Digitized by the Internet Archive

in 2011 with funding from

University of Toronto

http://www.archive.org/details/teletisreliquiaeOOtele

TELETIS RELIQVIAE

RECOGNOVIT

PROLEGOMENA SCRIPSIT

OTTO HENSE

EDITIO SECVNDA

TVBINGAE IN LIBRARIA I. C. B. MOHRII (P. SIEBECK)

MCMIX

vtK

Tpr

LIBRARY

72513J

UNIVERSITY OF TORONTi

tubingae: h. lauppii J1

«s

PIIS MANIBVS

PATRIS OPTIMI

s.

Denuo ut ederem Teletem, insperanti mihi accidit sed valde optanti. nam praeterquam quod ipse haec sfcudia recolere non desii dum cognati generis scriptoribus operam impendo, multi in- terim et docti viri horum sermonum reliquiis sagacitate sua vel scientia aliquid opis attulere. qui enim de proecdosi olim iudica- runt et quidem benivole iudicarunt, velut Fr. Blass, H. Diels, Th. Gomperz, R. Hirzel, A. Koerte, I. Sitzler, Fr. Susemihl, P. Wendland, eis alii nuper accesserunt, nuperrime Gr. Croenert, qui ut papyrorum perscrutator acerrimus hoc quoque praeter paucos perspexit, quanti sint momenti hae reliquiae ad xotvfjc; dialecti origines paulo plenius describendas. nam ita est: ipse cum medio- cri esset ingenio Teles, ingeniosiorum auctorum copias tam avide compilavit ut si de vita et moribus, de populari philosophia et sermone saeculi quarti vergentis tertiique ineuntis aliquatenus instrui voles, offeratur tibi imago parvula illa quidem sed cui exprimendae vividiores verioresve colores adhiberi vix potuerint. quamquam ne iniuria fiat Teleti, si quis credibile putet Theodoro epitomatori in excerpendo non hoc potissimum cordi fuisse, ut in Telete Teletem circumspiceretposterisqueconservaret, immo illud, ut auctores aucuparetur a Telete adhibitos, ego vix refragabor. utique meum esse putavi sicut olim ita hodie non modo curae habere quoad poteram sermonum cicatricosam sane faciem sed etiam quaestiones de fontibus Teletis olim institutas diligenter ita retractare ut corrigerem nonnulla eorum quae in proecdosi scripseram, alia adderem quantumque fieri licebat significarem doctorum consensum dissensumve, si tamen veritas haberi pu- tatur in consensu. universa libri indoles non mutata est nisi quod adnotationum pars quae ad interpretationem pertinet segregata

VI

est ab ea qua lectionis discrepantia indicatur. auxi utramque.

Ad Phoenicem, quem ex papyro Heidelbergensi editum docto commentario illustravit Gr. A. Gerhard, ita mihi aditus factus est, ut editor qua est erga me humanitate singulas pla- golas a prelo recentes mihi transmitteret. in lucem prodiit liber perutilis his ipsis diebus, non, quod aliquamdiu sperari poterat infraque a me dictum est, iam anno priore.

Indicem vocabulorum, quem diligentissime olim composuit Henricus de Mueller, ex proecdosi mihi placuit repetere pauculis ut in hoc genere iieri solet additis demptis mutatis. in nu- meris novae editioni accommodandis duo me strenue adiuverunt iuvenes amici, I. Schlageter et I. Faltin.

Indicem Bioneum nunc ad eum modum redegi ut locos quibus Bionis nomen non adhaeret secluderem omnes. nam quos in proecdosi paulo liberalius addidi Bioni coniectura plus minus probabili vindicatos vindicandosve, ei, ut dudum mihi persuasi, veram utilitatem non habebunt, nisi si plena pla- naque argumentatione extra dubitationis aleam positi erunt.

Scribebam Friburgi Brisgavorum kal. Febr.

^

PROLEGOMENA

IX

Teletis saeculi tertii scriptoris reliquias seorsum edituro aliquid mihi praemonendum est de memoria Ioannis Stobaei cuius opere eclogario servatae sunt. quamquam de codicibus agere lubet brevissime utque ea tantum in medium adferantur quae ad apparatum quo utar recte aestimandum maxime neces- saria sunt. qui pluribus instrui volet, legat quae in prolego- menis Stobaei vol. III disserui p. VII ss.

Ac 'florilegii' quod hodie appellare consuevimus h. e. totius operis librorum duorum posteriorum codices ut convinci pos- sunt ad unum eundemque redire librum archetypum ita hodie discedunt in duas manifesto familias.

Prioris familiae est Vind obon ensis (S) cod. philos. et philol. gr. LXVII (sec. Lambec. philos. LXXXI), olim Sambuci, membran. saec. XI ineuntis. librum quem omnium quotquot exstant plus uno nomine dicas praestantissimum diligenter in meum usum excussit Segofredus Mekler Vindobonensis. descrip- tus est autem S ex codice qui praeter tertium quartumque operis librum continuerit etiam duos priores quique ei libro quo Photius usus est fuerit simillimus. cf. quae dixi Stob. vol. III proleg. p. XIV ss., ubi quomodo se gesserit codicis librarius in eclogis transcribendis accuratius descripsi (cf. 1. c. p. XXII al.). et multo etiam maioris essent quam nunc sunt momenti lectiones libri egregii, nisi codex Marcianus class. IV cod. XXIX (olim LXIX 1 et LXXXIX 3) membr. saec. XV vel XVI, qui editionis Trincavellianae (Venet. a. 1536) fundamentum est, aut ex ipso Vindobonensi, ut Wachsmuthio visum est, aut ut mihi videtur ex libro Vindobonensis simillimo derivatus esset. quo factum est ut etiam Vindobonensis libri lectiones longe plurimae quam-

\ PROLEGOMENA

vis neglegentma fcamen innotescerent, priusqnam ipse codox ea qua decebai cnra examinatus est. sciendum est tamen etMar- cianum codicem et reliquos Trincavelliani generis quorum magnam copiam in variis bibliothecis asservari alibi enarravi (mua RL XXXIX p. 362 sqq. XXXXI p. 34 sqq.) admodum interpolatos esse. neque igitur consulendi sunt libri proletarii niai ubi codex Vindobonensis cuius prima folia vetustate ab- sumpta sunt editorem defecerit velut in Teletis sermone izepl aOxapxsiac vel ubi vulgatae h. e. Gesneri editionum lectionis origo eorum auxilio poterit illustrari. pro exemplo autem borum librorum uti licet ipsa qua etiam Conradus Gesnerus usus est editione principe (Tr.) quippe quae fideliter expressa sit ex codice Marciano teste Eduardo Schwartz (vid. mus. Khen. XXXIX p. 362) *). denique eidem familiae adnumero aliud exemplar interpolatum unde eclogarum collectionem ambitu minorem una cum Callimacho edidit Frobenius Ba- sileae a. 1532 ita inscriptum: rvwjxai ex &acpopa)v tuoitjt&v tfiAoaotftov xe xat ^yjTopwv au/Ueystaat. mentio facienda erat interdum huius syllogae (Frob.), quia usus erat ea Gesnerus auctor vulgatae. de codice Frobenii nunc deperdito aliquid monui mus. Rh. XXXIX p. 361.

Sequitur altera familia quattuor potissimum codices com- plectens, quorum binos artiore inter se iungi necessitudine cum lectionum similitudine manifestum sit tum peculiari eclo- garum ordine ac dispositione. agmen ducat Laurentianus (L) Florentinus plutei VIII n. 22, non quod aetate reliquos superet, nam saeculi XIV eum esse perhibent, sed quia qui condidit hoc sacrorum profanorumque scriptorum gnomologium opus Stobaei ante oculos habuit integrum necdum in duas partes discissum. accuratam libri collationem debeo insigni Rudolphi

1) Interim de cognoscendis huius generis codicibus bene meruit Osc. de Gebhardt in commentatione quae inscribitur 'Eine verlorene und eine •wiedergefundene Stobaeus-Handschrift' insertaque est libro gratulatorio in honorem Augusti Wilmannsii edito Beitrdge zur Bucherhunde und Philologie Lips. a. 1903 p. 243 ss.

DE STOBAEI CODICIBVS XI

Schoellii comitati cuius copiis usus sum etiam in Teletis dis- putatione Hepl tou Soxsiv xac xoO eivai a Wachsmuthio edita Stob. v. II 15, 47 p. 194, 27. ea autem libri capita sive tme- mata ad quae Schoell pro suo consilio animum minus adver- terat liberalissime mihi eaque qua assolet accuratione collata commodavit Hieronymus Vitelli. notum est librum Lauren- tianum ut non uno tantum nomine insignem saepius adlexisse hominum doctorum curas, de quibus videatur Wachsmuthii praefatio Stob. v. I p. XXVIII sq. nuper duas codicis paginas photographi arte exceptas typis repraesentandas curavit Vitelli in collectione Florentina fasc. III p. I (a. 1886) tab. XXIV. Quamquam ne quis nimio honore afficiat Laurentianum cautum esse volui prol. in Stob. v. III p. LXVI s. ubi florilegii Laur. conditorem et a genuina eclogarum dispositione licenter reces- sisse nec abstinuisse interpolatione comprobavimus.

Ab eadem stirpe ac Laurentianus venit codex Bruxel- lensis (Br) n. 11360 bombyc. isque saeculi XIV, ut asserit Henricus Omont Catal. des manuscr. grecs de Bruxelles (Gan- davi a. 1885) p. 17, saeculi XV, si audiendus est P. Thomas le cod. Bruxellensis du florilege de Stobee (Gand. a. 1876) p. 1. utracunque autem vera est aetatis definitio, liber haud exigui pretii est non modo propter eclogas nonnullas hoc solo superstites sed ideo maxime quod etiam eorum capitum quorum in Laurentiano ratio habita non est bonam partem tradidit quamvis a pristina archetypi copia et integritate longe rece- dentem. rem explanavi commentatione quae inscribitur de Sto- baei florilegii excerptis Bruxellensibus Friburgi Brisgavorum edita a. 1882 (cf. etiam mus. Rhen. XXXIX p. 364 sq.) adhi- bitis praeter collationem quam a. 1876 publici iuris fecerat P. Thomas professor Gandavensis eiusdem viri docti schedulis quibus descripsit codicem perite genuinumque eclogarum ordinem enarravit. interim roganti mihi ille adeo non defuit ut mea causa iteratis curis codicem perlustraret deque locis nonnuliis quos denuo inspici desiderassem me certiorem faceret. comme- moro id ut gratias ex animo agam liberalitati Thomae ac dili-

\H PROLEGOMENA

gentiae, denique m ne quia miretur quod soripturae codicis a me adlatae non ubique concordant cum eiusdem viri docti collatione fcypis expressa.

Etestat alterum librorum par manifesto derivatum ex eodem fonte atque LBr sed ut ab ordine eclogarum Vindobonensi paulo minus recedat. praenitet autem et sinceritate et vetu- state Escurialensis (M) LXXXX (II. S. 14), codex Men- dozae. membran. saec. XII ineuntis. excutiendo libro vacavi per tres menses hibernos anni 1882 et 1883 absolvique qua par est diligentia collationem secundi tertiique voluminis edi- tionis Gaisfordianae. eiusdem editionis primum volumen a docto quodam Batavo cum codice olim collatum antequam in Hispa- niam proficiscerer mihi cesserat Guilelmus Dindorf. operam igitur dedi ut huius quoque partis ea quibus Batavum illum minorem curam admovisse animadverterem, lemmata inprimis ordinemque eclogarum denuo cum ipso codice quam accuratis- sime conferrem. ceterum ubi in Dindorfiana collatione acquievi, siglo utor Md, ubi meam affero, mera littera M codicem sig- nifico.

Denique commemorandus est Parisinus (A) cod. graec. 1984 chartac. saec. XIV. qui liber ut plane necessarius est in eis florilegii partibus quas servavit solus perque utilis etiam in eis quibus alius huius classis testis non superest, ita multo minus subsidii adfert eis locis qui uno alterove reliquorum eiusdem familiae codicum conservati sunt. fuit homo haud in- doctus qui derivavit hoc apographum ex codice libri Escoria- lensis perquam simili, hac ille quidem re ab Escorialensis scri- bae quasi infucata inscitia valde discrepans, sed idem minime contentus mendorum leviorum aliquam partem feliciter sustu- lisse libidini interpolandi adeo indulsit, ut genuina eclogarum verba multis et temerariis cum mutationibus tum additamentis depravaret. hinc dici vix potest quotiens Augustus Meineke in errorem abductus sit aliosque secum in erroris communionem traxerit laudibus nimirum occaecatus quibus codicem neglegen- tissime a se collatum ornaverat Thomas Gaisford. abiciendam

DE STOBAEI CODICIBUS XIII

autem esse hanc deStobaei 'optimo codice A'sententiam quam itera- tam esse vicli ab homine docto ceteroqui et cauto (Wien. stud. X p. 255) ut ex totius florilegii editione sic ex hoc specimine Teleteo est manifestum. in excutiendo codice multum temporis et diligentiae consumpsimus et ego et Segofredus Mekler. primum eum vidi simul cum aliis deterioribus libris dum dego Parisiis a. 1878, deinde per aliquot menses uti licuit libro a Parisiensibus benivole Friburgum transmisso. meam operam in priore parte eaque ceteris impeditiore collocatam indefessa excepit diligentia Mekleri qui maiorem collationis portionem absolvit. lectu liber A haud facilis utpote temporum iniuriis et frequenti usu pessumdatus valdeque detritus in marginibus potissimum quos postea male haud raro reficiebat bibliopega nova charta non sine damno pristinae scripturae superimposita. aegre denique enarres quot quantasque ille legenti paret moles- tias cum foliis traiectis ordineque eclogarum a 'vulgata' ut par est in prioribus potissimum capitibus prorsus diverso tum mani- bus correctorum distinctu difficilibus. enixe operam dedimus ut hanc manuum correctricium diversitatem quam fieri poterat accuratissime discerneremus. sed in apparatu ne certis ut in tali re fieri solet minus certa admiscerentur, plerumque satis habui primam codicis manum a ceteris ita distinxisse ut has compendiaria comprehenderem nota A2.

Ceterum codicum MA perquam simili usus est Macarius Chrysocephalus, cuius rosetum, quod habetur codice Marciano n. CCCCII chartaceo saec. XIV, etiam Stobaei flosculis consi- tum esse monui Stob. proleg. III p. XXXX ss. praeter hunc librum (Mac), quem ipse excussi, utile visum est nonnullis locis adhibere Stobaei excerpta gnomologio Parisino oblata quod edi- dit Leo Sternbach acad. liit. Cracov. class. philol. t. XX (a. 1893) ex codice Paris. Gr. n. 134 suppl., membranaceo in 8°, saeculi XIII, neque enim nego etiam huic libro suam esse utilitatem, quamquam utilitatis maior pars nescio an eo contineatur quod liquido inde apparet quam leviter et licenter posterioris aevi excerptores a genuino Stobaei contextu recesserint.

XIV PROLEGOMENA

Hi libri digni Buni visi quoruni varia lectione apparatum instruerem. neutra codicum familia careri posse apparebit, ut

tamen palma tiibuenda sit priori vel quod rectius dixeris since- rissimo eius axemplari S. alterius familiae duo praestantiores sunt libri LM. quanta autem cautione opus sit in Br, inculcavimus qnibusdam exemplis quorum numerus nullo negotio poterat augeri de Stob. flor. exc. Br. p. 32. A in eis eclogis quae utriusque familiae communes sunt, vel Trincavellianis non num- quam inferior babendus est. quamquam ne hic quidem liber non habet suam laudem.

Per doctos recentioris aetatis homines emendatio Stobaei multum profecit, sed ut neglecta iaceret recensio. nam cum eorum codicum quos adhiberi par erat non nullos velut MBr prorsus ignorarent, reliquos SLA parum accurate cognitos haberent, fieri non poterat quin et stemma codicum quod dicunt obscurum maneret nec 'vulgatae' origo i. e. eius contextus quem praebet Conradi Gesneri editio altera (Basil. a. 1549) et tertia (Tiguri a. 1559) pateret. unde cum sescenti errores in Thomae Gaisfordi editionem (Oxon. a. 1822 Lips. a. 1823 — 1824) et quae ab illa pendet Teubnerianam Meinekii (a. 1855 — 1857) irrep- sissent, meum esse ratus sum quibusnam subsidiis usus sit Ges- nerus in tribus suis editionibus (prima prodiit Tiguri a. 1543) sive in ipso verborum contextu sive in 'margine' quantique facienda sit Vulgata' quae dicitur diligenter explorare. conti- gitque mihi, spero, ut quaestionem taedii laborisque plenam ad felicem exitum perducerem (vide mus. Rhen. XXXIX p. 546 ss.). quanto autem emolumento quamque necessaria haec fuerit opera quae sine Escurialiensis libri plena pertractatione perfici omnino non poterat, facile intelleget qui vel unam nostrae recensionis eclogam inspexerit. denique cur testimonia editionis a Nicolao Schow incohatae (Lips. a. 1797) quae diu homines doctos ludi- ficarunt abicienda essent impensa cura ostendi in commenta- tione musei Rhenani v. XLI p. 27 sqq. sed haec quidem hactenus.

Teletis quae supersunt fluxisse ex epitoma, quam fecit Theo-

DE LEMMATIS TELETEIS XV

dorus nescio quis incertae aetatis1), ipse prodit Ioannes lem- mate quod exstat II 15, 47 p. 194 W.: ex xfjg ©eoSwpou twv TeXrjToq emTOfJifjs TCSpE toO Soxetv xac toD e?vat. quamquam fortasse ne Theodori quidem librum suis oculis vidit Ioannes, si quidem fieri poterat, ut Theodori excerpta iam priore quo- dam gnomologio illi offerrentur. id utut est, libri secundi locum quem attuli Ioannei operis crediderim fuisse primum, quo Theo- dori excerptis ille usus sit. refragari sane videtur huic senten- tiae testimonium pinacographi Photiani quippe qui in philoso- phorum indiculo (p. 44 Elter) nomen ©eoSwpou ita exhibuerit, ut Theodorum a Stobaeo iam in operis prooemio exscriptnm esse conicias. sed ambiguum hoc testimonium, cum eodem lem- mate (ut taceam de flor. 14, 13. 72, 9. 64, 34 Mein.) etiam Theo- dorum Cyrenaicum a pinacographo significari appareat. TeXrjTo^ autem nomen in eo ille indicis loco reposuit, ut et ad tertium Ioannei operis librum, quae est probabilis sententia Elteri p. 48, et ad eclogarum locum supra exscriptum salva ratione possit referri. hoc autem loco si primum epitomam adscivisse Ioan- nes putabitur, commode simul explicatur quod alibi epitomae auctoris non fit mentio. quoniam semel pluribus Stobaeus verbis additoque auctoris nomine indicaverat epitomam, progre- diente lectione brevius rem agere ei placuit. lemmata autem quae appinxit posterioribus duobus operis libris haec sunt: III 1, 98 p. 37 H. i% toO TeAyjTos 7iept aOxapxeiag III 40, 8 p. 738 H. TeArjTos Tiepc cpirpfc flor. 95, 21 Mein. ex twv TeArj-

1) Quod in proecdosi dubitans conieci eisdem temporibus deberi epito- mam, 'quibus sectam Cynicam quodam modo revixisse scimus epistulasque personati Diogenis et Cratetis ad commendandam veterum Cynicorum philosophiam conscriptas esse comprobavit Marcks (symb. cr. ad episto- logr. gr. Bonn. a. 1883), id est primo p. Chr. n. saeculo1, id ut ipse mo- nui firmioribus argumentis fulciri non posse, ita eo concidit quod in dies magis hodie perspicitur cynismum ne duobus quidem saeculis aeram Christianam praegressis, licet qui eum professi sint post Menedemum nominatim afferri nobis nequeant, vix umquam emortuum esse. quod aliis aliqua tenus praecedentibus probabiliter nuper exposuit G. A. Gerhard Phoinix (Lips. ed. a. 1908) p. 171 s.

\Vl riJOLFAJOMENA

:;: Ituxoji^ 07. 31 fcx tfov TeXrjto; e7uto[Ar) 98, 72 ex ttov TeXrj- :;: -:;/: tcG n\ efvat teXoc, VJSovtjv 108, 82 ex t©V TlXirtog 7560? iteptotaoscav 108, 83 ex xwv TeXr^tos 7tep: drtafreiac,. quod igitur ultro credere licebat omnes quotquot servavit Stobaeus Teletis eclogaa ex eadem Theodori epitoma desumptas esse, id duobus illis locis quibus epitomae mentio etiam in quarto libro inicitur (95, 21. 97, 31) liquido confirmatur. verum perspexit Rose Arist. pseudep. p. 70 postque Rosium Wilamowitz Philol. I nters. IV p. 292, ut multis verbis refelli vix opus sit eos qui praeter epitomam etiam integris Teletis scriptis Ioannem usum esse putabant nulla videlicet alia de causa quam quod epitoma non unius cuiusque eclogae titulo commemoratur (cf. Zeller PMl 3 III 1 p. 43 adn. 2 Bergk Gr. Literaturgesch. IV p. 530 adn. 62). boc unum dico quod infra etiam clarius perspicietur, epitomae vestigia non minus aperta esse in eis eclogis quae e-iTcu-f,: nomine hodie carent quam in eis quibus nomen haeret. et rationi repugnat aliam epitomam fingefe factam praeter eam cuius mentio inicitur in septem eclogarum numero ter, semel etiam addito nomine auctoris. capitur etiam alius fructus in- stituta lemmatum comparatione. comparanti veri simile erit ut reliquis sic etiam eclogis 95, 21 et 97, 31 argumenti indi- culum olim additum fuisse si non in Stobaei opere certe in epitoma Theodori, velut Ilepc 7uevtas xac tcXoutou vel Ilept 7cevtac. de Ioannis opere equidem nolim confidentius adfirmare, quia aliunde mihi exploratum est in lemmatis adpingendis illum non certae cuidam formulae se addixisse, immo variare solere in- scriptiones modo locupletiora lemmata praetexentem modo bre- viora, sive quod operis decursu non numquam defatigatus parum sibi fuit constans (quae inconstantia sane multo etiam magis cadit in librarios) sive quod fonte qui in promptu erat celato doctrinam affectabat reconditiorem more compilatorum. ceterum duas has eclogas (95, 21 et 97, 31) ad unum eundemque Teletis sermonem pertinere ante nos dixit Wilamowitz Philol. Unters. IV p. 298 idemque ordinem earum invertendum esse perspexit. neque enim credibile esse interlocutorem monuisse paupertatem

DE ECLOGIS TELETI NON RECTE ADDICTIS XVII

nos a philosophia revocare (95, 21 init.) priusquam divitias diceret inopiae et egestatis esse remedium (97, 31 init.). ut igitur in liuius sermonis particulis Stobaei ordinem mutare au- sus sum, ita in ceteris ab eo recedere nolui, non quod Theo- doream dispositionem illius ordine servatam esse mihi persua- sum esset nedum Teleteam, sed quia certum extraque dubitandi aleam positum non habui. quamquam si quis non fortuitum esse putabit quod primum nunc locnm tenet ecloga IIspc toO Soxetv xod toO elvac, non nimis ego repugno. adeo apta haec est ad veram viam ac rationem commendandam adque abigen- dam speciem virtutis fictam et fallacem.

Seclusi duas eclogas quibus Teletis nomen vulgo adscri- bere solent: flor. 91, 33 et 93, 31 Mein. Gesneri exemplo post- quam praeter editores etiam Iacobsii iudicium (cf. lect. Stob. p. 131) Welckerique (Kl. Schr. II p. 495) in errorem deductum est, nuper exstitit qui fraudem perspiceret indole eclogarum et compositione cum ceteris comparata. suntque argumenta quibus usus est Wilamowitz 1. c. p. 293 sqq. (etsi etiam alia suggerere poterat sermonis diligens observatio) adeo firma et invicta, ut rem actam ageret si quis eam quaestionem denuo retractaret. nihil igitur restat nisi ut unde ortus sit titulus ficticius brevi explicetur. proficiscendum est autem ab eo loco qui ansam erroris dedit, id est flor. 97, 31. huic eclogae cum in libris SMA adscriptum sit ex twv TeXvjTO? eti:lto{jlyj (ev e7utTO(Afj A), solus Frobenius p. 197 titulum dedit locupletiorem TeXrjTo? ex toO Tuept ouyxpiaews tcAoutou xac rcevias. iam Gesnerus cum duas alias exstare videret eclogas 91, 33 et 93, 31 adsimiliter inscriptas ex toO nepl aoyxptoea)^ tcAoutod xa: dpeTYJs (sic SMA; dv(OVt>[iot> priore loco add. Tr. p. 484) easdemque auctoris nomine carentes, similitudine illa deceptus Frobeniique libro quo saepe usus est (vide mus. Rh. XXXIX p. 370) quasi mu- nitus etiam has anonymas eclogas tacite ad Teletem rettulit ed. sec. p. 504 mrg. quod quam temere factum sit a viro egre- gio, cuius opera utiliorne fuerit Stobaeo an perniciosior saepius ambigas, nullo negotio intellegitur. nam primum inscriptio

Hense, Teletis Keliquiae. Ed. 2. Jq

Wlll PROLEGOMENA

eclogarum Sx roO rcep! juyxpbew^ tcXoutou za: ipexfjg a fcitulo illo qui apud Frobenium Legitur Bor. (.>7. 31 T£X>]TO€ sy. toO icepl suyxpCoewc icXo6tou xal rcev(as non fcenui discrimine dis- cedit. dein certo certius est hunc ipsum fcitulum es arbitrio additum esse ab auctore syllogae Frobenianae, non modo quia ab( sl a libris melioribus sed quia unde adsumptus sit neminem fugiet qui meminerit eapitulum in quo ecloga apud Stobaeum legitur (97) inscriptum esse o6yxptot€ nevitxz xaE tcXoutou. deni- que ne illud quidem obscurum est cur Ioanneum verborum or- dinem icevta? xaE 71X06100 inverterit Frobenius. nimirum ideo scripsit lx toO 7cepl ouyxpiaewg tcXoutou xaZ 7cevcag, non jcevta? xal icXoutou, aliquanto ut aptius reponi posse videretur ecloga in eo eapite in quo ipse eam reposuit (p. 197), id est in capite oaa 6 icXoOtos rcotel (cf. Stob. flor. 92). fundamento igitur in quo Gesnerus nisus erat subtracto ipsa quoque corruit suspicio. quisnam fuerit auctor eclogarum flor. 91, 33 et 93, 31 nesci- mus neque id sciri multum interest.

De e p i t 0 m a t o r e curavi in adnotatione ut legentes ubi e re videbatur monerentur, sed explicatius exponere quam in breviando viam ille inierit et longum est nec ita facile l). aliter res se haberet, si vel unius bominis prudentioris de Te- lete relictum esset testimonium, ad quod veluti ad quandam normam quae supersunt possent revocari. nunc saepius quam velles ambiges quantam neglegentiam imputari par sit ipsi Teleti quantumque eius generis repeti debeat ex opera Theo- dori (cf. adn. ad p. 10, 8. 35, 5. 48, 11). eo igitur magis ca- vendum erat ut subtiliter discernerentur varii illi depravationis rivuli qui in Teletis reliquias confluxerunt tamquam in alveum

1) Interim labentis graecitatis aliquot vestigiis prodi epitomatorem coniecit Diels Deutsche Litteraturz. a. 1890 p. 1160: 'Auf die Rechnung des Bearbeiters setze ich auch einige lexikalische Spatlinge, die sich mit dem ziemlich reinen Attisch des Teles schlecht vertragen, so 'imc, oxov> 27, 6 [Tel.2 36. 14] : liudvffr 9, 13 [14, 5] ; rcapdwpopog 5, 14 [9, 1] u. A\ quibus addi voluit P. TVendland Berlin. philol. Wochenschr. a. 1891 p. 459 xpoaS-ai 38, 4; Eva Zeog •; s v '/; : a '. hm^o^aei 43, 7; iv.zlzB 54, 1; r.o~i 58, 10. sed num recte de Theodoro cogitaverint docti dubitat Croenert Kol. u. Men. p. 40 adn. 193.

DE THEODORO EPITOMATORE XIX

communem. ut autem in reliquis operis Ioannei partibus sic in Teleteis permulta calamo aberrante scribae corruperunt in quibus corrigendis concertarunt criticorum principes incle a Gresnero, nunc aut illius aut Meinekii Iacobsii Halmii Cobeti recentiorumque acumine verum riaud raro repertum est, cum in aliis locis ultra dubitationem ascendere haud contigerit. nec vero magis ad Theodori operam pertinent ei loci, quibus me- dia inter consimiles voces interiecta omiserunt librarii homoeo- arctis ut cum technicis loquar vel homoeoteleutis decepti cum in epitomae opinor exemplaribus tum in Stobaei co- dice archetypo. -quo corruptionis genere ut reliquae abundant eclogae ita vix ulla in tam angusto spatio laborat magis quam quae inscribitur Hep: too ooxelv v.cd too eiva:. huic redinte- grandae feliciter operam navavit Wachsmuth. tutius autem erit ad eundem fontem revocare turbas quae legenti offeruntur p. 17, 9 %od t6 TeXeuxatov d7toxoTTa[3iaac; %zL quam Theodorum reum facere infandi erroris quo Socrates cum Theramene, Critias cum Alcibiade confunditur *). e^emev igitur vel e;uev vocabu- lum brevi intervallo repetitumlibrarii oculos fefellisse putaverim. Teletem vero, si talia inscitiae specimina dedisset, non dubito quin vel adulescentuli quos instituebat fuerint explosuri. denique ne desit tertium genus, scatet hodie Teles emblematis quae unco damnasse Cobeti imprimis laus est et Wilamowitzii. sunt in hoc numero quae ex interpretandi studio fiuxerint huius modi ut male aliquid praecipiatur ex proximis vel etiam retra- hatur (y) Tcev:a, av-frptoTie, u \xoi [Jtdx^; p. 6, 10 cpopTta (3aaTd£e:v xod o^aTpaXT^pi^eafrat p. 10, 7 ooto) xac ex too ftfoo p. 15, 11 aliaque id genus haud pauca). nollem tamen in proecdosi Co- beti (V. 1. 2 p. 371) auctoritate et suadela seductus lectoris alicuius sedulitati dedissem talia: opa axo^Yjv xa: rcaiStav

1) Repeto haec plane sic ut scripseram in procedosi p. XVII. nihilo setius Croenert Kolotes u. Mened. (Lips. 1906) p. 42 ita disputavit quasi ego Theodoro dedissem quae de Socrate et Alcibiade narrantur: Damit man aber nicht glaube, dass der ganze Abschnitt auf Theodoros zunick- gehe (Hense S. XVII), sei noch e. q. s.

b*

XX TKOLEGOMENA

•/;»£:: c; XOV £XXov :owli£V, 7Ct9ptxa(iev p, 18, 1 Ta/0 y' av xa: 7",;uov t:c av XOtJJtTfWlJ ib. 3 opa Tiatotav p. 20, 1. liaiu Teleti haec relinquenda esse interim vidit et E. Norden Die ant. Kunstprosa 1 p. 427 adn. 1 Ps. -Dioneae de fortuna oratio- nis aliquot locifl paulo similioribus collatis et ego perspexi recordatns eiusdem generis epiphonematorum legi nonnulla etiam in Musonii Epictetique ditribis Teleti perquam cognatis. velut eum verbis opa ayoVtp y.a: rcatStav * ^{Jtet; oe xav aAAov (frava- twvt x tSwuev, rceeppfocauev perapte iam comparavit Wachsmuth Arr. diss. Epict. IV 1,166 opa tcwcj uTioxop^eiac xat axwTrce: x6v fravaTov. e: 6' eyd) 77 au r^Ltev, eufrucj av . . . et ap' eSet o:a xpcbyXr^ exouvTacj, eqrjXfroLtev av. ironiae autem acumine illo ("a/;j y' av xaE t^liojv t:cj av xotLtr^efy) tam Musonius uti- tur p. 54, 15 s. H. Ta/6 y' av exetvocj (sc. StoxpaTTjcj) ev oXtyotc; As:copouLtevccj exaXe^vev, ocj ou5e ev fteaTpotcj XotSopTj-fretcj ijyavax- xe: quam Epictetus diss. II 16, 38 Ta/6 y' av 6 to:o0tocj (sc. qualis tu es) uTioLtetvat cpuyrjV Ttva cpuyetv etcj arcavTa 9] ttjv iid d-avaxtp xaraxpt&ets. cf. etiam diss. III 22, 59. eo.autem gra- vioris momenti sunt Epicteti quae adposui verba, quod in eis quae proxime praecedunt II 16, 37 simul comparet imago haec vere Bionea: to yap I^eortv ecjeXftelv, 6rav -fretafl, toO auLL7ioa:ou xa: Lir^/.eT: 7:a:^e:v, Itt outoc av:ara: Ltevtov1); ouxt 8' d)cj 7ia:o:a TiapaLteve:1) uixp:cj av ^uXaTwT^TaL » TaXu T' <*v ° totoOTOcj y.Te. cf. Teles p. 16, 2 ss. vides igitur ex ipsis distribarum auctoribus complura adferri posse, quibus sententia Dilesii, qui in benivola libri mei censura (Deutsche Litteraturz. 1890 p. 1159 s.) locos illos Theodoro potius adsignari voluit, infirmari possit. nihilo tamen setius hanc sententiam quam commemorarat vir egregius occasione data, non dedita opera corroborarat, ita nu- per arripuit Croenert Kolotes und MenecL p. 37 ss., ut ubi de se ipse loquens Teles ex nota Graecorum consuetudine numero

1) Qui Epicteti hunc locum comparaverit, sentiet opinor cur Tel. p. 16, 2 ss. in verbis Bioneis o&x QwojJisvco, dXX' uxjrcsp iy. ou\nzooiou drcaX- /i"o;iai oOSiv o-j-yEpaivwv ego utique tuear quod tradunt libri ot>x utto- ptevco, non cum Croenerto scribam y.oO/ 'jtlOgtsvw.

