UNIVERSAL
LIBRARY
ಗಾ

OU 19856

AdVddl |
IVSHAINN

ಕರ್ನಾಟಕ ಸಾಹಿತ್ಯ ಮಂದಿರ,
ಧಾರವಾಡ.

| ಕ ಬ ಫಾರ ನೇರಾ ರಯ. ಹಾ ದಹನದ. ದದಾನಿ ಸ ಸ ಇಪ ರ ರಾ ಪ ರ್ಲ್ಲ್ದನ್ಯಾಾ ್ದ್ದ್‌ರರಂ್‌)ುುಎ.ಿುಕಶ್ಟಿ ದೂ ೊೂೊ ೂೂದಹ 0 ವದರಾರ್ಯಾಲಸರಾದಮನರಾದಿನ. ಯ ಇ ಜಾಪಾವಾರಾ
|

ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ ಯ ೧೯ನೆಯ ವರ್ಷದ ೨, ೩ ಹಾಗೂ ೪ನೇ ಕುಡಿ

| ಲೋಕಮಾನ್ಯ
"ಬಾಳ ಗಂಗಾದರ ಬಳಕ

ಲೇಖಕರು:
ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಪ್ರಿಯ

ಧಾರವಾಡ
ಮಕರ ಸಂಕ್ರಮಣ
೧೪-೧-೧೯೫೭
ಉತ್ತಮ ಪ್ರತಿ ಸಾದಾ ಪ್ರತಿ

ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿಯ ಕಾರ್ಯಾಲಯ

ಪ್ರಕಾಶಕರು ;
ಬುರ್ಲಿ ಬಿಂದುಮಾಧವೆ
ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ ಯ ಕಾರ್ಯಾಲಯ
ಜವಳಿಪೇಟಿ, ಧಾರವಾಡ

ಹಕ್ಕುಗಳು ಕಾದಿರಿಸಲ್ಪ ಟ್ಟೆ.

ಮೊದಲ ಮುದ್ರಣ ೧೯೫೭

ಮುದ್ರಕರು:
ಶೇ. ಗೋ. ಕುಲಕರ್ಣಿ
ಸಾಧನ ಮುದ್ರಣಾಲಯ
ಧಾರವಾಡ

ಒಂದೆರೆಡು ಮಾತುಗಳು

ಈಶ ಸಂಕಲ್ಪ ಒಂದೇ ಸತ್ಯ ಎಂಬ ಮಾತು ಹೆಜ್ಜೆ ಹೆಜ್ಜೆಗೆ
ಅನುಭವಕ್ಕೆ ಬರುತ್ತಲಿದೆ. ಲೋಕಮಾನ್ಯರ ಚರಿತ್ರೆಯು ಪ್ರಕಾಶವನ್ನು
ಕಂಡು ಹಳೆಯ ಮಾತಾಗಬೇಕಾಗಿದ್ದಿತು. ಅವನ ಇಚ್ಛೆ ಇರಲಿಲ್ಲ. ಈಗ
ಅದು ಬೆಳಕಿಗೆ ಬರುತ್ತಿರುವದು ಆತನ ಅನುಗ್ರ ಹವೇ.

ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಇಲ್ಲಿಯ ನರೆಗೆ ಲೋಕಮಾನ್ಯರ ಬಗ್ಗೆ ವಿಸ್ತೃತವಾದ
ಚರಿತ್ರೆಯು ಪ್ರಕಟವಾಗಿಲ್ಲ. ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಹೋರಾಟದ ಸೂತ್ರ
ಚಾಲಕರಾಗಿ ಅನೇಕ ಕಷ್ಟನಷ್ಟಗಳನ್ನ ನುಭವಿಸಿ, ಜನಾಂಗದಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ
ಆಕಾಂಕ್ಷೆಗಳನ್ನು ಹುಟ್ಟಿಸಿ, ಮೃತಪ್ರಾಯರಾದ ಜನರನ್ನು ಹೋರಾಟಕ್ಕೆ
ಹುರಿದುಂಬಿಸಿದ ಪಸುಹಾಪುರುಷರಿರುವರು.,

ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಹೋರಾಟದ ೪೦ ವರ್ಷಗಳ ಇತಿಹಾಸ
ವೈೆೇದರೆ ಲೋಕಮಾನ್ಯರ ಜೀವನ. ಅಪ್ರತಿಮವಾದ ಬುದ್ಧಿ ಮತ್ತೆ, ಅಚಲ
ವಾದ ಶ್ರದ್ಧ, ನಿಶ್ಚಿತವಾದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಲ್ಪನೆ, ಆಳವಾದ ದೇಶಭಕ್ತಿ,
ನೀರೋಚಿತವಾದ ಧೈರ್ಯ, ಸೋಲರಿಯದ ಮುಂಂದಾಳುತನ, ಅತುಲ
ಪರಾಕ್ರಮ, ಸ್ಫಓಕದಂಥಹೆ ದಿವ್ಯಚಾರಿತ್ರ್ಯಗಳಿಂದ ಲೋಕಮಾನ್ಯರು
ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಕಂಗೊಳಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಭಾರತೀಯರಿಗೆ ಸ್ಫೂರ್ತಿಯ
ಶೆಲೆಯಾಗಿದ್ದಾರೆ. ತರುಣರಿಗೆ ಮುಂಬೆಳಕಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಇಂತಹ ಲೋಕ
ಮಾನ್ಯರ ಈ ವಿಸ್ತೃತವಾದ ಚರಿತ್ರೆಯು ಕನ್ನಡ ತರುಣರಿಗೆ ಹೊಸ
ಹುರುಸನ್ನು ಕೊಡುವದೆಂದು ಬಗೆಯುತ್ತೆ ನೆ.

ಈ ಗ್ರಂಥದಲ್ಲಿ ಚರಿತ್ರೆಯು ವಿಸ್ತೃತವಾಗಿ ವರ್ಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ರಾಷ್ಟ್ರ
ನಿರ್ಮಾಣದ ಈ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಅವರ ದಿವ್ಯ ರಾಷ್ಟ್ರದ ಕಲ್ಪನೆ ಏನಿತ್ತೆ ಂಬುದು
ಜನಾಂಗದ ಎದುರಿಗೆ ಬರಬೇಕಾಗಿದೆ. ರಾಷ್ಟ್ರಪುನರ್ರ ಚನೆಯು ಯಾವ ತತ್ವ
ಗಳ ಮೇಲೆ, ಯಾವ ಮಾರ್ಗದಿಂದ ಆಗಬೇಕೆಂಬ ಬಗ್ಗೆ ಅವರು ತಮ್ಮ
ವಿಚಾರಗಳನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಮಂಡಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅವರ ಎದುರಿಗೆ ಆ ಕಾಲಕ್ಕೆ

IV

ಸ್ವಾತಂ ತ್ರದ ಹೋರಾಟವೇ ಮುಖ್ಯ ವಾಗಿದ್ದುದರಿಂದ ರಾಷ್ಟ್ರ ನಿರ್ಮಾಣದೆ
ಹ ವಿಚಾರಗಳು ಆಗ ರೂಪ ಗೊಂಡಿಲ್ಲ. ರಾಷ ನವು ಕತ ವಾದನಂತರ,
ಆ ಕಾಲವು ಈಗ ಸನ್ನಿಹಿತವಾಗಿದೆ. ತಾತ ಭಾರತೀಯವಾಗಿಯೇ
ಉಳಿಯಬೇಕೇ ಹೊರತು, ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ರಾಷ್ಟ್ರವಾಗಬಾರದು ಎಂಬಂದೇ
ಅವರ ಹೆಬ್ಬಯಕೆ. ಈ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದಲೇ ಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿ, ಸಾಂಪ್ರ
ದಾಯಗಳನ್ನು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸಿ, ಅವುಗಳನ್ನು ಪುನರುಜ್ಜೀವನಗೊಳಿಸಿ, ಹೊಸ
ಕಾಲಕ್ಕ ತಕ್ಕಂತೆ ಹೊಸ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಆ ತತ್ತಗಳನ್ನೂ ಶಕ್ತಿಯನ್ನೂ
ಸಂಗ್ರ ಹ ಅದರ ಆಧಾರದ ಲೆಯೇ ಆಧ್ಯಾತ್ಮ ತೇಜದಿಂದ ಬೆಳಗುವ
ಸಂಸತ್‌ ಸಮೃದ್ಧಿಗಳಿಂದೊಡಗೂಡಿದ ನೀರಭಾರತವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುವದೇ
ಅವರ ಕೆನಸಾಗಿದಿ ಕು. ಆ ಬಗೆಯ ಹೊಳವನ್ನು ಕೂಡ ಅವರು ಹಾಕ
ದಾರೆ, ಮಾರ್ಗದರ್ಶನ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಈ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಲೋಕಮಾನ್ಯರ
ಚರಿತ್ರೆಯನ್ನು ನೋಡಬೇಕೆಂದು ನನ್ನ ಬಿನ್ನಹ,

ಚಂದಾದಾರರಿಗೆ ಈ ಗ್ರಂಥವನ್ನು ಅರ್ಪಿಸಿದರೆ, ಈ ವರ್ಷ ೭೦೦
ಪುಟಿಕ್ಟಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ಪುಟಗಳನ್ನು ಕೂಟ್ಟಿಂತಾಗುತ್ತದೆ. ಬಳ್ಳಿಯ
ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಮೇಲಿಂದ ಮೇಲೆ ಹೇಳುವದರಿಂದ ಅರ್ಥವಿಲ್ಲ. ತಮ್ಮ
ನೆರವನ್ನೇ ಅದು ಅವಲಂಬಿಸಿದೆ ಎಂದು ಇಷ್ಟೇ ಹೇಳಬಲ್ಲೆ. ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ
ಪುನರುಜ್ಜೀವನದ ಈ ಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲರೂ ಸೆಹಾಯಮಾಡಬೇಕೆಂದು
ಇನ್ನೊಮ್ಮೆ ಬಿನ್ನೆನಿಸುವೆ.

ಈ ಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ ನೆರವಾದ ಪಂಡಿತ ಪೂಜ್ಯ ಗುರುರಾ ಜಾಚಾರ್ಯರಿಗೂ
ನನ್ನ ಗೆಳೆಯರಿಗೂ ಮುನ್ನುಡಿಯನ್ನು ಬರೆದುಕೊಟ್ಟ, ನಮ್ಮ ಹಿರಿಯರೂ
ಮುಂದಾಳುಗಳೂ ಅದೆ ಶ್ರೀ ಹುಕ್ಟೇರಿಕರ ರಾಮರಾಯರಿಗೂ ಬಳ್ಳಿ ಯು

ಚಿರಖುಣಿಯಾಗಿದೆ.
ತಮ್ಮಸೇವಕ

೩. ಬುರ್ಲಿ ಬಿಂದುಮಾಧವ
ಸತ್ರ ಸಂಪಾದಕ

ಮು ನ್ನುಡಿ

ನನ್ನ ಆಪ್ತಮಿತ್ರರಾದ ಶ್ರೀ ಬುರ್ಲಿಯನರು ತಾವು ಪ್ರಸಿದ್ಧಿ ಸುತ್ತಿರುವ
ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಬಳಕರವರ ಜೀವನದ ಚರಿತ್ರೆಗೆ ಮುನ್ನು ಡಿಯೆಂದು ನಾಲ್ಕು
ವಾಕ್ಯಗಳನ್ನು ಬರೆಯಲು ಹೇಳಿದಾಗ, ನಾನು ಕೂಡಲೇ ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡೆ.
ಇದಕ್ಕೆ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಎರಡು ಕಾರಣಗಳಿವೆ. ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ವಿಚಾರ
ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೊಳಿಸಬೇಕೆಂಬ ಮಹೋದಡ್ಹ್ದೇಶದಿಂದ ಅವಿರತ
ವಾಗಿ ಶ್ರಮಹಡುತ್ತಿರುವ ಕೆಲವೇ ಪ್ರಕಟಿನೆಗಾರರಲ್ಲಿ ಶ್ರೀ ಬುರ್ಲಿಯವರು
ಅಗ್ರಗಣ್ಯರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಅವರ ಪ್ರಸ್ತುತ ಪ್ರಕಟನೆಯು ಪ್ರಗತಿಪಥದಲ್ಲಿ
ಇನ್ನೊಂದು ಮಹತ್ವದ ಮೈಲುಗಲ್ಲು ಎಂದು ಹೇಳಬಹುದು. ಏಕೆಂದರೆ
ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ, ನಾನು ತಿಳಿದ ಮಟ್ಟಿಗೆ ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಓಳಕರ ವಿವರವಾದ
ಜೀವನ ಚರಿತ್ರೆಯು ಲಭ್ಯ ನಿಲ್ಲ. ಆದ್ದರಿಂದ ದೇಶದಾದ್ಯಂತ ರೋಕಮಾನ್ಯರ
ಶತಜನ್ಮದಿನೋತ್ಸವವನ್ನು ಆಚರಿಸುತ್ತಿರುವ ಸುಪ್ರಸಂಗದಲ್ಲಿ, ಈ ಪುಸ್ತಕ
ವನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದುದಕ್ಕೆ ನಾವೆಲ್ಲ ಅವರಿಗೆ ಜುಣಿಯಾಗಿದ್ದೇವೆ. ಎರಡನೆಯ
ಕಾರಣವೆಂದರೆ, ನನ್ನ ರಾಜಕೀಯ ಜೀವನದಲ್ಲಿ, ರೋಕಮಾನ್ಯರೊಂದಿಗೆ
ನೇರವಾಗಿ ಸಂಬಂಧ ಬರುವ ಅನೇಕ ಸಂದರ್ಭಗಳೊದಗಿದ್ದವು. ಪುಣೆಗೆ
ಕಾಲೇಜು ವ್ಯಾಸಂಗಕ್ಕೆಂದು ಹೋದಾಗ ಲೋಕಮಾನ್ಯರನ್ನು ಮೊದಲಸಲ
ನಾನು ಕಂಡದ್ದು. ಆಗ ನನ್ನ ಶಿಕ್ಷಣಕ್ಕೆ ಅವಶ್ಯವಿದ್ದ ಧನಸಹಾಯದ
ಆಶ್ವಾಸನ ಅವರಿಂದ ದೊರಕಿತು. ಹೀಗೆ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ದೆಸೆಯಿಂದಲೇ
ನನ್ನ ಅವರ ಸಂಬಂಧವು ಆರಂಭವಾಯಿಂತು.

ಆ ನಂತರದ ನಮ್ಮ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ನಿವರಿಸುವದಕ್ಕಿಂತ ಲೋಕ
ಮಾನ್ಯರ ಹಾಗೂ ಕರ್ನಾಟಕದ ಸಂಬಂಧನನ್ನು ವಿವೇಚಿಸುವದೇ ಹೆಚ್ಚು
ಯೋಗ್ಯವಾದೀತು. ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಸಂಗ್ರಾಮದ ಕಿಡಿಗಳನ್ನು ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ
ಎಬ್ಬಿಸಿದ ಶ್ರೇಯಸ್ಸು ಟಳಕರಿಗೇ ಸಲ್ಲಬೇಕು. ಸುಮಾರು ೧೯೦೬ ರಿಂದ
೧೯೨೦ರ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಕರ್ನಾಟಕದ ಎಲ್ಲೆಡೆಯಲ್ಲಿಯೂ ಓಳಕರವರ ಶಿಷ್ಯ
ವೃಂದವನ್ನು ನಾವು ಕಾಣಬಹುದಿತ್ತು. ಲೋಕಮಾನ್ಯರ ಯಾವದೊಂದು
ಘೋಷಣೆಯು ಕರ್ನಾಟಕದ ರಾಜಕಾರಣದಲ್ಲಿ ತೀವ್ರವೇ ಕಾರ್ಯ
ರೂಪದಲ್ಲಿ ಬರುತ್ತಿತ್ತು. ಆದುದರಿಂದಲೇ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ ಹಾಗೂ ಸೆಂಟ್ರಲ್‌
ಪ್ರಾವಿನ್ನ (€.P.) ಗಳನ್ನು ಬಿಟ್ಟರೆ, ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ಚಳವಳಿಯಲ್ಲಿ

Vi

ಕರ್ನಾಟಕವೇ ಅಗ್ರೇಸರವಾಗಿತ್ತೆಂದು ಹೇಳಬಹುದು. ಓಳಕರು ಹಾಕಿ
ಕೊಟ್ಟ ಆಂದೋಲನವು ಮೂರು ಮುಖವುಳ್ಳದ್ದಾ ಗಿತ್ತು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ
ಶಿಕ್ಷಣ, ಪರದೇಶೀ ಸರಕುಗಳ ಪ್ರತಿಬಂಧ, ಹಾಗೂ ಸ್ವದೇಶಿ ಚಳುವಳಿ ಈ
ತ್ರಿವಿಧ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಲ್ಲಿ ಕರ್ನಾಟಕವು ಬಹಳೇ ಪ್ರಗತಿಯನ್ನು
ಸಾಧಿಸಿತು. ಪರದೇಶಿ ಸರಕುಗಳ ಹೋಳಿ'ಯು ಎಷ್ಟು ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣ
ದಲ್ಲಿ ನಡೆಯಿತೆಂಬುದರ ಚಿತ್ರವ್ರು ಅದನ್ನು ಕಣ್ಣಾರೆ ಕಂಡ ನನ್ನ ಎದುರು
ಇಂದಿಗೂ ಇದೆ. ಎಷ್ಟೋ ಜನರು ಕಲ್ಲೆಣ್ಣೆಯು ಪರದೇಶಿಯ ವಸ್ತುವೆಂದು
ಬರಿ ಶೇಂಗಾದ ಎಣ್ಣೆಯಿಂದ ದೀಸ ಉರಿಸುತ್ತಿದ್ದುದರ ನೆನಪು ನನಗಿನ್ನೂ
ಇದೆ. ಚಳುವಳಿಯ ತೀಕ್ಷ್ಣತೆಯು ಎಪ್ಟಿತ್ತೆಂಬುದನ್ನು ಉದಹರಿಸಲು
ಮಾತ್ರ ಈ ಒಂದೆರಡು ಮಾತುಗಳನ್ನು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ರಚನಾತ್ಮಕ
ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಕರ್ನಾಟಕವು ಹಿಂದುಳಿಯಲಿಲ್ಲ. ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ
ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಕೊಡುವ ಅನೇಕ ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಈ ಕಾಲದಲ್ಲಿಯೇ
ತಲೆದೋರಿದವು. ನಮ್ಮ ಗದುಗಿನ ಅರಿವೆಯ ಗಿರಣಿಯು ಟಳಕರ ಪ್ರಯತ್ನದ
ಫಲವಾಗಿಯೇ ಆಗ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿ ಬಂದಿತು. ಸ್ವದೇಶೀ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು
ಮಾರಾಟ ಮಾಡುವ ಅನೇಕ ಅಂಗಡಿಗಳು ತಲೆದೋರಿದವು.

ಹೀಗೆ ಲೋಕಮಾನ್ಯರ ಸಂದೇಶನಕ್ಕೆ "ಓಗೊಟ್ಟು ಕರ್ನಾಟಕವೂ
ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಸಂಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ಅಗ್ರಗಣ್ಯವೆಂದೆನಿಸಿತು. ಆ ಕಾಲದ ಕರ್ನಾಟ
ಕದ ಮುಖಂಡರೆಲ್ಲ ಬಹುಶಃ ಲೋಕಮಾನ್ಯರ ಶಿಷ್ಯರೇ ಆಗಿದ್ದರು,
ಶ್ರೀಯುತರುಗಳಾದ ಗಂಗಾಧರರಾವ ದೇಶಪಾಂಡೆ, ಆಲೂರ ವೆಂಕಟರಾನ,
ದತ್ತೋಪಂತ ಬೆಳವಿ, ಶ್ರೀನಿವಾಸರಾವ ಕೌಜಲಿಗಿ, ಸುಬ್ರಾವ ಹಳದೀಪುರ
ಹಾಗೂ ಗದಿಗೆಯ್ಯ ಹೊನ್ನಾಪುರಮಠ ಇವರೆಲ್ಲ ಆ ಚಳುವಳಿಯ ಕಾರ್ಯ
ಕರ್ತರಾಗಿದ್ದರು.

ಲೋಕಮಾನ್ಯರು ಇಂಗ್ಲಂಡಕ್ಟೆಹೋಗಬೇಕಾದಾಗ, ಅವರ ಪ್ರವಾಸದ
ವೆಚ್ಚಕ್ಕಾಗಿ ಹಣ ಸಂಗ್ರಹಿಸುವ ಕಾರ್ಯ, ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲೂ ನಡೆಯಿತು:
ಆದರೆ ಮುಂದೆ "ಕೇಸರೀ? ಪತ್ರಿಕೆಯ ಆರ್ಥಿಕ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಸುಧಾರಿಸಿದಾಗ,
ಬಳಕರವರು ಕರ್ನಾಟಕದಿಂದೆ ಬಂದ ಹಣವನ್ನು ಒಂದು ವಿಶ್ವಸ್ಥ ನಿಧಿ
ಯನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿ ಕರ್ನಾಟಕಕ್ಕೇ ಮರುಳಿಕೂಟ್ಟರು.

vil

ಈ ರೀತಿ ಟಳಕ-ಕರ್ನಾಟಿಕ ಸಂಬಂಧವು ತೀರಾ ನಿಕಟಿವಾಗಿತ್ತು.
ಅಂತೆಯೇ ಕನ್ನಡಿಗರಾದ ನಾವು ಅವರ ಚರಿತ್ರೆಯನ್ನು ಓದಿ, ಅವರ ತತ್ವ
ಪ್ರಣಾಲಿಯನ್ನು ಅರಿತುಕೊಳ್ಳುವ ಅವಶ್ಯಕತೆಯಿದೆ. ತತ್ಕಾಲೀನ ಜನರಿಗಿಂತ
ಈಗ ಅವರ ಪೂರ್ಣ ಜೀವನವನ್ನು ಅಭ್ಯಸಿಸುವದಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚು ಅನುಕೂಲ
ನಿದೆ. ಏಕೆಂದರೆ ಈಗ ಅವರಿಗೆ ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟಿ ಎಲ್ಲ ಕಾಗದಪಶ್ರಗಳೂ
ನಮಗೆ ಲಭ್ಯವಾಗಿನೆ. ಯಾವ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ನೊಗವನ್ನೆೇ ಕಿತ್ತೊಗೆಯಲು
ಅವರು ಹೋರಾಡಿದರೋ ಆ ಬ್ರಿಟಿಶಕೇ ಲೋಕಮಾನ್ಯರ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವದ
ಮಹೋನ್ನತೆಯನ್ನು ಒಪ್ಪಿ, ತಲೆಬಾಗಿಸಿದ್ದನ್ನು ನಾವು ಕಾಣುತ್ತೇವೆ.

ಟಳಕರವರ ಲೋಕಪ್ರಿಯತೆಗೆ ಅವರು ಜನತೆಯ ಬಗ್ಗೆ ತೋರುತ್ತಿದ್ದ
ವಾತ್ಸ ಲ್ಯವೇ ಕಾರಣವು. ಜನರೊಂದಿಗೆ ಬೆರೆತು ಅವರ ಸುಖದುಃಖಗಳಲ್ಲಿ
ಸಮಭಾಗಿಗಳಾಗುತ್ತಿದ್ದರು. ೧೮೯೧ರಲ್ಲಿ ಪುಣೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ಲೇಗದ ಹಾವಳಿ
ಯಾದಾಗ ಬಹಳಷ್ಟು ಜನರು ಊರನ್ನೇ ಬಿಟ್ಟು ಬೇರೆಡೆಗೆ ತೆರಳಿದರು.
ಆದರೆ ಓಳಕರವರು ಅಲ್ಲಿಯೇ ನಿಂತು ತಮ್ಮ ಜೀವ ದಪರಿವೆಯಿಲ್ಲದೆ,
ಸ್ಲೇಗದಿಂದ ಬಳಲುತ್ತಿರುವವರ ಶುಶ್ರೂಷೆಗಾಗಿ ಹೆಗಲಿರುಳು ದುಡಿದರು.
ಈ ರೀತಿ ಜನರಿಗಾಗಿ ಅವರು ಯಾವ ತ್ಯಾಗವನ್ನು ಮಾಡಲೂ ಸಿದ್ಧರಿದ್ದರು.
ಅಂದಮೇಲೆ ಅವರ ಅನುಯಾಯಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯು ಬೆಳೆಯುತ್ತ ಹೋದುದ
ರಲ್ಲಿ ಏನಾಶ್ಚರ್ಯವಿದೆ?

ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಸಂಗ್ರಾಮದ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳೆಲ್ಲದರ ಆರಂಭವನ್ನು
ಲೋ ಕಮಾನ್ಯರ ಚಳುವಳಿಯಲ್ಲಿಯೇ ಇವ್ರು ಕಾಣಬಹುದಾಗಿದೆ.
ಸಾಮಾಜಿಕ ಶಿಕ್ಷಣ, ಸ್ತ್ರೀ ಶಿಕ್ಷಣ, ಹರಿಜನೋದ್ಧಾರ ಮುಂತಾದ
ಸರ್ವವಿಧ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಿಗೂ ಇವರು ಉತ್ತೇಜನವೀಯು
ತ್ತಿದ್ದರು. ಆದರೆ ಇವರ ತತ್ವಪ್ರಣಾಲಿಯ ಒಂದು ವೃತಿಸ್ಟ್ಯವೆಂದರೆ...
ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಸಂಪಾದನೆಯು ನಮ್ಮ ಪ್ರಥಮ ಧೈೇಯವಾಗಬೇಕು ಹಾಗೂ
ಆ ದಿಶೆಯಿಲ್ಲಿಯೇ ನಮ್ಮ ಸರ್ವಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸಬೇಕು. ಒಮ್ಮೆ
ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವನ್ನು ದೊರಕೆಸಿದೆವೆಂದರೆ, ಉಳಿದೆಲ್ಲ ಸುಧಾರಣೆಗಳನ್ನು
ಕಾರ್ಯರೂಪದಲ್ಲಿ ತರುವದು ಸುಲಭಸಾಧ್ಯ. ಈ ಮಾತು ಆ ಕಾಲದ
ಕೆಲ ಜನರಿಗೆ ಅಷ್ಟೊಂದು ರುಚಿಸಲಿಲ್ಲ. ಅದರೆ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಾನಂತರದ

vill

ಹತ್ತೇ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ನಾನು ಕೈಕೊಂಡ ಸಮಾಜ ಸುಧಾರಣೆಯ ಕಾರ್ಯ
ಕ್ಷೇತ್ರವನ್ನು. ಮುನದೆಂದರೆ, ಅಂದು ಅವರು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದ ಮಾತಿನ
ಸತ್ಯತೆಯು ಸುಸ್ಪಷ್ಟವಾಗುವದು.

ಸ್ವರಾಜ್ಯಸರಂಪರೆಯ ಬೀಜನನ್ನು ಬಿತ್ತಿದ ಶ್ರೇಯಸ್ಸು ಈ ರೀತಿ

ಬಳಕರಿರ ಸಲ್ಲುವದು,.. ಅವರ ಉಗ್ರ ಲೇಖನಗಳು ಜನರಲ್ಲಿ ಜಾಗ್ರತಿ
ಯನ್ನುಂಟು ಮಾಡಿದವು. ಈ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಗಾಂಧೀಜಿಯವರ ಕಾರ್ಯ
ಕ್ರಮಗಳಿಗೆ ಅಸ್ತಿವಾರವನ್ನು ಹಾಕಿದವರು ಓಳಕರೇ ಎಂದು ಹೇಳಿದರೆ
ಅತಿಶಯೋಕ್ತಿಯಾಗಲಾರದು.

ಇಂಥ ಮಕಾಪುರುಷರ ಚರಿತ್ರೆಯಿಂದ ನಾವೆಲ್ಲ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ
ಇಂದಿನ ಯುವಕರು ಕಲಿಯಬೇಕಾದ ಅನೇಕ ಪಾಠಗಳಿವೆ. ದೇಶಭಕ್ತಿ
ತ್ಯಾಗ, ಧೈರ್ಯ, ಧ್ಯೇಯನಿಸ್ಕತೆ ಇವೆಲ್ಲ ಗುಣಗಳನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡು
ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯಮಾಡಬೇಕಾಗಿದೆ. ಬುದ್ಧಿ ಯಷ್ಟೇ
ಚಾರಿತ್ರ್ಯವೂ ಮಹತ್ವದ್ದು ಎಂದು ಅವರು ಧೃಡವಾಗಿ ನಂಬಿದ್ದರು, ಮತ್ತು
ಅವರ ಜೀವನವೇ ಆ ತತ್ವದ ಉತ್ತಮ ದೃಷ್ಟಾಂತವಾಗಿದೆ. ಸಾರ್ವಜನಿಕ
ಜೀವನದಲ್ಲಂತೂ ನುಡಿಯಂತೆ ನಡೆಯೂ ಇರಬೇಕಾದುದು ಅತ್ಯಾವಶ್ಯಕ
ವಾಗಿದೆ. ಲೋಕಮಾನ್ಯರ ಜೀವನದಾದ್ಯಂತ ಹೋರಾಟನೆಲ್ಲ ಗೀತೆಯ
“ಕರ್ಮಣ್ಯೇ ವಾಧಿಕಾರಸ್ತೇ ಮಾ ಫಲೇಷು ಕದಾಚನ” ತತ್ವದ ಮೇಲೆ
ನಿಂತುದು ಸುಸ್ಸಷ್ಟವಾಗಿದೆ. ಅಂತೆಯೇ ಯಾವ ಫಲಾಪೇಕ್ಷೆಯಿಲ್ಲದೆ
ಧ್ಯೇಯಸಾಧನೆಗೆ ಅವಿಶ್ರಾಂತವಾಗಿ ಓಳಕರು ದುಡಿದರು. ಕಾಯಕದಲ್ಲಿಯೇ
ಕೈಲಾಸವನ್ನು ಕಾಣುವ ಮಹಾಪುರುಷರಲ್ಲಿ ಓಳಕರವರು ಅಗ್ರಗಣ್ಯ
ರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಇಂಥ ಮಹನೀಯರ ಜೀವನ ಚರಿತ್ರೆಯು ಬೀರುವ ಬೆಳಕು,
ಕರ್ನಾಟಕದ ಯುವಕರಿಗೆಲ್ಲ ಮಾರ್ಗದರ್ಶಕವಾಗಲೆಂದು. ನಾನು
ಹಾರೈಸುವೆ.

ಮಲಬಾರ ಹಿಲ್‌
ಮುಂಬಯಿ

ರಾ. ಶ್ರೀ. ಹುಕ್ಕೇರಿಕರ
೧ನೆಯ ನನ್ಸಂಬರ ೫೬

ಲೇಖಕನ ಬಿನ್ನಹ

ಶ್ರೀ ಬುರ್ಲಿಯವರು ಲೋಕಮಾನ್ಯರ ಚರಿತ್ರೆಯನ್ನು ನೀವು ಬರೆಯ
ಬೇಕೆಂದು ಆಜ್ಞಾಪಿಸಿ, ಅವರ ಚರಿತ್ರ ಗ್ರಂಥಗಳ ರಾಶಿಯನ್ನು ಎದುರಿಗೆ
ಇರಿಸಿದಾಗ ಎದೆ ನಡುಗಿತು. ಲೋಕಮಾನ್ಯರಂಥ ಅಲೌಕಿಕ ಪುರುಷರ
ಚರಿತ್ರೆಯನ್ನು ಬರೆಯಲು ನಾನು ಸಮರ್ಥನೇ? ಎಂದು ಮನಸ್ಸು ಪ್ರಶ್ನಿಸಿತು.
ಇಷ್ಟು ಗ್ರಂಥಗಳನ್ನು ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಓದುವದು ಸಾಧ್ಯವೇ? ಎನಿಸಿತು.
ಅವರ ಒತ್ತಾಯ, ನನ್ನ ಅಶಕ್ತತೆಗಳಿಂದ ದಿಕ್ಕುಕಾಣದಾದೆ. ಆದರೆ ಅವರು
ತಲೆಗೆ ಕಟ್ಟಿಯೇ ಬಿಟ್ಟರು. ತೀರ ಸರಳ, ಸುಲಭ, ರೈ ತರಿಗೆ ಕೂಡ
ತಿಳಿಯುವ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಬರೆಯಬೇಕೆಂದು ಕಟ್ಟಿ ಪ್ಪಣೆ ಮಾಡಿದರು.

ಈ ಸಮುದ್ರದಲ್ಲಿ ಈಜುವದು ನನ್ನ ಶಕ್ತಿ ಯಲ್ಲವೆಂದೆನಿಸಿತು. ಶ್ರೀ
ನೆ. ಚಿ. ಕೇಳಕರರಿಗೆ ಮೊರೆಹೊಕ್ಕೆ. ಅವರ ಬೆಳಕಿನಲ್ಲಿ ಮುಂದರಿದೆ. ಓದ
ಓದುತ್ತ ಹೋದಂತೆ ಎಲ್ಲ ಲೇಖಕರಿಗೆ ಅವರೇ ಮೂಲಾಧಾರರೆಂದು ಕಂಡು
ಬಂದಿತು. ನಾನೂ ಅವರನ್ನೇ ಆಶ್ರಯಿಸಿ ಬಹಳಷ್ಟು ಸಂಗತಿಗಳನ್ನು ಅವರ
ಗ್ರಂಥದಿಂದ ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದೆ. ಕರಮರಕರ ಹಾಗೂ ತಾಮಣಕರರ ಗ್ರಂಥ
ಗಳಿಂದಲೂ ಆಯ್ದು ಕೊಂಡೆ, ನಾನು ಬಳಸಿದ ಗ್ರಂಥಗಳನ್ನು ಬೇಕೆಡೆಗೆ
ಕೊಡಲಾಗಿದೆ. ಲೋಕೋತ್ತರ ಪ್ರರುಷರಾದ ಲೋಕಮಾನ್ಯರ ಚರಿತ್ರೆಯು
ಅದ್ಭುತ ರಮ್ಯುವೂ ರೋಮಾಂಚಕಾರಿಯೂ ಸ್ಫೂರ್ತಿದಾಯಕವೂ
ಭಾರತೀಯ ಹೋರಾಟದ ಅರ್ಧ ಶತಮಾನದ ವೀರ ಕಥೆಯೂ ಆಗಿದ್ದು,
ಅದನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸುವ ಶಕ್ತಿಯ ನನ್ನಲ್ಲಿಲ್ಲವೆಂದೂ ಅನಿಸಹತ್ತಿತು. ರಾಷ್ಟ್ರ
ನಿರ್ಮಾಣಕರಾದ ಲೋಕಮಾನ್ಯರ ಬಗೆಗೆ ಬರೆಯುವ ಯೋಗವು ತಾನಾ
ಗಿಯೇ ಬಂದಿರಲು ಅದನ್ನು ಬಿಡುವದು ಸರಿಯಲ್ಲವೆಂದು ಇನ್ನೊಂದು
ಮನಸ್ಸು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದಿತು. ದೇವರ ಮೇಲೆ ವಿಶ್ವಾಸವಿಟ್ಟು ಪ್ರ ಕಾರ್ಯಕ್ಕೆ
ಕೃ ಹಾಕಿದೆ. |

ಈ ಗ್ರಂಥದಲ್ಲಿ ರೋಕಮಾನ್ಯರ ಸಾಮಾಜಿಕ ದೃಷ್ಟಿ, ರಾಷ್ಟ್ರ ನಿರ್ಮಾ
ಣದ ಕಲ್ಪನೆ, ಸುಧಾರಣೆಯ ಮಾರ್ಗ ಈ ವಿಚಾರಗಳನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ವಿಸ್ತ್ಯುತ

೫

ವಾಗಿ ಕೊಡಲಾಗಿದೆ. ಇದಲ್ಲದೆ ಲೋಕಮಾನ್ಯರ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಅವರ ಪ್ರೇರಣೆ
ಯಿಂದ ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಿಕೊಡಲಾಗಿದೆ.

ಇದನ್ನು ಬರೆಯುವಾಗ ನನಗೆ ನೆರವಾದ ಪೂಜ್ಯ ಸಂ. ಗುರುರಾಜಾ
ಚಾರ್ಯ ಪಾಂಡುರಂಗಿ, ದೇಸಾಯಿ ಗೋವಿಂದಮೂರ್ತಿ ಹಾಗೂ ಸುರೇಂದ್ರ
ದಾನಿ ಮತ್ತು ಆರ್‌. ವ್ಹಿ. ಕುಲಕರ್ಣಿಯವರಿಗೆ ನನ್ನ ಕೃತಜ್ಞತೆಗಳನ್ನರ್ನಿಸ
ದಿರಲಾರೆ. ಅದರಂತೆಯೇ ಓಳಕ ಹಾಗೂ ಉತ್ತರಾದಿ ಮಠೆದ ಶ್ರೀ
ಸತ್ಯಧ್ಯಾನ ಶ್ರೀಪಾದಂಗಳವರ ಚರ್ಚೆಯ ಪ್ರಕಟನೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸಿಕೊಟ್ಟ
ಪೂಜ್ಯ ಗಲಗಲಿ ರಾಮಾಚಾರ್ಯರಿಗೂ ಅದರಂತೆಯೇ ಗ್ರಂಥಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸಿ
ಕೊಟ್ಟಿ ಜೋಗ ಶ್ರೀನಿವಾಸರಾಯರಿಗೂ, ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ ಮಂಡಳಕ್ಕೂ
ಜನತಾ ಕಾಲೇಜಿಗೂ ಕರ್ನಾಟಿಕ ಹೈ ಸ್ಕೂಲಿಗೂ ನಾನು ಖುಣಿಯಾಗಿದ್ದೇನೆ.

ಲೋ. ಚರಿತ್ರೆಯು ಮಹತ್ರದ್ದಾದರೂ ಬರೆಯಲು ಯತ್ನಿಸಿದ ನಾನು
ಅಸಮರ್ಥನು. ನುರಿತ ಲೇಖಕನೂ ಅಲ್ಲ, ಆದರೆ ಬರೆಯಬೇಕೆಂಬ ಹಂಬಲ.
ಮೇಲೆ ಸಂಪಾದಕರ ಒತ್ತಾಯ, ಇವುಗಳಿಂದ ನನ್ನ ಹರಕು ಮುರುಕು
ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಬರೆಯಲು ಯತ್ನಿಸಿದ್ದೇನೆ. ಅನೇಕ ದೋಷಗಳಿರಬಹುದು,
ಅವೆಲ್ಲವೂ ನನ್ನವೇ. ಇದರಲ್ಲಿಯ ಒಳ್ಳೇಯ ಭಾಗವೆಲ್ಲವೂ ನಾನು
ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದ ಲೇಖಕರದು.

ನನ್ನಲ್ಲಿ ನಿಂತು, ಈ ಕೃತಿಯನ್ನು ರಚಿಸಲು ಹಚ್ಚಿದ ಆತನಿಗೇ
ಇದು ಸಮರ್ಪಣೆ

ತಮ್ಮ ಬಂಧು
ಸ್ಪಾತಂತ್ರ್ಯಪ್ರಿಯ

ಸಮರ್ಪಣೆ
ಕೆ

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಟಿಳಕರ ಅಂತರ್ಯಾಮಿಯಾಗಿ ಭಾರತ ರಾಷ್ಟ್ರ )
ಸರ್ವತಂತ್ರ ಸ್ಪತಂತ್ರನೂ ಸರ್ವಾಂತರ್ಯಾಮಿಯೂ ಆದ
(ಠೀಹರಿಯ ಚರಣಕಮಲಗಳಿಗೆ...

ಆಧಾರ ಗ್ರ

ಕನ್ನಡ

೧) ಕರ್ನಾಟಕ ದರ್ಶನ

೨) ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಗಳು

೩) ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ಹೆಜ್ಜೆಗಳು

೪) ನನ್ನ ಜೀವನ ಸ್ಮೃತಿಗಳು ...
... ಅನು: ಆಲೂರ ವೆಂಕಟರಾಯರು
ಸ ದ. ಹ. ಕರಮರಕರ

೫) ಟಳಕರ ಗೀತಾರಹಸ್ಯ
೬) ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸಿನ ಕಥೆ

ಮರಾಠಿ

ಲೋ ಬಳಕ ಯಾಂಜಿ

೧)

ಚರಿತ್ರ ಭಾಗ ೧, ೨,೩...

೨) ಲೋ. ಬಳಕ ಯಾಂಚ್ಯಾ
ಅಶವಣಿ ವ ಆಖ್ಯಾಯಿಕಾ
ಭಾಗ ೧-೨.

೩) ಲೋ. ಟಳಕಾಜೆ ಕೇಸರಿತೀಲ

ಭಾಗ ೧-೨. ....
ಕೇಸರಿ ಪ್ರಬೋಧ ಹ

೪)
೫)

೬)

೭)

ಲೋ. ಬಳಕ ಯಾಂಜಚೆ

ಗೇಲಿ ಅಠವಣೆ ....
ದ. ನಿ. ತಾಮ್ಹಣಕರ

ಲೋ. ಬಳಕ
ಉತ್ತರಾದಿ ಮಠದ
ಪ್ರಕಟನೆಗಳು ....

೮) ಕೇಸರಿ ವಿಶೇಷಾಂಕ

ಇಂಗ್ಲೀಷ

1) Bal Gangadhar Tilak ....
2) History of the Congress..

೦ಥಗಳು

ಲೇಖಕರು

ಜ್‌ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ
| ಸ್ವಾತಂತ ಪಿಯ

ಫೆ
೨೨

ಆಲೂರ ವೆಂಕಟರಾಯರು

ನ. ಚಿ, ಕೇಳಕರ

ಸ. ವಿ. ಬಾಪಟ
ಲೇಖ

ಕೇಸರಿ ಮರಾಠಾ ಸಂಸ್ಥಾ ಪ್ರಣೆ.
ಕೇಸರಿಮಹೋತ್ಸವ ಮಂಡಳ.

ಅಪ್ಪಾಜಿ ವಿಷ್ಣು ಕುಲಕರ್ಣಿ

ಪಂಡಿತ ಗಲಗಲಿ ರಾಮಾಚಾರ್ಕರು

ಕೇಸರಿ ಆಫೀಸ ಪುಣೆ

By D. P. Karmarkar
Dr.Pattabhi 5೧1೩ Ramayya

ಅನುಕ್ರಮಣಿಕೆ

ಒಂದೆರಡು ಮಾತುಗಳು

ಮುನ್ನುಡಿ
ಲೇಖಕನ ಬಿನ್ನಹ
ಆಧಾರ ಗ್ರಂಥಗಳು
ಮೊದಲನೆಯ ಫಟ್ಟ ಪುಟಿ ೧--೧೦
ಪೂರ್ನೇತಿಹಾಸ
ಹಿನ್ನೆಲೆ (ಪ್ರಟಿ ೧), ಓಳಕ ಮನೆತನನ ಪೂರ್ವೇತಿಹಾಸ (ಪುಟ ೪)
ಎರಡನೆಯ ಘಟ್ಟ ಪುಟ ೧೧--೫೧
ಬಾಲ್ಯ-ಶಿಕ್ಷಣ

ಬಂಡಾಯದ ನಂತರದ ಭಾರತ (ಪುಟ ೧೭), ಪ್ರೌಢ ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸ
(ಪುಟಿ 4), ವಿಚಾರನ ಮಂಥನ (ಪುಟ ೪೧).

ಮೂರನೆಯ ಫಟ್ಟ ಪುಟ ೫೨-೧೨೩
ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಜೀನನದ ಮೊದಲಿನ ಹತ್ತು ವರ್ಷಗಳು

ಕೇಸರಿ ಹಾಗೂ ಮರಾಠಾ (ಪುಟ ೬೧). ಓಳಕರ ಮೊದಲನೆಯ ಶಿಕ್ಷೆ ಆಥವಾ
ಕೊಲ್ಹಾಪುರಪ್ರಕರಣ (ಪುಟಿ ೬೮) ಫರ್ಗ್ಯೂಸನ್‌ ಕಾಲೇಜಿನ ಸಂಸ್ಥಾಪನೆ (ಪುಟಿ ೮೪;
ಇಬ್ಬಣದ ಇಂಗಿತ (ಪುಟ ೯೨), ಶಿಕ್ಷಣ ಸಂಸ್ಥೆಗೆ ಶರಣು (ಪುಟ ೧೦೨), ಕ್ರಾಫರ್ಡ
ಪ್ರಕರಣ(ಪುಹಿ ೧೦೮), ಅನ್ನ ಬ್ರಹ್ಮನ ದೇಗುಲದಲ್ಲಿ (ಪುಟ ೧೨೦).

ನಾಲ್ಕನೆಯ ಘಟ್ಟ ಪುಟ ೧೨೪--೨೨೨
ರಾಜಕೀಯ ರೆಂಗೆದ ಪೂರ್ವ ಸಿದ್ಧತೆ

ಸಮ್ಮತಿ ವಯಸ್ಸಿನ ಕಾಯದೆ ( ಪುಟಿ ೧೨೪ ) ಸಕ್ಕಾೌರ ಪ್ರಾಯಶ್ಚಿತ್ತ

(ಪುಟ ೧೩೨), ಓಳಕ ಹಾಗೂ ಶಾರದಾ ಸದನ (ಪುಟ ೧೪೦) ಹಿಂದೂ ಮುಸ್ಲೀಮರ

ದಂಗೆಗಳು ( ಪುಟಿ ೧೪೩), ಓಳಕರ ಕಾರ್ಯವೈವಿಧ್ಯ (ಪುಟ ೧೫೭)» ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ

ಉತ್ಸವಗಳ ಜನಕರು (ಪುಟ ೧೭೦), ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಆಪತ್ತುಗಳು (ಪುಟ ೧೭೮),

ರಾಜದ್ರೋಹಿ ಓಟಳಕರು ಅರ್ಥಾತ್‌ ರಾಜದೋ ಹದ ಮೊದಲನೆಯ ಖಬ್ಬಿ
(ಪುಟ ೧೯೯೦), ಶೆರೆಮನೆವಾಸ (ಪ್ರಟ ೨೧೩)» ವಿಶ್ರಾಂತಿ ( ಪುಟ ೨೨೦).

೫1೪

ಐದನೆಯ ಫಟ್ಟ ಪ್ರಟ ೨೨೩-೨೪೬
ಲೋಕಮಾನ್ಯರು
ಪುನಶ್ಚ ಹರಿಃ ಓಂ! (ಪುಟಿ ೨೨೩), ಸರಕಾರದ ಕೃಷ್ಣ ಕಾರಸ್ಥಾನ ಅರ್ಥಾತ್‌
ತಾಯೀ ಮಹಾರಾಜರ ಪ್ರಕರಣ (ಪುಟಿ ೨೨೯), ಓಳಕರ ಅದ್ಭುತ ಚೈತನ್ಯ ಶಕ್ತಿ
(ಪುಟ ೨೪೦).

ಆರನೆಯ ಘಟ್ಟ ಪುಟಿ ೨೪೭-೩೩೨
| ಟಳಕರೆ ಜೀವನದಲ್ಲಿಯೆ ಸುವರ್ಣಯುಗ
ವಂಗ ಭಂಗ (ಪುಟಿ ೨೪೭), ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪಕ್ಷದ ಉದಯ (ಪುಟಿ ೨೫೭)
ಸ್ಪರಾಜ್ಮದ ಘೋಷಣೆ (ಪುಟ ೨೬೯), ಹೋರಾಟದ ತ್ರಿನಿಧ ರೂಪ (ಪುಟ ೨೭೪),
ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸು ಕುಪ್ಪಳಿಸಿತು ( ಪುಟ ೨೯೦ ', 'ಲೋಕಮಾನ್ಯರ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ ನಿಷ್ಠೆ
(ಪ್ರಟಿ ೩0೦೧)» ರಾಜದ್ರೋಹದ ಎರಡನೆಯ, ಖಟ್ಲಿ (ಪುಟ ೩೧೦), ಮಂಡಾಲೆಯ
ತಪೋಭೂಮಿ (ಪುಟ 4೨೨).

ಏಳನೆಯ ಫಟ್ಟ ಪುಟಿ 44೩-೪೧೯
ಭಾರೆತದ ಏಕೈಕ ಮೆಯಿಖಂಡರು
ಮಂಗೆಲ ಪ್ರಭಾತ (ಪುಟ ೩೩4), ಲೋಕಮಾನ್ಯರ ವಿಜಯ (ಪುಬಿ ೩೪೫),
ಲೋಕಮಾನ್ಯರ ಜಯದುಂದುಭಿ, ( ಪುಟ 3೫೩). ಲೋಕಮಾನ್ಮರ ಜೈತ್ರಯಾತ್ರೆ
(ಪುಟ ೩೫೯), ಲೋಕಮಾನ್ಯರೂ ಕರ್ನಾಟಕವೂ (ಪುಟ 4೬೪), ಫೀ ಶೀ ೧೦೮
ಶ್ರೀ ಸತ್ಯಧ್ಯಾನ ಶ್ರೀಪಾಹಂಗಳವರೂ ಲೋಕಮಾನ್ಯರೂ ( ಪುಟ ೩೭೧) ಇತರ
ಚಟು ನಟಕೆಗೆಳು (ಪುಟ ೩೮೦), ಚಿಶೋಲ ಪ್ರಕರಣ (೩೮೬), ಇಂಗ್ಲಂಡದಲ್ಲಿಯೆ
ಮುಹಾಕಾರ್ಯ (ಪುಟ ೪೦೧), ಪ್ರತಿಯೋಗಿ ಸಹಕಾರ (ಪುಟ ೪೧೨) ಸೂರ್ಯನು
ಅಸ್ಪಂಗೆತನಾದನು (ಪುಟ ೪೧೮ ).

ಲೋಕನೂನ್ನ ಬಾಳ ಗಂಗಾಧರ ಓಳಕ

nr ಕಿ ಗಃ ಕರರ A
a ನನ್ಯ ವಾ ಗ ನನನ ವ ಜ್ಯ.
ತ ಹ ಹ ಸ ಸ ಹಸ್ಸಿ ಹ
ನ ಗ : ನಿಲ್‌ ಚ ಫು
ಹ ಬರ ಬ್ಬ ಉಂ
ಹ ಕ ಕ ಬು ಕ ಕ
ಬ

ಕ, Fy ೫
ಗ

ಮ

ಸ

ಆ ಗಗ

|

at
ಜಟ ಟು
AE

ಸ
ಆ
ಸ
SS
ಲ
ಕ
ಸ ಗ.

ಹ y ಸ Vp y
IE yt SS ಸ ಕ ನ
1011 ಗ ಬು ಕ ಸ
ಗಯ ಜು 3 ಲ ಜು py ಕ
| ಜಯ ರ “a ನ ಬ 1 ೯
ಗ! ಳ್ಳ ಗ್‌ೆ, ಸಗಳ ಆ Ky ¥ WA ಕೈಗ ಸ; i £3 eA ಕ ಸ್ರ TNS ಗೆ ಷೆ 1" ಸಿ ಹೆ
Mu hs 11 ee ಟು ಭಯ ಜ್‌ I - ; ಸ 1೫10
ee i ಗ ಗ ಉಸ್‌ ತ SE ಕ್‌ tN ಕ್ಯ i MS Pc a Fite
AM ಗ ಗಳ K R ನ ಸ ಗ
(11 ಗ ಟೋ ಯ ಗ ತ ನ Uo site Pe
MD ಜು ಅಸ್‌ Me a : 2 ಆ ಚ
ಗೇ ಕ WE ಚ ಗಗ AM ಭಿ 4 ಕ್ಲ J pln, ಗ ಗಗ ಲಗ
KR AU ಲೆ ಸ ಲಃ ಸ ಖೆ ಗಗ
We ಗ Wn ” : 4 fr ಸ ಸ ಇ
| 4 Fe ಸ ಳ್‌ (3 sind! ಗ!
ಸ ಹ ಜ್ನ ಗ ಮ ಸಃ ಯ . ಗ
ಗ Nk
ANS ; ಸ ಗ 0]
ಸ `` 10 [ಉದ ಯು
ಜಲ ಲ್‌ ಬ ಘಅಚಘೃೈ್ರೃ್ಹಚಾಾ ಾ ೧ ೧ ೪ ಸ x ಸ te 1. ಸ
EGR ಓ : ರ ಸ ಕ ಸು NA ಜಯ
ಬಟ್ಟು. 1 ಜತೆ 1 ಸ ಇ A ai KRESS K i
AEN rn] My ಅಗೆ p KY RO RE ಸ ಜು ಯಜ ಯು Mi. i
NS Ee :
USE ಕ ಸ pi , ರ ಕ
Hye ಗ ಗ ಭನ ಕ NN ಕ ಗ ಸ ತ 4 wy CRM Ay ಸ ey ಗ
ಬ ಗ ಜಿ 4 ಳ್‌ Ky ಹಳ ಬ ಭು > ಸ ಬ
ಜು ಯ 1 ತ ಸ Ke MR ಜಟ
ಯಬ ಕ ಜ್‌ ಲ ನ ಜ್‌ 4 1
ಸ ಗ ಕ ಕ ಗೆ
2 ಚ್‌
ಟ್ರ “WN ಗ
(೪. ಆ
ಸ eee
ಬ ಉ(
A

ಸ
£

es ಬ ಗ ಸ
A ಸ ಸ 5/11 ಸ : Ne
A ಯ K ಕಸ ನ ನ ತ 4 |
ಗ ಗ ಕ + ಸ್ನ K ¥ x ಲ 1.4 ಟಗ
ಕ ಗ! i Hi ಆ ಚ | ಸೇ \ alts ಗ
ಯು ed ಸ ಗ ; ಸ ( ದ ಗ
ಗುಲಲೆಲಿಬ್ಬಿ ಟಿಗೆ ಟನ್‌ A pe ಕೆ ಕ ತ ರ ey et 4 CANN NN a Sil Mgt
WE RS j ! ಕ ಬ y ಜಯ ಜು 0 ಉಟ
ಚ ಯು ಯು ಃ 1 ps I) ಸ \ | ಟೆ ಜಗ ಭು
ಜಸು ಯು ಜು ಸ ಸ ಗ ಲ ಸ ಗಜ] ರ ASE
ಬಯ PAR ರ f ಸ್ಯ ಸ TN Me
: ಗ ಬ NS ನ ಭಜಿ RA ಲ ಟಿ ಯು
; 2 ಗ NN ; ಕ ಗ
ಕೆ | 1
ರ
1 ಗಗ
ಗ
ಗ 1
ಜಟ
ಳಿ ಗ ಸ ಗ ಗ
ಗ ವಲಲ ಟಕ ಸ ಹ ಕ ಯಜ ಯು
NS ಗೇ ೨) A fp ಜ್ರ BAR ಗ ಗಗ
ರ 4 ಕ, | ಫಟಿ ¥ ಸಜ AM , ಸ ps NN Mt ಜೆ ಗ ಗಗ ಗ
tye ನಭ ಗ ಗ ಬ ಲ ಟಟ [ಉಲ
ಗ ಜ್‌ : ಜ್‌ ಜು ಜು ಜ ಬು
ಗತೆ PU:
ಸ ಜ್ನ
1 ಓಟ ಯು
ಬ AA ಟಟ 1) ಟಟ ಗ್‌
ಜಿ 0 ಸಟ
ಗ!
ಗ ಹ ಟ್‌ ಬ ಗ ಗ ಭೆ
RS Pe ಗ ಗ ಸ ಹ್‌ ಗ 1
ಜಯ ಟ ಹರಿ ಗ ಗ ಜಯ ಟು ಗ
ES ಲ ಲ್ಲ ಛೆ ಟ್ಟ ಸೊ ಗ ಇ (5 h | a A MERE st tbs, ಗ
ಜಳ ಜೀಜಿ ಜಿ HEN ಹಾಗ E fy! 1 ಕ ಊಟ ಟೂ? i FON
St ಬ ES ನ ತ ಸ್ಯ pj MM aS ಗಲ
ಲ ಗಟ ಲೈ 481. ೩ ಕ 3 | ಆಗ ಗಟ ಟೂ ಟಟ! ಗಃ Wt, ON
NS ಟೆ 4 ತಿ ಸ ಸ್‌ x Fa ಗಿ ಜಟ ಟುಟ) ಟೀ
ಯ ಯ Me
ಸ 'ೆ ಸ್ಯ Mt ಸ KSA Wy M 1 00೧ ಗೆ
ಗ MR ಬ ಚಬಗ್ಲಿ 110105
ಟೆ ಯ ಗೆ ಗ ಬ
ಟಟ ಗ ಗಗ
ಗ

ಫಿ

ಗ
ಬಜ ಯ

ಉಟ |
ಜಯ
ಗ ಉ[ 0

ಯ
ಅಯ ಟು ಹ ಲ
ಗ ಬ p ಛಿ ಸ ಗ
ಟೆ ಗೆ Pe ಕ N ಕರ ಹ, ಗ್ರ ಗೆ
ಯಯ ಕ "2 ನ ಬ ಸನ OE IS ಸ
ಊಟ ಜು ಸು ` WS ಸ : ಗ PE 11
ಭು ಗಗ] ಗ ಕ NS | es ಸ NE ್ಸ ROY ಸ 1
ಕ ಸ ಸ ತೆ ಸ pe PORT ಹ ಗಲ್ಲ
ಜು ರ ಜು ಲ್ಲ ಗ ಸ ಬ ಟು ಬಜ
ನ ಸ ಟಿ ಜ್‌ ಜಟ ಟೆ (ಗ
ಬ್‌ ಲ ; ಸಾ ಪ

pt) ಗ
ಗ
ನ
ಬ 1
ಗೆ ಗ
ಬ
ಗ
, Ky yy
Ata

ಸ

ee
i

AN MLNS

Ns
(ಗ
ಸ
ನ

ಗ
ಜು
ಕ ಗ ಸಃ A EP ಸ
ಭಃ EE pa ಗೆ
ಜರ ಯು

ಹ
ಗಗ
ಬು ಹ ಯ್‌ ಸ ಕ ದು
ಬ ಸೈ | ಸ ಗ ಜೆ ಅ |
ಸ ಎ
ಗು! 1 We ಗ ಗ ಸ ಕ ಕ
ಫೆ fy I p) ತ ಗೆ ನೆ ಗ
| ಇ ಗ ಗ
( ಬಟ್ಸ್‌

ಗ ಕ
ಗ ನ i | ; MN
ಸ ಟಟ
ಟಟ

ಗ
EN Mr
1

ಜಲ್ಲಿ)
ಸ
ಗ
ಗ 1
ಗ ಯ ಕ
(ss et
ಬ ಬ ಯು
ಹ ಗುಂ ಭಜ
ಬ

ಹ

ಸ
ಲ ಟಿ
ಗ

ಸ ಗ

ಕ

ಪಿಟ

ಹರಿಃ ಓಂ

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಬಾಳ ಗಂಗಾಧರೆ ಬಳಕ

( We know of no other Indian who has made greater
Personal Sacrifices for his country than Mr. Tilak ”
ಶಾಮಜಿ ಕೃಷ್ಣವರ್ಮ, ಅಮೇರಿಕ

“ ದೇಶದ ಹಿತಕ್ಕಾಗಿ, ಲೋಕಮಾನ್ಯರಿಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚಿಗೆ ಸ್ಪಾರ್ಥತ್ಯಾಗನನ್ನು
ಮಾಡಿದ ಯಾವ ಭಾರತೀಯನನ್ನೂ ನಾನರಿಯೆ ?

ಮೊದಲನೆಯ ಫಟ್ಟಿ
ಬನ್ನೆಲೆ

ದೇಶವು ಒಮ್ಮೆ ಸರತಂತ್ರವಾಯಿತೆಂದರೆ ಅದು ಮೇಲಕ್ಕೇಳುವದು
ಬಹು ಕಠಿಣ, ಅದರಲ್ಲಿಯೂ ಇಂಗ್ಲಿಷರಂಥ ಧೂರ್ತ, ಭೀದನೀತಿ ನಿಪುಣ
ಜನಾಂಗದ ಕೈಯಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಮೇಲಂತೂ ಕೇಸುವದೇನು? ಜಾಡಬುಡ್ಡನ
ಜಾಲದಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕ ನೊಣದಂತೆ; ಭಾರತದ ಗತಿಯಾಗಿದ್ದಿತು. ಬ್ರಿಟಶರು
ಭಾರತದ ಭೂಮಿಯನ್ನ ಪ್ಟೇಗೆಲ್ಲಲಿಲ್ಲ, ಭಾರತೀಯರ ಮನವನ್ನೂ ಗೆದ್ದರು.
ಭಾರತದ ಜೀವಾಳವು ಅದರ ವೈದಿಕ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ. ಅದರ ಬೇರುಗಳಿಗೆ
ಕೊಡಲಿ ಇಕ್ಕದ ಹೊರತು ಭಾರತವು ಚಿರಕಾಲ ತಮ್ಮ ಆಳಿಕೆಯಲ್ಲಿ
ಉಳಿಯಲಾರದೆಂದು ದೂರಾಲೋಚನೆಯನ್ನು ಮಾಡಿ ಸ್ವಸಂಸ್ಕೃತಿ, ಸ್ಟ
ಜನಾಂಗದ ಬಗ್ಗೆ, ತಿರಸ್ಕಾರ ಹುಟ್ಟುವಂತೆಯೂ ಬ್ರಿಟಿಶರ ಬಗೆಗೆ ಆದರವು
ಉತ್ಸನ್ನವಾಗುವಂತೆಯೂ ಶಿಕ್ಷಣ ಕ್ರಮವನ್ನು ಬ್ರಿಟಿಷರು ಏರ್ಪಡಿಸಿದರು.
ತಮಗೆ ಬೇಕಾಗುವಂಥ ನೌಕರರನ್ನು ಸಿದ್ಧಪಡಿಸುವದೇ ಈ ಶಿಕ್ಷಣದ
ಮುಖ್ಯ ಗುರಿಯಾಗಿದ್ದಿ ತು.

೨ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಈ ಶಿಕ್ಷಣದ ಪರಿಣಾಮವೇನಾಯಿತೆಂಬುದನ್ನು ದೇ. ಭೆ. ಲಾಲಾ ಲಜ
ಪತರಾಯರು ಒಳ್ಳೇ ಮನೋವೇದಧಕವಾಗಿ ಚ Ra «ಇಂಗ್ಲಿಷು
ಕಲಿತ ಹಿಂದೀ ಜನರು ಸರಕಾರದ ದೊಡ್ಡ ದೊಡ್ಡ ಅಧಿಕಾರದ ಸ ಸ ಳಗಳನ್ನು
ಆಕ್ರಮಿಸಿ, ಆನಂದದಿಂದ ನಲಿಯಹತ್ತಿದರು. ಇಂ ೧ ಹಸಿ
ವನ್ನು ನಡೆಯುವದೇ ಪರಮಭಾ ಗ್ಯವೆಂದು ತಿಳಿಯಹತ್ತಿ ದರು. ಸರಕಾರ
ದಿಂದೆ ದೊರೆತ ಮಾನ ಮರ್ಯಾದೆಯಿಂದ ಅವರಲ್ಲಿ ಒಳ್ಳೆ ಪ ಜ್ಯಬುದ್ದಿ
ಯುಳ್ಳವರಾದರು. ಯುರೋಪಿಯನ್ನರನ್ನು ತುಟ ಂತೆ ಪೂಜಿಸ
ಹತ್ತಿದರು. ಮಾತು ಮಾತಿನಲ್ಲಿಯೂ ಅವರ ಅನುಕರಣವು ಪ್ರಾರಂಭ
ವಾಯಿತು. ತಮ್ಮ ಧರ್ಮವನ್ನು ಕೇಳುಗಳಯಹೆತ್ತಿದರು. ತಮ್ಮ ಸಂಸ್ಕ
ತಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಮೂಗು ಮುರಿಯಹತ್ತಿದರು. ಹಿಂದೀ ಸಮಾಜವನ್ನು ತುಚ್ಛೇ
ಕರಿಸಿದರು. ತಮ್ಮ ಆಚಾರ ವಿಚಾರಗಳನ್ನು ತೆಗಳಿ ಅವರ ಉಡುಪು
ತೊಡುಪುಗಳನ್ನು ಧರಿಸಿ, ಸಾಹೇಬರಾದರು. ಕೆಲವರು ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್‌ ಧರ್ಮ
ವನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದರು. ಇಂಗ್ಲಿಷರಂತೆ ತಾವೂ ಕ್ಲೆಬ್ಬುಗಳನ್ನು ಏರ್ಪಡಿಸಿ
ಕೊಂಡರು. ಭಾರತೀಯರ ಯಾವ ಮಾತೂ ಈ ಸುಕ್ತಿತರಿಗೆ ಬೇಡಾದವು.
ಹಿಂದೀ ಜನರೆಂದರೆ ಕಾಡು ಜನರು. ಅವರ ಧರ್ಮವೆಂದರೆ, ಅಂಧ ಶ್ರದ್ಧೆಯ
ಮೊಟ್ಟ, ಅದರಲ್ಲೇನೂ ಹುರುಳಿಲ್ಲ. ಭಾರತೀಯರೆಂದರೆ, ಸಂಕುಚಿತ
ದೃಷ್ಟಿಯ ಧರ್ಮಗೇಡಿಗಳು, ಎಂದು ಈ ಬಿಳಿ ಛಾಯೆಯವರ ಕಲ್ಪನೆ
ಯಾಯಿತು.” ಇದನ್ನು ಕಂಡು ತಮ್ಮ ಶಿಕ್ಷಣವು ಯಶಸ್ವಿಯಾಯಿತೆಂದು
ಬ್ರಿಟಿಶರು ಹರ್ಷಗೊಂಡರೆ ಆಶ್ಚರ್ಯವಲ್ಲ! ಈ ಶಿಕ್ಷಣದ ಪಿಡುಗಿನಿಂದ
ಆರ್ಯ ಸಂಸ್ಕತಿಯ ಅಳಿಗಾಲವೇ ಸಮೂನಿಸಿತೆಂದು ಭಾರತೀಯರು ಭಯ
ಭೀತರಾದರು. ತಮ್ಮ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಅಭಿಮಾನವಿದ್ದರೂ ಅದನ್ನು
ಹೇಗೆ ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳ ಬೇಕೆಂಬುದು ಹೊಳೆಯದಾಯಿತು.

ಭಾರತದಲ್ಲಿಯ ಸಂಸ್ಥಾನಗಳೆಲ್ಲ ಡಾಲಹೌಸಿಯ ಮಹಾಯಜ್ಞ ದಲ್ಲಿ
ಆಹುತಿಯಾಗಿ ಭಾರತದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ರವಿಯು ಅಸ್ತಂಗತನಾದನು.
ಭಾರತದಲ್ಲೆಲ್ಲ ಪಾರತಂತ ಶ್ರದ ಕಗ್ಗತ್ತಲೆಯು ಮುಸುಕಿತು, ರಾಜ್ಯವನ್ನು
ಕಳೆದುಕೊಂಡ ಸಂಸ್ಥಾ ನಿಕರಬ್ಲರು ತನ್ನು ದುರ್ದೆಸೆಯನ್ನು ಅರಿತುಕೊಂಡು,
ಸ್ವಾತಂತ್ರ ಸಕ್ಪಾಗಿ ಪುನಃ ಹೋರಾಡದೆ ಗತ್ಯಂತರ ವಿಲ್ಲೆಂದು ಬಗೆದು,

ಈ

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಬಳಕರ ಚರಿಕ್ರಿ ಶಿ

ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಕ್ರಾಂತಿಯನ್ನು ಹೂಡುವ ಪ್ರಯತ್ನಗಳನ್ನು ನಡೆಯಿಸಿದ್ದರು.
ಇಡೀ ಭಾರತವೇ ಮದ್ದಿನ ಮನೆಯಾಗಿದ್ದಿ ತ. ಬ್ರಿಟಿಶರ ಜನಾಂಗ್ಯ
ಬ್ರಿಟಿಷರದೇಶ ಇವುಗಳ ಬಗ್ಗೆ ತೀವ್ರ ಅಸಂತೋಷವು ಹಬ್ಬಿತ್ತು. ಪೇಶ್ರೆಯರ
ಮುಖಂಡರಾದ ನಾನಾಸಾಹೇಬನೂ ರಂಗೋ ಬಾಪೂಜಿಯೂ, ಔಂಧದ
ನವಾಬ ಮೊಲಾದವರು ಬ್ರಿಟಿಶರನ್ನು ಭಾರತದಿ೨ದೋಡಿಸಲು ಜಾತಿ, ಮತ,
ಭೇದಗಳನ್ನು ಮರೆತು ಕ್ರಾಂತಿಯನ್ನು ಹೂಡುವ ಸಮಯವನ್ನು ಕಾಯಹತ್ತಿ

ದರು. ಅದರ ಸಿದ್ದತೆಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿದ್ದ ರು. ಇದೇ ಸಮಯನೆಂದು ಕೆಲವು ಕ್ರಿಸ್ತಿ
ಪಾದ್ರಿಗಳು ತಮ್ಮ ಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರವನ್ನು ಕೈಕೊಂಡು ಭಾರತೀಯರನ್ನು
ಭಲಿಸಹತ್ತಿದರು. ಕಂಪನಿಯ ಸರಕಾರದ ವ್ಯಾಪಾರೀ ಧೋರಣದಿಂದ ಭಾರ
ತದ ಉದ್ಯೋಗ, ಕ್ಲೈಗಾರಿಕೆಗಳೆಲ್ಲ ಹಾಳಾಗಿ ಬಡತನವು ಭರದಿಂದ ಹಬ್ಬ
ತೊಡಗಿತ್ತು. ರಾಮ ಮೋಹನರಾಯರಂಥ ಸಜ್ಜನರು, ಭಾರತದ ಈ
ಸಯ ಕಂಡು ಮರ ಮರನೆ ಮುರುಗಹತ್ತಿದರು. ಸ್ವಧರ್ಮ, ಸ್ವಸಂಸ್ಕುತಿ
ಗಳ ರಕ್ಷಣಗಾಗಿ ಪ್ರಯತ್ನಿಸಹತ್ತಿದರು. ಆದರೆ ಅವರ ಕಸುವು ಸಾಲಲಿಲ್ಲ.
ಭಾರತ ಜನಾಂಗವೆಲ್ಲ ಕಂಗೆಟ್ಟು ದಿಕ್ತುಗಾಣದಾಯಿತು. ಇಂತಹ ಕಠಿಣ
ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಲೋಕಮಾನ್ಯರು ಅವತರಿಸಿದರು. ಇಂಗ್ಲಿಷ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು
ಸಡೆದರೂ ಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯೇ ನಿಗಿಲಾದುದೆಂದೂ ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ
ನಂ ತ ಆರ್ಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯನ್ನು ಸರಿಗಟ್ಟಿಲಾರದೆಂದೂ ಸಾರಿ, ಆದರ
ರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ ಟೊಂಕಕಟ್ಟಿ ಭಾರತೀಯರನ್ನು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಸಂಗ್ರಾಮಕ್ಕೆ
ಅಣಿ ಮಾಡಿದವರೆಂದರೆ ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಬಳಕರೇ!

ಅರಣ್ಯದನ್ಲಿ ಸಾವಿರಾರು ಕಂಟಿಗಳೊಡನೆ ಬೆಳೆದ ಗುಲಾಬಿಯ ಕಂಟಯು
ಹೂಬಿಟ್ಟು ಅರಳಿ, ತನ್ನ ಪರಿಮಳವನ್ನು ಬೀರಿದಾಗಲೇ ಜನತೆಯ ಲಕ್ಷನು
ಆ ಕಡೆಗೆ ತಿರಗುತ್ತದೆಯಲ್ಲವೆ? ಅದರಂತೆ ಟಳಕರು ಜನತಾರೂಪಿ ಜನಾರ್ದ
ನನ ಸೇವೆಗೈದು, ತೇಜಸ್ವಿಗಳಾಗಿ ರೋಕಮಾನರೈಂಬ ವರವನ್ನು ಪಡ
ದಾಗ ಜನ ಈ ಅಲೌಕಿಕ ಮಹಾಪುರುಷರು ಯಾರು? ಎಲ್ಲಿಯವರು ?
ಜನ್ಮಸ್ಥಳವಾವುದು? ಯಾವ ವಂಶಜರು? ಎಂದು ಕುತೂಹೆಲದಿಂದ
ತಿಳಿಯಲಫೇಕ್ಷಿಸುವದು ಸ್ವಾಭಾವಿಕ. ಮಹಾಪುರುಷರ ಚರಿತ್ರೆಗಳೆಲ್ಲವೂ
ಹೀಗೆಯೇ ಬರೆಯಲ್ಪಟ್ಟಿವೆ.

3

ಳ್ಳ ವಿಂಂ ಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಟ್ರಿಳಿಕ ಮನೆತನದ ಪೂರ್ವೇತಿಹಾಸ

ಬಳಕ ಮನೆತನದ ಮೂಲ ಗ್ರಾನಂವು ರತ್ತಾಗಿರಿ ಜಿಲ್ಲೆಯ ದಾಪೋಲಿ
ತಾಲೂಕಿನ ಚಿಖಲಗಾಂವ ಎಂಬ ಹಳ್ಳಿಯು. ಸಮುದ್ರ ದಂಡೆಯ
ಅರ್ಥಾತ್‌ ಕೊಂಕಣ ಪ್ರದೇಶವು. ಸ್ವಾಭಾವಿಕವಾಗಿಯೇ ಸೃಷ್ಟಿ ಸೌಂದ
ರೃದ ತವರೂರು. ಸೃಷ್ಟಿ ಸೌಂದರ್ಯಕೆ ಕೊಂಕಣವು ಪ್ರಸಿ ಸಿದ್ದವಿದ್ದಂತೆ,
ವ ಬುದ್ದಿ ವಂತರ ಆಗರನೆಂದೊ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ವಿದೆ. ಈ € ಜನಾಂಗಕ್ಕೆ ಚಿತ್ಸಾನನ
ರೆಂದೂ ಕರೆಯುವ ವಾಡಿಕೆಯುಂಟು. ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಜಾ
Ware ವೈ ಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳು ಇದ್ದೇ RE ದೇಶಸ್ಥರು ಟಔದಾರ್ಯದಲ್ಲಿ
ಸ್ರ? ಸಿದ್ಧ ರಿದ್ದ ಕ್ರಿ ಷೆ ಡರು ಒಳ್ಳೇ ವ್ಯವಸ್ಥಿ ತರೂ ವ್ಯವಹಾರ ಚತುರರೂ
A ಖ್ಯಾತಿ ನಡೊದ್ದಾರೆ . ಕೊಂಕಣಸ್ಪರು "ಮಿತವ್ಯಯಿಗಳೂ ಉದ್ಯೋಗ
ಶೀಲರೂ ಮುತ್ಸದ್ದಿ ಗಳೂ ಎಂದು ಹೆಸರು ಪಡೆದಿದ್ದಾರೆ. ದೇಶಸ್ಥ ರಂತೆ
ಕೊಂಕಣಸ್ತ ರೂ 'ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಈಶಾ ಮಹತ್ವದ ಕಾರ್ಯ
ಗಳನ್ನು ಸೊಡಿದ್ದಾರೆ ದೇಶಸ್ಥರಲ್ಲಿ ಸಾಧು ಸತ್ತುರುಷರು ಉದಯ
ರಾದಂತೆ, ಕೊಂಕಣಸ್ಥರಫ ವೀರರೂ ಮುತ್ಸದ್ದಿ ಹ ಹುಟ್ಟಿ ದ್ದಾರೆ.
ಬ್ರಿಟಿಷರ ರೋಷಕ್ಕೆ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಜಟ ಬ ॥ ಕೊಂಕಣಸ್ಥ ಕೀ.
ತ 11! ರ ಕ ಕವಿೂಟಯ ವರದಿಯಲ್ಲಿ ಮೇಲಂದ
ಮೇಲೆ "ಚಿತ್ಸಾ ವರರ? ಉಲ್ಲ 5 ೇಖನವನ್ನು ಮಾಡಿದ್ದಾ ನೆ.
ಯಹದದಿ ಜನಾಂಗದಂತೆಯೇ ಚಿತ್ಸಾವನ ಜನಾಂಗವೂ ಗಂಡಾಂತ
ರಕ್ಕೆ ಈಡಾಗಿದೆ. ಈ ಗೇಡಾಂತರಗಳೇ 'ಅನರನ್ನು ನೀರರನ್ನೂ ಗಿ ಮಾಡಿ
ರುವ ಸಂಭವವೂ ಇದೆ. ಪಶ್ಚಿಮ ಕರಾವಳಿ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆಲ್ಲ ಸರಶುರಾಮ
ಕ್ಷೇತ್ರ ವೆಂಬ ಹೆಸರ ಶ್ರೀ ಸರಶುರಾಮನೇ ಅದನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದನನೆಂದು
ಪುರಾಣ ಕಥೆ. ಹೀಟ್‌ ರ ದೇವತೆಯೇ 1) ಶ್ರೀ 2a
ರಾಮನು ಕೇವಲ ದುಷ್ಟರ ಛಲಕ್ಕಾಗಿಯೇ ಶಸ್ತ್ರವನ್ನು ಧರಿಸಿ, ನಿಶ್ಶ
ಪೃಥ್ವಿಯನ್ನು ಮಾಡಲಿಲ್ಲವೇ ! ಇತಿಹಾಸ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಕೊಂಕಣದ ಗೆ
ಮನೆತನದ ಮೇಲೆ ಭಯಂಕರ ಅತ್ಯಾಚಾರ ನಡೆಯಲು, ಅವರು ದೇಶಬಿಟ್ಟು,
ಪುಣೆಗೆಬಂದು ಪೇಶವೇ ಪದವಿಯನ್ನು ದೊರಕಿಸಿದರು. ಇರಲಿ. ರತ್ಸಾ

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಹಿಳಳರ ಚರಿತ್ರೆ ೫

ಗಿರಿಯು ಕೊಂಕಣದ ಕೇಂದ್ರನಿದ್ದಂತೆ ಬುದ್ಧಿವಂತರ ಕೇಂದ್ರವೂ ಅಹುದು.
ಬಳಕ ಮನೆತನದ ಕುಲದೀಪಕರಾದ ಬಾಳ ಗಂಗಾಧರ ಟಳಕರ ಜನ್ಮವೂ
ಕೂಡ ರತ್ನಾಗಿರಿಯಲ್ಲಿಯೇ ಆಯಿತು.

ಚಿಖಲಗಾಂನ ಗ್ರಾಮವು ಬಳಕ ಮನೆತನದ ಪ್ರಾಚೀನ ಊರು. ಅವರ
ಕುಲದ್ಳೆ ವಪತವಾದ "ಲಕ್ಷ್ಮ್ಮೀಕೇಶವ' ದೇವಸ್ಥಾ ನವು ಇಲ್ಲಿಯೇ ಇದೆ, ಈ
ಊರಿನ ಖೋತ ಹನು ಈ ಮನೆತನಕ್ಕೆ ಇದೆ. ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಅನೇಕ
ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು ಸ್ವಪ್ರ ಯತ್ನದಿಂದ ಈ * ಖೋತಕಿ ಹಕ್ಕನ್ನು ಸಡೆದರು,
ಕೇವಲ ಇದರಿಂದಲೇ ಅವರ ಹೊಟ್ಟೆ ತುಂಬುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ಅದಕ್ಕಾಗಿ ಅವರು
ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಉದ್ಯೋಗಗಳನ್ನು ಕ್ಸೈ ಕೊಳ್ಳ ಬೇಕಾಗುತ್ತಿದ್ದಿ ತು.

ಚತುರರೂ ಕತ್ಛತ್ಥ ತ್ರಶಾಲಿಗಳೂ ಬುದ್ದಿ ನ ನಿಂತರೂ ಆದ ಚಿತ್ಸಾವನ
ತರುಣರು ಹೊಟ್ಟಿ ನಿಲ್ಲದ ಮತೆ ನೆ ಕೂಡುವಡಿಂತ ತು) ಪೇಶ್ವೇಯರ ಭದ
ಇವರು ಮಹತ್ವಾಕಾನ ಕ್ಲಿಗಳಾಗಿ ಹೊರಬಿದ್ದರು. ಓಳಕರ ಮುತ್ತಜ್ಜರಾದ
ಕೇಶವರಾಯರು ಒಳ್ಳೆ € ಸಾಹಸಿಗಳು. ಅವರಿಗೆ ಓದು ಬರೆಯಲು ಚನ್ನಾಗಿ
ಬರುತ್ತಿತ್ತಲ್ಲದೆ, ಕುದುರೆ ಹತ್ತುವದರಲ್ಲಿಯೂ ಗುರಿಹೊಡೆಯುವದರಲ್ಲಿಯೂ
ಒಳ್ಳೇ ನಿಷ್ಲಾತರದ್ದರು. ಜುವದರಲ್ಲಿ ಒಳ್ಳೇ ಪ್ರನೀಣರು. ಒಳ್ಳೇ
ಅಡಿಗೆ ಮಾಡಬಲ್ಲರೆಂದು ಇವರ ವರ್ಣನೆಯಿದೆ. Pte ಬಡ
ತನಕ್ಕೆ ಬೇಸತ್ತು ದೇಶಕ್ಕೆ ಹೆ. ಗಿ ಸ್ವಪ್ರಯತ್ನದಿಂದ «ಆಂಜನವೇಲ'ದ
ಮಾಮಲತಿಯನ್ನು ಪೇಶ್ಚೆಯನರಿಂದ ದೊರಕಿಸಿದರು. ಕೆಲಕಾಲ ಮಾಮ

ಲತಿಯನ್ನು ಅನುಭವಿಸುವಾಗ ೧೮೧೮ರಲ್ಲಿ ಪೇಶ್ವೆ ಯವರ ಆಳಿಕೆಯೇ
ಕೊನೆಗೊಂಡಿತು. ಸ್ರಾಭಿಮಾನಿಗಳಾದ ಕೇಶವರಾಯರು ಸರಕೀಯರ ಸೇವೆ
ಬೇಡವೆಂದು ಖು 81 ಶರಣು ಹೊಡೆದು, ತಮ್ಮೂರಿಗೆ ಬಂದು ರಾಮ
ರಾಮ ಎನ್ನುತ್ತ ಸ್ನಾನ, ಸಂಧ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು ಮಾಡುತ್ತ, ಮನೆಯಲ್ಲಿಯೇ
ನಿಂತರು. ಖೋತಿಯಿಂದ ಬರುವ ಉತ್ಸನ್ನದಿಂದಲೇ ಹಾಗೂ ಹೀಗೂ

ಸಂಸಾರವನ ಕ ಸಾಗಿಸಿದರು.

ಹ ಲ ಹಾವ ರಾರಾ ಬ

ಜ ಈ ಈ ಖೋತಿ ಎಂದರೆ ನಮ್ಮಲ್ಲಿಯ ವತನದಾರ ಕುಲಕರ್ಣಿಯವರ ಹಕ್ಕಿದ್ದಂತೆ,

ಕಾಡು ಕಡಿದು ಇಲ್ಲವೇ ಬೀಳು ಭೂಮಿಗಳನ್ನು ಸಾಗು ಮಾಡಿಸಿದ್ದ ಕಾಗಿ ಪಡೆದ ಹಕ್ಕು.
ಎ

ವಸತೇ ತಗಾಯಿಯಂಿ ನ್ನು ವಸೂಲ ಮಾಡಬೇಕು.

