴ] Υένοιτο. Αλλά in explicabili et inconfusa illa unione, sed copu- latze sunt arcana ratione quz efferri sermone non potest : suntque supra intelligentiam omnem, Juxta ac pronuntiavit beatissimus vereque ccumenicus orthodoxe fidei magister, archiepiscopusque no- ster Athanasius, qui inter trecentos decem et octo przesules splenduit in magno concilio Ni- czno. Duárum rerum dissiioilium et inequalium coitio aecundum naturam facta est, non contem- peratio; Dei, inquam, qui verbis exprimi nequit, ac mortalis corporis: non per exstinctionem, aut exspoliationem carnis, sed per ineffabilem, inex- plicabilemque, et inenarrabilem unionem dvarum essentise diverse naturarum, quas in uno Christo, Dei autem Filio, salva sunt, nec confuse, nec deperdite, nec divisz. » - 495 Scholium : Videtis, quomodo sancti Patres confusionem divisionemque ex 41ο fugientes, sal- vas esse naturas duas docent in Christo, id est in una hypostasi. Ejusdem, ex libro De fide. « Nequaquam enim descivit a sua divinitate, ta- metsi semetipsum exinanivit, forma servi propter nos assumpta **, non amissa divina, ut, quemad- modum ais, de facili quatenus erat homo, evaderet ιὸν ἑαυτῷ ἔμψυχον, xai τέλειον χατααχευάσας C Deus : absit ! Quin potius animatum sibi templum ἁγίᾳ Παρθενιχῇ μήτρα, xax ἑνδυσάμενος αὐτὸν, νωθεὶς αὐτῷ ἁῤῥήτῳ τῷ λόγῳ, σωξομένων έρων τῶν φύσεων, καὶ οὗ χεχραµένων, προ- φαινόµενος μὲν ἄνθρωπος, νοούμενος δὲ Oti, |; Χριστός. » ὑτοῦ, ἐκ τῆς «poc Ἰωάγην τὸν Αντιογείας zc to Anc. ὰς δὲ εὐαγγελιχὰς καὶ ἀποστολιχὰς περὶ τοῦ V φωνὰς ἴσμεν τοὺς θεολόγους ἄνδρας, τὰς μὲν ιοιοῦντας, ὡς ἐφ᾽ ἑνὸὺς προσώπου, τὰς δὲ διαι- ας ὡς ἐπὶ δύο φύσεων, xai τὰς μὲν θεοπρεπεῖς τὴν θεότητα τοῦ Χριστοῦ, τὰς δὲ ταπεινὰς thv. ἀνθρωπότητα.» JAuov. El ἀληθῶς ἓν πρόσωπον ἐπὶ Χριστοῦ thv ἔνωσιν, πάντως ἀληθῶς xal δύο φύσεις. ὐτοδ, ἐκ τῆς πρὸς 'Axdxior éxloxoxor Με- ἐιεήνης ἐπιστοᾶῆς. ἱλλὰ γὰρ ἴσως ἐχεῖνο φαῖεν ἂν οἱ δι) ἑναντίας» bh σαφῶς οἱ τῆς ὀρθῆς πίστεως τὴν ὁμολογίαν 1&yot, δύο μὲν ὀνομάζουσι φύσεις, διαιρεῖσθαι τῶν θεηγόρων φωνὰς διατείνονται, χατά γε αφορὰν αὐτῶν. Εἶτα πῶς οὐχ ἑναντία ταῦτα οἷς», O0 γὰρ ἂν ἔχεις προσώποις δυσὶν, ἤγουν ἄσεσι, τὰς φωνὰς διανέµειν * ἆλλ, ὦ βέλτιστοι, ἂν, γεγράφαµεν ἐν τοῖς χεφαλαίοις: « EU τις hilipp. 1, 6, 7. perfectumque in utefo Virginis fabricavit, in quod ingressus, eique ineffabili modo unitus, naturis ambabus salvis, non una eontemperatis, prodilt, jta ut homo quidem cerneretur. Deus vero intelli- geretur, Jesus Christus. » Ejusdem, ex epistola ad Joannem Antiochenum. « Seimus viros divinarum rerum peritos evan- gelicas et apostolicas de Domino voces, alias qui- dem communes facere, tanquam in una persona : alias vero dividere, tanquam in duabus naturis; atque alias quidem qux Deum deceant, pro Christi divinitate; alias vero, quz humiles sint, pro ejus- dem humanitate. » D Scholium : Si vere una persona post unitionem est in Christo, vere prorsus due quoque nature sunt. Ejusdem, ex epistola ad Acacium Melitenas episcopwn. « Sed enim fortassis illud dicent adversarii. Ecce jam qui recte fidei confessionem edunt, duas qui- dem naturas aperte nominant : dividi vero conten- dunt sanctorum Patrum voces secundum natura- rum ipssrum discrimen. At quomodo hsec non adversantur assertioni tux» ? Nequaquam enim possis voces istas personis duabus distribuere. Verum, cum bona vestra gratia dicam, in capitulis 1439 S. JOANNIS DAMASCENI 158 scripsimus ** : « Si quis duabus personis, seu hy- A € προσώποις δυσὶν, fjyouv ὑποστάσεσι, διανέμει ci; « postasibus voces distribuit, et alias quidem « lanquam homini, seorsum a Verbo, quod ex « Deo est intellecto accommodat ; alias vero, « quippe que Deum deceant, soli Verbo, quod ex « Deo Patre est, hic damnatus esto. Discrimen « autem vocum nullatenus negavimus. 0 Scholium : Vides, quomodo duas maturas dicere non dubitat, sed recusat eoníiteri eas per se οἱ sejunctim exstare. Ejusdem, ex Glaphyris in Leviticum. « Duas siquidem aviculas jubet accipere, nundas et vivas, ut intelligas per vivos alite$, cavestem hominem simul et Deum in naturos duos distin- clum, pro consentanea singulis ratione. Verbum quippe erat ex Deo Patre in carne ex Virgine as- sumpta splendescens, sed citra sejunctioneimn. Unus ohiim-est ex ambobus Christus. » Ejusdem, ex libris de Trinitate *'. « Christus velut confinium quoddam est divini- tatis et humanitatis, utriusque babens tanquam in unum coitionem, eL rerum natura discrepantium concursum in identitatem per unionem et impli- cationem. » A&9G Ejusdem, ex epistola ad Succensum. « Dispensationis itaque, ut dicebam, modum animo reputantes, videmus naturas duas mutuo coivisse indivulsa unione, nulla conversione, nulla mutatione. Nam caro caro est, et non Deitas; ε φωνὰς, καὶ τὰς μὲν, ὡς ἀνθρώπῳ παρὰ sh € θεοῦ Λόγον ἰδικῶς νοουµένῳ προσάττει, τὰς B t ὡς θεοπρεπεῖς, µόνφ τῷ &x θεοὺ Πατρὺς Aórs, ε οὗτος Ecce) χατάχριτος. Φωνῶν δὲ διαφορὰν χα « οὐδένα τρόπον ἀνγῃρήχαμεν. » Σχόλιο». ὈΟρᾶς, ὡς οὗ «b δύ9 φύσεις Mp παραιτεῖται, ἀλλὰ «b, ἰδίᾳ καὶ ἀναμέρος αὐτὰς ὁμ- λογεῖν. Τοῦ αὐτοῦ, ἐκ τοῦ εἰς {ὸ Ααυξτικόν. « Δύο μὲν γὰρ ὀρνίθια ληφθῆναι χελεύει (uva «aX καθαρὰ, ἵνα νοῄσῃς διὰ τῶν πετεινῶν τὸν e)pi- Νιον ἄνθρωπον ὁμοῦ καὶ θεὸν, εἰς δύο μὲν φόαιις, ὅσον ἦκεν εἰς τὸν ἑχάστῃ πρέποντα λόγον, buige- B gevov. Λόγος yàp ἣν ὁ ix Θεοῦ Πατρὸς ἀναλάμήα ἐν σαρχὶ τῇ Ex. γυνειχὸς, πλην οὗ µεριζόµενον. E γὰρ ἐξ ἀμφαῖν ὁ Χριστός. » Tov αὐτοῦ, ἐκ τοῦ περὶ Τριάδος Aórov. « Μεθόριον δὲ ὥσπερ τι θεότητος xal ἀνθρωτίύ- «εητος, ὁ Χριστὸς τὴν ἐν ἀμφοῖν ἔχων ὡς ἐν δὴ σύνοδον, xal τῶν τῇ φύσει διεστηχότων τὴν εἰς του; πότητα συνδρομὴν χαθ᾽ ἔνωσιν xal ἀναπλοκήν. ) Τοῦ αὐτοῦ, ἐκ τῆς πρὸς Σούκενσον ἐπιστοῖῆς. « Ἐννοοῦντες τοίνυν, ὡς ἔφην, τῆς οἰχονομίας ὃν τρόπον, ὁρῶμεν, ὅτι δύο φύσεις σννΏλθον ἀλλήλαι xa0' ἕνωσιν ἁδιάσπαστον, ἀτρέπτως τε xal ἀμετ.. όλήτως: dj γὰρ σὰρξ, aáp& ἐστι, καὶ οὐ θεότης, εἰ etsi caro Dei facta est. Consimiliter etiam Verbum ϱ xaY γέγονε θεοῦ aág£ * ὁμοίως δὲ καὶ ὁ Λόγος θεός Deus est, et non caro, licet carnem propriam dispensatoria ratione sibi fecerit. Igitur cum hoc consideramus, nihil injurie irrogamus concursui illi, qui in unitatem desiit, Dicendo ex naturis duabus eum esse, post unitionem scilicet, naturas ab invicem non dirimimus, nec illum qui unus Indivisibilisque est, in duos filios scindimus, sed Filium unum pronuntiamus, et, voluti Patreg dixe- runt, unam naturam Verbi ἱπεαγπαίαπι. ltaque. quantum iu menlem cadit, et solo animi obtutu considerando qua ratione unigenitus factus sit homo, naturas duas esse aims : unum vero Fi- lium, et Christum, et Duminum confitemur, Ver- bum Dei factum hominem et incarnatum. » Scholium : Consideret quisquis mente eacus non cst, sensum bujus Patris. Non enim dixit, Post unitionem naturas non confitemur; sed, « non dirinimus. » Nam duas esse ait, « Filium vero unum, Christumque, et Dominum. » Et post- quam dixit, « Filium unum pronuntiamus, » sub- jungit, « et naturam unam Verbi incarpatam. » Ubl naturam vocat hypostasim. Non enim natura est, aut substautia Filius, sed liypostasis. Nam si esset patura, cum Pater Filius non sit, Pater ejusdem " Anathem, 4. "' Lib. m ad Herm. ἐστι xaX οὗ σὰρξ, εἰ καὶ ἰδίαν ἑποιῄσατο τὴν cáp: οἰχονομιχῶς,. Ὅταν δὲ ἐννοῶμεν τοῦτο, οὐδὲν ἀδι- κοῦμεν τὴν εἰς ἑνότητα συνδροµήν * τὸ kx δύο φύ- σεων γεγενῆσθαι λέγαντες, μετὰ μέντοι «hv ἕνωσυ, οὐ διαιροῦμεν τὰς φύσεις ἀπ᾿ ἀλλήλων, οὐδὲ εἰς δύ9 τέμνοµεν νἱοὺς τὸν ἕνα xal ἀμέριστον, ἀλλ’ ἕνα φαμὲν υἱὸν, xat, ὡς οἱ Πατέρες εἰρήχασι, µίαν φὺ- σιν τοῦ θεοῦ Λόγον σεσαρχωµένην. Οὐκοῦν, 69" μὲν ἦχεν εἰς ἔννοιαν, καὶ εἰς µόνον τὸ ὁρᾷν τοῖς τῆς ψυχῆς ὄμμασι, τίνα τρόπον ἐνηνθρώπηχεν ὁ µονν- γενὴς, δύο τὰς φύσεις εἶναί φαµεν, ἕνα δὲ Υἱὸν, καὶ Χριστὸν, xai Κύριον ὁμολογοῦμεν , τὸν τοῦ Θεοῦ Λόγον ἑνανθρωπήσαντα καὶ σεσαρχωμµένον. » D ZxyóAir. Σχοπείτω πᾶς τις μὴ τνφλώττων τὸν νοῦν, τοῦ Πατρὸς τὴν ἔννοιαν. Οὐχ εἶπε γὰρ, Μετ μέντοι τὴν ἕνωσιν, οὐχ ὁμολ)ογοῦμεν τὰς φύσει» ἁλλ', « Ob διαιροῦμεν’ ν Δύο γὰρ τὰς φύσεις εἶναί φησιν, « "Eva δὲ Yibv, xai Χριστὸν, xoi Kuopuv:? xai εἰπὼν, « ἕνα φαμὲν Yibv, » ἐπήγαγε, « x3 µίαν φύσιν τοῦ Λόγου σεδαρχωµένην, » gov ἐνταῦθα τὴν ὑπόστασιν ὀνομάσας. Οὗ γὰρ φύσι, fito οὐσία, ὁ Υἱὸς, ἀλλ᾽ ὑπόστασις. El γὰρ e δις ὁ Yl, οὐκ ἴστι δὲ ὁ Πατὴρ YD, οὑχών VARLE LECTIONES. à Deest ἐν in editis. 1501 CONTRA JACOBITÁS. 1502 οὐδ' ἂν εἴη ὁ Πατὴρ τῆς αὑτῆς φύσεως τῷ Ylo* A ac Filius naturze non foret. Attamen naturam car- ὅμως xai τῆς σαρχὸς ἑνδείχνυται τὴν φύσιν, πρὸς τὸν αὐτὸν Σοὐχενσον γράφων ' ὥστε εἰ χαὶ χαθ᾽ ὑμᾶς οὐσίαν ἐνταῦθα τὴν φύσιν φησ]ν. εἰσχομίζει xaX thv τῆς σαρχὸς φύσιν διὰ τοῦ εἰπεῖν, σεσαρκωμένην. Σ ράφει γοῦν οὕτως, Tov αὐτοῦ, ἑχ τῆς πρὺς Σούχεγσον δευτέρας ἐπιστο.ῆς. | « El. μὲν γὰρ µίαν εἰπόντες τοῦ Λόγου φύσιν, σεσιγήχαµεν, οὐχ ἐπενεγχόντες τὸ, σεσαρκωμέγὴ», ἀλλ) olov EE τιθέντες τὴν οἰχονομίαν, ἣν αὐτοῖς «éya που xal ἀπίθανος ὁ λόγός προσποιουµένοις ἀρωτᾷν, εἰ µία φύσις τὸ ὅλον, mou τὸ τέλειον iv ; ἀνθρωπότπτι, f| πῶς ὑφέστηχεν ἡ χαθ᾽ ἡμᾶς οὐσία * ἐπειδὴ δὲ xal fj ἓν ἀνθρωπότητι τελειότης, xat τῆς καθ) ἡμᾶς οὐσίας fj δῄλωσις εἰσχεχόμισται διὰ τοῦ αἰπεῖν, σεσαρκωµέγην, παυσάσθωσάν γαλαμίνην «ῥάθδον ἑαντοῖς ὑποστήσαντες. » . Σχόλιον. Παύσασθε τοιγαροῦν, ὦ οὗτοι, χαλαμί- νην ῥάδδον ἑαυτοῖς ὑποστήσαντες, τῷ διδασχἀλῳ πειθόμενοι. "Ih γὰρ σαφῶς εἴρηχε διὰ τοῦ, σεσαρ- Κωμένη», εἰπεῖν τὴν ἐν ἀνθρωπότητι τελειότητα, καὶ της xaü' ἡμᾶς οὐσίας τὴν δἠλωσιν εἰσχεχομί- eat, xal ὡς οὐ µία φύσις τὸ ὅλον ἐστιν. εἰ δὲ οὗ µία, παντί που δῄλον, ὡς δύο. Tov ἀγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, ἐκ τοῦ εἰς τὸν Λάζαρον Adyov (9). « Κασσίτερας µολίόδου xal ἀργύρου μετέχει’ áp- Ὕύρου τὴν ὄψιν, µολίδδου τὴν φύσιν ' οὕτω χαὶ ὁ Χριστὺς θεὸς ὢν xxi ἄνθρωπος, τὰς δύο φύσεις ἐν δαυτῷ ἀποσώνει [τὰς φύσεις] οὕτω χαὶ αὐτὸς tv αὐταῖς ἐστιν, οὐχ ὑπάρχων ἕτερον παρ αὑτάς. nis indicat, cum ad eumdem Φιοζβηδυπι scribit, Quamobrem eisi substantiam, essentiamve, hic naturam perinde ac vos appellat, inducit etiam naturam carnis, cum ait, incarnatam. lta quippe ecribit : Ejusdem, ex secunda ad Succensum epistola. « Si enim unam Verbi naturam dicendo, conti- cuissemus, nec subjunxissemus, incarnatam, velut exclusa incarnationis dispensatione, esset fortassis eorum non ineptus sermo, cum rogare simulant : 6i una natura totum cst, ubinam illa in humanitate perfectio sit, aut quo pacto natura nostra consi- stat ? quoniam vero incarnalam pronuntiando, ipsa B quoque perfectio quoad humanitatem, et essentize nostre declaratio allata est, inniti jam desinant baculo arundineo. » Scholium : Desinite jtaque et vos baculo nili arundineo, morem gerentes doctori. Ecce enim luculenter ait, incarnatam pronuntiando, signifi- cari perfectionem quoad humanitatem, expressam- que substantie nostre declarationem ; imo non unam naturam totum esse. Si autem non una, neinini non perspicuum est duas esse. Sancti Joannis Chrgsostomi, ex sermone in Lazarum. « Stannum plumbi et. argenti parüceps est, ar- genti quidem quoad aspectuni, plumbi vero natura. Sie Christus Deus et homo cum sit, duas in seipso naturas conservat. Sic et ipse in ipsis cst, nec aliud prater ipsas exsistit. A97 Scholium (10) : Necesse non est ut exemplum omni parte similitudinem referat illius cum «quo componitur. Stannum esse quidem argentum videtur, sed non e&t: Christus autem vere est homo. ToU αὐτοῦ, ἐκ τῆς πρὸς Καισάριον τὸν μονάζογτα ἐποστολῆς. εΟὕτω κἀνταῦθα τῆς θείας αὐτῷ φύσεως ἔνιδρυ- αἁσης, ἕνα Yiby, ἓν πρόσωπον, τὸ συναμφότερον ἁπ- ατέλεσε, γνωριξόµμενον μέντοι ἁδιαιρέτῳ καὶ ἆσνγ- y λόγῳ' οὐχ bv μιᾷ µόνῃ τῇ φύσει, ἀλλ' ἐν δνσὶ φελείαις. Ἐπὶ yàp μιᾶς, ποῦ τὸ ἀσύγχυτον; ποῦ τὸ ἁδιαίρετον ; ποῦ ἡ ἕνωσις λεχθείη ' ἑαυτῇ γὰρ ἑνοῦ- αθαι fj διαιρεῖσθαι ἀδύνατον. Ποῖος ὥδης Πρεύξατο µίαν ἐπὶ Χριστοῦ φύσιν λέγειν μετὰ τὴν ἕνωσιν; 1] Ejusdem, ez epistola ad Casarium monackum. « Sic etiam hic divina natura in ipso insidente, unum Filium, unam personam, utrumque consti- tuit; qui quidem indivisa inconfusaque ratione agnoscitur, non in una sola natura, sed in duabus perfectis. Si quidem in una, ubi illud, citra confu- sionem ? ubi extra divisionem ? ubi unio dici queat? Unam enim sibi ipsi uniri, vel dividi impossibile est. Quis infernus eructando protulit, unam in γὰρ τὴν θείαν φύσιν χρατοῦντες, τὴν ἀνθρωτίνην D Christo naturam post unitionem ? Vel enim divi- ἀρνοῦνται, φημὶ τὴν ἡμετέραν σωτηρίαν’ ἣ τὴν àv- θρωπίνην κχατέχοντες, τῆς θείας φύσεως τὴν ἄρνη- σιν ποιοῦνται ' ἐπεὶ λεγέτωσαν ποῖα ἁπολώλεχε τὸ ἴδιον ; El γὰρ ἔτι ἔδῥωται dj ἕνωσις, πάντως xal μετὰ τῆς ἑνώσεως ἰδιώματα ἁποσώζεσθαι ἀνάγχη. Ἐτεὶ οὐχ ἕνωσις τοῦτο, ἀλλὰ σύγχυσις xol ágavt- σμὸς τῶν φύσεων. » nàm naturam tenentes, humanam negant, imo nostram inquam salutem : aut humanam tenentes, divinam naturam ejurant. Quocirca dicant, quaz- nam quod proprium sibi erat, amisit? Nam si adhuc salva unio est, proprietates omnino esse salvas oportet. Alioqui hoc unio non esset, sed confusio et exstinctio naturarum. » NOTAE. 9) Excerptum istud non reperi in genuinis, dubiisve, aut spuriis Chrysostomi homiliis de La- zaro, quz hactenus edit:e sunt. Czterum Chalce- donensis synodi φίαίο recentior homilia est, pro- indeque Chrysostomo : quemadmodum epistola ad Philippum paulo ante citata que Gregorii Nysseni nomen przfert. . (10) Scholium istud quod in Turriani transla lione reperi, desideratur in. codice Vaticano. 1503 S. JOANNIS DAMASCENI. b o — IN DIALOGUM. CONTRA MANICH/EOS ADMONITIO. In dubium vertit Jacobus Billius, num Dialogus 1ste adversus Maniches genuinus si sancti Joannis Damasceni fetus. Combefisio non displicuit Billii suspicio. Fatetur tamen uter que, disputationem hanc dignam plane esse, que Damasceni nomen pre se ferat. Quin adjecit Combefisius : Quanquam vix ovum ovo similius Damasceni reliquis ac indubitatis operibu. Enimvero hujus voluminis dictio tota Damascenica est, trita 1psi argümentandi methodus, rerumque earumdem, at necessaria repetitio, sententiarum denique, quas passim alias, acis primis in libris De fide orthodoxa tradit, equabilitas, imo dictiones et voces eedem, que periodi ubique obvite sunt. Hac probe quidem Billio et Combefisio nota fuerant : at se- ' cum obtinere vix potuerunt, ut concederent doctorem orthodoxum in ea fuisse sententia, ul ignem quo torquentur demones et impii, verum corporeumque esse negaret, aut saltem me- taphorico sensu intelligeret. Annon vero idem ea de re Orientalis Ecclesie theologo sentire fas erat, quod ecclesiastici tractatores nonnulli docere non dübitarunt? Ambrosius in cap.xr Evang. secundum Lucam, de igue isto sic loquitur : Jgnis est, quem generat mastitia dei- ctorum : vermis est, eo quod irrationabilia anime peccata mentem rei scnsumque compungasl, et quedam exedant viscera conscientie. Idem prorsus sentiebant illi, quorum expositionem affert Hieronymus ad calcem. commentarii in Isaiam, ubi verba ista expendens : Vermis εὐ- rum non morietur, et ignis eorum non ezstinguetur, hec habet : Vermis autem qui non me- rietur, et ignis qui non exstinguetur, a. plerisque conscientia accipitur peccatorum, que tor. queat in suppliciis constitutos, quare eitio suo atque peccato caruerint erectorum dono : juzta tllud quod dicitur : « Versatus sum in miseria, dum. mihi infigitur spina. » Et iterum sub obelo : « Sicut tinea vestimentum, et verynis lignum, sic meror excruciat cor viri, » ita dua- taxat, ut non. negent. pravaricatorum et Dominum negantium eterna. supplicia; dicent Domino in Evangelio : « Ite in ignem eternum. qu praporatis est. diabolo εί angeli ejus. Et infra ait : Ignis quoque juxta id accipiendus, quod et termis, eic. Propter heec aliaque similia Patrum testimonia illustrissimus Monspeliensis episcopus in Catechismo censet, fidei caput non esse, 498 igne vero corporalique plectendos esse damnatos. Vide part. r, sect. 2, cap. 3, $21, ubiinsuper citat Estium in c, 4 Sent. dist. 44, $8 12 et (3. Non. me preeterit Hie- ronymum epistola 59, ad Avitum, hoc do velut ab Origene assertum notare. Etenim alio sensu Origenes id tenuit, alio doctores catholici. Origenes quidem dolorem verum perpes sura esse resurgentium corpora negabat; quibus nempe carnem veram adimeret : illi vero, quorum mentem exponit Hieronymus, alieni prorsus erant ab istis erroribus, quos ab Origene invectos damnavit Ecclesia. Quinta quippe synodus ea solum Origenis dogmata anathemate feriit, que Verbi cum Patre consubstantialitatem, veram carnis resurrectionem, et suppli ciorum inferni perpetuitatem impugnabant. llli autem sic tropice ignem et vermem, de quibus loquitur Scriptura, intelligebant, ut aerea corpora resurgentibus non affingerent, net negarent prevaricatorum, et Dominum negantium aterna supplicia ; uti testatur ipsemet san- ctus doctor. Hos vero Ecclesie Orientalis magistros fuisse, idcirco affirmare ausim, quod no- bis sepius inculcet idem Hieronymus, presertim epistola 89, qua est ad sanctum August num, se vix alios Scripture sacre commentatores legere preter Greecos, seu, ut alias loqui mavult,Grecie tractatores. Unde a Damasceni methodo non abhorret, quod, ut Mauiche cavillos et ambages varias declinaret, doctores suos de more secutus, ignem inferni tropolo- gice, perinde atque vermem illum quo demones et impii discruciantur, sic interpretatus sil, &c si poena damni duntaxat, que omnium gravissima est, istiusmodi locutionibus indicetur: ut nempe inferat acerbissimum hoc supplicium non tam a Deo infligi, quam a prava impio- rum voluntate accersiri. Sed nec ab ista doctrina procul abest lib. st De fide, cap. 4, et lib. 15, cap. ult., ubi docet ignem illum, οὐχ ὑλιὸν, ofov τὸ παρ᾽ ἡμῖν, instar nostri materialem sos esse; sed qualem Deus ipse novit. Qui ignem s&ternum materialem non esse censet, is pro- feclo eaque de igne et vermibus in Scripturis leguntur, metaphorico sensu intellexerit. Nec quemquam moretur titulus iste, qui in cod. Reg. 2502 huicce Dialogo preefigitur: Tou αὐτοῦ μεγάλου ᾿Ἀθανασίου διάλογος χατὰ Μανιχαίων, &v ᾧ διαλέγονται Ὀρθόδοξος xat Mavryaio;. ΄Αλ- Aot δὲ λέγουσιν εἶναι Ἰωάννου τοῦ Δαμασχηνοῦ. Ejusdem. magni Anathasii dialegus adversus Mant cheos, cujus interlocutores sunt Orthodoxus et Manicheus. Alii tamen aiunt ipsum Joann Damasceni opus esse. Nam primo, totus hic liber Athanasii dictionem ac methodum nusquam exhibet ; Sed recentioris cujusdam theologi. Deinde non constat apud eruditos Athanasium volumen aliquod singulare adversus Manicheos edidisse : et quamvis alicubi illos a se im- pugnatos asserat, hoc satis superque preestiterat in libro Contra omnes haereses. Quin eliam ex probatis auctoribus nemo Athanasium ejusmodi eolloquia scripsisse hactenus testatus esl. Quotquot sanctissimo preesuli ascripti fuere de Trinitate dialogi, eos aut Theodoreto, δι! sancto Maximo restituerunt eruditi. Nec tamen quis conjiciat inter Maximi opera accenset- -. σσ w*—- πι w— wo 0m 5 1505 DIALOGUS CONTRA MANICIL/EOS. 1506 dum forte illum esse, quem Damasceno tribaimus. Etsi enim sanctum mart ' Manicheeos dialogum edidisse didici ex Georgio Scholario, versus finem ημας Latinos Juanni Comneno Trapezuntio imperatori nuncupavit, quique asservatur in bibliotheca Hegia n. 2957, ty τῇ Ορθοδόξου καὶ Μανιχαίου διαλέξει, inquit : attamen. noster hic dialogus toto celo discrepat a stylo et argumentandi ratione que animadvertuntur in Dialogis qui Ma- rimo tribuuntur. Quinimo pauca ishec verba, que Scholarius ex Maximi colloquio ἄεργοπι- psit, τὸ δὲ Πνεῦμα ἐκ τῆς ὑποστάσεως ἑχπορεύεται τοῦ Πατρός, Spiritus vero ex hypostasi Patris procedit, in nostro nusquam occurrunt. Joannes itaque Damascenus dialogum hunc scripsit contra Manicheos, quando in Syrie partibus sub Paulicianorum nomine, Paulo et Joanne auctoribus, denuo pullulare atque in- valescere ceperunt, ita ut caliphas, seu principes Arabum Mohammedanos, Orientis ea setate dominos, adversus fideles catholicos exstimularent. Narrat Theophanes Walidum, hujus nominis secundum, sanctissimo Damascenorum episcopo Petro idcirco linguam abscidisse eumque exsilio multasse, quia contra Arabes et Manicheos scripserat. Id porro imperante Leone Isauro, dum floreret Damascenus noster, contigit. Quin etiam circa Copronymi, Leonis filii, undecimum 429 annum, eodem impio imperatore annuente et duce, multi ex his hee- reticis in Thraciam migravere ; unde Bulgariam postmodum infestarunt, tum deinde in Oc- cidentis partes penetrarunt. Horum enim nepotes fuerunt Albigenses in Galliis, et Patarini in Italia. Ne igitur Manichaei astu suoatque vafritie fidelibus illuderent, eorum impia deliria profanaque dogmata praecipua exponit : variis eos argumentis exagitat, innumeras ex princi- piis ipsorum conclusiones deducendo, quibus persentiscant omnes, heeresim hanctalem esse, que non fidei solum, verum etiam probis moribus perniciosissima sit, et rerum publicarum statui et regimini insidietur. Severitatem legum memorat, que cum hereticos alios levibus nis afficerent, istos capiteatque etiam flammis punirent. Quamobrem Alexius Comnenus Basilium, novorum Manichaeorum, qui Bogomili nuncupabantur, antesignanum, igne cremari jussit, ut post Annam Comnenam ejus filiam, Zonaras aliique Byzantini scriptores referunt. Bic porro dialogus Grece et Latine primum prodiit Basilee anno 1575 cum aliis Dama- sceni operibus : Latinae vero translationis istius parentem agnoscere hactenus non potui : que etsi in quibusdam a Greco contextu dissidet, in multis tamen sat elegans est, et aucto- ris sensum exacte reddit. Anno 1578 eumdem dialogum Basiles» edidit Leunclavius Greece et Laüne, cum Legatione Theoriani ad Armenos, et aliis opusculis, quee omnia de Greecis rur- sum Latina fecit. Aliam denique ejusdem Dialogi interpretationem elaboravit Jacobus Billius, que inter Damasceni nostri opera Parisiis edita est ann. 1577, 1603 et 1619. TOY ALIOY IOANNOY TOY AAMAZKHNOY ΚΑΤΑ MANIXAION ΔΙΑΛΟΓΟΣ. S. JOANNIS DAMASCENI DIALOGUS CONTRA MANICHJEOS. Α Interlocutores : ORTHODOXUS et MANICITAEUS., Au Aérorra. 0ΡΘΟΑΟΞΟΣ xal MANIXAIOEZ 5, o'. 0ΡΘύΔΟΦΟΣ. Ἐπειδὴ σννἐεληλύθαμεν ἀλλή- Ἆοις λογιχὴν συζἠτησιν ποιῄσασθαι, ἐρωτῶ σε, τί τὸ ζητούμενο», ΜΑΝΙΧΛΙΟΣ. Τὸν περὶ πίστεως Υυ- µνάσαι λόγον, ὅπως ἂν εὕρωμεν thv ἀλήθειαν. OP. Τὸ φεῦδο; τῇ ἀληθείᾳ ἑναντίον, ΜΑΝ. Παντὶ «ρόπῳ. OPO. Πῶς τοῦτο φίς; ΜΑΝ. Ἐπειδὴ ἡ pkv ἀλήθεια τῶν ὕντων koi γνῶσις, τὸ δὲ ᾧ«ὔδος, φοῦ ph ὄντος. OP8. Οὐ χαλῶς ἀπεκρίθης ' ἡ μὲν γὰρ ἀλήθεια, τῶν ὄντων ἐστὶ γνῶσις, τὸ δὲ φενδος, οὖχ ἔστι μὴ ὄντος γνῶσις. Τὸ γὰρ μὴ ὃν, o0 qvo exstat. MAN. Τί οὖν ἐστι τὸ ψεῦδος; OP8. Tov 1. ORTRODOXUS. Quandoquidem mutus dis- quisitionis causa, convenimus, ex te quaro, de quonam inter nos agitur ? MANICIL/EUS. Ut fidei doctrinam explicemus , quo veritatem assequi pos- simus. ORTH. Vero falsum adversatur, annon? MAN. Omnino. ORTII. Quid ita? MAN. Quia ve- ritas eorum quze sunt, est cognitio : falsitas autem, ejus quod non est. ORTH. Haud recte respondisti. Nam veritas quidem eorum qua sunt, cognitio est, falsitas autem non est cognitio ejus, quod non est? Nam quod non est, ne quidem cognoscitur. VARLE LECTIONES. α llzc addo ex Regio codice 2502 ; nabuitque codex cardinalis Sirleti quem consulebat Dillius. 1501 qu:e suat, ignoratio. MAN. Recte dixisti. ORTH. Si igitur veritas? eorum qua sunt, eognitio est, fal- sitas autem ejus quod est, ignoratio; cognitio ha- bitusne est? MAN. Est plane. ORTH. Si cognitio est babitus, ignoratio plane privatio erit. MAN. lmo ignoratio quoque habitus est. ORTH. Quid est ignoratio? MAN. Non habere cognitionem. ORTH. Particula, non, privationemne, an affirma- tionem, el habitum significat? MAN. Privationem. ORTH. Nunquid non dicimus non ens, id quod non habet ut. sit? MAN. Profecto. ORTH. Ergo cum ignoratio nihil aliud sit quam cognitione» non habere ; particula autem, non, A430 privativa sit; ignoratio proinde privatio est, non babitus. MAN. Optime. ORTII. Cum igitur veritas cognitio sit, habitus quoque erit : eodemque modo cum falsitas ignoratio sit, non est dubium quin privationis ra- tionem obtineat. Sicque veritas lhabitus erit, fal- sitas privatio : ac veritas quidem ens, falsitas au- tem non ens. ΜΑΝ. Ita sane. ORTII. Malum, fal- S. JOANNIS DAMASCENI MAN. Quidnam ergo est falsitas? oRTI. Eorum, A ὄντων ἀγνωσία. 3 MAN. Ὀρθῶς εἴρηχας. OP. E οὖν ἡ μὲν ἀλήθεια τῶν ὄντων ἐστὶ γνῶσις, τὸ δὲ de, δος ἄγνοια τοῦ ὄντος, εἶπέ pou d$ γνῶσις, Sr. ΜΑΝ. Nat. 0Ρ68. El fj γνῶσις, Ege, fj ἄνν πάντως στἐρῃαι.. ΜΑΝ. Καν ἡ ἄγνοια, is 0Ρ6. TL ἐστιν &yvota; ΜΑΝ. Ἰὸ μὴ ἔχειν woes 0Ρ6Θ. Τὸ, μὴ, στερητικόν ἐστιν; 3) ἀποφανταὺν i ἐχτιχόν. ΜΑΝ. Τὸ, μὴ], στερητιχόν ἐστιν. OP8. Wi ὃν λέγομεν; τὸ ἑστερημένον τοῦ εἶναι, ΜΑΝ. 5r. λονότι. 0ΡΘ. Οὐχοῦν ἡ ἄγνοια, τὸ μὴ ἔχειν vos ἐστι’ τὸ δὲ, μὴ, στερητικόν΄ fj ἄγνοια ἄρα στέρης», xal οὐχ ἕξι. ΜΑΝ. Ὀρθῶς εἴρηκας. 058. E οὖν ἀλήθεια γνῶσις, δις δηλονότι * εἰ δὲ, τὸ deux; ἄγνοια, στέρησις χατὰ τὸν τῆς ἀληθείας Aópw: ἔσται οὖν dj μὲν ἀλήθεια ἕξις, τὸ δὲ φεῦδος, στέρτ- σις’ xal ἔσται dj μὲν ἀλήθεια, ὃν, τὸ δὲ φεῦδος. yi ὄν. ΜΑΝ. Ἐκ παντός. 0ΡθΘ. Νεῦδος f, χακί, d ἀλήθεια;, MAN. Ὑεῦδος. OP8. Οὑχ àv ἄρα ἡ χα- χία, xaX ὄντως τέρησις, καὶ μὴ ὃν χαὶ ὡς στέρι- σις ἕξει, ἀντίχειται τῷ ἀγαθῷ. Αλλ) ἐπὶ τὸ προχ:]- µενον ἐπανέλθωμεν. ΜΑΝ. Ἔλθωμεν. sitasne est, an veritas? MAN. Falsitas. ORTH. Malum ergo est non ens, vereque privatio est, at .nibil : et quemadmodum privatio habitui, sic bono opponitur. Sed ad propositum redeamus. MAN. Age, redeamus. 3. ORTH. Unum dicis rerum principium, an duo? MAN. Duo : unum bonum, alterum malum. Ac bonum quidem, arborem bonam appello, quae bonum omne contineat, et efficiat, nec fructum malum edere queat : malum autem, tenebras, cor- ruptionem, arborem malam, qua malum omne vitiique genus omne faciat, nec frucium bonum ferre possit. ΟΒΤΗ. Quidquamne inter hzc duo principia commercii est, necne? MAN. Nihil prorsus. Sed alterum alteri contrarium est. ORTH. Estne unum in alio, aut cum alio; numve loco discreta sunt ? MAN. Discreta priinum erant, atque utrumque suis se finibus continebat. ORTH. Quonam igitur pacto nunc inter se commista sunt ? MAN. Bonus inloqo suo, in omni bonitate et felicitate agebat. Materia autem, hoc est malum, cum sine vita, sine motu, spurca, horrenda tene- bra, a sensu remota, multis retro s:zculis fuissel ; tum postea secum ipsa cepit dissidere, ejusque fructus muluo inter se pugnare. Cumque alii in- sequerentur, fugerent alii, ad lucis fines pervene- ruit; ad cujus aspectum, pulchritudinis ipsius cupiditate capti, pugne mutua finem facientes, unanimi consensu lucem adoriri instituerunt. Quamobrem cum bonus virtutem ex se emisisset, conserlo prelio, tenebrarum principes lucis par- tem voraverunt. Bonus quippe virtutem illam sibi eripi passus est ; veritus ne suo quoque loco tan- dem illi polirentur. Hoc autem ea mente fccit, ut per eam partem, quam .tradiderat, imperium in malum obtineret. Sicque boni malique commistio contingit. Nam ex portione boni, animz; οἱ ex mali substantia, corpora prodierunt. ORTH. Nunc, quaso, lhizc una consideremus. ΜΑΝ. Utique con- sidercmus. β’. OP8. Μίαν ἀρχὴν λέχεις τῶν ὄντων, fj boo; MAN. Δύο, µίαν μὲν ἀγαθὴν, χαὶ μίαν πονηράν͵ καὶ τὴν μὲν ἀγαθὴν ὀνομάζω δένδρον ἀγαθὸν, xav ἀγαθοῦ περιεχτιχὸν xal ποιητικχὸν, μὴ δυνάµενι καρπὺν χαχὺν ποιεῖν' τὴν δὲ ποντρὰν. σχύτος, φθο- ρὰν, δένδρον πονηρὸν, παντὸς πονηροῦ xo καχίας ποιητιχὸν , μὴ δυνάµενον καρπὸν ἀγαθὸν τοιεῖν. OP8. Κοινωνοῦσιν ἀλλήλαις αὗται αἱ δύο ἀρχαὶ, à c6; MAN. Παντελὼς ἀχοινώνητοι, χαὶ ἐναντίαι ἀλλήλαις ὑπάρχουπιν. obe. Ἑν ἀλλήλαις, xai o ἀλλήλαις εἰσὶν, ἡ χεχωρισµέναι;, MAN. Kegop- σµέναι ἦσαν ἐξ ἀρχῆς, ἑχάστη ἓν τοῖς ἰδίοις ooo. 006. Πῶς οὖν vov elot συμμεμιγμµέναι; µαχαριότητι, fj δὲ ὕλη., Ίγουν dj χαχία, ἅζως, ἀχίνητος, αἰσχρὰ, σχότος δνσειδὸς, ἀναίσθητος iz πολλοὺς αἰῶνας ' Όστερον δὲ ἑστασίασεν ἡ ὕλη πρὶς ἑαυτὴν, xat οἱ καρποὶ αὐτῆς ἐπολέμησαν πρὸς ài, λους ᾽ χαὶ τῶν μὲν διωχόντων, τῶν δὲ φευγόντω», ἔφθασαν εἰς τὰ ὅρια τοῦ φωτός * καὶ ἱδόντες τὸ qui, p ἐπεθύμησαν τοῦ χάλλους αὐτοῦ, xal ἑπχύσαντο 79) πρὸς ἀλλήλους πολέμου, xa! συµφωνήσαντες πρ ἀλλήλους, ἐπέθεντο τῷ φωτί» xal, ἀπέστειλεν ὁ à p θὸς τὴν δύναμιν παρ’ αὐτοῦ, xat συµπλοχης Ἰ Yo µένης, ἔφαγον µέρος τοῦ φωτὸς, οἱ ἄρχοντε- «02 4$ τους. Παρεχώρησε γὰρ ó ἀγαθὸς ἁρπαγῆναι δύναμιν t5 αὐτοῦ * xai φοθηθεὶς, ἵνα p χαταχυριεύσωσι το τόπου αὑτοῦ, τοῦτο ἐποίησεν, ἵνα διὰ τῆς μοίρας, f παρέδωκε, χατακυριεύσῃ τῆς χαχίας. Καὶ οὕτως ἐτέ. νετο σύγχρασις τοῦ ἀγαθοῦ xai τοῦ πονηροῦ. Ἐκ γὰρ τῆς µοίρας τοῦ ἀγαθοῦ, ἐγένοντο αἱ φυχαὶ, ἐκ. δὲ τῇ» οὐσίας τῆς Χαχίας, τὰ σώματα. 0Ρ6. Τέως κά τούτων διασχεφώμεθα. ΜΑΝ. ἁ,ασχεφώμεθᾖ. ΜΑΝ. Ἡν ὁ ἀγαθὸς àv τῷ ἰδίῳ τόπῳ, ἓν πάση ἀγαθοσύνη ταὶ 1509 DIALOGUS CONTRA ΝΑΝΙΟΗ ΟΡ. 1510 X y. 096. Ἡ ἀρχὴ ποσαχῶς λαμδάνεται;, ΜΑΝ.Φρά-Α 2. ORTH. '"Apyh, id est, principium, quot πιο- σον ού. OPO. "Avapyov μέν ἐστι, τὸ μὴ boynxb; ἀρχήν ΄ τὸ δὲ τῆς ἀρχῆς ὄνομα, ὁμώνυμάν ἐστι ΄ xal γὰρ πολλὰ σηµαίνει’ λέγετα: γὰρ ἀρχὴ χατὰ χρόνον’ ὡς λέγομεν ἀρχὴν ἡμέρας, τὴν τοῦ ἡλίου ἀνατολὴν, χαὶ ἀρχὴ ἑνιαυτοῦ λέγεται’ ἀρχὴν xat χατὰ τόπους λέγομεν, ἀρχὴν ὁδοῦ, xal ἀρχὴν τοῦ Φυσὼν, τὸν πα- ῥάδεισον. Λέγεται ἀρχὴ xal κατὰ τὸ ἀξίωμα καὶ ἑξ- ουσίαν, ὡς λέγομεν ἀρχὴν εἶναι τὸν βασιλέα τῶν ὑπηχόων λέγεται ἀρχὴ, καὶ τὸ φύσει πρότερον, ὡς ἐπὶ τοῦ ἀριθμοῦ» δύο μὲν γὰρ ὄντων, ἐξ ἀνάγχης ἐστι τὸ Ev. Ἑνὸς δὲ ὄντος οὐχ ἐξ ἀνάγχης εἰσὶ δύο ” ἔσται γὰρ δύο, ἓν xal Ev* τὸ δὲ Ev, οὗ δύο. Αρχὴ οὖν τῶν δύο, τὸ ἓν λέγεται. Αρχ] xal κατὰ τάξιν " ὡς πρῶτον x5 τοῦ ἀναγνώστου ἀξίωμα, εἶτα ὑποδιά- dis usurpatur? MAN. ld tu ipse edisseras. ORTH. "Avapyov, dicitur, quod principium non ha- . buit . vox autem ἀρχὴ (principium) squivoca est; Multa quippe significat. Nam et de tempore princi- pium dicitur. Sic diei principium, solis ortum dici - mus : anni quoque principium assignatur. ltem de locis pincipium dicimus, ut vie principium ; et Paradisum, fluminis Pliyson principium. Quin ἀρχὴ quoque de dignitate et potentia dicitur : velut ro- gem subditorum ἀρχὴν (id est, principatum) dici- mus !. Ad hac principium dicitur, id quod natura prius est, velut. in numero. Etenim si duo sint, necessario unum erit: sin aulem unum est, non item duo esse necessum est. Erunt quippe due, Χονος, χαὶ οὕτως πρεσθύτερος, xal οὕτως bxloxoxoc. p unum et unum : unum autem, duo non est. lia lit Λέγεται xal ἀρχὴ κατὰ τὸ αἴτιον, xal τοῦτο τριχῶς * Ἡ γὰρ φυσιχὸν, ὡς ἀρχὴ υἱοῦ, πατήρ. fj ποιητι- κὸν, ὡς ἀρχὴ κτίσεως, ὁ Χτίστης' ἢ μιμητικὸν, ὡς ἀρχὴ εἰχόνος τὸ εἰχονιζόμενον ' κατὰ τοσούτους οὖν τρόπους, λεγοµένης τῆς ἀρχῆς, ἐχεῖνό ἐστι τὸ ὄντως ἄναρχον λεγόμενον * πῶς οὖν δύο ἀρχὰς σὺ φἠς ἀνάρχους;, ΜΑΝ. Κατὰ πάντας τοὺς τρόπους. 0Ρ6. Ὁ Οὕτως γὰρ ἕσονται ἄναρχοι ' ἀλλ᾽ ἐφεύσω κατὰ τῆς σεαυτοῦ χορυφῆς ᾿ ἀπὸ φεύδους ἀρξάμενος, ἀδόχιμον ἕξεις τὸ τέλος. ΜΑΝ. Πῶς τοῦτο λέγεις ; UP9. Δύο εἰπὼν, ἀπὸ ἀριῤμοῦ Ἡρξω * τὰ δὲ δύο, οὐχ &pyfj* ἄλλη γὰρ ἀρχὴ τῶν δύο. ἡ µονάς. Περὶ ἀρχῆς οὖν διαλεγόµενος, µίαν ἀρχὴν εἰπὲ, ἵνα f) τελεία ἡ ἀρχὴ φύσει γὰρ μονᾶς, ἀρχὴ δυάδος. El οὖν δύο ut unum A531 duorum principium dicatur. Priuci- pium de ordine quoque dicitur ; ut prima dígnitas, lector est, deinde subdiaconus, postea diaconus, tum presbyter, ac demum episcopus. Denique prin- cipium de causa dicitur; idque trifariam. Aut enim causa naturalis est, ut principium filii est pater : aut efficiens, ut rei condit: principium est conditor : aut exemplaris, ut imaginis princi- pium est id a quo imago ducitur. Cum igitur tot modis principii nomen sumatur, id demum vere ἄναρχον, sive prineipii expers, dieitur[quod nullum principium agnoscit]. Quinam igitur duo principia esse ais, quee principio careant? MAN. Secundum omnes istos modos, ORTII. Sic utique sine ulio ἀρχαὶ, ποῦ ἡ φύσει προτέρα ἀρχὴ, τουτέστιν ἡ ovás ; C principio erunt. Verum mentitus es contra caput tuum : cumque a falso inceperis, infelicem quoque finem obtinebis. MANICH. Qui tandem? ORTH. Quo- niam, eum dvo dixeris, a numero incepisti. Dinarlus autem principium non est. Binarii siqui- dem aliud principium est, nempe unitas. Quare enm de principio disseris, unum dicas oportet prin- cipium, quo perfectum principium sit. Unitasenim binarii principium est. Si igitur duo sunt. principia, ubinam prinelpium illud erit, quod natura prius sit, hoc est unitas? Ü. MAN. Σὺ οὖν τρεῖς ὑποστάσεις λέγεις; Καὶ πῶς λέχεις, ὅτι ἀπὸ µονάδος δεῖ ἄρχεσθαι; 06968. El καὶ τρεῖς ὑποστάσεις λέγω, ἀλλὰ μίαν ἀρχήν qui * ἀρχὴν γὰρ ὁ Πατῆρ Υἱοῦ καὶ Πνεύματος, o9 χατὰ χρόνον, ἀλλὰ κατ αἰτίαν. Ἐχ Πατρὸς γὰρ Λόγος καὶ Σνεῦμα, εἰ καὶ μὴ μετὰ Πατέρα. Ὥσπερ γὰρ ἐκ τοῦ πυρὸς φῶς, καὶ οὗ προτερεύει κατὰ χρόνον vb Up τοῦ Φωτός * ἀδόνατον vio εἶναι πῦρ ἀφώτιστον' ἀρχὴ δὲ στι, xaX αἰτία τὸ πὺρ τοῦ ἐξ αὑτοῦ φωτός’ οὕτω καὶ ὁ Πατὶρ ἀρχὴ, xai αἰτία τοῦ Λόγου xal τοῦ 4. MAN. Atquí tu quoque tres persona; dicis. Quid igitur est, eur ab unitate incipiendum dicas? ORTH. Etsi tres personas dico; tamen principium unum esse aio. Pater enim Filii et Spiritus sancti principium est; non temporis, sed caus: ratione. Siquidem et Filius et Spiritus sanctus ex Paire sunt, non tamen post Patrem. Quemadmoduin ex igne lux oritur, nec tamen ignis lucem tempore antecedit (neque enim fieri potest, uL ignis luce careal), verum ignis luminfs illius quod ex se ori- Πνεύματος” ix τοῦ Πατρὸς γὰρ Λόγος xai πνεύμα” p tur, principium atque causa est : eodem modo Pa- οὗ προτερεύει δὲ χρόνῳ. ᾿Αδύνατον γὰρ εἶναι Πατέρα &x τοῦ Υἱοῦ, ἡ Λόγου, ἐκ τοῦ Πνεύματοςς, Μίαν οὖν * Wide Dialect. cap. 7 εἰ 59. ter quoque Verbi et Spiritus saneti principium et eausa est (nam et Verbum et Spiritus ex Patre sunt), VARIA LECTIONES. P Hac verba Manichzo tribuenda censet Billius refragantibus mss., uti nec ipse diífitetur : a quibustamen discedere nihil nos cogit. *Legisse videtur Billius, ἑχτὸς τοῦ Aóyou, f] Λόγον, ἑκτὺς τοῦ Πνεύματος. Verlit enim : wt Pater. sine verbo, ei Verbum sine spiritu sit. Αι id in cod. cardinalis Sirleti legerit, me prorsus latet. Verum alia auctoris mens eese videtur. Declarat nempe divinarum processionum ordi- nem, quo fleri nequit, ut Pater Filii principium non sit, aut a Spiritu sancto originem accipiat Ver- * bum. De divinarum quippe personarum unico principio disputat Orthoduxus , non de illarum inter se communione indivisa, de qua infra disseritur. 