DE THEODORO EPITOMATORE XXI

plurali utitur, ibi de Theodori emblematis cogitare non dubi- taret, innisus nimirum tamquam vere Theodoreis, quorumindo- lem modo comprobavimus ipsis diatribis quam maxime con- gruere. omitto vel ipsam multitudinem locorum, quos isti quasi indicio confisus Theodoro ille vindicare voluit, virum doctum deterrere debuisse a via properantius inita. ut autem uno sal- tem exemplo patefiat qua ille argumentandi ratione uti non veritus sit, ipsius Croenerti verba adpono haec (1. c. p. 40, ibid. adn. 192): cer (Theodoros) liebt es in der ersten Person des Plural zu sprechen, die freilich auch bei Teles hie und da vorkommt: [Tel.1] 5,9. 15, 19. 16, 6.30, 12. Bei 15, 14 lasst sich fragen, ob die Stelle, die ganz aus der Umgebung herausfallt, nicht doch eine Einlage des Theodoros ist ; f r e i - lich ist 5, 9 ganz ahnlich, so dass dann auch dies flir unecht erklart werden musste'. qua- ter igitur quinquiesve Teletem de se suique similibus rj^lc, pronomine uti vel prima persona numeri pluralis ipse conce- dit Croenert, sex tamen septemve locis eandem loquendi consue- tudinem pro nota haberi vult qua Theodorus a Telete tuto dis- cernatur. poteratne ille apertius, quaeso, significare indissolubili difficultate se ipsum implicuisse? aegre autem ferrem quod doctus vir deque litteris Graecis iam nunc bene meritus tam licenter modestiam migravit, nisi error eius adeo perspicuus esset, ut quae ille Theodoro tribuenda esse edixit ea ipsius potius Teletis esse nunc liquido appareat. Teles, non Theo- dorus, scripsisse putandus est enuntiata illa ubi prima numeri pluralis persona utitur auctor vel pronomine %££? vel yjpixspos sim. sunt autem haec p. 6, 9 ov Tporcov xac y){i£fc; 8, 6 dXX Ti\iEic, TcdvTa {jiaXXov at/ciwjJLS-fra yj tyjv iaoxwv 8uaTp0Tccav xa: xaxo8ai{iovcav xt£. 11, 4 aXX' f^ziq oo Suvajxefra dpxaafraL zolq TcapoOaiv, orav xat Tpocprj tcoX6 bid6)[i^v, xac to ipyd^afra: .... a: xpLVtojJisv xat t6v fravaTov kay^axov [zij tcov xaxwv 18, 1 yjfxsi^ os xdv allov (0-avaTwvT'} iotojxev, TC£cppixaa.£v 18, 3 Ta^6 Y' av xac y]{xwv xig dv xoi|A7]-9-efy 23, 3 &XX y]{Jt£cg TcoMaxoO auTou; xaTopurco{A£V xa: cpuydo^ yev6[Aevoi xai £V tyj ioia

\\11 PROLEGOMENA

[livovre? 23, 7 A.uxtvo£ Ixetvo^ oO nap" ^fitv e^ppoopei xt£. p. 23, 12 :va ;n, ia -aXaid ao: Xeyto, dXXd xa xaiK ^ jjl a" $ 31, 8 dXX' l|iotye Soxet Tauxa Tua:S:d t:c Y)[xeTepa elvat . . . za: ifytietc [xev "/.a: :6e:v y.a: dtpaafrat 6xvo0fAev, ot oe axeXeTeoaav- t:: Iv8ov ^xouotv wc xaX6v t: xat eveyjjpa touc vexpobs Xaji- pdvooaiv s-jT(o; &vTearpaircat ko YJ[xeTep(p 6 ixetvog tpotcoc 4 1. 5 ~ps; ptyoc yj[xet; [xev £y]Tou[xev TuaxoTepov [[AaTtov, ey.e:vo.: oe o:TuXtoaac t6v Tpt^wva 7teptij}ei TpoTuov Ttvd 60o :jxaTta e/tov 58, 12 6pa et y.a: twv Tuap' yyfjtcv t:c yuvawtov toOt' av rcorfiaeiev. dXX" oox daulvr] 34>eTat aeatoafxevoo;; exetvat o' ou 60. 1 oOo' Y)jxe:c zrd Ttov Yj[xeTeptov txepwv. pertempta huius generis locos, quos consulto indicavimus omnes, paulo studiosius, iam senties Teleteam originem eorum, a quibus exorsi haec disputavimus (18, 1 v^jLStc oe xdv aXXov ^avaTWVT* addidi) t6to- [lev, rcecpptxau-ev 18, 3 Ta^O y av xal yjluov Ttc av xotji^etYj), reliquorum exemplorum indole plane confirmari. certe in ple- risque videmus scriptorem de se sibique consimilibus prono- men Y}[xetc ita adhibere, simul ut contra ponat aliorum sive totius alicuius nationis sive singulorum morem moresve meliores quos audientibus commendet. quid igitur mirum quod eius modi exempla imitabilia ille audientes paulo intentius intueri iubet formula opa similibusve adhibitis? hoc ipsum autem di- cendi genns paulo fervidius, quo etiam Epictetum uti supra monuimus, vel ideo relinquendum puto Teleti, quia formulae odx 6pa; vel y) oOx opa; a Telete Bioneque identidem positae cognatum diatribarum characteri quam maxime convenit. habes quid de Croenerto sentiam, qui quo fastidio persecutus est enun- tiata ab Y}[xet; incipientia eodem opa illud ita infestavit, ut non modo breviuscula commata (18, 1 6pa aXoXrjv xaE rcatStdv 20, 1 opa rcatStdv) sed etiam qualia haec sunt 4, 17 opa Tcoaa ay/V/] owtiv dvope:o? etvat xa2 xapTeptxoc vel 58, 12 opa et xat Ttov Tcap' T^fAtv t:; yuvatxt&v tout' dv Tcotifjaetev. dXX1 odx dauivyj 6'v£Ta: oeatoajxevou; ; exetvat o' o5* aXXcc aTcofravovTac eu^Oxwc rjStov ^xouov r) a(p^o[xevouc a:axp(o;) spuria esse opinaretur Theodoroque adsignaret.

DE THEODORO EPITOMATORE XXIII

Crederes autem ubi de 'epitomatore' agitur (nil enim nisi hoc traditumest, dedisse Theodorum xwv TeXyjto? ETUTOpjv) duo- decim fere locis quos Croenert pronomine ^pte^ innisus 'epito- matori' adtribuit ceterisque, ubi opa formula illi ansam suspicio- nis dedit non minus fallacem, numerum effici iam exspectato maiorem. at tantum abest, ut hac multitudine se continuerit Croenert, ut etiam aliis 'additamentis' diatribas Teletis auxisse Theodorum sibi fingeret. haec enim ille praecipit 1. c. p. 40 'wahrend dieser (Teles) seinem Ausdruck durch den haufigen Gebrauch von Ellipsen ein besonderes Geprage verliehen hat, versucht jener"(Theodorus) manche Stelle durch Znsatze ver- standlicher zu machen, aber nicht immer mit Erfolg (vgl. 6 , 15. 29, 6 [Tel.2 10, 7. 39, 7])'. 'nicht immer mit Erfolg — audi quam hum ane iudicet vir prudens de emblematis istis. scilicet vero si nomine rem appellasset, valde verendum fuit ne tota eius de Theodori interpolationibus opinio concideret. adeo inepta sunt, quae illi imputare non dubitat. interpolatos autem esse duos illos locos, ad quos provocat Croenert, post ea quae scite monuit de Wilamowitz Antig. p. 297 adn. 8 postque ea quae ego de altero loco disserui, hodie vix dubitant, certe de hac re inter me et Croenertum dissensio non est, at cur Theodorus istius modi ineptiarum vel inscitiae insimulandus sit, et ego causam frustra circumspicio nec afferre potest Croenert nisi forte suam de Theodoro praeiudicatam opinionem. interpreta- menta autem adscribere, ut ab altero loco incipiens generaliter hoc moneam, utique non eius est qui brevitati studens proli- xiores alicuius dissertationes in epitomam redegit, immo lecto- rum alicuius qui ipsius scriptoris dicteriis incitatus si quae explicationem desiderare putabat, ea pro captu suo interpre- tari conatus est. eius modi interpretamentum addiderit aliquis in margine ut assolent sive intra versus, cui p. 10, 7 yepwv yeyova;- [iy] tfcet ta toO veoo. dafrEvrjc; TuaXtv [ay] £/)T£l Ta toO laxupoO interpretatione indigere visa sint verba extrema. adscrip- sit igitur quibus tov iayvpov quam maxime manifestari opina- batur haec: cpopxta paaxa^eiv xac ocaTpaxvjX^eafraL. in quibus

\\1Y PROLEGOMENA

Hle ^.y.-yj.yi/llijWy.: ex vicina Diogenia chria praecepit, ut vi- dit de Wilamowitz, ^popxta paoxcc^etv autem, nisi de suo Graeculus addidit, haud difficile adsumere poteral ex aliis Stobaei excerptis, nam tpopxCa paaia^at dixit Bryso Ps.-Pythagoreus flor. 85, 1") p. 1 10. S Mein., nec non cognata snnt, ut intra Stobaei libros me eontineam, quae leguntur apud Ps. -Archytam Stob. IV 1 p. 87, 7 H. o5xw yap cov (cov scripsi: av libri) 6 |i£v tay/jpc; tco (3apsoc, 6 os yuLtvaTa; tco ftyeos 7ceptY/(verat. quam inepte autem addita sint verba a Wilamowitzio sublata, non modo ipsa sententia sed orationis inconcinnitate coarguitur, de- strueretur enim verbis ^oov.ol paora^stv xa2 oiaTpa/rp^safraL inditis manifesta membrorum aequalitas yspcov ysyova; ■ {jlyj yfjiet ta roO vsou. aafrsv),; icdEXtv uij ^xet xa toO taxupoO. quonam iure nos. quaeso, Theodorum tantae imbecillitatis incusabimus? sed ut de altero quoque loco verbulum addatnr (Tel. p. 39, 7 ss.), vel eo fastidii processit Croenert, ut ignorantiae Theodorum insimularet qua non poterat esse maior. Crates Cynicus famoso isto emblemate, quo de infra agemus, quasi elc, 'Axao^uiav tru- ditur. vel talem errorem, si Croenerto (1. c. p. 40) credes, commisit Theodorus. quid multa ? ex epitomatore interpolatorem fecit Croenert. num recte hoc ille, eo ego vementius clubito, quod cum Stobaei librorum memoria nobis conflictandum est cuiusvis generis mendis mirum quantum commaculata. hanc de Stobaei libris observationem, quamvis omnibus fere Stobaeani operis partibus confirmetur, frustra ita infirmare studet Croenert, ut ubi obiter Stobaei mentionem facit (1. c. p. 37 adn. 191) non nisi ipsius Ioannis vel vetustioris gnomologi auctoris rationem habeat. quasi in hac memoria propaganda umquam desisset pullulare interpolatio. ut Teletis diatribis scriptionem cognatam afferam, percurre si placet apophthegmata chriasve in florilegio conservatas, et videbis insigni quae haud raro in- ter optimos codices intercedit discrepantia quod modo monui comprobari. secl satis sit viam ac rationem, quam in his quae- stionibus ingredi sibi licere existimavit Croenert, luculentioribus aliquot exemplis illustrasse. neque enim verendum est ne quae

DE THEODORO EPITOMATORE XXV

sibi ille de Theodoro persuasit persuasurus sit etiam aliis. certe reprobavit interim Croenerti de locis supra tractatis opinionem etiam G. Ad. Gerhard Phoinix von Kolophon (Lips. ed. a. 1908) p. 67 adn. 1. reliqua autem quae protulit Croenert, neque enim desunt quae ille perutiliter observarit, brevius nos suoque loco commemorabimus. procul dubio autem ex- stant loci, quibus ipsum epitomatorem vulnera intulisse satis sit probabile. non premitur hoc iudicio modulus sermonum quorum fragmina hodie exstant et ambitus ita diversus, ut sermonis Uepi tou Soxetv xa: tou ehai vel eius qui IIspc 7i£p:aTaa£cov in- scribitur pauca emmtiata conservata sint, ampliora legantur tmemata et latiora reliquorum. neque enim divinari hodie po- terit, quibus finibus suum excerpendi laborem circumscripserit Ioannes. sed ex. gr. haec si legeris p. 52, 2: r\ tux?} coajcsp TtoiTjTpia v.c, ouaa 7tavToSa7ta noiel TtpoacoTta, vauayou, 7TUcoxou, cpuyaooc;, £v56£ou, a56£ou, ubi unum illud evoo^ou per se ap- tissimum uberioris olim disputationis tamquam testimonium relictum est, breviatoris tibi in mentem veniat necesse erit, cum praesertim p. 5, 4 ex eodem fonte hoc servatum sit: v.cd yap auiyj (sc. Vj tuxyj), cpr^acv 6 B:tov, coarcep 7uo:^xpta, ote |xev Ttpco- ToXoyou, 6t£ 8e §£UT£poX6you Tzepixid-riai TTpoacojcov, xa: 6t£ |jl£V ^a- aiAicos, 6t£ 0£ dXi^ou. multa vero coartasse coarguitur epito- mator vel resecuisse in sermone IIspl cpuyyjs tam in initio dia- tribae, ubi probabilis est observatio Weberi, quam in fine, quode infra agam accuratius. cum autem primo huius eclogae enun- tiato eorum quae a Telete in utramque partem disputata erant Theodorus saltem summam scriptam reliquerit, sub finem eclo- gae ita festinavit, ut manifesto nunc hiet oratio. quodsi quis putaverit uno alterove eorum locorum, ubi epitomatoris men- tionem inieci in adnotatione, librariorum potius negiegentiam vel Stobaei incusandam esse, equidem non multum adversabor. nolim tamen idem obliviscatur multitudinem lacunarum maio- rem certe videri quam quae soli Stobaeo vel librariis imputari possit. nec desunt loci quos quomoclo ad sanum revocemus ex artis praeceptis hodie frustra circumspiciamus, ut veri sit

\\\1 PROLEGOMENA

similius epitomatoris festinantiam esse in culpa. ut nunc res se habet, eam mihi Legem imposui, ut ne quid removerem quod epitomator admisisse videri poterat calamo fortasse promptior quam ingenio, nisi quod hiatus in ipso quoque verborum con- textu non numquam significavi rommodo legentium inserviens. cavi igitur ne membrorum iuncturam clariorem redderem, etiam nbi in promptu erat, retinenda putavi ex gr. 5t& arcsp Xsyw p. 11. ll) xa: o~sp Atoyevyjc; p, 12, 8 alia quamvis parum commode dicta. sprevi fulera particularum velut o' istud quod post BsjitoxoxXfjs p. 22, 14 ex interpolato Parisino codice 1985 in- vexit Meineke, item os quod vulgo scribunt post Aaxe8atu.6vtot p. 28, 7 ubi abest particula a libris SMA1, o5v post opa quocl inculcant ex A interpolato p. 58, 12. neque levigare volui duritiam siqua erat orationis (cf. p. 8, 9 adn. 10, 8 adn.) vel inaequalitatem. nam cum id ageret Theodorus, ut in epitomam coartaret diatribas, non hercle mirum quod ad formam non nihil desideratur peritque interdum concinnitas, quam ne Teletis quidem oratio usque sprevit familiari sermoni finitima. in proclivi autem est suspicari non numquam dialogi formam in causa fuisse Theodoro cur a philo- sophi verbis recederet. apte sic explicatur, quod cum in frag- mento Ilspt toO Soxetv xat toO etvat et in sermone Ilept cpuyyj; dialogi ratio diligenter servata sit, rarius interponuntur verba oblocutoris in reliquis. huc si quis praeter alia exempla bre- viorem IlepE rcevtas tractatum rettulerit, vix dissentiam. nam cum initio eius refelli videas verba adversarii secunda verbi persona adhibita (otet — opa^ — 8et£eta$ — opac; — opacj, mox ubi eiusdem interlocutoris aliud argumentum refutatum iri speres, pergitur sic prioribus parum accommodate p. 47, 10: 'j a a : cs xaZ ev Tatcj rcoXeatv evTtpoTepoocj etvat paXXov toocj rcXooatooej Ttbv -svt(twv. o l t o t o 0 x o t os u-ot SoxoOatv xt£. nolim tamen hoc loco censeri abundantiam quandam sermonis (evTtuoTepoocj etvat [xaXXov cf. 8chmi& Altic. 192. 195 s.), cum alibi dixerit Teles iusto paene brevius : rcoooos yap otst 6V e07toptav (sc. |iaXXov) yj ot' svostav xtoXu&fJvat axoXa^etv; (p. 45, 3). ex eadem enim radice haec crevisse putanda sunt. est verborum

DE THEODORO EPITOMATORE XXVII

haud raro parcissimus Teles (cf. vaoayoc; Y-eyovas' eo xov vaoayov sc. c*et aycov^eafrac p. 52, 4 aliaque id genus per- multa) idemque copiose non numquam et abundanter loquitur. utitur leviore ac remissiore genere dicendi, ne dicam neglegen- tiore, quodque propius accedat ad saturam. eo magis tolerandum duxi ellipsis genus quale hoc est: xav ?evo£ (sc. §), xav e^ etXwxo^ . . . xav e£ aoToo toO (BaaiXecoc; p. 28, 9 sq. xav 6 e!; tuoocj xuXXog p. 60, 3, quamquam alibi plenius legitur xav f, aaTupa XTe. p. 27, 3 xav dxariov yj ib. 4. nec offendor hac brevitate satis inconcinna: r) Tuevia xcoXoe:. Tupoc; t6 cpiAoaocpetv, 6 oe tuXootocj e2g TaOTa xp^^ov-p. 45, 2: cf. Bonitz ind. Ar. p. 239 v. ellipsis. quod tamen semel inserui ei(JU, quo nimis aegre caremus, post d llyj p. 28, 5, vix mirari debuitWendlancl. abundantiae sermonis exem- pla adferri possunt haud pauca non modo ex Telete sed ex fonti- bus Teleteis: ex aaTUpoO xac peovToc; oovoixiSloo dixit Gorgias Stob. flor. 118, 29 Mein., aaTupa xat peooaa xat xaTaTuiTUTOoaa (sc. oix''a) Teles auctore fortasse Bione p. 27, 3; TuavTa^o^ev oLtota Saxlv (aut lor\ aut r) aoTYj sim.) f) dq aooo xafroooc; vel sim. dixerunt multi (vide Sternbach gnom. Yatic. 115), TuavTaxo^-ev l a f\ x a l 6 [i o ( a f) etcj aooo bboc, Aristippum dicentem fecit Teles p. 29, 13. lepida exaggeratione coniunguntur etcj cppay- lloo; xa: po&poi); xac f>6p[3opov ubi Bionis ni fallor vestigia legit p. 36, 12, aTpecpcov xac uiXXcov xac Tpepicov, coaTuep ol TuapaXeAo- Ltevoc Tacj X£^PaS Crateti tribuit p. 38, 7. tria synonyma iuncta habes p. 60, 8: dvopcoococ; xat frapaaAecocj xat llyj |3apecoc; cpepetv. nolui igitur addubitare haec : aTocpot yevoLtevoc xa: eTuaiTac. xat StaLTYj eoTeXei xa: Xitt) 6ovapLevot xP^aaa^aL P- l^, ^ sci- nec fere tutius ad epitomatorem, nedum ad librarios referri licet alias stili proprietates quae cum fructu tractari non poterunt, nisi simul plenius exponetur de Teletis non nimis scrupulosi auctoris genere dicendi. id ego non persequor1). de epito- matore hoc unum addo quod si summam spectamus vero con-

1) Interim circumspecte eaque qua par est cura hanc materiam paene exhausit Henricus de Mueller in dissertatione quam 'De Teletis elocutione1 publicavit Friburgi Br. a. 1891.

\\\ iu PROLEGOMENA

gruenter dic-i posso porsuasum habeo, orationem Teletis a Tlioo- doro doh bam mutatam esse quam mutilatam. locum certe maiorem pauculorumve verborum Bpatium excedentcm quem epitomatorem sua Minerva inseruisse demonstrari possit, non repperi. recte fere de Wilamowitz p. 293: 4iat auch der doppelte oxoorpiorungsprocess das individuelle meist (?) abgestreift, so ist dooli zuni gluck n i c h t s f r e m d a r t i g e s b e i g e m i s c h t'. si mihi credes, 110 verba quidem eximenda sunt quae leguntur p. 9, 1 : jcapa^opot Ss iuoXXoE oi>x eauTots ScXXcx xoic, 7rpay|Jiaa: tt,7 atfaiaN lizcfrfouoiv. secludi voluit ea Wilamowitz, cui assen- sus est nuper G. A. Gerhard Phoinix p. 66, sed Telete haud indi- gna erunt, modo pro soloeco 7:apaeppovot. restituatur verum, sive noc- pa^opot id erat ut visum est Meinekio sive aliud. leguntur enim vix minus recte quam quae dixit Cicero Cat. mai. c. 5: sua enim ritia insipientes et suam culpam in senectutem conferunt. fac autom post &Xk' £yd> auxr| p. 8, 10 ipsum Teletem paulo fu- sius explicasse dictum xaxtag (cf. Plut. an vitios. p. 498 D), iam intellegetur spero, cur sententia Ttapacpopoi xt£., qua nunc sane Diogenis Bionisque dictum minus commode interrumpitur, denuo post 8, 6 inculcetur verbis mutatis^, ut hoc quoque loco coartatam esse orationem ab epitomatore veri similius sit quam interpolatam. ceterum epitomae etiam ita rationem habui, ut in rebus orthographicis non nullis et grammaticis aequabili- tati non nimis studerem. scripsimus igitur cum codicibus epotiXou p. 19, 10. 25, 14 ^ouXsto 17, 2 soovaTO 48, 8, sed reliqui for- inam f^-jvaTO quam semel exhibent libri p. 40, 3 (cf. Meister- hans Gr.3 p. 169). nolui oblitterare vestigia formae yjpcxi^ai ter in libris servata (p. 37, 7. 38, 4. 9). neque.enim credi- derim xp&afyat induxisse librarios x), sed xpfjad-ai ubi inveni, retinui (p. 6, 7. 23, 15. 24, 9. 36, 10) nec non XpfjTai p. 13, 12. rcetv^ bis legitur p. 7, 10 et 50, 1, item oi^? p. 8, 1 et 50, 2. nolui Gesnero obsequi eTuatveaete scribenti p. 14, 1 ubi Md incxi- vsaat habet, immo recte av 56§at rescripsit Halm p. 29, 8 li-

1) cf. E. Mayser Gramm. d. gr. Papyri aus der Ptolemderzeit (Lips. a. 1906) p. 347.

DE TELETIS AETATE XXIX

brorum vestigia secutus, sed servavi Seigeias p. 45, 8 et Tuonfj- G£t£V p. 59, 1.

T e 1 e t i s nullam hodie memoriam exstare nisi Ioanneam iam supra monui. eam igitur perquirere debet qui de aetate hominis ac vita, de patria et domicilio certiora volet efficere. ac postquam quasi ex inferis revocavit Teletem Niebuhr Kl. Schr. I p. 451 sqq. gravioribus aliquot epitomae locis in con- troversiam vocatis , curiosius et cupidius hae quaestiones tractari coeptae sunt cura Wilamowitzii. ego paucis me contineo, nolo autem huius modi telas dedita opera quasi retexere, quia pertexi posse eas despero ante quam quos fon- tes adhibuerit Teles paulo clarius perspectum sit. nunc ex huius natura scriptionis verendum est ne ad Teletis res explo- randas saepius utare locis quos ille ex vetustioribus libris delibaverit. itaque operae pretium facturi esse nobis vide- mur, si de fontibus Teletis quos hucusque viri docti non teti- gerunt nisi praetereuntes, infra accuratius agere coeperimus. interim hoc non reprehendetur, quod aliquot eorum locornm iam praecipio quos ad temporum rationem aliasque res Teleteas explorandas eximie valere arbitrantur. ut a re certa exordiar vel probabili, quonam tempore Teles sermonem scripserit Ilepc <pi>YfJ£5 eruit Droysen. terminus enim post quem illum compo- suit, est fuga Hippomedontis Lacedaemone extorris facti circa annum 241. idem interim Thraciae praefectus erat a Ptolomaeo III: 6 vuv hd ©paxyjg xa-freaxauivos 6716 ITuoXsiaacoo. 'Was von Hippomedon erwahnt wird, zeigt, dass diese Schrift des Teles nach 239, nach 01. 135, 1 geschrieben ist': sic Droysen Epig.2 I p. 407 adn. 2. Droysenum secutus est de Wilamowitz 1. c. p. 302 sqq., sed ut eis, quae recte intellexerat, non nulla admisceret quae comprobari non possunt. eo autem devenit suis ductus Meinekiique obsecutus rationibus, ut sermonem Ilept Tievtag iam viginti fere annis ante conscriptum esse sibi persuaderet. com- memorari enim Cleanthem Stoicum, commemorari Ptolomaeum (sc. Philadelphum). sed audi ipsum disserentem p. 300 : clage- gen gibt cliese erwdhnung cler beiden stoiker, wie Meineke

\\\ PROLEGOMKNA

gesehen hat, eine dalierung der Teletischen schrift. %war /;'(vcv/ e^pif] beweisl nicht unbedingt} dass er tot war\ es ist aber doch das nftchstliegende, und wenn grade ein schlimmer fcrieg war3 offenbar einer der jeden fUr gut und leben fUrch- tcii liess, so kann tnan nur an den chremonideischen denken; da%u stimmf. dass es heisst, wer seinen sohn reich machen wolle, der schicke ihn %u Ptolemaios. die schrift ist also in ilcn letzten sechziger jahren des dritten jahrhunderts verfasst . . . ut singnla perlustremus, nihil effici verbis ZyjVwv scpYj Wi- lamowitzium haud praeteriit praestatque tacere hodie de for- mulis ztt p:v zyrh quibus non recte olim usus erat Niebuhr (A7. Sclir. I p. 461): in Teleteis quid valeat id genus argumentandi, sobrie monuit Droysen Epig.2 I q. 407 adn. 2. sed videamus de Cleanthe. verba Teletis haec sunt p. 46, 15 : y) rcaXtv otxe- Ta: uiv ot -js/yr.z; ySjzobz Tpe^ouat *.a: [uafrov TeXoOat to:? xuptots, IXeufl-epog oz dvYjp auTov xpe^etv oo ouvrpexa:; ir.zl v.al twv to:oi>twv <ppovTt8a)v [Jto: oozs: 6 dato? (sic SMA) Xs^uuivoc; rcoXu e6axoX6tepog elvat tw [irfizv urApyziv. olov Sy^tcou £v tw vOv 7UoX£jicp ~zy. ouSevos ^ppovTt^et y) Tiep: aUTou, 6 " os TiXoua:o<; za: -£s: erep(i)V. ubi quod in libris est 6 dato? mutatum voluit in 6 'Aaato^ Meineke Philol. I p. 373 memor ut videtur ver- sus Timonei cui feliciter reddidit Xtfros "Aaa:o$ pro yiXo^ "Aa- atog. idem suspicatus est Cobet apud Hirschigium misc. philol. (Trai. ad lih. ed. a. 1849) p. 195. adeoque invaluit haec de Cleanthe opinio, ut ea maxime innisus inter Stoicos Teletem referret Zeller Phil.z III 1 p. 43 adn. 3 nec dissentiret Bergk (ir. Literaturgesch. IV p. 530. at falsam esse Meinekii quam- vis speciosam coniecturam recto iudicio exposuit Madvig adv. cr. I p. 721. primum enim negavit Cleanthem significari solere solo patriae nomine. quam observationem non infirmari Timonis ludibrio (cf. Wachsmuth sill.2 p. 128) nemo non videt. inep- tum autem, si mihi credis, hoc dicendi genus in Telete, cui ne cum Zenone quidem res sit nisi propter Cratetem (p. 46, 6). dein hoc ille addit argumentum nequaquam leve aut infirmum : ;nemo unus sive Stoicus sive alius philosophus in hac generali

DE TELETIS AETATE XXXI

(praesentis temporis) sententia appellari poterat, sed honio pau- per universe appellandus erat . . . contrarius statim ponitnr 6 Tzkobaioq.' est autem tam manifesta membrorum quam Mei- neke efficit inconcinnitas, ut ipsum minime praeterierit. nam cum 6 Tzlouaioc, iam stare non posse intellexisset, exempli causa 6 Aouaioq, pro b tzXouoioc, proposuit nihil videlicet aliud compro- bans quam alterum quoque emendandi conatum maxime fuisse irritum1). quid multa? scribendum quod reposui: inel v.cd twv

1) Non probabilius est Croenerti conamen, qui ab Assio Meinekii profectus pro 6 TiXobaioc, potius 6 ILTavaToc; substitui iubet, quo Arcesilan significatum esse opinatur Kolotes und Mened. p. 49. ob id ipsum autem vituperatus ab Alfredo Koerte (Goett. G. A. 1907 IV p. 258) coniecturam suam denuo nuper defendere studuit mus. Rhen. LXII (1907) p. 620 ss., non feliciore tamen successu. nolim ea repetere quibus iam Koerte de- bilitari docuit hanc opinionem, sed ut appareat quantis Croenerto ma- chinis opus fuerit ad eam commendandam, sufficit ipsius viri docti verba adscribere haec (1. c. p. 622): 'wenn man ein Glossem nicht annehmen will, da doch "Aaatog sich gehalten habe, so kann z. B. naavaToc; bei den zahlreichen (?) Umarbeitungen und Umschreibungen zu Schaden gekommen und dann durch einen nachdenkenden Leser ganz beseitigt worden sein, jedenfalls aber reicht der gegebene "Aaaioc; aus, einen solcher Mittelwege, die sich in den meisten Fallen nicht sicher verfolgen lassen, anzunehmen'. vides quam sibi ipse contradicat Croe- nert. nam legentium si quis vocem Tiloboioc, invexit, consideratior prae- sertim, utique veri similius est ajkog eum legisse quam aaioc; vel aaaiog. at quaerit Croenert (1. c. p. 48) cur pauper non et ipse aliorum quoque cura inquietari possit. responsio est facilis profecto. quia pauper non ut dives tot aliorum quoque ventres pascit sed suum, quia non circum- stat eum turba servorum, quia non amicorum eum cura sollicitat asse- clarumque qui divitis potentisve tutelae se committant: syw §' su.auTov %al 7t6/Uv y.ai as axsvo). permirum autem est quod propter verba sv xw vuv 7ioXs[xco scriptori certam personam commemorandam fuisse opinatur Croenert (mus. Rhen. 1. c. p. 622), quasi non comprobet optime senten- tiam suam Teles generaliter dicens etiam bello illo manifestum fieri pauperis sortem securiorem esse quam divitis. quod denique commonet Croenert (1. c. p. 622) apud Philodemum, Dionem, Plutarchum, Arrianum vocem ufiioc, quaeri frustra, id si verum sit non urgebit qui meminerit offerri vocabulum a Luciano, scriptore etiam veterum Cynicorum lectione instructo. i nunc et crede Croenerto IIiTavaTos scribere licere salva ra- tione pro rcXouawg!

\\\H IMiOLKUOMKNA

COtOOTttV ppOVTfoVdV |ic: oox£t d a^to; XsXuuivc; XT£. diu jiu-

fcem ante Madvigium idem eodem anno 1841 quasi certatim restituerant duo viri docti, quorum nomina in adnotatione apposui. et digna snnt Halmii verba quae commentarii adscribantur: '6 a^to:; i. e. 6 tov toptauivov |3tov oox £/cov, at vorbis atar Apollonii in lex. Hom. s. v. adde Luc. dial. mori 15, 8 6pa; t6v 'HpazXea zat t6v MeXearpov zat i/.ASu; ^aufiaaroo^ avSpag, ot oOx av otctat Segatvro aveXfretv, et ~:; aoroo^ ava7c£u.^ete frr^TSuaovTa; azXrjpot; zat a(3totg a-,opaa:v. axXr^po:; et a'j3tog in lioc loco sumpta sunt ex Homeri Odysseae XI 490. ubi ait poeta:

|3ouXotu.r// x' i-apoupoc scbv xbjTSusfisv aXXco avcp: reap' axXrjpcp, co [xyj |3:oto; tcoXu; sfy.' eo vero minus offensionis haec vox habet in Telete, quod scri- benti obversabatur etiam locus Euripidis in eodem sermone pro testimonio adscitus (p. 48, 11) Suppl. 875, ubi Eteoclus laudatur T(p ,3t'co |tev svcsr^ pauloque ante Capaneus cp $lo$ u.sv /// rcoX&g. tantum de 'Assio' Meinekii1).

Restat de Ptolomaeo locus, ad quem provocat de Wilamowitz. Legitur in altera de paupertate sermonis parte p. 39, 7: oto xat s: po6Xet t6v utov aou Tffe evSetag zat aTcaveco; rcauaat, |JtY] -po: t6v nToXeptatov TcectTce otcco; xp*J{JLaTa ^TrjaeTar et Se (Jtrj, £Xa£ovetav rcpoaXapcbv aTceXeuaeTat, Tcepavet; oe ouoev aXXa etc axaSr]|xtav ~ooz Kpdxr^x- exetvo; f^uvaTo e£ aiuXfjaTcov xat tco- XureXwv eXeufreptou; xat acpeXet; xaTaaxeua^etv. xat BfycpoxXfta oe ixetvoc lzrh 6>c, eotxev, OTe [xev rcapa BeocppaaTco xat Eevoxpa-

1) Verum esse 6 &{3iO£ interim haud paucis persuasum est, velut Arnimio Gott. Gel. Am. 1890 n. 4 p. 126, P. Wendlando Berl. philolog. Wochenschr. 1891 p. 457, Susemihlio Gesch. d. gr. Litt. I (a. 1891) p. 42 adn. 22, Alfr. Koertio Gott. Gel. A. 1907 n. 4 p. 258. num autem recte 6 a—sTo; nuper proposuit E. Schwartz (cf. Koerte 1. c. p. 258 adn. 3) ? Stoicorum enim terminus est 6 acxslos vel oE &<ree?oi, non Cynicorum. conferas si tanti sit quae monui apud A. Rainfurt Zur Queltenkritik von Galens Protreptikos Friburgi Br. a. 1904 p. 26 s. aliam huius vocis no- tionem nec tamen nostro loco aptiorem nuper tetigit P. Wendland Anaximenes von Lamps. p. 53.

DE TELETIS AETATE XXXIII

Tet oyoX&Cpii tcoaAwv aOxw e£ oixou aTuoaie/Uojjievtov cpopeiafra: [jly] T(p Xc{jlw aTco^avoi, xac aet axcav^ecv xat evSefjs eivat' [xexa- j3a$ 6e uaiepov npbc, KpaxyjTa xav aXXov Tupoaxpecpetv ouoevoc; iu£[A7co fxe vod. ut res levioris momenti praetermittam, primum manifestum est ferri non posse verba eic, dxaoyjfjiiav ('AxaoyjfJieiav Meineke) 7ip6; KpaTyjxa non solum quod nusquam alibi de Cra- tete Academico sermo est apud Teletem, semper de Cynico, sed quod etiam in eis, quae de Metrocle narrantur, manifesto respicitur Cynicus. primus videtur sensisse hanc offensionem Ioannes Petrus Rossignol in libello Lutetiae edito a. 1830 hodie paene ignoto, qui inscribitur fragmenta Bionis Borysthenilae philosophi. nam latine locum Teletis interpretatus p. 15 vertit verum acl Cratetem verbis dq dxaoyjpicav tacite remotis. quam rationem primo quidem adspectu paulo violentiorem tolerari tamen ac probari posse putabimus, modo meminerimus ad exem- plum silvarum Academi subinde etiam aliis locis, ubi litteris vel philosophiae incumbebant, academiae nomen inditum esse, ut recte monet Allatius ad epistul. Socrat. p. 278 ed. Orell. huius significationis memorem adscripsisse puto hominem Byzantinum ;in academiam' hoc est ad studia1). eademque suspicio inter legendum suborta est Buechelero. efc dxXyjpcav temptat Wachsmuth. Wilamowitzii coniectura dc, Ka8[xeiav

1) Verba elg dxaSYjpiav interim defendi posse opinatur R. Hirzel Der Dial. I p. 376 adn., modo si verba Bio yai ei po6Xei xov uidv aoo — xai dcpeXsts xaxaaxeua£eiv sic ut quae antecedit ayari cum hydropico com- paratio (p. 39, 3 — 7) Bioni adsignentur. Bionis autem illa verba esse videri et ipse olim scripseram (fere ut infra legitur in contextu p. XXXIV s.) nec ego nunc nego. at quomodo hac via difficultas quae agitur tolli possit circumspicio frustra. nam eis quae Bionem secutus niodo scripserat Teles si subiecisset quae nunc leguntur xai M^TpoxXvjc; 5e ey.etvoc; ya§., mirum quantum ineptiret. Academicum enim etsi modo commendaverat Cratetem, paulo post potius admiraretur Cratetem Cynicum. accedit vero quod laudes quas modo academiae habuerat, ipse detereret si in proximis Xenocratem Academicum sic ut impugnat impugnaret. perseverabo igitur suspectare verba el? dxa§yjuiav; et suspectavit interim consentiens nobiscum Diels poet. pbilos. p. 212. nec aliter- iudicavit Susemihl Gesch. d. gr. Litt. I p. 29 adn. 79. Webero autem, quod miror, adsentitur Croenert p. 178.

Hense, Teletis Reliquiae. Ed. 2. q

XXXIV PROLEGOMENA

Bpecio 31 litteraa Bpectas, si Loci naturam, parum apta.

ecquis enim Cadmiae notionem Inferet, ubi contra ponuntur Ptolomaeus e\ Crates, id esi rex omnibus opibua affluentissimus et philosopbus mendicus? ut leniter dicam, ironiae non nihil 'bis 3": l\ao;i£:'av ipsi consilio quod datur valde nocitu- rum. antithetorum rationem non magis nuper curavit E. Weber Leipx. Stud. X p. 214 adn. 1, cum aliam emendandi viam com- mendaret eam quidem indicatam olim a Nic. Posthumo: \xy) HxoXe|JLatov 7te[i7ce . . . rcepave! oe ouSev. — 'AXX' elq 'Axa- 5fj{ieiav; — (M.7J& efc 'Axaori[ae:av, dXXd) npbq Kpdr/jia xie. quod quam inconcinne sit positum, vel inde dispicitur, quod in eis quae deinceps sequuntur non modo de Xenocrate sermo fit, sed etiam de Theophrasto Peripatetico. sed deserta castra expugnarem, si multis verbis refutare vellem, quae sibi ipsi non satis facere concessit Weber. altera enim inest loco difficultas, quam probe ille perspexit 1. c. p. 215. apparet enim Cratetem commemorari a Telete tamquam mortuum. nam ut supra dieitur p. 14. 4 : y) ou Kpdir^ xat Atoyevyjc; Tievyjiec; ^oav; xat t:0); <ou> paotto? Ste^rjyayov; sic hoc loco pergitur : ixelvos 7,0'jvaio e£ dTtX^aiwv xat TioXuieXwv eXeufl-eptous xat dcpeXet; xa- iaaxeudw£iv. explicetur igitur velim quo modo salva ratione inter se iungi potuerint aXXcc izpbc, Kpdirjia (sc. TuejJiTce) et exet- vs: ^ouvaio — xaiaaxeud^etv. latius patere corruptelam respon- det Weber, eet plura interciderunt (epitomatoris culpa?) quam quae ego per argumentandi causam temptavi'. at aperitur ni fallor via scrupulum removendi impendio expeditior *). sublata erit enim difficultas, si verba 5t6 xat et j3ouXet — Ttpo^Kpdirjia Teletem transtulisse credemus ex alius scriptoris libro, ea autem quae subsequuntur exetvo; Tj8uvaio e£ drcXyjaicov xat TcoXuieXwv eXeufreptou; xat dcpeXet? xaiaaxeud^etv ipsum adiecisse eommen- tarioli «instar. proba hanc rationem, et desines mirari quod antea mirum non videri non poterat ad adulescentulos dixisse

1) Interim non displicuisse video rationem meam Arnimio Gott. gel. Anz. 1890 n. 4 p. 126 vel P. Wendlando Berl.phil. Wochenschr. XI 1891 n. 15 p. 457.