ಣ್‌

ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

Kee ರಾಮಚಂದ್ರ ಹಾಗೂ ಕಾಶೀನಾಥರೆಂಬ ಇಬ್ಬರು
ಮಕ್ಕಳು ಹಿರಿಯರಾದ ರಾಮಚಂದ್ರ ಪಂತರೇ ಓಳಕರ ಅಜ್ಜಂದಿರು-
ಇವರ ಜನ್ಮವ ೧೮೦೨ರಲ್ಲಿ. ರಾಮಚಂದ್ರ ಪಂತರಿಗೆ ವಿದ್ಯ ಯು ಅಷ ಕೃಷ್ಣೆ!
ಅವರ ಲಗ್ನವು ತೀರ ಚಿಕ್ಕ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿಯೇ No ಅವರ ೧೮ನೇ
ವರ್ಷಕ್ಕೆ ಗಂಗಾಧರ ಪಂತರು ಹುಟ್ಟಿದರು. (೧೮೨೦) ಇವರೇ ಲೋಕ
ಮಾನ್ಯರ ತಂದೆ. ಬಡತನದ ಮೂಲಕ ರಾಮಚಂದ್ರ ಪಂತರು ಮೋಜಣೀ
ಖಾತೆಯಲ್ಲಿ ನೌಕರಿ ಹಿಡಿದರು. ಇವರು ಚೂರಾ) ಸಂಚಾರದಲ್ಲಿರುತ್ತಿದ್ದ
ಮೂಲಕ ಗಂಗಾಧರ ಪಂತರಿಗೆ ಅಜ್ಜನ ಅಭ್ಯಾಸವು ಬಹಳವಾಯಿತು.
ಅನರೇ ಗಂಗಾಧರ ಪಂತರಿಗೆ ಮೂಲಾಕ್ಷರ ಮೊದಲಾದವುಗಳನ್ನು ಕಲಿಸಿ
ದರು. ಇದೇ ಸುಮಾರಿಗೆ ದಾಭೋಳದಲ್ಲಿ ಮರಾಠಿ ಶಾಲೆಯು ಪ್ರಾರಂಭ
ವಾಯಿತು. ಗಂಗಾಧರ ಸಂತರನ್ನು ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸಕ್ಕಾಗಿ ದಾಭೋಳದಲ್ಲಿ
ಟ್ಟಿರು, ಆ ಶಾಲೆಯಕ್ಲಿಯ ಅಭ್ಯಾ ಸವು ಮುಗಿದನಂತರ ದೇಶಕ್ಕೆ ಹೋಗಿ
ಕತ ತಿನ ಅಭ್ಯಾಸಮಾಡಬೇಕೆಂದು ೫0 ಅಪೇಕ್ಷೆ ಆದರೆ ಅಜ್ಜ ಹಾಗೂ
ಟೂ 8 ಧನಸಹಾಯ ದೊರೆಯುನಂತಿರಲಿಲ್ಲ. ಆದರೂ ತನ್ನ

ಇಲಮೇಲೆಯೇ ತಾನು ನಿಲ್ಲಬೇಕೆಂದು ಗಂಗಾಧರ ಸಂತರು ಪುಣೆಗೆ ೭ ವ
ಆಗ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಿದ್ದ ನೇಶವರಾವ ಭವಾಳಕರರ ಇಂಗ್ಲಿಷ ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ
ಹೆಸರು ಹಚ್ಚಿದರು. ಅಭ್ಯಾಸವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು ಆದರೆ ತಾನೊಂದು
ಬಗೆದರೆ ದೈವವು ಮತ್ತೊಂದು ಬಗೆಯಿತಂತೆ. ಗಂಗಾಧರ ಪಂತರು ಹುರುಪಿ
ನಿಂದ ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದಾಗ ಅವರ ತಾಯಿಯು ಮರಣ
ಹೊಂದಿದಳು. ಹೆಂಡತಿ ಸತ್ತದ್ದನ್ನು ಕಂಡು ರಾಮಚಂದ್ರ ಪಂತರು
ಮಕ್ಕಳುಮರಿಗಳನ್ನು ಬಿಟ್ಟು, ಚಿತ್ರಕೂಟಕ್ಕೆ ಹೊರಟು ಹೋದರು. ಪಾಪ
ಚಕ್ಟವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ಯಾದ ಗಂಗಾಧರ ಪಂತರು, ತಮ್ಮ ಹಾಗು ತಂಗಿಯನ್ನು
ರಕ್ಷಿಸುವ ಭಾರವನ್ನು ಹೊರಬೇಕಾಯಿತು. 2101. ೫81 ಇಂಗ್ಲಿಷ
ಶಾಲೆಯನ್ನು ಬಿಟ್ಟು, ಶಾಳಾ ಖಾತೆಯಲ್ಲಿ ನೌಕರಿಯನ್ನು ಹಿಡಿದು ಪ್ರಾಥ
ಮಿಕ ಶಾಲೆಯ ಶಿಕ್ಷಕರಾದರು. ಆಗ ಅವರಿಗೆ ಸಿಗುತ್ತಿದ್ದ ಪಗಾರ ಕೇನಲ
ಐದುರೂಪಾಯಿಗಳು ಮಾತ್ರ. ನೌಕರಿಯಾದ ಸಲ್ಲು ದಿನಗಳಲ್ಲಿಯೇ

"ವ್‌
ಇವರ ಲಗ್ನ ವಾಯಿತು. 1 ಮಕ್ಕಳೇ ನಮ್ಮ ಕಥಾನಾಯಕರಾದ

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಬಾಳ ಗಂಗಾಧರ ಓಳಕರು.

ಲೋ ಕಮಾನ ಟಿಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ಪ

ಗಂಗಾಧರ ಪಂತರಿಗೆ ಸ್ಪತಃ ವಿದ್ಯಾಭಿರುಚಿ ಇದ್ದೆ ಮೂಲಕ ಇನರು
ಅನೇಕ ಬುದ್ಧಿ ವಂತ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ ಆಶ್ರಯನನ್ನಿೀೀಯಂತ್ರಿದ್ದೆ ರು. ಆಗ
ಸುಕಾಲವಿದ್ದ ಮೂಲಕ ಅಲ್ಬವೇತನವಿದ್ದರೂ ಜಡವೆನಿಸುತ್ತಿದ್ದಿ ಲ್ಲ. ಬಂದೆ
ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ ವಾರ, ಫಲಹಾರಗಳನ್ನು ಕೊಡುತ್ತ ಪೋಷಿಸುತ್ತಿದ್ದ ರು.
ಮುಂದೆ ಅವರಿಗೆ ಚಿಸಳೂಣಕ್ಕೆ ವರ್ಗವಾಯಿತು. ಆಗ ಅವರಿಗೆ ೧೫ ರೂಪಾಯಿ
ಪಗಾರವಾಯಿತು. ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯೂ ಹೆಚ್ಚಿತು. ತಂದೆಯ ಅಪೇಕ್ಷೆ
ಯಂತೆ ಮನೆಗೆ ಊಟಕ್ಕೆ ಬಂದವರಿಗೆ ದಕ್ಷಣೆಕೊಡಹತ್ತಿದರು. ಒಂದು
ಒಂದೂವರೆ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಇವರ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ೧೦೦೦ ಸಾವಿರ ಜನರು ಉಂಡು
ಹೋದ ಲೆಖ್ಬವು ದೊರೆಯುತ್ತದೆ. ಅನಾಯಾಸವಾಗಿ ಸಹಸ್ರ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರ
ಭೋಜನ ಮಾಡಿಸಿದ ಪುಣ್ಯದೊರೆಯಿತೆಂದು ಸಂತೋಷಬಟ್ಟಿರು.
ಗಂಗಾಥರ ಪಂತರ ಜೀವನವು ತೀರ ಸಾದಾ. ಆದರೆ ಉಚ್ಚ
ವಿಚಾರ, ಶುದ್ಧ ಆಚಾರಗಳುಳ್ಳದ್ದಿತ್ತು. ಅವರಿಗೆ ಮುಂಡೆ ರತ್ನಾಗಿರಿಗೆ ವರ್ಗ
ವಾಗಿ ೨೫ ರೂಪಾಯಿ ಪಗಾರವಾಯಿತು. ಆಗಿನಕಾಲದಲ್ಲಿ ಈಗಿನಂತೆ ಶಿಕ್ಷಕ
ರನ್ನು ಸಿದ್ಧಪಡಿಸುವ ಟ್ರೇನಿಂಗ ಕಾಲೇಜ ಇರಲಿಲ್ಲ. ಸರ್ಟಫಿಕೇಟ ಇರಲಿಲ್ಲ”
ಪಗಾರದ ಸ್ವೇಲೂ ಇರಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಈಗಿನಕಿಂತ ಪಗಾರವು ಕಡಿಮೆ
ಯಿದ್ದರೂ ಅವರ ವಿದ್ಯೆಯು ಮಾತ್ರ ಉಚ್ಚತರಗತಿಯದಿತ್ತೆಂಬುದರಲ್ಲಿ
ಸಂಶಯವಿಲ್ಲ. ಬುದ್ಧಿವಂತ ಶಿಕ್ಷಕರು, ಮರಾಠಿ ಹಾಗೂ ಸಂಸ್ಕೃತದಲ್ಲಿ
ಪಾಂಡಿತ್ಯವನ್ನು ಸಂಪಾದಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಗಂಗಾಧರ ಪಂತರು ಸಂಸ್ಕೃತ
ದಲ್ಲಿಯೂ ಗಣಿತದಲ್ಲಿಯೂ ಪ್ರವೀಣತೆಯನ್ನು ಪಡೆದಿದ್ದರು, ಗಣಿತದ
ವರ ಅಭ್ಯಾಸವು ಶೂನ್ಯಲಬ್ಧಿ ಯವರೆಗೆ ಮುಟ್ಟಿ ತ್ತು. ಸಂಸ್ಕೃತ ಅಧ್ಯಯನವು
ಇವರನ್ನು ಗಂಗಾಧರ ಶಾಸ್ತ್ರಿಗಳನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿತ್ತು. ಡಾ. ರಾಮಕೃಷ್ಣ
ಭಾಂಡಾರಕರರ ಸ್ನೇಹಕ್ಕೆ ಸಂಸ್ಕೃತ ಅಧ್ಯಯನ ಪ್ರೇಮವೇ ಕಾರಣವಾಗಿ
ದ್ಹಿತು. ಚುರುಕು ಬುದ್ಧಿ ಯವರಿದ್ದು ಇಂಗ್ಲಿಷ ಶಿಕ್ಷಣದ ಅಭಾವದ
ಮೂಲಕ ಹಿಂದೆ ಬಿದ್ದ ಜನರಲ್ಲಿ ಈ ಗಂಗಾಧರ ಪಂತರೂ ಒಬ್ಬರೆಂದು
ಹೇಳಬಹುದು, ಗಂಗಾಧರ ಪಂತರಿಗೆ ಇಂಗ್ಲಿಷ ಶಾಲೆಯ ಕಟ್ಟಿ ಹತ್ತುವ
ಪ್ರಸಂಗಬಂದರೂ ಪದನೀಧರರಾಗುವ ಯೋಗವಿರಲಿಲ್ಲವೆಂಬ ಸಂಗತಿಯನ್ನು
ಹಂದೆ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ್ದೇನೆ. ಪಾನ, ಗಂಗಾಧರ ಪಂತರು ಬಡ ಪ್ರಾಥಮಿಕ

ಲ ಮಂ ಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಶಿಕ್ಷಕರಾಗಿಯೂ ಕೊನೆ ಕೊನೆಗೆ ಅಸಿಸ್ಟಂಟ ಡೆಪ್ಯೂಟಿ ಇನ್‌ಸ್ಪಸ್ಟರ
ರಾಗಿಯೂ ಕಾಲಕಳೆಯಬೇಕಾಯಿತು. ಗಂಗಾಧರ ಪಂತರು ಇಂಗ್ಲಂಡದ
ಇತಿಹಾಸ, ಅಂಕಗಣಿತ, ಲಘುವ್ಯಾಕರಣ, ಮೊದಲಾದ ಶಾಲೋನಯೋಗಿ
ಗ್ರಂಥಗಳನ್ನು ಬರೆದರು. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವನ್ನು ವಿದ್ಯಾಖಾತೆಯವರು
ತಾನೇ ಸ್ವತಃ ಕೊಂಡುಕೊಂಡರು.

ಗಂಗಾಧರ ಪಂತರ ಜೀವನವು ತೀರ ಬಡತನದಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭ
ವಾಯಿತು. ಉದ್ಯೋಗಶೀಲರಾದ ಅವರು ತಮ್ಮ ಆರ್ಥಿಕ ಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು
ಸಂಧಾರಿಸಿಕೊಂಡರು. ಹೊಟ್ಟಿ ಬಟ್ಟಿಗೆ ಕೊರತೆಯಿರಲಿಲ್ಲ. ಧನಾಭಾವದ
ಮಲಕ ತಮ್ಮ ಶಿಕ್ಷಣವು ನಿಂತಂತೆ ತಮ್ಮ ಮಕ್ಕಳಿಗೂ ಆಗಬಾರನೆಂದು
ಗಂಗಾಧರ ಪಂತರು ಯಾವಾಗಲೂ ಎಚ್ಚರಾಗಿದ್ದರು.

ಕೊಂಕಣದಲ್ಲಿ ಖೋತರಿಂದರೆ, ಅವರು ಪ್ರತಿಸ್ಕಿತರೂ ಶ್ರೀಮಂತರೂ
ಎಂದು ಎಷ್ಟೋ ಜನರ ಕಲ್ಪನೆ. ಲೋಕಮಾರ್ಯರಿಗೆ ಅವರ ಸ್ನೇಹಿತರು
ಈ ಭ್ರನೆಯಿಂದಲೇ "ನೀವೇನು ಮನೆತನದಿಂದ ಶ್ರೀಮಂತರು, ಕೊಂಕಣದ
ಖೋತಿದಾರರು' ಎಂದು ಚೇಷ್ಟೆ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ೧೮೯೪ ರಲ್ಲಿ
ದಾಸೋಲಿ ಕೋರ್ಟನ ಮುಖಾಂತರ ಆದ ಮನೆತನದ ಪಾಲಿನಲ್ಲಿ
ಟಳಕರಿಗೆ ಬಂದದ್ದು ಎಷ್ಟು? ಒಂದು ರೂಪಾಯಿ ಎಂಬಾಣೆ ಹತ್ತುಪ್ಪು
ಹಸ್ತೆಯ ಭೂಮಿ, ಮತ್ತು ಎಂಟು ರೂಪಾಯಿ ಹನ್ಮೊಂದಾಣೆ ಒಂಭತ್ತುಷ್ಟೆ
ಹಪ್ತೆಯ ಖೋತಿ ಭೂಮಿ. ಈ ಭೂಮಿಗಳಲ್ಲಿರುವ ಗಿಡಗಂಟ, ಹೊಳೆ
ಹಳ್ಳ, ಕಲ್ಲು, ಖಣಿ ಇವೇ ಓಳಕರ ಪಿತ್ರಾರ್ಜಿತ ಆಸ್ತಿ. ಇದೆಲ್ಲದರ ಬೆಲೆ
ಎಷ್ಟೆಂಬುದನ್ನು ವಾಚಕರೇ ತರಿಸಬಹುದು.

ಗಂಗಾಧರ ಪಂತರ ಮೃತ್ಯುಪತ್ರವು ಅವರ ಸಂಪತ್ತಿನ ಸರಿಯಾದ
ಚಿತ್ರವನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸುತ್ತದೆ. ಅವರು ಮೃತ್ಯುಪತ್ರದಲ್ಲಿ ಮನೆಯಲ್ಲಿರುವ
ಎಲ್ಲ ವಸ್ತುಗಳ ಯಾದಿಯನ್ನು ಮಾಡಿರುವರಲ್ಲದೆ ಅವುಗಳ ಬೆಲೆಯನ್ನೂ
ಹಾಕಿದ್ದಾರೆ. ಹೊಲ ಮನೆಗಳ ಹೊರ್ತಾಗಿ ರೋಖ ಹಣನೇನೂ ಇರಲಿಲ್ಲ
ವೆಂದು ಇದರಲ್ಲಿ ವ್ಯಕ್ತವಾಗುವದು. ಕೊನೆಯ ಶಿಲ್ಕು ಜನರಿಂದ ಬರುವ
ಹಣ ಸಹಿತ ೮೨೯೭ ರೂಪಾಯಿಗಳು ಎಂದು ತೋರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಇದು

ಖು

Ke

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಓಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೯

ಅವರ ಸ್ವಕಷ್ಟಾರ್ಜಿತ ಇದರಲ್ಲಿ 9 ಹಣವನ್ನು ತನ್ನ ತಮ್ಮನಾದ ಗೋವಿಂದ
ರಾಯನಿಗೂ ನ್ಹಿ ಹಣ ಅಂದರೆ ಸುಮಾರು ಐದು ಸಾವಿರ ರೂಪಾಯಿಗಳನ್ನು
ತಮ್ಮ ಮಗನಿಗೆ ಎಂದು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಗಂಗಾಧರ ಪಂತರು ತಮ್ಮ ಜೀವ
ಮಾನದಲ್ಲೆಲ್ಲ ತೋರಿದ ಕಟ್ಟುನಿಟ್ಟಿನ, ಶಿಸ್ತಿನ ರೀತಿಯೇ ಅವರ ಈ
ಮೃತ್ಯುಪತ್ರದಲ್ಲಿಯೂ ಕಾಣುತ್ತದೆ. ಸಮಾಧಿಸ್ಸರಾದ ತಮ್ಮ ಹಿರಿಯರ
ಪುಣ್ಯತಿಥಿಗೂ, ಅಜ್ಜಿಯ ಉತ್ತರ ಕಾರ್ಯಕ್ಕೂ ಎನು, ಎಷ್ಟು ಖರ್ಚು
ಮಾಡಬೇಕೆಂಬುದನ್ನು ಕೂಡ ವಿವರವಾಗಿ ಬರೆದಿಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ.

ತಮ್ಮ ಪಶ್ಚಾತ್‌ ತಮ್ಮ ಆಸ್ತಿಯನ್ನೆಲ್ಲ ತಮ್ಮನು ತನ್ನ ವಶಕ್ಕೆ
ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ರಕ್ಷಿಸಬೇಕು. ತಮ್ಮ ಅಜ್ಞಾನಿಯಾದ ಬಾಲಕನಿಗೆ ಬಿ. ಎ.ದ
ವರೆಗೆ ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸವನ್ನು ಮಾಡಿಸಬೇಕು. ಹುಡುಗನು ಸಜ್ಞಾನಿಯಾದ
ಮೇಲೆಯೂ ಮಗ ಹಾಗಣ ತಮ್ಮನು ಶಕ್ಕವಿದ್ದಷ್ಟು ದಿವಸ ಕೂಡಿಯೇ
ಇರಬೇಕು. ಒಂದು ವೇಳೆ ಕೂಡಿ ನಡೆಯದಿದ್ದರೆ, ಕೊಂಕಣದಲ್ಲಿಯ
ಹೊಲಮನೆಗಳನ್ನು ಅರ್ಧಅರ್ಥ ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಮತ್ತು ರೋಖ
ಹಣವನ್ನು ಮೇಲೆ ಹೇಳಿದಂತೆ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳ ಬೇಕು ಎಂದು ಮೃತ್ಯುಸತ್ರ
ದಲ್ಲಿ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅದರಲ್ಲಿ ""ನನ್ನ ಮಗನಾದ ಬಾಳ
ಗಂಗಾಧರ ಓಳಕನು ಬಿ. ಎ. ಆಗುವವರೆಗೆ, ಏನಾದರೂ ಸಹಾಯವು
ಬೇಕಾದರೆ, ಮೇಲೆ ಬರೆದ ಹಣದಲ್ಲಿ ಖರ್ಚುಮಾಡಬೇಕು* ಎಂಬ ವಾಕ್ಯ
ವಿದೆ. (ಏನಾದರೂ ಸಹಾಯವು ಬೇಕಾದರೆ? ಎಂಬ ಶಬ್ದಗಳು ತಮ್ಮ
ಮಗನು ಬುದ್ಧಿವಂತಫಿದ್ದು ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿವೇತನವನ್ನು ದೊರಕಿಸಿ, ವೆಚ್ಚವಿಲ್ಲದೆ
ಬ. ಎ. ಪಾಸಾಗಬಹುದೆಂದು ಗಂಗಾಧರ ಪಂತರ ಎಣಿಕೆ ಇರಬಹುದೆಂದು
ತೋರುತ್ತದೆ.

ಮೇಲಿನ ವರ್ಣನೆಗಳನ್ನೆ ಲ್ಲ ನೋಡಿದರೆ, ಗಂಗಾಧರ ಪಂತರು ಮಿತ
ವ್ಯಯಿಗಳೂ ನಿಶ್ಚಯಿಗಳೂ ಸ್ವಚ್ಛ ಮನಸ್ಸಿನವರೂ ಉದ್ಯೋಗಿಗಳೂ
ಕತೃತ್ವಶಾಲಿಗಳೂ ಇದ್ದರೆಂದು ಅನಿಸುತ್ತದೆ. ಅವರ ಮನಸ್ಸಿನಂತೆ ಚಿಕ್ಕಂದಿನಲ್ಲಿ
ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸ ಮಾಡಲು ಅನುಕೂಲತೆ ದೊರೆತಿದ್ದರೆ, ಅವರೂ ಬಿ. ಎ. ಪದ
ನೀಧರರಾಗಿ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಸಕರಾಗಬಹುದಿತ್ತು. ಹೀಗಿದ್ದೂ ಅವರು ಬಂದಿ
ನಂತರಣ ವಿದ್ಯಾಸಂಪನ್ನ ರೂ ಕತೃತ್ವಶಾಲಿಗಳೂ ಎಂದು ಹೆಸರನ್ನು ಪಡೆ

೧

೧೦ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಬ್ರ
ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧಿಗೆ ಬಂದ ದಿವಾಣ ಮಾಧವರಾವ ಬರ್ವೆಯವರು

ಚಿಕ್ಕಂದಿನಲ್ಲಿ ಡೆಪ್ಯೂಟ ಎಜ್ಯುಕೇಶನಲ್‌ ಇನ್‌ಸ್ಪೆಕ್ಟರರಾಗಿದ್ದರು. ಆ
ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಗಂಗಾಧರ ಸಂತರು ಅವರ ಆಸಿಸ್ಟಂಟರಾಗಿದ್ದರು. ಇಬ್ಬರ
ಸ್ವಭಾವವೂ ಶೀಡಕವಾದುದರಿಂದ ಮೇಲಿಂದೆ ಮೇಲೆ ಚಕಮಕಿಗಳಾಗುತ್ತಿ
ದ್ದವು. ಇದರಿಂದ ಅಸಿಸ್ಟೆಂಟ ಡೆಪ್ಯೂಟ ಸ್ಥಳವು ಇವರಿಗೆ ಸಿಗದೆ ಕೆಲವು ದಿನ
ಹಾನಿಯೂ ಆಯಿತು. ಬರ್ನೆಯನರು ಮೇಲಧಿಕಾರಿಗಳಿದ್ದರೂ ಕೂಡ
ಜನತೆಯು ಗಂಗಾಧರ ಪಂತರನ್ನೆ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಪ್ರೀತಿಸುತ್ತಿದ್ದಿತು ಲೋಕ
ಪ್ರಿಯತೆಗೆ ವಿಶಿಷ್ಟ ಗುಣಗಳೇ ಬೇಕು. ಪಂತರು ಜಡಧನವನ್ನ ಲಕ್ಷಿಸಿ, ಮಾನ
ಧನವನ್ನು ಪಡೆದರು.

ಗಂಗಾಧರ ಪಂತರು ರತ್ನಾಗಿರಿಯಿಂದ ವರ್ಗವಾಗಿ ಪುಣೆಗೆ ಬಂದರು.
ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಡಾ. ಭಾಂಡಾರಕರರು ರತ್ನಾಗಿರಿಯ ಹೈಸ್ಕೂಲಿನಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷಕ
ರಾಗಿದ್ದರು. ಗಂಗಾಧರ ಪಂತರಿಗೆ ಆದ ಸನ್ಮಾನ ಸಮಾರಂಭದಲ್ಲಿ "ಗಂಗಾಧರ
ಪಂತರ ನಿದ್ವತ್ತೆ, ಸದಯತೆ, ಕಲ್ಪಕತೆ, ನಿಸ್ಸೃಹತೆ, ನಿರಾಲಸ್ಯ ಜೀವನಗಳು
ಅನುಕರಣೀಯವಾಗಿವೆ. ನಮ್ಮ ಕೈಯಲ್ಲಿಯ ನಿಧಿ, ವ್ಯಾಕರಣ ಭಾಂಡಾರ,
ಮರಾಠಿ ಭಾಷೆಯ ಕೋಶಾಗಾರ, ಗುರುಶಿಷ್ಯ ಭಕ್ತಿಭಾಂಡಾರವನ್ನು ಇಂದು
ನಾವು ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದೇವೆ ಎಂದೆನಿಸುತ್ತಿದೆ' ಎಂದು ಉದ್ಗಾರಗಳನ್ನು
ತೆಗೆದರು. ಗಂಗಾಧರ ಪಂತರು ಮೊದಲಿನಿಂದಲೂ ಪುಣೆಯಲ್ಲಿಯೇ
ವಾಸವಾಗಿದ್ದರೆ, ಕೃಷ್ಣ ಶಾಸ್ತ್ರಿ ಚಿಸಳೂಣಕರರಂತೆ ಪ್ರಸಿದ್ಧರಾಗುತ್ತಿದ್ದರೆಂಬು
ದರಲ್ಲಿ ಸಂದೇಹವಿಲ್ಲ.

ದಿದ್ದರು. ಸ್ವಾಭಿಮಾನದ ಬಗ್ಗೆಯೂ ಇವರ ಪ್ರ ಸಿದ್ಧಿ ಇದೆ. ಕೊಲ್ಲಾ ಪೂರ

ಎರಡನೆಯ ಘಟ್ಟ
ಬಾಲ್ಯ-ಶಿಕ್ಷಣ

ಲೊ. ಓಳಕರ ಜನ್ಮವು ೧೮೫೬ ಜುಲೈ ೨೩ನೇ ತಾರೀಖಿಗೆ ರತ್ನಾಗಿರಿ
ಯಲ್ಲಿ ಆಯಿತು. ನಮ್ಮ ಪಂಚಾಂಗದಂತೆ ನೋಡಿದರೆ, ಶಕೆ ೧೭೭೮
ಅಷಾಢ ಕೃಷ್ಣ ೬ ಸೋಮವಾರ ಸೂರ್ಯೋದಯದ ನಂತರ ೨ ಘಳಿಗೆಯ
ಲಗ್ನ ಕುಂಡಲಿಯನ್ನು ನೋಡಿದರೆ, ಜೋತಿಹಿಗಳ ಮತದಂತೆ, ಹೇಳಿಕೊಳ್ಳು
ವಂಥ ಅಲೌಕಿಕ ಯೋಗಗಳೇನೂ ಇರಲಿಲ್ಲ. ಒಂದೆರಡು ಯೋಗಗಳು
ಮಾತ್ರ. ಎಲ್ಲರಂತೆ ಸಾಮಾನ್ಯ ಕುಂಡಲಿ ಎಂದು ಅವರ ಅಭಿಪ್ರಾಯ, ಆದರೆ
ಸ್ರ್ರಿಯಶ್ಚರಿತ್ರಂ ಪುರುಸಸ್ಯ ಭಾಗ್ಯಂ ದೇವೋ ನಜಾನಾತಿ ಕುತೋ ಮನುಷ್ಯಃ
ಎಂಬುದು ಲೋಕಮಾನ್ಯರಿಗೆ ಯಥಾರ್ಥವಾಗಿ ಅನ್ವಯಿಸುವದು.

ಬಳಕರ ಮೊದಲು ಗಂಗಾಧರಪಂತರಿಗೆ ಮೂರು ಹೆಣ್ಣುಮಕ್ಕಳೇ
ಹುಟ್ಟಿದ್ದರು. ಶ್ರೀ ಸ್ವಭಾವದಂತೆ ಇವರ ತಾಯಿಯು ತಾನು ಸುಪುತ್ರವತಿ
ಯಾಗಲಿಲ್ಲವಲ್ಲವೆಂದು ಚಿಂತೆಗೊಳಗಾಗಿ ಸೂರ್ಯೊೋಪಾಸನೆಯನ್ನು
ಮಾಡಿದೆರು. ಒಳ್ಳೇ ವೃತಸ್ಥರಾಗಿ ಆರಾಧನೆಯನ್ನು ಮಾಡಿದರು. ಅದರ
ಫಲವಾಗಿಯೇ ಗಂಡುಮಗುವು ಜನಿಸಿತು, ಅವರೇ ಲೋಕಮಾನ್ಯರು
(೧೮೫೬). ದೇಹದಂಡನೆಯಿಂದ ಅವರ ದೇಹವು ಕೃಶವಾಗಿದ್ದಿತು. ಮಗು
ಜನಿಸಿದ ಸಂತೋಷದಿಂದ ಅವರ ತೂಕವು ಹೆಚ್ಚಾಗಿರಬೇಕು,

ಟಳಕರ ಹೆಸರು ಬಳವಂತರಾಯರೆಂದು ವಾಡಿಕೆಯಿದ್ದರೂ ತಮ
ಕುಲದೈವತವಾದ "ಕೇಶನ' ಎಂಬ ಹೆಸರನ್ನೇ ಅವರಿಗೆ ಇಟ್ಟಿದ್ದರು. ಆದರೆ
ಅಚ್ಛೆ ಯಿಂದ "ಬಾಳ' ಎಂದು ಕರೆಯಹತ್ತಿದರು. ಅದೇ ಮುಂದೆ ವ್ಯವಹಾರ
ದಲ್ಲಿ ಬಂದಿತು. ಜನತೆಯ ಪ್ರೀತಿಯ ಹೆಸರೂ ಅದೇ ಆಯಿತು.

ಟಳಕರು ದೊಡ್ಡ ವರಾಗುತ್ತ ನಡೆದಂತೆ ಅವರ ಗುಣಗಳು ಪ್ರಕಟ
ವಾಗಹತ್ತಿ ದವು. ಅವರ ಬುದ್ಧಿ ಯು ಬಹು ಚುರುಕು. ದ ಷ್ಠ್ಮಿಯೂ ಬಹು

೪!
ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಸಂಸ್ಕೃತನಂತೂ ಮನೆತನದ ಆಸ್ತಿ. ಇವರ ಸ್ಮರಣ ಶಕ್ತಿಯೂ

೧೨ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಅದ್ಭುತವಾದುದು. ಅದರಲ್ಲಿಯೂ ವಿದ್ವಾಂಸರೂ, ದಿವ್ಯಚರಿತರೂ, ನುರಿತ
ಶಿಕ್ಷಕರೂ ಆದ ಗಂಗಾಧರಪಂತರು ತಮ್ಮ ಮಗನು ಬುದ್ಧಿ ವಂತನೂ, ನೀತಿ
ವಂತನೂ, ಕರ್ತೃತ್ವಶಾಲಿಯೂ ಆಗಬೇಕೆಂಬ ಬಯಕೆಯುಳ್ಳವರಾಗಿದ್ದರು.
ಅಂದಮೇಲೆ ಕೇಳುವದೇನು? ಗಂಗಾಧರಪಂತರು ಮಗುವನ್ನು ಕೂಡಿಸಿ
ಕೊಂಡು ಸಂಸ್ಕೃತ ಸುಭಾಷಿತಗಳನ್ನು ಹೇಳಹತ್ತಿದರು. ಹೇಳಿದ್ದನ್ನೆಲ್ಲ
ಕೂಡಲೇ ತಿರುಗಿ ಒಪ್ಪಿಸುವ ಮಗುವಿನ ಸ್ಟಾರಣಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಕಂಡು ಎಲ್ಲರಿಗೂ
ಸಾನಂದಾಶ್ಚರ್ಯವಾಗುತ್ತಿದ್ದಿತು. ಅದರಲ್ಲಿಯೂ ಒಂದು ಶ್ಲೋಕವನ್ನು
ಪಾಠ ಮಾಡಿದರೆ ಒಂದು ಸ್ಫೈ ಕೊಡುವೆನೆಂದು ಗಂಗಾಧರಪಂತರು ಆಮಿಷ
ವನ್ನು ತೋರಿಸಿದ್ದರು. ಬಾಲ ಬಾಳನು ಈ ರೀತಿಯಾಗಿ ಗಳಿಸಿದ ಹಣವು
೨-೩ ರೂಪಾಯಿಗಳಿಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚಾಗಿದ್ದಿ ರಬಹುದು.

೧೮೬೧ನೇ ಇಸ್ಸಿಯ ದಸರೆಯ ಸುಮೂರ್ತದಲ್ಲಿ ಓಳಕರನ್ನು ಶಾಲೆಗೆ
ಹಾಕಲಾಯಿತು. ಅನರ ಮೊದಲನೆಯ ಗುರುಗಳು ಭಿಕಾಜಿ ಕೃಷ್ಣ
ಪಟವರ್ಧನರೆಂಬುವವರು. ಈ ಗುರೂಜಿಯ ಮನೆತನದ ಹಾಗೂ
ಬಳಕರ ಖುಣಾನುಬಂಧವು ಮುಂದಿನ ತಲೆಮಾರಿನವರೆಗೂ ಬಾಳಿತು
ಒಬ್ಬನೇ ಮಗೃ ತಂದೆಯು ಸ್ವತಃ ಶಿಕ್ಷಕರು, ಇದರಿಂದ ಟಳಕರ ಶಿಕ್ಷಣವು
ಶಾಲೆಗಿಂತಲೂ ಮನೆಯಲ್ಲಿಯೇ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಆಗಿದ್ದರೆ ಆಶ್ಚರ್ಯವಲ್ಲ.

ಮನೆತನದ ಕಟ್ಟುನಿಟ್ಟುಗಳ ಮೂಲಕ ಓಳಕರಿಗೆ ಮನೆಯಲ್ಲಾ ಗಲೀ
ಹೊರಗೆ ಆಗಲೀ ಈಗಿನ ಹುಡುಗರಂತೆ ಸಿಕ್ಕಸಿಕ್ಕದ್ದನ್ನು ತಿನ್ನುವ ಚಟನಿರ
ಲಿಲ್ಲ. ಒಮ್ಮೆ ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷಕರು ಶೇಂಗಾ ತಿಂದ ಸುಳ್ಳು ಆರೋಪವನ್ನು
ಟಳಕರ ಮೇಲೆ ಹಾಕಿದರಂತೆ. ಆಗ ಬಾಲ ಬಾಳನು ಅದನ್ನು ನಿಷೇಧಿಸು
ವದಕ್ಕಾಗಿ ಪಾಟಿ.ಗಂಟು ಬಗಲಲ್ಲಿ ಇಟ್ಟುಕೊಂಡು ಮನೆಯ ದಾರಿಯನ್ನು
ಹಓಡಿದನಂತೆ. ಬಾಳನ ಸ್ವಾಭಿಮಾನವನ್ನು ಕಂಡು ತಂದೆ-ತಾಯಿಗಳಿಗೆ
ಆಶ್ಚರ್ಯವಾಯಿತಂತೆ!

ಮುಂಜಿವೆಯಾಗುವದಕ್ಕಿಂತ ಮೊದಲೇ ಓಳಕರಿಗೆ ಪೂರ್ಣಾಂಕ,
ಅಪೂರ್ಣಾಂಕದವರೆಗೆ ಗಣಿತ್ಕ ಶಬ್ದರೂಪಾವಲಿ, ಧಾತು ರೂಪಾವಲಿ,
ಸಮಾಸಚಕ್ರ, ಅರ್ಧ ಅಮರಕೋಶ ಮತ್ತು ಬ್ರಹ್ಮಕರ್ಮದ ಬಹುಭಾಗವು
ಕಂಠಪಾಠವಾಗಿದ್ದಿತು. ೧೮೬೪ರಲ್ಲಿ ಅವರ ಮುಂಜಿನೆಯಾಯಿತು. ಬಾಲಕ

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಬಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೧ತ್ನಿ

ನಾದ ಬಳವಂತನು ಇಷ್ಟೆಲ್ಲ ಕಲಿತದ್ದನ್ನು ಕಂಡು ಉಪಾಧ್ಯಾಯರೂ,

ವೈದಿಕ ಮಂಡಳಿಯವರೂ ಆಶ್ಚರ್ಯಚಕಿತರಾದರು.

ಮುಂದೆ ಎರಡು ವರ್ಷದ ನಂತರ ಗಂಗಾಧರಪಂತರು ೧೦ ವರ್ಷದ
ಎಳೆಯ ಬಾಲಕನನ್ನು ಕರೆದುಕೊಂಡು ಅ. ಡೆ. ಎಜ್ಯುಕೇಶನಲ್‌
ಇನ್‌ಸ್ಸೆಕ್ಟರರಾಗಿ ಪುಣೆಗೆ ಬಂದರು (೧೮೬೬). ಪುಣೆಯು ಅಂದು ವಿದ್ಯೆಯ
ತವರುಮನೆಯಾಗಿದ್ದಿ ತು. ಮಗನ ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸಕ್ಕಾಗಿ ಹಾತೊರೆಯುತ್ತಿದ್ದ
ಗಂಗಾಧರಪಂತರಿಗೆ ಆನಂದವಾಯಿತು. ತಮಗೆ ದೊರೆಯದಿದ್ದ ಅನು
ಕೂಲತೆಗಳನ್ನೆಲ್ಲ ದೇವರು ತಮ್ಮ ಮಗನಿಗಾದರೂ ಒದಗಿಸಿಕೊಟ್ಟ ನಲ್ಲ
ವೆಂದು ತಮ್ಮ ಕುಲಸ್ವಾಮಿಯನ್ನು ಕೊಂಡಾಡಿದರು. ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಆಸ್ಥೆ
ಯಿಂದಲೂ ಹಾೌಸಿನಿಂದಲೂ ಕಲಿಸುವ ತಂದೈ, ಅವಶ್ಯವಿರುವ ಪುಸ್ತಕ
ಮೊದಲಾದ ಸಲಕರಣೆ, ಅವುಗಳನ್ನು ದೊರಕಿಸುವಷ್ಟು ಸಾಂಪತ್ತಿಕ ಸ್ಥಿತಿ,
ಇದೊಂದು ಬಳವಂತರಾಯರ ಭಾಗ್ಯವೆಂದೇ ಹೇಳಬಹುದು. ಆದರೆ ಈ
ಅನುಕೂಲವಾದ ಯೋಗವು ಬಹುದಿನ ಉಳಿಯಲಿಲ್ಲ. ಇಂಗ್ಲಿಷ ಶಾಲೆಗೆ
ಹೋಗಬೇಕೆನ್ನುವ ಸಮಯದಲ್ಲಿಯೇ ಅವರು ತಾಯಿಯನ್ನು ಕಳೆದು
ಕೊಂಡು ಪರದೇಶಿಗಳಾಗಿ ಕಕ್ಕಿಯ ಮಡಿಲಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಯಬೇಕಾಯಿತು.

ಗಂಗಾಧೆರನಂತರು, ಬಳವಂತರಾಯರ ಚಿಕ್ಕ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿಯೇ
ಅವರ ಶಿಕ್ಷಣದ ಅಡಿಗಲ್ಲನ್ನು ಗಟ್ಟಿಮುಟ್ಟಾಗಿ ಹಾಕಿದ್ದರು, ಶಾಲೆಯ
ವ್ಯತಿರಿಕ್ತವಾಗಿ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಕಲಿಸಲು ಶಕ್ಯವಿದ್ದುದನ್ನೈಲ್ಲ ಕಲಿಸಿದ್ದರು.
ಟಳಕರು ಇಂಗ್ಲಿಷ ಶಾಲೆಯ ಕಟ್ಟಿ ಯನ್ನು ಹತ್ತುವ ಮೊದಲೇ ಬಹುತರ
ವಾಗಿ ಎಲ್ಲ ಅಂಕಗಣಿತ್ಯ ಸಮೂಕರಣದವರೆಗೆ ಬೀಜಗಣಿತ, ಯುಕ್ಲೀಡನ
ಎರಡು ಪುಸ್ತಕ ಇಷ್ಟು ವಿಷಯಗಳು ಓಳಕರಿಗೆ ಅವಗತವಾಗಿದ್ದವು.
ಸಂಸ್ಕೃತದಲ್ಲಿಯಂತೂ ಯಾವುದೇ ಸಾಮಾನ್ಯ ಶ್ಲೋಕದ ಅರ್ಥವನ್ನು
ಸ್ವತಂತ್ರವಾಗಿ ಹಚ್ಚುತ್ತಿದ್ದರು.

ಟಳಕರ ಇಂಗ್ಲಿಷ ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸವು ಪುಣೆಯ ಸಿ ಹೈಸ್ಕೂಲಿನಲ್ಲಿ
ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ಅವರು ಎರಡು ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಮೂರು ಇಯತ್ತೆಗಳನ್ನು
ಮುಗಿಸಿದರು. ಶಿಕ್ಷಕರಿಗೂ ಇವರಿಗೂ ಸರಿಹೋಗುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ಬುದ್ಧಿ ವಂತ ಹಟ
ಮಾರಿ ಹುಡುಗರಿದ್ದರೆ, ಈ ಬಗೆಯ ತಿಕ್ಕಾಟ ಉತ್ಸನ್ನವಾಗುವದು ಸಹಜ

೧೪ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ವಾದುದು. ಈ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಕೃ. ಆ. ಗುರೂಜಿ ಎಂಬುವವರು ಈ ರೀತಿ
ಯಾಗಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ್ದಾರೆ. “ಶಿಕ್ಷಕರು ಗಣಿತವನ್ನು ಹೇಳಿದರೆ, ಓಟಳಕರು
ಅದನ್ನು ಬಾಯಿಂದಲೇ ಬಿಡಿಸಬೇಕು. ಪಾಟಿಯ ಮೇಲೆ ಮಾಡು ಎಂದೊ
ಡನೆ, ಪಾಟ ಏತಕ್ಕೆ ಬೇಕು ' ಎಂದು ಇವನ ಪ್ರಶ್ನೆ. ನೆನಪಿನವಹಿ ತರಬೇಕು
ಎಂದು ಶಿಕ್ಷಕರು ಹೇಳಿದರೆ, ಅದು ಏತಕ್ಕೆಬೇಕು? ಎಂದು ಇವನ ಪ್ರಶ್ನೆಯು.
ಫಳದ ಮೇಲೆ ಉದಾಹರಣಯನ್ನು ಬಿಡಿಸು, ಎಂದೊಡನೆಯೆ ಖಡುವಿನಿಂದ
ಕ್ಸ ಹೊಲಸು ಏಕೆಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕೆಂದು ಉತ್ತರಿಸಿ, ಬಾಯಿಯಿಂದಲೇ
ಬಿಡಿಸುತ್ತಿದ್ದನು ಹೀಗೆ ಒಂದಿಲ್ಲ ಒಂದು ರೀತಿಯಿಂದ ಇನನ ಪ್ರಶ್ನೆ ಇದ್ದದ್ದೆ.
ಒಮ್ಮೆ ಶುದ್ಧಬರಹನನ್ನು ಹೇಳುವಾಗ ಸಂತ ಎಂಬ ಶಬ್ದವು ಮೂರು ಸಲ
ಬಂದಿತು. ಆಗ ಬಾಳನು ಮೂರೂಕಡೆಗೂ ಒಂದೇ ರೀತಿಯಾಗಿ ಬರೆ
ಯದೈೆ ಒಂದು ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಸಂತ, ಎಂದೂ, ಎರಡನೆಯ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಸನ್ತ,
ಎಂದೂ ಮೂರನೆಯ ಕಡೆಯಲ್ಲಿ ಸನ್‌ತ್ಯ ಎಂದೂ ಬರೆದಿದ್ದನು. ಶಿಕ್ಷಕನು
ಮೊದಲನೆಯದನ್ನು ಸ್ಥಿರ ಹಿಡಿದು, ಉಳಿದೆರಡನ್ನು ತಪ್ಪೆಂದು ಹೊಡೆದು
ಹಾಕಿದನು. ಆಗ ಟಳಕನು ತನ್ನದು ಸರಿಯೆಂದು ಜಗಳ ಹೊಡಿದನು.
ಅದು ನಿಕೋಪಕ್ಕೆ ಹೋಗಿ, ಹೆಡ್ಮಾ ಸ್ತರಕಡೆಗೆ ತೀರ್ಮಾನಕ್ಕೆ ಹೋಯಿತು.
ತನ್ನ ಮನಸ್ಸಿನಂತೆ ನರಿಯ ದೊರೆತಾಗ ಟಳಕರು ಸುಮ್ಮನಾದರು.”
ಮೇಲಿನವರೊಡನೆ ಯಾವಾಗಲೂ ಈ ಬಗೆಯ ತುಂಟಿತನನನ್ನು ಮಾಡು
ತ್ರಿದ್ದ ಮೂಲಕ ಹುಡುಗನು ಬುದ್ಧಿ ವಂತನು ಆದರೆ ಜಗಳಗಂಟಿನು. ಚುರುಕು
ಬುದ್ಧಿ ಯವ ಆದರೆ ತುಂಟ ಎಂದು ತುಂಟರ ತಂಡದಲ್ಲಿ ಇವನ ಗಣನೆಯಾಗ
ಹತ್ತಿತು.

೧೮೬೯ ರಲ್ಲಿ ಟಳಕರು ಹೈಸ್ಕೂಲಿನಲ್ಲಿ ಐದನೇ ಈಯತ್ತೆಯಲ್ಲಿದ್ದರು.
ಗಂಗಾಧರ ಪಂತರಿಗೆ ಪುಣೆಯಿಂದ ವರ್ಗವಾಯಿತು. ಆಗ ಹೈಸ್ಕೂಲಿಗೆ
ಜೇಕಬನೆಂಬ ಸಾಹೇಬನು ಮುಖ್ಯಾಧ್ಯಾಪಕನಾಗಿದ್ದನು. ಅವನ ಆಳಿಕೆ
ಯನ್ಲಿ ಬುದ್ಧಿಗಿಂತಲೂ ಶಿಸ್ತಿಗೇ ಹೆಚ್ಚು ಮಹತ್ವ ಕೊಡಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಒಂದು
ಪುಸ್ತಕದ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಓಳಕ ಹಾಗೂ ಸಂಸ್ಕೃತ ಶಾಸ್ತ್ರಿಗಳ ನಡುವೆ ಜಗಳ
ವಾಯಿತು. ಜೇಕಬನು ಸ್ವಾಭಾವಿಕವಾಗಿ ಶಾಸ್ತ್ರಿಗಳ ಪಕ್ಷವನ್ನು ಹಿಡಿದನು.
ಬಳಕನು ಕೂಡಲೇ ಸರಕಾರಿ ಶಾಲೆಯನ್ನು ಬಿಟ್ಟು, ಬಾಬಾ ಗೋಖಲೆ

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಬಳಕರ ಚರಿಕ್ರೆ ೧೫

ಯವರ ಶಾಲೆಗೆ ಹೋಗಹತ್ತಿದನು. ಜೇಕಬ ಸಾಹೇಬನು ಹೋಗಿ, ಕುಂಠೆ
ಯವರು ಹೆಡ್ಮಾಸ್ಟರರಾಡೊಡನೆಯೇ ಅವನು ಮತ್ತೆ ಅದೇ ಶಾಲೆಗೆ
ಬಂದನು.

ಬಳಕರ ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸದ ರೀತಿಯೇ ಬೇರೆ, ಸ್ವಚ್ಛಂದ ವೃತ್ತಿ ಎನ್ನುವ
ದಕ್ಕಿಂತ ಸ್ವತಂತ್ರ ವೃತ್ತಿಯೆಂದರೆ ಹೆಚ್ಚು ಒಪ್ಪುವದು. ವರ್ಗದಲ್ಲಿ ಮೊದ
ಲನೇ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಯಾವಾಗಲೂ ದೊರಕಿಸಿಯೇ ತೀರಬೇಕೆನ್ನುವ ಹಟ
ವನ್ನೂ ಹಿಡಿದಿರಲಿಕ್ಕೂ ಇಲ್ಲ. ಸಾಧಿಸಿರಲಿಕ್ಕೂ ಇಲ್ಲ. ಆದರೆ ಎಲ್ಲ ಹುಡು
ಗರಗಿಂತಲೂ ತಮ್ಮಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷ ವೈಸಿಷ್ಟ್ಯ ಅಥವಾ ಎರಡನೇಯವರಿಗೆ
ಯಾವದು ಹೊಳೆಯುವದಿಲ್ಲವೋ ಅಂಥದನ್ನು ತಿಳಿಸುವ ಯೋಗ್ಯತೆ, ಬೇರೆ
ಯವರಿಗೆ ಯಾವುದು ಸಾಧಿಸುನದಿಲ್ಲವೋ ಅದನ್ನು ಸಾಧಿಸುವ ಶಕ್ತಿಯು
ತಮ್ಮ ಲ್ಲಿಡೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಮಾತ್ರ ಮನಗಾಣಿಸಿ ಕೊಟ್ಟಿದ್ದರು. ಮೇಲೆ ವಿವರಿ
ಸಿದ (ಸಂತ' ಶಬ್ದದ ಬರವಣಿಗೆಯು ಇದಕ್ಕೆ ಒಳ್ಳೇ ಉದಾಹರಣೆಯಾಗಿದೆ.
ಟಳಕರಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಗುಣಗಳನ್ನು ಪಡೆಯುವ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ವರ್ಗದಲ್ಲಿ
ರಬಹುದು; ಆದರೆ ವ್ಯಾಕರಣದಲ್ಲಿಯೂ ಸುಭಾಷಿಕ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಬರೆದ
ಸಂಸ್ಕೃತಲ್ಲಿಯೂ ಇವರನ್ನು ಸರಿಗಟ್ಟುವವರು ಯಾರೂ ಇರಲಿಲ್ಲ.
ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಇವರು ರಚಿಸಿದ ಸಂಸ್ಕೃತ ಶೋಕಗಳನ್ನು ನೋಡಿದರೆ,
ಮೇಲಿನ ಮಾತಿನ ಸತ್ಯತೆಯು ಯಾರಿಗೂ ಹೊಳೆಯುವದು. ಪರೀಕ್ಷೆಯ
ಪೇಸರಿನಲ್ಲಿಯ ಅತ್ಯಂತ ಕಠಿಣ ಪ್ರಶ್ನೆಯನ್ನು ಬಿಡಿಸಿ, ಈ ಹುಡುಗನು
ಉಳಿದ ಸುಲಭ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳನ್ನು ಲೀಲಾ ಜಾಲವಾಗಿ ಬಿಡಿಸಬಲ್ಲನೆಂಬ ವಿಶ್ವಾಸ
ವನ್ನು ಪರೀಕ್ಷಕರಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಸುವ ಪದ್ದತಿಯನ್ನು ಇವರು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ್ದರು.

ಟಳಕರು ಹೈಸ್ಕೂಲಿನಲ್ಲಿರುವಾಗಲೇ ೧೮೭೧ ರ ವೈಶಾಖ ಮಾಸದಲ್ಲಿ
ಇವರ ಮದುವೆಯಾಯಿತು. ಇವರ ಹೆಂಡತಿಯೂ ಕೊಂಕಣದವರೇ ಇದ್ದು,
ಚಿಖಲಗಾಂವದಲ್ಲಿಯೇ ಇವರ ಲಗ್ಗವಾಯಿತು. ಅವರ ಹೆಂಡತಿಯ ತವರ
ಮನೆಯ ಹೆಸರು ತಾನೀಬಾಯಿ. ಅತ್ತೆಯ ಮನೆಯ ಹೆಸರು ಸತ್ಯಭಾಮಾ.
ಈ ಹುಡುಗೆಯ ಮನೆತನವೂ ದಾನ ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ಒಳ್ಳೇ ಹೆಸರಾದುದು.
ಇವರ ಮನೆತನದ ಹೆಸರು ಬಾಳ ಎಂದೂ ಟಾಡಫರ (ದಾಪೋಲಿತಾಲೂಕ)
ಎಂಬುದೇ ಇವರ ಊರು. ಆಗಿನಕಾಲದಲ್ಲಿ ಕಳ್ಳಕಾಕರ ಭಯವು ವಿಶೇಷ

೧೬ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ವಾಗಿದ್ದ ಮೂಲಕ, ಇದ್ದ ಬಿದ್ದ ಆಭರಣಗಳನ್ನು ಕಾಳಿನಲ್ಲಿ ಮುಚ್ಚಿಡುತ್ತಿ
ದ್ದರು. ಒಂದು ದಿನ ಒಬ್ಬ ಭಿಕ್ಷುಕನು ಬರಲ್ಕು ಭಿಕ್ಷೆಯನ್ನು ಹಾಕಲು
ಬೊಗಸಿ ತುಂಬ ಅಕ್ಕಿಯನ್ನು ತಂದಾಗ ಅದರಲ್ಲಿ ಭಂಗಾರದ ಒಡವೆಯೂ
ಬಂದಿತಂತೆ, ಆಗ ಮನೆಯ ಯಜಮಾನ, ಬಾಳನು ಭಿಕ್ಷೆನೀಡಲು
ತಂದದ್ದರಲ್ಲಿ ಒಡವೆ ಬಂದುದರಿಂದ ಅದನ್ನೂ ಅವನಿಗೆ ಹಾಕಿಯೇ ಬಿಡು
ಎಂದು ಭಿಕ್ಷೆ ಹಾಕಿಸಿದರಂತೆ. ಅಳಿಯನಾದ ಬಳವಂತರಾಯನೂ ಮಗ
ಳಾದ ತಾನೀಬಾಯಿಯೂ ಮಾತ್ರವಿಹೀನರೇ! ಇದೇ ಒಂದು ಕೊರತೆ.
ಬಳಕರು ಲಗ್ನದಲ್ಲಿ ಸೆಟಿಗೊಂಡ ಸಂಗತಿಯನ್ನು ಯಾರೂ ಹೇಳುವದಿಲ್ಲ.
ಸ್ವತಃ ಬಳನಂತರಾಯರು ಆಷಾಢ ಪಾಡ್ಯ ಕೊಡುವ ಹುಚ್ಚುಚ್ಚಾದ
ಸಾಮಾನುಗಳ ಬದಲು ಅದೇ ಬೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಉಪಯುಕ್ತ ಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನು
ನನಗೆ ಕೊಡಿರಿ ಎಂದು ಹಟಿ ಹಿಡಿದ ಸಂಗತಿಯನ್ನು ಚರಿತ್ರಕಾರರು
ಬರೆಯುತ್ತಾರೆ.

ಬಳಕರ ಲಗ್ನದ ಮುಂಚೆಯೇ ಅವರ ಅಜ್ಜಂದಿರು ಕಾಶಿಯಲ್ಲಿ ಸಮಾ
ಧಿಸ್ಮರಾಗಿದ್ದರು. ಲಗ್ನದ ನಂತರ ಸ್ವಲ್ಪು ದಿನಗಳಲ್ಲಿಯೇ ಅವರ ಹಿರಿಯರು
೧೮೭೨ ಅಗಷ್ಟ ೩೧ಕ್ಕೆ ಸ್ವರ್ಗಸ್ಥರಾದರು. ಬಳಕರ ಅಭ್ಯಾಸವು ನಡದೇ
ಇದ್ದಿತು. ಅವರ ಕಕ್ಕಂದಿರ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣೆಯಿದ್ದಿತು. ಅದೇ ವರ್ಷದ
ಡಿಸೆಂಬರ ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ ಮ್ಯಾಟ್ರಿಕ್‌ ಪರೀಕ್ಷೆಗೆ ಕುಳಿತರು. ಹಾಗೂ ತೇರ್ಗಡೆ
ಯನ್ನು ಹೊಂದಿದರು. ಪರೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಗಣಿತ ಪೇಸರಿನಲ್ಲಿಯ ಕಠಿಣ ಪ್ರಶ್ನೆ
ಗಳನ್ನಷ್ಟೇ ಬಿಡಿಸುವ ತಮ್ಮ ಧೋರಣವನ್ನೇ€ ಅನುಸರಿಸಿದರು. ಉಳಿದ
ಪ್ರಶ್ನೆಗಳನ್ನು ಬಿಡಿಸದೆ ಪಾಸಾಗುವಷ್ಟು ಮಾತ್ರ ಮಾಡಿ ಎದ್ದು ಬಂದರು.
ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ವೇತನವು ದೊರೆ ಯದಿದ್ದೆರೂ ಮನೆಯಲ್ಲಿರುವ ಧನದಿಂದ
ಕಾಲೇಜಕ್ಕೆ ಹೋಗಬಹುದೆಂಬ ಧೈರ್ಯವು ಅವರಿಗಿದ್ದಿ ತು.

ಬಂಡಾಯದ ನಂತರದ ಭಾರತ

(೧೮೫೮ರಿಂದ ೧೮೮೦)

ಟಳಕರ ಕಾಲೇಜ ಶಿಕ್ಷಣದ ಜಾಲವು ಅತ್ಯಂತ ಮಹತ್ವವಾದುದು,
ಮನುಷ್ಯನಿಗೆ ಈ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ತಿಳುವಳಿಕೆಯು ಮೂಡುತ್ತದೆ; ಜ್ಞಾನವು
ಸ್ಫುರಣವಾಗುತ್ತದೆ; ವಿಚಾರ ಶಕ್ತಿಯು ಕುದುರುತ್ತದೆ. ಈ ಸಮಯ
ದಲ್ಲಿಯೇ ನಿಜನಾದ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ಜೀವನನು ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ. ಮಾನ
ವನ ಜೀವನದಲ್ಲಿಯೇ ಈ ಕಾಲವು ಒಳ್ಳೇ ಮಹತ್ವದ್ದು, ಈ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ
ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದುದನ್ನೇ ಅನನು ಇಡೀ ಮುಂದಿನ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಸನಿಯುವನು.
ಇಡೀ ಆಯುಸ್ಯ್ಕೃಷ ಬುತ್ತಿಗಂಟು ಕಟ್ಟುವ ಕಾಲವು ಇದೇ.

ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ಯಂ ಪ್ರೌಢನಾಗಿರುತ್ತಾನೆ. ಸಾರಾಸಾರ ವಿಚಾರ
ಮಾಡುವ, ತನಗೆ ಬೇಕಾದುದನ್ನು ಗ್ರಹಿಸುವ, ಶಕ್ತಿಯುಳ್ಳ ವನಾಗಿರುತ್ತಾನೆ.
ಅವನು ಭರದಿಂದ ಬೆಳೆಯುವ ದಿನಗಳಿವು. ಮಾನವನ ಶಕ್ತಿಗಳಿಗೆ ಚಾಲನೆ
ಕೊಟ್ಟು ಬೆಳೆಯಲು ಅನುಕೂಲತೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸಿಕೊಡುವದೇ ಕಾಲೇಜಿನ
ಕೆಲಸ. ಕೇವಲ ಕಾಲೇಜಿನ ಶಿಕ್ಷಣವೇ ಮಾನವನ ಜೀವನವನ್ನು ರೂಪಿ
'ಸುವದೆಂದು ಹೇಳಲಿಕ್ಕಾಗದು. ಸುತ್ತುಮುತ್ತಲಿನ ವಾತಾವರಣ, ಆ ಕಾಲದ
ವಿಚಾರ ಧಾರೆಗಳು, ರಾಸ್ಟ್ರದ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ, ಆನುವಂಶಿಕ ಸಂಸ್ಕಾರ ಇವೆಲ್ಲವು
ಗಳೂ ಜೀವನವನ್ನು ರೂಪಿಸುವದರಲ್ಲಿ ಸಾಧನಗಳಾಗುತ್ತವೆ. ಇವೆಲ್ಲವುಗಳ
ಸತ್ವವನ್ನು ಹೀರಿಕೊಂಡೇ ಮಾನವನು ಬೆಳೆಯುತ್ತಾನೆ.

ಈ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ರೋಕಮಾನ್ಯರ ಜೀವನವನ್ನು ನೋಡಬೇಕು.
ಅವರು ಕಾಲೇಜ ಶಿಕ್ಷಣನನ್ನು ಮುಗಿಸಿಕೊಂಡು ಹೊರಬೀಳುವಾಗ ಅವರು
ನಿಶ್ಚಯಿಸಿದ ಧ್ಯೇಯ ಧೋರಣಗಳಿಗೆ ಕಾರಣಗಳೇನೆಂಬುದನ್ನು ಅರಿಯಲ್ಯ
ಆ ಕಾಲದ ಭಾರತದ ಸ್ಥಿತಿಗತಿಗಳನ್ನು ಸೂಕ್ಷ್ಮವಾಗಿ ನಿರೀಕ್ಷಿಸ
ಬೇಕಾಗುವದು.

ಭಾರತದ ರಾಜಕೀಯ ರಂಗ ಲೋಕಮಾನ್ಯರು ಪೌಢೆರಾಗು
ತ್ತಿರುವ ಸಮಯವು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಸಂಧಿಕಾಲವಾಗಿದ್ದಿ ತು, ಬಂಡಾಯದ
ನಂತರ ಹೊರಟ ರಾಣಿಯ ಜಾಹೀರನಾಮೆಯಿಂದ ದೇವಲೋಕದ

ತಿ

ಲೆ ಮಿಂ ಚಿನಬಳ್ಳಿ

ರಾಜ್ಯವೇ ಬಂದಿಳಿಯುವದೆಂದು ನಂಬಿ, ನಲಿದಾಡಿದ ಜನರ ಭ್ರಮೆ ನಿರಸನ
ವಾಗಹತ್ತಿತು. ಇಂಗ್ಲಂಡ, ಫ್ರಾನ್ಸ, ಅಮೇರಿಕಾ ದೇಶದ ಇತಿಹಾಸದೆ
ಅಭ್ಯಾಸದಿಂದ ಅವರಲ್ಲಿಯ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಪ್ರೇಮ, ರಾಷ್ಟ್ರ ಕಾಗಿ ಮಾಡುವ
ಬಲಿದಾನ, ನಮ್ಮ ದೇಶ, ನಮ್ಮ ರಾಷ್ಟ್ರ ) ಗಳೆಂಬ ಭಾವನೆಗಳು ಭಾರತೀಯ
ತರುಣರಲ್ಲಿ ಮೂಡಿ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ಸ್ವನ್ನಗಳನ್ನು ಕಾಣಹತ್ತಿದ್ದರು.

ಬ್ರಿಟಿಶರ ಆಳಿಕೆಯು ಮುಂದೆ ಸಾಗಿದಂತೆ ಅದರ ಮೂಲ ಸ್ವರೂಪವು
ಪ್ರಕಟವಾಗಹತ್ತಿತು. ಬ್ರಿಓಶರು ತಮ್ಮ ರಾಜ್ಯವು ಭದ್ರವಾಗುವಂತೆ ಆಡಳಿ
ತೆಯ ಸೂತ್ರಗಳನ್ನು ಬಿಗಿ ಮಾಡಹತ್ತಿದರು. ಬಂಡಾಯದನಂತರ ಮರಾಠಾ,
ಗುರ್ವಾ ಮೊದಲಾದ ಸೈನಿಕ ಜಾತಿಗಳಿಂದಲೇ ಸೈನಿಕರು ಸೇರಿಸಲ್ಪಡಕತ್ತಿದ್ದ
ರಿಂದ ಸೈನ್ಯದಲ್ಲಿಯ ದೊಡ್ಡ ದೊಡ್ಡ ಸ್ಥಳಗಳಿಗೆಲ್ಲ ಹಿಂದೀಯರು ಎರ
ವಾದರು. ಗವ್ಪರ್ನರ, ಲೆ. ಗವರ್ನರ, ಹೈಕೋರ್ಟ ಜಜ್ಜ ಮುಂತಾದ
ಸ್ಥಳಗಳಂತೂ ಇರಲಿ, ಕಲೆಕ್ಟರ, ಡಿ. ಜಜ್ಜ, ಪೋ. ಸುಪರಿಂಬಿಂಡೆಂಟಿ
ಮೊದಲಾದ ಸ್ಥಳಗಳೂ ಬ್ರಿ ಭಶರಿಂದಲೇ ವ್ಯಾವಿಸಲ್ಪಟ್ಟವು. ೧೮೫೯ರಲ್ಲಿಯ
ಕಾಯದೆಯಂತೆ ಲಂಡನ್ನ ದಲ್ಲಿಯ ಆಯ್‌. ಸಿ, ಎಸ್‌. ಪರೀಕ್ಷೆಯಾದವರಿಗೆ
ಕಲೆಕ್ಟರ ಮೊದಲಾದ ಸ್ಥಳಗಳು ಕೊಡಲ್ಪಡಬೇಕೆಂದಿದ್ದರೂ ೨೧ ವರ್ಷದ
ಚಿಕ್ಕವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಲಂಡನ್ಸಿಗೆ ಹೋಗಿ ಬರುವದು ಹೇಗೆ?

೧೮೬೧ ರಲ್ಲಿ ಆಗ್ರಾ, ರಜಪುತಾನ, ಕಚ್ಛ ಮೊದಲಾದ ಪ್ರದೇಶ
ಗಳಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ಬರಬಿದ್ದಿತು. ಆದರೆ ಕೇಳುವವರಾರು? ೧೮೬೫ ರಲ್ಲಿ ಓಡಿಸಾ
ಛೊಟಾನಾಗಪುರಗಳಲ್ಲಿ ಭೀಕರವಾದ ಬರಬಿದ್ದು, ಸರಕಾರವು ತಕ್ಕ
ಉಪಾಯಗಳನ್ನು ಕೈಕೂಳ್ಳದ್ದರಿಂದ ಓಡಿಸಾ ಪ್ರಾಂತ ಒಂದರಲ್ಲಿಯೇ
೧೦ ಲಕ್ಷ ಜನರು ಮರಣಕ್ಕೆ ತುತ್ತಾದರು. ೧೮೭೩ ರಲ್ಲಿ ಬಿಹಾರದಲ್ಲಿ
ಬರಗಾಲವು ತಾಂಡವ ನೃತ್ಯವನ್ನು ನಡೆಯಿಸಿತು.

ಇದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಬಡೋದೆ ಮಹಾರಾಜನು ರೆಸಿಡೆಂಟನಾದ
ಕರ್ನಲ್‌ ಫೇಅರ್‌ರವರಿಗೆ ವಿಷಹಾಕಿದರೆಂಬ ಆರೋಪವನ್ನು ಹೊರಿಸಿ
ಬ್ರಿಟಿಶರು ಅವನನ್ನು ಪಟ್ಟದಿಂದ ತಳ್ಳಿದರು. ಇದರಿಂದ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ)
ದಲ್ಲೆಲ್ಲ ಕೋಲಾಹಲನೆದ್ದಿತು.

೧೮೭೩ ರಲ್ಲಿ ದೇ. ಭ. ದಾದಾಭಾಯಿ ನವರೋಜಿಯವರು ಭಾರತದ

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಟಿಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೧೯

ಆರ್ಥಿಕ ಪ್ರಶ್ನೆಯ ವಿಷಯವಾಗಿ, ಪಾರ್ಲಿಮೆಂಟಿನ ಕನೊಟಿಯಮಂಂಡೆ
“ಇಲ್ಲಿಯ ಕರಗಳು ವಿಪರೀತವಾಗಿದ್ದು, ಆಡಳಿತೆಯ ವೆಚ್ಚ ಅವಾಢೆನ್ಯವಿದ್ದು
ಬಡಭಾರತಕ್ಕೆ ಬಿಳಿ ಆನೆಯನ್ನು ಕಟ್ಟಿದಂತಾಗಿದೆ, ಎಂದೂ ಇದರಿಂದ
ಭಾರತವು ಬಡತನದಲ್ಲಿ ಬಳಲುತ್ತಿದೆ, ಎಂದೂ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ಭಾರತೀಯನ
ಉತ್ಪನ್ನವು ೨೦ ರೂಪಾಯಿ ಮಿಕ್ಕುನದಿಲ್ಲ” ಎಂದೂ ಸಿದ್ದಮಾಡಿಕೊಟ್ಟರು:
ಸುಶಿಕ್ಷಿತರ ಕಣ್ಣುಗಳು ತೆರೆದವು. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಮಿಂಚು ಹೊಡೆದಂತಾ
ಯಿತು. ಆದರೂ ಬ್ರಿಟಶರ ಸಮತೆ, ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ, ನ್ಯಾಯಗಳ ಮೋಹವು
ಇನ್ನೂ ತೊಲಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಅದಕ್ಕೇನು ಬಹುಕಾಲ ಬೇಕಾಗಲಿಲ್ಲ.

ಲಾರ್ಡ ಲಿಟಿನ್ನನ ಆಳಿಕೆಯು ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ತರುಣರ
ಕೂಗಾಟವನ್ನು ಕಂಡು ಲಿಟನ್ನನು "ಹಿಂದೀಜನರ ಈ ನಿಷಯದಲ್ಲಿಯ ಆಕೆ
ಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸುವದು ಸಾಧ್ಯವಿದ್ದಿ ಲ್ಲವೆಂಬುದು ನಮ್ಮೆಲ್ಲರಿಗೂ ಗೊತ್ತಿದ್ದಿ ತು.
ಅವರಿಗೆ ಇಲ್ಲವೆಂದಾದರೂ ಹೇಳಬೇಕಿತ್ತು, ಇಲ್ಲವೇ ಮೋಸಗೊಳಿಸ
ಬೇಕಿತ್ತು. ಇವೆರಡರಲ್ಲಿ ವಾಮಮಾರ್ಗವನ್ನೆೇ ನಾವು ಹಿಡಿದೆವು'' ಎಂದು
ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಹೇಳಿಬಿಟ್ಟನು. ರಾಣೀ ಜಾಹೀರನಾಮೆಯು ಗಾಳಿಪಟ
ನಾಯಿಂತು.

ಇದೇ ಸುಮಾರಿಗೆ ಭಾರತದ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ತೇಜಸ್ವಿ
ಯಾದ ಇನ್ನೊಂದು ಗ್ರಹೆ ಉದಯವಾಯಿತು. ಮ್ಯಾರಿಬುಸಿಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ
ಐಕ್ಯದ ತತ್ವ, ಅತುಲ ದೇಶಭಕ್ತಿ, ಕ್ರಾಂತಿಯ ತತ್ವಜ್ಞಾನಗಳಿಂದ ಮೋಹಿತ
ರಾದ ಸುರೇಂದ್ರನಾಥ ಬ್ಯಾನರ್ಜಿಯವರು ಭಾರತದ ರಾಜಕೀಯರಂಗ
ಕೈಳಿದರು. ಇಂಡಿಯನ್‌ ಅಸೋಸಿಯೇಶನ್‌ ಎಂಬ ಸಂಸ್ಥೆ ಯನ್ನು ಸ್ಥಾನಿಸಿ
(೧೮೭೬) ಕೊಂಡು ಜನತೆಯನ್ನು ಸಂಘಟಸಹತ್ತಿದರು. ಮ್ಯಾರಿಬನಿಯ
ತತ್ವಗಳನ್ನು ಉಪದೇಶಿಸಹತ್ತಿದರು. ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಐಕ್ಯವೇ ಇವರ ಗುರಿ
ಯಾಗಿದ್ದಿ ತು.

ಲಿಟನ್ನ ರ ಕಾಲಗುಣವೋ ನಿನೋ ಅವರ ಆಳಿಕೆಯ ಪ್ರಾರಂಭಕ್ಕೆಯೇ
ಮೈಸೂರ, ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ, ಕರ್ನಾಟಕ, ಮದ್ರಾಸಗಳಲ್ಲಿಯೂ (೧೮೭೬-೭೮)
ಮಧ್ಯಪ್ರಾಂತ, ಮತ್ತು ಸಂಯುಕ್ತ ಪ್ರಾಂತಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಬಹು ದೊಡ್ಡ ಬರ
ಗಾಲನ್ರ ಬಿದ್ದಿತು. ಬೀದಿ ಬೀದಿಗೆ ಹೆಣಗಳು ಬೀಳಹತ್ತಿದವು. ಸರಕಾರ

೨೦ ಮಿಂ ಚಿನಬಳ್ಳಿ

ದಿಂದ ಯೋಗ್ಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಯಾಗಲಿಲ್ಲ. ೫೦ ಲಕ್ಷ ಜನರು ಮರಣಕ್ಕೆ
ತುತ್ತಾದರು. ದೇಶದಲ್ಲೆಲ್ಲ ಹಾಹಾಕಾರ ಉಂಟಾಯಿತು. ಹಸಿವೆಯಿಂದ
ಕಂಗೆಟ್ಟು ರೈತರು ವಾಸುದೇವ ಬಳವಂತ ಫಡಕೆಯವರ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ
ಬಂಡಾಯವನ್ನು ಹೂಡಿದರು. (ಬಂಡು ಚಿಕ್ಕದಾದರೂ ಬ್ರಿಟಶರನ್ನು
ನಡುಗಿಸಿತು.)

ಲಾರ್ಡಲಿಟನ್ನ ನೂ ದಿನಕ್ಕೊಂದು ಹೊಸಶಸ್ತ್ರವನ್ನು ಹಿರಿಯುತ್ತಿ
ದೃನು. ೧೮೭೭ ರಲ್ಲಿ ಆಯ". ಸಿ. ಎಸ್‌. ಪರೀಕ್ಷೆಯ ವಯೋಮರ್ಯಾದೆ
೨೧ ರಿಂದ ೧೯ಕ್ಕೆ ಇಳಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ಸುರೇಂದ್ರನಾಥರು ಇದರ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ
ಆಂದೋಲನ ಹೂಡಿದರು. ಆಗ್ರಾ, ದಿಲ್ಲಿ, ಲಾಹೋರ, ಕಾನಪುರ ಮೊದ
ಲಾದ ಸ್ಥಳಗಳಿಗೆ ಹೋಗಿ ಸಭೆ ಜರುಗಿಸಿ, ವಯೋ ಮರ್ಯಾದೆಯನ್ನು
ಹೆಚ್ಚಿಸಬೇಕೆಂಬ ಗೊತ್ತುವಳಿಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದರು. ಲಾಹೋರ, ಕಾನಪುರ
ಗಳಲ್ಲಿ ಆಂದೋಲನಕ್ಕಾಗಿ ಸಂಘಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾನಿಸಿದರು. ಮುಂದೆ
ಮುಂಬಯಿ, ಅಹಮ್ಮದಾಬಾದ, ಪುಣೆ ಮತ್ತು ಮದ್ರಾಸಗಳಲ್ಲಿ ಸಭೆಗಳನ್ನು
ಜರುಗಿಸಿದರು. ಸುರೇಂದ್ರನಾಥರು ಇಲ್ಲಿಗೇ ನಿಲ್ಲಲಿಲ್ಲ ಇಂಗ್ಲಂಡದಲ್ಲಿ
ಚಳವಳಿ ಹೂಡಲು ಲಾಲ ಮೋಹನ ಘೋಷರನ್ನು ಕಳಿಸಿಕೊಟ್ಟರು,
ಅವರು ಜಾನ ಬ್ರಾಯಬರರ ಅಧ್ಯಕ್ಷತೆಯಲ್ಲಿ ಸಭೆ ಜರುಗಿಸಿದ ೨೪ ತಾಸು
ಗಳಲ್ಲಿಯೇ ಆಯ್‌. ಸಿ, ಎಸ್‌. ಪರೀಕ್ಷೆಯ ನಿಯಮಗಳು ಪ್ರಸಿದ್ಧಿಸಲ್ಪ ಟ್ಟು.

ರಶಿಯಾ, ಇಂಗ್ಲಂಡಗಳ ಸ್ನೇಹಕ್ಕೆ ಧಕ್ಕೆ ಬಂದುದರಿಂದ ದೇಶೀ
ವೃತ್ತಸತ್ರಗಳು ರಶಿಯಾವನ್ನು ಬತ್ತಿ ಹಿಡಿದು, ಇಂಗ್ಲಂಡವನ್ನು ಕೀಳ್ಗಳೆದು
ಬ್ರಿಟಶ ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಕೊಲೆಗಳನ್ನೂ ಬ್ರಿಟಿಶ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಕಿತ್ತು ಹಾಕಲು
ಪ್ರೋತ್ಸಾಹವನ್ನೂ ಕೊಡುತ್ತವೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಇಂತಹ ಬರಹಗಳನ್ನು ತಡೆ
ಯುವದಕ್ಕಾಗಿ ಅವಶ್ಯವೆನಿಸಿದಾಗ ದೇಶೀವೃತ್ತ ಪತ್ರಗಳಿಂದ ಜಾಮೂನು
ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳ ಬಹುದೆಂಬ ಕಾಯಿದೆಯನ್ನು ಕೌನ್ಸಿಲ್ಲಿನಿಂದ ಪಾಸು ಮಾಡಿ
ಕೊಂಡನು. ಮುದ್ರಣ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವು ಹರಣ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ಸುರೇಂದ್ರ
ನಾಥ ಬ್ಯಾನರ್ಜಿಯವರು ಕಲಕತ್ತೆಯಲ್ಲಿ ಸಭೆ ಮಾಡಿ ಇದನ್ನು ನಿಷೇಧಿಸಿದರು.
ಮದ್ರಾಸ ಸರಕಾರವೂ ಇದನ್ನು ವಿರೋಧಿಸಿತು. ಗ್ಲಾಡಸ್ಪನ್ನರೂ ತಮ್ಮ
ಮಿಡ್ಲೋಥಿಯನದ ಭಾಷಣದಲ್ಲಿ ಶಸ್ತ್ರಪ್ರತಿಬಂಧಕ ಕಾಯಿದೆಯನ್ನೂ

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಟಿಳೆಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೨೧

ದೇಸೀವೃತ್ತಪತ್ರಗಳ ಕಾಯದೆಯನ್ನೂ ನಿಷೇಧಿಸಿದರು. ಇದೆಲ್ಲದರ ಪರಿ
ಣಾಮವಾಗಿ ಲಾರ್ಡ ಲಿಟಿನ್ನರು ವೃತ್ತಪತ್ರಕಾಯದೆಯನ್ನು ರದ್ದು ಪಡಿಸಿದರು.
ಯಾವುಡೇ ಹಿಂದೀಮನುಷ್ಯನು ಅಪ್ಪಣೆಯಿಲ್ಲದೆ ಕತ್ತಿ, ಬಂಬೂಕು ಮೊದ
ಲಾದ ಶಸ್ತ್ರಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಇಟ್ಟುಕೊಳ್ಳ ಕೂಡದೆಂದು ಕಟ್ಟಳೆಯನ್ನು ಮಾಡಿ
ಹಿಂದೀಯರ ಕ್ಸಾತ್ರವೃತ್ತಿಗೇ ಕೊಡಲಿಯನ್ನಿ ಕೈದ್ದನು. ಜನರ ಕೈಯ್ಯಲ್ಲಿಯ
ಶಸ್ತ್ರಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಹರಣ ಮಾಡಿದನು. ಬರಗಾಲದಿಂದ ಜನರು ಸಾಯುತ್ತಿ
ದ್ದರೂ ದುಂದುಗಾರಿಕೆಯ ದಿನ್ಲೀ ದರಬಾರವನ್ನು ನಡೆಯಿಸಿದನು. ಇನಾಮು
ಕವೂಶನ್‌, ಅರಣ್ಯ ಖಾತೆಯ ಬೆಳವಣಿಗೆ, ಮದ್ಯದ ಪ್ರಸಾರ, ಇವೇ
ಮೊದಲಾದವುಗಳಿಂದ ಜನ ಜರ್ಜರಿತವಾಯಿತು. ತಮ್ಮ ಹಕ್ಕು ಬಾಧ್ಯತೆ
ಗಳಿಗಾಗಿ ಸಂಘಟಿತ ಚಟುವಟಕೆಗಳು ಅವಶ್ಯವೆಂದು ಸುತಿಕ್ಷಿತರಿಗೆ ಅನಿಸ
ಹತ್ತಿತು.

ಲಾಲಮೋಹನ ಘೋಷರು ಲಂಡನ್ಸಿ ನಲ್ಲಿ ಮಾತನಾಡುವಾಗ ಲಾರ್ಡ
ಲಿಟನ್ನರ ಆಳಿಕೆಯ ಅನೇಕ ಅನ್ಯಾಯಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸಿ, ಅವರ ಥೋರಣ
ವನ್ನು ನಿಷೇಧಿಸಿದರು. «ನಾನು ಇದುವರೆಗೆ ವಿವೇಚಿಸಿರುವ ಎಲ್ಲ ಕುಂದು
ಕೊರತೆಗಳಿಗೆ ಮೂಲಾಧಾರದಂತಿರುವ ಮಾತೆಂದರೆ, ಹಿಂದುಸ್ತಾನದ ಆಡ
ಳಿತೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಜೆಗಳಿಗೆ ಏನೂ ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಯಾವುದೊಂದು ಬಗೆಯ
ಪ್ರಜಾಪದ್ಧತಿಯ ಆಡಳಿತೆ ಬೇಕೆಂಬುದೇ ಸುಶಿಕ್ರಿತರ ಕೂಗು.' ಎಂದು
ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿಯೇ ಹೇಳಿಬಿಟ್ಟರು. (೧೮೭೯) ದಾದಾಭಾಯಿ ನವರೋಜಿ
ಯವರು ಸರಕಾರಕ್ಕೆ ಸುದೀರ್ಫ್ಥವಾದ ಒಂದು ಪತ್ರಬರೆದು "ಬ್ರಿಟಿಶರ
ವಚನಗಳು ಗಾಳೀಪಾಲಾದನು. ಈ ಎಲ್ಲ ಅಪಕೃತ್ಯಗಳ ಫಲವನ್ನು
ಬ್ರಿಟಿಶರು ಅನುಭವಿಸಬೇಕಾಗುವದು ಸುಶಿಕ್ರಿತರ ಕೂಗಾಟಿ ನಡೆದಿದೆ.
ಅವರ ವಿಚಾರಗಳು ಇನ್ನೂ ಸ್ಥಿರವಾಗಿಲ್ಲ. ಹೀಗೆಯೇ ದುರ್ಲಕ್ಷಿಸಿದರೆ
ಕ್ಲೋಭ ಉಂಟಾಗಿ, ಭಾರತವು ದಬ್ಬಾಳಿಕೆಯಿಂದ ನಾಶವಾಗಬಹುದು.
ಇಲ್ಲವೆ ದಬ್ಬಾಳಿಕೆಯನ್ನು ಮಾಡುವ ಆಳರಸರ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ನಾಶ
ಮಾಡಬಹುದು.” ಎಂದು ಎಚ್ಚರಿಸಿದರು.

ಅತ್ತ ಇಂಗ್ಲಂಡದಲ್ಲಿ ಹೆನ್ರಿ ಫಾಸೆಟ್ಟರು ರಾಜ್ಯದಾಡಳಿತೆಯಲ್ಲಿ
ಹಿಂದೀಯರಿಗೆ ಯೋಗ್ಯಸ್ಥಾನ ದೊರೆಯಬೇಕೆಂದು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುತ್ತಿದ್ದರು.

೨.೨ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

೧೮೭೫ರಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಖರ್ಚಿನಿಂದ ತುರ್ಕಸ್ಥಾನದ ಸುಲ್ತಾ ನನಿಗಾಗಿ
ಏರ್ಪಡಿಸಿದ ನಾಚನ್ನು ಕಟುವಾಗಿ ಟೀಕಿಸಿದರು. ಅಬಿಸೀನಿಯಾದ
ಯುದ್ಧದ ಖರ್ಚನ್ನು ಭಾರತದ ಮೇಲೆ ಹೇರುವದು ಆನ್ಯಾಯವೆಂದು
ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದರು. ಅವರ ಪ್ರಯತ್ನದಿಂದಲೇ ಅರ್ಥ ವೆಚ್ಚವನ್ನು
ಇಂಗ್ಲಂಡವು ವಹಿಸಿತು. ೧೮೭೫ರಲ್ಲಿ ಎಡ್ವರ್ಡನು ಹಿಂದುಸ್ತಾನಕ್ಕೆ ಬಂದ
ವೆಚ್ಚವನ್ನೆಲ್ಲ ಭಾರತದ ಮೇಲೆ ಹೇರಿದ್ದನ್ನು ನಿಷೇಧಿಸಿದರು. ದಿಲ್ಲಿ ದರ್ಬಾರ
ದುಂದುಗಾರಿಕೆಯನ್ನು ಕಟುನುಡಿಗಳಿಂದ ಅಲ್ಲಗಳೆದರು,

ಹೀಗೆ ಎಲ್ಲಕಡೆಗೆ ಬ್ರಿಟಿಶರ ಆಡಳಿತೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಅಸಂತೋಷ ವ್ಯಕ್ತ
ವಾಗತೊಡಗಿತು. ಈ ಎಲ್ಲ ವಿವರಣೆಯು ಭಾರತೀಯರ ಆಗಿನ ಕಾಲದ
ಹೃದಯವನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಎಲ್ಲ ಭಾವನೆಗಳಿಗೆ ಮೂರ್ತಸ ರೂಪ
ಕೊಟ್ಟು, ಏಕಮುಖವಾದ ಆಂದೋಲನವನ್ನು ಹಣಡಟೆಕೇುಗೇ ಆಗಿನ
ಪ್ರಶ್ನೆಯಾಗಿದ್ದಿತು. ಇದು ಆಗಿನ ರಾಜಕೀಯ ರಂಗ,

ಆರ್ಥಿಕ ಅವನತಿ

ಬಂಡಾಯದ ನಂತರ ರಾಜರು, ಮಹಾಜರು ಮಾಯವಾದ
ಮೂಲಕ ಅವರ ಸರಂಜಾಮವನ್ನು ಕೇಳುವವರಾರು? ಸರದಾರ, ಜಹ
ಗೀರದಾರ, ದೇಸಾಯಿ, ದೇಶಪಾಂಡೆ ಮೊದಲಾದ ಜನಾಂಗವೆಲ್ಲ ಅಧಿಕಾರ
ವನ್ನು, ಕಳೆದುಕೊಂಡು, ಹಲ್ಲುಮುರಿದೆ ಹಾವಿನಂತಾಯಿತು. ಇದ್ದುದ
ರಲ್ಲಿಯೇ ಮರ್ಯಾದೆಯಿಂದ ಜೀವಿಸುವ ಪ್ರಸಂಗ ಒದಗಿತು. ಕಟ್ಟಿದ
ಬುತ್ತಿ ಕಲಿಸಿದ ಮಾತು ಎಷ್ಟು ದಿನ ನಡೆಯುವವು? ಕ್ರಮೇಣ ಸಂಪತ್ತು
ಕರಗಿ ಮಧ್ಯಮ ವ ವರ್ಗದವರಾಗಹತಕ್ತಿದರು. ಇವರ ಗತಿಯೇ ಹೀಗಾದ
ಮೇಲೆ ಸಾಮಾನ್ಯ ರದಂತೂ ಹೇಳಲಿಕ್ಸೇ ಬೇಡ. ಅದರಲ್ಲಿಯೂ ಮೇಲಿಂದ
ಮೇಲೆ ಕ್ಲಾನು, ಆ? ಬಳೆಯ ಬಡಭೂಮಿ, ಬಂದ ಬೆಳೆಯಿಂದ
ಹೊಟ್ಟಿ ಬಟ್ಟಿಗೂ ಕೊರತೆ. ಹೊಟ್ಟಿಗಾಗಿ ಸಾವುಕಾರರ ಕಡೆಗೆ ಹೋಗಬೇಕು.
ಒಮ್ಮೆ ಸಾವುಕಾರರ ಕ್ಫಗೆ ಸಿಕ್ಕರೆ ತೀರಿತು, ಕಟುಕರ ಕೈಗೆ ಸಿಕ್ಕಂತೆಯೇ.
ಬಡ್ಡಿಗೆ ಬಡ್ಡಿ ಬೆಳೆದು ಹೊಲಮನೆಗಳನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡಾಗ ಅವನಿಗೆ
ಸಾವುಕಾರರ ಕಪಟ ನಾಟಕ ತಿಳಿಯುವದು. ಸಾವುಕಾರರ ಈ ಹಾವಳಿ

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಓಬಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ಅತಿ

ಯಿಂದ ಹಳ್ಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಹಾಹಾಕಾರ ಉಂಟಾಯಿತು. ಸೇಡು ತೀರಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ
ಬುದ್ಧಿಯು ಹುಟ್ಟಿ, ಸಾವುಕಾರರ ಮೂಗು ಕೊಯ್ಯುವದು, ಕೊಲೆ ಮಾಡು
ವದು, ಅವರ ಮನೆತನಕ್ಕೆ ಬಹಿಷ್ಕಾರ ಹಾಕುವದು, ದರೋಡೆ ಮಾಡು
ವದು ಇವೇ ಮೊದಲಾದ ಸಂಗತಿಗಳು ಜರುಗಹತ್ತಿದವು. ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ
ದಲ್ಲಿಯೂ, ಗುಜರಾಥದ್ಲಿಯೂ ಈ ಚಳುವಳಿಯು ಉಗ್ರರೂಪವನ್ನು
ತಾಳಿತು. ಕೊನೆಗೆ ಸರಕಾರವು. ಖೆಣವಿಮೋಚನ ಕಾಯದೆಯನ್ನು
ಮಾಡಿತು. ೧೮೭೬ರ ಬರಗಾಲದಲ್ಲಿ ರಾನಡೆಯವರ ಪ್ರೇರಣೆಯಿಂದ
ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸಭೆಯು ಕೈಕೊಂಡ ಸೇವೆಯ ಪರಿಣಾಮವು ಟಳಕರ ಮೇಲೆ
ಬಹಳವಾಯಿತು.