1511 S. JOANNIS DAMASCENI 1 nec tamen tempore iis antiquior est. Neque enim A ἀρχὴν ὁμολογῶ, ὡς αἴτιον φυάιαὸν, τὸν Πατέρα «- lieri potest ut Pater ex Filio sit, aut Verbum ex Spiritu saneto. Quocirca principium unum οομ- teor, ut Verbi ac Spiritus sancti causa naturalis sit ex malo ortam habere dicis. 5. Quod autem fleri nequeat, ut duo vestra prin» cipia temporis ratione principio careant, ad hunc modum cognoscemus. Quod ortum non habuit, im- mutabile est. Nam δι mutatum est, haud omnino ortu caret, Etenim cum ab iucorporco in corpus, aut ab informi in formam, aut ab immobili ad mo- tum, aut a quiete ct tranquillitate in dissidium mutatur, incipit fleri id quod aute non erat : eoque ϐι ut neque principio careat, co quod cum prius initii expers esset, mutetur in hoc quod esse inci- γου xai Πνεύματος. Σὺ δὲ οὗ λέχεις ix τοῦ áToe τὸν πονηρὸν, οὐδὲ τὸν ἀγαθὸν Ex τοῦ πονηροῦ. Pater. At tu nec malum ex bono, nec rursus Όθλεν ε’. "Οτι δὲ οὐ χατὰ χρόνον ἀνάρχωυς εἶναι δυναιὺν τὰς xa0' ὑμᾶς δύο ἀρχὰς, οὕτω γνωσόμεθα «b ph ἀρξάμενον τοῦ εἶναι, ἄτρεπτόν ἐστιν * εἰ Υὰρ ἑτράχς, o0 παντελῶς ἐστιν ἄναρχον. Γρεπόμ.ενον γὰρ ἐξ ἁσω- µάτου εἰς σῶμα, ἢ ἐξ ἀνειδέου εἰς εἶδος, ἡ ἐξ ἐτ.- νήτου εἷς χίνησιν, 7| ἐξ ἠόυχίας ἢ ἠρέμίας εἰς οτά- σιν, ἄρχεται τοῦ γίνεσθαι ὅπερ οὐχ ἣν πρότερον: xai οὐχ ἔστιν ἄναργον, τρεπόµενον ἐξ ἀνάρχου elc ἀρχό- psvov * τὸ γὰρ ἀρχὴν λαμθάνον, χαὶ ἠργμένον, oit ἄναρχον. ΜΑΝ. Τί οὖν; ὁ χατὰ ak θεὺς obx ἑτράπη pit. Nam quod initium sumit οἱ incepit, principio ῃ Υεννῆσας Yibv, xal προαγαγὼν Πνεῦμα: 096. 0ὐ- non caret. MAN. Quid igitur? Tuus ille Deus, annon cum Filium genuit, ac Spiritum produxit, mutationem subiit? ORTII. Minime. Neque enim dico, cui prius Pater non esset, 4349 postea Pa- trem esse factum : sed, semper Verbum suum ex se se procedentem habuisse. 6. MAN, Cum postliac universa creavit, annon mutatus est, conditor rerum factus? ORTIT. Nulla- tenus. MAN. Eccur tandem ístud ? ORTH. Quoniam id omue quod condidit, non ex substantia sua, sed sua voluntate ex nihilo produxit, MAN. At vero cum res conditas exsistere voluit, annon mutatus est, cum Id, quod antea non volebat, velle ccepit? ORTH. Neutiquam. Non enim cum prius noluisset, postea voluit : sed semper hoc voluit, ut creaturz Éerent, quo ipse tempore constituerat. 7. jam quod ne quidem duo esse possint, qui principio secundum locum careant, hoc modo perspiciemus. Duo ista, aut alterum in altero erunt (at impossibile est ut lux et tenebre simul exsi- siant; cum lucis presentia tenebras pellat), aut etrumque seorsim in loco proprio est. Utrumque igitur suo loco circumscribetur, atque unius terini- nus, alterius initium erit. Verum fleri non potest quin lumen tenebris admisceatur, nisi aliquid sit interjectum , quod utriusque conjunctionem im- 'pediat. Opus itaque fuerit, tum lucem ipsiusque locum, tum tenebras ipsarumque locum essc; ac denique id quod interjectu suo utriusque regionem dirimit et secernit. [ta jam, non duo, sed quinque principia erunt. 8. MAN. Quid igitur? annon eadem in tuum quoque Deum, ejusque Filium, atque ipsius Spiri- tum cadent? ORTH. Minime. Neque enim ego Deum inu loco esse dico. Quantitatis enim est ex- pers, atque incomprehensus : nec tres personas inter se diajunctas esse assero. Verum, uti sermo qui ex mente giguitur, ab ea non excedit, nec se- jungitur, sed in ipsa est : ad eumdem quoque mo- dum Filius et Spiritus sanctus ex Patre et in Patre sunt. Una enim substantia est, nec a se invicem persone separantur; quemadmodum nec mentis facultates ab ea distrahi queunt. Modo siquidem δαμῶς * οὐ γὰρ λέγω, μὴ àv πρότερον Iatho, ὕστε- pov γέγονε Πατήρ; ἀλλ' ἀεὶ fjv, ἔχων ἐξ ἑαυτοῦ τὸν αὐτοῦ Λόγον, xat διὰ τοῦ Λόγου αὐτοῦ ἐξ αὗτοῦ ὁ Πνεῦμα αὐτοῦ ἐχπορευόμενον. genitum, et per Verbum suum Spiritum suum et * c'. MAN. Elsa οὐδὲ χτίσας ὕστερον τὴν χτίσν, ἑτράπη δημιουργὸς Ὑενόρενος, ΟΡθΘ. Οὐδαμῶς MAN. Πῶς τοῦτο λέγει; 0Ρ6Θ. "Oct οὐχ ix ti; οὐσίας αὐτοῦ τὴν χτίσιν προῄγαχεν, ἁλλ' kx τοῦ κὸ ὄντος εἰς τὸ εἶναι, θελἠµατι. ΜΑΝ. Εἶτα ὅτε ἐδέ- λησε γενέσθαι τὴν χτίσιν, οὐχ ἑτράπη, θελήσας ὅπερ οὐχ ἤθελε πρότερον; OPO8. Οὐδαμῶς * οὗ γὰρ κρό- C Ἱερον ph θέλων, ὕστερον ἠθέλησεν, ἀλλ ἀεὶ ἤθελεν ἐν τῷ ὑπ αὐτοῦ ὡρισμένῳ χαιρῷ γενέσθαι τὴν κτί- σιν, C. "Οτι δὶ οὐδὲ χατὰ τόκον δυνατὸν δύο εἶναι ἂν- άρχους, οὕτω γνωσόμεθα τὰ δύο, f) ἐν ἀλλήλοι εἰσίν' ἀδύνατον δὲ φῶς, xat σχότος kv ἀλλήλοις εἶναι φωτὸς γὰρ παρουδία, σχότος διαλύει» ἢ ἕκαστον αὖ- τῶν iv τῷ ἰδιάζοντι τόπῳ ἐστί. Περιορίζονται o» ἕχαστον ἓν τῷ ἰδίῳ τόπῳ, καὶ 95 τέλος τοῦ «όπου τοῦ ἑνὸς, ἀρχὴ τοῦ ἑτέρον γίνεται * ἀλλὰ xal ἀδύνατοι ἅμιχτον εἶναι τῷ οχότει τὸ φῶς, μὴ ὄντος ev δια- φράγµατος, τοῦ χωλύοντος συγχραθῆναι ἀλλήλοις. Χρὴ οὖν εἶναι τὸ φῶς, χαὶ τὸν τόπον αὐτοῦ, xol x σχότος xai τὸν τόπον αὐτοῦ, xal τὸ διάφραγμα τὸ διατειχίζον χαὶ διορίζον ἑκάστου αὐτῶν tbv τόπον" D καὶ ἔσονται, οὗ δύν ἀρχαὶ, ἀλλὰ πέντε. η’. MAN. Τί οὖν, ὁ χατὰ σὲ θεὸς, xai ὁ Yi; αὖ- τοῦ, xal τὸ Πνεῦμα αὐτοῦ, οὐ τοῖς αὐτοῖς παραστ- σοῦνται; 0Ρθ. Οὐδαμῶς' ἐγὼ γὰρ οὐχ ἐν τότῳ φημὶ εἶναι τὸ θεῖον" ἄποσον γὰρ xal ἁκερίληκτόν ἐστιν * οὐδὲ χεχωρισµένας ἀλλήλων φημὶ τὰς ερεῖς ὑποστάσεις * ἀλλ' ὥσπερ ὁ λόγος Ex τοῦ νοῦ γεννώ: µενος, οὐχ ἐχφοιτᾷ ἐξ αὐτοῦ, οὐδὲ χωρίζεται, ἀλλ' ἐς αὑτοῦ γεννᾶται, χαὶ v αὑτῷ ἐστιν, οὕτως ὁ YO xl τὸ Πνεῦμα ἐχ τοῦ Πατρός εἰσι, xai ἓν αὐτῷ. Mía γὰρ οὐσία, xal ὑποστάσεις ἁδιάστατοι, ἐπειδὴ αἱ ὃν- νάµεις τοῦ νοῦ ἁδιάστατοι αὑτοῦ εἰσιν. "Y περφυῶς γὰρ ὁ Λόγο; χαὶ τὸ Πνεῦμα, xal δυνάμεις εἰσὶ τοῦ 1505 DIALOGUS CONTRA ΜΑΝΙΟΗΛΟΣ. 1514 Πατρὸς ἀνεχφοίτητοι, xa ὑποατάσεις τελεῖαι ' ἐπειδὴ A naturam. exsuperante, Verbum et Spiritus, tum πρέπει τὰς τοῦ ὑπερφυῶς Θεοῦ δυνάµεις ὑπερφνῶς αἶναι ὑποστάσεις. Διὸ εἰ χαὶ τρεῖς ὑποστάσεις, ἀλλ᾽ εἷς θεὸς, xat οὗ τρεῖς. Ὁ γὰρ νοὺς καὶ λόγος, xaX τὸ πνεῦμα αὐτοῦ, εἷς νοῦς, χαὶ οὐ τρεῖς νόες' ὡς τὸ φυ- σὺν τοῦ ῥόδου, χαὶ τὸ ἄνθος, καὶ ἡ εὐωδία ἑκάστου αὐτῶν, ῥόδον λέγεται, xat ἔστι ' χαὶ οὗ τρία ῥόδα λέ- γονται ἐν τῇ συναριθµίσει, ἀλλὰ ῥόδον f) ῥίζα, καὶ ὁ Χλάδος, xai τὸ ἄνθος. dicitur, et est; nec tamen tres rose numerando exsislit. β’. "Ox. δὲ οὐδὲ χατὰ ἀξίωμα xai χράτος ἔσονται δύο ἀρχαὶ, οὕτω γινώσχομεν. Δύο µόνον ἆ ὄντων, θεοῦ xaX Όλης, f| 6 ἕτερος τοῦ ἑτέρου ἐχράτει, καὶ Ίρχεν, Ἡ χαὶ ἄλλα ἦσαν τὰ ὑποτασσόμενα ὑπὸ τῶν δύο ἀρχῶν, συναΐδια αὐταὶῖς ' xal οὐ δύο µόνον ἔσονται , ἀλλὰ αιλείονα * δύο μὲν τὰ ἄρχοντα, ἕτερα δὲ τὰ ἀρχόμενα. εἰ μὴ Ίσαν τὰ ἀρχόμενα συναῖδια ταῖς ἀρχαῖς, fv ποτε χρόνος, ὅτε οὐκ σαν ἀρχαί. MAN. Εἶτα χαὶ τῷ σῷ θεῷ, o0 τὰ αὐτὰ συµθήσεται ; f) γὰρ συναΐδιος αὖ- τῷ ἦν, f| ὑποχείριος αὐτῷ d) χτίσις' f) ἣν χαιρὸς ὅτε οὐκ Άρχεν. 0Ρ6. Οὐχ οὕτως. Ἡ μὲν γὰρ χτίσις οὗ συναῖδ.ος αὐτῷ * ἀεὶ δὲ xal Κύριος ἣν, χαὶ ἔσται ἑξ- ουσιάζων Ex τοῦ μὴ ὄντος εἰς τὸ εἶναι παράγειν οὐσίας τῷ Λόγῳ αὐτοῦ xal τῷ Ἠνεύματι τοῦ στόματος αὖ- τοῦ. Οὔτε δὲ ὁ Λόγος αὐτοῦ προφοριχὸς, ἀλλ᾽ οὐσιώ- δης xaX ἑνυπόστατος, οὔτε τὸ στόμα αὐτοῦ, µέλος σω- ματιχὸν, οὔτε τὸ Πνεῦμα αὐτοῦ, πνοὴ λνοµένη, ἀλλ᾽ ὑπερούσια πάντα τὰ τοῦ ὑπερουσίου e, εἰ xa ἡμεῖς ἐχ τῶν xa0' ἡμᾶς χατανοοῦμεν τὰ ὑπὲρ ἡμᾶς. inseparabiles Patris facultates sunt, tum perfecte personz. Consentaneum quippe est, ut qui Dei naturam omnem excedentis viriutes sunt, modo perinde natura sublimiore persona sint. Quo fit αἱ licet tres sint personz, unus tamen Deus sit, non tres. Mens enim et verbum et ipsius spiritus, una mens esl, non tres mentes : sicut nempe rosz planta, et flos, et fragrantia, borum quodque rosa dicuntur, sed rosa, quz» radix, et surculus, et flos 9. At vero quod nec dignitatis quidem et imperii ratione duo principia sint, ita exploratum babemus. Cum duo duntaxat essent, Deus nimirum et ma- teria, aut alterum alteri dominabatur et imperabat, aut alia quoque erant, quz duobus principiis sub- jicerentur, ejusdemque cum illis zeternitatis essent ; hacque ratione non duo tantum, sed plura princi- pia erunt. Duo nimirum qua imperent, alia autem qua subsint. Aut si ejusdem cum principiis zeter- nitatis non erant ea qua parebant, A393 tempus ' fuit, quo principia non erant. MAN. Annon tuus hic quoque Deus iisdem absurdis erit obnoxius? aut enim cozternz illi erant res creatz, aut ipsius arbitrio subjectze, aut tempus fuit, cum principatum nullum gereret. ORTH. Nequaquam. Neque enim res conditz ipsi coztternz fuerunt, et tamen semper erat Dominus, eritque, ut qui rerum essentias ex nibilo producendi potestate polleat ; Verbo nempe suo ac Spiritu oris sui. Nec vero Verbum illius prolatitium est, sed substantivum ac personam constituens; neque os ejus membrum corporeum, neque Spiritus ejus, halitus est, qui in auras abeat: verum illius qui substantiam omnem su- perat, omnia quoque supra substantiam sunt, etiamsi nos ex bis qua circa nos sunt, -ea specule- mur qua sunt supra nos. C. 'AXX οὐδὲ xatà φυσιχὴν xal οὐσιώδη αἰτίαν (1 ἔσονται αἱ καθ’ ὑμᾶς δύο àpyal: ὁ γὰρ Πατὴρ ὁμοουσίου Υἱοῦ γεννήτωρ, ἀῑδιος ἁῑδίου, ἀσώματος ἀσωμάτου. El οὖν αἱ xa0' ὑμᾶς δύο ἀρχαὶ, χατὰ τὸ φυσιχὸν αἴτιον ἀρχαί εἰσι τῶν ὄντων, ἔσονται τὰ πάντα ὁμοούσια, χαὶ συναῖδια ταῖς χαθ ὑμᾶς ἀρχαῖς. El δὲ χαὶ ἀῑδια, χαὶ ἄτρεπτα, χαὶ ἑναντία, καὶ ἆχοι- νώνητα, xal ἄρχοντα, xal οὐχ ἀρχόμενα, καὶ χύρια, χαὶ οὐ δοῦλα. El δὲ χατὰ τὸ ποιητιχὸν αἴτιον ἀρχαί εἰσι τῶν ὄντων αἱ χαθ᾽ ὑμᾶς δύο ἀρχαὶ, οὐχ ἐχ τῆς οὐσίας τοῦ θεοῦ αἱ ψυχαὶ, οὐδὲ ἐκ τῆς οὐσίας τῆς ὕλης τὰ σώματα, ἀλλ᾽ ἐκ τοῦ μὴ ὄντος εἰς τὸ εἶναι παρήχθησαν * χαὶ οὔτε ἐπολέμησεν dj ὕλη μετὰ τοῦ * φωτὸς, xaX οὔτε ρπασεν ἐξ αὐτοῦ µέρος, χαὶ ἑποίησε τὰς ψυχάς. Πῶς δὲ , xa τὰ ἑναντία ἀχοινώνητα 10. Quin nec illa vestra quo principia naturalis substantialisve cause rationem habent. Nam Pa- ter Filii consubstantialis sibi genitor est, sempi- ternus videlicet sempiterni, incorporeus incorporei. Quocirca si duo vestra principia naturalis causg ratione rerum omnium principia sunt, omnia certe ejusdem cum vestris principiis et substantie et eternitatis erunt. Quod si aeterna, non est dubium quin immutabilia et contraria, eL ab omni com- mercio aliena, quzeque imperent, non imperio sub- dantur ; dominentur, non serviant. Sin autem ve- stra duo principia efficientis rerum caus: rationem habeant ; profecto nec anima ex Dei, nec corpora ex materie substantia, sed ex nibilo condita sunt. Nec proinde materia luci bellum intulit, nec par- συνεδιθάσθησαν εἰς ἑνὸς χόσµου ποίησιν; fj πῶς ὁ p tem ipsi eripuit, animasque condidit. Qui przeterea μὲν πονηρὸς κατεσχεύασε τὸ σῶμα, ὁ δὲ ἀγαθὸς τὴν φυχὴν, xai ἓν ζῶον τὸν ἄνθρωπον ἀπετέλεσαν ; Ei δὲ χατὰ µίµησιν, ὡς πρωτότυπον εἰχόνος αἴτιον, τὸ εἰχονιζόμενον, αἱ xa0' ὑμᾶς ἀρχαὶ, ἄλλοι χόσμοι εἰσὶν, ὧν καθ) ὁμοίωσιν γέγονεν ὁ χόσµος. Οὐ γὰρ ἓν εἶδος, οὐδὲ µία ἡ δύο μορφαὶ ἓν τοῖς οὖσιν, ἀλλ fieri potuit, ut qui contraria erant, atque ab omni inter se commercio abborrebant, ad unius mundi effectionem eonvenerint, ac malus quidem corpus, bonus autem animam przpararit, atque ambo ho- minem, animal unum effecerint. Sin denique prin- cipia vestra exemplares causas esse ais : quemad- VARI LECTIONES. 4 Leuncl. µόνων. * Basil. ὑπὲρ οὐσίαν. PATROL. Gn. XCIV. 1517 DIALOGUS CONTRA MANICH/EOS, 1518 ἔστι δὲ τὸ xaxóv. Ὥστε τὸ ἃ xaxby στἐρησίς ἐστι τοῦ A AL vero ei quod est, illud quod non est, adversa- εἶναι, χαὶ καχὺν λέγεται ; xal εἰ οὐσία τὸ ἀγαθὸν, ἀνούσιον 4b xaxby, ἡ οὗ πάντη ἑναντία. erit quidem. Itaque malum cjus quod est, privatio tia est, malum proinde essentia caret: ιδ. ΜΑΝ. Εἶτα οὐχ ὁρᾶται κακία ἐν τοῖς οὖσιν; 0Ρ6, Ἡ παντελἠς xaxía 1 οὐχ ὁρᾶται ἐν τοῖς o3ow: οὔτε γὰρ θεὸς ὁ ὄντως Gv, xal τοῦ εἶναι αἴτιος, xa- χία, οὔτε τι τῶν Ὑεγονότων, χαθὸ Ὑγέγονε, χακὸν, ἀλλά τό τε τῶν πάντων αἴτιον, ἀγαθὸν 1, καὶ πάντα €X γενόµενα ὑπ αὐτοῦ ἀγαθά. Πάντα δὲ τὰ ὄντα, ὑπ αὐτοῦ, Ex τοῦ μὴ ὄντος εἰς τὸ εἶναι παρήχθη, καὶ πάντα χαλὰ, xol λίαν καλά ' τὸ δὲ xaxbv οὐδὲν τερόν ἐστι, εἰ μὴ ἁποθολὴ xat στέρησις ἐχούσιας τῶν ὑπὸ θεοῦ τῇ λογιχῇ φύσει δεδωρηµένων * ὥστερ πενία, πλούτου ἀποδολή ' πλοῦτος μὲν γάρ ἐστιν, ὄντων χτῆσις, χρυσοῦ, καὶ ἀργύρου, χαὶ λίθων διχυ- Υῶν καὶ ἐσθῆτος διαφόρου, παίδων, xaX παιδισχῶν, ἀλόγων, xal ἀρουρῶν, καὶ τῶν τοιούτων , ὧν ἔχα- στον οὗσία ἑἐστί. Διὸ xal πλούσιος λέγεται ὁ ταῦτα κτησάµενος ᾿ οἷόν τις πολυπεριούσιος, πολλὴν ἔχων περὶ αὐτὸν οὐσίαν, 'H δὲ πενία, μεριχὴ μὲν, μερικὴ τούτων ἀποθολὴ, παντελῆς δὲ, παντελῆς στέρησις * καὶ ὥσπερ ἡ ὁλοχληρία τοῦ σώματος χαλὸν, fj δὲ τοῦ kv^c µέρους ἀποθολὴ, μεριχὸν χαχὸν, οὐχ ὑπάρχον k, ἀλλ᾽ ὑπάρχοντης στέρησις. Ορᾶται δὲ, ἤτοι νοεῖται ἓν τῷ ὄντι, οὐχ ὡς ὃν, ἀλλ ὡς ἁπογενόμενον * otov ὀφθαλμὸς xaX ὅρασις, ὑπάρχει χαὶ ἔστιν, ἡ δὲ τύ- Φλωσις, οὐχ ἔστιν οὐσία, ἀλλὰ τοῦ ὑπάρξαντος ὀφθαλμοῦ ἀἁπώλεια. θεωρεἶται δὲ ἐν τῷ συνισταμένῳ καὶ ὄντι σώματι , οὐχ ὡς ὃν, ἁλλ᾽ ὡς ὑπάρξαντος ὀφθαλμοῦ «τέρησις ' xal οὕτως κατὰ µέρος 1) προσ- θήχη τῆς τῶν μελῶν στερῄσεως, προσθήχη xaxov λέγεται’ οὐ γὰρ ἔστι τὸ xaxbv, ἀλλά λέγεται, xal θεωρεῖΐται ἓν τῷ ὑπολελειμένῳ σώματι ἡ τῶν áno- 6ληθέντων ἀνυπαρξία, οὐχ ὡς ὃν, ἀλλ ὡς μὴ ὃν; οὐχ ὡς ἕξις, ἀλλ' ὡς στέρησις * οὕτω καὶ f) χαχία, fiot ἁμαρτία, ἐχούσιός ἐστι τῶν ἐκ Θεοῦ δεδωρη- µένων τῇ λογιχῇ φύσει ἀγαθῶν ἀποθολή 1’ ἐπὶ μὲν γὰρ τῶν ἀλόγων καὶ ἀφύχων, οὐκ ἔστιν εἰπεῖν Σκού- σιον, ἁλλ᾽ ἐπὶ λογιχῶν. Ἔστιν οὖν ἡ xqxla ἡ τῶν φυσιχῶν δυνάµεων παράχρησις. El γὰρ ᾿χρησόμεθα ταῖς παρὰ 8:02 ὁςδωρημέναις τῇ φυχἠ δυνάµεσιν, ἐφ᾽ ᾧ ἑλάδομεν, τουτέστι xavà τὸν νόµον τοῦ δεδωχό- p τος, χαλὀν. El δὲ οὐχ ἐφ᾽ i ἑλάδομεν, ἀλλὰ παρὰ τὸν νόµον τοῦ δεδωχότος χρησόµεθα, χαχόν ' χαὶ οὐχ a0» ταὶ αἱ δυνάµεις, οὐδὲ ἡ χρῆΏσις αὐτῶν ἐστι καχὴ, ἀλλ' ὁ xaxb; τρόπος τῆς χρήσεως, ὁ παρὰ τὸν vópov τοῦ δεδωχότος 8sov. El. γὰρ ἀγαθὸς ὁ θεὺς, ἀγαθὸς καὶ ὁ νόμος αὐτοῦ, φυσιχὸς, xat ὢν ἐξ ὄντος. Ἡ δὲ τούτου παραχοὴ, στέρησις τοῦ ὑπάρξαντος ἡμῖν νό- µου * οἷον ἡ ἐπιθυμία , xat ὁ θυμὸς, χαὶ ἡ πρᾶξις, xa! ἡ ἑνέργεια,-χαὶ πρὸ ;ούτων ὁ λοχισμὸς, οὗ χαχὰ, ἀλλὰ χαλὰ, ἐὰν ἐφ᾽ ᾧ ἑλάδομεν χρησώµεθα, κατὰ * Gen. 1, $, est, qua& malum nominatur. alioquin ex omni parle non adversantur. tur. Adeoque, si malum bono sit prorsus contra- rium, cum bono soli esse conveniat, malum nec Quin si bonum cssen- 14. MAN. Verum, nunquid malum in rebus non perspicitur. ORTII. Malum undique perfectum in rebus non cernitur. Nam nec Deus, qui vere est, aliisque rebus prasiat υἱ sint, malum est; nec quidquam eorum qua ab ipso condita sunt, qua conditum est ratione, malum est. Quinimo tum rerum universarum causa, tum qua eo auctore exsistunt, bona sunt. Porro res omnes ab eo ex nihilo sunt edit? : atque omnia bona, (uerunt, οἱ B quidem bona valde *. Malum autem nibil aliud. est, nisi amissio voluntaria ac privatio eorum qux na» turze rationabili a Deo concessa suut: uti paupertas est opum auiissio. Nam opulentia e»t rerum ipsae - rum possessio, puta, auri, argeuti, pellucidorum, varie veslis, servorun;, ancillarum, jumentorum, agrorum, atque id genus aliorum, quorum unum quodque substantia est. Quo etiam (üt. ut. Graece πλούσιος, opulentus appelletur, qui jsta compara- verit ; veluti πολυπεριούσιος quispiam, seu substan- tiam A435 multam obtinens. Contra egestas, sí aliqua ex parte contingat, alicujus illorum partij amissio erit: si autem omnimoda, omnimoda quo» que spoliatio erit : non secus videlicel ac corporis integritas bonum est; unius autem partis amissio, particulare malum ; quod quidem non est aliquid exsistens, sed ejus quod erat privatio. Cernilur vero, lioc est consideratur in co quod est, uon tanquam ens, sedtanquam idquod abest. Ex. gr. oculus οἱ visus rc- vera sunt: at cezcitas non est aliquid exsistens, sed ejus quod erat, oculi scilicet ainissio : atque ig corpore quod consistit et est, consideratur, non tanquam ens,sed tanquam oculi, qui fuerat, orbitas. Quo fit ut repetita membrorum amissio, mali incrementum dicitur : quanquam malum non est, sed dicitur; atque in reliquo corpore amisso« rum membrorum interitus consideratur, non tan- quam ens, sed ut non ens ; nec tanquam habitus, sed ut privalio. Λά eumdem etiani modum malis tia, sive peccatum, est voluntaria bonorum eorum, qua nature ratione przedite a Deo concessa sunt amissio, Nam in iis αυ ratione atque anima ca- rent, voluntarium dici non potest, sed in illis qu: ratione utuntur. Quocirca malitia nihil aliud est, quam naturalium facultatum abusus. Etenim si viribus illis que anima a Dco tribute sunt, ad illa utamur, propter qua ipsas accepimus, hoc est, secundum legem illius qui eas concessit, bo- num est: sin autem non ad id, cujus causa eas ac- cepimus, sed contra quam sanxit ille qui dedit, VARLE LECTIONES. à Emend. Leunclavius, ὅτι τὸ, ut assignetur ratio cur malum ος jis non sit, quibus convenit wt sint, rivatio ac defectus. k R, ὑπάρχει, sed sit ln Dasil, |! Abest ἀποδο ! Leuncl. ch in Di jouet in marg. παντελῶς fj xaxía. in Dasil, ) Deest, ἀγαθὲνι 1519 S. JOANNIS DAMASCENI 1599 malum. Non quod facultates ipse, aut earum usus Α «bv νόµον τοῦ δεδωχότος. Καχά δὲ οὐκ αὐτὰ , ἀλλὰ malus sit, sed quod malus utendi modus et cum largientis Dei lege pugnans. Nam si Deus bonus est, bona quoque est lex ipsius ; naturalis scilicet, el qu:e ens est ex ente : ejus autem transgressio, exstantis in nobis legis privatio est. V. gr. appeti- tus, οἱ ira, et actio, et operatío, et quz his omnibus prieit ratio, hrec non mala sunt, sed bona, si ad eum fiuem, ob quem accepimus, ea adbibeamus, hoc ést sécundum Dei, qui dedit, legem. Ipsa porro mala non sunt, sed eorum usus, secus ac lege con- cedentis praescribitur. Etenim si cibo, et potu, et somno, aliisque id generis, servandae vitz causa utimur, quodvis horum bonum est. Eodem modo si erga Deum qui solus natura expetendus est, atque erga proximum , quemadmodum lege Dei fertur, appetitu et amore utamur, bonum est. Si insuper » procreandorum liberorum causa , ut fert lex na- τυγ a Deo lata, maritali copula cum uxoribus nostris utamur, bonum est. Sin vero, contra Dei legem, erga aliena appetitum applicemus, ma- lum est. Dixit enim Deus : « Non concupisces agrum proximi tui; non uxorem ejus, nec quz- cunque ipsius sunt *. » Et quidem ut fornicatio malum sit, non concubitus facit, sed quia cum aliena fit conjunctio. Sic inanis gloria, non in eo mala est, quod gloria ametur ; scd quod ea gloria non ametur, qux ος Deo est *. Odium item etl ira, si quidem adversus eos qui animarum nostrarum saluti impedimento sunt, et ne cum Deo per obsequentiam copulemur, nosque ab eo abstrahunt; hoc est adversus diabolum, ejusque ministros exerceatur, bonum est. Áit enim : « Non- 6 qui oderunt té, Domine, oderam, et super ini- micos tuos tabescebam ? perfecto odio oderam illos, 4396 et inimici facti sunt mihi *. » Saneti quoque inartyres justa adversus tyrannos iracundia inar- descebant. Ac si adversus meam ipsius cogitatio- nem 4 Deo me abducentem succenseam, bonum est. S: quis mihi salutem auferre moliatur, in eum irasci, et bunc odisse bonum est. Sin mundanis in rebus molestiam mihi afferat, cum utilitatis auctor mihi sit, terrenorum scilicet exspoliatione, benevolentia C τὸ μὴ χατὰ τὸν vópov τοῦ δεδωχότος χρῄσασθαι. El γὰρ πρὸς σύστασιν τῆς ζωῆς χρησώμεθα βρώσει, πόσει, Ὀπνῳ, xal τοῖς τοιούτοις, χαλὸν τούτων ἔχα- στον * xal εἰ τῇ ἐπιθυμίᾳ xal τῇ ἀγάπηῃη χρησώμεθα πρὸς τὸν θεὸν, τὸν νόµμον φύσει ἐπιθυμητὸν, xol πρὸς τὸν πλησίον xazà τὸν vópov τοῦ Θεοῦ, xa1óv- χαὶ εἰ τῇ µίξει χρησώµεθα ταῖς ἑαυτῶν γνναιξὶ πρὸς τεχνογονίαν xaxd τὸν νόµον τὸν δοθέντα τῇ φύσει παρὰ τοῦ θεοῦ, χαλόν * εἰ δὲ χρησώµεθα τῇ ἐπιθυμίᾳ πρὸς τὰ ἀἁλλότρια παρὰ xbv νόµον τοῦ Θεοῦ, xaxóv. Εἶπε γὰρ ὁ θες - « O0x ἐπιθυμήσεις τὸν ἀγρὸν τοῦ πλησίον σου, οὐδὲ τὴν γυναῖχκα αὐτοῦ, οὐδὲ ὅσα αὐτῷ ἐστιν. » Ἡ πορνεία οὐ διὰ τὴν συνάφειάν ὃστι χαχη, ἀλλὰ διὰ τὸ τὴν ἁλλοτρίαν συναφθῆναι. Ἡ κχενο- δοξία, οὐ διὰ τὸ ἀγαπᾶν τὴν δόξαν, χαχἣ, ἀλλὰ διὰ τὸ μὴ τὴν 6x θεοῦ δόξαν ἀγαπᾶν ' τὸ μῖσος xal ὁ θυ- μὸς, εἰ μὲν χατὰ τῶν χωλυόντων τὴν σωτηρίαν τῆς ψυχῆς, xal «bv πρὸς θεὸν δι’ ὑπακοῆς αὐτοῦ σνν- άφειαν, xal ἀφιστώντων Ex θεοῦ, τουτέστι χατὰ του διαδόλου xal τῶν θεραπόντων αὐτοῦ, χαλόν. Φηοὶ Y&p* « Οὐχὶ τοὺς μισοῦντάς σε, Κύριε, ἑμίσησα, xal ἐπὶ τοὺς ἐχθρούς σου ἐξετηχκόμην ; τέλειον μῖσος &pl- couv αὐτοὺς, εἰς ἐχθροὺς ἑγένοντό uox.» Καὶ οἱ ἅγιοι μάρτυρες ἐθυμοῦντο χατὰ τῶν τυράννων , δικαίως θυµούμενοι’ xal ἐὰν χατὰ τοῦ οἰχείου λογισμοῦ θν- μωθῶ, χωρίκοντός µε Ex θεοῦ , χαλόν * ἐάν τις ἆπο- στερῇ µε τῆς σωτηρίας, χαλὸὺν θυμωθῆναι xal µιση- σαι * ἐὰν δὲ λυπῇ χατὰ xócpov, xal ὠφελείας vivs- ται πρόξενος, ἁποστερῶν τῶν ὑλιχῶν , ἀγαπήσω μᾶλλον, Ίπερ µισήσω. 'O φόνος χαχόν ' μόνου Tàp θεοῦ τὸ χωρίζειν τὴν φυχὴν Ex τοῦ σώμαλος, τοῦ xal συνδήσαντος * εἰ δὲ φωνεύσω ὑπὸ θεοῦ χελενόµενος, xaXóvy* πᾶν γὰρ ἓκ τοῦ ἀγαθοῦ, ἀγαθόν. Kaxby οὖν τὸ ἐπιθυμεῖν ἁρπάζειν, ὃ οὐχ ἔστιν ἡμέτερον, ἀλλὰ τοῦ θεοῦ. Ἡ χατάχρισις χαχή * 8500 γὰρ μόνου τὸ κρίνειν , χαὶ χαχὸν ἁρπάξειν τὸ ix Θεοῦ ἀξίωμα, οἷς μὴ δέδοται παρὰ θεοῦ τὸ χρίνειν. Ἡ χενοδοξία xai ἡ ὑπερηφανεία χαχή ᾽ θεῷ γὰρ µόνῳ πρέπει τὸ ἔπαρμα xai dj δόξα. ὥστε οὐδὲν ἕτερόν ἐστιν d καχία, εἰ ih τὸ παρὰ φύσιν καὶ τὸν νόµον χεχρῆ- σθαι ταῖς φυσιχαῖς δυνάµεσιν * ὃ οὐχ ἔστιν οὐσία, ἀλλ ἡμέτερον ἐπιτήδευμα. potius, quam odio in eum afficiar. Hominis c:es malum est. Unius enim Dei est aniniam a corpo- re disjungere, ut qui ea simul constrinxerit. Caeterum si Dei jussu cedem admittam, bonum est. Etenim bonum est, quidquid est ex bono. Malum itaque est, usurpare velle quod nostrum — non est, sed Dei. Proximum condemnare malum est; Dei enim solius est judicare. Ac proinde malum est iis quibus judicandi munus a Deo concessum non fuit, Dei auctoritatem sibi arrogare. Inanis gloria et su- perhia mola est ; nam Deum solum decet celsitas et gloria. Malum itaque nihil aliud est. quam viri- bus naturalibus contra quam natura et lex ferat, uti : quod quidem substantia non est, sed nostrum quoddam inventum. 15. Nosse elenim opere pretium est, duplici D modo, tam bonum, quam malum sumi. Bonum enim proprie dicitur id quod donatum est a Deo, qui natura sua bonus est. Quemadmodum lumen onine a. sole vel igne oritur, ita bonum omne ah jufinito illo incomprehensibilique pelago habet ^ 1 τε’. Xgh γὰρ εἰδέναι , ὡς διττῶς λέγεται τό «s ἀγαθὸν, χαὶ τὸ. χαχόν ' ἀγαθὸν γὰρ χυρίως λέγεται, τὸ Ex τοῦ φύσει ἀγαθοῦ Θεοῦ δεδωρτµένον. Ὥσπερ πᾶν φῶς ἐξ ἡλίου, τοι πυρὸς φωτίζεται, οὕτω πᾶν ἀγαθὸν ἐκ τοῦ ἀορίστου xal ἀχαταλήπτου πελάγους τῆς ἀγαθότητος τὴν ὕπαρξιν ἔχει, χαὶ ὅσα “ταρὰ : Exod. XX, 17. * Joan. v, 41. ? Psal. cxxxvui, 21, 99, 1521 DIALOGUS CONTRA MANICHJEOS. 1522 Θεοῦ, ἀγαθὰ χυρίως xaX ἀληθῶς. Λέγεται δὲ ἀγαθὸν, A esse, ac quidquid a Deo proflciscitur, bonum pro- ' οὗ χυρίως, ἀλλὰ καταχρηστιχῶς, xal καθ) ἡμετέ- pav συνήῄθειαν, τὸ τῇ αἰσθήσει ἡμῶν καὶ τῇ ἐφέσει "Φφαιγόμενον ἡδύ ὃ ιπρὸς καιρὸν μὲν τέρπει, ὕστε- pov δὲ πικρὸν καρπὺν ἁποδίδωσι , παρὰ τὸν νόµον εοῦ Ἱτίσαντος Ὑινόμενον , χαὶ δοκοῦν ἀγαθὸν εἷ- ναι, ὅπερ οὐχ ἔστιν ἀγαθὸν , ἀλλὰ χυρίως xaxóv. Καὶ τὸ χαχὸν ὁμοίως ' κυρίως μὲν χαχὺν ἔστι xai λέγεται, τὸ παρὰ τὸν νόμον τοῦ Κτίσαντος Υινόµε- vov. Λέγεται xal χαχὸν, οὗ κυρίως, ἀλλὰ χατὰ τὴν ἡμετέραν συνἠθειαν, τὸ καθ ἡμετέραν αἴσθησιν ἐπίπονον καὶ ἀληθινόν 5. ὅπερ, πρὸς μὲν τὸ παρὸν ὀδύνας, ὕστερον δὲ χαρπὺὸν σωτηρίας xal ἀεννάου εὐφροσύνης ἀποδίδωσιν. ες’. Εἰπὲ δὲ, ἀρχὴ παντὸς πράγματος µία, fj δύο; οἷον fj ἀρχὴ καὶ αἰτία τῆς φυχῆς, µία f| δύο; MAN. Μία. El γὰρ δύο, πῶς ἐκ δύο ἑναντίων ἓν καὶ τὸ αὑτὸ προέρχεται; τὰ γὰρ παντελῶς ἑναντία ἀχοινώνη- τον ἔχουσι παντελῶς τὴν ἐνέργειαν * πῶς γὰρ fj ἄθλος vuyh ἓξ ἆθλου καὶ ὕλης ἔσται, ἡ πῶς τῷ αὐτῷ τὰ ἑναντία παρήχθησαν, uh). ὁμονοήσαντα ; Παντελῶς Υὰρ ἀχοινώνητα, τὰ κατὰ φύσιν ἑναντία. OP8. Κα- λῶς ἔφης * ἑχάστου τῶν ὄντων πάντων µία ἀρχή. ΜΑΝ. Παντὶ τρόπῳ. OP8. Τὸ elvat , ἀρχὴ τῶν δύο ἀρχῶν, τῶν χατὰ cb, ἐστὶν, f) αἱ δύο ἀρχαὶ, ἀρχαὶ τοῦ εἶναι ; ΜΑΝ. Πρὸς τί γὰρ συντείνει τοῦτο ; 006. El μὲν τὸ εἶναι ἀρχὴ τῶν χατὰ σὲ δύο ἀρχῶν, ἰδοὺ µία ἀρχὴ, καὶ οὐ δύο. El γὰρ τὸ εἶναι ἀρχὴ τοῦ εἶναι lv, µία οὖν ἀρχή. Οὐ γὰρ τὸ τοιῶσδε slvat, prie et vere est. Rursus bonum non proprie, sed ex abusione, et nostra consuetudine, id dicitur, quod nostro sensui et appetitui suave videtur : quod quidem ad tempus aliquod delectat, posthac au- tem acerbum fructum edit, eo quod adversus Creotoris legem flat : ac bonum quidem esse vide- tur, cum non fit, sed proprie malum. Similiter malum proprie illud est et dicitur, quod adversus Creatoris legem perpetratur. Improprie autem, ac nostro more, quod sensui grave est ac molestum ; quod quidem licet in praesenti dolorem afferat, attamen postea salutis ac sempiternz letitizs fru- ctum przebet. 16. Dic porro, unumne cujusque rei principium est, an duo? v. gr. unumne est animz principium et causa, an duo? MAN. Unum. Nam si dvo sint, qui tandem ex duobus contrariis unum et idem oriatur? Etenim quas omnino contraria sunt, nullam inter se prorsus actionem commu- nem habent. Quonam enim modo anima qui a materia remota est, ex eo erit quod a materia alíe- num est, simulque ex materia? aut quonam pacto qua contraria sunt, rem eamdem produxerunt cum inter se dissentirent ? Etenim quz suapte na- tura contraria sunt, id habent ut nihil inter ipsa commune esse possit. ORTH. Recte dixisti. Cujus- libet ex iis rebus quze sunt, unicum est principium. MAN. Omnino. ΟΙΤΗ. Ipsum esse, principiumne qui, τουτέστι χαχὺν elvat ἢἡ χαλὸν, ἆλλ᾽ αὐτὸ τὸ C est tuorum duorum principiorum; an contra ex ἁπλῶς εἶναι ' ἀρχὴ οὖν 3 τῶν κατὰ σὲ δύο ἀρχῶν, µία ἀρχὴ, χαὶ οὐ δύο; εἰ δὲ αἱ χατὰ σὲ ἀρχαὶ, &p- χαὶ τοῦ εἶναι, ἔσονται δύο ἑναντία τοῦ αὐτοῦ πράγ- µατος. Ὥσπερ γὰρ ἡ ἁπλῶς οὐσία, µία οὐσία, δε- χτιχή ἐστι διαφόρων ποιοτήτων, xal κατὰ τοῦτο λέγονται πολλαὶ οὐσίαι, οὕτω χαὶ τὸ ἁπλῶς εἶναι ἓν στι, εἰ καὶ ἐν διαφόροις θεωρούμµενον, πολλὰ τὰ ὄντα παρωνύμως motel χατονοµάξεσθαι. ᾿Ορίσω οὖν ἀχοινώνητον εἶναι παντελῶς τὴν τῶν ἑναντίων ἑνέρ- γειαν ^ οὐχ Ex δύο ἀρχῶν τὸ εἶναι, μάλιστα xal ἐναν- τίων, ἀλλ' ix pido. Οὐ γάρ που «b. εἶναι αἵτιον τοῦ ὄντος * οὗ γὰρ προῆν τὸ εἶναι τοῦ ὄντος. Ἐν τίνι γὰρ ἐθεωρεῖτο; Ἁλλ' ἐν τῷ ἀνάρχῳ ὄντι τὸ εἶναι θεω- ρούμενον, Ev αὐτῷ, χαὶ ἓξ αὐτοῦ ὡς αἰτίου ὑφέστηχε ' duobus principiis ortum habet? ΜΑΝ, Quorsum istud tendit? ORTH. Si principia tua ex ipso esse orta sunt, en principium unum, non duo. Si nam- que esse, principium illis unum exsistendi est, (iL sane unum principlum esse. Non enim quo« quomodo'fj3'7gesse, hoc est bonum vel malum esse: sed ipsum esse simpliciter duplicis tui principii principium erit. Sin autem ex tuis principiis ipsum esse ortum habuit, duo contraria ejusdem rei prin- cipia erunt. Quemadmodum enim simplex essentia, una cum sit, diversarum qualitatum capax est, at- que hac ratione multa essentiz dicuntur: sic eliam esse simpliciter, licet unum sit, tamen cum in di- versis rebus consideretur, hoc efficit, ut essentiss µία οὖν ἀρχὴ τοῦ εἶναι, xal τὸ ἑναντίον ταύτης οὐχ D multe ex eo per denominationem nuncupentum ἔστι. Statio igitur eorum quz invicem contraria sint, ac» tionem conimunem esse non posse: neque ex duobus, ac presertim contrariis, sed ex uno duntaxat principio ortum habere. Non enim esse eute antiquius erat (in quo siquidem consideraretur? ) verum esse in eo quod sine principio est consideratum , exstitit. Ipsius igilur esse unum versatur. εζ’. Καὶ xdv: Ἡ ἀρχὴ τῆς ἑχάστου τῶν ὄντων χινήσεως, µία, 7 δύο, Ὑπαρκχτιχή τε, χαὶ ἑνεργητι- xh, xal τοπιχὴ, καὶ χρονιχή. Ὑπαρκτιχὴ μὲν, τῆς in ipso, et ex ipso tanquam ex auctore tantum principium est, cui nihil prorsus contrariwn ad- 47. Ac rursus : Motus cujuslibet rel unumne principium habet, an duo? ( Principium autem hic intelligo, tam substantiale, quam efficiens, ac lo- VARLE GECTIONES. * Leuncl. bene emendat ἀλγεινόν : sic interpr. Basil. quod molestum est. 3 Doest οὖν in Basil., et ους” fusa omnia sunt. 1523 'S. JOANNIS DAMASCENT! 1524 cale et temporale. Substantiale autem ad cujusque Α ἑχάστου γενέσεως * χρονικὴ δὲ, ἀφ᾽ οὗ χρόνου Ίρξατυ ortum spectat; temporale autem, indicat aquo tempore inchoatum sit ; locale, a quo loco unum- quodque moveri inceperit; efficiens denique, ex qua vi operelur, id quod agitur. Primum est ho- fninis exsistentia ; deinde ex quo exsistat tempore : tüm 8 quo loco moveri cepit : puta ambulare, at- que ambulandi facultate uti). MAN. Unum. ORTH. Optime vero, Neque enim fleri potest, ut duo exsistentis rei unius principia sint. MAN. Noa sane, ORTH. Istudne singulatim in rebus omni- bus consideratur, necne? MAN. Singulatim in re- bus omnibus. ORTII. Quod igitur singulatim in unaquaque re perspicitur, id in omnlbus quoque communiter considerabitur : v. gr. quod quilibet homo babet, hoc tota quoque hominum natura ha- bet, puta vivere, ratiocinari ; el quod quavis es- senlia habet, lioc et communis habet essentia : himirum υἱ per se exsistat , nec esse in alio ba- beat. Ergo eodem etiam modo, si res singtl:e ex üno principio οί sunt, univers quoque ex uno bon duo principia erunt, sed unum. 18. MAN. Quid est quamobreim Deus principio careat ? ORTH. Quia id quod non est, a seipso esse non habet. Quod porro ,» seipso esse non habet, quomodo a seipso erit ?* Necesse est igitur, ut quod iion est, ab aliquo quod sit, accipiat esse. lta fit ut primum illud quod rebus aliis ut sint tribuit, átque a seipso habet ut sit, omnis expers sit prin- cipi. 19. MAN. Eccur principium unum erit, non duo? ORTH. Quoniam binarius ab unitate tanquam uni- tatis fetus progreditur, et binarii origo uuitas est, ac binarium prorsus antecedit unitas, Et quia ünum rei cujusvis est principium , unum quoque totius universitatis principium erit. Nam quz pro bingulis quibusque rebus ratio redditur, nihil est, cur pro universis non reddatur. 90. Ad hec, si duo principia sunt, multorum esl principatus. Si multa principatum habent, est editio. &938 Si seditio rerum principium est, ma- jum exsistit. principium rerum. Seditio enim ma- Jum est. Jam vero consentaneum est, Deum omni- bus quas dicuntur, aut cogitantur, majorem esse, principio prodierunt, ac non ex duobus : τὰ ἀπὸ τούτου ἀρχόμενα, τοπικὴ δὲ, &q' οὗ τόπου ἔχαστον ἤρξατο χινεῖσθαι * ἐνεργητικὴ δὲ ἐξ fic ἔνερ» γείας ἐνεργεῖ τὸ ἐνεργούμενον * οἷον ἡ πρώτη ὕταρ- ξις τοῦ ἀνθρώπου, καὶ ἀφ᾿ οὗ χρόνου ἐγένετο, χαὶ &q' οὗ τόπου Ίρξατο χινεῖσθαι, βαδίζειν τυχὸν, xal τῆς βαδιστιχῆς ἑνερχείας. ΜΑΝ. Μία. 0Ρ6. Άλη- θῶς ἔφης ' ἀδύνατον γὰρ δύο ἀρχὰς εἶναι τῆς τοῦ bv, ὑπάρξεως. MAN. 0ὕτως ἔχει. 0ΡθΘ. Τοῦτο tg ἑχάότου τῶν ὄντων θεωρεῖται, ἢ 00; ΜΑΝ. Ἐφ ἑχάστου τῶν ὄντων ἁπάντων. 0ΡΘ. "Ὅπερ οὖν ἐφ' ἑχάστου τῶν 9 ἁπάντων θεωρεῖται, χαὶ ἐπὶ πάντων κοινῶς θεωρηθήσεται’ otov ὅπερ ἕκαστος τῶν ἀνθρώ- πων ἔχει, xal πᾶσα dj ἀνθρωπότης ἔχει ὡς τὸ (Tv xai τὸ λογίξεσθαι ’ xal ὅπερ ἑχάστη οὐσία ἔχει, xai i xotvh οὐσία ἔχει * ὡς τὸ αὐθύπαρχτον, καὶ μὴ ἓν ἑτέ- ῥῳ ἔχειν τὸ εἶναι. Οὕτω τοίννν xal εἰ ἕκαστον τῶν ὄντων ἐκ μιᾶς ἀρχῆς Φυνέστηχε, χαὶ πάντα τὰ ὄντα ἐχ μιᾶς ἀρχῆς συνέστηχε, χαὶ οὐχ ἔχ δύο xa οὖχ ἔσονται δύο ἀρχαὶ, ἀλλὰ µία. sicque wy'. ΜΑΝ. Διὰ τί ἄναρχος 6 θεός; OPO. "Ότι τὸ μὴ ὃν, οὐχ ἔχει ἀφ ἑαυτοῦ τὸ εἶναι τὸ οὖν ἀφ' Eav- τοῦ μὴ ἔχων τὸ εἶναι, πῶς ἀφ᾿ ἑαυτοῦ ἔσταις xal χρὴ οὖν Ex τινος ὄντος τὸ μὴ ὃν τὸ εἶναι λαθεῖν " τὸ δὲ πρῶτον μεταδοτιχὸν τοῦ εἶναι, ἐξ ἑαυτοῦ ἔχον τὸ εἶναι, ἄναρχον ἀεὶ ἔσται. 