DE TELETIS AETATE XXXV

Teletem e l p o u X £ t t o v u t 6 v a o u zr\q evSetas xat aTcav£coc Ttauaat %t£. alius scriptoris verba adferuntur. confirmatur vero sententia etiam eis quae acl commendandam Cratetis disciplinam iam narrantur cle Metrocle atque ita narrantur, ut ex alieno fonte suum pratum irrigasse Teletem appareat. quocl spero concedes, si quae de Metrocle narrat Teles p. 31, 1: xat exa- #'£t>5£ t6 {jl£V ftepoc, Iv toic, lepoic, t6v §£ )(£tucova ev zoic, J3aAav£tot£ comparaveris cum Plutarcho an vitios. acl infelic. suff. p. 499 A: Toyjj, rcevtav dTcetXetg ; xaTayeAa aou MrjTpoxXf^, bc, xetpicovo^ ev Tot^ 7cpo(3aTot£ (ev -zolc, rcpipaTots, i. e. in balneis privatis prop. Vsener) xa-freuScoy xat %-epouc, ev toiq TcpoTcuAatotc; tcov tepcov ywT£., vel si eorum recordaberis, quae ipse Teles verbis de Metrocle his (p. 41, 7) et dXet^aa&at yoeiuv eyoi, etaeX-frcov av elc, to paXavetov tco yXotco 7]Xec^aio plane congruenter supra scripserat p. 25, 3 fontis • eiusclem liaud clubie invitatus scatebris idque loco non aptissimo. denique Crates et Theophrastus lepicle contra ponuntur in historiola a Laertio narrata VI 90, ut in proclivi sit suspicari in eodem libro, quo quanti facienda esset disciplina Cratetea luculenter clemonstratum erat, etiam consi- lium illud datum esse Cratetem sectandi. quisnam fuerit scrip- tor ille, quo usus est Teles, ipsene Metrocles, cuius Xpetat com- memorantur a Diogene VI 33, an Bio, cui ipsi quoque et cum Theophrasto et cum Xenocrate simultas videtur intercessisse (cf. Ps.-Metrod. icept ata^Hjaecov col. XV Diog. Laert. IV 10 Gomperz Ztschr. f. d. ost. Gymn. 1872 p. 27), paulo conficlentius hodie quam in procedosi, ubi rem in ambiguo reliqueram, ita cle- ciderim, ut Bionem exscriptum esse putem, cum praesertim pro- ximo enuntiato Bio commemoretur etiam nominatim p. 39, 3 eiusque nomen septiens a Telete citetur, semel Metroclis. cf. etiam p. XLVII. utut autem iudicabitur, locus alienae ori- ginis suspicione adeo non liber est, ut ad tempus sermonis de paupertate definiendum nihilo sit aptior quam vana Meinekii de Cleanthe Assio opinio. scriptor ille quidem, qui Ptolomaeum et Cratetem contra posuit, intellexit Philadelphum (cf. Theocr. XIV 63 izolloic, icoXXa 5t5ouc, atT£uu£vo:; oux dvav£ucov, ota ypr\

X \\vi PROLEGOMENA

BaotXfja), sed Teles quo tempore suum Bermonem composuerit inde minime efficitur ' ). neque igitur certius quidquam de singu- lorum Bermonum tempore constitui posse videtur quaxn qnod Droyseni observatione patefactum est. et cum per Be veri parum simile sii plura lustra in componendis an dicam compilandis

3ermonibus consumpta esse, saeculi tertii dimidio altero circa a. 240 Teletem scripsisse putaverim non solum Ilepl cpuyf^ sed sub idem tempus etiam reliquos libellos.

Quaeritur, ubi natus sit Teles, ubi degerit sermonesque habuerit. at quaerentem ne fallat aliorum philosopborum me- moria a Telete adlecta etiam atque etiam cavendum est. erro- rem in boc genere proclivem non ubique evitavit de Wilamowitz. velut de paupertate sermonem Athenis conscriptum esse ille inde conclusit (1. c. p. 300 adn. 11), quod de servo dicitur: 'A$ijvat0$ feveaO-at (sc. enc-d-ufxel). at Athenarum civitas com- memorari poterat ut nobilissima sicut Alexander inter reges, Iuppiter inter deos. neque spoponderim ego hoc tmema p. 43, 1 Dtoixns IotCv — 7 fva Zeog yev^xat e7U\)uu.Yjaei non ex alius scriptoris commentario sublatum esse. nam quae praecedunt p. 42, 8 xal ~od; [iev iov xx£. scripsit Teles haud dubie usus loco Cratetis (cf. p. 49 sq.), quae subsequuntur p. 43, 9 ol paotXei? auxo: y.xi. adiutus Antisthenis ut videtur memoria quae est apud Xenophontem conv. IV 36:

1) Confirmari puto loco Teletis, quod aliis ex indiciis coniecit Zeller (P/iil.4 II 1 p. 285 adn. 1) Cratetem vidisse ^aeculum tertium: immo vi- xisse videtur aliquantisper post eum annum, quo rex factus est Phila- delphus, hoc est post 285. nam quisquis scripsit verba illa, nisi absone loqui voluit, composuit Cratetem et Ptolomaeum tamquam aequales. quod etiam tum tenendum erit, si quis coniciat ab ipso Telete contra posita esse haec nomina tamquam exempla omnium illustrissima et quasi duratura alterum regis jjuo&oSotou, alterum Cynici. sed haec quidem explicatio cur minus mihi placeat supra exposui. de Cratete autem Ptolomaei aequali assentiri mihi video Theodorum Gomperz Griech. Denk. II p. 544.

DE PATRIA TELETIS ET DOMICILIO XXXVII

Tel.

ol faailzlc, auioc tuoXXtjs £7idp- Xovi£c, xac TcpoaoSouc. |x£YaXac £Xovi£^ ouSev yjnov arcavc^ouatv, toaie xac iuu[3topuxet*v xac Eepo- auXecv xac Tiapa to Tipoarjxov cpuyaSeuetv.

acafrdvoLtac Se xac lupdvvouc icvac, ot ouito rcecvcoac xpr^d- tcov, toaie Tiotouat tcoXu o"£cvo- i£pa TCOV drcopcoiaTtov oY £V- $£tav yap Syjtcou ot Lt£V xXItc- louatv, oE 5e lotxwpuxouatv, ol 0£ dvSpaTcooc^oviac. clubitandi igitur locus erit, num ea quae interiacent p. 43, 1 — 7 ipsius Teletis ingenio nata esse maiore credantur iure quam reliqua. Cratetis vero loco quo hominis Atheniensis educatio et vita describituf (V p. 49 sq.) effici quidquam contra Wila- mowitzium recte negavit Weber 1. c. p. 213 adn. idem vidit Parthenonis commemorationem, quae fit in sermone liepl auiap- xetag p. 8, 4, sufficere non posse ad locum quo habita sit ora- tio indagandum. paulo certiore utitur argumento de Wilamowitz in sermone Hepl dTcacktag, id quocl negare vix debuit Weber. nam postquam p. 57, 14 contra Atticas mulieres scripsit Teles oux tb$ #v 'AxxtXT] yuvY] dxouaaaa xxe. mox ita pergit opa et xac icov Tcap' y) Ltt v tcc yuvacxcov tout' dv Tcocrjaecev p. 58, 12, ut mihi quidem satis veri simile sit scriptum esse sermonem Athe- nis. an utrobique hausifTeles ex auctore Attico? erraret, si quis premeret quod p. 57, 10 dicitur plane sophistico more iau- iaat id^ Aaxcovcxdc. yuvafxac, quippe quibus respondeant infra p. 59, 1 exetvat.

Megarensem fuisse Teletem Megarisque scriptum esse ser- monem llepl cpuvfjc. si non certum tamen probabile puto. Wila- mowitzii vel Bergkii argumentis quod addam vix habeo, nisi quod ne in Attica quidem nomen Teletis inauditum fuisse in- terim monuit Diels Deulsche Litteratur%. a. 1890 p. 1160 respi- ciens Hermippi ut videtur versum (Plut. Pericl. 33 Com. I fr. 46 p. 237 K.) '^uxV ^e TeXvjioc uTceanqc. ; quem frustrain dubitationem vocavit Kock. sed monumentorum tituli non videntur refragari. nam si discesseris ut par est ab aliquot vasorum inscriptionibus (C. I. G. IV 7660 = Gerhard AuserL Vasenb. 190 sq.; C. I. G.

XXXYIU PROLEGOMENA

IV B198 = Gerhard .!. V. L88 = Kiein Die gr. Vasen mit Meistersign. p. L94, 2; drcA. Z*i7. L884 p. 252 cf. etiam Klein Die gr. Vasen mit lieblingsinschr. Denkschr. der Kais. .1/.-. d. W. phil.-hist. Cl. XX\i\ 2 (Vindob. a. 1891) v: 22), Teletis nomen hodie non legi videtur nisi m fcitulis Megaricis. quin- quies autem recurrit ille 'Epxicov Tsatjxo^ inter quinque strata- gos C. I. (i. 1(152 Lc Bas et Foucart Migaride et Piloponn. ii. 21.». 30. 30*. 30bl). notjiro hoc intererit, licet tempora eorum vitulorum. quibus sex stratagi nominantur, paulo commodius constitui possint (cf. Foucart p. 13 D. Korolkow Mitth. d. deutsch. arch. Inst. in Ath. 1883 p. 183 sqq.) quam eorum qui solitum numerum quinarium non exceclunt. sed num quem nobis prae- beat usum velim ab aliis edoceri. repetere argumenta, quibus sententiam suam stabilivit cle Wilamowitz, non magis meum duco quam refellere eius adversarium. unum locum quin tangam non recuso, qnia ille ad Teleteum genus scribendi et elocutio- nem cognoscendam aliquid momenti adfert. quippe negat Weber (1. c. p. 213 acln.) poni posse, quod posuit Wilamowitz in eadem urbe, in qua natum esse vult Teletem, etiam babitam esse ora- tionem Uepl cpuyf^. nam peregri babitam esse ipsum testari p. 25. 4: cjtco xaE O£0po apaiov YJy^aaLievo^ irjv taav u.£Ta|3a£ d.XXayob -zaroixco. at vereor ne non recte Weber haec inter- pretatus sit. praetervidit, quod videre nunc etiam commodius est verbis ouxouv — oixyjoco eo quo oportebat loco repositis, cum bomine nobis rem esse soplristarum more disputante de exsilio non aliter quam de paupertate vel de apathia. re vera exsulem fuisse haec scribentem verbis illis non magis compro- bari puto quam non fuisse civem bis £U-£ 0£ ei (jl^ ^£tuf> tzoXI- t/,:. 6v6t5t£et£; p. 28, 4. ne latius error serpat, unde ille pro- venerit dicam. nemo Cynicorum' inquit Weber (1. c. p. 168) 'exsilium laudabat, quin idem ipse exsul esset, nemo pauperta- tem. quin ipse pauper esset, nemo labores, vitae simplicitatem,

1) Titulos quos memoravi praeter unum in suum usum iam colle- gerat Augustus Brinkmann. comperto meo consilio perquam ofticiose ille mihi eorum numeros indicavit.

DE TELETIS MAGISTERIO XXXIX

libertatem, alias virtutes praedicabat, vitia, quae iis contraria sunt, vituperabat, quin verba suo ipse exemplo rata faceret' e. q. s. fervidius hoc ille quam verius. notum est ne de Antisthene quidem stare posse hoc iudicium, quem tubam appellasse dici- tur Diogenes, quae suum ipsius sonum non audiret, aperte fal- sum est, si posteriorum temporum spectamus scriptores Cynicos, inter quos etiam Teletem Bionis imitatorem referendum esse de Wilamowitz perspexit. ac si nihil nobis nisi hoc notum esset totiens aliorum scrinia compilasse Teletem quotiens infra appa- rebit, cavendum esset ne nimis premeremus verba. locum, qui verba ouxco xac oeOpo — Ltexocxcb proxime praecedit (p. 25, 3 d;ieXi)cbv <^dv) elc, 16 paXavetov — 4 ev ico yuLtvaaccp) alibi monui ex eodem fonte haustum vicleri, cui debentur quae narrantur de Metrocle (p. 41, 7). verbis (p. 25, 6) SuvaLtac Se Lteiafidc, cbaTuep eE, exepac, vecbc. — OLtoccoc. euSacLtovecv in mentem ea vo- cantur, quae Bioneo orationis colore scripta sunt p. 27, 3: xac ev vrfi ev yj eyevou — (i dacpaXcbc xaE dxoTccoc, ubi videas quae adnotavimus. num enuntiatum quod interponitur ouxco xac oeOpo — aXXaxou xaxocxcb idoneum esse existimabimus quo exsulem fuisse Teletem de exsilio disputantem evincatur? neque vero alia eius opinionis adminicula repperi.

Locutum esse Teletem coram adulescentulis docti consen- tiunt. nam digito monstrat coronam tamquam praesentem p. 24, 1: ouSe xd Ltecpdxca xauxc. conflrmatur res eo loco, quo Bionis verba quae alio loco exscripsit (p. 6, 1) paulo li- berius sic detorsit p. 2-1, 4: au tcoXXcov [yj oXcycov] xac v](3cbv- xcov ^aacXeuec^, eyco 6e oXcycov xac dv^cov TuacSaycoyo^ yevoLtevos, xac x6 xeXeuxacov eLtauxou. Bio cum dixisset au ptev apxscg xa- Acb^, eycb §e dpxoLtac, cpyjac (sc. Bccov), xcPc au Ltev tcoXXcov, eycb Se evog xouxout TcacSaycoyog yevoptevo:;, xac au fxev euTcopo<c xxe. cum regis alicuius (cf. p. 5, 6) fortuna suam ipsius condicionem comparans seque baud illepide suum ipsius (evo^ xouxouc") pae- dagogum appellans, hunc locum Teles ita in suum usum convertit p. 24, 4, ut regem quem Bio in mente habuerat, retineret quidem, sed regio imperio suum magisterium opponeret iclque

\L PROLEGOMENA

perapte. paucos igitur necdum puberes adulescentes ille instituit. quae contra disputavit Weber adeo non recte se ha- beni ut longiore refutatione vix opus sit. ac primum yrpiv illud (]). 6, -). quod ad Bionem non nullis versibus ante com- memoratum Bpectare recte intellexerat de Wilamowitz, ab epito- matore potius adiectum esse putat Weber, quod ut demon- straretj loco usus est qui a nostro plane diversus exst.it p. 25, 13 sq. etenim cum verba t: oov; 6rco y^^povwv cpuyaoeusatyat ou rcapoivia : manifesto interlocutoris sint, nihil sane obstare vi- detur, quominus quae subsequuntur au 6° av ejiouXou, cpyja:v, &7C0 xa/.fov zt£. isto cpyja:v interserto tamquam ipsius Teletis esse significare voluerit sive epitomator sive ipse Teles. prorsus alia ratio est eius loci p. 6, 2, de quo nunc agitur, ut in Wi- lamowitzii iudicio acquiescendum sit. adice quod (3aa:Asuas:c;, pro quo (3aa:Asus:c; scribendum esse coll. p. 6, 5 optime me iudice docuerat de Wilamowitz, a Webero (p. 213 adn.) retinetur: iam fundamentum habes, cui ille suas opinationes superstru- xit. adfuisse principem aliquem opinatur, apud quem Teles orationem de exilio babuerit (au tzoW&v y.a: yj[3o)VTO)V (3aa:- /,sj7£'.:). quid quod praesenti principi pro liberalitate et donis gratias agere vult Teletem sermonis Ilep: auTapxeias verbis p. 6, 1 : au |X£V apys:;; xaA&cj, eyw os apxojxa:, cpr^a:, . . . y.a: au uev s-j-sps: y£vd|j.£vo: 6:oojcj IXeud-epttog, syo) 0£ Xau-jjavoj ^ufrapawc; napd aoO x~£. ita autem baec ille commenta protulit, ut qui- bus se difficultatibus implicaret, ne sensisse quidem videatur. fac enim regulum quendam verbis au 7ioaX6)V v.cd yjpojviojv J3a- a:/.£ja£:; compellari a Telete: nonne necesse erit putemus ex regulo interim regem factum esse, ut constent sibi yerba: au [i£v y.pyeic, y.aXwcj, syd) o£ apyofj.a:; cpy^a:, xa: au jiiv 7*oXA6)V, syo) 0£ svbc; xouxout 7:a:oayo)yo; yevofAevos, xaE au jjlev suTuopoc; y£vd[j.£vo: o : o o) c ^uitepJojc, xt£. ? quod quam incredibile sit nemo non sentiet. dein si Teletis haec erant verba, quo modo illa syco o£ ivbq Touxout 7ia:oayo)y6cj ysvoptsvo; cum altero loco conciliari possint obscurum est. num putabimus, cum illa lo- quebatur Teles. unum eumque regem ei instituendum traditum

DE SCRIPTIS TELETIS XLI

fuisse, complures interque eos etiam regulum eo tempore quo disserebat de exsilio? porro respice quam inconcinna vel potius intolerabilis evasura fuerit ratio dialogi oratioque, si Teles se- mel bisve colloqueretur cum rege illo regulove, in ceteris par- tibus cum adversario haud dubie ficto. an ullum exstat indi- cium, quo probari possit breviuscula illa membra, quae adver- sario dantur, in sermone Hsp: cpuyfjs pronuntiari a regulo ? sed vides iam, quo temeritatis pervenerit Weber praeiudicata illa opinione abductus. cpyjatv illud, quod ansam erroris dedit, nisi de Bione intellegatur explicari non posse iam monuimus. quod autem tempus futurum paatXe6aetg vindicari ille putat verbis zi ouv Sioioei \ioi xfe. p. 17, 3, non minus eum fefellit opinio. nam membrum, quod verbo paatXe6aeig responderet, sic cogi- tatione complendum esset: eyw 6e (sc. ap£co vel vj-pfjaoLiaO b\i- ywv y.ac dvyj(3a)v, 7iatoaycoY6<; yevoLievos %xL at tunc ipsum cum loquitur adulescentulos (xa u.e:pax:a xauxQ moderari Teletem tamquam magistrum ipsi Webero in confesso est, ut vel hinc appareat (3aa:Ae6et£ rescribendum esse necessario.

Plus semel iam prioribus iudicium de Telete nostrum in- terposuimus, ut quid sentiamus de homine vix in obscuro sit. dissensio aliqua videtur esse inter viros doctos, sed videtur tantum. nullam praetermisit Cobet occasionem, quin laudibus haec extolleret fragmenta. pulcherrima ei videntur esse, venu- stissima lectuque iucundissima (Var. lect.2 p. 206. 371 mnemos. IX p. 99). locum Ilepc auxapxeiag suavissimivm neminem sine ad- miratione perlecturum esse ait (1. c. p. 98), 'nam prudentissima praecepta sale et leporibus exquisitissimis condita sunt'. lepide et scite dicta, iocum et acumen agnoscit in sermone de exilio (1. c. p. 123). cui aestimationi vide quam sit contrarium iu- dicium aliorum. maxime mediocris Teles audit Wilamowitzio 1. c. p. 313, imitator parum ingeniosus Duemmlero Antisth. p. 70 (A7. Schr. I 73), de oratione ieiuna quam r.epl auxap- xe''a$ scripserit loquitur Wachsmuth sill.2 p. 75. at enim ita res se liabet: si eas respiciemus sermonum particulas, quas cum ab aliis tum a Bione mutuatus esse sive ipsius testimoniis sive

X 1 . 1 1 PROLEGOMEN \

indiciis probabilibus ille coarguitur, ne de Cobetianis quidem laudibus quidquam detrabendum erit; contra si aestimabimus quae suis Ipsius viribus fisus Bcripsisse putandus est, tenuis videbitur ingenii vena et angusta. immo vi\ dignus esset Teles qui legeretur, nisi saeculi tertii scriptorum partem longe pluri- mani dies delevisset. sic recte iudicavit olim Niebuhr, nec bo- die aliter iudicant qui iudicare didicerunt. nolim igitur singil- latim enumerare quae displicent, ubi quivis cernat optima quae- que aliis auctoribus debeii, ipsum molestum esse eadem saepe et verbose iterando. quamquam ne iniuria fiat homini, tenen- dum est hoc ei propositum fuisse, ut adulescentulos impuberes imbueret sapientia Cynica. sunfc igitur quae ipso genere Cynico excuses, velut nimium et mirum usum poetarum eademque praecepta identidem decantata. neque certo scimus, ipse foras ediderit commentariorum collectionem an discipulorum aliquis nescio ipso vel invito. denique quantum corruperit epitomator non ubique ita definiri potest, ut absit dubitatio. sed vel sic restant quae excusari non possint, immo quibus aperte prodatur mediocre hominis iudicium et inbecillum. nam scriptoribus illis, cum quibus familiaritatem contraxerat, utitur non numquam non apte, deutitur. cuius generis exempla iam supra aliquot adlata sunt. ut duo alia eaque insigniora hic addam, verba quae leguntur p. 42, 8 y.a: nodq jjlsv 65 v usque ad p. 43, 1 xal Ltaxapt^et tov toO noiiSbq piov ad exemplum loci Cratetei, quem alibi exscripserat, iterantur importunius utpote in sermone quo agatur de paupertate. multo enim ad institutam sententiam accommodatius baec inter se exciperent p. 42, 5 . aXX' erctftu- ;.i:y.: v.yl httfydkQLC, toooOtiov xa: TOtoOTiov e/£L, e£. wv iv svoeta y.a: jTcavet izi%v ♦

ccTzXrpTov yap 'iyousi *axo2 vcov.

ofoteTTjg iorcv iXeuO-cpog aiieudei yeveafrat %zi. mediis sublatis. non immerito vituperabitur etiam sermo Ilepc cpuyfjs. verba y-EA-O-wv <av> etg xo {SaXavetov fjXetiJjflsu^v tq auTfj rcaXataTptoqj Xpojjjtsvo: 'l xal ~ob toO Iv tw yujAvaatq) ex alio fonte haud ita

DE PHILOSOPHIA TELETIS XLIII

apte liic interponi paululum variata iam supra monui. quem vero sub nnem exscripsit Bionis ut videtur mpl xacpyjc; commen- tarium, enm a clisputatione quam ipse% instituerat longe longe- que remotum fuisse nulla controversia erit.

Cynicam sapientiam profiteri Teletem ita demonstravit cle Wilamowitz, ut novis id argumentis confirmari nemo deside- rarit. Wilamowitzii igitur argumentis etiam Zeller adductus est, ut quem antea non recte inter Stoicos rettulerat iam ad- numeraret Stoicis saltem paene Cynicis Phil} II 1 p. 327 acln. 1 L). nec clubitasset opinor eum referre inter gregem Cyni- corum, nisi Meinekii auctoritati obsecutus obstare istuc credi- disset cle Cleantlie Assio testimonium. quod supra destructum est. cavendum igitur erit ne fontes Teletis scrutaturus rectam viani tibi ipse ita praecludas, ut peclisequum eum facias Stoi- corum. immo quae congruunt Teletem inter et Chrysippum Senecam Musonium Epictetum alios, ex communi fonte Cynico ex quo ipsi quoque Stoici plus minus hauriebant repetenda sunt. Zenonis enim nomen, quod semel adfertur, non aclferri nisi propter Cratetem iam supra memoravimus. qualis fuerit cynismus Teletis vel quo modo differat a Cynicorum principi- bus, facile est demonstrare. res apertior fiet infra, ubi de Bione Theodoreo aliquicl clicetur, nunc ipsius Teletis aliquot verba adponere sufficiat. discrepat autem Teles a Diogene Cratete horumque similibus, quia paene totus addictus est Bioni. Bio autem a priorum rigida et virili sapientia non nihil decli- naverat ad Arisfcippi vel potius Theoclori laxiorem quae sine

1) Non rectius iudicavit interim idem vir venerabilis a. 1898 Grundr. der Gesch. der gr. Philos.5 p. 203: . . . 'der Moralprediger Teles, dessen Cynismus vermuten lasst, dass gleichfalls Aristo seinen Zusammenhang mit der Stoa (Stob. flor. 95, 21) vermittelte1. nam quod semel Zenonis Stoici mentionem inicit Teles (Stob. flor. 95, 21 = Tel. p. 46, 6), id cur nullius momenti sit, supra identidem dixi: memoratur Zeno non nisi propter Cratetem. quae autem Aristoni adtinia leguntur apud Teletem, ea hic accepta fert non ipsi Aristoni quippe quem nominet numquam, sed Bioni quem laudat septiens philosophiae Aristonis paene Cynicae valde cognato. cf. quae monuimus ad Tel. p. 10, 1.

XUY PHOLEGOMENA

controversia habetur rationem ei molliorem. Bic commode ex- plicatur, quod praecipit quidem Teles p. 5:*, 18: oo ozi ok ipu-

DO$ev Bed addito Tffly ;:payu.diiov jjltj cfspovicov, quod Cvni- corum Bapientia nos armari iubet sed fere armatos non incedere nisi urguente necessitate ib. p. 54, 2: ouko? au oeupo iirfxetxat ivfoxe ic6Xe|i0£, dbuopfot dppwaiia, avax&pet slc, [xovoatTiav, et; auiooia- xovtev, £i: TpCpwva, saxaiov zlq aSou, quod eatenus procedit innno recedit ut nautarum exemplum nobis proponat imitan- dum ib. 53, 16: ixrcotet"' xpfjaac. oux ixfcotet' rcauaai. hilaris utere rebus oblatis, noli appetere quod fortuna tibi denegarit, paucis adsuesce: parvum parva decent, magnum magna. ad hanc viliorem saeculoque tertio vergenti magis accommodatam sa- pientiam cynismus posteriorum delapsus est, quanam autem via eo devenerit perspicietur, ubi canonem Bioneum illustra- binms : os: ouv t6v dyaftov dvopa Tuav o xt dv auiT] (sc. tj tu/J]) rceptd^j xaXffig dycovc^eaO-aL (Tel. p. 52, 3. 5, 2 ss.).

Iterum ac saepius repellimur ad quaestionem de fontibus Teletis instituendam. nam cum reliquis, quae sciri interest, artius cohaeret quam ut expediri ea possint nisi quos auctores Teles quanam ratione exscripserit accuratius enucleatum erit. nolui igitur reprimere, quae mihi cum aliqua probabilitate hac de re statui posse videntur. sciendum est autem eam me te- nere viam, ut de Bione, quem in deliciis habuisse maxime sua- que ipsum lectione cognovisse Teletem concedunt omnes, quot- quot hanc quaestionem ante me attigerunt (vid. Wilamowitz 1. c. p. 306, Duemmler Antisth. p. 70, Wachsmuth sill.2 p. 75 s.. Weber 1. c. p. 162 ss. et saepius), infra agam uberius com- prehensis eis, quae de Borysthenita mihi comperta sunt, brevius pro re nata de reliquis.

Ut ab eis incipiam auctoribus, qui semel a Telete lau- dantur nominatim, Xenophontis libros utrum ipse inspexerit an ab aliis traditam eius memoriam propagarit quaeritur. cer- tum est quae leguntur apud Teletem p. 7, 8 ss. Xenophontis apomnem. I 6. 7 admodum similia, ea adferri auctore Bione, leguntur enim in oratione Paupertatis. nec in hoc iudicio mecum

DE FONTIBVS TELETIS

XLV

dissentit Carolus Ioel Der echle uncl der Xen. Sokr. II 1 p. 448,

clissentit in eo, quod verba de quibus agitur ad utrumque po- tius, tam ad Xenophontem quam ad Bionem Teletemve ex An- tisthene putat pervenisse (1. c. II 2 p. 664). adeo enim inter se discrepare Xenophontis verba et Teletis et qui tertius eius- dem dicti testis accedit 'Socratis' Laertii II 27. sed quominus meum faciam iudicium viri acuti inde impedior, quod reliqui huius generis loci Teletei, ex quibus uni ipsum nomen adhaeret Xenophontis, a Xenophonte etiam longius recedunt. festi- nantius igitur iudicaret, si quis locum supra nobis exscriptum (p. XXXVII) ex Antisthene potius quam e Xenophontis con- vivio (IV 36) petitum putaret sola quae est inter Xenophontem et Teletem discrepantia confisus. componantur enim quae eius- dem esse symposii IV 35 testatur Teles ipso Xenophontis no- mine adposito p. 12, 2

oox, dyjSco? yap Eevocpcov 'eav aoi cpyjac 'oe^co §6o doeXcpcov tyjV 1'ayjv ooacav 6*ceXouivcov t6v [xev ev tyj ndo-Q aTcopca, tov oe ev eoxoXca, oo cpavepov bu oo Td XpTjLtaTa atTcaTeov clXX rcepov

Xen. comf. IV 35

o!oa oe xac aSsXcpoog, oi Ta l'aa Xa^ovTes 6 [xev aoTcov Tap-

xoovTa ey^ei xat TcsptTTSoovTa Ttj? SaTcavyj;, 6 oe too TcavTO^ evSetTac.

et liberrima describencli ratio item manifesta erit. Theramenis dictum librarii neglegentia nunc paene obscuratum p. 17, 9 fluxisse videtur ex notis Xenophontis verbis Hell. II 3, 56 : vide supra p. XIX. restat locus p. 61, 7 : ocotjXov yap cpyjacv 6 2coxpa/cy]<; Oo (jlovov tco xaAy]V & stcc TaoTyj tcXscco, quem ex Xe- nophontis imitatione repetendum esse coll. apomnem. I 1, 8 putavit Iacobs, quamquam quae sequuntur clXXoc xac Tcp Tsxva xat cpc'Xoo<; si ^cspc tootoo^ tcXscco quia parum concinunt cum Xenophonte, probabilius erit suspicari breviloquentiam Teletis derivatam esse ex medio quodam inter Xenophontem et ipsum libro. omnino igitur omnes ita comparati sunt loci ut ipsum Teletem Hellenica et convivium et apomnemoneumata evolvisse

X l.\ l PROLEGOMENA

credideris. abi autem pellucei memoria Xenophontea, ibi Bionia Fons ita emicai (sermonibus Hep: auTapxe:ac et ttep!

icevtac Bionis nomen inlnieivi sexiens). ni si qnis Xenophonteos i \ Bione ad Teletem pervenisse crediderit, ego nolim Intercedere. nec repugnare puto Locum illum qui legitur in sermone de apathia ]). 61, in quo auctor nominatus est nullus praeter Stilponem. nam etiam in ditriba de apathia haud ita pauca e Bione adsumpsisse Teletem vel Lacaenarum apoph- thegmatis, de quibus infra agam, satis adparebit. cf. nunc etiam Susemihl Gcscli. dcr ijr. Litt. I p. 38 adn. 108 e. hoc unum tamen addiderim non prorsus deesse in Telete locos ubi ambigi possit utrum Bio usns fuerit ipso Xenophonte an scriptore anti- quiore, velut Antisthene, quem Xenophon et ipse exscripserat. Platonis Phaedo semel exscribitur etiam nomine Plato- nis addito. nam verum est Iacobsii supplementum, quod in verborum contextum recepimus p. 17, 7. sed Phaedonem a Telete inspectum esse adeo non certum puto, ut potius ad Cy- nici alicuius commentarium illa referenda esse suspicer. nam primum moneo ea, quae Platonis memoriam proxime praece- dunt, aperte Bionea esse, non modo ista verba p. 15, 11: xaj •frarcep xa: e£ ofaiag, ^prjalv 6 B t w v , e^otxt^ou-efra xxe., sed etiam proximum enuntiatum (p. 16, 4) : waTiep <^6) drafro:; uTtoxptTYjs eu xa: t6v 7ip6Xoyov eu xa: xa uiaa eu xac tyjv xaTaaTpocpfjV, outo) xa: 6 ayafros avrjp eu xa: xa TipwTa too |3tou eu xac Ta uiaa eu xa: tyjv TeXeux^v. nam ex Bione haec sublata esse histrio- nica similitudine vere ea quidem Bionea probabile iit (cf. II p. 5, 2 ss.). iam vide hanc boni viri cum histrione comparationem repetitam in Arriani diss. Epict. IV 1, 164 in eodem vel simili sententiarnm conexu, id est cum Socratis morientis descriptione coniunctam:

Teles p. 17, 1 ss.

fjv ai)T(p ex tou oea|xa)T7jp:ou, et epouXeTo, e^eAfretv . . . xat tcov vatcov xeXeuovTWV, 6 Toug Tupav- 1 8txaaTa>v xeXeuovTtov dpyuptou vsj: 57cept5u)Vj 6 TOtaOra ^ep: Ttu^aaafrat ou Tupoaet/ev, dXXa

Swxpd-njg 6' ataxpt&g ou aw- LeTa:* 6 [irt iTOcJw^taag 'Afry^-

DE FONTIBVS TELETIS XLVII

TYJS £V 7UpUTaV£C(p OlXTpZUiC, £TL-

|jtYjaaTO- xt§. cf. Plat. apol. p. 37 A

dp£Tfjs xac xaXoxayaxKa^ ocaXe-

y6|Jl£VO^. (165) TOUTOV Ol)X £<3TC

awaac aiaxpw;* aXX' aTCO\rvfr axwv a(j)^£Tac, ou cpeuywv. x a c ydp 6 dya^o^ UTioxpiTTj^ 7cau6{JL£VOi; o t e o e t aw?s- Ta: jjtaXXov vt UTCoxpcvdfie- vo^ Tiapa xacpo v.

vix autem casui tribuerim hanc cum Epicteto concordiam. Epicteti enim dissertationes aeque ac Musonianas (vid. Wend- land quaest. Muson. p. 64 sq.) Bioneis coloribus multifariam distinctas esse infra patebit. quem ad modum igitur Socratis mentio facta videtur iam in commentario Bioneo, ita Teles in eis, quae ex Platone adsumpta sunt, Bionea ni fallor transcri- bere perrexit x). nec obstat Plut. an vitios. p. 499 B, vide su- pra p. XXXV. inter alia argumenta etiam hoc erit, quod So- cratis et Theramenis exemplorum par non a Telete demum coniunctum esse veri fit simile comparato loco Tulliano quem indicavimus p. 18. Theramenis autem dictum fluxisse puto e Xenophonte (Hell. II 3, 56), cuius usum a Bione non alienum esse modo vidimus.

De sermonis Ilep: icevtas loco, quo Metroclis memoria inicitur p. 40, 4 ss., dixi supra (p. XXXV). addi poterat sen- tentiae nostrae non refragari loci initium: xat MrjTpoxXfjc 5e execvos ecpyj, w q eotxev, oTe jjlsv rcapa ©eocppaaTtp xal Eevo- xpaTec xTe. sive interpretaberis ut fertur (cf. Bonitz ind. Ar. s. v. eoLxevac) praeeunte Wyttenbachio animadv. in Plut. lib. de sera num. vind. p. 548 B sive magis convenire hoc putabis ut consentaneum est. semel commemoratur etiam Aristippus, semel Z e n o , de quibus infra dicendi locus erit, et de Zenone

1) Haud inutile eritcommoneri de Xenophontis Platonis Metroclis apud Teletem memoria iudicium quod fecimus veri simile visum esse Paulo Weudland Berl. philol. Wochenschr. XI 1891 p. 457, Ricardo Heinze mus. Rh. XLV p. 509. conferatur nunc etiam I. Geffcken 'Leonidas von Tarent1 Fleckeis. annal. suppl. XXIII p. 124. dissentit nobiscum Croenert 1. c. p. 43.