ರೈತರ ಬಂಡು: ಪೇಶ್ಚೆಯವರ ರಾಜ್ಯವು ಮುಳುಗಿ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವು
ನಷ್ಟವಾಗಿದ್ದರೂ ಆ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಕೆಚ್ಚು ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದಲ್ಲಿ ಇನ್ನೂ ಆರಿ
ದ್ದಿಲ್ಲ. ರಾಷ್ಟ್ರದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ಆತ್ಮಬಲಿದಾನ ಮಾಡುವ ಫಡಕೆಯಂಥ
ವರ ಪರಂಪರೆಯು ನಡೆದು ಬಂದಿದೆ. ವಾಮನ ಬಳವಂತ ಫಡಕೆಯನರ
ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಪ್ರೇಮವು ಅದ್ವಿತೀಯವಾದುದು. ರಾಜ್ಯಕ್ರಾಂತಿಗಾಗಿ ಅವರು
ಹಾತೊರೆಯುತ್ತಿದ್ದರು. ಕ್ರಾಂತಿಗೆ ಬೇಕಾಗುವ ಧನ ಬಲವು ರಾಜಮಾರ್ಗ
ದಿಂದ ದೊರೆಯದಿದ್ದರೆ, ಅಡ್ಡದಾರಿಯಿಂದಲಾದರೂ ಅದನ್ನು ದೊರಕಿಸ
ಬೇಕೆಂಬ ವಿಚಾರದನರಿದ್ದರು. ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಉಂಟಾದ ಈ ಅಸಂತೋಷದ
ಲಾಭ ಪಡೆದು, ಕ್ರಾಂತಿಯನ್ನು ಹೂಡಬೇಕೆಂದು ೧೮೭೬-೭೭ ರ ಬರಗಾಲ
ದಲ್ಲಿ ದರೋಡೆಖೋರರನ್ನು ಕೈಯಲ್ಲಿ ಹಿಡಿದರು. ರೈಲುಗಳನ್ನು ಉರುಳಿ
ಸುವದು, ತಂತಿ ಕಡಿಯುವದು, ಹಳ್ಳಿ ಯಲ್ಲಿಯ ಸರಕಾರವನ್ನು ಕೈಯಲ್ಲಿ
ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವದು ಇವನೇ ಅವರ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಾದವು. ದರೋಡೆ
ಖೋರರು ಫಡಕೆಯವರ ಉದಾತ್ತ ಧ್ಯೇಯವನ್ನು ಅರಿಯುವದೆಂತು?
ಕ್ರಾಂತಿಯ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಅವರು ತಮ್ಮ ಕಾಯಕವನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸಿದರು.
ಅವರ ಬಲೆಯಿಂದ ಫಡಕೆಯವರು ಹೊರಬರಲು ಅಸಾಧ್ಯವಾಗಿ, ಜನಬಲವು
ತಪ್ಪಿತು. ಕೊನೆಗೆ ಬಂಡುಗಾರರೇ:ದು ಕ್ರಾಂತಿಯ ಸಂದೇಶವನ್ನು ತರುಣರಿ
ಗಿತ್ತು, ನಗುನಗುತ್ತ ಗಲ್ಲಿಗೇರಿದರು. ಅವರ ಹೆಸರು ತೆಗೆದುಕೊಂಡ
ಬ್ರಿಟಿಶರು ಗಾಬರಿಯಾಗಿ ಗದಗದ ನಡುಗುತ್ತಿದ್ದರು. ಈ ಬಂಡಿನ ಪರಿ

೨೪ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಣಾಮವು ಆ ಕಾಲದ ತರುಣರ ಮೇಲೆ ಆಗದೆ ಹೇಗೆ ಬಿಟ್ಟೀತು? ಬಳಕರ
ಆಪ್ತನೊಬ್ಬನು ಈ ಕ್ರಾಂತಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷವಾಗಿ ಭಾಗವಹಿಸಿದ್ದ ನಂತೆ.
ಅವನಿಂದ ಓಳಕರ ಗುಂಪು ಎಷ್ಟೋ ಕತೆಗಳನ್ನು ಕೇಳಿರಬಹುದು. ಇಂದಿಗೂ
ಫಡಕೆಯವರ ಅದ್ಭು ತರಮ್ಯ ಕತೆಗಳು ಕೇಳಬರುತ್ತವೆ.

ಧಾರ್ಮಿಕ ಹಾಗೂ ಸಾಮಾಜಿಕ ಪರಿವರ್ತನೆ

ಇಂಗ್ಲಿನ ಶಿಕ್ಷಣ ಪಡೆದ ಮೊದಲನೆಯ ಗುಂಪು, ಅಧಿಕಾರ ಮದದಿಂದ
ಮತ್ತರಾಗಿ, ಸ್ಪಧರ್ಮ, ಸ್ವಸಂಸ್ಕೃತಿಗಳನ್ನು ಧಿಕ್ಕರಿಸಿ, ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮವನ್ನು
ತೆಗಳುತ್ತ ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್‌ ಪಾದ್ರಿಗಳ ಬಲೆಯಲ್ಲಿ ಹೇಗೆ ಬೀಳುತ್ತ ನಡೆಯಿತೆಂಬು
ದನ್ನು ಹಿಂದೆ ಹೇಳಿದ್ದೆ ೇವೆ. ಎರಡನೆಯ ಗುಂಪು ಅದಕ್ಕಿಂತಲೂ ಬೇಕು.
ಪೂರ್ವ ಪರಂಪರೆ ಹರಿದುಕೊಂಡು ಹೋಗಬೇಕೆಂದು ಬಯಸಲಿಲ್ಲ.
ಆದರೆ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಸುಧಾರಣೆಯಾಗಲೇ ಬೇಕು. ಸಂಕುಚಿತ ಭಾವನೆ
ಗಳೆಲ್ಲ ಹೋಗಬೇಕು. ಧರ್ಮಪರಿವರ್ತನವನ್ನು ತಡೆಗಟ್ಟಲೇಬೇಕೆಂಬ
ಭಾವನೆಯಿಂದ ಬ್ರಹ್ಮೋ ಸಮಾಜ, ಆರ್ಯಸಮಾಜ, ಪ್ರಾರ್ಥನಾಸಮಾಜ
ಗಳಂಥ ಧರ್ಮಪಂಥಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿ, ಸಮಾಜವನ್ನು ಕ್ರಿಸ್ತೀಧರ್ಮದ
ದವಡೆಯೊಳಗಿಂದ ಉಳಿಸಲು ಯತ್ನಿಸಿದರು. ಈ ಗುಂಸಿನಲ್ಲಿಯೇ ದಾದಾ
ಭಾಯಿ ನನರೋಜಿ, ಮಹಾದೇವ ಗೋವಿಂದ ರಾನಡೆ ಮೊದಲಾದವರು
ಬರುವರು. ಇವರು ಅತ್ಯಂತ ದೇಶಪ್ರೇಮಿಗಳು, ರಾಷ್ಟ್ರ ನಿರ್ಮಾಪಕರು
ಆದರೆ ಸುಧಾರಕರು. ವಿಧವಾ ವಿವಾಹ, ಮೊದಲಾದ ಸುಧಾರಣೆಗೆ ಪ್ರಾರಂಭ
ಮಾಡಿದರು. ಆದರೆ ಇವರಿಂದಲೂ ಕ್ರಿಸ್ತೀ ಧರ್ಮಪ್ರಸಾರವನ್ನು ತಡೆಯುವ
ದಾಗಲಿಲ್ಲ. ಇವರ ಆಚಾರ ವಿಚಾರಗಳು ಜನರ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಬಿದ್ದು, ಜನರು
ಮೂಗುಮುರಿಯಹತ್ತಿದರು. ಆದರೆ. ಈ ಸುಧಾರಕರ ಕಣ್ಣುಗಳೂ
ಬೇಗನೆ ತೆರೆದವು. ಈ ಉಪಕ್ರಮವು ಅಲ್ಲಿಗೇ ನಿಂತಿತು.» ಧರ್ಮಾಂತರ
ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರ್ಥನಾ ಸಮಾಜದವರು ಎಲ್ಲಕ್ಕೂ ಮುಂದು. ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದ
ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯವನ್ನು ಧಿಕ್ಕರಿಸಿ, ಜಗತ್ತಿನ ಸರ್ವಧರ್ಮಗಳಲ್ಲಿಯ ಉತ್ತಮೋತ್ತಮ
ತತ್ವಗಳನ್ನು ಒಂದೆಡೆಗೆ ತಂದು ಹೊಸಧರ್ಮವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸುವುದೇ ಇವರ
ಉದ್ದೇಶ, ಈ ಬಗೆಯಾಗಿ ಸ್ವಧರ್ಮದಿಂದ ಕಾಲುಕಿತ್ತಿ ದವರು ಎರಡನೆಯ

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಬಳೆಕರ ಚರಿಕ್ರಿ ೨೫

ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ಕಾಲಿಡುವದು ಅಷ್ಟೇನು ಆಶ್ಚರ್ಯವಲ್ಲ. ಪ್ರಾರ್ಥನಾ ಸಮಾಜ
ವಾದಿಗಳಂತೂ, ಗೀತೆಯಷ್ಟೇ ಬೆಲೆಯನ್ನು ಬಾಯಖಬಲ್ಲಿಗೆ ಕೊಡುತ್ತಿದ್ದರು.
ಹೀಗಿದ್ದರೂ “ಹಿಂದೂಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಕೊರತೆಗಳಿದ್ದರೂ ಕ್ರಿಸ್ತ್ರೀ
ಧರ್ಮವನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದರೆ ಕೂಡ ಎಲ್ಲ ಶಂಕೆಗಳಿಗೆ ಉತ್ತರ ಸಿಗುವದೆಂದು
ಹೇಳಲು ಬರುವದಿಲ್ಲ?” ಎಂಬ ಅನುಭನ ಅವರಿಗೆ ಬಹು ಸ್ವಲ್ಪು ದಿನಗಳ
ಲಿಯೇ ಬಂದಿತು. ೧೮೭೮ ರಲ್ಲಿ ರಾನಡೆಯವರು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸಭೆಯ
ತ್ರೈ ಮಾಸಿಕದಲ್ಲಿ ಮುಂಬೈಯ ಪ್ರಾರ್ಥನಾ ಸಮಾಜದ ಮುಖಂಡರಾದ
ದಾದೋಜಿ ಪಾಂಡುರಂಗ ಅವರ ಉದಾಹರಣೆಕೊಟ್ಟು ಮೇಲಿನ ಮಾತನ್ನು
ಸಿದ್ಧಮಾಡಿದ್ದಾರೆ,

4 ][[ 15 & great relief to us to find (೧೩೭ ೩5 the result
of 5೦ year’s study Dadoba, though ೧೮ reveres The
Holy Bible and has made Cristianity the favourite study
of his life, has faild to accept the current doctrines of the
Cristian religion. There 15 nota single point among the
cardinal doctrines of the Cristian Churches to which Dadoba
has been able to subscribe his unqualified adhesion, may
more, he has expressed his dissent from the philosophy
and rationale of these doctrines with unmistakable

freedom. ”

ಧರ್ಮಸಹಿಷ್ಣುತೆಯ ಚರಮಸೀಮೆಯನ್ನು ಮುಟ್ಟದ ಸುಶಿಕ್ಷಿತರ
ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯೇ ಹೀಗಿದ್ದಮೇಲೆ, ಸಾಮಾನ್ಯ ಸ್ಥಿತಿಯ ಜನರ ಮೇಲಂತೂ
ಬಾಯಬಲ್ಲಿನ ಪರಿಣಾಮವೇನಾಗಬೇಕು?

ಇಂಗ್ಲಿಷ ಶಿಕ್ಷಣದ ಪ್ರಸಾರದೊಂದಿಗೆ, ಜನರನ್ನು ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ನರನ್ನ್ನಗಿ
ಮಾಡುವ ಮಹತ್ತಾಕಾಂಕ್ಷೆಯೂ ಪಾದ್ರಿಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬಂದಿತು. ಅವರು
ಮೋಸದಿಂದಲೂ ಜುಲುಮೆಖಯಿಂದಲೂ ಕುಲಗೆಡಿಸುವ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ಕ್ರ
ಕೊಂಡರು. ಅಲ್ಲಲ್ಲಿ ದಂಗೆಗಳೂ ಆದವು. ಪಾದ್ರಿಗಳು ಎಷ್ಟೋ ಕಡೆಗೆ
ಪೆಟ್ಟುಗಳನ್ನು ತಿನ್ನ ಬೇಕಾಯಿತು. ಶಿಕ್ಷಣ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ತಮ್ಮ ಕೈಯಲ್ಲಿಯೇ

4

೨೬ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಉಳಿಯಬೇಕೆಂಬ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ಸರಕಾರವು ಶಿಕ್ಷಣಖಾತೆ ಅಥವಾ
ಯಾವುದೇ ಬಗೆಯ ಶಿಕ್ಷಣದ ಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ ಚಳವಳಿಯನ್ನು ಪಾದ್ರಿಗಳು
ಹೂಡಿದರು. ಮುದ್ರಣಾಲಯಗಳನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಸುವದು, ಚಿಕ್ಕ ಚಿಕ್ಕ
ಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನು ಪ್ರಕಟಸುವದು, ಸಂತೆಯಲ್ಲಿ ನಿಂತು ಉಪದೇಶಿಸುವದು,
ಭಾವಿ ಕೆರೆಗಳನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ , ಸಾಧಿಸಿದರೆ ಜನರನ್ನು ಕುಲಗೆಡಿಸುವದು, ಸಾಧಿಸ
ದಿದ್ದರೆ ಇಂಗ್ಲಿಷ ರಾಜ್ಯದಿಂದ ದೊರೆಯುವ ದೊಡ್ಡ ದೊಡ್ಡ ಅಧಿಕಾರ ಸ ನಳ
ಗಳನ್ನು ಭೋಗಿ ಸುವದು, ಈ ಬಗೆಯ ದ್ವಿಮುಖ ದೋರಣದಿಂದ ಪಾದ್ರಿ ಗಳು
ಸಾಗಹತ್ತಿದರು. ಇಂತಹ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದಿಂದ ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮವು Ker
ನಾಮಶೇಷವಾಗಲಾರದು. ಬಹಳವಾದರೆ ಕ್ರಿಸ ಸ್ವದೇವನ ಗುಡಿಯೊಂದು

ಹೆಚ್ಚಾ ಗುವದೆಂದು ಸುಜ್ಜ ರು ತಿಳಿದಿದ್ದ |

ಆದರೂ ಕ್ರಿಸಿ € ಇಹ ಗಳ ಬಲೆಗೆ ಹೊಟ್ಟಿ ಗಿಲ್ಲದ ಬಡವರು ಬೀಳುತ್ತಿ
ರುವದನ್ನು ಸ ಅಲ್ಲಲ್ಲಿ ನಿರೋಧಕ್ಕೆ ಪಾ )ರಂಭವಾಯಿತು ಪ್ರಾರ್ಥನಾ
ಸಮಾಜದಂಥ ಸುಶಿಕ್ಷಿತ ವರ್ಗಕ್ಕೆ ಮನಬಂದಂತೆ ತಳಬುಡವಿಲ್ಲದ
ಮಾತುಗಳನ್ನಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಈ ಪಾದ್ರಿಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸುವದು ಆಗಲಿಲ್ಲ. ಸೇರಿಗೆ
ಸವ್ವಾಸೇರೆಂದು ಗಂಟುಬೀಳುವ ಉಪದೇಶಕರೇ ಇದಕ್ಕೆ ಬೇಕಿದ್ದಿ ತು.
ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದಲ್ಲಿ ಬ್ರ ಹ್ಮೆಚಾರಿ "ನಿಷ್ಣುಬುವಾ' ಎಂಬುವವರು ಇದಕ್ಕಾಗಿ
ಮುಂದೆ ಬಂದರು. ಅವರು ವಿದ್ವಾಂಸರೂ ಧರ್ಮಾಭಿಮಾನಿಗಳೂ ತಸಸ್ಥಿ
ಗಳೂ-ಇದ್ದ ಮೂಲಕ ಜನರ ಆದರಾಭಿಮಾನಗಳಿಗೆ ಪಾತ್ರರಾದುದು ಆಶ್ಚರ್ಯ
ವಲ್ಲ. ಅವರು ಮುಂಬಯಿಯ ಚೌಪಾಟಯಲ್ಲಿ ಧರ್ಮದಮೇಲೆ ಉಪನ್ಯಾಸ
ಗಳನ್ನು ಸ್ರಾರಂಭಮಾಡಿದರು. ಪಾದ್ರಿಗಳ ಸಮಾಚಾರವನ್ನು ಚನ್ನಾಗಿಯೇ
ತೆಗೆದುಕೊಂಡು, ಅವರ ಹೂರಣವನ್ನು ಹೊರಗೆಡವಹತ್ತಿದರು. ಪಾದ್ರಿ
ಗಳನ್ನು ಹಿಡಿದು ಅವರೊಡನೆ ವಾದವಿವಾದಗಳನ್ನು ಮಾಡಿ ಅವರನ್ನು
ಹಣ್ಣುಗಾಯಿ ನೀರುಗಾಯಿ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದ ರು. ತ ನೊ ಸುಧಾರಕ
ರನ್ನು ನಿರುತ್ತರರನ್ನಾಗಿ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ೧೮೭೯ ರಲ್ಲಿ ಈ ಚಳವಳಿಯು
ಶಿಖರಕ್ಕೆ ಮುಟ್ಟಿ ತು. ಮಿಶನರಿ ಪಾದ್ರಿಗಳ ದವಡೆಯೊಳಗಿಂದ ಅಜ್ಞ ಜನ
ರನ್ನು ಮುಕ್ತಮಾಡಿದ ಶ್ರೇಯಸ್ಸಿನ ಬಹು ಭಾಗವು ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದಲ್ಲಿ
ಇವರಿಗೆ ಸಲ್ಲುತ್ತದೆ.

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಬಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೨೩

ಬಂಡಾಯದ ನಂತರ ಸರಕಾರವು ಮೆಲ್ಲನೆ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ತನ್ನ ಕ್ಸ
ಯಲ್ಲಿ ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿತು. ನೌಕರಿ, ರಾಜದರ್ಬಾರದಲ್ಲಿ ಮರ್ಯಾದೆ,
ಕೈತುಂಬ ಪಗಾರ ಇವುಗಳಿಂದ ಜನರ ಪ್ರವೃತ್ತಿಯು ಈ ಕಡೆಗೆ ತಿರುಗುವದು
ಸ್ವಾಭಾವಿಕ: ಈ ಶಿಕ್ಷಣದ ಉದ್ದೇಶವು ಮೂರು ತೆರನಾಗಿದ್ದಿತೆಂದು ತಿಳಿದು
ಬರುತ್ತದೆ. ೧) ಸರಕಾರಕ್ಕೆ ರಾಜ್ಯ ಕಾರಭಾರ ನಡೆಯಿಸಲು ಬೇಕಾಗುವ
ಜನರನ್ನು ಸಿದ್ಧ ಪಡಿಸುವದು. ೨) ಹಿಂದೀಜನರಮೇಲೆ ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಸಂಸ್ಕೃ
ತಿಯ ಪ್ರಭಾವವು ಬಿದ್ದು, ಅವರು ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಪುರಸ್ಫರ್ತರಾಗ
ಬೇಕು. ಮತ್ತು ತಮ್ಮ ವ್ಯಾಪಾರಿ ಸರಕುಗಳಿಗೆ ಕಾಯಂ ಗಿರಾಕಿಗಳಾಗ
ಬೇಕು, ೩) ಹಿಂದೀಯರು ತಮ್ಮ ಧರ್ಮನನ್ನು ತ್ಯಾಗಮಾಡಿ ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ನ
ರಾಗಬೇಕು.

ಪರಿಣಾಮದಲ್ಲಿ ನೋಡಿದರೆ, ಈ ಮೂರು ಉದ್ದೇಶಗಳು ಬ್ರಿಟಶರಲ್ಲಿ
ಇರಲಿಕೈಲ್ಲವೆಂದು ಹೇಳಲು ಬರುವದಿಲ್ಲ. ರಾಜ್ಯ ಸಂಪಾದನವೇನು
ಮೋಕ್ಷಕ್ಕಲ್ಲ. ತಮ್ಮ ಧರ್ಮ, ತಮ್ಮ ಸಂಸ್ಕೃತಿ, ತಮ್ಮ ವ್ಯಾಪಾರಗಳು
ಅಭಿನೃದ್ಧಿಹೊಂದಬೇಕೆಂಬುದೇ ಅವರ ಬಯಕೆಯಾಗಿದ್ದಿತು. “ಭಾರತ
ದೆಲ್ಲಿಯ ನಮ್ಮ ರಾಜ್ಯವು ಹೋದರೂ ಚಿಂತೆಯಿಲ್ಲ, ವ್ಯಾಪಾರ ಮಾತ್ರ
ಕೈೈಬಿಡಬಾರದು' ಎಂಬ ಮೆಕಾಲೆಯ ಉದ್ಗಾರವು ಪ್ರಸಿದ್ಧವೇ ಇದೆ. ಕ್ರಿಸ್ತ
ಪಾದ್ರಿಗಳು ಶಿಕ್ಷಣವು ಸರಕಾರದ ಕೈಸೇರದೆ ತಮ್ಮ ಕ್ಕೆ ಯಲ್ಲಿ ಬೀಳಬೇಕೆಂದು
ಏಕೆ ಬಯಸುತ್ತಿದ್ದರೆಂಬುದಂತೂ ಮೇಲೆಯೇ ಇದೆ. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿತ
ವಾಗಿರುವ ಮಿಶನರಿ ಶಿಕ್ಷಣ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಜನ್ಮನ್ರ ಬಹುತರವಾಗಿ ಈ ಕಾಲದ
ಲಯೇ-ಸ್ವಲ್ಪು ಹಿಂಜೆ, ಮುಂದೆ. ಇರಲಿ.

ಹಿಂದುಸ್ತಾನೆವು ಬ್ರಿಟಿಶರ ಕೈಸೇರಿದನಂತರ ಮುಂಬಯಿಯಲ್ಲಿಯೂ
(೧೮೫೭) ಕಲಕತ್ತೈಯಲ್ಲಿಯೂ (೧೮೫೮) ಮದ್ರಾಸ, ಅಲ್ಲಾಬಾದಗಳ
ಲ್ಲಿಯೂ (೧೮೮೨) ಲಾಹೋರಿನಲ್ಲಿಯೂ (೧೮೮೨) ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯಗಳು
ಸ್ಥಾಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟು, ಉಚ್ಛ ತರಗತಿಯ ಶಿಕ್ಷಣವು ಕೊಡಲ್ಪಡಹತ್ತಿತು ಬ್ರಿಟಿಶರ
ಉದ್ದೇಶಗಳು ಬಹುಮಟ್ಟಿಗೆ ಸಫಲವಾಗಿದ್ದರೂ ಪೂರ್ಣಯಶಸ್ವಿಯಾಗಲಿಲ್ಲ.
ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಕ್ರಿಯೆಗೆ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ ಇದ್ದೇ ಇರುತ್ತದೆ. ಇಂಗ್ಲಿಷ ಶಿಕ್ಷಣದಿಂದ
ಅನರ ಸಭ್ಯತೆಗೆ ಸ್ವಾಗತವಾದರೂ ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ರಾಜ್ಯ ಶಾಸನಗಳ ಅಭ್ಯಾಸಕ್ಕೆ

೨೮ ಕಿರ ಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಮೊದಲಾಯಿತು, ಇಂಗ್ಲಂಡ-ಫ್ರಾನ್ಸ, ಇಟಲಿ, ಅಮೇರಿಕಾ ದೇಶಗಳ
ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಅಡಕವಾಗಿರುವ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಪ್ರೇಮ್ಯ, ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ
ಹೋರಾಟ, ದೇಶಕ್ಕಾಗಿ ಮಾಡಿದ ಅವರ ಬಲಿದಾನ, ನಮ್ಮ ರಾಷ್ಟ್ರ, ನಮ್ಮು
ದೇಶ, ನಮ್ಮ ಶಾಸನ ಇವನೇ ಮೊದಲಾದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಭಾವನೆಗಳು
ಭಾರತೀಯರ ಹೈದಯದಲ್ಲಿ ಮೂಡಿದವು... ಅವರೂ ಸ್ವಾತುತ್ರ್ಯದ
ಹೊಂಗನೆಸುಗಳನ್ನು ಕಾಣಪತ್ತಿದರು. ಇಂಡಿಯನ್‌ ಅಸೋಶಿಯೇಶನ್‌,
ಇರ್ವಜನಿಕ ಸಚಿ ಮಹಾಜನ ಸಭೆ, ಮುಂತಾದ ಸಂಸ್ಥೆಗಳನ್ನು
್ಲಾಪಿಸಿಕೊಂಡು, ಜನ ರಾಜಕಾರಣದಲ್ಲಿ ಮುಂದುವರಿಯಿತು. ಈಶ-
೦ಕಲ್ಪ ಹೇಗಿದೆ ನೋಡಿ.

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಓಳಕರು ಬಿ. ಎ. ಪಾಸಾದಾಗ ಪದವೀಧರರ ಸಂಖ್ಯೆ
ಮುಂಬಯಿ ಇಲಾಖೆಯಲ್ಲಿ ೧೭೯ ಮಾತ್ರ. ಇವರು ಎಲ್‌ಎಲ್‌. ಬಿ.
ಪಾಸಾದಾಗ ೭೩ ಜನ ಎಲ್‌ಎಲ್‌, ಬಿ. ಯಲ್ಲಿ. ಮುಂದೆ ಸಂಖ್ಯೆಯು
ಭರದಿಂದ ಬೆಳೆದೆ ಸಂಗತಿಯು ಕಾಣುತ್ತದೆ.

ಬಂಗಾಲದಂತೆ ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿಯೂ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದನ್ಲಿಯೂ ಜಾಗೃತಿ
ಹೆಚ್ಚಾಗಿದ್ದಿ ತು. ಪುಣೆಯು ರಾಜಕೀಯ ಚಳವಳಿಯ ಆಗರವಾಗಿದ್ದಿ ತು.
ಓಳಕರು ಪ್ರೌಢರಾಗುನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಕ್ಸ. ವಾ. ಮಹಾದೇವ ಗೋವಿಂದ
ರಾನಡೆಯವರು ರಾಜಕೀಯ ಮುಖಂಡರಾಗಿದ್ದರು. ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ
ರಾಜಕೀಯ ಜೀವನದ ಮುಖ್ಯ ಜನಕರು ಅವರೆಂದರೆ ಅತಿಶಯೋಕ್ತಿಯಾಗ
ಲಾರದು. ಇಡೀ ದೇಶವೇ ಇವರನ್ನು ಮನ್ಸಿಸುತ್ತಿತ್ತು. ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸಿನ
ಜನಕರಲ್ಲಿ ಇವರೊಬ್ಬರೆಂಬುದನ್ನು ಮರೆಯಕೂಡದು, ವಕ್ಷೃತ್ವ ಸಮಾ
ರಂಭ, ವಸಂತ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನ ಮಾಲೆ, ಔದ್ಯೋಗಿಕ ಪರಿಷತ್‌ ಹಾಗೂ
ಪ್ರದರ್ಶನ, ಫಿಮೇಲ ಹೈಸ್ಕೂಲ, ಪ್ರಾರ್ಥನಾ ಸಮಾಜ, ಲಾಯಬ್ರರಿ,
ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸಭೆ ಮೊದಲಾದ ಸಂಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ಪೋಷಿಸಿ, ಬೆಳೆಯಿಸಿದ್ದರು.
ರಾನಡೆಯವರ' ಕೈವಾಡವಿಲ್ಲದೆ ಒಂದೂ ಸಂಸ್ಥೆಯು ಫ್ರುಣೆಯಲ್ಲಿ ಇದ್ದಿಲ್ಲ
ವೆಂದು ಹೇಳಬಹುದು. ಈ ಎಲ್ಲ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಮುಖಾಂತರ ಜ್ಞಾನ ಪ್ರಕಾಶ
ವಾಗಿ ಜನತೆಯಲ್ಲಿ ಜಾಗೃತಿಯು ಉತ್ಸನ್ನವಾಗಹತ್ತಿತು.

ದಾದಾಭಾಯಿ ನವರೋಜಿ, ಫಿರೋಜಶಹಾ ಮೆಥಾ, ಸುರೇಂದ್ರ

೫

ಬ ಬ

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಟಿಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೨೯

ನಾಥ ಬ್ಯಾನರ್ಜಿ, ಲಾಲವೋಹನ ಘೋಷ, ರಾನಡೆ, ವಿಷ್ಣುಶಾಸ್ತ್ರಿ ಚಿಪ
ಳೂಣಕರ, ಮೊದಲಾದವರು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಜೀನನಕ್ಕೆ ರೂಪಕೊಡುವ
ರಾಸ್ಟ್ರ ನಿರ್ಮಾಣದ ಕಾರ್ಯದ ಸೂತ್ರ ಚಾಲಕರಾಗಿದ್ದರು.

ಒಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಆ ಕಾಲದ ಪರಿಸ್ಥಿಯ ಚಿತ್ರವನ್ನು ಓಳಕರೇ ಚಿತ್ರಿಸಿದ್ದಾರೆ
ಅದನ್ನು ಕೊಟ್ಟು, ಬೆಳೆಯುತ್ತ ನಡೆದ ಈ ಪ್ರಕರಣವನ್ನು ಮುಗಿಸುತ್ತೇವೆ,

"ಸಮಾಜದ ಮುಖಂಡತ್ವವು ಕೇವಲ ವಿದ್ಯೆಯಿಂದ ಲಭಿಸುವದಿಲ್ಲ.
ಸೇಶ್ಚೆಯವರ ನಂತರ ಕೆಲವು ದಿವಸ ಸರದಾರ, ಜಾಹಗೀರದಾರರ ಕಡೆಗೆ
ಮುಖಂಡತ್ವವು ಪ್ರಾಪ್ತವಾಯಿತು. ಜನತೆ, ಸರಕಾರ ಇಬ್ಬರೂ ಇವರನ್ನು
ಮನ್ನಿ ಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಆದರೆ ಇದು ಬಹುಕಾಲ ಉಳಿಯಲಿಲ್ಲ.

ಇಂಗ್ಲಿಷ ಶಿಕ್ಷಣ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ಇಂಗ್ಲಿಷ ಕಲಿತಂಥವರನ್ನು
ರಾಜ್ಯಕಾರಭಾರದ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಕ್ಸ ಯಲ್ಲಿ ಹಿಡಿಯುವದು ಯೋಗ್ಯವೇ
ಇದ್ದಿತು. ಆದರೆ ಇವರಿಗೆ ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಧರ್ಮ ಹಾಗೂ ನೀತಿಯ ಶಿಕ್ಷಣವು
ದೊರೆಯದ ಮೂಲಕ್ಕ ಇವರ ಮನಸ್ಥಿತಿಯು ಭಯಂಕರ ಹಾಗೂ ಶೋಚ
ನೀಯವಾಯಿತು. ತಮ್ಮ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಅವರಲ್ಲಿ ಅನಾದರ
ಉಂಟಾಯಿತು. ಸದೋಷ ಹಾಗು ಅಲ್ಪ ಶಿಕ್ಷಣವಿದ್ದರೂ ಕೈ ತುಂಬ ಪಗಾರ,
ಸರ್ಕಾರದ ಮನ್ನಣೆ ಇದ್ದ ಮೂಲಕ ಅಧಿಕಾರದ ಮದವುಳ್ಳಿವರೂ ತಮ್ಮ
ಸನಾ ಸಂಸ್ಕೃತಿಗಳನ್ನು ಕೀಳು ಬಗೆಯುವ ಬುದ್ಧಿ ಯುಳ್ಳವರೂ ಆದರು.
೧೮೩೭ ರಿಂದ ೭೪ ರ ವರೆಗೆ ಮೂರು ತಲೆಗಳಾಗಿನೆ. ಮೊದಲಿನವರ ಸ್ಥಿತಿ
ಯನ್ನು ಮೇಲೆ ಹೇಳಿದ್ದೇವೆ. ಎರಡನೇ ತಲೆಮಾರಿನವರೆಂದರೆ ರಾನಡೆ
ಮೊದಲಾದ ಪ್ರಭೃತಿಗಳು. ಇವರಿಗೆ ಮೊದಲಿನವರಿಗಿಂತಲೂ ಸ್ವಸಂಸ್ಕೃತಿಯ
ಬಗ್ಗೆ ತಿರಸ್ಕಾರವು ಕಡಿಮೆ, ಆದರೆ ವಿದೆ, ನೀತಿಮತ್ತೆ, ಧರ್ಮನಿಷ್ಕೆ,
ಶುದ್ಧ ಆಚಾರ, ಹಾಗೂ ಮನೆತನಗಳ ಯೋಗ್ಯ ಸಂಬಂಧವಿಲ್ಲದಂಥ
ವಿದ್ವಾಂಸನು ಕೂಡ ಮುಖಂಡನಾಗಿ ರಾಷ್ಟ್ರದ ಉತ್ಕರ್ಷವನ್ನು ಮಾಡ
ಲಾರನು. ಆದರೆ ಇಂಗ್ಲಿಷ ಶಿಕ್ಷಣವು ಈ ಪವಿತ್ರ ಸಂಬಂಧವನ್ನೇ ಕಡಿದು
ಬಿಟ್ಟಿ ತು. ಸಮಾಜದಲ್ಲಿಯ ದೋಷಗಳೇ ಅನರ ದೃಷ್ಟಿಗೆ ಬೀಳಹತ್ತಿ
ದವು. ಕೇನಲ ತರ್ಕಪ್ರಧಾನವಾದವು ಸಮಾಜ ಸಂರಕ್ಷಣೆಗೆ ಹೇಗೆ ಉಪ
ಯೋಗ ಬೀಳಬೇಕು! ಸಮಾಜ ಸುಧಾರಕರಲ್ಲಿಯ ೂ ಮಿಶನರಿಗಳ ವಾದ

ಪಿಂ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ನನ್ನು ಹೊಡೆದು ಹಾಕುವ ಬುದ್ದಿ ಇದ್ದಿಲ್ಲನೆಂದಲ್ಲ. ಬ್ರಹ್ಮೋಸಮಾಜ,
ಪ್ರಾರ್ಥನಾ ಸಮಾಜಗಳಂತಹ ನವಧರ್ಮ ಪಂಥಗಳನ್ನು ತೆಗೆದು ಸಮಾಜ
ವನ್ನು ಸಂರಕ್ಷಿಸುವೆನೆಂಬ ತಮ್ಮ ಕಲ್ಪನೆಯು ಹಾಸ್ಯಾಸ್ಪದವಿದೆ ಹಾಗೂ
ತಪ್ಪಿದೆ ಎಂಬುದು ಅವರ ಲಕ್ಷ್ಯಕೈಬರಲಿಲ್ಲ. ಕೇವಲ ಸರಕಾರದ ಮಾನ್ಯತೆ
ಯಾಗಲಿ, ಅಲ್ಪ ಸ್ವಲ್ಪ ಇಂಗ್ಲಿಷ ಜ್ಞಾ ನವಾಗಲಿ ಹೊಸಧರ್ಮ ಪಂಥವನ್ನು
ಸ್ಥಾಪಿಸಲು ಅಸಮರ್ಥೆವಿವೆ ಎಂಬ ಸಂಗತಿಯು ಅವರಿಗೆ ಹೊಳೆಯಲಿಲ್ಲ,
ಹೊಸಧರ್ಮ ಪಂಥನನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸುವ ಭರದಲ್ಲಿ ಕ್ರಿಸ್ತೀಧರ್ಮ ಪ್ರಸಾರದ
ಬಗ್ಗೆ ವಿಶೇಷ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ನಡೆಯಿಸಲಿಲ್ಲ ಇದರ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ
ತಾವೇ ಸಮಾಜದಿಂದ ಬಹಿಷ್ಟೃತರಾದಂತಾದರು. ಈ ಹೊಸ ಜನರ
ವ್ಯನಸ್ಥಿತ ಆಚಾರ, ವಿಚಾರ, ಆಕಾರ ಮೊ ಲಾದವುಗಳು ಜನರ ಕಣ್ಣಿಗೆ
ಬೀಳಹತ್ತಿದ್ದರಿಂದ ಅವರು ಹೆಸರು ಇಡಹತ್ತಿದರು. ಸಾವಿರಾರು ವರ್ಷ
ಗಳಿಂದ ನಡೆದು ಬಂದು ಸಮಾಜ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಯನ್ನು ಕಣ್ಣು ಮಚ್ಚಿತೆಗೆಯು
ವುದರ ಒಳಗಾಗಿ, ಹಾರಿಸಿ ಬಿಡುವೆನೆಂದು ತಿಳಿದು ಹಳಬರಿಗೆ ಮನಬಂದಂತೆ
ಹೆಸರಿಡುವ ಈ ಜನ ನಗೆಗೇಡಿಗಳಾದರೆ ಜನತೆಯಜೀನು ತಪ್ಪು? ಆದರೆ
೧೮೭೫ ರ ನಂತರ ಕೇವಲ ಧಾರ್ಮಿಕ ಹಾಗೂ ಸಾಮಾಜಿಕ ಸುಧಾರಣೆ
ಗಳಿಂದ ರಾಷ್ಟ್ರದ ಹೆಜ್ಜೆಯು ಮುಂದೆ ಬೀಳಲಾರದೆಂದು ತರುಣರಿಗೆ ಅನಿಸ
ಹತ್ತಿತು. ಸರಕಾರಿ ನವಕರಿಯ ಹೊರತಾಗಿ ಉಳಿದ ಅನೇಕ ಬಗೆಗಳಿಂದ
ಶಿಕ್ಷಣದ ಉಪಯೋಗವನ್ನು ಮಾಡಿ ಕೊಡಲು ಸಾಧ್ಯವಿದೆ, ಮತ್ತು ಸಂಘ
ಶಕ್ತಿಯಿಂದ ಕಾರ್ಯ ಮಾಡುನ ತಳಹದಿಯನ್ನು ಹಾಕಿದರೆ ಅದರ ಉಪ
ಯೋಗವು ಬಹಳವಾಗುವದು ಎಂಬ ಕಲ್ಪನೆಗಳು ಉಊದಯವಾದೊಡನೆ
ಮುಖಂಡತ್ವವೂ ಅತ್ತ ಒಲಿಯಿತು. ವಿವೇಕಯುಕ್ತ ವಿಚಾರ, ಸತತ
ಅಭ್ಯಾಸ, ಸದಾಚರಣೆ, ನೀತಿ, ಧೈರ್ಯ, ಸ್ವಾರ್ಥತ್ಯಾಗ ಈ ಗುಣಗಳ
ಅಭಾವವು ಹಿಂದಿನ ಜನರಲ್ಲಿ ಇದ್ದಿತಲ್ಲದೆ ಅನರ ಆಚಾರ ವಿಚಾರಗಳಲ್ಲಿ
ಶಿಥಿಲತೆಯೂ ಕಂಡುಬರುತ್ತಿತ್ತು. ವೈಯಕ್ತಿಕವಾಗಿ ತಮ್ಮ ಪ್ರಭಾವ
ವನ್ನು ತರುಣರಮೇಲೆ ಬೀರಲು ಅವರು ಸಮರ್ಥರಾಗಲಿಲ್ಲ. ?

ಟಳಕರ ಈ ನಿನೇಚನನು ಆ ಕಾಲದ ಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಚನ್ನಾಗಿ ಚಿತ್ರಿಸಿದೆ.
ಇಂತಹ ಸನ್ನಿವೇಶದಲ್ಲಿ ಓಳಕರ ಪ್ರೌಢ ಶಿಕ್ಷಣವು ನಡೆದಿದೆ. ಇನ್ನು ಆ
ಕಡೆಗೆ ಹೊರಳೋಣ.,

ಪಠ್ರಿಥ ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸ

ಲೋ ಕಮಾನ್ಯರು ೧೮೭೩ರಲ್ಲಿ ಡೆಕ್ಕನ್‌ ಕಾಲೇಜದಲ್ಲಿ ಪ್ರವೇಶಿಸಿದರು.
ಇಲ್ಲಿಯೂ ಅವರ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯ ಎದ್ದು ಕಾಣತ್ರಿತ್ತು. ಸ್ವತಂತ್ರ ರೀತಿಯಿಂದ
ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಬಂದ ವಿಷಯವನ್ನು ಅವಶ್ಯನಿದ್ದಷ್ಟು ಉತ್ತಮ ರೀತಿಯಿಂದ
ಓದುವದೇ ಇವರ ಥೋರಣ. ಅನುತ್ತೀರ್ಣರಾಗದಿದ್ದರೆ ಮುಗಿಯಿ: ತು
ಎಂಬುದೇ ಇವರ ವಾದ. ರಾತ್ರಿಯೆಲ್ಲ ನಿದ್ದೆ ಗಟ್ಟ ಗಿಳಿಪಾರೆ ಮಾಡುವ
ದಾಗಲಿ, ಇಲ್ಲವೆ ಟೀಕೆ ಟಪ್ಪಣೆಗಳ ಹೊರೆಯನ್ನು ಅವಿಶ್ರಾಂತ ತಿರಿವಿ
ಹಾಕುವದಾಗಲಿ, ಇವರ ಸ್ವಭಾನದಲ್ಲಿಯೇ ಇರಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಅಭ್ಯಾಸ
ವನ್ನೇ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಿ ಲ್ಲವೆಂದು ತಿಳಿಯಕೂಡದು. ಪರೀಕ್ಷೆಗೆ ಇದ್ದ ನಿಷಯ
ಗಳನ್ನು ದುರ್ಲಕ್ಷಿಸುತ್ತಿದ್ದಿಲ್ಲ... ಕಠಿಣ ವಿಷಯಗಳನ್ನು ಸ್ವಲ್ಪು ಸಮಯ
ದಲ್ಲಿ ಚೆನ್ನಾಗಿ ಮನದಟ್ಟು ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳು ವಜೀ ಇವರ ರೀತಿಯಾಗಿದ್ದಿ ತು.
ಓದುವ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ನಗಾರಿ ಹೊಡೆದರೂ ಇವರಿಗೆ ಗೊತ್ತಾ ಗುತ್ತಿದ್ದಿಲ್ಲ.
ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಅಷ್ಟು ಮಗ್ನರಾಗಿರುತ್ತಿದರು. ಓದು ಒಕ್ಕಾಲು ಬುದ್ದಿ
ಮುಕ್ಕಾಲು ಎಂಬ ನುಡಿಯು ಇವರಿಂದಲೇ ಬಂದಂತೆ ಕಾಣುತ್ತದೆ. ಶರೀರ
ಮಾದ್ಯಂ ಖುಲು ಧರ್ಮಸಾಧನಂ ಎಂಬ ಉಕ್ತಿಯಂತೆ ಇವರು ಬಹು
ವೇಳೆಯನ್ನು ಆಟವಾಡುವದರಲ್ಲಿಯೂ ನಗುವದರಲ್ಲಿಯೂ ಸಂಗಡಿಗರೊಡನೆ
ಅನೇಕ ವಿಷಯಗಳನ್ನು ಚರ್ಚಿಸುವದರಲ್ಲಿಯೂ ಕಳೆಯುತ್ತಿದ್ದ ರು. ಮೊದ
ಲನೇ ವರ್ಷವು ದೇವರಿಗೆ ಮೂಸಲು ಎಂದು ತೆಗೆದಿಟ್ಟದ್ದ ರು. ಇಡೀ ವರ್ಷ
ವೆಲ್ಲ ಇದೇ ಉದ್ಯೋಗ. ತೋರಿಕೆಗೆ ಈ ಹುಡುಗನು ಉಡಾಳನೆಂದು
ತೋರಿದರೂ ಇದರ ಹಿಂದೆ ಒಂದು ಘನವಾದ ಉದ್ದೆ ಶನಿದ್ದಿತು. ಅವರು
ಚಿಕ್ಕಂದಿನಲ್ಲಿ ಕೈಕಾಲು ಸಣ್ಣ, ಹೊಟ್ಟಿಡುಮ್ಮಣ್ಣನಾಗಿದ್ದರು. ಇಂತಹ
ಶರೀರವು ಬಹುದಿನ ತಾಳಲಾರದ್ಕು ಯಾವ ಕಾರ್ಯವನ್ನೂ ಮಾಡ
ಲಾರದು ಎಂಬುವದು ಅವರಿಗೆ ಮನೆವರಿಕೆಯಾಗಿದ್ದಿತು. ಶರೀರಮಾದ್ಯಂ
ಖಲು ಧರ್ಮಸಾಧನಂ ಎಂಬ ನೀತಿಯ ಮರ್ನುವು ಅವರಿಗೆ ಹೊಳೆದಿದ್ದಿತು.
ಆದುದೆರಿಂದಲೇ ಅವರ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಅಭ್ಯಾಸಕ್ಕೆ ೩ನೇ ಸ್ಥಾನ
ವಿದ್ದಿತು. ನಿಯಮಿತ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ನಿಯಮಿತ ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾತ್ರ. ದಿವಸ

೩೨ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ವೆಲ್ಲಾ ಆಟಿ ನೋಟ, ವ್ಯಾಯಾಮಗಳಲ್ಲಿ ಕಳೆಯುತ್ತಿದ್ದಿತು. ಕಾಲೇಜದಲ್ಲಿ
ಹಾಜರಿ ಬಿದ್ದ ಕೂಡಲೇ ಇವರಿಗೆ ಸೂಟ ಆಗಿಬಿಡುತ್ತಿತ್ತು. ಎಂದಾದರೊಂದಿನ
ಮಹತ್ವವಾದ ನಿಷಯದ ಮೇಲೆ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕರ ಉನನ್ಯಾಸವಿದ್ದರೆ, ಅಂದು
ತಪ್ಪದೆ ಕುಳಿತು ಕೇಳುತ್ತಿ ದ್ಬರು, ಹಾಜರಿಯಾದೊಡನೆಯೆ ಹೊರಬೀಳುವ
ದನ್ನು | ಥ್ರಿನ್ನಿ ನಿ.ಪಾಲರು ಕೂಡು ಸಹಗ 2 ಎಂದು ಕೇಳಿದರು. "ಈ ವರ್ಷ
ನಾನು ಸರೀಕ್ಷೆಗೆ ಕೂಡುವದಿಲ್ಲ. ಹೆಸರಿಗೆ ಟರ್ಮ ತುಂಬಹತ್ತಿದ್ದೇನೆ?
ಎಂದು ಸರಳವಾಗಿ ಹೇಳಿಬಿಟ್ಟರು. ತಮ್ಮ ನಿಶ್ಚಯದಂತೆ ಅನುತ್ತೀರ್ಣರೂ
ಆದರು. ಆದರೆ, ತಾವು ಆರಿಸಿದ ವ್ಯಾಯಾಮದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಖಂಡತ
ಪಾಸಾದರು.

ಮೊದಲನೇ ವರ್ಷನನ್ನೆಲ್ಲ ವ್ಯಾ ಯಾಮದಲ್ಲಿಯೇ ಕಳೆದರು. ಅದ
ರಲ್ಲಿ ಅನರು ಪಾ ್ರಿವೀಣ್ಯವನ್ನು | ಗು ದಿನಾಲು ಎರಡೆರಡು
ಮೂರು ಮೂರು ತಾಸುಗಳನ್ನು ವ್ಯಾಯಾಮದಲ್ಲಿ ಕಳೆಯಹತ್ತಿದರು.
ಸಾಮು, ಕೂತೇಳುವದು, ಸೂರ್ಯನಮಸ್ಕಾರ ಹಾಕುವದು, ದಿನಾಲು
ಅವುಗಳನ್ನು ಕ್ರಮೇಣ ಹೆಚ್ಚಿ ಸುವದು, ಕುಸ್ತಿ ಆಡುವದು, ಹುಟ್ಟು
ಕಡಿಯುವದು, ಹಾಲುಕುಡಿಯು ೫ ಇದೇ ಇನರ ನಿತ್ಯಕ್ರ ಮವಾಗಿದ್ದಿ ತ
ಮೊದಲೇ ತರುಣ ವಯಸ್ಸು, ಬೆಳೆಯುವ ದಿನ, ಅದಕ್ಕೆ "ತಕ್ಕ ಅನುಕೂಲತೆ
ಒದಗಿದರೆ ಕೇಳುವದೇನು ? ಒಂದು ವರ್ಷದಲ್ಲಿ 8 ಪಲ್ಲಟನಾ
ಯಿತು. ಮೈಕಟ್ಟು ಮೋಹಕವಾಯಿತು. ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ತೋರಿಸಿರುವ ಬರ
ಗಾಲದ ಹೆಣದಂತೆ ಇದ್ದ ಇವರ ಶರೀರವು ತೇಜಸ್ಸಿಯೂ ಪುಷ್ಪವೂ
ಆಯಿತು. ಜಗಜಟ್ಟಯಂತೆ ಕಾಣಹತ್ತಿದರು. ಹೊಟ್ಟಿ ಡುಮ್ಮಣ್ಣನು ಹುಲಿ
ರಾಯನಂತೆ ಕಾಣಹತ್ತಿದನು. ಮೊದಲು ನೋಡಿದ ಜನರು ಇವರು ಟಳಕರೇ
ಎಂದು ಕೇಳಹತ್ತಿದರು.

ದಾಜಿ ಆಬಾಜಿ ಖರೆ ಹಾಗೂ ಓಳಕ ಇವರಿಬ್ಬರದು ಒಂದು
ಜೋಡಿ. ಖರೆಯವರು ಮೊದಲಿನಿಂದಲೂ ಒಳ್ಳೇ ಮೈಕಟ್ಟು ಉಳ್ಳವರು,
ವ್ಯಾಯಾಮ ಪ್ರೇಮಿಗಳು; ಟಳಕರು ಸ್ವಲ್ಪು ಸಮಯದಲ್ಲಿಯೇ ಅವರನ್ನು
ಸರಿಗಟ್ಟಿದರು ಸಾಮು ತೆಗೆಯುವದರಲ್ಲಿ ನಾನು ಹೆಚ್ಚೊ ನೀನು ಹೆಚ್ಚೊ
ಎಂದು ಇಬ್ಬರಲ್ಲಿಯೂ ಸ್ಪರ್ಧೆ ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದಿತು, ಈ ಇಬ್ಬರ ವ್ಯಾಯಾ

ಲೋಕಮಾನ್ಮ ಟಳಕೆರ ಚಂತ್ರೆ ಪತ್ನಿ

ಮದ ಪರಿಣಾಮಗಳು ಎಲ್ಲ ಕಡೆಗೆ ಕಾಣಹತ್ತಿದವು. ಹೋಗಹೋಗುತ್ತ
ಎರಡನೆಯವರಿಗೆ ಹಾಯುವದು, ಕ್ಲಬ್ಬಿನ ಗೋಡೆಗಳಿಗೂ ಕಂಬಗಳಿಗೂ
ಧಕ್ಕೆ ಹೊಡೆಯುವದು ನಡೆಯಿತು. ಗೋಡೆ ಕಂಬಗಳು ಎಲ್ಲಿ ಅದುರಿ
ಬೀಳುವವೋ ಎಂಬ ಭೀತಿ ಪುಕ್ಕರಿಗೆ. ಊಟಕ್ಕೆ ಬಂದೊಡನೆ, ನಮ್ಮ
ಚಪಾತಿಗಳ ಮೇಲೆ ದಾಳಿಬಂತೆಂದು ಅಡಿಗೆಯವನು ಗಾಬರಿಯಾಗುತ್ತಿ
ದ್ದನು, ಈ ಪ್ರಸಂಗಗಳು ಮೇಲಿಂದ ಮೇಲೆ ಬರಹೆತ್ತಿದಾಗ ಉಳಿದ
ನಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು "ಮಹಾರಾಯರೇ ನಾವು ಮೊದಲು ಉಂಡುಹೋಗುತ್ತೇವೆ.
ನೀವು ಹಿಂದುಗಡೆ ಕೂಡಿರಿ ಎಂದು ಪ್ರೇಮದಿಂದ ಚೇಷ್ಟೆಮಾಡುತ್ತಿದ್ದ
ರಂತೆ. ಸಾಧಾರಣವಾಗಿ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿಯ ದಿನಗಳೆಂದರೆ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳ
ಶರೀರ ಬೆಳೆಯುವ ವಯಸ್ಸು. ಅದರಲ್ಲಿಯೂ ಶರೀರಕ್ಕೆ ತಕ್ಕ ವ್ಯಾಯಾಮ;
ಹಾಲು, ತುಪ್ಪ ಮೊದೆಲಾದ ಶರೀರಪೋಷಕ ದ್ರವ್ಯಗಳು ಬಿದ್ದರೆ ಕೇಳುವ
ದೇನು? ತೇಜಸ್ವಿಯಾಗಿ ಸಹಜವಾಗಿಯೇ ಬೆಳೆಯುವರು. ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ
ವಿದ್ಯೆಯನ್ನು ಗಳಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಅನುಕೂಲವಿದ್ದಂತೆ, ಶರೀರಸಂಪತ್ತನ್ನು
ಬೆಳೆಯಿಸಲೂ ಒಳ್ಳೇ ಅನುಕೂಲತೆಗಳಿರುತ್ತವೆ. ಟಳಕರು ಮಾತ್ರ ಖಂಡಿತ
ವಾಗಿ ಇದರ ಉಪಯೋಗವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡರೆಂದು ಹೇಳಬಹುದು.
ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ ಸಂಪಾದಿಸಿದ ಪುಸ್ತಕೀಯ ವಿದ್ಯೆಗಿಂತಲೂ ಅವರು ದೊರಕಿಸಿದ
ಶರೀರಸಂಪತ್ತು ಇಡೀ ಆಯುಷ್ಯದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಉಪಯೋಗವಾಯಿಂತು.
ತಾರುಣ್ಯದಲ್ಲಿ ಸಂಪಾದಿಸಿದ ಈ ಸಂಪತ್ತೇ ಅವರಿಗೆ ಮುಂದಿನ ಆಯುಷ್ಯ
ದಲ್ಲಿ ಒದಗಿದ ಮಾನಸಿಕ, ಶಾರೀರಿಕ ಕ್ಲೇಶಗಳನ್ನು ಸಹಿಸಲು ಸಾಮರ್ಥ್ಯ
ವನ್ನು ಕೊಟ್ಟಿತು.

ಟಳಕರು ಬೇನಿಸನ್ನಾಗಲಿ, ಕ್ರಿಕೇಟನ್ನಾಗಲಿ ಆಡಿದ್ದು ಎಲ್ಲಿಯೂ
ಕೇಳಬರುವದಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ನಾವಿನಲ್ಲಿ ಕುಳಿತು ತೇಲಾಡುತ್ತ ಅದನ್ನು ಬಹು
ದೂರ ಒಯ್ದು ತಿರುಗಿ ತರುನದೆರಲ್ಲಿ ಅನರಿಗೆ ಉತ್ಸಾಹ, ನೀರಲ್ಲಿ ಬಹು
ಸಮಯ ಮುಳುಗುವದರಲ್ಲಿಯೂ ಈಜುವದರಲ್ಲಿಯೂ ಅವರಿಗೆ ಬಹು
ಸಂತೋಷ--ನೀರು ಕಂಡರೆ ತೀರಿತು. ವಯಸ್ಸಾದಮೇಲೆ ಒಮ್ಮೆ
ಕಾಶಿಗೆ ಹೋದಾಗ ತುಂಬಿದ ಗಂಗಾನದಿಯನ್ನು ಈಸಿ ಪಾರಾಗಿ ಹೋದ
ರಂತೆ. ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಬಿದ್ದರೆಂದರೆ ಎರಡೆರಡು ತಾಸು ನೀರಿನಲ್ಲಿಯೇ ತೇಲು
5

ಪ್ಲಿ೪ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ತ್ತಿದ್ದ ರಂತೆ. ಈಜುತ್ತ ದಶಮಿಯನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತಿದ್ದರೆಂದು ಅವರ ಚರಿತ್ರ
ಕಾರರು ಬರೆಯುತ್ತಾರೆ.

ಬಳಕರು ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ ಉಡಾಳರಂತೆ ತಿರುಗುತ್ತಿದ್ದರೆಂದು ಹೇಳಿದರೆ
ಆ ಮಾತನ್ನು ಯಾರೂ ನಂಬಲಾರರು. ಅವರು ಕಾಲೇಜಿನ ಆವಾರದಲ್ಲಿ
ಸ್ವಚ್ಛಂದದಿಂದ ತಿರುಗುತ್ತಿದ್ದರು. ಒಂದೊಂದು ದಿನ ರಾತ್ರಿ ಹತ್ತು ಹೊಡೆ
ದರೂ ಕೋಣೆಗೆ ಮರಳುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ಅವರಿಗೆ ಬೇಗ ಮಲಗಿ ಬೇಗ ಏಳುವ
ಬೆಂದರೆ ತಲೆಶೂಲೆ, ನಿದ್ದೆ ಕಟ್ಟುವದರಲ್ಲಿ ಅವರಿಗೆ ಆನಂದನಿದ್ದಿತೆಂದು
ಹೇಳಿದರೆ ತಪ್ಪಾಗಲಿಕ್ಕಿಲ್ಲ. ನಿದ್ದೆಗಟ್ಟುವದರಲ್ಲಿಯ ಈ ಸಂತೋಷನ್ರ ತಿರುಗಾ
ಡುವದರನ್ಲಿಯೂ ಎಷ್ಟೋಸಲ ಜನರನ್ನು ಗೇಲಿ ಮಾಡುವದರಲ್ಲಿಯೂ ಕೂಡ
ಇರುತ್ತಿತ್ತು. ಆದರೆ ಚೇಷ್ಟೆಯ ಆಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿಯಲ್ಲ, ಸ್ನೇಹಿತರಲ್ಲಿ. ಅದ
ರಲ್ಲಿಯೂ ತಪ್ಪು ತಿಳಕೊಳ್ಳದ ಸಲಿಗೆಯ ಗೆಳೆಯರಲ್ಲಿ. ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳ ಆ
ವಯಸ್ಸೇ ಹುಡುಗಾಟಿಕೆ ಯದು, ಕೆಲವರಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು, ಕೆಲವರಲ್ಲಿ ಕಡಿಮೆ,
ಇಷ್ಟೆ ! ಟಿಳಕರ ಚೇಷ್ಟೆಯಲ್ಲಿಯೂ ಒಂದು ದೃಷ್ಟಿ ಯಿರುತ್ತಿತ್ತು. ಗೆಳೆಯರು
ಸುದೃಢರೂ ತೇಜಸ್ವಿಗಳೂ ಆಗಬೇಕೆಂಬುದೇ ಅವರ ಆಂತರ್ಯ. ಯಾರಾ
ದರೂ ದೃಢಕಾಯರಾಗಲು ಪೇಟಿಂಟ ಔಷಧವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದ
ದನ್ನು ಕಂಡರೆ ಅವರ ಔಷಧದ ಬಾಟಲಿಯನ್ನು ಹೊರಗೊಗೆದು "ನಡೆ
ನನ್ನೊಡನೆ ವ್ಯಾಯಾಮಕ್ಕೆ, ನಿನ್ನ ಪ್ರಕೃತಿಯನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಿಕೊಡುವೆನು'
ಎಂದು ಕಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಯಾರಾದರೂ ತಮ್ಮ ಶರೀರವನ್ನು ಸೂಕ್ಷ್ಮ
ರೀತಿಯಿಂದೆ ಜಫ್ಪಿಸುತ್ತಿದ್ದರೆ ತೀರಿತು, ಅವರು ಅದನ್ನು ಬಿಡುವವರೆಗೆ
ಛಲಿಸುತ್ತಿದ್ದರಂತೆ, ಇವರೊಬ್ಬ ರಸಿಕ ಗೆಳೆಯನಿಗೆ ಹೂಗಳ ಮೇಲೆ ಬಹಳ
ಮಮತೆ; ಅವನು ವಿಶ್ವಪ್ರಯತ್ನ ಮಾಡಿ ಹೂಗಳನ್ನು ದೊರಕಿಸಿ, ಬೇಸಿಗೆ
ಯಲ್ಲಿ ಹಾಸಿಗೆಯಮೇಲೆ ಹರಡಿ ಪುಷ್ಪಶಯ್ಯೆ ಸಿದ್ಧಪಡಿಸುತ್ತಿದ್ದನಂತೆ;
"ಮಗನೆ, ನೀನೇನು ಹೆಂಗಸೇ' ಎಂದು ಓಳಕರು ದಿನಾಲು ಹೋಗಿ ಅದನ್ನು
ಕೆಡಿಸುತ್ತಿದ್ದರಂತೆ. ಬಾಗಿಲ ಚಿಲಕ ಮುರಿಯುವದು, ಕಿಡಕಿಯಿಂದ ಒಳಗೆ
ತೂರಿ ಓದುವ ಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನು ತೆಗೆಡೊಗೆಯುವದು; ಈ ಬಗೆಯಾಗಿ 8ಡಿ
ಗೇಡಿತನವನ್ನು ಮಾಡುತ್ತ ರಾತ್ರಿ ಹತ್ತು ಏನು ಹನ್ಮೊಂದೇನು, ತಿರುಗು
ವದೇ ತಿರುಗುವದು. ಇದನ್ನು ಕಂಡು ಅವನ ಗೆಳೆಯರು ಡೆನ್ಹಿಲ್‌, ದೆವ್ರ'

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಬಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ಪಿಜಿ

ಎಂದು ಟಳಕರಿಗೆ ಬಿರುದು ಕೊಟ್ಟಿದ್ದರಂತೆ. ಅದರಂತೆಯೇ ಮೊದಲಿ
ನಿಂದಲೂ ಅವರು ಸ್ಪಷ್ಟ ಮಾತಾಡುವವರು; ಮರ್ಮಭೇದಕವಾದ ನುಡಿ
ಗಳನ್ನು ನುಡಿಯುವವರು ಇದರಿಂದ ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಕಾಲೇಜಿನ ಪಠ್ಯ
ಪುಸ್ತಕವಾಗಿದ್ದ "ಕೇನಿಲ್‌ವರ್ಥ' ಕಾದಂಬರಿಯಲ್ಲಿಯ «ಬ್ಲಂಟ್‌' ಎಂಬ
ಪಾತ್ರದ ಹೆಸರನ್ನು ಇವರಿಗೆ ಕೊಡಲಾಗಿದ್ದಿ ತು.

ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಕಾನೇಜಿನ ಕಟ್ಟಿಯನ್ನು ಹತ್ತಿದೊಡನೆ ಅವರ
ಆಚಾರ ವಿಚಾರಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ವಲ್ಪ ಶಿಥಿಲತೆಯು ತೋರುವದು ಸ್ವಾಭಾವಿಕ.
ಬಳಕರು ಡೆಕ್ಕನ್‌ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ ಪ್ರವೇಶಿಸುವಾಗ ಮಡಿಮೈಲಿಗೆಯ ಪೂರ್ಣ
ಉಚ್ಚಾಟನೆಯಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಮಡಿಯನ್ನು ಉಟ್ಟುಕೊಂಡು ಊಟಕ್ಕೆ ಕೂಡದ
ಒಂದು ಕ್ಲಬ್ಬೂ ಸಿಗುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ತದ್ವಿಯದ್ದವಾಗಿ, ಮಡಿಯನ್ನುಟ್ಟು ಕೊಂಡ
ವರಿಗೇ ಪ್ರವೇಶವಿರುವ ಕ್ಲಬ್ಬುಗಳೂ ಇರುತ್ತಿದ್ದವು. ಬಳಕರು ಮಡಿಯುಟ್ಟು
ಉಣ್ಣುವ ಪರಂಪರೆಯ ಮನೆಯಲ್ಲಿಯೇ ಬೆಳೆದವರು; ಅಲ್ಲದೆ ಸ್ವತಃ ತಾವೇ
ಮಡಿಮೈಲಿಗೆಯು ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿಯೂ ಅವಶ್ಯವೆಂಬ ಭಾವನೆಯುಳ್ಳವರು.
ಅವರು ಮಡಿಯನ್ನು ಉಟ್ಟು ಕೊಂಡೇ ಊಟಕ್ಕೆ ಕೂಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಇದೊಂದು
ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಚರ್ಚಾಸ್ಪದ ವಿಷಯವೇ ಆಗಿದ್ದಿತು. ಎರಡೂ ಪಕ್ಷಗಳ
ಅಭಿಮಾನಿಗಳು ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿರುತ್ತಿದ್ದರು. ಎರಡೂ ಬಣಗಳಲ್ಲಿ ಮೇಲಿಂದ
ಮೇಲೆ ಚಕಮಕಿಗಳು ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದವು. ಓಳಕರು ನಿರಾಡಂಬರ ವ್ಯಕ್ತಿ!
ಅವರಿಗೆ ದುಂದುಗಾರಿಕೆಯಾಗಲಿ, ವಿಲಾಸವಾಗಲಿ ಸರಿಬರುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ.

ಬಳಕರು ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿರುವಾಗ ಜಿನಿಸಿವಾಲಾ ಎಂಬವರು ಒಂದು
ವರ್ಷ «ಫೆಲೋ? ಆಗಿದ್ದರು. ಅವರ ಉಪನ್ಯಾಸಗಳು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಉಪ
ನ್ಯಾಸದಂತೆ ಸರ್ವಸಂಗ್ರಸವಾಗಿರುತ್ತಿದ್ದವು. ಪರೀಕ್ಷೆಯ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ
ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ ಅಷ್ಟೊಂದು ಉಪಯೋಗವಾಗುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ಆದರೂ
ತಮ್ಮ ಉಪನ್ಯಾಸದ ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳನ್ನು ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಬರೆದುಕೊಳ್ಳಲೇ
ಬೇಕೆಂಬುದು ಅವರ ಹಟ, ಬಫ್ಸಣಿಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡರೆ ಅವರಿಗೆ
ಸಂತೋಷ. ಆದರೆ ಟಳಕರಿಗೆ ಅಂಥ ಪ್ರವೃತ್ತಿ ಸೇರುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ಹೀಗಾಗಿ
ಭಳಕರಿಗೂ ಅವರಿಗೂ ಒಮ್ಮೆ ವಾಗ್ಯುದ್ಧ ವಾಯಿತು. ಆದರೆ ಒಂದು
ಪ್ರಸಂಗದಿಂದ ಈ ಹುಡುಗನು ಅಸಾಮಾನ್ಯನಿರುವನೆಂಬ ಅನುಭವವು

೩೬ ಮಿಂ ಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಜಿನಿಸಿವಾಲರಿಗೆ ಬಂದಿತು. ಒಮ್ಮೆ ಜಿನಿಸಿವಾಲರು «ಮಾತೃವಿಲಾಪ'ವನ್ನು
ಶುರಿತು ಸಂಸ್ಕೃತದಲ್ಲಿ ಕನಿತೆ ರಚಿಸಲು ಹೇಳಿದರು. ಅದರಲ್ಲಿ ಮಹಾದೇವ
ಶಿವರಾಮ ಆಪ್ಟೆಯವರಂಥ ಸಂಸ್ಕೃತಜ್ಞ ಪ್ರತಿಸ್ಪರ್ಧಿಯನ್ನೂ ಹಿಂದೆ ಹಾಕಿ
ಬಳಕರ ಕವಿತೆಗಳೇ ಮೇಲಾದವು. ಜಿನಿಸಿವಾಲರು "ಕವಿತೆಯು ಅತ್ಯುತ್ತಮ
ವಾಗಿದೆ. ಕೆಲವು ಹಳೆಯ ಕಲ್ಪನೆಗಳಿದ್ದರೂ ಆಯಾ ನಿಷಯಗಳೊಡನೆ
ಅವುಗಳ ಹೊಂದಿಕೆಯು ಸೊಗಸಾಗಿದೆ. ಸಂಸ್ಕೃತ ಕವಿತೆಯನ್ನು ರಚಿಸುವ
ಫುಶಲತೆಯು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಸಾಧಿಸಿದೆ. ಈ ಪ್ರಯತ್ನವನ್ನು ನೀನು ಮುಂದು
ವರಿಸುವಿರೆಂದು ಆಶಿಸುತ್ತೇನೆ? ಎಂದು ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಬರೆದರು. ಒಮ್ಮೆ
ಒಂದು ವಿಷಯವನ್ನು ಕೃಯಲ್ಲಿ ತೆಗೆದುಕೊಂಡರೆ, ಅದನ್ನು ಪರಿಪೂರ್ಣ
ಗೊಳಿಸುವದು ಓಳಕರ ಸ್ವಭಾವ. ಮೇರಿ ಎಲಿರ ಬೆತ್‌ಳ ಆಳಿಕೆಯ ಬಗ್ಗೆ
ಹೊಸ ಬಗೆಯಿಂದ ಟಸ್ಪಣಿಗಳನ್ನು ಮಾಡಬೇಕೆಂದು ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಬಂದ
ಕೂಡಲೆ ೧೦-೧೨ ಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನು ಓದಿ, ಅತ್ಯಂತ ಸಮರ್ಪಕವಾಗಿ ಸಿದ್ಧ
ಪಡಿಸಿದರು. ಅವುಗಳನ್ನು ಎಲ್ಲ ವಿದ್ಧಾರ್ಥಿಗಳು ಬರೆದುಕೊಂಡರು.
ಇನ್ನೊಮ್ಮೆ ವ್ಯಾಕರಣದ ಬಗ್ಗೆ ಚರ್ಚೆ ನಡೆದು ವ್ಯಾಕರಣ ನಿಯಮಗಳನ್ನು
ಆರಿಸಿ, ಒಂದು ಹೊಸ ಪ್ರಬಂಧವನ್ನೇ ರಚಿಸಿದರು. ಅದೂ ಬಹುಜನರಿಗೆ
ರುಚಿಸಿತೆಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ.

ಒಟ್ಟಿ ನಲ್ಲಿ ಅವರು ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡುವದೇ ಸ್ವಲ್ಪು. ಅದರಲ್ಲಿಯೂ
ವಿಸಿಷ್ಟ ವಾದುದನ್ನೇ | ಯಾವುದೇ ನಿದ್ಯಾರ್ಥಿವೇತನವನ್ನಾ ಗಲೀ ಪ್ರಶಸ್ತಿ
ಯನ್ನಾ ಗಲಿ ದೊರಕೆಸಿಯೇ ತೀರಬೇಕೆಂಬ ಮಹತ್ವಾಕಾಂಕ್ಷೆಯು ಬಳಕರಲ್ಲಿ
ಇಲ್ಲದುದರಿಂದ ಕೇರ್ತಿವಂತ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಯೆಂದು ಹೆಸರು ಗಳಿಸಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ
ಬುದ್ಧಿವಂತಿಕೆಯಲ್ಲಿ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಸಂಸ್ಕೃತ ಹಾಗೂ ಗಣಿತ ವಿಷಯಗಳಲ್ಲಿ
ಸಮಕಾಲೀನ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಲ್ಲಿ ಮೊದಲನೆಯ ಬಹುಮಾನವು ಇವರಿಗೇ !
ಅಲ್ಲದೆ, ೧೮೭೪-೭೫ ಈ ಎರಡೂ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಅವರು ಪ್ರತಿ ತಿಂಗಳ೧೦
ರೂಪಾಯಿಗಳ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿನೇತನವನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತಿ ದ್ದರೆಂಬ ಸಂಗತಿಯನ್ನು
ನಾವು ಮರೆಯಕೂಡದು.

ಟಳಕರು ಎರಡನೇ ವರ್ಷ ಎಫ್‌. ಎ. ಪರೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ತೇರ್ಗಡೆ
ಹೊಂದಿದ ಬಳಿಕ ಒಂದು ಟರ್ಮು ಮುಂಬಯಿಯ ಎಲ್‌ಥಿನ"ಸ್ಟನ್‌

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಟಳೆಕರ ಚರಿಕ್ರಿ ಶ೩೭

ಕಾಲೇಜದಲ್ಲದ್ದರು. ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅಲ್ಲಿ ಗಣಿತದ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕರಾಗಿದ್ದ
ಹಾಥಾರ್ನವೇಟರು ಅಷ್ಟು ಪ್ರನೀಣರಿದ್ದಿದ್ದಿಲ್ಲ. ಅವರ ಗಣಿತಜ್ಞಾ ನವು
ಕೇನಲ ಪುಸ್ತಕೀಯವಾಗಿತ್ತು, ಹಾಗೂ ತಾಂತ್ರಿಕವಾಗಿತ್ತು. ಪರೀಕ್ಷೆಯ
ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ವಿಷಯವನ್ನು ಚನ್ನಾಗಿ ತಿಳಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಆದರೆ ಅದರಿಂದ
ಬಳಕರಿಗೆ ತೃಪ್ತಿ ಯೆನಿಸಲಿಲ್ಲ. ಆದುದರಿಂದ ಪುಣೆಗೆ ಮರಳಿಬಂದ. ತಾವೇ
ಸ್ವತಃ ಪರಿಶ್ರಮಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ಗಣಿತವನ್ನು ಅಭ್ಯಾಸಿಸಿ ೧೮೭೬ ರಲ್ಲಿ
ಗಣಿತ ವಿಷಯವನ್ನೇ ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಎಂ. ಎ, ಪರೀಕ್ಷೆಗೆ. ಕುಳಿತರು.
ಆದರೆ ಅದರಲ್ಲಿ ಅವರು ಉತ್ತೀರ್ಣರಾಗಲಿಲ್ಲ. ಆದ್ದರಿಂದ ಅದನ್ನು
ಅಷ್ಟಕ್ಸೇ ನಿಲ್ಲಿಸಿ ೧೮೭೮-೭೯ ರಲ್ಲಿ ಕಾಯದೆಯ ಅಭ್ಯಾಸಮಾಡಿ
ಎಲ್‌ಎಲ್‌. ಬಿ. ಸರೀಕ್ಷೆ ಪಾಸಾದರು. ಎಲ್‌ಎಲ್‌, ಬಿ. ಯ ಅಭ್ಯಾಸ
ಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಹಿಂದೂಧರ್ಮ ಶಾಸ್ತ್ರವು ಅವರ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರೀತಿಯ ವಿಷಯವಾಗಿ
ದ್ದಿತು. ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮಶಾಸ್ತ್ರದ ಮುಖ್ಯಗೃಂಥಗಳನ್ನೂ ಅದರ ಮೇಲಿನ
ಟೀಕೆ ಟಪ್ಪಣಿಗಳನ್ನೂ ಅತ್ಯಂತ ಸೂಕ್ಷ್ಮವಾಗಿ ಅವರು ಅಭ್ಯಾಸಮಾಡಿದರು.
ಅವರ ಇಡೀ ಆಯುಷ್ಯದಲ್ಲಿ ಘಟಸಿದ ಸಾಮಾಜಿಕ, ಧಾರ್ಮಿಕ ವಾದತರ್ಕ
ಗಳ ಪ್ರಸಂಗಗಳಲ್ಲಿ ಅದರ ಉಪಯೋಗವಾಯಿತು.

ಬಳಕರ ಕಾಲದ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಷಕರಲ್ಲಿ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ ಪ್ರಿಯರಾದವ
ರೆಂದರೆ, ಕೇರೋಪಂತ ಛತ್ತೆ ಮತ್ತು ಶೂಟರೆಂಬವರು. ಪ್ರೊ. ಛತ್ತೆ
ಯವರು ಗಣಿತ ಹಾಗೂ ಜ್ಯೋತಿಷ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರವೀಣರೆಂದು ಹೆಸರು ಪಡೆದಿ
ದ್ದರು. ಅರ್ಧಮರ್ಧ ಇಂಗ್ಲಿಷ ಕಲಿತ ಇವರು ಡೆಕ್ಕನ್‌ ಕಾಲೇಜದ
ಪ್ರಿನ್ನಿಪಾಲ ಹುದ್ದೆಯ ವರೆಗೆ ಏರಿದ್ದನ್ನ ಕಂಡು ಅವರ ಆಸಾಮಾನ್ಯ ಬುದ್ದಿಯ
ಬಗ್ಗೆ ಎಲ್ಲರೂ ಆಶ್ವರ್ಯಪಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಛತ್ರೆಯವರು ಗಣಿತ ವಿಷಯದಲ್ಲಿಯ
ಪ್ರಾವೀಣ್ಯತೆಯನ್ನು ಗ್ರಂಥಗಳ ಸಹಾಯದಿಂದ ತಾವೇ ಸಂಪಾದಿಸಿದ್ದಂತೆ
ದೇಶೀ ವಿದೇಶಿ ಪದ್ಧತಿಯ ಗಣಿತ ಶಾಸ್ತ್ರದ ಜ್ಞಾನವು ಅವರಿಗೆ ಬಹು ಚನ್ನ ಗಿ
ದ್ಹಿತು. ಗ್ರಹಗಳ ವೇಧನನ್ನು ಸ್ವತಃ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವ ಆಧುನಿಕ ನಿಟ್ವ್ರಾಂಸ
ರಲ್ಲಿ ಛತ್ರೆಯನರೇ ಮೊದಲನೆಯ ಭಾರತೀಯರಾಗಿದ್ದರು. ಗಣಿತಪ್ರಿಯ
ರಾದ ಟಓಳಕರ ಮನಸ್ಸು ಇನರ ಕಡೆಗೆ ಸ್ವಾಭಾವಿಕವಾಗಿಯೇ ಹರಿಯಿತು.
' ಛತ್ತೈಯನರ ವಿದ್ವತ್ತೈಯು ಜನರ ಮನಸ್ಸನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸಿದಂತೆ ಅನರ ಸರಳ

೩೮ ಮುಂ ಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಪನಿತ್ರ ಜೀವನವು ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳನ್ನೂ ಜನರೆನ್ನೂ ಮುಗ್ಧಗೊಳಿಸಿದ್ದಿ ತು.
ದೊಡ್ಡವರಿರಲಿ, ಚಿಕ್ಕವ೦ರಲಿ ಎಲ್ಲರೊಡನೆಯೂ ಒಂದೇ ರೀತಿಯಾಗಿ,
ಸಲಿಗೆ ಸ್ನೆಹಗಳಿಂದ ನಡೆದುಕೊಳ್ಳುವ ಇವರ ಸರಳ ಸ್ವಭಾವವು ಲೋಕ
ಪ್ರಿಯತೆಗೆ ಕಾರಣವಾಗಿದ್ದಿತು. ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ನಿರ್ಭಯರಾಗಿ ತಮ್ಮ
ತಾಯಿ-ತಂದೆಗಳ ಬಳಿಗೆ ಹೋಗುವಂತೆ ಅವರ ಕಡೆಗೆ ಹೋಗಿ, ವಿಷಯ
ಗಳನ್ನು ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದರು, ಇವರ ಮನೆಯು ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ
ಮುಕ್ತದ್ವಾರ, ಎಸ್ಟೋ ಬಡನಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಅವರಲ್ಲಿಯೇ ಊಟಮಾಡುತ್ರಿ
ದ್ದರು, ಅನೇಕ ಬುದ್ದಿವಂತ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳ ಕಾಲೇಜ ಫೀಯನ್ನು ಕೂಡ
ಕೊಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಇಂತಹ ಉದಾತ್ತ ವಿದ್ವಾಂಸರ, ಉದಾರ ಚರಿತರ
ಜೀವನವು ಓಳಕರ ಮೇಲೆ ಪರಿಣಾಮ ಮಾಡಿದುದು ಆಶ್ಚರ್ಯವಲ್ಲ. ಲೋಕ
ಪ್ರಿಯರಾದ ಇನ್ನೊಬ್ಬ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕರೆಂದರೆ ಪ್ರೊ. ಶೂಟರು. ಇವರು
ಅರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರ, ಇತಿಹಾಸ, ನೀತಿಶಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಕಲಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಇವರ
ಕಲಿಸುವ ಪದ್ಧತಿಯು ಸ್ವತಂತ್ರವೂ ಮಾರ್ಮಿಕವೂ ಆಗಿತ್ತು. ಒಮ್ಮೆ ಹೇಳಿ
ದರೆ ಸಾಕು, ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳ ಮನಸ್ಸಿನಮೇಲೆ ಮೂಡಿಬಿಡುತ್ತಿತ್ತು. ಇದರಿಂದ
ಒಳ್ಳೇ ಶಿಕ್ಷಕರೆಂದು ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆಲ್ಲ ಅವರು ಪ್ರಿಯರಾಗಿದ್ದರು.