9. MAN. Διὰ εἰ µία ἀρχὴ, xat οὗ 620; 0Ρ6. "Ot δυὰς kx µονάδος προέρχεται, ὡς µονάδος γέννημα, καὶ ἀρχὴ δυάδος μονὰς, xaX πρὸ τῆς δνάδος πάντως µονάς * καὶ ὅτι παντὸς πράγματος ἀρχὴ pia xai ci ἑχάστου τῶν ὄντων ἀρχὴ µία, καὶ πάντων ἔσται ἀρχὴ µία: ὁ γὰρ ἐφ᾽ ἑχάστου τῶν ὄντων ἀποδιδόμενος λό- γος, xai ἐπὶ πάντων ἀποδοθήσεται. x. Καὶ πάλιν ' εἰ δύο ἀρχαὶ, πολυαρχία. Ei δὲ πο- λναρχία, στάσις. El δὲ στάσις ἀρχὴ τῶν ὄντων, χα- xia τῶν ὄντων ἀρχήὴ ' στάσις γὰρ xaxla ὲστί ' πρέπει οὖν τῷ θεῷ, ἁπάντων τῶν λεγομένων f| νοουµένων µείζονα εἶναι καὶ ἔχειν. Ποῖον οὖν μεῖζον, τὸ ἐξ οὖχ ὄντων θεωπρεπῶς ποῖας P οὐσίας, ἣ ἀνθρωπίνως τῇ ac potiores partes habere utrumnam majus οἱ D δημιουρχικῇ, μᾶλλον δὲ τεχτονικῇ τέχνη παρὰ τὴν praestantius est, ex nihilo, ut Deo dignum est, res condere ; an humano more per effectricem, vel po- tius fabrilem artem in materia versari ? MAN. Praz- Όλην χαταχίνεσθαι; MAN. Πάντως, ὅτι Ex μὲ ὄντων, 0Ρ6. Οὐκοῦν πρέπει θεῷ £x μὴ ὄντων ποιεῖν οὐσίας' καὶ οὐχ fjv ὕλη, ἀλλ᾽ ὑπὸ θεοῦ ἐγένετο. btantius omnino est ex nihilo res condere. ORTII. Ergo Deo naturas ex nibilo creare convenit : neque erat materia, sed a Deo producta est. 21. MAN. Deus quovis modo principii expers est? an aliquá ratione expers est , aliqua non ?* ORTH. Si non omni ratione principii est expers, simul et principii expers est, et non expers. Si vero omni ex parte sine principio est , vere et natura princi- κα’. MAN. Ὁ θεὸς χατὰ πάντα ἐστιν ἄναρχος, 1| πατά τι μὲν, χατά τι δὲ o0; 0Ρ6. El οὐ χατὰ πάντα ἄνσρχος, xai ἄναρχος, xal οὐκ ἄναρχος. El δὲ χατὰ πάντα ἄναρχος, ὄντως ἄναρχος, xal φύσει ἄναρχος τὸ δὲ ἄναρχον, xai ἀἁπέραντον. "Ev γὰρ ἀρχῆς εἶδος, VARLE LECTIONES. ^Leunclsv. tegendum monet, τῶν ὄντων, Veepr. Basil. posuit. essentias producere; P Emeudo cum Leunci]. ποιεῖσθαι, vcl ποιεῖν. Unde in: 1525 DIALOGUS CONTRA ΜΑΝΙΟΗΑΟς. 1528 καὶ τὸ τέλος. Πᾶν οὖν ἔχον ἀρχὴν, καὶ τέλος ἔχει Α pii expers exsistit. Quod autem principium noie κατὰ τὴν ἑαυτοῦ φύσιν ᾿ καὶ πᾶν τέλος ἔχον, xat áp- yhv ἔχει ΄ xal οἱ ἄγγελοι γοῦν ἀρχὴν ἔχοντες, xal τέλος ἔχουσι κατὰ τὴν ἑαυτῶν φύσιν, εἰ χαὶ τῇ Octa χάριτι πάλιν ἄρχονται τοῦ εἶναι, xal ἀνακαινίζοντας., Ὥσπερ γὰρ τὸ ἀχίνητον 4 σῶμα ἀρξάμενον τοῦ χι- νεῖσθαι, ἐκ τόπου ἤρέατο, τουτέστι τὸ χυχλιχὸν, φθάνον δὲ τὸν τόπον ὅθεν ἤρξατο, ἐπλήρωσε τὴν πε- βιφέρειαν καὶ τὸ χυχλιχὸν, πάλιν δὲ ἄρχεται τῆς χι- νῄσεως, xat νέαν ἀρχὴν χινῄσεως ποιεῖται, καὶ οὕτω διαμένει κενούµενον, ἕως ἂν à. χελεύων αὐτὸ χινεῖ- σθαι θέλῃ * οὕτω καὶ οἱ ἄγγελοι χινούµενοι ζωτικῶς, καὶ φθάνοντες τὸ φυσιχὸν τέλος τῆς ἑαυτῶν ὑπάρ- ξεως, ἄρχονται τῆς ζωτιχῆς χινἠσεώς πάλιν, προστά- ξει τοῦ ποιῄσαντος αὐτούς. "Ael γὰρ παρὰ θεοῦ τὸ εἶναι, xal ζωτιχῶς xat νοερῶς χινεῖσθαι λαμδάνου- σιν, οὐχ ἐξ ἑαυτῶν ἔχοντες τοῦτο. | Ὥσπερ τροχὰς κινηθεὶς, χινεῖται καὶ παύεται: ἐὰν δὲ Éyv τὸ ἀειχί- νητον Σ, ἀεὶ χινεῖται, οὐκ ἐξ ἑαυτοῦ ἔχον τὴν χίνη- σιν * οὕτω xal οἱ ἄγγελοι, οὐκ ἐξ ἑαυτῶν ἔχοντες τὸ εἶναι, ὅσον χινεῖ αὐτοὺς ὁ ποιῄσας, χινοῦνται * ἂν μέντοι ἐχεῖνος μὴ χινήσῃ, παύονται τῆς χινῄσεως. Ὥστε τὸ ἀρχὴν ἔχον, πάντως χαὶ τέλος. καὶ τὸ τέ- λος ἔχον πάντως χαὶ ἀρχὴν. Καὶ τὸ φύσει ἄναρχον κατὰ πάντα ἄναρχόν ἐστι, χατά τε αἰτίαν, xal ypó- νον, χαὶ τόπον, xal ἐξουσίαν. tor movet : quod si ille movere desierit, moveri habuit, nec finem quidem habiturum est. Siquidem finis quoque unum príncipli genus est. Itaque quid- quid initium habuit , suapte natura finem quoque liabebit : ac rursus quidquid flnem habet, et ini- tium habuit ; unde ipsi quoque angeli, cum ortum habuerint, finem etiam sua natura habent, tametsi divina gratia esse rursus incipiunt ac renovontur. Quemadmodum enim corpus semper mobile, hoc est sphiericum, eum moveri coepit, a loco incepit : cum autem ad locum pervenit, unde incepit, cireumduclum suum et orbicum motum absol- vit, ac rursus motum auspicatur, novumque motus initium facit ; atque ita moveri pergit, quoad is voluerit, qui ipsum moverj jussit. Eodem modo angeli quoque *, qui vitali motu agitantur, cum ad naturalem exstanti? suze metam pervene- runt, Creatoris jussu vitalem motum suum rursus inchoant. Semper enim a Dco, tum ut sint, tum ut vitali οἱ intellectuali modo moveantur, acci- piunt; cum id suapte natura minime habeaut. Velut enim trochus impulsus movetur, 4ο tandem desinit : quod si perpetuo impellatur, perpetuo quoque movetur, etiamsi a se motum non habeat : sic perinde angeli, cum a seipsis, ut sint non ha- beant, tantuindem moventur, quantum illos eondi- desinent. [taque quod initium habet, omnino et finem habet : ac vicissim quod finem habet, id quoque habet initium. Quodque natura principii expers est, omni ex parteest principii expers ; hoc est, et caus, el temporis, et loci, el potenti: ra. tione. xf'. Τὰ οὖν δύο, ?| kv ἀλλήλοις ἔσονται, ἡ τόπφ α 22. Quocirca" duo principia, vel alterum in. al- περιγραφῄσονται, xai οὐχ ἄναρχά elot* πῶς γὰρ Bv ἀλλήλοις τὸ φῶς xal τὸ σχότος; τὸ γὰρ φῶς, τοῦ σκότους ἀναιρετιχόν. El δὲ » µεθόριά εἰσι τοῦ φωτὸς, Χαὶ µεθόρια τοῦ σχότους, οὐδὲ cb φῶς ἀπερίγραπτον, ὡς μὴ πανταχοῦ ὃν, οὐδὲ τὸ σχότος - χαὶ οὗ παντελῶς ἄναρχα, ἔχοντα τοπιχὴν ἀρχὴν. ᾿Αμήχανον γὰρ, μὴ ὄντος τινὸς διατειχίσµατος xaX τοίχου ἀνεπίμιχτον παντελῶς εἶναι τὸ φῶς χαὶ τὸ σχότος. El γὰρ ἐν νυ- κτὶ λύχνον ἀνάψωμεν, ὁ μὲν περὶ τὸν λύχνον τόπος φωτεινότερος ἔσται, χατὰ μικρὸν δὲ διάστηµα ἔσται σχοτεινότερον, μέχρις ἂν τελείως ἐχλείπῃ τὸ φῶς, καὶ xaüapby σκότος γένηται, φωτὸς ἀνεπίμιχτον, Ἡ Y&p ἓξ ἀρχῆς ἐμίγνυτο τῷ φωτὶ τὸ σχότος, xal οὐχ ἑναντία παντελῶς ταῦτα, καὶ ἀχοινώνητα * 1) ἕτερόν tero erunt, vel loco circumscribentir, nee care- bunt principio. Qui porro lux et tenebre , alterum in altero esse queant? Lux enim tenebras tollit. Quod si fínes suos lux, fines item suestenebrz ha- bent, jam nec lux circumscriptionis expers est, ut qui ubique von sit : nec etiam tenebra. Ita nec omni ex parte principio carebunt, ut qui locale principium habeant. Fieri vero non potest, ut lux et tenebrz, nisi sit aliquis veluti murus interje- cius, mistionis prorsus expertes sint. Etenim si noctu lucernam accendamus, locus ille, qui lucer- η propinquus est, splendidior erit : obscu- rior vero, qui paulo remotior, quoad lux omnino deficiat, ac purz 39 ab omni luce tenebrz fiant. τι µεσότοιχον ἣν ἀπ᾿ ἀρχῆς τὸ ταῦτα χωρίζον ' καὶ Ὁ Aut enim a principio tenebra luci admiscebantur, οὐχέτι δύο ἀρχαλ, ἀλλὰ τρεῖς. Τὸ φύσει πεφυχὸς οὐ µεθίσταται ' τὸ δὲ µεταθαλλόμενον, οὐ φύσει. El οὖν φύσει ἀχοινώνητα τὸ φῶς χαὶ τὸ σχότος, πῶς ἐχοι- νώνησε μετὰ ταῦτα» Πῶς ἐξ ἀγαθοῦ xal πονηροῦ, ἓν ζῶον ἀπετελέσθη, ὁ ἄνθρωπος; EL γὰρ συνεθιδά- σθπησαν, ἐχοινώνησαν ἀλλήλοις. Ὁ γὰρ συμθιθασμὸς κοινωνία γνώμης tati: xal οὔτε ὁ ἀγαθὸς χαθαρῶς, sicque hec prorsus inter se contraria, et ab omni federe et commercio aliena non erant : aut aliud quiddam interjectum ab initio erat, quod ea secerneret : atque ita non duo duntaxat, sed tria principia erunt. Jam vero quod natura com- paratum est, mutari nequit : quod autein mutatur, natura non est. Quocirca si hoc patura ferebat , ut- * Damasc. lib. 1, cap. 8; lib. i. cap. 5 et 6: " Id. lib. iV, Cap; 4. VARLE, LECTIONES. 4 Combef. legit ἀειχίνητον, αἱ infra, ubi de motu trochi, consentientibus mss. et Leunclavil editione. * Basil. τὸ ἀχίνητον, ο sil. εἰ οὖν, Reg. εἰ οὗ, ut librarius omiscrit litteram v. 1527 S. JOANNIS DAMASCENI 15», inter lucem e£ tenebras nihil commune esset'; qui A οὔτε τελείως ἔμεινεν ἀγαθὸς, οὔτε 6 πονηρὸς, ἀλλ postea factum est ut commercium inter se habue- ἁμφότεροι ἑτράπησαν. Τὸ δὲ τρεκόµενον, οὐκ ἄναρ- rint? Quonam modo ex bono et malo animal unum, — xov, οὐδὲ θεός. * 'O γὰρ θεὸς πάντα «ροειδὼς τὲ bomo nempe, effectum fuit? Nam si convenerunt, ἐφ᾽ ἡμῖν, πάντα τὰ οὐκ ἐφ᾽ ἡμῖν ὁρίζει. sane commercium inter se habuerunt. Concursus mutuo enim sententie communicatio est. Sicque nec bonus pure ac plene bonus permansit, nec malus, malus : sed uterque inutatus est. Quod porre mutatur, id nec principii est expors, nec Deus. Deus enim, cum pravideat omnia qua in nestra pote- state sunt, quidquid ín ea positum non est, id demum przfínit. Àc rursus : [d quod est, eine quod est, an . ei quod non est, adversatur? MAN. Ei quod non est. ORTII. Ergo e duobus principiis, qus tua ratione atque sententia prorsus inter se contraria sunt, alterum erit, alterum non crit, 25. Insuper : ld quod est, eine quod est. adver- p satur ? MAN. Malum esse, et bonum esse, hac sibi adversantur. ORTH. lgitur uni et eidem contraria simul insunt, ac simul essentiam habent. Quomo- do igitnr contraria sunt. MAN. Non ens ne nomi- nari quidem potest. Prius enim aliquid esse opor- tet, ac deinde nominari. Quonam. itaque pacto , id quod non est, cum eo quod est, pugnat? Nam «us inter se pugnant, primum ut sint necesse est, se deinde ut pugnent, tumque pugnantia nominen- ti. Quod autem nequidem est, cur etiam nominari queat? ORTH. Cum non ens dixisti, nominastine, annon? MAN. Nominavi, sed per negationem, nou per affirmationem. ORTH. Affirmatio habitumne significat, atque negatio privationem? MAN. Certe. ORTH. Malum habitusne ratione dicitur, an pri- C vationis?* MAN. Habitus ratione. ORTI. Bo- num item habitusne, an privationis ratione dici- tur? MAN. Habitus ratione, ORTH. Ergo malum bono non prorsus adversatur. iNeque enim habitus habitui contrarius est ? MAN. Quid. Annon morbus cum sanitate pugnat ? ORTH. Ita quidem ; sed ut pri- vatio cum babitu, et defectus cum integritate. MAN. Et quid ais ? ORTH. Pari modo ipsum etiam Καὶ πάλιν. Τὸ εἶναι τοῦ εἶναι ἑναντίον, à) ὁ εἶναι τῷ μὴ εἶναι; ΜΑΝ. Τὸ εἵναι, τῷ μὴ εἶναι. 096. Οὐχοῦν τῶν χατὰ σὲ δύο παντελῶς ἑναντίων ἀρχῶν, fj µία ἔσται, ἡ δὲ δευτέρα οὐκ ἔσται. ΧΥ’. Καὶ πάλιν. τὸ εἶναι τῷ εἶναι ἑναντίον» ΜΑΝ. Τὸ εἶναι xaxbv, τῷ εἶναι ἀγαθὸν, ἑναντίον. 0Ρ6. Οὐχοῦν ἓνὶ xal τῷ αὐτῷ συνυπάρχουσι xal συνου- σίωνται τὰ ἑναντία. Καὶ πῶς ἑναντία * ; ΜΑΝ. Τὸ μὴ ὃν ἀχατωνόμαστον. Acl γὰρ εἶναι, καὶ οὕτως ὀνομά- ζεσθαι. Πῶς οὖν τὸ μὴ ὃν ἑναντίον τῷ ὄντι; Τὰ γὰρ ἑναντία ἀλλήλοις, δεῖ πρῶτον εἶναι, χαὶ τότε ἑναντία εἶναι, χαὶ τότε ὀνομάζεσθαι ἑναντία ὅπερ γὰρ οὐχ ἔστι, εἰ χαὶ ὀνομάξεται; 0ΡΘ60Δ. ΜΗ ὃν εἰπὼν, ὠνό- µασας, Ἱ o0; MAN. ὨὩνόμασα χατὰ ἀπόφασιν, οὐ χατὰ κατάφασιν. OP8. Ἡ χατάφασις ἕξιν δηλοῖ, xat ἀπόφασις στέρησιν, ΜΑΝ. Nat. OP8. Τὸ xaxbv xat ἔξιν λέγεται, 7| χατὰ στἐρησιν; ΜΑΝ. Καθ) ἒξιν. 0Ρ6. Τὸ χαλὸν καθ ἕξιν λέγεται, 7) χατὰ στἐρησιν; MAN. Καθ Ἐξιν. OP8. Οὐχοῦν οὗ πάντη ἑναντίον τὸ χαχὸν τῷ ἀγαθῷ. ἛἜξις γὰρ ἕξει οὐχ ἑναντίον. ΜΑΝ. Καὶ οὐχ ἔστι νόσος ὑγείας ἑναντίον; OP8. Ναί. ἁλλ' ὡς ἒξει στέρησις, xat Ἐλλειψις ὁλοχληρίᾳ. ΜΑΝ. Καὶ τί φῄς; OP8. Οὕτω xal τὸ χαχὸν στέρησις μᾶλλον ἔσται, xal οὕτως ἑναντίον τῷ ἀγαθῷ, ὡς ἕξις στερήσει τὸ γὰρ xaxbv οὐδὲν ἕτερόν ἐστιν, εἰ μὴ τοῦ ἀγαθοῦ στέἐρησις * xaX παντελὲς χαχὸν, caves τοῦ ἀγαθοῦ στέρησις. Ad τὸ xaxóv φαµεν, μὴ ὃν μᾶλλον, ὡς στέρησιν τῆς φυσικῆς ἔξεως, εἴπερ ὃν v. malum privatio potius erit, sicque bono contrarium, veluti privationi babitus. Malum enim aliud nihil est, quam boni privatio, et omnimodum malum, omnimodi boni privatio. Ac proinde malum, non ens polius , veluti naturalis habitus privationem, quam ens dicimus. 94. Quidnam igitur esse maleriam dicis; vi- tamne an corruptionem ac mortem ? Num motum , xb. Τί οὖν φῄς τὴν ὕλην; ζωὴν, ἡ φθορὰν καὶ θά- νατον; Κίνησιν xai χινουµένην, ἢ ἀχινησίαν xal χι- ct in motu positam Ἱ an omni destitutam motu, p νητόν * ; qux, ἡ σχότος; ΜΑΝ. Φθορὰν χαὶ θάνατον, {0 atque immobilem ? lucem, an tenebras ? ΜΑΝ. Corruptionem et mortem, motus absentiam atque immobilem, tenebras, nonlucem. ORTH. Si tgitur corruptio est, quonam pacto fructus produxit ; quonam pacto vixit? corruptio enim non vivit, nec vitam habet, aut impertit. Nam quod quis non habet qui tandem hoc aliis dare possit? quo ἀχινησίαν xat ἀχίνητον, σχότος, χαὶ οὗ qux. OP. E! οὖν φθορὰ, πῶς καρποὺς προσήγαγε; πῶς ἔζησεν; ἡ γὰρ φθορὰ οὐ Cj, οὐδὲ ζωὴν ἔχει, οὐδὲ ζωῆς µετα- δίδωσιν. "O γάρ τις οὐκ ἔχει, πῶς µεταδίδωσι; Kx δὲ χα) ἀχίνητος οὖσα ἐχινήθη, χαὶ µέχρι τῶν ὁρίων τοῦ φωτὸς ἔφθασε; εἰς ὁ ταύτῃ δοὺς «hv ζωήν, xal τὸ χινητόν; εἰ μὲν ὁ ἀγαθὸς, οὐχ ἀγαθὸς, οὐδὲ σοφός VARIZE LECTIONES. ! Non vacant hzc, inquit Combefisius, ut visum est Billio: sed sunt ratio divine immutabilitatis, nos obstante contingentia voluntatis humanz, quam Deus sibi relinquit, ut motus suos agat libere, prev dens quid factura sit. Dam. lib. 1, v. 29. Hxc vir doctus. Quibus addam símile prorsus ratiocinium οὗ currere lib. 1 De fide, cap. 17 initio, ubi de divina immutabilitate disputat. — " Billi dicta vult Orthodoxi invitis codicibus. Ego Manichzi existimo qui contraria principia sua, " Billius, hzxec in persona ambo ent esse contendit, eaque bonum et malum esse ; ut et malum ens sit, perinde ac bonum ; non vero, quod Orihodoxus evincit, privatio boni et entis. Hzc Combef. "* Leg. rep. . * Leuncl. in marg. ἀχίνητονι ut sensus postulat. "- DIALOGUS CONTRA MANICH/EOS. 1530 οὐκ ἀγαθὸς μὲν, τὴν καχίαν ζωώσας, xai xwíjsac: Α item modo, quae motu carebat , impulsa fuit, ut οὗ σοφὸὺς δὲ, οὐδὲ γνωστιχὸς, ἑαυτῷ παρεσληκὼς φολέμους xai πράγµατα, xoi χαθ᾽ ἑαυτοῦ χινῆσας τὴν χαχίαν Ἱρεμοῦσαν xal ἠσυχάζουσαν. Στάσεως γὰρ xai χαχῶν ἐγένετο πρόξενος. El δὲ οὐχ ὁ θεὸς, ἕτερος, xal οὐχέτι δύο, ἀλλά τρεῖς. "O γάρ τις οὐχ ἔχει, οὐ δύναται ἀφ᾿ ἑαυτοῦ χτήσασθαι. ΜΑΝ. ᾽Αλλὰ δυνάμει ἔχει τὸ ζὴν xaX τὴν χίνησιν. OP8. El δυνά- µει εἶχε ζωὴν xat χίνησιν, δυνάμει ἦν ἀγαθὴ, εἴπερ ζωὴ xax χίνησις, ἀγαθή. ΜΑΝ. Ἡ τῆς χαχἰας ζωὴ χαὶ χίνησις, οὖχ ἀγαθὸν, ἀλλὰ xaxóv. 0Ρ6. Τὸ ix δυνάμεως ἐρχόμενον εἰς ἐνέργέιαν, τρεπτὸν χαὶ ἀρχό- µενον, xai oóx ἄναρχον * καὶ εἰ δυνάµει εἶχε ζωὴν xai χίνησιν, ἑνέργειαν ἔσχεν ὕστερον ’ εἰ δὲ χαχὴ ἡ ταύτης ζωή τε xal χίνησις, δννάµει ἣν χαχὴ, xai - οὐχ ἑνεργείᾳ' xaX ἔσται f) χαχία οὐχ ἄναρχος. El δὲ ἀγαθὸν ἡ ταύτης ζωή τε χαὶ χίνησις, Ex χαχίας ἡλ- 6v εἰς ἀγαθόν. ΜΑΝ. Τί δέ; οὐχ ἡ φθορὰ ἑτέρου γέ- νεσις; OP8. Οὐχ ἡ φθορὰ γίνεται γένεσις, ἀλλ' 7 ὑπὸ θεοῦ ix τοῦ μὴ ὄντος εἰς τὸ εἶναι προστάξει θεοῦ δημιουργηθεῖσα, τρεπτὴ οὖσα, ὡς ἀπὸ τροπῆς &pyo- µένη. Τροπὴ Υάρ στι, τὸ ἐκ μὴ ὄντος εἰς τὸ εἶναι ἐλθεῖν. "Qv δὲ τὸ εἶναι ἀπὸ τροπῆς ἤρξατο, τρεπτὰ πάντως, χαὶ ἀλλοιωτά 'τρεπτὴ οὖσα ἡ ὕλη, τῷ Oel φροστάγµατι ζωοῦται, xai φθείρεται, xal πάλιν ζωοῦται: ὥστε οὐχ dj φθορὰ δημιουρχεῖ τὴν γέννη- σιν 5, ἀλλὰ τὸ θεῖον πρόσταγμα Quol xai γενεσιουρ- vet. ad lucis fiues pervenerit? Quis dedit ei vitam et motum? si bonus : at hic certe nec bonus, nec sa- piens fuerit. Non bonus, qui malo vitam et motum dedit, non sapiens et prudeus (uerit, qui sibi bella et molestias facessiverit, malum, quod tranquil- lum et quietum erat, adversum se concitando. Dissidiorum enim ipse ac malorum auctor exstitit. Sin autem bonus non dedit, alter dederit necesse est. lta non jam duo, sed tres erunt. Nam quod quis non habet, hoc a se consequi non potest. MAN. At potentia vitam babebat et motum. ORTH. Si potentia vitam et motum babebat; ergo potentia quoque bona erat : siquidem vita et motus inter bona sint censenda. MAN. Mali. vita et motus, non bonum, sed malum est. ORTII. Quod a potentia ad 3ctum transiit, mutationi subest, ortumque habet, nec initio caret, Ut cum potentia vitam et motum haberet, actum posthac habuerit. Si autem ipsius vita ac motio mala est, potentia utique, non actu, mala erat : sicque malum principii expers non erit. Sin autem ipsius vita et motio bona est : ex malo igitur in bonum transit*. MAN. Quid vero? annon unius corruptio, alterius generatio est. ORTH. Cor- ruptio haudquaquam generatio (it*, sed [ mate- | ria] a Deo jussu ipsius, ex nihilo condita, muta- tioni obnoxia est, ut qu: a mutatione initium sumpserit ( Mutatio enim est, a non esse ad esse prodire), Ea porro quorum essea mutatione initium habuit, mutationi prorsus, atque alterationi obnoxia sunt. Cum itaque materia mutari possit , divino imperio vitam accipit, corruptionem admit- Uit, rursusque reviviscit. Ac proinde non corruptio generationem efficit, sed divinum imperium vitam dat et producit. κε’. Εἰπὲ δὲ xal τοῦτο" τὰ τοῦ φωτὸς ὅρια, φωτὸς C 23. Dicas vero et istud quoque : lucis fines, πεπλήρωται, 7) 0606; MAN. Παντί που 510v, ὡς φω- «bz πεπλήρωται. OP8. Τὸ φῶς καὶ τὸ σχότος δεχτι- xà ἀλλήλων εἰσὶν, Ἡ ἀνεπίδεκτα; ΜΑΝ. Δεχτιχά. OP8. Οὐχοῦν obx «lat φύσει, ὅ εἰσι’ τὸ γὰρ φύσει πεφυχὸς, οὐ µεθίσταται' καὶ ἡ φύσει ζωὴ ἀνεπίδε- «roc θανάτου. Πῶς οὖν ὠμέλησε qutt τὸ σχότος, xal o0 διελύθη; Εἶτα à τόπος τοῦ φωτὸς ἐπληροῦτο τοῦ ἀγαθοῦ xal τοῦ φωτὸς, 3] οὔῦ; MAN. Ἐπληροῦτο. 0»νθ. Πῶς οὖν ἐχωρήθη τὸ σχότος; οὗ γὰρ µεδι- μναῖον ἀγγεῖον , χωρήσει διµέδιμνον’ τουτέστιν, ἁἀγγεῖον ἑνὸς µοδίου χωρητικχὸν, οὐχ ἂν χωρήσει δύο µοδίους. xc'. Elxa εἰσελθόντες οἱ τοῦ σχότους χαρποὶ εἰς τὰ ὅρια τοῦ φωτὸς, τί πεποι/χασιν; f| τί πεπόνθα- ctv; ΜΑΝ. Εἶδον τὸ φῶς, xal προσεχύνησαν * αὐτῷ, χαὶ el; ἔρωτα αὐτοῦ ᾖλθον. 0Ρθ. Ὢ σχοτεινοὶ xal ἀνόητοι * τυφλὸν τὸ σχότος, f| φωτεινόν; ΜΑΝ. Τν- φλόν. OP8. Καὶ πῶς ὁρᾷν δύναται τὸ τυφλόν; ἢ κῶς τὺ παντελῶς χαχὸν θαυμάσει, fj ἑρασθήσεται τοῦ ἀγαθοῦ; * Lib. 1 Physic. cap. 8. * Lib. 1 De gen. tit, 17 et 20. suntne luce pleni, necne? MAN, Cuivis perspi- cuum est, luce plenos esse. ORTH. Nunquid, jux et tenebre sese invicem admittere possunt, nec ne? MAN. Admittere se invicem possunt. ORTH. Ergo non natura sunt, id quod sunt. Etenim quod natura comparatum est, non mutatur. Nam et quz natura vita est, mortem admittere nequit. Quonam igitur modo tenebrz sic cum luce versate sunt, quin dis- sipata fuerint? Illud item quzro, locus lucis bo. none ac lumine plenus erat, annon? MAN. Ple- nus erat. ORTH. Qui igitur capi atque. contineri tenebre potuerunt? neque eniin vas unius modii, 1uos modios capere queat. 96. Deinde tenebrarum fructus lucis fines in- D gressi, quid egerunt, aut quid passi sunt? MAN. Lu- cem viderunt, ipsiusque admiratione capti, hanc adoraverunt, coperuntque deperire. ORTH. O vos tenebrosos et stolidos! Tenebrae ο sunt, an lucis capaces. MAN. Cc? ORTH. Quinam er- go id quod ezgcum est, videre possit? quove pacto Ali qued omnino malum est, boni admiratione afficietur, et illud appetet ? VARLE LECTIONES. Y Deesse viderit Όλη, vcl subaudiri. tius apvetierunt. 3 Leuncl. emendat, Υένεσιν. 4 Basil. προσεχίσσησαν, vehenen- * DIALOGUS CONTRA MANICIL.EOS. 1534 , πάλιν. lox ἐχωρήθη τὸ σχότος ἐν τοῖς τοῦ A — Acrursus: Quonam pacto in lucis regione lo- ὁρίοις ; πάλιν * El μὲν σοφὸς ἣν ὁ ἀγαθὸς, πῶς οὐ προ- ἣν ἐπιδρομὴν τοῦ πονηροῦ, xai προωχύρωσεν ! καὶ τὸν τόπον αὐτοῦ ; εἰ γὰρ μὴ ἣν σοφὸς, τρογνώστης, µωρός᾽ τὸν δὲ µωρὸν, πῶς λέγεις d πάλιν * El ὅλον τὸ σχότος εἰσῆλθεν clc τὰ ὅρια υτὸς, χενὸς ἔμεινεν ὁ τόπος αὐτοῦ * εἰ δὲ µέρος πῶς µέρος ἑνίκησε τὸν ὑπὸ τοῦ ἀγαθοῦ ἆπο- τα πολεμῆσαι αὑτῷ'; ἄσοφος γὰρ ὁ ἁποστέλλων στερον πρὸς ἱσχυρότερον 9’ f] ἀσθενῆς ὁ ἆγα- δὲ πονηρὸς ἰαχυρότερος. πάλιν. El μὲν ἐχουσίως προέδωχεν ὁ ἀγαθὸς αὐτοῦ, τουτέστι τὴν ψυχην, οὐχ ἀγαθὸς, ἀγα- xip ἐχδιδούς. Πῶς δὲ αὐτὸς, ὃς ἔχδοτον δέδωχε γχἣν τῷ πονηρῷ, χρίνδι τοὺς δουλεύοντας τῷ p: ἐροῦσι γὰρ αὐτῷ' Σὺ παρέδωχας fud;. ηται 1 κρίσις. Εἰ δὲ αὐτοῦ μὴ θέλοντος ἀφίρ- µέρος αὐτοῦ οἱ ἄρχοντες τῆς χαχίας , ἀσθενέ- "ἐστι, xal ἁμαθέστερος , el πρῶτον μὲν ἆπο- µέρος αὐτοῦ, δεύτερον μὴ δυνηθεὶς ἀφαρπάσαι αὐτοῦ ἁρπαχέν. El γὰρ ££ ἀρχῆς οὐχ ἠδυνήθη, tà ταῦτα δυνηθήσεται. ᾿ δὲ παραλαθὼν τοὺς ἄρχοντας τῆς χαχίας κυσε, καὶ ix τῶν σαρχῶν αὐτοῦ ἑποίησε τοὺς cus fuit, qui tenebrarum capax esset. ζω Ac preterea: Si solers sagaxque bonus erat, cur mali incursum ante non sensit, locum- que suum premunivit? Nam si nec sagax, nec prascius fuit, stultus profecto erat. Stultum porro quonam modo bonum dixeris? Insuper, si tenebrz universe in lucis regionem ingresss sunt; ergo ipsarum locus vacuus man- sit. Sin autem earum quzdam duntaxat. portio, qua ratione portio eum vicit, qui a bono adversus eam pognaturus missus fuerat? imprudens enim fuerit, qui imbecilliorem contra fortiorem mise- rit : aut certe bonus, inürmus; malus vero, illo fortior. Ad hzc, si bonus ultro sui portionem, sive ani- mam prodidit, honus utique nan est, qui bonum malo prostituerit, Quanam aute:o ratione, cuin animam ipse malo dediderit, eos postea damnare queat, qui malo se monciparint? omnino quippe dicturi sunt : Tu nos ipse tradidisti. Sic juJicium omne sublatum est. Sin autem ipso nolente mai principes partem ipsius corripuerunt, imbecillior atque imperitior est; tum, quia sui parlein ami- sil, tum quia id quod raptum 8ibi fuerat, recu- perare non valuit. Nam si ab initio non potuit, hoc profecto nunquam poterit. jam vero, quonam modo apprehbensos malitiz principes in crucem egit, exque eorum carnibus πους; ix δὲ τῶν ὁστῶν αὐτοῦ τὰ bpm, τὸ δὲ C homines, et ex ossibus, montes condidit ; cum in- αὗτοῦ τὸ ἁρπαγὲν οὐ παρέλαθε; xal οὕτως δὲ ἶται ἡ Χχρίσις. ΑἈναίτιοι γὰρ οἱ ἁμαρτάνοντες * αὐτὸς οὐχ ἑδυνήθη τὸ µέρος αὑτοῦ ἀπολαθεῖν, ψυχἠ καταχυριευθεῖσα δυνηθήἠσεται μὴ ἆμαρ- , καὶ ἀναίτιος ἔσται;, Καὶ εἰ τελευταῖον δεσµἠ- ἀγαθὺς τὴν χαχίαν, ἀπολήψεται τελείως τὴν , xal οὐ χολασθήσεται ἄνθρωπος. πάλιν El Ex τοῦ σώματος τῇ ψυχῇ fj καχία, X ἡ φυχἠ. πάλιν ' Τὸ σῶμα vexpbv χείμενον, οὐχ ἆμαρ- Οὐχοῦν oüx ix τοῦ σώματος dj ἁμαρτία, ἀλλ Ψνχης. Ἱερὶ Ό.ῖης, εἰ ἀσώματος. — Εἴπατε δὲ ἡμῖν, ιχαῖοι, ἡ παρ) ὑμῖν ἄναρχος χαχία, ἣν ὕλην ετε. ἀσώματός ἐστιν, T) σῶμα, ἣἡ σύνθετον ; μὲν ἀσώματος, πῶς ὕλη; ἡ γὰρ ὕλη οὐχ ἁσώ- Αλλ) ἴσως ἐρεῖτε, ὅτι ἀσώματος μέν ἔστιν, & δξ τὸ σῶμα. Εἴπατε οὖν ἡμῖν, ix τῆς οὐσίας f$ Ex τοῦ μὴ ὄντοως: Καὶ el μὲν àx τῆς ἑαυτῆς εἴπητε, φεύδεσθε. Ἐχ γὰρ ἁἀσωμάτου οὐσίας οὐ προέρχεται; τὸ γὰρ φύσει πεφυχὸς, οὐ µεθ- t* οὔτε ἐξ ἀσωμάτου εἰς σῶμα οὐσία τραπἠτε- δὲ Ex σώματος εἰς ἀσώματον, οὐδὲ Ex λογικοῦ, Υον, οὐδὲ ἐς ἀλόγου εἰς λογικόν. Ἡ yàp οὐσιώδης leritn abreptam sui portionem ipse non receperit? in quo etiam judicium tollitur. Sic enim qui pec- cant, extra culpam sunt. Nam cum ipseinet sui portionem recuperare nequiverit, quinam anima, qua tyrannide oppressa est, poterit quin peccet? ac proinde insons erit. Quod si postremo tandem bonus malum tanquam catenis devincturus est , prorsus quoque apimam recepturus est, nec poenis allicietur homo. Rursus : Si corpus in causa est, cur anima pec« cet, anima ipsa culpa vacat. Deinde : Corpus imorte exstinctum non peccat : ergo non a corpore, sed ab anima peccatum pro- ficiscitur. 90. De materia, sitne corporis expers? — lllud porro nobis, o Manichzi, dicite: Malum illud, quod principii expers esse censetis, ac inaterian appellatis, corporene vacat, et compositione ; ai corpus, ac compositum est? Ac si quidem corpore vacat, qui materia esse queat: cum materia non sit incorporea? Απ fortassis dicturi estis, corpo- ream quidem illam non csse, czeterum corpus con. fecisse. Quarimus itaque ex vobis, ex suane sub- stantia, an ex nihilo? Si ex sua substantia dixerie lis, a vero sernio vester abborrebit. Si quidein ex ea substantia qui& corpore vacat, corpus minime ΤΑΠΙΑ LECTIONES. sil. πρὸς ἰσχυρότερα. At Latina. translatio babet fortiori, 1535 aliud non migrat : nec ulla substantia ex incorpo- reo in corpus vertitur, nec ex corpore in incorpo- reum, nec ex rationali in rationis expers, nec ex rationis experte, in ratiosis particeps. Neque enim essentialis qualitas submoveri potest. Qu:e autem mutantur, accidentis jratione mutantur : que quidem accidentia adsunt οἱ absunt. citra subjecti corruptionem. Quod si ex {δι} nihilo dixeritis ; illud rursusa vobis quaeram, quidnam causs sit, quare cum incorporeus et malus esset, de malis commistionem illam non fecerit? cur non animas quoque natura malas fecit, quemad- modum et corpus, quod natura malum esse as- seritis? Quidnam causz est, quamobrem nequitiz suz partem boni admiscuerit ? Neque enim bonus hoc fecit. Ex quo conficitur, ut non plene, nec prorsus malus, sed quadam ex parte bonus sit. Atque liec a vobis afferri queant, si eum corpore vacare dixeritis. Sin autem corpus est, quonam pacto motus fuit? Omne siquidem corpus seeun- dum se consilii expers et mortuum esi? Quinam bonus? Atqui nec bonus, nec sapiens, nec providus sit, qui malo motum indiderit. Quod si com- positum dicatis, illud animadvertite, quidquid compositum est, id facile dissolvi posse. Quin, simplicia quoque prius esse necessum est, quam compositio exsistat : quemadmodum prius picem seorsim, ac ceram item seorsim esse oportet, ut ita demum ceropicis compositio fiat. Erunt itaque mali principia duo, non unum. 51. Dicite itaque, o Manicliei, num duo princi- pia vestra nibil omnino commune habeant, an in quibusdam conveniant, et in quibusdam dissi- deant ? Etenim si nihil prorsus commune habent, unum erit, et alterum non erit. Sin autem quatenus sunt, eatenus inter se conveniunt, tum alterum in altero exsistent ; uti substantia et accidens, siqui- dem accidens per se non subsistit : sic eolor abs- que corpore exsistere nequit. Corpus porro sub- stantia est, color, accidens. Accidens autem abs- que subjecti corruptione accedit atque decedit : pimirum imimutato colore, corpus ijdem manet. Utrumlíbet igitur vultis, substantiam dicite: utrumlibet rursus, accidens. Quod si utrumque substantia est, illud scitote, substantiam a sub- stantia non dissidere, nec substantiam substantiz adversari, nisi accidentis ratione. Quocirca si et malus et bonus sunt, et ambo substantia sunt, Immutabilis, efficax, creatrix ; ambo certe substan- ti: ratione unum sunt, et qualitate sola diffe- runt. Rursumque : elementa, annique tempestates, et celum, et terram, mareque eodem se modo sem- per habere cernimus ; noctemque ac diem, solis ac stellarum motus, et imbres, quzque terra pro- ducit, certa ratione ac serie constituta atque gu- bernata. Proinde si duo inter se contraria princi- pia sunt, quonammodo omnia rite gubernantur, si non awmicitiz feedus intercessit ? S. JOANNIS DAMASCENI | 193 progredietur. Nam quod natura insitum est, in A ποιότης, ἀχίνητος * τὰ δὲ μεταθάλλοντα xal τρεπόµενι, Β πᾶν τὸ σύνθετον, εὐδιάλυτον' καὶ ἀνάγκη πρῶτον ti- C νοῦσι, xal Év «iot διαφέρουσι; καὶ εἶ μὲν παντελῶς Κατὰ συμθεδηχὸς τρέπεται, X τινα γίνονται, καὶ àze γίνονται δίχα τῆς τοῦ ὑποχειμένου φθορᾶς. ELU d- πητε Ex τοῦ μὴ ὄντος, εἴπατε ἡμῖν, διὰ τἰ ἀσώμανς οὖσα xal πονηρὰ, μὴ ἑποίησε τὴν σύμμιξιν ἀτὸ m ντρῶν; διά τί μὴ ἐποίησε χαὶ φυχὰς φύσει πονηρὰς, ὡς xal τὸ σῶμα, ὡς λέγετε, φύσει xaxóv; διὰ d συνέχρασε τῇ ἑανυτοῦ καχἰα µέρος τοῦ ἀγαθοῦ; ὁ τὰρ ἀγαθὸς τοῦτο οὐχ ἐποίησεν ὥς τε οὗ τελέως ion πονηρὰ, ἁλλ᾽ ἔχει µέρος ἀγαθόν. Καὶ ταῦτα μὲν, d ἀσύματον λέγετε. El δὲ σῶμα, πῶς ἐχινήθη ; Πᾶν γὰρ σῶμα xa0' ἑαυτὸ ἀπροαίρετον ἆ xal νεχρόν * πῶς οὖν ἐχινήθη; τίς αὐτῷ δέδωχε τὴν χίνησιν»; 'O ἀγαθός; οὐχ οὖν οὐχ ἀγαθὸς, f) οὐ σοφὸς, οὐδὲ προνοητιχὺς, ὁ χινῄσας τὴν χαχίαν. El δὲ σύνθετον εἴπητε, γνῶτε ὅτι ναι τὰ ἁπλᾶ, ἐξ ὧν dj σύνθεσις γέγονεν ' ὡς ἀνάγκὴ πρῶτον εἶναι τὴν πίασαν χαθ᾽ ἑαυτὴν, xaX τὸν χηρὸν καθ) ἑαυτὸν, χαὶ τότε γενέσθαι τὴν τοῦ χηροτπίσσω σύνθεσιν. Ἔσονται οὖν τῆς χαχίας ἀρχαὶ δύο, χαὶ οὐ μία. ergo motus est? (Quis ipsi motum dedit? Num λβ’. Εἴπατε obv, à Maviyatow αἱ παρ) ὑμῖν δύο ἀρχαὶ παντελῶς εἶσιν ἁκοινώνητοι, 3) Év «tat χοινω- £laty ἀχοινώνητοι, ἡ µία ἔσται, χαὶ f) µία οὐχ ἔσται' εἰ δὲ χοινωνοῦσι κατὰ τὸ εἶναι, ὡς οὐσία καὶ συµθε. θηχὸς, τὸ Ev Ey ἑτέρῳ ἔχει τὴν ὕπαρξιν - τὸ γὰρ συµ- θεθηχὸς, χαθ᾽ ἑαυτὸ οὐχ ὑφίσταται ὡς τὸ χρῶμα ob δύναται συστῆναι ἄνευ σώματος. Ἔστι δὲ τὸ μὲν σὺ- pa, οὐσία, τὸ δὲ χρῶμα, συµθεθηχός ' τὸ δὲ συµθεθτ- χὺὸς Υίνεται xal ἀπογίνεται χωρὶς τῆς φθορᾶς το ὑποχειμένου, τοῦ χρώματος ἀλλασσομένου, τὸ δὲ σῶμα τὸ αὐτὸ μένει. θἷον θέλετε, εἴπατε οὐσίαν, xal οἷον θέλετε e, συµθεθηχός’ εἰ δὲ ἀμφότεραι οὐσίαι, γνῶτε ὅτι οὐ διαφέρει οὐσία οὐσίας, χαὶ obx ἔστιν ἑναντία οὐσία οὐσίας, εἰ μὴ χατὰ συµθεθηχός. Ei ἔστιν ὁ πονηρὺὸς, καὶ ἔστιν ὁ ἀγαθὸς, xaX οὐσία ἐστὶν ἀῑδιος, ἄτρεπτος, ἐνεργητικὴ, δημιουργικὴ , ἑχάτε- D pov αὐτῶν, ἓν εἰσι τῇ οὐσίᾳ ἀμφότεροι, ποιότητι O6 διαφέρουσι. Καὶ πάλιν * ὁρῶμεν τὰ στοιχεῖα, xa τοὺς καιροὺς, οὐρανόν τε, xal γῆν, xal θάλασσαν, ἀεὶ ὡσαύτως ἔχοντα, καὶ νύκτα, xal ἡμέραν, ἡλίου τε xat ἁστέ» pov χινῄήσεις, xaX ὄμδρους, xaX τὰ τῆς γῆς ἐχφόρια, χατὰ λόγον καὶ xaO" εἰρμὸν τεταγµένα, xat julie ζόμενα. El οὖν δύο ἀρχαὶ ἀλλήλοις ἑναντίαι, πῶς εὖ- θέτως τὰ πάντα διεξάγεται, εἰ μὴ συνεθιθάσθησαν φιλικῷ τρόπῳ. VARLE LECTIONES. 4 Billius subrogandum censet ἀχίνητον. contra mss. fidem. ϱ Basil. et R. θέλητε. DIALOGUS CONTRA MANICH/EOS. "1538 αυτὴν ἀνήλισχεν ἡ Όλη, πῶς ἐχινεῖτο; εἰ δὲ A — Deinde: si materia seipsam consumebat, quanam hv ἑαυτῆς ἀνάλωσιν ἐχινεῖτο, πῶς Ίλθεν ἐπὶ φωτὸς ὅρια; ατωφερὴς fj ὕλη, xal φυσιχὸς τόπος αὑτῆς τώτερα xal σχοτεινότερα, πῶς ἑἐλθοῦσα ἐπὶ ) φωτὸς ὅρια, ἐξῆλθεν kx τῆς ἑαυτῆς φύ- [χότος τυφλόν' πῶς οὖν εἶδε τὸ φῶς; ταχτος xai ἄνους fj ὕλη, πῶς ἔχει ἄρχοντας ; xal πολεμῆσαι δύναται τῷ λόγον xal τάξιν ; Ἡ xai πολεμοῦσα ἐπικρατεστέρα γενῄήσεται, ἑρπάσαι τι παρὰ τοῦ σοφοῦ, xal μὴ ἁρπαγη- | δὲ ὁ ἀγαθὸς συνεχώρησε µέρος αὐτοῦ ápra- διὰ τὸ ἐπισχεῖν αὐτὴν τοῦ μὴ προδῆναι εἰς τὰ | 6pta, οὗ δυνηθείς;» ἀλλ' ἰσχυρότερος ὁ πο- χαὶ δολοπλόχος ὁ ἀγαθός. Καὶ πῶς ἀγαθὸς ὁ , δόλῳ, χαὶ p δυνάµει χρώµενος; ἀεὶ ὡσαύτως ἔχον, ἀλήθειά ἐστιν * fj δὲ ἁλὴ- γαθόν ' τὸ δὲ ἄναρχον, ἄτρεπτον. El οὖν ἄν- ἡ ὕλη, xal ἄτρεπτος ἔσται ' εἰ δὲ ἄτρεπτος, σαύτως ἔχουσα εἰ δὲ ἀεὶ ὡσαύτως ἔχουσα, ά ἐστιν. εἰ δὲ ἀλήθειά ἐστιν, ἀγαθὸν ἔσται. & τρέπεται 1) ὕλη, ἐξ ἀγαθοῦ τρέπεται εἰς χα- aX πρότερον οὖσα ἀγαθὴ, ὕστερον ἐγένετο xa- ix χαχοῦ εἰς ἀγαθὸν, xal πρότερον οὖσα χα- τερον ἐγένετο ἀγαθή ἡ γὰρ τροπὴ εἰς τὸ ἐν- ἄχει. ἀῑδιος οὐσία, ἄτρεπτός ἐστιν ' οὗ γὰρ ix. μὴ ᾖλθεν εἰς τὸ εἶναι * οὐδὲ dj ὕπαρξις ἐχ προχο- ἄτρεπτος yàp tj οὐσία’ ἀγαθὸς οὖν ὁ θεὺς xal , οὐχ ὑπέμεινε τροπὴν, ἀλλ ἀεὶ ἀγαθός ἐστι * δὲ ποιεῖ ἀγαθά ἔστιν' ἐχ γὰρ τοῦ ἀγαθοῦ ox £t χαχὰ γίνεσθαι' ὅμως δὲ τρεπτὰ, ἐπειδὴ ix h ὄντος εἰς τὸ εἶναι παράγει. Τὰ οὖν λογιχὰ, ἁ μέν ἐστι τροπῆς, διὰ τὴν Ex τοῦ μὴ ὄντος εἶναι παραγωγἣν, ἀλλ) αὐτεξαύσια, διὰ τὸ λο- εἶναι. Αὐτεξούσια δὲ µένειν, χαθὼς véyove , τιν ἀγαθὰ, δοῦλα, χαὶ ἐπιγνώμονα, xal ὑπ- τοῦ πεποιηχότος, ὅπερ ἐστὶ τῇ χτιστῇ φύσει * ἀρετὴ Υάρ ἔστι, τὸ µένειν ἓν τοῖς ὅροις τῆς € φύσεως. Αὐτεξουσίως οὖν ἑτράπη ὁ διάδολος, ου ἐπιθυμήῆσας, οὗ χαλῶς 66 μέγα γὰρ τὸ Βεὸν, ἀλλὰ χαχὶν τῷ μὴ ὄντι θεῷ, ἀγνωμονεῖν ριῄσαντα, xal ὑπερδαίνειν τὴν οἰχείαν φύσιν, ἑλειν εἶναι, ὃ γενέσθαι ἀδύνατον ' ἀδύνατον γὰρ à ἄναρχον, εἶναι θεὸν, f] τὸν ἠργμένον, εἶναι ον * ἄγει οὖν τῶν ὄντων τὴν στέρησιν, fj τοῦ μὴ Χοντος στέῤῥησις S. ratione movebatur? si autem ad aui ipsius con- sumptionem impellebatur, quonammodo ad lucis fines se coutulit? Quin etiam, si deórsum fertur materia, natura- lisque ipsius locus, inferiores ac tenebrosiores par. tes Sunt, quonam pacto, cum ad lucis regionem pervenit, a suamet natura excessit ? Preterea: cum tenebre czcz sint, qui fleri po-- tuit, ut ]ucem cernerent ? Ad hzc : si ordinis ac mentis expers est mate- ria, quomodo principes habet ? quomodo pugnare potest &A&/& cum illo quod ratione atque or/ine praeditum est? Aut. etiam. pugnando usque adeo superior est, ut sapienti aliquid eripiat, nec ipsi interim quidquam adimatur. Quod si bonus Deus ea ratione partem sibi auferri passus est, ut eam regionis συ. aditu prohiberet, imbecillis profecto fuit: quinimo malus quidem robore prestat, bo- . mus autem dolos nectit. Qui porro vel bonus, vel Deus esse queat, qui dolo, non viribus utitur? jam, quod semper eodem modo se habet, hoc veritas est : veritas autem bonum est. Quod autem principii expers est, nullam recipit. mutationem. Quocirca si materia principio caret, mutationis quoque expers erit. Si est mutationis expers, sem - per eodem modo se babet. Si semper eodem modo se habet, veritas est. Si veritas, ergo bonum. Contra, si mutatio in materiam cadit, vel ex bono in malum vertitur, cumque prius bona esset, mala posthac effecta est ; vel ex mala in bonam ; et cum ante mala esset, postea bona facta est. Mutatio enim in contrarium ducit. Sempiterna substantia mutari nequit. Haud enim ex nibilo ad hoc ut exstet perducta est. Cujus porro rei exsistenlia ex progressu non est, sub- stantia est immutabilis. Quocirca Deus, cum bonus et sempiternus sit, mutabilis non est ; verum sem- per bonus est, et ea quae facit, bonas sunt. Neque eniia fleri potest, ut ex bono mala exsistant, tam- eisi ea efficiat, ques mutationi subsint : eo quod videlicet res ex nihilo ad id ut exstent producat. Quo fit ut ea, qua ratione utuntur, mutationi qaui- dem subjaceant, quia ex nibilo condita sunt ; οἳ- D terum arbitrii sui sint, quia ratione utuntur. Porro quod ea quz sunt arbitrii libertate praedita, sic maneant, quemadmodum creata fuere, hoc est bona, serva, grati animi, ac ei subjecta a quo con- dita sunt, hoc demum creat naturz virtus exsistit. Virtus namque est, naturse sux finibus se conti nere. Ác proinde libera voluntate diabolus muta- tus est, dum magnam quidem rem, sed non 7ecte concupivit. Magnum enim est Deum esse: sed malum ei, qui Deus non sit, ingratum se ac per- factori suo pr:ebere, naturamque suam excedere, volendo id esse quod fieri nequit. Neque VARI LECTIONES. 