Xi,\ 111 PROLKGOMKNA

qaidem, abi bractabimas de Cratete. bis commemorantur oE y. z yx i z i in eadem de paapertate sermonis partioola p. 35, 8

e\ 37, 5. priore loco o5x dr,§ioc o sfiotys ■ 5oxo0ot xai ot dpyaic: rcpO£ laOia spwiav o u.y] aTioAus: dTcXyjaTtac xat dvs- ASuOspiac xat aAa^ovs:'ac avfrptorccv, guos svoscac ouSs aTcdvsioc dbicoX6u* cOiiiv cs Td)v TOtoutwv d-A^aiia; xac dvsAsu9spcac xat aXa£ovs(a€ 4xoX6Sl .... sioc 5' dv f; outoc (sc. 6 iporcoc) &n\rr -ts: avsAcufrspo; aXa£ti)V oscXoc, iv SvSsca xac arcdvst saiat sen- tentia dilucida est, etsi syllogismi quo veleres illi usi erant forma parum sollerter servatur aliis nonnullis ab ipso ut vide- tur Telete vel ab epitomatore interpositis (x6v yap ipoTcov — r(-sp tov ipcrcov). veteres C y n i c o s intellegendos esse apte coniecit de Wilamowitz 1. c. p. 307 adn. 19. neque ego video qui- bus liaec sententia conveniat magis. paupertatis remedium non est nisi quod avaritiam expellat ex animis, divitiae cupiditatem irritant plura possidendi, ergo paupertati non medentur. favet coniecturae, quod ad secundarium membrum illustrandum infra Antisthenica adhibentur p. 43, 9: ol flaatXscc auioc tcoXayjc s-dp/cvis; xa2 Tcpoaooouc [xsyaAac s^ovisc oucsv yjttov arcavc- £ouotv, wais xac iuu.|3(opuxscv xat cspoauXscv xat rcapd to Tcpoayj- xcv cfuyaosuscv. nam Antistheni tribuuntur, quae e Xenophontis conviv. IV 36 supra adscripsi horum admodum similia. non parvi faciendam esse fidem Xenophontis in eis, quae hoc loco referuntur de Antisthene, monuit Zeller Phil^ II 1 p. 310 adn. 6. audi igitur quo modo pergat Antisthenes Xenophonteus 1. c. IV 37 : toutouc uiv cuv Iyidys xac Tcdvu ocxicpw tyjc dyav xaXsTcfjc voaou. ofjtoca ydp fxoc ooxouat Tcdaxstv, waTCsp st itc [TcoXXd s/wv 7.7.:] TcoXXd soiKtov u.y,ostcots su.Tccu.TcXacTO, iam • senties opinor totum hunc de paupertate et divitiis locum valde congruenter tractare solitos esse Cynicos, paene dixi Socraticos. avari cum hydropico comparatione ante Bionem usus est Diogenes Stobaei III 10, 45, ubi vide quae adnotavimus. nec abhorrere putaverim ab constanti Cynicorum tractatione huius loci quod altero Tele- tis loco adfertur p. 37, 5 ex veteribus' : Sto xac oi apxatot IXsyov oi)-/. irfi&q' Iqpaoav ydp iwv dvfrpwTcaw ouc uiv xpyjjxaia

DE FONTIBVS TELETIS XLIX

execv ou; 6e xxr^axa. oucj [xev yap xp5a^,ca T0^? uTcapxouacv, ouc; §e [jiovov xexxfja&ac ouxe eauxocc; Ttpolefxevooc; cuxe aXAots u.exaot56vxac;, etsi Veteres' ad quos liic recurritur vix Cynici intellegendi sunt et ipsi. quinam fuerint certo dici nequit (Pla- tonem respici putat R. Heinze, P.Wendland Aristotelem, vide quae adnotavimus p. 37, 6), eo certius hoc, Cynicorum de hoc loco et Veterum' sapientiam consentire. ex eodem fonte aliquis ad Plutarchum latex pervenerit aliis interlapsis de cupid. divit. p. 525 B : dXX' waTcep j3apeca xac Tccxpd SeaTcocva, xxdafrac uiv dvayxdC^c (sc. r) cpcAoTcXouxca), XP^F^ °^ xwXuec* xac xy|v [x£v £Tcc&u[xcav eyecpec, xyjv oe yjoovtjv dcpacpecxac . . . oc 6e cpcXdpyupot xxamat [jtev wc; TccXuxeXetc;, XP&VTat $£ &S dveAeufrepor xac xouc; uiv tccvouc; urcofxevouac, xd; Se yjSovdc; oux exouac. atque erunt fortasse qui verbis waicep |3apeca xac Tccxpd oeaTcocva coniciant indicari etiam proximum Teletis enuntiatum ex eodem fluxisse fonte: xac ov xpoTcov, oxav |3aacAeuc; r) ouvdaxrjc; xd UTcdpxovxa Tcapaacppaycayjxac, oux eaxcv d^aafrar ouxtoc; xac evcwv r) dveXeu- •frepca xac SuaeXTccaxca xd UTcapxovxa Tcapeacppdycaxac oux ewaa d^aafrac, dXXoc aTcavc^ouac xac ev evoeca ecacv, eTccfrujxouvxec; [xev izoXkw xpTJv&ai oe ou Suvdjxevot. sed hoc fortasse minus cer- tum. ad Wilamowitzii autem opinionem Plutarchi locus non leve affert momentum. nam ut multiplex in librum Ilepc cpcXo- TcXouxcac; diversaeque originis sapientia confiuxit, ita non desunt loci manifesto derivati ex Cynicis. huc pertinet p. 526 C sq., quo infra utar. ceterum velerum illorum libros ipsi Teleti ad manum fuisse aegre mihi persuadeo.

Stilponem ab ipso Telete lectum esse probabile puto. certe duobus locis, quibus nomine addito exscribitur III p. 21, 6 VII p. 59, 11 vix quicquam inesse repperi, quo ab hac sententia deterrerer. ac primum in sermone de exsilio paulo longius Stilponis fragmentum proponitur, etsi concedendum est Zellero Phil.i II 1 p. 274 adn. 3, ubi desinant verba Stilponis, Teletis incipiant, certo vix efflci posse. idem videtur Wilamowitzio (p. 306), cuius felici emendatione Tcpoc; 6e x6v xax' dXXo xc ^you[xevov xyjv cpuYYjV pXaftepov ecvac, [xyj ouSev Xeyrjxat Tcpcc; xc

H e n s e , Teletis Eeliquiae. Ed. 2. J

L PROLEGOMENA

toO StiXtoovoc, 8 y.a: icp(J)rjv £ t 7i o v • t( X £ y £ t s , qpTJGt, xal tlvcjov ^ V«rt \7/^ *wfo*v dyatfwv areptaxet; etiam hoc lucramur, ut iam alia OC< asione Stilponis locum Teleti fuisse usui in pro- patulo sit. quod egregie convenit verbis prioribua (\ir\ oOoev XtVpjxai izpbq to toO ^tiXtiwvo;) quibus quanto in bonore Stil- ponem habeai ipse indicat. sic non solet loqui, qui unum al- terumve locum auctoris ab aliis accipit, sed qui familiaritatem cum ipso contraxit. Stilponis igitur dialogum sequitur et initio quidem fidelius utque breviter comprebendat, quae 7ip(p7]v si recte interpretor exposuerat explicatius. sed inde a verbis oOx apXouat, cpaatv, oO utaTeOovTat p. 23, 4 multa interponit de suis p. 23, 5 — p. 23, 15, mox adiutus etiam Bioneis (p. 24, 4), quorum vestigia bic illic illustravi in adnotatione (p. 27, 2. 5). Bionem exscribi sub finem inde a p. 30, 1 mihi vix dubium est. in sermone vero de apatbia nullius auctoris nomen interponitur nisi semel Stilponis, ut Stilponeum dialogum inter fontes Te- letis fuisse admodum probabile sit. et summum bonum visum esse Stilponi animum impatientem discimus ex Senecae ep. 9, 1. sed inde quod in parte morali eundem ad cynismum declinasse scimus (vid. Zeller 1. c. p. 273), difficultas oboritur vix supera- bilis, nam nomine arcafl-etag usos esse Cynicos docet Polystratus II. d. y.. ed. Wilke col. XII a fj twv catafretc; xat zuvtxoo? auTous 7ipoaayopeuadvT[a)]v atpeat?. ut igitur in sermone de exsilio Teles praeter Stilponem etiam Cynicos exscripsit, sic verendum est ne eandem rationem secutus sit in sermone de apatbia. plenus enim senno sapientiae Cynicae. tollendos esse affectus, non temperandos contra Peripateticos etiam Stoici docent Cynicos secuti. quod ita confirmat Seneca in ep. 85, ut non modo eadem prope utatur argumentatione qua Teles, sed etiam apyrinorum simi- litudine (85, 5): 'sic', inquit, 'sapiens inperturbatus dicitur, quo- modo apyrina dicuntur, non quibus nulla inest duritia grano- rum, sed quibus minof. falsum est. non enim deminutionem malorum in bono viro intellego, sed vacationem: nulla debent esse, non parva. nolo congruentia exhaurire, sed memoria dignum quod in eadem epistula, ubi iterum Stoicorum aliqua

DE STILPONE LI

interrogatio munitur adversus Peripateticos, nobile illud guber- natoris Rhodii dictum recurrit (85, 33), quo Teletis sermo fini- tur. haec (sc. navis regendae sclentia) eo magis adparet, quo illi magis aliqua fortuita vis obstitit. qui hoc poluit dicere, *Neptune, numquam hanc navem nisi rectam!' arli satis fecit : tempestas non opus gubematoris impedit, sed successum. qui- bus accedat locus quem attuli in adnotatione p. 62. quo pacto explananda sit Annaei cum Telete consonantia, modo significa- vimus. hoc unum addo, quod perspexit iam de Wilamowitz p. 292 adn. 1, errasse Hauptium cum Senecam Teletis disputationibus usum esse concluderet op. II p. 320. nec aliter Musonii crebrum cum Telete concentum (cf. quae subnotavimus ad Tel. p. 9, 2. 22, 1. 23, 12. 24, 6. 11. 25, 6) explicandum puto. Teletis scripta illum novisse posuit, non probavit Wendland (1. c. p. 27 adn. et 38) alioqui rectius iudicans. vides autem vera Annae- anae congruentiae causa perspecta quaestionem quam supra tetigi non reddi faciliorem. utrum praeter Stilponem Teles etiam Cynicos exscripserit in hoc de apathia sermone, ex. gr. Bionem, id non minus nunc ambiguum quam antea. cavendum igitur, ne avidius arripiamus tamquam Stilponis, quae ut in sermone de exsilio sic in disputatione de apathia etiam ex Cynicis repeti poterant, neve Bioni praepropere adsignemus, quae etiam Stilpo suggerere poterat in parte moraii paene Cynicus. unum haud inepte forsitan conicias, eidem scriptori deberi, quae utroque in sermone narrantur de Lacedaemoniis p. 28, 7 — 29, 1 et 59, 2 — 5, fortasse eidem etiam Lacaenarum apoph- thegmata p. 57, 10 sqq. sed Stilponem hunc fuisse nolo adfirmare, cf. p. LVII. et de Lysandro aliquid legitur IVB p. 48, 6. ceterum similitudinem aliquam intercedere inter Stilponis de- fensionem exsilii et Paupertatis orationem Bioneam observavit E. Weber. vereor tamen ita uti hac observatione, ut Stilponea suspicer Teletem derivasse ex Bione. denique conferantur quae dixip. 21 adn. 6 et quae monuit R. Heinze mus. Rh. XLV p. 510. Sequitur utde apophthegmatis dicamus. Socratis enim dicteria Diogenis Cratetis Bionis tam saepe argumentationi

d*

LII PROLKGOMENA

intersernntnr, ut suo quari modulo haec metienda esse existima- verint homines docti. velnt de sermone Hepl aOiapxetac; ita iu-

dicai deWilamowitz (p. 296), ut sententias dicat Teletem a Bione mntuatum esse, ipsnm vix qnicqnam addidisse nisi Diogenis Socratisqne apophthegmata. quaerenti autem unde liaec sumpta sint sic respondet l\ose Ar. pseudep. p. 70: 'quae Teles iste refert [sc. de Cratete et Philisco], ea sicut plurima quae Diogenis Bionis Cratetis aliorum dicta me- m o r a t , e c e r t i s c h r i a r u m 1 i b r i s p e t i t a v i d e n- fcnr, quem ad modum apud Laertium (6, 91) de eodem Cratete citatnr Zy,vwv 6 Ktxtsbg £v xalg XP£c'at£ hoc est auctor quidam qui Zenonis dictorum chriarumve (quales multi narrabant, Ari- ston. Hecaton etc. cf. e. g. D. L. 7, 21) librum edidit'. huic iudicio ego minime subscribo. nam ut primo obtutu ineptum videbitur conicere Bionis dicta 'e certis chriarum libris' petita esse, cum ipsas Bionis diatribas exscriptas esse quavis fere pa- gina eluceat, sic reliquorum apophthegmatum originem quae- rentes cavendum erit ne nodum ut aiunt in scirpo quaera- mus. sed rectius quam ineamus viam luculenter monstratam video. grammaticos musicos mathematicos ludificatum esse scimus Bionem (cf. Laert. IV 53) servavitque huius generis nonnulla Stobaeus II 1, 20 p. 7, 14 W. III 4, 52 H. (cf. Seneca ep. 88, 7 ss.): eadem fere iam Diogeni attribuuntur a Laertio VI 27. avaros cum hydropicis, ut supra monui, com- paraverat ante Bionem (Tel. p. 39, 3) Diogenes (cf. Stob. III 10. 45 p. 419 H.1). de muliere eligenda dictum Laertius Anti- stheni adsignat VI 3, Bioni IV 48. scite his exemplis usus est Duemmler Antisth. p. 69 ut demonstraret Cynicorum' dicta Bio- nem repetiisse. possunt alia addi. velut quod servavit Stobaeus III 10, 37 H. Blojv 6 aocpiair^ tyjv cpiXapyupLav u,rjTpo7coXiv IXeys reacrqs y.axiac etvat, idem dictum Diogeni tribuitur a Laertio VI 50 (cf. Sternbach ad gnomol. Vat. 265 et quae adnotavimus ad Stob.). dictum de iusto prandii tempore, quod Diogenis esse

1) De Platone huius comparationis auctore qui exhibetur in gnomoL Vat 434 Sternb. licet dubitari.

DE APOPHTHEGMATIS LIII

tradidit Laertius VI 40, Bioni datur gnomologii Vaticani a Stern- bachio editi n. 156. patet autem auctorum discrepantiam optime ita explicari, ut superioris auctoris nomen omissum esse pute- mus a posterioris aevi excerptoribus. nam etsi fieri poterat, ut hoc et illo loco nomen auctoris iam Bio praetermitteret rem magis spectans quam personam, quem ad modum Bionea rursus a Telete exscribi videmus modo addito auctoris nomine modo detracto, attamen nimio neglegentem fuisse Bionem in indican- dis suorum fontibus alienorumque praeter modum cupidum non est quod suspiceris. immo quod inter Diogenis Cynici dicta, ut de Socrate nunc taceam, hodie leguntur haud ita pauca Theodori molli sapientiae cognatiora quam veteri cynismo, id aut multum ego fallor aut ita explicandum erit ut dicamus colorem illa traxisse cum traderentur a Bione Bionisve simi- Kbus x). contra manifestum est chriarum collectoribus non modo supervacuam fuisse exactam fontis indicationem sed etiam mo- lestam, si quidem suapte chria natura respuit doctrinae amba- ges brevisque sit oportet et concisa (cf. Hermog. progymn. c. 3). raro igitur in apophthegmatum testimoniis observatur religio qualis se offert apud Clementem Alexandrinum strom. VII 4, 24: Hi hh uod -8-ai){xaaT6v ei 6 \x\jq' cpyja.v 6 Buov 't6v ftuAayvOV SceTpaysv oux soptov ozi cpayyj; toOto yap y^v ^aojjtaaTdv, d wa- izep 'ApxeatXaos nafjwv £ v s x £ t p £ c t6v jiuv 6 -9-uXa^ xaTEcpaysv'. neque enim ambiguum videtur quin cpyjacv 6 Buov illud pariter ad Arcesilae iocum pertineat, ut hoc ipso exemplo confirmetur, quod posui Bionem eo fuisse animi candore, ut priorum nomina non reticeret 2). Duemmleri igitur observa-

1) Huc nescio an etiam apophthegma referendum sit quod Diogeni adsignatur a Laertio VI 63 spcoxyjO-sis, xi ocj-ctp Tispifsyovsv sx qnXoaocpiag, scpyj '%ai si u.yj5sv oLXlo zb youv npbc, udaav zuyjiv TiapsayvSudafrat,'. cognatum est hoc dictum canoni Bioneo (Tel. p. 52, 8) quo de infra accuratius egi: SsT o5v tov dyaO-ov dvSpa 7tdv o xi av aoxyj (sc. y) iby^/}) rcspifryj xaXtos dywvi^saO-a!,. didicit enim Diogenes iste Bioneus commode ferre etiam felicitatem.

2) Interim ita haec verba intellegi vult Croenert 1. c. p. 43 adn. 196, ut Arcesilas potius Bionem irrisisse credatur (cf. rcat^wv svsxsips.). at dictum quod hac ratione admissa Bioni relinqueretur (xi 5s y.ai ^au|iaaxdv,

hlV PROLEGOMENA

tione, quae merito Wach&muthii plausum tulitsill.1 p. 67 adn. 2 nuperque etiam Zelleri II l4 p. 335 adn., vides egregie con- firmari, quod per se quam maxime credibile erat diatribas Bio- neas affluzisse etiam priorum apophthegmatis. quod si tene- bitur, Bpero etiam de Telete rectius quam antehac iudicari posse. nam ut in Sinopensis dictis tantisper persistam, proba- bilius nunc videmur conicere fontem Cynicum, quem in ceteris partibus Teles secutus est, ne in his quidem ab eo relictnm esse, neque casui dederim quod Diogenis dicta, si de Diogene et Mane exceperis historiolam, omnia in uno leguntur ITep: KOTOpxeCac, sermone. haec autem ipsa historiola, qua olim de- ceptus est Haupt, cum superioribus illis, quae de Metrocle narrantur, ita cohaeret, ut aegre possit ab eis divelli. nam per verba -8-aujJLaaxbv uiv yap, cp^aiv (p Atoyivyjc), d Mavrjc fJtiv xt£. causa supponitur eis quae praecedunt: oiaxovouc o5x £7tttk>u.6jv s/3'.v !). quae autem de Metrocle narrantur, ea ex antiquiore commentario sublata esse iam supra probabile visum est (p. XXXV). forsitan eo non numquam offendaris, quod cum vicinis membris non satis commode colligatae videntur chriae vel non ubique leguntur eo quo exspectaris loco. velut fortasse mirum accidit, quod in Paupertatis oratione Bionea dicto Diogenis nunc utitur ipsa Paupertas: noiov ylo aoi toioOtov obajr/jpLov, qpjjolv o Atoyev^c, xoO fripovz, olov i\ioi 6 Ilap^evwv outoc, eu- rcvooc. y.a: noXuxeXifjs ; at fallax in eius modi rebus iudicium, vix

z: 5 ;j.j^ tov ftoXaxov c^eTpaysv o0)( eupwv o xi cpdyrj;) lepore vel acu- mine plane careret. sui autem prorsus similis deprendetur Bio, si Ar- cesilae iocum in suum ille usum vertisse existimabitur. accedit quod, si vera esset ratio Croenerti, vix intellegeretur cur Bionis nomine dictum insigniverit Clemens a comici versiculo quem et ipsum a.pposuit (xav [i rt o h v iXX' s/cov ota-cpdyvj ftuXaxov sc. jiug) non differens, cf. infra p. LXI. sed utcumque de hac re iudicabitur, Duemmleri aliorum- que rationem quam supra secutus sum ut refelleret Croenerto non contigit. 1) De Diogene eiusque servo fugitivo narratiunculam ex Bione tran- scripsisse Teletem interim mecum consentit Th. Gomperz Gr. Denker II p. 546. conferantur etiam quae nuper de chria ista monui mus. Rhen. LXI (a. 1906) p. 14 adn.

DE APOPHTHEGMATIS LV

ut ego praestem tale artificium a Bione fuisse alienum. et Bioni hoc clictum vindicavit E. Weber 1. c. p. 213 adn. 1. in aliis epitomatoris festinantia incusanda videtur ferruminandi arte non nimis fortasse periti. velut quod legitur 8:6 cpyjacv 6 Awyivyjs cpcovyjc; dxyjxoivac xtI. id parum commode nunc apta- tnm est eis quae praecedunt. itemque hodie minus commode cum prioribus copulatam esse chriam p. 12, 8: xat omp Aco- yevyjs srcoiyjasv Tupog t6v TioAuTsXyj xtI. supra monuimus. sed ad quaestionem nostram hae observationes non multum faciunt. nam undecumque chriae petitae sunt, apte has inserendi facul- tas adiudicabitur Teleti vel ab eius contemptoribus. eo autem magis premere licebit nullum legi Diogenis apophthegma, nullam chriam quin argumento illi mpl ai>Tapx£iacj quam ma- xime conveniat, nullam non cum eis, quae Bionis nomine pro- feruntur, artissimo sententiae vinculo coniunctam. rem mani- festam fusius docere supersedeo. cf. E. Weber 1. c. p. 88. haec igitur reputans probabile dico Diogenis dicta ex eodem fonte transcripta esse, quem etiam in ceteris huius sermonis partibus Teles secutus est. qui quis fuerit, supra Wiiamowitzii verbis indicatnm est.

* De Socratis apophthegmatis aliquid additurus praeter- mitto locum p. 61, 7, cuius supra mentionem feci (p. XLV). apophthegma quod legitur in sermone de exsilio p. 29, 4 am- bigas, si meas sequeris rationes, utrum ex Stilpone repetierit Teles an ex Bione. quamquam qui dpxaiouc; illos ab ipso Te- lete putat inspectos esse, ei nescio an etiam ad hos refugere liceat. anceps igitur de hoc loco erit iudicium. restant quae narrantur in sermone Uepl auTapx£:ac;, nisi quod de eis, quae ex Platonis Phaedone derivata sun£, iam monui p. XLVI sq. de Xanthippe autem locus demonstrans quanta Socrates pa- tientia uxorem tulerit moribus feram et agrestem, a Cynico genere minime abhorret. Cynici quid de Xanthippe senserint, loco notissimo testatur Antisthenes Xenophontis conviv. II 10: xal 6 'AvTcafrlvyjcj, nOx; ouv, ecpyj, co 2cbxpaT£c;, outco yrfvcbaxcov ou xa: ao tkxioeueic, Eav-fKTcraflv, dXXa yjp-q yuvacx: tcov ouacov,

1,\ 1 PROLEGOMENA

o:;ta: 0£ xa: T(ov yeY£V7Jfiiva)V xx: xibv saouivcov xaXsT^toTaTrj; qao cum verbo comparare tuval Teletem p. 18, 4: xa: yuva:- xo; p/.:^:^:^ icpaa>; sepsps. nescio igitur an ne hoc quidem loco de manibua deposuerit Teles Bioneam quam ex- Bcribebat diatribam. Bionea enim origo aut multum fallor aut confirmatur indole totius loci et oratione. nam qui scripsit baec, is Socrati quae tunc adsignabantur apophthegmata vel salse dicta etiam salsiora reddere studuit humilioribus vocibus inditis et plebeis similitudinibus, quae vulgo doctorem proba- rent risumque moverent audientibus, cuius generis sunt dxouw (oonzp yrpoq (cf. Laert. II 37) — dgupeyjua (cf. Aristoph. fr. 473 K.) a7iapaTT£tv — 6pv:fro$ xopu^warjs — yuvr] uwotj^, ut sponte nobis in mentem veniat Bionis, qui apud Laertium IV 52 no- tatur tamquam tioXuc; ev tw yeXottos (sic Reiske: yeXot'(p libri) 5ta<popfjaat cpopTtxotc; ovou-aat xaTa twv TrpayfAaTcov XP&P^0*- persenties opinor quid rei sit, si equi ferocioris domandi simili- tudinem comparaveris qua Socrates Xenophonteus utitur con- viv. II 10 (cf. Diog. Laert. II 37), vel memineris quanto sint urbanius dicta et decentius, quae aliunde derivavit illorum ta- men similia Plutarchus spectans ad Pittaci uxorem de tranquill. animi p. 471 B aut ad ipsam Xanthippen de cohib. ira p. 461 D: tou Se Swxpaxous £x 7uaXataTpag 7iapaXaj36vTO£ t6v Eu-fruorj- {iov r) Eav&tTnoj uex' opyfjc; STutaTaaa xat Xotooprjaaaa, tsXo; dv£Tp£'J>e tyjv Tpa7us£av. 6 os Eu0*uo7}|j,og scjavaaTacj dTufjSt Tusp:- auttos yevouevos' xa: 6 StoxpaTrjc;* ^apd aot Ss, strcsv, ou Tupwrjv opvt; v.c, eianraaa TauTO touto S7io:'yjasv; vjuetcj 6' o5x fjyavax- TY^aajjLSV, denique quae offert Epictetus IV 5, 33. cum autem de Xanthippes ira Socratisque patientia historiolam quandam commemorarit Antipater Tarsensis in libro IIsp: opyfjc; (cf. Athen. XIV p. 643 F), aliam Plutarchus ut modo vidimus in libro Ilspt dopyrp:ac, haud inepte suspicabimur suas et similes Bionem protulisse et ipsum in libro quem teste Philodemo composuit IIsp: xfjcj opy^g. neque igitur mirum quod apud Teletem legimus talia p. 19, 5 cpatvsTa: ydp r) Eav&tTHCTj 6 £ u p s y ji t a aTuapda- aetv Vjua; 19, 12 *aXX' et usv u;' tpyjatv 'dvetpe^ev, oux dv wpy:'-

DE APOPHTHEGMATIS LVII

?6u' %tL sed haec de Socratis apophthegmatorum origine sufficiant *). exsnlis Attici dictum III p. 29, 9 unde fluxerit nescio. huius consimiliter formatum est illud Philemonis p. 25, 10 ss. de Cratete autem et Zenone simul et de Aristippi quodam dicto infra memorabo. restat igitur ut dicam aliquid de apophthegmatis Lacaenarum. horam autem indoles plane eadem est ac Socraticorum quae exstant in sermone IIsp: aoxap- Kelag. ecce cpopxr/.djTspov illud Borysthenitae proprium p. 58, 2 : 'xaxa cpapia tsu xaxxs)(0Tar xo wv t) xa6xav aTiOTp^a'. 9} [xyjoa- \iei cpa:v£u', tooto oe ecmv 'aTcayc^a:' p. 58, 10 'tuoo' cpyjatv 'rjxaT£ cpeuyovTSc; y) osopo xaTaooaoptevo: oO-sv sc^soots;' dvaaopaptsvrj x a : o s : g a a a a u t o : c. Theodoreo autem characteri id est Bioneo haec convenire, non Stilponeo ipse confirmat Theodo- rus eis quae Stilponis ad Areopagitas responsum illudens iac- tasse narratur a Laertio II 116: Sts xa: Beoowpov tov stu:xXt]v -O-sov STc:axwruTOVTa s:tus:v 'tuo^sv os toOt' tjos: StiXtuwv; y) dva- aopag aux^ t6v xtjtuov s-9-sdaaTo;' rjv 6° aAyjO-wc. ooTog |xsv 'OpaauTaTog, St:Xtuwv os xopi^oTaTocj. neque igitur dubito quin Doridos usum dialecti inter reliqua orationis pig-

1) Antisthenem fuisse primum, qui Socratem et Xanthippen sic contra poneret, hoc ut veri simile putem adducor eis quae disseruit Carolus Ioel Der echte und der Xen. Sokr. II 2 p. 722 s. nec dubito quin Bio Socratis apophthegmatorum aliquam partem ab Antisthene acce- perit acceptaque suo more variarit. verum enim vero si quis quae hodie apud scriptores de Socratis adversus uxorem patientia leguntur ea vellet omnia ex solo Antisthene repetere, is vel una historiola ab Antipatro Tarsensi conservata refelleretur. hanc adpono: Athen. XIV p. 643 F yj[isTc; §s d u.sTsypd4>au,sv ovou-aTa TtXay.ouvToov toutwv (toutojv Coraes : <Bv A) ooi y.al |isTaoci)aop.sv, o5x &S tou 5tc' (5tc' add. Casaub.) 'AXsapidSou Ttsu-cp- frsvTOc; Swxpdxet' ov (malim (tout)ov) EavfriTCTCYjc; y. aiajiairjodo'/]; Y s X d a a £ (sic Perizonius : y.aTaysXaadaTjg A) 6 Swy.pdTYjc; 'ouxouv' sct] 'ouSs au [jlsO-s^slcj toutou1. touto os caTopvjasv 'AvxiTcaTpog sv tw Tcpt6xq) IIspl 6pyf(cj. emendationem Perizonii confirmant, quos non praeterire debuit de Arnim Stoic. vol. III p. 257, Aelianus v. h. XI 12 et Arr. Epict. IV 5, 33. apparet autem quae Socratem dicentem facit Antipater 'ergo placentae quam pedibus obtrivisti ne tu quidem particeps eris' eis aliquid haerere voluptarii, quod Socratis persona dignum putasse posterioris aevi Cynicos Stoicosve veri sit simile, dissimile Antisthenem.

L\ Iii PROLEGOMENA

menta nun fastidierii Bio comoediae lepida exempla quasi imi- fcatus *). Bionis vero Bales et facetias s])irant haec ridicule parvo intervallo contra posita p. 58, (.> : xal szsivrj 6e rcflfcXiv 7J Aaxaiva (->; Yewix^ . . . avaaopausvT] xa: 0£'!2;aaa auToic;. unde sinuil labefactari videtur quod de regione in qua Ilep: aizoLd-eixc, sermo scriptus sit coniecit de Wilamowitz. nnnc de Bione Borys- thenita, ad quero iterum iterumque iam orationem vides relap- sani esse, quod supra dedi solvam promissum. quo in negotio iieri non poterit quin etiam de Laertio eiusque fontibus qua par est cura disseratur. quodsi iusto longius exspatiari vide- bor, fortasse eo excusabor, quod de Telete recte iudicium fieri non potest nisi Bionis ratio in clariore luce posita erit, quam factnm video Hoogvlietii iuvenili dissertatione (de Bione Bo- rvsth. Lugd. Bat. a. 1821) vel misera compilatione Mullachii. Scio equidem eorum quae Laertius de Bione narrat ma- gnam partem referendam esse ad obtrectatoris nescio cuius malignitatem. scripserat hic ultus fortasse maledicta maledic- tis librum probrosum non sine multa acerbitate. rem acute perspectam a Rohdio Gr. fiom.1 p. 250 adn. . ita illustravit

1) Apophthegmatis chriisve Dorica dialecto conceptis Bionem dia- tribas suas condivisse aliis interim exemplis comprobavi mus. Rhen. XLVII (a. 1892) p. 220 ss. 237 ss. res etiam eo iirmatur quod in Senecae epist. 77, 14 ubi Bionis more obscena non reformidantis de Lacone im- pube refertur gui captus clamabat '?ion serviam' sua ill a D ori ca lingua, et rerbis falem imposuit: ut primum iussus est servili fungi et contumelioso ministerio, adferre enim vas obscenum iubebatur, inli- sum parieti caputrupit in eadem hac epistula (20) etiam vitae cum fabula comparatio legitur Bionea quam illustravimus infra p. CVII ss. cf. H. Weber de Senecae phil. dicendi genere Bioneo p. 48, C. Praechter Jahresber. fiir Altertumsir. LXXXXVI (1898) p. 16, R. Helm Lucian und Menipp p. 50 adn. 1. mireris autem quod in tanto doctorum consensu nihilo setius nuper negare ausus est Croenert 1. c. p. 43 Bionis diatribas crebris apophthegmatis distinctas fuisse. sed plerique, vix ego dubito, Duemmlero pergent adstipulari Antisth. p. 70 {Kleine Schr. I p. 73) vel P. Wendlando (Philo unddie hynisch-st. Diatr. p. 3), qui diatribas Bionis apophthegmatum chriarumque usu affluxisse concluserunt vel ex sola imitatione Teletea. nec aliter iudicavit Susemihl Gesch. der gr. Litt. I p. 38 et ib. adn. 108. de Gomperzio autem vide quae commemoravi p. LIV adn. 1.

DE BIONE BORYSTHENITA LIX

Wachsmuth sillogr.2 p. 75 sq. ut perpauca hodie addi posse videantur. infestum eius libri consilium nescio an ex nulla re magis patefiat quam quod etiam vani Chalcidensium rumoris cle superstitione cui Bio indulserit moribundus ratio habetur certi auctoris nomine non addito: xac uaxepov kotz sfiTieacov mg voaov, wc; scpaaxovoc sv XaXxtot — auxo-ik yap xcd %ctxiaipetye — KtpiaKztx. Xafklv eTzda&yj xa: [lETaytvaxjxetv ecp' olc, eTuXyjpiLieXTjaev eic, to frstov (D. L. IV 54). eo autem aptiora haec videbantur ad Bionem infamandnm, quo paratiorem sem- per se praedicaverat e vita discedere x) quoque ferebantur acer- bius quibus superstitionis quodvis genus irriserat. audi festivam superstitiosi descriptionem quam tradidit Plutarchus p. 168 D: e£co xafryjTat (sc. 6 SeiatoatjAWv) aaxxcov e^cov xk: -rcepie^coauivoc; paxeao punapoi<;, KoXkdxic, oe yuLivoc; ev kt\\& %uXtvSou|Jtevocj (cf. Tel. p. 34, 3), ecjayopeue: Tivac; aitapTiacj auTou xat 7iXrj|JLLteXetas co; Tooe cpayovxocj y) 7itovTocj r) fiaaaavxoc; 656v vjv oux eta to oatLtovtov. av o' apcaxa izpdzVQ xat auvfj upacp oetatoatLtovta, 7i£pt^'£touLtevocj otxot xa^yjTat xat TCeptLtaTTOLtevocj, at oe ypaecj 'xa-8-aTuep TiaTTaXco' cprjatv 6 Btcov 'o Tt av Tuxcoatv auTco Tueptarc- Touat cpepouaat xat TueptapTcoat'. confirmatur quod dixi verbis ex-

1) De morte contemnenda multa disputaverat Bio serio iocoque. praeter Teletem II p. 15, 11 ss. cf. gnomol. Vatic. 160: Bitov eXeye 86o

StSaaxaAiac; ftavdxou etvat, xov xe :cp6 xou yevsafrat, XP0V0V xat- xov utcvov. Bianti idem adscribitur flor. Mon. 171 sed loco extremo postque alia Biantea (6 auxog sXsys xxe.), qua re loci sublestior fit tides, Anaxagorae idem a Stobaeo flor. 120, 19 Mein. quod servavit Laertius IV 49: euxoXov ecpaaxe (sc. Biwv) xyjv eig qcSou 686v xaxa|j,uovxac; youv drccevai, id verboso commentario illustrat Leonidas Stob. flor. 120, 9 Mein. (= Geffcken 'Leo- nidas von Tarent1 1. c. p. 41)

Eufrup-og wv epeaae xyjv hiz "Mboc,

dxaprcov spTtwv' ou ydp saxi Sua^axo^

ouSs axaXvjvog ouS' svctiAsos TcXdvYjg,

i&sla 5' rj [idXcaxa xai xaxaxXcvyjg

dTiaaa x yj x ^sjjluxoxcov oSsusxac.

o ubi lemma Xewvt ofiert S XswviSa A AscovCSou Tr., deest ecloga in M. in versu tertio ouSsvitcAsoc; sine acc. S ouSsvi uXsov A o68evdg uXstog Tr. ouS' IvtTcXews cod. Paris. 1895 teste Gaisfordo. ivtaXeiog Geffcken.

LX PROLEGOMENA

tremis quibua Bionis nomen appositum est. sed ut praeteriens hoc moneam, paulo acrius intuenti non dubium erit quin ea quae praecedunt ex eodem fonte derivata sint. orationis tenor prorsus similis est eius quem infra in avari notatione sibimet ipsi suscensentis observabimus. accedit quod comoediae locus respicitur quein servavit Porphyrius de abstin. IV p. 253, 4 alt. ed. Nauck.: t6 pivTo: twv lxO-uwv aTti/^afra: a/p: tcov Ms- vavopou xpdvcov toO xa){JLL7wO0 otefietvev Xeyet yap- 7tapaos:Y{jia zobc, Zupou:; Aa|3e* oxav cfdycoj' txfrov exetvot 6:a Ttva auTcov axpaotav, tco 7roo£ */wa: Trjv yaorepa o:§cOa:v, eXa|3ov oaxtov, e?x efc tyjv ooov ixafrtoav auTou; inl xoTrpou jtaZ tt^v freov igtXaoavxo toO Ta7te:vcoaa: T) acpoopa. Syrosque piscibus religiose abstinuisse commemorat etiam Teles loco Bioneis ne plus dicam vicino p. 22, 2. recte enim resti- tuitur sententia Porsoni vel Cobeti explemento. quid quod in alio eiusdem Plutarchei libri loco non modo Syrorum super- stitionis sed etiam deae Syriae (cf. Menandri ty]V %-ebv egtXcE- oavxo) mentio fit p. 170 C: Tfjs youv cExa[3r^ 7tpo(3aXX6(jt£^a tyjv rctxptav d)? j3apJ3apov xa2 xh]p:cbo7] Xevouorjs

toO eycb uiaov r^JTcap e/otLu eafrepievat TtpoacpOaa (II. XXIV 212). 17,7 Se Suptav freov o: SetotoatfJtoves voui^ouatv, av (xatvtSa; t:$ r) dcpua^ yys('rn z% dvT:xvr)|i:a Stea&tetv, §Xxeat to acojxa ru:u.- rcpavai, ouvrfpcetv to rjrcap: ut eundem haec scripsisse probabile sit, qui antea Menandri locum respexerat. is num ipse fuit Plutarchus ? visum sic est olim Meineldo cum breviter moneret (com. IV p. 100) multa haud dubie in suum de superstitione libellum derivasse Plutarchum ex Menandri Deisidaemone, cui versus a Porphyrio servatos tribuerat Clericus. mihi secus vi- detur statuendum esse. comoediam aeque atque Homerum ni fallor more suo expilaverat Bio, Bioneis usus est, ut ipse pro-

1) iG) pro tou Clericus, Towceivouafl-ai quod sibi tribuit Kock com. III p. 164, iam commemorat Meineke M. et Ph. fr. (Berol. 1823) p. 45.