ಹುಟ್ಟಿದ ಮಕ್ಕಳೆಲ್ಲ ಬದುಕುನದಿಲ್ಲ; ಬದುಕಿದವರೆಲ್ಲ ಒಳ್ಳಿರೀತಿ
ಯಿಂದ ಬಾಳುವದಿಲ್ಲ ಹಾಗೆ ಬಾಳಿದವರೆಲ್ಲ ಪ್ರಖ್ಯಾತರಾಗುವದಿಲ್ಲ.
ಅದಕ್ಕೂ ಒಂದು ಬಗೆಯ ಪುಣ್ಯ ಬೇಕು. ಲೋಕಮಾನ್ಯರೊಡನೆ ಪದವೀ
ಧರರಾದವರು ನೂರಾರು ಜನರಿರಬಹುದು;, ಅವರಲ್ಲಿ ಜನರಿಗೆ, ರಾಷ್ಟ್ರಕ್ಕೆ
ಉಪಯುಕ್ತರಾದವರೆಷ್ಟು ಜನ! ಓಳಕರಿಗಿಂತ ಪರೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ 'ಹೆಚ್ಚುಗುಣ
ಗಳನ್ನು ಅನೇಕರು ಪಡೆದಿರಬಹುದು: ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿವೇತನ ಗಳಿಸಿರಬಹುದು;
ಧನಗಳಿಸಿ ಸಿರಿನಂತರಾಗಿರಬಹುದು. ದೊಡ್ಡ ದೊಡ್ಡ ನವಕರಿಗಳನ್ನು
ದೊರಕಿಸಿರಬಹುದು; ಒಳ್ಳೆಯವರೆನಿಸಿರಬಹುದು. ಇದೆಲ್ಲವೂ ಸಾಮಾನ್ಯ
ಜೀವನವಲ್ಲದೆ ಅದರ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯವೇನು? ಕೇವಲ ಬದುಕುವದರಲ್ಲಿ ಮಹತ್ವ
ವೇನಿದೆ? ಲೋಕೋತ್ತರತೆ ಏನಿದೆ? ಅನರ ಸ್ನೇಹಿತರೇ "ನಾವೆಲ್ಲ ಪದವೀ
ಧರರಾದರೂ ನಾವು ಪಡೆದ ಶಿಕ್ಷಣದ ಸದುಪಯೋಗವನ್ನು ಲೋಕಕ್ಕೆ,
ರಾಷ್ಟ್ರಕ್ಕೆ ಮಾಡಿಕೊಡಲಿಲ್ಲ. ಅದನ್ನು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಜನರಿಗೆ, ರಾಷ್ಟ್ರಕ್ಕೆ ಮಾಡಿ

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಓಬಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೩೯

ಕೊಟ್ಟವರೆಂದರೆ ಓಳಕರೆ' ಎಂದು ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಲೋಕಮಾನ್ಯ

ರಷ್ಟು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ಸು ಪಡೆದೆನರು ಮತ್ತೊಬ್ಬರಿಲ್ಲ.
ಟಿಳಕರ ಗೆಳೆಯರಾದ ರಾ. ಬ. ಸಾರಂಗಪಾಣಿಯವರು ಬರೆದಿರುವ

ನೆನಪುಗಳಲ್ಲಿ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ಟಳಕರ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯವು ಎದ್ದು ಕಾಣುತ್ತಿದೆ.

«೧೮೭೩ ರಲ್ಲಿ ಓಳಕರು ಡೆಕನ್‌ ಕಾಲೇಜದಲ್ಲಿ ಪ್ರವೇಶ ಸಡೆಯಲು
ಬಂದಾಗ ನಾನು ಅವರನ್ನು ಮೊದಲು ನೋಡಿದೆ. ಆಗ ಅವರು ನಿಸ್ತೇಜರೂ
ಕೃಶ ಶರೀರರೂ ದುರ್ಬಲರೂ ಇರುವದನ್ನು ಕಂಡೆ, ಆದರೆ ಎರಡು ವರ್ಷ
ಗಳಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಯಾಮದಿಂದ ಅವರು ತಮ್ಮ ಬಣ್ಣವನ್ನೇ ಮಾರ್ಪಡಿಸಿ ಮಲ್ಲ
ರಾದರು.

ಅವರು ನಾಸಿಕಕರ ಹಾಗೂ ಧುಳೇಕರ ಮಿತ್ರಮಂಡಳಿಯ ಅಂದರೆ
ಮಡಿ ಉಡುವವರ ಕ್ಲಬ್ಬಿನಲ್ಲಿ ಸೇರಿದರು. ಅವರ ನಡತೆಯಲ್ಲಿ ಧರ್ಮ
ನಿಷ್ಕೆಯು ಎದ್ದು ಕಾಣುತ್ರಿದ್ದಿ ತು. ಅವರ ಉಡುಪು ತೀರ ಸಾದಾ,
ಒನ್ಮೊನ್ಮೆ ಊಟಮಾಡಿ ಬಕ್ಕನೆತ್ತಿಯಿಂದ ಹೋಗುವಾಗ ವರ್ಗದ ಕಿಡಕಿ
ಯಲ್ಲಿ ಹಣಕಿಹಾಕೆ "ಹಿಯರ್‌ ಸರ್‌? ಎಂದು ಹಾಜರಿ ಹಾಕೆ ಕೋಣೆಗೆ
ಹೋಗುತ್ತಿದ್ದರು. ಅಡಿಕೆ ತಿನ್ನುವ ಚಟ ಅವರಿಗೆ ಬಹಳವಾಗಿದ್ದಿತು. ಕೇವಲ

ಒಂದು ಹಳೇ ತರದ ಸೈರಣು, ಒಂದು ಟೊಪ್ಪಿಗೆ ಹಾಕಿಕೊಂಡು ವರ್ಗದಲ್ಲಿ
ಕೂಡುತ್ತಿದರು.

ಮೊದಲನೇ ವರ್ಷ ಕಾಶೀನಾಥ ಬಳನಂಶತ ಪೇಂಡಸೆ ಎಂಬವರು
ಸಂಸ್ಕೃತವನ್ನು ಕಲಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಬಳಕರ ಸಂಸ್ಕೃತ ಜ್ಞಾನವು ಚೆನ್ನಾಗಿದ್ದುದ
ರಿಂದ ಭಾಷಾಂತರವನ್ನು ಅವರು ಬಹಳವಾಗಿ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಅವರು
ಎಷ್ಟೋ ಇಂಗ್ಲಿಷ ಕವಿತೆಗಳನ್ನು ಸಂಸ್ಕೃತದಲ್ಲಿ ರಚಿಸಿದ್ದರು. ಗಣಿತ ವಿಷಯ
ದಲ್ಲಿ ಅನೆಲಿಟಕಲ್‌ ಜಾಮೆಟ್ರಿ ಯು ಓಳಕರಿಗೆ ಹೆಚ್ಚು ರುಚಿಸುತ್ತಿತ್ತು. ನಾನು
"ಬಟ್ಟಿರ್ಸ್‌ ಸರ್ಮನ್ಸ' ಎಂಬ ವಿಷಯವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡದ್ದನ್ನು ಕಂಡೃ
(ಗಣಿತ ಕಲಿಯುವದನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಬಟ್ಟರ್ಸ ಸರ್ಮನ್ಸ ಏನು ಓದುತ್ತ
ಕೂಡುತ್ತಿ' ಎಂದು ನುಡಿಯುತ್ತಿದ್ದರು. ಗಣಿತ ವಿಷಯದಲ್ಲಿಯ ಶಂಕೆ
ಗಳನ್ನು ಕೇಳುತ್ತಿರುವ ಓಳಕರನ್ನು ಕಂಡು ಛತ್ತೆಯವರು ಹರ್ಷಭರಿತರಾಗಿ
ಈ ಹುಡುಗನು ಒಳ್ಳೇ ಗಣಿತಜ್ಞನಿದ್ದಾನೆಂದು ಮನಗಂಡಿದ್ದರು. ಭತ್ತೆ
ಯವರು ದುರ್ಬೀನಿನಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲ ಗ್ರಹೆ, ನಕ್ಷತ್ರ ಮೊದಲಾದವುಗಳನ್ನು ತೋರಿ

೪೦ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಆ ವರ್ಗಕ್ಕೆ ತಪ್ಪದೆ ಟಳಕರು ಹೋಗುತ್ತಿದ್ದರು. ಕಾಲೇಜಿ
ನಲ್ಲಿ ಅಭ್ಯಾಸಮಾಡುವದರಲ್ಲಿ ಮೂರು ಬಗೆಯ ಜನರಿದ್ದರು. ಕೆಲವರು
ಊಟಓಟವಾದಕೂಡಲೇ ಮಲಗಿ, ನಡುರಾತ್ರಿಯಲ್ಲಿ ಓದಿ ಮತ್ತೆ ಮಲಗು
ವನರು. ಇನ್ನು ಕೆಲವರು ಮೊದಲ ರಾತ್ರಿಯಲ್ಲೆಲ್ಲ ಅಭ್ಯಾಸಮಾಡಿ
ಮಲಗುವವರು. ಇನ್ನು ಹಲವರು ಮಧ್ಯರಾತ್ರಿ ಯವರೆಗೆ ಹರಟೆ ಹೊಡೆದು

ಎಲ್ಲರೂ ಯುಲಗಿದ | ಅಭ್ಯಾಸಮಾಡುವವರು. ಬಳಕರು ಮೂರನೇ
ವರ್ಗ ದಲ್ಲಿ ಗಣಿಸಲ್ಪಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಓಳಕರಿಗೆ ನಿದ್ದೆಗಟ್ಟುನದೆಂದರೆ ಒಳ್ಳೆ

ಹುರುಪು. ತಾವು ನಿದ್ದೆ ಗೆಡುತ್ತಿದ್ದು ದಲ್ಲಜಿ ಎರಡಸಿಯನರನ್ನೂ ಎದೆ ಗೆಡಿ
ಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಅವರು ಮುಗ್ಗರಾಗಿದ್ದಿಲ್ಲ. ಅದರೆ ವಾಚಾಳಿಗಳೂ ಇರಲಿಲ್ಲ.
ಗೆಳೆಯರೊಡನೆ ಮನಬಿಚ್ಚಿ ಹರಟಿಹೊಡೆಯುತ್ತಿದ್ದರು. ನಾವೆಲ್ಲರೂ ರಾತ್ರಿ
ಊಟವಾದೊಡನೆ ಜು ಕೋಣೆಯಲ್ಲಾ ಜರ ದಿನಾಲು ಕೂಡುತ್ತಿದೆ ವು,
ಚರ್ಚಿಸುತ್ತಿದ್ದೆವು....... ನಮ್ಮ ಗೆಳೆಯರ "ಮೇಲೆಲ್ಲ ಒಂದು ಬಗೆಯ ಓಳಕರ
ಪ್ರಭಾವವಿದ್ದಿ ತು. ಬಳಕರ ಅಭ್ಯಾ ಸದ ರೀತಿಯ ವಿವೇಚಕ ಪದ್ಧತಿಯದಿತ್ತು.
ಕೇವಲ ಪುಸ್ತಕಗಳಲ್ಲಿಯ ಸುತತ ಸಂತುಷ್ಠ ರಾಗದೆ, ತಾವೇ
ಸ್ವತ ನಿಷಯವನ್ನು ತಮಗೆ ಸರಿಕಂಡತೆ ವಿಭಾಗಿಸಿ ಹೊಸಬಗೆಯಿಂಂದ

ಆದನ್ನು ಮಂಡಿಸುತ್ತಿ ದ್ದರು. ಎರಡನೆಯವರ ಟಸಪ್ಪಣಿಗಳನ್ನು ತೆಗೆದು
ತಮ್ಮವೇ ಆದ ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳನ್ನು ಸಿದ್ಧಪಡಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಎಲ್‌ಎಲ್‌. ಬಿ.
ಓದುವ. ಸಮಯದಲ್ಲಿ ನಾವಿಬ್ಬರೂ ಕೂಡಿಯೇ ವ್ಯವಹಾರ ಮಯೂಖಿ,
ಮಿತಾಕ್ಷರಿ ಮೊದಲಾದ ಗ್ರಂಥಗಳನ್ನೋದಿದೆವು. ವ್ಯಾಯಾಮದಲ್ಲಿ
ಅನರನ್ನು ಸರಿಗಟ್ಟುವವರು ಯಾರೂ ಇದ್ದಿಲ್ಲ. ಈಜುವದೆಂದರೆ ಅವರಿಗೆ
ಬಹು ಉಲ್ಲಾಸ. ನೀರಿನಲ್ಲಿ ತಾಸುಗಟ್ಟಿಲೆ ಇರುತ್ತಿದ್ದರು. ರಾತ್ರಿಯಲ್ಲಿ
ನಿದ್ದೆ ಗಟ್ಟಿ ಬೆಳಿಗ್ಗೆ ' ನಳದಬಡಕ್ಕೆ ಕುಳಿತರೆಂದರೆ ಅರ್ಧರ್ಧ ತಾಸು ಏಳುತ್ತಿ
ದಿಲ್ಲ. ಎಲ್‌ಎಲ್‌. ಬಿ. ಪಾಸಾದನಂತರ ಅವರ ಕಕ್ಕಂದಿರು ಒಮ್ಮೆ
ಬಂದು, ನನ್ಮು ಬಾಳನಿಗೆ ವಕೀಲಿಯನ್ನಾಗಲೀ ನವಕರಿಯನ್ನಾಗಲೀ
ಮಾಡಲು ಹೇಳಬಾರದೇ, ಎಂದರು. ಆದರೆ ಟಳಕರು ಈ ಎರಡೂ ಕೆಲಸ

ಗಳನ್ನು ಮಾಡಬಾರದೆಂದು ಎಂದೊ ನಿಶ್ಚಯಿಸಿದ್ದನ್ನು ನಾನು ತಿಳಿದಿದ್ದೆ.

ಆದ್ದರಿಂದ «ಈ ಮಾತನ್ನು ಹೇಳುವದರಿಂದ ಏನೂ ಪ್ರಯೋಜನವಾಗ
ದೆ`ರದು ಅವರಿಗೆ ತಿಳಿಸಿದೆ. py

ನಿಚಾರ-ಮಂಥನ

ವಾದೇ ವಾದೇ ಜಾಯತೇ ತತ್ವಬೋಧಃ ||
ಲೋಕಮಾನ್ಯರ ಪ್ರೌಢಶಿಕ್ಷಣದ ಸಮಯನೆಂದರೆ. ಭಾರತದ
ಸಂಧಿಕಾಲ. ಹೊಸ ಹಳೇ ವಿಚಾರಗಳ ಮಂಥನದ ಕಾಲ. ಸಾಮಾಜಿಕ,
ಧಾರ್ಮಿಕ, ರಾಜಕೀಯ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಈ ಮಂಥನದಿಂದಲೇ
ನನಭಾರತದೆ ನನನೀತನು ಹೊರಬೀಳಲಿದ್ದಿತು. ಬಳಕ ಹಾಗೂ ಅವರ
ಗೆಳೆಯರಲ್ಲಿ ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದ ವಾದವಿವಾದೆಗಳಲ್ಲಿ ಇದರ ಪಡಿನೆಳಲು ನಿಚ್ಚಳ
ವಾಗಿ ಮೂಡಿದೆ. ಅದನ್ನು ನ. ಚಿ. ಕೇಳಕರರು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಚಿತ್ರಿಸಿದ್ದಾರೆ.

ಮಡಿ-ಮೈಲಿಗೆ

ಮುಳೆ: (ಉಪಾಸನಿಯನ್ನು ಕುರಿತು) ಏನು ಭಟ್ಟರೆ, ಊಟಕ್ಕೆ
ನಡೆದಿರಾ?

ಉಪಾಸನಿ;-- (ತೀರ ಸರಳ ರೀತಿಯಿಂದ) ಅಹುದು.

ಬಳಕ; ಹೌದು ರಾವಬಹಾದ್ದೂರ!

ಆಗರಕರ:- ಉಸಾಸನೀ! ನಾವೂ ನಿಮ್ಮ ಕ್ಲಬ್ಬಿಗೆ ಊಟಕ್ಕೆ
ಬರೋಣವೇ?

ಉಸಪಾಸನಿ: ಅವಶ್ಯ ಬರಬೇಕು. ನಮಗೆ ಬಹಳ ಆನಂದ
ವಾಗುವದು.

ಮುಳ: ಆದರೆ ನಾನು ನಿಮ್ಮಆ ಕಮಟಾದೆ ನುಡಿಯನ್ನು ಎಂದೂ
ಉಟ್ಟು ಕೊಳ್ಳಲಿಕ್ಸಿಲ್ಲ

ಉಪಾಸನಿ:- ನಾನು ನಿನಗೆ ಸಾರಂಗಪಾಣಿಯ ಪೀತಾಂಬರ
ತಂದುಕೊಡುವೆ.

ಅಗರಕರ;-- ಅವರ ಲಗ್ನ ವಾದಂದಿನಿಂದ ನೀರನ್ನೆ ಕಾಣದ ಪೀತಾಂ
ಬರವನ್ನೊ?

ಉಪಾಸನಿ:- ಹಾಗಾದರೆ ನನ್ನ ಒಗೆದ ಮಡಿಯನ್ನು ಕೊಡುವೆ.

ಅಗರಕರ;-. ಹಾಗಿದ್ದರೆ ಈಗಿದ್ದ ನಮ್ಮ ಒಗೆದ ಧೋತರವೇಕಾಗ

6

೪೨ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಬಾರದು? ಈ ಒತ್ತಾ ಯವೇಕೆ? ಇಂಥದನ್ನೇ ಉಡಿರಿ, ಹೀಗೆಯೇ ಮಾಡಿರಿ,
ಹೀಗೆಯೇ ನಡೆಖುರಿ ಎಂದು ಹೇಳುನದರಲ್ಲಿ ತಥ್ಯವೇನಿದೆ? ಇದಕ್ಕೆ
ಏನಾದರೂ ಆಧಾರವಿದೆಯೇ? ಇಂತಹೆ ಮಡಿ-ಮೈಲಿಗೆಯ ನಿಚಾರಗಳಿಂದ
ನಮ್ಮ ಸ್ವಾಭಾವಿಕ ಮೃದುಹೃದಯದ ಬೆಳವಣಿಗೆಯನ್ನೆೇ ಕುಗ್ಗಿ ಸಿಬಿಟ್ಟಿರು
ವಿರಿ. ಏನು ಓಳಕರೆ, ನಿಮಗೂ ಹೀಗೆ ಅನಿಸುವದಿಲ್ಲವೆ?

ಬಳಕ: -- ನೀನು ಈ ಪ್ರಶ್ನೆಯನ್ನು ನನಗೇಕೆ ಮೇಲಿಂದ ಮೇಲೆ
ಕೇಳುತ್ತಿ? ನನ್ನ ಉತ್ತರಗಳು ನಿನಗೆ ಸೇರುವದಿಲ್ಲ. ನೀನು ಒಳ್ಳೇ
ರಭಸದಿಂದ ಏರಿಬಂದಿದ್ದರೂ ನಿನ್ನ ಅಂತಃಕರಣದಲ್ಲಿರುವ ಕಳಕಳಿಯನ್ನು
ನಾನು ಅರಿತಿರುವದರಿಂದ ಬೇರೆ ರೀತಿಯಿಂದ ಉತ್ತರಿಸುವೆ ಆದರೆ ಈಗ
ಊಟ ಮಾಡದೆ ಚರ್ಚಿಸುತ್ತ ನಿಂತು, ಅಡಿಗೆಯವನಿಗೆ ತೊಂದರೆ
ಕೊಡುವದು ಒಳಿತಲ್ಲ. ಅವನು ಸಿಟ್ಟಿಗೆದ್ದರೆ ಸರಿಯಾದ ಅನ್ನವು ದೊರೆಯ
ಲಿಕ್ಸಿಲ್ಲ. ವೆಚ್ಚವೂ ಹೆಚ್ಚು ಬರಬಹುದು. ನಾನೂ ಮುಳೆ ಇಬ್ಬರೂ
ಬಡವರು.

ಅಗರಕರ; - ನಿನ್ನ ಮಾತು ಸರಿಯಾಗಿದೆ. ನೀವು ಬಡವರಾದರೆ,
ನಾನು ಹುಟ್ಟು ದರಿದ್ರ. ಆದರೆ ನಿಮ್ಮ ಸಿದ್ಧತೆಯಿದ್ದರೆ ನಾನು ಊಟವನ್ನು
ಬಿಡಲು ಸಿದ್ಧ ನಿದ್ದೇನೆ. ನಡೆಯಿರಿ, ಉಪಾಸನಿಯ ಕೋಣೆಯಲ್ಲಿ ಚರ್ಚೆ
ಸುತ್ತ ಕೂಡೋಣ.

ಮುಳೆ; ಶಕ್ಯವಿಲ್ಲ. ನನಗಂತೂ ಹೆಸಿವೆ ಬಹಳವಾಗಿದೆ.

ಟಳಕ:--. ನಾನು ಇವತ್ತು ಬಹಳ ಈಜಾಡಿ ಬಂದದ್ದರಿಂದ ನನಗೂ
ಹಸಿವೆಯು ಬಹಳವಾಗಿದೆ. ಅಗರಕರ! ವಾದವಿವಾದದ ಭರದಲ್ಲಿ ಶರೀರದ
ಕಡೆಗೆ ದುರ್ಲಕ್ಷಿಸಬೇಡ, ಇದು ಒಳ್ಳೆಯದಲ್ಲ.

ಅಗರಕರ:-- ಮೊದಲು ಮನಸ್ಸು, ನಂತರ ಶರೀರ.

ಬಳಕ; ಹಾಗಲ್ಲ. ಮೊದಲು ಧರ್ಮ. ಒಳ್ಳೇ ಶರೀರವಿಲ್ಲದೆ
ಒಳ್ಳೇ ಮನಸ್ಸು ಉಳಿಯಂನದಿಲ್ಲ. ಈಗ ಅಂತಹ ಅವಸರವೇನು?
ನಾವೇನು ಓಡಿಹೋಗುವದಿಲ್ಲ. ಮೊದಲು ಸರಿಯಾಗಿ ಊಟಮಾಡೋಣ.
ನಂತರ ಪ್ರಫುಲ್ಲಿತ ಮನಸ್ಸಿನಿಂದ ಚರ್ಚಿಸೋಣ.

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಟಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೪ನ್ನಿ

ಹೊತ್ತು ಉಳಿದ ಹರಟಿ

(ನಂತರ ಎಲ್ಲರೂ ಊಟ ಮಾಡಿ, ಸ್ವಲ್ಪ
ಗಿ ಟಿಳಕರ ತಮ್ಮ ಪಕ್ಷವನ್ನು

ಹೊಡೆದರು. ಬಳಿಕ ಅಗರಕರರ ಆಗ್ರಹಕ
ಮಂಡಿಸಿದರು.)
ಓಳಕ;-- ಅಗರಕರ! ನಾನು ಮೊದಲು ಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಹೇಳುವೆ.
ಮುಳೆ: ಶಾಸ್ತ್ರಿಗಳ ಮಕ್ಕ ಳಿಗೆ ಎಲ್ಲ ಫಸ ಶಾಸ ಸ್ರವೇ ಕಾಣುತ್ತದೆ,

ಬಳಕ; ಅದು ಸ್ವಾಭಾವಿಕ. ಇಂದು ಯುರೋಪವೆಲ್ಲ ಶಾಸ್ತ್ರಿಗಳ
ಮಕ್ಕಳಿಂದಲೇ ತುಂಬಿದೆ. ತ ಬಗ್ಗೆ ಮಾತ್ರ ನಾವು ಕೌತುಕ ಪಡುತ್ತೇವೆ.
ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ನಮ್ಮ ಮಕ್ಕಳೆಲ್ಲ ಒಳ್ಳೆ ಯವರು, ಉಳಿದವರು ದಡ್ಡರು
ಎನ್ನುತ್ತಿದ್ದೆವು. ಬ್ರಿಟಿಷರ ಆಳಿಕೆ ಮೊದಲಾದಂದಿನಿಂದೆ ನಾವು ದಡ್ಡರು,
ಉಳಿದವರು ಬುದ್ಧಿವಂತರು ಎಂದು ತಿಳಿಯುತ್ತಿದ್ದೇವೆ. ಇರಲಿ. ಮುಳೆ
ನಡುವೆ ಮಾತನಾಡಿದ್ದರಿಂದ ಉತ್ತ ರಿಸಬೇಕಾಯಿತು. ನಡುವೆ ಯಾರೂ
ಮಾತನಾಡಬಾರದೆಂದು ನನಗೆ ಅನಿಸುತ್ತದೆ. ಹೆತ್ತಿಯಗಿಂತ ರೇಶಿಮೆ
ಯಲ್ಲಿ ಉಷ್ಣತೆಯು ಹೆಚ್ಚಿಗಿರುವದರಿಂದ ಅದು ಹೊಲಸನ್ನು ತನ್ನಲ್ಲಿ
ಉಳಿಯಗೊಡುವದಿಲ್ಲವೆಂದು ಶಾಸ್ತ್ರಗಳು ಹೇಳುತ್ತವೆ. ಆದರೆ ಅದಕ್ಕೂ
ಒಂದು ವಿಂತಿ ಇದೆ. ರೇಶಿಮೆಯ ವಸ್ರವಾದರೂ ಅದನ್ನು ಆಗಾಗ ಒಗೆಯಲೇ
ಬೇಕು. ನಿಜ. ಮೇಲಿಂದ ಮೇಲೆ ಒಗೆದರೆ, ಬೇಗನೆ ಹರಿಯುವದೆಂದು ಆ
ಬೆಲೆಯುಳ್ಳ ಬಟ್ಟೆ ಯನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನರು ಮೇಲಿಂದ ಮೇಲೆ ಒಗೆಯುವ
ದಿಲ್ಲ ಈ ನನ್ನ ಎಲ್ಲ ಮಾತುಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನರ ದೃಷಿ ಷ್ಟಿಯಿಂ ುದ
ಇರುತ್ತವೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಮರೆಯಕೂಡದು. ಹಾಗಿದ್ದರೆ ಸ ಒಗೆದ
ಹತ್ತಿಯ ಬಟ್ಟೆ ಯಿರಲು ರೇಶಿಮೆ ವಸ್ತ್ರವೇಕೆ ? ಅಗರಕರರ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿಯೇ
ಹೇಳಬೇಕೆಂದರೆ ಜುಲುಮೆ ಏಕೆ? ಎಂದು ಕೇಳಬಹುದು. ಅದಕ್ಕ ಉತ್ತರ
ವಿಷ್ಟೆ: ವಸ್ತ್ರಾಂತರವು ಶುದ್ಧತೆಯ ದೃ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಇಷ್ಟ ವಾಗಿದೆ. ಜಗಾ ರೂ
ಜು ಟೀ ಸಮಯಕ್ಕೆ ಬಟ್ಟಿ ಚ ಶಕ್ಯವಿದ್ದಷ್ಟು ರೇಶಿ
ಮೆಯ ಬಟ್ಟೆ ಯನ್ನು A ಎರಡನೆಯ ಬಾಜಿರಾಯ
ನಂತಹ ಭೋಳೆಜನರನ್ನು ಕಣ್ಣೆ ದುರಿಗಿಟ್ಟುಕೊಂಡು, ಮಡಿ ಮಾಡುವವ
ರನ್ನು ಧಿಕ್ಕರಿಸಬೇಡಿರಿ. ಮಡಿ ಉಟ್ಟುಕೆ ಕೊಳ ಸವದು ಒಂದು ಚಿಕ್ಕ ಮಾತು,
ಮಹತ್ವದ ಪ್ರಸಂಗಗಳಲ್ಲಿ ಮರೆತರೂ ನಡೆಯುವದು. ಅದರಿಂದ ಭಯಂಕರ

೪೪ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಸಾಪ ಬರುವದೆಂದೇನೂ ನಾನು ತಿಳಿಯುವದಿಲ್ಲ. ಈಗ ಅಂತಹ ಪ್ರಸಂಗವೇ
ನಿದೆ?ಸ ಸುಮ್ಮನೆ, ಸಾವಿರಾರು ವರ್ಷಗಳಿಂದ ನಡೆದು ಬಂದ ಶುದ್ಧ ಸಾಂಪ್ರದಾ
ಯದ ಮೇಲೇಕೆ ಶಸ್ತ್ರ?

ಅಗರಕರ; . ಈ ಅಂಧಶ್ರದ್ಧೆಯೇ ನಮ್ಮ ಲ್ಲಿಯ ಅನರ್ಥಕ್ಕೆ
ಮೂಲ, ಓಳಕ! ನಮ್ಮ ನಿಮ್ಮಂತೆ ಒಳ್ಳೆಯದು ಕೆಟ್ಟಿದು ಎಂಬುದನ್ನು
ತಿಳಿದವರು ಎಷ್ಟು ಜನ! ಸಾಮಾನ್ಯರು ಎರಡನೇ ಬಾಜಿರಾಯನಂತೆ
ಭೋಳೆಜನರಿರುತ್ತಾರೆ. ನನಗೆ ಈ ಭೋಳೆತನ ಸೇರುವದಿಲ್ಲ. ಅದು
ಮಡಿ-ಮೈಲಿಗೆಯನ್ಲಿಯೇ ಇರಲಿ, ರೇಲ್ವೆ ಎಂಜಿನಿನ ಮುಂದೆ ಕಾಯಿ ಒಡೆಯು
ವದರಲ್ಲಿಯೇ ಇರಲಿ ಎಲ್ಲಿಯೇ ಇರ್ಲಿ ಈ ಕಾಳಕೂಟದಂತಿರುವ
ಭೋಳೆತನವನ್ನು ನಾನು ಎಂದೂ ಸಹಿಸಲಾರೆ. ನಿಜವಾದ ದೋಷ
ವೆಂದರೆ, ಅಂಧಾನುಕರಣವೇ! ಬಹುದಿನದಿಂದ ನಡೆದುಬಂದ ರೂಢಿ
ಎಂದೊಡನೆಯೇ ನನ್ನ ತರೆ ತಿರುಗುತ್ತದೆ. ನಿಜವಾಗಿ ವಿಚಾರಮಾಡಿದರೆ
ಅನಂತಕಾಲನೆಂದರೇನು? ರೂಢಿಗಳು ಹೇಗೆ ಪ್ರಾಪ್ರನಾದನು ? ಅವುಗಳಿಗೆ
ನಾವು ಎಷ್ಟರಮಟ್ಟಿಗೆ ಬದ್ಧರು? ಈ ಎಲ್ಲ ಮಾತುಗಳನ್ನು ನಾವು ಆಳವಾಗಿ
ನಿಚಾರಮಾಡುವದರ ಅತ್ಯಗತ್ಯವಾಗಿದೆ. ಆದರೆ ವಿಚಾರಮಾಡುವವರು
ಯಾರು? ಎಲ್ಲರೂ ಹಿರಿಯರ ಪರಂಪರೆಯಲ್ಲಿಯೇ ಮುಂದೆ ಸಾಗುವರು.
ತಂದೆ ಒಕ್ಕಲಿಗನಿದ್ದರೆ ಮಗನೂ ಒಕ್ಕಲಿಗ; ನಾನಲಿಗನ ಮಗನೂ ನಾವಲಿ
ಗನೇ! ತಂದೆ ಕುಂಬಾರನಿದ್ದು ಮಗ ಅಗಸನಾದದ್ದು ನಮ್ಮ ದೇಶದಲ್ಲಿ
ಎಲ್ಲಿಯೂ ಕಂಡುಬದಿಲ್ಲ. ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯರಕಡೆಗೆ ನೋಡಿರಿ, ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯರ
ಹೆಸರೆತ್ತಿದ ಕೂಡಲೇ ಓಟಳಕರೇ, ನಿಮ್ಮ ಕಣ್ಣುಗಳೇಕೆ ಕೆಂಪಾಗುವವು ?

ಬಳಕ; . ನಾನು ಅವರಿಗೆ ಅಂಜುವೆನೆಂದು ತಿಳಿಯ ಕೂಡದು.
ಯಾವುದೇ ಮಾತಿನ ಸಾಧಕ, ಬಾಧಕಗಳ ವಿಚಾರವಾಗಬೇಕೆಂದು ಸುಮ್ಮ
ನಿರುವೆ. ಸಿಟ್ಟು ಬರುತ್ತದೆಂಬುದರಲ್ಲಿ ಸಂಶಯವೇ ಇಲ್ಲ. ನಮಗೆ ಸಂತಾಪ
ವಾಗುವ ಹಾಗೆಯೇ ಈ ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯರು ಭಾರತಕ್ಕೆ ಹಾನಿಯನ್ನು ಮಾಡುತ್ತ
ಬಂದಿದ್ದಾರೆ. ಅವರಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಸದ್ಗುಣಗಳಿವೆಯೆಂಬುದನ್ನೂ ನಾನು ಬಲ್ಲೆ.
ಅದರ ಬಗ್ಗೆ ನನ್ನ ವಿಚಾರಗಳು ಇನ್ನೂ ನಿಶ್ಚಿತವಾಗಿಲ್ಲ; ಆಗಬೇಕಾಗಿದೆ.
ಅದರಂತೆ ನೀವು ಹೇಳಿದ ವಿಷಯಗಳೂ ವಿಚಾರಣೀಯವಾದುವೆ. ಆದರೆ
ವಿಚಾರವನ್ನು ಯಾರು ಮಾಡುವರು? ಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆಗೆ ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನತೆ

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಬಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೪೫

ಎಂಬುದು ಉತ್ತರವಲ್ಲ. ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನರು ವಿಚಾರವಂತರಾದರೆ ನಾನು
ರಾಜರೇ ಆಗುವೆವು. ಭಾರತೀಯರು, ಬ್ರಿಟಿಶರು ಸರಿಸಮಾನತೆಯಿಂದ
ಗೆಳೆಯರಾಗುವೆವು. ಇಂದಿನಂತೆ ಸೇವ್ಯ ಸೇವಕ ಭಾವವು ಉಳಿಯಲಾರದು.
ಅಂತಹ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಹೇಗೆ ನಿರ್ಮಾಣ ಮಾಡಬೇಕೆಂಬುದೇ ಇಂದಿನ
ತರುಣರ ಎದುರಿಗೆ ಇರುವ ಸ್ರನ್ನಿ. ನಾವೆಲ್ಲ ಗೆಳೆಯರು ವಿಚಾರವನ್ನು
ನಡಿಸಿಯೇ ಇದ್ದೇವೆ. ನಿಷಯ ವರ್ಗೀಕರಣವನ್ನು ಮಾಡಿ ಯಾರು ಯಾರಿಗೆ
ಯಾನ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಸಂಘಶಕ್ತಿಯಿಂದ ಕಾರ್ಯಮಾಡಲು ಶಕ್ಕವಿದೆ
ಎಂಬುದನ್ನು ನಿರ್ಣಯಿಸೋಣ. ನಾವು ಯಾನ ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನತೆಗೆ
ಶಿಕ್ಷಣಕೊಡಬೇಕಾಗಿದೆಯೋ ಅದರಲ್ಲಿ ಬುದ್ಧಿ ಭೇದವನ್ನು ಂಟುಮಾಡುವದು
ಬೇಡ. ಮೆಲ್ಲಮೆಲ್ಲನೆ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಕೊಡುತ್ತ ಜನತೆಯನ್ನು ಮುಂದಕ್ಕೆ
ಒಯ್ಯಬೇಕೆಂಬುದೇ ನನ್ನ ಉದ್ದೇಶ.

ಅಗರಕರ;-- (ಒಮ್ಮೆಲೆ ರೊಚ್ಚಿನಿಂದ) ಇದರ ಬಗ್ಗೆ ನನ್ನ ಮತ
ಬೇದವಿದೆ.

ಆಮೇಲೆ ಅಗರಕರರು ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನತೆಯ ಮೇಲೆ ಹರಿಹಾಯ್ದರು:
ಕೇಳುವ ವರೆಗೆ ಕೇಳಿ ಓಟಳಕರು ಉಪಾಸನಿಯನರ ಸನ್ನೆಯಮೇರೆಗೆ
ನಿದ್ರಿಸಹತ್ತಿದರು.

ನಮ್ಮ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ನಾವೇ ರೂಪಿಸಬೇಕು

ಬಳಕ; ಅಗರಕರ! ನಿಮಗೆ ಈಗ ಸಮಯವಿರುವದಷ್ಟೆ ! ನಾವು
ನಮ್ಮ ಭಾವೀಕಾರ್ಯದ ಬಗ್ಗೆ ಒಂದು ನಿರ್ಧಾರ ಮಾಡೋಣ. ನನ್ನು
ಧ್ಯೇಯವಾದ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸೇವೆಯ ವಿಷಯವಾಗಿ ನಮ್ಮಲ್ಲಿ ಮತೈಕ್ಯ
ವೆಸ್ಟಿದೆ? ಯಾವುದನ್ನು ಕೂಡಿ ಮಾಡಬಹುದು? ಮೊದಲಾದವನ್ನು ಬಿ. ಎ.
ದಲ್ಲಿ ಇರುವಾಗಲೇ ನಿಶ್ಚಯಿಸುವವರಿದ್ದೆವು. ಆ ಮಾತಿಗೆ ಮೂರು ವರ್ಷ
ಗಳಾದವು. ಹೀಗೆ ವೇಳೆ ಕಳೆಯುವದು ಸರಿಯೆ?

ಉಪಾಸನಿ:- ಛೇ, ನಾವೆಲ್ಲಿ ಸುಮ್ಮನೆ ವೇಳೆ ಕಳೆಯುತ್ತಿದ್ದೇವೆ ?
ಪರೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಉತ್ತೀರ್ಣರಾಗುವದು ಅದರ ಪೂರ್ಪಸಿದ್ಧತೆಯಲ್ಲವೆ ?

ಅಗರಕರ;-- ಪರೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಉತ್ತೀರ್ಣರಾಗುವದರಿಂದ ಸಮಾಜ
ದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಷ್ಠೆ ಬೆಳೆಯುವದು. ಅದರಿಂದ ನಮ ಕಾರ್ಯಸಾಧನೆಗ್ಮೆ

೪೬ ವಿಂಂ ಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಸಹಾಯವಾಗುವದು. ಇದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಬೆಲೆಯನ್ನು ನಾನು ಪರೀಕ್ಷೆಗೆ
ಕೊಡುವದಿಲ್ಲ. ಸಮಯವು ವ್ಯರ್ಥ ಹೋಯಿತೆಂದು ಬಳಕರಂತೆ ನನಗೂ
ಅನಿಸುತ್ತದೆ. ಇರಲಿ, ಟಳಕರೇ, ನಾನು ಎಲ್ಲ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಕೂಲಂಕಷ
ವಿಚಜಾರಮಾಡಿದನಂತರವೂ ರಾಜಕೀಯ ಸುಧಾರಣೆಗಳಿಗಿಂತಲೂ ಸಾಮಾ
ಜಿಕ ಸುಧಾರಣೆಗಳನ್ನು ಮೊದಲು ಕೈ ಕೊಳ್ಳು ವದು ನಮ್ಮ ಕರ್ತವ್ಯವೆಂದು
ಅನಿಸುತ್ತದೆ.

ಉಸಪಾಸನಿ:-- ಈ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಮೂರು ವರ್ಷವಾದರೂ ನಮ್ಮಲ್ಲಿ
ಮತ್ಸೆ ಕೃವಾಗಲೊಲ್ಲದು.

ಬಳಕ; ಏನೇ ಇರಲಿ. ವಿವಿಧತೆಯಲ್ಲಿ ಏಕತೆಯನ್ನು ಕಂಡಂ
ಹಿಡಿಯುವದೇನು ಸಾಮಾನ್ಯವಲ್ಲ! ನಮ್ಮ ಧ್ಯೇಯದಲ್ಲಿ ಮತ ಕ್ಯವೆಸ್ಟಿದೆ
ಎಂಬಂದನ್ನಷ್ಟೇ ಇಂದು ನಾನು ವಿಚಾರ ಮಾಡೋಣ. ಆಮೇಲೆ ಅದರ
ಕಾರ್ಯದ ರೂಪರೇಷೆಗಳನ್ನು ಗೊತ್ತು ಮಾಡೋಣ. ಅಗರಕರ! ಒಟ್ಟಿ
ನಲ್ಲಿ ಮೊದಲು ಸಾಮಾಜಿಕ ಸುಧಾರಣೆ, ನಂತರ ರಾಜಕೀಯ ವಿಚಾರ
ಎಂದಲ್ಲವೇ ನಿನ್ನ ಮತ?

ಅಗರಕರ:- ಅಹುದು. ನಾನು ಬಹಳ ವಿಚಾರ ಮಾಡಿದ ನಂತರವೂ
ಈ ನಿರ್ಣಯಕ್ಕೆ ಬಂದಿದ್ದೇನೆ. ಮನೆ ಗೆದ್ದು ಮಾರು ಗೆಡೆಯಬೇಕ ವೇ?
ಮನೆಯಲ್ಲಿಯೇ ಬೆಲೆಯಿಲ್ಲದವರನ್ನು ಹೊರಗೆ ಕೇಳುವವರಾರು? ಓಳಕರೆ,
ನಮ್ಮನನ್ಮುಲ್ಲಿಯೇ ಎಂತಹ ಅನ್ಯಾಯಗಳು ನಡೆದಿವೆ ನೋಡಿರಿ. ನನ್ಮು
ಹಿಂದೂ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಾಚಾರವು ನೃತ್ಯವಾಡುತ್ತಲಿದೆ. ಹೆಣ್ಣುಮಕ್ಕಳ
ಮೇಲೆ ಎಷ್ಟು ಜಂಲುಮೆ! ಭೂತ-ಸಿಶಾಚಗಳ ಕಲ್ಪನೆ ಏನು! ಉಗಿಬಂಡಿಯ
ಮುಂದೆ ಕಾಯಿ ಒಡೆಯುವದು ಎಂತಹ ಮೂಢತನ! ಹಬ್ಬ ಹುಣ್ಣಿವೆ,
ದೇವರು ದಿಂಡರುಗಳ ಹೆಸರಿನಿಂದ ದುಂದುಮಾಡಿ ಸಾಲಗಾರರಾಗುವ
ಧರ್ಮವೆಂತಹದು? ಬಾಲವಿಧವೆಯರಿಗಾಗುವ ಅನ್ಯಾಯವೆಂತಹದು !
ಅದರಲ್ಲಿಯೂ ಅವರ ಕೇಶಖಂಡನೆ! ರಾಮ ರಾನಾ, ಒಂದೇ ಎರಡೇ...
ಎಂತಹ ಅನಸ್ವಿತ ಕೃತಿಗಳಿವು? ಯಾವ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಮಕ್ಕಳು ಮರಿಗಳ
ಮೇಲೂ, ಹೆಂಗಳೆಯರ ಮೇಲೂ ಅನ್ಯಾಯ, ಜುಲುಮೆಗಳು ನಡೆಯುವವೋ
ಆ ಅನ್ಯಾಯದಿಂದಲೇ ಅನರ ನಾಶವೂ ನಿಶ್ಚಿತವೆಂದು ಶೆಲ್ಲಿಯು ಹೇಳುವ

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಬಳಕರ ಚಂತ್ರೆ ೪೭

ದಿಲ್ಲವೇ? ಓಳಕರೆ! ನೀವು ಏನೇ ಅನ್ನಿರಿ, ನಾನು ಮಾತ್ರ ಸಾಮಾಜಿಕ
ಅನ್ಯಾಯಗಳು ಮೊದಲು ನಿರ್ಮೂಲವಾಗಬೇಕೆಂಬ ಪಕ್ಷದವನೇ! ಅದನ್ನು
ಡಂಗುರ ಹೊಡೆಯುವವನೇ |

ಬಳಕ; ಅವಶ್ಯ ! ನಾನೆಲ್ಲಿ ವಿರುದ್ಧ ವಿರುವೆ? ಮನೆ ಯಾರಿಗೆ ಬೇಡ!
ಶೆಲಿಯೇಕೆ, ನಮ್ಮ ರಾಮದಾಸರೇ ಹೇಳಿಲವೆ? "ಮೊದಲು ಸಂಸಾರವನ್ನು
ಚೆನ್ನಾಗಿ ಮಾಡು" ಎಂದು. ಮನೆ ಸುಧಾರಿಸಿರಿ ಎಂದು ಅವಶ್ಯ ನ
ಆದರೆ ನನ್ನಂಥ ಅಜ್ಞಾನಿಯು ಬಂದು, "ಅಗರಕರರೇ, ನೀವು ಮನೆಯನ್ನು
ಸುಧಾರಿಸಿರಿ ಎನ್ನು ವಿರಿ. ಆದರೆ ನನಗೆ ಮನೆಯೇ ಇಲ್ಲನಲ್ಲ! ನಾನೇನು
ಮಾಡಲಿ?” ಎಂದರೆ ಅವನಿಗೆ ಮನೆ ಕೊಡಬೇಕಲ್ಲವೇ? ಉಸಾಸನಿಯಂಥ
ಬುದ್ಧಿ ವಂತನು ಬಂದು «ಏನು ಸ್ವಾಮಿ, ಮನೆ ಎನ್ನುವಿರಿ, ಮನೆಯೆಂದ
ರೇನು? ಮೊದಲು ಮನೆ, ಮುಂಡೆ ಬಾಗಿಲು ಎನ್ನು ವಿರಿ; ಆದರೆ ಮೊದಲು
ಬಾಗಿಲಲ್ಲಿ ಹೊಕ್ಕೇ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರವೇಶಿಸುವದನ್ನು ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷವಾಗಿ ನೋಡು
ತ್ರೇವಲ್ಲ?' ಎಂದು ವಿಚಾರಿಸಿದರೆ ಅವನನ್ನು ಮ ಪಡಿಸಬೇಕಾಗು
ತ್ತದೆ. ನಮಗೆ ಮನೆಯಂತೂ ಬೇಕೇ ಬೇಕು. ಅದರ ಸಲುವಾಗಿಯೇ
ಇಷ್ಟಲ್ಲ ಪ್ರಯತ್ನ! ಬ್ರಿಟಿಶರು ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲೆಲ್ಲ ಹಬ್ಬಿದ್ದು ಮನೆಯ ಸಲು
ಬ ಆದರೆ ಬಾಹ್ಯ ಜಗತ್ತಿಲ್ಲದೆ, ಬಾಗಿಲು ಇಲ್ಲದೆ, ಜನ ಸಂಪರ್ಕ
ವಿಲ್ಲದೆ, ಮನೆಯ ಅಸ್ತಿತ ಶವೇ ಉಳಿಯಲಾರದೆಂಬದನ್ನು ನೀವು ಅರಿಯಿರಾ?

ಅಗರಕರಃ -ಇನಿಶ್ಚ ಯವಾಗಿ ಅರಿತಿರುವೆ. ಸತ್ಯವನ್ನು ನಾನು ಹೇಗೆ ಅಲ್ಲ
ಗಳೆಯಲಿ? ಈ ಮತ ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ನನ್ಮು ಮನೆಯಿಡೆಯೋ
ಅಲ್ಲಿಯ ವರೆಗೆ ಆ ಮಕ್ಕ ೯ಲೋಕದ ಆ ವಾತಾವರಣದ ಅವಲಂಬನ ಅವಶ್ಯ
ವೆಂಬುದನ್ನು ಒಪ್ಪ ಲೇಬೇಕು. ಬಳಕರೇ, ಮೂಲದಲ್ಲಿಯೇ ನಾನು ಬೇರ
ವಿಚಾರದವನಿದ್ದೆ ನೆ. ಮನುಷ್ಯ ನ ಧ್ಯೇಯವು ಅತ್ಯು ಚ ತೈವಾಗಿರಬೇಕೆಂಬುದೇ
ನನ್ನ ಮತ. ಅದರಲ್ಲಿ ಹ ಲಭಿಸಿದರೂ ಹ ನೀವು ಈ ಬಾಹ್ಯ
ಜಗತ್ತಿಗೆ, ಈ ಮಾಯಾ ಪ್ರಪಂಚಕ್ಕೆ ಬಹಳ ಮಹತ್ವ ಕೊಡುತ್ತಿ ರ
ಎರಡನೆಯ ಸೃ ಸ್ಟ್ರಿಯ ಕಡೆಗೆ ನಿಮ್ಮ ದೃಷ್ಠಿ ಕಡಿಮೆ. ತೆಳ್ಳಿಯು ವರ್ಣಿಸು
ದಿವ್ಯ ಕೌಟುಂಬಿಕ ಸುಖವಾಗಲೀ, ಆವೆ ನಮ್ಮ ಕವಿಗಳು pikes
ಸ್ವರ್ಗಸುಖವಾಗಲಿ ಅಶಕ್ಯಕೋಟಯೊಳಗಿನವೆಂದು ನಾನು ಎಣಿಸಿಲ್ಲ.

೪ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ನೀವು ಈ ಮಾಯಾಬಜಾರದ ಸುಘಾರಣೆಯನ್ನೆ ಕಣ್ಣುಮುಂದೆ ಇಟ್ಟು
ಕೊಂಡರೆ, ಇದನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದವರು ಮನೆಯ ಮಕ್ಕಳೇ ಅಲ್ಲವೇ! ನನಗೆ
ಮನೆ ಕೊಡಬೇಕೆಂದು ಕೇಳಿದರೆ ಅವನ ಸ್ವಭಾವದ ವಿಚಾರವನ್ನು ನಾನು
ಮಾಡಬಹುದು. ಟಳಕರೆ, ವಿಷಯಾಂತರವಾದರೂ ಚಿಂತೆಯಿಲ್ಲ, ನಡುವೇ
ಒಂದು ವಿಚಾರವನ್ನು ಹೇಳಿಬಿಡುತ್ತೇನೆ. ಗೋಲ್ಡ ಸ್ಮಿಥ್‌ ಎಂದಿರುವಂತೆ
ಕುಟುಂಬವನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುವ ಯೋಗ್ಯತೆ ಇದ್ದವನೇ ಮದುವೆಯಾಗಬೇಕು.
ಯೋಗ್ಯತೆ ಇಲ್ಲದವನು ಆ ಹವ್ಯಾಸಕ್ಕೆ ಬೀಳಬಾರದು? ಎಂಬುದೇ ನನ್ನ
ಮತವಾಗಿದೆ. ಹೊರಗಿನ ವಾತಾವರಣವನ್ನು, ರಾಜಕೀಯ ಪರಿಸ್ಥಿ ತಿಯನ್ನು
ಅವಶ್ಯವಾಗಿ ನಿಚಾರ ಮಾಡಬೇಕು. ಅದು ಕೂಡ ಮನೆಯ ಸಲುವಾಗಿಯೇ
ಎಂಬುದನ್ನು ಮರೆಯಕೂಡದು ಎಂದೇ ನನ್ನ ಅಭಿಪ್ರಾಯ. ಇದಕ್ಕೆ
ನೀವು ರಾಜಕೇಯವೆನ್ಸ್ಟಿರಿ ಇಲ್ಲವೆ ಸಾಮಾಜಿಕವೆನ್ನಿರಿ-- ನಾನು ಮಾತ್ರ
ಶಬ್ದದ ರೂಢಾರ್ಥವನ್ನು ಲಕ್ಷಿಸಿ, ಸಾಮಾಜಿಕ ಸುಧಾರಣೆ ಎಂಬ ಅರ್ಥ
ವನ್ನು ಕಲ್ಪಿಸಿದ್ದೇನೆ. ನನ್ನ ವಿಚಾರ ಓಳಕರಿಗೆ ತಪ್ಪೆನಿಸಲಿಕ್ಸಿಲ್ಲವೆಂದು
ಭಾವಿಸಿರುವೆ.

ಬಳಕ; - ನಿಮ್ಮ ಮಾತಿನಲ್ಲಿ ಏನೂ ತಪ್ಪಿಲ್ಲ. ಇಂದಿನ ದಿನ ಶುಭ
ದಿನವೆಂದು ನಾನು ಬಗೆಯುವೆ. ನೀವು ಇಷ್ಟು ಶಾಂತಚಿತ್ತದಿಂದ ವಿಚಾರ
ಮಾಡುತ್ತಿ ರುವದನ್ನು ನೋಡಿದರೆ, ನಮ್ಮಿಬ್ಬರಿಂದಲೂ ದೇಶಸೇವೆ ಮಾಡಿಸ
ಬೇಕೆಂದು ಈಶಸಂಕಲ್ಪನಿದ್ದಂತೆ ಭಾಸವಾಗುತ್ತದೆ. ಅಗರಕರರೇ, ನಿಮ್ಮ
ಮೂಲತತ್ವವು ನನಗೆ ಮಾನ್ಯವಿದೆ. ನಿಮ್ಮಂತೆ ನನ್ನ ವಿಚಾರಗಳು ಕಾವ್ಯ
ಕಲ್ಪನೆಗಳಾಗದಿದ್ದರೂ ಮನೆಯು ಮೋಕ್ಷದ ಸೋಪಾನನೆಂದು ನನ್ನ
ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಮನಸ್ಸು ಹೇಳುತ್ತಿದೆ. ಸೋಪಾನವು ಭದ್ರವಾಗಿರಬೇಕು.
ಧ್ಯೇಯವು ಉಚ್ಚವಾಗಿರಬೇಕೆಂಬುವದರಲ್ಲಿ ಸಂಶಯವೇ ಇಲ್ಲ. ಅದು ಇದ್ದೇ
ಇರುತ್ತದೆ. ಮಾನವನಿಗೆ ಅಪೇಕ್ಷಿತವಾದ ಸುಖವು ಪ್ರಾಪ್ತವಾದರೆ, ಅನನಿಗೆ
ಅದರ ಮುಂದಿನ ಧ್ಯೇಯದ ದರ್ಶನವಾಗುತ್ತದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನರಿಗೆ
ಸಾಮಾನ್ಯ ಧ್ಯೇಯವೇ ಕಣ್ಣೆದುರಿಗೆ ಇರುವದಲ್ಲವೇ? ನಾವು ಈಗ
ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನತೆಯ ಕುರಿತೇ ವಿಚಾರ ಮಾಡಬೇಕಾಗಿದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ
ಭಾರತದ ಸಾಮಾನ್ಯ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಮನೆಯ ಸ್ಥಿತಿ ಏನೆಂಬುದನ್ನೇ ಯೋಚಿಸ

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಓಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ರ್ಳ

ಬೇಕಾಗಿದೆ. ಆಗರಕರರೇ | ನಮ್ಮ ದೃಷ್ಟಿಯು ಭವಿಷ್ಯತ್‌ ಕಾಲದ ಬಗೆಗೆ
ಎಷ್ಟುದೂರ ಹರಿಯಬಹುದು? ನಿಮ್ಮ ಸಿದ್ಧತೆಯು ಎಷ್ಟಿದೆ?

ಅಗರಕರ: -- ನಿಮಗೆ ಎಷ್ಟು ದೂರಜಬೇಕೋ ಅಷ್ಟರವರೆಗೆ ಹರಿಸಲು
ನನ್ನ ಸಿದ್ಧತೆಯಿದೆ. ಸೂರ್ಯಮಂಡಲವನ್ನು ಭೇದಿಸಬಹುದು; ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರ
ಸೃಷ್ಟಿಯ ಆಚೆಗೂ ಹರಿಸಬಹುದು,

ಟಳಕ: (ನಕ್ಕು) ಈಗ ಅಷ್ಟುದೂರ ನಮಗೆ ಹೋಗಬೇಕಾಗಿಲ್ಲ.
ಎಲ್ಲ ಜನರನ್ನು ಇಂದೇ ಕವಿಗಳನ್ನಾ ಗಿ ಮಾಡಬೇಕಾಗಿಯೂ ಇಲ್ಲ.

ಅಗರಕರ;- ಎಲ್ಲರನ್ನೂ ಮುತ್ಸದ್ದಿಗಳನ್ನಾಗಿ ಮಾತ್ರ ಮಾಡಬೇಡಿರಿ.
ಕವಿಗಳಾದರೆ ನಡೆದೀತು. ಮುತ್ಸದ್ಧಿಗಳಾದರೆ ಮಾತ್ರ ದಿಲ್ಲಿ, ಆಗ್ರಾ
ಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಹಿಂದಿನ ಅನರ್ಥವೇ ಮತ್ತೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾದೀತು!

ಬಳಕ. ಫಿಮಗೆ ಆ ಭೀತಿ ಬೇಡ. ರಾಜಕಾರಣವು ಕೊಳೆತು
ನಾರಲು ನಾಲ್ಫೈದು ತಲೆಗಳಾದರೂ ಬೇಕು, ಇರಲಿ, ಇಂದಿನ ಪರಿಸಿ ತಿ
ಯನ್ನು ನೋಡಿದರೆ ನಮ್ಮ ದೃಷ್ಟಿಯು ಭೂತಕಾಲದ ೧೬೬೨ ರಿಂದ
ಭವಿಷತ್‌ಕಾಲದ ೧೯೩೦ರ ವರೆಗಾದರೂ ಹರಿಯಬೇಕೆಂದು ನನಗೆ ಅನಿಸು
ತ್ತದೆ. ರಾಜಕೀಯ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯು ಮನೆಯ ಸ್ಥಿತಿಯ ಒಂದು ಭಾಗವೆಂಬು
ದನ್ನು ಒಪ್ಪುವೆ. ಆದರೆ ರಾಜಕೀಯವು ವಾಮನಾವತಾರದಂತೆ- ಎಲ್ಲ
ವನ್ನೂ ವ್ಯಾಪಿಸಿ, ಎಲ್ಲಕ್ಕೂ ಮಿಗಿಲಾಗಿ ನಿಂತಿದೆ. ಅದು ಹೇಗೆಂಬುದನ್ನು
ನೋಡೋಣ. ಮನೆಯಲ್ಲಿ ದೇವರ ಸ್ಥಾನವು ಮೊದಲನೆಯದು.

ಅಗರಕರ;-- ದೇವರು! ದೇವರದೆಲ್ಲಿಯದು? ಮಕ್ಕಳದು! ಮನೆಯಲ್ಲಿ
ಅವನಿಗೆ ಸ್ಥಾನವೇ ಇಲ್ಲ. ಅಂತರಾಳದಿಂದ ಭುವಿಗೆ ಬಂದ ಎಳೆಯ
ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಮೊದಲ ಸ್ಥಾನ.

ಬಳಕ: (ಎಷ್ಟು ಪವಿತ್ರ ವಿಚಾರಗಳಿವು. ಇಂತಹ ಸತ್ಪುರುಷ
ರಿಂದಲೇ ಜಗತ್ತಿಗೆ ಚಾಲನೆ ದೊರೆಯುತ್ತದೆ. ಎಂದು ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಅಂದು
ಕೊಂಡು) ಮಕ್ಕಳನ್ನೇ ದೇವರಂತೆ ಕಾಣುವ ನೀವೇ ನನಗೆ ದೇವರಂತೆ
ಕಾಣುವಿರಿ. ಇದು ಜೇಷ್ಟೆಯಲ್ಲ ಅಗರಕರರೇ ! ಇರಲಿ. ಮನೆಯಲ್ಲಿರುವ
ಈ ದೇವತೆಗಳಿಗೆ ಈಗ ಸಿಗುವ ಹಾಲು, ಅನ್ನ, ವಸ್ತ್ರಗಳು ಮುಂದೆಯೂ
ದೊರೆಯಬಹುದೇ ? ನಮ್ಮ ದನಕರುಗಳು ಅಸಂಖ್ಯಾತವಾಗಿ ಸರದೇಶಗಳಿಗೆ

7

೫೦ ಮಿಂಚಿ ನಬಳ್ಳಿ

ಹೋಗುತ್ತವೆ. ತೆರಿಗೆಯು ಪ್ರತಿ ಮೂವತ್ತು ವರ್ಷಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚತೊಡಗಿದೆ.
ನಮಗೆ ಕೊಡಲ್ಪಡುವ ಶಿಕ್ಷಣವು ಎಂತಹದಿದೆ ಎಂಬುದನ್ನ ಂತೂ ಬಲ್ಲಿರಿ.
ಸೈನ್ಯಕ್ಕೆ ವೆಚ್ಚವಾಗುವ ಹಣದಲ್ಲಿ ಎಷ್ಟನೇ ಅಂಶ ಶಿ ಕ್ಷಣಕ್ಕೆ ವೆಚ್ಚವಾಗು
ವದು? ನಮ್ಮ ಧಾರ್ಮಿಕ ಕ್ಷೇತ್ರವು ಹುಳಿತಿದೆ, ಅದನ್ನು ಶುದ್ಧಗೊಳಿಸುವ
ಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ ಸರಕಾರದ ನೆರವು ಇದೆಯೆ? ನಮಗೆ ಸಹಾಯ ಬೇಕಾಗು
ನಡು ಶಿಕ್ಷಣಕ್ಕೆ. ಅದೂ ದ್ರವ್ಯರೂಪದಿಂದ, ನಮ್ಮ ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ನಾವೆ
ನಿಜವಾದ ಧಾರ್ಮಿಕ ಶಿಕ್ಷಣ ಕೊಡಬೇಕು. ಕೊಡುವಾ. ಇಂಗ್ಲಿಷರು ನಮ್ಮ
ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ಕೈಹಾಕಕೂಡದು. ಏಕೆಂದರೆ ಅನರು ನಮ್ಮ ಧರ್ಮವನ್ನು
ಅರಿಯರು, "A Cow has no soul’ ಎಂಬಂತೆ ಅವರ ನಿಚಾರವಿರುತ್ತದೆ.
ನಮ್ಮ ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಹೊಟ್ಟೆ ತುಂಬ ಅನ್ನ ವಿಲ್ಲ. ಶಿಕ್ಷಣದ ಅನವಸ್ಥೆಯಂತೂ
ಹೇಳಲಿಕ್ಕೇ ಬೇಡ, ಅಂದಮೇಲೆ ನಮ್ಮ ದೇವರ ದೇವತ್ವ ಉಳಿಯಿತೆಲ್ಲಿ?
ಸಾಮಾಜಿಕ ಸುಧಾರಣೆ ಮಾಡಿರಿ ಎನ್ನು ವಿರಿ! ಸುಮ್ಮನೆ ಬಾಯಿಂದ ಉಚ್ಚ
ರಿಸಿದರೆ ಆಗುವದೇ? ನಾವು ಆ ಉದ್ಯೋಗದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಬೇಕು, ಅಂದರೆ
ಸಿದ್ಧಿ ಸುವದು. ನಾವು ಯಾವುದೇ ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ಕೈಹಾಕಿದರೂ ಸರಕಾರವು
ಅಡ್ಡಬರುವದು ಎಂಬುದು ಆಗ ತಿಳಿಯುವದು. ಆಗ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಕ್ಷೇತ್ರ
ದಲ್ಲಿ ಹೋರಾಡಬೇಕಾಗುವದು.

ಅಗರಕರ;-- ನಾವು ನಮ್ಮ ಮನೆಯ ಸಲುವಾಗಿಯೂ ದೇವರ
ಸಲುವಾಗಿಯೂ ಹೋರಾಡೋಣ. ಆದರೆ ಓಳಕರೆ! ನಾವು ಸರಕಾರ
ದಂತೆಯೇ ನಮ್ಮ ಅಜ್ಞಾನದ ಸಂಗಡಲೂ ಹೋರಾಡಬೇಕಾಗುವದುಂ.
ಅದಕ್ಕೆ ನಿಮ್ಮ ಸಿದ್ಧತೆಯೇ 9

ಬಳಕ; ಇದು ಹೃದೆಯಕ್ಕಾದ ಘಾಯವು. ಇಂತಹದರಲ್ಲಿ ನಾನು
ಸವಿಮಾತನಾಡಿ ಇಲ್ಲವೆ ಮೂಕಸೇವೆಯಿಂದ ಘಾಯವನ್ನು ಗುಣಪಡಿಸುವೆ.
ಸರಕಾರದೊಡನೆ ಹೋರಾಟವು ಹೊರಗಿನದು. ಅಲ್ಲಿ ಬಹು ಹೊಲಸು
ತುಂಬಿದೆ. ಅದನ್ನು ತೆಗೆದೊಗೆಯಲು ಹೋರಾಡುವೆ. ಹೊಲಸು ಪದಾರ್ಥ
ಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ತಿಕ್ಸಿದರೇ ಪಾತ್ರೆಗಳು ಹೆಚ್ಚು ಸ್ವಚ್ಛವಾಗುತ್ತವೆ.

ಅಗರಕರ:-- ಮುತಭೇದವಾಗುವದು ಇಲ್ಲಿಯೇ! ಸಾಮಾಜಿಕ
ಘಾಯವು ಹೃದಯಕ್ಕಂದು ತಿಳಿದು ನೂರಾರು ವರ್ಷಗಳಾದವು. ಏನೂ

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಓಳಕರ ಚಂತ್ರೆ ೫೧

ಉಪಾಯ ಕೈಕೊಂಡಿಲ್ಲ. ಇಂದು ಹೃದಯವು ನಿಲುವ ಸ್ಥಿತಿಗೆ ಬಂದಿದೆ.
ಈಗ ಮಲಾಮಖು ಹಚ್ಚುನಿರಾ? ಬೇಗ ಹಚ್ಚಿರಿ! ಬೇಕಾದಷ್ಟು ಹಚ್ಚಿರಿ !
ಹೃದಯಕ್ರಿಯೆ ನಿಂತು, ಭಾರತವು ಮೃತವಾದ ಮೇಲೆ ನಿಮ್ಮ ಹೊಲಸು
ಮಲಾಮಿನಿಂದ ಪ್ರಯೋಜನವೇನು? ನೀವು ಸಮಾಜಕ್ಕೆ ಹೃದಯದ
ಉಪಮೆಯನ್ನು ಕೊಟ್ಟಿ ದ್ದು ಒಳ್ಳೇ ಯದೇ ಆಯಿತು. ಅದರ ಘಾಯವನ್ನು
ಮಾಯಿಸಿರಿ. ಹೃ ದಯದ ನಿಕ್ಷಕಗಾಗಿಯೇ ಹೊರಗಿನ ಚ್ಛತೆ ಇರಲಿ.

ಟಳಕ:-- ಈ ಘಾಯವು ಶಸ್ತ್ರದಿಂದ ಚೀ ಹೆಸಿನೆಯಿಂದ
ಅಗರಕರರೇ! ಅನ್ನವಿಲ್ಲದ್ದರಿಂದ "`ಸೃದಯವು ದುರ್ಬಲವಾಗಿದೆ. ಇಲ್ಲಿ
ಮಲಾಮಿನ ಉಪಯೋಗವೇನು? ಹೊರಗಿನ ಅನ್ನನು ಹೊಟ್ಟೆ ಯೊಳಗೆ
ಹೋಗಲಿಕ್ಕೆ ಬೇಕು. ಆದರೆ ಅನ್ನ ನಮ್ಮ ವಶದಲ್ಲಿ ಇಲ್ಲ ಅಗರಕರರೆ!
ಇಂದಿನ ಕ ಸತಿಯನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಲು 1೫12 ೫: ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು
ಕೈಕೊಳ್ಳುವ "ಮಧ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ನಾನು ಸೂಚಿಸುವೆ. ಇದಕ್ಕೆ ನಿಮ್ಮ
ಓಪಿ ) ಗೆಯಲ್ಲವೆ? ಶಿಕ್ಷಣದಂಥ ಪವಿತ್ರ ಕಾರ್ಯಕ್ಷೇತ್ರವು (Common
ನಮ್ಮಿಬ್ಬರಿಗೂ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿದೆಯಲ್ಲವೇ?

ಆಗರಕರಃು-- ಅಹುದು. ಇಬ್ಬರೂ ಕೂಡಿ ಕಾರ್ಯಮಾಡುವ ಕ್ಷೇತ್ರವು
(Common platform) ಇದು ಖಂಡಿತ, ಓಳಕರೇ! ಒಳ್ಳೇ ಸೂಚನೆ
ಮಾಡಿದಿರಿ. ನಮ್ಮ ದೇಶದ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ನಾವೇ ರೂಪಿಸಬೇಕು, ನಾವೇ
ಕೈಕೊಳ್ಳಬೇಕು ಎಂಬುದು ನಿಶ್ಚಿತವಾದಂತಾಯಿತು. ನಮ್ಮಲ್ಲಿ ಏಕವಾಕ್ಯತೆ
ಆಯಿತಲ್ಲವೇ?

ಭಳಕ;-- ಆಯಿತು. ನಿಶ್ಚಯವಾಗಿ ಆಯಿತು.

ಉಪಾಸನಿ: - ನಮ್ಮಲ್ಲಿ ಮತೈಕ್ಯವಾದದ್ದಕ್ಕಾಗಿ ನಿನಿಬ್ಬರನ್ನೂ
ಅಭಿನಂದಿಸುವೆ.

ಮೂರನೆಯ ಘಟ್ಟಿ

ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಜೀವನದ ಮೊದಲಿನ ಹತ್ತು ವರ್ಷಗಳು
ನ್ಯೂ ಇಂಗ್ಲಿಷ ಸ್ಕೂಲಿನ ಸ್ಥಾಪನೆ

ಬಳಕರ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಸ್ರೇಮವೂ ಮಾತೃಭೂಮಿಯ ಕರೆಯೂ
ಅವರನ್ನು ತಪಶ್ಚರ್ಯಕ್ಕೆ ಸಿದ್ಧಗೊಳಿಸಿದವು. ಎಲ್‌. ಎಲ್‌. ಬಿ.ಯಲ್ಲಿ ಇರು
ವಾಗಲೇ ಓಳಕರೂ ಅವರ ಪರಮಮಿತ್ರರಾದ ಅಗರಕರರೂ ಎಂತಹ
ಪ್ರಸಂಗ ಬಂದರೂ ಸರಕಾರೀ ನವಕರಿಯನ್ನು ಮಾಡಲಿಕ್ಕಿಲ್ಲವೆಂದೂ
ದೇಶಸೇವೆಗಾಗಿಯೇ ತಮ್ಮ ಜೀವನವು ಮುಡುಪಾಗಿದೆಯೆಂದೂ ಪ್ರತಿಜ್ಞೆ
ಗೈದರು. ಇವರ ಈ ಪ್ರತಿಜ್ಞೆಯು ನೂರಾರು ತರುಣರಿಗೆ ದಿವ್ಯಸ್ಫೂರ್ತಿ
ಯಾಗಿ ಪರಿಣಮಿಸಿತು, ಭಾರತದಲ್ಲಿಯೇ ನವಮನ್ವಂತರವನ್ನುಂಟು
ಮಾಡಿತು. ಪದನೀಧರರಿಗಾಗಿ ದೊಡ್ಡ ದೊಡ್ಡ ಅಧಿಕಾರದ ಸ್ಥಳಗಳು
ಕಾದಿರುವಾಗ್ಯ ಬುದ್ಧಿವಂತರೂ ಕರ್ತ್ಯತ್ವಶಾಲಿಗಳೂ ಪ್ರಥಮ ಶ್ರೇಣಿಯ
ಪದವೀಧರರೂ ಆದ ಈ ತರುಣರ ಶ್ಯಾಗದ ಪ್ರತಿಜ್ಞೆಯಂ ಆ ಕಾಲದ
ಹಿರಿಯರನ್ನು ಚಕಿತಗೊಳಿಸಿದ್ದಲ್ಲಿ ಸೋಜಿಗವಲ್ಲ.

ಟಿಳಕರ ಸಾಮಾಜಿಕ ಹಾಗೂ ರಾಜಕೀಯ ವಿಚಾರಗಳೇನಿದ್ದನೆಂಬು
ದನ್ನು ಹಿಂದೆ ಹೇಳಿದ್ದೇವೆ. ಸ್ವದೇಶಾಭಿಮಾನದಿಂದ ಉತ್ತೇಜಿತರಾದ
ಈ ತರುಣರು ರಾಷ್ಟ್ರದ ಬಂಧೆನಿಮೋ ಚನೆಯೇ ತಮ್ಮ ಧ್ಯೇಯವೆಂದೂ
ಜನಜಾಗೃತಿಯೇ ತಮ್ಮ ಸಾಧನವೆಂದೂ ನಿರ್ಣಯಿಸಿದ್ದರು. ಸುಶಿಕ್ಷಿತ
ತರುಣರು ತಂಡತಂಡವಾಗಿ ಸಮಾಜಸೇವೆಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗಬೇಕೆಂದು ಅವರು
ಬಯಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಇದು ಸಾಧಿಸಬೇಕಿದ್ದರೆ ಶಿಕ್ಷಣ ಸಂಸ್ಥೆ ಯಿಂದಲೇ ತಮ್ಮ
ಕಾರ್ಯಾರಂಭವೆಂದು ಅವರು ಸಂಕಲ್ಪಿಸಿದರು.

ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಸುಪ್ರಸಿದ್ಧ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಲೇಖಕರೆಂದು ಹೆಸರಾದ
ನಿನ್ನು ಶಾಸ್ತ್ರಿ ಚಿಷಳೂಣಕರರು ಸ್ವತಂತ್ರ ಶಿಕ್ಷಣ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಆವಶ್ಯಕತೆ
ಯನ್ನೂ ಸ್ವಾಭಿಮಾನಿ ಶಿಕ್ಷಕರ ಮಹತ್ವವನ್ನೂ ತಮ್ಮ ನಿಬಂಧಮಾಲೆಯಲ್ಲಿ

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಬಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ಜಿಷಿ

ಚಿತ್ರಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. «ಶಿಕ್ಷಕರ ಕಾರ್ಯ'ನೆಂಬ ವಿಷಯವನ್ನು ಬರೆಯುತ್ತ
“ವಿದ್ಯಾಪ್ರಸಾರವು ಬಹಳವಾಗಿದೆ, ಅಭಿರುಚಿಯೂ ಬೆಳೆದಿದೆ ಎಂದು ಮೇಲೆ
ಮೇಲೆ ನೋಡುವವರಿಗೆ ಕಾಣುತ್ತಿದೆ. ಆದರೆ ಇದು ಭ್ರಮವು. ಕೇನಲ
ಸರಕಾರಿ ನನಕರಿಯ ಆಶೆಯಿಂದ ನಮ್ಮು ಜನ ಕಲಿಯುತ್ತಾರೆ. ಅವರಿಗೆ
ವಿದ್ಯೆಯ ಅಭಿರುಚಿಯೇ ಇರುವದಿಲ್ಲ. ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ವಸ್ತ್ರವನ್ನು ತೆಗೆ
ದಿಡುವಾಗ ಅದರೊಡನೆಯೇ ಸ್ವದೇಶಾಭಿಮಾನ, ನಿದ್ಯಾಭಿರುಚಿ, ದುರ್ಜನರ
ತಿರಸ್ಥಾರಗಳನ್ನೂ ಕಳಚಿ ಒಗೆಯುತ್ತಾರೆ. ಸ್ವತಃ ಶಿಕ್ಷಕರಿಗೇ ತಮ್ಮ ಕಾರ್ಯದ
ಮಹತ್ವವು ಕಿಳಿದಿರುವದಿಲ್ಲ. ಉಳಿದವರ ಪಾಡೇನು? ಉಪಾಯವಿಲ್ಲದೆ
ಉಪಜೀವನಕ್ಕಾಗಿ ಶಿಕ್ಷಕರ ಕೆಲಸವೆಂದು ಇವರ ಕಲ್ಪನೆ. ಪೂರ್ವಕಾಲದಲ್ಲಿ
ಗುರುಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಎಷ್ಟು ಭಕ್ತಿಯಿದ್ದಿತು? ಈಗ ಅದು ಮಾಯವಾಗಿದೆ.
ಗುರು ಶಿಷ್ಯರಲ್ಲಿ ಕೇವಲ ಸ್ವಾರ್ಥದ ಸಂಬಂಧೆ ಉಂಟಾಗಿದೆ. ಕಲಿಸುವ
ನಿಷಯವು ಕೂಡ ನಿರ್ಬಂಧಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಧರ್ಮ, ನೀತಿಗಳ ಗಾಳಿಯು
ಕೂಡ ಶಿಕ್ಷಣಕ್ಕೆ ತಗಲದಂತೆ ಸರಕಾರದ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಇದೆ. ಈ ಸ್ಥಿತಿಯು
ಬದಲಾಗಿ, ನಿಜವಾದ ಶಿಕ್ಷಣವು ಪ್ರಾರಂಭವಾದರೆ, ಶಿಕ್ಷಕರು ನಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳ
ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ವಿದ್ಯೆಯ ಮಹತ್ವವನ್ನು ತುಂಬಿ, ಅದರ ಅಭ್ಯಾಸದಿಂದ
ಉಂಟಾಗುವ ಅನಿರ್ವಚನೀಯ ಸುಖದ ಸವಿಯನ್ನು ಅವರಿಗೆ ಹಚ್ಚಿ
ಉದ್ದೀಪನಗೊಳಿಸಿದರೆ, ಕೇಳುವದೇನು? ಶಿಕ್ಷಣವು ದುರ್ಬಲವಾಗದೆ
ಥಳಥಳಿಸುವ ಹದನವಾದ ಉಕ್ಕಿನ ಕತ್ತಿಯ ಮೊನೆಯಂತಾಗಿ, ನೂರಾರು
ವರ್ಷಗಳಿಂದ ನುನೆಮಾಡಿ ನಮ್ಮ ದೇಶವನ್ನು ಹಾಳು ಮಾಡಿದ ಅರಿಷ್ಟ ರೂಪಿ
ರಾಕ್ಷಸನನ್ನು ಸಂಹರಿಸಲು ಸಮರ್ಥವಾದೀತು! ಆಗ ಮಾತ್ರ ಸುಶಿಕ್ಷಿತರ
ಹಾಗೂ ಅವರನ್ನು ನಿರ್ನಿಸಿದ ಶಿಕ್ಟುಕರ ಕೇರ್ತಿಯು ಜಗತ್ತಿನ ತುಂಬ
ಹಬ್ಬೀತು? ಎಂದು ಸಾರಿದರು. ಪೆರಿಕ್ಸೀಸ್ಯ ಅಲಕೀಬಾಯಿಡೀಜ,
ಶಿಕಂದರ ಮೊದಲಾದವರನ್ನು ದೇಶಕಾರ್ಯಕ್ಸಮರನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿದವರು
ಅವರ ಶಿಕ್ಷಕರೇ ಎಂಬುದನ್ನು ಶಾಸ್ತ್ರಿಗಳು ಈ ಲೇಖದಲ್ಲಿ ಬುದ್ಧಿ ಪೂರ್ವಕ

ವಾಗಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿ, ಭಾರತದ ಭಾವೀ ಜನಾಂಗವು ಅವರಂತೆಯೇ ದೇಶ
ಕಾರ್ಯಕ್ಸಮವಾಗಬೇಕಿದ್ದರೆ, ಅಂತಹ ಉತ್ತಮ ಶಿಕ್ಷಕರೂ ಸ್ವತಂತ್ರ ಶಿಕ್ಷಣ

ಸಂಸ್ಥೆಗಳೂ ಅವಶ್ಯವೆಂದು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದ್ದರು. ಇದರ ಪರಿಣಾಮವು
ತರಂಣರ ಮೇಲೆ ಆಗದೆ ಇರಲಿಲ್ಲ.

೫೪ ಮಿಂ ಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಚಿನಳೂಣಕರರು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಪ್ರಿಯರು. ಸ್ವದೇಶ, ಸ್ವಸಂಸ್ಕೃತಿಗಳ
ಕಬ್ಬಾಭಿವಾನಿಗಳು. ತರುಣರು ಅವರನ್ನು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಗುರುಗಳೆಂದು
ರು. ಅವರು ಸರಕಾರಿ ನವಕರಿಗೆ ಶರಣು ಹೊಡೆದು, ಸ್ವತಂತ್ರ
ಶಿಕಣ ಸಂಸ್ಥೆ ಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸುವರೆಂಬ ಸುದ್ದಿಯು ಹಬ್ಬಿತು. "ದಿ ನ್ಯೂ
ಪೂನಾ ನೇಟನ್ಹ ಇನ್ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಶನ್‌' ಸಂಸ್ಥೆಯ ಚಾಲಕರಾದ ಭಾವೆ
ಯವರು ತಮ್ಮ ಸಂಸ್ಥೆಯನ್ನು ವಹಿಸಿಕೊಳ್ಳಲೂ ಸೂಚಿಸಿದ್ದರು. ಆದರೆ
ಈಶಸಂಕಲ್ಪವು ಬೇರೆಯೇ ಇದ್ದಿತು. ಈ ವರ್ತಮಾನ ತಿಳಿದೊಡನೆ ಓಟಳಕ
ಹಾಗೂ ಅಗರಕರರು (೧೮೭೯ ಸಪ್ಪಂಬರ) ಒಂದು ರಾತ್ರಿ ಬಂದು. ಶಾಸ್ತ್ರಿ
ಗಳನ್ನು ಅವರ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಕಂಡರು. ನೀವು ಶಾಲೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸು
ಬ್ರರೆ ನಾವೂ ನಿನ್ಮು ಸಹಕಾರಿಗಳಾಗಿ ಬರಲು ಸಿದ್ಧರಿದ್ದೇವೆ, ಏಂಬ
ಮ್ಮ ಶುಭಸಂಕಲ್ಪವನ್ನು ತಿಳಿಸಿದರು. ಆಗ ಶಾಸ್ತ್ರಿಗಳಿಗೆ ಅತ್ಯಾನಂದ
ವಾಖುತು. ಹೊಸ ಶಾಲೆ, ಹೊಸ ಕಿಕ್ಷಕರು, ಹೊಸ ಪ್ರಯೋಗನೆಂದು
ಹಿಗ್ಗಿದರು. ಹೀಗೆ ಅಕಲ್ಪಿತವಾಗಿ ತಮ್ಮ ಸಂಕಲ್ಪ ಸಿದ್ಧಿ ಸುವ ಯೋಗ
ಬಂದುದನ್ನು ಕಂಡು ಶಾಸ್ತ್ರಿಗಳು ತುಂಬಿದ ಹೃದಯದವರಾಗಿ, ತಮ್ಮ
ಅಣ್ಣಂದಿರಿಗೆ ಕೆಳಗಿನಂತೆ ಪತ್ರ ಬರೆದರು.

GL ಹಯ

“ಪಾರತಂತ್ರ್ಯದಿಂದ ಮುಕ್ತನಾಗಿ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ಸುಖವನ್ನು ಅನು
ಭವಿಸುವ ಸಂಸ್ಕ್ಮರಣೀಯವಾದ ೧ನೇ ಅಕ್ಟೋಬರ ಸಮಾಸಿಸುತ್ತಿದೆ.
ಬಳಕ, ಅಗರಕರ, ಭಾಗವತ, ಕರಂದೀಕರರು ತಾವಾಗಿಯೇ ಬಂದು
ಸ್ಪಸಂತೋಷದಿಂದ ನನ್ನ ಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ ಸಹಕಾರಿಗಳಾಗುತ್ತೇವೆಂದು
ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ. ೧೮೮೦ನೇ ಜನೆವರಿ ೧ನೇ ತಾರೀಖಿನ ದಿವಸ ನಾವು ನಮ್ಮ
ಧ್ವಜವನ್ನು ಏರಿಸುವ ಸಂಕಲ್ಪವನ್ನು ಮಾಡಿದ್ದೇವೆ. ಇಂತಹ ತೋಫುಗಳ
ಮುಂದೆ ಸರಕಾರಿ ಹೈಸ್ಕೂಲು ಎಷ್ಟುದಿನ ತಡೆದೀತು?”