1 Basil. legitur, ἡ θεός. Leunclavius emendandum arbitratur ó 8c, nisi forte scriptum fuerit, εἴη 5 [n Basil. habetur ἐπιθύμησις, στέῤῥησις. In Reg. et apud Leuncl. deest ἐπιθύμησις : sed Leuncl. rgine legendum monet, στέρησις, quie genuina lectio est, alludens ad nomen στέρησις, quod pra "αἱ : omnes interpretes appetitum. posuerunt, 1539 S. JOANNIS DAMASCENI 1514 enim (üeri potest, ut qui ortu non careat, Deus sit : aut qui initium babuit, initi expers £fat. At qui hoc affert appetitio rei, que minime conveniat, ul iis etiam quibus praediti sumus, spoliemur. 43. MAN. Quznam est diaboli ORTII. Ipsius in creatorem perduellio. Deus enim ipsi dedit, uL esset, tum neservi defectionem timere videretur, tum ut nos docerct malos etiam bene- ficiis alficere. Non solum enim ipsum condidit, &ed etiam mundi principem fecit. Quin ipsum '!, αἱ bonua esse vellet, excepturus, beneficiisque au. cturus essel. Quocirca nec eum, cum e medio Lol- lere posset, sustulit ; sed ejus dementia tolerat, benigne et largiter ei praebens ut sit ; quod quidem ipse solus przstare potest. Ut autem is bonus fiat, non Dei solius est, scd ipsius quoque operam de- eiderat, Nam quod per vim effieitur, nec boni, nec virtutis nomen obtinuetit. AS S 55. Quod si quiras, quid causas sit. cur malitia * A 16'. MAN. Ti; ἡ καχία τοῦ Διαθόλου: OP8. 'H κατὰ τοῦ πηιῄσαντος ἑπανάστασις. Δέδωχεν οὖν αὐτῷ ὁ θεὺς τὺ εἶναι, ἵνα τε μὴ δόξη φοθεῖσθαι τὴν τοῦ δού- λου ἑπανάστασιν, xal ἵνα διδάξη ἡμᾶς χαὶ πρὸς τοὺς κακοὺς εὑεργετιχκῶς διαχεῖσθαι. OO µόνον γὰρ ἐποίτ- σεν αὐτὸν, ἀλλὰ καὶ ἄρχοντα τοῦ χόσµου ἐποίησεν αὑ- τὸν, καὶ εἴπερ θελἠσῃ ἀγαθὸς Υενέαθαι, δέχεται xai εὐξργετεῖ. Ax» καὶ δυνάµενος ἀνελεῖν αὐτὸν, οὐκ ἀνεῖ- )ev * ἀλλ' ἀνέχεται cc ἀφροσύνης αὗτοῦ, εὕεργετι- χῶς xai ἁ ρθόνως τὸ εἴναι παρέχων αὐτῷ, ὅπερ ἑστὶν αὐτοῦ: τὸ δὲ καλὸν γενέσθαι αὐτὸν, οὗ τοῦ Goo µό» νου, ἀλλὰ xal αὐτοῦ. Τὸ γὰρ Bia γινόµενον, οὗ χαλὸν, οὐδὲ ἀρετῃ. λγ’. EL δὲ λέγεις, ὅτι διὰ 5l εἴασεν αὐτὸν πολεμεῖν Deus illi permiserit homines impugnare ; hoc. re- D τοῖς ἀνθρώποις; φημλ, ὅτι πρὸς «b συμςέρον. Πολλὸ spondeo : quia id utilitati ipsorum conducebat. Multi quippe ejus opera coronantur. Quod si multos quoque perire dixeris; boc rursum dicam, quod sicut diabolus ipse, sine alterius cujuspiam im- pulsu, suopte consilio inalus fieri potuit ; id quod ipsius quoque crimen atrocius reddil : sic etiam homo, tametsi nullus fuisset, qui scelus suggere- ret, per seipsum malus fieri potcrat : ex quo ipsius peccato cumulus accessisset. Majori enim excusa- tione el venia dignus babetur, qui alterius suasu, .quam qui suopte nulu peccat. Nam qui suopte consilio peccat, buic nullus excusationi locus est : quemadmodum qui virtutem a se colit, majorem laudem consequitur, Ac proinde diabolus, qui suopte nutu peccavil, omnis ponilenti? exsorg mausit : homo autem, quia non ipse ultro, sed ex diaboli insultu peccavit, penitentiam habuit, do- numque renovationis el remissionis peccatorum Dei inunus. 354. MAN. Δι vero, cur Deus, cum diabolum malum fore pranosset, eum creavit? ORTII. Exi- mia ac singularis bonitas in causa fuit, cur ipsum crearet. Sic euim secum locutus est 17: Quando quidem iste malus futurus est, omniaque, quibus eum aílicio, bona perditurus ; egone quoque ipsum bono prorsus spoliabo ac delebo? Minime: Ve- rum, quamvis ipse improbus sit futurus, ego ta- men a inei participatione non excludaga : sed bo- γὰρ δι αὐτοῦ στεφανοῦνται. El δὲ λέχεις, ὅτι xol πολλοὶ ἀπόλλυνται , φημὴ, ὅτι ὥσπερ ἡἠδυνήθη αὐτὸς ὁ διάδολος ἑχτὸς προσθολῆς ἄλλου γενέσθαι xax, ἐξ οἰχείας γνώμης, ὅπερ xai γχεῖρον αὐτῷ ἐστιν ἔγχλημα, οὕτως ἠδύνατο 'χαὶ ὁ ἄνθρωπος EE ἑαυτοῦ. xai μὴ ἔχων τὸν προσθάλλοντα bh, γενέσθαι xaxó;: xai ἑγίνετο ἂν αὑτῷ dj ἁμαρτία χείρων ' πλείονος γὰρ ἀπολογίας xoY συγγνώµης ἀξιοῦται, ὁ ἐξ ὑπο. θολῆς ἄλλου ἁμαρτάνων, Ίπερ ὁ ἐς ἑαυτοῦ. Ὁ y3p ἐξ ἑαυτοῦ ἁμαρτάνων, ἀναπολόγητός ἔστιν, ὥστερ καὶ ὁ ἐξ ἑαυτοῦ µετερχόμενος τὴν ἀρετὴν, πλέον ἐπαινεῖται. Διὸ ὁ διάθολος ἐξ ἑαυτοῦ ἁμαρτήῆσας, ἀμετανόητος ἔμεινεν' ὁ δὲ ἄνθρωπος οὐκ ἐξ ἑαυτοῦ ἁμαρτήσας, ἁλλ' Ex τῆς τὰ διαδόλου προσθολῆς, tv µετανοίᾳ Ὑέγονε, χαὶ Ἠξιώθη τῆς ἀνακαινίσεως xol ἀφέσεως τῶν ἁμαρτιῶν. Τὸ οὖν εἵναι, ἀγαθόν ἔστ' xa δῶρον θεοῦ. ' accepit. Hoc itaque ipsum quod est, bonum est, ac A6. MAN. Καὶ διὰ τί προγνοὺς ὃ 8sbz διάδολον πονηρὸν ἑσόμενον, ἐποίησεν αὐτόν; OPO. Δι ὑπερ- θολὴν ἀγαθότητος ἐποίησεν αὐτόν ἔφη γάρ: ἐπειδὴ οὗτος μέλλει ἔσεσθαι πονηρὸς, xal ἀπολλύειν πάντα τὰ διδόµενα αὐτῷ ἀγαθὰ, στερῄσω αὐτὸν κἀγὼ τε- λείως τοῦ ἀγαθοῦ, xal ἀνύπαρχτον αὐτὸν ποιήσῳ; Οὐδαμῶς * ἀλλ’ εἰ χαὶ αὐτὸς πονηρὸς ἔσται, ἐγὼ τῆς µετουσίας µου μὴ στερήῄσω αὐτὸν, ἀλλὰ δώσω αὐτῷ ἓν ἀγαθὸν, τὴν διὰ τοῦ εἶναι µετουσίαν µου, ἵνα x3v num unum ei largiar, ut mei per hoc ipsum par- .D μὴ θέλῃ, µετέχῃ µου τοῦ ἀγαθοῦ διὰ τοῦ εἶναι. 05- ticeps sit, quod exsistat, hocque nomine quod sit, in mei, qui bonus sum, partem veniat, Neque enim preter Deum ullus est, qui res ad hoc ut sint contineat et conservet. Ipsum naimnqne essc, bonum est, Deique beneficium. 35. MAN. Quod sint ea que sunt, ex Deo bone esse ais : igitur si rebus omnibus esse bonum !' Lib. i1 De fide, cap. 4. δεὶς Υάρ ἐστιν Ó συγκρατῶν xal συνέχων τὰ ὄντα ἐν τῷ εἶναι, εἰ μὴ ὁ θεός ' τὸ γὰρ εἶναι ἀγαθόν ἐστι, καὶ δῶρον θεοῦ. λε. ΜΑΝ. Τὸ εἶναι τοῖς οὗτιν, Ex Θεοῦ τοῦ ἀγαθοῦ " εἰ οὖν πᾶσι τοῖς οὖσι,, ἀγαθὸν τὰ εἶναι, "Lib. iw De fide, cap. 99. VARLE LECTIONES. h Reg. προσβαλόντα, cum accentu in antepenultima, 1541 DIALOGUS CONTRA MANIGILEOS. 1542 ὣς ix Θεοῦ τοῦ ἀγαθοῦ δεδοµένον, καὶ τῷ δια- A est, ut a Deo bono concessum , diabolo quoque 6όλῳ ἀγαθὸν τὸ εἶναι. 0Ρθ. Πάντα τὰ ὄντα 6x τὸῦ Θεοῦ ἔσχε τὸ εἶναι' πάντα τὰ δοθέντα ἑχάστῳ ὑπὸ Θεοῦ, xal ἀγαθά ἐστι. Τὰ γὰρ Ex τοῦ ἀγαθοῦ διδόµενα, ἀγαθά ' χαχὸν δὲ, οὐδὲν ἕτερόν ἐστιν, εἰ μὴ ἡ τῶν ἁγαθῶν, τουτέστι τῶν ὑπὸ θεοῦ δοθέντων, ἀποζολή ' οἱ οὖν ix Θεοῦ κἂν τὸ εἶναι ἔχοντες. ἐν µετουσίᾳ μεριχῇ τοῦ ἀγαθοῦ εἰσι χατ ἔσχατον ἁπή- χηµα. Καλὸν οὖν ἐστιν εἶναι τὸν διάθολον i, χαὶ διὰ τοῦ εἶναι µετέχειν τοῦ ἀγαθοῦ. Τὸ οὖν εἶναι, χαλὸν, τὸ δὲ εὖ εἶναι, κάλλιον. Τελεία γὰρ ὕπαρξις, τὸ ὑγιαίνειν * τὸ δὲ νοσεῖν χαλ εἶναι, μεριχὸν χαχὸν xal φθορά. Οὐ γὰρ τελεία ἀνυπαρξία, ἀλλὰ μερικὴ ὕπαρ- ξις, καὶ μεριχὴ ἀνυπαρξία. Τὸ δὲ μὴ εἶναι, τέλειον xaxóy* τελεία γὰρ ἀνυπαρξία, τὸ τελείως μὴ ὄν. Τὸ οὖν εἶναι, xal τὸ eO εἶναι, χαλὰ παρὰ θεοῦ. Τὸ δὲ xaxbv ἐξ ἀγαθοῦ γενέσθαι, τῆς τοῦ γινομένου γνώ- µης. 'O οὖν θεὸς, δι’ ὑπερθολὴν ἀγαθάτητος, xal τῷ πονηρῷ τὰ ἀγαθὰ δέδωχε, τὸ εἶναι, xal τὸ εὖ εἶναι. esse bonum est. ORTH. Omnia qua sunt, a Deo ut essent, acceperunt. Cuncta porro qua unicui- que a Deo concessa sunt, bona sunt. Nam qua a bono dantur, utique bona sunt. Malum autem nihil aliud est, quam bonorum, hoc est eorum, quie a Deo data sunt, abjectio. Quamobrem illi, qui a Deo vel hoc ipsum duntaxat quod sint, habent, boni aliqua ex parte atque extrema saltem condi- lione et linea participes fiunt : quo fit ut .diabolo bonum sit quod exsistat, ac per hoc ipsum quod sit, boni particeps fiat. Esse itaque bonum est : at bene esse, melius ac prastantius. Perfectus enim exsistendi status est sanum esse : at in. morbo versari et esse aliqua ex parte, nialum et corruptio B est. Non enim omni ex parte interitus accidit, sed ex parie quadam exstantia, et ex parte interitug. Contra non esse, absolutum malum est. Prorsus enim non esse, penitus interiisse est. Quocirca es- 56, οἱ bene beateque esse, bona sunt, a Deo auctore provenientia. At malum ex bono fleri, ab consilio proüciscitur illius, qui talis evadit. Quz cum ita sint, Deus pro singulari sua bonitate, malo quoque, qua bona erant, nimirum esse, Ac'. Ἐγχαλεῖτε ἡμῖν, ὦ Μανιχαῖοι, διὰ τί προ- γινώσχων ὁ θεὸς τὸν διάδολον χαχὸν ἐσόμενον, ἐπ- οἴησεν αὐτόν; xai ἀπεδείξαμεν διὰ πλειόνων, ὅτι χατὰ τὸν φυσιχὸν τοῦ διχαίου λόγον, χαλῶς ἑποίησεν αὐτόν * ἀρεῖσσον γὰρ χατὰ τὸν φυσιχὸν λόγον, χᾶν εἶναι {, xal xarà τοῦτο µετέχειν τοῦ ἀγαθοῦ. Ἐκ Θεοῦ γὰρ, τοῦ μόνου ἀεὶ ὄντος, αὐτὸ τὸ εἶναι, ἆ γαθοῦ xaX ἀγαθῶν παρεχτικοῦ τὸ δὲ ix τοῦ ἀγαθοῦ, ἀγα- θὸν πάντως ἐστίν. Ei δὲ λέγετε, ὅτι συνέφερεν αὐτῷ ph Ὑενέσθαι, περ γενέσθαι, καὶ χολασθῆναι ἀτελευ- τήτως' φαμὲν, ὅτι fj χόλασις ἐχείνη οὐδὲν ἕτερόν ἔστιν, εἰ μὴ πῦὂρ ἐπιθυμίας τῆς χαχίας xoi ἆμαρ- τίας, xaX up ἀστοχίας τῆς ἐπιθυμίας. Οὐ γὰρ Emi- θυμοῦσι θεοῦ, οἱ ἐν τῇ xax(g τὸ ἄτρεπτον ἑσχηχότες, ἁλλά τῆς χαχίας * ἐχεῖ δὲ ἑνέργεια χαχίας xaX ἆμαρ- τίας οὐχ ἔσται, 0Οὐδὲ γὰρ ἑσθίομεν, οὐδὲ πίνομεν, οὐδὲ ἑνδυόμεθα, οὐδὲ γαμοῦμεν, οὐδὲ πλονυτοῦμεν, οὐδὲ φθόνος ἰσχύει, οὐδέ τι τῶν τῆς χαχίας εἰδῶν. Ἐπιθνμοῦντες οὖν, καὶ μὴ µετέχοντες τῶν τῆς ἐἔπι- θυµίας πυρὸς δίχην, ὑπὸ τῆς ἐπιθυμίας χαταφλέἑ- Ἴχονται; οἱ δὲ τοῦ ἀγαθοῦ, τουτέστι μόνου του θεοῦ ἐπιθυμοῦντες, τοῦ ὄντος, χαὶ ἀεὶ ὄντος, χαὶ τυγχά- D νοντες, εὐφραίνονται χατὰ τὴν ἐπιθυμίαν ἀναλόγως αὐτῶν, xa0' ἣν καὶ τυγχάνουσι τοῦ ἐπιθυμουμένου. Τὸ μὲν οὖν ὄντως ἀγαθὸν, τὸ φύσει ἀγαθόν ἐστι, χἂν ποσῶς μετέχει xav' αὐτὸ τὸ εἶναι τοῦ ἀγαθοῦ. Τὸ δὲ δοχοῦν ἀγαθὸν, οὐ φύσει ἀγαθόν στι, ἀλλὰ χαχόν. Τὸ οὖν προχρἰνειν τὴν τῶν χτισµάτων ἀπόλαυσιν «Ὡς τοῦ χτίστου ἁπολαύσεως, xal τὸ οἰχεῖον θέληµα, τοῦ θελήµατος τοῦ δημιουργοῦ, οὐκ ἔστι δικαίου, οὐδὲ ἀγαθοῦ, προχρίνειν τὸ ἡμῖν δοχοῦν ἀγαθὸν, ὅπερ μᾶλλον xaxbv ἑδείχθη, τοῦ ὄντος φύσει ἀγαθοῦ» necnon bene esse concessit. 90. Crimini nobis, o Manichzei, vertitis, ae A46 quxritis, eccur Deus cum diabolum malum fore prospiceret, euin fecerit. At pluribus osten- di '5, si naturalis juris ratio spectetur, recte eum conditum fuisse. Secundum enim nature seriem prastat, vel tantuminodo esse, atque liac ratione boni participem esse, quam non esse. Siquidem ip- sum esse, 3 Deo pro(ciscitur, qui solus est senrper 8c bonorum largitor. Porro quod ex bono prolicisci- tur, id prorsus bonum est. Quod si satius futurum fuisse dicitis, ut non exsisteret, quam factum qui. dem esse, at sempiternis ponis multari; hoc a nobis responsi feretis; poenam illam nihil aliud esse, quam nequitie cupiditatem, «et "peccati ignem, flammamque (rustratz libidinis. Non enim Dei, sed vitii affectu ardent, qui ita affecti sunt, ut eorum perversitas nullam admittat mutatio- nem. lllic enim nulla maliti:t ac peccati actiofutura est. Neque enim edemus, neque bibemus, nec ve- stiemur, nec matrimonia contrabemus, nec opibus affiuemus, nec invidia vigebit, aut aliud ullum vitii genus. Quocirea dum concupiscunt, nec ta- men eo quod cupiunt, frui possunt, cupiditatis 819 tanquam flammz cujusdam ardore flagrant. Contra, qui boni, hoc est solius Dei, qui vere ac sempi- terne est, desiderio tenentur, eoque potiuntur, pro desiderii sui modo, quo re cupita fruuntur, voluptatem sentiunt, Ας quidem vere bonum illud est, quod naturz bonum est : etiamsi aliquantu- lum, nimirum secundum quod est, boni particeps sit. Bonum autem apparens, non natura bonum, sed malum est. Non est viri justi, rerum condita '* Lib. 4 De fide. cap. 22. Vid. Hieron. lib. 11, Cont. Pelag.cap. 2. VARIAE LECTIONES. i Leuncl. ín inarg. emendat τῷ διαθόλῳ. 1 Leuncl. in marg. τὸν τοῦ εἶναι λόγον δηλονότι, hoc est, es- sistendi ratione. 1543 S. JOANNIS DAMASCENI 15Η rum frvitionem conditeris fruitioni, suamque vo- A ἀλλὰ γενέσθαι μὲν αὐτὸν, xai ἔχειν μοῖράν τιν: luntatem conditoris anteferre voluntati ; nec boni, id quod bonitatis tantum speciem habet, quodque malum polius esse probavimus, eo quod natura bonum est, antiquius habere. Deus igitur eum po- tius esse, ac vel minimam boni partem habere maluit, quam ut ob malum, hoc est ob iniquam ejus cupiditatem, animique cruciatum, hac quoque exigua boni parte privaretur. Neque enim Deus σµιχροτάτην τοῦ ὄντος k ἀγαθοῦ, Ίπερ διὰ τὸ χαχὺν, τουτέστι, διὰ τὴν ἅδιχον ἔφεσιν καὶ λύπην, στερη- θῆναι xal αὐτῆς μιχρᾶς µοίρας τοῦ ἀγαθοῦ. 'O vào θεὺὸς οὗ κατὰ τὴν ἡμετέραν χρἰσιν τὴν ἄλογον xpl- νει, ἀλλὰ χατὰ τὸ ὄντως ἀγαθὸν xaX δίχαιον * οὐδὲ τοῖς πάθεσιν ἡμῶν ἐξαχολουθεῖ, οὐδὲ διὰ νοµιζομέ- νην συµπάθειαν, τὴν ὄντως ἐμπάθειαν, «bv τὸὺ ὃι- xalou λόγον προδίδωσι. instar nostri, quorum stolidum est judicium, judicat : sed ut verz justitie ac bonitati consentaneum est ; nec nostris obsecundat affectibus, nec propter coinmiserationem, ut existimatur (cum tamen vere prapostera quedam indulgentia sit) jus et zequum prodit. o1. Insuper : Deus ea quz& nondum sunt, vocat ; et que futura sunt, velut Jam facta perspicit ac judicat. Quemadmodum judex !*, in eum qui scelus aliquod admisit, merito animadvertit : ac nisi anim- advertat, iniquus est; neque ipse in causa est cur ille peccarit, aut puniatur; verum ejus qui peccavit, voluntas : sic Deus eum, qui futurus erat, tanquam jam ortum intuens, ut exstaret, decrevit, utque si malus evaderet, ipse sibi poena- rum auctor fleret. Unde etiam eum condidit, et bonum condidit. Verum ille propria electione malus factus est, sibique ipsi supplicium accersi- vit : imo, ipse seipsum excruciat, dum ea qus non sunt, expetit. Quod autem Dei przscientia diabolo causa non fuerit, ut malus fleret, hinc constat. Nam nec medicus, dum futurum morbum prze- AP. Καὶ πάλιν ' ὁ 86b; τὰ µήπω ὄντα χαλεῖ, xol B τὰ ἑσόμενα, ὡς Ίδη γεγενηµένα θεωρεῖ, xaX χρίνει᾽ ὥσπερ οὖν τὸν Ίδη ἁμαρτήσαντα ὁ χριτῆς δικαίως χολάζει, x&v μὴ χολάσῃ, ἄδιχός ἐστι " χαὶ οὑχ ἔστιν αὐτὸς αἴτιος τῆς τοῦ χολαζοµένου ἁμαρτίας ἢ τιµω- plac, ἀλλ' ἡ τοῦ ἁμαρτήσαντος προαίρεσις ΄ οὕτως ὁ θεὸὺς, ὡς ἤδη Υεγενηµένον, τὸ ἑσόμενον βλέπων, ἔχρινεν αὐτὸν Ὑενέσθαι, χαὶ εἰ xaxbe γένοιτο, ἐ αὐτοῦ κολασθῆναι ' διὸ χαὶ ἐποίησεν αὐτὸν, xal ἀγαθὸν ἐποίησεν αὐτόν' αὐτὸς δὲ ἐξ οἰχείας προαιρέσεως Υέγονε xaxbc, καὶ ἑαυτῷ γέγονε τῆς , τιμωρίας αἴτιος * μᾶλλον δὶ ἑαυτὸν τιμωρεῖται, τῶν μὴ ὄντων ἐφιέμενος. "Ότι δὲ οὐχ dj πρόγνωσις τοῦ θεοῦ Υέγονεν αἰτία αὐτῷ τῷ διαδόλῳ τοῦ χαχὺν ἔσεσθαι, δηλον * οὐδὲ γὰρ ὁ προγινώσχων ἰατρὸς τήν ἑσομένην νόσον, αἴτιός ἐστι τῆς νόσου, ἁλλ' αἴτιον noscit, morbi causa est : quin potius morbi causa, ( μὲν τῆς νόσου, ἡ ἀταξία, ἡ δὲ πρόγνωσις, τῆς τοῦ in immoderatz vitz ratione consistit : medici vero precognitio , eruditionis ipsius argumentum est; prinotionisque causa hac est, 447 quod ita fu- turum erat. Quod autem 66 ita res babeat, Ápo- stolus declarat inquiens : « Qui vocat ea que non sunt, tanquam ea qua sunt '*. » Quin illud scire necessum est, animam, ut e corpore excedit, ea Jam conditione esse, ut mutari non possit, sive boni desiderio, sive mali affecta sit '*. 98. Praeter hec autem omnia, bonum dicimus id quod Deus vult. Ut enim lumen a sole oritur, ita bonum ex Deo. Quarequidquid bonus vult, bonuin est : idque demum bonum est, quod ipse vult. Ju- dex Deus est, non nos Dei judices. Quid igitur censoriam in eum virgam arripimus? Deus motu D percellitur, trepidat ac timet ? Deus ille non fuerit, quam metus exagitat. $9. Sisol et luna tanquam navigia qusedam sunt, qu& partem, quam materia Deo eripuit, evehant : ergo nec sol, nec luna prius erant, atque lioino in tenebris versabatur. 40. Si afflictio opinione vestwa mala est, volu- ptas et oblectatio bona sit necesse est. Quod si -ita est, bona igitur fornicatio , ingluvies, caetera- que qua perpetrantem voluptate afficiunt : contra ea omnia quae molestiam afferunt, ut continentia, inedia, vigilis, aliaque id genus, mala sunt. Ιχτροῦ ἐπιστήμης γνώρισμα, xa αἴτιον τῆς προ- γνώσεως τὸ οὕτως µέλλειν ἔσεσθαι. « Ὅτι δὲ οὕτως ἑστὶ, φησὶν ὁ Απόστολος, ὁ χαλῶν τὰ ph ὄντα ὡς ὄντα. » Καὶ τοῦτο δὲ εἰδέναι χρὴ, ὅτι χαθὼς ἐξέλθη à duyh ix τοῦ σώματος, οὕτως διαμένει ἄτρεπτος τοῦ λοιποῦ, εἶτε τὸ ἀγαθὸν ποθοῦσα , εἴτε sb mo- vnpóv. λη’. Ἐπὶ πᾶσι δὲ τούτοις, τοῦτό φαµμεν ἀγαθὸν, ὅπερ θέλει ὁ θεός. Ὥσπερ γὰρ τὸ φῶς Ex τοῦ ἡλίου ὀρίζεται, οὕτω καὶ τὸ ἀγαθὸν &x τοῦ Θεοῦ - Πᾶν ον, ὃ θέλει ἀγαθὸς, ἆγαθόν ἐστι xal τοῦτό ξστιν ἀγαθὸν, ὃ θέλει. Κριτής ἐστιν ὁ θεὸς, οὐχ ἡμεῖς χριταὶ τοῦ θεοῦ. Τί οὖν αὐτὸν ἀναχρίνομεν ; Θεὺς ὀῤῥωδεϊ, xal δειλιᾷ, χαὶ δέδοιχε; θεὸὺς φοδούµενος, μὴ εἴη θεός. . λθ’. El ὁ Άλιος xa fj σελήνη πλοῖα γεγόνασι, διὰ τὸ ἀγαγεῖν τὴν potpav, ἂν ἤρπασεν fj Όλη ἀπὸ θεοῦ, οὐχ ἣν πρὺ τούτου Ίλιος, οὐδὲ σελήνη, xoi iv σχότῳ ἣν ὁ ἄνθρωπος. p'. El καθ) ὑμᾶς fj θλῖψις καχὴ, πάντων ἡ ἡδονὴ χαὶ ἡ ἁπόλαυσις ἀγαθὴή» xal εἰ τοῦτο, ἀγαθὸν f πορνεία, καὶ d γαστριµαργία, xat ὅσα τέρπει χαὶ fcc τὸν πράττοντα * ὅσα δὲ λυπεῖ, ἐγκράτεια, vn- τεία, ἀγρυπνία, xal τὰ τοιαῦτα, xaxá, .* Lib. wu De fide, cap. 50. Rom. iv, 17. '*. Lib. t De. fide, cap. 2.. k Lego cum Leunclavio τοῦ ὄντως. -À ΥΛΗΙΕ LECTIONES. DIALOGUS CONTRA MANICH/EOS. 1516 δἱ ἐγκαλεῖτε θεῷ τὴν τοῦ καταχλυσμοῦ mav- Α — 41. Qui Deo diluvii exeidium, et Sodomitarum 4, xaX τῶν Σοδομιτῶν τὴν ἐχφλόγωσιν, xol A τὸν ποντιαμὸν πρὸς τὸ συμφέρον παι- ἑγχαλέσατε μᾶλλον αἰωνίως χολάζοντι. ΓΡὸ ἐκ τῆς ἑαυτοῦ οὐσίας προφέρειν, οὗ δη- ipa "τὸ δὲ Ex μὴ ὄντων, δημιούργημα. El οὖν γεῖ ἡ χαχία, &x μὴ ὄντων παράχει, χαὶ οὐχ- τῆς Όλης τὸ σῶμα. El δὲ Ex τῆς ὕλης, τουτ- κ τῆς οὐσίας τῆς xaxlac, εἰ μὲν ἄναρχος ἡ ἀθάνατος πάντως xal ἄτρεπτος. Τὸ γὰρ ph yov, οὐ παύεται, οὐδὲ τρέπεται; εἰ δὲ τρέπεται ίρεται, οὐκ ἄναρχον. El δὲ ἡ χαχία ἄτρεπτος, ix τῆς οὐσίας αὐτῆς σῶμα ἄφθαρτον ἔσται επτον. Tívog οὖν ἣν fj φθορὰ χαὶ ἡ χαχία; φθορὰ πάντως φθείρει τι, f] οὐκ ἔστι φθορά. τὸ ἀγαθὸν παθητὸν, παθητὸς χαὶ ὁ ἀγαθός * ς οὖν τελείως ἀγαθός; φθειρόµενος δὲ ἀγαθὸς "s, εἰς ἀνυπαρξίαν Κωρήσει. El δὲ ἑαυτὴν ν, ἑφθάρη, xaX ἀἁπώλετο, καὶ οὐχ ἔστιν. El i; τοῦ ἀγαθοῦ, ἢ µέρος ἑαυτῆς ἔφθειρεν, fic εως τὸ µέρος φθαρτὸν, xai πᾶσα φθαρτή’ ον γὰρ τὴν αὐτὴν φύσιν χαὶ φθαρτὴν slvat θαρτον. El γὰρ λέγομεν τὸ σῶμα τοῦ ἀνθρώπου v µέρος ὃν τοῦ ἀνθρώπου, τὴν δὲ ψυχὴν ᾱ- iw, ἀλλ) οὐκ εἰσὶ μιᾶς φύσεως. Ἡ γὰρ φυχὴ, εἰ σώματι πολιτεύεται, ἁλλ᾽ οὐχ ἔστι σῶμα, [ώµατος ' ὥστε ἄλλης φύὐσεώς ἐστιν ἡ ψυχη, Ane τὸ σῶμα ' καὶ οὐ τὸ μὲν µέρος τῆς αὐτῆς ς φθαρτὸν, τὸ δὲ ἄφθαρτον ' ἀλλ fj μὲν μία conflagrationem, Pharaonisque emersionem cri- mini datis, cum erudiendi causa h:ec illata siut, hunc potits accusate quod atterne puniat. 49. Quod ex sua quis substantia producit, non est creatura, sccus autem quod ex nihilo, Itaque si malum vim habet creandi, ex nibilo producit, nec jam ex materia corpus ortum trahet. Si autem ex materia, hoc est ex mali substantia, sr quidem initio malum careat, immortale prorsus et immu- tabile est. Quod enim non incepit esse, ne finem quidem, aut mutationem habiturum est. Sin rero mutationi et corruptioni obnoxium est, initio mi- nime caret. Porro si malum mutari nequit, corpus quoque, quod ex ejus substantia ortum est , cor- ruptionis et mutationis expers erit. Cujus igitur erat corruptio et malitia? Non enim est. dubium quin corruptio aliquid corrumpat, aut. corruptio non erit. Porro si bonum perpessioni obnoxium est, perpessioni quoque bonus obnoxius erit. Quod sí ita est, quinam velim perfecte bonus esse queat. Quin si bonus a materia corrumpitur, ad nihilum tandem redigetur. Quod si corruptio ipsa sese labefactabat, corrupia est igitur atque inter- dit. Sin boni duntaxat partem, aut sui ipsius par- tem corrumpebat, sane cujus naturse pars cor- ruptioni subjacebat, tota quoque natura corruptio- ni obnoxia erat. Neque enim fleri potest ut in unam eamdemque naturam partim cadat corruptio, τοῦ ἀνθρώπου φθαρτὴ, ἡ δὲ ἄφθαρτος ' χαὶ (* partim non cadat. Nam licet corpus, quod liominis doyh ἐξ ἀνάρχου οὐσίας" τρεπτὴ váp οὔτε ια" χαὶ αὑτὸ γὰρ τρεπτὸν χαὶ φθαρτόν᾽ μιᾶς εως λέγεται ὁ ἄνθρωπος, οὐχ ὅτι ἡ doy) xat ια μιᾶς ἐστι φύσεως, ἀλλ’ ὅτι πάντες οἱ ἄν- t ὁμοίως ἕχαστος φυχὴν ἔχει xaX σῶμα, xal ig δύο φύσεις ἔχει. pars est, corruptioni obnoxium , animam autem a corruptione liberam esse dicamus: at ejusdem tamen nature non sunt. Quamvis enim anima iu corpore versetur, non tamen corpus est, sed cor- poris expers. Itaque *' alterius naturg corpus est, alterius anima : nec unius ejusdemque naturz pars corrumpi potest, altera non potest; verum altera hominis natura corruptioni obnoxia, altera 4 yXione immunis : ac neque anima ex substantia principii experte orta est, cum sit muta- nec corpus, in 44/8 quod etiam mutatio cadat et corruptio. Verum unius naturz esse liomo r, non quod corpus et anima unius nature sint, sed quod quisque hominum animam et corpus ue habeat, duasque adeo naturas. ,'H. τροπὴ, Ex τοῦ ἑναντίου εἰς «b. ἑναντίον ολὴ, Ex μὴ ὄντος εἰς τὸ εἶναι, f| ἐξ ὄντων εἰς εἶναι, ἡ ἐξ ἀρετῆς εἰς χαχίαν, ὅπερ ἐστὶν, w φυσικῶν ἔξεων εἰς τὴν τούτων στἐρησιν. D i£ πλἠρωσίς ἐστι τοῦ νόµου τοῦ θεοῦ ' 6 δὲ τοῦ Θεοῦ θέληµα αὐτοῦ ἐστιν: obbrl γὰρ ἱεται ὃ οὐ θέλει. τὸ δὲ θέλημα τοῦ Θεοῦ ἁγαθόν ἄτρεπτον, ἀεὶ ὡσαύτως ἔχον ' ὥστε τὸ ἀγαθὸν, :ty, ὁμοίως καὶ ἀρετή ' ἀγαθὸν γὰρ fj ἀρετὴ ' χαχία, οὐχ ὃν, ἀλλὰ τοῦ ὄντος, τουτέστι τοῦ τοῦ Θεοῦ ἐχούσιος παραχο] xal ἀναίρεσις, σύμθδασιν ἓν τῷ πράττεσθαι παρυφισταµένη * pa τῷ παύσασθαι τῆς πράξεως παυομένηι . Καὶ τοῦτο δὲ εἰδέναι δεῖ, ὅτι ὁ Θεὸς οὐ χο- τινὰ ἐν τῷ µέλλοντι, ἁλλ᾽ ἕχαστος ἑαυτὸν δε- ib. 1 De fide, cap. 5. PaTnor. Gg. XCIV. 45. Conversio est de contrario in contrarium mutatio, ut de nibilo ad exsistentiam, vel de exsi- stentia in nihilum, vel ex virtute in vitium, hoc est ex habitibus naturalibus in privationes ipsorum mutatio. Virtus est divine legis impletio. Dei au- tem lex, voluntas ipsius est. Nemo quippe ea prz- cipit, a quibus abhorreat. Dei porro voluntas bona est, immutabilis, semper eodem modo se babens. Itaque bonum vere est, ac similiter virtus : virtus enim res bona est. Contra malum nihil est, sed ejus quod est, sive divine legis, libera infractio et eversio : quod quidem ex accidenti, dum com- mittitur, velut exsistit, ac protinus ut desiit actio, desinit. 44. Quin illud quoque scire convenit, Deum ne- minem in futuro punire, scd unumquemque se- "m * οὖν A9 1947 S. JOANNIS DAMASCENI ipsum ita. comparare, ut Dei particeps fiai, aut A κτικὸν ποιεῖ τῆς μετοχῆς τοῦ Θεοῦ. "Es: δὲ contra. Est autem Dei participatio voluptas; anim- adversio Dei, ipsius patientia. In hac autem vita Deus 4i0n supplicii causa tentationes infert, sed ut nos erudiat ac vitio iedeatur : quo videlicel ipsum agnoscentes, ad ipsum revertamur, sanctitalisque ipsius consortes evadamus : « Domini enim disci- plina aperuit aures meas !*. » 45. MAN. Si bonus est, cur in futuro zvo flagi- tiosum hominem cruciatibus afficit, ac non potius cum e medio tollit? ORTH. Deus, uti bonus, sic quoque justus est. Ut igitur bonus, bona omnia fecit, quecunque fecit. Quemadmodum itaque equum erat, ut qui ab ipso boni futuri, ac bonum sibi datum non modo servaturi , sed etiam opera- turi essent, perfectum bonum semypiternasque de- liciag gustarent et consequerentur : sic etiam wquum erat ut qui ab eo boni futuri, nec tamen datum sibi bonum servaturi, sed per bonorum ab- jectionem in. vitium deflexuri essent, sempiternis deliciis carerent. 46. Longius a Deo distant Seraphim, quam diabolus a Seraphim. Quocirca nisi diabolus ex- stitisset, is qui eum proxime antccedebat, omnium deterior, imo etiam eorum qui ipsum antecessis- sont, coniparatione, malus visus esset : sicque di- cereis : Cur Deus, cum talem eum fore pro- epiceret, ipsum tamen fecit? Eodem modo in omni quoque alia re proposita, usque dum ascendamus ad ipsa Seraphim. Etenim szpe Πέ ut rem mise- ratione dignissimam cernamus, qua alteram fiugi non posse miseriorem existimemus; tum vero postea deteriorem aliam videamus. Siquidem ma- lum illud, Qnod postremum vidimus, ejusmodi esse suspicemur. 47. Deus itaque omnia valde bona fecit, secun- dum cujusque naturam, ut ipsius voluntas dispo- suit. Non enim legi subjectus est ; verum id demum bonum est quod ipse vult, non quod nos judica- mus: non enim nos Dei judices sumus. Verum sicut ex sole et igne lux omnis splendet, sic Dei voluntate bonum omne definitur. Nam οἱ Deuin in hoc bene, in hoc mále fecisse dixeris, aut sci- scitatua A9 fueris, cur hoc fecerit, illud non μετοχὴ θεοῦ τρυφὴ, ἡ δὲ ἀνεξιχαχία αὐτοῦ, xc ἐνταῦθα 6b οὗ χκολάζων ἐπιφέρει τοὺς πειρι ὁ θεὺς, ἀλλὰ παιδεύων xaX ἰώμενος τὴν xaxí. ἐπιγνῶμεν αὐτὸν, καὶ ἐπιστρέφωμεν, xal τὶ της ἁγιότττος αὐτοῦ * « Ἡ γὰρ παιδεία | ἀνοίχει µου τὰ ὧτα. » µε’. MAN. El ἀγαθὸς, διὰ τί ἐν τῷ i αἰῶνι χολάζει τὸν ποντρὸν, xal οὗ μᾶλλον ( αὐτόν; 0Ρ6. 'O θεὸς ἀγαθός ἐστιν, ἀλλὰ 1 xatog* ὡς ἀγαθὸς οὖν ἐποίησεν, ὅσα ἑποίησεὶ θά: ὥσπερ οὖν δίχαιον ἣν τοὺς ὑπ αὐτοῦ Ego ἀγαθοὺς, χαὶ µέλλοντας, οὗ µόνον φυλάττειν t αὐτοῖς ἀγαθὸν, ἀλλὰ χαὶ ἑπεργάζεσθαι αὑτὸ, σθαι ὶ καὶ ἀξιωθῆναι τοῦ τελείου ἀγαθοῦ, x αἰωνίου τρυφῖς, οὕτως χαὶ δίχαιον £v, τοὺς ( τοῦ ἑἐσομένους ἀγαθοὺς, xal µέλλοντας « λάττειν τὸ δοθὲν αὐτοῖς ἀγαθὸν, ἀλλ᾽ ἑχουσίως νειν διὰ τῆς ἀποθολῆς τῶν ἀγαθῶν ἐπὶ τὴν 2 xa στερηθῆναι τῆς áiblou τρυφῆς. µς’. Πλέον ἀπέχει τὰ Σεραφὶμ ἀπὸ θεοῦ, πονηρὸς ἀπὸ τῶν Σεραφίμ. El οὖν μὴ ἐγένετι θολος, ὁ mph αὑτοῦ, ἐφαίνετο χείρων πάντι καχὸς, àv συγχρίσει τῇ πρὸς τοὺς πρὸ abu ἑλέγομεν * Διὰ τί προειδὼς ὁ θεὸς, ὅτι τοιοῦτος ἔσεσθαι, ἐποίησεν αὑτόν; ὁμοίως xa ἐπὶ to: κειµένου, ἕως ἂν ἔλθωμεν καὶ εἰς αὐτὰ τὰ Σε Καὶ γὰρ πολλάκις θεωροῦμεν πρᾶγμα EXeetw xai δρχοῦμεν μὴ εἶναι ἐλεεινότερον αὐτοῦ ἅλ) μετὰ ταῦτα ὁρῶμεν ἕτερον χεῖρον. Ὅπερ γὰρ τον χαχὸν ὃν εἴδωμεν, f) λογισώµεθα, ὑπονοοῦι εἶναι αὐτοῦ χεῖρον. censemus, ut nullum eo gravius ac molestiu: pA. Ἐποίησεν οὖν ὁ sh; τὰ πάντα xai κατὰ m τὴν ἰδίαν φύσιν, χαθὼς Ἠθέλησεν; c ὑπόχειται vópap, ἀλλ' ὅπερ θέλει, τοῦτό ἐστιν à οὐχ ὅπερ ἡμεῖς κρίνοµεν οὗ γάρ ἔσμεν ἡμεῖς τοῦ θεοῦ. ᾽Αλλ' ὥσπερ ix τοῦ ἡλίου, τοι τοῦ Tdv φῶς φωτίζεται, οὕτως Ex τοῦ θελήµατος το πᾶν ἀγαθὸν ὀρίδεται. El γὰρ λέγεις, ὅτι Καλῶς σεν ὁ θεὸς ἓν τούτῳ, χαὶ χαχῶς ἓν τούτῳ. xal ἐποίησε τοῦτο; xal, διὰ τί οὐκ ἑποίησε τοῦ: fecerit, te Dei judicem, eoque majorem et sapien- py χριτὴς 3 εἶ τοῦ θεοῦ, xal μείζων αὐτοῦ, xal tiorem constituis. Quocirca Deus, quod libuerit, faciendi potestatem babet, atque illud bonum est : ac potestatem item habet eorum quz facit, quas vult causas nobis declarandi, et quas vult, occul- tandi. Unumquodque porro bonorum creatorum, qua rationem acceperunt, aut libere iu bono per- stitit, ut condituin fuit; aut libere immutatum est, atque a bono recessit, illudque perdidit. Bo- num est preclarus ordo, unicuique id quod natura 33 ]sa, tx, scc. LXX. τερος. Ἐξουσίαν οὖν ἔχει, ὡς Osbc, ποιῖσα θέλει, xaX τοῦτό ἐστιν ἆγαθόν * χαὶ δξουσίαν ἕ ποιεῖ, ἃς θέλει αἰτίας ἀποχαλύψαι ἡμῖν, xal λει ἀποχρύψφαι. Ἕχαστον δὲ τῶν γενοµένων λι ἐχονσίως, ?) ἔμεινεν ἓν τῷ ἀγαθῷ, ὡς ἐἑχτί ἑχουσίως ἑτράπη, xal ἀπεφοίτησε τοῦ ἆγαθο ἁπώλεσεν αὐτό. ᾿Αγαθοῦ μὲν γάρ ἐστι τάξις ἆ ἑχάστῳ τὸ χατὰ φύσιν οἰκεῖον διασώζουσα * ' 66 ἐστι καὶ ἀρετὴ. Kaxla δὲ, f$ «n; τάξεως - 00. VARLE LECTIONES. ! Leuncl. emendat γεύεσθαι, gustare,» Basil. οἱ Reg. ἕχαστον κατά. — ? Dasil. συγχρίτης, 1549 DIALOGUS CONTRA MANICILEOS. 1550 εἴτουν ἁταξίᾳ. Τὰ ὄντα πάντα, χαθόσον ἔστι, xaX ix A ipsius fert, conservans : atque idem quoque virtus τοῦ ἀγαθοῦ * καθόσον δὲ ἑστέρηται τοῦ ἀγαθοῦ, οὔτε ἀγαθὰ, οὔτε ὄντα εἰσί. Τὰ γὰρ ἄξωα, καθόσον οὐχ ἔσχεν Ex τοῦ ἀγαθοῦ ζωὴν, ἄζωά ἐστιν, ὡς ἑστερη- μένα ζωῆς, ὁμοίως καὶ τὰ ἀναίσθητα, xat τὰ ἄλογα, 4 καθόσον ἔσχεν, ἀγαθά ἐστιν. est. Malum contra cst ordinis dissipatio, sive per. turbatio. Omnia quie sunt, qua ratione sunt, bona (quoque sunt, atque ex bono : quatenus autem bono carent, nec bona, nec entia sunt. Etenim quz vita carent, quatenus vitam a bono non acceperunt, non viventia sunt, quia vitz: experta. Similiter qux sensu εἰ ratione carent, quatenus aliquid accepe- runt, bactenus bona sunt. μη’. Οἶδεν ὁ θεὺς τὸ χαχὸν, ὡς ἀγαθόν' ὥσπερ τὴν πορνείαν οἵδεν, ὡς ἔφεσιν xaY φιλίαν καὶ ὄνωσιν, Καὶ παρ) αὑτῷ xal αἱ αἰτίχι τῶν xaxiov, δυνάµεις ἀγαθοποιοί: πολλάχις Ex πορνείας γεγένηνται σχεύη ἑχλογη;. μθ’. Ei χαχὺν fj χαχία, χαλὸν ἡ Χόλασις, τοῦτο ἑξοοίζουσα. Κακὺν γὰρ ἡ πορνεία, οὐχ ὁ σωφρο- νισµός * οὗ γὰρ fj χόλασις xaxt, ἀλλὰ τὸ ἄξιον. ἑαυ- τὸν ποιῆσαι χολάσεως. y. El«b καχὸν ἀϊῑδιον, καὶ δημιουργεῖ, χαὶ δύναται, xat ἔστι xal δρᾷ, πόθεν αὐτῷ ταῦτα: ἣ ἐκ τοῦ &ya- θοῦ, 1| τῷ ἀγαθῷ &x τοῦ χακοῦ, 7| ἀμφοῖν ἐξ ἄλλης αἰτίας, ὅτι καὶ τὸ χαχὸν ἓν τῷ ἀγαθῷ παρυφίσταται, χαὶ ὅτι ἀγαθύνει χαὶ τὰ χαχὰ, χαὶ τὴν ἑαυτοῦ 9 στἐρησιν;, Ἡ γὰρ φιλία ἀγαθὴ οὖσα, ἀγαθὸν ποιεῖ φανΏναι τὴν πορνείαν, ὅτι Ey τῷ ἀγαθῷ φιλονειχεῖ, πῶς xai μὴ ὃν ἔστι; μὴ εἶναι γὰρ λέγεται ὁ θεὸς. χατὰ τὴν πάντων ὑπεροχιχὴν ἀφαίρεσιν (1). * 48. Deus malum noscit ut bonum ; v. gr. scor- tationem , ut appetitionem, et amicitiam, ac conjun- ctionem. Quin apud ipsum facultates quoque illz , quae malorum causz sunt, boni effectrices fiunt. S:epe enim evenit ut ex fornicatione vasa electio- nis nata sint. 49. Si malum est vitium, bona utique poena est , que ipsum propellit et fugat. Non enim pana malum est, sed quod quis seipsum poena dignum reddiderit. 90. Si malum seternum est , ac creat, et potesl , el est , et agit, a quonam hac habet ? An a bono? Àn contra bonum a malo? an potius utrumque ab alia causa ? quandoquidem malum quidem in bono quasi consistit, et quia bonum malum quoque , ac sui privationem, bonitate afficit. Etenim amicitia, ul quz bona sit, hoc przstat, ut scortatio boni- tatis speciem habeat , quoniam cum bono conten- dit ; quo pacto sit illud quod non est ens? ceterum non esse dicitur Deus, quia propter eximiam ejus precellentiam cuncta ab ipso removentur. να. "Ότι δὲ fj φύσις αὐτ] τὴν ἀρχὴν µίαν προ-α 51. Quod ipsa quoque natura unum duntaxat βάλλεται, δηλοῖ αὐτὸς ὁ ἀριθμὸς, οὐχ ἀπὸ δύο ἀρχό- μενος, ἀλλ᾽ ἀπὸ μιᾶς. El οὖν ἀρχὴ ἀριθμοῦ μονὰς, xa ἀρχὴ τῶν ὄντων µία. vB. El πάντη P ἀχοινώνητον τὸ ἀγαθὸν τῷ xaxa, τὸ 6h ἀγαθὸν ὃν, τὸ καχκὸν οὐχ Bv. Δύο γὰρ ὄντα χατὰ τὸ εἶναι χοινωνοῦσιν. El οὐσία τὸ ἀγαθὸν, ἀνού- Giov τὸ χαχόν * δύο γὰρ οὐσίαι, χατὰ τὸ εἶναι οὐσίας κοινωνοῦσιν. νΥ’. El ἀχίνητον ἐξ ἀρχῆς τὸ χαχὸν, χαλὸν ἡ χίνη- σις, xa ἡ ἀχινησία χαχόν. Πόθεν οὖν ἔσχε τὸ χαχὸν τὴν χίνησιν; fj ζωὴ, ἀγαθὸν, καὶ χἰνησις, καὶ fy ἀεὶ, xaX ἔστιν ἓν τῷ ἀγαθῷ' xal ζῶν ἐστι, xat ἣν ἀγαθός. principium astruat, ex ipso nuinero constat, Ne- que enim a duobus , sed ab uno auspicamur. Cum igitur unitas sit numeri principium , rerum quo- que unum tantum erit principium. € 92. Si bono nihil prorsus cum malo commune est, cum bonum sit ens, malum proinde nihil crit. Duoenim que sunt, eo inter se communicant, quod sunt. Si substantia bonum est, malum sub- stanti? est expers. Du: enim substantiz , .quote- nus substantie sunt , inter se conveniunt. 59. Si immobile ab initio malum crat, motus ergo bonum est, cjusque privatio malum. Quis ergo malo motus auctor fuerit? vita ac motus bo- num est, atque in bono, et erat semper, οἱ est : Ὁ θάνατος, ὥς φατε, xaxbv, xal ἀχινησία, xai p bonus, et est, et erat vivus. Mors contra , ut ips: φθορὰ, καὶ νέχρωσις, xai οὐδὲν ἧττον ἀνυπαρξία. Θάνατος δὲ ἣν ἡ χαχία, ὡς ὑμεῖς Myece * ὥσπερ οὖν ἡ ζωὴ, xal ζῶν ὁ ἀγαθὸς, θάνατος, xal νέχρωσις, καὶ νενεχρωμένον, τὸ xaxóy* πὀθεν οὖν ἀνέζησε, καὶ ἐχινήθη; Εἰ μὲν ἐξ ἑαυτοῦ, ix τοῦ xaxoU ζωὴ, ὅπερ ἀμήχανον. Ἡ φθορὰ γὰρ οὐ ζωοποιεῖ. Ei δὲ ἐκ τοῦ ἀγαθοῦ, οὐχ ἀγαθὸν τὸ ἀγαθὸν, τῷ καχῷ ζωῆς dicitis, malum est , et immobilitas , el corruptio , et interemptio, imo et ipsa in nihilum redaciio. Mors autem , ut asseritis, malum erat. Uti igitur vita et vivens, bonus erat : sic mors, exstinctio, et inter- emptum, malum erat. Unde ergo revixit ac mo- (um. accepit? si a seipso, vita ergo ex malo orta est, quod fleri minime A45) potest. Non cnim VARIJE LECTIONES, * [jasil. ἑαυτῆς. P Basil. εἰ μή et paulo post, τὸ δὲ ἀγαθὸν 5v, etc. NOT E. (1) Textus hic subobscurus et Juxatus vidctur. 1551 S. JOANNIS DAMASCENI 59 corruptio vitam affert. Si ex bono, bonum ergo A καὶ κινήσεως γεγονὺς αἴτιον. Καὶ διὰ τέ προειδὰς τὰ bonum non erit, ut quod malo tam vite, quam motus causa exstiterit. Eccur autem cum mala prznosset ex eo oritura, vitam ipsi praebuit ? δὲ. Malum quatenus est malum, nihil habet cum bono commune, eique contrarium est et ini- micum : boni autem appetitio bona est. Quonam ergo modo id quod summe malum est, boni desi- derio flagravit ? e 55. Malum motu caret , el corruptio potius quam generatio est : qui ergo malum fetus suos emisit? viLe et sensus expers est : quomodo fleri potuit ut bonum et boni fetus senserit ? 