DE LAERTII FONTIBVS LXI

lidit nomine non celato Plutarchus. e comoedia autem quan- ;um sumpserit Bio superstitionem castigans, commonstratur ilio exemplo iam supra (p. LIII) adlato ex Clemente Ale- s:andrino strom. VII 4, 24 qui etiam fontem indicavit. ecce ver- sus feliciter a Porsono (in Eur. Med. 139 n. XI) restitutos : av [i\jq ocopu^T] poofxov ovTa 7c^Xtvov, xav [JiyjSev &XX' ixwv ^caTpayyj fruXaxov, dXsxxpowv Tpecp6{jL£Vo^ dv dcp' iaTtepag dav], T^ifxevo: touto ar}\izl6v zivoc, . . . subit autem suspicio haud ita pauca eorum quae in septimi ibri capite quarto Clemens offert ad Bionem revocanda esse juntque indicia quibus coniectura stabiliri possit. neu quisquam ;rediderit Plutarchi librum exhaustum esse pauculis locis supra ndicatis, sed nolo longius exspatiari x). ceterum quam multus uerit Bio in eis quae ad vulgi vanas de dis opiniones faciebant rridendas vel ad exagitandas vatum fraudes ac fallacias simi- emque snperstitionem traducendam non modo apophthegmate illo >lucet quo poena mysteriis non initiatorum apud inferos illuditur Laert. IV 50), sed etiam clarius Menedemi Eretriensis dicterio Laert. II 135) : Biwvo^ T£ £ tc t jji £ A 6) s xaiaxpexovTog :a)V [xdvT£WV vsxpoug auTov STtcacpaTTStv IXeys. vides igitur, it redeat unde deflexit oratio, quanta stimulatus malignitate mctor Laertii Bionem rettulerit moriturum ad amuletorum usum

1) Unum locum silentio non praeteribo p. 169 E : saxscpavo)[isvo£ t>Xptqc (sc. 6 8scacSacu.o)v), frusc xai cpo^slxac, su^sxac cpwv^ TcaXXojisvifl xai ^spaiv sTcc$-u|iccf xpsjiouaacg, xai oXwg dTcoSscxvuac x6v nufrayopou Xoyov jXOapov sctcovxoc; Sxc 'psAxcaxoc ycyvoiisfra Tcpoc; touc, freobc, paSi^ovxss'* xoxs 'dp dfrXcioxaxa xai xdxcaxa Tcpdxxouacv ol SscacSacjiOvsc;, coaTcsp apxxwv JcoXsotg r) xstacc; Spaxovxwv r) [iox,oTc; xyjxojv xol£ xwv 0-swv |is- 'dcpotg r) dvaxxopoig upoacovxsc;. nolim quasi hariolus colligere ex solo trationis colore, sed lepida comparatio festivaque similium terrorum soacervatio mihi Bionem redolet. aliquot huius ubertatis aut redun- lantiae exempla supra collegi p. XXVII. maioris momenti est quod apud sundem Plutarchum de def. orac. p. 413 B Didymus Cynicus frivolas ;astigans causas quibus homines oracula consulant conqaeritur xaxd cpdxos s£sXsyxsafrac xov nu&ayopav siTcovxa (3sXxcaxou£ iauxwv ycyvsaO-ac ;oug dvfrpcoTCOuc;, oxav Tcpog xoug frsouc; (3aSc£ojacv. cf. Hirzel Dial. II p. 157, 3.

1 X 1 1 PROLEGOMKNA

eonfugisse ul ad superstitionem maxime anilem !). item alia hand panca de vita Bionea stiuliisque referens malevole in 111 vertisse partem se ipse prodii anctor ille vel invitus. velut quae de nautis Rhodiis andierat (£v yoOv Tooo) touc, va6- Ta: Srceiae axoXaaxixa^ saO-Tjxa^ avaXaJ3eiv xac axoAoufrrjaai auitj), crov c:: sic/jaAAtov £i; to yujivaaiov nepifiXtTzzoq ^v Laert. IV 53) crederes Landi duci Bioni, quod ea fuisset viri vis dicendi et Pacnndia, qna vel nantarnm animi a philosophia aversi aliquam- diu detinerentur; conferantur exempli gratia quae narrantur de Stilpone Laert. II 119 vel de Diogenis mirabili suadela VI 75. sed inique rem ita interpretatus est adversarius, quasi osten- tationis causa Bio gymnasium intrasset comitatus caterva nau- ticorum tribonio indutorum, ne quid scaenae deesset: rjv Ss . . . ivtore v.ocl qpavxaoiav £7iiT£Xva)u.£vo; (Laert. 1. c). nec profecto humanius idem scripsit haec (53): aXXa xa: ep:AauTO$ f^v taxo- pw; y.a: nolb; £yx£:u.£VO? tw K o i v a t a cp l X a> v , rcap' o zal cOcs:; (jLafr^Tr^ auTou £7uypa:p£TaL, ToaouTtov ai)Tw axoXaaaVcwv. vetere proverbio saepius usus sit Bio, sed vix dubitabis quin ita usus sit, ut non tam fortunarum quam morum ac sapientiae spectaret communionem, ou St^tcou Ta ypi^.oi.-zoi. Xeywv [jlovov, si imp. Iuliani interpretationem adhibere licet or. VIII v. I p. 317 Hertl., dXXa %a: tyjv toO voo xac Tfj$ cppovyja£w; xoivamav. sed sin- gillatim haec persequi eorum fuerit qui qualis esset natura scriptoris ante nos dixerunt.

Verum enim vero hac Rohdii Wachsmuthiique observa- tione res ad finem non perducitur. immo non desunt indicia quibus arguatur initium capitis Laertiani 46 et 47 Biwv t6 uiv y£vo; — xaxaXeXowuev uTcou.vrjfJiaTa (p. 105, 1 — 24 Cobi) ex alio fluxisse fonte atque ea quae 51 inde a verbis ouxoc, tyjv apyjp uiv (p. 106, 26 Cob.) narrantur uberius2). non fugit id Bahn-

1) Coraprobarunt interirn sententiam meam Susemihl Gesch. der gr. Litt. I p. 35 adn. 104 b et Th. Gomperz Gr. Denker II p. 555.

2) Hanc alteram partem non a tmemate 51 exordium sumere, sed potius a verbis 52 fjv 02 xal &zoLzpiv.bc, xxk. arbitratur Susemihl Gesch. der gr. Litt. I p. 32 adn. 96. cf. etiam quae idem disseruit in Fleckeiseni annal. CXLi (1890) p. 187 ss. Leo Die gr.-rum. Biogr. p. 65.

DE LAERTII FONTIBVS LXIII

schium quaestionum de Diog. Laert. fontibus p. 29, cui memo-

rabile visum est, quod Laertius 'cum § 47 breviter de Bionis

natura et indole locutus sit, post apophthegmata de eadem re

accuratius disserit.' adice quod quae de humili suo ortu narrat

Bio cum libertate vere cynica eo adferuntur consilio, ut veritas

in clara luce ponatur contra calumniatorum rumores. quod ni

ita esset, non hoc scriptor exordio usus esset quo utitur: auxo^

(Bio) 'Avxtyovo) Staaacpsi* . . . aLafrou.svos o x t tc p o 6 i a (3 s (3 a 7}-

x a t (cf. Stob. flor. 86, 13 Mein.), cprjat izpbc, auxov xxs. nam si

iniquiore adversus Bionem mente haec protulisset, vereor ne ad-

diturus fuerit non puduisse Bionem talia de suis ipsum paren-

tibus enarrare vel simile opprobrium. cur autem verba %ai rjv

<bg dXyi^-ws 6 Btwv — xaiaXeXotTcev uTcop,vrj[JLaxa ab eodem auc-

tore profecta esse negemus, qui initium scripsit, causam non

reperio. cautius igitur existimo priorem quam signavi partem

a reliquorum fonte segregare. forsitan obiciat aliquis iudicio

illo quod in priore parte legitur, inprimis his verbis sv xtat 5s

xat TcopiTttxo^ xat aTCOAauaat xucpou SuvdjASVOS animum prodi Bioni

non magis faventem quam eis quae infra exponuntur. audio. sed

eo ipso quod iudicium illi simillimum infra iteratur (52 rjv 6s

xat -9-saxptxos), alteram potius de duobus fontibus sententiam

confirmari concedes Bahnschio (1. c. p. 29). neque igitur obstabo

quominus iudicium illud (sv xtat %xs.) quod quantopere conveniat

cum Theophrasteo vel Straboniano facile intellegitur, compluri-

bus veterum placuisse credatur. iam ut singula compilationis

Laertianae tmemata eo quo inter se excipiunt ordine subiciam,

priori illi parti adnectitur apophthegmatum collectio. quae ad-

necti ut posset, post verba TtAStaxd xs xaxaXsAOtTtsv uTCopr^axa

compilator haec inculcavit satis inepte: dXXa. xat aTcocpiisyjjLaxa

ypst(i)67] TtpaypLaxstav Tcspts^ovxa, otov . . . neque enim 'apophtheg-

mata' scripsit Bio sed diatribas apophthegmatis vel chriis bene

conditas: vid. Duemmler Antisth. p. 70. ipsum Laertium apo-

phthegmatum quandam collectionem excerpsisse (47 — 51) putat

de Wilamowitz Philol. Unters. IV p. 329. id utut est, non ubique

satis intellegentem fuisse excerptorem infra commonstrabo. apo-

1A1Y PROLEGOMENA

phthegmatis relatia iam ad alium Pontem se convertit compila- fcor (p. L06, 26 Cob.) a priore diversnm, ad scriptorem Bioni valde infestnm. hinc hansta videntur quae snbseqnnntnr omnia exceptia eis qnae ex Favorim omnigena historia se addidisse

indicai compilator: xa: fjxoXou-B-et ye xx£. 'Bionem aegro- rum in lectica sequitur Antigonus (IV 54), cnm quo coniungen- dum qnod de Theophrasti lectica traditur (V 41), ubi liber Fa- vorini non indicatns est* recte de Wilamowitz Philol. Unters. III p. 144. finem faciunt versus Laertii et homonymorum catalogus. neque igitur plnra ex Favorino Laertium adsumpsisse credide- rim: inde quod 7cepwtaTnTtx6c appellari videtur Bio in Favorini gnomologicis (vid. Freudenthal mus. Rhen. XXXV p. 412 n. 6), nihil aliud quam Arelatensi hoc non ignotum fuisse efficitur etiam Theophrasto aliquando vacasse Bionem. et 6 TcepiTcaxrj- ~:y.i; illud quod praebet codex Paris. gr. 1168 f. 106v confirma- tur gnomologii Vaticani a Sternbachio editi n. 161, quamquam deest in libris Stobaei flor. 105, 56, a quo Favorinum exscriptum esse animadvertit Freudenthal 1. c. p. 424.

Levioris momenti particulas ut nunc omittamus, duos po- tissimum in Laertii stagno fontes discrevimus. quorum de auctoribus quod addam non habeo nisi me eius commonitum esse qui vitam Arcesilai IV 40 sq. ex famoso 'ApcaTtTCTcoo Tcepc rcaXaias Tpucpijs libro ditavit, ut coniecit de Wilamowitz 1. c. IV p. 50 sq. nam ex orationis colore si quid concludere licet, qui de Bione scripsit IV 51 sq. : elz' ircaveiXeTO ir]v xuvixrjv aywyljV Xaf3<bv Tptpwva xai rofjpav xac zi yap clXXo fieTeaxeuaaev kotov izpbq aTcafreiav; IrcetTa enl Ta ©eooiopeia [ieTfjA-fre xie. is non dispar videtur illi cuius haec sunt de Arcesilao IV 40 : tco- /.•jtsat^ oe ayav wv x a l z i y a o dXXo 9} erepos 'ApiaxcTCTCOi; ; (cf. schol. Pers. III 79) ercc Ta oeiTcva izpbc, xobc, 6|jioiotp6tcoi>s jxev, -a7,v aXX' d-r^via. neque enim recte de Bione dicta sic corrigi iussit Hirzel Unters. II 1 p. 60 adn. 2 : Xajfov Tp^wva xat Tcrjpav xaZ t $ X X a a tc e p jiereaxeOaaev vel xa: 8 t i Tcep clXXo [xex- eaxeuaaev. colligendas puto, non corrigendas tales dicendi for- mulas, candida vestigia scriptorum alia principalium alia poste-

DE LAERTII FONTIBVS LXV

riorum. sive igitur acl cynismum olim hoc spectabat quid enim aliud eum traduxit ad apathian ? sive quocl xat particula argui videtur, acl Theoclorea, nolim oblitterare ii yocp dXko1). oratio- nis autem similitudini per se fortasse levi non leve momentum accedit ex indole utriusque loci et argumento. Arcesilai vitae tmema fere totum expletur turpium philosophi amorum enarra- tione, non modo ruoXuTeAfjc; sed etiam cptXojxeipaxiog ze xat xaxa- cpepfjs appellatur Arcesilaus, oftev ol izEpl 'Ap:aTcova xov Xi~ov qtcocxov ercexaXouv auxcp cpfropea tcov vecov xac xtvaiSoXoyov xat •9-paauv aTCoxaXoOvTsg. (41) xac yap 67] xac AyjLtrjTpiou tou tzXeu- aavxos eig KupfjVTjv ek\ rcXeov epaa&fjvat X£y£Ta: xat KAeoxapouc; tou MupXeavou ■ xtI. similis certe farinae sunt quae narrantur de Bione: r;v Bh TuoXuTeAfjc; . . . etco-fret Te veavtaxcov Ttvcov uto- -freaiac; rcoteta-frat elc, t6 drcoxpYja&at auTotc; eq ze zgcc, yjSovag xat coaie cpuXdTTea-8-ac &k euvotag auTcov . . . xatrot Ttvac; etc; dvat- a/jJVTtav Ttpofjyev. (54) 6 youv ByjTtcov (?) elc, tcov auvfj-frcov aircco Tupoc; MeveoyjLtov rcoTe AeysTat efaelv 'eyco Tot, co Meveoyjtte, vux- Tcop auvoeoLiai Btcovt xat ouoev ototuov Soxco [xot TrercovO-evat/ uterque sumptuosus dicitur lubidinosus corruptor iuventutis, tam Bio quam Arcesilaus. vide igitur ne in alteram Bioneae vitae particulam non nihil ex eodem defluxerit fonte ex quo haustum est ad vitam Arcesilai. nec obstat huic suspicioni quod in Ar- cesilao ad Stoicorum respicitur convicia. Stoicum aliquem Bioni aequalem in vita Bionea iam Rohde 1. c. cogitasse videtur id- que satis apte2). nam cum Zenoneis Borysthenitam inimicitias exercuisse apparet dicterio in Persaeum /Zfjvcovocj otxtTtea' quod rettulit Athenaeus IV p. 162 d, tum eis quae ad Antigonum

1) Interitn mihi ex parte assensus sententiam suam ita mutavit Hirzel (Der Dial. I p. 376 adn. 1), ut Diogenis verba quae aguntur IV 51 sic potius scribenda pataret: eiY eTcaveiAexo tyjv xuvwtjv aycoYTjv Aa- pwv xpipwva xal Tcvjpav >tai xt ydp cLXXo *q jJLexeaxeuaaev auxov Tcpoc; dxcd- frecav d. h. seine ganze Bekehrung zur Apathie und %um Kynismus be- stand darin, dass er das Kostiim der Schule anlegte.

2) Certa nec olim mihi visa est haec suspicio nec videtur hodie. nolim igitur repugnare Susemihli iudicio Gesch. der jjr. Litt. I p. 33 acln. 96 extr.

Hense, Teletis Beliquiae. Ed. 2. p

I,\\'i PROLEGOMENA

Gonatam Bcripsisse ille narratur apud Laertium. quibua Bunul manifestari videtur priorem quam Bignificavimua vitae particu- lam b Stoicis alienam esse. neque enim talia Bionem adicien- fcem Peciasel Stoicus: ffioxe Tcauaaa&waav Uepaaios xs xa: $iXb)-

v:sr(: (cf, Laert. \ 11 9. 38) iaxopouvxe; auxa. eo magis quae alteri parti insunt malivolae obtrectationes simnltati Stoicorum conveniunt, quamquam vix credo cum Aristone Chio nobis rem esse Stoico paene Cvnico, de quo nota sint Zenonis et Chry- sippi acerbiora iudicia. ceterum coniecturam quam periclitatus sum nolim ita intellegi quasi hanc alteram vitae particulam ex 'Aristippi' Tcep: TcaXa:a; Tpocprjs Hbro desumptam esse quovis pignore contenderim. immo ex hoc libro cuius aliquam nobis imaginem primus adumbravit de Wilamowitz ne Arcesilai quidem vitae locum repetitum esse penitus mihi persuasum est. nihil igitur dico nisi hoc: cui posterior vitae Bioneae particula debe- tur, idem ille videtur esse qui Arcesilai vitae locum conscripsit isque eiusdem generis fontibus quibus ille usus fidei suspectis mihi aliisque.

Iam quo modo subsidiis suis usus sit compilator, uno sal- tem loco ostendam eo quo de sectis praeceptoribusque quibus studia sua accommodaverit Bio agitur. ac Diogenis verba sic mihi feliciter restituisse videtur Hirzel 1. c. : outoc; ty)v apxV jxev TupoTj p e l t o (Tcporjpeiro vel TcpoTjprjTo Hirzel, £Ttavv;p£iTo olim Lennep : TcapvjTelro libri quod ortum videtur ex antecedenti Tcapyj- Tfjafrat) Ta 'Axao7j|Jia:xa, xafr' ov XP^V0V ^oue KpaTyjTOcj' £ct' ercaveiXero tyjv xuvwdjv aywyrjv XafSwv Tpc|3a)va xa: roTjpav xat ii yap aXXo u.exeaxeuaaev auTOV Tcpocj aTca-O-eLav ; eTce:Ta Itc: Ta $eo- od)pe:a u.eTfjXfre aaxouaacj ®eoou>po\j tou afreou xaTa Tcav elboq Xoyou aocpiaTeuovTos * jiexh' ov OeocppaaTou Snfjxouae tou Tcep:TcaTyj- t:xou. nam Tcpor/penro utique reddendum est Laertio quippe qui Arcesilaum et Bionem inter Cratetis Academici [xaO-vjTa; eXXo- YXfAOUg numeret IV 23 tractetque Bionem inter Academicos post Arcesilaum (exouivtocj 'ApxeaiXaou). quamquam falsum esse quod de Cratete Academico tamquam Bionis praeceptore traditur tem- porum ratione ut doceret operam dedit Zeller Phil.^ II 1 p. 342

DE LAERTII FONTIBVS LXVII

adn. 2. idemque ita scrupulum removeri posse censet, ut pona- tur Cratetem Academicum apud Laertium cum Xenocrate con- fusum esse aut cum Cratete Cynico. at erravisse virum egre- giirm aliosque, inter quos et ego eram et de Arnim in Pauly- Wiss. encycl. III 483 s., in errorem secum deduxisse interim in- tellectum est. nam quod bis testatur Diogenes Laertius (IV 23 et 51) vacasse etiam Crateti Academico Bionem quodque his testimoniis congruens eum inter Arcesilan et Lacyden collocavit, id ut per se ipsum dubitationibus infringi non poterit ita con- firmatur etiam Academicorum philos. ind. Hercul. col. XVI p. 62, 30 Mekler, ubi secundum Gomperzii supplementa (cf. Philos. Aafs. Eduarcl Zeller gew. p. 149) nonnulli dicuntur (Buova t6v BJopuafreviT^v inter Cratetis discipulos numerasse, quibus mox adicitur etiam Arcesilas isque item congruenter Laertio. neque igitur mirum quod horum testimoniorum vi con- iuncta confisis Bionem aliquando etiam inter Cratetis auditores fuisse viris doctis persuasum est, velut Hirzelio Der Dial. I p. 375 adn. 1 F. Leoni Die gr.-rdm. Biogr. p. 70 Th. Gomperzio Gr. Denker II p. 555 Meklero 1. c, ita tamen ut Zelleri obser- vationis ratione habita de temporum ordine quo Bionem Crateti Academico ceterisque philosophis se adplicuisse tradidit Laertius recedendum esse monuerint tam Leo quam Gomperz. adpono Gomperzii iudicium quod meum facere non dubito: 'Ich gebe daher aus naheliegenden Griinden lieber die Reihenfolge von Bions Studien preis, als die einzelnen Notizen, die in diesen und anderen Fallen fast sicherlich aus den Inscriptions-Ver- zeichnissen der Schulen selbst geflossen sind. Eben darum be- weisen solche Angaben auch nicht das Mindeste fiir eine nach- haitige Beeinflussung des Schiilers durch den Lehrer ; und auch das darf nicht vergessen werden, dass selbst eine vorgeriickte Lebensstufe mit dem Besuch von Vorlesungen nicht unverein- bar ist\ quo tempore igitur Cratetis Academici scholis inter- fuerit Bio quamve diu, hodie finiri nequit. nec tamen maioris momenti fuit Academia ad ipsius sapientiam conformandam, quae est sententia ut Gomperzii sic iam Arnimii 1. c. p. 484

LXVllI PROLEGOMKNA

dubito autem num in hac quaestione iiceal argnere qnod Pla- tonica Socratia morientia descriptione nti videtur Bio (cf. supra p. XLVI), nt taceam de ioco Arcesilai. erat auteiu in cas- fcris Cynicorum Bio donec se applicavit ad Theodorum. hoc 9e habere qnae restant ez scriptis Bionis Hquido confir- mani Theodorum antem anditum esse a Bione ante annum 806 niiln persnasit Zeller. ceterum etiam Theophrasto vaca- vir nec praeteriens tantum, si quidem recte legitur apud Laer- tiuni pslK 5v Beo^ppflEorou 5 c yj x o o a e toO 7tepnwCT)TtxoQ. unde r.zy.-y-y-:v.i; ipse dicitur Favorino ut videtur (supra p. LXIV). Theophrasti autem studium, si summae eorum quae sub Bionis nomine traduntur fidere licet, non ita interpretaberis quasi Cy- nicorum sapientiae vel Theodoreae valedicens ad Peripateticorum ille sectam transfugerit. neque rectius erit quae Peripateticae scholae et Cvnicae in parte morali erant communia ea suspen- dere in trutina. multo certe maioris est momenti quod Theo- phrastns quem scimus scripsisse non modo characteron libellum sed etiam izepl f^wv libros nec non izepi j3itov (Diog. Laert. V 42; Usener anal. Theophr. p. 22 Petersen Theophr. charact. p. 114 Gomperz Ueber die charakt. TheophrasVs p. 19 adn. 19) mirum quantum valuit et in vita hominum fideliter repraesentanda et in moribus festive imitandis, severitatem disciplinae lepore tem- perans et hilaritate. quid quod mimi ethologi artem aemulatus non modo mores eius quem descripsit sed etiam vultum et gestum exprimere callebat teste Hermippo Athen. I p. 21 A. quantum vero dando accipiendo Theophrastus novaeque comoe- diae poetae inter se adiuverint in vita cotidiana observanda mo- ribusque humanis depingendis, post Casaubonum summatim ex- posuit Petersen Theophr. charact. p. 102 sqq. neque igitur du- bito quin Bio Theophrasti potissimum recitationibus ac libris aluerit facultatem vitia virtutesque certis signis et notis descri- bendi x). sed coniectura vix opus est. notum est enim Aristo-

1) Sententiae huius interim particeps esse voluit de Arnim in Wis- sowae encyclop. III p. 484. pauca hodie inter Bionea esse, non deesse tanien quae cum Theophrasti characteron libro similitudine quadam

DE LAERTII FONTIBVS LXIX

nem Peripateticum Bimoc, ^Xwttjv audire Straboni X 5, 6. Ari- stonis autem characterismi non modo Theophrasteis notationi- bus similes erant sed etiam Bioneis. illud acute perspexit Sauppe Philodemi de vitiis lib. X p. 6, cuius docta disputatione hoc effectum est, ut Aristonem a Philodemo ibi X 10 commemora- tum Cium esse, non Chium iam constet (vid. I. L. Ussing Theophr. charact. p. 159 sq. Gomperz 1. c. adn. 14). cum Bioneis autem cognatio perspicitur auxilio Philodemei IIsp: opyyjs libri, quo posterius utar. non nego praeter ingenii quandam cognationem acerrimumque illud morum pernoscendorum studium etiam alias res cogitari posse, quibus ad audiendum invitaverit Bionem 'elegantissimus omnium philosophorum et eruditissimus' (Cic. Tusc disp. V 9, 24) cum praesertim scripserit Theophrastus etiam Uepl ysXo:oo librum, cf. Diog. Laert. V 46 Athen. VIII p. 348 A, Sternbach in gnomol. Vat. 327. sed rem certam maio- risque momenti attulisse sufficiet. ceterum vel sic facile intel- legetur factum ut Bioneo philosophandi more modoque ipsius philosophiae auctoritatem imminui crederet Aristotelis discipu- lus. forte autem fortuna accidit ut Theophrasteum de Bione iudicium servatum sit.

Quoniam fontes vitae Laertianae quales fuerint paucis adumbrare conati sumus vidimusque compilatorem etiam libro usum esse Bioni infesto, cavendum nihilo minus erit ac vitandum vitium nimiae credulitati contrarium. nam quemadmodum illa de Cynico Bione vel Theodoreo Bioneis reliquiis abunde con- firmari videbimus, sic inter reliqua quae apud Laertium exstant iudicia haud pauca sunt, quae falleretur siquis ex male dicendi studio vel calumniandi lubidine repeteret. immo iniquioribus falsisque admixta sunt quae veritati nihil repugnent. nec solum infpriore illa particula, ubi haec (47) koX rp wg ocXri^ibc, 6 Btwv tcc uiv cxkXa tzoXuxqqizoc, jcal aoeptaTYj; noivSloc, %cd izXziGzac, aepop-

coniuncta sint, apte monuit P. Wendland Philol. LVII (a. 1898) p. 122. cf. Theophr. char. 16, 6 et quae in Lipsiensium editione adnotavit Im- misch p. 125. praeterea char. 30, 7 utiliter comparavit Wendland cum Hor. sat. I 1, 46 ss.

L\\ PROLEGOMBNA

|ia; Se&ox&c t::: pooXouivotc xaftwnwti^eo&at tfj^ qptXoao^Cas quam 31 habeani expKcavit Wachsmuth sill.8 p. 74 adn. 3, haud minus vera esse patet quae leguntur IV 52: eOcpuyj? yap ^v zat icapq>8fjoat vel quae deincepa (53): xal 6X00:; -xa: jiouaix^v xat yewjiexptav Stercat^ev, cf. Wachsmuth 1. c. p. 67 et 77. item huic Bubscribendum est iudicio (Laert. IV 52): r;v §e xa2 ■O-ea- rptxos xa| reoXoc ev tw yeXofcoc otaepopfjaat, ^opxtxots 6vou.aat xaxa twv -pay;iaTu>v Xpci>(ievoc, ubi fteaxptxos ad prosopopoeias rettulii Wachsmuth p. 76. et recte ille quidem. quamquam bi singulare orationis artificium excipere voles, non minore iure de "(iuiis mirabilibus' quae infra commemorabo quam de pro- sopopoeiis cogitare licebit. conferatur de hoc vocabuli usu Plutarchus mor. p. 1076 C, quem locum recte explicavit Kock com. III p. 206. ad universam igitur disserendi rationem id vocabulum refero nimium intellegens orationis ornatum propter crebras similitudines non minus quam propter alia lenocinia scaenae aptiorem quam philosophiae sacrario. theatricus enim mihi audit philosophus, qui philosophatur icpo; oy)<ov xat frea- Tpov (Ps.-Plat. Axioch. p. 370 D), qui in speciem laborat risum captans vel plausum et acclaniationem *) magnoque separatur intervallo ab illo cui alter philosophus 'satis magnum theatrum est' (Epicur. fr. 208 Us.). veramque esse hanc interpretationem ipse eo indicat scriptor, quod verbis rtv o£ xat aS-eaTptxos — xaia twv TcpayfiaTcov xpwuxvoc; via quasi munitur ad severum illud sed verum Theophrasti vel Eratosthenis de meretriciis ornamen- tis quibus Bio philosophiam induerit iudicium. pergit enim Laertius : ota Srj ouv to tkzvtI etSet xexpaafrat Xoyou cpaat Xeyetv ztz' auTcu t6v 'Epaxoafrevrj 6)c, rupwTO^ Bttov tyjv cptXoaocptav av-

1) Vix aliter interim rem intellegi voluit Hirzel Der Dial. I p. 377 et ib. adn. 1 cum scriberet haec: 'Er wollte geistreich erscheinen und blenden ; um den Effekt war es ihm zu tun (adn. 1 : •D-saxpwog heisst er bei Diog. IV 52)\ quamquam ab hac interpretatione mox paululum declinans (adn. 3) idem vir doctus voce §-&a,xpw.6$ potius orationem Bionis indicari opinatur sublimia humilibus miscentem. ego meam finitionem retineo, et adsentitur mihi Susemihl 1. c. I p. 37 adn. 107, Wachsmuthio mihique, ut videtur, Leo Die gr.-rum. Biogr. p. 66.

DK LAERTII FONTIBVS LXXI

{kva eveSuaev, nec obscurum est quid velit quod supra additum invenimus xat tcoXuc Iv xw yeAoitoc; otacpopfjaac, cpopTtxotcj 6 v 6 {x a a t xaxa xwv Tcpay|xaTO)V XP^f^0?- intellegenda sunt verba ad nudam vitae veritatem expressa eademque spurciora haud raro vel immundiora. similem morem in declamatoribus Romanis Seneca pater notavit simulque causam rei declaravit velut in Albucio controv. VII praef. 3: 'splendidissimus erat, idem res dicebat omnium sordidissimas, acetum et puleium et lanternas et psilothrum et spongias, nihil putabat esse quod dici in declamatione non posset; erat autem illa causa: timebat ne scholasticus videretur.' Laertii verba apte illustrabit Ps.- Plutarchus de lib. educ. p. 5 C : to ye TcapayysXfxa tou Atoyevoucj ejxafrov av, ocj ^popxLxw? fx e v tol? pyjjjtaatv dXrj^&c, 5* e t o t c tc p a y (x a a t Tcapatvet xat cpyjatv VtaeX&e etcj Tcopvetov Ttat, tva fxa-S-yjcj oTt twv acjtwv Ta Ttjxta ouSev §tacp£p£t., et de ipso Bione haec habet Plutarchus amat. p. 770 B: exc 5e cpopTtxo)T£pov 6 aocptaTTjc; Bttov Tacj twv xaAwv Tpfyacj eAp- jxo&oucj exaXet xat 'AptaToyeiTovacj, cbcj ajxa xaXfjcj TupavvtSocj arcaX- XaTToaivoucj utc' auTwv toucj £paaTacj. explicatur res turpis (cf. Batonis fab. inc. fr. 1 extr. Com. IV p. 504 Mein.) his quae prae- cedunt: &XX' tva [xyj (xaxpav aicoTtAavaa-frat ooxa)U.£V y) xopttSYj cpXuap£tv, otafra toucj Tcatotxoucj £pa)Tacj (bcj £tcj a^^atoTTjTa TcoXXa Xeyouat xat axa)TCTouat AeyovTecj, waTcep a)6v auTwv t p t x l otatpetafrat ty]v cptXtav, a u t o u cj 6* e vojxaowv § t- X7jv eveapt^ovTacj t o t cj Te^rjXoat x a t avfryjpotcj e t -8-' o) cj (sic Bernard. : eu-S-ucj libri) e x, t rj cj tc o X e [x t a cj avaaTpaTOTceoeuetv. quae si comparaveris cum apo- phthegmate quod servavit Stobaeus flor. 66, 5 M. : Btwv Tcpocj toucj XdyovTacj oTt Tupavvtoa £^£t to xaAXocj ecp£u' £^£y£ cTupavvt- Socj t p t x t x a t a X u o [x £ v r\ c,' facile opinor intelleges totum Plutarchi locum ex Bionea quadam diatriba adsumptum esse. ceterum cf. gnomol. Vatic. 262 ed. Sternb. novum autem huius generis exemplum idque certum nuper monstravit Buecheler mus. Rhen. XXXXIII p. 153. etenim Philodemus in libro Ilepc opyfjc, cuius priorem partem fere ad Bionem redire iste per-

IAXU PROLEGOMENA

- n

■. col. I L6 Gtomp. : t&; Bfov sv t$ rcepl tfj; opyf,;

haec habei aperte Bionea coL XXI 25sqq. : toaoQto yap sV.a-

:: toO rcpooTceXce^etv to:; toio6toi£ 6|xetM)au)v, d>£ y.ac

.: -:::/.>/,;!•£:: anb T'^Xy^ ^v XOUpefot^ 7y jiopGTTwXiO'.; v) aup.- JCG z':z:; \ rcapaxafttaas £V •tf-catpo::; <o ; X 6 V a t £ t o '/. u E a v xte.

mediocriter rem firmat Buecheler comparato Mostellariae Plautinae versu 852 in quo canis tam placida est quam feta: quam /v'.v eire intro audacter licet. in memoriam autem recl- eunt quae supra similis monetae exempla ad Bionem revocata sunt p. LVI s. et quidem ad ipsum librum IIsp: opyf^. illu- strandae rei non minus conveniens est quod protulit Wachsmuth sill.2 ]>. 76 adn. 2 ex Ps.-Plutarchi libro de lib. educ. c. 10.

Ut paucis summam faciam, quae in vita Laertiana tradita sunt propius a veritate absunt quantum pertinent ad illustran- dam Bionis rationem philosophicam. ea autem ab Eratos- thene fere pendere videntur in ipsa vita commemorato, et fortasse etiam haec verba (47) xal f;v aXvjira); 6 Bitov ta |iev aXXa TCoXutpo-

1) Iusto iudicaverat timidius de Philodemeo libro tamquam Bionis propagine Guilelmus Allers L. Annaei libr. de ira font. p. 15. Bueche- Jeri observationem nolim dedita opera persequi, sed unum locum ut si- lentio praeteream, ab animo non impetro. col. XV 12 Gomp. describitur iratos quam facile paeniteat ferocitatis: euO-ecDg xd-9-yjvxat xtXX6p,svot xai xXatovxsg iz^ otg exaptpvyjaav, svcoxs d' auxoug smxaTaocfdTTOVTsg. Aiacis igitur infortunium respici videtur ut saepius a Cynicis. cf. Tel. I p. 4, 11. oratio vero non absimilis est eius quam Teles habet de apathia dis- putans p. 59, 7 : xaO-YjaQ-at xXatovTa xai Xutcoujisvov xai sauTov TtpoaxaTa- tp^sCpovxa. dein manu quasi prenditur Bio in proximis quibus 'nanci- scirnur1 ut Sauppii verbis utar prooem. Gotting. aest. a. 1864 p. 5 'cha- racterismum satis lepidum avari sibimet ipsi succensentis, prorsus simi- lem illis, quibus Philodemus in libro decimo de vitiis ex Aristonis Cei libro desumtis usus est' col. XV 16 ss.: outcd 6s xstvsT cppsva to ^dO-og, fi>oxe xai rcpotsoftat rcoist TauO-' wv jidXtoxa ostvobg §xst iobc, qispouc; 6 0-u- p,oup,svo£. $otvtxa yo3v xpwxxi^v, bc, Sva £aXxo0v dTtojiaXibv a&xdv itvstyst 'xaoxwv fJaoi^stg, ofl rcpoosxstg oauxqi Xsycov', dvayxd£st Stapt&jioovxa rcoX- Xdxtg apYoptov (xdpyfiptov Buecheler) sv rcXocq) y.ai xsxpayjiov sv erct£»jxouvxa zo rcdv sig ts resXayog hv.yviv. notus est <I>oTviS; xpcoxTyjc; Homeri Od. XIV 288. comoediae deberi narratiunculam proditur senario, nec fugit id Saup- pium. quamquam de Bione ille non cogitavit. cf. Plut. de tranqu. p. 469 D.