ಸಂಕಲ್ಪದಂತೆ ೧೮೮೦ನೇ ೧ನೇ ಜನೆವರಿಯ ದಿವಸ «ನ್ಯೂ ಇಂಗ್ಲಿಷ
ಸ್ಕೂಲ? ಎಂಬ ಶಾಲೆಯು ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ಅಗರಕರರು ಎಂ. ಎ.
ಪರೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ನಾಪಾಸಾದುದರಿಂದ ಅವರು ತಮ್ಮ ಅಭ್ಯಾಸವನ್ನು ಅಷ್ಟಕ್ಕೆ
ನಿಲ್ಲಿಸದೆ ಪೂರ್ಣಮಾಡಿಕೊಂಡು ಬರಬೇಕೆಂದು ಈ ತ್ರಿಮೂರ್ತಿಗಳು ನಿಶ್ಚ
ಯಿಸಿದರು. ಕರಂದೀಕರ- ಭಾಗವತರಿಗೆ ಇಂತಹ ಸಾಹಸಮಾಡಲು ಥೈರ್ಯ

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಬಳೆಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೫೫

ಸಾಲಲಿಲ್ಲ. ಅವರು ಹಿಂದೆ ಸರಿದರು, ಹೀಗಾಗಿ ಓಳಕ ಹಾಗೂ ಶಾಸ್ತ್ರಿ
ಗಳ ಮೇಲೆಯೇ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಭಾರ ಬಿದ್ದಿ ತು. ಇವರ ಸಹಕಾರಿಗಳಾಗಿ
ಶಿಕ್ಷಕರೆಂದು ಮಾಧವರಾವ ನಾಮಜೋಸಿ, ವಾಸುದೇವಶಾಸ್ರಿ ಖರೆ,
ನಾಂದರ್ಗಿಕರಶಾಸ್ತ್ರಿ, ಹರಿ ಕೃಷ್ಣ ದಾಮಲೆ, ಕೃಷ್ಣರಾವ ಮಾಂಡೆ ಮತ್ತು
ವಣಳೆ ಮೊದಲಾದ ತರುಣರು ಬಂದು ಸೇರಿದರು ಇವರೆಲ್ಲರೂ ಸ್ವದೇಶಾಭಿ
ಮಾನಿಗಳೂ ಒಂದಿಲ್ಲೊಂದು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿದ್ದವರೂ ಇದ್ದುದ
ರಿಂದ ಜನರ ದೃಷ್ಟಿಯು ಇವರ ಕಡೆಗೆ ಬೀಳುವದು ಸ್ವಾಭಾವಿಕನಿದ್ದಿತು.
ಶಾಲೆಯ ಪ್ರಾರಂಭದ ದಿವಸ ೧೯ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಮಾತ್ರ ಉಪಸ್ಥಿತ
ರಿದ್ದರೂ ೧೫೦ ಜನ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ನಾಮಂದೆ, ನೀ ಮುಂದೆ ಎಂದು
ಹೆಸರು ಹಚ್ಚಲು ಧಾವಿಸಿದರು. ಶಾಶ್ರಿಗಳೂ ಟಿಳಕರೂ ಉಳಿದ ಶಿಕ್ಷಕರೂ
ಅತ್ಯಂತ ಉತ್ಸಾಹದಿಂದ ಕಾರ್ಯರಂಗಕ್ಕ ಇಳಿದರು. ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ಗಳ
ಸಂಖ್ಯೆಯು ದಿನದಿನಕ್ಕೆ ಬೆಳೆಯಹತ್ತಿತು. ಮೂರು ತಿಂಗಳ ಒಳಗಾಗಿಯೇ
ಅದು ೫೦೦ಕ್ಕೆ ಮುಟ್ಟಿತು. ಸರಕಾರೀ ಶಾಲೆಗೆ ಮುಂದೆ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ದೊರೆ
ಯುವ ಲಕ್ಷಣಗಳು ಕಾಣದಾದವು. ಮೊದಮೊದಲು ««ಇಂತಹ ವಿಕ್ಷಿಪ್ತರಾದ
ಜೈನಿ ಹುಡುಗರು ಏನು ಪರಾಕ್ರಮ ಮಾಡಬಲ್ಲರು? ” ಎಂದು ಚೇಷ್ಟೈವಾಡೃ
ತ್ತಿದ್ದ ಸರಕಾರಿ ಶಾಲೆಯ ಹೆಡ್ಮಾ ಸ್ತರ” ಕುಂಠೆಯವರು ಇದರಿಂದ ತತ್ತರಿಸಿ
ದರು. ಅವರ ಗರ್ವವೆಲ್ಲ ರುುರ್ರನೆ ಇಳಿಯಿತು. ಪ್ರಿ. ಮ್ಯಾಕಿಕನರು “ಸರಕಾರದ
ಯಾವ ಸಹಾಯವನ್ನೂ ಪಡೆಯದೆ ಆ ಆಶೆಯನ್ನೂ ಮಾಡದೆ, ಅತ್ಯಂತ
ಉತ್ಸಾಹದಿಂದ ಉಚ್ಛ ಶಿಕ್ಷಣದ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ನುಂದುವರಿಸುತ್ತಿರುವ
ಪುಣೆಯ ಈ ಸಂಸ್ಥೆಯನ್ನು ನೋಡಿದರೆ, ಪ್ರತಿವರ್ಷ ೧೦-೧೨ ಸಾವಿರ
ರೂಪಾಯಿ ವೆಚ್ಚಮಾಡಿ ಸರಕಾರಿ ಶಾಲೆಯನ್ನು ಏಕೆ ನಡೆಯಿಸಬೇಕೆಂಬ
ಪ್ರಶ್ನೆಯು ಉದ್ಭವವಾಗದಿರಲಾರದು,?' ಎಂದು ಉದ್ಗಾರ ತೆಗೆದರು.
ಸರಕಾರಿ ಶಾಲಾಧಿಕಾರಿಗಳಿಂದ ನಡೆದ ವಿರುದ್ಧ ಪ್ರಯತ್ನ, ಜನತೆಯ
ಅನಾಸ್ಥೆ, ಹಣದ ಅಭಾವ ಮೊದಲಾದ ತೊಂದರೆಗಳನ್ನೆಲ್ಲ ಎದುರಿಸಿ, ಈ
ಸಂಸ್ಥೆಯು ತಲೆಯೆತ್ತಿ ನಿಂತಿತು, ಆದರೆ ಮೊದಮೊದಲು ಊರಲ್ಲಿಯ
ಕೆಲ ಸ್ವಯಂಪ್ರತಿಷ್ಠಿತ ಜನರಿಂದ “ಹುಚ್ಚರು, ತಲೆ ತಿರುಕರು, ಭ್ರಾಂತಿಷ್ಕರು
ಶೇಖ ಮಹಮ್ಮದೀಯರು”) ಎಂದು ಶಾಸ್ತ್ರಿಗಳೂ ಅವರ ಸಹಕಾರಿಗಳೂ

೫೬ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಬೈಗಳನ್ನು ತಿನ್ನಬೇಕಾಯಿತು. ಆಕಾಲದ ವಿಶ್ರಾಮಬಾಗ ಹೈಸ್ಕೂಲಿನ
ಹೆಡ್ಮಾ ಸ್ತರರಾದ ಶ್ರೀ ಮೋಡಕರು «ಇಲ್ಲಿಯ ಕೆಲವು ಉಡಾಳ ಹುಚ್ಚ
ಹುಡುಗರು ಒಂದು ಹೊಸ ಶಾಲೆಯನ್ನು ತೆರೆದುದರಿಂದ ನಮ್ಮ ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ
ತಾತ್ಪೂರ್ತಿಕವಾಗಿ ಹುಡುಗರ ಸಂಖ್ಯೆಯು ಕಡಿಮೆಯಾಗಿದೆ. ಇಂತಹ
ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ನಾಯಿಕೊಡೆಯಂತೆ ಕ್ಷಣಿಕವಿರುವದರಿಂದ ಇದಕ್ಕೆ ಬೆದರುವ
ಕಾರಣವಿಲ್ಲವೆಂದು ಸರಕಾರಕ್ಕೆ ಕಳಿಸುವ ವರದಿಯಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೆ (ಖಿಸಿದ್ದರು,
ಮೇತಿಂಗಳ ಬಿಡುವಿನ piss ಶಾಸ್ತ್ರಿಗಳು "ತನ್ಮು ಕು ವರದಿ
ಯನ್ನು ಓದಿದರು. ಅದರಲ್ಲಿ ಅವರು ವಿರೋಧಿಗಳ pS
ಚನ್ನಾಗಿಯೇ ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಮೃತವಾದ ಇಲ್ಲವೆ ಮೃತಪ್ರಾಯ
ವಾದ ಶಿಕ್ಷಣ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ನಡೆ ಮಿಸಿದ ಪ್ರಯತ್ನಗಳನ್ನು ಖಂಡಿಸಿದ್ದರು.
ಕ್ಷುದ್ರ ಜನರ ಕ್ಷುದ್ರ ಕಾರಸ್ಥಾ ನಗಳಿಗೂ ನಿರಾಶಾಗ್ರಸ್ತಮತ್ಸರಿಗಳ ದುಷ್ಟ
ಪ್ರಯತ್ಛಕ್ಕ್ಯೂ ಬೆದರಬೇಕಾಗಿಲ್ಲವೆಂದು ಸ್ವಜನರನ್ನು ಎಚ್ಚರಿಸಿದ್ದರು. ತಮ್ಮ
ಸಂಸೆಯ ಧ್ಯೇಯ, ಧೋರಣೆಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸಿದ್ದರು ಆದರ್ಶ ಶಿಕ್ಷಕರನ್ನು
ಚಿತ್ರಿಸಿದ್ದರು. ನಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳ ಕರ್ತವ್ಯವನ್ನು ದಿಗರ್ಶನಮಾಡಿದ್ದರು.

Ad
ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಶಿಕ್ಷಣವೆಂದು ಉಚ್ಚ ರಿಸದಿದ್ದರೂ ಅದರ ರೂಪ ರೇಷೆಗಳನ್ನೆ ಲ್ಲ

ವಯು ಕೊನೆಗೆ ಸ ಸ್ಥೆ Ae ಅಲ್ಲಾ 'ನಧಿಯಲ್ಲಿ ಪಡೆದ ಯಶಸ್ಸಿನ ಬಗ್ಗೆ
ಹೆಮ್ಮೆಯನ್ನು ವ್ಯಕ್ತ ನಡಿಸಿದ್ದ "ರು. ಈ ವರದಿಯು ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ಬ ುಖಂಡರ
ಮನಸ್ಸನ್ನು ತನ ಕಡೆಗೆ ಆಕರ್ಷಿಸಿತು.
ಸಂಸ್ಥೆಯು ಬಿದಿಗೆಯ ಚಂದ್ರನಂತೆ ಬೆಳೆಯುತ್ತನಡೆಯಿತು. ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ
ಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯು ವರ್ಷವರ್ಷಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚಾಗಹತ್ತಿತು. ೧೮೮೦ ರಲ್ಲಿ ೧೫೦ರಿಂದ
ಪ್ರಾರಂಭವಾದ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯು ೧೮೮೪ ರಲ್ಲಿ ೧೦೦೯ಕ್ಕೆ
ಮುಟ್ಟ ತು. ಇದೇ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಪದನೀಧೆರರಾದ ಶಿಕ್ಷಕರ ಸಂಖ್ಯೆಯೂ
ಏರಿತು. ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ಪ್ರವೇಶ ಪರೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಯಶ ಪಡೆಯುವ
ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯೂ ದೊಡ್ಡದಾಯಿತು. ಮ್ಯಾಟ್ರರ್ಕ ಪರೀಕ್ಷೆಗೆ
ಸಂಸ್ಥೆಯಿಂದ ಕಳಿಸಿದ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಲ್ಲಿ ನೂರಕ್ಕೆ ೭೦-೭೫ ರಂತೆ ಉತ್ತೀರ್ಣ
ರಾಗಹೆತ್ತಿದರು; ೧೮೮೪ ರಲ್ಲಿ ಈ ಪ್ರಮಾಣವು ೧೦೦ಕ್ಕೆ ೮೯ಕ್ಕೆ ಏರಿತು.
ಈ ಪರಿಣಾಮವನ್ನು ಕಂಡು ಗವ್ವರ್ನರರ ಅಪ್ತ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿಗಳು ಆನಂದ

8

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಬಳಕರ ಚಂತ್ರೆ ೫೭

ದಿಂದ ಅಭಿನಂದನ ಪತ್ರವನ್ನು ಈ ಸಂಸ್ಥೆಗೆ ಬರೆದರು. ಹೀಗೆ ಶಾಲೆಯ
ಕೀರ್ತಿಯು ಪುಣೆಯಲ್ಲಿಯೂ ಹೊರಗೂ ಹಬ್ಬಿ ತಂ. ಶ್ರೇಷ್ಠತರಗತಿಯ ಶಿಕಣ
ದೊರೆಯುವಡೆಂದು ಪರಊರುಗಳಿಂದಲೂ ವಿದ್ಧಾರ್ಥಿಗಳು ಬಂದು ಸೇರ
ಹತ್ತಿದರು. ಬುದ್ಧಿವಂತರಾದ ಹುಡುಗರು, ವಾಮನರಾವ ಆಫ್ಟ್ರೆಯವರಂಥ
ಪ್ರಯತ್ನಶೀಲ ಶಿಕ್ಷಕರು ಈ ಮಧುರ ಸಂಯೋಗದ ಫಲವಾಗಿ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾ
ಲಯದ ಶಂಕರ ಶೇಖ ಸ್ವಾಲರಸಿಪ್‌ ಬಹುಮಾನದ ಗುತ್ತಿಗೆಯನ್ನು ಮೊದ
ಲಿನ ಐದುವರ್ಷ ನ್ಯೂ ಇಂಗ್ಲಿಷ ಸ್ಕೂಲೇ ಹಿಡಿದಂತಾಗಿತ್ತು.

ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯು ಮಿತಿಮಿೂರಿ ಬೆಳೆದುದರಿಂದ ಶಾಲೆಗೆ
ಸ್ವತಂತ್ರ ಕಟ್ಟಡದ ಆವಶ್ಯಕತೆ ಎನಿಸಹೆತ್ತಿತು. ಹೋಳಕರ ಸರಕಾರವು
ತನ್ನ ಕಟ್ಟಡವನ್ನು ಕೊಡಲು ಮುಂದೆ ಬಂದುದರಿಂದ ಸಂಸ್ಥೆಯು ೧೩೦೦
ನಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ ಸ್ಥಳದ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಲು ಸಮರ್ಥವಾಯಿತು

ಹೀಗೆ ಬೆಳೆಯುತ್ತ ನಡೆದ ಈ ಶಿಕ್ಷಣ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಸ್ವಾಭಾನಿಕವಾದ
ಎರಡನೆಯ ಹೆಜ್ಜೆಯೆಂದರೆ, ಮಹಾವಿದ್ಯಾಲಯದ ಸ್ಥಾಪನೆ. ಈ
ಸಂಸ್ಥೆಯು ಡೆಕ್ಕನ್‌ ಎಜ್ಯುಕೇಶನ್‌ ಸೊಸಾಯಿಟಿ ಎಂಬ ಹೆಸರನ್ನು ಧಾರಣ
ಮಾಡಿ, ಫರ್ಗ್ಯುಸನ್‌ ಕಾಲೇಜ ಎಂಬ ಮಹಾವಿದ್ಯಾಲಯವನ್ನು ೧೮೮೫
ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. ಟಳಕ, ಚಿಪಳೂಣಕರರು ಕಟ್ಟದ ಶಿಕ್ಷಣ ಸಂಸ್ಥೆಯ
ಸರಿಣತವಾದ ಫಲವಿದು.

ಈ ಶಿಕ್ಷಣ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಉತ್ಕರ್ಷವನ್ನೂ ಹಾಗೂ ಅದಕ್ಕೆ ಒದಗಿದ ಅನು
ಕೂಲತೆಗಳನ್ನೂ ವಿಚಾರಮಾಡಿದರೆ, ಇದೆಲ್ಲಕ್ಕೂ ಸಂಚಾಲಕರ ಕೀರ್ತಿಯೇ
ಕಾರಣವೆಂದು ಹೇಳಬಹುದು. ಇವರೆಲ್ಲರೂ ಅನೇಕ ರೀತಿಯಿಂದೆ ಹೆಸ
ರಾಗಿದ್ದರು. ಚಿಸಳೂಣಕರ, ಬಳಕ, ಅಗರಕರ, ನಾಮಜೋತಿ ಮೊದ
ಲಾದವರ ಸ್ವಾರ್ಥ ಶ್ಯಾಗವು ಜನರ ಕಣ್ಣನ್ನು ಕುಕ್ಕಸಿತ್ತು. ಎರಡನೆಯ
ಕಾರಣವೆಂದರೆ, ಇವರಿಗೆ ದೊರೆತ ಮೇಧಾವಿಗಳಾದ ಸಹಕಾರಿ ಶಿಕ್ಷಕರು.
ನಾಮಜೋತಶಿ, ಮಾಧವರಾವ ಗೋಳ ಕೇಳಕರ, ಧಾರಪ, ರಾನಡೆ, ನಾಂದೆ
ರ್ಗೀಕರ ಮೊದಲಾದವರು ವಿದ್ವಾಂಸರೂ ತಮ್ಮ ತಮ್ಮ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ
ಪ್ರಾವೀಣ್ಯವನ್ನು ಪಡೆದವರೂ ಎಂದು ಕೇರ್ತಿಗಳಿಸಿದ್ದರು. ತ್ಯಾಗೆದಲ್ಲಿ
ಭಳಕ, ಅಗರಕರರನ್ನು ಸರಿಗಟ್ಟುವವರು ಯಾರೂ ಇರಲಿಲ್ಲ. ಓಳಕರಂತೂ

8

೫೮ ವಿಂಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಹಾಯಕೋರ್ಟನ ಅಧಿಕಾರ ಪತ್ರವು ಕೈಯಲ್ಲಿ ದ್ಹರೂಕೂಡ ವಕೀಲಿಯನ್ನು
ತ್ಯಜಿಸಿ ಶಿಕ್ಷಕರಾದರು ಆಗರಕರರು ಸದವೀಧರರಾದೊಡನೆ. "ಮಗನು
ದೊಡ್ಡ ದೊಡ್ಡ ಪರೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಉತ್ತೀರ್ಣನಾಗಿದ್ದಾನೆ; ಅವನಿಗೆ ದೊಡ್ಡ
ಸಂಬಳದ ಸ್ಥಳ ದೊರೆತು ನನ್ನ ಬಡತನ ಹಿಂಗುವದು, ಎಂದು ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ
ನೀನು ಮಂಡಿಗೆಯನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತಿರಬಹುದು. ಆದರೆ ತಾಯಿಯೇ | ನಾನು
ಸಂಪತ್ತಿನ ಇಲ್ಲವೆ. ಸಂಬಳದ ಬೆನ್ನು ಹತ್ತಲಾರೆ; ಕೇವಲ ಹೊಟ್ಟೆಗೆ
ಬೇಕಾಗುವಷ್ಟೇ ಹಣವನ್ನು ತೆಗದುಕೊಂಡು ಅದರಿಂದಲೇ ತೃಪ್ತನಾಗಿ
ಇಡೀ ಆಯುಷ್ಯವನ್ನು ಪರರ ಹಿತಾರ್ಥವಾಗಿ ಧಾರೆ ಎರೆಯುವೆನು??
ಎಂದು ತಮ್ಮ ತಾಯಿಗೆ ಪತ್ರಬರೆದಿದ್ದರು. ಎಂತಹೆ ಪವಿತ್ರ ಜೀವನಗಳಿವು!
ನಿಜವಾದ ತ್ಯಾಗ ವೀರರಿವರು! ಈ ತ್ಕಾಗವೀರರಾದ ಬಳಕ್ಕ ಅಗರಕರರ
ಮೈಮೇಲೆಬಂದ ಕೊಲ್ಲಾ ಪೂರ ಪ್ರಕರ್ಣದಿಂದಲೂ ಜನತೆಯಲ್ಲಿ ಶಾಲೆಯ
ಕೀರ್ತಿಯು ವ್ಯಾಪಿಸಿತು. ಇವರು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ ಕೇಸರಿ, ಮರಾಠಾ
ವೃತ್ತ ಪತ್ರಗಳಿಂದ ಶಾಲೆಯ ಹೆಸರು ದೇಶದಲ್ಲೆಲ್ಲ ಹಬ್ಬಿತು. ಹೀಗೆ
ಸಂಚಾಲಕರ ಕೇರ್ತಿಯು ಶಾಲೆಯ ಬೆಳವಣಿಗೆಗೆ ಸಹಾಯವಾಯಿತೆಂಬುವ
ದರಲ್ಲಿ ಸಂದೇಹನಿಲ್ಲ.

ಉತ್ಸಾಹಿಗಳೂ ರಾಷ್ಟ್ರಪ್ರೇಮಿಗಳೂ ಆದ ಈ ತರುಣರಿಂದ ನಡೆಯಿ
ಸಲ್ಪಟ್ಟಿ ಈ ಸಂಸ್ಥೆಯು ನಿಜವಾಗಿಯೂ ರಾಷ್ಟ್ರದ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಕ್ರಾಂತಿ
ಯನ್ನುಂಟುಮಾಡಿತು; ಜನಕ್ಕೆ ಹೊಸ ದೃಷ್ಟಿ, ಹೊಸ ಕಲ್ಪನೆಗಳನ್ನು
ಕೊಟ್ಟಿ ತು. ೧೮೮೨ ರಲ್ಲಿ ಆ ಕಾಲದ ಸುಪ್ರಸಿದ್ಧರಾದ ನಾ. ರಾವಸಾಹೇಬ
ಮಂಡಲಿಕರು ಶಾಲೆಯನ್ನು ಬಹುವಾಗಿ ಹೊಗಳಿ, "ವೈಭವ ಸಂಪನ್ನವಾದ
ಈ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಚಾಲಕರಿಂದ ದೇಶದಲ್ಲೆಲ್ಲ ಇದರ ಶಾಖೆಗಳು ಹೆರಡಲ್ಲಿ ಜನ
ತೆಯ ಬೆಂಬಲದಿಂದ ಇದು ಪ್ರಚಂಡ ಸಂಸ್ಥೆಯಾಗಲಿ' ಎಂದು ತಮ್ಮ ಇಚ್ಛೆ
ಯನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು. ಪ್ರೊ. ವರ್ಡ್ಗವರ್ಥರು ಶಾಲೆಯ ಮೊದಲಿನ ಎರಡು
ವರ್ಷಗಳ ಪ್ರಗತಿಯನ್ನು ನೋಡಿ “ಶಾಲೆಯು ಪಡೆದ ಯಶಸ್ಸನ್ನು ಕಂಡು
ನನಗೆ ನಿಜವಾಗಿಯೂ ಆಶ್ಚರ್ಯವಾಗಿದೆ. ಇಂಗ್ಲಿಷ ಶಿಕ್ಷಣದಿಂದ ಹಿಂದೀ ಸಮಾ
ಜದಲ್ಲಿ ಉಂಟಾದ ನೈತಿಕ ಶಕ್ತಿಯ ಪ್ರತೀಕವೇ ಈ ಸಂಸ್ಥೆಯೆಂದು ನಾನು
ಭಾವಿಸುವೆ. ಸುಶಿಕ್ಷಿತ ತರುಣರು ಸರಕಾರಿ ನವಕರಿಯನ್ನು ಅಪೇಕ್ಷಿಸದೆ ಸ್ವಾವ

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಬಿಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೫೯

ಲಂಬಿಗಳಾಗಿ, ಎಲ್ಲ ಉದ್ಯೋಗಗಳಲ್ಲಿ ಮುಂದುವರಿದು, ಸ್ವಸಾಮರ್ಥ್ಯದಿಂದ
ಶ್ರೇಷ್ಠ ಸ್ಥಾನವನ್ನೂ ಕೀರ್ತಿಯನ್ನೂ ಪಡೆಯಬೇಕೆಂಬ ಉದಾತ್ತ ಭಾವಕೆ
ಗಿಂತ ಶ್ರೇಷ್ಠ ವಾದುದು ಯಾವುದಿದೆ? ಭಾರತದ ಭಾವೀ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ
ಈ ಭಾವನೆಯ ಚಿರಸ್ಮರಣೀಯವಾದ ಪರಿಣಾಮ ಉಂಟಾಗದೆ ಹೋಗದು”
ಎಂದು ಉದ್ಗಾರಗಳನ್ನು ತೆಗೆದಿದ್ದಾರೆ. ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಸಂಚಾ
ಲಕರು ಏನನ್ನು ಬಿಂಬಿಸಲು ಯತ್ನಿಸುತ್ತಿದರೆಂಬ ಸಂಗತಿಯು ಇದರಿಂದ
ವ್ಯಕ್ತ ವಾಗುವದು.
ಎಜ್ಯುಕೇಶನ್‌ ಕನೊಶನದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾದ ವುಯಿಲ್ಕಮ ಹೆಂಟಿರರ
ಅಭಿಪಾ ಜತ ಅತ್ಯಂತ ಮಹತ್ವವಾದುದು. ಈ ಕನೂಶನಿನ ಎದುರಿಗೆ
ನ್ಯೂ ಇಂಗಿ ಸಸ್ಯೂಲಿನ ಜಾ ಬಳಕ, ಆಪ್ಟೆ ಯನರು ಸಾಕ್ಷಿಯನ್ನು ತ್ತರು.
ಶಿಕ್ಷಣವು ಜನರ ಕೈಯಲ್ಲಿ ತಲಿ ಟಕದ ಸರಕಾರವು
ಅಪೇಕ್ಷಿಸುತ್ತಿದ್ದರೆ, ಸರಕಾರವು ಕೊಡುಗೈಯಿಂದ ಎಲ್ಲ ಖಾಸಗೀ
ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಗೆ ಧನ ಸಹಾಯ ಮಾಡಬೇಕು. ಅವರ ಅಂತರ್ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ
ಕೈಹಾಕಕೂಡದು ಎಂದು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದರು. ಅದರ ಪರಿಣಾಮನ್ರ ಕಮೂ
ಭಯ ಮೇಲೆ ಬಹಳವಾಯಿತು. ಈ ಸಮಿತಿಯವರು ಶಾಲೆಯನ್ನು
ಸಂದರ್ಶಿಸಿದಾಗ ಮತ್ತು ಈ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಸಂಚಾಲಕರ ಪರಿಚಯವನ್ನು
ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳು ವಾಗ ಅವರ ಮನಸಿನಮೇಲೆ ಆದ ಉತ್ಕೃಷ್ಟ ಪರಿಣಾಮನನ್ನು
ಹಂಟರರು ತಮ್ಮ ಅಭಿಪ್ರಾಯದಲ್ಲಿ ವ್ಯಕ್ತ ನಡಿಸಿದ್ದಾರೆ.

«ಈ ಶಾಲೆಯ ಪ್ರಗತಿಯನ್ನು ನೋಡಿದರೆ, ಭಾರತದಲ್ಲಿಯೇ ಇದಕ್ಕೆ
ಸರಿಸಮಾನವಾದ ಇನ್ನೊಂದು ಶಿಕ್ಷಣಸಂಸ್ಥೆ ಇಲ್ಲವೆಂದು ಧೈರ್ಯವಾಗಿ
ಹೇಳಬಲ್ಲೆ. ಸರಕಾರದ ಸಹಾಯವನ್ನು ಏನೂ ಪಡೆಯದೆ, ಸರಕಾರಿ
ಹೈಸ್ಕೂಲಿಗೆ ಸರಿಸಮಾನವಾಗಿ ಅದಕ್ಕಿಂತಲೂ ಒಂದು ತೂಕ ಹೆಚ್ಚಾಗಿಯೇ
ಪ ಸಂಸ್ಥೆಯು ಮೆರೆಯುತ್ತಿರುವದು. ಇತರ ದೇಶದ ಸಂಸ್ಥೆಗಳೊಡನೆ
ಹೋಲಿಸಿ ನೋಡಿದರೂ ಈ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಕಡೆಗೇ ನಮ್ಮ ನಿರ್ಣಯನನ್ನು
ಕೊಡಬೇಕಾಗುವದು.'' ಈ ಅಭಿಪ್ರಾಯವನ್ನು ಓದಿ ಯಾರಿಗೆ ಆನಂದ
ವಾಗಲಿಕ್ಕಿಲ್ಲ! ಇದಲ್ಲದೆ. ಆ ಕಾಲದ ಗವ್ಹರ್ನರರಾದ «ಸರ್‌ ಜೇಮ್ಸ
ಫರ್ಗ್ಯುಸನ್‌ ಮತ್ತು ಲಾರ್ಡ ರೇ?ಯನರು "ಇ ಸಂಸ್ಥೆ ಸಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಅತ್ಯಂತ

೬೦ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಆದರಭಾವವನ್ನು ತಳೆದಿದ್ದರು. ಲಾರ್ಡ ರೇಯವರಂತೂ ಟಳಕ ಹಾಗೂ
ನಾವುಜೋಶಿ ಮೊದಲಾದವರ ಗುಂಪಿಗೆ ಮುಗ್ಗರಾಗಿದ್ದರು. “ಶಿಕ್ಷಣ
ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಸರಕಾರದ ಆಶ್ರಯದಲ್ಲಿಯೇ ಬೆಳೆಯಬಲ್ಲವೆಂಬ ಮಾತನ್ನು
ಅಲ್ಲಗಳೆದು, ಸ್ವತಂತ್ರವಾಗಿಯೂ ತೇಜಸ್ಹಿಯಾಗಿಯೂ ಬಾಳಬಲ್ಲವು, ಎಂಬ
ಹೊಸ ಪಂಥವನ್ನು ತೋರುವ ಮಹತ್ವದ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ಈ ಸಂಸ್ಥೆಯು
ಮಾಡಿದೆ'' ಎಂದು ಟಾಯಿವ್ಪು ಪತ್ರಿಕೆಯು ಮುಕ್ಕಕಂಠದಿಂದ ಹೊಗಳಿತು.

ಬಳಕ ಹಾಗೂ ವಿಷ್ಣು ಶಾಸ್ತ್ರಿ ಚಿಪಳೂಣಕರರಿಂದ ಸ್ಥಾಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಪ್ರ
ಶಾಲೆಯು ರಾಷ್ಟ್ರದಲ್ಲಿ ನವಯುಗವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭ ಮಾಡಿತೆಂಬುದರಲ್ಲಿ
ಸಂದೇಹೆನೇ ಇಲ್ಲ. ಈ ಸಂಸ್ಥೆಯ ತೇಜಸ್ಸಿನ ಮುಂದೆ ನಿಲ್ಲಲಾರದೆ ಸರಕಾರಿ
ಹೈಸ್ಕೂಲು ಸ್ಥಳಾಂತರ, ರೂಪಾಂತರಗಳನ್ನು ಹೊಂದುತ್ತ ೧೯೨೨೮
ಕೊನೆಗೆ ಮಾಯವಾಯಿತು.

ಕೇಸರಿ ಹಾಗೂ ಮರಾಠಾ

ಜನಜಾಗೃತಿಯೇ ತಮ್ಮು ಉದ್ದೇಶವೆಂದು ಬಗೆದ ಈ ದೇಶಾಜಮಾಠಿ
ಗಳು ನ್ಯೂ ಇಂಗ್ಲಿಷ ಶಾಲೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿ, ಭಾವೀ ಜನಾಂಗದಲ್ಲಿ
ಸ್ವದೇಶ, ಸ್ವಸಂಸ್ಕೃತಿಗಳ ಬೀಜಗಳನ್ನು ಬಿತ್ತಲು ಯತ್ನಿಸಿದರು. ಪ್ರ
ಮಹೆತ್ವಾಕಾಂಕ್ಷಿಗಳಿಗೆ ಇಷ್ಟರಿಂದಲೇ ಸಮಾಧಾನವಾಗುವದೆಂತು? ನವ
ಸಂಕಲ್ಪ, ನವಸ್ಫೂರ್ತಿಗಳಿಂದ ಪ್ರೇರಿತರಾದ ಇವರು ಜನಜಾಗೃತಿಯ
ಸಾಧನವಾದ ವೃತ್ತ ಪತ್ರದ ವ್ಯವಸಾಯಕ್ಕೆ ಕೈಹಾಕಿದರು. ಎಲ್ಲರೂ ಲೇಖ
ಕರು, ಪ್ರತಿಭಾವಂತರು. ತಮ್ಮ ವಿಚಾರಗಳನ್ನು ಜನರಲ್ಲಿ ಹರಡಲು ಆತುರ
ವುಳ್ಳವರು. ಕೇಳುವದೇನು ? ಚಿಸಳೂಣಕರರಂತೂ ನಿಬಂಧ ಮಾಲೆಯಿಂದ
ಉತ್ಕೃಷ್ಟ ವಾಜ್ಮಯ ಲೇಖಕರೂ ಮಾರ್ಮಿಕ ಟೀಕಾಕಾರರೂ ಸ್ವಸಂಸ್ಕೃತಿಯ
ಪುರಸ್ಕರ್ತರೂ ಎಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ರಾಗಿದ್ದರು, ಉತ್ಸಾಹಿ ಸಂಪಾದಕರೆಂದು
ನಾಮಜೋಶಿಯವರ ಕೀರ್ತಿಯಿದ್ದಿತು. ಅಗರಕರರು ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿರುವಾಗಲೇ
ಒಳ್ಳೆಯ ಲೇಖಕರೆಂದು ಖ್ಯಾತಿಪಡೆದಿದ್ದರು. ಆಪ್ಟೆಯವರಂತೂ ದೊಡ್ಡ
ನಿದ್ವಾಂಸರೆಂದು ಹೆಸರಾದವರು. ಕಾಯದೇ ಪಂಡಿತರೆಂದು ಓಳಕರ
ಪ್ರಖ್ಯಾತಿ. ಇಂತಹರ ತಲೆಯಲ್ಲಿ ವೃತ್ತಪತ್ರದೆ ವಿಚಾರ ಸುಳಿದರೆ
ಆಶ್ಚರ್ಯವಲ್ಲ.

ಒಂದು ದಿನ ಆಸ್ಟ್ರೆಯವರ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲರೂ ಊಟಕ್ಕೆಂದು ಕೂಡಿ
ದ್ಹರು. ಊಟವಾದನಂತರ ಇಡೀ ದಿವಸ ಚರ್ಚೆಯಾಗಿ ಕೇಸರಿ (ಮರಾಠಿ)
ಹಾಗೂ ಮರಾಠಾ (ಇಂಗ್ಲಿಷ) ವೃತ್ತಪತ್ರಗಳನ್ನು ೧೮೮೧ ನೇ ಜನವರಿ
ಯಿಂದಲೇ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಬೇಕೆಂದು ನಿಶ್ಚಯಿಸಿದರು. ಲಂಗೋಟ ಸಂಸಾರ
ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ಈ ಎರಡೂ ವೃತ್ತಪತ್ರಗಳನ್ನು ಕಡೆಯವರೆಗೂ
ಎರಡನೆಯವರಲ್ಲಿ ಮುದ್ರಿ ಸುವದು ಶಕ್ಯವಿಲ್ಲ. ಸ್ವತಂತ್ರ ಮುದ್ರಣಾಲಯ
ಅವಶ್ಯವೆಂದು ವಿಚಾರಮಾಡಿ, ಮೊದಲು ಮುದ್ರಣಾಲಯವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸುವ

ಕಾರ್ಯಕ್ಕೆ ಕೈ ಹಾಕಿದರು. ಎಲ್ಲರೂ ....ನಾರಾಯಣನ ಒಕ್ಕಲೇ, ಹಣ

೬೨ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ವೆಲ್ಲಿಂದ ಬರಬೇಕು? ಆಗ ನಾವುಜೋಶಿಯನರು ತಮ್ಮ ಮುದ್ರಣಾಲಯವು
ಸಾಕೆ ಎಂಬುವವರಲ್ಲಿ ಅಡವು ಬಿದ್ದಿದೆ ಎಂದೂ ಅದನ್ನು ಪಡೆದು ಕಂಠದಿಂದ
ಸಾಲ ಮುಟ್ಟಿ ಸಬಹುದೆಂದೂ ಸೂಚಿಸಿದರು. ಎಲ್ಲರೂ ಸಹಿಮಾಡಿ ಕಾಗದ
ಬರೆದುಕೊಟ್ಟು ಮುದ್ರಣಾಲಯವನ್ನು ಸಡೆದರು. ಈ ಸುದ್ದಿಯು ಹಬ್ಬು
ವದರೊಳಗಾಗಿ ಯಂತ್ರವು ತಮ್ಮು ವಶದಲ್ಲಿರಬೇಕೆಂದೆನಿಸಿ, ಯಂತ್ರ ಹಾಗೂ
ಮೊಳೆಗಳನ್ನು ಹೆಗಲ ಮೇಲೆ ಹೊತ್ತು ರಾಶ್ರಿಯಲ್ಲಿಯೇ ತಮ್ಮಲ್ಲಿಗೆ ಸಾಗಿಸಿದೆ
ವೆಂದು, ಲೋಕಮಾನ್ಯರು ಅಭಿಮಾನದಿಂದ ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದರು. ಹೀಗೆ
ಮುದ್ರಣಾಲಯವು ಶಾಲೆಯ ತಮ್ಮನಾಗಿ, ಆದರೆ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರತಾಸಿಯಾಧಿ
ಶಾಲೆಯ ಆವಾರದಲ್ಲಿಯೇ ಬಂದಿತು. ಅದಕ್ಕೆ ಆರ್ಯಭೂಷಣ?ವೆಂಬ
ಹೆಸರು ಇಟ್ಟು, ಗಣೇಶ ಮೋರೇಶ್ವರ ಸೋಹನಿಯವರು ಪ್ರಕಾಶಕರು ಎಂದು
ಪ್ರಕಟಿಸಲಾಯಿತು. ಶಾಸ್ತ್ರಿಗಳು ಈ ಮುದ್ರಣಾಲಯಕ್ಕೆ "ಅಜ್ಞಾನ
ದ್ವಂಸನಾ ವಜ್ರ'ವೆಂಬ ಉಪಮೆಯನ್ನು ಕೊಟ್ಟಿ ರು. ಅದು ಸತ್ಯವಾಗಿಯೂ
ಪರಿಣವಿಂಸಿ ತು.

ಮುದ್ರಣ ಯಂತ್ರದ ಸಿದ್ದೆತೆ, ಬರೆಯಲು ಆತುರರಾದ ಬರಹ
ಗಾರರು ಕೂಡಿದಮೇಲೆ ಕೇಳುವದೇನು? ಶ್ರೀ ಚಿಸಳೂಣಕರ, ಓಳಕ,
ಅಗರಕರ, ಆಸಟಿ, ನಾಮಜೋಶಿ ಹಾಗೂ ಡಾ. ಗದ್ರೆ. ಇವರ ಅಂಕಿತ
ದಿಂದ ವೃತ್ತಪತ್ರಿಕೆಗಳ ಉದ್ದೇಶ ಪತ್ರಿಕೆಯು ಪ್ರಕಟವಾಯಿತು. ಸಂಕಲ್ಪ
ದಂತೆ ೧೮೮೧ರ ೪ನೇ ಜನವರಿಯ ದಿನ ಕೇಸರಿಯ ಮೊದಲನೆ ಸಂಚಿಕೆ
ಹೊರಬಿದ್ದಿತು. ಅದರಲ್ಲಿ ತಾನೇಕೆ ಕೇಸರಿ ಪತ್ರವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದೆ
ವೆಂಬುದನ್ನು ಚೆನ್ನಾಗಿ ವಿವರಿಸಿದ್ದಾರೆ. |

"ಮುಂಬಯಿ ಪ್ರಾಂತದಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ವೃತ್ತಸತ್ರಗಳಿದ್ದು, ಪುಣೆ
ಯಲ್ಲಿಯೂ ೩,೪ ಪತ್ರಗಳು ಹೊರಡುತ್ತಿದ್ದು, ಈ ಹೊಸ ಪತ್ರದ ಆವಶ್ಯಕತೆ
ಏನಿದೆ? ಎಂದು ವಾಚಕರ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಜಿಜ್ಞಾಸೆ ಸುಳಿಯುವದು ಸ್ವಾಭಾ
ವಿಕ. ಆದುದರಿಂದ ಈ ಪತ್ರಿಕೆಯ ಉದ್ದೇಶವನ್ನು ಜನತೆಗೆ ಮೊದಲಿಗೇ
ತಿಳಿಸುವದು ಅವಶ್ಯವಿದೆ.

ವೃತ್ತ ಪತ್ರಗಳ ಪ್ರಘಾತವು ಪ್ರಾರಂಭವಾಗಿ ೨೦-೨೫ ವರ್ಷಗಳಾದವು.
ಈ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಅವು ಕೆಲಮಟ್ಟಿಗೆ ಸುಧಾರಿಸಿವೆ. ಆದರೂ ಇನ್ನೂವರೆಗೆ

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಟಿಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೬೩್ಕಿ

ವೃತ್ತ ಪತ್ರಕಾರರು ತಮ್ಮ ಹೊಣೆಯನ್ನು ಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಅರಿತಿರುವರೆಂದೂ,
ತಮ್ಮ ಸರಿಶ್ರಮುದಿಂದ ಲೋಕಸುಧಾರಣೆಗೆ ಎಷ್ಟು ಸಹಾಯವಾಗುವ
ದೆಂಬಂದನ್ನು, ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ತಿಳಿದುಕೊಂಡಿರುವರೆಂದೂ ನಮಗೆ ಅನಿಸುವ
ದಿಲ್ಲ. ಒಂದೆರಡು ಪತ್ರಗಳನ್ನು ಬಿಟ್ಟರೆ ಉಳಿದವರು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ
ಕೇವಲ ಅಲ್ಲಲ್ಲಿಯ ಸುದ್ದಿಯನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದರೆ ತೀರಿತೆಂಬ ಅಭಿಪ್ರಾಯ
ಉಳ್ಳವರಂತೆ ಕಾಣುತ್ತದೆ. ವೃತ್ತ ಪತ್ರಗಳನ್ನು ತೆಗೆಯುವದು, ಮುದ್ರಣಾ
ಲಯವನ್ನು ಹಾಕುವದು ಒಂದು ವ್ಯಾಪಾರವಾಗಿ ಪರಿಣಮಿಸಿ, ಈ ವ್ಯವ
ಸಾಯವು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ನಿದ್ಯೆಯ ಸಂಸ್ಕಾರವಿಲ್ಲದವರ ಕೈಸೇರಹತ್ತಿದೆ.
ಅದೇ ವಿದ್ವಾಂಸರ ಕ್ಸೆಗೆ ಈ ಸಾಧನಗಳು ದೊರೆತರೆ, ಲೋಕ ಕಲ್ಯಾಣದ
ರಾಜಮಾರ್ಗವೇ ಶೆರೆದಂತಾಗುವದು.

ವೃತ್ತ ಪತ್ರದ ಮಹತ್ವವು ಬಹಳ. ಅವು ನಿಷ್ಟ ಕ್ಷಪಾತದಿಂದಲೂ
`ನಿರ್ಭಯತೆಯಿಂದಲೂ ಬರೆಯಹತ್ತಿದರೆ, ಸರಕಾರಿ ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಮೇಲೆ
ಒಂದುಬಗೆಯ ಪ್ರಭಾವವು ಬೀಳುವದು. ರಾತ್ರಿಯಲ್ಲಿ ದೀಪಗಳನ್ನು ಹಚಿ
ದರೆ, ಪೋಲೀಸರು ಗಸ್ತೀತಿರುಗಿದರೆ, ಯಾವ ಪರಿಣಾಮವಾಗಬೇಕೋ ಆ
ಪರಿಣಾಮವು ಇಂತಹೆ ವೃತ್ತ ಪತ್ರಗಳಿದ್ದಲ್ಲೆಲ್ಲ ಆಗುವದು. ಅಧಿಕಾರಿಗಳು
ಜಾಗೃತವಾಗುವರು. ನಮ್ಮ ದೇಶೀ ಸಂಸ್ಥಾನಗಳಲ್ಲಿ ಲಂಚಗುಳಿತನ ಮೊದ
ಲಾದ ಅನ್ಯಾಯಗಳು ಎಷ್ಟೋ ನಡೆಯುತ್ತವೆ. ಅವೆಲ್ಲ ಇದರಿಂದ ನಿಲ್ಲುವನು.
ಲೋಕಕಲ್ಯಾಣವಾಗುವದು

ಇತ್ತೀಚೆಗೆ, ಅಂದರೆ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಞಿಯ ಆಳಿಕೆಯು ಪ್ರಾರಂಭವಾದೆಂದಿ
ನಿಂದ ಮುಖಸ್ತುತಿಮಾಡುವ ಪ್ರವೃತ್ತಿಯು ನಿತಿಮೂರಿ ಬೆಳೆದಿದೆ. ಅದು
ಅತ್ಯಂತ ಘಾತುಕವಿದ್ದು, ದೇಶದ ಹಿತದ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಅಪಾಯಕರವಾಗಿದೆ.

ಆದುದರಿಂದ ಸರಕಾರೀ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ತಮ್ಮ ತಮ್ಮ ಕಾರ್ಯ
ಗಳನ್ನು ಯಾವ ಯಾವ ರೀತಿಯಿಂದ ನಡೆಯಿಸುವರೆಂಬುವದನ್ನು ನೀಪಕ್ಷ
ಪಾತ ಬುದ್ಧಿ ಯಿಂದಲೂ ಯಾರ ಭಿಡೆ ಮುರವತ್ತುಗಳಿಗೆ ಒಳಗಾಗದೆಯೂ
ಬರೆಯುವ ನಿಶ್ಚಯವನ್ನು ನಾವು ಮಾಡಿದ್ದೇನೆ.” (೪-೧-೮೧ ಕೇಸರಿ.)

ಹೀಗೆ ಸಮರಾಂಗಣಕ್ಕೆ ಇಳಿದ ಕೇಸರಿಯು ಜನತೆಗೆ ದೇಶಾಭಿಮಾ
ನದ, ಕರ್ತವ್ಯದ ಪಾಠೆಗಳನ್ನು ಕಲಿಸುತ್ತಿತು. ದೇಶೋನ್ನತಿಯ ಕುರಿತು

೬೪ ವಂ ಚಿನಬಳ್ಳಿ

ವಿವೇಚಿಸುವಾಗ "ದೇಶದ ಅತ್ಯಚ್ಚ ಸ್ಥಿತಿಯೆಂದರೆ ದೇಶಾಭಿಮಾನವೇ ಸೈ?
ಎಂದು ಅದರ ಲಕ್ಷಣವನ್ನು ಹೇಳಿ, «ಭಾರತವು ಇಂದು ಅದಕ್ಕೆ ಎರವಾಗಿದೆ,
ಎಂದು ದುಃಖೋದ್ಗಾರಗಳನ್ನು ತೆಗೆದಿದೆ. «ಯಾರು ಇದನ್ನು ಅತ್ಯಂತ
ಪರಿಶ್ರಮದಿಂದ ಪಾದಾಕ್ರಾಂತ ಮಾಡಿದರೋ ಅವರಿಂದಲೇ ಆದರ
ಮುಕ್ತತೆಯ ಮಾರ್ಗವನ್ನೂ ನಾವು ಕವಿಯಬೇಕಾಗಿದೆ. ಅವರ ಇತಿಹಾಸ
ಓದಿ, ಅವರ ಸಹವಾಸಮಾಡಿ, ಅವರ ಕಾರಸ್ಥಾನಗಳನ್ನು ನಿರೀಕ್ಷಿಸಿ, ನಾವೂ
ಅವರಂತೆ ಸ್ವಾಭಿಮಾನಿಗಳಾಗಬೇಕು. ಅಂದರೆ ಹೀನ, ದುರ್ಬಲವಾದ
ನಮ್ಮ ಸಮಾಜವೂ ತೇಜಸ್ತಿಯಾಗುವದು ಎಂದು ಮಾರ್ಗದರ್ಶನ ಮಾಡ
ಹೆತ್ತಿತು. "ವೃತ್ತ ಪತ್ರಕಾರರು ರೈತರ ಕೈ ವಾರಿಗಳು ಹಾಗೂ ವಕೀಲರು
ಆದುದರಿಂದ ಈ ಎರಡೂ ಅಧಿಕಾರಗಳನ್ನು ಶಕ್ಕನಿದ್ದಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚು ಉಪ
ಯೋಗಿಸುವ ಸಂಕಲ್ಪವನ್ನು ಮಾಡಿದ್ದೇವೆ, ಎಂದುಸಾರಿ ಜನತೆಯ ಬೆನ್ನು
ಕಟ್ಟುತ್ತ ಮುನ್ನಡೆಯಿತು.

ಮೊದಲನೆಯ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಚಿಪಳೂಣಕರ, ಟಳಕ, ಅಗರಕರ, ಈ
ಮೂವರೂ ಬರೆಯುತ್ತಿದ್ದರು. ವಾಜ್ಮಯದ ಬಗೆಗೆ ಚಿಸಳೂಣಕರರೂ ಇತಿ
ಹಾಸ, ಅರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರ, ಕೇವಲ ಸಾಮಾಜಕ ವಿಷಯಗಳನ್ನು ಅಗರಕರರೂ,
ಧರ್ಮಶಾಸ್ತ್ರ ಹಾಗೂ ಕಾಯಿದೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಓಳಕರೂ ಬರೆಯುತ್ತಿದ್ದರು.
ನಾಮಜೋಶಿಯವರು «ಪುಣೆ ಮುನಸಿಸಾಲಿಟ, ಜಕಾತಿ ತೊಂದರೆಗಳು
ಇವೇ ಮೊದಲಾದ ಸ್ಥಳಿಕ ರಾಜಕಾರಣವನ್ನು ಜನರೆದುರಿಗೆ ಇಡುತ್ತಿದ್ದರು.
ಈ ವರ್ಷದ ಕೊನೆಗೆ ಕೊಲ್ಲಾಪೂರದ ಪ್ರಕರ್ಣದ ಬಗ್ಗೆ ಲೇಖಗಳು
ಕೇಸರಿಯಲ್ಲಿ ಬರಹತ್ತಿದವು. ಕೊಲ್ಲಾಪುರದ ದಿವಾಣರಾದ ಬರ್ವೆಯವರು
ಕೇಸರಿಯಮೇಲೆ ಮಾನ ಹಾನಿಯ ಖಟ್ಲಿಹಾಕಿದರು. (೧೮೮೨) ಅಗರಕರ
ಹಾಗೂ ಓಳಕರ ಮೇಲೆ ಖಟ್ಲಿಯಾದ ಮೂಲಕ, ಇಬ್ಬರೂ ಸಂಪಾದಕತ್ವ
ದಿಂದ ಹೊರಗುಳಿದರು. ನಿಜವಾಗಿಯೂ ಖಟ್ಟೆಯಾದ ಲೇಖವು ಆಸ್ಟ್ರೆಯವ
ರಿಂದ ಬರೆಯಲ್ಪಟ್ಟದ್ದರೂ, ಪ್ರಕಾಶಕರಾದ ಟಿಳಕರ ಮೇಲೆಯೇ ಅದರ
ಹೊಣೆಯಿದ್ದಿತು. ಈ ಖಟ್ಲೆ ಯು ನಡೆದಿರುವಾಗಲೇ ವಿಷ್ಣು ಶಾಸ್ತ್ರಿ ಚೆನಳೂಣ
ಕರರು ಸ್ವರ್ಗವಾಸಿಗಳಾದ ಮೂಲಕ, ನಾಮಜೋಶಿಯವರ ಮೇಲೆ ಬರೆ
ಯುವ ಭಾರಬಿದ್ದಿ ತು.

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಓಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೬೫

ಕೇಸರಿಯ ಪ್ರತಿಗಳು ಮೊದಲು ೧೮೦೦ ಖರ್ಜಾಗುತ್ತಿದ್ದವು.
ಕೊಲ್ಲಾಪುರದ ಪ್ರಕರಣದ ಮೂಲಕ ಅದರ ಸಂಖ್ಯೆಯು ೩೫೨೦ಕ್ಕೆ ಎರಿತಂ.
ಇದನ್ನು ಕಂಡು ಜಾಹೀರಾತುದಾರರು ಧಾನಿಸಿದರು. ಸುದ್ದಿಗಾರರು
ಸುದ್ದಿಯ ಮಳಗರೆಯಹತ್ತಿದರು. ಪತ್ರವು ಸಾಲದಾಯಿತು. ಆಕಾರ
ವನ್ನು ದೊಡ್ಡ ದನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಲು ಉದಾರಾಶ್ರಯದ ಅವಶ್ಯಕತೆ ಇದ್ದಿ ತು.
ಜನತೆಗೆ ಬಿನ್ನವಿಸಿಕೊಂಡರು. ಸಾಕಷ್ಟು ಸಹಾಯಡೊರೆಯಲಿಲ್ಲ. ಇದ್ದುದ
ರಲ್ಲಿಯೇ ತೃಪ್ತಿ ನಡಬೇಕಾಯಿತು. ೧೮೮೪ರಲ್ಲಿ ಆಕಾರವನ್ನು ದೊಡ್ಡದಾಗಿ
ಮಾಡಿದರು. ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅದರ ಸಂಖ್ಯೆಯು ೪|| ಸಾವಿರಕ್ಕೆ ಮುಟ್ಟಿತ್ತು.

ಈ ಮಾರಾಟದ ಮಾನದಿಂದ ಸ್ವಲ್ಪ ಲಾಭ ಉಳಿಯಬೇಕಿದ್ದಿತು.
ಆದರೆ ಮುದ್ರಣಾಲಯದ ಜಮಾ ಖರ್ಚೇ ಬಾಯಿಗೂಡುತ್ತಿದ್ದಿ ಲ್ಲ. ಲೇಖಕ
ರಂತೂ ಏನೂ ಕಾಣುತ್ತಿದ್ದಿಲ್ಲ. ಶಿಕ್ಷಣ ಸಂಸ್ಥೆಯಿಂದ ಮೇಲಿಂದಮೇಲೆ
ಹಣತರಬೇಕಾಗುತ್ತಿದ್ದಿತು. «ಅಜ್ಜಿ ನೂತಡ್ಜೆಲ್ಲ ಮೊಮ್ಮಗನ ಉಡದಾರಕ್ಕೆ?
ಎಂಬಂತೆ ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ಮರಾಠಾ ಪತ್ರವು ನುಂಗುತ್ತಿತ್ತು. ಅದರ ಕಾಗದದ
ವೆಚ್ಚಕೂಡ ಹೊರಡುವದು ಜಡವಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಕೊಲ್ಲಾಪುರ ಪ್ರಕರ್ಣದ
ಮೂಲಕ ಸಾಲವಾಗಿ ಸಾಠೆಯವರ ಕಂತುಗಳು ತಪ್ಪಹತ್ತಿದವು. ಸೋಹನಿ
ಯವರ ಕೈಯೂ ಅಷ್ಟು ಬಿಗುವಿನದಿರಲಿಲ್ಲ. ಹೀಗಾಗಿ ಟಳಕ, ಅಗರಕರರು
ಡೊಂಗರೆ ಜೇಲಿನಿಂದ ಮರಳಿದಾಗ ಸಾಲದಹೊರೆಯ ಹೊಸ ಸಮಸ್ಯೆಯು
ಅವರೆದುರು ನಿಂತಿತು. ಆಪ್ಟಯವರು ವೃತ್ತ ಪತ್ರದ ಹೊಣೆಯಿಂದ
ತಮ್ಮನ್ನು ಮುಕ್ತಮಾಡಿರಿ. ನಿಮ್ಮದನ್ನು ನೀವು ನೋಡಿಕೊಳ್ಳಿರಿ' ಎಂದು
ಹೇಳಿ ಹಿಂದೆ ಸರಿದರು. ತುರಂಗದಿಂದ ಬಂದನಂತರ ಅಗರಕರರೇ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ
ಬರೆಯಹತ್ತಿದ್ದರಿಂದ ಅವರೇ ಮುಖ್ಯ ಸಂಪಾದಕರಾದರು. ನಾಮಜೋಶಿ
ಯವರು ತಾವಾಗಿಯೇ ಉತ್ಸಾಹದಿಂದ ಮರಾಠಾದಲ್ಲಿ ಬರೆಯಹತ್ತಿದರು.
ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ೧೮೮೭ರವರೆಗೆ ಸಾಗಿತು.

ಕೇಸರಿಯಕ್ಕಿಂತಲೂ ಎರಡುದಿನ ಮೊದಲ ಮರಾಠಾ ಪತ್ರಿಕೆಯು
(೨-೧-೧೮೮೧) ಜನ್ಮ ತಾಳಿದ್ದಿತು. ಇದರ ಉದ್ದೇಶ ಪತ್ರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಗರ್ದೆ,
ಆಸಟಿ, ಚಿಸಳೂಣಕರ, ಓಳಕ್ಕ ಅಗರಕರ, ನಾಮುಜೋಶಿ ಇವರ ಹೆಸರು
ಗಳಿದ್ದವು. ಕ

9

೬೬ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಮರಾಠಾ ಪತ್ರವು ಕೇಸರಿಯಷ್ಟು ಲೋಕಸ್ರಿಯವಾಗದಿದ್ದರೂ
ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯರಿಗೆ ಅಂತರ ಪ್ರಾಂತೀಯ, ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸ್ಥಾನವನ್ನು
ತಂದುಕೊಡಲು ಸಹಾಯವಾಯಿತು. ಅದು ಕೇಸರಿಯಷ್ಟು ಲೋಕ
ಪ್ರಿಯತೆಯನ್ನು ಪಡೆಯಲು ಸಾಧ್ಯವಿದ್ದಿಲ್ಲ. ಎಷ್ಟಾದರೂ ಪರಕೀಯ
ಭಾಷೆ. ನಾವು ಎಷ್ಟೇ ತಜ್ಞರಿದ್ದ ರೂ ಮಾತೃ ಭಾಸೆಯಷ್ಟು ತೇಜಸ್ಸಿಯಾಗಿ
ಬರೆಯಲು ಸಾಧ್ಯವೇ! ಓಜಸ್ಟಿತೆಯ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಇದರಲ್ಲಿ ದೋಷ

ವೆ
ವಿದ್ದರೂ ದಾಕ್ಷಿಣ್ಯತೆಯ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಒಂದು ಗುಣವೂ ಇದೆ. ಇಡೀ
ಭಾರತದಲ್ಲೆಲ್ಲ ಓದಲ್ಪಡುವ ವೃತ್ತಪತ್ರದ ವಿಷಯ ಹಾಗೂ ವಿಚಾರಗಳು

ಒಂದು ವಿಶಿಷ್ಟ ಪ್ರಾಂತದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಓದೆಲ್ಪಡುವ ವೃತ್ತಪತ್ರಕ್ಕೆಂತ ವ್ಯಾಪಕ
ಸ್ವರೂಸಪದ್ದಿ ರುವದು ಸ್ಪಾಭಾವಿಕನಿದೆ. ಪ್ರಾಂತೀಯ ವಿಷಯವನ್ನು ಸ್ವಭಾಷೆ
ಯಲ್ಲಿ ಬರೆಯುವಾಗ ಮನಸ್ಸುಬಂದಂತೆ ಬಾಯಿತಿಂಡಿ ತೀರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು,
ಕುಚೇಷ್ಟೈಮಾಡಲು ಅನಕಾಶವಿರುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಪರಭಾಷೆಯು ಇಂತಹ
ಅಪರಾಧಗಳನ್ನು ತಡೆಯುವ ಒಂದು ಅಪ್ರ ಕ್ಸ ಸಾಧನ-ಒಟ್ಟಿ ನಲ್ಲಿ ಮರಾಠಾ
ಬರೆಯುವವರ ಕಣ್ಣಮುಂದೆ ಇಡೀಭಾರತ ಹಾಗೂ ವಿಲಾಯತಿಯಲ್ಲಿಯ
ಇಂಗ್ಲಿಷ ವಾಚಕ ವರ್ಗವು ಇರುವ ಮೂಲಕ ಮತ್ತು ಆ ಭಾಷೆಯ ಜ್ಞಾನವು
ಮರ್ಯಾದಿತವಿರುವದರಿಂದ ಮರಾಠಾದಲ್ಲಿಯ ನೀೀಖಗಳು ಕೇಸರಿಯಕ್ಕಿಂತ
ಲೂ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಪ್ರೌಢ ಮತ್ತು ದಾಕ್ಷಿಣ್ಯಯುಕ್ತವಾಗಿ ಸಪ್ಪ
ಕಾಣುತ್ತವೆ, ಒಬ್ಬರೇ ಎರಡನ್ನೂ ಬರೆದರೂ ಈ ಅಂತರವು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ
ಕಾಣುತ್ತದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಲೋಕಸ್ರಿಯತೆಯು ಕೇಸರಿಯಕ್ಕಿಂತ ಕಡಿಮೆ
ಯಾಗುವದು ಸಹಜವಿದೆ. ಲೋಕಮಾನ್ಯರು ಸಂಪಾದಕರಿದ್ದಾಗ ಕೂಡ
ಮರಾಠಾ ತನ್ನ ವೆಚ್ಚವನ್ನು ತಾನು ಭಾಗಿಸಲಿಲ್ಲ. ಹೀಗಿದ್ದರೂ ಇಂತಹ
ಬಿಳಿಯ ಆನೆಯನ್ನು ಏಕೆಕಟ್ಟಿ ಬೇಕು? ಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆ ಉದ್ಭ ವಿಸುವದು,
ತಮ್ಮ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿಚಾರಗಳು ಬ್ರಿಟಶರಿಗೆ ತಿಳಿಯಬೇಕೆಂಬುದೇ
ಇದರ ಮುಖ್ಯ ಉದ್ದೇಶ. ರಾಜಕೀಯ ವಿಚಾರಗಳನ್ನು ಸ್ವಕೀಯರಿಗೆ
ತಿಳಿಸಲು ಕೇಸರಿಯು ಸಾಧನವಿದ್ದಂತೆ ಪರಪ್ರಾಂತೀಯರಿಗೂ ಯುರೋಪಿ
ಯನ್ನರಿಗೂ ತಿಳಿಸಲು ಮರಾಠಾ ಇಂಗ್ಲಿಷ ಪತ್ರಿಕೆ ಸಾಧನವಾಗಿದ್ದಿ ತು.
ಆಳವಾಗಿ' ವಿಚಾರಮಾಡಿ ನೋಡಿದರೆ, ಬ್ರಿಟಶ ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಮುಂದೆ,

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಟಿಳಕರ ಚರಿತೆ ೬೭

ಹಾಗೂ ತ್ರಯಸ್ಸ ಇಂಗ್ಲಿಷರ ಮುಂದೆ, ಯಾವುದೊಂದು ಅನ್ಯಾಯವನ್ನು
ಅಥನಾ ತೊಂದರೆಯನ್ನು ಯುಕ್ತಿಯುಕ್ತವಾಗಿ ಮಂಡಿಸಿದರೆ, ತಮ್ಮ
ಕೆಲಸವು ಆಗಿಯೇತೀರುವದೆಂದು ಆಗಿನ ಚಳವಳಿಕಾರರ ನಿಶ್ವಾಸವಿದ್ದು ದೇ
ಮರಾಠಾ ಪತ್ರಿಕೆಯ ಮೂಲಕಾರಣ. ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ಮನೋಗತವನ್ನು
ಮೇಲಿಂದಮೇಲೆ ಸರಿಯಾಗಿ ತಿಳಿಸುವ ದುಭಾಷಿಯನ್ನ್ನಿಡಲು ಸರಕಾರವು
ಇಚ್ಛಿಸುವದಿಲ್ಲ. ಓರಿಯಂಟಲ್‌ ಬ್ರಾನ್ಸಲೇಟರರು ಇಡೀ ಲೇಖನವನ್ನೋದಿ
ಅದನ್ನು ಸಂಕ್ರಿಪ್ರವಾಗಿ ಭಾಷಾಂತರಿಸುವರು. ಒಮ್ಮೊನ್ಮೆ ತಪ್ಪುತಪ್ಪೂ
ಭಾಷಾಂತರಮಾಡುವರು. ಈ ದೋಷವನ್ನು ತಪ್ಪಿ ಸುದಕ್ಕಾಗಿ ಹೆಚ್ಚು
ವೆಚ್ಚವನ್ನು ಸಹಿಸಿಯೂ ಮರಾಠಾ ನಡಿಯಿಸಬೇಕೆಂದು ನಿಶ್ಚಯಿಸಿದ್ದರೆಂದು
ಹೇಳಬಹುದು. ಮರಾಠಾ ಪತ್ರಿಕೆಯ ಮೊದಲನೇ ಸಂಚಿಕೆಯಲ್ಲಿಯ
ಆತ್ಮನಿವೇದನದಲ್ಲಿ ಕೆಳಗಿನ ಮಾತುಗಳಿವೆ.

“Our true primary duty will be to interpret, petition
and instruct, and advocacy may be said to form the second
part of our real work’

ನಾವು ಇಟ್ಟುಕೊಂಡ ಹೆಸರು "ಮರಾಠಾ? ಎಂದು ಇದ್ದರೂ ನಮ್ಮಲ್ಲಿ
ಸಂಕುಚಿತ ಪ್ರಾಂತೀಯ ಅಭಿಮಾನನಿಲ್ಲ. ನಮ್ಮ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಹೆಸರಿನಿಂದ
ಸರಪ್ರಾಂತೀಯರ ಮೇಲೆ ನಾವು ದಾಳೀ ಮಾಡುವೆನೆಂದು ಯಾರೂ
ತಿಳಿಯಕೂಡದು. ಇದನ್ನು ನಡೆಯಿಸುವವರು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರಿದ್ದರೂ ನಾನು
ಯಾವುದೇಜಾತಿಯ ಅಥವಾ ಪಂಗಡದ ಅಭಿಮಾನನನ್ನೆಂದೂ ಹಿಡಿಯುವ
ದಿಲ್ಲ ನಮ್ಮ ಪ್ರತಿಜ್ಞೆಯನ್ನು ಅಂತಃಕರಣ ಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ನಾನು
ಪಾಲಿಸುವೆವು. ಎಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ್ದಾರೆ.

ಮರಾಠಾದಲ್ಲಿಯೂ ಕೊಲ್ಲಾಪುರದ ಬಗ್ಗೆ ತೀಕ್ಷ್ಣ ಲೇಖಗಳು
ಬಂದವು. ಅದಕ್ಕಾಗಿ ಶಿಕ್ಷೆಯೂ ಆಯಿತು. ಜೇಲಿನಿಂದ ತಿರುಗಿ ಬಂದ
ನಂತರ ಓಳಕರು ತಾವು ಮರಾಠಾ ಪ್ರಕಾಶಕರೆಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧಿ ಸಲಿಬ್ಲ. ೧೮೯೧
ರಲ್ಲಿ ಓಳಕರ ಕಡೆಗೆ ಎರಡೂ ವೃತ್ತಪತ್ರಗಳು ಬರುವವರೆಗೆ ಕೇಳಕರರ

ಲಾ
ಕಡೆಗೇ ಇದರ ಸಂಪಾದಕತ್ವದ ಹೊಣೆಯಿದ್ದಿತು.

ಘಗಾಗ್‌ಡುಡಾ-ಪಸಾವಾಖಖ ಸಾಪ ಯಾಸಶಸಸಾಸಚಹಾಯುದವಾಸಪಾ.

ಟಿಳಕರ ಮೊದಲನೆಯ ಶಿಕ್ಷೆ ಅಥವಾ
ಕೊಲ್ಲಾಪುರ ಪ್ರಕರ್ಣ

ನ್ಯೂ ಇಂಗ್ಲಿಷ ಸ್ಕೂಲಿನ ಈ ಗುಂಪು ಕೇಸರಿ ಹಾಗೂ ಮರಾಠಾ
ವೃತ್ತನತ್ರಗಳನ್ನು ಸ್ರಾರಂಭಿಸಿದ ಕೂಡಲೇ ಈ ಜನರು ಕೇವಲ ಶಾಲೆಯ
ಶಿಕ್ಷಕರಲ್ಲ, ದೇಶಾಭಿಮಾನಿಗಳೂ ಸಮಾಜದ ಹಿತಚಿಂತಕರೂ ಕರ್ತ್ಕೃತ್ವಶಾಲಿ
ಗಳೂ ಚಳವಳಿಗಾರರೂ ಇರುವರೆಂದು ಜನ ಮಾತಾಡಹತ್ತಿತು. ಅದರಲಿ
ಸತ್ಯಾಂಶವೂ ಇದ್ದಿ ತು.

ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಭಾವನೆಯ ಈ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಸಾರ್ವಜನಿಕರಲ್ಲಿ
ಸ್ವಾತಂತ ತ್ರದ ಭಾವನೆಯನ್ನೂ ಸ್ಫೂರ್ತಿಯನ್ನೂ ಕುದುರಿಸಹತ್ತಿದವು.
ವಿದ್ದಾ ೦ಸರ ಓಜಸ್ವಿಯಾದ ಬರೆಹೆಗಳು ಜನರ ಅಂತಃಕರಣವನ್ನು ಕೆಣಕ
ಹತ್ತಿ ದವು. ಸಹ ಿ ಯಗಳೆನ್ನು ಬಯಲಿಗೆಳೆಯಹತ್ತಿ ದವು. ಜನರ ದುಃಖ
ಗಳನ್ನು ಜಗತ್ತಿನ ಎದುರು ಕಡುವ ಮುಖ್ಯ ಮುಖಗಳಾದವು. ಕೇಸರಿ
ಹಾಗೂ ಮರಾಠಾ ವೃತ್ತ ಪತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಾ ರಂಭದಿಂದಲೇ ದೇಶೀ ಸಂಸ್ಥಾ ನ
ಹಾಗೂ ಬ್ರಿಟಶ ಸರ ಆಡಳಿತೆಯ ಬಗೆಗೆ ಅನೇಕ ಟೀಕಾತ್ಮ
ಲೇಖಗಳು ಬರಹತ್ತಿದವು. ಅದರಲ್ಲಿಯೂ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಸಂಸ್ಥಾನಗಳಲ್ಲಿ
ನಡೆಯುವ ಕೃಷ್ಣಕಾರಸ್ಥಾನಗಳು ಬಯಲಿಗೆಳೆಯಲ್ಪ ಟ್ವವು.

ಮೊದಲನೆಯ ವರ್ಷವೇ ಕೊಲ್ಹಾಪುರ ಸಂಸ್ಥಾನದ ಆಡ:ತೆಯ್ಯ
ಬಗೆಗೆ ಲೇಖಗಳು ಪ್ರಕಟವಾಗೆಹತ್ತಿದವು. ಎರಡನೇ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಪರಿ
ಸ್ಥಿತಿಯು ವಿಕೋಪಕ್ಕೆ ಹೋಯಿತು. ಕೊಲ್ಲಾಪುರ ಮಹಾರಾಜರ
ಕರುಣಕಥೆಯನ್ನು ಹೃದಯದ್ರಾವಕವಾಗಿ ಕೇಸರಿಯು ವರ್ಣಿಸಹತ್ತಿತು.

ಕೊಲ್ಲಾಪುರ ಮಹಾರಾಜನು ಹುಚ್ಚನಾಗಿರುವನೆಂದೂ ಆ ಹುಚ್ಚಿಗೆ
ಕಾರಣನು ದಿವಾಣನೇ ಎಂದೊ ಜನರಿಗೆ ಬಲವಾದ ಸಂಶಯ ಬಂದಿತು.
ದಟ್ಟ ವಾಗಿ ಹಬ್ಬಿ ದ ಈ ಸುದ್ದಿ ಯಿಂದ ಜನರು ಕೊಚ್ಚಿ ಗೆದ್ದಿ ದ್ದ ರು. ಅಪ್ರಬು ದ್ಧ
ವಾ ೫ ಬೊಕ, ಸವೆಲ್ಲ ದಿವಾಣನಿಂದ ನಿರರ್ಥಕ 4.

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಬಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೬೯

ಸೂರೆಯಾಗಹತ್ತಿದೆಯೆಂದು ಜನರು ಅಡಿಕೊಳ್ಳಹತ್ತಿದರು. ಕೇಸರಿ
ಹಾಗೂ ಮರಾಠಾ ಪತ್ರಗಳ ಸಾಹಸೀವೃತ್ತಿಯು ರಾಜನ ಪಕ್ಷದವರಿಗೆ
ಉತ್ತ್ರೇಜಕವಾಯಿತು. ಅವರು ಸಂಪಾದಕರ ಕಡೆಗೆ ಕೊಲ್ಲಾಪುರದ ಸಂಗತಿ
ಗಳನ್ನು ಬರೆದು ಕಳಿಸಹೆತ್ತಿದರು. ಹೀಗೆ ಕ್ರಿಯೆ. ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಗಳು ನಡೆದೆವು.
ಕೊಲ್ಲಾಪುರ ಪ್ರಕರಣವು ಕೇಸರಿಯ ಮುಖ್ಯ ವಿಷಯವಾಗಿ ಪರಿಣಮಿ
ಸಿತು ಈ ವಿಷಯವನ್ನೋದಲು ಜನತೆ ಚಾತಕಸಕ್ಷಿಯಂತೆ ಕೇಸರಿಯ
ಬರುವನ್ನು ನಿರೀಕ್ರಸುತ್ತ ಕೂಡುತ್ತಿದ್ದಿ ತು. ೧೧ನೇ ಅಕ್ಟೋಬರ (೧೮೮೧)ರ
ಸಂಚಿಕೆಯಲ್ಲಿ «ಕೊಲ್ಲಾಪುರ ಮಹಾರಾಜನ ಕರುಣಕತೆಯನ್ನು
ಕೇಳಿದರೆ ಎಂತಹ ಸಾಷಾಣಹೈದಯನೂ ರೊಚ್ಚಿಗೇಳಬಹುದು ಮಹಾ
ರಾಜನ ಪ್ರಾಣಪಕ್ಷಿಯು ಹಾರಿ ಹೆಣವು ಕಂಡಾಗ ನಮ್ಮ ಲಾರ್ಡ
ಸಾಹೇಬರು ಕಣ್ಣುತೆರೆಯುವರೋ? ಯಾವುದೇ ಕಾರಣದಿಂದ ಛತ್ರ
ಪತಿಯ ಜೀವ 2 ಅಪಾಯವಾದರೆ, ಅದೆರ ಎಲ್ಲ ಕಲಂಕವು ರಾಣೀ ಸರಕಾ
ರಕ್ಕೂ ಅವರ ಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳಿಗೂ ತಗಲದೇ ಹೋಗುವದಿಲ್ಲ” ಎಂದು ಎಚ್ಚರಿ
ಸಿದ್ದರು.

೨೪ನೇ ನವ್ಪಂಬರ ದಿವಸ ಕೊಲ್ಲಾಪುರ ಮಹಾರಾಜರ ವಿಷಯ
ವಾಗಿಯೇ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸಭೆ ಜರುಗಿತು. ವಯೋವೃದ್ಧ ರಾದ ಗೋಪಾಳ
ರಾವ ಹರಿ ದೇಶಮುಖರು ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದರು. ಕೊಲ್ಲಾಪುರದ ಮುಖಂಡರೂ
ವಕೀಲರೂ ಮಹಾರಾಜರ ಜನನ ತಾಯಿಯವರಾದ ರಾಧಾಬಾಯಿ
ಯವರ ವಕೀಲಿ ಪತ್ರವನ್ನು ಹಿಡಿದವರೂ ಆದ ಸದಾಶಿನ ಪಾಂಡುರಂಗ
ಉರ್ಫ ನಾನಾ ಭಿಡೆಯವರು ವ್ಯಾಖ್ಯಾತರಿದ್ದುದರಿಂದ ಈ ಸಭೆಗೆ ಜನರು
ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ನೆರೆದಿದ್ದರು, "ಕೊಲ್ಲಾಪುರ ಮಹಾರಾಜರು ನಿಜವಾಗಿ ಹುಚ್ಚ
ರಿರದೆ, ದಿವಾಣರೇ ಅವರಮೇಲೆ ವೃಥಾ ಆರೋಸನನ್ನು ಹೊರಿಸಿ, ಹುಚ್ಚ
ರನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಹತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ದತ್ತಕ ಮನೆತನದ ಒಬ್ಬ ಹೆಣ್ಣು
ಮಗಳ ಕೈವಾಡವಿದೆ. ನಿರ್ದಯ ತನದಿಂದ ಗಂಡ ಹೆಂಡಿರನ್ನು ಅಗಲಿಸ
ಲಾಗಿದೆ. ಸೆರೆಮನೆಯಲ್ಲಿ ಮಹಾರಾಜರನ್ನು ಭಯಂಕರವಾಗಿ ಪೀಡಿಸಲಾ
ಗುತ್ತಿದೆ. ಅವರನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಲಿಕ್ಕೆಂದು ಇಟ್ಟ ಬಿಳಿ ಡಾಕ್ಟರ ಹಾಗು
ಯುರೋಪಿಯನ" ರಕ್ಷಕರಿಂದಲೇ ಅವರ ಕೊಲೆಯಾಗುವ ಸಂಭವನಿದೆ”

೭೦ ವಿ:ಂ ಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಎಂದು ಒಳ್ಳೇ ಆನೇಶಯುಕ್ತವಾಗಿ ಪ್ಪುಖಾರಹಚ್ಚಿ, ಅದರ ಚಿತ್ರವು
ಭಯಾನಕವಾಗುವಂತೆ ವರ್ಣಿಸಿದರು. ಮೊದಲೇ ಶಂಕೆತರಾದೆ ಜನರ
ಭಾವನೆಗಳು ಇದರಿಂದ ಮತ್ತಿಷ್ಟು ಕೆರಳಿದ್ದರಲ್ಲಿ ಆಶ್ಚರ್ಯವಿಲ್ಲ. ಕೇಸ
ರಿಯ ಸಂಪಾದಕರು ಸಭೆಯ ವೃತ್ತಾಂತವವ್ಬೆಲ್ಲ ಪ್ರಸಿದ್ಧಿಸಿದರಲ್ಲದೆ ಅಗ್ರ
ಲೇಖನನ್ನೂ ಬರೆದರು.

"ಕೊಲ್ಹಾಪುರದಂಥ ಸಂಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ದಿನಗಳವರೆಗೆ ಇಂತಹ
ವಿಷಮಯ ವಾತಾವರಣವಿರುವದು ಆಶ್ಚರ್ನವಾಗಿದೆ. ಬೆತ್ತದ ಏಟುಗಳೂ
ಬಾರಕೋಲಿನ ಬಡಿತಗಳೂ ಬಿದ್ದರೂ ರಂಗಮಹಲಿನಲ್ಲಿ, ನಾಚಿಕೆಗೇಡಿ
ಯಾದ ಅಧಮಾಧಮ ಕೃತ್ಯಗಳು ನಡೆದರೂ ಅವುಗಳ ಸುಳುವು ಕೂಡ ಇಂಗ್ಲಿಷ
ಬಹಾದ್ದೂರರಿಗೆ ಹತ್ತದಿರುವದು, ಇಲ್ಲವೇ ತಿಳಿದೂ ತಿಳಿದೂ ಅವುಗಳನ್ನು
ಕಿನಿಯಮೇಲೆ ಹಾಕಿಕೊಳ್ಳದಿರುವ, ಈ ವೃತ್ತಿಯು ನಿಜವಾಗಿಯೂ ನಮ್ಮ
ಸರಕಾರದ ರಾಜನೀತಿಗೆ ಮತ್ತು ಆಳಿಕೆಗೆ ಕಲಂಕಪ್ರಾಯವಾಗಿದೆ.?' ಎಂದು
ಬರೆದು, ಯಾರದಾದರೂ ಆಸ್ತಿಯನ್ನು ಎತ್ತಿ ಹಾಕಬೇಕಿದ್ದರೆ, ಅವನನ್ನು
ಸುಮ್ಮಸುಮ್ಮನೆ ಹುಚ್ಚನೆಂದು ಆಸ್ಪತ್ರಿಯಲ್ಲಿ ಕೊಳೆಹಾಕಬೇಕೆಂದು ವಿಲಾ
ಯತಿಯ ಕಾದಂಬರಿಗಳಲ್ಲಿ ಓದುತ್ತೇವೆ. ಆದೇ ಹಾದಿಯನ್ನು ಇಲ್ಲಿಯೂ
ತುಳಿದಂತೆ ಕಾಣುತ್ತದೆ. ಗ್ರೀನ ಕಾಕ್ಸನಂಥ ರಕ್ಷಕನನ್ನು ನೋಡಿದ
ಕೂಡಲೆ ಮಹಾರಾಜರ ತಲೆ ತಿರುಗುತ್ತಿದ್ದರೆ, ಅವರ ಮಮತೆಯ ತಾಯಿ
ಯನ್ನೇಕೆ ಶುಶ್ರೂಷಣೆಗೆ ಇಡಬಾರದು? ಎಂದು ಪ್ರಶ್ನಿ ಸಿದೆ. ತೀಕವಾದ
ಟೀಕೆ ಇದು ಎಂಬುದರಲ್ಲಿ ಸಂಶಯವಿಲ್ಲ.

ಇತ್ತ ಟಾಯಿನ್ಸು ಮೊದಲಾದ ಇಂಗ್ಲಿಷ ಪತ್ರಿಕೆಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಈ
ಚರ್ಚೆಯು ನಡೆದಿತ್ತು. ಮಹಾರಾಜರನ್ನು ಪ್ರಕೃರ್ತಿಯ ಸುಧಾರಣೆ
ಗಾಗಿ ನಿಲಾಯತಿಗೆ ಕಳಿಸಬೇಕೆಂದು ಅವು ಸೂಚಿಸಿದವು. ಒಳಸಂಚಿನಿಂದ
ಮಹಾರಾಜರ ಕೊಲೆಮಾಡುವರು ಎಂದು ಬಗೆದವರಿಗೆ ಈ ಸೂಚನೆ
ಯಿಂದ ಹೇಗೆ ಸಮಾಧಾನವಾಗಬೇಕು?

ಈ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಯಾವ ಪತ್ರವು ಮುಂದೆ ಖೊಟ್ಟಿಯೆಂದು ನಿರ್ಣಯ
ವಾಯಿತೋ ಯಾವುದರ ಆಧಾರದಿಂದ ಜನ ಕೊಚ್ಚಿ ಗೆದ್ದರೋ ಆ ಪತ್ರ
ವನ್ನು ನಾನಾ ಭಿಡೆಯವರು ಪುಣೆಯಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಸಗೃಹಸ್ಥರಿಗೆ ತೋರಿಸಿ

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಬಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೭೬೧

ದಂತೆ, ಓಳಕ್ಕ ಅಗರಕರ ನೊದಲಾದ ಪ್ರಭೃರ್ತಿಗಳಿಗೂ ತೋರಿಸಿರಬೇಕು.
ಏಕೆಂದರೆ ೬ನೇ ಡಿಸೆಂಬರದ ಕೇಸರಿ ಸಂಚಿಕೆಯಲ್ಲಿ "ಕೊಲ್ಲಾಪುರದ
ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಕಣ್ಣಾರೆ ಕಂಡ ಕಾಗದಸತ್ರಗಳಿಂದ ರಾ ಬ. ಬರ್ನೆ ಮಾಧವ
ರಾಯರ ಅಂತಃಕರಣವು ಎಂತಹ ರಾಕ್ಷಸೀವೃತ್ತಿಯದಿದೆ ಎಂಬುದು ನಮಗೆ
ಮನವರಿಕೆಯಾಗಿದೆ. ಆ ಕೃಷ್ಣಕಾರಸ್ಥಾನವನ್ನೆ ಲ್ಲ ಬಯಲಿಗೆಳೆಯಲು
ಅವಕಾಶವಿಲ್ಲದ್ದಕ್ಕಾಗಿ ನಿರುಷಾಯರಾಗಿದ್ದೇವೆ. ಆ ಭೀಕರ ಪತ್ರವನ್ನೋದಿದ
ಎಂತಹ್‌ ಸಜ್ಜನನೂ ರೊಚ್ಚಿಗೇಳದಿರಲಾರನು. ಓದಿದವರೆಲ್ಲ ದಿಜ್ಮೂಢ
ರಾಗುವರು.” ಎಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ್ದಾರೆ,

ಇತ್ತ ಆಂಗ್ಲೋ ಇಂಡಿಯನ್‌ ಪತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಈ ವಿಷಯದ ಎರಡನೇ
ಮುಖವೂ ಅಸ್ಟೇ ರಂಜಿತವಾಗಿ ಚಿತ್ರಿಸಲ್ಪಡುತ್ತಿದ್ದಿ ತು. «ಮಹಾರಾಜರಿಗೆ
ನಿಶ್ಚಿತವಾಗಿ ಹುಚು ಬಡಿದಿದೆ. ರಾಧಾಬಾಯಿಯ ಪಕ್ಷದ ಹಾಗೂ
ಪುಣೆಯ ಜನರು ಹೊರಗೆ ಹೇಗೊ ಹಾಗೆ ಒಳಗೂ ಅವರ ಅಂತಃಕರಣವು
ಕಪ್ಪು ಇದೆ. ಗುಲ್ಲೆಬ್ಬಿಸಿ ಹಣ ಎತ್ತಿ ಹಾಕುವ ಹೊಂಚಿದು. ದಿವಾಣರಾದ
ಮಾಧವರಾವ ಬರ್ವೆಯವರು ನಿಸ್ವಾರ್ಥಿಗಳೂ ನಿರಸರಾಧಿಗಳೂ ಇರುವರು.
ಎಂಬ ಸುದ್ದಿ ಗಾರರ ಟೀಕಾಸ್ತ್ರಗಳು ಪ್ರಕಟವಾಗುತ್ತಿದ್ದವು. ಅಸ್ತ್ರಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿ
ಅಸ್ರ್ರವೆಂದು ಕೇಸರಿಯು "ಇಂಗ್ಲಿಷ ಪತ್ರಿಕೆಗಳ ನಿಸ್ಸೃಹತನವನ್ನೂ ನಿರ
ಪೇಕ್ಷ ವೃತ್ತಿಯ ಸೋಗನ್ನೂ ಎಲ್ಲರೂ ಬಲ್ಲರು. ನಮ್ಮವರೇ ಆದೆ, ದೊಡ್ಡ
ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಪಡೆದ ಬರ್ವೆಯವರನ್ನು ವಿನಾಕಾರಣವಾಗಿ ಹಳಿಯುವದ
ರಿಂದ ನಮಗೆ ಯಾವ ಲಾಭ? ಅವರು ಮಾಡಿದ ಪಾಪ ಕೃತ್ಯಗಳನ್ನು
ಬಾಯಿಂದ ಉಚ್ಚರಿಸಲು ಕೂಡಾ ನಾಚಿಕೆಯಾಗುವದು. ಒಂದುವೇಳೆ ಆ
ಪಾಪ ಕೃತ್ಯಗಳು ದೇಹಾಂತ ಪ್ರಾಯಶ್ಚಿತ್ತಕ್ಕೆ ಯೋಗ್ಯವೆನಿಸಬಹುದು ೪
ಎಂದು ಬರೆದಿದ್ದಿ ತು ಆಸರಾಧಾತ್ಮಕ ಪತ್ರವು ಹಾಗೂ ಉಳಿದ ಕಾಗದ
ಪತ್ರಗಳು ಕೇಸರಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿ ವಾಗಲೀ ಬಿಡಲಿ, ಈ ಚರ್ಚೆಯಿಂದ
ಬರ್ವೆಯವರ ಮಾನವು ಎಂದೋ ಮುಕ್ಕಾಗಿ ಹೋಗಿತ್ತು

ಈ ನಡುವೆ ಜ್ಞಾನ ಪ್ರಕಾಶದಲ್ಲಿ ನಾನಾ ಭಿಡೆಯವರಿಂದ ಬಂದ
ಖೊಟ್ಟಿ ಪತ್ರವು ಸಾದ್ಯಂತ ಪ್ರಕಟವಾಯಿತು. ಬರ್ವೆಯವರು ಕೊಲ್ಲಾ
ಪುರದಿಂದ ಪುಣೆಗೆ ಬಂದರು ತರ್ಕ ಕುತರ್ಕಕ್ಕೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು.