56. Quod ex φἰοσηὶ et increati substantia ortum ἐξ αὐτοῦ ἑσόμενα xaxà, ἑζωοποίησεν αὐτό ; vi. Τὸ xaxbv, χαθό ἐστι χαχὸν, τῷ ἀγαθῷ ἀχοι- νώνητον, xal ἑναντίον, xai ἐχθρόν * ἡ δὲ ἐπιθυμία τοῦ ἀγαθοῦ, ἀγαθόν. Πῶς οὖν τὸ ἄχρως χαχὺν ἐτεθύμησε τοῦ ἀγαθοῦ, νε’. Ἡ χαχία, ἀχίνητος, xaX φθορὰ μᾶλλον f γέν- νησις 4. Πῶς οὖν προεθάλλετο τὰ ἑαυτῆς προθλ- µατα ἡ χαχία, ἄζωος xal ἀναίσθητος; πῶς οὖν αἰαθάνεται τοῦ ἀγαθοῦ, xal τῶν τοῦ ἀγαθοῦ προδλτ- μάτων, νς’. Τὸ àx τῆς οὐσίας τοῦ ἀνάρχον χαὶ ἀχτίστου, est , ipsum quoq ue zterpum est εἰ increatum : quo- B ἄναρχον καὶ ἄκτιστόν ἐστι: πῶς οὖν τὰ πάντα ix nam pacto igitur omnia ex vestrorum principiorum substantia orta esse dicuntur ? Nam si ex eorum substantia omnia enata sunt, principia perinde sine principio sunt ; et sic plane nihil creatum est. Sin autem creature sunt, profecto non ex eorum substantia ortum omnia traxerunt. 5;. Malum corruptio et mors est. Malum autem, siquidem aliis malum , sibi autem bonum est , sc- ipsum tuelur, atque hac ratione non prorsus malum est : nam quatenus se tuetur, malum non est. Sin autem prorsus malum est, sibi quoque est malum, seque interimit , atque in nihilum cedit. Quanquam autein in alterius quoque corruptione alterius ge- neratio est, non tamen corruptio causa generatio- nis est: verum Deus pro singulari sua bonitate ex alterius etiam corruptione alterius generationem facit. Materia enim quz a bono íta creata est , ut ipsi subjecta sit, bona est : siquidem a principio cuneta ex niffilo ad hoc ut sint, produxit. 58. Idem secundum rationem eamdem non est bonum et malum : neque ejusdem rei corruptio et generatio secundum eamdem rationem ipsa virtus est el potestas ; nec ipsa virtus corruplio ipsa esse potest. Malum nec cst, nec bonum est, nec re- rum opifex est, nec boni aliquid valet efficere. At honum , in quibus plene et perfecte insitum fuerit, perfecta quoque bona efficit : in quibus aliqua ex parte , aliqualia ; in quibus denique nullatenus in- sit, nec ipsa sunt ; et mala prorsus dicuntur. 5 59. Fornicatio qua ratione appetitio , et amicitia et copula est, bonum est : quatenus autem cupidi- tas est illius, quod minime congruat , quodque lex uivina vetet, malum est. Nam illud non est quod non imperatum , sed prohibitum est , ut quod esse non debeat. Quo flt, ut ejus quod non sit, nec fieri debeat , cupiditas malum sit. 60. Malum duplex est : alterum vere malum , ut a naturali babitu et statu prolapsio : « Deus enim τῆς οὐσίας τῶν καθ) ὑμᾶς ἀρχῶν λέγετε ; El μὲν γὰρ ἐχ τῆς οὐσίας αὐτῶν εἰσι τὰ πάντα, ἀρχαὶ ἄναρχοί εἰσι, χαὶ οὑὐδέν. El δὲ χτίσµατά εἶἰσιν, οὐχ &x τῖς οὐσίας αὐτῶν slot. vC. Τὸ xaxbv, φθορὰ xal θάνατος ' τὸ οὖν χαχὸν, εἰ μὲν ἄλλοις xaxbv, ἑαυτῷ δὲ ἀγαθὸν, συνιστᾷ μὲν ἑαυτὸ 5, οὗ παντελῶς δὲ xaxóy * συνιστᾷ γὰρ ἑαντὸ, xai χατὰ τοῦτο οὐχ ἔστι xaxóv. El δὲ παντελὼς καχὸν, χαὶ ἑαυτῷ xaxbv, ἑαυτοῦ ἀναιρετιχὸν, xal ἀνύπαρκτον. El δὲ καὶ ἓν τῇ ἑτέρου φθορᾷ ἑτέρου γένεσις γίνεται, οὐχ ἡ φθορὰ Υενέσεώς ἔστιν αἴτιον, ἀλλὰ δι’ ὑπερθολὴν ἀγαθότητος, xai àx τῆς ἑτέρω φθορᾶς, ἑτέρου κατεργάζεται Ὑένεσιν. Ἡ γὰρ Όχη ὑποχείριος τῷ ἀγαθῷ, ὑπ' αὐτοῦ Υενοµένη ἀγαθή ᾽ καὶ γὰρ ἐχ τοῦ μὴ ὄντος εἰς τὸ εἶναι ἓν ἀρχῦ τὰ πάντα παρἢγαχεν. ΄ νη’. Οὐκ ἔστι τὸ αὑτὸ χατὰ τὸ αὐτὸ, ἀγαθὺν xal xaxóv * οὐδὲ τοῦ αὐτοῦ φθορὰ xal γένεσις, ἡ αὐτὴ κατὰ τὸ αὐτὸ δύναμις, οὔτε τὸ αὐτὸ δύναμις * d αὐτοφθορά. Τὸ μὲν οὖν xaxbv, οὔτε ὃν, οὔτε ἀγαθὸν, οὔτε γενεσιουργὸν, οὔτε ὄντων, οὔτε ἀγαθῶν ποιητι- xóy t τὸ δὲ ἀγαθὸν, ἓν οἷς μὲν ἂν τελείως ἑγγέ- νηται, τέλεια ἀγαθὰ ἀποδείχνυσιν, ἓν οἷς δὲ μεριχῶς, μερικά» ἓν οἷς δὲ µηδόλως, οὔτε εἰσὶ, καὶ χακὰ M- γονται παντελῶς (2). v0. Ἡ πορνεία, χαθὸ μὲν ἔφεσις, xai φιλία, xal ἔνωσις, ἀγαθόν ’ xa0b δὲ τοῦ μὴ ὀφείλοντος xol του ἀπηγορευμένου ἔφεσις, xaxóv* «b γὰρ μὴ ἐντεταλ- µένον, ἀλλ᾽ ἀπηγορευμένον, o0x ὃν, ὡς μὴ ὀφεῖλον διὸ καὶ ἡ τοῦ μὴ ὄντος, μηδὲ ὀφείλοντος γενέσθαι ἔφεσις, xaxóv. E. Τὸ καχὸν, διττόν ' τὸ μὲν τῇ ἀληθείᾳ xaxbw, ὡς ἡ τῶν φυσιχκῶν ἔξεων ἁπόπτωσις. ε Ὁ γὰρ θεὸς VARLE LECTIONES. 4 Basil. xai fj γέννησις. — * Edit. £vaxó, 3 Basil. et Leuncl. αὐτοδύναμος. —' Dasil. ἀγαθοποιητιχ: NOTE. (2) Textus hic subohscurus est. 155) DIALOGUS CONTRA MANICH/EOS. 1554. ἑποίησε τὸν ἄνθρωπὸν «005, αὐτοὶ δὲ ἐζήτησαν λο- A fecit hominem rectum ; ipsi vero quxsierunt cogi- γισμοὺς πολλούς * ἕτερον δὲ xaxb» λέγεται, τὸ κατ αἴσθησιν, ὡς αἱ θλίφεις, αἱ κατὰ τοὺς πειρασμούς * τὸ γὰρ τῆς χαχίας ὄνομα ὁμώνυμόν ἐστι. Δύο γὰρ σηµαί- yat ' ποτὸ μὲν γὰρ σημαίνει τὴν τῆς ἀρετῆς στέρησιν' ποτὲ δὲ τὴν τῆς χαρᾶς, τουτέστι τοῦ ἐπιθυμουμένου * ἡ μὲν γὰρ πορνεία οὐδὲν ἕτερόν ἐστιν, εἰ μὴ σωφροσύ- νης στέρησις, καὶ χακὴ χρῆσις. ᾽Αντὶ γὰρ τοῦ ἀγα- πῆσαι xai µιγῆναι εἰς τὸ ἴδιον σχεῦος, τουτέατι τὴν ἰδίαν γυναΐχα, ἀγαπᾷ χαὶ µίγννται τῇ ἀλλοτρίᾳ. Ἡ ἀπιστία, ἀντὶ τοῦ πιστεῦσαι καὶ ἀγαπῆσαι τὸν φύσει Θεὸν, πιστεύει τῷ μὴ ὄντι 8qp.. Τοῦτο οὖν ἔστι καχία, τὸ τῷ μὴ ὄντι ὡς ὄντι χρῄήσασθαι ' τὸ μὴ παρέχειν ἑχάστῳ τὰ ἴδια ' ἴδια ἑχάστῳ τὰ ὑπὸ θεοῦ ὁριζόμενα. "Ίδιον μὲν θεοῦ, ἡ δόξα. xaY ἡ τιμή, ὡς tationes multas !* ; » alterum sensus nostri causa ila appellatur, ut calamitates quibus in tentlatio- uibus afficimur. Mali enim vocabulum anceps est , quod duas significationes habet. Interdum enim virtutis, interdum gaudii, hoc est rei expetitw, privationem indicat. Fornicatio enim uihil aliud est, quam pudicitize privatio et flagitiosus usus. Nam pro 45] eo quod quispiam vas sufim, hoc est uxorem suam amare, eique misceri debeat, alienam deperit, atque ad eam accedit. Eodem modo infidelitas tum contrahitur, cum quis pro eo atque ei qui natura Deus est , credere, ipsum- que amare debeat , illi qui Deus non est, credit. In hoc ergo malum:'situm est, cum quis eo quod Δημιουργῷ πρέπουσα” ἴδιον δὲ τῶν κτισμάτων, τὸ D non est, tanquam sit utitur : cum non unievique , µέτρον, ὃ ἑκάστῳ ὥριαεν ὁ τὸ εἶναι δούς. Ἐφ' ἡμῖν δέ ἐστιν 1) χρἠσασθαι τοῖς δοθεῖσιν ἡμῖν ὑπὸ θεοῦ, ἐφ᾽ ᾧ δέδωχεν, 1) μή: οἶον, ἔδωχεν ἡμῖν τὸ ἐπιθυ- μητιχὸν, ἵνα ἐπιθυμῶμεν αὐτοῦ μόνου ἀγαθοῦ. "Exv ἐπὶ τούτφ χρησώµεθα τῇ ἐπιθυμίᾳ, ἀρετὴ xat χαλόν' εἰ δὲ ἕτερόν τι παρ) αὐτὸν ἀγαπήσωμεν, οὐκ ἔστι χρῆσις, ἀλλὰ παράχρησις. El; αὐτὸ γὰρ τοῦτο ἐποίησεν ἡμᾶς, ἵνα µετέχωµεν αὑτοῦ ἐπιθυμοῦν- τες. quod suum est, tribuit. Uniuscujusque proprium illud est, quod a Deo decernitur. Ac Deo quidem proprium est gloria et honor. Nam hzc ei , ut Crea- tori, conveniunt. Proprium autem creaturarum est, mensura illa, quam cuique rei Deus consti - tuit , qui etiam ipsunimet esse dedit. Atqui in nobis situm est his, qux» nobis a Deo concessa sunt, ad illum finem uti , ad quem concessa sunt. Exempli gratia, appetendi facultatem nobis idcirco dedit, ut ipsum, qui solus bonus est, concupiscamus. ltaque si appetitu ad eum flnem utamur, virtus ezt et bonum; sin aliud quidpiam preter eum amamus, jam non est usus, sed abusus. In hoc enim nos cendidit , ut ipsum expetamus , eoque impletis votis fruamur. Ex ." Hv, φησὶν, ἡ Όλη ἄναρχος, ἁγέννητος, ἓν ἰδίοις ὅροις, ἀεὶ ἁτάκτως κινουµένη, ἀεὶ ἑαυτῇ µαχοµένη, C xai ἑαυτὴν ἀναλίσχουσα. "Hv δὲ, φησὶ, xat ὁ θεὸς ἓν ἰδίοις ὅροις, ἄναρχος , ἁγέννητος, ἀῑδιος, ἀσώμα- τος, ὅλος φῶς. ἀἁλλ' d ὕΌλη, φησὶν, ἁτάχτως xo ἁλόγως κινουµένη, ἐπὶ «B τοῦ Θεοῦ ὅρια 305. Καὶ θαυµάσασα τὸ τοῦ Θεοῦ φῶς, τῆς μὲν πρὸς ἑαυτὴν μάχης ἐπαύσατο * τῷ δὲ φωτὶ ἐπέθετο µαχοµένη, ὡς xai µέρος αὐτοῦ ἁρπάσαι εἰς ἑαυτήν ' χαὶ γὰρ ἄρχοντας, ὡς ἐπὶ χεχρυμμµένου βασιλείου τὴν Όλην ἔχειν διαθεθαιοῦνται, οὓς xaX κοσµοκράτορας τοῦ σχότους , xal ἄγεύματα τῆς πονηρίας εἶναι φάσχουσι. Συνεχώρησε δὲ, φησὶν, ὁ ἀγαθὸς θεὺς, µέρος ἑαυτοῦ ὑπ αὐτῆς ἁρπασθὲν αἰχμάλωτον γενέ- σθαι, ὅπως αὐτὴν περιγράφῃ χαὶ meptoplan τοῦ μὴ περαιτέρω mpobalvsty εἰς τὰ ἑαυτοῦ ὅρια. El ἄναρχος, ἀγέννητος, ἀσώματος, ἄποιος, ἀόρα- τος Όλη, ὁμοίως xal ὁ ἀγαθὸς θεὸς, ἐχ δὲ τῆς οὐσίας αὐτῶν τὰ πάντα, πῶς ὁρῶνται τὰ ἐξ αὐτῶν γενό- µενα; τὸ γὰρ ἐξ ἀσωμάτου χαὶ ἁοράτου οὐσίας προερχόµενον, ἀσώματον πάντως ἔσται xal ἀόρα- τον. Καὶ πρὸ τούτου * εἰ καὶ αἱ δύο οὐσίαι, ἄναρχοι, χαὶ ἀγέννητοι, καὶ ἁῑδιοι, ἐξ αὐτῶν δέ bopev ἡμεῖς, οὐχ ix τοῦ uh ὄντος εἰς 7b εἶναι ὑπ αὐτῶν παρ- αχθέντες, ἀλλ ἐχ τῆς οὐσίας αὐτῶν, ἄναρχοι xal ἀῑδιοί ἆσμεν ἡμεῖς. Ἑκάστης γὰρ οὐσίας γέννημα, ὁμοούσιον τῇ γεννησάσῃ οὐσίᾳ * ἀῑδίου, ἀῑδιον ' ἆγεν- νήτου, ἀγέννητον * ἀνάρχου, ἄναρχον. 61. Erat, inquiunt, materia principii expers, ingenita, in suis finibus inordinate semper agitata, et secum pugnans, seipsamque absumens. Erat etiam Deus in suis finibus, principio carens, in- genitus, sempiternus, incorporeus, totus lux. At materia temere et inordinate agitata, ad Dei fines perrexit; lucisque admiratione commota, secum pugnare desiit, lucemque pngna lacessivit, adeo ut ipsius quoque partem ad' se rapuerit. Nam etiam prefectos suos velut in obscura quadam regia materiam habere affirmant, quos et mundi rectores tenebrarum ac spiritualia nequitie ** esse aiunt. Passus est, inquiunt, bonus Deus sui portionem abs se abreptam captivam teneri, quo eam circum- scriberet ac deflniret, ne ea ulterius ad fines suos progrederetur. Si principii expers, ingenita, incorporea, qua- litate vacans, invisibilis est materia, itemque bo- nus Deus, atque ex eorum substantia omnia enata sunt; quonam modo ea qua ex his prodierunt, oculis spectabilia sunt? nam quod ex incorporea substantia prediit, incorporeum quoque ipsum atque invisibile sit oportet. Αο in primis, si du:e he substantie principii expertes, ingenita ct sempiterne sunt , nos autem ex eis sumus; non ab eis ex nibilo, sed ex substantia earum pro- ducti simus. Cujusque etiam substantiz proles parenti οι consubstantialis est; hoc est aeterna eterna, ingenita ingenita, principio carenti illa qu: principio caret. '" Eccle. vii, 50, 3 Ephies, vi, t2. 1555 sumus, non creature, sed filii sumus; nec ulla in mundo creatura erit. Rursus: si fieri nequit ut boni natura in ma- lum vertatur, omninoque malum cogitet, vel per- petret ; fieri item nequit, ut malus mutetur, bo- numque aliquid vel cogitatione complectatur, aut faciat: profecto cum anima nostra boni, corpus autem gnali sit pats ; possibile quoque non erit, ut anima nostra mali quidquam cogitet, aut cor- pus nostrum boni quidquam efficiat, Atqui mul- tas animas mala cogitantes cernimus, ut animas A59 Mauichzorum ; rursusque multa corpora bo- nis operibus addicta, uti sanctorum corpora. Quod si malus ex incorporeo et corpore con- cretus est, et bonus similiter ; sane cum anima nostra ex boni substanlia, corpus autem ex mali substantia sit, anima quoque nostra ex incorpo- reo el corpore composita erit, corpusque item, nostrum. Przterea : si materia principio caret, siquidem incorporea sit : quonam modo ex incorporea sub- stantia corpus prodiit? nam quod principio caret, ab omni mutatione alienum est. Ea certe quz na- tura simplicia sunt, copulari non possunt. Qua igitur ratione permistio facta est? Ad haec: si materia composita est ex incorpo- veo et corpore, cum corpus contrarium incorpo- reo sit, quis contraria simul copulavit? neque enim contraria cum contrariis versarentur, ami- ceque in unam veluti texturam, unamque substan- tiam conjungerentur, nisi Creatoris potentia hxc in unum compegisset. At vero materia, ut. qua compositioni inserviat, a Verbo divino, ut esset, accepit. Insuper : materia vel corruptio est, vel corru- ptioni obnoxia. Porro corruptio non corrumpi- tur, sed corrumpit; quod autem corruptioni ob- noxium est, a corruptione corrumpitur. 62. Deinde : quidnam est materia ? corrumpens, an corruptio, an res eorruptioni subjecta? Cor- ruptio est compositarum rerum dissolutio : cor- rumpens, id quod corruptionem affert : res cor- ruptioni subjecta, compositum illud quod dis- S. JOANNIS DAMASCENI Deinde, si ex mali bonique substantia concreti A Καὶ πάλιν; εἰ Ex. τῆς οὐσίας τοῦ ἀγαθδου xal τεῦ 15:6 mov pou ἡ σύστασις ἡμῶν, οὗ κτίσματα, ἀλλὰ τέχνα ἑσμέν * xal οὑχ ἔστι χτίσις bv χόσμῳ. Καὶ πάλιν ' εἰ ἀδύνατον τραπΏναι τὴν οὐσίαν τοῦ ἀγαθοῦ εἰς τὸ πονηρὸν, xaX ὅλως λογίσασθαι f πρᾶ- ξαι πονηρόν * καὶ ἀδύνατον τὸν «τονηρὸν τρατῖναι, χαὶ λογίσασθαι, Ἡ πρᾶξαί τι ἀγαθόν, ἡ δὲ φυχὴ ἡμῶν, τοῦ ἀγαθοῦ µέρος ἐστὶ, τὸ δὲ σῶμα, τοῦ χαχο»’ ἀδύνατόν ἔστι τὴν duyhv ἡμῶν λογίσασθαι φαὈλέν πι, xal τὸ σῶμα ἡμῶν πρᾶξαι ἀγαθόν. ᾽Αλλ' ἐρῶμεν πολλὰς ψΨυχὰς λογιζοµένας πονηρὰ, ὡς τὰς τῶν Ma- νιχαίων * χαὶ xo) σώματα ποιοῦντα ἀγαθὰ, ὣς τὰ τῶν ἁγίων. Ei καὶ ὁ πονηρὸς σύνθετός ἔστιν ἐξ ἁσωμάτου χαὶ σώματος, xal ὁ ἀγαθὸς ὁμοίως, χαὶ fj μὲν Φυχὴ ἡμῶν, της οὐσίας τοῦ ἀγαθοῦ ἔστι, τὸ δὲ σῶμα, τοῦ πονηροῦ’ xaX ἡ duy ἡμῶν σύνθετος ἔσται ἐξ ἆσω- µάτου xai σώματος, xal τὸ copa ἡμῶν. Καὶ πάλιν * εἰ ἄναρχος ἡ Όλη, εἰ μὲν ἀσώματος, πῶς ἐξ ἁσωμάτου οὐσίας προῆλθε; τὸ γὰρ ἄναρχο», πάντως ἄτρεπτον. Τὰ φύσει ἁπλᾶ οὗ πέφυχεν ἐνοῦσθαι' πῶς οὖν ἐγένετο ἡ σύγχρασις - Καὶ πάλιν. εἰ σύνθετον 1 Ulm ἐξ ἁσωμάτου καὶ σώματος, τὸ δὲ σῶμα ἑναντίον τῷ ἀσωμάτῳ, τὶς ὁ ἑνώσας τὰ ἑναντία; οὐχ ἂν γὰρ τὰ ἑναντία τοῖς ἕναν- Q τίοις ὁμιλεῖ, φιλιχῶς συναπτόµενα εἰς ἓν Όφυς καὶ µίαν ὑπόστασιν, εἰ μὴ dj τοῦ Δημιουργοῦ δύναμις εἰς £v αὐτὰ συνεδίδασεν * ἡ ὕλη παρασύνθετος οὖσα, ὑπὸ θείου Λόγου τὸ εἶναι εἴληφε. Καὶ πάλιν ἡ Όλη φθορά ἐστιν, | φθαρτή * Ἡ pi γὰρ φθορὰ, φθείρει, καὶ οὗ φθείρεται * τὸ δὲ φθαρ- τὸν, φθείρεται ὑπὸ τῆς φθορᾶς ' xal τὸ μὲν φθαρτὸν, τουτέστι τὸ φθειρόµενον. Εβ’. Ἡ Όλη τί στι; φθεῖρον, ἢ φθορὰ, Ἡ apti; Φθορὰ μὲν yáp ἔστιν, fj τῶν συνθέτων διάλυσις. Φθείρει δὲ, ὁ τὴν φθορὰν ἑἐπάγων * φθείρεται δὲ, τὸ διαλυόµενον σύνθετον’ xal τὸ μὲν φθεῖρον, xal φθει- ρόμενον, οὐσίαι εἰσὶν, fj δὲ φθορὰ, συμθεθηκὺς, i solvitur. Atqui tum illud quod corrumpit, tum id D τῷ λύεσθαι τὰ συντεθέντα θεωρουµένη” xai οὔτε quod corrumpitur, substantia: sunt : corruptio au- tem est accidens, ut qua in compositi dissolutione solutionem manet. 65. Quidnam igitur est materia? corrumpens, an corruptio, an corruptioni subjecta ? Si cor- rumpentem dixeritis, quzram, quidnam illa cor- rumpat, nisi forte bonum? nihil enim aliud esse dicitis, nisi materiam et bonum. Si duo erant, wüateriaque corrumpit, et bonus vitam largitur , materia quidem incolumis est, bonus autem cor- rumpitur et interit. Quod si hoc dixeritis, mate- riam seipsam corrumpere, illud velim sciatis, ni- hil esse quod a seipso corrumpatur. Et certe, si &cipsam corrumpebat, jam scipsam consumpsisset, προῦπάρχουσα, οὔτε μετὰ τὸ λυθῆναι διαµένουσε. consideretur: 46 neque an(e est, neque post dis ΕΥ’. Τί οὖν ἐστιν ἡ ὕλη; φθείρουσα, 1) φθορὰ, 1 φθαρτή ; Καὶ εἰ μὲν εἴπητε, ὅτι φθείρουσα, εἴπατε, τί φθείρει, εἰ μὴ τὸ ἀγαθόν; οὐδὲν γὰρ λέχετε ἕτερον, εἰ μὴ τὴν ὕλην, xal τὸν ἀγαθόν. El οὖν δύο ἔσαν Φθείρει ἡ Όλη, Τενεσιουρχεῖ δὲ ὁ ἀγαθός - dj μὲν Όλη συνίσταται, φθείρεται δὲ καὶ ἀπόλλυται ὁ ἀγα” θός- εἰ δὲ ἑαυτὴν φθείρει, γνῶτε, ὅτι οὐδέν ἑστω ἑαυτοῦ φθαρτιχόν ΄ εἰδὲ xal ἑαυτὴν ἔφθειρεν, ἀνλλω- σεν ἂν ἑαυτὴν, xal εἰς ἀνυπαρξίαν ἢλασε. Πως & χαὶ «b φθειρόµενον, ἄναρχον; εἰ δὲ φθαρτὴ, nb τίνος φθείρετα!, εἰ μὴ ὑπὸ τοῦ ἀγαθοῦ; xai ἔσται ὁ ἀγχ- 1551 DIALOGUS CONTRA MANICH.EOS. 1558 θὸς, φθορεύς. El δὲ φθορά ἐστιν, ὑπὸ τίνος ἐνεργεῖ- A atque ad nihilum redegisset. Quin etiam id prin- «at, xal ἔστιν; ἡ γὰρ φθορὰ, διάλυσίς ἐστιν, ὡς ct- . Copy. Τίς οὖν ὁ διαλύων; xal τί τὸ διαλυόµενον; *Qz δὲ οὐ δύναται dj ὕλη φθορὰ εἶναι, καὶ φθαρτὴ οὐσία, ἐντεῦθεν γνωστόν ' ἡ μὲν γὰρ φθαρτὴ οὐσία προηγεῖται χαὶ προῦφίσταται, ὡς συντεθεῖσα ὑπόστα- o:c. Ἡ δὲ φθορὰ, ἐπιγίνεται μετὰ τὴν σύνθετον, λύουσα τὰ συντεθειµένα. Πῶς δὲ χαὶ ἣν οὐσία τῆς ὕλης, σύνδρομον xai συνουσιωµένην ἔχουσα τὴν φθοράν; | dit, et prius exsistit, velut composita substantia : cipii expers esse nequit, quod corrumpitur. Sin autem res est corruptioni subjecta, a quo tandem corrumpitur, nisi a bono? Ita honus corruptor erit. Sin denique corruptio est, a quonam effici- tur, et est? corruptio enim, ut diximus, dissola- tio est. Quisnam est igitur qui dissolvit, et quid quod dissolvitur? quod autem materia corruptio non sit, nec corruptibilis substantia, hinc perspici potest. Siquidem corruptibilis substantia prece- corruptio autem post compositionem accedit, dissolvens ea quas sunt composita. Quin et hoc quaro, quonam pacto erat materi» substantia, si- quidem comitem ac sibi concretam corruptionem habebat? 'AXM ἴσως ἐρεῖτε, ὅτι ἣν ποτε οὐκ ἑνεργείᾳ B — At foriasse reponetis, fuisse aliquando, cuim φθορὰ, ἀλλά δυνάµει' ὁμοίως xaX φθαρτόν. ᾽Αλλὰ γνῶτε, ἔτι τὸ μὲν εἶναι φθαρτιχὸν, 7| δημιουργιχὸν, µήπω δὲ ἐνεργεῖν τὶν φθορὰν, 7) τὴν δηµιουργίαν, διὰ τὸ μὴ δύνασθαι τὰ φθειρόµενα, f) δηµιουργο’- μενα συναῖδια εἶναι τῷ φθείροντι, f) δημιουργοῦντι, ἁληθές, ᾽Αλλ) ὑμεῖς οὐδὲν Ex τοῦ μὴ ὄντος εἰς τὸ εἶναι παραχθΏναι λέγετε, ἁλλ᾽ αὐτὴν ἑαυτῆς εἶναι τὴν χαχίαν φθαρτιχὴν xat ἀναλωτιχήν. Ὥστε αὐτὴν δυνάµει ἔχουσαν τό τε φθείρειν καὶ φθείρεσθαι, καὶ οὐχ ἑνεργείᾳ ' ἀτελῆς οὖν. Τὸ δὲ ἐξ ἀτελοῦς προχόπτον εἰς τελειότητα, οὐχ ἄναρχον ' εἰ γὰρ τὸ ἄτρεπτον, ἄναρχον, τὸ τρεπόµενον, οὐχ ἄναρχον. corruptio esset, non actu, sed potentia duntaxat : A53 itemque quod corrumpi natum erat. Verum illud scire vos volo, a vero quidem illud non οὐ» horrere, ut aliquid corrumpendi et procreandi vim habeat, necdum tamen ut reipsa seniper cor- rumpat aut creet : quod videlicet ea quz corrui- puntur et creantur, ejusdem cum ipso qui corrum- pit et creat, zternitatis esse non possint. At vos nihil nihilo productum esse dicitis; verum malum ipsum ejusmodi esse, ut seipsum corrumpat et ab- sumat. Quo fit ut materia quandoque id habens, ut potentia tantum, non actu corrumpat, alque corrumpatur, imperfecta esset. lllud porro quod ex imperfecto ad perfectum proficit, principii ex- pers non est. Nam si quod mutationem nullam admittit, principio caret, ejus certe expers non est id in quod mutatio cadit. Καὶ πάλιν * τί πρῶτον τῆς ὕλης ; ἡ οὐσία αὐτῆς, (5 $14 φθορά ; Καὶ εἰ μὲν ἡ φθορὰ, ἁδύνατον αὐτὴν ὑπάρξαι πρὸ τοῦ εἶναι ἀναλισχομένην. El δὲ ἡ οὐσία αὐτῆς προῦπΏρξε τῆς φθορᾶς, οὐσία μᾶλλον xal Ὁπαρξίς ἔστι͵ χαὶ οὗ φθορά * xal ἣν ἀφθᾳρσία moth, μὴ ἔχουσα ἑναντίαν τὴν φθορὰν, xaX οὖχ ἄναρχος 1| φθορά. Ei δὲ ἀεὶ ἣν fj οὐσία αὐτῆς ἀναλίσχουσα ἕαυ- τὴν, πῶς προήγαγε τοὺς χαρπούς ; El μεριχῶς ἀν- {λισχεν , οὗ παντελῶς φθαρτιχὴ, οὐδὲ παντελῶς φθαρτῇ, ob τελέως xaxfj. El δὲ φθαρτὴ οὖσα, ἑπαύ- σατο τοῦ ἑαυτὴν φθείρειν, Ἡ χαχὺν τὸ φθείρειν xal ἔχ χαχοῦ el; ἀγαθὸν ἑτράπη * 1) ἀγαθὸν τὸ φθείρειν, χαὶ ἐξ ἀγαθοῦ γέγονε xaxf,. El fj ὕλη χαχία, ἑαυτὴν δὲ ἔφθειρεν, ἀγαθή * τὸ Υὰρ φθεῖρον τὸ xaxóv, ἀγαθόν. Ac rursum : quid primum est in materia? ejusne substantia, an corruptio? Si corruptio, exsistere eam impossibile est, ut qua antequam sit cor- rumpatur. Siu autem ipsius substantia corruptio- nem antecessit, substantia potius et exsistentia est, quam corruptio : atque ita incorruptibilitas quondam erat, contrariam corruptionem non ha- bens, nec proinde principii expers est corruptio. Sin autem materi: substantia, cum semper esset, $e consumebat, quonam pacto fructus produxit ? si aliqua tantum ex parte consumebat ; ergo cor- rumpendi vim non omni ex parte habebat, nec in eam omni ex parte corruptio cadebat, nec deni- que omni parte mala erat. Sin autem cum in cam corruptio caderet, ipsa sese corrumpere desiit, aut malum est corrumpere, atque ità ex malo in bo- num mutata est : aut bonum est corrumpere, atque ita ex mala bona facta est. Si materia ma- lum est, cur, si seipsam corrumpebat, minime bona sit? illud enim quo malum corrumpitur, plane bonum est. Καὶ πάλιν εἴπατε * ἡ Όλη φῶς ἣν, ἡ σχότος» χαὶ D — Ac rursus illud : materia luxme erat, an tene- £b μὲν φῶς, τῆς οὐσίας τοῦ ἀγαθοῦ * xa ἰδοὺ µία ἀρχὴ, xat οὐ δύο. Εἰ δὲ σχότος, πῶς τὸ σχότος θεωρεῖ;, E! γὰρ θεωρεῖ, φῶς ἔχει’ εἰ δὲ οὐκ ἔχει φῶς, τυ- φλόν ἐστι. Καὶ πῶς εἶδε τὸ φῶς ; πῶς δὲ χαὶ σχότος ἔσται ἓν τῷ φωτεινῷ, καὶ οὗ λνθήσεται ; ἢ « ποία χοινωνία φωτὶ πρὸς σχότος ; » Καὶ πάλιν * fj Όλη ἕξις, ἡ o0 ; xal el μὲν οὐχ 225, . πῶς ἐκινήθη Πᾶν γὰρ τὸ μὴ ἔχον ζωὴν, ἀχίνητον. El δὲ ἕξις, ἢ ἐς αὐτῆς ἔχει τὴν ζωὴ», 3] ἀλλαχόθεν ἔσχε Στ Cor. vi, 4. bre? si lux, ex boni igitur substantia erat : sicque non duo principia sunt, sed unum. Sin autem tenebre, quonam pacto vident tenebre? nam si vident, lucem babent ; si luce carent, ccs suut, Quinam lucem viderunt? quanam item ratione tenebrz in lucido erunt, nec solventur? aut « quie societas luci ad tenebras *! ? ) Preterea, materia vel habitus cst, vel non. Si non est habitus, quo pacto motum babuit? Quid- quid enim vita caret, nequidem potest se movere. 1559 S. JOANNIS DAMASCENI 138) Si autem habitus aut ex se vitam habet, aut A τὴν ζωήν, 7| £x τοῦ ἀγαθοῦ. Καὶ πῶς ἀγαθὸς ὁ τωά- aliunde, vel etiam a bono. Qui porro bonus esse queat, qui malo vitam dederit? sin vero ab alio, jam non duo, sed tria principia erunt. Ad hec, materia vel ex se habet ut prineipio careat, vel ab alio faeta est. Siquidem ab alio facta est, principii expers non est. Sin autem principii expers erat, semper habuit ut esset, nec unquam fuit cum non esset. Quid igitur est, quamobrem eam corruptelam mortemque appellatis * Corru- ptio enini hoc affert, ut aliquid non sit: materia σας τὴν xaxlav ; εἰ δὲ ἐξ ἄλλου, οὐχ ἔσονται 65, ἁλλά τρεῖς. Καὶ πάλιν * ἡ ὕλη ἀφ' ἑαυτῆς Ἑν ἄναρχος, fU ἄλλου ἐγένετο. Καὶ el μὲν ἐξ ἄλλου ἐγένετο, οὐχ ἄν- αρχος. El δὲ ἄναρχος fjv, πάντοτε εἶχε τὸ εἶναι, χαὶ οὐδέποτε ἔσχε τὸ μὴ εἶναι. Πῶς δὲ λέγετε αὑτὴν φθο- ρὰν καὶ θάνατον ; ἡ yàp φθορὰ τὸ μὴ εἶναι vap- έχει * dj δὲ ὕλη οὐκ ἔσχε ποτὲ τὸ μὲ; εἶναι * ἀεὶ γὰρ fv, ὡς λέχετε. Πῶς οὖν ὃ ox ἔχει, δύναται δοῦναι; aulem nunquam habuit, ut non esset; semper enim erat, ut asserilis. Qui fit ergo, ut hoc dare queat, quo ipsa caret? Insuper, ortus et corruptio inter se pugnant. Ortus quidem est ejus quod non erat, ad hoe ut exsistat productio: corruptio autein exsistentis vei 45/54 in nihilum dissolutio. Quocirca si ma- teria, ut vobis videtur, corruptela est, quonam pacto fructus edit ac gignit ? Denique: corruptio quz omnimoda sit, seipsam corrumpit. Etenim si seipsam, incolumem servat, omnigena corruptio non est. Quod si seipsam quo- que corrumpit, jam non erit. 64. ᾿Αγαθὸν (id est, bonum) dicitur, quasi ἄγαν θέειν πάντα πρὸς αὑτό ( id est, quod ad ipsum omnia cilius currant), ut quod natura amabile et expetendum sit, et quod naturaliter omnia appe- tant, Malum autem nihil est aliud, quam nature repugnans appetitio : hoc est, cum aliud quidpiam quam quod natura expetendum dictat, appetimus, .Umnium porro, etiam malorum, principium et Καὶ πάλιν. d Ὑένεσις xoi ἡ φθορὰ, ἑναντία. Ἡ μὲν γὰρ γένεσις, Ex τοῦ μὴ ὄντος εἰς τὸ εἶναι παραγωγή ' ἡ δὲ φθορὰ, τοῦ ὄντος εἰς τὸ μὴ εἶναι διάλυσις. El οὖν ὕλη χαθ᾽ ὑμᾶς φθορὰ, πῶς τοιῖ καρποὺς, xal γεννᾷ ; Καὶ πάλιν * fj φθορὰ ἡ παντελῆςι xa ἑαυτὴν φθεί- ρει. El γὰρ ἑαυτὴν συνιστᾷ, οὗ παντελὴς φθορά * εἰ δὲ ἑαυτὴν φθεἰρει, οὐκ ἔσται. EU. ᾿Αγαθὸν λέγεται, παρὰ τὸ ἄγαν θεῖον πάνταν πρὸς αὐτό * ὃ xal φύσει ἐστὶν ἐραστὸν, xat ἐφετόν ’ οὗ φυσικῶς πάντα ἐφίεται. Καχὺν δέ ἐστιν, dj παρὰ φύσιν ἔφεσις, τουτέστιν, ὅταν ἕτερόν τι παρὰ τὸ φύ- σει ἐφετὸν ἐφιέμεθα. Πάντων, xa τῶν χαχῶν ἀρχὴ xai τέλος, boil τὸ ἀγαθόν ' τοῦ γὰρ ἁἀγαθοῦ ἕνεχς πάντα, xal ὅσα ἀγαθὰ, καὶ ὅσα ἑναντία. Καὶ vip xai ταῦτα πράττοµεν, τὸ ἀγαθὸν ποθοῦντες ' οὐδεὶς fnis est bonum. Boni enim causa, tam bona, quam ( Y&p εἰς τὸ xaxbv ἀποθλέπων, ποιεῖ ἅπερ ποιεῖ. horum contraria fiunt. Nam et hzc boni amore facimus. Nullus quippe malum sibi ob oculos po- nens, ea quz facit facit: ac proinde ne subsistit quidem malum, sed cum alio: quod nimirum non sui causa, sed boni perpetretur. Quidquid enim opinamur '**, , 05. In errorem a Deo agitur propheta 35, vel Deo ipsum pro cupiditatis ejus merito aberrare si- nente: vel cum aliquid predicit, ac Deus alia fa- cit, quam quz pradixerat, tunc in errorem a Deo actus esse dicitur, hoc est imposturz convincitur. 66. Jamvero hoc velim nobis expediatis, o Manichzi, materia, quam malum, et tenebras, et. corruptelam, et mortem appellatis, quamque sine principio et zeternam esse contenditis, substan- liane erat, an accidens? Si substantia; vel corpus erat, ut terra, aqua, aer, ignis; aut corpore va- cabat, ut Deus, angelus, anima: aut denique ex corpore et incorporea natura composita erat. Àc siquidem corpus erat, immota manebat. Corpus enim omne inanimum est, ac motu caret. Porro Διὸ οὐδὲ ὑπόστασιν ἔχει τὸ χαχὸν, ἀλλὰ mapuzi- στασιν, τοῦ ἀγαθοῦ ἕνεχα, xat οὐχ ἑαυτοῦ γινόµενον πᾶν γὰρ Υινόμενον, ἢ δι ἀγαθὸν γίνεται, 1] διὰ vopi- ζόμενον ἀγαθόὺ. fit, aut boni causa fit, aut ejus quod bonum esse ξε’. Πλανᾶται ὑπὺ 8600 προφήτης, ἢ τοῦ θεοῦ παρα- χωροῦντος αὐτὸν πλανηθῆναι, πατὰ την τῆς Ux θυµίας ἀξίαν αὑτοῦ, ἣ προλέγων, xal τοῦ Θεοῦ ἄλλα ποιοῦντος παρ) ἃ προεῖπε, πεπλανῆσθαι λέγεται ὑπὸ θεοῦ, τουτέστι πλάνος ἀποδειχθῆναι. £c". Εἴπατε οὖν ἡμῖν, ὦ Μανιχαῖοι * ἡ ὕλη, ἣν M- γετε χαχίαν, καὶ σχότος, xai φθορὰν, xal θάνατον, ἄναρχον, xai ἀῑδιον, οὐσία fjv, f) συµθεθηχός: Καὶ εἰ μὲν οὐσία, ἡ σῶμα fiv, oTov γη, ὕδωρ, &hp, top: $ ἀσώματον, olov θεὸς, ἄγγελας, Ψυχή * fj Ex σώ- µατος xai ἀσωμάτου σύνθετος . Καὶ cl μὲν σώμα, ἀχίνητος ἣν. Πᾶν γὰρ σῶμα, ἄφνυχον xal ἀχίνητον. Καὶ πῶς μὴ χινουµένη, Ίλθεν εἰς τὰ ὅρια τοῦ φωτός ;. 3| πῶς ἔσχε χίνησιν ; f] ὁ ἀγαθὸς, xaX οὐκ ἀγαθὸς, 6 6c δωχὼς τῇ καχίᾳ κἰνησιν * ἡ ἄλλος ἔδωχεν αὐτῇ τὴν xi- 15 Ezech. xiv, 9. VARLE LECTIONES. " Leunclavius legit θέειν πάντα, et in Sirleti codicis ora, post θεῖον, quemdam ecripsisse ait partie, lam 1| sive, vel. Quam quidem lectionem commodam existimat Billius: sed Leunclavii emendatio πιεί placet. Bonum enim definiunt philosophi, quod omnia appetunt, quod omnia citato cursu prosequuntur ; &lque id ipsum series indicat. ? Dionys. cap. 4. De div. nom. ὃ 31. - 1561 DIALOGUS CONTRA MANICIL/EOS. 1562 νησιν παρὰ τὸν ἀγαθόν * καὶ ἔσονται τρεῖς ápyat, xal A si immota erat, quonam modo ad lucis fines agita- οὗ δύο. El δὲ λέγετε, ὅτι ἀσώματος Ἶν ἡ ὕλη, πόθεν σῶμα ; ἡ γὰρ ἀσώματος xal ἄναρχος οὐσία, οὐ δύ- ναται εἰς σῶμα τραπΏναι. Πόθεν οὖν ἡ ἀναρίθμητος τῶν σωμάτων πληθύς ; El δὲ σύνθετον εἴπητε τὴν Όλην ἐξ ἀσιωμάτου χαὶ σώματος, γνῶτε, ὅτι ἀδύνα- τον σύνθετον γενέσθαι ἄνθρωπον, εἰ μὴ Ex ψυχῆς xat σώματος. Καὶ ἀδύνατον γενέσθαι σῶμα, εἰ μὴ ἐκ τῶν ἁπλῶν στοιχείων, τῆς γῆς, χαὶ τοῦ ὕδατος, χαὶ τοῦ ἀέρος, xal τοῦ πυρός. Χρὴ οὖν πρῶτον εἶναι τὰ ἁπλᾶ, xal τότε γενέσθαι ix. τῶν ἁπλῶν σύνθετον. "Ecovtat οὖν οὗ δύο ἀρχαλ, ἀλλὰ τρεῖς, Οὕτως ἁδύ- νατον ἄναρχον εἶναι τὴν ὕλην ' xol εἰ σύνθετος ἐξ ἀσωμάτου xai σώματος, διὰ τί οὐχ ἑποίησε τὸν ἄν- θρωπον ix τῆς ἀσωμάτου αὐτοῦ φύσεως xal τοῦ σώματος; tione pervenit? aut quonam pacto motum habult ? aut onim a bono motuin accepit ; atque adeo ille bonus non erit, qui malo motum dederit : aut pra- ter bonum alius est qui ipsi motum indidit ; sic- que tria principia sunt, non duo. Si autem hic dicitis quod materia incorporea erat ; unde igitur fit eorpus ? neque enim incorporea ac principio ca- Τθη8 substantia in corpus verti potest. Unde ergo innumerabilis hzc corporum multitudo fluxit? Sin autem inateriam ex incorporeo οἱ corpore con- cretam fuisse dixeritis, illud nosse vos convenit, fleri non posse, ut liomo, nisi ex anima et corpore compositus sit; nec rursus fleri posse, ut corpus, nisi ex simplicibus elementis, hoc est terra, aqua, B aere et. igne, confletur. Quocirca prius simplicia esse necessum est, sc tum denique ea fieri; qua ex simplicibus constant. Proindeque non duo, se tria principia futura sunt. Ex quo intelligitur fleri non posse, ut maleria principio careat. Quin οἱ [πρὸ ex incorporeo et corpore constat, quid causz est ; quamobrem hominem ex incorporea sua na- tura et ex corpore suo non fecerit? EC. « "Axoue, οὐρανὲ, καὶ ἑνωτίζου, ἡ Y. » — « Πρόσεχε, οὐ ρανὲ, xai 1aAfjsto* xat ἀχουέτω, γῆ, ῥή- paa kx στόματός µου. » Λαλήσω γὰρ ῥήματα, οὐχ ἐμῆς χαρδίας, ἀλλὰ τῶν ἑσχοτισμένων xal µεµια- σµένων Μανιχαίών * ἀχούσατε, λαοὶ, φυλαὶ, γλῶσσαι, ἀχούσατε. "Ev θέατρον γενέσθω σήµερον ὁ οὐρανὸς καὶ ἡ γη. ᾿Αχούσατε, vl λέγουσιν οἱ ἑπικατάρατοι Μανιχαῖοι, οἱ ἑσχοτιαμένοι περὶ τὸ φῶς, τὸ στόµα τοῦ διαθόλου. Λέγουσιν, ὅτι fj ὕλη ἐπολέμησε μετὰ τοῦ θεοῦ, xal ἀνέσπασε µέρος àv αὐτοῦ. Περιγρα- πτὸν λέγουσι τὸν Geby, πολεμοῦντα, xal πολεμούμε- VOV, xal λυπούµενον, xal ἁποτεμνόμενον. Πολεμεῖται ὃ θεός ; Αποχόπτεται ὁ θεός ; Οἴμοι, οἴμοι ἱ oóx ἀπο- χτενοῦμεν αὐτούς ; οὐ πυρὶ χαταναλώσομεν; τούτοις ὁμιλήσομεν; τούτους εἰς χοινωνίαν δεξόµεθα ; ὁ χοινω- νῶν αὐτοῖς, ὅμοιος αὐτῶν ἐστι, xal τῆς µερίδος αὐτῶν ἔσται, χαὶ ἓν τῷ νῦν αἰῶνι, xai ἓν τῷ μέλλοντι. 'Αδελ- qot, Χοινωνία λέγεται; ἀποθάνωμεν, xai μὴ δεξώ- µεθα εἰς χοινωνίαν τοὺς Μανιχαίους * ἀποθάνωμεν, ἵνα ζήσωμεν * ὁ δεχόμενος αὐτοὺς εἰς χοινωνίαν, Μανιχαϊός ἐστιν, ὅμοιος αὐτῶν. Κρεϊττόν ἐστιν Ἰουδαῖσαι, καὶ Ἰουδαῖον ἀποθανεῖν, Ὥπερ χοινωνῆσαι τοῖς Μανι- χαίοις. Ὦ ἀπὸ τῶν * Μανιχαίων | ἀχούσατε δη πρὸς Θεοῦ, ὦ ἄνδρες, ἀκούσατε τί φησιν ὁ θεόλεστος Μάνης. ὐὐκ ἔστι, φησὶν, ὁ χόσµος τοῦ θεοῦ, ἀλλά τοῦ διαδόλου. ᾽Απαλλοτριῶσαι x ἡμᾶς βούλεται τοῦ Θεοῦ ἡμῶν. Καὶ ἐλυπήθη, φησὶν, ὁ Gehe, ὅτι ἁπ- εχότη µέρος ἀἁπ᾿ αὐτοῦ, xal ἐπόνεσεν, Ἐὰν ἀπεχόπη µέρος ἀπ᾿ αὐτοῦ, xat φθαρτός ἐστι. Πᾶν γὰρ τὸ τε- µνόμενον, φθαρτόν ἐστιν. Ἐσύλησε καὶ ἤρπαξε, φησὶν, fj χαχία µέρος ἀπὸ τοῦ coo, xal διὰ τοῦτο | πέµπει ὁ θεὺς, xa συλᾷ, xal ἁρπάζει τὸ µέρος τὸ συληθὲν ἀπ᾿ αὐτοῦ. Ληστὰς θεοῦ εἰσάχεις, ὦ 0:ó- λεστε; ἀλλὰ xol μηχανάς, φησὶν, ἐποίησεν ὁ 8:5;, αυ [sa, r, 2. ** Deut. xxxii, 1. 67. « Audi, coelum, et auribus percipe, terra **.» A55 «Attende, colum, et loquar; audiat terra verba oris mei**, » Loquar enim verba, non cor- dis mei, sed tenebris obsitorum et impurorum Manicheorum. Audite, populi, tribus, lingusm, audite. Coelum et terra unum hodie theatrum (lant. Audite quid exsecrabiles Manichaei dicant, in ipsa luce caligantes, osque vere diaboli. Aiunt ma- teriam cum Deo conflixisse, partemque ab eo abs- traxisse. Circumscriptum Deum dicunt, qui oppugnet, et oppugnetur, moerore item afficiatur, et amputetur. Quid, Deus bello lacessitur? Deus abscinditur ? O me miserum! nun eos interficie- mus ? non flammis absumemus ? cum his sermonem miscebimus ? Hoc ad communionem recipiemus? Quisquis cum bis communicat, horum similis est, consorsque eorum erit tum in hoc svo, tum in futuro. Fratres, communio cum illis indicitur ? mortem prius oppetamus, quam ut Manichaos ad communionem admittamus. Moriamur, ut vivamus. Qui eos ad communionem excipit, Manicheus est, ipsorumque similis. Judaismum profiteri presta- ret, aut in Judaismo mori, quam communionem cum Manichzis babere. Procul este a Manichzis. Audite per Deum, vos obtestor, viri, quid perditis- p simus iste Manes dicat. Mundus, ait, non est Dei, sed diaboli. Nimirum nos a Deo nostro alienare studet. Indoluit Deus, inquit, quod portio abs se essel abscissa. Atqui si pars ab eo decisa est, in ipso quoque corruptio locum habet. Nam quod amputatur, corruptioni obnoxium est. Malum, ait, partem Deo przdatus est, et abstulit : ob eamque causam mittit Deus, quo partem ereptam sibi prze- detur et auferat. Dei przedatores introducis, o per- YARLE LECTIONES, * Nisi me prorsus fallit judicium, inquit Billius, ἀτόπων, legendum est. — x Dasil. βούλονται ἡμᾶς ἁπ- αλλυτριῶσαι 100. 1563 ditissiime ? at etiam, inquit, machinas exstruxit Deus; nimirum duodecim cados, et solem, et lu- nam. ut quod suum erat, reciperet. Qua tandem de causa ? ut bonus immisso igne mündum exurat, cunctaque deleat, ac materiam inferne in suo loco reponat, animasque illas αρ Manem ΠΟΠ susce- periut **. Audite quid Dei adversarius dicat, quan- tumque materie vim tribuat :; Dei altissimi poten- tiam dejicit. Primum enim ait spoliatum fuisse Deum. O imbecillitatem 1 Deumne meum imbecil- lem dicis? at ultro forsau libensque id passus est. Cur ergo morore affectus fuit, si vis ipsi illata non est? Nemo enim sponte sua perdit, ac dolet. Quod si, ne locus ipsius occuparetar, cum alioqui materiam superare non posset, diripi se passus S. JOANNIS DAMASCENI 1504 δώδεχα κάδους, xal τὸν fov, xai τΏν σελένην, ἵνα λάδῃ τὸ ἴδιον. "Iva τί τελευταῖον γένηται ; "Iva πὲμ- wy πῦρ ὁ ἀγαθὸς, wat χαύσῃ τὸν χόσµον, xal ἀγ- αλώσῃ πάντα, χαὶ ἁποχαταστήσῃ τὴν Όλην χάτω cl; τὸν τόπον τῆς αὐτῆς, χαὶ τὰς φυχὰς τὰς μὴ δι- δχμένας τὸν Μάνεντα. ᾿Ακούσατε, οἷα λέγει à &vel- διχος τοῦ Θεοῦ, πόσην δύναμιν δίδωσι τῇ ὕλῃ * χατα- θάλλει τοῦ θεοῦ τοῦ ὑψίστου τὴν δύναμιν. Πρῶτο μέν φησιν, ὅτι ἐσυλήθη xal ἐχλάπη. Ὢ ἀδυναμίας ! τὸν θεόν µου λέγεις ἀδύνατον; Αλλ) ἐχὼν ταρ- εχώρησε. Πῶς οὖν ἐλυπήθη, εἰ μὴ ἐδιάσθὴ ; Οὐδεὶς προδίδωσι τὰ ἑαυτοῦ ἐχουσίως, xal λυπεῖται. El 8k ἵνα μὴ χαταχυριευθῇ ὁ τόπος αὐτοῦ, μὴ δυντθεὶς ἄλλως περιγενέσθαι τῆς ὕλης, ἑλυπέθη, πῶς οὐχ ἀδύναμος ; εἶτα λυπεῖται xal χολάζεται τὸ µέρος τὸ est, qui afferri possit, quin imbecillitate laboret. B ἀπ αὐτοῦ * xai τεχνάνεται, xal μηχανὰς ποιεῖται, Postea in moerore versatur, ac pars quz ab eo avulsa cruciatur. ltaque technas adhibet, et machi- nas struit, ut quod suuin est, capiat : at ne id qui- dem integrum recipit. Etenim anima Πα quie Manem sequi recusarunt, aternum puniuntur. Extremum lioc est, quod materia iterum post- quam adversus bonum insurrexerit, eumque afllixe- ri!, nullo tandem accepto inde detrimento, suum ad ἵνα λάδῃ τὸ ἴδιον, καὶ οὐδὲ ὅλον ἁπολαμδάνει tbv ἴδιον * αἱ γὰρ φυχαὶ, αἱ μὴ ἀχολουθήσασαι τῷ Μά- νεντι sl; αἰῶνα χολάζονται * xai τελευταῖον, $ ὕλη πάλιν ἓν τοῖς ἰδίοις τόπηις στασιάσασα τὸν ἀγαθὸν, xai θλίφασα, αὐτὴ δὲ μὴ θλιδεῖσα, ἀλλὰ τὸ ἔσχατον πρὸς τὸ ἴδιον παλινδροµήσασα μετὰ καὶ τῶν Ψυχῶν, τῶν μὴ πιστευσασῶν Y τῷ Μάνεντι. ᾽Αλλὰ τυχὸν xal πάλιν ἀναστίήσεται. locum recurrerit, una. cum animabus illis, que Maui minime crediderunt. At fortasse rursum ipsa quoque linc emerget. 