DE LAERTII FONTIBVS LXXIII

Tzoq %od aocpiaiY]; TZomXo^ certe TCoXuipOTCOS illud Ulixem legen- tibus in memoriam vocat (Od. I 1) cum quo Bionem ab Era- tosthene comparatum esse testatur Strabo I 2, 2 p. 15. secl hunc locum illustrancli infra aptior dabitur occasio, cf. etiam E. Norclen in Varronis sat. Men. obs. sel. p. 279 adn. 3. acerbius autem in vita Laertiana iustoque iniquius actum est cum persona Borysthenitae ac vita. neque icl mirum. dicendi enim scribendique rationis Bioneae testimonia exstabant permulta tamque multis haucl dubie cognita, ut ne malivolus quidem adversarius a veritate longe posset deflectere (TzltZayd T£ YMZ%lilonz£V 67io|JLvf]jjtaxa IV 47). facilius erat mores Bionis coinquinare et vitam. cautissime autem aclhibenda esse quae narrantur IV 53 sq. £ l cb -9- £ i T£ V£av:axcov t:vcov uEc&eatas tcqi- aafra: el<; t6 aTroxpTJafra: auxolq xt§; supra demonstravi. certe non tantum equidem ficlei eis habuerim qnantum habnit Zeller4 II 1 p. 375 adn. 2. quamquam quod non paucos de se ho- mines cum rubore fateri oportet vitam admodum dissentire orationi, id vix dubito quin a Bione haud alienum fuerit. me- liora videre, sequi deteriora humanae imbecillitatis est. ut au- tem saepius a recto ille desciverit nec verba semper rebus pro- baverit, nihil est quocl mirere talem sensum olim lectum esse in diatribis qualis nunc apophthegmatis involucro oifertur gnomol. Vatic. n. 157 ed. Sternb. : lou$£ yap cd TCUpces' elrav 'at Ta xp^GTOTaxa cpapLtaxa e)(ouaa'. dcp' £auTcov *) (bcpeXouvTai' : Cynicum redolet pyxidum similituclo a tabernis medicorum sumpta (cf. Seneca fr. 18 Haase), ridensque suo ille more clixit quod alii confitentur non sine doloris aculeo vel pucloris. cui non in mentem venit Senecae? 'ad virtutem contendimus inter vitia districti.' nec Teles suam non persensit imbecillitatem. amat prima pluralis numeri persona uti qua modeste significet sese morbis quos respuat non esse liberum: &XX r^zlq rcavxa LiaXXov ai~i6)\±Ed'0c y) ttjv iauTcov ouaTpo7r'av p. 8, 6 dXX' t,;jl£:; 7roXXa)(oO auTou^ xaTopuTTO|xev y.olI cpuydo£; y£vo;x£Vo: y.a: ev tyj

1) dii' a&xSv interim prop. P. Wendland Berl. philol. Wochenschr.

XI (1891) p. 458.

LXXIV PROLEGOMENA

is:a |i& ..-.:; p, 23, 3 Xo2 'HpaxXia jxiv m: SplOTOV avopa y£- :-: £-a'.vcO;tcv, to g£ piioixcv efvat 5vet8o$ ^yo6fie$a; j». 28, 5 aAV £;ic:y£ Soxel taOta i:aLo:a t^ YJjiexepa eNat ]). 31, 8 npbc, \[iz:; ;i£v ^tgO|jl£v 7:ax6i£pov LjiaT:ov, exetvo$ 0£ (sc. Myj- tcsz/>7(;) y.T£. p. 41, 5. quorum quod ])aenultimo loco posui ex Bione adsumptum esso infra elucebit. nam cur ego dissen- tiam a Croenerto qui liimc primae pluralis numeri personae usum epitomatori vindicare studebat monui supra1).

At non deerat Bioni quo vivendi rationem a veterum Cyni- corum continentia ac sobrietate alienatam defenderet. adTheo- dori Cyrenaici praecepta delapsus est teste Laertio IV 52. 54. Theodoreum appellatum esse dnb zf\; odpioewc, £7uxaXou|i£vov idem testatur IV 23, unaque eum cum Theodoreis nominat Diocles vel potius Dicaeocles (cf. de Wilamowitz Phil. Unlers. IV p. 313 adn. 23) Cnidius apud Numenium in Eusebii praep. evang. XIV 6, 5 p. 731 b. neque igitur mirum est quod pe- cunias et mercedem a discipulis accipere non dubitavit Theo- dori ipsiusque Aristippi (cf. Phanias Eresius ap. Laert. II 65 et Metroclis dictum ap. Laert. II 102; Zeller* II 1 p. 338 adn. 5 p. 341 adn. 1) exemplum secutus. res in aperto poni- tur apophthegmate quod servavit Stobaeus II p. 218, 16 W. ubi Bionis nomen certo restituit Nauck: Blwv eXeye %<xxoc •Htlcocv Tp:a yevyj ehai (xa^^TWV, XPuaouv, apyupoOv, yodsxo&r vp-jccOv jjl£v to twv oloovtoov xaE [p,Tj] (iavftavovTaw* apyupoOv oe to twv oloovtwv xa2 (jp\) (iav{)av6vTa)V xa^%0^v °£ T0 T&v [xav^avovTwv uiv, oo olgovtcdv oi 2), itaque quo spectent Laertii

1) Ibi (p. XXI s.) reliquos quoque huius generis locos enumeravi vel illustravi. vide nunc quae scripsit G. A. Gerhard Phoinix p. 66 qui etiam in pluralis numeri interpretatione mecum consentit. cf. Persius V 115.

2) Ex solo Laertii loco IV 49 certi nihil potest concludi: sv Tdoq) zx pr^op-.xa v.aay.o-jvTOJv twv 'AO-Yjvaitov xd q>iXoaocpo6p.eva soioaoy.s' npbc, o5v tov acixiaadp,evov Iz-q 'Tcupoog sxou-Laa xal xpLO-ag n l Tipday oj ;' huius modi in deliciis habet Bio similitudines, cf. gnomol. Vatic. n. 162 ed. Sternb.: 6 aOTo; (sc. Bio) ttjv jasv cppdvr,OLv scpyj tc a vx otz oj a lo v etvai twv a-/y. "V/. tJjv os aa)<ppoa6vTjv OTpaTOjpyLav (sic Sternbach: axpaxoupLav cod.). vid. PJat. Phaed. p. 69 A.

DE BIONE THEODOREO LXXV

verba IV 53: r)v Se izoXuzeXr^' kolI ota toOto tz6\w i% TuoXewc; yjjxetjkv vix est in ambiguo. erunt fortasse qui inde sophistae nomen quo saepius appellatur Bio (Plut. amat. p. 770 B adv. Coloten p. 1126 A Laert. IV 47 Stob. III 10, 37 H. schol. Hor. epist. II 2, 60) repetendum esse existiment duce Zellero 1. c. p. 341 adn. 1. sed cautione opus esse inculcant nobis ea quae ad latiorem nominis usum illustrandum composuit Usener Epi- cur. p. 417 sq. iam si ipsam doctrinam respicis, Bionem haud pauca eorum quibus vulgares de dis opiniones suggillaverat ex Theodori toO a$-eou disciplina propagasse ait Laertius IV 54: tzoXXo. 6e %cd axtecoTepov TCpoecpepeTO Totc; ojxtXoOat, toOto ©eOow- petov aTioXaoaac;, ubi quod legitur Totc; ojxtXoOart ne latissime pa- tere putes, obstat- alius Laertii locus (II 117), quo similiter ac Stilponem recusasse eum discimus coram vulgo quaerere an sint di: t6 6' ai)To xat Btwva epWT^frevTa et %-eoi etatv efoetv"

'ou7w oliz eptoO axeoaaetc oy\ov, xaXaTcetpte Tipeapu;'

cf. Meinekii anal. cr. ad Athen. p. 2. ut igitur vix dubium est quin Theodoro duce vel eo processerit, ut populares istos esse deos omnino negaret, ita cum eis quos ultra vulgus sapere non videret periculosam sapientiam communicare noluit (cf. Laert. VI 42). est eadem cautio quae commendatur in Sexti sent. 360 ed. Elt. h& TzXrfrouc, Xeyetv icept ^eoO fXY) emT^Seue. verum enim vero arduum est hodie enucleare quid ex Theodori auc- toritate scripserit Bio tralaticias de dis vulgaribus impugnans opiniones, eoque magis arduum quo erat maior in hoc loco Cynicorum et Theodori affinitas (cf. Zeller P/ril* II 1 p. 329 adn. 1 p. 376 adn. 3). accedit quod quo tempore singulae sententiae conscriptae sint hodie definiri nequit. denique haud adeo multa sunt quae nunc Bionis nomine circumferuntur a-S-e- WTepa. ut non nulla percurram, eum locum quo sacrilegii cri- men risu iocoque dialectico solvitur interpretatus est Seneca de benef. VII 7, 1 sq. Hos. sed nec nimis premendae sunt tales argutiolae, ut recte monet Zeller 4 II 1 p. 377 adn. 1, neque ad Theodorum (cf. Laert. II 99) referenda sententia,

].\\\'l PROLEGOMENA

quando quidem iam Diogeni adscribitur illa: fAijSiv xs aToruov elvot rt Xajktv (Laert VI 73). tum quod Plutarchua

servavn* de Bera Duminis vind. p. 561 C, id Cynicorum morem vi\ egreditur, nec tnagis alia quae supra significavi multo iam dictum audaciu8 quod traditur a Clemente Alexandrino protrept. IV 56 p. 49 P: TaOiK uu.u>v oi $eo2 Ta et$(i)Xa, a: ax.:a: xa: Tcpos toutoicj xw/.a: ixetvat xal fuaaC, ::apa|3Xd)7i£; o^aAu-O), at X:xa: a! Bepotxou [ifiXXov v) A:c; 8-uY/arepecj. (Sare u.ot 6oxetv xaptevTto; qpcevat tgv B:a)va. 7c6>cj av ivSfxcocj o: av-9-pa)7U0t rcapa xoO A::; a:;i'(aa:vio t Tj v euTexvfav, f) v o u o' kutw reapaoxetv toxuoev; consulto adscripsi etiam priora Cle- mentis verba. vides enim quantum leporis dicto addatur ac salis, si ipsum Homeri versu Bionem sententiam suam stabili- visse feceris II. IX 502 sq. :

y.a: yap xs AtTat e:a: A:6c; xoOpat [AeyccXoto, XcoXat T£ puaat ts 7uapapXa>7:e; t' o^-aAu-U).

et veri esse simillimam hanc opinationem interim nobis con- cessit R. Helm Liician und Menipp (Lips. et Berol. ed. a. 1906) p. 92. sed haec quoque quivis scribere poterat. Cynicorum. eadem vero difficultate qua de dis doctrina laborat ethica. sensit hoc Hirzel 1. c. p. 60 adn. 2: 'Freilich lasst sich nicht immer streng scheiden, was kyrenaisch oder richtiger theodo- risch und was kynisch ist/ Theodori sectam haud scio an re- doleat quod tribuitur Bioni a Laertio IV 49 : Ste^aXe oe xaE tgv S(oxpaT7]V Xeywv d>cj et [Aev et^ev 'AXxtptaSou xp£'av xaL a?cetxeTO, u,aTatGc ^jv eE oe jay] etxev, ouoev ercotet rcapaSocjov. nam similem habet petulantiam illud Theodori (Laert. II 99): qpavep&cj s£ tg:; epwtievotcj dcveu icaarj^ ucpopaaeu>cj XP^a£a^aL T0V aocpov. confidentius autem quam ego olim de hoc Bionis cum Theodoro consensu loquitur nunc G. A. Gerhard Phoinix p. 145, idque merito. rursus contraria sunt quae de morte voluntaria Bionem facit dicentem Teles II p. 10, 14 ss., Theodorum Favo- rinus in Stobaei flor. 119, 16 Mein. verum etiam ubi propiorem inter Cvnicos et Theodorum cognationem agnoveris, erunt quae

DE BIONE THEODOREO LXXVII

probabilius repetas ex Cynicorum cloctrina quam ex Cyrenaei. dixerat Bio, ut supra memoravi (p. LXXIV adn. 2), ty]V ciev cpp6v^a:v TiavTOTicoAiov eFvat tcov ayaO-cov, tyjV oe acocppoaovrjv aTpa- Toupytav. festivam brevitatem qua seplasium cppovrjatc; appellatur bonorum sive scrutarium his verbis quasi explanat Laertius IV 51: ToaouTov 6:a'cpepe:v ty]V cppovrja:v tcov aXXo>v apeTcov, oaov ty]V 6paa:v tcov aAXcov aLa-9-rjaecov. quicl multa? cum Antistbene Bio sentit, qui inexpugnabilem murum cppovrjatv vocavit teste Laertio VI 13. clistant autem in aliqua similitudine contigua quae Laertius rettulit tamquam Theodorea II 98. sed apertiora sunt Theodori vestigia alibi. quascumque a Fortuna partes acceperimus, eas .scite agere et concinne iubemur a Bione, cuius sententiam bis exscripsit Teles p. 5, 2. 52, 3. quae qui le- gerit, non poterit non Aristippi recordari quidquid inciderat scite ferentis fortunaeque qualicumque commode se applicantis. cf. Fr. Iacobs Verm. Schrift. V p. 90 adn. notissimum est Laertii de Aristippo testimonium idque ex vetere haud dubie fonte derivatum II 66: ^v Se iv.civb^ opixoaaa&at %cd totcco xa: XP°VCP v,al Tipoacojccp, %al ixaaav TceptaxaaLV apLLo5:co£ bizoxpi- vaa-9-at (cf. Hor. epist. I 17, 29), quamquam imagine, quae verbo OTtoxpLvaa-irat inest, ipsum iam Aristippum usum esse no- lim contenclere. neque nescio Bioneam sententiam non eam esse quae adversa fronte pugnet cum cynismo. etiam Dioge- nem dixisse aiunt ex philosophia si nihil aliud, tamen hoc sese lucratum esse xcpb; rcaaav xvyjiv rcapeaxeuaafrac (Laert. VI 63) *). nec clissimilia sunt quae eidem tribuuntur a Laertio VI 29 : sk'qv£i zobc, |iiXXovxas yajAetv xa: (jly) ya[xetv, xa: too^ [liXkovTccc, xaxaTuXetv Kcd lly] xaxarcXetv /tre. quaedam ferri inter Antis- thenem et Aristippum ambigua apophthegmata, neutro indigna

1) Alii hunc Diogenis cum Aristippo consensum fortasse ita expli- cabunt, ut eius modi dicta Diogeni adtribuisse coniciant auctorem, cuius intererat sapientiam ad quam ipse delapsus erat molliorem Diogenis auc- toritate et testimonio confirmare. et adulteratam esse ista ratione pristi- nam et genuinam Diogenis imaginem a posterioris aevi 'Cynicis' cum ego identidem monui tum alii in dies magis perspexerunt. cf. p. LIII adn. 1 et p. 49, acln. 4, G. A. Gerhard Phoinix p. 43. 175 s.

1 \\\1U PROLEGOMENA

monei de Wilamowitz PhiloL Unters. 11 1 p. 158. caute [gitur pedem proferaa oportet in hoc Cynicorum sectaeque Cy- renaicae confimo. esl tamen aliquid discriminis. aut enim ego multum fallor aut Bio de priorum rigore non nihil remisit. Diogenes Cratesve quo tendant cum paratos se esse dicunt ad omnem fortunam subeundam nemo ne tantillum quidem temporis incertus erit. qui paupertatem eorum voluntariam ac veram victumque adstrictum respexerit. toutov 6' ou 5i>vau.at paXes:v y.Ova Xoooircfjpa. idem num eodem iure de Bione praedicare liceal dubito. multa ille quidem dicit de pecuniae contemptu, sed mercede exacta a discipulis. sequitur ille Cynicorum prae- ceptum. tamen in interpretando non nihil deflectit ad Aristippi laxiorem philosophandi rationem utpote Theodoreus. nec aliter intellexisse Bionem Teles videtur, quippe qui nautarum exem- plum nos sequi iubeat cuivis tempestati se aptantium (II p. 10, 1 ss.) vitaeque cursum ad hanc formulam revocet p. 11, 4 s. : BOTUOpta, StccaxeiXov aTiopia, auamAov. idem vero significant illa quibus altero loco tamquam commentatus edisseruit praeceptum Bioneum p. 53, 13 s. : ou oei Ss Tpucpav ooosv twv 7ipay|jiaTa)v u-y) ipepovxwv zt£. sed haec supra illustravimus p. LXIV s. ne- que igitur de pedisequo solum Bionis sed de ipso Bione hoc fere valere arbitror: faventi fortunae vela expandere non dubi- tabant Cynici huius generis quos paene Cyrenaicos dixeris; cum premebantur rerum iniquitate, virtute se involvebant fortiterque ferebant paupertatem :). laxiorem autem quam dixi philoso- 1) Hancnostram Duemmlerique {Akad. p. 172 extr.) de Bionis cynismo sententiam interim aliorum assensu adprobatam video velut R. Heinzii mus. Rhen. XLV p. 514 Susemihlii Gesch. der gr. Litt. I p. 35 Th. Gom- perzii Gr. Denher II p. 198. cf. etiam Ueberweg-Heinze Grundr. der Gesch. der Phll. I9 (Berol. a. 1903) p. 144. secus sensit C. Praechter Jahresber. f. Altertumsw. LXXXXVI (a. 1898) p. 18. contra de Arnim in Wissowae encyclop. III (a. 1899) quamquam Bionem ut populariter philosophantein certae philosophorum sectae adgregari posse negat (p. 483), tamen p. 484 illum omnia fere Cynicis Theodoroque Cyrenaico debuisse existimat nobiscum non dissentiens. Cyrenaicis, si recte intel- lego, non C}Tnicis adnumerare videtur Bionem nuper de Wilamowitz Kultlir der Gegenw. I 8 p. 98.

DE BIONE THEODOREO LXXIX

phiam ex Theodori praeceptis Bionem imbibisse haud dissua- dent temporum rationes. audiit Theodorum Bio, si verum vi- dit Zeller, ante annum 306 perduxitque aetatem usque ad An- tigoni Gonatae tempora, qui regnavit inde ab anno 276/75 usque ad 240/39 (vid. Unger relat. acad. Monac. a. 1887 p. 101 ss.). septem igitur ut minimum habes lustra, quibus scripsisse pu- tandus sit Bio, postquam Theodori sapientia imbutus erat. num temerarium videbitur ad haec tempora referre diatribam cum Aristippeo ut quaevis vitae partes decore agantur praecepto egre- gie consentientem? Aristippi autem qui sciret regibus uti (cf. Hor. epist. I 17, 14), huius magis quam Cynici germani mori convenire apparet etiam haec: au [Jiev upy^ic, xaX&s eya) Se ap- Xou.a:, cpyjat, v.cd au |iev TcoAXtoV eyw bk evog toutou'1' TcaiSaytoyoc; yev6|ievos, v.ocl ab (Jtiv ebizopoc, yevofjtevo; aSwcj eXeo^epiwg, e y w Se XapLpavo) su^apawg Tcapa aou, o&X utcotutctcov ouSe ayevvL^tov ouoe |ji e [i <]n u. o t p (b v. immo extrema qui scripsit, a Diogenis moribus Cynicorumque antiquorum prorsus recessit. ceterum si cui videbitur scribens ea in mente habuisse ipsum Antigonum Gonatam, cuius liberalitate et beneficiis uti haud dedignatus est, ego non repugnabo *). intelleges hinc, cur inter Cyrenaicos Bionem referre perrexerit Zeller4 II 1 p. 342 temporum rationi, non Wachsmuthii sententiae obsecutus. Theo- dorum autem fuisse qui ad Aristippi sapientiam et diatribas (cf. Athen. XI p. 508 c) Bioni adituni recluserit iure conicias. Aristippi apophthegma ex Bione refert Laertius II 77 : tou oe -frepaTcovToc; ev 66to |3aaTa^ovTO£ clpybpiov vcd [3apuvouivou, &c, cpaatv ol mpi t6v Buova ev zcdc, Aiazpi^od^ ^aizbyzz ecpy} (sc. 'AptaxiTCTtos) 'to TuXeov %cd oaov Suvaaat, |3aaTa^e' 2). hic ille est

1) Et reapse idem coniecit R. Heinze de Hor. Bionis imit. p. 6 adn. 1, quae dissertatio eisdem fere diebus prodiit quibus Teletis proecdosis.

2) Recte igitur coniciunt Bionis diatribas ante oculos habuisse Hora- tium sat. II 3, 99 ss. :

quid simile isti Graecus Aristippus, qui servos proicere aurum 100

in media iussit Libya, quia tardius irent propter onus segnes.

|,\\\ PROLEGOMENA

rmonibua Bioneia AtatptpSv nomeu fuisse edoce- niur. ur acute animadvertit Usener Epicur. p, LXIX: cf. Lehrs quaest, ep. p. 28 adn. ex eodem autem fonte Aristippeo hausit }V\o quae dixerat keste Ps.-Plutarcho de libcr. educ. p. 7 1) : dtore£ci>{ cs xa2 Big>v IXeyev 6 ^ptXoaocpo? oxl wa^sp ol [iv^oTfjpeg t: CtyveXorofl icX^atflE^etv p)] 8uvfltu.evoc Tai; xauxyjcj efiiyvuvxo fre- paiuatvatc;, oOxco xa2 c: qpiXoao:p£acj (j-tj Suviitevot xaxaxuxecv ev tc:; SXXotcj rcatSeuttaat tg:; gOgevc; a££otcj Sauxobc, zaxaaxsXs- te6ouat, nam ea ipsa similitudine Aristippum *) usum esse ex Laertio discimus II 79 recteque originem illnstravit Kiessling prooem. univ. Grryphisv. hib. a. 1887 p. V. vides igitur ab hac quidem parte nihil obstare, quominus verba Teletis III p. 29, 13 : :q gu -avTa/6ftsv, qprjalv 6 'ApLaznzizoc;, tay] xac 6|io:a y) e£cj y.oz-j iiiz; ad cundem fontem id est Bionem revocentur. adice quod uno tantum hoc loco Aristippi mentio fit apud Teletem atque eo ipso quod Aristippo, non Anaxagorae tribuitur dic- tum, Bio Theodoreus in memoriam vocatur haud intempestive.

nec dubitaverim quin etiam proximi versus ex Bione colorem traxerint : siquis emat citharas, emptas conportet in unum, nec studio citharae nec musae deditus ulli, 105

67 scalpra et formas non sutor, nautica vela aversus mercaturis, delirus et amens undique dicatur merito. nam primum membrum eximie congruit cum Arriano Epicteteo diss. IV 8, 16: odSelg 5' spsl 'syto [louaixog et|H,' av rcXrjxxpov "/.ai x i- & fcp a v a y o p a a vj , cboi {eyd) yjxAv.s.bc, el|ii' av mXCov xal rcep(£a>|ia rcepi&YJTat, tertium autem (nautica vela cum mercaturis) in memoriam revocat cre- bras Teletis similitudines a navigatione desumptas. cf. etiam Dio Pru- saeus or. X p. 112, 17 ss. Arn. neque sutoris exemplum ab. hoc genere philosophandi alienum : vid. Epict. diss. III 23, 8 : vuv cuvaxai zic, wcpsX^aat xal SXXoue;, |ii] a&xde, cbqjeXTju-evog; ou' oOos yap elg xextovtxijv 6 jjly] tsxtcdv ou8' eic. oxuxwrijv fi [ij] axuteOc. (non sutor). sed peculiarem sibi poscit dis- putatiouem Horatius — sic scripseram in proecdosi vixque scripseram, cum emissa est Ricardi Heinzii quam saepius commemoravi dissertatio Bonnae a. 1889.

1) Non Gorgiae esse illud dictum (Gorgiae enim adscribitur gnomol. Vat. 166 Sternb.) asserit Alfr. Gercke in Platonis Gorgiae editione Saup- piana a se curata Berol. a. 1897 p. VI 5.

DE BIONE THEODOREO LXXXI

nec repudiavit hanc suspicionem interim Susemihl Gesch. der gr. Litt. I p. 38 adn. 108 a. utut autem iudicabis, ex ipso Aristippo haec hausisse Teletem veri simile non est. haec fere habui, quibus quae ratio Bionem inter et Theodorum interce- deret velut primis lineis designarem. paucula addidi apud Muellerum de Tel. eloc. p. 40. nec tamen hoc me movet quod Laertii priore loco (52) Siocxouoocq ©soSwpou xoO a-9'iou xaxa 7tav eldoc, Xoyou aocpiaxeuovTO s eadem fere verba leguntur ad- hibita, quae mox recurrunt in Eratosthenis de Bione iudicio (§ta 6y] o5v to Tztxvzl ei'§ei \6yo\j xexpaafroa cpaac Xeyetv eV auioO t6v 'EpaToa^evrjv xie.). indicatum sane voluisse videtur Laertii auctor quod Bionis proprium esse observarant to izwzi eiSet Xoyou xexpaafrat, id quodam modo ex Theodorea disciplina repetendum esse. sed num recte id voluerit subdubito non solum Theophrasti Eratosthenisque iudicium intuens (o)? izpGi- toc, B:o)v xTe.) *) sed etiam Bionis indolem Cynicam.

Germanum Cynicum fuisse Bionem Cynicamque esse ra- tionem eius et orationem contendit Wachsmuth de Timone Phliasio p. 34 s. sillographorumque editione altera p. 67 et 73. quod etsi recte observatum esse tam mihi quam aliis qui Bionem attigerunt persuasum est, modo ne nihil tribuatur prae- cursori Theodoro, tamen id magis spectasse vir doctus cen- sendus est, ut quae ad confirmandam hanc sententiam valent colligeret ac perite illustraret quam ut scrupulos qui moveri possunt removeret. refragantur autem, si frustula a Laertio servata perlustras, Cynicorum sapientiae non nulla ita, ut aut

1) In Ps.-Metrodori verbis rcspi aiaoWjaecov col. XV (Scott. fragm. Herc. p. 250) Bicovog xoo xaxa 0[s]6cppaaxov 7c[pco]Tou cpiXoaocpiav avikvotc; xoau/^aavTog redintegrandurn esse Tipcoxou videre cum alii tum Wachs- muth Tim. Phlias. p. 40 diu ante Dueningium Metrod. p. 33. in eiusdem commentarii col. XIX (Scott. p. 251) aliud Bioneae famae vestigium agnovit Augustus Brinkmann quaest. de dialogis Platoni falso addictis speciminis Bonnae editi a. 1888 p. 15 pro [tQoutov Ixovtcov [x]6v xp6:tov §7ci xou Xoyou xou (3tcov ^ ou (?) touto jjlsv •vWjaco, otoxt yevog IxaaTOV xt§. corrigens feliciter knl xou Aoyou tou BuovVjou id est Bicovsiou. cf. nunc Croenert Kol. und Mened. p. 31 s.

Hense, Teletis Eeliquiae. Ed. 2. £

LXWll PROLEGOMENA

sibi noo coostaotem oe dicam oogatorem fuisse Bionem con- cedeodom sii Wachsmothiique seoteotiam iacere, aot de gno- mologi Laertiani todicio ac fide aliqoot oriaotor dubitationes. sed ratio praesto erat idooea qoa expediretor difficultas proba- biliter. sciendum est enim Bionis sermonum eam fuisse ratio- nem, ot philosophus colloqueretur cum ficto adversario eius- que opiniones modo pluribus modo paucioribus verbis propo- sitas ipse pro copia refelleret. compositionis huius quam imi- taodo expressit Teles etiam nunc aliquot supersunt vestigia satis aperta. velut in Plutarclii loco de aud. poet. p. 22 A non Theognidem refutat Bio, sed adversarium Theognideis ver- sibus usum : ~(bq ouv ao Tzivf}^ tov cpAoapeic; xoaaOxa xa: xaxa- DoXeaxeTs y)u.<ov; in eis quae Teles servavit ei xaoxa Xe-yoi r) Ilsvia, v. av £X0'? avTe:7ie:v; eytb p,ev yap <(av) Soxto acptovo<; Yeveafra*. habes verba Bionis (Tel. p. 8, 5 s.) manifesto com- pellantis oblocutorem. neque aliter secundae personae usus explicandus est in his (Tel. p. 9, 2 ss.) : 6 Se Buov, toaTtep Ttov •9-r^'cov. y^a:, Tiapa tyjv Xfj^iv r) Srfeiq ytvexat, xav uiaoo toO 5cpea)£ e7::Xa(j,(3av7], o^X^i^ ^v T0U TpaXYjXou, ooSev Tietayj- o'jtw xa: Tcov TTpayu-aTtov, <pja£, rcapa tyjv OTuoXyj^tv r) 656vr] ytve- Ta:. za: eav uiv ouTto; u7uoAa(3rj£ Ttept atrctov, tb; 6 2toxpaTr]£, oox 65ovrjarj, eav Se 6)c, erepto;, avtaarj, oi>x 6tu6 Ttbv 7rpayu.aTtov aXX' 6t:6 tcov :5:tov Tporctov v.cti Tf)q tyzubouq oo^rjq. perspecta igitur dialogi forma, quae vel sola Teletis imitatione comprobatur, simul manifestum fore spero, qua causa Bioni a gnomologo Laertiano etiam sententiae tribuantur adversus Cynicorum sa- pientiam directa fronte pugnantes. velut tov tcXoOtgv Bio di- xisse traditur (Laert. IV 48) veOpa Tcpayu-aTtov. nemo semel monitus non intelleget sententiam hanc Cynicum protulisse non tamquam suam sed ut opinionem vulgarem *). neque igitur

1) Haec spes me fefellit. itaque aliquot annis post paulo explicatius rem exposui mus. Rhen. XLVII (1892) p. 236 adn. 1 AlfrediKoertiidubitationi oc- currens sic: 'So wenig sichBion nach Heinzes richtiger BemerkungRh. Mus. XLV S. 515 A. 1 ausdriicklich zum Prinzip der yjSovt] bekennt, ebensowenig konnte er den reXoSxog als vsopa 7ipaY|idxtov empfehlen. Meine Auffassung ge- winnt an "Wahrscheinlichkeit durch den Umstand, auf den mich Diimmler

DE LAERTII GNOMOLOGIO BIONEO LXXXIII

primus aut solus proverbiali illa locutione usus est, vid. Aeschin. 3, 52 Plut. Cleom. c. 27 aliosque a Meinekio collectos Philol. III p. 320, quibus Nauckii diligentia addidit Nicet. Chon. p. 82, 22 Theodor. Metoch. p. 515 Eust. II. p. 309 extr. de divitiis quid senserit Bio norunt qui Teletem vel leviter attigerunt aut unius dicti meminerunt, quod servavit Stobaeus (flor. 93, 34 Mein.): xaTayeAaaToug etvat Toug aTcouSa^ovxas Tuept tcXoutov xt£. at obiece- rat interlocutor: licet pravi sint divites, honoribus tamen afficiun- tur. huc ea pertinent quae Stobaeus capiti quod "ETuatvo^ tuXoutou inscribitur inseruit 91, 32 Mein. : Btwv eAeyev, wajuep Ta cpaOXa twv (3aXavTtu>v, xav jjltjosvo; fj a£ta, ToaouTOu satEv a£ta oaov ev eauTot? to vojxtajjta e/ouatv, &utu) *od T&v TuAouatwv tou? ouSevos a£tou; xapjuoua-u-at zccq a£ta$ u>v xeVwTTjVTat. quae quo modo in- tellegenda sint, commentarii instar docet Seneca ep. 87, 18: fiscus tanti est, quantum habet: immo in accessionem eius venit, quod habet. quis pleno sacculo ullum pretium ponit nisi quod pecuniae in eo conditae numerus effecit ? idem eve- nit magnorum dominis patrimoniorum : accessiones illorum et appendices sunt vel de rem. fort. X p. 105, 3 Rossb. ^mag- nam pecuniam habet.' hominem illum iudicas ? arca est. quis aerario, quis plenis invidet loculis ? et isle, quem tu dominum existimas pecuniae, loculus est. cognata vero id est Cynicae originis sunt Musonii verba apud Clementem Alexandrinum paed. III 6 p. 257,10 StahL: 7uXouato<; jiev 6 TuoAuxrfjfJtuw eaTu>, X?^0^ aeaaypivo: xa-9-aTuep cpaaxu>Xtov Eppu7uu>uivov et Plutarchi de cupi- dit. divitiarum p. 526 C, ubi puerorum educandorum rationem Megaricam impugnat divitibus istam et avaris probatam: TaOra yap iaTtv a Tuapatvouat xat StSaaxouat* xepSatve xat cpetSou xat

zuerst aufmerksam machte, dass der Satz Iv §e izoki^oic, veupa xcov Trpd^ewv yivojiat, in der aoyxptais des Krantor dem HXouzoq selbst in den Mund gelegfc wird Sext. Emp. XI 53. . . Bion selbst empfiehlt den Besitzenden den Gebrauch ihres Reichtums, aber von da zur Anpreisung des Reich- tums als vsupa Tcpayp-dtwv ist noch ein erheblicher Schritt. Auch die Weitherzigkeit bei Bion hat ihre Grenzen.1 cf. H. Weber de Senecae phil. dicendi genere Bioneo (Marp. Catt. a. 1895) p. 19 'ficti adversarii haec sunt verba, non ipsius Bionis1.

f*

|.\\X1V PROLEGOMENA

>tou v6|it£e oeaurov a;:cv 6aov dv s/^;. toOto g£ oux eaxt JCatSeOetV, *XXa OOarlXXetV xa: d::cppd7:Te:v (joairsp paXdVctov, tva OTeyetv xa: qpuXaTTeiV io etajft^frev Suvy^at. xafrcot t6 [iev [3aAav- Ttov i;i j/.y,ii-evTc; tgO apyupiou ytverat furcapov xa: ouawoec: ot ce T(ov cf.Xacyuptov -a:c£c rcplv y) 7iapaXau.(jdv£:v TOV 7tAourov, ivaict(i>icXavTat Tyj; qptXoicXouTfas aV auTtov xtov 7iai£ptov. cf. Lu- oian. dial. mort. XI 4.

Ut ad Laertium revertar, Bioni adsignatur dictum etiam hoc IV 48: xy(v cccav iitov |iyji£pa £:va:, quo gloria appellatur genetrix atmorum, si tamen gloria est nominisque claritudo, qua quis vitabit Libitinam. sed iuncturae £Ttov u.yjT£pa aliquid obseuri inesse vel insoliti negari vix potest. quod sensisse videtur nuperrime etiam G. A. Gerhard, etsi ipsam sententiam Bione haud indignam putabat Phoinix p. 91. alii igitur vitium verba contraxisse censent. ac xyjv oo£av <^dp)£Ttov ttyjT£pa e?vat postquam commendavit Hirzel Der Dial. I p. 377 adn. 2 coll. Philostr. Heroic. p. 136, 18 Kays. dAyjfre^av yjv exetvoc, u-yjTepa Sperfjs cvoud^etv e&o&ev, eandem coniecturam denuo protulit H. Richards Classical Rev. XVI (1902) p. 395 a. putat autem Hirzel Bionem quem ut Cynicum sane credideris fuisse npbc, occxv xa: dfcoogtav :ato? exovTa (Tel. p. 11, 9; Diog. Laert. VI 105 ttXoutou xa: 66£yj$ xat eOyevetac, xaTacppovouatv sc. ot xuvt- xo:), nihilo tamen setius aliquando dixisse Existimationem esse matrem virtutum. quam si stabilire coneris sententiam, noli urguere quod adservatum est a Stobaeo IV 5, 23 H. (cf. Ps.- Is. ad Demon. 37) Bttovoc. B:tov ecpyj 6etv tov dyafrov dp^ovTa rcaoopevcv xf\q dpxfjc u-yj 7iXoua:toTepov, o>\X ev6o£oTepov ye- yovevat. id enim si dixerit Bio, dixit ut avaritiam impugnaret principumque personas respiciens et evoc^tov (cf. Tel. VI p. 52, 3). at lemmatis fidem apud Stobaeum videri sublestiorem nuper recte monuit P. Wendland Anaximenes (Berol. a. 1905) p. 100. aptius igitur multo erit Antisthenis comparare dictum, quo adu- lescentem luxuriosum commiseratur acroamatibus deditum, quod ille numquam audierit summum acroama, id est laudem suam (schol. Porphyr. Hor. s. II 2, 94). nec huius igitur loci im-

DE LAERTII GNOMOLOGIO BIONEO LXXXV

memor fuit C. Ioel Der echte und der Xen. Sokr. II 1 p. 55 ss. nec aliorum, quibus Cynicum, licet is praedicare soieat doo£:av, solidae tamen gloriae amantiore mfuisse demonstraret. in Phaedri versibus IV 12 Opes invisae merito sunt forti viro quia dives arca veram laudem intercipit Cynicam sapientiam agno- visse sibi visus est G. Thiele Hermae vol. XLI (a. 1906) p. 567. sive igitur tyjv oo^av dpeT&v u/yjTepa e:va: dixit Bio sive, quod proposuit Croenert 1. c. p. 32 adn. 168, tyjv Sogav ^swv (xrjTepa sfva:, ut inter dfrearcepa hoc et ipsum referendum sit, inesse vitium verbis traditis hodie pauci negabunt.