೭೨ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಜನರ ಕ್ಸ ಬೆಚ್ಚಗೆಮಾಡಿ ಪ್ರಕರಣವನ್ನೇ ಗಾಳಮಾಡಬಹುದು. ಇಲ್ಲವೆ
ಬರ್ವೆಯವರು ಕೊಲ್ಹಾಪುರಕ್ಕೆ ಶರಣುಹೊಡೆಯಬಹುದು. ಅಥವಾ ಅವರ
ಮೇಲೆ ರಾಜದ್ರೋಹದ ಖಟ್ಲಿ ಯಾಗಬಹುದು, ಎಂದುಪುಣೆಯಲ್ಲೆಲ್ಲ ಚರ್ಚೆ.
ಕೇಸರಿಯಂತೂ ಎಲ್ಲರನ್ನೂ ಮೂರಿಸಿತು. ಬರ್ವೆಯವರು ಧೃರ್ಯನಿದ್ದರೆ
ನಮ್ಮ ಮೇಲೆ ಮಾನಹಾನಿಯ ಖಟ್ಲೆ ಯನ್ನು ಮಾಡಲಿ ಎಂದು ಮೂದಲಿಸಿ
ಕೇಸರಿಯಲ್ಲಿ ೧೭ ನೇ ಜನವರಿ ದಿವಸ ಜ್ಞಾ ನಪ್ರ ಕಾಶದಲ್ಲಿಯ ಪತ್ರವನ್ನು
ಉದ್ದ ಎತೆಗೊಳಿಸಿತು. ಬರ್ನೆಯನರೂ ಈ ಪ್ರಶ್ನೆಯ ಸೋಕ್ಷ ಮೋಕ್ಷ
ನನ್ನು ಸ ಮಾಡಿಯೇ ಬಿಡಬೇಕೆಂದು ಸೂ ಬಂದಿದ್ದರು. ನ್ಯಾಯ
ಹರು ಅಪ್ಪಣೆ ಕೊಡಬೇಕೆಂದು ಸರಕಾರಕ್ಕೆ ಬಿನ್ನ ವಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದ ರು
ಸರಕಾರವೂ ಒಪ್ಪಿಗೆ ಕೊಟ್ಟಿ ತು. ದಾವೆಯ ಕಾಗಚನತ್ತ ಗಳು ಮುಂಬಯಿ
ಸರಕಾರದ ಕಾಯದೆ ಸಲಹೆಗಾರರಿಗೆ ಒಪ್ಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿವು. ಕೇಸರಿಯು ಕೂಡ
೨೪ನೇ ಜನವರಿಯ (೧೮೮೨) ಸಂಚಿಕೆಯಲ್ಲಿ «ನಾವು ನಮ್ಮ ಸಂಕಲ್ಪದಂತೆ
ಆಡಿದುದನ್ನು ಸತ್ಯವೆಂದು ಸಿದ್ಧಮಾಡಲು ಸಿದ್ಧ ರಿದ್ದೆ ವೆ. ಈ ೫೫
ದೆಲ್ಲಿ ಜನತೆಯು ಯೋಗ್ಯ ನೆರವನ್ನು ನೀಡಬೇಕು] ER ಪ್ರಸಿದ್ಧಿಸಿತು.
ಮಾನಹಾನಿಯ ಪ್ರ ಖಟ್ಟಿಯಂ ಸರಕಾರದಿಂದ ಸ್ವೀಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟು, ವೆಬ್‌
ಎಂಬ ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರ ಎದುರು ೮ನೇ ಫೇಬ್ರುವರಿಯ (೧೮೮೨) ದಿವಸ
ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ಫಿರ್ಯಾದಿಯ ವತಿಯಿಂದ ಇನ್‌ನ್ಲೇರ್ಯಾರಿಟ
ಎಂಬುವವರು ಬ್ಯಾರಿಸ್ಟರರಿದ್ದು, ಕ್ಲಿವ್ಹಲಂಡ ಮತ್ತು ಲಿಟಲ ಇವರು
ಸಲಹೆಗಾರರಿದ್ದು, ಆರೋಪಿಗಳವತಿಯಿಂದ ಫಿರೋಜಶಹಾ ಮೇಥಾ
ಬ್ಯಾರಿಸ್ಟರರಿದ್ದು, ಶಾಪುರಜಿ ಹಾಗು ಠಾಕುರದಾಸರು ಸಹಾಯಕರಿದ್ದರು.
ಕೇಸರಿ ಹಾಗು ಮರಾಠಾ ಪತ್ರಗಳ ಹೊಣೆಯು ೪-೬ ಜನರ
ಮೇಲಿದ್ದ ರೂ ಪ್ರಕಾಶಕರೆಂದು ಓಳಕ ಹಾಗೂ ಅಗರಕರ ಇವರಿಬ್ಬರ
ಕೆಯ ಕಾಯದೆ ಯಂತೆ ಖಟ್ಲೆ ಹಾಕಲ್ಪಟ್ಟ ತು. ಈ ಪತ್ರವನ್ನು ಪ್ರಸಿದ್ಧ
ಸಬೇಕೋ ಬೇಡವೋ ಎಂಬ ನಿಷಯದಲ್ಲಿ ಆಟ ೪ರ ಸಲಹೆ
ಯಂತೆಯೇ ಪ ಪ್ರಸಿದ್ಧಿಸಲ್ಬಟ್ಟತ್ತು. ಖಬ್ಲೆಯ ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ ಓಳಕ್ಕ ಅಗರಕರ
ಆಸ್ಟ್ರೆಯನರು ಈ ಖೊಟ್ಟ ಪತ್ರವನ್ನು ಓದಿ, ಅದರಲ್ಲಿರುವ ವಿಷಯವನ್ನೆಲ್ಲ
ಬರೆದು, ಗನ್ಚರ್ನರ ಕಡೆಗೆ ಮೂವರೂ ಸಹಿಮಾಡಿ ಇದರ ನಿಚಾರವಾಗ

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಓಬಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೭ಿತ್ಸಿ

ಬೇಕೆಂದು ಅರ್ಜಿಯನ್ನು ಮಾಡಿದ್ದರು. ಹೀಗಿದ್ದರೂ ಬರ್ವೆಯವರಿಗೆ
ಕಾಯದೆಯಂತೆ ಆಸ್ಟ್ರೆಯವರನ್ನು ಆರೋಪಿಯನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಲು ಬರುವಂತಿ
ರಲಿಲ್ಲ. ಅವರು ಸಾಕ್ಷಿಯನ್ನು ನುಡಿಯುವಾಗ «ನಾವು ವೃತ್ತಪತ್ರಕಾರರು,
ಮತ್ತು ಅದರಲ್ಲಿ ಬರೆಯುವವರು, ಸಾರ್ವಜಥಿಕಮತದ ಅಧಿಕೃತ ವಕೀಲ
ರೆಂದು ನಮಗೆ ಅನಿಸಿತು'' ಎಂದು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದರು. ಕೇಸರಿ ಹಾಗೂ
ಮರಾಠಾ ಪತ್ರಗಳ ಒಡೆಯರಲ್ಲಿ ನೀವೊಬ್ಬರಿರುವಿರಲ್ಲವೇ? ಎಂದು ಮರು
ಪ್ರಶ್ನೆಯನ್ನು ವಿಚಾರಿಸಿದಾಗ, ಆಫ್ಟೆಯವರು ಈ ವೃತ್ತಪತ್ರಗಳ ಪ್ರಾಪ್ತಿಯ
ಪಾಲನ್ನು ನಾನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವದಿಲ್ಲ'ಎಂದು ಹಾರಿಕೆಯ ಉತ್ತರವನ್ನು
ಕೊಟ್ಟರು ಇರಲಿ,

ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿ ವೆಬ್‌ರ ಮುಂದೆ ಖಚ್ಜೆ ನಡೆದು ಸೆಶನ್‌ ಕಮಿಟ್‌
ಆಯಿತು. ಮತ್ತು ಆರೋಪಿಗಳು ಉಪಸ್ಥಿತರಿರುವ ಬಗ್ಗೆ ೨೦೦೦ ರೂಪಾಯಿ
ಗಳ ಮುಚ್ಚಳಿಕೆ ಬರೆದು ಕೊಡಬೇಕೆಂತಲೂ ಸಾವಿರ, ಸಾವಿರ ರೂಪಾಯಿಗಳ
ಎರಡು ಜಾಮೂನುಗಳನ್ನು ಕೊಡಬೇಕೆಂತಲೂ ಆಜ್ಞೆಯಾಯಿತು. ಓರೋಜ
ಶಹಾ ಮೇಥಾರವರು, ಫಿರ್ಯಾದಿಯು ತಮ್ಮ ಎಲ್ಲ ಪುರಾವೆಗಳನ್ನು ಉಪಸ್ಥಿತ
ಮಾಡಿಲ್ಲವೆಂದೂ ಮರಾಠಾದಲ್ಲಿಯ ಲೇಖನವು ಸದ್ದೇತುವಿನಿಂದ ಬರೆಯಲ್ಪಟ್ಟ
ಕಾರಣ, ೪೯೯ನೇ ಕಲಮಿನ ಅಪವಾದದಲ್ಲಿ ಸೇರುವದೆಂದೂ ಬಳಕ,
ಹಾಗೂ ಬರ್ವೆ ಇವರಲ್ಲಿ ದ್ವೇಷನಿದ್ದುದು ಸಿದ್ಧವಾಗಿಲ್ಲವೆಂದೂ ಪತ್ರವನ್ನು
ಪ್ರಸಿದ್ಧಿಸುವ ಮೊದಲು ಅದು ನಿಜವಾದುದು ಅಹುದೋ ಅಲ್ಲವೋ ಎಂಬ
ಬಗ್ಗೆ ಯೋಗ್ಯ ಎಚ್ಚರಿಕೆ ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿರುವರೆಂದೂ ಅದಕ್ಕೆ ಗವ್ವರ್ನರರ
ಕಡೆಗೆ ಮಾಡಿದ ಅರ್ಜಿಯೇ ಸಾಕ್ಷಿಯೆಂದೂ ಆ ಅರ್ಜಿಯ ವಿಚಾರಣೆಯಾಗ
ದಿರುವುದೇ ಈ ಪತ್ರ ಪ್ರಕಟಿಸಲು ಕಾರಣವಾಯಿತೆಂದೂ ಯುಕ್ತೆ ವಾದವನ್ನು
ಮಾಡಿದರು. :

ಕೇಸರಿ, ಮರಾಠಾ, ಜ್ಞಾನಪ್ರಕಾಶಗಳಂತೆ, ಇನ್ನೂ ಅನೇಕ ವೃತ್ತ
ಪತ್ರಗಳು ಈ ಖೊಟ್ಟಿ ಪತ್ರವನ್ನು ಮುದ್ರಿಸಿದ್ದವು. ಮನಬಂದಂತೆ ಟೀಕ
ಸಿದ್ದವು. ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರಮಿತ್ರ, ನೇಟನ್ಹ ಓಪಿನಿಯನ, ಪುಣೆ ವೈಭವ
ಮೊದಲಾದ ಪತ್ರಗಳ ಸಂಪಾದಕರು ಕ್ಷಮೆ ಬೇಡಿಕೊಂಡಿದ್ದರಿಂದ ಅವರ
ಮೇಲಿನ ಖಟ್ಲಿಗಳು ತಿರುಗಿ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲ್ಪಟ್ಟವು.

10

೩೪ ಮಿಂ ಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಈ ಖಟ್ಲೆ ಯಲ್ಲಿ ೧ ನಾನಾಬಿಡೆ ೨ ಕೇಶವ ನಾರಾಯಣ ಬಖಲೆ ೩
ವಾಮನ ಗೋವಿಂದ ರಾನಡೆ ೪ ಬಾಳ ಗಂಗಾಧರ ಓಳಕ ೫ ಗೋಪಾಳ
ಗಣೇಶ ಅಗರಕರ ಈ ಪಂಚಪಾಂಡವರು ಅಪರಾಧಿಗಳಾಗಿದ್ದರು.

ಬರ್ವೆಯವರ ಮಾನಾಸಮಾನಗಳ ಪ್ರಶ್ನೆಯನ್ನು ಬಿಟ್ಟಿರೂ ಲೋಕ
ಮಾನ್ಯರಂಥ ಕಾಯದೇಪಂಡಿತರೂ ಅಗರಕರರಂಥ ಮೇಧಾವಿಗಳೂ ಆಪ್ಟೆ
ಯನರಂಥ ವಿದ್ವಾಂಸರೂ ಇಂತಹ ಖೊಟ್ಟಿ ಪತ್ರವನ್ನು ಹೇಗೆ ನಂಬಿದರು?
ತಮ್ಮ ಪತ್ರದಲ್ಲಿ ಹೇಗೆ ಉದ್ಭೃತಮಾಡಿದರು? ಅದರಮೇಲೆ ವಿಶ್ವಾಸವಿಟ್ಟು
ಇಷ್ಟು ತೀಕ್ಷ್ಣವಾದ ಟೀಕೆಯನ್ನು ಹೇಗೆ ಬರೆದರು? ಎಂಬುದೇ ಸಮಸ್ಯೆ
ಯಾಗಿದ್ದಿತು. ಈ ಪ್ರಶ್ನೆಯು ಬಹು ಮನೋರಂಜಕವಿದೆ. ಅದರ ಉತ್ತ
ರವೂ ಕೂಡ ಈ ಎಲ್ಲ ಆರೋಪಿಗಳ ಹಾಗು ಸದ್ಗೃಹಸ್ಥರ ಸಾಕ್ಷಿಗಳಲ್ಲಿಯೇ
ಒಡಮೂಡಿದೆ.

ಭಿಡೆ ಹಾಗು ಬಖಲೆಯವರ ಖಟ್ಲಿಯಲ್ಲಿ ಓಳಕರು ತಮ್ಮ ಸಾಕ್ಷಿ
ಯಲ್ಲಿ ಕೆಳಗಿನಂತೆ ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ. ««ನಾನಾ ಭಿಡೆಯವರು ಈ ಪತ್ರವನ್ನು
ನನಗೆ ತೋರಿಸಿ, ಇದು ತಮಗೆ ರಾನಡೆಯವರಿಂದ ದೊರೆಯಿತೆಂದು ಹೇಳಿ
ದರು. ವಾಮನರಾಯರ ಮತ್ತು ನನ್ನ ಪರಿಚಯವಿದೆ. ಅವರನ್ನು ಪತ್ರದ
ಬಗೆಗೆ ವಿಚಾರಿಸಿದಾಗ ಇದು ಖಾಸಗಿಯ ಖಾತೆಯಿಂದ ದೊರೆತಿದೆ
ಯೆಂದು ಹೇಳಿದರು. ಕೊಟ್ಟಿ ವರು ಯಾರು? ಎಂದು ವಿಚಾರಿಸಲು ನಮಗೆ
ವಿಶ್ವಾಸವಿರುವ ಮನುಷ್ಯರಿಂದ ದೊರೆತಿದೆ. ಯೋಗ್ಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅದನ್ನು
ಹೇಳುವೆ, ಎಂದು ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗೂ ಹೇಳುತ್ತಬಂದಿರುವರು.?'

ಟಳಕರಮೇಲೆ ಖಟ್ಲಿನಡೆದಾಗ ನಾನಾಭಿಡೆಯನರು ಕೆಳಗಿನಂತೆ ಸಾಕ್ಷಿ
ನುಡಿದಿದ್ದಾರೆ "ಜ್ಞಾನ ಪ್ರಕಾಶದ ಒಡೆಯರಾದ ವಾಮನರಾವ ರಾನಡೆಯ
ವರು ಈ ಪತ್ರವನ್ನು ನನಗೆ ಕೊಟ್ಟರು. ನಾನು ಓದಿದನಂತರ, ವಿನಾಯಕ
ರಘುನಾಥ ಕಾಳೆ, ಕೊಲ್ಹಾಪುರದ ಅಮೂನ, ಹರಿ ಅನಂತ ಗವಾಲೆ, ಕೊಲ್ಲಾ
ಪುರದ ಘೌಜದಾರರು, ರಾ. ಬ. ಗೋಪಾಳ ಗೋವಿಂದ ಪಾಠಕ ಮೊದಲನೇ
ವರ್ಗದ ಸಬ್‌ ಜಜ್ಜ ಇವರಿಗೂ ವಿಷ್ಣುಪಂತ ಭೋಪಟಕರರು ಭೋರದ
ಕಾರಭಾರಿಗಳು, ಮಹಾದೇವ ಗೋವಿಂದ ರಾನಡೆ ಮೊದಲಾದನರಿಗೂ
ತೋರಿಸಿದೆ. ಇವರೆಲ್ಲರೂ ಸಾಕ್ಷಿಹೇಳುವ ಪ್ರಸಂಗಬಂದರೆ ತಮ್ಮ ಹೆಸರು

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಟಳೆಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೭೫

ಹೇಳಕೂಡದೆಂದು ತಿಳಿಸಿದರು. ಟಳಕರಿಗೂ ತೋರಿಸಿದೆ. ಅವರು
ಸರಕಾರಕ್ಕೆ ಅರ್ಜಿಮಾಡಿದಮೇಲೆ ಅದನ್ನು ನನಗೆ ತಿರುಗಿ ಕೊಟ್ಟರು.
ಈ ಪತ್ರವನ್ನು ನಿಮಗೆ ಯಾರು ಕೊಟ್ಟರು? ಎಂದು ವಿಚಾರಿಸಿದರು.
ವಾಮನರಾವ ರಾನಡೆಯವರು ಕೊಟ್ಟರೆಂದು ಹೇಳಿದೆ. ವಾಮನರಾಯರಿಗೆ
ಹೇಗೆ ದೊರೆಯಿತು? ಎಂದು ನನ್ನನ್ನು ಟಳಕರು ಕೇಳಲಿಲ್ಲ. ನಾನು
ವಾಮನರಾಯರಿಗೆ ಈ ಪತ್ರವು ಎಲ್ಲಿಂದ ಮತ್ತು ಹೇಗೆ ಬಂದಿತು? ಎಂದು
ವಿಚಾರಿಸಿದಾಗ ಇಂತಹ ಪತ್ರಗಳು ಯಾರ ಕೈಯಿಂದ ಬರುವ ಸಂಭವನಿರು
ವವೋ ಅಂಥನರಿಂದಲೇ ನನ್ನ ಕೈಸೇರಿದೆ. ಅವರು ಖಾಸಗಿ ನೌಕರರಿರು
ವರು. ನೀವೇನು ಚಿಂತಿಸುವ ಕಾರಣನಿಲ್ಲೆಂದರು.?

ವಾಮನರಾವ ರಾನಡೆಯವರ ಖಟ್ಲೆ ನಡೆದಾಗ, ರಾಮಚಂದ್ರ ವಿಶ್ವ
ನಾಥ ಶೇಗುಣಿಸೀಕರರು ಸಾಕ್ರಿನುಡಿದಾಗ ಇದೆಲ್ಲವೂ ಹೊರಬಿದ್ದಿ ತು.
ಶೇಗುಣಿಸೀಕರರು ಕೊಲ್ಲಾಪುರದವರಲ್ಲದಿದ್ದರೂ ಕೆಲಸಕ್ಕಾಗಿ ಮೇಲಿಂದ
ಮೇಲೆ ಕೊಲ್ಲಾಪುರಕ್ಕೆ ಬರುತ್ತಿದ್ದರು. ೧೮೮೧ನೇ ನನ್ಹಂಬರ ೨೭ ಅಥವಾ
೨೮ಕ್ಕೆ ತಮ್ಮ ಕೆಲಸದ ಸಲುವಾಗಿ ರಾಮಭಾವು ಐನಾಪುರಕರರ ಮನೆಗೆ
ಹೋಗಿದ್ದರು. ಅವರಿಬ್ಬರೂ ಆಪ್ತರು. ರಾಮಭಾವು ಅವರು ಮನೆಯಲ್ಲಿ
ರಲಿಲ್ಲ. ಶೇಗುಣಿಸೀಕರರಿಗೆ ಪತ್ರ ಬರೆಯಲು ಬಿಳಿಯ ಕಾಗದ ಬೇಕಿತ್ತು.
ರಾಮಭಾವುರವರ ಕಾಗದ ಪತ್ರಗಳ ಗಂಟುಕೊಡಲು ಅವರ ತಂಗಿಯನ್ನು
ಕೇಳಿದರು. ಆ ಗಂಬನಲ್ಲಿ ಕಾಗದವನ್ನು ಹುಡುಕುವಾಗ ೧೦-೧೫ ಪತ್ರಗಳ
ಒಂದು ಪುಡಿಕೆಯು ಕೈಗೆ ಹತ್ತಿತು. ಅವು ಏನೆಂದು. ನೋಡುವಾಗ
ಬರ್ವೆಯವರು ರಾಮಭಾವು ಐನಾಪುರಕರ, ಆಪ್ಟೆ ಮೊದಲಾದವರಿಗೆ
ಬರೆಯಿಸಿದ ಪತ್ರಗಳೂ ಸ್ವತಃ ಬರ್ವೆಯವರ ಅಂಕೆತವಿದ್ದ ಕೆಲವು ಪತ್ರಗಳೂ
ಕಂಡುಬಂದವು. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಕೊಲ್ಲಾಪುರದ ಹಾಗೂ ವಿಶೇಷನಾಗಿ ಮಹಾ
ರಾಜರ ವಿಷಯವೇ ಇದ್ದಿ ತು. ಶೇಗುಣಸೀಕರರು ಏನೂಗದ್ದಲ ಮಾಡದೇ ಆ
ಗಂಟನ್ನು ಕಿಸೆಗೆ ಹಾಕಿಕೊಂಡು ಹೊರಬಿದ್ದರು. ಎರಡನೇ ದಿವಸ
ವಾಮನರಾವ ರಾನಡೆಯವರ ಭೆಟ್ಟಿ ಯಾದಾಗ ಅದೆರಲ್ಲಿಯ ಕೆಲವು ಪತ್ರ
ಗಳನ್ನು ಅವರಿಗೆ ಕೊಟ್ಟರು. ಇನ್ನೂ ಎನಾದರೂ ಇವೆಯೇ ? ಎಂದು
ರಾನಡೆಯವರು ವಿಚಾರಿಸಿದಾಗ «ಇದೆ ಹಿಂದುಗಡೆ ಕೊಡುವೆ' ಎಂದು

೭೬ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಹೇಳಿದರು. ಮುಂದೆ ನಾಲ್ಭೈದು ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಅವುಗಳನ್ನು ರಜಿಸ್ಟರಮಾಡಿ
ರಾನಡೆಯವರಿಗೆ ಕಳಿಸಿದರು. «ಈ ಪತ್ರಗಳು ಹೇಗೆ ದೊರೆತವು? ಎಂಬುದನ್ನು
ಪ್ರಸಂಗ ಬಂದರೆ ತಾವು ಕೋರ್ಟನ ಮುಂದೆ ಹೇಳಬಹುದೇ ?' ಎಂದು
ರಾನಡೆಯವರು ಕೇಳಿದಾಗ, ಹೇಳುವೆನೆಂದು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿದ್ದು, ಅದ
ರಂಶೆಯೇ ಹೇಳಿದರು. ಪತ್ರವು ಗುಪ್ತಚಾರರಿಂದ ಸಿಕ್ಕದ್ದು ನಿಜವೇ
ಇದ್ದಿತು. ರಾಮಭಾವು ಐನಾಪುರಕರರು ಬರ್ವೆಯವರ ಖಾಸಗಿ ಖಾತೆ
ಯಲ್ಲಿಯ ವಿಶ್ವಾಸಿಕರಾದ ನೌಕರರಿದ್ದರು. ಬರ್ವೆಯವರ ಗುಪ್ತ
ಚಾರರೆಂದೇ ಜನ ಐನಾಪುರಕರರ ಕಡೆಗೆ ನೋಡುತ್ತಿದ್ದರು.

ಈ ಎಲ್ಲ ಸಾಕ್ಷಿಗಳು ಖೊಟ್ಟಿ ಪತ್ರದ ಬಗ್ಗೆ ಚನ್ನಾಗಿ ಬೆಳಕು ಕೆಡವು
ತ್ತವೆ, ವಾಮನರಾನ ರಾನಡೆಯವರಿಗೆ ಪತ್ರವು ಕೈಸೇರಿದ ಕೂಡಲೇ
ಅವರು ಅದನ್ನು ಅನೇಕರಿಗೆ ತೋರಿಸಿದರು. ಅವರಲ್ಲಿ ಭಿಡೆಯವರೂ
ಒಬ್ಬರು. ಭಿಡೆಯವರು ಓಟಳಕರಿಗೆ ತೋರಿಸಿದರು. ಜನಜನಿತವಾಗಿದ್ದ
ಸುದ್ದಿಗಳಿಂದ ಅದು ನಿಜವಿರಬೇಕೆಂದು ಟಳಕರಿಗೆ ಭಾಸವಾಯಿತು. ಆದರೆ
ಟಳಕರು ಕಾಯದೆ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಎಷ್ಟು ಮನವರಿಕೆ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಶಕ
ವಿದೆಯೋ ಅಷ್ಟೆಲ್ಲ ಪ್ರಯತ್ನ ಮಾಡಿದರು. ಜನರ ಮಾತುಗಳಿಗೂ ಪತ್ರ
ದಲ್ಲಿರುವ ಸಂಗತಿಗಳಿಗೂ ಎಷ್ಟುಹೊಂದುತ್ತದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಸೂಕ್ಷ್ಮವಾಗಿ
ನಿರೀಕ್ಷಿಸಿದರು. ಪತ್ರವು ಎಲ್ಲಿಂದ ಹೇಗೆ ಬಂದಿತು? ಎಂಬುದನ್ನು ಸ್ವತಂತ್ರ
ವಾಗಿ ತಿಳಿದುಕೊಂಡಿದ್ದರು. ರಾಮಭಾವು ಐನಾಪುರಕರರಲ್ಲಿ ಸಿಗುವದು
ಅಸಂಭವವೇನಲ್ಲವೆಂದು ಅವರಿಗೆ ಅನಿಸಿತು. ವಾಮನರಾವ ರಾನಡೆ
ಹಾಗೂ ಭಿಡೆ ಇಬ್ಬರೂ ಸದ್ಗೃಹಸ್ಥರು, ವಕೀಲರು. ಇಂತಹೆ ಅನುಭವೀ
ವಕೀಲರು ಯಾವ ಪತ್ರದ ಮೇಲೆ ವಿಶ್ವಾಸವಿಟ್ಟರೋ ಅನರ ಬಗ್ಗೆ ಬಳಕರಿಗೆ
ನಿಶ್ವಾಸವುಂಟಾಗುವದು ಸ್ವಾಭಾವಿಕವಿದ್ದಿತು. ಅಲ್ಲದೆ ರಾನಡೆ ಅಥವಾ
ಭಿಡೆಯವರಿಗೆ ಓಳಕರನ್ನು ಸಂಕಟದಲ್ಲಿ ಕೆಡಹುವದಕ್ಕೆ ಯಾವ ಕಾರಣವೂ
ಇರಲಿಲ್ಲ. ಇಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೆ ರಾನಡೆಯವರು ಅದು ನಿಜವಾದ ಪತ್ರವೆಂದು
ಜ್ಞಾನಪ್ರಕಾಶದಲ್ಲಿ ಮುದ್ರಿಸಿ, ಅದರ ಹೊಣೆಯನ್ನು ಸ್ವತಃ ತಲೆಯಮೇಲೆ
ಹೊತ್ತಿದ್ದರು. ಕೊಲ್ಹಾ ಪುರದಲ್ಲಿ ಪತ್ರದಲ್ಲಿಯ ಸಂಗತಿಗಳನ್ನು ಡಾಣಾ
ಡಂಗುರವಾಗಿ ಜನ ಮಾತನಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಬರ್ವೆಯವರು ಆವರಮೇಲೆ

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಟಿಳಕರ ಚಂತ್ರೆ ೭೭

ಯಾವಕ್ರಮವನ್ನು ಕೈಕೊಂಡಿದ್ದಿಲ್ಲ. ಅಲ್ಲದೆ ಲಕ್ಷ್ಮೀ(ದೇಗುಲದಲ್ಲಿ ಸಾರ್ವ
ಜನಿಕ ಸಭೆಯಾಗಿ ಈ ವಿಷಯದಮೇಲೆ ಭಾಷಣಗಳಾಗಿದ್ದವು. ಅದರ
ಮೇಲೆಯೂ ಕ್ರಮತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದಿ ಲ್ಲ. ಸತ್ರದಲ್ಲಿಯ ಕೆಲವು ಸಂಗತಿ
ಗಳು ನಿಜವೇ? ಎಂದು ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳಲು ನೇವಿಂಸಿದ ಕನೂಶನ್ಸಿನ
ಮುಂದೆಯೂ ಮುಂಡೆ ಕೋರ್ಟಿನಲ್ಲಿಯೂ ಎಷ್ಟೋ ಸಾಕ್ಸಿಗಳಾಗಿದ್ದವು,
ಮಹಾರಾಜರ ಸೋದರಮಾವಂದಿರಾದ ಪ್ರೀತಿರಾನ ಚವ್ಹಾಣರನರು
ತಮ್ಮನ್ನು ಹಿಂಸಿಸುತ್ತಿರುವ ಸಂಗತಿಯನ್ನು ಮಹಾರಾಜರೇ ಸ್ವತಃ ಹೇಳಿದ
ರೆಂದು ಸಾಕ್ಷಿ ಹೇಳಿದ್ದರು. ಅದರಂತೆಯೇ ಕೊಲ್ಲಾಪುರದಲ್ಲಿ ೩೦ ವರ್ಷ
ಅವಮಿೂನರಾಗಿದ್ದ ವಿನಾಯಕರಾವ ಕಾಳೆಯವರು, ಆ ಪತ್ರದಲ್ಲಿಯ ಜಾಂಬಳೀ
ಮಸಿಯ ಅಕ್ಷರಗಳು ಮತ್ತು ಅಂಕಿತವು ಬರ್ವೆಯವರವೆಂದು ಪ್ರತಿಜ್ಞಾ
ಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ಸಾಕ್ಷಿಹೇಳಿದ್ದರು. ಈ ಎಲ್ಲ ಸಂಗತಿಗಳ ಪೂರ್ಣವಿಚಾರ
ವನ್ನು ಓಳಕರು ಮಾಡಿದ್ದರು. ಇದಲ್ಲದೆ ತಮ್ಮ ಮಿತ್ರರೂ ಹಿತಚಿಂತಕರೂ
ಆದ ಗೋಪಾಳರಾವ ಪಾಠಕ ಸಬ್‌ಜಜ್ಜರಿಗೂ ರಾ. ಬ. ರಾನಡೆಯವರಿಗೂ
ಬಳಕರು ಈ ಪತ್ರವನ್ನು ತೋರಿಸಿದ್ದರು. ಉಭಯತರೂ ಈ ಪತ್ರದಮೇಲೆ
ತಮ್ಮ ವಿಶ್ವಾಸವು ಉಂಟಾಗುತ್ತದೆ ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದರು, ಹೀಗೆ ಎಲ್ಲ ದೃಷ್ಟಿ
ಕೋನದಿಂದ ಪತ್ರದ ಸತ್ಯಾಸತ್ಯತೆಯನ್ನು ವಿಮರ್ಶಿಸಿದ ಬಳಕರ ಮೇಲಾ
ಗಲಿ, ಅಗರಕರರ ಮೇಲಾಗಲಿ ಯೋಗ್ಯ ಎಚ್ಚರಿಕೆಯನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲಿಲ್ಲ
ವೆಂದು ಹೇಳುವದು ಸಮಂಜಸವಾಗಲಾರದು.

ಖಟ್ಲೆಯು ಸೆಶನ್‌ ಕೋರ್ಟಗೆ ಹೋದೊಡನೆ ರಾ. ಬ. ರಾನಡೆಯವರು
ಈ ಪತ್ರದ ಬಗೆಗೆ ತಮಗೆ ಗೊತ್ತಿದ್ದ ಸಂಗತಿಗಳನ್ನು ಕೋರ್ಟನಲ್ಲಿ ಸಾಕ್ಷಿ
ಹೇಳಬೇಕೆಂದು ಓಳಕರು ಅಪೇಕ್ರಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ರಾನಡೆಯನರು ತಮ
ವಿಶ್ವಾಸವು ಆ ಪತ್ರದ ಮೇಲೆ ಕೂತಿತು ಎಂದು ಹೇಳುವದರಿಂದ ಆ ಪತ್ರವು
ಸತ್ಯವಾದುದೆಂದು ನಿರ್ಣಯವಾಗುತ್ತಿ ರಲಿಲ್ಲ. ಅಥವಾ ಓಳಕರ ಹೊಣೆಯೂ
ಕಡಿಮೆಯಾಗುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಓಳಕರು ಈ ಪತ್ರದ ಸಶ್ಯಾಸತ್ಯತೆಯ
ಬಗ್ಗೆ ಎಷ್ಟು ವಿಚಾರಮಾಡಬೇಕೋ ಅಷ್ಟು ಮಾಡಿರುವರೋ ಇಲ್ಲವೋ
ಎಂಬ ವಾದಗ್ರಸ್ತ ವಿಷಯವು ಕೋರ್ಟಿನಮುಂದೆ ಇದ್ದಿತು. ಆ ವಿಷಯ
ವನ್ನು ನಿರ್ಣಯಿಸುವಾಗ ಖಂಡಿತವಾಗಿಯೂ ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರಾದ ರಾನಡೆ

೬೮ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಯನರ ಸಾಕ್ಷಿಯ ಉಪಯೋಗವಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಆದರೆ ರಾನಡಿ ಯವರು
ಇದಕ್ಕೆ ಒಪ್ಪಲಿಲ್ಲ. ಸೆಶನ್‌ ಕೋರ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಟೆರಿ ಎಂಬ ಅಕ್ಷರ ಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ
ನನ್ನು ಸಾಕ್ಷಿಗೆ ಕರೆಯಲಾಗಿತ್ತು. ""ಸೆತ್ರದಲ್ಲಿಯ ಅಂಕಿತವು ಮತ್ತು ಅಕ್ಷರ
ಗಳು ಬರ್ವೆಯವರ ಅಕ್ಷರಗಳ ತದ್ರೂಸವಾಗಿನೆ. ಆದರೆ ಅವುಗಳನ್ನು
ಅದರಂತೆ ತೀಡಿಬರೆದಂತೆ ಕಾಣುತ್ತವೆ.” ಎಂದು ಹೇಳಿದನು.

ಹೀಗೆ ಓಳಕರು ಕಟ್ಟಿದ ವಿಶ್ವಾಸದ ಕೊತ್ತಳಗಳೆಲ್ಲ ಕಳಚಿ ಬೀಳ
ಹತ್ತಿದವು. ಓಳಕರ ಖಟ್ಲೆಯು ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುವ ಮೊದಲೇ ಭಿಡೆ,
ಬಖಲೆ, ಮತ್ತು ರಾನಡೆಯವರು ಅಪರಾಧಿಗಳೆಂದು ಜ್ಯೂರಿಗಳೆಲ್ಲ ಒಮ್ಮತದ
ನಿರ್ಣಯಕೊಟ್ಟಿರು. ಇದನ್ನು ಕಂಡು ಬಳಕ, ಅಗರಕರರ ಮುಂಬಯಿಯ
ಮಿತ್ರರೂ ವಕೀಲರೂ ನೀವು ಬರ್ವೆಯವರ ಕ್ಷಮೆಯನ್ನು ಈಗಲಾದರೂ
ಕೇಳಿರಿ, ಬರ್ನ್ವೆಯವರು ಬಟ್ಟೆಯನ್ನು ತಿರುಗಿ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳ ಬಹುದು.
ಎಂದು ಬೆನ್ನು ಹತ್ತಿದರು. ಕ್ಷಮೆ ಕೇಳುವದು ಭೂಷಣವಲ್ಲ ಶಿಕ್ಷೆಯಾಗಲಿ.
ಆದರೆ ಕೇಸರಿಯು ಒಮ್ಮೆ ಬರೆದ ಶಬ್ದಗಳನ್ನು ತಿರುಗಿ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲಾ
ರದು ಎಂಬ ಕೇರ್ತಿಯಾದರೂ ಉಳಿಯುವದು ಎಂದೂ ಕೆಲವರು ಪ್ರತಿ
ಪಾದಿಸಹತ್ತಿದರು. ಜುಲೈ ೬ಕ್ಕೆ ಭಿಡೆಯವರ ತೀರ್ಪು ಹೊರಬಿದ್ದಿತು.
ಅಂದು ರಾತ್ರಿ ಓಳಕ ಹಾಗೂ ಅಗಂಕರರ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲ ಮಿತ್ರರು ಕೂಡಿ
ದರು. ೪-೫ ತಾಸುಗಳೆವರೆಗೆ ದೀರ್ಪ ಚರ್ಚೆಯಾಯಿತು. ಬಳಕ ಹಾಗೂ
ಆಗರಕರರು ಕ್ಷಮೆಕೇಳುವದು ತಪ್ಪೆಂದು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದರು. ಆದರೆ
ಮುಂಬಯಿಯ ಮಿತ್ರರ ಮುಂದೆ ಅವರ ಆಟಿವು ನಡೆಯಲಿಲ್ಲ. ಪತ್ರವು
ಸುಳ್ಳಿ ರಲಿ ನಿಜನಿರಲಿ, ಮಹಾರಾಜರನ್ನು ಪೀಡಿಸುತ್ತಿರುವ ಬಗ್ಗೆ ಅನೇಕ
ಆಧಾರಗಳಿದ್ದವು. ಕೊಲ್ಹಾಪುರ ಸಂಸ್ಥಾನದ ಪ್ರಮುಖ ಸರದಾರರ
ಪತ್ರವೊಂದು ಟಳಕರಿಗೆ ಆಧಾರವಾಗಿದ್ದಿತು. ವಾಮನರಾವ ರಾನಡೆಯ
ವರ ಪತ್ರವು ಅಸತ್ಯವಾದುದೆಂದು ನಿರ್ಣಯವಾದೊಡನೆಯೆ ತಮ್ಮ ಕೈ ಯಲ್ಲಿ
ರುವ ಬೆಲೆಯುಳ್ಳ ಈ ಪತ್ರವುಕೂಡ ತಮಗೆ ದಕ್ಕುವದೇ ಎಂದು ಓಳಕರಿಗೆ
ಸಂಶಯಬಂದಿತು. ಆ ಸರದಾರರು ತಮ್ಮು ಪತ್ರವು ತಮಗೆ ಮರಳಿ
ದೊರೆಯಬೇಕು. ಖಟ್ಲೆ ಯಲ್ಲಿ ಅದನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸಬಾರದು, ಎಂದು
ಹೇಳಿಕಳಿಸಿದರು. ಸರದಾರರಿಗೂ ಓಳಕರಿಗೂ ಬೇಕಾದವರಾದ ನಿವೃತ್ತ

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಟಿಳಕರ ಚಂತ್ರೆ ೭೯

ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರಾದ ಬಳವಂತರಾವ ಜೋಶಿಯವರು ಪುರಾವೆಯೆಂದು ಆ
ಪತ್ರವನ್ನು ಉಸಯೋಗಿಸಕೂಡದೆಂದು ಸರದಾರರ ಆಗ್ರ ಹವಿದ್ದ ಮೂಲಕ,
ಅದನ್ನು ಮರಳಿ ಳಳ ಆಗ್ರಹ ಹಿಡಿದರು. ರಾತ್ರಿಯೆಲ್ಲ
ವಿಚಾರವಾಗಿ ಆ ಪತ್ರವನ್ನು ಸಸಿ ತಗೊಳಿಸ ಬಾರದೆಂದು ನಿರ್ಣಯ
ವಾಯಿತು. ಜೋಶಿಯವರ ಸ ದಂ ಆ ಪತ್ರವನ್ನು ಬಳಕರು ಸುಟ್ಟು
ಬಿಟ್ಟಿರು. ತಮ್ಮ ಆಧಾರಗೆಳೆಲ್ಲ. ಕುಸಿದುಬಿದ್ದ ಮೂಲಕ, ಓಳಕರು ಕ್ಷಮೆ
ಯನ್ನು ಕೇಳ /ಬೇಡೆಂಬ ಸಲಹೆಗೆ ತಮ್ಮ ಸಮ್ಮತಿಯನ್ನು ಕೊಟ್ಟರು. ಇದ್ದು
ದನ್ನೆಲ ಸರಳವಾಗಿ ಬರೆದುಕಳಿಸಿದರು.

“ನಾವು ವೃತ್ತಪತ್ರದಲ್ಲಿ ವಿಧಾನವನ್ನು ಮಾಡುವಾಗ ಆ ಪತ್ರವು ಸಾಧು
ವಾದದ್ದೆ ೦ದೇ ನಮಗೆ ಪ್ರಾಮಾಣಿಕವಾಗಿ ಅನಿಸುತ್ತಿತ್ತು, ಆದುದರಿಂದಲೇ
ನಾವು ಪ್ರಕಟಸಿದೆವು. ಯಾರು ನಮಗೆ ಈ ಎಲ್ಲ ಸಂಗತಿಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸಿ
ದರೋ ಆಗ ಅವರಮೇಲೆ ನಮಗೆ ಅವಿಶ್ವಾಸವಿರಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಆ ವಿಧಾನ
ಗಳು ಮತ್ತು ಪತ್ರ, ಭಿಡೆಯವರ ಬಟ್ಟೆ ಯಲ್ಲಿ ಅಸತ್ಯವಾದವುಗಳು ಎಂದಂ
ನಿಶ್ಚಿತತಾದ ಮೂಲಕ ನಮ್ಮ ವಿಧಾನಗಳೆಲ್ಲವೂ ನಿರಾಧಾರವಾದವುಗಳು
ಎಂದು ಸಿದ್ಧವಾಗುವವು. ನಾವು ಇಂತಹ ಸಂಗತಿಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಇಷ್ಟು ನಿಶ್ವಾಸ
ನಿಟ್ಟದ್ದ ಕ್ರಾಗಿ ನಮಗೆ ಅತ್ಯಂತ ನಿಷಾದವಾಗಿದೆ. ನಾವು ಈ ಪತ್ರವನ್ನು
ಬರೆದು ಕೊಟ್ಟನಂತರ ನೀವು ನಿಮ್ಮ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಬಂದಂತೆ (ಅಂದರೆ ಖಟ್ಟಿ
ಯನ್ನು ತಿರುಗಿತಕ್ಕೂಳ್ಳು ವದು, ಬಿಡುವದು) ಮಾಡಲು ಥೀವು ಪೂರ್ಣ
ಸ್ವತಂತ್ರರಿರುವಿರಿ. ಆದರೆ ನಾವು ಈ ಪತ್ರದಲ್ಲಿ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿದ ವಿಷಾದವು
ಮಾತ್ರ ಜಾ? ಉಳಿಯುವದು.” ಈ ಸತ ತ್ರವು ಬಯಕ ಕೈಸೆ ಸೇರಿದ
2 ಬಟ್ಟಿ ಯಲ್ಲಿ ಹುರುಳೇ ಉಳಿಯಲಿಲ್ಲ.

ಸೆಶನ್‌ "ಕೋರ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಖಟ್ಲೆಯು ಪ್ರಾರಂಭವಾದೊಡನೆಯೇ
ಕ್ಷಮೆಯು ವ್ಯರ್ಥವಾಯಿತೆಂದು ಕಂಡುಬಂದಿತು. ಬ್ಯಾರಿಸ್ಟರ ಇನ್ನ
ರ್ಯಾರಿಬಿಯು ಮೊದಲಿಗೆ ಕ್ಷಮಾಪತ್ರದ ಉಲ್ಲೇಖಮಾಡಿ ಈ ಪತ್ರ ದಲ್ಲಿ
ಏನೂ ಹುರುಳಿಲ್ಲವೆಂದೂ ಆರೋಪಿಗೆ ಉರುಲು ಬೀಳುವದು ಇತ್ತಿ ತ
ವಾದಾಗ ಪಾರಾಗಲು ಈ ಕ್ಷಮಾಯಾಚನೆ ಹೊರಟಡಿ ಎಂದು ಉದ್ಗಾರ
ತೆಗೆದು, ಕೇಸರಿ ಹಾಗೂ ಮರಾಠಾ ಪಶ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾದ ಸುದ್ದಿ ಗಳಿಂದ

60 ಮಿಂ ಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ವಿಷಬೆಕಿತಿಡೆ ಟಳಕ ಹಾಗೂ ಅಗರಕರರಿಗೆ ಶಿಕ್ಷೆಯಾಗದೆ
ಅದು ಹೋಗಲಾರದು. ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೆ ಬರ್ವೆಯವನರೇ ತಮ್ಮ ಪಕ್ಷವು
ದುರ್ಬಲವಾದುದು ಎಂದು ತಿಳಿದು ತಾವೇ ಈ ಕ್ಷಮಾಯಾಚನೆಯ ನಾಟಕ
ವನ್ನು ಹೊಡಿ ಪಾರಾಗಬೇಕೆಂದು ಮಾಡಿದ್ದಾರೆಂದು ವಿಪರೀತವಾಗಿ ಜನರ
ಗ್ರಹಿಕೆಯಾಗುವದೆಂದು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದರು.

ಆ ನಂತರ ಟಳಕರ ವಕೀಲರಾದ ತೆಲಂಗೆರು ೧೮೭೯ರಿಂದ ದೇಶೀವೃತ್ತ
ಪತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಬರ್ವೆಯವರ ವಿರುದ್ಧ ಬಂದ ಲೇಖಗಳಿಗಾಗಿ ಅವರ ಮೇಲೆ
ಯಾವಕ್ರಮವನ್ನೂ ಕೈಕೊಂಡಿಲ್ಲ. ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷವಾಗಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸಜೆ
ಯಲ್ಲಾದ ಭಾಷಣಗಳ ಮೇಲೆಯೂ ಏನೂ ಮಾಡಿಲ್ಲ ಅಂದಮೇಲೆ
ದೂರದಲ್ಲಿ ಪುಣೆಯಲ್ಲಿರುವ ಓಳಕರಂಥವರು ಅದರ ಮೇಲೆ ವಿಶ್ವಾಸವಿಡುವದು
ಆಶ್ಚರ್ಯವಲ್ಲವೆಂದು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದರು.

೧೭ನೇ ಜುಲೈಗೆ ನ್ಯಾ. ಆಥೇಯನರು ಸಮಾರೋಪದ ಭಾಷಣವನ್ನು
ಮಾಡಿದನಂತರ ಜ್ಯೂರಿಗಳು ಮೊದಲನೇ ಆರೋಪವು ಸರ್ವಾನುಮತ
ದಿಂದಲೂ ಎರಡನೇ, ಮೂರನೇ ಆರೋಪಗಳ ಬಗ್ಗೆ ೭೨೨ ಮತಗಳಿಂ
ದಲೂ ಟಳಕರ ಮೇಲೆ ಆರೋಪವು ಹೊರಿಸಲ್ಪಟ್ಟತು. ನಂತರ ಬಳಕ
ಅಗರಕರ ಇಬ್ಬರಮೇಲೆಯೂ ಇದ್ದ ಖಟ್ಟೆಯು ೧೦ ಥಿಮಿಷಗಳಲ್ಲಿ ಮುಗಿದು
ಇಬ್ಬರೂ ಅಪರಾಧವನ್ನು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡರು. ಪುರಾವೆಗಳನ್ನು ಕೊಡುವ
ದಿಲ್ಲವೆಂದು ಹೇಳಿದರು. ಕೊನೆಗೆ ಓಳಕ್ಕ ಅಗರಕರ ಮತ್ತು ಬಖಲೆಯವ
ರಿಗೆ ೪ ತಿಂಗಳ ಸಾದಾ ಶಿಕ್ಷೆ, ರಾನಡೆ ಹಾಗು ಭಿಡೆಯವರಿಗೆ ೨ ವರ್ಷ
ಸಾದಾ ಶಿಕ್ಷೆ ಮತ್ತು ಒಂದೊಂದು ಸಾವಿರ ರೂಪಾಯಿ ದಂಡವೆಂದು
ಸಾರಲಾಯಿತು.

ವಿಚಾರ ಮಾಡಿನೋಡಿದರೆ, ಈ ಪ್ರಕರಣವು ಇಡೀ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ
ಅಂತಃಕರಣವನ್ನು ಕಲಕಿತ್ತು ಎಂಬುದು ವ್ಯಕ್ತವಾಗುತ್ತದೆ. ಮತ್ತು ಆ
ಕಾಲದ ಮುಖಂಡರಿಗೆಲ್ಲ ಹೇಗೆ ಸುತ್ತುವರಿದಿತ್ತೆಂಬುದೊ ಓಳಕ, ಅಗರಕರರು
ಕೇವಲ ಸಾರ್ವಜನಿಕರ ಮುಖವೆಂಬುದೂ ಕಂಡುಬರುವದು. ಏನೇ ಇರಲಿ
ಬಳಕ-ಅಗರಕರರಿಗೆ ಶಿಕ್ಷೆಯಾಗಿದ್ದರೂ ಕೋರ್ಟು ಅವರನ್ನು ಅಪರಾಧಿ

ಲೊ ಕಮಾನ್ಯ ಟಿಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೮೧

ಗಳೆಂದು ನಿರ್ಣಯಿಸಿದ್ದರೂ ಬರ್ವೆಯನರೇ ಮಹಾಸರಾಧಿಗಳಂದು ಜನತೆ
ನಿರ್ಣಯಕೊಟ್ಟಿತು. ಇದಕ್ಕೆ ಓಳಕ, ಅಗರಕರರ ಮೇಲೆ ಜನತೆ ತೋರಿದ
ಪ್ರೀತ್ಯಾದರಗಳೇ ಸಾಕ್ಷಿ.

ಶಿಕ್ಷೆಯಾದ ದಿನವೇ ಓಳಕ ಹಾಗೂ ಅಗರಕರ ಇವರಿಬ್ಬರನ್ನೂ
ಜೊಂಗರಿ ಸೆರೆಮನೆಗೆ ಕಳಿಸಲಾಯಿತು ನಾಲ್ಕು ತಿಂಗಳ ಶಿಕ್ಷೆಯಿದ್ದರೂ
ಸದ್ವರ್ತನದ ಸಲುನಾಗಿ ೧೯ ದಿನಗಳ ಬಿಡುವು ದೊರೆಯಿತು. ೧೦೧ ದಿನ

ಶಿಕ್ಷ ಅನುಭವಿಸಿ ಹೊರಬಂದರು. ಈ ನೂರಾವಂದು ದಿನಗಳ ಅನುಭವದ
ಒಂದು ಗ್ರಂಥವನ್ನು ಅಗರಕರರು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ೨೦ನೇ ಶತಕದ ೩ನೇ

೪ನೇ ದಶಕಗಳಲ್ಲಿ ಜೇಲುಗಳೆಂದರೆ ವಿಶ್ರಾಂತಿ ಸ್ಥಾನಗಳಾಗಿನೆ. ಆಗಿನ
ಕಾಲದ ಜೇಲಿನವಾಸ ವೆಂದರೆ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷ ನರಕವಾಸನೇ ಇದ್ದಿತು. "ಹಸರಾಣಿ,
ಹಸಿಬಿಸಿ ಭಕ್ಕರಿ, ಕೂರಿಯಿಂದ ತುಂಬಿದ ಕಂಬಳಿಗಳು, ತಗಣಿಗಳಿಂದ
ಕತ್ತಲ ಟ್ಟ ಗೋಡೆಗಳು, ಏನೆ೨ದು ಹೇಳಲಿ ಆ ಸುಖ, ಆ ಚಂದ' ಎಂದು

ಅಗರ ರ ವರ್ಣಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಕಾರೇಜಿನಲ್ಲಿರುವಾಗ ಯೋಚಿಸಿದ ಮನೋ
ರಥಗಳ ಪುನರಾವೃತ್ತಿ ಯು ಜೇಲಿನಲ್ಲಿ ಸಮಯ ಸಿಕ್ಕಾಗ ರಾತ್ರಿಯೆಲ್ಲ
ನಡೆಯುತ್ತಿತ್ತು. "ಒಮ್ಮೊಮ್ಮೆ ಇವರ ಚರ್ಚೆಯು ಒಳ್ಳೇ ರಭಸಕ್ಕೆ ಮುಟ್ಟಿ
ದಾಗ ಪೋಲೀಸರು «ರಾಯರೇ, ಸ್ವಲ್ಪು ಮೆಲ್ಲಗೆ ಮಾತನಾಡಿರಿ' ಎಂದು
ಎಚ್ಚರಿಸುತ್ತಿದ್ದರು ಪುನಃ ಸೆರೆಮನೆಯನ್ನು ಸೇರುವ ಪ್ರಸಂಗಬಂದರೆ
ಯಾವ ಸಿದ್ಧತೆಗಳನ್ನು ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳ ಬೇ ಕೆಂಬುದನ್ನೂ ಚರ್ಚಿಸಿದ್ದರು. ಆ
ಪ್ರಸಂಗವು ಓಳಕರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಮೇಲಿಂದಮೇಲೆ ಬಂದಿತು.

ಟಳಕ ಹಾಗೂ ಅಗರಕರರಿಗೆ ಶಿಕ್ಷೆಯಾದುದಕ್ಕಾಗಿ ಜನರಿಗೆ ಬಹಳ
ದುಃಖವಾಗಿತ್ತು. ಅನೇಕ ಸಭೆಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದರು. ಸ್ರೊ.ವರ್ಡ್ಸವರ್ಥ,
ನಾಮದಾರ ಮಂಡಲೀಕ ಮೊದಲಾದ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತ ಗೃಹಸ್ಥರು ವಂಂದಾಗಿ
ಬಳಕ, ಅಗರಕರರ ಶಿಕ್ಷೆಯನ್ನು ಪೂರ್ಣಕಡಿಮೆಮಾಡಿರೆಂದು ಸರಜೇಮ್ಸ
ಫರ್ಗ್ಯೂಸನ್ನರ ಕಡೆಗೆ ಅರ್ಜಿಮಾಡಿದರು ಅದರಿಂದ ಏನೂ ಪ್ರಯೋಜನ
ವಾಗಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಜನ ಮಾತ್ರ ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾಗಿ ಚ ಸನ್ಮಾನ
ಮಾಡಬೇಕೆಂದು ನಿಶ್ಚ ಯಿಸಿತು. ಅ ವಿಷಯವಾಗಿ ದೀನಬಂಧು ಪತ್ರವ್ರ
ಈ ಇಬ್ಬರು ತರುಣರಿಗೆ ಅನ್ಯಾಯೆದಿಂದೆ ಶಿಕ್ಷೆಯಾಗಿದೆ. ತಿಲಮಾತ್ರವೂ
ಈ ಶಿಕ್ಷೆಯ ಕಲ್ಪ ನೆಯು ಅವರಿಗೆ ಜಗ ಅವರನ್ನು ಬಿಟ್ಟಿ ಕೂಡಲೆ,
11

ಲ೮೨ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಅವರಿಗೆ ಮಾನಪತ್ರಕೊಡಬೇಕು. ಮತ್ತು ಜೇಲಿನಿಂದ ಹೊರಬರುವಾಗ
ರಛದಲ್ಲಿ ಕೂಡಿಸಿ, ಊದುತ್ತ ಬಾರಿಸುತ್ತ, “ಅವರ ಮೆರವಣಿಗೆಯನ್ನು ತೆಗೆಯ

ಬೇಕು. ಮತ್ತು ಅವರನ್ನು ಇಚ್ಛೆ ತ್ರ ಸ್ಥಳಕ್ಕೆ ಮುಟ್ಟಸಬೇಕು. ಇದನ್ನು
ಮಾಡಲು ನಾವು ಬದ್ಧ ರು? ಸ್ನ ಬರೆದಿದ್ದ ತು.

5೬ನೇ ಅಕ್ಟೊ "ಬರ (೧೮೮೨) ಗುರುವಾರ ದಿವಸ ಬೆಳಿಗ್ಗೆ ಓಳಕ
ಹಾಗೂ 111.1. ಡೊಂಗರಿ ಜೇಲಿನಿಂದ ಬಿಡುಗಡೆ ಬಡ. ಅವರ
ಸತ್ಕಾರಾರ್ಥವಾಗಿ ಬಾಗಿಲಲ್ಲಿ ಎರಡು ಸಾವಿರ ಜನರು ನೆರೆದಿದ್ದರು. ದೀನ

ಬಂಧು ಪತ್ರದ ಸಂಪಾದಕರಾದ ರಾ. ಲೋಖಂಡೆ, ದಾಮೋದರ ಸಾವಳಾ
ರಾಮ ಯಂದೆ, ಮೊದಲಾದ ಬ್ರಾಹೆ ಣೇತರ ಮುಖಂಡರೇ ಮುಂದಾಗಿದ್ದರು.

ಇಬ್ಬ ರನ್ನೂ ರಥದಲ್ಲಿ ಕೂಡಿಸಿ ಊರಲ್ಲಿ ಮೆರವಣಿಗೆಯನ್ನು ತೆಗೆದರು. ದೀನ
ಬಲಿದು ಪತ್ರದ ಕಚೇರಿ, ಯೂನಿಯನ್‌ ಕ್ಲಬ್‌, ಮಾದವಬಾಸ ರಘುನಾಥ
ದಾಸರ ಗತೆ ಮೊದಲಾದ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಸಾವಿರಾರು ಜನರು ಅವರ
ಸತ್ಯಾರಮಾಡಿದರು. ಪರಸ್ಮಳದಿಂದಲೂ ಸಾವಿರಾರು ಜನ ದರ್ಶನಕ್ಕಾಗಿ
ಬಂದಿದ್ದರು. ಖಡಿಕಿ ನಿಲ್ದಾ ಇದಲ್ಲಿ ಡೆಕ್ಕನ್‌ ಕಾಲೇ ಜದ ಮ
ಸ ತ್ಯಾರವನ ನ್ನು ಏರ್ಪಡಿಸಿತು. ಪುಣೆಯ, ಸ್ಪೇಶನ್‌ದಕಲ್ಲಿಯಂತೂ ಕೇಳುವ
ದೇನು? ಇಡೀ ಪುಣೆ ಪಟ್ಟಿಣವೇ ದರ್ಶನಾಕಾಂಕ್ಷಿಯಾಗಿ ನಿಂತಂತಾಗಿ
ದ್ವಿತು. ಅತ್ಯಂತ ಸಂಭ್ರಮದಿಂದ ಊರಲ್ಲಿ ಕರೆದುಕೊಂಡುಹೋದರು.
ಬೆಳಿಗ್ಗೆ ರಾ. ಹರಿರಾವಜಿ ಚಿಸಳೂಣಕರರ "ಬಂಗಲೆಯಲ್ಲಿಯೂ ಸಾಯಂ

ಕಾಲ ಮುರೋಬದಾದಾರವರ ವಾಡೆಯಲ್ಲಿಯೂ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸಭೆಯ
ವತಿಯಿಂದ ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾಗಿ ಸತ್ಸಾರಮಾಡಲಾಯಿತು.

ಲೋಕ ಸೇವೆಯ ಶಾರೀರಿಕ ದುಃಖ ಮತ್ತು ಜನತೆಯಿಂದಾದ
ಸನ್ಮಾನದ ಸುಖ ಇನೆರಡರಿಂದಲೂ ದೊರೆಯುವ ಸಾಕಾ )ಿತ್ಕಾರದ ಆನಂದ
ವನ್ನು ಭೋಗಿಸುವ ಭಾಗ್ಯವು ಲೋಕಮಾನ್ಯರಿಗೆ ಜನ್ಮದಲ್ಲಿ ಅನೇಕಸಲ
ದೊರಕಿದ್ದ ರಲ್ಲಿ ಇದು ಯ ಅನುಭವವು. ತ್ರ ಅಕಸ್ಮಿಕವಾಗಿ
ಬಂದ ಕೊಲ್ಹಾಪುರ ಹಾಗು ಓಳಕರ ನಿಕಟ ಸಂಬಂಧವು ಆಯುಷ್ಯವಿರುವ
ವರೆಗೆ ಇರಬೇಕೆಂದು ಈಶಸಂಕಲ್ಪವಿದ್ದಂತೆ ಕಾಣುತ್ತದೆ.

ಕೊಲ್ಲಾಪುರ ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ ಉಂಟಾದ ಲೋಕ ಸಹಾನುಭೂತಿ
ಹಾಗೂ ಲೋಕ ಸ್ರಿಯತೆಗಳು ಟಳಕರನ್ನು ತಾಯಿಯಂತೆ ಇಡೀ ಆಯುಷ್ಯ

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಟಿಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ಲಕ್ಕಿ

ದಲ್ಲಿ ರಕ್ಷಿಸಿದವು. ಅವರನ್ನು ಅವು ಎಂದೂ ಅಗಲಲಿಲ್ಲ. ಚಿಸಳೂಣಕರರಂತೆ
ಸಾ _ರ್ಥತ್ಕಾಗಮಾಡಿ ಸ್ವ ಸೃತಂಿತ್ರ ಶಾಲೆಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದ ರಿಂದ ಅವರ ಬಗ್ಗೆ
ಆದರ ಬುದ್ದಿಯುಂಟಾ ಯಿತು. ಕೊಲ್ಹಾಪುರ ಪ್ರಕರಣದಿಂದ ಅದುದ್ದಿ ಗುಣಿತ
ವಾಯಿತು. ಓಳಕರ ಮಹರ್ಜಿಸೆಯೇ ಹಾಗಿದ್ದಿತು. ಅವರ ಕಾರ್ಯವ
ಮಿತ್ರರ ಕೊರತೆಯು ಎಂದೂ ಆಗಲಿಲ್ಲ. ಕೊಲ್ಹಾಪುರದ ಪ್ರಕರ್ಣ

ಪ್ರಾರಂಭವಾದಾಗ ಓಳಕರ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಜೀವನವು ಸುರುವು ಆಗಿ ಒಂದು
ಒಂದೂವರೆ ವರ್ಷಮಾತ್ರವಾಗಿದ್ದಿತು. ಅವರಿಗೆ ಅರಿಯದಂತೆಯೇ ಅವರ

ಜಾವೂನಿನ ಸಿದ್ಧತೆಯಾಗಿದ್ದಿತು. ಉರುವಣೆ ಎಂಬುವವರು ದೊಡ್ಡ ಬೆಲ್ಲದ
ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳು. ಅವರಿಗೂ ಓಳಕರಿಗೂ ಮೋರೆಯ ಗುರ್ತುಕೂಡ ಇರಲಿಲ್ಲ.
ಅವರು ೫೦೦೦ ರೂಪಾಯಿಗಳ ಹಮ್ಮಿಣಿಯನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಕೋರ್ಟಗೆ
ಹೋಗಿ ಕುಳಿತಿದ್ದರೆಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಈ ಅನಿಮಿತ್ತ ಬಂಧುಗಳ ಸ್ನೇಹವು
ಇಬ್ಬರಲ್ಲಿ ಆಮರಣವಾಗಿ ಉಳಿಯಿತು. ಓಳಕರ ಆಯುಷ್ಯದಲ್ಲಿ ಅನೇಕ
ಮಿತ್ರರು ನಿರಪೇಕ್ಷ ಬುದ್ಧಿ ಯಿಂದ ಸಹಾಯ ಮಾಡುವನರು ದೊರೆತಿದ್ದರೂ
ಉರುವಣೆಯವರ ನೆನಪುಮಾತ್ರ ಅವರಿಗೆ ಯಾವಾಗಲೂ ಜಾಗೃತನಿರುತ್ತಿ
ದ್ದಿತು. ಅವರು ತಮ್ಮ ಗೆಳೆಯರ ಮಬಂದಿ «ನನ್ನ ಏನೂ ಪರಿಚಯವಿಲ್ಲದೆ
೫೦೦೦ ರೂಪಾಯಿಗಳನ್ನು ಜಾಮೊನವಾಗಿ ಕೊಡಲು ಸಿದ್ಧನಾದ ಉರುವಣೆ
ಶೇಡಜಿಯನ್ನು ನೋಡಿ, ನನಗೆ ಬಹಳ ಆಶ ಶೃ ರೃವಾಯಿತು. ಸಾರ್ವಜನಿಕ
ಸೇವೆಯ ಫಲವು ಬಹಳ ದೂರನಿರುನದಿಲ್ಲೆಂದು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಜೀವನದ
ಮೊದಲನೆಯ ಹೆಜ್ಜೆ ಯಲ್ಲಿಯೇ ನಾನು ನುನಗಂಡೆನು' ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಿ
ದ್ದರು. ಕೀಡಜಿಯಂತೆಯೇ ಅನೇಕ ವಕೀಲರು ಮುಂದೆಬಂದು ಸಹಾಯ
ನೀಡಿದರು. ಸಹಾಯಧನವನ್ನು ಕೂಡಿಸಿದರು. ಮುಂಬಯಿ, ಪುಣೆ
ಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಧನಸಂಗ್ರಹಿಸಲಾಯಿತು. ಆದರೂ ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ಸಾಲುವಷ್ಟು
ಸಿಕ್ಕಲಿಲ್ಲ. ಕೇಸರಿ, ಮರಾಠಾ ಪತ್ರಗಳಿಗೆ ಸಾಲವಾಯಿತು. ಆದರೆ ತಮ
ಗಾದ ಸಾಲವು ಹೇಗೆ ಮುಟ್ಟ ತಂ ಎಂಬ ಚಿಂತೆಗಿಂತಲೂ ಜನರು ಅಕಲ್ಪಿತ
ವಾಗಿ ತಮುಗೆಮಾಡಿದ ಉಪಕಾರವನ್ನು ಹೇಗೆ ತೀರಿಸಬೇಕೆಂಬ ಚಿಂತೆಯು
ಹೆಚ್ಚಾ ಯಿತು. ಹಾಗೆ ಅನಿಸುವಂತೆಯೇ ಈ ಸಂಕಟದಲ್ಲಿ ಜನತೆ ಬಹು
ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಸಹಾನುಭೂತಿ ಯನ್ನು ತೋರಿತು.

ಹವಾವರಿಕಾತುನಾ ನಾಕಾ. ಅರಾಲಲನಿರಿರ

ಫರ್ಗ್ಯೂಸನ್‌ ಕಾಲೇಜಿನ ಸಂಸ್ಥಾಪನೆ

ಲೋಕಮಾನ್ಯರು ವಕೀಲೀಪದವಿಗಾಗಿ ಓದುತ್ತಿರುವಾಗಲೇ, ಶಿಕ್ಷಣ
ಪ್ರಸಾರವನ್ನು ತಮ್ಮ ಜೀವನದ ಥೈೇಯವನ್ನಾಗಿರಿಸಿಕೊಂಡು ಅದಕ್ಕಾಗಿ
ಒಂದು ಕಾಲೇಜನ್ನು ತೆರೆಯಬೇಕೆಂದು ಸಂಕಲ್ಪಿಸಿದ್ದರು. ಒಂದು ಹಾಯ
ಸ್ಫೂಲನ್ನು ತೆರೆಯಲು ಸಾಕಷ್ಟು ಜನರು ಸಿಗದಾಗ, ಕಾಲೇಜನ್ನು ತೆರೆಯುವ
ಬಗೆಯೆಂತು ? ಕಾಲೇಜನ್ನು ತೆರೆಯಬೇಕೆಂಸ ಹಂಬಲವನ್ನು ಹಾಯಸ್ಕೂಲಿ
ನಿಂದಲೇ ಹಿಂಗಿಸಿಕೊಂಡರು. ಆದರೆ ಅನರ ಕಾಲೇಜಿನ ಕನಸು ನನ
ಸಾಗುವ ಕಾಲವು ಸನ್ನಿಹಿತವಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಕೊಲ್ಲಾಪುರ ಪ್ರಕರಣದಿಂದ
ಮಾನ್ಯ ಓಳಕ ಮತ್ತು ಅಗರಕರರ ಶೇರ್ತಿಯು ದೇಶದತುಂಬಾ ಪಸರಿಸಿತು.
ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನರು ಸಹಾನುಭೂತಿಯನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದರು. ಓಳಕರಿಗೆ
ದೇಶದ ಮಹಾನುಭಾವರ ಪರಿಚಯಬಂದಿತು. ಅಂದಿನ ಸಂಸ್ಥಾನಿಕರ
ಮತ್ತು ಸಿರಿವಂತರ ಆಶ್ರ ಯದೊರೆಯುವ ಲಕ್ಷಣಗಳು ಕಂಡುಬಂದವು. ಶಿಕ್ಷಣ
ಸಂಸ್ಥೆ ಗೆ ಶ್ರೀಯುತರಾದ ಅಗರಕರ, ಆಪ್ಟೆ, ಕೇಳಕರ, ಧಾರಪರಂತಹ
ಉತ್ಪಾ ಹಿ ತರುಣ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಸಹಾಯಕ್ಕಾಗಿ ಬಂದುನಿಂತರು. ಇದರಿಂದ
ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ಸುತಂ ಭೂ; ಶಿಕ್ಷಣತಜ್ಞ ರಲ್ಲಿಯೂ ಒಂದು ನವ
ಚೈತನ್ಯವು ಮೂಡಿತು. ಶಿಕ್ಷಣಕಮೀಓಟಯ ಅಧ್ರಕ್ಸರಾದ ಹಂಟರಸಾಹೇಬರ
ಅಭಿಪ್ರಾಯವನ್ನು ಈ ಮೊದಲೇ ನೀವು ನೋಡಿದ್ದು ವಿದಿತವಿರಬೇಕು.
ಸ್ವತಂತ್ರವಾಗಿ ನಡೆದ ಶೈ ಕ್ಷಣಿಕ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಗೆ ಉದಾರ-ಮನಸ್ಸಿನಿಂದ ಧನ
ಸಹಾಯವನ್ನು ನೀಡಬೇಕೆಂಬುದೇ ಅವರ ವರದಿಯ ಆಶಯವಿತ್ತು.
ಅದನ್ನು ಸರಕಾರವೂ ಮನ್ಸಿಸಿತು. ಅಲ್ಲದೆ, ನ್ಯೂ ಇಂಗ್ಲಿಷ ಸ್ಕೂಲಿನಲ್ಲಿ
ಸೇರಿದ ಯುವಕರು ತಮ್ಮ ಆಯುಷ್ಯವನ್ನೆ ( ಶಿಕ್ಷಣಕ್ಕೆ ಮುಂಡಪಿಡಬೇಕೆಂದು
ನಿಶ್ಚಯಿಸಿ, ದಕ್ಷಿಣಭಾರತ ವಿದ್ಯಾಪ್ರ ಸಾರಕ ಮಂಡಲವೆಂಬ ಸಂಸ್ಥೆಯೊಂದನ್ನು
(ಡೆಕ್ಕನ್‌ ಎಜ್ಯುಕೇಶನ್‌ ಸೊಸಾಯಿಟಿ) ಸ್ಥಾ ಪಿಸಿ, ಆಜೀವ ಸದಸ್ಯರಾಗುವ
ಸಂಕಲ್ಪಮಾಡಿದ್ದ ರು. ಮುಂದೆ ಸ್ಥಾ ಪಿಸ ಸಲಿದ್ದ ಮಹಾವಿದ್ಯಾಲಯದ ನೆರಳೇ

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಟಿಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೮೫

ಈ ಸಂಸ್ಥೆಯಾಗಿತ್ತು. ಹೀಗಾಗಿ ಕಾಲೇಜನ್ನು ತೆರೆಯುವ ಅನರ ವಿಚಾ
ರಕ್ಕು ಚಾಲನೆ ದೊರೆಯಿತು.

ಸಂಸ್ಥೆ ಯಲ್ಲಿ ಸೇರಿದವರಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಮೇಧಾವಿಗಳು, ಉತ್ಸಾಹಿಕಾರ್ಯ
ಕರ್ತರು, ಪ್ರಥಮಶ್ರೇಣಿಯ ಪದವೀಧರರು, ಮಹತ್ವಾಕಾಂಕ್ಷಿಗಳು ಕೂಡಿ
ದ್ಬರು ಕಾಲೇಜೊಂದನ್ನು ಸಂಸ್ಥಾಪಿಸಿ ಬಿ. ಏ. ತಕ ಏ. ಪದವಿಗಳ
ಶಿಶ್ಚಣವನ್ನು ತರುಣರಿಗೆ ಕೊಟ್ಟು ಅವರಿಂದೆ “ಸ ಜಟ ಒಂದು
ಕ್ರಾಂತಿಯನ್ನೇ ಎಬ್ಬಿಸಲು ನಿರ್ಣಯಿಸಿದರು. ಶ್ರೀ ಅಫೆ ರೈ ಯವರು ತಮ್ಮ
ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಶಿಕ್ಷಣದ ನಿಚಾರಗಳನ್ನು ಶಿಕ್ಷಣಕವಿ ೀಟಿಯೆಯುರು ಮಂಡಿಸು
ವಾಗ, (೧) ಶಿಕ್ಷಣದ ಅನುಕೂಲತೆಗಳನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿ ಸಬೇಕು. (೨) ಶಿಕ್ಷಣದ
ವೆಚ್ಚವನ್ನು ತಗ್ಗಿಸಬೇಕು. (೩) ಸರಕಾರದ ಶಿಕ್ಷಣಸದ್ಗತಿಯನ್ನು ಸುಧಾ
ರಿಸಬೇಕು (೪) ಸ್ವತಂತ್ರ ಶಿಕ್ಷಣ ಸಂಸ್ಥೆ ಗಳ ಧ್ರೇಯ,ಥೋರಣೆಗೆ ಧಕ್ಕೆ
ತಗಲಬಾರದು. (೫) ಅವರಿಗೆ ಸಹಾಯಧನನನ್ನಿ ತ್ತ ರೂ ಅವರ ಫೋರಣೆಸ
ಬಾಧೆ ತರಬಾರದು, (೬) ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಆಂಗ್ಲಭಾಷೆಗಿಂತ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ
ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಕಲಿಸಬೇಕು (೭) ಇಂಗ್ಲಂಡದ ಶಿಕ್ಷಣನ ಪದ್ಧತಿಯನ್ನು ಅನು
ಕರಿಸದೇ ನಮ್ಮು ದೇಶಕ್ಕೆ ಯೋ ಗ್ಯವಾಗುವಂತೆ ಅದನ್ನು ಇಲ್ಲಿಯೇ ರೂಪಿಸ
ಬೇಕು. (೮) ಪ ಶೃಪು ಪ್ರಜ ಕಗಳನ ತೆ ಭಾರತದಲ್ಲಿಯೇ. ಸಿದ್ಧಪಡಿಸಬೇಕು.
(೯೪) ಉಚ್ಚಶಿಕ್ಷಣದ ಸೂತ್ರಗಳು ಭಾರತೀಯರ ಕಡೆಗೆ ಇರಬೇಕು.
ಎಂದು ಮಾರ್ಮಿಕರೀತಿಯಲ್ಲಿ ತಿಳಿಸಿದ್ದರು. ಅವರು ತಮ್ಮ ಯೋಜನೆಗೆ
ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಶಿಕ್ಷಣವೆಂದು ಹೆಸರಿರಿಸಿದ್ದ ರು. ಪರಕೀಯಸಂಸ್ಕೃುತಿಯ ದಾಸ
ರಾಗುವ ಪದವೀಧರರನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸ ಜ್ಜ ದೇಶಾಭಿಮಾನಿ ಮತ್ತು ಧ್ಯೇಯ
ವಾದಿಗಳನ್ನು ಸದ್ದೆಪಡಿಸುವದೆಳ ತಮ್ಮ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಶಿಕ್ಷಣದ ಗುರಿಯೆಂದು
ಘಂಟಾಘೋಷವಾಗಿ ಸಾರಿದರು. 2 ಸುಶಿಕ್ಷಿತರಿಂದಲೇ ದೇಶದಸೇವೆ
ಯಾಗಿ ಅವರಿಂದ ರಾಜ್ಯಕ್ರಾಂಕಿಯಾದೀತೆಂದು ಅವರ ವಿಚಾರವಿತ್ತು.
೧೮೮೩ರ ವರದಿಯನ್ಸಿಯೇ ೧೮೮೫ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಬೇಕಾಗಿರುವ ಕಾಲೇಜಿನ
ದೃಷ್ಟಿ ಯಿಂದ ೧೮೮೪ರಲ್ಲಿ ತಾವು ಏನೇನು ಸಿದ್ಧತೆ ಮಾಡಬೇಕೆಂಬುದನ್ನು
ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಚಿತ್ರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಎಲ್ಲ ಕಾರ್ಯಗಳ ಉದ್ದೇಶವನ್ನು ಕೆಳಗಿನ
ಶಬ್ದಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದ್ದಾರೆ.

ಳ೬ ಪಿಂ ಚಿನಬಳ್ಳಿ

“We have undertaken this work of popular education
with the firmest conviction and belief that of all agents of
human civilization Education is the only one that brings
about material, moral and religious regeneration of fallen
countries and rises then up to the level of most advanced
nations by slow and peaceful revolutions.”

ಈ ತರುಣರ ಸಾಹಸೀವೃತ್ತಿ, ಉಊಚ್ಛಧ್ಯೇೇಯ, ತ್ಯಾಗ, ದೇಶಾಭಿಮಾನ,
ಕರ್ತೃತ್ವಶಕ್ತೆಗಳ ಪ್ರಭಾವವು ನಿಶ್ಚನಿದ್ಯಾಲಯದ ಮುಂದಾಳುಗಳ ಮೇಲೆಯೂ
ಬಿದ್ದಿ ತ್ತು. ಅವರು ಮಂಗ್ಧರಾಗಿದ್ದರು. ಪ್ರಿನ್ಸಿಪಾಲ ವರ್ಡ್ಸವರ್ಥ, ಆಕ್ಷನ್‌
ಹ್ಯಾವ್‌, ಡಾ. ಮ್ಯಾಕಕನ್‌, ಭಾಂಡಾರಕರ, ರಾನಡೆ, ತೆಲಂಗ ಮೊದಲಾದ
ವರು ಈ ಹುಡುಗರು ಕಾಲೇಜ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲು ಅಪ್ಪಣೆ ಕೇಳಿದರೆ ಆನಂದ
ದಿಂದ ಕೊಡಬೇಕೆಂಬ ಇಚ್ಛೆಯುಳ್ಳ ವರಾಗಿದ್ದರು. ೧೮೮೪ರ ಅಕ್ಟೋಬರ
೨೪ ನೇ ತಾರೀಖಿನ ದಿವಸ ಸರ್‌ ವುಯ್ಯಿಲೆಮ ವೆಡರಬರ್ನರ ಅಧ್ಯಕ್ಷತೆ
ಯಲ್ಲಿ ಪುಣೆ ಪಟ್ಟಣದ ಪ್ರಮುಖರ ಸಭೆ ಜರುಗಿತು ಯಥಾವಿಧಿಯಾಗಿ
ದಕ್ಷಿಣಭಾರತ ವಿದ್ಯಾಪ್ರಸಾರಕ ಮಂಡಲ (ಡೆಕ್ಕನ್‌ ಎಜ್ಯುಕೇಶನ್‌
ಸೊಸಾಯಿಟಿಯು)ವು ಸ್ಥಾಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ತು ವೆಡರಬರ್ನರು ನ್ಯೂ ಇಂಗ್ಲಿಷ
ಸ್ಕೂಲಿನ ಸಂಚಾಲಕರ ಸಾಹಸವನ್ನು ಹೊಗಳಿದರು. ವಾಮನರಾವ
ಆಫ್ಟೆಯವರು ಸೊಸಾಯಂಟಿಯ ಸ್ಥಾಸನೆಯ ಗೊತ್ತುವಳಿಯನ್ನು ಮಂಡಿ
ಸುತ್ತ ಕಾಲೇಜ ಮೊದಲಾದವುಗಳನ್ನು ಉಪಕ್ರಮಿಂಸಲು ಜನರ ಕೊಡು
ಗೈಯ್ಯ ಸಹಾಯವಿಲ್ಲದೆ ಶಕ್ಯನಿಲ್ಲೆಂದೂ, ಅದರ ಯೋಗ್ಯ ವಿನಿಯೋಗ
ವಾಗುವದೆಂಬ ವಿಶ್ವಾಸ ಉಂಬಾಗುವಂಥ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತರ ವ್ಯವಸ್ಥಾಪಕ ಮಂಡ
ಲವು ಅವಶ್ಯವೆಂದೂ ಹೇಳಿದರು ಓಳಕರು ವರ್ಡ್ಗವರ್ಥ, ವೆಡರಬರ್ನ
ತೆಲಂಗ, ನಾರಾಯಣಭಾಯಿ ದಾಂಡೇಕರ, ಕೇಳಕರ, ಮೊದಲಾದ ಜನರ
ಮಂಡಲವಿರಬೇಕೆಂಬ ಗೊತ್ತುವಳಿಯನ್ನು ಮುಂದಿಟ್ಟರು. ಭಾಂಡಾರಕರರು
ಸಭಾಸದರ ಗೊತ್ತುವಳಿಯನ್ನು ಮಂಡಿಸುತ್ತ "ಉದಾರ ಹಾಗೂ ನಿರಪೇಕ್ಷ
ರಾದ ಈ ಏಳುಜನ ಪದವೀಧರರು, ತಮ್ಮ ಧೈರ್ಯದಿಂದ ಸ್ವತಂತ್ರ ಶಾಲೆ
ಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿ, ಬೆಳೆಯಿಸಿ, ಅದನ್ನು ಹೆಸರುವಾಸಿಯನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ.

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಬಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೪೭

ತಮ್ಮ ಕರ್ತ್ಯತ್ವಶಕ್ತಿಯಿಂದ ಜನರ ಉದಾರಾಶ್ರಯಕ್ಕೆ ಅದು ಪಾತ್ರವಾಗು
`ವಂತೆ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ ಈ ಏಳು ಜನರ ಅಗ್ರಭಾಗದಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬ ಪ್ರಥಮ
ಶ್ರೇಣಿಯ ಎಲ್‌. ಎಲ್‌. ಬಿ. ಗೈಹಸ್ಥರ ಹೆಸರಿದೆ. ತ ಸ್ವತಂತ್ರ
ಶಿಕ್ಷಣದ ಹುಚ್ಚಿಗೆ ಬೀಳದೆ, ಸ್ವಸಿತದಕಡೆಗೆ ದೃಷ್ಟಿಯನ್ನಿಟ್ಟು, ಸರಕಾರಿ
ನವಕರಿಯನ್ನು ಹಿಡಿದಿದ್ದರೆ, ಗಾಜಾ ಚೆಕ್ಕಂದದಿಂದೆ ಕಾಲ
ಕಳೆಯಬಹುದಾಗಿದ್ದಿತು.” ಎಂದು ಉದ್ಗಾರ ತೆಗೆದರು. ಮಂಡಲೀಕ
ಹಾಗೂ ವರ್ಡ್ಗವರ್ಥರನ್ನು ಧರ್ಮದರ್ಶಿಗಳೆಂದು (ಟ್ರಸ್ಟೀ) ನಿಯಮಿಸಿ,
ಸೊಸಾಯಿಟಯ ನಿಯಮಗಳನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿ, ಸಭೆಯು ವಿಸರ್ಜನೆಯಾ
ಯಿತು. ಮೊದಲಿನ ಸಭಾಸದರಲ್ಲಿ ಟಳಕ-ನಾಮಜೋಶಿ, ಆಪ್ಟೆ, ಅಗರಕರ,
ಗೋಳಿ ಧಾರಪ ಈ ಏಳು ಜನರಿದ್ದರು.