68. Dicite nobis, 6 Manichzi : materia cum prius quieta esset, bonane, an mala erat? Si mala, postea igitur excitata seditione bona 456 facta est. Sin prius bona, post igitur mala reddita est. Deinde, cuim intestina seditione laborans, amen- tique motu agitata ad Jucis fines pervasit, siquidem expertem materie lucem aspexerit, quonam modo ezca sit? Qui fieri etiam potest ut materia lucem a materia remotam cernat ? Si autem intellexit, quonam pacto ratione et mente caret, lucemque, ut existimatis, adamavit. Quomodo sime anima? quomodo mala? neque enim illud malum est, quod boni amore rapitur. Quonam item modo mente el sapientia caret, quz ex linibus suis, non bruii cujusdam animantis, sed prestantissimi cujusdam ac bene ordinati imperatoris instar excessit, lu- cisque haud contemnenda arrepta preda, ad sua ξη’. Εἴπατε ἡμῖν, ὦ Μανιχαῖοι, ἡ Όλη ἠσυχάζουσα τὸ πρότερον καλὴ fv, ἡ χαχή; El μὲν καχἡ, ὕστερον στασιάσασα χκαλὴ ἐγένετο. El δὲ πρῶτον xaàh, ὕστε- pov xaxfj. Εἶτα στασιάσασα πρὸς ἑαυτὴν, xai àzáxtugc χινη- θεῖσα, xal ἐλθοῦσα εἰς τὰ τοῦ φωτὸς ὅρια., εἰ μὲν ἐθεάσατο τὸ ἅθλον φῶς , πῶς τυφλὴ; Πῶς δὲ xal Όλη ἅθλον φῶς θεάσηται; El δὲ ἐνόησε, πῶς ἄλονος xaX ἄνους; xal ἹἩράσθη xa0' ὑμᾶς. Πῶς ἄφυχος: πῶς δὲ xaxfj; τὸ yàp ἑρῶν τοῦ ἀγαθοῦ, οὗ xaxóv: πῶς δὲ ἄνους xai ἄσοφος, ἡ ἐχθᾶσα ἓἐχ τῶν αὐτῆς, ὥσπερ ζῶον οὐχ ἄλογον, ἀλλ' ὥσπερ ἄριστος στρα- τηγὸς xai εὔταχτος, xal λαθοῦσα ἀξιόλογον λάφυρον τοῦ φωτὸς , xal εἰς τὰ ἑαυτῆς ὑποστρέφασα ; Πῶς δὲ xai φαύλην λέγετε, τὴν τὸ ἀγσθὸν δεξαµένην xol χωρῄήσασαν ; τὰ yàp δεχτιχὰ ἀγαθοῦ, οὐκ ἑναντία, οὐδὲ πολέμια. | subinde regressa est? Quo, inquam, modo malam dicitis, qux: bonum suscepit ac continuit? qus enim ejusmodi sunt, ut bonum suscipere queant, ea nec illi contraria sunt, nec pugnacia. Ác rursum : sequilur uL materia agendi vim et industriam ba- beat; contra boni natura patibilis et fluxa sit. Quod si illa boni cupiditate effecta est, bonus au- tem sui partem malo dedit, utrumque mutationem suscepit, Nam et malum eo bonum effectum est, quod boni desiderio flagravit : et bonum eo ma- in evasit, quod malo misceri noi recusavit. Preterea, bonum ex isto raptu et mistione, vel ** Vide Epiphan. in haeres. Manich. 8i Dei pars a materia abrepta est, D Καὶ πάλιν εἰ ὕλη ἀφήρπασε µέρος τοῦ Θεοῦ, 5pa- etfptoy μὲν xal ποιητιχὺν ἡ ὕλη, παθητὴ δὲ xal " ῥευστὴ ἡ φύσις τοῦ ἀγαθοῦ. El δὲ ἐχείνη μὲν τοῦ ἀγαθοῦ ἐπεθύμησεν, ὁ δὲ ἀγαθὸς µέρος αὐτοῦ ἔδωχε τῷ καχῷ, ἁμφότερα ἑτράπησαν ' χαὶ τὸ χαχὸν yàp ἐπεθύμησε τοῦ ἀγαθοῦ, xat ἀγαθὸν ἐγένετο * xal τὸ ἀγαθὸν δεξάµενον µιγῆναι τῷ xaxip, xaxov ἑγέ- γετο. Καὶ πάλιν * ἐθλάδη τὸ ἀγαθὸν ὑπὸ τῆς ἅρπαγης VARLE LECTIONES, ? B. πιστευσᾶντων. 1565 DIALOGUS CONTRA MANICH/EOS 1566 καὶ τῆς µίξεως, ἢ ἔθλαψεν * f) ὠφέλησεν, ἡ ὠφελήθη. A detrimentum accepit, vel attulit; vel utilitatem ac- El μὲν ὠφελήθῃ, ἐνεργὸν xa ἀγαθὸν τὸ ὠφελῆσαν, καὶ ἧττον τὸ ὠφεληθὲν καὶ παθητόν * εἰ δὲ ἐθλάδη, καὶ οὕτω παθητὸν τὸ βλαδὲν , xal ἐπικρατέστερον τὸ βλάψαν ΄ εἰ δὲ ἔθλαψε, xaxóv ἐστι" εἰ δὲ ὠφέ- λησε, φθονερὸς ὁ ἀγαθὸς, λυπηθεὶς, χαὶ µνησίκαχος, πυρὶ παραδοὺς τὴν ὕλην, xal τῇ ὑπερθολῇ τῆς µνη- σιχαχίας, xal τὸ ἑαυτοῦ µέρος σὺν αὐτῇ. El δὲ οὐδὲ ἔδλαφεν , οὐδὲ ἑθλάδη, οὐδὲ ὠφέλησεν , οὐδὲ ώφε- λήθη, πρῶτον μὲν, ἀνενέρ/ητων τὸ γὰρ ἀγαθὸν ἔνθα ἂν γένηται, ὠφελεῖ, ἐὰν ἔχη ἀγαθὴν ἐνέργειαν : δεύτερον δὲ, &bixov, ὅτι μὴ ὠφεληθὲν, μτδὲ βλαθὲν, χολάζει τὴν μηδὲν ἁδιχήσασαν ὅλην * εἰ δὲ διὰ τὸ ἁρασθῆναι αὐτοῦ τὴν ὕλην, xo μετασχεῖν αὐτοῦ ὀργίζεται καὶ λυπεῖται, καθ) ὑμᾶς, μηδεὶς ἑἐρασθῇ αὐτοῦ. cepit, vel dedit. Si utilitatem accepit, efficax ergo et bonum illud est quod alteri utile fuit, inferiusque el patibile, cui utilitas accessit. Sin detrimentum ac- cepit, sic quoque patibile sit oportet illud quod lesum fuit, et valentius id quod lzsit. Sin vero lesit ipse, malus ergo este Si profuit, (invi- dentia igitur bonus laborat, qui idcirco πιο, sius sit, et injurie memor, ut materiam igni tradat, unaque sui partem, incredibili ultionis οί» dio. Quod si nec lgsum est, nec Iz:sit, commodum- que item nec prestitit, nec percepit : primum quidem omnis actionis est. expers ; cum tamen ea boni natura sit, ut ubicunque adfuerit, prosit, modo proba efficacitate polleat. Deinde injustus D est, qui nec beneficio, nec incommodo affectus, materiam nihil commeritam puniat. Sin, vestra quidem opinione, propterea irascitur οἱ dolet, quod materia amore sui capta, seque tandem potita sit, non est quod quisquam ipsius amore ardeat. Ei δὲ, ὥς qats, γνοὺς ὁ θεὸς τὴν ὕλην ἑπερχο- µένην αὑτῷ, ἐχὼν συνεχώρησεν ἁρπαγῖναί τι αὑτοῦ. ὑπ' αὐτῆς, ἵνα αὐτῆς τὴν χἰίνησιν περιγράψας τιµω- Ρήσηται, ὥσπερ βόλον Σ ἑμπήξας τῇ γεέννη” πρῶτον μὲν τίνος ἕνεχεν οὐκ εὐθέως ἔπηξε, χαὶ παρέδωχεν αὐτὴν τῇ γεέννῃ; εἰ δὲ oix ἠδύνατο, εἰ μὴ τρόπῳ τοιούτῳ, ἡμῖν τί µέμφεται, μὴ ἀνθιστωμένοις τῷ πονηρῷ, αὐτὸς προδοὺς τὰς Φυχὰς ἡμῶν δι) ἄδυνα- μίαν, Εἶτα, γεέννην λέγοντες, ἡ ὀμλούσιον τοῦ ἀγαθοῦ ταύτην ἑἐρεῖτε, f| ὁμοούσιων τοῦ πονηροῦ, f| ἄλλην οὐσίαν, xaX οὐχέτι δύο, ἀλλὰ τρεῖς. El γὰρ τοῦ ἀγαθοῦ, πῶς κχολάζει; οὐκ ἀγαθὴ * γὰρ dj γέεννα. C El δὲ τοῦ πονπροῦ, οὐ χολάνει τὸ χαχόν ' οὐδὲν γὰρ ἑαυτὸ κολάζει, El δὲ ἕτερόν τι παρὰ τὰ δύο, τρεῖς ἀρχαὶ, χαὶ οὐ δύο. f| Ex μὴ ὄντος εἰς τὸ εἶναι παρήχθη. Καὶ el τοῦτο, δ.ὰ τί μὴ πρὸς τὴν εὐθεῖαν ἐρχόμενοι εἴπομεν, "Ex μὴ ὄντος εἰς τὸ εἶναι παρ- χθη τὰ πάντα ; Quod εἰ, ut dicitis, Deus invadentem se mate- riam prospiciens ultro sibi ab ea eripi partem passus est, ut ejus motu compresso ultionem post- hac ex ea sumeret, ac velut carcerem gehennae figeret : primum illud quero, cur non statim fixe- rit, gehennzque eam tradiderit? Quod si nonnisi hoc modo id poterat, quid tandem est quot nobis malo non resistentibus succenseat, cum ipse pra virium imbecillitate animas prodiderit? Insuper, gehennam dicentes, aut eam ejusdem cum bono, aut ejusdem eum malo substantiz esse dicitis, aut alterius cujusdam substantiz : et ita non du, sed tres futurte sunt. Si ejusdem cum bono 4457 substantiz est, quonam modo cruciat ? non enim bona est gehenna. Si autem ejusdem est cum malo substantive, nequaquam malum ex- cruciat. Nihil enim seipsum punit. Sin denique aliud quiddam preter hzec duo; tria ergo princi- pia erunt, non duo. Num vero ex nihilo producta est? quod si ita est; quidni ergo recta via incedentes, omnia ex nihilo ad hoc ut essent condita fuisse dixerimus. Τὸ Ἀναρχον, ἄτρεπτον. Τροπὴ váp ἐστι, τὸ gh πρότερον ὃν, ὕστερον γενέσθαι, "Qv δὲ τὸ εἶναι ἆ πὺ «ροπῆς Ίρξατο, xal τρεπτὰ, ἀλλ᾽ ἄναρχα, ἄτρεπτα φύσει. Πῶς οὖν ἐκ τῶν ἀνάρχων οὐσιῶν ἐγενόμεθα ; El γὰρ χαὶ αὐταὶ τοιαῦταί clot», οἷοι ἡμεῖς, ἄνθρω- vot xat αὗταί. El δὲ μὴ τοιαῦται, πῶς ἐτράπησαν :; O)x ix τῶν ἀνάρχων τοίνυν οὐσιῶν ἡμεῖς, ἀλλ᾽ ἐκ τοῦ uh ὄντος. Quod sine principio est, id quoque est immuta- bile. Mutatio enim est, cum id quod prius non erat, postmodum exsistit. Quorum porro esse a muta- tione cepit, ea quoque suapte natura mutari pos- sunt ; vicissim ea natura sua mutari nequeunt, quorum esse principio caret. Quonam igitur modo nos ex substantiis principii expertibua orti sumus? D Si enim 638 tales sunt, quales nos ipsi; ipsae quo- que sunt homines. Sin autem tales non sunt, quonam pacto mutatze sunt? Non ergo ex principii ex- pertibus substantiis, sed ex nihilo orti sumus. Ei ἄναρχος ἀρχὴ χαὶ ἀῑδιος ἡ Όλη xa fj xaxa, ἐξ ἑαυτῆς ἔχουσα τὸ εἶναι, χαὶ ὅσα ἔχει, τουτέστι τὴν τυραννίδα, καὶ τὴν ἰσχὺν, xal τὴν χαχίαν, ἄτρεπτα ταῦτα ἕξει. Πῶς οὖν ὁ τοσοῦτον αὐτὴν φο- θηθεὶς, ὥστε παραχωρῆσαι µέρος αὐτοῦ αἰχμάλωτον ὑπ' αὐτῆς γενέσθαι, ἑσχάτως αὐτῆς περιγενέσθαι δυνήσεται - Si principii expers.ac:sternum principium est materia el malum quod ex. ipsa ortum ducit, quid- quid babet, hoc est tyrannidem, robur et malitiam ; hzc, inquam, omnia perpetua et immutabilia ha- bebit. Qua igitur ratione is, qui usque adeo eam pertimuit, ut partem etiam sui ab ea rapi perini- serit, hanc ad extremum superare poterit? ΥΛΗΙΕ LECTIONES. . * Leunclavius bene, emendat ὡς περίθολον. auctoris, α [ta Dasil. ct. R. Leuncl. οὗ xax?, contra sensum 1561 S JOANNIS DAMASCENI 1595 68'. MAN. Eccur Deus, cum prznosset fore 4 Επ’. MAN. Διὰ sl προγινώσχων ó θεὺς τὸν t4. ut diabolus ex bono in malum mutaretur, factaque boni jactura, boni exsors, sive fnalus evaderet, liinc tamen creavit? ORTH. Si eum pramnoscebat, certe ut. omnino futurum pr:enoscebat,. Etenim ejus quod omnino futurum non sit, przscientia non est, sed ignoratio et error. MAN. Volensne Deus eum fecit? ORTH. Certe volens. MAN. Quare vero, cuim bonus sit Deus, facere illum voluit qui malus futurus esset ? ORTII. Deus eum bonum fe- cit : verum ipse sponte niutatus, bonum abjecit, quippe qui liberi arbitrii compos creatus erat. MAN. Quidnam autem causas est, cur eum arbitrii libertate pr:editum ac mutabilem effecerit? ORTII. Quidquid creatum est, a natura habet, ut mutari possit. Quorum enim ortus a mutatione coepit, ea quoque suapte natura mutabilia esse oportet. Λη- non enim ** mutatio est, cum quid ab eo quod non erat, ad hoc ut sit producitur? Quo fit ut Deus solus natura immutabilis sit, utpote increatus et zternus. Ex rebus autem conditis, omnes ilz quae rationales sunt, sponte mutantur, pro voluntatis arbitrio : relique autem, ratione corporis. 69. At vero, idcirco liberum eum condidit, quia quidquid ratione utitur, sui juris est. Quorsum enim ratione utatur, si arbitrii libertate careat ? nam quod aut vi, aut nature necessitate fit, vir- tutis nomen nequaquam obtinet. Ex quo efficitur ut ne virtus quidem brutis insit. Porro bonorum virtutem ob nonnullorum inertiam tollere equum non est. MAN. Igitur eos tantum condere debebat, qui probi futuri essent, ut bonum solum esset, solaque virtus vigeret. ORTH. Perfectum bonum Deus solusest , cunctaque, si cum eo conferantur, iinperfecta sunt, et eatenus. duntavat, et sunt, et dicuntur 4568 bona, quatenus ipsum participant, et ex mutua eorum inter se comparatione. Nam quod boni magis est particeps, magis quoque bonum est, et dicitur.Quod autem minus, minusetiam est. Quod Torro nulla ratione bonum est, id ne quidem est. Quod denique nullo modo bonum est, prorsus malum est. Atque ipsum hoc esse, bonum est. Ex cum diabolus sit, hac ratione quod est, bonus est. 10. MAN. Quid caus: est, cur Dominus dicat : « Bonum erat homini illi, si non fuisset natus homo Πε» ORTH. Quoniam bono quidem bona dare convenit : ast accipienti probrum et dedecus est, accepta dona minime servare : quod non donantis, sed illius culpa et socordia accidit, Deus autem ** quia bonus est, bona non largiri non potest, hoc est non vult non largiri ; qui vero accipere recusat, ipse sibi detrimentum accersit, dum satius ducit "on accipere, quam accipere. Quocirca squum 11 Cap. 6ολον, ὅτι ἤμελλε τρέπεσθαι Ex. τοῦ ἀἆγαθοῦ εἰς d xaxbv, xat ἀποθάλλεσθαι τὸ ἀγαθὸν, καὶ iv ἆνυτπαρ- ξίᾳ τοῦ ἀγαθοῦ εἶναι, ὅπερ ἑατὶ xaxby , ἐποίησεν αὐτόν; OP8. El προεχίνωσχεν αὐτὸν, ὡς πάντως ἑσόμενον προεγίνωσλεν αὐτόν: f, τὰρ ph παντὸς ὡς ἑσομένου b. πρόγνωσις, οὐ πρόγνωσίς ἐστιν , ἁλλ' ἁγνωσία xai πλάνη. ΜΑΝ. θέλων ἐποίησεν αὐτὸν ὁ θεός; OP8. Nat θέλἸων. ΜΑΝ. Καὶ διὰ τί ἠθέλησε ποιῃσαι αὐτὸν , ἀγαθὸς ὧν, τὸν xaxbv ἑσόμενον, OPO. Ἐποίησεν αὐτὸν ὁ θεὺὸς καλόν αὐτὸς δὲ ἔχου- σίως ἑτράπη, xal ἀπεδάλετο τὸ ἀγαθὸν , ὅτι αὖτ- εξούσιος ἐγένετο. MAN. Καὶ διὰ τί ἐποίησεν αὐτὸν αὑτεξούσιον xal τρεπτόν, OP8. Τρεπτὸν μὲν ἅπαν χτίσµα xatà φύσιν ὧν γὰρ f$ Ὑένεσις ἀπὸ τροπῆς B ἤρξατο, ταῦτα ἀνάγχη χατὰ φύσιν τρεττὰ εἶναι * 1j οὐ τροπὴ, ἡ kx τοῦ μὴ ὄντος εἰς «b εἶναι παραγωγ!; Μόνον οὖν φύσει ἄτρεπτον τὸ θεῖον , ὡς ἄκτιστον, καὶ ἀεὶ ὃν. Τὰ δὲ χτίσµατα, ὅσα μὲν λογιχὰ, ἐθελό- τρεπτα, τῷ θελήµατι τρεπόµενα * τὰ δὲ λοιπὰ, χατὰ σῶμα. ξθ', Αὐτεξούσιον δὲ, 8. τι μὴ ἐξ ἀνάγχης' πᾶν γὰρ λογιχὸν, αὐτεξούσιον. Εἰς vl γὰρ τῷ λογιχῷ χρί- ται, μὴ ὧν αὐτεξούσιος» τὸ γὰρ βίᾳ Υινόμενον, 3| ἀνάγκῃ φύσεως, obx ἀρετή ' ὅθεν οὐδὲ ἔχει ἀρετῖν πὰ ἅλογα * «b διά.τινων ῥᾳθυμίαν ἀνελεῖν τὴν τῶν ἀγαθῶν ἀρετὴν, οὗ δικαίου. ΜΑΝ. "Ὥφελεν οὖν τοὺς μέλλοντας ἑναρέτους ἔσεσθαι μόνους ποιῆσαι , ἵνα μόνον ᾗ τὸ ἀγαθὸν , xaX µόνη fj ἀρετὴ πολιτεύητα:. 0Ρ6. Τέλειον ἀγαθὸν ὁ θεὸς µόνος τῇ δὲ πρὸς αὖ- τὸν συγχρίσει πάντα ἀτελῆ , χατὰ τοῦτο ὄντα , xal λεγόμενα ἀγαθὰ, xa0' ὅσον αὐτοῦ µετέχουσι , xai τῇ πρὸς ἄλληλα συγχρἰσει. Ὅπερ γὰρ πλέον µετ- έχει τοῦ ἀγαθοῦ , πλέον ἔστι τε xal λέγεται ΄ ὅπερ δὲ ἔλαττον, ἔλαττον, ὅπερ οὐδόλως ἀγαθὸν, οὐδόλως. Τὸ δὲ οὐδόλως ἀγαθὸν, παντελῶς xaxóv^ χαὶ αὐτὸ δὲ τὸ εἶναι, ἆγαθόν * Ex θεοῦ γὰρ τοῦ ἀγαθοῦ ὁ εἶναι. ὥστε ὢν ὁ διάδολος, κατ αὐτὸ τὸ εἶναι, ἆγα- θός ἐστι. Deo quippe qui bonus est, proficiscitur. Quamobrem ο. MAN. Διὰ τί λέγει ὁ Κύριος, « Καλὸν ἂν τῷ ἀνθρώπῳ ἑκείνψ, cl οὖχ Σγεννήθη ὁ ἄνθρωπος ἐχεῖ- νος; » 0Ρθ. Ἐπειδὴ τῷ μὲν ἀγαθῷ πρέπει, τὸ δι- δόναι τὰ ἀγαθὰ, τῷ δὲ λἀμθάνοντι , αἰσχύνη xal ὄνειδος, τὸ uh φνλάδαι, ἃ ἔλαθεν ἀγαθὰ, οὐ διὰ τὸν διδοῦντα, ἀλλά δι) ἑαυτὸν, χαὶ τὴν ἑαυτοῦ ῥᾳθυμίαν. Καὶ ὁ θεὸς οὗ δύναται μὴ παρέχειν τὰ ἀγαθὰ, ἀγα- θὸς ὧν, τουτέστιν οὐ θέλει; ὁ δὲ μὴ θέλων λαθεῖν, αὐτὸς ἑαυτοῦ ο αἴτιος , ἑαυτῷ τὸ μὴ λαθεῖν χρεῖττον ποιῶν τοῦ λαθεῖν. O2 δίχαιον οὖν , οὐδὲ χαλὺν, διὰ Lib. v, De fide, cap. 21, 33, ** Lib. i De fide, cap. 27. — ** Matti. xxvi. 54. ?* Lib. iv, De βάε, VARUE LECTIONES, b Edit, παντός. Πορ. πάντως, longe melius. ο Leunclavius emendat ἑαυτῷ. 1569 DIALOGUS CONTRA MANICILEOS. 1510 τὸ μὴ θέλειν τοῦτον λαθεῖν, χωλυθῆναι τὸν ἀγαθὸν A non est, nec bonum, ob eam causam, quia hic ac- τοῦ εὖ ποιεῖν, καὶ διδόναι τὰ ἀγαθά. Οὕτω γὰρ ἂν ἡ χαχία ἑνίχα τὸ ἀγαθὸν, εἰ ὁ θεὸς ἀγαθότητι Ex τοῦ μὴ ὄντος εἰς τὸ εἶναι παράχει’ τὸ δὲ καχὸν ἔσεσθαι, ἐξ ἀγαθοῦ ἐχουσίως τρεπόµενον, ἑχώλυσε τὴν ἀγαθὴν τοῦ ἀγαθοῦ δηµιο:ργίαν. Διὸ οὐχ εἶπεν "ὁ Κύριος, Συνέφερεν εἰ οὐχ ἐγεννήθη ὁ ἄνθρωπος ἐχεῖνος, ἀλλὰ, « Συνέφερε τῷ ἀνθρώπῳ ἐχείνψ. » Καλὸὺν μὲν κατὰ φύσιν, χαὶ χατὰ τὸ δίχαιον τὸ àya- θὸν εὖ ποιεῖν, xai διδόναι τὰ ἀγαθά. "O δὲ λαδὼν, xat μὴ φυλάξας, ἑπονείδιστον ἑαυτῷ τὸ λαθεῖν ἁποίησεν. Αὐτὸς γὰρ ὁ uh θέλων τὸ ἀγαθὸν, χαὶ ὃ ἔχει ἀγαθὸν οὗ θέλει, οὐδὲ ἥδεται. Τὸ μὲν γὰρ εἶναι, οὐχ ἐφ' ἡμῶν, ἀλλ᾽ &x Θεοῦ μόνου ’ «b δὲ ἀγαθὸν εἶναι, ἐχ Θεοῦ, xai ἐξ ἡμῶν. Ὁ Sab; οὖν, ὅπερ αὐτοῦ ἐστι, δίδωσι τὸ εὖ εἶναι, ἡμεῖς δὲ, ὅπερ ἐφ' ἡμῖν ἐστι, τὸ φυλάξαι τὰ δοθέντα ἀγαθὰ, ἢ ποιοῦ- μεν, 1j o0. Ὅπερ δὲ µόνου Θεοῦ ἐστι, xal θελόντων xaY μὴ 0ελόντων ἡμῶν αὐτὸς δίδωσιν, ὡς ἀγαθὺς, ἵνα xÀv ποσῶς f| ἐν ἡμῖν τὸ ἀγαθόν. mus, hoc vel facimus, vel negligimus. Quod porro solius Dei est, sive ipsi velimus, cipere nolit, bonum prohiberi, quominus benelficus sit, ac boría largiatur. Nam alioqui bonum a malo vinceretur, siquidem, cum Deus ex mera bonitate res ex nihilo producat, contra, ideo quia malus aliquis futurus esset, sponte videlicet a bonó di- vertens, bona boni creatio impediretur. Eam ob rem non dixit Dominus : bonum erat, si natus non fuisset homo ille ; sed : « bonum erat homini illi. » Bonum quidem est, quantum ad naturam, et ad jus attinet, ut bonus benefaciat, et bona largiatur. Verum qui accepit, nec. conservavit, hoc ipsum turpe sibi et probrosum fecit, quod acceperit. l]pse enim, qui bonum non vult, ne hoc quidem vult bonum, quod habet, neque eo delectatur. Et quidem ut simus, nostri arbitrii non est, sed Dei solius : ut. autem boni simus, tum ex Deo, tum ex nobis est. Deus itaque quod suarum partium est, bene esse largitur; nos vero id quod in pote- state nostra situm est, nempe ut data bona serve- sive nolimus ipse pro sua bonitate tribuit ; quo bonum vel aliqua saltem parte in nobis sit. oa'. 'O θεὸς xai τῷ διαθὀλῳ ἀεὶ παρέχει τὰ ἀγαθὰ, ἀλλ᾽ ἐχεῖνος οὐ θέλει λαθεῖν * χαὶ Ey τῷ µέλ- λοντι αἰῶνι πᾶσι δίδωσιν ὁ θεὺς τὰ ἀγαθά ' πηγὴ Υάρ ἐστι τῶν ἀγαθῶν βρύουσα τὴν ἀγαθότητα ἕχαστος δὲ, χαθὼς ἑαυτὸν κατεσχεύάσε δεχτιχὸν, μετέχει τοῦ ἀγαθοῦ. Ἐνταῦθα μὲν οὖν περὶ ἄλλα «hv ὄρεξιν ἔχοντες, χαὶ ἐπιτυγχάνοντες, κἂν ποσῶς, ἠδόμεθα ' ἐχεῖσε δὲ, ὅταν « cj ὁ θεὸς τὰ πάντα ἐν πᾶσι, » μὴ βρώσεως οὔσης, μὴ πόσεως, μηδέ τινος σαρχιχῆς ἡδονῆς, μηδέ τινος ἁδιχίας , οἱ μηδὲ τὰς συνήθεις ἡδονὰς ἔχοντες, μηδὲ τῶν Ex Θεοῦ δεκτι- κοὶ ὄντες, ὁδυνῶνται ἀνηχκέστως ἆ ' οὗ τοῦ θεοῦ χό- λασιν ποιῄσαντος , ἀλλ' ἡμῶν ἑαυτοῖς τὴν χόλασιν εὐτρεπισάντων. Ἐπεὶ οὐδὲ ὁ Θεὸς ἑποίησε θάνατον, ἁλλ᾽ ἡμεῖς ἑαυτοῖς τοῦτον ἑπεσπασάμεθα. Φύσει μὲν γὰρ πᾶν σύνθετον διαλύεται’ ἀλλ ὅσον θεῷ διὰ θεωρίας Ίνωτο ὁ 'Αδὰμ, ἐν ἑαυτῷ εἶχε τὴν ζωὴν, ὑπὶρ φύσιν ζωοποιοῦσαν τὴν θνητὴν αὐτοῦ φύσιν. "Ὅτε δὲ ἀπέστη τῆς πρὸς τὴν ζωὴν, Ίγουν τὸν θεὸν, ἑνώσεως, ᾖλθεν ix τῆς ὑπὲρ φύσιν ἀφθαρσίας εἰς τὴν κατὰ φύσιν τοῦ συνθέτου διάλυσιν, ὅπερ ἐστὶ θάνατος. 71. Quin diabolo Deus semper bona largitur sed ipse recusat accipere. Atque in futuro 2vo Deus bona cuuctis tribuit ( bonorum quippe fons est, universis bonitatem infundens) ; at unusquis- que, proul sese capacem reddidit, boni particeps redditur. Ac quidem hic dum aliud quidpiam ap- petimus, eoque potimur, voluptatem capimus. lllic autem, quando « Deus erit omnia in omnibus*!, » nec cibus, nec potus, nec ulla carnis voluptas, nec iniquitas ulla futura est : tum ii qui in hac coudi- tione erunt, ut nec consuetas voluptates habeant, nec earum, quà ex Deo proficiscuntur, sint capa- ces, ingravissimo quoque dolore versabuntur ; non quod Deus supplicium fecerit; sed quod nos poenam nobis ipse paraverimus. Nam neque Deus mortem fecit, sed illam nobis accersivimus **, Quanquam enimea corporis omni compositi natura est, ut dissolvatur aliquando; attamen quandiu Adamus per contemplationem cum Deo conjunctus A59 erat, in se vitam habebat, qua mortalis ip- sius caro supra nature leges vivificaretur. Postea- quam vero recessit a. conjunctione, qu:e illi cum vita, sive cuin Deo erat, ab ea subinde incorruptioue quz nature vires excedebat, in compositi dissolutionem nature consentaneam, boc est in mortem, incidit. of. Ἐπειδῃη δέ vwé; φασιν, ὡς ἔδει τὸν θεὸν Ὁ 72. Quoniam autem quidam dicant non de- περοειδότα τοὺς ἁμαρτήσοντας, καὶ u] µετανοῄᾗσον- κας, χαὶ χριθησοµένους, μὴ παράχγειν αὐτοὺς Ex τοῦ μὴ] ὄντος εἰς τὸ εἶναι οὗ γὰρ ἀγαθοποιῆσαι, xal κολάσαι ΄ φαμὲν πρὸς αὐτοὺς , πρῶτον μὲν τὸ τοῦ Ὑλποστόλου * «€ Μενοῦνγε, ὦ ἄνθρωπε, σὺ τὶς εἶ, ὁ ἀνταποχρινόμενος τῷ θεῷ; τῷ γὰρ θελήµατι αὐτοῦ τὶς ἀνθέστηχεν; » ὃ Υὰρ θέλει, τοὺτό ἐστιν ἀγαθόν ’ 9 | Cor. xv, 28. ** Sap. 1, 15. ?? ffom. ix, 20. buisse Deum, quos jam ante pranosceret peccatu- ros, nec poenitentiam acturos, adeoque damnandos, eos in rerum naturam ex nibilo producere; nedum beneficiis. afficere, ac deinde punire : his primum quidem cum Apostolo reponemus : « O homo, tu quis es, qui respondeas Deo? Voluntati enim ipsius quis resistit 33 ? » Quod enim vult, boc bonum est! VARULE LECTIONES. 4 Basil. et Reg. ἀ ειχεστῶς, male. 1571 S. JOANNIS DAMASCENI 15? € Quin οἱ figulus potestatem habet faciendi vas, A « Καὶ ἐξουσίαν ἔχει ὁ χεραμεὺς moraat , ὃ μὲν d; aliud quidem in honorem, aliud autem in contu- meliam **. » Ipse siquidem est qui justos et in- justos, tum honore, tum ignominia afficit. Idem quippe Apostolus in Epistola ad "Timotheum, enumeratis prius vitiis, subjungit : « Si quis jgitur emundaverit se ab istis, vas electionis fa- ctus est **. » Cum enim liberi arbitrii conditi simus, penes nos est, ut a fedissimis affectibus nos ipsos expurgemus, vel lisdem inquinemus **. Ceterum Deus omnes pariter bonos condidit. Ipse namque tam esse, quam bene esse largitur, bonitatis suze radios in universa opera sua solis instar expandens. Atque in nostra quidem pote-. slate non cst accipere ut simus : ut. vero boni cipit σχεῦος, 0 δὲ εἰς ἀτιμίαν. » Λὐτὸς váp ἔστν ὁ ποιῶν τοὺς τε δικαἰους xal τοὺς ἁμαρτωλοὺς, 1 τιµίους, ἢ ἀτίμηυς. 'O αὐτὸς γὰρ Απόστολος ἐν i πρὸς Τιμόθεον Ἐπιστολῇ, προαριθµίσας τὰς χαχίας͵ ἐπάγει λέγων» « Ὅστις οὖν ἐχχαθάρη ἑαυτὸν ἐν τούτων, γέγονε σχεῦος ἐχλογης. » Αὐτεξούσιοι γὰρ γενόµενοι , ἑξουσίαν ἔχομεν ἐχχαθᾶραι: ἑαυτοὺς ἐκ τῶν αἰσχίστων παθῶν, xaX μολῦναι ἑαυτούς. Ὅμως πάντας ὁ Θεὸς ἀγαθοὺς ἐποίησεν. Αὐτὸς μὲν οὖν xal τὸ εἶναι, xal τὸ εὖ εἶναι πᾶσι παρέχει, ὥσπερ Tu; ἑφαπλῶν τὰς áxtlvag τῆς ἁγαθότητος alto) iz πάντα τὰ ἔργα αὑτοῦ. Καὶ τὸ μὲν eivai οὐχ H7 ἡμῖν λαθεῖν * «b δὲ εὖ εἶναι, ἐφ᾽ ἡμῖν ἔστιν' ἂν cl- νυν θελήσωμεν χαὶ ποθήῄήσωµεν, pecéyopev τῖς ἄγα- beative simus, hoc penes nos est. Quocirca si B βότητος αὐτοῦ, xai Ev φωτὶ εἰς αἱῶνα ἐσόμεθα. velimus et cupiamus, bonitatis ipsius participes erimus, ac in sempiterna luce versabimur. Sin vero socordia torpescamus, nosque ipsos obcz- cantes eum non expetamus, ab ejus fruitione ex- clhidemur. llaud igitur congruebat, ut ob igna- viam nostram bonitatis sux» munera nulli conce- deret ; inter qux primum illud est, ut simus. Neque decebat ut malitia nostra bonitatem ejus superaret, aut inertem redderet. Nam alioqui nulla prorsus res exstitisset : quia nihil est eo- yum qus sunt, quod , prout ipsius bonitate Ἐὰν δὲ ῥᾳθυμήσωμεν , xal ἑαυτοὺς τυφλώσωμςν, χαὶ μὴ ποθῄήσωμεν αὐτὸν, ἀμέτοχοι αὑτοῦ ἐσόμεθα. Οὐχ ἔδει οὖν διὰ τὴν ἡμετέραν ῥαθυμίαν, ἀμετά- 6otov γενέσθαι τῶν τῆς ἀγαθότητος αὑτοῦ δωρεῶν, ὧν πρώτη bo τὸ elvai: οὐδὲ ἔδει τὴν ἡμετέραν xaxlav νιχῆσαι, xal ἀνενέργητον ποιῖῆσαι τὴν ἆγτ- θότητα αὐτοῦ. El γὰρ τοῦτο ἓν, οὐδὲν ἂν τῶν ὄντων ἐγένετο * οὐδὲν γὰρ τῶν ὄντων ἀξίως, πολιτεύεται τῆς ἀγαθότητος αὑτοῦ. Διχαίως γὰρ, εἰ πρὸς αὑτὸν συγχρίνοµεν τὰ πάντα, ἀνάξια τοῦ elvat εἶσιν. condignum est, munere suo perfungatur. Nam universa, si cum eo comparantur, indigna prorsus ex jure sunt, ut exsistant. 75. Neque tamen bonus duntaxat Deus est, sed etiam justus, atque ea qux nondum exstant, ΟΥ. Ὅμως οὐ µόνον ἀγαθός ἐστιν 6 θεὸς , ἀλλὰ χαὶ δίχαιος, καὶ ὁρᾷ τὰ mávta µήπω γενόµενα, ὡς perinde ac si essent, intuetur: « Vocat enim, c ὄντα. ε Ὁ χαλῶν γὰρ, φησὶ, τὰ μὴ ὄντα ὡς vx. i inquit Apostolus, ea quie non sunt, tanquan ea que sunt 57. » Quod si eos qui puniendi erant , creare non debuit : pro sua przecellenti bonitate cos potius creare, nec supplicio afficere debebat, sed peccantibus ignoscere (horum enim utrumque in ejus potestate est, nempe producere et condo- nare). Quod si vequum est, de iis qui peccant, supplicium sumi, :quum quoque erat, ut et ipsi crearentur. Deus enim ea qus non sunt, per- inde atque ea qus sunt perspicit, nec ex rerum eventu judicat, sed ex futurorum pranotione. Nam ex eorum qu: flunt eventu, res non novit, sed qu: futura sunt, proscit, et pro sua pre- scientia ca przefinit. Qui enim przsciret, quod futurum non est? nam si quem peccaturum ρτᾶ- hosset, hune non condidisset, prescientia non foret, sed error. Sicut enim cognitio est rerum illarum quis sunt, sic et prescientia earum est, quas certo futurz sunt, AGO 74. Non ergo Deum judicemus. Consilium siquidem ejus nobis exploratum non est : « Quis enim novit sensum Domini? aut quis consiliarius cjus fuit **? » Consilia quippe sua omnia non pate- * Rom. x, 21. ** II Tim. n, 90. ** Lib. iv, De fide, cap. 20. El μὲν ὤφειλε δι) ἀγαθότητα μὴ ποιῆσαι τοὺς xo- λαζομένους , μᾶλλον δι᾽ ὑπερδάλλουσαν ἁγαθότι-α ὤφειλε χαὶ ποιῆσαι αὐτοὺς , χαὶ μὴ χολάσαι , ἆλ)ὰ συγχωρῆσαι αὐτοῖς ἁμαρτάνουσιν. Αὐτὸς γὰρ χύ- ριος ἀμφοτέρων East, xal τοῦ ποιῖισαι, xal τοῦ συ]- χωρῆσαι. Ei δὲ δίχαιόν ἐστι τὸ χολάζεσθαι τοὺς ἁμαρτάνοντας, δίχαιον ἦν χαὶ γενέσθαι αὐτοὺς. "Opi γὰρ τὰ μῆ ὄντα , ὡς ὄντα ὁ θεὺς, xal οὐχ ix «t; ἀποθάσεως τῶν πραγμάτων κρίνει , ἀλλ᾽ Ex τῖς προ- γνώσεως τῶν ἑσομένων. Ἐπεὶ οὐδὲ Ex τῆς ἁποθὰ- σεως τῶν Ὑινοµένων γινώσχει, ἀλλὰ προχινώσκει τὰ ἑσόμενα, xal χατὰ τὴν πρόγνωσιν αὐτοῦ «pe ορίσει. Πῶς δὲ xal προγινώσχει τὸ ph ἐσόμενον; εἰ γὰρ προέγνω τὸν ἁμαρτάνοντα, xai μὴ ἐποίησεν αὐτὸν, οὗ πρόγνωσις Tv, ἀλλὰ πλάνη. Ὥσπερ Υὰρ ἡ γνῶσις τῶν ὄντων ἐστὶν, οὕτω xaY πρόγνωσις τῶν πάντων ἑσομένων ἐστίο. οὗ. ΜΗ οὖν κρίνωµεν τὸν Θεόν. OD γὰρ οἴδαμεν τὴν βουλὴν αὐτοῦ: « Τίς γὰρ ἔγνω νοῦν Κυρίω ; ἡ τίς σύμδουλος αὐτοῦ ἐγένετο; » Οὐ γὰρ πᾶσαν τὴν βουλὴν αὐτοῦ ἀπεχάλυψεν ἡμῖν, ἀλλ' ὅπερ συνέφ; Που. 1v, 17. δ Ttom. r1, 34. VARIAE LECTIONES. 9 Legendum cum Billio πάντως ἑσομένων, eorum que omnino futura sunt. 1519 DIALOGUS CONTRA MANICIH.EOS; 1514 ϱεν ἡμῖν γνῶναι. Ὅπερ δὲ οὗ συνέφερεν ἡμῖν γνῶ- A fecit nobis, nisi ea demum qua nostra scire vat, ἀπέχρυψε. Mh οὖν εὐθύνωμεν τὸν θεόν ' αὐτὸς γάρ ἐστιν ὁ χριτῆς, xal αὑτάς ἔστιν dj πηγῆ τῶν ἀγαθῶν» xal οὐχ ἔστιν ἀγαθὸν, εἰ μὴ ὃ αὐτὸς βού- λεται, ὥσπερ οὐκ ἔστι φῶς, εἰ μὴ vb Ex τοῦ ἡλίου πτγαζόμενον. οξ’. Αὐτὸς μὲν οὖν ὁ θεὸς, φύσει ἀγαθὸς xat συµ- παθὴς ὧν, οὗ θέλει τὴν ἁμαρτίαν, οὗ θέλει τὸν θά- νατον τοῦ ἁμαρτωλοῦ , οὐδὲ τέρπεται ἐπ᾽ ἁπωλείᾳ ζώντων , οὐδὲ πάθει ὀργῆς χατέχεται, κολάξει, ἁλλὰ πᾶσι βρύει τὰ ἀγαθά. Ὁ ποθῶν, λαμθάνει * ὁ γὰρ ἀγαθὸς , ἀγαθῶν τυγχάνει ΄ xat tv. μὲν τῷ Bio τούτῳ οἰχονομία τίς ἐστι, καὶ χκυθέρνησις, καὶ πρό- νοια ἄῤῥττος, πρὸς ἐπιστροφΏν xal µετάνοιαν xa- λοῦσα τοὺς ἁμαρτάνοντας. Μετὰ δὲ θάνατον, οὐχέτι αροπὴ, οὐχέτι μετάνοια, οὐχὶ τοῦ θεοῦ μὴ δεχοµέ- νου µετάνοιαν * αὐτὸς γὰρ ἑαυτὺν ἀρνήσασθαι οὐ δύναται, οὐδὲ ἁποθάλλετα:ι τὴν συµπάθειαν * ἀλλ ἡ Qoyh οὐκέτι τρέπεται. Διὸ κἄν τις ποιἠσῃ πάσας τὰς διχαιοσύνας, xal ἑἐπιστρέψας ἁμαρτήσῃ, xat ἐξέλθῃ ποθῶν τὴν ἁμαρτίαν ἐκ τοῦ βίου, &v τῇ ápap- tq αὐτοῦ ἀποθανεῖται. 'Ὁμοίως χαὶ ὁ ἁμαρτωλὸς, ἐὰν µετανοήσῃ, xat àv τῇ µετανοίᾳ αὐτοῦ ἀποθάνῃ, οὗ uh μνησθῶσιν αἱ ἁμαρτίαι αὑτοῦ. Ὡς γὰρ οἱ δαίμονες μετὰ τὴν ἕχπτωσιν οὗ μετανοοῦσιν, οὐδὲ ol ἄγγελοι νῦν ἁμαρτάνουσ,, ἀλλ ἀμφότεροι ἔσχον τὸ ἄτρεπτον, οὕτω xal οἱ ἄνθρωποι μετὰ θάνατον 4b ἄτρεπτον ἔχουσι. Καὶ οἱ μὲν δίκαιοι ποθοῦντες τὸν θεὸν, xai ἔχοντες αὐτὸν ἀεὶ, εὑφραίνονται, οἱ δὲ ἁμαρτωλοὶ ποθοῦντες τὴν ἁμαρτίαν, xaX μὴ ἔχοντες τὰς ὕλας τῆς ἁμαρτίας, ὡς ὑπὸ πυρὸς καὶ σκώλη- χος χατεσθιόµενοι, χολάδονται, µηδεμίαν παρηγο- ρίαν ἔγοντες. Τί γάρ ἐστι χόλασις, εἰ gh. τοῦ πο- θουµένου στέρησις; Κατὰ τὴν ἀναλογίαν οὖν τοῦ πόθου, οἵ τε τὸν Θεὸν ποθοῦντες εὐφραίγονται, xal οἱ τὴν ἁμαρτίαν ποθοῦντες κολάζονται * xal γὰρ ol ἐπιτυγγάνοντες τοῦ ποθουµένου, χατὰ τὸ µέτρον τοῦ πόθου εὐφραίνονται. xal οἱ ἁποτυγχάνοντες, χατὰ τὸ µέτρον τοῦ πόθου ὀδυνῶνται. intererat. Quz autem scire nostri non erat, hzc occultavit. Nec proinde rationem a Deo poscamus. lpse enim et judex, et bonorum idem ipse fons - est : nec bonum ulluni est, nisi quod ipse velit ; sicut ne lumen ullum est, nisi quod a sole deri- vatur. 19. Ac sane Deus, cum natura bonus et mise- ricors sit, nec peccatum vult, nec peccatoris mor- tem, nec delectatur in interitu viventium 9 nec ire affectni subjacet quo penam iuferat : quin potius in omnes bona profundit. Qui cupit, accipit : nain qui jam bonus est, ampliora bona consequitur. Átque in bae quidem vita moderatio quidam est, et gubernatio, arcanaque providen- tia, qua ii qui peccant, ad meliorem frugem et poenitentiam revocantur. Post mortem vero nec conversionis, nec poenitentize locus est. Non quod Deus penitentiam ** non suscipiat (neque enim seipsum negare polest, nec miserationem suam abjicit), sed conditio anim: est, qux converti ne- *queat. Unde si quis omnibus justitia muneribus fungatur, deinde mutata sententia, peccet, ei cum peccati eupiditate e vita excedat, in peccato suo morietur. Eodem modo peccator, si eum pceri- tuerit, inque punitentia mortem obeat, nulla culparum ejus manebit memoria. Sicul enim da- mones post lapsum non resipiscunt, neque eliam angeli nunc peccant, sed utrique hoc habent, ut Q nulla in ipsos mutatio cadat sic homines post obitum conversionem nullam admittunt. Ac justi quidem Deum desiderantes, ejus possessione pe- renni oblectantur; peccatores contra peccatum concupiscentes, nec peccandi materiem habentes, tanquam igne el verme corrosi, cruciantur, omni prorsus solatio destituti. Quid enim aliud suppli- cium sit, nisi expetit:? rei privatio? Ergo pro cu- piditatis ratione ii qui Deum exoptant, in deliciis agunt : qui vero peccato indulgent, puniuntur. Nam et illi qui rem quam cupierunt, assequuntur, secundum desiderii mensuram oblectantur : contra illi qui re desiderata exciderunt, pro cupi. ditatis sux: modo discruciantur. ος’. "Yystz; δὲ εἴπατε ἡμῖν, τί ἐστι παντοκράτωρ; D — 76. Vos autem — mihi respondeatis : quidnam Πάντως ὁ πάντα χρατῶν. Φησὶ γὰρ 6 '"Anóato)os * « Ὁ δὲ πάντα χατασχευάσας θεός. » Καὶ πῶς παν- τοχράτωρ ὁ θεὺὸς, μὴ κρατῶν τῆς ὕλης xal τῆς χα- χίας ; ἡ πὺις Δημιουργὸς, μὴ δηµιουργήσας τὴν Όλην:ι fj πῶς θεὺς, ἀτελῆς , xal ἑλλιπῃ ἔχων τὴν δύναμιν; Aix τί γὰρ οὐχ ἀνεῖλε xal ὑπέταξε τὴν ὕλην , ἁλλ᾽ εἴασεν αὐτὴν στααιάνουσαν, χαὶ µέχρι χαιροῦ ῥοπῆς: El μὲν ph βουληθεὶς, οὐχ ἀγαθός. Οὐκ ἀγαθοῦ vip, οὐδὲ δικαίου, τὸ ἐφησυχάξειν τοῖς ἁμαριάνουσιν. El δὲ μὴ δυνηθεὶς, θεὸς ἀδύνατος μὴ εἴη θεός’ οὗ γὰρ δύνασθε εἰπεῖν, καθὼς ἡμεῖς ἔφη- µεν περὶ τοῦ γενέσθαι xal εἶναι τὸν διάθολον , ὅτι αὐτὸ τὸ εἶναι αὐτὸν ἀγαθόν ἐστιν. Ἡμεῖς γὰρ &x τοῦ ἀγαθοῦ διδόντες αὐτῷ τὸ εἶναι , ἀγαθὸν τὸ εἶναι 9? Sap. i, 15. ο Lib. τι De fide, cap. 4. omnipotentis vocabulo significatur ? annon qui universa imperio continet? Ait enim Apostolus : « Qui omnia creavit, Deus est *. » At quomodo omnipotens Deus est, si nihil in materiam et in malum possit? aut quomodo creator, qui mate- riam non condiderit? aut cur denique Deus, qui perfectus non est, cujus etiam virtus deficiens est ? Eceur enim materiam aut non sustulit, 3ut non subjecit, sed eam ad momentuui seditionem mo- vere permisit? si quidem, quia noluit; profecto bonus non est. Neque enim bonum, nec justum decet, ut. peccantibus acquiescat. Si vero non po- tuit, imbecillis ergo est Deus, nec proinde Deus. Nequaquam enim idem afferre vobis licet, quod 8 Hlebr. 1], 4. 1515 S. JOANNIS DAMASCENI 155 nos de diaboli creatione et. exsistentia dicebamus, A αὐτὸν διχαίως εἴποιμεν. Ὑμεῖς δὲ ἐχ τοῦ ἀγαθο etiam hoc ipsum esse bonum, quod exsistat. Nam nus eum ei tribuamus, quod a bono factus sit, jure dixerimus bonum esse quod ille sit. Αἱ vos cum materiam ex bono regetis habere ut exsistat ; imo esm natura nalam, omnisque loni exsortem μὴ διδόντες τῇ Όῦλῃ ὕπαρξιν, ἀλλά xat χαχὴν ταύτην λέχοντες, xal φύσει χαχἣν, xal παντελὼς ἀμέτοχον ἀγαθοῦ , o0x ἀγαθὸν δυνῄσεσθε εἰπεῖν τὸ εἶναι αὐ- τὴν οὐχοῦν, 7| οὐχ ἀγαθὸς, ἢ οὐ δυνατὸς f ὁ θεὶς χαθ) ὑμᾶς, pt ἐξ ἀρχῆς ταύτην ἀνελών * esse contendatis, ἆμθ]. nullatenus eese bonum dicere possitis, quod ipsa sit. Deus igitur, vestra quidem opinione, nec bonus, nec potens iil, qui eam ab initio non sustulerit. Preterea , si ex boni et mali substantia cuncta orium habent, certe nec bonus nec malus, rerum creatores sunt, scd patres. Et rursus : si malum bono adversatur, ut ens enti, principium principio , substantia subetantiz, et, ut more vestro loquar, Deus Deo; sane cum in nostwa potestate sit, bonum aut malum facere, in nostra quoque potestate situm erit, bono vel malo paluiam dare, nosque in causa erimus, ut alter alterum superet. 71. Nos itaque unum Deum, bonum, justum, omnium opificem, cuncta imperio tenentem, ouni- potentem, parem voluntati vim habentem confite- mur, ab ipsoque universa tam visibilia quam in- visibilia condita fuisse , atque non ex ipsius sub- stantia, sed ex nihilo in rerum naturam produ- cia. « Omnia enim quacunque voluit Dominus fecit **, » idque esse bonum affirmamus, quod ipse vult. Absit enim ut de factore opera judicent : quin nec Provideutie rationes nobis explorate sunt! « Quis enim cognovit sensum Domini, aut quis consiliarius ejus fuit ** ? » Si consilium et voluntas ipsius cognosci posset, nec Deus foret, nec admi- ratione dignus. Quemadmodum enim incomprehen- sibilis est ejus essentia , sic et ejus voluntas ac providentia. Nam si ea qux sunt hominum, nemo Scit, nisi uniuscujusque spiritus, qui in ipso est **; quin ne omnia quidem sua quisque cognoscit (ne- que enim exploratum habet, quid sibi sit eventu- rum; quin s2pe ignorat, quid modo velit, quidve cras volet) : quonam igitur pacto Dei voluntatem, ipsiusque consilium perspectum habebit ? quin datur. 