Etiam de nobilitate exstat apud Laertium sententia, quae Bioni adscribi non poterit nisi adiecta cautione IV 51: ttjv Suayeve:av Tuovrjpov eAeyev e:va: auvo:xov ttj rcappyjata*

doulol yap tlvSpcc, y*dv •O-paauaTrAayxv0? tic, ft.

pro Suaae(3e:av, quod in libris est neque ullo pacto ferri posse apparet, scripsi Suayeve:av cum Menagio. et verum vidisse hunc praeter Euripidem (Hipp. 426 s. SouAo: yccp dvSpa, xav ■Q-paauaTcXayxvoS Tl? fh °Tav 5uve:S?) ^^P^S V rcaTpoc; xaxd) li- quido confirmant Ps.-Plutarchus de liber. educ. p. 1 B et Plu- tarchus de aud. poet. p. 28 C — D. quod vix commemorarem, nisi viderem euae(3e:av, quod infeliciter olim in mentem venerat Welckero praef. Theogn. p. XCII, comprobari a Wachsmuthio non modo in scriptione gratulatoria praeceptori oblata (p. 36) sed etiam in altera sillographorum editione p. 70 adn. 3. nimi- rum talem nobilitatis aestimationem qualis inesset in verbis illis a Bionis ingenio abhorrere monuerat Welcker 1. c. quis negat? risisset hercle Cynicus, si hanc sibi opinionem imputari audivisset. ipse utrimque ignobilis eoque loco natus quo ob- scurior cogitari vix poterat quam mordaci semper delectatus sit dicacitate norunt omnes. quo modo igitur ignobilitas mala contubernalis vocatur libertatis loquendi? res facilis intellectu: legebantur haec in Bionis quadam diatriba, sed ideo prolata ut refutarentur. et persuasi hoc Guilelmo Capelle qui tetigit rem De Cynicorum epistulis diss. Gotting. a. 1896 p. 43. nec adeo

LWWl PROLKGOMENA

obscurum est, quid interlocutori responderit Borysthenita. con- sulendua erat Plutarchus, qui eundem Hippolyti Euripideae Locum respiciens haec habet de aud. poet. p. 28 D: Sta xc oe, av £•/. reaxpog qpaoXou xxl avo^Tou ysyovws aoxos (L xp*Ft6c; *at fpovttio;, 00 -pzz-i/.z: \xoi Sta ttjv e^y/; apeTYjV uiya cppovetv aAXa -/.aTa-£-A7'//0-a: xa2 Ta^etvov eivat o:a tt^v toO rcaTpb; ajjtafrtav; horum similia etiam apud Bionem fnisse tuo iure conieceris. et suffragatum esse interim huic coniecturae video Augustum Schlemm De fontibus Plutarchi comment. de poetis aud. et de fortuna (Gottingae ed. a. 1893) p. 65 *). in eodem autem Plutarchi libro, ubi si quae minus recte dicta videantur a poetis aliorum nobilium auctorum (eTeptov kvoo^wv) contra ponendas esse sententias Plutarchus docet quibus illa eleventur tamquam in trutina, non modo Socrates affertur contra carmen Alexidis, Diogenes contra Epicharmeum ut videtur (vid. Schneidewin Philol. III p. 21) Sophocleumque, Cinesias contra Timotheum, sed commendatur etiam Bio ad Theognidea infringenda p. 22 A: Xas-.sv cs xat to tou Bctovo^ izpb^ tov ©eoyvtv XeyovTa 'tzzc, yap dvrjp Tuevcrj SsopiTjpLEVog ouTe u etrcetv oiiiK ep£at 86vaTac, yXwaaa oe ol SiSerai*' •-(I); 0'5v au r.iyr^q tov cpXuapet? ToaaOTa xcd xaiaooXeaxet^ r)\i(bv;' vides similis cum haec obvenisset occasio quam festive eluserit

1) Defendi voluit nuper Soaaepeiav G. A. Gerhard Phoinix p. 43 sed, ut mihi quidem videtur, parum probabiliter. recte enim et vere olim Welcker Theogn. proleg. p. XCII 'qui impius ipse est, timiditate et verecundia non solet laborare nec impietatis conscientia perturbatur'. nec felicius Gerhard de altero dicto quod supra illustravimus scripsit haec 1. c. 'Einen Kyniker, der mit seinem Anspruch auf volle TiappYjaia zu kurz zu kommen meint, soll wohl auch das bei Plut. de aud. poet. p. 22 A iiberlieferte Bonmot von Bion widerlegen: Xapiev 5e xai ib xou Biu>vo£ repdg t6v 6io*(viv Xeyovxa y.xe.' Cynicumne igitur refutari putabimus a Cynico ? quam non simpliciter hoc excogitatum est quamque longe ar- cessitum ! qui paupertate Ttappyjaiav sibi deminui credant doleantve mul- tos reperies inter homines praesertim a philosophia remotiores, inter Cyni- cos ne unum quidem. sive enim rigidiori sectae addicti erant sive laxiori, paupertas Cynicis erat germana quasi soror libertatis. cf. Plut. an vitios. p. 499 C Tel. p. 44, 8.

DE LAERTII GNOMOLOGIO BIONEO LXXXVII

adversarium homo mferrimus. sed haud dubie etiam alia et validiora Bio argumenta aggessit. quorum quasi gustum dant sapienti ea quae ad Antigonum Gonatam scripsisse traditur a Laertio IV 46. saepius lacessitus ab obtrectatoribus propter ignobilitatem epistulam vel quaestionem epistolicam misisse videtur ad Antigonum, cuius aures a Persaeo et Philonide ob- sideri aegre ferebat. scio equidem huic epistulae, quam et Hirzel *) olim Unlers. II 1 p. 60 et ego sine ullo scrupulo adhibueramus fidem prorsus denegatam esse nuper a Croenerto Kol. und Mened. p. 29, sed modestius et puto rectius iudicavit Kiessling dubitatione non omni exclusa sic scribens prooem. univ. Gryphisv. aestiv. a. 1883 p. 7: haec si vera non sunt, at ad veritatem ficta esse concedi debet. cf. Nicias Nicaeensis ap. Athen. XIII p. 591 F. ex eadem autem ad Gonatam epistula fluxit locus Stobaei flor. 86, 13 M. quem adscribo: Btwvocj. 'AvTtyovoc; 6 flaatAeucj Bta>va t6v optAoaocpov StapArjfrevTa wcj Suayevfj yjpeTO

Ttg; Tio-frev etcj dvop&v; Tuo&t xot TtoXtcj Y]Se Toxfjecj;

xdxetvocj etrcev ldXX' opfr&cj <(ot[xat a')>, w (3aatXeu, 6rav tocjot&v Xpeiav iyj^ oux epwTwVTa to yevocj, aXXa TtftevTa tov okotzqv toucj dptaToucj TocjeuTacj TuapaXa[ij3avetv. outwcj ouv y^at iizl twv

1) Interim Hirzel Der Dialog I p. 368 adn. 1 eo inclinat ut quae apud Diogenem et Stobaeum de Bionis cum Antigono rege commercio narrantur ea referri potius malit ad apophthegmata illa x.pet.a)8Y] 7tpaY[ia- xeiav Ttepiexovta a Laertio commemorata IV 47. ex hac ipsa autem syl- loga etiam 'longe plurimas' Bionis sententiarum quas hodie novimus, fluxisse ille coniectat. at mihi cur suspectum sit quod in Laertiana compi- latione legitur dXXa xai duocp^eyiJLata (sc. xaxaXeXoircev 6 Btcov) x.P£t-c^ri 7tpay[iaxeiav exovxa, exposui supra nec video nunc cur ab hac sententia recedam, cf. Susemihl Gesch. der gr. Litt. I p. 36 adn. 105. fac autem fuisse eiusmodi apophthegmatum chriarumve collectionem, unde eam compilatam fuisse putabimus nisi ex 'Bioneis sermonibus' ? neque enim ita rem explicari posse ut Bionem statuas chrias collegisse ipsum recte monuit Duemmler Antisth. p. 70 {Kl. Schrift. I 73). et quod momenti non minoris est, cum ea quae de 'diatribis1 vel de 'sermonibus' (velut IlepL tyj£ opyr^ vel Ilepi douXeiag) contestata habemus addubitare non liceat (cf. Croe- nert 1. c. p. 178), cur ubi a Bione aliquid scriptum sit quaerentes ad librum nos convertamus dubitatione, ne plus dicam, non prorsus exemptum?

IAXWlll PROLEGOMENA

qpCXttV izi-xZz cO rcoftev efetv, ocaax Ttve;.1 seripsi £XX' 6p9'd)£ , ui hiatuni orationis explerem: aXX' opfrcb^ habent SMA nec discrepai Tr. p. 472 (quod monendum vidoo propter brdi indiligentiam), aAA' optho; eX£C tacite scripsit Ges- . 437T, inde vulgata. dubito an etiam tortium ex eodem fonte rivulum repetere lieeat. audias quaeso acute dictum, quod Antigono tribuitur a Plutarcho de vitioso pudore p. 534 C paucisque mutatis a Ps.-Plutarcho apophth. reg. et duc. p. 183 D (Stob. rlor. 87. 12 M.): *a: 'Avrfyovos izpo; T:va veavfoxov ye- yovoTa jjlsv £■/. AoxayoO %atpUvzo$f aOiov 6e droXu.ov ovxa xal |iaXax6v, alJtouvTa 6e 7rpcax9-fjva: 'rcap' ijiot' cpyjatv 'w (utpaxtov, avopaya9-:a; etatV, oO TzaTpayaO^a; Ttfiat/ senties quaenam de origine ioci se offerat suspicio. Bio opinor Antigonum tale quid data occasione adulescentulo responsurum esse scripserat novo usus vocabulo scitaque paronomasia (avopayaxKac; — rca- TpayaQtac: vid. Wyttenbach animadv. in Ps.-Plut. p. 183), in apophthegmatis autem formam verba redegit posteriorum pro- pensior in hoc genus sedulitas. nominatim Bio adfertur in eiusdem libri p. 536 A. ceterum dolendum est quod cognatae Ilept oouXeCas diatribae nihil nisi unum hodie superest paradoxon otiam nomine Bionis insignitum. subiungo verba ne qtiem moveat Meinekii auctoritas, ex Stob. III 2, 38 H. et flor. 62, 42 Mein.* ot ayafro: otxerat eXeufrepot, ot 6e irov^poE eAeufrepo: oouXot [tcoXX&v e7::^o;jL:a)v]. neque enim reperiuntur haec in Dionis, ut Mei- nekio visum est, orationibus et Btwvog, si mihi credis, non Atcovo^ legebatur in Stobaei librorum archetypo. interim ali- quatenus redintegrare studui hanc diatribam mus. Khen. XLVII (1892) p. 223 Philonis potissimum usus commentario Ilep: toO rcavxa orcouoatov etva: eXeufrepov eiusque similibus.- velut de puero Laconico historiolam (Phil. 1. c. p. 463 Mang. Seneca epist. 77, 14 Ps.-Plut. apophth. Lac. p. 234 B) ad sermonem ITep: SouXetag revocandam esse non defuere qui mihi concederent, commemoravimus eam ubi de apophthegmatis diximus p. LVIII adn. 1. in eodem autem sermone inter verae libertatis asser- tores etiam Herculem Cynicorum patronum et Diogenem Cyni-

DE LAERTII GNOMOLOGIO BIONEO LXXXIX

cum commemoratos esse (cf. mus. Rh. 1. c. p. 224 ss. 232 s.) mecum consentit Helm Luc. uncl Menipp p. 242, cuius verba adpono: ;es ist hochst wahrscheinlich, dass dieser (Bio), um zu zeigen, wie wenig durch rechtliche Knechtschaft die geistige Abhangigkeit bedingt ist, auf Herakles, clas Vorbild der ky- nischen Sekte, und Diogenes, ihren eigentlichen Begriinder hinwies.' conferantur etiam quae de sententia mea dixit C. Praechter Jahresber. LXXXXVI (1898) p. 16.

Ut ad syllogam Laertianam redeam, noli putare tam inep- tum fuisse Bionem adeove sibi non constantem, ut senectu- temalio loco laudaret, accusaret alio. multum a Bione et co- piose in utramque partem disputatum est de senectute ita ut ac- cusandi partes darentur interlocutori, defendendi munus ipse in se reciperet philosophus1). verum est igitur quod tradidit Laer- tius (48) : to Yfjpag sXsyev op\iov elvat tcov xazwv eSg a5xo yoOv icavia zaiacpeuyeLV, sed dicta fuisse haec videntur ex persona ad- versarii, quem Antiphanis versibus usum fecit his (Stob. flor.

1) Laudatio senectutis erat Favorini liber Ilspi yVjptos, in quo refu- tabantur pro re nata etiam accusatorum argumenta. neque igitur abhorret ab hoc libro frustulum a Stobaeo servatum flor. 116, 44 Mein. scriben- dum esse <E>aj3topivou sx, xiov Tcspi yf/pcoc;. TLoluc, xot, ^oy^-oc, sv u.axpco ^povcp (ubi lem. cpafT nec plus S cfapoupivou sy x xy MA) viderunt Roeper et Meineke. erravit Marres Favor. p. 85. 131. Iunci liber est dialogus. disputatur contra adversarium adstante corona, quod manifestum est ex fior. 115, 26 p. 74, 23 Mein. : sddysi yap tccoc; o5xoc; (sc. 6 Xdroc;) svioug xcov Tcapovxcov xapdxxsiv a;aa xs y.ai Xutcscv, stcslSyj y.ai TcpoaxY]adu.svoc, xou Tcav- xdg dytovoicj yai xyjg yle\)V}C, xov Tcspi xou fravdxou cpd[3ov fjATCtaacj sxtcXy^scv ouSsv y^xxov xdjas xdv avxcXsyovxd aoi. cf. etiam flor. 117, 9 p. 93, 4: y.ai drj axoTcf^aaxs, to Tcapdvxsg, oxc y.xs. ubi falleretur qui verba co Tcapdvxsc, ex oratione philosophi cuius mentio fit iterata esse putaret. fragmenta quae aetatem tulerunt facile apparet hoc olim ordine lecta esse: flor. 116, 49. 117, 9. 115, 26. 121, 35 nihil ut desideretur in confinio ecloga- rum 117, 9 et 115, 26. has cohaerere perspexit Meineke. fontes Iunci exquirere huius loci non est, sed irritam esse eorum opinionem qui Ci- ceronis librum a Iunco adhibitum esse putant persuasum habeo. et as- sensus mihi est R. Heinze mus. Rhen. XLV p. 516 adn. ceterum cum Bione cohaerere Iuncum nec ipse dixeram et recte negat Heinze.

\c PROLEGOMENA

11»'.. 15 M.):

xb fljpac, t&artep Pcojjlg; eoTt twv xaxwv rcavx' Sax lcelv etc, tgOto xaTara^euyoTa.

irrideri poetae alicuius versum hoc loco acute perspexit Gom- perz Sitotungsber. d. Wien. Akad. LXXXIII p. 576 sqq. non re-

uite Usenero Wien. Sllld. X p. 184, quamquam etiam alium aculeum dicto subesse coniecit clarus Epicuri sospitator. neque ego adversabor si quis |3a)u.GC in op\io; consulto a Bione muta- tum esse crediderit, modo ne ipsum Bionem vulgi de senectute querelis adsentientem faciat. quod autem ex gnomologio Vati- cano nuper edidit Sternbach n. 163: 6 ai)T6c (sc. Buov) ecpyj to yfjpas Aci^avsv e:va: toO (Jtou, id neutro indignum, nec interlo- cutore nec ipso philosopho. nam poterat Xetyavov toO {3tou appel- lare senectutem etiam senectutis defensor (cf. Cic. Cat. mai. c. 20 : lllud brevc titae reliquum), licet mihi videatur proba- bilius haec ad eius orationem referre, cui odiosa est senectus propter mortis appropinquationem , ergo ad interlocutorem l). huic igitur conveniat etiam Xet^avofryjXTjv toO (3tou, quod pro Xet^avov etvat toO ptou salis Bionei mica ne deesset dubitanter coniecit Usener 1. c. p. 184 adn. 4. at unde Bionis de senectute sententia comperta sit quaeris ? exstat disertum hoc Laertii testimonium IV 51 : \ir\ oetv ecpaaxev 6vetot£etv to yfjpac, etc o, i'^rp rcavTec; eoxopteO-a eXfretv, cuius priorem partem liquido con- firmari vides Teletis Ilept afaapxetac, sermone sapientiae Bioneae plenissimo. p. 8, 6 : dXX' Vjfietc. TcavTa fiaXXov atTttofxefra r) ttjv eauTt&v Suarpoictav xa2 xaxoSatjiovtav, to yfjpac, tt^v Tcevtav, tov dbcavT/jaaVTa, ttjv r}|iipav, tt]V wpav, tov totcov. 11, 10: 6:6 arcep Xeya), oi>x opu) tcwc auTa Ta TcpdyfAaTa e^et Tt cuaxoXov, r) yyjpas *) icevta r) cjevta. 12, 5: outo)? eav aot oet£u) ouo yepovTac, "i:jrj 7ceV7rcacj, 6-jo cpeOyovTac, tov fiev ev tyj Tcaarj euxoXta xat aTca- freta ovra tov oe ev ty) Tcdarj Tapayyj, oo cpavepov 8rt ou to y fj-

1) Cautius esse in ambiguo relinquere, Bioni an interlocutori danda sint verba, monui mus. Rhen. XLVII (a. 1892) p. 337 adn. Koertio re- spondens, qui de interlocutore dubitaverat. nescimus enim sententiarum conexum unde illa desumpta sint.

DE LAERTII GNOMOLOGIO BIONEO XCI

pag, oi) tyjv rceviav, ou tyjv £evtav aiTcaieov aXX eiepov tl; alteram autem partem offert Seneca de const. sap. 17, 2 senec- tulem quidam invili audiunt et canos et alia ad quae voto per- venilur. denique adulescentes ait fortitudine uti, prudentia quam bonorum finem praedicat (Laert. IV 51) vigere senescentes (ib. 50) : T?j piv dvSpeca veooc; ovTac ecp^ xPTF^-i Ttj ^e cppovrjaec Y^paaxovxag azpia^eiv. neque igitur quid senserit Bio poterit dubitari. quod addo, ad formam orationis pertinet. accommo- date enim compones Aeschinis contra Timarch. 11: oux 7]yvoe: ol\iai 6 vojJto^eTTj; ou ol Tcpea[3uTepoc xw [xev eu cppovetv a%- {Jta^ouacv xtI. neque hoc negleges verba jxy) Secv 6vei§:£etv t6 yvjpac, eic o uavTec eux6[iefra eXarelv Bionem non scripsisse sine recordatione comoediae. id manifestum erit duobus locis adlatis altero Menandri (Stob. flor. 116, 8 Mein.):

rcdvTec eic ae (sc. to yfjpac) 6e eX-9-etv 6{jlwc eoxoptefra xat a7iou8d£ou.ev,

altero Antiphanis (Stob. flor. 115, 9):

wvecaadc \ioi yfjpac a)C xaxov pteya , . . .

ou rcdvTec e7Uxruu.ouu.ev, av 6' eXxryj TioTe, dvLw^eO-'* outwc eapiev dxdpcaToi cpuae:.

Ut syllogam Laertianam recensere pergam, depuerorum amore Bio haec fertur dixisse IV 49: eAeye oe auvexec otl acpexwTepov eaTt tyjv wpav dXXco xaP^£a^aL V dXXoTpcac &~o- Sperceafrac- xac yap dq a&fxa [3Xd7rcea{rat, xa: etc ^uX^1)- ^" |3aAe oe xac xov HwxpaTTjv , Xeywv wc ei jxev e!xev 'AXxcpcdoou Xpecav xa: ditecxeTO, {xaTacoc ^jv ei 6e pj ecx^v, ouoev eTiocec 7uapd6o^ov. scire autem velim, quomodo haec salva ratione inter se conciliari possint. nam si pedico corpore et animo laeditur, quo modo Socrates ineptus Alcibiade abstinens? ac si tolera- bilem e.sse eius modi amorem credidit, cur tyrannidem eius irri-

1) Quod Philo IIspl xffiv avacpsp. sv stSei vojjkdv xts. III 7 (vol. V p. 160, 13 Cohn) de pediconibus pathicisque dixit tdg xs ^X^S *al t& awjjLa-a Siappsooat. cum Bioneis apte comparavit Reinoldus Schuetze Iuve- nalis eth. (Gryphiae a. 1905) p. 32.

\CH PROLEGOMENA

>it vitl. supra p. LXXI)? denique cur Alcibiadem vituperavit quod dum essei adulescens viros ab uxoribus abalienasset (Laert. IV 49)? sed si perlustrabimus locos a Plutarcho Diogene Sto- baeo traditos, non nisi uno illo de Socrate dicto paederastiae eititii quodammodo patronus. nam quod ad Bingula descendens pedicare turpius putabat quam pedicari, id minoris momenti est. potest igitur ita expediri difficultas ut dicamus Bionem amorem libidinosum serio et ioco impugnasse, sed Theodori sectam secutum etiam in liac re propius non numquam afuisse a voluptariis. neque enini abhorret dictum a Theodoreis (cf. supra p. LXXVI), iterum ut laxioris ingressus vestigia adpareant in eo quem ab alia secta ad aliam transisse sciamus. ipsum ali- quando muliebria passum esse ex eis quae ad Antigonum scrip- sisse traditur (Laert. IV 46 : xat \xz dyopa^s: iic, py^xwp vewicpov ovxa v.y.l eOxaptV o: v.otX aKod-vrpvMV xaTeXwri \ioi icdvra) nemo colligere ausit nisi qui calumniatoris mores imitari non erubescat, cum praesertim de origine epistulae nuper mota sit suspicio. Restat aliud gnomologii Laertiani frustulum quod quo modo Bionis sapientiae conveniat vellem explicassent qui inter Cynicos illum fidenter rettulerunt. est hic de amicitia locus IV 51 : toj; y'-Acjc c-y.oi dv wat auviTjpav, l'va |jltj ooxoit][jl£v uovrjpo^ y.typf^d-cci 9} xprjaxoo? Tiapyjxr^a^aL. nam cum iubet nos Bio con- servare amicos quales sint cumque, ne malis usi esse videamur aut probos recusasse, praeceptum dat quod ad vitam caute agen- dam satis utile sit, sed severioris philosophi sapientiae parum conveniens. neque tamen licere immutare verba tradita; ut Cynieo dignior fiat sententia, merito me monuerunt docti. nolui igitur repugnare (cf. mus. Rhen. XLVII a. 1892 p. 236 adri. 1) eis quae contra me dixerat A. Koerte Wochenschr. f. kl. Phllol. 1891 p. 348 aliique haud pauci, et fortasse verum vidit Gerhard Phoinix p. 42, cum Bioneum illud ex Theodori praeceptoris sapientia repeteret, quem sciamus amicitiam in nullo pretio habuisse, Diog. L. II 98 dvf^pcL os xaE cptXcav zte. utique amicitiae non adeo multum tribuisse videtur utilitatis verae vel dignitatis qui amicos servari vult qualescumque. quamquam non constanter idem senserit

DE LAERTII GNOMOLOGIO BIONEO XCIII

de amicitia Bio. nam irridet eos qui adulatoribus aures pate- faciunt. notus est locus Plutarchi de vitioso pudore p. 536 A : 6c6 xac Bcwv aTuscxa^e tou$ tocoutou^ (i. e. toi>£ xa wxa toc^ xoXaxsuouac Tuapa6c66vTacj) djxcpopeuacv 6tu6 t&v &to)v pa6co); ueTa- cpspouivocc; (cf. Demophili similitud. 3 Phil. Iud. op. VI p. 234 ed. Lips.). patet hinc Tuappyjacav, quam quanti aestimaverit su- pra vidimus, etiam in amicitia eum valere voluisse (cf. Stob. III 13, 44 H. gnomol. Yatic. ed. Sternbach. n. 194). libere lo- quatur amicus et ingenue alterius errorem corrigat corrigique se patiatur libenter. sed suum etiam laudibus locum esse, si benivolo assensu naturam hominis ad honesta facienda alacrio- rem fore sperari possit fiduciamque firmiorem. respicio locum quem iniuria carpi a Plutarcho in libro de amici et adulatoris discrimine p. 59 A mihi non minus quam aliis persuasum est : eurftec, tocvuv xac d(3eAT£pov t6 tou Bcwvoc; eec tov dypov episXXe? eYxwfxcd^wv eucpopov Tuocecv xac euxapTuov, oux av d|xapTav£cv £66- x£ccj touto tuoc&v \i6cXkov r) axdiuTWV xac Tupdy[xaxa e^wv. ou tocvuv oi)6' dvfrptoTuouc; aTOTuo^ dv ecrj^ eTuacvwv, ec tocc; £Tuacvouui- voccj a)cpeXc(Aoc; eavj xac Tupoacpopo;'. nam quae a Plutarcho ad- duntur ad Bionem refellendum : 6 uiv yccp dypocj ou ycyveTac Xscpwv e7uacvo6{xevo? , dv-B-pwTcov 6e Tucpouac xac aTuoAXuouacv oc ^eu6(Bg xac Tuap' dc;cav £TuacvouvT£cj, eis minus momenti tribuemus Bioneo contra adulatores loco collato. falsas fictasque assen- tatorum laudes quas Plutarchus supponit nihili pependit Bio, si modo audire voles ipsum *). sed haec quidem hactenus.

Collectis eis quae Diogenis potissimum gnomologium spec- tantes modo disputavimus iam apparet inconstantiae crimine Bionem ita fere liberari posse, si meminerimus a cynismo illum transisse ad Theodorum. nam quae nobis cognita sunt vel apud Laertium vel apud alios frustula nomine Bionis insignita, eorum plurima concordant cum cynismo, nonnulla velut de pae-

1) Oblocutus mihi nuper est in hac re G. A. Gerhard Phoinix p. 43, sed ut dicterii quo irrisit Bio eos qui ab adulatoribus se corrumpi pa- tiuntur rationem non haberet. neque de suo ille argumenta protulit, quibus sententia mea labefactetur.

\i IV riJOLKGOMENA

derastia dictum alterumque illud ([uo de conservandia amicis agitar rationibua Theodoreis non repugnant !). paucae autem quae restant voces sane ac vere dissonae cum in solo reperian- tur Laertio, recte videor milii iudicasse non inconstantiam Bi- onis ') in his accusandam esse sed gnomologi Laertiani negle- gentiam. ac vitium contraxisse putant dictum quo Bio o6£av illu- stravit, in tribus autem reliquis 3), quibus divitiae laudantur im- modice, accusantur ignobilitas ut videtur et senectus, ex bono quidem fonte hausit gnomologus, sed oblatis bic minus bene usus est, fortasse quia liber quem manu trivit male erat distinc- tus. quod enim iam ex Teleteis sermonibus satis tuto colligere licebat. id syllogae Laertianae aliquot locis confirmari puto, etiam in Bionis diatribis valuisse illam contra alterius opinionem dis- putandi rationem Socraticae vel Platonicae dissimiliorem quam

1) Senecae verba de tranquill. c. 15 sub finem truncata sic restituit Buecheler: sinyula propter quae laeti ac tristes sumus, sibi quisque pro- ponat. et sciet verum esse quod Bion dixit: omnia hominum negotia si- millima initiis esse nec vitam illorum magis sanctam aut severam esse quam conceptum, (in nihilnm recidere de\ nihilo natos. in codice A est nichilo nat,.

2) Inconstantiae crimen quod inde a Lipsio Bioni obiectare soliti sunt adeo inveteravit, vix ut inter philosophos iustum ei locum conce- dere vellent. cf. Zeller4 II 1 p. 342 adn. 2: 'Im iibrigen ist er mehr witziger Literat, als Philosoph.' idem indicis p. 7: 'Bio der Borysthenite, athenischer Literat uin 300 v. Chr.' Hirzel Unters. 1. c. p. 60: 'obgleich Bion nurphilosophisch schillerte, so tritt doch der kyni- sche Zug in seinem Wesen stark hervor und huldigte er in seinem Tun und Reden einer extremen Richtung, die der vermittelnden Zenons und seiner echten Anhanger geradewegs zuwiderlief.' Der Dial. I p. 387.

3) Raro igitur nunc modestiusque quam in proecdosi adversario ad- signavi sententias Cynicae vel Theodoreae sapientiae obstrepentes. non propius autem a vero, opinor, afuere qui rationem a me propositam totam reicerent, velut ab Arnim 1. c. p. 127 vel Praechter Jahresber. iiber die Fortschr. der cl. Altertumsw. LXXXXVI (a. 1898) p. 17, quam qui sine controversia eam adprobarent, ut Susemihl 1. c. p. 37 adn. 106. quod autem veretur ab Arnim (Gott. gel. Anz. a. 1890 n. 40 p. 127) ne ratione mea ad- missa nimiae imbecillitatis insimuletur excerptor, id ideo parum valet, quia unum alterumve dictum hodieque disceptatur inter doctos ipsi Bioni ad- scribendum sit an interlocutori. cf. p. LXXXII adn. 1. XC et adn. 1.

DE DISPVTANDI RATIONE BIONEA XCV

similiorem, ut totum hoc genus cuius originem recte explicavit de Wilamowitz 1. c. p. 307 sq. orationibus non magis vel declama- tionibus quam dialogis adnumerari possit1). aliqua ex parte recte procedunt quae de hoc genere disputavit Hermannus Schlott- mann dissertationis Rostochii editae p. 32 sq., quamquam de- monstrari posse nego quod ille sibi persuasit ad Stilponem tam- quam inventorem referendum esse genus Bioneum. sed haec industriosius nunc non persequor. ut autem per se veri dissi- mile est 'dialogorum' exempla quorum aopioxa erant (ut cum Basilio loquar) 7ip6aa)7ia scaenaque non descripta ad unam quasi normam revocanda esse, ita ne Bioneae quidem rationis per- fectam plenamque imaginem nobis informari posse putaverim ex Teletis declamationum epitoma. verendum est enim ne epi- tomator quod semel iterumque significavi non numquam dele- verit dialogi formam aut obscuraverit utpote coartanti minus opportunam. si autem vera sunt quae supra de gnomis aliquot Laertianis exposuimus, nescio an non ubique tam leviter in Bio- neis diatribis quam in Teletis epitoma adumbratae fuerint partes eius cui quod vulgo probatum est deferebatur defenden- dum. quamquam quod in proecdosi suspicatus eram fieri po- tuisse ut etiam interlocutori non numquam salis aliquid vel acuminis a Bione impertiretur, id cum aliis veri minus simile visum sit, nolo nunc repetere. certum est in Bionis diatribis interlocutorem non defuisse, nec non versibus pugnatum est. Theognidis Euripidis Antiphanis aliquot versus adhiberi modo vidiraus ex persona adversarii. quamquam fieri poterat ut ver- siculos hic illic sibi ipse potius Bio obiceret quam obicientem faceret adversarium. quod cadere videtur in extremam Teletei Ilepl cpyyyjs sermonis particulam quam Bioneam esse mihi per-

1) Quomodo paulatim ad diatribae formam perventum sit vel ipso Platone quadamtenus praeeunte, investigare interim studuit E. Norden Die antihe Kunstpr. I p. 129 adn. 1. de arte vero artibusque in Bionis diatriba conspicuis summatim egit P. Wendland Philo und die kynisch-stoische Diatribe (Beitr. zur Gesch. der griech. Philosophie und Relig. von Wetid- land und Kern Berol. a. 1895) p. 3 s., idem in libro egregio Die helle- nistisch-rbmische Kultur (Tubingae ed. a. 1907) p. 41.

\CY1 PROLEGOMENA

Buasum est. idem de hoc ftlo paucorum Locorum quos supra interlocutori' adsignavimus moneri oportet1). apparet autem in bmemate Teleteo Euripidis dicta ita cumulari, ut quot ad- feruntur opiniones rulgo probatae totidem adferantur versiculi. dispicitur hinc quam facile a Bionea disserendi ratione ad mix- tum ac suum genus pervenire potuerit Menippus qui pedestrem sermonem variique generis carmina intra eiusdem satirae spatium discordi ut aiunt concordia copulavit, ut merito queratur Dia- logus in Luciani Bis accusato 33: outs neZoq scfxt ouxe inl tgjv jjtexptov fiiprpix. non subito apud Graecos artis fiunt commu- tationes. iter quasi digito demonstrat Lucianus cum ipsum Menippum mirabilis sui generis fontem et originem sic facit exponentem necyom. 1: u-Y] frauu.acr}$, d> Ezortpz- vewaic yap Edpim&fl xa: 'Ou^pcp auyysvojjievos odx 0*8* ottco; dvsTiXrjafryjv tojv £-wv xac aOxou,aTfle |iot ia |j,£Tpa zrd t6 aTojJia £pX£Tac. sed de hac re non licere verba spargere praetervehendo et olim monui et sciunt hodie qui Rudolfi Helmii de Luciano et Menippo librum in- spexerunt. quod autem interlocutori non numquam poetarum locos attribuit Bio, hoc scite fecisse putandus est et prudenter. nam lectionem hac ratione ostendit abunde ostentationemque refugit utpote impugnans carmina per quae affectibus vitiisque excusationes suggeruntur. et cum ipse adderet alia poetarum testimonia quibus adversarium ad veritatis confessionem addu-

1) Hanc sententiam iteravi mus. Rhen. XLVII p. 236 s. adn. 1, ubi addidi nonnulla partim obsecutus Koertio partim oblocutus. de poetarum autem versibus ex mente adversarii intersertis quae scripsit Praechter 1. c. p. 18: 4Bei der langst ublichen Verwertung einschlagiger Dichter- stellen in der Behandlung ethischer Fragen wurde mit solchen Citaten dem Gegner keine neue Waffe in die Hand gednickt, sondem nur eine solche, die ihm liingst zur Verf ugung stand, belassen, um ihre Unbrauch- barkeit darzutun', eis cur ego obsistam non habeo. nam sive tritiora erant eius modi poetarum testimonia iamque ante Bionem adlata sive Bio eis usus est primus, adhibentur ex persona adversarii. quod ut ne ipse quidem negat Praechter, si recte eius sententiam intellego, ita vix dubitabit quin eis testimoniis quae iam alii protulerant etiam nova addiderit Bio sua ipsius quam cum poetis contraxerat familiaritate in- vitatus.

DE DISPVTANDI RATIONE BIONEA XCVII

ceret, hoc novo sermones ornatu non induisse videbatur nisi ab illo instigatus simulque meliora illum edocturus. at scientes non fefellit. neque enim licet dubitare quin Theophrastus etiam immodicum flosculorum usum notarit noto isto de Bioneis leno- ciniis iudicio, quamquam non hunc ille respexit solum. omnino enim iucunda quadam oblectamentorum copia et varietate dia- tribas Bio consperserat. utebatur sermone modo tristi saepe iocoso. idemque qui felici et festiva morum ac vitae imitati- one praeter ceteros insignis erat nativumque sermonis famili- aris colorem adeo non respuebat ut ad infima ac squalida non- numquam demitteretur, delectavit haud raro animos audientium etiam artis rhetoricae luminibus. quod nemo ita interpretabitur quasi eam ego indolem fuisse Bionis existimem ut diatribas suas velut ad rhetorum praecepta aequabiliter expoliret. immo la- xiore quodam dicendi genere ille usus est nec severioribus artis legibus adstricto. cui generi convenire video remissiorem il- lam dialogi formam , crebrum usum poetarum, morum denique et vitae vulgaris facetam imitationem. sed ut erat homo per- quam ingeniosus (TcoXuTpoTcoc; xat aocptaTY]c; tzoikHoc, Laert. IV 47 cf. Vsener Epic. p. 417 s.), artem occurrendi satietati varie- tate ita callebat, ut ubicumque ex re et in rem esse putabat etiam fuco rhetorico orationem subornaret : Sice br\ ouv to rcavT: elSet xexpaafrat. Xoyou (sic libri teste Wachsmuthio) cpaac Aeysiv erc' auTou t6v 'Epaxoa^evyjv, foq Tzpibzoq Biwv ty]V cptXoaocptav av- akva eve§uaev (Laert. IV 52). quod exemplis nonnullis com- probare in animo est.

Praemoneo genuinam orationis formam, si Teletea excepe- ris, aliquanto fidelius servatam esse in gnomologio Laertiano quam in eis quae Stobaeus tradidit Favorino ut videtur (vid. Freudenthal mus. Rh. XXXV p. 424) usus. quod perspicies, si inter se composueris quae utrique sunt communia.

Laert. IV 50

tyjv olrpw eXeye TipoxoTryjc; ey- y.OTzf]y 2).

Stob. III 4, 87 H. Bfcovog. B:'(ov epwTyj^ecg zi eanv avoca eiTce cTzpo%oizr)c, e[XTc6S:ov'. sic

1) 'Das olrioic, upoxoTi^g SyxorcYj . . . als apxaicov Xoyoq citiert in einern

H e n s e , Teletis Reliquiae. Ed. 2. g

\r\ 111 PROLEGOMENA

MA Tr., lemma om. Tr. syxo^Yj

c\ Laertio Meineke, non recte.

Laert IV 51 Stob. flor. III 38, 50 Biwvo?.