ಸೊಸಾಯಿಟಿಯ ಸ್ಮಾಪನೆಯಂದರೆ ಕಾಲೇಜಿನ ತಳಹದಿಯೇ ಆಗಿ
ದ್ಹಿತು. ಈ ತರುಣರು ಕಾಲೇಜನ್ನು ನಡೆಯಿಸುವ ತಮ್ಮ ಯೋಗ್ಯತೆಯನ್ನು
ಈ ಮೊದಲೇ ತೋರಿಸಿದ್ದರು. ೧೮೮೪ನೇ ಇಸ್ಪಿಯು ಕಾಲೇಜಿನ ನಿಧಿ ಸಂಗ್ರಹ
ದಲ್ಲಿಯೇ ಕಳೆಯಿತು. ೧೮೮೪ ರ ಡಿಸೆಂಬರ ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ ಮುಂಬಯಿ
ಯುಫಿವ್ವರ್ಸಿಟಯ ಸಿಂಡಿಕೇಟಿವು ಸೆನೆಟಗ್ಗೆ ಪುಣೆಯಲ್ಲಿ ಇದೇ ಪ್ರಾರಂಭ
ವಾದ ಡೆಕ್ಕನ್‌ ಎಜ್ಯುಕೇಶನ್‌ ಸೊಸಾಯಿಟಯು, ಫರ್ಗ್ಯೂಸನ್‌, ಕಾಲೇಜ
ನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸತಕ್ಕದ್ದಿದೆ. ಪರೀಕ್ಷೆಗೆ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳನ್ನು ಕಳುಹಿಸಲು
ಮೂರುವರ್ಷಗಳ ಅಪ್ಪಣೆಯನ್ನು ಕೊಡಬಹುದು. ಈ ಮೂರುವರ್ಷ
ಅದು ಚನ್ನಾಗಿ ನಡೆದಿದೆ ಎಂದು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯಕ್ಕೆ ಮನವರಿಕೆಯಾದರೆ,
ಅದನ್ನು ತಮ್ಮ ತೆ ಸಂಸ್ಥೆಯನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳ ಬೇಕೆಂದು ತಿಳಿಸಿತು. ಈ
ಆನಂದದ ಸುದ್ದಿಯನ್ನು ಅಗರಕರರು ಒಳ್ಳೇ ನ ಕೇಸರಿಯಲ್ಲಿ
ಪ್ರಸಿದ್ಧಿ ಸಿದ್ದಾರೆ. «ಫರ್ಗ್ಯೂಸನ್‌ ಕಾಲೇಜಿನ ಈ ಗೌಡಬಂಗಾಲಿ ಏನಿದೆ
ಎಂಬುದನ್ನು ಬೇಗನೆ ವಾಚಕರಮುಂದೆ ಮಂಡಿಸುವ ವಿಚಾರವಿದೆ. ಆ
ಸಮಸಯುದಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲರೂ ಎಚ್ಚರದಿಂದ ಇರಬೇಕು. ಏಕೆಂದರೆ, ಆ ಸುದ್ದಿ
ಯನ್ನು ಓದಿದ ಕೂಡಲೇ ಕೆಸೆಯಲ್ಲಿಯ ರೂಪಾಯಂಗಳೆಲ್ಲ ಜಿಗಿಜಿಗಿಯುತ್ತ
ದಕ್ಷಿಣಭಾರತ ವಿದ್ಯಾಪ್ರಸಾರಕ ಮಂಡಳದ ಕಡೆಗೆ ಬರಹತ್ತಿದರೆ, bn
ನಾವು ಹೊಣೆಗಾರರಲ್ಲ.” ೧೮೮೫ನೇ ಜನವರಿ ೨ನೆ ತಾರೀಖಿಗೆ ಫ ರ್ಗ್ಯ್ಯೂ

೮೪ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಸನ್‌ ಕಾಲೇಜದ ಪ್ರಾರಂಭೋತ್ಸವವು ಜರುಗಿತು. ಲೋಕಮಾನ್ಯರೆ
ಕಾಲೇಜದ ಕನಸು ನನಸಾಗಿ ಪರಿಣಮಿಸಿತು.

ಬಳಕ ಹಾಗು ಆಸ್ಚೆ ಯವರು ಸಂಸ್ಕೃತ ಹಾಗು ಗಣಿತದಲ್ಲಿ ನಿಷ್ಣಾತರು.
ಅಗರಕರರು ಇತಿಹಾಸ ತ್ತ ಅರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ಪ್ರವೀಣರು. ge
ಯವರು ಪದಾರ್ಥ ವಿಜ್ಞಾ ನೆಶಾಸ್ತ್ರ ದಲ್ಲಿ ಎಂ. ಎ, ಆದೆನರು. ಕೇಳಕರರು
ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಇಂಗ್ಲಿಷ ಶಿಕ್ಷಕರು. ಹೀಗಾಗಿ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾ ಲಯಕ್ಕೆ ಶಿಕ್ಷಕರ ಬ
ಕುರುಕುರು ಮಾಡಲವಕಾಶವೇ ಇರಲಿಲ್ಲ. 8 ಪ್ರಶ್ನೆ ಯಂದರೆ ಸ
ಏಳನೇ ಈಯತ್ತೆಯ ೪-೪ ವರ್ಗಗಳನ್ನು ನಡೆಯಿಸುವ ಈ ಸಂಸ್ಥೆಗೆ ೫, ಕ
ಒಂದು ವರ್ಗವನ್ನು ನಡೆಸಲು ಸ್ಥಳದೊರೆಯಲಾರದೆ ? ಯಾವುದೇ ಸಂಸ್ಥೆಗೆ
ಒಮ್ಮೆಲೆ ದೊಡ್ಡ ಕಟ್ಟಡವನ್ನು ಕಟ್ಟಿ ಸುವದು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲವೆಂಬುದನ್ನು ವಿಶ್ವ
ವಿದ್ಯಾಲಯವು ಅರಿತಿದ್ದ ಮೂಲಕ ನ್ಯೂ ಇಂಗ್ಲಿಷ ಸ್ಕೂಲಿನ ಸ್ಥ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಯೇ
ಕಾಲೇಜ ಸ್ರಾರಂಭಿಸಲು ಅಪ್ಪಣೆಯನ್ನು ಇತ್ತಿತು. ಗಜ್ಪ್ರೀವಾಜಿಯ
ದಿವಾಣಖಾನೆಯಲ್ಲಿ ಈ ವರ್ಗವು ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ಕಾಲೇಜಿನ ಆಡಳಿತೆ
ಯನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸಲು ಒಂದು ಮಂಡಳವಿರಬೇಕೆಂಬ ನಿರ್ಬಂಧವೂ
ಇದ್ದಿತು. ಭಾಂಡಾರಕರ ಮತ್ತು ಆಕ್ಟೈನ್‌ಹ್ಯಾಮರಂಥವರು ಬೋರ್ಡಿನ
ಸದಸ್ಯರಾದಮೂಲಕ ಈ ಪ್ರಶ್ನೆಯೂ ಉದ್ಭ ವಿಸಲಿಲ್ಲ. ಹೀಗೆ ಸರ್ವ
ಸಂದೇಹಗಳೂ ನಿವಾರಣೆಯಾಗಿ ಕಾಲೇಜವು ತಲೆಯೆತ್ತಿ ತನ್ನ ಜೀವನ
ಕ್ರಮವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಸಿತು.

ಆಟಕ್ಕೆ ತಕ್ಕ ವೇಷವನ್ನು ಹಾಕಬೇಕಲ್ಲವೇ! ಹೈಸ್ಕೂಲಿನಲ್ಲಿಯೇ
ಕಾಲೇಜ ನಡೆಯಿಸುವದು ಶಕ್ಯವಿರಲಿಲ್ಲ. ಕಾಲೇಜಕ್ಕಾಗಿ ಶನಿವಾರ ವಾಡಿ
ಯನ್ನು ತಮಗೆ ಕೊಡಬೇಕೆಂದು ಬಿನ್ನವಿಸಿಕೊಂಡರು. ನಾವು ಸ್ಥಳ
ಕೊಡುವೆವು, ಕಟ್ಟಡವನ್ನು ನೀವೇ ಕಟ್ಟಿ ಕೊಳ್ಳಬೇಕು.” ಎಂದು ಸರಕಾರವು
ಸೂಚಿಸಿತು. ಶನಿವಾರ ವಾಡೆಯ ಬದಲು ಬುಧವಾರ ವಾಡೆಯನ್ನು
ಕೊಟ್ಟಿ ತು. ಅದು ಸೊಸಾಯಿಟಿಯವರ ಮನಸ್ಸಿಗೂ ಒಂದಿತು. ಕಟ್ಟಡ
ಕ್ಳಾಗಿ ೭೦ ಸಹಸ್ರ ರೂಪಾಯಿಗಳನ್ನು ಕೂಡಿಸಿದ್ದರು ಪೂರ್ಣ ಕಟ್ಟಡ
ವನ್ನು ೧| ಲಕ್ಷದಲ್ಲಿ ಕಟ್ಟಿಕೊಡಲು ಕಾನಿಟಿಕರ ಎಂಬ ಇಂಜಿನಿಯರರು
ಮುಂದೆ ಬಂದರು. ೧೮೮೫ನೇ ಮಾರ್ಚ ೫ನೆ ತಾರೀಖಿನ ದಿನ ಸರಜೇನ್ಸು

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಟಿಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೪೯

ಫರ್ಗ್ಯೂಸನ್‌ರ ಹಸ್ತದಿಂದ ತಳಹದಿಯು ಹಾಕಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ಗವ್ಹರ್ನರರು ತಮ್ಮ
ಪ್ರಾಸ್ತಾವಿಕ ಭಾಷಣದಲ್ಲಿ ಚಿಸಳೂಣಕರ, ಓಳಕ, ಅಗರಕರ, ಆಪ್ಟೆ ಮೊದ
ಲಾದವರ ಹೆಸರುಗಳನ್ನು ಗೌರವಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ಹೊಗಳಿ, ಅವರ ಪರಿ
ಶ್ರಮವೇ ಕಾಲೇಜ ಕಟ್ಟಿಡರೂಪವಾಗಿ ನಿಲುವದೆಂದು ಹೇಳಿದರು. ಸಮಾ
ರಂಭವು ಕೊನೆಗೊಂಡಿತು. ಆದರೆ ದೇವರ ಸಂಕಲ್ಪವು ಬೇರೆಯಿದ್ದಿತು.
ಇಲ್ಲಿ ಕಟ್ಟಡವೇ ಕಟ್ಟಿ ಲ್ಸಡಲಿಲ್ಲ. ಮುಂದೆ ೧೮೯೨ನೇ ಇಸ್ಲಿಯಲ್ಲಿ ಇದೇ
ಕೋನ ಶಿಲೆಯು ಚತುಃಶೃಂಗಿಯ ವಿಶಾಲ ಬೈಲಿನಲ್ಲಿ ಇಂಸಲ್ಪಟ್ಟು, ಪದವೀ
ಧರರಿಗೆ ಯೋಗ್ಯವಾದ ವಿದ್ಯಾನಿಲಯವು ರೂಪುಗೊಂಡಿತು. ಈ ಹೊತ್ತಿಗೆ
ಕಾಲೇಜನು ಬಿ. ಎ. ವರೆಗೆ ಪರಿಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ ಹಾಗಂ
ಕರ್ನಾಟಕ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಂದ ತುಂಬಿ ತುಳುಕುತ್ತಿತ್ತು.

ಟಳಕರು ವರ್ಗದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಮಿತ ಭಾಷಿಗಳಾಗಿದ್ದು, ವಿಷಯವನ್ನು
ಬಿಟ್ಟು ಅತ್ತಿತ್ತ ಕದಲುತ್ತಿದ್ದಿ ಲ್ಲ. ಎದುರಿಗೆ ಬರುವ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳಿಗೆಲ್ಲ ಉತ್ತರ
ಕೊಡುವಾಗ ಅವರ ಬುದ್ಧಿಯ ತೀಕ್ಷ್ಣತೆಯು ಕತ್ತಿಯ ಧಾರೆಯಂತೆ
ಕಂಗೊಳಿಸುತ್ತಿತ್ತು. ಗಣಿತವನ್ನು ಕಲಿಸುವಾಗಲಂತೂ ನೋಡಬೇಕು ಇವರ
ಬುದ್ಧಿಯ ವೈಭವವನ್ನು ! ಎಂತಹ ಗಣಿತವನ್ನೂ ಬಾಯಿಯಿಂದ ಬಿಡಿಸಿ
ತೋರಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಸಾಮಾನ್ಯ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ ಒಮ್ಮೊಮ್ಮೆ ಅನುಸರಿಸು
ವದು ಕಷ್ಟವಾಗುತ್ತಿರಬಹುದು. ಸಂ ಸ್ಫುತ ಕಲಿಸುವಾಗ ಮೈಮರೆಯುತ್ತಿದ್ದ
ರಂತೆ. ಮೇಘದೂತ ಹಾಗು ಭತ್ಕು ಹೆರಿಯ ನೀತಿ ಶತಕಗಳು ಪಠ್ಯ
ವಿಷಯಗಳಾಗಿದ್ದವು. ಅವುಗಳನ್ನು ಅತ್ಯಂತ ಮಾರ್ಮಿಕತೆಯಿಂದ ಕಲಿ
ಸುತ್ತಿದ್ದರೆಂದು ಅವರ ಕೈಯಲ್ಲಿ ಕಲಿತ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ.
ಬಳಕರ ಬರಹಗಳ ಪರಿಚಯವಿದ್ದವರಿಗೆ ನೀತಿಶತಕದಮೇಲೆ ಅವರಿಗಿದ್ದ
ಪ್ರಭುತ್ವದ ಬಗೆಗೆ ಹೇಳುವದೇ ಬೇಡ.

ಈ ತರುಣ ವಿದ್ವಾಂಸರ ಕಾರ್ಯ ಕುಶಲತೆಯನ್ನು ಕಂಡು ಉದಾರ
ಧೋರಣದ ಸರಕಾರವು ತಾನು ನಡೆ ಮಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಡೆಕ್ಕನ್‌ ಕಾಲೇಜನ್ನು ಈ
ತರುಣರಿಗೇಕೆ ಒಪ್ಪಿಸಬಾರದು? ಎಂದು ವಿಚಾರಮಾಡಹತ್ತಿತು ಉಚ
ಶಿಕ್ಷಣದ ಹೊಣೆಯು ಸರಕಾರದ ಮೇಲಿದ್ದು, ಅದನ್ನು ನಡೆಯಿಸಲೇ
ಬೇಕೆಂದು ಕೆಲವರು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಅಷ್ಟೇನು ನಮ್ಮ ಮೇಲೆ

12

೯೦ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಇರುವದಿಲ್ಲೆಂದು ಸರಕಾರ! ಅಂತೂ ಸರಕಾರವೇ «ಡೆ. ಎ? ಸೊಸಾಯಿಟಿಗೆ
ನೀನು ಎರಡೂ ಕಾಲೇಜಗಳನ್ನು ನಡೆಯಿಸಿರಿ. ನಾವು ೨೩ ಸಾವಿರ ರೂಪಾ
ಯಿಗಳ ಸಹಾಯಧನವನ್ನು ಕೊಡುವೆವೆಂದು ಮಾತಿಗೆ ಮೊದಲು
ಮಾಡಿತು. ಗುಜರಾಥ ಹಾಗೂ ಸಿಂಧೆದ ಕಾಲೇಜುಗಳಿಗೆ ಸಹಾಯ
ಮಾಡುವದು ಅವಶ್ಯವಿರುವ ಮೂಲಕ ಇದನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸಿದರೂ ನಿಲ್ಲಿಸಬಹುದು.
ಎಂಬ ಅಭಿಪ್ರಾಯವನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಮಾಡಿತು.

ಡೆ. ಎ, ಸೊಸಾಯಿಟಯವರು ವಿಚಾರಮಾಡಿ, ಭಾರತೀಯರು
ಉಚ್ಛ ತರಗತಿಯ ಶಿಕ್ಷಣ ಸಂಸ್ಥೆಯನ್ನು ಒಳ್ಳೇರೀತಿಯಿಂದ ನಡೆಯಿಸಬಲ್ಲರು
ಎಂಬುದನ್ನು ಜಗತ್ತಿಗೆ ತೋರಿಸಬಹುದೆಂಬ ಹುಮ್ಮಸದಿಂದ ಸರಕಾರದ ಈ
ಕೊಡುಗೆಯನ್ನು ಮನ್ನಿಸುವ ವಿಚಾರವನ್ನು ಪ್ರಕಟಸಿದರು.

ಈ ಯೋಜನೆಗೆ ಗಂಡಾಂತರಗಳು ಉತ್ಸನ್ನವಾದವು. ಈ ಗುಂಪಿನ
ಬಗ್ಗೆ ಎಲ್ಲ ಕಡೆಗೆ ಆದರ ಭಾವವು ಉತ್ಸನ್ನವಾಗಿದ್ದಿತು. ಸ್ವತಂತ್ರ ವೃತ್ತಿಯ
ಈ ದೇಶಾಭಿಮಾನಿ ತರುಣರು ಬೆಳೆದು, ತಮ್ಮ ಕೈಯಲ್ಲಿ ಉಳಿಯಲಿಕ್ಕಿಲ್ಲ
ವೆಂಬ ಭೀತಿಯು ಹಳೆಯ ಮುಂದಾಳುಗಳಿಗೆ ಬರಹತ್ತಿತು. ಇಂಥದರಲ್ಲಿಯೇ
ಡೆಕ್ಕನ್‌ ಕಾಲೇಜವು ಕೂಡ ಅವರ ಕೈಸೇರಿತೆಂದರೆ ಅದರಿಂದ ಅವರ
ಮಹತ್ವವು ವಿಂತಿಮೂರಿ ಬೆಳೆಯುವದೆಂಬ ಮತ್ಸರವೂ ಉಂಟಾಯಿತು ಕೆಲ
ವರಿಗೆ ಡೆಕ್ಕನ್‌ ಕಾಲೇಜದ ವೃಥಾಭಿಮಾನವು ಉಕ್ಕೇರಿತು. ದೇಶೀಯ
ಜನರ ಕೈಯಲ್ಲಿ ಕಾಲೇಜ ಕೊಡುವದೆಂದರೇನು?ಮೊದಲಿನಂತೆ ಯುರೋಪಿ
ಯನ್ನರೇ ಅಲ್ಲಿ ಪೂಜೆಗೊಳ್ಳಬೇಕು. ಇತ್ಯಾದಿಗಳ ಗೊಂದಲನೆದ್ದಿತು.
ಸರ್‌ ಜಮಸೇಟಜಿ ಜೀಜಿಭಾಯಿಯವರು *ತಮ್ಮ ತಂದೆಯು ಡೆಕ್ಕನ್‌
ಕಾಲೇಜಿನ ಕಟ್ಟಡಕ್ಕೆ ಲಕ್ಷಾಂತರ ರೂಪಾಯಿಗಳನ್ನು ಸುರಿದಿದ್ದು, ಇದು
ಯಾವಾಗಲೂ ಸರಕಾರದ ವಶದಲ್ಲಿಯೇ ಇರುವದೆಂಬ ವಿಶ್ವಾಸದಿಂದ. ಈಗ
ಅದನ್ನು ಖಾಸಗಿ ಜನರ ವಶಕ್ಕೆ ಕೊಟ್ಟರೆ, ಮೃತರ ಉದ್ದೇಶದ ವಿಶ್ವಾಸ
ಘಾತಮಾಡಿದಂತಾಗುವದು ಎಂದು ದೂರಿಕೊಂಡರು. ಕೊನೆಗೆ ಫರ್ಗ್ಯೂ
ಸನ್‌ ಕಾಲೇಜದ ಜನರಿಗೆ ಈ ಕಾಲೇಜನ್ನು ಒಪ್ಪಿ ಸುವದಾದರೆ ಅದರಲ್ಲಿ
ಕನಿಷ್ಠ ಇಬ್ಬರು ಯುರೋಪಿಯನ ಪ್ರೊಫೆಸರರು ಇರಬೇಕೆಂದು ಸೂಚಿಸಿ
ದರು. ಈ ಎಲ್ಲ ಮತಗಳನ್ನು ವಿಚಾರಮಾಡಿ, ಸರಕಾರವು “ಡೆಕ್ಕನ್‌

ಲೋಕಮಾನ್ಮ ಟಿಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೯೧

ಕಾಲೇಜದ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಾಗಿ ಸ್ವತಂತ್ರ ಮಂಡಳನಿರಬೇಕು. ಅದು ಡೆ. ಎ.
ಸೊಸಾಯಿಹಿಯ ಒಂದು ಅಂಗವಾಗಿರಬೇಕು. ಅದರಲ್ಲಿ ಸೊಸಾಯಿಟಿಯ
೫-೬ ಜನ ಮತ್ತು ಸರಕಾರದ ಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳೆಂದು ಮೂರು ಜನರು ಇರ
ಬೇಕು. ಸಾಂಸತ್ತಿಕ ಎಲ್ಲ ಹೊಣೆಯನ್ನು ಸೊಸಾಯಿಟಿಯಖ ಹೊರಬೇಕು.
ಸರಕಾರನು ಇಬ್ಬರು ಯುರೋಪಿಯನ್‌ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕರ ಅರ್ಥ ಪಗಾರ
ವೆಂದು ೧೦ ಸಾವಿರ ರೂಪಾಯಿ, ಉಳಿದ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಾಗಿ ೧೦ ಸಾವಿರ
ರೂಸಾಯಿ; ಹೀಗೆ ೨೦ ಸಾವಿರ ರೂಪಾಯಿ ಸಹಾಯಧನ ಕೊಡಬೇಕು.
ಶಿಷ್ಯವೃತ್ತಿಗಾಗಿ ಮೂರುಸಾವಿರ ರೂಪಾಯಿ ಕೊಡುವದು. ಅದರಲ್ಲಿಯೂ
ಒಂದು ಸಾವಿರ ರೂಪಾಯಿ ಪಾರ್ಸಿಗಳಿಗಾಗಿ ಕಾದಿಡಬೇಕು, ಎಂದು
ಸೂಚಿಸಿತು. ಅರ್ಥಾತ್‌ ಸ್ವಾಭಿಮಾನಿ ತರುಣರಿಗೆ ಈ ಸೂಚನೆಗಳು ಹೇಗೆ
ಮಾನ್ಯವಾಗಬೇಕು? ಇದು ಕೊಡುಗೆಯಲ್ಲ ಪಾರತಂತ್ರ ಬಂಧನವೆಂದು
ಬಗೆದು, ಸೊಸಾಯಿಟಿಯ ಮೇಲೆ ನಿಜವಾದ ನಿಶ್ವಾಸವಿದ್ದರೆ, ಯಾವ ಕರಾರು
ಗಳಿಲ್ಲದೆ ಪೂರ್ಣ ಕಾಲೇಜನ್ನೂ ಕೈತುಂಬ ಸಹಾಯಧನವನ್ನೂ ಕೊಡಿರಿ.
ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೆ ನಮಗೆ ಕಾಲೇಜವು ಬೇಡವೆಂದು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿಯೇ ಹೇಳಿ
ಬಿಟ್ಟಿರು, ಇದನ್ನು ಕಂಡು ಸರಕಾರವು ಸಿಟ್ಟಿಗೆದ್ದು, ನಿಮಗೆ ಈ ಮೊದಲು
ಕೊಡಮಾಡಿದೆ ವಿಶೇಷ ಸಹಾಯದ ವಚನಗಳನ್ನೆಲ್ಲ ಹಿಂದೆ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳ
ಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಸಾರಿತು. ಇದಕ್ಕೆ ಉತ್ತರವೆಂದು ಕೇಸರಿಯು "ಡೆಕ್ಕನ್‌
ಕಾಲೇಜ ಕೊಡದಿದ್ದರೆ ಬಿಡಬಹುದು. ಆದರೆ ಅದರ ಎದೆಯಮೇಲೆಯೇ
ಈ ಪುಣ್ಯನಗರದಲನ್ಲಿ ಫರ್ಗ್ಯೂಸನ್‌ ಕಾಲೇಜವು ಪ್ರತಿಸ್ಪರ್ಧೆಯಾಗಿ ನಿಲ್ಲುವ
ದೆಂಬುದನ್ನು ಮರೆಯಲಾಗದು, ಎಂದು ಗರ್ಜಿಸಿತು.

ಇಬ್ಬಣದ ಇಂಗಿತ

ಬಳಕ ಹಾಗೂ ಅಗರಕರರಲ್ಲಿಯ ಮತ ಭೇದವು ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ಜೀವನ
ದಿಂದಲೂ ಬೆಳೆದು ಬಂದುದನ್ನು ಹಿಂದೆ ವಿವರಿಸಿದ್ದೇನೆ. ಇಬ್ಬರೂ ಬುದ್ಧಿ
ನಂತರು ದೇಶಸೇವಾವೃತಬದ್ಧರು, ಜೀನದ ಗೆಳೆಯರು. ಇಬ್ಬರಿಗೂ
ಸಾಮಾನ್ಯ ಕ್ಷೇತ್ರವೆಂದು ಇಬ್ಬರೂ ಶಿಕ್ಷಣಕಾರ್ಯಕ್ಕೆ ಕೈಹಾಕಿದ್ದರು
ತನ್ಮು ಮತಭೇದದಿಂದ ತಾವು ಕೈಕೊಂಡಕಾರ್ಯಕ್ಕೆ ವಿಫ್ಲ ವಾಗದಂತೆ
ಜಾಗೃತರಾಗಿದ್ದರು, ಅಲ್ಲದೆ ತಾವು ಸಾಂಘಿಕ ಜೀವನವನ್ನು ನಡೆಯಿಂಸು
ತ್ರಿರುನೆವೆಂಬ ಅರಿವು ಅವರಿಗೆ ಪೂರ್ಣವಾಗಿದ್ದಿತು. ಕೇಸರಿ ಹಾಗೂ
ಮರಾಠಾ ವೃತ್ತಸತ್ರಗಳನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ "ಕೂಡಲೇ ತಮ್ಮ ಲ್ಲಿಯ
ಸ್ವಭಾವ ವೈಚಿತ್ರ್ಯವನ್ನರಿತ ಈ a ಕೆಲವೊಂದು ನಿಯಮಗಳನ್ನು
ಹಾಕಿಕೊಂಡು ಮತಭೇದವು ಮನಸ್ತಾಪಕ್ಕೆ ಮಾರ್ಗವಾಗದಂತೆ ಎಚ್ಚರ
ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿದ್ದರು, ಯಾರಿಗಾದರೂ ಯಾವುದೊಂದು ವಿಷಯದಲ್ಲಿ
ಸಾಮಾನ್ಯ ಧೋರಣಕ್ಕಿಂತಲೂ ಭಿನ್ನವಾದ ವಿಚಾರವನ್ನು ಮಂಡಿಸಬೇಕೆಂ
ದೆನಿಸಿದರೆ ಅವರು ತಮ್ಮ ಹೆಸರಿನಿಂದ ಆ ಲೇಖವನ್ನು ಪ್ರಸಿದ್ಧಿ ಸಬಹುದು,
ಇಲ್ಲವೆ ಬರೆದುಬಂದ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಸ ಬಹುದು, ಬರವಣಿಗೆಯ
ರೀತಿ, ಭಾಸೆ ವಿಚಾರಗಳ ಸರಣಿ ME ವಾಚಕರಿಗೆ ಲೇಖಕರು
ಯಾರು? ಎಂಬುದು ಹೊಳೆಯುವದು. ಸ್ವಮತ ಪ್ರಕಾಶನದ ಶ್ರೇಯವೂ
ವ್ಯಕ್ತಿಗೆ ದೊರೆತು, ಸಂಪಾದಕೀಯ Ws ಇದರಿಂದ ಯಾವ
ವ್ಯತ್ಯ ತ್ನಯವೂ ಬರುವದಿಲ್ಲೆ ೦ಬ ಧೋರಣವನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ್ದ ರು. ಇದರಿಂದ
1 ಲೇಖಕರಿಗೆ ಅನುಕೂಲವಾಯಿತು.

ಆದರೆ ಸಂಪಾದಕರಾದ ಅಗರಕರರಿಗೆ ಮತಭೇದದ ಪ್ರಸಂಗಗಳಲ್ಲಿ
ತೊಂದರೆಯುಂಟಾಗಹಕ್ತಿತು,. ತಮ್ಮ ವಿಚಾರಗಳನ್ನೇ ಪ್ರಕಟಸಿದರೆ,
ತಮ್ಮ ಸಂಗಡಿಗರು ನೊಂದುಕೊಳ್ಳುವರು. ಅವರ ಮತಗಳನ್ನೇ ಬರೆಯಲು

ತಮ್ಮ ವಿವೇಕವು ಒಪ್ಪುವದಿಲ್ಲ. ಬರೆದು ಬಂದುದು ಎಂದು ಹಾಕಬೇಕೆ?

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಓಳೆಕರ ಚಂತ್ರೆ ೯೩

ತಾವೇ ಸಂಪಾದಕರು. ಅದರಂತೆಯೇ ತಮ್ಮ ಹೆಸರಿನಿಂದ ಬರೆಯಬೇಕೆ?
ತಾವೇ ಬರೆದೆ ಸಂಪಾದಕೀಯದ ವಿರುದ್ಧ ಹೇಗೆ ಪ್ರಕಟಿಸಬೇಕು? ಈ
ಧರ್ಮ ಸಂಕಟದಲ್ಲಿ ಅಗರಕರರು ಸಿಕ್ಕರು, ಅವರು ಒಳಗೊಳಗೇ ಕೊರ
ಗುತ್ತಿದ್ದರು.

ಮೊದಲನೆಯ ವರ್ಷವು ಕೇಸರಿಯು ತನ್ನ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯವನ್ನು ಪ್ರಕಟ
ಸುವದರಲ್ಲಿಯೇ ಕಳೆಯಿತು. ಎರಡನೇ ವರ್ಷವು ಕೊಲ್ಹಾಪುರ ಪ್ರಕರ್ಣದ
ಗೊಂದಲದಲ್ಲಿಯೇ ಹೋಯಿತು. ಮೂರನೇ ವರ್ಷವೂ ಹಾಗೂ ಹೀಗೂ
ನಡೆಯಿತು. ೧೮೮೩ರಲ್ಲಿ "ಧರ್ಮಾಜ್ಞೆಯ ಮರ್ಯಾದೆ, "ಗರ್ಭಾದಾನ
ಸಂಸ್ಕಾರ' ವೊದಲಾದ ವಿಷಯಗಳು ಪ್ರಕಟವಾದವು. ಆದರೆ ಪ್ರಜಾ
ಪ್ರಾತಿನಿಧಿಕ ರಾಜ್ಯಾಧಿಕಾರ, ಸ್ಥಾನಿಕ ಸ್ವರಾಜ್ಯ, ಇಲ್ಲರ್ಟಬಿಲ್‌ ಮೊದ
ಲಾದ ರಾಜಕೀಯ ವಿಷಯಗಳಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಮಹತ್ವ ಬಂದಿತು. ಮೈ ನೆರೆ
ಯುವದು' ಎಂಬ ನಿಷಯವನ್ನು ಚರ್ಚಿಸುವಾಗ, “ಗರ್ಭಾದಾನ ಸಂಸ್ಕಾ
ರವು ವೈಕಲ್ಪಿಕವಿರುತ್ತದೆ. ಸೂತ್ರದಲ್ಲಿ ಪ್ರಚಲಿತ ಪದ್ಧತಿಯ ಗರ್ಭಾದಾನ
ಸಂಸ್ಕಾರ ಕೊಟ್ಟಿಲ್ಲ. ಆದುದರಿಂದ ಈ ಸಂಸ್ಕಾರವನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸಿದರೂ
ವೈದಿಕ ಧರ್ಮದ ವಿರುದ್ಧ ಆಚರಿಸಿದಂಶಾಗುವದಿಲ್ಲ. ಪುಣೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಚಲಿತ
ವಿರುವ ಮೈ ನೆರೆದವರ ಮೆರವಣಿಗೆಯನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸಲು ಯಾವ ಶಾಸ್ತ್ರವೂ
ಪ್ರತಿಬಂಧಿಸುವದಿಲ್ಲ.ವೆಂದು ಕೇಸರಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದರು.

ಈ ಲೇಖದ ಸಮಾರೋಸನನ್ನು ಮಾಡುತ್ತ «ಧರ್ಮದ ಬಗೆಗೆ
ಸುಮ್ಮನೆ ಗೊಂದಲವನ್ನು ಎಬ್ಬಿಸಿ ಜನರ ಅಂತಃಕರಣವನ್ನು ನೋಯಿ
ಸುವ ಇಚ್ಛೆ ನಮಗಿಲ್ಲ. ಆರ್ಯಸಮಾಜ, ಬ್ರಹ್ಮೋಸಮಾಜ, ಪ್ರಾರ್ಥನಾ
ಸಮಾಜಗಳ ಗೊಂದಲದಲ್ಲಿ ನಾವು ಬೀಳುವದಿಲ್ಲ. ಆದರೂ ಧರ್ಮದ
ವಿರುದ್ಧವಾದ ಅಜ್ಞಾನದಿಂದ ಬಂದ ರೂಢಿಗಳ ಸಮಾಚಾರ ತೆಗೆದು
ಕೊಳ್ಳಲು ಕೇಸರಿಯು ಹಿಂದೆಮುಂದೆ ನೋಡುವದಿಲ್ಲ. ಗರ್ಭಾದಾನ
ದಂತಹೆ ಶುಷ್ಕ ಗ್ರಾಮ್ಯ ರೂಢಿಗಳನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಲು ಸಮರ್ಥರಾಗದಿದ್ದರೆ
ಬಾಲವಿವಾಹದಂತಹ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳನ್ನು ಹೇಗೆ ಬಿಡಿಸಬಲ್ಲೆವು? ಧರ್ಮವಿರುದ್ಧ
ವಿದ್ದ ವಿಷಯಗಳನ್ನು ಬಯಲಿಗೆಳೆದು ಅದರ ನಿಜಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಜನರೆದಂ
ರಿಗೆ ಇಡುವದೇ ಕೇಸರಿಯು ತನ್ನಕರ್ತವ್ಯವೆಂದು ತಿಳಿಯುವದು

೯೪ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಅನುಹುಂಕುರುತೇ ಧನಧ್ದನಿಂ ನಹ ನೋಮಾಯುರುತಾನಿ ಕೇಸರಿ”

ಈ ಚಿಕ್ಕ ಅನತರಣಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಟಿಳಕರ ಸಾಮಾಜಿಕ ಹಾಗು ಧಾರ್ಮಿಕ
ಧೋರಣದ ಸ್ವಷ್ಟವಿವರಣೆಯಿದೆ. ಧರ್ಮಶಾಸ್ತ್ರ, ರೂಢಿ, ವ್ಯವಹಾರ ಈ
ಎಲ್ಲ ವಿಷಯಗಳನ್ನು ತಾತ್ವಿಕದೃಷ್ಟಿ ಯಿಂದ ಚರ್ಚಿಸಿ ನಿಜವಾದ ಧರ್ಮ
ಶಾಸ್ತ್ರದ ಶಿಕ್ಷಣಕೊಟ್ಟು ಸಮಾಜಕ್ಕೆ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನ ಮಾಡಬೇಕೆಂಬುದೇ
ಅವರ ಇಚ್ಛೆ, ಸುಧಾರಣೆಯ ಈ ಎಲ್ಲ ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ಶಿಕ್ಷಣದಿಂದಲೂ
ಉಪದೇಶದಿಂದಲೂ ಸಾಧಿಸಬೇಕೆಂಬುದೇ ಅವರ ಮನೀಸೆ. ಇದನ್ನು ಸಾಧಿ
ಸಲು ಎಂತಹ ಕಷ್ಟಬಂದರೂ ಆದನ್ನು ಸಹಿಸಿ ಮುಂದಡಿ ಇಡಬೇಕೆಂದು
ಅವರ ಉಪದೇಶ. ಇಷ್ಟ ಅಲ್ಲ ಈ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಏನನ್ನು ಮಾಡಬಾರ
ದೆಂಬ ಬಗ್ಗೆಯೂ ಅವರ ಸ್ಪಷ್ಟಕಲ್ಪನೆಗಳಿದ್ದವು. ಉದಾಹರಣೆಗಾಗಿ, ಶಿಕ್ಷಣ
ದಿಂದ ಜನರು ಉದಾರ ಮತವಾದಿಗಳಾಗುವಂತೆ ಮಾಡಬೇಕೆಂದು ಇಚ್ಛ
ಸುತ್ತಿದ್ದರೂ ಈ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಸರಕಾರದ ಇಲ್ಲವೆ ಕಾಯದೆಯ ಸಹಾಯ
ಸಡೆಯುವದಿರಲಿಲ್ಲ. ಅದರಂತೆಯೇ ಧರ್ಮವನ್ನು ಚರ್ಚಿಸಿ, ರೂಢಿ-ಹಾಗು
ಶಾಸ್ತ್ರಗಳಲ್ಲಿರುವ ವ್ಯತ್ಯಾಸವನ್ನು ತೋರಿಸಿ ಜನರನ್ನು ಪ್ರಚೋದಿಸಲು
ಬಯಸುತ್ತಿದ್ದರೇ ಹೊರತು ಹೊಸಪ:ಥವನ್ನಾಗಲೀ ಹೊಸ ಧರ್ಮುವನ್ನಾ
ಗಲೀ ಸ್ಥಾಪಿಸುವ ಇಚ್ಛೆ ಅವರಿಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಸನಾತನ ಧರ್ಮಾಭಿಮಾನವನ್ನು
ಕುದುರಿಸುವದೇ ಅವರ ಇಚ್ಛೆ. ಇದೇ ಧೋರಣವೇ ಅವರ ಜೀವನದಲ್ಲಿ
ಒಡೆದು ಕಾಣುವದು.

ನ್ಯೂ ಇಂಗ್ಲಿಷ ಸ್ಕೂಲಿನ ಬಹುಜನರು ಓಳಕರ ಮತದಂತೆಯೇ
ಇದ್ದರು. ಅಗರಕರರೊಬ್ಬರೇ ಭಿನ್ನಮತದವರಾಗಿದ್ದರು. ಬಾಲ ವಿವಾಹ
ನಿಿಸಲು ಕಾಯದೆಯ ನೆರವನ್ನು ಪಡೆಯಬೇಕೊ ಬೇಡವೋ? ಎಂಬ
ವಿಷಯದ ಬಗೆಗೆ ಮತಭೇದವುಂಟಾಯಿಂತಂ, ಮುಂಬಯಿಯ ಮಲಬಾರಿ
ಸೇಟರು ಪೂರ್ವಪಕ್ಷವನ್ನು ಮಂಡಿಸಿದರು. "ಬಾಲ ವಿವಾಹವನ್ನು
ಪ್ರತಿಬಂಧಿಸಲು, ಅಲ್ಪ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಲಗ್ನವಾದ ಹುಡುಗರಿಗೆ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾ
ಲಯದ ಪರೀಕ್ಷೆಗೆ ಕೂಡಗೊಡಬಾರದು, ಮತ್ತು ಸರಕಾರಿ ನವಕರಿಯನ್ನು
ಕೊಡಬಾರದು. ಇಷ್ಟಕ್ಕೆ ನಿಲ್ಲದೆ ಆ ರೂಢಿಯನ್ನು ಕಾಯಿದೆಯಿಂದ
ನಿರ್ಬಂಧಿಸಬೇಕು” ಎಂದು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಹತ್ತಿದರು. « ಸರಕಾರದಲ್ಲಿ ಮಲ

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಬಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೯೫

ಬಾರೀ ಸೇಟರ ಮಾತು ಕೆಲಮಟ್ಟಿಗೆ ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಮೂಲಕ್ಕ ಇದು
ಕಾಯದೆಯ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಎಲ್ಲಿ ತಾಳುವದೋ ಎಂಬ ಭಯವು ಜನರಿಗೆ
ಉಂಟಾಯಿತು. ಸುಧಾರಕ ವರ್ಗದವರಾದ ರಾನಡೆ, ಅಗರಕರ ಮೊದಲಾದ
ವರು ಒಂದುಕಡೆ. ತೆಲಂಗ, ಓಳಕ ಮೊದಲಾದ ಸಪ್ರಭ್ಯುರ್ತಿಗಳು ಇನ್ನೊಂದು
ಕಡೆ. ಹೀಗಾಗಿ ದ್ವಂದ್ವ ನಡೆಯಿತು. ಕೇಸರಿಯ ಪರೀಕ್ಷೆಯ ಪ್ರಸಂಗ
ಬಂದಿತು. ೧೮೮೪ರ ಕೇಸರಿಯಲ್ಲಿ ಅನುಕೂಲ, ಪ್ರತಿಕೂಲ, ಎರಡೂ
ಬಗೆಯ ಬ೦ಹಗಳು ಬರಹತ್ತಿದನು. ಕೊನೆಗೆ ಅಗರಕರರು «ಬಾಲ ವಿವಾ
ವನ್ನು ಪ್ರತಿಬಂಧಿಸಬೇಕೆಂಬ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಸಭೆ, ಸಂಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾನಿಸ
ಬೇಕೆಂಬುದರಲ್ಲಿ ಹುರುಳಿಲ್ಲ. ರಾಬರ್ಟ ನಾಯಿಟಿರ ಬರಹದಿಂದ ಪ್ರತಿ
ಬಂಧಕ ಕಾಯಿದೆಯ ಕಲ್ಪನೆಯು ನಮಗೆ ಹೊಳೆಯಿತು. ನಮ್ಮ ಮಿತ್ರರಿಗೆ
ಇದು ರುಚಿಸಲಿಲ್ಲ. ಈ ಪ್ರಶ್ನೆಯು ಮೂರು ವರ್ಷಗಳವರೆಗೆ ಚರ್ವಿತ
ಚರ್ವಣವಾಗುತ್ತಿರುವ ಮೂಲಕ ನನ್ನ ವೈಯಕ್ತಿಕ ವಿಚಾರಗಳನ್ನು ಇನ್ನು
ಬಹಳ ದಿವಸ ತಡೆಹಿಡಿಯುವದು ಸಾಧ್ಯವಿದ್ದಿ ಲ್ಲ, ಯುಕ್ತವೂ ಅಲ್ಲವೆಂದು
ನಾನು ನನ್ನ ಹೆಸರಿನಿಂದಲೇ ಇದನ್ನು ಪ್ರಸಿದ್ಧಿ ಸಿದ್ದೇನೆ? ಎಂದು ಲೇಖನನ್ನು
ಬರೆದರು.

ಈ ವಾದವು ಇಷ್ಟಕ್ಕೆ ನಿಲ್ಲಲಿಲ್ಲ. ಬಾಲ ವಿವಾಹದ ಬಗೆಗೆ
ವಿದ್ವಾಂಸರ ಅಭಿಪ್ರಾಯವನ್ನು ಮುಂಬಯಿಯ ಸರಕಾರವು ಕೇಳಿತು.
ಮಲಬಾರಿಯವರು ಬಾಲ ವಿನಾಹದೊಡನೆ ಅಸಮ್ಮತ ವೈಧವ್ಯವನ್ನೂ
ಕಾಯದೆ ಖುಂದ ನಿಲ್ಲಿಸಬೇಕೆಂಬ ಪ ಶ್ಲೆಯನ್ನೆ ಬಸಿದರು ಇದರಿಂದ ಅಗರಕ
ರರ ಪಕ್ಸವು ದುರ್ಬಲವೆಂದು ಬಗೆದು ಅವರ ವಿರುದ್ಧ ಲೇಖಗಳು ಕೇಸರಿ
ಯಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಾ ದವು. ೧೮೮೫ರಿಂದ ಮುಂದೆ ಕೇಸರಿಯಲ್ಲಿ ಸಾಮಾಜಿಕ
ವಿಷಯಗಳು ಕಡಿಮೆಯಾಗಿ, ರಾಜಕೀಯ, ಔದ್ಯೋಗಿಕ, ಪರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ
ಲೇಖಗಳು ಬರಹತ್ತಿದು ಸುಧಾರಕರು ಹೆಚ್ಚು ಹೆಚ್ಚು ಸರಕಾರದ
ಕಾಯದೆಗಳಮೇಲೆ ಕೈಯೂರಿದರು. ಇದರಿಂದ ಸ್ವಾಭಾವಿಕವಾಗಿ ಸನಾ
ತನ ಧರ್ಮದ ಕಡೆಗೆ ಗಾಳಿ ಬೀಸಹತ್ತಿತು. ರಾ. ಬ. ರಾನಡೆ, ಭಾಂಡಾರ
ಕರರ ಧಾರ್ಮಿಕ ಹಾಗೂ ಸಾಮಾಜಿಕ ಮತಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಕೇಸರಿ ಹಾಗೂ
ಮರಾಠಾ ಪತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಟೀಕೆಗಳು ಬರಹತ್ತಿದವು. ೧೮೮೫ ಜೂನ೯ ರ

ಮ

೯೬ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಸಂಚಿಕೆಯಲ್ಲಿ "ಆನರೇಬಲ, ರಾ. ಬ. ರಾನಡೆಯವರು ಕುಲಗೆಟ್ಟರು'
ಎಂಬ ಟೇಕಾತ್ಮಕ ಅಗ್ರಲೇಖವು ಪ್ರಕಟವಾಯಿತು. «ರಾ. ಬ. ರಾನಡೆ
ಯವರ ಕೆಲವು ಉದ್ಗಾರಗಳಿಂದ ಅವರು ಪ್ರಾರ್ಥನಾ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಸೇರಿದ
ಬಗ್ಗೆ ಪಶ್ಚಾತ್ರಾಸವನಾದ ವಾಸನೆಯು ಬರಹತ್ತಿತು. ರಾನಡೆಯವರು
ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದ ಮಹತಿಯನ್ನು ವರ್ಣಿಸಹತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ವರ್ಣ ಸಂಕರದ
ಬಗ್ಗೆ ಅಂಜಿಕೆಯನ್ನು ವ್ಯಕ್ತ ಪಡಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಸನಾತನ ಧರ್ಮಾಚರಣೆಯ
ಇಚ್ಛೆಯು ಅವರಿಗೆ ಆಗಹತ್ತಿದೆ. ಶಿವಕನಚ, ರಾಮರಕ್ಸಾಸ್ತೋತ್ರ
ಮೊದಲಾದವುಗಳ ಘೋಷವು ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ನಡೆಯಬೇಕು. ಪಾರಿತೋಷಕ
ಸಮಾರಂಭದಂತೆ ಶ್ರಾವಣಿಯು ಶಾಲೆಯ ಸಮಾರಂಭವಾಗಬೇಕು. ಎಂದು
ಉಪದೇಸಿಶಹತ್ತಿದ್ದಾರೆ.? ಎಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿ "ನಮಗೆ ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮಾ
ಭಿಮಾನಿಗಳಿಗೆ ಈ ಮಾತುಗಳು ಅತ್ಯಂತ ಉತ್ಸಾಹ್ನ ಜನಕವಾಗಿವೆ. ಆದರೆ
ಈ ಸಂಗತಿಗಳು ಸುಧಾರಕರ ಕೆನಿಗೆ ಬಿದ್ದರೆ ತಮ್ಮು ಆಧಾರವೇ ಕಳಚಿ
ಬಿದ್ದಿತೆಂದು ಅವರಿಗೆ ದುಃ ಖವಾಗಬಹುದು. ದೀರ್ಫಸೂತಕವನ್ನು ಅವರು
ಆಚರಿಸಬಹುದು? ಎಂದು ಉದ್ಗಾರಗಳನ್ನು ತೆಗೆದಿದೆ. ರಾನಡೆ, ಭಾಂಡಾರಕರ
ರಿಬ್ಬರೂ ಡೆಕ್ಕನ್‌ ಎಜ್ಯೂಕೇಶನ್‌ ಸೊಸಾಯಿಟಿಯ ನಿಯಾಮಕ ಕಮೂ
ಹಯ ಸದಸ್ಯರಿದ್ದ ಮೂಲಕ, ಈ ಮತಭೇದವು ಎಲ್ಲಿ ವಿರಸವನ್ನುಂಟು
ಮಾಡುತ್ತದೆಯೋ ಎಂಬ ಭೀತಿಯು ಉತ್ಸನ್ನವಾಯಿತು. ಅಗರಕರ
ಮೊದಲಾದವರು ಪ್ರತ್ಯಕ್ಸವಾಗಿಯೇ ಅವರ ಪಕ್ಷವನ್ನು ಹಿಡಿದರು. ಹೀಗಾಗಿ
ಶಾಲೆಯ ಹೊರಗೂ ಒಳಗೂ ಜಗಳಕ್ಕೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ಇದೇ
ಪ್ರಸಂಗದಲ್ಲಿ ವಡ್ಸವರ್ಥ, ವೆಡರಬರ್ನರು "ನಿಮ್ಮ ಉತಾವಳೀತನದಿಂದ
ಒಳ್ಳೇ ಪರಿಣಾಮವಾಗಲಾರದು ಬಾಲವಿವಾಹವು ಅನಿಷ್ಟವಿದ್ದರೂ
ಸುಧಾರಕರು ಸುಮ್ಮಸುಮ್ಮನೆ ಅದರ ಅತಿಶಯೋಕ್ತಿಯನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಾರೆ.
ಹಿಂದೂ ವಿಧವೆಯರ ಸ್ಥಿತಿಯು ಇಟಾಲಿಯಲ್ಲಿಯ ವಿಧವೆಯರಷ್ಟು ಕೆಡಕಿರ
ಲಿಕ್ಕಿಲ್ಲ. ಯೋಗ್ಯ ಶಿಕ್ಷಣಕೊಟ್ಟು, ನಿಜವಾದ ಶಾಸ್ತ್ರವಾವುದೆಂಬುದನ್ನು
ನಿವರಿಸುವದೆರಿಂದಾಗುವ ಸುಧಾರಣೆಯು ಸ್ಥಿರವಾಗಿ ಉಳಿಯುವದು. ರಾಜ
ಕೀಯ ಸುಧಾರಣೆಯಿಂದ ಸಾಮಾಜಿಕ ಜೀವನದಮೇಲೆ ಪರಿಣಾಮವಾಗು
ತ್ತದೆ. ಪ್ರಮಾಣ ಪ್ರಮಿತವಾದ ಶಾಸ್ತ್ರ, ರಾಜಕೀಯ ಶಿಕ್ಷಣ ಇವುಗಳಿಂದಲೇ

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಬಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೯೬೭

ಇಂಗ್ಲೆಂಡದಲ್ಲಿ ಸಾಮಾಜಿಕ ಸುಧಾರಣೆಯಾಗಿದೆ?” ಎಂದು ಮಲಬಾರ
ಸೇಟಿರ ಸಮಾಚಾರ ತೆಗೆದುಕೊಂಡರು.

ಕಾಶಿನಾಥಪಂತ ತೆಲಂಗರು ಕೂಡ ಇದೇ ಬಗೆಯ ಅಭಿಪ್ರಾಯವನ್ನು
೧೮೮೬ನೇ ಫೆಬ್ರುವರಿಯಲ್ಲಿ ವ್ಯಕ್ತ ಮಾಡಿದರು "ಒಂದು ಬಗೆಯ ಸಮಾಜಿಕಸ್ಥಿತಿ
ಇದ್ದರೇನೇ, ಒಂದು ಪ್ರಕಾರದ ರಾಜಕೀಯ ಸ್ಥಿತಿಯು ಪ್ರಾಪ್ತ ವಾಗುವದೆಂಬ
ಸಿದ್ಧಾಂತದಲ್ಲಿ ಹುರುಳಿಲ್ಲ. ಸಾಮಾಜಿಕ ಸುಧಾರಣೆಯಾಗದೆ ರಾಜಕೀಯ
ಸುಧಾರಣೆಗೆ ಸ್ಥಾನನಿಲ್ಲವೆಂಬುದರಲ್ಲಿ ತಥ್ಯವಿಲ್ಲ. ಹಿಂದೂ ಗ್ರಹೆಗಳೆಲ್ಲ
ಗುಲಾಮರ ಸ್ಥಾನವೆನ್ನುವದು ಪೂರ್ಣ ಸುಳ್ಳಿದೆ. ಶಿವಾಜಿ, ಪೇಶ್ವೆಯವರಂಥ
ಪ್ರತಾನಶಾಲಿಗಳು ಬಾಲನಿವಾಹದಿಂದಲೇ ಜನ್ಮತವೆತ್ತಿದ್ದಾರೆ.. ಅವರ
ಪರಾಕ್ರಮವೇನೂ ಇಂಗ್ಲಿಷ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯನ್ನು ಸರ್ವಥಾ ಆಧರಿಸಿರಲಿಲ್ಲ.
೭ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಈಗಿದ್ದ ನಮ್ಮ ಗ್ರ ಹಸ್ಥಿತಿಗಿಂತಲೂ ಒಳ್ಳೇ ಸ್ಥಿತಿ
ಇರಲಿಲ, ಆದರೂ ಭಾರತದ ರಾಜಕೀಯ ಸ್ಥಿತಿಯು ಅತ್ಯಂತ ಉಚ್ಚ
ವಾಗಿದ್ದಿತು........ ರಾಜಕೀಯ ಹಾಗೂ ಸಾಮಾಜಿಕ ಸುಧಾರಣೆಗಳು
ಸಂಕಟದಲ್ಲಿರುವ ಕೋಟಿಗಳಂತಿವೆ. ರಾಜಕೀಯ ಕೋಟಿಯನ್ನು ವಶ
ಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಸರ್ವ ಹಿಂದೀಯರ ಏಕ ವಾಕ್ಯತೆಯಿದ್ದು ಉತ್ಸುಕರೂ
ಆಗಿದ್ದಾರೆ. ಆದರೆ ಸಾಮಾಜಿಕ ಸುಧಾರಣೆಯ ಪ್ರಶ್ನೆಯು ಹಾಗಿಲ್ಲ.
ಮೊದಲು ರಾಜಕೀಯ ಕೋಟಿಯನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡರೆ, ನಂತರ
ಎರಡನೆಯದರ ಮೇಲೆ ಏರಿಹೋಗಬಹುದು. ರಾನಡೆಯವರಂಥ ಬುದ್ಧಿ
ವಂತರು ಏಕಕಾಲಕ್ಕೆ ಎಲ್ಲಕಡೆಗೆ ಏರಿಹೋಗಬಹುದು. ಅದು ಸಾಮಾನ್ಯ
ಜನರಿಗೆ ಶಕ್ಯವಿಲ್ಲ. ಆದ್ದರಿಂದ ನಮ್ಮ ದೇಶದ ಎಲ್ಲ ಬುದ್ದಿವಂತರ ಬುದ್ಧಿ
ಸಾಮರ್ಥ್ಯವೆಲ್ಲ ರಾಜಕೀಯ ಸುಧಾರಣೆಯ ಕಡೆಗೇ ವೆಚ್ಚವಾಗಬೇಕು.
ಕೆಲವರು ಮಾತ್ರ ಸಾಮಾಜಕ ಸುಧಾರಣೆಗಳ ಕಡೆಗೆ ಲಕ್ಷ್ಯ ಕೊಟ್ಟರೆ
ಸಾಕು? ಎಂದು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದರು.

ಮುಂಬಯಿಯಲ್ಲಿ ೧೮೮೫ರಲ್ಲಿ ಸೇರಿದೆ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಭೆಯ ಸಿದ್ಧ
ತೆಯ ಕಾಲಕ್ಕೆ, ಓಳಕರು "ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಭೆಯು ಸಾಮಾಜಿಕ ಸುಧಾರಣೆಗಳ
ಬಗ್ಗೆ ಏಕ ವಾಕ್ಯತೆಯನ್ನು ಂಟುಮಾಡುವದು ಶಕ್ಯವಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ರಾಜ
ಕೀಯ ಸುಧಾರಣೆಗಳನ್ನು ಮಾಡಬೇಕೆಂಬ ಬಗ್ಗೆ ರಾಷ್ಟ್ರದಲ್ಲಿ ಮತೈೈಕ್ಯವಿದ್ದು

13

೯೮ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಸಾಧ್ಯವೂ ಇದೆ, ಅವಶ್ಯವೂ ಇದೆ' ಎಂದು ಪ್ರತಿಸಾದಿಸಿದರು. ಇಲ್ಲಿಯೂ ರಾನಡೆ
ಹಾಗೂ ಓಳಕರ ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳ ತಾಕಲಾಟ, ಏಕೆಂದರೆ, ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ
ಸಭೆಯ ಸ್ವರೂಪವು ಸಾಮಾಜಿಕನಿರಬೇಕೆಂದು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದವರಲ್ಲಿ ರಾನಡೆ
ಯವರೂ ಒಬ್ಬರಾಗಿದ್ದರು.

ಹಿಂದೂ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿಯ ಸಾಮಾಜಿಕ ರೂಢಿಗಳಲ್ಲಿ ಸರಕಾರವು
ಕೈಹಾಕಬೇಕೆಂದು ಸುಧಾರಕರ ಮತ, ಸುಧಾರಕರೇ ಸರಕಾರಕ್ಕೆ ಸನೊಸ
ದವರು. ಅವರ ಮತವೇ ದೇಶದ ಜನಮತವೆಂಬ ಕಲ್ಪನೆಯಾಗುವ ಸಂಭವ
ನಿದ್ದಿತು. ಇದನ್ನು ಖಂಡಿಸಬೇಕೆಂಟ ಇಚ್ಛೆ ಯಿಂದ ಮಾಧವಬಾಗದಲ್ಲಿ
೧೮೮೬ನೇ ಸಪ್ಪಂಬರ ೬ಕ್ಕೆ ಸನಾತನಿಗಳ ಸಭೆಯು ಮಂಡಲೀಕರ ಅಧ್ಯಕ್ಷತೆ
ಯಲ್ಲಿ ಜರುಗಿತು. ಇಂತಹ ಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ ಇಷ್ಟು ದೊಡ್ಡ ಸಭೆಸೇರಿದ್ದುದು
ಇದೇ ಮೊದಲು, ತೆಲಂಗ-ಈಶ್ವರಲಾಲ ದವೆಯವರ ವಿರೋಧವನ್ನು
ಲೆಕ್ಕಿಸದೆ, ಸಭೆಯು ಪ್ರಚಂಡ ಬಹುಮತದಿಂದ ಸರಕಾರಕ್ಕೆ ಕಳಿಸುವ
ವಿನಂತಿಯನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿತು. ಡೆ. ಎ. ಸೊಸಾಯಂಟಿಯ ಸದಸ್ಯರಲ್ಲಿ ಅಗರಕ
ರರ ಹೊರ್ತಾಗಿ ಆಸ್ಟ್ರೇ ಮೊದಲಾದ ಎಲ್ಲ ಸದಸ್ಯರೂ ತಮ್ಮ ಆಂಕಿತದಿಂದ
ಸನಾತನಿಗಳಿಗೆ ಬೆಂಬಲವಿತ್ತಿದ್ದರು.

ಬೆಂಕಿಯಲ್ಲಿ ಹುಲ್ಲು ಚಕ್ಚದಹಾಗೆ ಈ ಮತಭೇದಕ್ಕೆ ದಾದಾಜಿ ರಖ
ಮಾಬಾಯಿ ಪ್ರಕರ್ಣವು ಮತ್ತಿಷ್ಟು ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಈ ಪ್ರಕರ್ಣದಲ್ಲಿ
ಸುಧಾರಣೆಗಾಗಿ ಹೊಸಕಾಯಿದೆ ಮಾಡುವದಿರಲಿಲ್ಲ. ಇದ್ದ ಕಾಯಿದೆಯನ್ನೇ
ಹೇಗೆ ಕಾರ್ಯಕಾರೀಮಾಡಬೇಕೆಂಬುದೇ ಮುಖ್ಯ ಪ್ರಶ್ನೆಯಿದ್ದಿ ತು. ಈ
ಪ್ರಕರ್ಣವು ಸೊಸಾಯಿಟಿ ಸಭಾಸದರ ತಲೆಯನ್ನು ಎರಡು ವರ್ಷ ತಿಂದಿತು.
ದಾದಾಜಿಯ ಪಕ್ಷವನ್ನು ಓಳಕರೂ ರಖಮಾಬಾಯಿಯ ಪಕ್ಷವನ್ನು

ಅಗರಕರರು ವಹಿಸಿದರು. ದ್ವಂದ್ಹವು ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು.

ಈ ಪ್ರಕರ್ಣದ ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತ ಚರಿತ್ರೆಯು ಇಂತಿದೆ. ಡಾ. ಸಖಾರಾಮ
ಎಂಬುವವರು ಪಂಚಕಲಶ ಜಾಕಿಯ ಒಬ್ಬ ವಿಧವೆಯನ್ನು ಮದುವೆ
ಯಾದರು. ಆ ವಿಧವೆಗೆ ಎರಡನೆಯ ಮದುವೆಯ ಮೊದಲು ಒಬ, ಮಗಳಿ
ದ್ಹಳು. ಅವಳೇ ರಖಮಾಬಾಯಿ. ಅವಳು ತಾಯಿಯ ಹತ್ತಿರವೇ

ಬ
ಇದ್ದಳು. ರಖಮಾಬಾಯಿಗೆ ತನ್ನ ತಂದೆಯ ಆಸ್ತಿಯು ದೊರೆಯುತ್ತಿತ್ತು.

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಟಿಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೪೯

ಈ ಆಸ್ತಿಯು ಹೊರಗೆ ಹೋಗಬಾರದೆಂದು ಸಖಾರಾಮನು ತನ್ನ ಆಪ್ತರಲ್ಲಿ
ಒಬ್ಬನಾದ ದಾದಾಜಿ ಎಂಬುವವನಿಗೆ ರಬಮಾಬಾಯಿಯನ್ನು ಮದುವೆ
ಮಾಡಿದನು, ದಾದಾಜಿಯು ಬಡವನಿದ್ದನು. ಡಾ. ಸಖಾರಾಮನೇ
ಅವನನ್ನು ಪೋಷಿಸುತ್ತಿದ್ದನು. ದಾದಾಜಿಗೆ ಕ್ಷಯವಾಯಿತು. ಹಾಗೂ
ಹೀಗೂ ಉಳಿದುಕೊಂಡನು. ಸಖಾರಾಮನಿಗೂ ದಾದಾಜಿಗೂ ಕೂಡಿ ನಡೆ
ಯದಾಯಿತು. ಸಖಾರಾಮನು ರಖಮಾಬಾಯಿಯನ್ನು ತನ್ನ ಮನೆಯಲ್ಲಿಯೇ
ಇಟ್ಟುಕೊಂಡನು. ಗಂಡನೆಡೆಗೆ ಕಳಿಸಲಿಲ್ಲ. ನಿರುದ್ಯೋಗಿಯಾದ ರಖಮಾ
ಬಾಯಿಯು ಆರ್ಯ ಮಹಿಲಾಸಮಾಜದ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿಯಾಗಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧಿಗೆ
ಬಂದಿದ್ದಳು. ಗಂಡನು, ಮನೆಗೆಬರಲು ಎಷ್ಟು ಹೇಳಿಕಳಿಸಿದರೂ ಆಕೆಯು
ಬರಲಿಲ್ಲ. ಅಷ್ಟುಹೊತ್ತಿಗೆ ಸಖಾರಾಮನೂ ತೀರಿಕೊಂಡನು ದಾದಾಜಿಯು
ತನ್ನ ಹೆಂಡತಿಯನ್ನು ವಶಕ್ಕೆ ಕೊಡಿಸಬೇಕೆಂದು ಹಾಯಕೋರ್ಟಗೆ ದಾವೆ
ಮಾಡಿದನು. ಹಿಂದೂ ಶಾಸ್ತ್ರದಂತೆ ತನ್ನನ್ನು ಕೋರ್ಟು ಗಂಡನ ಮನೆಗೆ
ಕಳಿಸುವ ಸಂಭವವಿರುವದೆಂದು ತಿಳಿದು, ರಬಮಾಬಾಯಿಯು ಆಂಗ್ಲೋ
ಇಂಡಿಯನ್‌ ವೃತ್ತಪತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಕರುಣಕಥೆಯನ್ನು ಪ್ರಸಿದ್ಧಿ ಸಿ, ಸುಧಾ
ರಕರ ಸಹಾನುಭೂತಿಯನ್ನು ಪಡೆಯಬೇಕೆಂದೂ ಅದರ ಪ್ರಭಾವವು ಹಾಯ.
ಕೋರ್ಟಿನ ಮೇಲೆ ಬೀಳಬೇಕೆಂದೂ ಆಟವನ್ನು ಹೂಡಿದಳು. ರಖಮಾ
ಬಾಯಿಯ ಒಪ್ಪಿಗೆಯಿಲ್ಲದೆ ಲಗ್ಗವಾದುದರಿಂದ ಕಾಯಿದೆಯ ಬಲದಿಂದ
ದಾದಾಜಿಗೆ ಆಕೆಯನ್ನು ಮನೆಗೆ ಒಯ್ಯಲು ಕೋರ್ಬನ ಸಹಾಯವಾಗ
ಬಾರದು ಎಂಬುದೇ ಕೋರ್ಟನ ಎದುರಿಗೆ ಪ್ರಶ್ನೆ ಯಿದ್ದಿ ತು, ಈ ವಿಷಯಕ್ಕೆ
ಕಾಯಿದೆಯ ಯಾವ ಆಧಾರವೂ ಇರಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿ
ಹಿನ್ನೆ ಯವರು ರಖಮಾಬಾಯಿಯಂತೆ ನಿರ್ಣಯಕೊಟ್ಟರು. ದಾದಾಜಿಯು
ಅಸೀಲುಮಾಡಿದನು. ಮುಖ್ಯ ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರಾದ ಸಾರ್ಜಂಟ ಮತ್ತು
ಬೇಲೆ ಇವರು ದಾದಾಜಿಗೆ ತನ್ನ ಹೆಂಡತಿಯಮೇಲೆ ಅಧಿಕಾರನಿದೆ ಎಂದು
ನಿರ್ಣಯಕೊಟ್ಟರು.

ಈ ನಿರ್ಣಯದ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ಮತಭೇದನಾಗುವದು ಸ್ವಾಭಾನಿಕ
ವಿದ್ದಿತು. ನಿರ್ಣಯವು ಧರ್ಮಶಾಸ್ತ್ರ ಸಮ್ಮತವಾದುದರಿಂದ ಧರ್ಮಶಾಸ್ತ್ರವೇ
ಕಾಡು ಎನ್ನುವವರೆಗೆ ಸುಧಾರಕರು ರೊಚ್ಚಿಗೆದ್ದರು. ಇತ್ತ ರಖಮಾ

೧೦೦ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಬಾಯಿಯು; ಕೋರ್ಟು ನಿರ್ಣಯಕೊಟ್ಟರೂ ತಾನು ಗಂಡನ ಮನೆಗೆ
ಹೋಗುವದಿಲ್ಲೆಂದೂ ಈ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷೆಯಾದರೂ ಅನುಭವಿಸುವೆ
ನೆಂದೂ ಸಾರಿದಳು. ಚರ್ಚೆಗೆ ಆರಂಭವಾಯಿತು. ಆಕೆಗೆ ಶಿಕ್ಷೆಯಾಗು
ವುದು ತಪ್ಪೆಂದು ಸುಧಾರಕರು ಎತ್ತಿಹಿಡಿದರು. ಆಕೆಗೆ ಸಹಾಯ ನೀಡಲು
ಕಮೊಟಿಯಾ ಯಿತು. ಕಾಯಿದೆಯ ತಿದ್ದುಪಡಿ ಅವೆಶ್ಯವೆಂದು ಸು ಇರಕರಿಗೆ
ಅನಿಸಹತ್ತಿತು. ನಮ್ಮ ಆಚಾರನಿಚಾರಗಳಲ್ಲಿ ಸರಕಾರವು ಕೈಹಾಕಕೂಡ
ದೆಂದು ಸನಾತನಿಗಳ ಮತವಾಗಿತ್ತು. ವರ್ಡ್ಸವರ್ಥ, ತೆಲಂಗ್ಯ, ಕೇರ್ತಿಕರ
ಮೊದಲಾದವರು ಸನಾತನಿಗಳ ಕಡೆಗೆ ಇದ್ದರೂ ಆಕೆಗೆ ಶಿಕ್ಷೆಯಾಗಬಾರ
ದೆಂದು ಅನ್ನುತ್ತಿದ್ದರು, ಕೀರ್ತಿಕರರು ««ರಖಮಾಯಿಯ ಬಗೆಗೆ ಏಕೆ
ಕೆಡಕೆನಿಸಬೇಕು? ಹಿಂದೂ ಜನರಲ್ಲಿ ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲಿಯೇ ಲಗ್ನವಾದ ಜನರಿ
ಲ್ಲವೇ? ಯಾವ ಹೆಣ್ಣುಮಗಳಾದರೂ ಅನಿಚಾರದಿಂದ ತನ್ನ ಗಂಡನನ್ನು
ಬಿಟ್ಟಿರುವಳೋ 9 ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷ ಗಂಡನನ್ನೇ ಬಿಡುವಷ್ಟು ಕಠಿಣ ಹೃದಯವು ಈ
ವಿದ್ಯೆಯಿಂದಲೇ ಬರುತ್ತಿದ್ದರೆ, ಇಂತಹ ದುಷ್ಟ ವಿದ್ಯೆ ನಮಗೆ ಬೇಡು?
ಎಂದರು. ತೆಲಂಗರೂ ಇದೇ ಬಗೆಯ ಉದ್ಗಾರ ತೆಗೆದರು. ರಾನಡೆ ಯವರೂ
ರಂಗಕ್ಕಿಳಿದರು. ಸ್ತ್ರೀ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವನ್ನು ಎತ್ತಿಹಿಡಿದರು. ಕೇಸರಿಯು
ಅನರ ಸಮಾಚಾರವನ್ನು ಚನ್ನಾಗಿಯೇ ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿತು.

ಸೊಸಾಯಿಟಿ ಜನರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಈ ರೀತಿಯನ್ನು ಕಂಡು ಜನತೆ
ಗೊಂದಲದಲ್ಲಿ ಬಿದ್ದಿತು. ಅಗರಕರರದು ಒಂದು ಬಗೆ, ಓಳಕರದು
ಇನ್ನೊಂದು ಬಗೆ, ಆಪ್ಟೆಯವರ ರೀತಿಯೇ ಬೇರೆ. ಒಳಗಿನ ರೂಪ ಬೇರೆ,
ಹೊರಗಿನ ನೋಟ ಬೇರೆ. ಈ ಅಸಂಗತತನವು ಜನರಿಗೆ ಅರ್ಥವಾಗದಾ
ಯಿತು. ೧೮೮೭ರ ಜೂನ ೨೮ರ ಕೇಸರಿಯ ಸಂಚಿಕೆಯಲ್ಲಿ "ಸದ್ಯದಲ್ಲಿರುವ
ಎಲ್ಲ ಆಜೀವ ಸದ್ಯಸರ ಸಂಬಂಧವು ಕೇಸರಿ ಹಾಗೂ ಮರಾಠಾ ಪತ್ರಗಳಿ
ಗಿಲ್ಲ. ಹಿಂದಿನ ಕೆಲಜನರ ಸಂಬಂಧ ಮೂಶ್ರವಿರುತ್ತದೆ. ಆದುದರಿಂದ
ಕೇಸರಿ ಹಾಗೂ ಮರಾಠಾಗಳಲ್ಲಿ ಬರುವ ಎಲ್ಲ ಲೇಖಗಳ ಹೊಣೆಯು ಎಲ್ಲ
ಸದಸ್ಯರ ಮೇಲೆ ಇರುವದಿಲ್ಲ, ಎಂದು ಸಂಪಾದಕರು ಪ್ರಸಿದ್ಧಿಸಿದರು. ಈ
ಮತಭೇದವು ವಿಕೋಪಕ್ಕೆ ಹೋಗಿ ೧೮೮೭ ರ ಅಕ್ಟೋಬರದ ಕೊನೆಗೆ
ಮುಕ್ತಾ ಯವಾಯಿತು. ೨೫ ನೇ ಅಕ್ಟೋಬರ ಸಂಚಿಕೆಯಲ್ಲಿ «ಇಂದಿನಿಂದ

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಟಿಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೧೦೧

ರಾ. ಬಾಳ ಗಂಗಾಧರ ಓಳಕ ಬಿ. ಎ. ಎಲ್‌ಎಲ್‌. ಬಿ. ಇವರು ಕೇಸರಿ
ಪತ್ರದ ಪ್ರಕಾಶಕರಾದ ಮೂಲಕ, ಪ್ರಕಾಶನದ ಹೊಣೆಯು ಅವರ ಮೇಲೆಯೇ
ಇರುತ್ತದೆ. ಅಗರಕರರ ಮೇಲೆ ಇನ್ನು ಯಾವ ಹೊಣೆಯೂ ಇರುವದಿಲ್ಲ'
ಎಂದು ಪ್ರಕಟಿಸಿ, ಜನರ ಸಂಶಯಗಳನ್ನೆಲ್ಲ ದೂರಮಾಡಿತು.

ಹೀಗೆ ೧೮೮೭ರ ವರೆಗೆ ನಡೆದ ಈ ಮತಚೇದದಿಂದ ಅಗರಕರರು
ಮೆಲ್ಲಮೆಲ್ಲನೆ ಹಿನ್ನಡೆಯಬೇಕಾಯಿತು. ತಾವು ಸಂಪಾದಕರಿದ್ದೂ ತಮ್ಮ
ಅಂಕಿತದಿಂದ ಬರೆಯಬೇಕಾಯಿತು. ಕೊನೆಗೆ ಓಳಕರಿಗೆ ಒಪ್ಪಿಸಿ ತಾವು
ಹಿಂದೆ ಸರಿದರು.

ಈ ಇಬ್ಬರ ವಿಚಾರಸರಣಿಯಲ್ಲಿ ಉತ್ತರ ದಕ್ಷಿಣ ಧ್ರು ವಗಳಷ್ಟು
ಅಂತರನಿದ್ದಿತು. ವ್ಯಕ್ತೆಗತವಾಗಿದ್ದ ಈ ಭೇದವು ಸಂಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿಯ ಮಕ
ಭೇದವಾಗಿ ಪರಿಣಮಿಸಿತು. ಓಳಕರು ಸೊಸಾಯಿಬಯನ್ನು ಬಿಟ್ಟ ನಂತರ
ಇವರಕನ್ಲಿಯ ಮತಭೇದವು ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ಮತಭೇದವಾಗಿ ಪರಿಣಮಿಸಿತು.
ಇಬ್ಬರೂ ಅಂತಹ ಮಹಾವ್ಯಕ್ತಿಗಳೇ.

ಈ ಇಬ್ಬರಲ್ಲಿ ಇಷ್ಟು ಮತಭೇದವಿದ್ದರೂ ಒಬ್ಬರನ್ನೊಬ್ಬರು ಅತ್ಯಂತ
ಪ್ರೀತಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಅಗರಕರರ ಮೃತ್ಯುಲೇಖವನ್ನು ಬರೆಯುವಾಗ ಓಳಕರು
ಗಳ-ಗಳ ಅಳಹತ್ತಿದರ. ಎರಡು ಅಂಕಗಳನ್ನು ಬರೆಯಲು ನಾಲ್ಕು
ತಾಸುಗಳು ಹಿಡಿದವೆಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. "ಸತ್ಯ, ಏಕನಿಸ್ಮತೆ, ಸ್ಟಾರ್ಥತ್ಯಾಗ
ತತ್ವನಿಷ್ಕಜೀವನಗಳ ಪ್ರಭಾವವು ಅತ್ಯದ್ಭುತವಾ *ದುದು. ಭೋಗ, ಐಶ್ವ
1 ಕೊನೆಮುಟ್ಟಿ ದ ಮನುಸ್ಯ ನು ಕೂಡ ದಾರಿದೆ ನ್ರೈದಿಂದ Odd
ಏಕನಿಷ್ಕೆಯಿಂಂದ ಕುತ ಮನುಷ್ಯನ ಮಹಿಮೆಯನ್ನು ಕೊನೆಗೆ
ಕೊಂಡಾಡಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಸ ಸ್ವಸಾಮರ್ಥ್ಯದಿಂದ ಶ್ರೀಮಂತಿಕೆಯನ್ನು ಸಂಪಾ
ದಿಸಿ ಶ್ರೇಷ್ಠ ತೆಯನ್ನು ಪಡೆಯುವೆನೆಂಬ ಆತ ಒನಿಶ್ವಾಸವಿದ್ದ ಸರೂ, ಅಗರಕರ
ರಂತೆ ನುತೋಡೀವತೆಯ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿ ಕಷ್ಟ ನೆಸ ಗಳನ್ನೂ “ಮಾನಾನ ಮಾನ
ಗಳನ್ನೂ ಸಹಿಸಿ ದೇಶಸೇವೆಯ ವೃತಬದ್ಧೆನಾದ ಪುರುಷನೇ ನಿಜವಾದ
ಮಹಾಪುರುಷ” ಎಂದು ಬರೆದಿರುವರು. ಈ ವಾಕ್ಯ ಗೆಳೇ ಅಗರಕರರ ಬಗ್ಗೆ
ಬಳಕರಲ್ಲಿ ಎಷ್ಟು ಆಳವಾದ ಖೆ ್ರೇಮಾದರಗಳಿದ್ದ ವೆಂಬುದನ್ನು ತೋರಿಸುವವು.

ಶಿಕ್ಷಣ ಸಂಸ್ಥೆಗೆ ಶರಣು

ಬಳಕ್ಕ ಅಗರಕರರ ಮತಭೇದವು ಅಗರಕರರಿಗೆ ಕೇಸರಿಯನ್ನು ಬಿಡಲು
ಹಚ್ಚಿ ದಂತೆ, ಬಳಕ ಹಾಗು ಇತರ ಆಜೀವ ಸದಸ್ಯರ ಮತಭೇದಗಳು
ಟಿಳಕರಿಗೆ ರಾಜೀನಾಮೆ ಕೊಡಲು ಹಚ್ಚೆ ದವು. ಮತಭೇದಗಳು ಬೆಳೆ
ಯುತ್ತ ನಡೆಯಲು ಓಳಕರು ಬೇಸತ್ತು ೧೮೮೯ ರಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ತಿಂಗಳ
ರಜೆಯನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡರು. ರಜೆ ಮುಗಿಸಿ ಮರಳಿ ಬಂದಬಳಿಕ ಕೆಲವು
ದಿನಗಳಲ್ಲಿಯೇ ರಾಜೀನಾಮೆಯನ್ನು ಕೊಟ್ಟಿ ರು. ಈ ರಾಜೀನಾಮೆಯ
ಟಿಳಕರ ಸ್ವಾತಂತ್ರ ಪ್ರೀತಿಯನ್ನೂ ಅವರ ತಾತ್ಸಿಕ ಜೀವನದ ಮಟ್ಟಿ ವನ್ನೂ
ವ್ಯಕ್ತಪ ಪಡಿಸುತ್ತದೆ. ಬಳಕರಿಗೆ ತಮ್ಮ ಮನಸ್ಸಿನ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ ಸಂಸ್ಥೆ
ಯನ್ನು ತ್ಯಜಿಸುವ ಪ್ರಸಂಗಬಂದಿತು. ಒಂದು ಟಾರ್‌ ಇದು ಓಳಕರ
ಚಾ ಬಹುದು. ಡೆ. ಎ. ಸೊಸಾಯಿಟಯಲ್ಲಿಯ ತಮ್ಮ ಆಜೀವ

ಸದಸ್ಯತ್ವವನ್ನು ಕಡಿಮೆಮಾಡಬೇಕೆಂದು ಅಕ್ಟೋಬರ ೧೪ ಕ (೧೮೯೦)
ಬಜ, ತಿಳಿಸಿದರು. ೧೫ ನೇ ಡಿಸೆಂಬರ ದಿನ ಬರಹದ ಮೂಲಕ ರಾಜೀ
ನಾನೆಯನ್ನು ಕಳಿಸಿದರು. ಅದರಲ್ಲಿ ತಾವೇಕೆ ರಾಜೀನಾಮೆಯನ್ನು
ಕೊಡಬೇಕಾಯಿತೆಂಬುದನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ್ದಾರೆ.

ತಾವು ಸಂಸ್ಥೆಯಿಂದ ಹೊರಬೀಳುವ ಪ್ರಸಂಗ ಬಂದುದಕ್ಕಾಗಿ ಖೇದ
ಪ್ರದರ್ಶನ ಮಾಡುತ್ತ «೧೧ ವರ್ಷಗಳ ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ ನಮ್ಮ ಲ್ಲಿಯ "ಕೆಲವರು
ಒಂದೆಡೆ ಕೂಡಿದೆನು. ಉಚ್ಚ ಧ್ಯೇಯವನ್ನು ಕಣ್ಣೆ ದುರಗೆ ಇಟ್ಟುಕೊಂಡ)
ಪರಿಶ್ರಮಿಸಿದೆವು. ವಿರೋಧವನ್ನು ಎದುರಿಸಿದೆವು. ಉಪಹಾಸನನ್ನು ಸಹಿಸಿ
ದೆವು. ನಿರಾಶೆಗಳನ್ನು ನುಂಗಿದೆವು. ಬಡತನವನ್ನು ಅಸ್ಪಿಕೊಂಡೆವು.
ಸಂಸ್ಥೆಯನ್ನು ಕಟ್ಟಿದೆವು. ಇಂತಹ ಸಂಸ್ಥೆ ಯನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಹೋಗುವಾಗ
ನನಗಾದ ವೇದನೆಯನ್ನು ನೀವೇ A ನನ್ನ ಮಟ್ಟಿಗಂತೂ
ಸೊಸಾಯಿಟಿಯ ಅಂದರೆ ಶಿಕ್ಷಣ ಕಾರ್ಯಕ್ಕೇ ನನ್ನ ಆಯುಷ್ಯವು ಮೂಸ
ಲಾಗಿತ್ತು. ಹೀಗಿದ್ದರೂ ಅನಿವಾರ್ಯವಾಗಿ ಅನಿಚ್ಛೆಯಿಂದ ನಾನು ಈ

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಓಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೧೦೩

ಸಂಸ್ಥೆಯನ್ನು ಬಿಡುವ ಪ್ರಸಂಗಬಂದಿದೆ. ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ನಮ್ಮಲ್ಲಿ ಕೆಲವರಿಗೆ
ಹಳೆಯ ಧೋರಣವನ್ನೂ ತತ್ವಗಳನ್ನೂ ತ್ಯಜಿಸುವ ಪ್ರವೃತ್ತಿ ಯುಂಬಾಗ
ಹತ್ತಿದೆ. ನಾನು ಕಾಲಕಾಲಕ್ಕೆ ಈ ಬಗ್ಗೆ ಎಚ್ಚರಿಸಿದೆ. ಅದರ ಪರಿಣಾಮ
ವಾಗದೆ ಅದರ ವಿರುದ್ಧ ತಪ್ಪುತಿಳುವಳಿಕೆಗಳಾಗಿ ದ್ವೇಷಾಗ್ನಿಯ: ಒಳ
ಗೊಳಗೇ ಹೊತ್ತಹೆತ್ತಿತು. ಈಗ ನಾನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುವ ಸಂಗತಿಗಳು
ಕೆಲವರಿಗೆ ಕ್ಷುಲ್ಲಕವೆನಿಸಬಹುದು. ಆದರೆ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಮತ್ತೆ
ಇಂತಹ ತಪ್ಪುಗಳಾಗಬಾರದೆಂಬ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಬರೆಯುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ”
“ನಮ್ಮ ಸ್ವಭಾವಗಳು ಪರಸ್ಪರ ಹೊಂದಿಕೊಳ್ಳದ, ಪರಸ್ಪರರಲ್ಲಿ
ಬೆಳೆದ ವಿಂತಿಮೊರಿದ ದ್ವೇಷವೇ ಇಂದಿನ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗೆ ಮೂಲಕಾರಣವು.
ಆಜೀನ ಸದಸ್ಯರನ್ನು ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವಾಗ ವಿಶೇಷ ಲಕ್ಷ್ಯವನ್ನು ಪೂರೈ ಸಿದ್ದರೆ
ಅಥವಾ ಇದಕ್ಕಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಉದಾರ ಬುದ್ದಿಯನ್ನು ತೋರಿಸಿದ್ದರೆ, ಒಳ್ಳೆಯ
ದಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಮೂಲತತ್ವಗಳನ್ನು ಧರ್ಮಾಜ್ಞಿಗಳೆಂದು ಬಗೆದು ಅದರಂತೆ
ವರ್ತಿಸಬೇಕು, ಇಲ್ಲವೆ ಸಂಸ್ಥೆ ಯನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಬೇಕೆಂಬ ಕಠೋರ ಧೋರಣ
ವನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ್ದರೆ ಒಳಿತಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ನಮ್ಮಲ್ಲಿಯ ಒಬ್ಬರನ್ನು ಜರಿಯ
ರನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಅವರು ಹೇಳಿದಂತೆ ಎಲ್ಲರೂ ಕೇಳಬೇಕೆಂಬ
ಪದ್ಧತಿಯನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿದ್ದರೆ ಚೆನ್ನಾಗಿತ್ತು. ಭಿನ್ನ ಭಿನ್ನ ವಿಚಾರದ
ಜನರು ಕಾರ್ಯದ ನಿಮಿತ್ತವಾಗಿ ಒಂದೆಡೆ ಕೂಡಿದ್ದರ ಪರಿಣಾಮವಿದು.
ಸಂಸ್ಥೆಯ ಸಂಸ್ಥಾಪಕರಾದ ನಾವು ಸಮ ಮಯಸ್ಕರಿದ್ದೆವು. ಐಹಿಕ
ಕಾರ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ಒಂದೆಡೆ ಸೇರಿದ್ದೆವು. ಸ್ವಭಾವ ಭಿನ್ನತೆಯನ್ನರಿತ ನಾವು
ಸ್ವಾರ್ಥ ತ್ಯಾಗದಿಂದ ಸಾಧ್ಯವನ್ನು ಸಾಧಿಸುವಾಗ, ಸ್ವಭಾವ ಭೇದವು
ಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ ಅಡ್ಡಬರಲಾರದೆಂದು ಭಾವಿಸಿದ್ದೆವು. ನಾವು ಕೈಹಾಕಿದ ಕಾಧ್ಯ
ಕಷ್ಟ ಸಾಧ್ಯವಾದುದು. ಫಲಪ್ರಾಹ್ತಿಯ ಕಾಲವು ಬಹುದೂರ. ನಾವೆಲ್ಲರೂ
ಸಾಮಾನ್ಯಜನ. ಆದುದರಿಂದ ನಾವು ಮುಖ್ಯ ಕಾರ್ಯದ ಬಗೆಗೆ ನಿಷ್ಕೆ
ಹಾಗು ಉತ್ಸಾಹ ತಾಳಿದರೆ ಮಾತ್ರ ಯಶಪ್ರಾಪ್ತಿ, ಎಂದು ನಮ್ಮ ಮೂಕ
ಭಾವನೆ. ಮೊದಮೊದಲು ಎಲ್ಲವೂ ನಿರ್ವಿಘ್ನವಾಗಿ ಸಾಗಿತು. ಆದ್ದ
ರಿಂದಲೇ ಕೈಯ್ಯಲ್ಲಿ ಕಾಸಿಲ್ಲದಿದ್ದರೂ ಸಂಸ್ಥೆಯು ಬೆಳೆಯಿತು, ನೈತಿಕ
ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಸಂಪಾದಿಸಿತು. ಆದರೆ ಮುಂದೆ ಮೆಲ್ಲಮೆಲ್ಲನೆ ತಾತ್ವಿ?!