78. Quamobrem Deus pro sua praescientia omni- bus providet. Et quamlibet nobis , qui nec futura, nec preterita, imo nec prasentia omnia novimus, prapostera ipsius gubernatio videatur, plana tamen εἰ 2quabilis, bonaque et justa est. Nam cum ea, qui in nostro arbitrio consistunt, perinde prs- noscat, ac si jam essent ; futura, prout ipse vult el statuit, juste decernit. Neque enini Deus homi- nis instar prospicit. « Homo quippe videt in fa- ciem : Deus autem intuetur cor**. » Ac nos non raro, id quod ab omnibus justum judicatur, inju- stum esse censemus; vel quia animus noster vitio occupatus est, vel quia nonu eadem res omnibus '! Psal, cxxxiv, ϐ. eliam eorum qui constituerat , * ]sa. xL, 15. Rom. ui, 34. Καὶ xáAty* εἰ ἐχ τῆς οὐσίας τοῦ ἀγὐαθοῦ xal οὗ- σίας τοῦ χαχοῦ τὰ πάντα , οὐδὲ ὁ ἀγαθὸς xai δη- μιουργὸς , οὐδὲ ὁ πονηρὸς , ἀλλὰ πατέρες τῶν bv των. Καὶ πάλιν. εἰ f καχία ἑναντία τῷ ἀγαθῷ, ὡς ὃν ὄντι, καὶ ἀρχὴ ἀρχῇ, xal οὐσία οὐσίᾳ 5, χαλ, χαθ' ὑμᾶς εἰπεῖν, θεὺς θεῷ, àv ἡμῖν δέ ἐστι ποιῆσαι τὸ Β ἀγαθὸν xal xaxbv, ἐν ἡ μῖν δὲ ἐστι δοῦναι τὰ νικητί- ρια τῷ ἀγαθῷ καὶ τῷ πονηρῷ, καὶ ἡμεῖς ἆσμεν αἷ- τιοι τῆς ἐπιχρατείας ἑχατέρου. oj. Ἡμεϊῖς γὰρ ἕνα θεόν φαµεν ἀγαθὸν, δίχαιον͵ πάντων δημιουργὸν , πάντων xpatouvta , παντοδύ- ναµον, ὅσα θέλει δυνάµενον * xaX ὑπ αὐτοῦ ἐχτίσθαι τὰ πάντα, tá τε ὁρατὰ χαὶ τὰ ἁόρατα, οὐχ ἑχικῆς οὐσίας αὐτοῦ, ἀλλ ἐχ τοῦ μὴ ὄντος εἰς «b εἶναι" « Πάντα γὰρ ὅσα Ἰθέλησεν, ἐποίησεν ὁ Κύριος: xai τοῦτο ἀγαθόν φαμεν, ὃ θέλει. Ob. γὰρ τὰ ποιή- pata κρίνει τὸν ποιῄσαντα ἀλλ οὐδὲ ἴσμεν cw λόγον τῆς προνοίας αὐτοῦ. « Τίς γὰρ ἔγνω νοῦν τοῦ Κυρίου; fj τἰς σύμδουλος αὐτοῦ ἐγένετο; » El ἔγνω- στο ἡ βουλὴ αὑτοῦ, xai τὸ θέληµα αὐτοῦ, οὐκ ἂν θεὸς, οὐδὲ θαυμαστός. Ὥσπερ γὰρ dj οὐσία αὐτοῦ . ἀχατάληπτος , οὕτω καὶ fj θέλησις , χαὶ ἡ πρόνος —. αὐτοῦ. El γὰρ τὰ τῶν ἀνθρώπων οὐδεὶς ἑπίσταται, cl μὴ τὸ πνεῦμα ἑχάστου «b tv. αὐτῷ, ἀλλ᾽ οὐδὲ πάντε τὰ ἑαυτοῦ Éxagtog τῶν ἀνθρώπων ἑπίσταται. d γὰρ τὸ µέλλον γινώσχει, οὐδὲ τί βούλεται, xal τί θελήσει χαὶ βουληθῇ αὔριον, ἑπίσταται ' πῶς οὖν τὸ τοῦ Θεοῦ θέληµα, xal τὴν αὐτοῦ βουλὴν γνώσε- ται; xal πολλάχις ὧν ἑἐδουλεύσατο, εἰς λήθην Ég- χεται. ipse non rete or. Προνοεῖται ὁ θεὸς χατὰ αὐτοῦ πρόγνωσιν τῶν ἁπάντων. Καὶ δοχεῖ μὲν ἡμῖν τοῖς μὴ εἰδόσι, μηδὲ τὰ μέλλοντα, μηδὲ τὰ προγεχονότα, μηδὲ πάντα τὰ ἑνεστῶτα, ἀνώμαλος Ἡ χυθέρνησις αὐτοῦ * ὁμαλὴ δέ ἐστι, xal ἀγαθὴ , xal δικαία τῷ ὄντι. Προγινώσχων γὰρ τὰ ἐφ᾽ ἡμῖν ὡς ὄντα, τὰ ἑσόμενα διχαίως, ὡς αὐτὸς θέλει χαὶ βούλεται, xplvet* οὗ γὰρ ὡς ὁρᾷ ἄν- θρωπος, ὄψετα: θεός. « "Ανθρωπος Υὰρ εἰς πρὀο- ωπον ópi, θεὺς δὲ εἰς χαρδίαν. » Ἡμεῖς xa τὸ ὑπὸ πάντων χρινόμµενον δίκαιον πολλάχις, ἄδιχον ὁρῶμεν διὰ πρὀληψιν καχίας, xai διὰ τὸ μὴ αὐτὸ πᾶσιν ἀρι- στὸν, ἀλλ ἕτερον ἑτέρῳ. Κρίνει δὲ ὁ θεὸς οὐχ ix µεταµελείας d ἐπιγνώσεως, ἁλλ᾽ ἐχ προγνώσιως. * [Cor. n, 11. " IReg. xvi, 7; Psal. vn, 8 ΥΛΠΙΑ LECTIONES. / Billius vertit justus, ceu legerit δίχαιος. — 6 Basil. et R. ἀρχὴ ἀρχῆς, xat οὐσία οὐσίας. 3571 DIALOGUS CONTRA MANICH/EOS. 1578 Πρ»εγνωχὼς γὰρ ὁ 8«b; τὰ πάντα πρὶν γενέσεως A placet, sed aliis alia. At Deus non ex paenitentia. αὐτῶν, προώρισεν ἑκάστῳ δικαίως, xal προνοητι- €, xa! συµφερόντως, κατάλληλα τοῖς ἐφ᾽ ἡμῖν, τὰ οὐχ iq ἡμῖν. "Αλλο γάρ ἔστι γνῶσις, xat ἄλλο πρό- γνωσις, xa ἄλλο ἐπίγνωσις, καὶ ἄλλο ὁρισμὸς, xat ἄλλο προορισμός * γνῶσις μὲν γάρ ἐστι, τὸ εἰδέναι τὰ ὄντα, Ἰ τὰ Ὑινόμενα. Πρόγνωσις δὲ, τὸ εἰδέναι τὰ Ἀσόμενα, πρὶν γενέσεως αὑτῶν. Ἐπίγνωσις δέ ἐστιν, 3] μετὰ φευδῆ ἐπιγινομένη ἀληθὴς γνῶσις χαὶ ὁρι- Spb. μὲν ἔστι χρἰσις xa ἀπόφασις ἐπὶ τοῖς Yeyevn- μένοις * προορισμὸς δξ, Χρίσις καὶ ἀπόφασις br τοῖς Ἀσομένοις. ο’. Προειδὼς οὖν à θεὺὸς τὰ ἑσόμενα ὑφ' ἡμῶν ᾿Σχουσίως, Ίγουν τὰ ἐφ᾽ ἡμῖν, ἀρετήν qnit, xat κα- χίαν, προορἰζει τὰ οὐκ ἐφ᾽ ἡμῖν. Καὶ ἡ μὲν προ- γνωστικἡ δυνατοῦ θεοῦ, οὑχ ἐξ ἡμῶν ἔχει τὴν αἱ- τίαν * τὸ δὲ προγνῶναι ἃ μέλλομεν ποιεῖν, ἐξ ἡμῶν * εἰ γὰρ μὴ ἐμέλλομεν ποιεῖν, οὐδὲ αὐτὸς προεγίνω- Gxs, xai μὴ ἑσόμενον. Καὶ fj μὲν πρόγνωσις τοῦ Θεοῦ ἁλήθής ἐστι καὶ ἁπαράθατος, ἀλλ' οὐκ αὑτή ἐστιν fj αἰτία τοῦ γενέσθαι πάντως τὸ ἐἑσόμενον : ἀλλ' ὅτι µέλλομεν ποιεῖν τόδε f) τόδε, προχινώσχει. Προ» χινώσχει δὲ πολλὰ , ἃ οὐχ ἔστιν αὐτῷ ἀρεστά ' xal οὐχ αὐτὸς αἴτιος τούτων. Ὡς οὐδὰ ἰατρὸς αἴτιος τῆς νόσου, εἰ προέγνω, ὅτι μέλλει τις νοσεῖν, ἀλλά τὸ μὲν νοσῆσαι ἄλλης αἰτίας, τῆς ποιούσης τὴν νόσον. Ἡ δὲ πρόγνωσις τοῦ ἰατροῦ , τῆς ky αὐτῷ τέχνης ' οὕτω xal τὸ ἑσόμενον ὑφ) ἡμῶν, οὐχ ἐχ τοῦ θεοῦ τὴν αἰτίαν ἔχει, ἀλλὰ τὸ αὐτεξούσιον ἡμῶν 0D mua: οὗ χαχὸν δὲ τὸ αὐτεξούσιον, εἰ ὣς ἐδόθη ἡμῖν, καὶ ἂφ᾽ ᾧ ἰδόθη, χρησώµεθα αὐτῷ. Τὸ δὲ, προγνῶναι τὸν θεὸν, τῆς προγνωστιχῆς αὐτοῦ δυνάµεως. "AX! οὐδὲ αἱ τιµωρίαι ἡμῶν τὸν θεὺὸν ἔχουσιν αἴτιον. Οὐ γὰρ ὁ χριτῆς ἔστι τῆς τιμωρίας τοῦ πονηροῦ αἵ- «ιος, εἰ καὶ αὐτὸς θέλων κρίνει ΄ ἀλλ αἴτιος μὲν ἔστιν ὁ πταἶσας τῆς ἑαυτοῦ τιμωρίας, ὁ δὲ χριτὴς τῆς δικαιοσύνης αἴτιος ' ἀγαθὸν δὲ f) διχαιοσύνη. El γὰρ θέλων αχρίνει, ἀλλ᾽ οὗ κατὰ προηγούμενον θέ- λημα, ἁλλὰ χατὰ «b ἑπόμενον. Ἡροηγούμενον μέν ἃστι θέληµα, ὅπερ ἃ τις ἀφ᾽ ἑαυτοῦ θέλει ἑπόμενον δὲ, ὅπερ kx τῆς τῶν γινοµένων αἰτίας ' προηγουµέ- νως γὰρ ἐξ ἑαυτοῦ « θέλει ὁ θεὸς πάντας ἀνθρώπους σωθῆναι,) xal εἰς ἑπίγνωσιν ἁληθείας ἐλθεῖν, 'Άμαρ- εανόντων δὲ ἡμῶν, θέλει παιδεύεσθαι ἡμᾶς πρὸς τὸ συμφέρον * xaX τὺ μὲν προηγούμενον θέληµα τοῦ Θεοῦ , τῆς ἀγαθότητός ἐστι, τὸ δὲ ἑπόμενον, τῆς δικαιοσύνης αὐτοῦ. seipso « vult omnes homines salvos fleri, et ad £RUS, utilitatis nostre causa vult nos castigari. . consequens vero, justitia. π’. "Ost δὲ προώρισεν 6 Geb; τὰ πάντα χατὰ τὴν πρόγνωσιν αὐτοῦ, οὕτως γνωσόμεθα. ΄Ατρεπτον τὸ ** Dan. xut, 42. Lip. ut, De fide, cap. 50. non ex postera cognitione, sed ex prenotione ju- dicat. Cum enim cuncta antequam flant, praeno- scat ^, juste, et provide, et utiliter unicuique prse- finit ;ut que in nostra potestate sita sunt, iis que penes nos non sunt, respondeant. Aliud siquidem est cognitio, aliud praotio, aliud agnitie, aliud item decretum, et aliud przfinitio. Cognitio siqui- dem est, ea quz» sunt ac fiunt scire. Prenotio, est futura nosse antequam fiant. Agnitio, vera cogni- tio est, qux post falsam accedit. Decretum vero, est judicium ac sententia de iis que jam faeta sunt. Preünitio tandem, est judicium et sententia de futuris. G2, 719. Prescit"" itaque Deus, ea quse sponte ac B libere acturi sumus, hoc est quz in nosira pote- state sita sunt, puta virtutem et vitium : ea vero prztinit, qux in arbitrio nostro minime consistunt. Ac vis quidem Dei przesciens causam ος nobis nequaquam habet : verum ut quse facturi sumus przesciat, hoc a nobis proficiscitur. Nisi enim fa- cturi essemus, ne ipse quidem, quod futurum non esset, precognosceret. Porro Dei przescientia certa et inviolabilis est : sed ipsa non est causa, cur omnino flat, id quod futurum est : quin potius, quia hoc vel iliud acturi sumus, idcirco prsenoscit. Multa autem prenoscit, qu: ipsi minime grata sunt, quorumque propterea minime auctor est. Sicut nec medicus idcirco merbi causa est, quia futurum prenovit, ut quis in morbum incidat : sed zgrotatio quidem ab alia causa proficiscitum, que morbum parit; medici vero praescientia ex ipsius arte oritur : ita pariter id quoque quod a nobis futurum est, Deum causam non habet, sed liberam nostram voluntatem. Atque libertas haud- quaquam mala est , si , veluti nobis , et ad quem usum concessa est, ea utamur. Quod autem prze- noscat Deus, id prescienti ejus potentise ascriben- dum est. Quin ne pomarum quidem qua nob:s infiguntur, Deus auctor non est'*. Neque enim cur improbus poenas luat, auctor est judex, tametsi ipse libens sententiam ferat : verum is, qui faci- nus admisit, poenam sibi ipse accersivit : justitia autem (quz bona res est) causa est judex. Quan- tumvis enim volens judicet, non tamen antecedenti voluntate, sed consequenti id facit. Itaque volun- tas antecedens est, illud quod quis a seipso vult : consequens vero, id quod ex eorum quse flunt causa proficiscitur *. Antecedenti enim Deus ex agnitionem veritatis venire **. » Cum autem pecca- lta antecedens Dei voluntas, bonitatis ipsius est ; 80. Quod autem omnia, pro sua praescientia, prse- ünierit Deus, hinc colligemus. Deus mutationi ** Basil. hom. Quod Deus mon sit causa malonum,, ** Lib. 1: De fide, cap. 39. ** 1 Tim. 1,4. *! Vid, S. Thom. 1 part. quast. 19, a. 7. VARL& LECTIONES. bh Basil. προηγούμενα μέν ἐστι θελήµατα, ὃπερ. PATROL. Gn. ΧΟΙΥ. 90 1579 S. JOANNIS DAMASCENI obnoxius non esl, atqüe ex prznotione , non ex A θεῖον, καὶ oox ἐξ ἐπιγ postera agnitione judicat. Si igitur in diem judicat Υνώσεως. El οὖν xat et defluit, in diem quoque id quod fit, cognoscit: καθ) ἡμέραν Υινώσχει quin etiam, ut quidam aiunt, nescientes quid di- — qaot, xal μεταμελεῖτα cant, poenitentia ducitur; imo vitz annos adjicit. μὴ εἰδότες εί φασιν. Ei Si enim ponitentia ducitur, ut annos addat, pro- τίθησε, τρεπτὸν ἔχει Y fecto ei voluntalem ei cognitionem variabilem — ctv* xal τοῦτο ἀνάξιο habet; quod tamen Deo indignum est. Quod L τεθειχέναι τῷ Ἐζεχίᾳ annos Ezechis adjectos ος Scriptura 5" obj ἀγνοῶν, οὐδὲ μὴ προορ hoc scitote, non sic eos adjecisse Deum, quasi id μὲν xat προέγνω, xat ignorasset, aut non przfinisset : quin potius ipse — x(av* προνοητικῶς δὲ ἑ ea qui ad Ezechiam spectabant, et práscierat, et σωτηρίαν ἡμῶν, ἵνα δε pralnierat : verum pro sua providentia, ut saluti Μεδαμελεῖσθαι δὲ λέγ nostr: consuleret , sermonem ita composuit, quo — yàp Γραφῃ ἀνθρωπικό quanta esset penitentia vis, declararet. Nam πρὸς τὴν νηπιότητα quod poonitentia adductus dicitur, id ex nohis as- B λέγεται, « "Iva «t ὑπν' est. Scriptura siquidem ad puerilem θεὺς, ἀλλὰ τὴν ἀνοχὴν audientium imbecillitatem sese accommodans, hu- — xat τὴν ὑπέρθεσιν τῆς mano more de Deo loquitur. Sicut enim dicitur : — Aest* map' ἡμῖν yàp « Quare obdormis, Domine 1 » non quod Deus οὕτω xoi µεταμέλεια. dormiat; sed quod patientiam ejus ac lenitatem, πλοῦτον, καὶ xaxüx E auxiliique dilationem, somnum appellet (apud nos µεθα. Οὕτως τοῦ θεοῖ enim ii qui somno tenentur, nulli opem feruni), — xe τὸν Zac) χρίσαι eodem A43 modo pomitentie vocabulum usur- τησάντων αὐτῶν, µει pavit. Sicut. enim nos penitet , cum quis opibus, Θεοῦ µεταμεληθέντος * quibus eum auximus, male utitur : sic Deus, cun ἀλλὰ τούτων ἄξια µε' hominem condidisset, Saulque in regem unxisset, —vicóps0a οὖν ποιῆσαι hique postea in peccatum lapsi essent, poenitentia — cai, ἵνα ὤμεν τῶν affectus dicitur : non quod Deum vere penituerit προωρισµένων εἰς ζωὴ (quod enim futurum esset, hoc jam ante noverat), sed quod illi ea perpetr: gna eraut, Quapropter, et bona agere, et. boni esse contendamus , ut in: bonos fore przxscivit, atque ad vitam :elernam praordinavit. 81. Illud autem sciendum est, quod bonum pr- Q.— ma'.. Ἰστέον δὲ, ὡς ἑ stontissimus ordo sit, unicuiquo quod ra suum ἑχάστῳ τὸ κατὰ φύσι est, conservans. lllud porro est virtus. Contra, δέ ἐστι xai ἀρετή χι malum ordinis dissolutio est, seu perturbatio. χουν ἀταξία. Δισσῶς Porro bifariam bonum dicitor, vel id quod revera τως ἀγαθὸν, ὡς ἡ ῥηί bonum est, ut ordo ille de quo diximus, vel id ἀγαθὸν, fj κατ αἴσθηα quod boni tantummodo speciem habet, uti volu- νην cá&tv* ὅπερ οὐχ à ptas, qua prater eum ordinem sensus titillatur; — xóv- καὶ fj xazíz δὲ à quod quidem bonum non est, sed potius malum. — xiv, τουτέστι τὸ παρὰ Sic malum duplici quoque modo dicitur, nempe, — xal παρὰ τὸν νόμον cot vel id quod vere malum cst, sive quod preter ordi- µην. Φυσικὴ γὰρ τάξ mem naturx congruentem, atque adversus Crea- ἀταξίαδὲ, ἡ παραχοή , oris legem ex proprio consilio et voluntate Πι αἴσθησιν λυπηβὸν, xat (naturalis quippe ordo in hoc situs est, ut Creatori — £:tc μᾶλλον ἀγαθόν & Obediatur, perlurbatio vero in contumacia), vel κατὰ φύσιν bmaváyous quod opinione duntaxat malum est : ut quod sen- D ἐκούσια xaxà, ὄντως : sibus acerbum est, nobisque molestum, uti casti- τὰ δὲ ἀχούσια, τὰ ἐπίτ gatio, quz quidem bona potius et utilis est; quippe qua ad naturalem ordin taria quidem. mala dicuntur, quz vere mala. sunt, puta peccati species : molestiam afferunt. 82. Quamobrem Deus, neque horum, neque il- - πβ. Οὔτε τούτων οὗ' lorum est causa , sicut ostendimus. Etsi enim illa ὡς ἐδείξαμεν. El γὰρ: 1. 1, xxxvi, δ. * Psal. χι, 43. VARUE LECTIONES. i Basil. et. Πορ. ἐσχηματίσαντο. 1581 DIALOGUS CONTRA MANICH.EOS. 1582 δοχεῖν xax εἶναι, διὰ τὸ ἀηδὲς, xal διὰ τὸ παρᾶθου- A quz involuntaria mala dicuntur (sive quia mala Ἆον ἡμῶν, xal διαµαρτάνειν ἡμᾶς, τουτέστιν ἆπο- τυγχάνειν τοῦ δέοντος κόπου ), τῷ πρὸς τὴν ἡδονὴν λίχνῳ, διχαίῳ λόγῳ ὁ θεὸς ἐπάχει, παιδεύων πρὸς τὸ συμφέρον, ἀλλὰ τῶν ιἐχουσίων καχῶν Ἠρτηται τὰ ἁκούσια λεγόμενα χαχά ΄ ἀκολουθεῖ γὰρ τοῖς ἔχου- αίοις xaxoig τὰ ἀχούσια. Τιμωρίαι γὰρ, χαὶ παι- δεῖαι, ὡς τὰ πολλὰ, πρὺς διόρθωσω αἱ συμφοραὶ yt- νονται, xa ἡ τοῦ μέλλοντος αἰῶνος χόλασις, τελεία ος xaxlag xal ἁμαρτίας ἀναίρεσις * ἢ, τὸ ἑναντίον εἰπεῖν, τοῖς ἐπιποθοῦσι τὰς σωματικὰς παρὰ τὸν qu- σιχὸν νόµον ἡδονὰς, xax τὰς διὰ ταύτας ἁμαρτίας, Ἡ ἁπορία τῆς τούτων χρήσεως ἔστα: αἰωνία χόλασις. Κόλασις γὰρ fj τοῦ ποθουµένου ἀποτυχία. ᾿Αχρι γὰρ ἁμαρτίας ἡδονη παρὰ τὸν νόµον τῆς φύσεως " αὕτη δὲ διττὴ, f) φυχιχὴ, f) σωματική * καὶ φυχικὴ μὲν, 1$ τῆς δόξη: ἔφεσις ' σωματιχὴ δὲ, βρῶσις, πόαις, ἄνε- σις σώματος, ὕπνος, συνουσία γυναιχῶν. Ταῦτα πάν- τα φυσιχὰ xal χαλὰ κατὰ τὴν φυσιχἣν τάξιν καὶ τὸν νόμον τοῦ Κτίσαντος Υ:νόμενα καχὰ δὲ, παρὰ τὸν νόµμον τοῦ Κτίσαντος, χαὶ τὴν φυσικὴν τάξιν, xal Xov. πγ’. Gucoc δὲ τάξις, τὸ ἐφίεσθαι τῆς παρὰ θεοῦ δόξης xb δὲ τῆς παρ᾽ ἀλλήλων δ΄ξης ἐφίεσθαι, παρὰ φύσιν. θεῷ γὰρ µόνῳ, τῷ φύσει δοξαστῷ, πρέπει ἡ παρὰ πάντων τῶν κτισμάτων αὐτοῦ δόξα * ἡμῖν δὲ τὸ ταπεινοῦσθαι θεῷ, ὡς Δημιουργῷ, xat ἀλλήλοις, διὰ τὸν νόµον τοῦ Κτίσαντος. Τοῦτο γὰρ τῆς πρὸς τὸν θεὺν ἀγάπης, καὶ τῖς πρὸς τὸν πλησίον τεχµί- ριον. € ΑἈγαπήσεις Υὰρ Κύριον τὸν θεόν σου, ἐξ ὅλης τῆς καρδίας σου, καὶ τὸν πλησίον σου, ὡς σεαυ- τόν. » Kal, « Πᾶ;ς ὁ ὑφῶν ἑαυτὸν, ταπεινωθήσεται * ὁ δὲ ταπεινώσας ἑαυτὸν, ὑψωθήσεται. » "late τὸ ἀγαπᾶν τῆν παρ) ἀλλήλων δόξαν, ἀπιστίαν συνίστη - σιν. « Ωὐ δύνασθε γὰρ, qnoi, πιστεύειν εἰς ἐμὲ, . δόξαν παρ) ἀλλήλων λαµθάνοντες, xaX τὴν δόξαν του μόνου θεοῦ οὐ ζητοῦντες. nb. Πάλιν ἡ σωματική ἡδονὴ, βρῶσις, xai τὰ λοιπὰ, χατὰ τὴν φυσικὴν χρῆσιν, xai τὸν νόµον τοῦ Κτίσαντος λαµθανόµενα, xaÀá* παρὰ δὲ τὸν νόµον τοῦ θεοῦ, xaÜ' ἡμετέραν γνώµην xal παράχρησιν γινόμενα, χαχά * οἷον βρῶσις xai πόὀσις, ὅσον πρὸς τὸ ζᾖν καὶ σύστασιν τοῦ σώματος, χαλά ᾿ ὁμοίως xat ὁ ὕπνος, καὶ ἡ τῆς γυναικὺς χρῆσις, τὸ εἰδένα: τὸ ἴδιον σχεῦος, χαλόν. Τὸ δὲ πρὸς ἡδονὰς ἀλόγους χεχρῆσθαι βρώσει, χαὶ πόσει, xai γυναιςὶν ἁδιαφόρως, ἁλόγων δίχην, πονηρόν. πε’. Διὰ οὖν τὴν κενὴν δόξαν, xax διὰ τὴν ἄμετρον βρῶτιν, χαὶ πόσιν, xaX τὰς πορνείας, fj φιλαργυρία τοΌτων ἔρξισμα, φθόνοι τε, χαὶ ἔριδες, xal πονηρία», X: Φεῦδος, xal συχοφαντἰαι, xal ἁρπαγαὶ, καὶ φό- vot, xai τὸ πρὸς τὸν πλησίον μίσος. Διὰ γὰρ τὸ δν Matth. xxii, ο]. Luc. xiv, 11. videntur nobis, sive propter injucunditatem , sive quia prater consensum nostrum accidunt, ita ut voluptatibus indulgendo necessarium laborem pre- termittamus) justo judicio Deus infert, ad nostram utilitatem castigans nos : attamen hzc involunta- ria mala a voluntariis pendent. Voluntaria quippe mala involuntaria sequuntur. Nam calamitates ad emendationem ut plurimum conferunt, ut qux sint walorum vindictae et castigationes. Quin ct futuri seculi supplicium, nequitize et peccati plena abolitio est. Vel contra potius, expetentibus preter naturz legem carnales voluptates, et peccata, qua» earum causa admittuntur, supplicium aternum eril, eis uti non posse. Supplicium quippe est re concupita excidere. Nam voluptas qu: naturze legt repugnat, peccatum est : atque duplex est, animi scilicet et corporis : animi quidem, ut glori: cu- piditas; corporis autem, u! cibus, potus, corporis remissio , somnus, cum feminis commistio. Hc omnia naturalia sunt οἱ bona, si secundum ordi- nem nature Creatorisque legem flant : mala vero, si prater Creatoris legem, ordinem , usumque naturze., 83. Naturalis ordo est, ut gloriam qu: a Deo est, cupiamus; muluam vero ab invicem gloriam affectare, hoc natur repugnat. 44644 Solum nam- que Deum, qui sua natura gloriam meretur, ab universis creaturis gloria affici decet ; nos autem C Deo subjici par est, ut Conditori ; imo mutuo alios aliis propter Conditoris legem. Hoc siquidem tum erga Deum, tum erga proximum, amoris argumentum est. « Diliges enim Doininum Deum ex Loto corde tuo, et proximum tuum sicut to ipsum **. » Et : « Omnis qui se exaltat, humilia- bitur, et qui se humiliat exaltabitur **, » ltaque «ui mutuz glorix cupiditate flagtant, inlldelitatis argumentum produnt. « Non potestis credere, inquit Christus, qui gloriam ab invicem accipitis, οἱ gloriam quz a solo Deo est, non quzritis *5, » 84. Rursus corporalis voluptas, hoc est cibus, potus, ac reliqua, si secundum nature usum et Conditoris legem sumantur, bona sunt : sin prz- ter Dei !'egem, pro nostro arbitrio, et per abu- sum, mala. Exempli gratia, cibus εἰ potus, qua- - tenus vit corporisque sustentationi inserviunt, bona sunt; similiter et somnus, ususque mulie- ris, ut quisque vas suum noverit, bonum est. Ad voluptates autem abhorrentes a ratione uti cibo et potu, ac mulieribus promiscue brutorum in- star misceri, malum. 85. Quocirca inanem gloriam, necnon immo- deratum cibum, οἱ potum, scorlationenique ce- mütantur avaritia, qua horum adminiculum est, calumnia, Nam quia invidiv, rixae, nequitie, mendacia, ταμίας, cedes, et οι proximi. δὲ Joan. v, 4, VARI/E LECTIONES. ) Lego σχοποῦ ἀχούτσια. 1583 S. JOANNIS « abundat iniquitas , refrigescit charitas multo- ium 9. » Porro multos dixit |Christus| eos scilicet qui iniquitati addicti sunt. Ex naturalibus itaque, suggerente diabolo, proficiscuntur ea qus natura repugnant. 86. Duo porro nobis adjumenta ad hzc omnia suppetunt ; nimirum ut vii nobis inferamus, et oralioni incumbamus. Conatus enim et oratio dilectionis erga Deum sunt indicia. Nam humili- tas oratione declaratur. Tunc enim Dei potentiam imploramus, cum imbecillitatem nostram agno- scimus. lllud porro scire oportet, eum a peccato liberari, qui a judicio de aliis ferendo se abstinet. Quippe neminem judicare, humilitatis signum est. Nihil autem est, quod Dei opem sic provocet, ut humilitas. « Vide, inquit, humilitatem meam εἰ laborem conatus mei: et dimitte omnia pec- cata mea '*, » Et: « Vide humilitatem meam οἱ eripe me**,» videlicet aboppugnante hoste, peccato- que et insipientia mea. Plurimum autem ad virtutem confert, cum probis conversatio ( homo enim imi- tandi studiosum est animal), sensusque ab iis avertere, quorum consuetudo ad vitium nos exsti- inulat. Quantum enim ab oculis, tantum et a corde. Ex hinc enim rerum sensibilium memoria in anima perfricatur. Nobis autem incumbit, ut mentem a rerum sensibilium recordatione abstra- hamus, quo levibus alis $ese attollens, ad spi- fitualem solem advolet, et inaccessa nostrumque captum superante pulchritudine Mens quippe nostra ex sensibilium memoria cras- sitie contracta, ad ea deprimitur, atque a pul- chritudinis illius qus sola mente percipitur, con- collustretur. C DAMASCÉNI 1385 Kk « πληθυνθΏναι τὴν ἁμαρτίαν, ἑψύγη ἡ ἀγάπη si» πολλῶν. » Πο.ἲ.]οὺς δὲ ἔφη, τοὺς κχεχρηµένους 5i ἀνομίᾳ. Ἐκ τῶν φυσιχῶν οὖν ἔρχονται τὰ παρὰ ci- σιν, τοῦ διαθόλου προσθάλλοντος. πς’. Πρὸς πάντα ταῦτα δύο ἡμῖν τρόπο: uva πρὸς Bofjüerav* τὸ βιάζεσθαι ἑαυτοὺς xal προσεύχε σθαι k. "Ενδειγμα γὰρ ἀγάπης πρὸς τὸν θεὺν, ἡ Ba xai ἡ προσευχἠ ἔνδειγμα γὰρ ταπεινώσεως , | προσευχἠ. Ἐπιγινώσχοντες γὰρ τὴν οἰχείαν ἁσθ νειαν, τὴν τοῦ Θεοῦ ἐπικαλούμεθα δύναμιν. δεῖ d εἰδέναι, ὅτι τὸ μὴ χρἰνειν, λυτροῦται ἀπὸ ἁμαρτίε, Τὸ γὰρ ph χρίνειν, ταπεινώσεως σημεῖον * οὐδὲν οὗ τως προσχαλεῖται τὴν τοῦ Θεοῦ βοήθειαν, ὡς ἡ τα πείνωσις. € "δε γὰρ, φησὶ, τὴν εαπε[νωσέν µου, m B τὸν χόπον τῆς βίας µου, xal ἄφες πάσας τὰς ἅμει «lac µου. » Καὶ, « Ἴδε τὴν ταπείνωσίν jov, καὶ ἕξελα µε”; δηλονότι, Ex τοῦ πολεμοῦντός µε ἐχθροῦ, xt τῆς ἁμαρτίας pou, xal ἀφροσύνης µου. Σομθάλλ ται δὲ πρὸς ἀρετὴν, xal ἡ μετὰ τῶν ἑναρέτων bu γωγή μιμητιχὸν γὰρ ζῶον ὁ ἄνθρωπος ^ xai τὸ & ἐχεσθαι τῆς κατ) αἴσθησιν ὁμιλίας τῶν ἐρεθιζόντω Ὅσον γὰρ ἀπὸ ὀφθαλμοῦ, τοσοῦτον χαὶ ἀπὸ χαρδία, Av αὑτῶν γὰρ h µνήµη τῶν αἰσθητῶν τῇ duyf t vexat, Πρόχειται δὲ ἡμῖν, χωρίσαι τὸν νοῦν τῆς αν pne τῶν αἰσθητῶν, ἵνα χούφῳ πτερῷ πρὸς d νοητὸν ἀναπτῇ Ίλιον χαὶ τῷ ἀπροσίτῳ xol ἀμηχάν αὑτοῦ xá))et χαταυγασθῇ. Παχύνεται γὰρ vou à: τῆς µνήµης τῶν αἰσθητῶν, xat πρὸς αὐτὰ χαθέλαι ται, ἀφίσταται τῆς χατανοῄσεως καὶ ἀπολαύσεν τοῦ νοητοῦ κάλλους. « Οὐδεὶς γὰρ δύναται ὁὀνοὶ x ρίοις δουλεύειν. » "Έθει χατορθοῦσιν οἱ ἄνθρως πᾶσαν τέχνην, xal ἐπιμονῇ, xat Bla. templatione « et possessione removetur. « Nemo enim potest duobus dominis A68 servire ". Consuetudine, tolerantia, et conatu cujusvis artis 87. Quapropter per vim et conatum, qui 4 charitate proficiscatur, per orationem quam hu- militas excitet, ac per rerum sensibilium, eorum- que qui negligentius vivunt, fugam, neminem judicantes, quinimo per humilitatem, consuetu- dinemque bonorum, ct obedientiam, salutem no- stram operemur, absque ulla, sive cogitationum, sive affectuum occultatione. lllud quippe malum quod occultum est. Lux vero est, quidquid in aper- tum prodit. Neque enim serpens ad solem gignit, sed in cavernis : nec semen super terram jacens, sed sub terra latens crescit. Sic malz cogitatio- nes, cum in apertum minime proferuntur, Ííru- ctus in corruptionem edunt : bonz vero in vitam aleruam, qua nobis omnibus perfrui concedatur, per gratiam Domini nostri Jesu Christi, cui cum Patre et Spiritu sancto honor et gloria sit, uunc εἰ semper et iu secula seculorum. Amen. * Matth. xxiv, 19. 9 Psal. xxiv, 18. ** Psal perfectionem adipiscuntur homines. πζ’. Διὰ βίας οὖν τῆς ἐξ ἀγάπης Υινοµένης, x προσευχῆς, τῆς Ex ταπεινώσεως, xat ἀποφυγῆς τὸ αἱσθητῶν, xal τοῦ φυγεῖν τὴν τῶν ἀμελεστέρι συνοίχησιν, xal τοῦ μὴ xplvetv, xal ταπεινώσεω καὶ τῆς τῶν ἑναρέτων συναναστροφῆς, xal ὑπαχοῖ τὴν ἑαυτῶν σωτηρίαν κατεργασώμεθα ᾿ μὴ χρύπτο τες τοὺς λογισμοὺς, χαὶ τὰ Ev ἡμῖν πάθη. Πᾶν và χρυπτὸν, φαῦλον ' τὸ δὲ φανερούµενον, φῶς ἐστι Οὐ γὰρ γεννᾷ ὄφις Ev ἡλίῳ, ἀλλ᾽ ἓν φωλεοῖς" o σπόρος αὐξάνει ὑπὶρ γῆν κείµενος, ἀλλ᾽ ὑπὸ 1 κρυπτόµενος. Οὕτω xal ol πονηροὶ λοχισμοὶ pi D δηµοσιευόµενοι, xapmogopoUctv &lg φθορὰν, xol 6 ἀγαθοὶ, εἰς ζωὴν αἰώνιον. Ὡς Υέἐνοιτο πάντας tpi ἐπιτυχεῖν, χάριτι τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ μεθ) οὗ τῷ Πατρὶ ἡ δόξα, pa τῷ ἁγίῳ Πνεύματι, v^ xai ἀεὶ, xai εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. "Api. . cxvitt, 195. ** Maub. τι, 24. VARIZE LECTIONES. k Deest xai προσεύχεσθαι in Basil. 1585 | DISPUTATIO CHRISTIANI ET SARACENI- 1986 IN DISCEPTATIONES CUM SARACENO ADMONITIO. Dialogo Joannis Damasceni contra Manicheeos succedent disceptationes aliquot cum Sara- ceno, quas Latine hactenus ediderunt ex rudi nec recenti translatione, cujus Grecum textum obtinere non potui. Latere enim in bibliotheca Cesarea testatur Lambecius cod. 257. Ceterum magnam ejus partem expiscari mihi licuit ex dialogis Theodori Abucare, qui ut suum 18, quem subjiciemus, ita et alios διὰ φωνῆς, ex ore Joannis nostri excepit : quod nemini in poste- rum dubium fore spero. Hic porro Theodorus Perperam a Turriano accipitur pro Theodoro illo Caric in Thracia,vel Asia minori, episcopo, qui Photii partes primum adversus sanctum Tgnatium secutus fuit. Nam, preterquam quod verisimile prorsus non est Theodorum, qui sancti Joannis Damasceni auditor fuerat, etatem produxisse usque ad tempora celebrate synodi octave, in qua Theodorus Cariae defectionis sue veniam petiit : aliunde certius est Theodorum Abucaram in Palestina, aut saltem in Syria episcopatum inter Mahummedanos, Nestorianosque, et Ja- cobitas hereticos gessisse, adversum quos dialogos varios scripsit. Cara vel Care civitas Syri, seu Metopotamie fuit, que Charram olim dicebatur, veluti testatur Theodorus Antio- chenus in commentario in cap. ΙΧ Amos. Τὸ μὲν ἐχβόθρου, τινὲς ἔφασαν λέγεσθαι, τουτέστιν ix Ka- ρῶν, τῆς νῦν οὕτω λεγοµένης, ποτὲ δὲ Χαῤῥάν. Stephanus De urbibus, ejusdem nominis civitatem &ad mare Rubrum fuisse sitam tradit. Guillelmus Tyrius narrat urbem aliam, quae Cara voca- retur, exstitisse in Palestina trans Jordanem, que metropolite Rabbathe subjecta esset. Quidni posterioris hujus civitatis presul Theodorus noster fuerit, qui, ut ex capite operum ipsius discimus, ab epistolis Arabicis fuit Thome patriarche Hierosolymitano, ut epistolain ejus ad Armenios Arabice scriberet, uti Grece Michael patriarche hujus presbyter et syn- cellus ——————— ——mm————á——á á——————n!amQ D, IOANNOY TOY ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΥ ΔΙΑΛΕΞΙΣ XAPAKHNOY ΚΑΙ XPIXTIANOY ? JOANNIS DAMASCENI DISCEPTATIO CHRISTIANI ET SARACENI. Ἑρωτηθεὶς παρὰ Σαραχηνοῦ, Τί λέγεις τὸν Xpi- Α 4686 1. Si interrogaris a Saraceno : Quid dicis e1ó»; Christum? dic ipsi : Verbum Dei, nec te existimes peccare ; quia Verbum dicitur in Scriptura, et bra- chium Dei, et potentia Dei, et multa talia. Vicissim: autem interroga ipsum et tu. A Scriptura tua quid dicitur Christus ? Tum forte volet interrogare te et ipse aliud, cupiens sic effugere te : tu vero non respondeas ei, donec utique ad id respondeat, xet βραχίων θεοῦ, χαὶ δύναμις xat ἄλλα μυρία quod ab ipso sciscitatus eris. Necessitas enim co- get ipsum, ut respondeat tibi, dicens : A Scriptura. mea Spiritus et Verbum Dei dicitur. Tum rursus interroga ipsum : Verbum a Scriptura tía, crea- tumne, an increatum? Et si dicat , Increatum, dic- ipsi, Ecce eonsentis mihi. Omne enim non creatum, IIveópa. xai Aóyo; θεοῦ λέγεται. sed increatum, Deus est. Si autem dixerit creatum *) Hujus disputationis recensionem alteram, breviorem quid i &allandianze Bibliothecse continuatores. Vide inter Addemda. "Ebrr.! ecd integram, ex eodice Vindobonensi! ediderunt, 1581 esse Verbum et Spiritum, tum quare: Et quis A creavit Verbum Dei et Spiritum? Quod si necessi- tate coactus responderit, Deus ipse creavit, tum tu rursus : Ergo antequam Deus crearit Spiritum et Verbum, non habuit Spiritum neque Verbum. Quod cum audierit fugiet a te, non habens quod respondeat. Disceptantes enim sunt tales apud Sa- racenos, et omnino abominabiles et abjecti. 4, Quod si vero tu interrogatus a Saraceno, Verba Dei creata sunt, an increata ? hec enim pro- ponunt adversum nos Saraceni problemata, poten- tius volentes ostendere, creatum esse Verbum Dei : quod non est : et si dicas, Creata ; dicet tibi : Ecce dicis creatum Dei Verbum. Si autein dicas, Increa- ta; statim occurret tibi : Ecce omnia eloquia Dei creata sunt, dii vero non sunt. Et ecce fateris, B quoniam Christus cum Verbum sit Dei, non est Deus. Quapropter neque creata dicas, neque in- creata : sed sie responde ei: Ego unum solum Verbum Dei confiteor, quod increatum sit : omnem autem Scripturam non dico λόγια, id est, verba : sed ῥήματα, id est sermones Dei. Et Saracenus : Ft qualiter dicit David : « Eiloquia Domini, eloquia casta !? » Dic ei, quod tropologice locutus sit, et non cyriologice 5 [χυριολοχικῶς], id est non propria et. firma. verborum significatione. Et Saracenus : Quid est tropologia οἱ cyriologia? Responde : Cy- riologia quidem est firma et certa rei demonstra- tio : tropologia autem infirma demonstratio. Et Saracenus : Contingitne Prophetam proprio suo instinctu. loqui *? Die ipsi : Consuetudo est. pvo- phetarum tropologice loqui : quale hoc : « Mare vidit et fugit *.» Ecce mare oculos non habet, ne- que est animatum. Et rursus idem Propheta velut animatum ipsum alloquitur : « Quid est tibi, mare, quod fugisti, » el quae sequuntur. Et rursus osten- sivum suppositionis 4. Dicit enim Deus ad Cain : « Maledictus tu a terra, 467 quz aperuit os suum suscipere sanguinem fratris tui de manu tua. » Ecce ibi tropologice dixit os. Et: « Gladius meus devorabit carnes *. » Gladius enim scindit, deglutit. Sic et ῥήματα, id est, sermones, dicibiles et effabiles, dixit λόγια, id est verba, id est, inte- rius solum in mente, seu ratione formata, sed (ut S. JOANNIS DAMASCENI non , 1583 6 Λόγος ἄτχιστος [λέγεται, f). χτιστάς ο:] χαλ τίς ἔχτισε τὸν Λόγον τοῦ θεοῦ χαὶ τὸ Ενεῦμα;.. πρὸ οὖν χτίσαι τὸν θεὸν, Λόγον xai Πνεῦμα, ἄραῖν χωρὶς Ἀόγου χαὶ Πνεύματος, - τὰ λόγια Κυρίου χτιστά clow f| ἄχτιστα ; ταῦτα γὰρ προθάλλονται. «. . . θέλοντε ἁτοδεῖξαι xvi εἶναι τὸν Λόγον τοῦ θεοῦ, ὅπερ οὐκ ἔστιν. El μὲν yàp εἴπῃς, Κτιστά claw * εἶπει 000, . . « «εἰ δὲ elo ἄχτιστα, ἐρεῖ σοι’ ὅτι Ιδοὺ πάντα λόγια θεοῦ ὑπ- άρχοντα, χτιστὰ μὲν εἰσὶ, θεοὶ δὲ οὐχ elcl- χαὶ Ιδού σὺ ὁμολογεῖς, ὅτι ὁ Χριστὺς (v Λόγος τοῦ Gros, οὐχ ἔστι θεός * διὸ μήτε χτιστὰ, εἴπτις, μήτε ἄχτιστα' ἀλλ εἰπὲ αὐτῷ * Ἐγὼ ἕνα µόνον Λόγχον τοῦ θεῶ ὁμολογῶ ἄχτιστον ὄντα *. τὴν δὲ πᾶσαν τὴν Toagt! µου, οὗ λέγω λόγια, ἀλλὰ ῥήματα θεοῦ. Καὶ ὁ Σαρᾳ- χηνός. Καὶ πῶς λέγει ὁ Δαθὶδ '«Τὰ λόγια Κυρίου, λόγια ávvá ; » ó Προφήτης τροπολογιχῶς, xxi οὗ αυριολογικῶς b... Καὶ τί ἔστι εροπολοία xa χαὶ ξις τοῦ πράγματος * τροπολογία 6E, ἀδέθα:ος üt δειξις. . . ... bv τοῖς προφήταις ἔθος ἐστὶ, ὡς τὸ, « Ἡ θάλασσα εἶδεν, xal ἔφυγεν ^ » Moo) f; θ4- λασσα ὀφθαλμοὺς οὑκ ἔχει. Οὐ γάρ ἐστιν ἕμυχος "καὶ πἆλιν. . ο 7. ο . ο» e. « . « Τί σοί ἐστι, θάλασσα, ὅτι Éouysz; » xii ἑξῆς. [Καὶ πάλιν ἀποδειχτιχὺν τῆς ὑποθέσεως ' ci: γὰρ ὁ cb, πρὺς Κάῑν' « Ἐπιχατάρατος σὺ ἀπὸ zi γῆς, f$ ἔχανε τὸ στόµα αὑτῆς δέξασθαι τὸ αἷμα τοῦ ἀδελφοῦ σου Ex χειρός σου. »]. . . Kal, « Ἡ µάχαιά µου φάγεται xpéa.» Ἡ γὰρ µάχαιρα κατατέμνει μὲν, ob χκαταπίνει δὲ. Οὕτω xal μον ἐχάλεσε λόγια, ἅπερ οὐχ εἰσὶ λόχια,. .. . . . (2 V Y. HERPES ῥήῆματα. dictum est) ῥήματα. C 9. Si dicat tibi Saracenus : Qualiter descendit Deus in ventrem mulieris ? dic ipsi sic : Utamur Srri- ptura tua et Scriptura mea, Et Scriptura tua dicit, quod przpurgavit Deus Mariam suam super omnem carnem mulieris, et descendit Spiritus et Verbum Dei in ipsam. Et Evangelium meum dicit : « Spiritus sanctus superveniet in te, et virtus Altissimi obumbrabit tibi *. » Ecce una vox utrarumque dictionum, et unus intellectus. Cognoxce autem et hoc, quoniam ad nostram proprietatem diceret Scriptura desce»- sionem et ascensionem tropologice, non cyriologice. Propric enim descendens et ascendens ipse [xvpu- λογικῶς ] dicitur secundum philosophos. Deus a 11tem omnia continens, et a nullo continetur. Dixit enim quidam prophetarum : « Quis mensuravit man. aquam , et ccelum palmo, et pugillo terram *?» B ! Psal. xi, 7,. * Psal. cxui, 3. * Gen. iv, 11. * Deut. xxxii, 42. 3 Luc. 5,99. *1sa. x1, 32. ΥΛΒΙ4Α. LECTIONES, α "l'antilla hujusmodi hine inde passim interjcci, et uncinis clausi, qua vocibus aliis Grzece enuntiari posse non arbitror. » ld est proprie loquendo. ^ Ego mallem, fieri non potest μὲ Propheta. infermen demonstrationem afferat, 4 Id est, argumenti quod tractamus. 1589 DISPUTATIO CHRISTIANI ET SARACENI. 1590 bene. Omnes aqui simplex comprehensio manus Dei sunt; et omnem colum palmus, et omnis terra, pugillus : qualiter igitur contingit, ipsum in propria manu omnia continentem descendere et ascendere? 