-::: tov jk&oxavov eaxu&pa* reax6ta lo6x o:oa\ lzrn '-oTepov as: xaxov yeyovev v) &XXcp aya- &6V.

Blwv 5 aocpiaxYjs cowv ttva cpftovepov acpoSpa xexucpoxa, efaev Hf) Touiw uiya xaxov ai>[ipe[3y}xev y) aXXa) [xeya ayafrov'. cf. gno- mol. Vatic. ed. Sternbach. n. 158. 266. 334.

prioris igitur dicti acumen vides obtusnm in Stobaeo. brevis et simplex sententiae vel chriae forma exstat in gnomologio Laertiano. verbositas ac loquela ex trivio petita apud Ioannem. quamquam concedendum est etiam in Stobaeanis multo prae- valere simpliciorem illam excerpendi rationem: cpyjacv 6 Bia>v (flor. 2, 39 et 62, 42) Bfo>v eXeye vel efae vel ecpyj (ecl. II 1, 20 p. 7, 14 W. II 31, 97 p. 218, 16 W. III 4, 52. 10, 37 H. IV 5, 23 H. flor. 91, 32. 93, 34. 105, 56 Mein.) nec deesse rursus in Laertii sylloga uberiores istas chriae formulas (velut 6vet6\£6u.evocj stz: tw p) ftyjpaaac, [leipaxtov — efev IV 47, eptoxyjfretcj TtoTe ric, [jtaXXov ayoma, ecpyj 48, epwxyjfreicj el yy^at — ecpyj ib. similes) quibus sententiam excerptam illustrare solebant vel potius de- formare gnomologi. haec sunt aTrocp^eyjxaTa quae vocat Laertius /pe:o)G>j 7CpayfiaTetav ruep'ixovTa. vix enim dubium est quin quae in diatribis legebantur perpetuaimplicita contexta ea in 'apophtheg- matum' vel 'chriarum' formam redegerit gnomologus *). res manifesta erit his locis inter se comparatis

philonischen Fragmente, das, wie Harris Fragments of Philo S. 99 iiber- sehen hat, in den Quaest. in Exod. II 107 nachzuweisen ist' P. Wend- land Archiv fiir Gesch. der Philos. IV (1891) p. 681.

1) Operae pretiurn faciet qui quotquot huius generis exempla re- periri possunt collegerit collectaque illustrarit. interim haud inutile erit memoria tenere quae sano iudicio scripsit Duemmler Antisth. p. 71 appositisque nuper exemplis confirmavit Sternbach ad gnomol. Vat. n. 65.

STOBAEVS COMPARATVR CVM LAERTIO

XCIX

Arrian. Epictet. cliss. III 6, 9

tcov vscov Tobq Lta-

loixobc, 0\)% SaTC, rcpo- zpityoa paSiov ouSs yap Tupov d/paaTpcp Xa- petv. oE 5' sucpuslg, %av aicoTpsTCYjs, Sxt LtaXXov exovTat tou Xoyou.

Laert. IV 47

ovetSt^oLievo? (sc.

6 BtCOV) STCC TCp [XY]

xhjpaaat fxsipaxiov

'oux o!6v ts' SITCSV 'aTcaXov Tupov ay- xtaTpco STuaTca- afrat'.

Seneca epist. 112, 1

Cw/?20 mehercules amicum tuum forma- ri . . . et institui: sed valde durus capitur, immo, quod est mo- lestius, valde mollis capiture. q. s. ubivicle quae adnotavi edit. meae p. 523.

Arrianus Epicteteus sive Musonius (pergit enim ille: 8i6 y.od 6 'Poucpoc; xts. cf. Muson. fr. XLVI p. 129 H.) servavit perpe- tuam diatribae orationem, apophthegmatis formam praetulit auc- tor Laertii. alibi ne haec quidem optime cessit raptim excer- penti. quod valet cle proximo loco Laertii: spcoTTj^stg tcots zi c, [x a X X o v dycovta, lyr\ cb Ta [xsytaTa ftouX6[xsvos su7}fxspsLV. nam ut integra stet sententia, desideratur membrum alterum ab excerptore omissum. alibi eundem non satis cavisse obser- vavimus ut interlocutoris verba a sententia Bionea distingueret. sed hoc ipso manifestum est eum qui syllogam composuit dia- tribas continuas ante oculos habuisse. et poetarum Antiphanis et Menandri lectio quam supra significavi qui pelluceret, nisi ad verbum fere excerpta essent frustula? haec reputans eorum probo sententiam, qui etiam ad orationem Bionis certius cog- noscendam Laertianum potissimum gnomologium modeste qui- dem adhiberi posse censent. viclebimus autem exornationes quae cernuntur in locis a Telete exscriptis simillimas recurrere in sylloga Laertii. habent igitur suam utilitatem quae compono, etsi vereor ne per se ipsa multis videantur pusilla.

Non repeto quae alii observarunt de largo similitudinum usu quo ne ab Aristone quidem Chio Bionem superari puta- verim, aut de prosopopoeia personarumque ficta inductione qua cum poetis paene concertat, immo eis praesertim me contineo quae ad membrorum conformationem verborumque collocationem

C PROLEGOMENA

pertinent. auget igitur vim Bententiae ille baud raro membris aequaliter conformatis. in primis aotatu dignum est exemplum

quod Legitur TeL ]>. L5, 11: xa&ocTcep xat e; otxtag, cpyjacv 6 . iiv.7:.'Li\\z$>x , oxav t6 evohttOV 6 [Atatt-wgac; ou xo|At£6[Aevoc, 77(v il-jpav dcfSArj, tcv xepajAov dcpeArj, t6 cppeap eyxAetarj, guto), z\z\. xa: ex ~o0 awjAaxtou ecotxt^ojAat, oxav r) [Atafrwaaaa cpuatc, rob$ dtpiJ-aAjAcoc d^patpfjxat xa wTa touc. Tcooa^. membra quae inter se respondent xafraTcep xat e£ otxtac; e^otxt^ojAefra et outo) xat ex tou awu-axtou e£otxt£o[Aat pari syllabarum numero exae- qnata sunt, diiunctione ornatur similiterque cadentibus mem- brum 5xov — ttjv fropav dcpeArj, tov xepajAov dcpeArj, t6 cppeap r/xAStarj, denique asyndeto augetur vis membri extremi oiav — touc -doac. cura vix minore elaborata sunt haec quae exstant p. 6. 12: ofl ~av to TcpoaTaTTOfAevov utco aou Tcotw ; ou ttjv drco- cpopdv euTaxTO); aot cpepo); dein p. 7, 4: r) ou u-eaxaE [Aev at 66*ot Xa/avwv, rcXifjpets oe at xprjvat uoaTOc ; ibid. 8 : r) oi>x 6 rcetvwv SJStaxa eafrtet xa: fjxtaxa ocpoo Setxat; xat 6 otcpcov rjStaTa Tctvet xat Ijxtara to [Arj Tcapov tcotov dva[Aevet ; quorum priora membra constant pari iere numero syllabarum, tertius locus item duobus continetur membris quae inter se similia sunt eaque specie ex- ornata ut in utroque voces rjStaTa et r^xtaxa contra contendant. Xenophonteni, cuius verba adscripsi, imitatus est Bio, utrum- que nescio an cognitum habuerit Epicurus. cf. etiam Laert. IX 19 et Stobaei III 1, 23 H. adnominationis exempla iam alii collegerunt, velut decantatum illud: £dv [A£V yr][Ar)£ ata/pdv, l^etg tc o t v rj v dv §£ xaArjv, e&ic, x o t v rj v (Laert. IY 48) vel quod supra memoravimus Trjv otrjatv IXeye TcpoxoTcfjs evxoTcifjv Heraclito adsignatum in flor. Mon. 199 : vid. gnomoL Vatic. n. 306. quanto illnd simplicius idemque verbosius quod Zenoni datur a Laertio VII 23: IXeye Se [Arjoev etvat Trjs otrjaeo)c (Tcotrj- aeox; libri quod dudum correxerunt) dXXoxptojTepov Tcpoc. xaTa- Xr/V.v twv £TctaTY][AO)V. cf. Seneca de tranqu. 1, 16. denique no- tum est de Persaeo Citiensi dictum quod tradidit Athenaeus IV p. 162 C. sed addi poterat teste Telete p. 9, 2 : warap twv fryj- pto)V Tcapd ttjv X yj tp t v r) 6 Yj g t c ytvexat, ubi non sine acumine

DE ORATIONE BIONEA CI

aliqua verborum affectatur consonantia. eleganter ad iclem redi- tur verbum in hac sententia Laert. IV 48: [Jtiya xaxov to [xyj 56vaa{rac, cpepecv xaxov, cum qua conferre iuvat Biantis illud (Laert. I 86 gnomol. Vatic. 153 nor. Mon. 168 al.) : au>xrj et- vac tov dxoxtav [17] cpspovTa, sed £i)TOX''av pro aTox^av legitur in Vaticano, quae lectio quasi 'unice vera' placuit Sternbachio. Bionem vel Bionis aliquem similem haud scio an imitatus sit Seneca ep. 85, 28: qaeris quid sit malum? cedere iis quae mala vocanlur qauloque liberius ep. 96, 1 : non feram me, quo die aliquid ferre non potero. conversionis figuram quantopere in deliciis habuerit Bio, haec declarabunt notissima: Laert. IV 48 Tupocj tov Ta xwpt'a xaxeSrjSoxoTa <t6v p,ev' 'Afjicpcdpaov' ecpyj 'vj yyj xaxeTuts, ob 5e ttjv yyjv' ib. IV 50 Tupoc; TuAooatov (juxpoXoyov 'oux ootocj' ecpyj 'ttjV ooaiav %iyizrjzai, dll' yj ooata tootov' *). membrorum aequalitatis studium, quod in Teletis locis observa- vimus, in aliis quoque apparet. en Stobaei gnoma etiam proso- popoeiae quodam vigore notabilis flor. 93, 34 Mein. : Bt'iov eXeye xaTayeAdaTOog ehoci zobq aruouSa^ovTa; Tuepl tuAootov, ov tox?] [Jiev Tuapexei, dveXeofrepta ce cpoAdruet, ygtpzbzvic, Bk dcpatpetTat. com- par quod rhetores vocant haud scio an lectum fuerit in fonte Laertii IV 50 : Tupocj tov dSoXsaxyjv AtTuapoovTa aoXXafieafrai aoTw 'to fotavov aot Tuoifjaa), ecprj, edv TuapaxXfjTooc; Tuepi^c; [xat aoTOc; fAY] sA^vjcj]'. abicienda enim mihi videntur verba extrema, qui- bus mirum quantum debilitatur ironia et acumen. vin tu garru-

1) Apte iam a Menagio comparatus Seneca est ep. 119, 12: sic di- vitias habent, quommodo habere dicimur febrem, cum illa nos habeat. e contrario dicere sotemus: febris illum tenet. eodem modo dicendum est: divitiae illum tenent. sed saepe ille sic loquitur velut de vita beata 22, 5 : divitiae meae sunt, tu divitiarum es vel ibidem paulo ante 14, 1 : ceterum non ipsi voluptatem, sed ipsos voluptas habet. de ira I 17, 1: haec arma (sc. adfectus quosdam) quae Aristoteles virtuti dat, ipsa per se pugnant, non exspectaut manum, et habent, non habentur. commune autem huius locutionis principium h. e. celebre illud Aristippi sx«, aXX' ou% sxojiat (Laert. II 75) ad Chriarum libros (Xpsitov xpta Laert. II 85) qui tribui solebant Aristippo referendum esse sagaciter perspexit Stern- bach gnomol. Vatic. 65.

01] PROLEGOMENA

luin verboaitate confutare? conoisa breyitas invitat interpretem. velut paradoxon quod supra Laudavimus idemque compar ol

.: obtfaou £Xe6frepoc, c: oe reovnjpo? IXeofrepot oooXot [teoa^cov £-:v>'j;i:o)v| deturpatur additamento hoc quod seclusit Meineke1). Isocoli non miuus egregium exemplum hoc est Laert. IV 49: t6v AAY.-.y.ior^ u.sjxcp6u.evo; eXeyev, cbc; veoc; uiv cov toucj avopacj a-ayc: tcov yuvatxcov, veavtaxocj 5e yevou-evocj ^acj yuvatxacj tcov avspwv. idem et seita conversione et liomoeoteleuto quodam excellens. nec fere absimile est quod ex Theophrasto videtur Lterasse gnomoL Vat. 159: et uev 7:e7catoeuuivocj atcoTcacj, aizai- oeuxog zl- e: oe a-a:oeoio; cov, TceTcatoeuaat, cf. ibid. 333. simi- liter desinentia deprehendimus etiam Laert. IV 51 : toucj cptAoucj GTcotot av cbat auvrqpetv, fva liy] ooxotyjLtev Tcovyjpotcj xexp ^aH: ^ XP^a-ou; rcapifl t y) a -9- a t de quibus supra.

Quorsum haec collegimus ? velim nunc iudices cuinam de- beantur quae de humatione legis apud Teletem p. 31, 1 et ce jjly] xpixpftefyc; , aXX' axacpocj {ptcpfretyjcj) , Tt t6 Suaxepecj ; y) Tt ctacpepet utco Tcupbcj xaxaxau{>yjvat 77 u7co xuvocj xaxa[3pcoiryjvat 7) eTcavco Tyjcj yfj^ ovxa xopaxcov 7] xaxopux^evxa utco axcoKjXcov; conspicua quadam arte paronomasiae studium coniungitur cum homoeoteleutis. num Teletis hebetiore utique limula haec per- polita esse putabis ? vix verum enuntiari necesse est. nam pro- xime praecedunt haec (p. 30, 1) : dXV y) 7cept Tacpfjcj aycovta, cpyjatv 6 B t co v, 7co/Uacj TpaycpStacj eTcotyjaev. neque igitur mirum quod deinceps ex tragoediae penu promuntur vulgaris opinio- nis adminicula. tecte simul perstringi videtur Crantor Academicus qui interrogatus ubi sepeliri vellet Arcesilae respondisse fertur eodem versu isto (Laert. IV 25): ev yfjcj cptAyjcj [xuxotat xpucpfryj- vat xaXdv. Bioni pauca erant communia cum Academicis (cf.

1) Bionis vox non recuperatur nisi expulsis verbis ttoXXwv STufro|jLt.y>v. minus certurn est haec verba etiam in Stobaeo delenda esse. potuerunt gnomologo ex vicinis suppeditari si exemplurn quaeris, horum similia quae Diogeni nunc tribuuntur a Laertio VI 66 : xobc, [xsv olxsxag, scpYj, -oXc, Zzo-i-.y.:^, xoog os qpa&Xoog xctic, sTiiO-ujxcais SooXsOetv. unde apparet quam facile interpretatio inlabi dicto potuerit.

m BIONIS IIEPI TAM2 COMMENTARIO CIII

p. LXVII s.), ipse durior ut Cynicus et Theodoreus istius modi optatum irrisit tamquam anile. ut notissima afferam: Diogenes proici se iussit inhumatum (Cic. Tusc. disp. I 43, 104) ; Theo- dori quidem nihil interest humine an sublime putescat (ib. 102). Crantorem respici etiam de Wilamowitz animadvertit Philol. Unters. IV p. 68 adn. nec tamen recte hoc addidit: 'dort [bei Teles] wird der vers als sprichwortlich fiir die sehnsucht im vaterland begraben zu liegen angefiihrt: Krantor ist die ryj als solche lieb, obwohl er in der fremde stirbt'. immo non alio sensu apud Teletem quam a Crantore versum adhiberi cla- rum est responso Cynico quo non de sepulcro in patria con- dendo agitur sed de ipsa humatione : el oe [jlyj xpucpfreiyjc; , aXXa oracpocj (piy&eirfq) xt§. quibus verbis liquido confirmatur quod de origine huius tmematis supra dixi : inde a verbis t) ty]V ap- Xyjv ei [xy] Tacpfpyj (p. 30, 1) Bioneum izepl Tacpyjcj ut videtur commentarium expilavit Teles ab ea disputatione quam ipse instituerat satis alienum (cf. p. XLIII). haec quidem plana et perspicua. sed quae sub finem subsequuntur p. 31, 9: xac vj|xas |jtsv xa: IbeZv xat acpaafrai oxvouu-ev, ol 5e (AfyuTCTioi) axeXexeuaavxe^ evSov exouaiv (bc, xaXov xt xai eve^upa toucj ve- xpoucj Xajipavouatv o u t a) cj avTeaTpauxa: xw y) u. e t e p co oexeivwv z p 6 tzo q, nunc quidem durissime continuantur verbis praegressis. epitomatoris culpa, nisi males librarii. ali- quid puto interceptum esse in hanc fere sententiam: in errore te versari etiam eo manifesium est quocl nationum mores in curandis post mortem corporibus quam maxime differunt. nec dubito quin haec consuetudinum discrepantia etiam aliis quam Graecorum et Aegyptiorum exemplis declarata fuerit. sic commodius paulo transiri poterat ad ea quae nunc sola re- stant : xac y}|i,etcj |xev xt§. suspicio confirmatur eis quae ex Chry- sippo derivata conservavit M. Tullius Tusc. disp. I 45, 107 s. atque etiam empiricus Sextus Pyrr. III 226 ss., de cuius fonte fere convenit inter Petrum Corssen mus. Rh. XXXVI p. 514 et Hirzelium Unters. III p. 398 adn. 1. adscribo Ciceronis lo- cum: sed quid singulorum opiniones animadvertam, nationum

CIY PROLEGOMENA

varios errores perspicere cum liceat .y c o n di uwt A eg yp / i i mortuos et eos servant domi, Persae etiam cera <ir- cumliios condunt, i/t quam maxime permaneant diuturna cor- pora. magorum mos est non humare corpora suorum, nisi a feris sint <in!<> laniata. in Hyrcania plebs publicos alit caneSy optumates domesticos. nobile autem genus canum /1- lud scimus esse; sed pro sua quisque facultate parat, a qui- htis lanietur, eamque optumam illi esse censent sepulturam. permulta <ilia colligit Chrysippus, i/t est in omni historia cu- riosus; sed ita taetra sunt quaedam, ut ea fugiat et refor- midet oratio !). consensu qui inter Chrysippi verba Teletem-

1) Non reformidavit talia carmini suo inserere idque loco ut sensit Bothe non perapto Silius Italicus Punic. XIII 466 ss. ed. Bauer Tunc iuuenis : 'Gens o ueteris pulcherrima Clausi, Haud ulla ante tuam, quamquam non parua fatigent, Curarum prior extiterit. namque ista per omnis Discrinien seruat populos uariatque iacentum Exequias tumuli et cinerum sententia discors. 470

Tellure — ut perhibent, is mos antiquus — Hibera Exanima obscenus consumit corpora uultur. Regia cum lucem posuerunt membra, probatum est Hyrcanis adhibere canes. Aegyptia teilus

Claudit odorato post funus stantia saxo 475

Corpora et a mensis exanguem haud separat umbram. Exhausto instituit Pontus uacare cerebro Ora uirum et longum medicata reponit in aeuum. Quid, qui reclusa nudos Garamantes harena Infodiunt? quid, qui saeuo sepelire profundo 480

Exanimos mandant Libycis Nasamones in oris? At Celtae uacui capitis circumdare gaudent Ossa, nefas, auro ac mensis ea pocula seruant. Cecropidae ob patriam Mauortis sorte peremptos Decreuere simul communibus urere flammis. 485

At gente in Scythica suffixa cadauera truncis Lenta dies sepelit, putri liquentia tabo.' uti his versibus poterat Buecheler mus. Rhen. XXXV p. 390, cum Silium sectam secutum esse Stoicam recte clemonstraret. pendet a Chrysippo Silius auctore in omni historia curioso tamque doctum Stoicum se ex- hibet testimoniis his coacervatis quam pravum poetam. hoc spero nemo

DE BIONIS IIEPI TA<X>H2 COMMENTARIO CV

que non levis est confirmatur quae Cynici cle humatione scrip- serant ea Stoicum minime praeteriisse, licet aliunde haud pauca addiderit ut est in omni historia curiosus h. e. testimoniis exemplisque divitissimus. recte igitur et vere iudicat Hirzel 1. c. p. 398: 'wenn Chrysippos auf diese Weise das Bestatten uberhaupt und den Wert, den Manche darauf legten als to- richt hinzustellen suchte, to trat er damit nur auf den kynischen Standpunkt, den er, wie wir wissen (Zeller III 1 S. 281), auch sonst bestehenden Sitten und Gebrauchen gegeniiber einge- nommen hat'. neque eis non subscribo equidem quae idem vir doctus de sententiarum conexu statuit quem in commentario Graeco fuisse putat a Cicerone adhibito (vid. Hirzel 1. c. p. 397 s.). sed haec" ad Chrysippum pertinent vel ad Ciceronem. ut ad Teletem revertar, ex Bione transcriptam esse etiam eam disputationis particulam, cuius nunc supersunt verba xac rj\ielq [asv xts. valde veri simile duco. apparet enim hanc inter Te- letem et Chrysippum congruentiam (cf. ol §£ (sc. AIjutzzioi) axsXs- Teuaavxeg IvSov exouatv tog %aX6v zi Tel. p. 31, 10 ubi vide quae adnotavimus) non ita explicandam esse ut alter alterum ex- scripsisse putetur sed uterque fontem adiisse Cynicum *). tenuis

iam negabit, quamquam singula testimonia quae satis largam praebeant disserendi copiam commentario illustrare nunc, ne nimis intumescat ad- notatio, supersedeo.

1) Assensus mihi interim C. Praechter Philol. LVII p. 504 ss. commo- nuit ea quae supra scripsi liquido confirmari etiam Luciani de luctu c. 21. sed ipsius viri docti verba adscribo : 'Zur Stutze seiner Konjektur verweist H. auf Cic. Tusc. disp. 1, 45, 107 f. und Sext. Emp. Pyrrh. hyp. 3, 226 ff. Eine noch gewichtigere Bestatigung bringt eine dritte mit der bionischen sich naher beruhrende Stelle eines Schriftchens, auf dessen Bedeutung fiir diesen Zweig der kynischen Literatur ich hier hinweisen mochte . . . Luc. de luctu 21 f. heisst est: xai \tixPl \1BV ^p^vwv 6 auzbc, arcaat, vo\ioc, tyjs dpsXxspiag- xo 5s dTxo xoOxoo SisXojisvot. -xaxd sfrvYj xccq xa- «pdcg 6 }isV "EXXyjv sxauasv, 6 Ss IIspaYjs sO-a^sv, 6 6s 'IvSos udXqj mpiyjptei,

5 Ss SxoO-yjs xaxsafrist, xapix£ust, °" s 6 Aiyunxioc,' ouxoc, jjlsv — Xsyco 5' iSwv — ^Yjpdvag xov vsr.pov £6v5st,7tvov xai gojiTXoxYjv sixoiYjaaxo' TxoXXdxtg 6s y.ou Ssop-svw xpy}\L&xu>v dv6pi AiyoTxxiq) sXuas xyjv dTxopiav svsppov yj

6 dSsXcpoj y) 6 TxaxYjp sv xaipw ysv6|xsvoc;. xpa)|JLaxa jjlsv ydp xai 7cupau,i6ss

<\ | PKOLEGOMENA

erasdem fontis rivulus pervenit in Plutarchi commentarium an

vitiositas ad infelic. suff. p. 499 D1): xat tt BeoS&pcp jxeXet tzq- tepov urcep y/~: v, 6tco yffc afycetat; Sxufr&v suoatfxoves Tacpat autat. Ypxav&v oe xuve^, BaxxptavGv oe opvtfre:; vexpoug eafrtouatv xaxa v6uou€, Bxav [taxapfou tiXoug Tuyxavcoatv. cf. Stob. flor. 123, 1 1 Mein. neque igitur Bionem Teles de manibus iam prius depo- Buisse censendus est. aliud Bioneae de humatione et sepultura expositionis frustulum servavit Laertius IV 48: xateytvwaxe c£ xa: tfi>v tou^ avopwTOu^ xaxaxaovxwv uiv d)? dvata-iWjTou;, 7ia- paxa6vt(OV oe w; aiafravouivots, ubi atafravouivotc; scripsi cum Mer. Casaubono pro atafravouivou;. nam 7tapaxatetv ut dtaco- xafetv in gemello gnomologii Vaticani loco (n. 20) de parentan- do dictum esse vidit Sternbach Wien. Slnd. IX p. 186.

Parce et circumspecte utendum est bis quae de oratione Bionis et stilo observavimus, neque enim ipsa sufficiunt sola ad originem ullius scripti extricandam. consulto supra de ora- tionis indole tacuimus ubi Bioneae originis suspicione non ex- empta diximus haec Tel. p. 26, 6: Suvapiat 6e u.eTa(3a$ wanep e£ etipag vew^ etg eTepav 6[xotwg ei>7iXoetv, outo)? e£ irepag TcoXewg d$ itepav 6u.o((i)g eu^atfxovetv (cf. Musonius p. 42, 14 s. H.). com- xal crrijXai xat S7ctypajip,aTa upog dXtyov SiapxoQvta uwg oo Tcsptxxa %al TzaiSialc; rcpoaeoMcdta; Die Bedeutung dieser Stelle fiir die entspre- chende bei Teles ist um so grosser, als die Schrift Tcspi 7csvfroi>s kyni- schen Charakter zeigt.' Cynicam autem Luciani de luctu diatribae ra- tionem ut ipse explanavit Praechter 1. c. ita nuperrime Rudolfus Helm Lucian und Menipp (Lips. et Berol. ed. a. 1906) p. 170 et 348 ss. ceterum de Stoicis videsis etiam quae intra adnotavimus p. 31 adn. 1.

1) Non recte in proecdosi de Plutarchea huius libelli origine dubi- taram, cf. G. Siefert comment. philol. Ienens. VI p. 111 ss. quod autem dixi in partibus nonnullis commentarii Bioneos pellucere colores, id etiam- nunc teneo, sed maiore disputatione opus est quam quae adnotationis terminis circumscribi possit. hoc unum moneo, eo quod 'partim eaedem1 ut Sieferti verbis utar 'partim similes historiolae atque in hoc volumine de Diogene, Metrocle, Cratete, Theodoro atheo, Socrate etiam in libris De tranquill. an. et De exilio narrantur', opinionem meam non redargui. quamquam hunc aliosve libros quasi de Cynicorum pera prompsisse Plutarchum nec olim ego dixi nec dico hodie, cf. supra p. XLIX et Sie- fert Plut. Schr. rcspl e&3\ (Numburgi ed. a. 1908) p. 28 adn. 3.

DE HISTRIONIS SIMILITVDINE CVII

munis erat eiusmodi ornatuspermultispoteratque etiam Teles, licet retusioris fuerit ingenii, assidua lectione eo pervenire, ut artem argutiasque eius scriptoris quem praeter ceteros in deliciis ha- buit haud infeliciter imitaretur. alia igitur ac firmiora argu- menta sive indicia accedant necesse erit, si scrupulum voles quasi radicitus expelli. qnod quo modo salva ratione fieri pos- sit, etiam alio praeter illum de humatione loco utile erit de- monstrare. velut supra (p. XLVI) probabile est visum Bioni Teletem debere verba p. 16, 4: waTcep <6> dyafrog bjzoxpiT^c, eo xac t6v TcpoAoyov eu xat xa |xeaa eu xa: tyjv xaxaaTpocprjV, outo) xat 6 dyafroc; dvYjp eu xa: Ta Tcp&Ta tou |3iou £'3 xod Ta piaa £0 zac ty]v teXsutyjv. indiciis ibi adlatis nunc novum addi licet ex oratione petitum: rhetoricum artificium quod verbis inest structura prorsus aequabili ordinatis temperatur grata quadam, ni sensu fallor, sermonis familiaris neglegentia. non spernendum hoc quidem est iudicii adminiculum, sed profliga- tur res eo quod haec verba ad eandem diatribara pertinere elu- cet, qua Bio viri boni curn bono histrione comparationem, For- tunae cum poetria uberrime persecutus erat. hinc ultra pro- gredi licet. nam similitudo haec saeculi quarti tertiique tem- poribus et ingeniis accommodatissima (cf. C. Robert Bilcl und Lied p. 42 s.) quae vivendi artem arte histrionali vitamque vitae quasi speculo scilicet argutius illustrabat a Bione studio- sissime arrepta est variisque ingenii luminibus exornata. prae- claram diatribam posteriores in suum usum converterunt unde hodie quoque aliquam partem recuperare licet. sed multa cau- tione opus erit. nec primus enim Bio nec solus hac imagine est usus, si tamen fides est Diodoro Siculo qui Philippo regi Demadem dixisse tradidit XVI 87 : paatXeO, t fj £ t 6 x ?) S aoi Tzzp i%- eia fj c, TcpoawTcov 'Ayaptepivovog auTog oux, aiaxuvyj TcpaVcwv epya Beparcou; neque omnino certum adfirmo quod Telete nisus coniecit E. Weber ex Bione adsumpsisse Ari- stonem Chium quae Laertius habet VII 160: etvat, ydp optotov tw dyafrw 57co%pt*t§ tov ooyov, oq dv Te Beparcou dv Te 'Aya- {Jtefxvovo? TcpoawTcov dvaXdjBrj, exaTepov uTcoxpivercat TcpoayjxovTW^.

c\ 111 PROLEQOMENA

i 386 Bane scio quae huic sententiae faveant. velut Thersitae b\ A-gamemnonia exempla etiam Bionem praebuisse vix obsi- stam conicienti. eadem enim Leguntur in Arriani Epictetei diss. IV _\ LO: Btflcqpopa c outw TipoaiOTia ou fJtfyvuTat' oG ouvaaat, za: BepatT7]V &icoxptvaa$ai xa: 'AyajxiiJLVOva- av (-tepatTr); scvac OiXfjS, x-jstsv as s:va: os: y.a: cpaXaxpdv av \AyajjiS[Ava)V, uiyav y.a: xaX6v xal rou: &7COTeTaY|iivous cpiXoOvTa, ubi verbis xupxov . . . xa: cpaXaxp6v et jieyav xa: xaXov Homeri carmina respici (II. II 210 III 167 ss.) observarunt interpretes (cf. Arr. III __. 7 s.). accedit vero quod melius intellegetur, cur aequius de Bione et humanius iudicaverit Eratosthenes (cf. Wachsmuth sill. 2 p. 75), si Aristo interdum Bionis vestigia legisse putabi- tur. nam Eratosthenes Aristonis discipulus factus (Athen. VII p. 281 c) 'Aristonem' scripsit ut Apollophanes. denique Ar- cesilai adversarius acerrimus non modo Bio fuisse traditur (vid. Dicaeocles Cnidius apud Numenium in Eusebii praep. evang. XIV 6, 5 p. 731b) sed etiam Aristo (locos collegit Zeller III3 1 p. 36 adn.). nihilo setius non nihil scrupuli ut mihi resi- deat, in cansa est sollemnis illa Chii Aristonis cum Cio confusio notumque Panaetii de Aristonum libris iudicium, quod non neg- legere debebat E. Weber 1. c. p. 185 s., si quidem ad certum pervenire finem ipse voluit. de Cio enim exstat Strabonis te- stimonium quod infra illustrabitur. neque recte vir doctus (1. c. p. 182 adn. 3 p. 185) confidit consensu inter 6{Jtoca)[xaTO)V auctorem (Stob. flor. 4, 110) observato et Bionem Ps.-Plutar- chi de liber. educ. c. 10. nam quae 6[xo:w{xaTa)V compilator ha- bet ea ex Laertii (II 79. 80) fonte fluxisse male intellecto acute animadvertit Adolfus Kiessling prooem. univ. Grryphisvald. hib. a. 1887 p. V s. tutius igitur existimo rationem quae inter Bionem et Aristonem Chium intercesserit in medio relinquere1). 1) De Avistone Chio Bionis imitatore et ipso interim maiore cum fiducia iudicavimus. certe Panaetii Sosicratisque de Aristonis libris iudicio ne nimium tribuatur cavendum erit, cf. quae et ego monui mus. Rhen. XLV p. 542 et inprimis quae scripsit R. Heinze ibid. p. 511 ss. vel Th. Gomperz Griech. Denker II p. 551. non accedo Gerckio Arch. f. G. d. Phil. V p. 210.

TANGVNTYR SOTIO LVCIANVS CIX

excludo etiam alia. neque enim dubium est quin boni viri illa vel sapientis cum bono histrione comparatione, quam ad locu- pletandas Bionis reliquias valere persuasum habeo, posteriorum temporum philosophi praecipue Stoici ita usi sint ut etiam no- vas pro sententiarum conexu elicerent similitudines easque a Bionea disputatione cuius aliquam partem Teles servavit satis diversas. ne igitur aliena inmisceam, omitto quae M. Tullius habet Stoicorum doctrinam secutus de offic. 131, 114 (cf« Hirzel Unters. II 1 p. 434 adn. 1), item paradox. III 26. nec minori dubi- tationi obnoxium puto quod facile cuipiam in mentem venerit ex Bionis IIsp: xyjc; opyrjc; libro hausisse Sotionem quae conservavit Stobaeus III 20, 54a H. (\)r.oy.pizoclq jjisv ouv — XP&VTC^ T(P ax^ptaxL) quaeque in usum suum vertit ex praeceptoris libro Seneca de ira II 17, 1 (orator, inquit, iratus — iratum bene agentes). Sotionis fragmentum ex communi fonte Stoico, e Chrysippo sumptum esse suspicatur Guilelmus Allers (de L. Annaei Senecae librorum de ira fontibus p. 58) duce Cicerone Tusc. disp. IV 25, 55. denique consulto praetereo Lucianum similitudinibus scaenicis affluentem. Luciano qui uti volet agere id non poterit nisi omnibus huius generis locis diligenter inter se collatis similibusque quos alii scriptores sive Graeci sive Latini suggerunt in uno conspectu positis *). qua via fortasse huc perveniri posse speres, ut quae Lucianus addidit suo in- dulgens ingenio subtilius discernantur ab eis quae ex Cynico- rum imitatione manarunt, maxime Menippi. neque igitur di- scentium desideriis satis fecit E. Weber (p. 188 s.) cum Bio- nem doceret imitatum esse Lucianum in nec. 16. similitudinem quandam interesse inter Luciani locum et Bionis qui exstat apud Teletem nemo negabit, sed curiosius scrutanti eorundem

1) Exempli causa comparare iuvat locos Luciani necyom. 16 apol. 5 Icaromen. 29 navig. seu vot. 46 cum Seneca epist. 76, 31. — Sic olim pra.etervehens quasi digito monstravi provinciam frugibus felicem, tunc tamen paucis visitatam. eodem autem anno Luciani aliquot locos re- spexit etiam Duemmler Ahad. p. 3 ss. interim Menippo operam navans segetes demessuit R. Helm Lucian und Menipp p. 45 ss.

c\

PROLEGOMENA

locorum banta videbitur differentia, ut sponte nascatur suspicio etiam ea quae propiua absint a Bione illum alius scriptoris oni debere, sive Menippus is fuit Bionis fortasse vestigiis n- Bive alionior. sed nobis ut quibus Bio attingendus <ii proptei Teletem, non Teletea edantur propter Bionem, dis- putationem in eis quae magis inter se conveniunt continuisse satis erit. monendum lioc duxi, ne plura viderentur promitti quam hac praefatione includi par erat !).

lam ut afferam non nulla ex quibus et Teleteis lux afful- geat et Bionea illa diatriba cuius mentionem iniecimus aliquid incrementi capiat, procedat fragmentum Epicteteum quod ser- vavit Stobaeus flor. 97, 28 Mein. cum lemmate £X twv 'Appcavoo icpoxpeirctxfiiv 6jj,iXc(bv. cuius verba cum Teleteis tam speciose congruunt, ut nisi communi eiusdem scriptoris usu concentus ezplieari nequeat. quod ut primo quisque obtutu perspiciat, cuncta exadversum pono:

Epictetus Stob. flor. III p. 211, 11 Mein. (fr. XI p. 412, 7 Schenkl)

9} oi>x opacj otc oox.

£OCp(0V0T£p0V 0O§£ Hfil-

ov 6 IltoAocj t6v Topav- vov OtotrcoSa 0TC£xpt- V£to t) t6v £Tct KoXojvw cUyjTTjv xat tct<oxov ; £tra xstpwv IIwXoo 6 y^vvatocj .avvjp cpav£t- Tat, foc, (jlyj Tcav to m-

pLT£^£V £X TOO 6at|AO- VtOO TCpOatOTCOV OTCO-

xptvaafrat xaX&cj ; oo6e

Teles p. 5, 2:

Aei coaTcep tov aya-

iTOV OTCOXpCTTjV 6 Tt GCV

6 TCOtTjTTjCJ TCcpC-9'TJ TCpO-

atoTcov tooto aywvt- ^ea-frac xaX&cj, ootco xac tov dyafrov dvopa 6

Tl 7.V TCEptiHj 7] TOXTj.

xat yap aoTT], cpTjatv

6 Bt(OV, &aTC£p TCOtY]- Tpia, OT£ [A£V TCpWTO-