4. Si interrogatus fueris a Saraceno, dicente, Si Deus erat Christus , qualiter comedit ct bibit et. dormivit, et crucifixus est, et mortuus est, οἱ qu:e deinceps, dic ipsi : Quoniam aute Φου) Verbum Dei, quod creavit omnia, secündum quod testatur Scriptura mea et Scriptura tua, ipsum ereavit ex carne sancte Virginis, hominem perfectum et animatum et iutelligentem : ille cowedit, bibit, et dormivit; Verbum scilicet, secundum quod Verbum Dei: Verbum autem Dei non comedit, aeque bibit, neque dormivit, neque crucilüixum est, neque mortuum; sed caro quam assumpsit ex sancta Virgine, illa ογιµ” ίνα est. Cognoscis autem, quoniam Christus dupliciter [uatura *], unus antemhypostasi. Non enim dicitur, Est 2ternum f. Verbum Dei et post assumptionem carnis anyposta- ticum [ἀνυποστατικόν], id est. non personale vel naturale. Non enim apposita est Trinitati quarta persona post ineffabilem unionem carnis. e'. ὀνλέ- A. 59. Etsi te " interroget Saracenus : Quem dicitis Τετε θὲὸν, àzí£flave ;. . . ... οὖχ ἀπέθανε ' θαῤ- ῥῶν τῇ Γραφιχῇ 8 ἀποδείξει, ο πρῶτος ἄνθρωπος Όπνωσε, xol τὴν πλευρὰν ἁ ρῃρέθη. ς’. Ἰδοὺ πἐπληγµαι ἕν τινι τόπῳ τῶν σαρχῶν µου’ xal dj σὰρξ πληγεῖσα ἀώλωπα ἀπετέλέσεφ xal ἐν τῷ µώλωπι ἐγένετο σχώληξ * τίς οὖν αὐτὸν ἔπλασεν. .. .. . . εἴπομεν, ὅτι μετὰ τὴν πρώτην ἑθδομάδα τῆς κοσµοποιίας, οὐδαμῶς εὑρί- σχοµεν πλάσαντά τι πώποτε. Μετὰ δὲ τὴν παράθα- σιν χατεχρίθη ἡ γή ἀχάνθας xal τριθόλους ἀνατέλ- Deum, mortuus est? responde tu: Non mortuus est : confidens Scripture [et] demonstraüoni. Dicit enim Scriptura de hoc. Venit enim naturalis mors adversus hominum memoriam dominans, id est, subjiciens, ut in nobis omnia. Sed per- feclus primus homo dormivit, et costa spolia- tus est. 6. Et Saracenus : Ecce plagatus sum in aliqua parte carnium mearum, et percussa caro cicatri- cem contraxit, et in cicatrice factus est vermis : quis igitur ipsum plasmavit? Dic ipsi, ut. pradixi- mus, quoniam post primam hebdomadam creationis mundi non invenimus quodcunque aliquando, vel plasmantem bominem, vel formatum ; eed precepto λειν. Τότο οὖν καὶ ἡ σὰρξ ἡμῶν κατακριθεῖσα, B Dei quod prz:cepit in prima hebdomada, finivit que [μέχρι τοῦ νῦν] φθεῖρας καὶ σχώληχας ἀνατέλλει. C. ΣΑΡΑΚΗΝΟΣ. ίνα λέγετε αἴτιον καλοῦ τε καὶ χαχοῦ ; ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΣ. Πάντων τῶν ἀγαθῶν [αἴτιόν φαμεν] τὸν θεὸν, χαχοῦ δὲ σῦ. ΣΑΡΑΚ. Καὶ τοῦ xaxoü τίνα λέχεις αἴτιον eua; ΧΡΙΣΤ. Τοῦτο ix τῆς ἡμετέρας ῥᾳθυμίας εἶναι, καὶ τῆς διαθόλου πανουργίας. ΣΑΡΑΚ. Χάριν τίνος» ΧΡΙΣΤ. Διὰ τὸ αὐτεξούσιον; fiunt, Post transgressionem autem condemnata est terra spinas et tribulos germinare *. Tuuc utique et caro nostra condemnata, usque hodie pediculos et vermes germinat. 1. SARACENUS. Quam dicitis !' causam mali et boni? CHRISTIANUS. Omnium bonorum aimus cau- sam Deum, mali autem nihil b. . SARAC. Quam dicis causam mali ? CHRIST. A sententia diabolum exsistentem ma- nifestum et nos homines !. SARAC. Propter quid ? CHRIST. Propter liberum arbitrium. ΣΑΡΑΚ. Τί οὖν; Αὐτεξούσιος el, xol ὅσα θέλεις Ὁ — SARAC. Quid igitur? Liberum arbitrium i, ct δύνασαι ποιεῖν ; ΧΡΙΣΤ. Πέπλασμα: ὑπὸ θεοῦ αὐτεξούσιος. ΣΑΡΑΚ. [ιά τί ;] ΧΡΙΣΤ. Τὰ καλὰ μὲν πράττων, οὐ φοδοῦμαι τὸν νύμον, ἀλλά χαἰτιμῶμαι, xat ἑλεοῦμαι ὑπὸ τοῦ θεοῦ. Ὁμοίως xal ὁ διάδολος χαὶ ἑμάρτηχε, καὶ ὁ θεὸς τῆς ἱδίας τάξεως ἑξέωσεν αὖ- quoniam quicunque vis facere? CHRIST. Plasmatus sum a Deo liber arbitrio. SARAC. Propter quid k ? CHRIST. Male facere et bene facere, quod cst bonum et malum. Gratia hujus mala quidem fa- cjens, punior a lege Dei : bona autem operans, noiu timeo legem, sed 468 et honoror, et misericor- ' Theod. c. 97. *Ibid. *Gen. wu 40. Theod. c. 55. VARLE LECTIONES. e nalura, τῇ φύσει. f Leg. externum. necessario supplenda. 6 Legit interpres γραφῇ xai. sunt et depravata. Melius apud Theod. aio hoc ex nostra socordia esse, et ex diaboli versutia. verte : Liberi arbitrii es, et quecunque vis potes [acere. i Hxc absona | [mo κ I[:ec usque ad bona autem, desunt apud Theod. h Lege non. 1593 DISPUTATIO CHRISTIANI ET SARACENI. 1594 πίπτον, [ἀφ᾽ ἑαυτοῦ] f] xai ὑπὸ ἄλλου σπειρόµενον A vel ab alio seminatum, regerminat, non plasmatum πάλιν βλαστάνει, ud) πλαττέμενον ὑπό τινος, ἀλλὰ τῷ προστάγµαιτι τοῦ θεοῦ ὑπαχκοῦον * ἰδοὺ κἀγὼ, ὡς καὶ πρῶτον ἔφην, αὑτεξούσιος ὧν, ὅπου ἂν σπείρω, xÀv εἰς ἰδίαν γυναῖχα, κἂν εἰς ἀλλοτρίαν, τῇ ἰδίᾳ ἆξουσίᾳ χρώμενος, ἀναθλαστάνει χαὶ Ἠίνεται τῷ αρώτῳ προστάγµατι τοῦ Θεοῦ ὑπακούουσα ' οὐχ ὅτι χαὶ νῦν xa0' ἑχάστην Ἰμέραν 6 θεὺς πλάττει καὶ ἑργάξεται ' ἐπειδὴ ἐν τῇ πρώτῃ ἑθδομάδι πε- ατοίηχεν ὁ Geb; τὸν οὐρανὸν χαὶ τὴν γῆν, xaX πάντα τὸν χόσμον ἓν ἡμέραις ἓξ, καὶ τῇ ἡμέρᾳ τῇ ἑθδόμῃ χατέπαυσεν ἀπὸ πάντων τῶν ἔργων αὐτοῦ, ὧν Ίρξατο ποιεῖν, χαθό τι fj ἐμὴ Γραφὴ μαρτυρεῖ. ZAPAK. Καὶ πῶς φησιν ὁ cb πρὸς Ἱερεμίαν, « Πρὸ τοῦ μὲν πλάσαι σε iv χοιλίᾳ, ἑήίσταμαί σε, : xai Ex μήτρας ἡγίασά σε; » [ Πάντως οὖν Ev µήτρᾳ ἔπλασεν. ] XPIZT. Ἔμψυχον καὶ σπερματιχὴν δύναμιν Ἀδὰμ ἐν τῇ χοιλίᾳ ἔχων, ἐγέννησε τὸν Σὴθ, χαθὼς ἔφην, ὁ Σὴθ xai, Ἐνὼς, xal ἕχαστος ἄνθρωπος προέχων ἓν τῇ χοιλίᾳ αὐτοῦ υἱὸν, καὶ ὁ υἱὸς Σγέν- νησε [ µέχρι τοῦ παρόντος. ] Τὸ δὲ, « ix μήτρας ἡγίαχά σε, » [ ἑννόει ἐχείνην , τις ἀληθῶς Ev£v- vot τέχνα θεοῦ χατὰ τὴν µαρτυρίαν τοῦ ἁγίου Εὐαγγελίου. ] ΣΑΡΑΚ. Τοὺς ποιοῦντας τὸ θέληµα τοῦ θεοῦ, χαλοὺς λέγεις 1) χαχούς; | XPIZT. θέλεις εἰπεῖν, ὅτι ὁ Χριστὸς ἄχων πέ- πονθεν; χαὶ ἐὰν εἴπω σοι χαλοὺς, φῄσεις πρός µε" "Ὕπαχε, | ἀποδέχου καὶ τοὺς Ἰουδαίους, ὡς τὸ θέ- ᾳ λημα τοῦ θεοῦ σου ποιήσαντας. | ZAPAK. Καὶ τοῦτό cot Ἠθελον εἰπεῖν. XPIZT. Τί] σὺ λέγεις θέληµα εἶναι, Ἑγὼ λέγω τὴν ἀνοχὴν χαὶ µακροθυμἰαν. τοῦ θεοῦ εἰπόντος, « Mh χλέφῃς, μὴ πορνεύσῃς, μὴ φονεύσῃς , 2 θέλει ἵνα χλέφωμεν, f) πορνεύσωμεν, f) φονεύσωμεν ; , ΣΑΡΑΚ. Οὐχί ' εἰ γὰρ Ίθελεν, | οὐχ εἶπε τοῦτο. XPIET. Δόξα τῷ θεῷ, ὅτι σὺ ὡμολόγησας.] Ἰδοὺ συνέθου pot, ὅτι xaX ὅτι οὗ θέλει ὁ Geb; ἵνα χλέπτωµεν, Ἡ πορνεύσωμεν, 3) φονεύσωμεν. Καὶ ἐὰν ἄρτι άνα- στὰς χλέφω, ἡ πορνεύσω , ἣ φονεύσω, τί αὐτὸ λέ- χεις; θέληµα θεοῦ, ἢ . . . . 7] ἀνοχὴν, f] µαχροθυ- μίαν, η’. ZAPAK. Τί ἐστι παρά σοι µείζων , ὁ ἁγιά- ζων, 3) ὁ ἁγιαζόμενος ; 5 Jerem. 1,5. '* Exod. xx, 15-15. ab aliquo, sed precepto Dei obediens. Ecce et ego, quemadihodum predicebam, liber arbi(rio exsi- stens, ubi utique semino, sive in propriam uxorem, sive in alienam, libero arbitrio utens *, germinat, et fit pracepto Dei obediens : non quoniain et nunc secundum unamquamque diem plasmat, et opera- tur; quia in prima hebdomada fecit 489 Dcus colum et terram, et universum mundum in sex diebus, et die septima requievit ab omnibus operi- bus ejus quze incepit facere, secundum quod Scri- ptura testatur mea. SARAC. Qualiter ait Deus ad Jeremiam : « Prius- quam te formarem in utero scivi te, el ex matrice sanctificavi te**. » Omnino igitur in ventre pla- sinavit. CHRIST. Animatam et seminativam potentiam Adam in ventre habens, genuit Seth, quemadmo- dum dicebam : Seth et Enos et unusquisque homo prehabens in ventre suum filium, et filius item genuit, usque ad presens. Illud vero, « ex utero sanctificavi te, » intellige eam, quz vere genuit fi- lios" Dei, secundum testimonium sancti Evan- gelii. SARAC. Facientes voluntatem Dei, bonos dicis vel malos? CHRIST. Dicere vis, quoniam Christus nolens passus est? et si dicam libi, bonos, dices mihi : Vade, adores deos *, quoniam voluntatem Dei tul fecerunt. SARAC. Et hoc tibi volebam dicere. CHRIST. Quid tu dicis voluntatem esse? Ego dico sustinentiam et longanimitatem. SARAC. Unde hoc ostendere potes ? CHRIST, Per rem : quia, sedente me et te, vel stantibus, potest quis ex libero arbitrio sive stare, vel moveri. Et, numquid dicente Deo: « Non fura- beris, non fornicaberis, non occides '*, » vult ut furemur, vel fornicemur, vel occidamus? SARAC. Non. Si enim vellet, non utique diceret hoc. CHRIST. Gloria Deo, quoniam tu confessus es. Ecce concordas mihi, quoniam nullus ex nobis , D sive potest surgere, sive vivere: et quoniam non vult Deus ut furemur, vel fornicemur, vel occi- damus. Et si nunc exsurgens, furer, vel forni- cer, vel occidam, quid ipsum dicis ? Voluntatem, vel confessionem *, vel sustinentiam, vel longani- mitatem ? 8. SARAC. Quis est apud te major, qui sanctifi- cat, vel qui sanctificatur ? CHRIST. Quid vis dicere, cognosco. SARAC. Si enim nosti, responde mihi. CHRIST. Si tibi dicam, qui sanctificat; dices VARIE LECTIONES. * Forte aduptes Judagos. " Suspecta vox. 1535 tn οἱ sanctificantem Christum tuum. SARAC. Sic tibi volebam dicere. CHRIST. Superveniente te cum servo tuo in palieo, et ablutus, et mundatus ab ipso, quém lia- bes dicere majorem? lllum miserum servum et argento emptum, vel te imundatum ab ipso, sicque et doininum ipsius exsistenteim ? SARAC. Meipsum majorem dico, qui possideo, quam illum qui a me possidetur. CHRIST. Gratias ago Deo. Sic mihi intellige Joannem, ut Servum et famulum ministrantem Christo in sancto baptismate in Jordane, in quo baptizatus Salvator meus, eorum qui illic in caver- . nis latent, draconum et perniciosorum demonum capita stravit. AQ Ez ejusdem (Theodori Abucara cognominati episcopi Carorum) concertationibus cum. Sarace- nis, ez ore Joannis Damasceni. SARACENUS. Dic mihi, episcope, eratne mun- dus idolorum cultui deditus, antequam Moyses Ju- daismum pr:zedicaret ? THEODORUS. Ounino. SARAC. Quando Moyses Judaismum doccbat, utra pars mundi recte religioni videtur addicta fuisse, qui Judaismum amplexa est ; an qua in idololatria, rejecto Moyse, perseveravit ? THEOD. Qu:e Judaisinum amplexa est. SARAC. Postea cum venit Christus, Christia- nismum przdicans, utra pars videtur iibi religio- nem veran coluisse, qu:& Christianismum amplexa est; an quz in Judaismo firmissime permansit? THEOD. Quz: Christianismum ainplexa est. SARAC. insequenti vero tempore, cum venisset Muchamethus Margarismum Eslamismumve annun- tians, utra pars videtur tibi Deum rite colere, qux Eslamismum suscepit; an qux mansit in Christia- nismo, Muchametho nolens auscultare? THEOD. Qua mansit in Christianismo. SARAC. Conclusionem hanc postremam intulisti propositionibus minime consentancam. S. JOANNIS DAMASCENI mihi: Vade, adora Joannem Baptistam baptizan- A XPIZT. Επερχομένου co; μετὰ τοῦ δούλου σου ἐν τῷ βαλανείῳ, λουόμενος, xa: καθαιρόµενος ὑπ αὑτοῦ, viva ἔχεις λέγειν µείζανα; "Exsivov τὺν οἰκτρὸν δοῦλον xaY ἀργυρώνττου, ἡ σαὐτὸν τὸν καθαρθέντα ὑπ αὐτοῦ, [ xa οὑτωσὶ xai δεσπότην αὐτοῦ ὑπάρχοντο ο] B Saracenus autem valde admirans et deficiens, re- cessit et nihil apponens ad ipsum alterum. 'Ex *ü* πρὸς τοὺς Σαῤῥακηγοὺς ἀγτιῤῥήσεων τῶν αὐτοῦ (Θεοδώρου τοῦ τὸ ἑπίχΊην "Afov- καρᾶ ἑἐπισκόπου Καρῶν) διὰ φωνῆς Ἰωάννου Δαμασκηγοῦ. ΣΑΡΑΚΗΝΟΣ. Εἰπέ got, à ἐπίσχοπε ' 05 κατεί- -δωλος ἂν ὁ χόσµος πρὺ τοῦ Μωῦσέωςτὸν Ἰουδαῖ- σμὺν χηρύξα , ΘΕΟΔΩΡΟΣ. Δηλαδή. LAPAK. Ἠνίχα Μωῦσῆς ἱουδαῖνειν ἐδίδασχε, πότερον µέρος τοῦ κόσμου εὐσεθεῖν σοι φαίνεται, τὸ δεζάµενον τὸν Ἰουδαῖσμὸν, ἢ τὸ μεῖναν cibo)» λατροῦν, τῷ Μωυσεϊμὴ πειθόµενον ; C 8EOA4. Τὸ δεξάµενον. ΣΑΡΑΚ. Εἶτα, ὡς xal μετὰ χαιροὺυς ἆλθεν ὁ Χριστὸς τὸν Χριστιανισμὸν χηρύττων, πότερον p£- pos σοι φαίνεται εὑσεθεῖν , τὸ δεξάµενον τὸν Xpi- στιανισμὸν , f] τὸ μεῖναν ἐν τῷ Ἰουδαῖσμῷ ἁμετά- θετον ; ΘΕΟΑ. Τὸ δεξάµενον τὸν Χριστιανισμόν. ΣΑΡΑΚ. Εἶτα, ὡς μετὰ καιροὺς Ίλθεν 6 Mov- χαμὲθ χηρύττων τὸν Μαγαρισμὺὸν , πότερον µέρος φαἰνεταί σοι εὐσεθεῖν, τὸ δεξάµενον τὸν Μαγαρ:σμ)ν, ἡ τὸ μεῖναν Ev τῷ Χριστιανισμῷ, τῷ Μουχαμὲθ μὴ πειθόµενον ; E04. Τὸ μεῖναν ἓν τῷ Χριστιανισμῷ. LZAPAK. ᾿Ανάρμοστον ταῖς προτάσεσι τὸ ἔσχα τον ἐπήνεγχας συμπέρασμα. THEOD. Ergo oportebat ut ex falsis propositio- D ΘΕΟΑ. Οὐχοῦν ἀναγκαῖόν pot ψευδέσι προτάσεσι nibus conclusionem deducerem? Non enim, ut opinatus es, fide digni Christus et Moyses fuerunt, quia przedicabant et docebant, ut Mucharnetho cre- damus, quía przedicavit et docuit : verum ausculta, unde uterque fide dignus habitus fuit. Quando Moyses a Deo mittebatur, respondit illi : « Ecce vado, et dicent mihi : Non apparuit tibi Dominus, neque Deus misit te. Quid faciam '*? » Cui Deus, « Quid est. hoc, inquit, quod habes in maru tua ? Βι respondit, « virga. » Tum dixit ei Deus . « Pro- Jice eam. » Que projecta cuin esset, versa est in serpentem. Rursus vero cum manu prehendisset, '* Exod. iv, 4. συµπεράναι; O0 γὰρ, ὣς ὑπείληφας, ἀξιέδεχτοι γεγόνασιν, 6 τε Μωῦσῆς καὶ ὁ Χριστὸς, διότι Ext- ρυττον xai ἑδίδασχον, ἵνα xal ó Μουχαμὲθ ἐκ τοῦ κηρύττειν xaX διδάσχειν πιστευθή ^. ἁλκ᾽ ἄχουσον ἑχατέρου τὸ ἀξιόπιστον ΄ ἠνίχα μέντοι παρὰ θε ἀπεστέλλετο ὁ Μωῦσῆς , ἀπεκρίθη τῷ θεῷ; « "ooo ὑπάγω, xal λέγουσί goi. Οὖκ εἶδες θεὸν, οὐδὲ θεὺς ἀπέσταλχέ σε, τί ποιῄσω; » Kal φησι πρὸς αὐτὸν ὁ θεός: ε Τί τοῦτο τὸ ἐν τῇ χειρί aov ; Καὶ eim « Ῥάθδος. » Καὶ λέχει αὐτῷ' ε Ῥίψον αὐτὴν. ? Καὶ ῥιφεῖσα Υέγονεν ὄφις. Καὶ πάλιν χρατηθεῖσα γέγονε ῥάθδος * εἶτα λέγει 6 θεὸς αὐτῷ - «"Ep62u 1591 DISPUTATIO CHRISTIANI ET SARACENI. 1598 τὴν χεῖρά σου εἰς τὸν χόλπον σου. » Καὶ ἐμθληθεῖσα A virga lacta est. Deinde dixit ei Deus : « Mitte ma- ἐξεθλήθη λελεπρωμένη xaX αὖθις ἑμθληθεῖσα ἐξ- εθλήθη ἁλώθητος. Kal φησιν ὁ θεὺς πρὸς αὐτόν ’ « Ἐὰν ph πιστεύσωσι τῷ πρώτῳ σηµείῳ , μηδὲ τῷ δευτέρῳ, ποίησον τὸ ὕδωρ αἷμα. » Καὶ οὕτως ἁποσταλεὶς ὁ Μωῦσης, ᾖἐἑποίησε, xal ἐπιστώ- 0πησαν οἱ λόγοι αὐτοῦ διὰ τῶν ἔργων αὑτοῦ. Ναὶ ἃ οὐχί; ΣΑΡΑΚ. Πάντως. ΘΕΟΔ. "Ηλθεν ὁ Χριστὺς τὴν πρὸς θεοῦ ἄποστο- A*v ἑαυτῷ ἐπιχυρῶν . οὗ τῇ Μωῦσέως καὶ µένον προφητεία μαρτυρούμενος , ἀλλὰ σηµείοις', τέρασι, καὶ ποιχίλαις δυνάµεσι pet! ἐχείνην ἑαυτὸν πιστού- µενος. ZAPAK. Tío: 65 τούτοις ; 6EO0À3. Ασποροσυλλήψει, xal ἀνάνδρφ unte, καὶ ix παρθένου γεννήσει , ὕδατος εἰς olvov µετα- θολῆ , ἔτι μετὰ ταῦτα οὐχ ἀπεμφανῆς, ἀλλὰ xal λίαν ἀρίδηλος ἡ τῶν τυφλῶν ὀμμάτωσις, ἡ τῶν λε- πρῶν χάθαρσις , τῶν παρέτων fj σφίξις, τῶν ποιχί- λων νοσημάτων fj θεραπεία, f, ἐπὶ τοῦ ὄρους τῆς θεότητος αὑτοῦ φανέρωσις , τῶν δαιμόνων t) δίωξις, xai τῶν πολλῶν χιλιάδιυν ἐξ ὀλίγων ἅρτων xol ἰχθύων fj ἔμπλησις, χαὶ τῶν νεχρῶν ὡς ἐξ ὕπνου f) ἔγερσις, xal ἁπαξαπλῶς τῆς φύσεως τῶν σφαλµά- των 1| ἀνάπλασις. Τί πρὸς ταῦτα φῆς, Zappoxnvé; ph ἑλάττοσι τῶν Νωῦσαϊκῶν σημείων ἑαυτὸν ὁ Χριστὺὸς ἐπιστώσατο ἐπιδςίξεσιν ; ZAPAK. Οὐδαμῶς. num taam in. sinum tuum. » Quam cum misisset protuliteam leprosam. Rursum vero immissa, educta est $ana. Et ait Deus ei : « Si non crediderint pri- mo signo, neque secundo, facito ex aqua sangui- nem ". » Moyses itaque, cum lioc modo missus fuisset, ντο fecit, et propter opera sermonibus ejus fides habita est. Sie est, annon? SARAC. lta plane. ΤΗΕΟΡ. Venit Christus, seque a Deo missum comprobavit, non ex solo Moysis vaticinio lesti- . monium habens, verum et insuper signis, por- tentis, variisque virtutibus sibi fidem astruens. SARAC. Quibusnam istis? B THEOD. Conceptus Sinessemine ex matre nou conjuncta viro, et ex virgine natus ; mutata aqua in vinum : tum deinde non obscura, sed manifesta admodum oculorum czcis restitutione, leprosorum expurgatione, paralyticorum corroboratione, om- nigenorumque morborum curatione, divinitatis su: in monte ostensione, expulsione daemonum, mul- torum millium hominum paucis ex panibus pisci- busque refectione , mortuorum velut e sommo excitatione, et uno verbo, naturz in quibus lapsa erat, instauratione. Quid ais ad hzc, Saracene? an minoribus quam Moyses, signis 471 οἱ indiciis fi- dem sibi astruxit Christus ? SARAC. Nequaquam. ΘΕ0Δ. Οὗτος ὁ ὑπὸ τοῦ Μωῦσέως προδηλωθεὶς, c THEOD.Hic ergo a Moyse prius declaratus, cum xoi voG0UtO!; χαὶ τοιούτοις ἑαντὸν πιστωσόµενος σηµείοις πρὸς Θεοῦ ἑληλυθέναι, παρεγγνᾶται τοῖς ἑαυτοῦ μαθηταῖΐς λέγων « 'O vópoc xat οἱ προ- φῆται μέχρι Ἰωάννου τοῦ Βαπτιστοῦ. 'O ἔχων τὰ ὥτα ἀχούειν, ἀκουέτω. » Ποῦ τοίνυν ὁ προφήτης ὑμῶν ; οὐχ ἄδηλον. / 11 jbid. 2-9. 9 Luc. xvi, 6. tot tantisque signis sese a Deo venisse common- strasset, discipulis suis spopondit, diceus : « Lex et prophet: usque ad Joannem Baptistam. Qui babet aures audiendi, audiat !'*. » Ubi igitur est propheta vester? id obscurum non est. QE BÀ———— H———————M——— ———————— ALARM À——————DMA—————ÓÓ—S—MÁ IN OPUSCULUM SEQUENS ADMONITIO Opusceuli de draconibus et strygibus, seu prolixioris, ut conjicio, lucubrationis fragmenti hujus, quod nunc primum damus, describendi mihi perhumane copiam fecit R. P. D. Bernart- dus de Montfaucon ex codice satis recenti monasterii Sancti Taurini Ebroicensis. lllud vero Joanni Damasceno perinde tribuunt codex 15 bibliothece Cl. Joannis Seldeni, necnon alter codex bibliothece Romane Sanctie-Mario; de Vallicella, nihilque nos cogit ut ipsuin. Dama- $ceno nostro auferamus. Ex capite 23 Historie Arabum, quam Abrahamus Ecchellensis conscripsit et edidit, apparet, ut apud Judeos, sic apud Saracenos presertim, inter quos Joannes noster agebat, familiares fuisse fabulas,de draconibus incubis. Ceterum hoc opus ignotum videtur fuisse viro infinite propemodum eruditionis Leoni Allatio, qui, cum singu- lari opere superstitiosas easdem, quas Noster, opinationes Gre:corum exagitaret, librum istuin nusquam allezavit. 1601 DE DRACONIBUS ET STRYGIBUS. 160 μῆχος αὑτοῦ ἦν xal τὸ πάχος. Ἔστι δὲ xoi ἑτέρα A inquit Dio, inventa est centum et viginti pedum γενεὰ ὁδραχόντων, πλατεῖαν μὲν ἔχουσα τὴν χεφα- Ahv, ὀφθαλμοὺς χρυσοειδεῖς, οἷς μὲν εἰς τὸν τένοντα αὐτοῦ κέρατα, ἑτέροις δὲ Υένεια εἰς τὸν λάρυγγα a5- «iy * ὧν τὴν γενεὰν αὐτῶν καλοῦσιν ᾿Αγαθοδαίμονα" λέγουσι δὲ τούτους μὴ ἔχειν ἰόν. 'O δὲ ὁράχων γενεά ἐστιν, ὡς χαὶ τὰ λοιπὰ θηρία. Ἔχει δὲ γένεια, ὡς χαὶ ὁ τράγος, xai πρὸς τὸν τένοντα αὐτοῦ ὡς χέρας. 'Ol δὲ ὀφθαλμοὶ αὐτοῦ μεγάλοι χαὶ χρυσοειδεῖς. Γί- νονται δὲ μεγάλοι xaY µιχροί[. Πᾶσαι δὲ αἱ γενεαὶ τῶν ὄφεων, xai ἱοθόλοι εἰσί * µόνος δὲ ὁ δράχων ἰὸν - οὐχ ἔχει. Μυθολογοῦσι δὲ xal τοῦτο, ὅτι ὑπὸ τῆς βροντῆς διώχεται ὁ δράχων * ἀναλαμθάνεται δὲ εἰς ἀέρα, xal Οανατοῦται. Ἐγὼ δὲ ταῦτα ἀχούσας, ἑγέλασα. Πῶς ποτὲ μὲν ἀνθρωπόμορφον xal λογικὸν ποιοῦσι, ποτὲ D δὲ ὄφιν, ποτὲ δὲ θεῷ ἀντιταττόμενον, xaX ὑπὸ θεοῦ διωχόµενον; Όντως σφαλερὸν dj ἀμάθεια. Μέγιστα γὰρ βλαπτόμεθα ix τοῦ μὴ ἀναγινώσχειν τὰς ἱερὰς βίόδλους, χαὶ ἐρευνᾷν αὐτὰς, κατὰ τὸν τοῦ Κυρίου λόγον. 'AX)' ὁ μὲν στρατιώτης λέγει, ὅτι Στρατιώτης εἰμὶ, χαὶ οὗ χρείαν ἔχω ἀναγνώσεως * ὁ δὲ γεωργὸς, τὴν γεωργιχὴν προφασίζεται, xal ol xa0' ἑξῆς τὸ αὐτὸ, xaX ἐσμὲν πάντες ἑλλιπεῖς. 'H δὲ βροντὴ 6pá- Χοντα οὐ διώχει, ἀλλ’ αἱ βρονταὶ Υίνονται ἐχ τοῦ νέ- φΦους, ὁπόταν τὸ νέφος νοτισθὲν ἐξ ὐγρότητος, ἐλαυ- νόµενον δὲ ὑπὸ τοῦ πνεύματος, fjtot τοῦ ἀνέμου, ὀγχωθῇ. Ἐλθόντος γὰρ ἔνδον τοῦ πνεύματος, xal ῥῆξαν αὑτὸ, ἀποτελεῖται ὁ Ίχος. Καὶ fj μὲν ἄνωθεν xpauyh λέγεται βροντή * τὸ δὲ ὑπὸ τοῦ πνεύματος βιαζόμενον χατανεχθέντος ἐπὶ τῆς γῆς, λέγεται χε- ραυνός. "Όθεν προσπεσὼν, εἴτε δώµατι, εἴτε δένδρῳ διαῤῥήσσει, χαὶ σχἰίζει ταῦτα * ei δὲ ἀνθρώπῳ, εἴτε ἅλλῳ τινὶ ζώῳ, φόνον ποιεῖ * διότι χαὶ ἀνθρώπους xal ἕτερα ζῶα πολλάχις βλέπομεν ὑπὸ βροντῆς θα- νατούµενα, χαὶ οὐ δράχοντας. AL δὲ ἁστραπαὶ, αἱ µέν εἶσι γραμμοειδεῖς, αἱ δὲ ἑλιχοειδεῖς, αἱ δὲ πυῤῥαν- γεῖς. Φασὶ δὲ ὅτι dj ἀστραπὴ καὶ 1) βροντὴ ὁμοῦ vt νονται ᾽ ἅμα γὰρ ῥαγῆναι τὸ νέφος, εὐθὺς ἀστραπὴ σὺν τῇ βροντῇ ' xol à μὲν ἀστραπὴ ἀφανὴς οὖσα, αὐτίχα φαίνεται * fj δὲ βρονιὴ, ἕως ου ἀπὸ τοῦ ὕψους αὐτῆς φθάσῃ, ἀρχεῖ. Καὶ διὰ τοῦτο µεταγενεστέρα ἡ βροντὴ τῆς ἀστραπῆς ἐξαχούεται. Εἴπω σοι δὲ xal τοιοῦτον παράδειγµα. Σχόπει οὖν ὁπόταν ἀπὸ µηχό- longitudine constare. Est et aliud draconum genus, quibus caput latum est, oculi instar auri mican- tes, in. cujus cervice cornua sunt; aliis barba e faucibus pendet : hosque agatbodzmones vocitant, aiuntque veneno vacare. Atqui draco iste animan- tium genus est, laud secus atque reliqua bestiz. Habet vero barbam perinde ac hircus, et supra cervicem cornu. Oculi illius magnm sunt, aurique speciem referunt. Hi magni sunt et exigui. Om- nia autem serpentium genera virus emilWtunt : draco solus venenum non babet *. Hanc quoque fabulam narrant, draconem a fulmine exagitari, ία ut in aerem attollatur et occidatur. Hzc ego audiens, risi. Quinain cum quandoque bumana forma indutum et rationalem fingunt, quandoque vero serpentem, quandoque eliam Deo adversantem, et quem Deus insecte- tur? Plane lubrica res est ignorantia. Maxima - quippe damna patimur, ubi sacros Libros legere, eosve secundum Domini sermonem scrutari ne- gligimus *. Ac miles quidem dicit : Sum miles, nec opus mihi est lectione : agricola vero agro- rum pratendit culturam, et alii subinde idem cf- futiunt, et omnes deficientes sumus. Verum ne- quaquam [fulmen draconem insequitur: sed ex nube fiunt fulmina, quando nubes propter bumo- rein in imbrem resolula, atque a spiritu sive a vento agitata, densatur. Cum enim intra spiritus venit, el illam rupit, tunc sonitus exauditur, atque strepitus ille qui sursum editur, tonitru nomina- tur : quod autem vi spiritus impellitur, dum cadit in terram, fulmen vocitatur. Unde sive domui illi» - datur, sive arbori, hac disrumpit et scindit : sin autem homini, aul cuivis alteri animali, illud enecat: quocirca frequenter tum homines, tum animantia alia videmus interempta a fulmine, non item dracones. Quod vero ad fulgura attinet, alia quidem linee speciem objiciunt, alia spirs, sub- rubent alia. Aiunt autem fulgur et fulmen simul fieri: eo quod, diffracta nube, fulgur cum ful- mine et tonitru emicet; ita ut fulgur, cum ante delitesceret, subito pateat ; fulmen vero, donec e sublimitate sua prodierit, inane sit οἱ otiosum. θεν σου ἐπὶ ὑψηλοῦ τόπου ἵσταταί τις, xat σηµαίνει, p Atque 4473 hoc in causa est ut tonitrui sonus βλέπεις μὲν τὴν χεῖρα αὐτοῦ χρούουσαν τῷ ξύλῳ, Μετὰ δέ τινα ὥραν ἐξαχούεται εἰς τὸ οὓς σου ὁ ἦχος τοῦ χρούματος. Τὸιοῦτον νόει xal ἐπὶ τοῦ νέφους. Πλησθὲν γὰρ πνεύματος ἔνδον τῆς νοτίδος Bla ῥη- γνυµένου, ἀποτελεῖ τὸν Ίχον. Ἕστω δὲ xal πρὸς ἕτερον νέφος, εἰ τύχοι, συγχρουσθῆνσε, Ίχησε μέγα. diu post fulgur emissum exaudiatur. llujus porro rei exempluni tibi afferam. Observa igitur, quando procul stat aliquis in excelso loco, et signum edit, manum quidem cernis pulsantem lignum, post vero intervallum aliquod temporis, pulsatio- nis sonitus percellit aures. ldem et in nube ficri cogila. Dum intus spiritu, seu vento plena, imbris vi rumpitur: sonum edit. Quin et si contin- gat, ut alteri nubi collidatur, ingens fit sonitus. * Vid, Valer, Max. lib. 1, cap. 8, n. 19; Plin. lib. vin, eap. 14. * Joann. v. 39. 1605 Trisagio cantico clausulam script? ad Petrum Fullonem feruuiur, necnon de expositione fidei, quz: exstat inte. Oise . Justini Martyris. ox ,, Dissertatin V. — De oratione cui titulus : De iis qui de obdorinierunt, et de Purgatorio secundum Orien- tali is Ecclesi sensum. $30 Dissertatio VI. - - De azvmis, in qua etiam de postre- mo Domini nostri Jesu Christi Paschate. $61 Dissertatio VIT. — De Christianis Nazarenis et eorum fide, necnon de Ebionitis. 415 Vita S. Joanuis Damasceni a Joanne patriarcha Hiero- solvmitano conscripta. 430 Prologus translatorius in libros Joannis Damasceni, ca- pita undecim complectens. "A89 Caput primum. — Philocosmorum voluptates. 459 Cap. II. — De incendentibus Scriptura sacrae. 491 Cap. III. — De divinitate Salvatoris. 193 Cap. IV. — De planctu IJ. Virginis. 495 Cap. V. — De Joanne Damasceno. 493 Cap. VI. — De restitutione pollicis. 491 Cap. VII. — De perfecta conversione Joannis Dama- M 15 Cap. VIII. — Modus libri editi a Joanne. Cap. IX. — Quomodo composuit integrum librum, ex logicis scillceet οἱ centum h:eresibus et sententiis. — 496 Cap. X. — Materia libri sententiarum. . 496 Cap. XI. — De aliis operationibus Joannis. 498 Narratio altera de vila S. Joannis Damasceni ex YVin- centii Bellovaceusis S eculo. 498 Alia ex Synaxario Basilii imperatoris. 502 'l'esimonia Veterum de Joanne Damasceno et ejus scriptis. 908 Episto!ze variorum de edendis S. Joannis Damasceni operibus. υ1{ OPERA PIIILOSOPIIICA ET THEOLOGICA. Praefatio ad Dialecticam. 518 DIALECTICA. Prologus. 523 Caput. primum. — De cognitione. 550 Cay. 1l. — Quisnam hujus operis tinis. 551 Cap. TIT. — De philosophia. d Cap. IV. — De eute, substantia et. accidente. 555 Cap. V. — De voce. O00 Cap. VI. — De divisione. 516 Cap. VIf. — De eo quod natura prius est. οί Cap. ΥΠΙ. — De delinitione. 5) ( ap. IX. — De genere. ns Cap. X. — De specie. 559 Cap. XT. — De individuo. 14 Cap. XII. — De differentia. 014 Cap. XIII. — De accidente. orb. Cap. XIV. — De µτορΠο. 19 Cap. XV. — De his quae praedicantur. 18 Cap. XVI. — De univoca et zquivoca pradica- tione. 919 Cap. XVIT. — De predicationibus in quid es!, et in quale quid est. 982 Cap. XVIII. — In quibas quinque simplices voces con- veniaut inter se, ac dissideant. 985 Cap. XIX. — In quibus genus et differentia inter se conveniant, ac discrepent. o85 Cap. XX. — In quibus genus et species inter se conve- Diant, ac dissideant. νο Cap. XM. — In quibus genus et proprium inter se con- veni ant, ac differant. 150 Cap. XXII. — ln quibus genus ct accidens inter se con- veniant, ac dilferaut. 586 Cap. XXIII. — In quibus differentia et species ii ler se EL ac ditferant. 6 Cap. XXIV. — In quibus inter se conveniant ac dilfe- ran! dillereutia οἱ proprium. 587 Cap. XXV. — In quibus differentía el accidens inter se con: 'eniant, ac differant. 581 Cap. XXVI. — In quibus specles et proprium inter se conveniant, et ditTerant. Cap. XXVII. — In quibus species et accidens inter se conveniant, et differant. 081 Cap. XXVIII — In quibus proprium et accidens inse- parabiie tum conveniant tum dissideant. 590 Cap. XXIX. — De hypostasi, euhypostato et us ao^ . XXX. — De voce οὐσίας, de natura et forma, οὐ de individuo, persona et hypostasi. 590 Cap. XXXI. — De zquivocis. 995 Cap. XXXII. — De univocis. $09 Cap. XXX1HI. — De polyonyniis. 099 ου IN HOC TOMO CONTINENTUR. 1606 Cap. XXXIY. — De alteris et heteronynis, 509 Cap. AXXV. — De deuominativis. 602 Cap. XXXVI. — De decem generibus generalissi- mis. 603 (αρ. XXXVII. — De homogeseis et. bomoideis ; de- due heterogeneis et heteroidris, ac numero differen. iDus. «23 Cap. XXXVIfI. — De in aliquo. GG (αρ. XXXIX. — De substantia iterum. €u6 Cap. XL. — De natura. 606 Cap. XLI. — De fortna. (01 Cap. XLII. — De hypostasi. οιι Cap. XLIIT. — De persona. 614 Cap. XLIV. — De enhiypostato. 615 Cap. XLV. — De anhypostato. 618 Cap. XLVI. — Divisio entis. 618 Cap. XLYII. — Divisio substantiz. 618 Cap. XLVIII. — iterum de homogeneis et homoidels, deque heterogeneis et heteroideis; necnon de bomohy- postatis ac de numero ditfereutibus. 623 Cap. ΧΙ.ΙΧ. -— De quanto et quantitate, 625 Cap. L. — De iis qus ad aliquid, sive de telatione. 627 Cap. Lf. — De quali et qualitate. 651 Cap. LTI. — De asere et pati. 639 - Cap. LIfT. — De situ. 642 Cap. LIV. — De ubi. 642 Cap. LV. — De quando. οι» Cap. LVI. — Dc habitu. 612 Cap. LVII. — De oppositis. 645 Cap. LVIIT. --- De habitu et privatione. 646 Cap. LIX. — De priori eL posteriori. 641 Cap. LX. — De simul. 650 Cap. LXI. — De motu. 650 Cap. LXII. — De habere. 65. Cap. LXIII. — De enuutiatione , affirmatione et ne- gatione. 651 Cap. LXIV. — De termino et propositione, et syllo- gismo. 654 Cap. LXV. — Definitiones vari. 655 "s LXVI. — Adhuc de unione secundum Mar" sim. Cap. L.XVII. —Sex philosophizx definitiones. Cap p. LXVIII. — De imnetiodis quatuor dialecticis, 671 Dictionum solutio. 6i4 Admonitio in litrum de haeresibus. 615 LIBER DE HJERESIBLS. 18 Prologus in libros. de fide orthodoxa. 182 EXPOSITIO FIDEI ORTHODOXE. 190 LiseR Pnüits, 199 Caput primum. — Deum comprehendi n^n posse ; nec eaqua a sanctis prophetis et apostolis οἱ evangelistis minime tradita sunt, curiosius inquirenda esse. 190 Cap. ll. — De his qua sermone exprimi possunt vel non possunt ; ilem de his quz? in cognitionem cadunt, et qu: cognitionem fugiunt. *91 Cap. Ill. — Demousiratio quod Deus sit. 194 Cap. IV. — Quidnam Deus sit, quodque comprehendi non possit. 198 Cap. V. pure 5. Cap. Vl. — De Verbo 3ο Dei ΕΙο, probatio ducla a ralione. 803 — pDemonsiratio quod unus sit Deus et a «αρ. VII. — De Spiritu sancto, probatio. dueta ος ra- tione. 803 Cap. VIII, — De sancta Trinitate. 807 Cap. IX. — De iis qua de Deo dicuntur. δοι Cap. X. — De divina unione et distinctione. 838 . Xl. — De his qu: modo corporeo de Deo 4d cuntur. 8i23 Cap. XII. — De iisdem rebus. δι” Cap. XIIT. — De loco Dei et quod solus Deus incircum- scriptus sit. δυ0 Cap. XIV. — Proprietates seu attributa divius na- turc. hi 8: LIBER SECCXDCUS. Caput primum. — De sxculo seu evo. 863 Cap. Il. — De rerum creatione, 865 ON ΠΠ]. — De angelis. 566 Cap. ΙΥ. — De diabolo et ἁσπιοπίρυφ. E Cap. V. — De visibili creatura. 879 Cap. VI. — De celo. 819 Cap. VII. — De luce, igne, luminaribus, sole, luna et stellis. 886 Cap. VIII. — De aere et ventis. 899 Cap. ΙΧ. — De aquis. 003 Cap. X. -» De terra et eis quie ex ea producuntur. 901 Cap. XI. — De paradiso. 910 Cap. ΧΙΙ. — De homíne. 918 Cap. XIII. — De voluptatibus. 930 Cap. XIV. — be tristitia. 931 Cap. XV. — De timore. 951 Cap. XVI. — De irs. 951 Cap. XVII. — De vi imaginatrice. 954 Cap. XVIII. — De sensu. οἱ Cap. XIX. — De cogitatione. 958 Cap. XX. — De meroria. 958 Cap. XXI. — De verbo, seu sermone interno et Doo latttio. Cap. XXII. — De passione et actione. 5 Cap. XXIII. — De actu. 950 Cap. XXIV. — De voluntario et non voluntario. 951 Cap. XXV. — De eo quod [n nostra potestate situm est, sive de libero arbitrio. 955 Cap. XXVI. — De iis que» flunt. 938 Cap. XXVII. — Quam ob causam libero arbitrio p diti simus. Cap. XXVIII. —-- De iis quae in nostra potestate posita nou sunt. Cap. XXIX. — De providentia. 965 Cap. XXX. — De przscientia et prsesdestinatione. 970 Lien TERTIUS. Caput primum. — De divina dispensatione nostrique κος itudine, et de nostra salute. ΠΙ. — Quomodo conceptum sit Verbum, et de di. vina ejus incarnatione. 005 ap Ill. — De duabus naturis, adversus Monophy- tas a CP. IV. — De modo mutus communicationis proprie- tum Cap. V. — De numero naturarum. Cap. Vi. — Quod tota divina natura Ín una suarum personarum toti human: natures unita sit, el non bus part e (αρ. ΥΠ. — De una Dei Verbi composita persons. 1007 Cap. Vlil. — Ad eos qui sciscitantur : An ad conti- uuam quantitatem, vel ad discretam Dormnini nature re- ducantur. 1 Cap. IX. — Ad illud quod quietitur, sitne ulla natura qus subsistentia careat, respousio. 1015 Cap. X. — De hymno Lrisagio. 1018 Cap. XI. — De nsturaqua in specie, et que in indi- viduo consideratur , deque differentia unionis et incar- nationis : et quomodo lllud accipiendum sit : Unam Dei Verbi naturam incaruatam. 1032 Cap. ΧΙΙ. — Quod sancta Virgo Dei Genitrix sit, corii 021 $us iestorianos, Cop. Xll. — De ambarum naturarum propríetati- bus. 1056 Cap. XIV. — De Domini nostri Jesu Christi du ici voluntate, arbitriique libertate. Cap. XV. — De operationibus qus in Domino nostro Jesu Christo sunt. 1016 Cap. XVI. — Adversus eos qui dicunt : SI doplicis naturse et actionis est homo, necesse est tres esse in Christo naturas, totidemque actiones dicere. Cap. XVII. — De eo quod carnis Domini natura et vo- Juutas deificata sit. 1067 Cap. XVIII. — lterum de duplici voluntate, arbitriique libertate; ; mente idem, scientiaque , et sapientia u- plici. 107 Cap. XIX. - tione. 1 De theandrica, seu Deivirili ac- 1078 ORDO RERUM οὗ IN HOC TOMO CONTINENTUR. 4608 MCA XX. — De naturalibus e&t incolpatis passion. p XII. — De ignorantia et servitote. 1085 Cap. XXII. — De profect 1086 Cap. XXIII. — De timore. 1057 Cap. XXIV. — De Domini oratione. 1099 Cap. XXV. — De appropriatione seu vindicatiene. 1094 Cap. XXVI. — De corporis Domini passione, ipsius- que vinitatis impassibilitate. 1094 Cap. XXVII. -- Quod Verbi divinitas ab anima et corpore inseparabilis manserit, etiam in Domini morte ; et Op XXV una interim persona perstiterit. 1095 XVIII. — De corruptione et corruptela. — 1055 Cap. XXIX. — De descensu ad inferos. 1102 LisEB QUARTUS. . 1102 Caput primum. — De {5 qua» resurrectionem secuta sunt. 1102 Cap. II. — De sessione ad dexteram Patris. 1103 Cap. III. — Adversus eos qui ita objiciuut : Si dus nature Christus est, aut creaturam colitis, naturam crea- tam adorando, aut 'alteram naturam dicitis adorandam, alteram non adorandam ? 1106 Cap. IV. — Cur Dei Filíus, non Pater aut Spiritus san- ctus, homo factus sit : quidque factus homo presi te Cap. V. — Ad eos qui quirunt : Sitne Christi persona ereata, v increata. 1110 Cap. VI. — Quando Christus est sppellatus. 1111 Cap. Vii. — Ad eos qui sciscitantur an sancta Dei Genitrix duas naturas genuerit; et an dux nature in πο le Enden á 1114 — Quomodo primogenitus dicatur unige- nitus Dei Filius. P 15 Cap. IX. — De fide et baptismo. 1118 Cap. X. — De fide. 1126 Cap. XI. — De cruce, ubi rursum de fide. 1127 Cap. ΧΙ. — De adoratione ad orientem. 1154 Cap. XIII. — De sacrosanctis et immaculatis Domini mysteriis. 1155 Cap. XIV. — De genere Domini, deque sancta Del Ono. Y. Qui 1 lImuiis JUS — Quis sanctis, Fromque reliquiis honos habendus si pra T 1165 Cap. vi. — De sanclorum imaginibus. 1167 Cap. XVII. — De Scriptura 1116 Cap. XVIII. — De his quz de Christo dicuntor. 1183 Cap. XIX. — Deum auctorem niatorum non esse. 1191 Cap. XX. — Non esse duo principia. 1194 Cap. XXI. — Cur Deus eos condiderit qui peccaturi essent, nec poenitentiam acturi. 1198 Cap. XXII. — De lege Dei et lege peccati. (198 Cap. XXIII. — Adversus Judzos, de Sabbato. — 1201 Cap. XXIV. — De virginitate. 1206 Cap. XXV. — De circumcisione. 1211 Cap. XXVI. —- De Autichristo. 1315 Cap. XXVII. — De resurre 219 121 ORATIONES TRES ADVERSUS 'EOS QUI SACRAS IMAGINES ABJICIUNT. 1221 Monitum in has tres orationes. 1221 Orstio T. 1251 Oratio IT. 1285 Oratio LII. 4318 De recta Sententia liber. 141 TRACTATUS contre Jacobitas. 153 DIALOGUS contra Manichzos. 1503 DISCEPTATIO Christiani cum Saraceno. 1585 bE DRACONIBUS et Strygibus. 1598 FINIS TOMI NONAGESIMI QUARTI. Parisiis. — Ex typis L. MIGNE, 3 2044 174 052 838 P" THIS VOLUME DOES NOT CIRCULATE DUTSIDE THE LIBRARY