೧೦೪ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಬಂಧನಗಳು ಶಿಥಿಲವಾದವು. ವ್ಯಕ್ತಿಮಹಾತ್ಮೆಯು ಬೆಳೆಯಹತ್ತಿತು. ಹಿತ
ಸಂಬಂಧಗಳು ಹೆಚ್ಚಿ ದವು. ಉಳಿದ ಉದ್ಯೋಗಗಳು ನಮ್ಮಲ್ಲಿ ಸೇರಿದವು.
ಇದರಿಂದ ಆಚಾರ ವಿಚಾರಗಳಲ್ಲಿ ವ್ಯಗೃತೆ ಉಂಟಾಯಿತು. ವಾದಗಳು
ತಲೆ ಎತ್ತಿದವು. ಪಂಗಡಗಳಾದವು. ಮತ್ಸರ ಬೆಳೆಯಿತು. ದ್ವೇಷ ಹುಟ್ಟಿ ತು.
ಆಯವ್ಯಯಗಳು ಬಾಯಿಗೂಡದಾದವು, ಸ್ವಾರ್ಥತ್ಯಾಗ, ಸ್ವಾವಲಂಬನ,
ಸಾದಾಜೀವನಗಳು ಚೇಷ್ಟೆಯ ವಿಷಯಗಳಾದವು. ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ಬಗ್ಗೆ
ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಬೇಸರ ಉಂಟಾಗಿದ್ದಿತು. ೧೮೮೯ ರಲ್ಲಿ ಹೋಳಕರರು ಕೊಟ್ಟಿ
೭೦೦ ರೂಪಾಯಿಗಳ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ನನ್ನ ಹಾಗು ಅಗರಕರರಲ್ಲಿ ನಡೆದ
ಪತ್ರವ್ಯವಹಾರವೇ ಇದಕ್ಕೆ ಸಾಕ್ಷಿ.

ನಾವು ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿರುವಾಗ ಶಿಕ್ಷಣ ಸಂಸ್ಥೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸ
ಬೇಕೆಂದು ನಿಶ್ಚಯಿಸುವಾಗ ಮಿಶನರಿ ಪದ್ಧತಿಯಿಂದ ಖಾಸಗೀ ಶಾಲೆ
ಯನ್ನು ಹೇಗೆ ನಡಿಸಬೇಕೆಂಬುದನ್ನು ಚರ್ಚಿಸಿದ್ದೆ ವು. ಇಂತಹ ಶಾಲೆಗಳು
ಸ್ವಾರ್ಥ ತ್ಯಾಗದಿಂದಲೇ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಲು ಶಕ್ಕವಿದೆ. ಎಲ್ಲರೂ ಒಂದೇ
ಕಾರ್ಯವನ್ನು ಕೈಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಎಲ್ಲರೂ ಸರಿಸಮಾನರೆಂದು ತಿಳಿಯ
ಬೇಕು. ಸರಿಯಾಗಿ ಶ್ರಮವಿಭಾಗವಾಗಬೇಕು. ವೈಯಕ್ತಿಕ ಲಾಭದ
ಉದ್ಯೋಗ ಕೈ ಕೊಳ್ಳ ಕೂಡದು. ಇದನ್ನು ಆಚರಿಸುವದು ಕಠಿಣವಿದ್ದರೂ
ಇದೇ ಯಶದ ಮೂಲವಾಗಿದೆ, ಎಂದು ನಾವೆಲ್ಲರೂ ಒಮ್ಮತದಿಂದ ಒಪ್ಪಿ
ಕೊಂಡಿದ್ದೆವು.

ಕಾರ್ಯರಂಗಕ್ಕಿಳಿದೆವು. ಅಸ್ಟ್ರಯವರ ಸಂಬಂಧವು ಸಂಸ್ಥೆಗೆ ಬಂದೊ
ಡನೆ ಚ್ಯುತಿಗೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ಅವರಿಗಾಗಿಯೇ ಸುಪರಿಂಟಿಂಡೆಂಟರ
ಸ್ಥಳದ ನಿರ್ಮಾಣಮಾಡಬೇಕಾಯಿತು. ಸರಿಸಮಾನತೆಯು ಹಾರಿಹೋಯಿತು.
ಮುಂದೆ ಅವರು ಶಾಲೋಪಯೋಗಿ ಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನು ಬರೆಯಲುಪಕ್ರಮಿಸಿ
ದರು. ನಾವು ಸಂಸ್ಥೆಯನ್ನು ಧೃಡಮಾಡಲು ಪಟ್ಟ ಶ್ರಮವನ್ನು ಹೊಸಬ
ರೇನು ಬಲ್ಲರು? ೧೮೮೩, ೮೪, ೮೫, ಈ ಮೂರು ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಥೆಯ
ಘಟನೆಯನ್ನು ಸುದೃಢಮಾಡಿದೆವು. ಸ್ವಾರ್ಥತ್ಯಾಗದಿಂದ ಸಂಸ್ಥೆಯನ್ನು
ಕಟ್ಟದೆವು. ಸಂಸ್ಥೆಗೆ ಸಾಲವಿದ್ದರೂ ಜಗಳವಿರಲಿಲ್ಲ. ನಮಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಆಕೆಗೆ
ಅವಕಾಶ ಉಂಟಾಗಬಾರದೆಂದೂ ನಮ್ಮ ಮನಸ್ಸು ಹೊರಗಿನ ದ್ರವ್ಯೋತ್ಸಾ

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಟಿಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೧೦೫

ದಕ ಉದ್ಯೋಗದ ಕಡೆಗೆ ಹರಿಯಬಾರದೆಂದೂ ತಿಳಿದು, ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರೂ
ಮಾಸಿಕ ವೇತನವನ್ನು ಸ್ವಲ್ಪು ಕಡಿಮೆ ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ವಿಶೇಷ ಪ್ರಸಂಗ
ದನ್ಲಿ ಗ್ರ್ಯಾಚುಟಿ ಸಡೆಯಬೇಕು. ಮತ್ತು ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬನ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಮೂರು
ಸಾವಿರ ರೂಪಾಯಿಗಳ ವಿಮೆ ಇಳಿಸಬೇಕೆಂದು ಘಟನೆಯ ಉಪಯನಿಮದಲ್ಲಿ
ಬುದ್ಧಿ ಪೂರ್ವಕ ಸೇರಿಸಲಾಗಿದ್ದಿ ತು.

ಶಾಲೆ, ಕಾರೇಜುಗಳಿಗೆ ಸಹಾಯಧನ ದೊರೆತು, ಸಾಂಪತ್ತಿಕ
ಸ್ವಿತಿಯು ಸುಧಾರಿಸಿದೊಡನೆ ನಮ್ಮ ಲ್ಲಿ ಆವಾಂತರ ವಿಷಯಗಳು ತಲೆ ಎತ್ತಿ
ದವು. ನಮ್ಮಲ್ಲಿಯ ತ್ಯಾಗ ವೃತ್ತಿಯು ಕಡಿಮೆಯಾಗಹತ್ತಿತು. ಹೆಚ್ಚಿನ
ಲಾಭದ ಆಶೆ ಹುಟ್ಟಿ ತು. ಹೊಸಬರಿಗೆ ಹಳಬರ ರೀತಿಯು ಸೇರದಾಯಿತು.
ಹೊಸಬರು ಹೆಚ್ಚಾ ದರು. ವಿ:ಶನರಿಯ ತತ್ವಗಳಂತೆ ನಡೆಯುವ ಜನರು ಅಲ್ಪ
ಸಂಖ್ಯಾಕರಾದರು. ಈ ನಮ್ಮ ಜಗಳವೇ ವಿಕೋಪಕ್ಕೆ ಹೋಗಲು ಕಾರಣ,
೧೮೮೫ ರಲ್ಲಿ ಪಗಾರದ ಬಗ್ಗೆ ಜಗಳ ಉಂಟಾಗ್ಕಿ ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಸರಿ
ಸಮಾನ ಪಗಾರ ಹಿಡಿದು ಲೆಖ್ಬಮಾಡಬೇಕು. ಯಾರು ಹೆಚ್ಚು ತೆಗೆದು

ಕೊಂಡಿರುವರೋ ಅನರು ತಿರುಗಿ ಕೊಡಬೇಕೆಂದು ನಿರ್ಣಯವಾಯಿತು.
ತಾತ್ತಿಕ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಇದು ಚನ್ನಾಗಿ ಕಂಡರೂ ಮುಂದಿನ ಜಗಳಕ್ಕೆ ಇದೇ
ಕಾರಣವಾಯಿತು. ೧೮೮೬ರಲ್ಲಿ ಮಂದ್ರಣಾಲಯದ ಜಗಳವು ಸುರುವಾ
ಯಿತು. ವೃತ್ತಪತ್ರಗಳು ಸಾಲವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ ಸುತ್ತ ನಡೆದಿದ್ದರೂ ಲೇಖ
ಕರಿಗೆ ಏನೂ ಸಿಗುತ್ತಿದ್ದಿಲ್ಲ ನಮ್ಮಲ್ಲಿಯ ಕೆಲವರು ಇದಕ್ಕಾಗಿಯೇ ದುಡಿ
ಯುತ್ತಿದ್ದರು. ಆದರೆ ಸಂಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಕೆಲವರು ಹಣಗಳಿಸುವ ಉದ್ಯೋಗ
ವನ್ನು ಕೈಕೊಂಡರು. ವೃತ್ತಸತ್ರ, ಮುದ್ರಣಾಲಯಗಳು ವೆಚ್ಚದ ಖಾತೆ
ಗಳೆಂದು ಸಂಸ್ಥೆಯಿಂದ ಬೇರ್ಪಡಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ವು. ಕೇಳಕರ, ಗೋಖಲೆ
ಹಾಗು ನಾನು ಇವುಗಳನ್ನು ಮುಂದೆಸಾಗಿಸಬೇಕಾಯಿತು. ಇಷ್ಟಕ್ಕೆ ಜಗಳ
ನಿಲ್ಲಲಿಲ್ಲ. ಕೇಸರಿಯು ಕೈತಪ್ಪಿತೆಂದು ಅಗರಕರರು ನೊಂದುಕೊಂಡರು.
ಸಾಮೂಹಿಕ ಧೋರಣದಂತೆಯೂ ಇಲ್ಲವೆ ಸ್ವತಃ ಅಂಕಿತದಿಂದಲೂ ಬರೆ
ಯಲು ಬಿನ್ನ ವಿಸಲಾಯಿತು. ಕೊನೆಗೆ ಅವರು ಸುಧಾರಕ” ವೆಂಬ ಪತ್ರ
ವನ್ನು ತೆಗೆದರು.

ಆಪ್ಟ್ರಯವರ ಪುಸ್ತಕ ಪ್ರಕರ್ಣವೂ ಉಪಸ್ಥಿತವಾಯಿತು. ಇಲ್ಲಿಯ
ವರೆಗೆ ಅವರೊಬ್ಬರೇ ಬರೆಯುತ್ತಿದ್ದರು, ಬೇಕೆ ಜನರೂ ಬರೆಯಲು
14

೧೦೬ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಉಪಕ್ರಮಿಸಿದರು. ಹೋಳಕರರು ೭೦೦ ರೂಪಾಯಿಗಳನ್ನು ಸಂಸ್ಥೆಗೆ ದಾನ
ಕೊಟ್ಟಿದ್ದರು. ಹಿಂದುಗಡೆ ಅದರಲ್ಲಿಯ ೪೦೦ ರೂಪಾಯಿಗಳನ್ನು ಅಗರಕರರ
"ವಾಕೃನೊಮಾಂಸೆ?' ಎಂಬ ಪುಸ್ತಕಕ್ಕೆ ಮೆಚ್ಚು ಕೊಡಬೇಕೆಂದು ಪತ್ರ
ತರಿಸಲಾಯಿತು. ನಾನುಜೋಶಿಯನರು ಹೊರಗಿನ ಹಣಗಳಿಸುವದರ
ಲ್ಲಿಯೇ ಹೆಚ್ಚು ಸಮಯ ಕಳೆಯಹತ್ತಿದರು. ಒಟ್ಟಿ ನಲ್ಲಿ ಹೊರಗಿನ ಕೆಲಸ
ವನ್ನಾ ದರೂ ಬಿಡಬೇಕು ಇಲ್ಲವೆ ಗಳಿಸಿದ ಹಣವನ್ನು ಸಂಸ್ಥೆಗೆ ಸಲ್ಲಿಸಬೇಕು
ಎಂಬ ನಿರ್ಬಂಧ ಹೇರದೆ ಗತ್ಯಂತರವಿಲ್ಲದಾಯಿತು.

ಆಜೀವ ಸಭಾಸದರಾದ ನಾವು ಹೊಟ್ಟಿಗೆ ಬೇಕಾಗುವಷ್ಟು ವೆಚ್ಚ
ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಬೇಕೆಂದು ನಿಶ್ಚಯಿಸಿದ್ದೆವು. ಆದರೆ ಮುಂಡೆ ಅಗರಕರರು
ಅವಶ್ಯವಿದ್ದಷ್ಟು ವೇತನವೆಂಬ ತತ್ವವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಸಂಸ್ಥೆಯ ಸಾಂಪತ್ತಿಕ
ಸ್ಥಿತಿಯಂತೆ ವೇತನವೆಂಬ ತತ್ವವನ್ನು ಮುಂದೆ ಮಾಡಿದರು ಯಾರು
ಕೇವಲ ನಾಲ್ವತ್ತು ರೂಪಾಯಿಗಳ ಮೇಲೆ ಇಡೀ ಆಯುಷ್ಯ ಕಳೆಯಲು
ಸಿದ್ಧರಿದ್ದರೋ ಅವರೇ ಹೀಗೆ ಮಾತಾಡಿದ್ದನ್ನು ನೋಡಿ ಆಶ್ಚರ್ಯವಾಯಿತು.
ಅಗರಕರರಿಗೆ ಹಣದ ಅವಶ್ಯಕತೆಯಿದ್ದರೆ, (ಗ್ರ್ಯಾಚುಟಿ) ಬಹುಮಾನವನ್ನು
ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳ ಬೇಕೆಂದು ನಾನು ಸೂಚಿಸಿದೆ. ಎಲ್ಲ ಸದಸ್ಯರಿಗೂ ಅದು ಸರಿ
ಎನಿಸಿತು. ಗೋಖಲೆಯವರು ತಮ್ನ ಉದ್ದೇಶ ಸಾಧಿಸಲು ನಿಯಮವನನ್ನೆೇ
ತಿದ್ದುವ ಹೊಂಚುಹಾಕಿದರು. ಸಂಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿದ್ದು ಪ್ರತಿ ಕ್ಷಣ ಹೀಗೆ ಜಗ
ಳಾಡುವದರಲ್ಲಿ ಅರ್ಥವಿಲ್ಲೆಂದು ನನನಗೆ ಅನಿಸಹತ್ತಿತ್ತು. ಕೊನೆಗೆ ನಾನು
ಬೇಸತ್ತು ೧೮೮೯ರಲ್ಲಿ ಆರು ತಿಂಗಳ ರಜೆ ಪಡೆದನು, ಸಂಸ್ಥೆ ಹೊರಗಿನ
ಕಾರ್ಯವನ್ನು ಕೈಕೊಳ್ಳ ಕೂಡದೆಂದು ನಿರ್ಣಯವಾಗಿದ್ದರೂ ಅಸವಾದೆ
ವೆಂದು ಗೋಖಲೆಯವರಿಗೆ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸಭೆಯ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿಯ ಕಾರ್ಯ
ವನ್ನು ಕೈಕೊಳ್ಳಲು ಅಪ್ಪಣೆ ಕೊಟ್ಟಮೂಲಕ ಜಗಳ ವಿಕೋಪಕ್ಕೆ
ಹೋಯಿತು. ನಾನು ಮೊದಲಿನ ಒಂಬತ್ತು ವರ್ಷ ಯಾವ ಹೊರಗಿನ
ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನೂ ಕೈ ಕೊಂಡಿರಲಿಲ್ಲ. ಶಾಲೆಯ ಕಾರ್ಯ ನೋಡಿಕೆಣಂಡು
ನಾನು ವಕೀಲಿಯನ್ನು ನಡೆಸಬಹುದಾಗಿತ್ತು. ವೃತ್ತಪತ್ರದ ಕೆಲಸನನ್ನು
ಕೂಡ ನಾನು ನನ್ನ ಸಲುವಾಗಿ ಮಾಡಲಿಲ್ಲ. ನಾನು ರಜೆ ಪಡೆದಾಗ ಮಾತ್ರ
ತಾತ್ಪ್ಸೂರ್ತಿಕ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ ಕಾರ್ಯಮಾಡಿದೆ.

ಲೋಕಮಾನ್ಮ ಟಿಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೧೦೬

ನನ್ನಲ್ಲಿ ದೋಷಗಳಿಲ್ಲವೆಂದಲ್ಲ. ನಾನು ಎಷ್ಟೋ ನಿಷ್ಕುರ ಮಾತು
ಗಳನ್ನಾಡಿ ಜನರ ಮನಸ್ಸನ್ನು ನೋಯಿಸಿದ್ದೇನೆ. ಆದರೆ ಅದೆಲ್ಲವನ್ನು
ಸಂಸ್ಥೆಯ ಹಿತದ ದೃಷ್ಟಿ ಯಿಂದಲೇ ಮಾಡಿರುತ್ತೇನೆ. ಇರಲಿ, ನಾನು
ನಿಮ್ಮ $ರುವದರಿಂದಲೇ ಯಾವಾಗಲೂ ಜಗಳವಾಗುತ್ತಿದ್ದರೆ ನಾನು
ಸಂಸ್ಥೆಯನ್ನು ಬಿಡುವುದೇ ಲೇಸು. ಅದೆರಿಂದ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಮೂಲ ತತ್ವ
ಗಳು ಮುಳುಗಬಹುದು. ಆದರೆ ಜಗಳವಾದರೂ ಇಲ್ಲದಂತಾಗಬಹುದು.
ನಾನು ಈ ಸಂಸ್ಥೆಯನ್ನು ಬಿಡುವುದೆ: ದರೆ, ನನ್ನ ಜೀವಿತದ ಧ್ಯೇಯವನ್ನೆೇ
ಬಿಟ್ಟಂ ತಾಗುವದೆಂದು ಅನಿಸುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಉಪಾಯವನಿಲ್ಲ.''

ಭಳಕರು, ತಮ್ಮ ವಿನರಣೆಯೊಂದಿಗೆ ರಾಜೀನಾಮೆಯನ್ನು ಕಳಿಸಿ
ದರು. ರಾಜೀನಾಮೆಯ ಬಗ್ಗೆ ದೀರ್ಥ ಚರ್ಚೆಯಾಯಿತು. ಓಳಕರು ಎತ್ತಿದ
ಆಕ್ಷೇನಗಳಿಗಾಗಿ ೨-೩ ಸಲ ಕೌನ್ಸಿಲ್‌ದಲ್ಲಿ ನಿಚಾರವಾಯಿತು. ಕೊನೆಗೆ
೧೮೯೧ ರ ಎಪ್ರಿಲ ೨೮ನೇ ತಾರೀಖಿನ ಸಭೆಯಲ್ಲಿ ವಿಚಾರವಾಗಿ "ಓಳಕರು
ಆಜೀವ ಸದಸ್ಯರಮೇಲೆ ಹೊರಿಸಿದ ಅಪ್ರಾಮಾಣಿಕ ತನದ ಆರೋಪವು
ನಿರಾಧಾರವಾಗಿದೆ' ಎಂಬ ಗೊತ್ತುವಳಿಯು ಸ್ವ್ರೀಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟತು. ಆಜೀವ
ಸದಸ್ಯರಾದ ಪ್ರೊ. ಓಳಕ ಹಾಗೂ ಪಾಟಣಕರರು ಸಂಸ್ಥೆಯನ್ನು ಬಿಟ್ಟು
ತೆರಳುತ್ತಿರುವದರಿಂದ ಈ ಸಂಸ್ಥೆಗೆ ಬಹು ವಿಷಾದವಾಗುತ್ತದೆ ಎಂಬ ಗೊತ್ತು
ವಳಿಯನ್ನು ಮಾಡಿತು.

ಕ್ರಾಫರ್ಡ ಪ್ರಕರಣ

ಶಿಕ್ಷಣ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಕಡಿದುಕೊಳ್ಳುವದೇ ಯೋಗ್ಯ
ವೆಂದು ರಾಜೀನಾಮೆಯನ್ನು ಕೊಟ್ಟಿ ಸಂಗತಿಯನ್ನು ಹಿಂದೆ ವಿವರಿಸಿದ್ದೇವೆ.
ಟಳೆಕರಂತಹ ತರುಣ ಕತೃತ್ವಶಾಲಿಗಳು ಸುಮ್ಮನೆ ಕೂಡುವದಜೆಂತು. ಸಾರ್ವ
ಜನಿಕ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು "ಚ್ಚು ಮನಸ್ಸು ಹಾಕಹತ್ತಿದರು. ೧೮೮೯ ರಲ್ಲಿ
ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಹಾಸಭೆಯನ್ನು ಸ್ರಣೆಯಲ್ಲಿಯೇ ಕೂಡಿಸಬೇಕೆಂದು ಹುಯಿ
ಲೆದ್ದಿತು. ಮುಂಬಯಿಯ ನಾಗರಿಕರು ತಮ್ಮ ಲ್ಲಿಯೇ ಆಗುವಂತೆ ಹಗ್ಗ
ಹಾಕಿದ್ದರು. ಅಲ್ಲಿಯೇ ಜರಗುವ ಲಕ್ಷಣಗಳು ಕಾಣಹತ್ತಿದವು. ಪುಣೆಯ
ನಿವಾಸಿಗಳೂ ಸುಮ್ಮನೆ ಕೂಡಲಿಲ್ಲ. ಪುಣೆಯೂ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ
ಸೇವೆಸಲ್ಲಿಸಿದೆ. ರು ಮಾನವು ಮುಂಬಯಿಗೆ ' ದೊರೆತಿದ್ದು ಎರ
ಡನೆಯ ಮಾನವು ಪುಣೆಗೆ ಸಲ್ಲಬೇಕೆಂದು ವಾದಿಸಹತ್ತಿದರು. ಇದಕ್ಕಾಗಿ
ನೆರೆದ ಸಭೆಯಲ್ಲಿ ರಾಸ್ಟ್ರಿ ಯ ಮಹಾಸಭೆಯ ಅಧಿವೇಶನದ ವೆಚ್ಚ ಕ್ರೈ ೦ದು
೨೫೦೦ ರೂಪಾಯಿಗಳ wk ಿ ನವೂ ದೊರೆಯಿತು. ಮುಂಬಯಿ ಸ ಗಳ
ಮನ ವೊಲಿಸಲು ಓಳಕ ಹಾಗೂ ನಾನುಜೋಶಿ ಅವರನ್ನು ಕಳಿಸಬೇಕೆಂದು
ನಿರ್ಣಯವಾಯಿತು. ರಾ. ಬ. ರಾನಡೆಯವರನ್ನು ಬಿಟ್ಟಿರೆ ಮುಖಂಡತ್ವವು
ಮೆಲ್ಲಮೆಲ್ಲನೆ ಓಳಕರ ಕಡೆಗೆ ಒಲೆಯಹತ್ತಿತು. ಎಂಬುದು ಇದರಿಂದ
ವ್ಯಕ್ತ ವಾಗುವದು.

ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ನುಹಾಸಭೆಯು ಮುಂಬೈಯಲ್ಲಿಯೇ ಎಂದು ನಿರ್ಣಯ
ವಾದರೂ ಮುಂಬಯಿ ಪ್ರಾಂತಿಕ ಎರಡನೆಯ ಪರಿಷತ್ತು ಪುಣೆಯಲ್ಲಿಯೇ
ಎಂದು ಒಪ್ಪಬೇಕಾಯಿತು. ಇದರ ಎಲ್ಲ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಪ್ರಾಂತಿಕ
ಕಾಂಗ್ರಸ್‌ ಕನೊಟಯ ಕಡೆಗೆ ಇದ್ದಿತು, ಹಳೆಯ ಕನೂೊಟಿಯು ಹಳೆಯ
ದಾಗಿತ್ತು. ಹಳಬರಿಂದ ಪ ್ರತಿನಿಧಿಗಳ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡುವದಾಗಲಿಲ್ಲ. ಪುಣೆ
ಯಿಂದ ಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳ ಆಯ್ಕೆ ಕೂಡ ಆಗಲಿಲ್ಲ" ಹೊಸ ಹೊಣೆ ಹೊರಲು
ಹೊಸ ಹುದ್ದರಿಗಳ ಅವಶ್ಯಕತೆಯಿದ್ದಿತು. ಪ್ರಾಂತಿಕ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ ಕಮಿಟಿಯ

ಲೋಕಮಾ ನ್ಯ ಬಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೧೦೯

ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿಯ ಸ್ಥಳಕ್ಕೆ ಬಳಕ, ನಾಮಜೋಶಿ, ಹಾಗು ಗೋಪಾಲಕೃಷ್ಣ
ಗೋಖಲೆ ಈ ಮೂವರು ಅರಿಸಲ್ಪಟ್ಟರು. ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ ಕವೂಬಭಯು
ಜೀವಂತವಾಗುವದೆಂದು ಜನರು ಆಶೆಸಟ್ಟಿದ್ದರೆ ಆಶ್ಚರ್ಯವಲ್ಲ.

ಟಳಕರ ಪ್ರಚಂಡ ಶಕ್ತಿಗೆ ಈ ಕೆಲಸವೆಂದರೇನು? ಹಾ, ಹಾ ಅನ್ನು
ವಷ್ಟರಲ್ಲಿ ಅದನ್ನು ಮುಗಿಸಿ ಬಿಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಅವರ ಕರ್ತೃತ್ವ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು
ಹೊರಗೆಡವಲು ಇನ್ನೊಂದು ಕಾರ್ಯವು ಹೊಂಚುಹಾಕಿತ್ತು. ಆ ಕಾರ
ವೆಂದರೇ ಕ್ರಾಫರ್ಡ ಪ್ರಕರಣವು. ಕ್ರಾಫರ್ಡ ಸಾಹೇಬನ ಹಾವಳಿಗೆ
ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರವೇ ಬೇಸತ್ತಿದ್ದಿತು ಈ ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿಯ ಮಹತ್ವದ ಕಾರ್ಯ
ಗಳು ಎರಡಿದ್ದವು. ಕ್ರಾಪರ್ಡ ಸಾಹೇಬನ ಲಂಚಗುಳಿತನವನ್ನೆಲ್ಲ ಹೊರ
ಗೆಳೆದು ಯುರೋಪಿಯನ್ನರ ನೀತಿ ಮತ್ತೆಯನ್ನು ಅಗಸೇಬಾಗಿಲಿಗೆ ಕಟ್ಟು
ವದು ಮೊದಲನೆಯ ಕೆಲಸ, ಸರಕಾರದ ವಚನವನ್ನು ನಂಬ, ತಾವು
ಕ್ರಾಫರ್ಡ ಸಾಹೇಬರಿಗೆ ಲಂಚಕೊಡಿಸಿದವರೆಂದು ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾಗಿಯೇ
ಒಪ್ಪಿಗೆಯನ್ನಿತ್ತು, ತಾವು ಅಪರಾಧಿಗಳೆಂದು ಸಿದ್ಧಮಾಡಿಕೊಂಡ
ಮಾಮಲೇದಾರರ ಮೇಲೆ ಸರಕಾರವು ತನ್ನ ಕಾರ್ಯ ಮುಗಿದೊಡನೆ, ಫೌಜ
ದಾರಿ ಖಟ್ಲೆಯನ್ನು ಹಾಕದೆ ತಾನಿತ್ತ ವಚನದಂತೆ, ಅವರಿಗೆ ಮೊದಲಿನ
ಎಲ್ಲ ಸೌಕರ್ಯಗಳು ದೊರೆಯವಂತೆ ಮಾಡುವ ಎರಡನೇ ಮಹತ್ವದ
ಕಾರ್ಯವಾಗಿದ್ದಿತು

ಕ್ರಾಫರ್ಡ ಸಾಹೇಬನ ಪುರಾಣ ಕೇಳದೆ ಈ ಪ್ರಕರಣದ ಅರ್ಥವಾಗು
ವದಿಲ್ಲ. ಕ್ರಾಫರ್ಡನು ಬದ್ಧಿ ಶಾಲಿಯಾದ ಇಂಗ್ಲಿಷ ನಾಗರಿಕನು. ಬುದ್ಧಿ
ವಂತಸಿದ್ದಂತೆ ಆಲಸಿಯೂ ಹೌದು. ತಿಂಗಳೆರಡುತಿಂಗಳ ಚೈನಿಯಿಂದ
ತಿರುಗಾಡುವದು, ಕೆಲಸವು ಬಹಳ ಕೂಡಿಬಿದ್ದೊ ಡನೆಯೆ ಒಂದು ರಾತ್ರಿ
ಕುಳಿತು ಎಡದ ಕಡೆಗೆ ಮದ್ಯಪಾತ್ರೆ, ಸಿಗಾರೇಟುಗಳನ್ನೂ ಬಲಕ್ಕೆ ಕಾಗದ
ಗಳ ರಾಶಿಯನ್ನೂ ಹಾಕಿಕೊಂಡು ಕುಳಿತನೆಂದಕೆ ತೀರಿತು. ಬೆಳತನಕ
ದೆವ್ರನಂತೆ ನೆರೆಯನ್ನು ಕುಡಿಯುತ್ತ, ಸಿಗಾರೇಟು ಸೇದುತ್ತ ಅದೇ ಗುಂಗಿ
ನಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲ ಕೆಲಸವನ್ನು ಮುಗಿಸಿ ಬೆಳಿಗ್ಗೆ ಮಲಗಿದನೆಂದರೆ ಮಧ್ಯಾನ್ನ ೧೨
ಗಂಟೆ ಆಗುವವರೆಗೆ ಮಲಗುವದೇ ಅವನ ನಿತ್ಯ ಜೀವನ. ಅವನು ಬಹಳ
ಖರ್ಚಿಕ. ಇವನು ಯಾವ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿರುವನೋ ಆ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿಯ ಎಲ್ಲ

೧೧೦ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಸುಖಲೋಲುಪ ಯುರೊಪಿಯನ್‌ ಸ್ತ್ರೀಪುರುಷರ ವಸತಿ ಇವನ ಮನೆ
ಯಲ್ಲಿಯೇ. ಇವನ ಮನೆಯಂದರೆ ವಿಲಾಸಿಗಳ ಕ್ರಿಡಾಮಂದಿರ. ಆಯಾ
ಸ್ತ್ರೀಯಳ ಯೋಗ್ಯತೆಯಂತೆ, ಯಾವಳಿಗೆ ಮುತ್ತಿನ ಸರ. ಯಾವಳಿಗೆ ರತ್ನ
ದುಂಗರ, ಇನ್ನೊಬ್ಬಳಿಗೆ ಚಿನ್ನದುಂಗುರಗಳ ಮೆಚ್ಚುಗಳು. ಇವನ ಈ
ವಿಲಾಸಕ್ಕೆ ಹೊನ್ನಿನ ಹೊಳೆ ಹರಿದರೂ ಸಾಲದು. ಇವನ ಪಗಾರ ಹಾಗು
ಪ್ರವಾಸದ ವೆಚ್ಚಗಳ ಲೆಖ್ಬ ಹಾಕಿದರೂ ಆ ಹೆಣ ಒಂದೆರಡು ದಿನ ಕೂಡ
ಇವನ ಖರ್ಚಿಗೆ ಸಾಕಾಗುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ಹೀಗಿರುವಾಗ ಇವನ ಖರ್ಚು ಹೇಗೆ
ನಡೆಯುತ್ತಿತ್ತು? ಈ ಪ್ರಶ್ನೆಗೆ ಉತ್ತರವು ಯಾರಿಗೂ ಹೊಳೆಯುವದು.
ಮೊದಲಿನಿಂದಲೂ ಲಂಚೆಗುಳಿ. ಕೆಲವರಿಂದ ಸಾಲತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದ. ಕೆಲ
ವರಿಂದ ಮೆಚ್ಚುಪಡೆಯುತ್ತಿದ್ದ. ಹೀಗೆ ನಡೆದಿತ್ತು ಇವನ ಹಾವಳಿ. ಅವ
ನಲ್ಲಿ ಒಂದು ದೊಡ್ಡಗುಣವೂ ಇದ್ದಿತು. ಯಾರಿಂದ ಹಣಹೆಹಡೆಯುತ್ತಿ
ದ್ಹನೋ ಅವರ ಕೆಲಸವನ್ನೂ ಅವರ ಆಪ್ತೇಷ್ಟರ ಕೆಲಸವನ್ನೂ ತಪ್ಪದೆ
ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದ. ಈ ಕೆಲಸಕ್ಕಾಗಿ ವ್ಯವಸ್ಥಿತವಾದ ಜಾಳಿಗೆಯನ್ನೆೇ ಹೆಣೆದಿದ್ದ.

ಪಾಪದ ಕೊಡವು ತುಂಬುತ್ತ ಬಂದಿತು. ತಮ್ಮ ಹೆಂಡಂದಿರಿಗೆ
ದೊರೆತ ಮೆಚ್ಚುಗಳಿಂದ ಯುರೋಪಿಯನ್‌ರು ಸಂತಪ್ತರಾದರು. ಇವನು
ತನ್ನ ದುಶ್ಚಾರಿತ್ರದಿಂದ ಯುರೋಪಿಯನ್ನರ ಮೊರೆಗೆ ಮಸಿ ಬಳೆಯುವ
ನೆಂದಂ ಕ್ರುದ್ಧ ರಾದರು. ಸರಕಾರದ ಮರ್ಯಾದೆ ಕಳೆಯುವನೆಂದು ಅಧಿಕಾರಿ
ಗಳು ಕುದಿಯಹತ್ತಿದರು. ಇದೆಲ್ಲ ಹೊರಬಿದ್ದರೆ, ಬ್ರಿಟಿಷರ ಮರ್ಯಾದೆ
ಹೋಗುವದಲ್ಲ ! ಎಂದು ಎಲ್ಲರೂ ಹಿಂದೆ ಮುಂದೆ ನೋಡುತ್ತಿದ್ದ ರಂ.
ಆದರೆ ಕ್ರಾಫರ್ಡನ ಹಾವಳಿಯು ಮಿತಿಮೊರಿತು. ಸರಕಾರವು ಕೈಹಾಕದೆ
ಇದ್ದರೆ ಬ್ರೀಟಶ ಜನಾಂಗಕ್ಕೇ ಅಪಕೀರ್ತಿಬರುವ ಪ್ರಸಂಗ ಬಂದಿತು.
ಲಾರ್ಡರೇ ಯವರು, ೧೮೮೮ರ ಜೂನ ೨೪ನೇ ತಾರೀಖಿಗೆ ಓಮನಿ ಸಾಹಾಬ
ರೆಂಬ ಪೋಲೀಸಣಇನ'ಸ್ಸೆಕ್ಟರ ಜನರಲ್‌ರನ್ನು ಇದರ ವಿಚಾರಣೆಗಾಗಿ
ನಿಯನಿಸಿದರು. ರೀಟ, ನೇಲರ, ಮೊದಲಾದ ಯುರೋಪಿಯನ್ನರು
ಕ್ರಾಫರ್ಡನ ವಿರುದ್ಧ ಸಿದ್ಧತೆ ನಡಿಸಿದರು. ಬಾಬಾಸಾಹೇಬ ಪೇಂಡಸೆ,
ಭೀಮಭಾಯಿ ಕರಪರಾಮ ಮೊದಲಾದ ಹಿಂದಿಜನರೊ ಮುಂದಾದರು.
ಕ್ರಾಫರ್ಡರು ಕಮೊಶನರರು. ಪೇಂಡಸೆಯವರು ಅವರ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿ

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಟಿಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೧೧೨

ಇದ್ದ ಮೂಲಕ ಪೆಂಡಸೆಯವರಿಗೆ ಗುಟ್ಟಿಲ್ಲ ಗೊತ್ತಿದ್ದಿತು. ವಿಚಾರಾಂತ್ಯ
ದಲ್ಲಿ ಮಾಮಲೇದಾರರಿಂದ ಜುಲುನೆಯಿಂದ ಲಂಚತಿಂದ ಸ್ಪಷ್ಟ ಪುರಾವೆ
ಇರುವ ಎರಡು ಮೂರು ಪ್ರಕರ್ಣಗಳನ್ನು ಸಿದ್ಧ ಮಾಡಬೇಕೆಂದು ಸರಕಾರ
ದವರು ನಿರ್ಣಯಿಸಿದರು. ತಾವು ಲಂಚ ಕೊಡಿಸಿದೆವು ಎಂದು ಒಪ್ಪಿಗೆ

ಹೇಳಿಕೆ ಕೊಡುವಂತೆ ಮಾಮುಲೇದಾರರ ಮನ ಒಲಿಸಬೇಕೆಂದು ಯೋಚಿಸಿ,
ಪೇಂಡ್ಸೆಯವರಿಗೆ ಈ ಕೆಲಸವನ್ನು ಒಪ್ಪಿಸಿದರು. ಈ ಕಾರ್ಯವು ಬಹು

ಕಠಿಣವಿದ್ದಿತು. ಮಾಮಲೇದಾರರು ಈ ರೀತಿಯಾಗಿ ತಾವು ಲಂಚಕೊಡಿ
ಸಿದ್ದೇವೆ ಎಂದು ಸ್ವತಃ ಒಪ್ಪಿ ಕೊಳ್ಳುವದೆಂದರೆ ತಮ್ಮ ಕೈಯಿಂದ ತಾವೇ
ಕುತ್ತಿಗೆ ಕೊಯ್ದುಕೊಂಡಂತಿದ್ದಿತು. ಸಾಕ್ಷಿದಾರರೆಂಬ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ
ಮಾಮಲೇದಾರರಿಗೆ ಲಂಚಕೊಟ್ಟ ಆರೋಪದ ಮಾಫಿಯಾದರೂ ಸರಕಾರ
ದಿಂದ ದೊರೆಯುವದು ಅವಶ್ಯವಿದ್ದಿ ತು. ಯೋಗ್ಯತೆಯನ್ನು ನೋಡಿ
ಮಾಥಿಮಾಡುವ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಕೊನೆಗೆ ಓಮನಿ ಸಾಹೇಬರ ಕಡೆಗೆ ನಿಜಾ
ಣೆಯ ಅಸ ದ್ರಣೆಯೊಂದಿಗೆ ಕಳಿಸಲಾಯಿತು. ಇದನ್ನೇ ಆಧಾರವಾಗಿಟ್ಟು
ಕೊಂಡು ಕರು ಮುಂದೆ ಹೋರಾಡಿದರು.

ಪುರಾವೆಗಳನ್ನು ದೊರಕಿಸುವದು ಕಠಿಣನಿದ್ದಿಲ್ಲ ಲಂಚಕೊಡಿಸುವ
ಎಜಂಟಿರಾರು? ಲಂಚಕೊಟ್ಟು ಕಷ್ಟ 4 ಕೈಿಡಾದವರು ಯಾರು? ಎಂಬುದು
ಬೀದಿಯ ಮಾತಾಗಿದ್ದಿತು. ಜು ಸಾಹೇಬರು ತಮ್ಮನರದಿಯಲ್ಲಿ
"ಕರಿಜನರೆಲ್ಲರೂ ಸುಳ್ಳು ಹೇಳುವವರು. ಮೋರೆ ನೋಡಿ ಮಾತನಾಡುವವರು
ಎಂದು ಯುರೋಪಿಯನ್ನರಾದ ನಮ್ಮ ಅಭಿಪ್ರಾಯವಿದ್ದು ದರಿಂದ ನಾವಾ
ಗಿಯೇ ನಮ್ಮನರಲ್ಲೊಬ್ಬ ನನ್ನು We ನಾನು ಧೈತ್ಯ ಮಾಡುವ
ದಿಲ್ಲ? WF ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಕ್ರಾಫರ್ಡ ಸಾಹೇಬನನ್ನು ಹೊರಗೆಳೆ
ಯುವ ಎರಡು ಮೂರು ಪ್ರಸಂಗಗಳು ಯುರೋಪಿಯನ್ನ ರಗೆ ಸಿಕ್ಕಿ ದ್ದರೂ
ಅವೆಲ್ಲವುಗಳನ್ನು ಅವರು ಮುಚ್ಚಿದ್ದರು. ತಮ್ಮ ತನ್ನು ಲ್ಲಿ ಬೇಕಾದಷ್ಟು
ಮಾತನಾಡುತ್ತಿದ್ದರೂ, "ನಮ್ಮವನನ್ನು ನಷ ನಾನೇಕೆ ಮುಂದೆ.
ಎಂದು ಯುರೋಪಿಯನ್ನರು ಹಿಂಜರಿಯುತ್ತಿದ್ದರು. ಕೊನೆಗೆ ಆ ಜಾತಿ
ಯವರೆಲ್ಲ ಒಂದೇ ಆಗುವರು, ನಾವೇಕೆ ಖೊಟ್ಟಿ ಯಾಗಬೇಕು. ಒಪ್ಪಿಗೆಯ

ಹೇಳಿಕೆಕೊಡುವ ಜನರೆಲ್ಲ ಸಂಕಟಕ್ಕೊಳಗಾಗಬೇಕಾಗುವದು' ಎಂದು
ಹಿಂದೀಯರಂ ಹಿಂಜರಿಯುತ್ತಿದ್ದರು.

೧೧೨ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ನಮ್ಮ ಜನರಲ್ಲಿಯೂ ಎರಡು ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳಿದ್ದವು. ಯುರೋನಿ
ಯನ್ನ ೪೬.) ಲಂಚತಿಂದ ಖಟ್ಲೆ ಯಲ್ಲಿ ಜೂ ಸರಸೂ ಸಿಕ್ಕರು
ವನು, ಸರಕಾರವೂ ತಾನಾಗಿಯೇ ವಿಚಾರಣೆಗೆ ಹೊರಟಡೆ. ಹಿಂದೀ ಜನರು
ಲಂಚಗುಳಿಗಳು ಎಂದು ನಮ್ಮ ಜನಾಂಗಕ್ಕೆ ಕಲಂಕ ಹಚ್ಚುವ ಯುರೋಹಪಿ
ಯನ್ನ ಜನಾಂಗದ ನೀತಿಮತ್ತೆಯನ್ನು ಜಗತ್ತಿನೆದುರು ಇಡಲು ಇದೊಂದು
ಉತ್ಕೃಷ್ಟವಾದ ಸಂಧಿಯಿದೆ. ಸಂಕಟವನ್ನು ಸಹಿಸಿಯಾದರೂ ಮಾಮಲೇ
ದಾರರು ಒಪ್ಪಿಗೆಯ ಹೇಳೆಕೆ ಕೊಡಲು ಮುಂದೆ ಬರಬೇಕೆಂದು ಒಂದು ಪಕ್ಷ.
ಸಾಹೇಬನನ್ನು ಹೊರಗೆಳೆಯಲ್ಪಡುನ ಪ್ರಶ್ನೆಯು ಮುಖ್ಯನಿರದೆ ಒಪ್ಪಿಗೆಯ
ಹೇಳಿಕೆಕೊಡುವ ನಾವು ಅಪರಾಧಿಗಳಾಗುತ್ತೇವೆಂಬುದನ್ನು ಮರೆಯ
ಕೂಡದು. ಮೊದಲು ಲಂಚವನ್ನು ಕೊಡಬಾರದು. ಕೊಟ್ಟರೂ ಒಪ್ಪಿ
ಕೊಳ್ಳಬಾರದು. ಸ ಸರಕಾರದ ಕಾರಭಾರದಲ್ಲಿ ಲಂಚವು ಯಾವಾಗಲೂ ಇದ್ದದ್ದೆ.
ಲಂಚಕೊಡುವದಕ್ಕಿಂತ ಕೊಟ್ಟದ್ದನ್ನು ಒಪ್ಪುವವನಂ ಹೆಚ್ಚಿನ ಅಪರಾಧಿ
ಯಾಗುವನು ಎಂದು ಎರಡನೇ ಪಕ

ಟಳಕರ ರಾಜಕೀಯ ದೃಷ್ಟಿಯು ಮೊದಲನೇ ಪಕ್ಷವನ್ನು ವಹಿ
ಸಿತು. ಭೀಮಭಾಯಿ, ಪೆಂಡ್ಸೈ ಮೊದಲಾದ ಅಧಿಕಾರಿಗಳಿಗೆ ಓಳಕರ
ಹಾಗೂ ಜನತೆಯ ಬೆಂಬಲನಿದೆಯೆಂಬ ಧೈ ರ್ಯದಿಂದ ಮಾಮಲೇದಾರರೂ
ಮುಂದೆಬಂದರು. ಒಪ್ಪಿ ಗೆಯ ಹೇಳಿಕೆಂ ಕತೆ ಕೊಟ್ಟ ರು, ಈ ಕಾರ್ಯ
ದಲ್ಲಿ ಪೆಂಡಸೇ ಭೀಮ ಭಾಯಿಯನರ ಪಾತ್ರವು ಸದಸದ್ದಿ ್ರಿವೇಕ ಬುದ್ಧಿ ಯಿಂದ
ಪ್ರೇರಿತವಾದುದೆಂದು ಓಮಥಿ ಸಾಹೇಬನು ಕೂಡ ಒಪ್ಪಿ ee ಬೇಕಾಯಿತು.
ಸಾಕಷ್ಟು ಪುರಾವೆಗಳು ದೊರೆತು ಕ್ರಾಫರ್ಡರ ಪಕ್ಷವು ಸೆಡಿಲಾಗಹತ್ತಿ ದೆ
ಎಂಬುದನ್ನು ಕಂಡು ಸಂಧಿ ಸಾಧಕರು ನಾಮುಂದೈ, ನೀಮುಂದೆ ಎಂದು
ಸಾಕ್ಷಿನುಡಿಯಲು ಬಂದರು.

ಪುಣೆಯಲ್ಲಿ ಇಸ್ಟೆಲ್ಲ ಗೊಂದಲ ನಡೆದಿದ್ದರೂ ಕ್ರಾಫರ್ಡ ಸಾಹೇಬನಿಗೆ
ಮಾತ್ರ ಇದರ ಗಂಥವು ಕೂಡ ತಗಲಿರಲಿಲ್ಲ ಆದರೆ ಅವನ ಏಜಂಟರಾದ
BEES ಮೊದಲಾದವರಿಗೆ ಇದರ ಸುಳುವು ಹತ್ತಿ ತಮ್ಮ ಲ್ಲಿರುವ
ಕಾಗದ ಸತ್ರಗಳನ್ನೇ ನಾಶಮಾಡಿ (ಉಳಿದುಕೊಳ್ಳುವ ಹಾದಿ ಅವರು
ಹಿಡಿದರು. ಮು ಕೌನ್ಸಿಲ್ಲಿನಲ್ಲಿ ಭಿನ್ನಾಭಿಪ್ರಾ ನಗ ಇದ್ದ ಮೂಲಕ

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಬಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೧೧೩,

ಕೈಗೆ ಬಂದ ಪ್ರರಾವೆಗಳಿಂದಲೇ ಹಣಮಂತರಾವ ಇನಾಮದಾರರ ಮೇಲೆ
ಬಟ್ಟಿ ಹಾಕುವ ನಿಶ್ಚಯಮಾಡಿ ಆತನನ್ನು ಬಂಧಿಸಿದರು ಕ್ರಾ ಫರ್ಡನ ಮೇಲೆ
ಬಟ್ಟೆ ಹಾಕದ್ದರಿಂದ ಅವನನ್ನು ಸಸ್ಸೆಂಡ ಮಾಡಿದರು. ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷವಾಗಿ
ವಿಚಾರಣೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ಒಪ್ಪಿಗೆ ಹೇಳಿಕೆ ಕೊಡಲು ಒಪ್ಪದ
ಕಾಫರ್ಡನ ಹಕ ಕರಾದ ಮಾಮಲೇದಾರರನ್ನೆ ಲ್ಲ ಸಸ್ಸೆ ೦ಡ ಕತ್ತ
ಯುರೋಪಿಯನ್ನರ ಬಣ್ಣವು ಹೊರಬಿದ್ದಿ ತು. ಯುರೋಪಿಯನ್ನರ
ಮರ್ಯಾದೆ ಹೋಗುವದೆಂದು ಮಿಸ್‌ ಜನ ಯುರೋಪಿಯನ" ಅಧಿಕಾರಿ
ಗಳು ಗುಪ್ತವಾಗಿಯೂ ಬಹಿರ:ಗವಾಗಿಯೂ ವಿರೋಧಿಸಿದರು. ಬಿಳೀ
ಪೋಲೀಸರು ಈ ವಿಶಿಷ್ಟ ಕಾರ್ಕನನ್ನು ಮಾಡಲು ನಿರಾಕರಿಸಿದರು.
ಯುರೋಪಿಯನ್ನ ಪೊಸ್ಟಮಾಸ್ತರ ಜನರ್ಲನು ಕ್ರಾಫರ್ಡ ಹಾಗೂ ಅವನ
ಹಸ್ತಕರ ಖಾಸಗೀ ಪತ್ರಗಳನ್ನು ತಡೆಹಿಡಿಯುನಂಥ ಸಾದಾ ಕೆಲಸವನ್ನು
ಮಾಡಲು ಕೂಡ ಸ್ಮ ಚಳವಳಿಯಲ್ಲಿ ಪೋಷ್ಟ ಖಾತೆಯು
ಪೋಲೀಸರಿಗೆ ಹೇಗೆ ನೆರವಾಖ: ಸ್‌ ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಗೊತ್ತಿದೆ. ಕ್ರಾ ಫರ್ಡನ
ಮೇಲೆ ಖಟ್ಲೆ ಹಾಕದೆ ಕಮೊಶನ್‌ ನೇಮಿಸಿದರೆ ಎಲ್ಲ ಒಮ್ಮೆಲೆ
ಹೊರಬರುವವು ಎಂದು ಫಿರ್ಣಯ ಮಾಡಲ ರತು ಇಲ್ಲಿಂದಲೇ
ಕ್ರಾಫರ್ಡನ ಖಟ್ಲೆ ದುರ್ಬಲಗೊಳಿಸುವ ಪ್ರಯತ್ನವು ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು.
ಹಣಮುಂತರಾಯನ ವಿಚಾರವಾಗಿ ೨ ವರ್ಷ ಸಾದಾ ಶಿಕ್ಷೆ ಹಾಗೂ
೨೦೦೦ ರೂ ದಂಡ ವಿಧಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ತು. ಕ್ರಾಫರ್ಡ ಸಾಹೇಬನು ತಮ್ಮ
ಕೈಬಿಟ್ಟದ್ದನ್ನು ಕಂಡು ಕಾ ಬಹು ಕೆಡಕೆಸಿಸಿತು.
ನಕ್ರಿಯನಂತರ ಒಪ್ಪಿಗೆಯ ಹೇಳಿಕೆಯನ್ನು ಹಣಮಂತರಾಯನು ಕೊಟ್ಟನು.
ಸಸ್ಸೆಂಡ ಆದೊಡನೆ ಕ್ರಾಫರ್ಡನು ಬಂಗಲೆಯನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಹೋಟೆರಿ
ನಲ್ಲಿರಲು ಹೋದನು. ಕಾಣೆಸ.:ಗಿದ್ದಾನೆಂದು ಸುದ್ದಿ ಹಬ್ಬತು. "ನನಗೆ
ಆದ ಅಸಮಾನ ಹಾಗೂ ಚಿಂತೆಯ ಮೂಲಕ ನಾನು ಮುಳಾನದಿಯಲ್ಲಿ
ಜೀವ ಕೊಡಲು ಹೋಗಿದ್ದೇನೆ ನನ್ನ ಹೆಣವು ಹೋಳಕರ ಫೂಲಿನ ಹತ್ತಿರ
ಸಿಕ್ಕಬಹುದು.' ಎಂಬ ಕ್ರಾಫರ್ಡನ ಅಂಕಿತವಿದ್ದ ಸತ್ರ ಒಂದು ಸಿಕ್ಕಿತು.

4

ಜನರ ಲಕ್ಷವು ಅತ್ತ ಸೆಳೆಯಲೆಂದು ಹೂಡಿದ ಆಟವಿದು. ಅವರ ಆಸ್ತಿಷ್ಟರು

ನದಿಯಲ್ಲಿ ಹುಡುಕೆದರೂ ಕೂಡ. ಆದರೆ ಕ್ರಾಫರ್ಡನು ವೇಷಬದಲಿಸಿ,
15

೧೧೪ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಮುಂಬಯಿಗೆ ಹೋಗಿ, ಅಲ್ಲಿಂದ ಸಿಲೋನಕ್ಕೆ ಜಾರುವ ಹೆಂಚಿಕೆಯಲ್ಲಿ
ದ್ರನು. ಓನೂನ್‌ನಿಗೆ ಇನೆಲ್ಲವೂ ನಾಟಿಕವೆಂನಿಸಿ ಸನೊಪದ ಎಲ್ಲ
ಸ್ಟೇಶನ್ನಗಳನ್ನು ದಿಗ್ಗಂಧಿಸಿದನು. ಕೊನೆಗೆ ಮುಂಬಯಿಯಲ್ಲಿ ನ್ಹಿಕ್ಟೋ
ರಿಯಾ ಹೋಟೆಲಿನಲ್ಲಿ ಬಂಧಿಸಲ್ಪಟ್ಟು ಪುಣೆಗೆ ತರಲ್ಪಟ್ಟಿನು. ಕಲೆಕ್ಟರರ
ಕಡೆಗೆ ಖಟ್ಲಿನಡೆಯಲಿತ್ತು. ಆದರೆ ಕಮೂೊಶನ್‌ ನೇಮಿಸಲ್ಪ ಟ್ರತು,
ಹಣಮಂತರಾಯನಿಗೆ ಶಿಕ್ಷೆಯಾದೊಡನೆಯೆ ಉಳಿದವರಲ್ಲಿ ಭೀತಿ
ಯುಂಟಾಯಿತು. ೧೮೮೮ ಅಕ್ಟೊ (ಒರ ೨ನೇ ತಾರೀಖಿನ ಕೇಸರಿಯಲ್ಲಿ
««ಜನರು ತಮಗೆ ಗೊತ್ತಿದ್ದ ಸಂಗತಿಗಳನ್ನು ಹೇಳಿ ನ್ಯಾಯನಿರ್ಣಯಕ್ಕೆ
ಪೂರ್ಣಸಹಾಯ ಮಾಡಬೇಕು. ಅಧಿಕಾರದ ಮುಂದೆ ಬುದ್ಧಿಯ ಆಟವು
ನಡೆಯುವದಿಲ್ಲವೆಂಬ ನ್ಯಾಯದಿಂದ ಜನ ಲಂಚಕೊಟ್ಟಿದೆ ಎಂಬುದನ್ನು
ಲಕ್ಷದಲ್ಲಿಟ್ಟು ಸರಕಾರವು ಈ ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ ಅಪರಾಧಿಯ ಹೊರತು ಉಳಿದವ'
ರಿಗೆ ತೊಂದರೆ ಕೊಡುವದಿಲ್ಲೆ ೦ಂದು ನಾವು ನಂಬಿದ್ದ ವೆ: ಎಂದು ಟಳಕರು
ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದರು. ಇದರಿಂದ ಜನರಿಗೆ ಸ್ವಲ್ಪು ಧೈರ್ಯಬಂದಿತು.

೧೮೮೮ ರ ೨೩ನೇ ಆಕ್ಟ್ರೋಬರಕ್ಕೆ ಕಮೊಶನ್ಸಿನ ಕಾರ್ಯಾರಂಭ
ವಾಯಿತು. ವುಯಿಲ್ಸನ್ನರು ಆಧ್ಯಕ್ಷರಿದ್ದರು. ಕ್ರಾಫರ್ಡನಿಗೆ ರಕ್ಷಿಸಿ
ಕೊಳ್ಳಲು ಅನುಕೂಲತೆಗಳಿದ್ದವು. ಸರಕಾರದ ವತಿಯಿಂದ ಅಡ್ವೋಕೇಟ
ಇರಲ್ಲ ಲ್ಯಾಥ್ಯಾಮ ಮತ್ತು ಬ್ಯಾರಿಸ್ಟರ ಜಾರ್ಡಿನರಿದ್ದರು. ಕ್ರಾ ಜಟ
ವತಿಯಿಂದ ಬ್ಯಾ. ಇನ್‌ವ್ರೇರ್ಯಾರಿಟ ಇದ್ದನು. ನಿಚಾರಣೆಯು ೨ ವಾರಗಳಲ್ಲಿ
ವಬಗಿಯಿತು. ಸರಕಾರದ ವಕೀಲರಾದ ಲ್ಯಾಥ್ಯಾಮರು "ಇಡೀ ಪ್ರಕರಣ
ವನ್ನು ನೋಡಿ ನಮಗೆ ಕೆಡಕೆನಿಸುತ್ತದೆ. ನಾವು ಕ್ರಾಫರ್ಡ ಸಾಹೇಬನ
ಮೇಲೆ ಶಕ್ಯವಿದ್ದಷ್ಟು ಹರಿಬೀಳದೆ ಖಟ್ಟಿ ನಡೆ ಯಿಸಿದ್ದೇವೆ. ಆದರೆ ನಮ್ಮನ್ನು
ನಾವು ರಕ್ಷಿಸಿಕೊಳ್ಳುವದಿತ್ತು. ತಾವು ಕ್ರಾಫೆರ್ಡ ಸಾಹೇಬನನ್ನು ನಿರ್ದೋಷಿ
ಯೆಂದು ನಿಶ್ಚ ಯಿಸಿದರೆ, ನಮಗೆ ೫1. ॥ಿ ಆದೀತು. ಕ್ರಾಫರ್ಡನಿಗೆ
ತನ್ನ ನಿರ್ಜೋಷತ್ವ ವನ್ನು ಸಿದ್ಧ ಮಾಡಲು ಆಗಲಿಲ್ಲವೆಂದು Pts ಅದ
ರಿಂದ ನಮಗೆ ಅತ್ಯಂತ SES ಇದರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬ ಕ್ರಾಫರ್ಡನ
ಮರ್ಯಾದೆ ಹೋಗಡೆ, ಬ್ರಿಟಿಶ ಜನಾಂಗದ ಮೋರೆಗೇ ಮಸಿಹತ್ತುವದು?
ಎಂದು ವಾದಿಸಿದರು. ಖಟ್ಟಿಹಾಕಿದ ಸರಕಾರದ ವಕೀಲನೇ ಹೀಗೆ

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಟಿಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೧೧೫

ಮಾತಾಡಿನಮೇಲೆ, ಆರೋಪಿಯ ವಕೀಲನು ಏನು ಮಾತಾಡಿರಬಹೆದೆಂಬು
ದನ್ನು ಹೇಳುವದೇಬೇಡ. ಕವಿಶನ್ತಿ ನವರು ತಮ್ಮ ವರದಿಯನ್ನು ಸ್ಪೇಟ
ಸೆಕ್ರೆಟರಿಯ ತಡೆಗೆ ಕಳಿಸಿದರು. ಕ್ರಾಫರ್ಡನು ಲಂಚತಿ೨ದೆ ಆರೋಪ
ಸಿದ್ಧವಾಗಲಿಲ್ಲವೆಂದು ವಾದಿಸಿದ್ದರು. ಸ್ಟ್ರೇಟ ಸೆಕ್ರೆಟರಿಯು ಅವರ ನಿರ್ಣಯಕ್ಕೆ
ಒಪ್ಪಿಗೆಯಿತ್ತನು, ಆದರೆ ಕ್ರಾಫರ್ಡನು ತನ್ನ ವಶದಕ್ಲಿರುವ ನವಕರರಿಂದ
ಸಾಲತೆಗೆದ ಆರೋಪನನ್ನು ನಿಜವೆಂದು ಸಾರಿ, ಕ್ರಾಫರ್ಡನನ್ನು ಕೆಲಸದಿಂದ
ಸಡಯುರಚಡಿಗನು ಚತ ಹತು ಸಿದ್ಧಿಸಬೇಕಾಗಿತ್ತೋ ಅದು ಸಿದ್ದಿಸ
ಲಿಲ್ಲ. ಯಾವುದನ್ನು ಸಿದ್ಧಮಾಡುವ ಅವಶ್ಯಕತೆಯರಲಿಲ್ಲವೋ ಆದನ್ನು
ಸಿದ್ಧಪಡಿಸಿದರು. ಬಿಳೀ ತೊಗಳಪ್ಟೇ ಸದ್ಗುಣದಮೂರ್ತಿ. ಕರಿಯ
ತೊಗಲು ಅನಿಶ್ವಾಸಕೆ ಆಧಾರವೆಂದು ಹೇಳಿದಂತಾಯಿತು. ವಜಂಬಯಿು
ಸರಕಾರವು ಕಮೂಶನ್ನಿನ ಗೊತ್ತವಳಿಯನ್ನು ಖಂಡಿಸಿ ಕ್ರಾಫರ್ಡನು
ದೋಷಿಖಯಿರುವನೆಂದು ಸಿದ್ದ ಮಾಡಿದ್ದಿತು. ಲಂಚವನ್ನು ಕೊಡಿಸಿದ ಏಜಂಟಿ
ರಿಗೆ ಎರಡುನರ್ಷ ಶಿಕ್ಷೆ, ಎರಡು ಸಾವಿರ ರೂಪಾಯಿ ದಂಡ, ಲಂಚತಿಂದ
ಕ್ರಾಫರ್ಡನಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಏನೂಯಿಲ್ಲ "ಇಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ಕ್ರಾಫರ್ಡ ಸಾಹೇಬನು
ಅಸರಾಧದಿಂದ ಪಾರಾದ! ಲಂಚಕೊಡಿಸಿದ ಒಪ್ಪಿಗೆಯನ್ನಿತ್ತ ಮಾಮಲೇ
ದಾರರೆಲ್ಲ ಅಪರಾಧದಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕರು, ಇದು ಎಂತಹ ನ್ಯಾಯ |, ಕ್ರೌಫರ್ಡನು
ವಿಲಾಯತಿಗೆ ಹೋದನು. ಅವನ ಹೆಂಡರು ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಸರಕಾರವು ಕೃ
ತುಂಬ ಸೆನ್‌ಶೆನ್‌ ಕೊಟ್ಟಿ ತು.

"ಗೂಳಿಬಿದ್ದರೆ ಆಳಿಗೊಂದು ಕಲ್ಲು, ಎಂಬಂತೆ, ಒಪ್ಪಿಗೆಯ ಹೇಳಿಕೆ
ಕೊಟ್ಟಿ ಮಾಮಲೇದಾರರ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ ಆಂಗ್ಲೋ ಇಂಡಿಯನ್‌ ಪತ್ರ
ಕಾರರು ಕೈೈಯೆತ್ತಿದರು. ಚಾಡಿಹೇಳುವ, ಲಂಚಕೊಡುವ ಈ ಜನ
ಮಾಮಲೇದಾರ ಸ್ಥಳಕ್ಕೆ ಅಯೋಗ್ಯರೆಂದು ಹಾರ್ಯಕೋರ್ಬನ ಜಜ್ಜ
ಮೊದಲಾದವರು ಮಾತಾಡಹೆತ್ತಿದರು. ಕೆಲಸದಲ್ಲಿ ಯಾರನ್ನು ಇಡಬೇಕು,
ಯಾರನ್ನು ತೆಗೆಯಬೇಕು ಎಂಬ ಬಗ್ಗೆ ವಿಚಾರಕ್ಕೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು.
ಟಳಕರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಇದರಿಂದ ಬಹು ನೋನಾಯಿತು ಅವರ ಸಾತ್ವಿಕ
ಕ್ರೋಧವು ಕಾರ್ಯರಂಗಕ್ಕಿಳಿಯಿತು ಅವರ ಕರ್ತ್ಯೃತ್ವಶಕ್ತಿಯು ಹೊರ
ಹೊಮ್ಮಿತು ಟಿಳಕರು ಈ ಪ್ರಶ್ನೆಗೆ ರಾಜಕೀಯ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಕೊಟ್ಟು

೧೧೬ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಜನರ ಮನಸ್ಸನ್ನೆ ಲ್ಲ ತಿರುಗಿಸುವ ಪ್ರಯತ್ನ ಹೂಡಿದರು. “ಪಾಪ, ಮಾಮಲೇ
ದಾರರು ಸತ್ಯವನ್ನು ನುಡಿದಜ್ದೇ ಪತತ "ದುಸ್ಕ ರ್ಮವೋ? ರಾ. ಬ. ಬರ್ವೆ
ಯವರಿಂದ ಮೊದಲುಮಾಡಿ ಒಬ್ಬ ಭಟ್ಟನವರೆಗೂ, ಕಚೇರಿಯಲ್ಲಿ
ಹುದ್ದೇದಾರರಿಂದ ಚಿಕ್ಕ ಕಾರಕೂನನನರೆಗೂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಶೇಣ
ಲಿಂಗಾಯತ, ಮುಸಲ್ಮಾನ ಮೊದಲಾದ ಎಲ್ಲ ಜನರು ತಮ್ಮ ne
ದಷ್ಟು ಲಾಭವಾಡಿಕೊಂಡು ಮೆರೆಯುವವರ ಬಹ ಇಲ್ಲವೇ?

ಇ್ಯಾಯವು ಬಯಲಿಗೆ ಬರಲೆಂದು ಸತ್ಯವನ್ನು ನುಡಿದ ಜನರು ಅಪರಾಧಿ
ಹಃ , ನ್ಯಾಯ ದೇವತೆಯ ಕೊಲೆವಗಾಡಿದ ಜನ ನೀತಿಯ ಜಂಭವನ್ನು
ಕೊಚ್ಚುವದು ನಾಚಿಕೆಗೇಡಿತನವ್ಲೂವೇ ? ಒಬ್ಬ ಅಧಿಕಾರಿಯು ಇಡೀ
ಪ್ರಾಂತವನ್ನೇ ಹಾಳುಮಾಡುತ್ತಾನೆಂದರೇನರ್ಥ ? ಇದರ ಬೀಜವೆಲ್ರರು
ವದು? ?' ಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳನ್ನು ಉದ ತಮಾಡಿ ಓಳಕರು ಅದಕ್ಕೆ
ಉತ್ತರಕೊಡುತ್ತ «ಹಿಂದೀಯರಾದ ನಾವೆಲ್ಲ ಸ್ವಭಾವತಃ ಸರಳ ಜನರು.
ಅದರಲ್ಲಿಯೂ ಪರಕೀಯರ ಅಂಕಿತಕ್ಕೆ ಒಳಗಾದವರು. ಅಂದಮೇಲೆ
"ರಾಜಾ ಕಾಲಸ್ಯ ಕಾರಣಂ, ಎಂಬ ಉಕ್ಕಿಯೆಂತೆ ನಮ್ಮ ಎಲ್ಲ ವ್ಯವಹಾರ
ಸಾಗುವದು ಸ್ವಾ ಭಾವಿಕವಿದೆ. ಲಂಚಕೆೊಡುವ ಮುಂದೆ ಅವರು ಮರುಗಿರ
ಬಹುದು. ಅದರೆ ಲಂಚಕೊಡದೆ ಕ್ರಾಫರ್ಡನ ದರ್ಬಾರದಲ್ಲಿ ಪ್ರವೇಶವೇ
ದೊರೆಯದಿದ್ದರೆ ಮಾಡುವದೇನಂ? ಸ್ವತಃ ಮುಂಬಯಿ ಸರಕಾರಕ್ಕೆ ಈ
ಸುದ್ದಿಯು ಅನೇಕ ವರ್ಷಗಳಿಂದ ಗೊತ್ತಿದ್ದರೂ ಸರಕಾರದಿಂದ ಯಾವ
ಪ್ರತಿಕಾರವೂ ಮಾಡಲ್ಪ ಡಲಿಲ್ಲ. ಆ ಬ್ರಿಟಶರಮೇಲೆ ಹೇಗೆ
ಕೈಯೆತ್ತು ವದು ? ನ ಜನರ ಭಾವನೆಯಾಯಿತು ಸಾರಾಂಶ ಈ
ಎಲ್ಲ ಪ್ರಕರ್ಣದ ದೋಷವು Waa ಮೇಲೆಯೇ ಅಪ್ರತ್ಯಕ್ಷವಾಗಿ
ಬರುವದು. ಆದುದರಿಂದ ಸರಕಾರವು ತಾನಿತ್ತ ವಚನಕ್ಕೆ ಧೈರ್ಯದಿಂದ
ಅಂಟಿಕೊಂಡು ಮಾಮಂಲೇದಾರರಿಗೆ ನ್ಯಾಯನೀಯಬೇಕೆಂದು' ತಮ್ಮ
ಅಭಿಪ್ರಾ ಯವನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟ ಪಡಿಸಿದ್ದರು.

ಟಳಕರು ಈ ಪ್ರಶ್ನೆಯ ಬೆನ್ನನ್ನೆೇ ಹೆತ್ತಿದರು. ಅದಕ್ಕೆ ಸಾರ್ವಜನಿಕ
ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಕೊಟ್ಟರು. ಈ ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ ಮುಂಬಯಿ ಸರಕಾರವು ತೋರಿದ
ಧೈರ್ಯ ಕ್ಯಾಗಿ ಅಭಿನಂದಿಸುವದಲ್ರದೆ, ಮಾಮಲೇದಾರರಿಗೆ ಕೊಟ್ಟ ವಚನ

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಟಳೆಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೧೧೭

ವನ್ನು ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಬೇಕೆಂದು ಬಿನ್ನ ವಿಸುವ ಉದ್ದೆ ₹ಶದಿಂದ ಪ್ರಚಂಡ
ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸಭೆಯನ್ನು ಕೂಡಿಸಿದರು. ಈ ಸಭೆಯ ಆಮಂತ್ರಣ
ಪತ್ರಕ್ಕೆ ರಾ. ರಾನಡೆ, ದೇಶಮುಖ, ಭಾಂಡಾರಕರ ಮೊದಲಾದ ಎಲ್ಲ
ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತರ ಅಂಕಿತಗಳಿದ್ದವು. ಸಭೆಗೆ ಬಹು ಗಂಭೀರ ಸ್ವರೂಪ ಬಂದಿತು.
ರಾ. ನೂಲಕರರು ಅಧ್ಯಕ್ಷಸ್ಥಾನದಿಂದ "ಹಿಂದೀಯರ ಮೇಲೆ ದೋಷ
ಹೊರಿಸಿ, ತುಡುಗನನ್ನು ಸಾಧುನೆಂದು ಸಾಧಿಸುವ ಪ್ರಯತ್ನ ನಡೆದಿದೆ.
ಜಂದೀಯರು ಈ ತನಕ ಸುದ್ದಿಯನ್ನೇ ಹೇಳಲಿಲ್ಲವೆಂದು ಆರೋಪಿಸುವ,
ಸರ್ವಜ್ಞತ್ವದ ಜಂಭಕೊಚ್ಚುವ ಸರಕಾರವು ಕಣ್ಣು ಮುಚ್ಚಿತ್ತೆ ?? ಎಂದು
ಆವ್ಪಾನಿಸಿದರು. ನಾಸುಜೋಶಿಯವರು ಸರಕಾರವನ್ನು ಅಭಿನಂದಿಸುವ
ಗೊತ್ತು ನಳಿಯನ್ನು ಮಂಡಿಸಿ, ಹಿಂದೀಜನರು ಮುಂದಾದರೆಂದೇ ಕ್ರಾಫರ್ಡ
ಪ್ರಕರ್ಣದಲ್ಲಿಯ ಹೊಲಸು ಹೊರಬಿದ್ದಿತು ಎಂದು ಸಾರಿದರು. ಸರಕಾರವು
ಮಾಮಲೇದಾರರಿಗೆ ಕೊಟ್ಟ ವಚನನನ್ನು ಪಾಲಿಸಬೇಕೆಂಬ ಗೊತ್ತುವಳಿ
ಯನ್ನು ಬ್ಯಾ. ಗಾಡಗೀಳರು ಮಂಡಿಸಿದರು. ಓಳಕರು ಬೆಂಬಲ ಕೊಟ್ಟರು.
ಳಕರ ಈ ಭಾಷಣವು ಸರಕಾರವನ್ನು ನಡುಗಿಸಿಬಿಟ್ಟ ತು, ಅವರ ಕೋಟ
ಕ್ರಮ, ಅವರ ಕಾಯದೇ ಪಾಂಡಿತ್ಯ, ಅವರ ತೀ ಕ್ಷ್ಮಬುದ್ಧಿ ಮತ್ತೆ ಗಳು
ಬೆಳಕಿಗೆ ಬಂದವು. ಅದರ ಸಾರಾಂಶವಿಂತಿದೆ. «ಅಭಯ ವಚನವನ್ನು
ಪಾಲಿಸದಿರುವದು ವಿಶ್ವಾಸಘಾತವಾಗುವದು. ಸ್ಟೇಟ ಸೆಕ್ರೆಟರಿಗಳಿಗೆ ಏಕೆ?
ಪಾರ್ಲಿಮೆಂಟಗೂ ಹೀಗೆ ಮಾಡಲು ಬರುವದಿಲ್ಲ ಮಾಮಲೇದಾರರು
ದುಡ್ಡುಕೊಟ್ಟು ಆಧಿಕಾರದ ಸ್ಥಳಗಳನ್ನು ಕೊಂಡಿರಬಹುದು. ಆದರೆ ಅಷ್ಟ
ರಿಂದಲೇ ಅವರು ನವಕರಿಗೆ ಅಯೋಗ್ಯರಾಗುವರೆಂದು ನಿನಲ್‌ ಕೋಡು
ಹೇಳುವದಿಲ್ಲ. ಇಂಗ್ಲಂಡದ ೧೫೫೮ರ ಕಾ.ಮಿದೆಯಂತೆ ಅಭಯ ವಚನವು
ಕಾಯದೇಭಂಗದ ದೋಷವನ್ನು ಕಳೆಯುವದು. ೧೭೨೫ರಲ್ಲಿ ಇಂಗ್ಲಂಡ
ದಲ್ಲ ಲಾರ್ಡ ಚಾನ್ಸಲರನ ಕೈಯಲ್ಲಿಯ ಒಬ್ಬ ನಾರುರನಾದ ಲಾರ್ಡ
ಮ್ಯಾಕಲೀಸ ಥೀಲ್ಡರೆಂಬುವವನು ಐನತ್ತೈವತ್ತು ಸಾವಿರ ರೂಪಾಯಿಗಳ
ಲಂಚಕೊಟ್ಟು ಅಧಿಕಾರದ ಸ್ಥಳಗಳನ್ನು ದೊರಕಿಸಿದ್ದನು. ತುಂಬಿದ ಪಾರ್ಲಿ
ಮೆಂಟನಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಸಂಗತಿಯಿದು. ಅವರೂ ಹಣಮಂತರಾಯರಂಥ

ಏಜಂಟರನ್ನು ನೇಮಿಸಿದ್ದರು. ಸಾಕ್ಷಿಗಳನ್ನು ಕಲೆಹಾಕುವಾಗಲೂ ಅಭಯ

೧೧೮ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ವಚನ ಕೊಡಲ್ಪಟ್ಟಿತ್ತು. ಈ ಅಭಿವಚನ ಪೂರ್ಣಮಾಡಲು ಎರಡೇ
ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಪಾರ್ಲಿಮೆಂಟು ಕಾಯದೇ ಪಾಸು ಮಾಡಿತು. ಈಗ ಮಾತ್ರ
ನಗೆಯಾಡುತ್ತ ಕುಳಿತಿದೆ ಪಾರ್ಲಿಮೆಂಓನ ಈ ಉದಾಹರಣೆಯನ್ನು
ಮುಂಬ್ಳೆ ಸರಕಾರವು ಮನ್ನಿಸಬೇಕು. ಪಾರ್ಲಿಮೆಂಟು ಬಿಲ್ಲನ್ನು ಮಾಡಿದ
ನಂತರ ಸಾಕ್ಷಿಗಾರರು ಸಾಕ್ಷಿ ಕೊಟ್ಟರು. ಅದರಂತೆಯೇ ಇಲ್ಲಿಯೂ ಸರ
ಕಾರದ ಅಭಿನಚನವನ್ನು ಕಾಯದೇ ಎಂದು ತಿಳಿದೇ ಮಾಮಲೇದಾರರು
ಸಾಕ್ಷಿಯನ್ನು ಕೊಟ್ಟಿ ದ್ರಾ ರೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ಅಂತರನೇನಿಜಿ? ಇಂಗ್ಲಂಡದಲ್ಲಿ
ಆ ಜೆ ನವಕರಿಯಲ್ಲಿರಲು ಯೋಗ್ಯರಾಗಿದ್ದರೆ, ಇಲ್ಲಿಯವರೇಕೆ
ಅಯೋಗ್ಯರು? ಇದಲ್ಲದೆ ಮಾಮಲೇದಾರರಲ್ಲಿ ಯೋಗ್ಕಾಯೋಗ್ಯರೆಂದು
ಆರಿಸಲು ಸರಕಾರಕ್ಕೆ ಅಧಿಕಾರವೇ ಇಲ್ಲ. ಮಾಮಲೇದಾರರು ಇಂತಹ
ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಮುಂಡೆ ಬಂದು ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದ್ದೇ ದೊಡ್ಡದೆಂದು ತಿಳಿದು
ಬೇದಾಭೇದ ಮಾಡದೆ ಎಲ್ಲರನ್ನೂ ನವಕರಿಯ ಮೇಲೆ ತೆಗೆದು
ಕೊಳ್ಳಬೇಕು.?

ಇದರ ಪರಿಣಾಮವು ಆಗದೇ ಹೋಗಲಿಲ್ಲ. ಹಿಂದುಸ್ತಾನ ಸರಕಾರವು
ಈ ಬಗ್ಗೆ ಒಂದು ಬಿಲ್ಲನ್ನು ಕೌನ್ಸಿಲ್ಲಿನಲ್ಲಿ ಮಂಡಿಸಿತು. ಈ ಪ್ರಕರ್ಣದಲ್ಲಿಯ
ಮಾಮಲೇದಾರರ ಮೇಲೆ ದಿವಾಣಿ ಇಲ್ಲವೇ ಫೌಜದಾರಿ Sic
ಎಂದು ಅದರಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿದ್ದರು. ಮುಂಬ್ಳೆ ಸರಕಾರವು ೮ ಜನರನ್ನು
ಈಗಾಗಲೇ ಮನೆಗೆ ಕಳಿಸಿದ್ದರು. ಅವರಿಗೆ ಆದ ಹಾನಿಯನ್ನು ಹೇಗೆ ತುಂಬ
ಬೇಕೆಂಬ ಬಗ್ಗೆ ಈ ಬಿಲ್ಲಿನಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖವಿರಲಿಲ್ಲ. ಟ೪ಕರು ನಿರಾಶರಾಗಲಿಲ್ಲ.
ಲಾರ್ಡ ರೇಯವರ ನೀತಿಪ್ರಿಯತೆಯ ಮೇಲೆ ಓಳಕರಿಗೆ ನಿಶ್ವಾಸವಿದ್ದಿತು.
ಅವರು ಕೇಸರಿಯಲ್ಲಿ "ಸುಳ್ಳು ಕರಂರುಗಳಿಗೆ ನಾನು ಸ ಸಹಿಮಾಡುವದಿಲ್ಲೆಂದು
ಕೌನ್ಸಿಲರಾದ ಲಾರ್ಡ ಟಿ ನಿನ್ನರು, ಲಾರ್ಡ ಕ್ಲೈ ವನಿಗೆ ಸ್ಪಷ್ಟನಾಗಿ
pa ಲಾರ್ಡ ರೇಯನರು ಈ ಪ್ರಸಂಗದಲ್ಲಿ ಲಾರ್ಡ ಲ್ಯಾನ್ಸ

ಗೌನರಿಗೆ ಈ ಕಾಯಿದೆಯು ತಮಗೆ ಮಾನ್ಯನಿ ನಿಲ್ಲೆ ೦ದು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಹೇಳುವ
. ನಾವು ಆಶಿಸುತ್ತೇವೆ?” ಎಂದು ಬರೆದರು.

ವರಿಷ್ಠ ಕಾಯಿದೇ ಕೌನ್ಸಿಲ್ಲಿನ ಮೆಂಬರರಾದ ನೂಲಕರರು ಈ ಬಿಲ್ಲು
ಕೌನ್ಸಿಲ್ಲಿನ ಮುಂದೆ ಬಂದೊಡನೆ, ಇದನ್ನು ಈಗಲೇ ಪಾಸು ಮಾಡದೆ

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಬಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೧೧೯

ಜನಾಭಿಪ್ರಾಯ ಕೇಳಬೇಕೆಂದರು. ಸರಕಾರವು ಕೊಟ್ಟ ವಚನವನ್ನು
ಕಾಯದೆಯೆಡೆ? ತಿಳಿದು ಪಾಲಿಸಬೇಕೆಂದು ಎಲ್ಲ ಕಡೆಯಿಂದಲೂ ತಂತಿಗಳು
ಬಂದವು. ಎಲ್ಲವನೂ ವ್ಯರ್ಥವಾಯಿತು. ಸರಕಾರವು ವಚನವನ್ನು ಮುರಿ
ಯಿತು. ಈ ಬಿಲ್ಲು ಇದ್ದ ಕೈದ್ಹಂತೆಯೇ ಪಾಸಾಯಿತು.

ಮುಂಬಯಿ: ಸರಕಾರವು ಜನತೆಯ ಅಭಿಪ್ರಾಯವನ್ನು ತಿಳಿದು
ಕೊಂಡು, : ನವಕರಿಯಿಂದ ದೂರಮಾಡಿದ ಮಾಮುಲೇದಾರರಿಗೆ ಸಂಪೂರ್ಣ
ಸಗಾರ, ಅವರಿಗೆ ಕಾಲಕಾಲಕ್ಕೆ ಸಿಗತಕ್ಕ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಬಳ ಕೊಡುವದಲ್ಲದೆ
ಪೆನ್‌ಶನ್‌ ಕೊಡಬೇಕ?ಎಂದು ಸೂಚಿಸಿತ್ತು. ಆದರೆ ಸರಕಾರವು ಸಂಬಳದ
ಹೆಚ್ಚಳ (ಗ್ರೇಡ)ವೊಂದನ್ನು ಬಿಟ್ಟು, ಉಳಿದುದೆಲ್ಲವನ್ನು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿತು.
ಕೆಲಸದಿಂದ ತೆಗೆದ ಎಂಟು ಜನರಲ್ಲಿ ಪುನಃ ನಾಲ್ಕು ಜನರನ್ನು ಕೆಲಸಕ್ಕೆ
ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿತು. ಸಸ್ಸೆಂಡಾದನರೆಲ್ಲ ಕೆಲಸದ ಮೇಲೆ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲ್ಪ
ಟ್ರರು. ಬಳಕರು ಇಷ್ಟಕ್ಕೆ ಬಿಡಲಿಲ್ಲ. ಮುಂಬಯಿಯಲ್ಲಿ ಸೇರಲಿದ್ದ ಕಾಂಗ್ರೆ
ಸ್ಸಿಗೆ, ಪಾರ್ಲಿಮೆಂಟಿನ ಸಭಾಸದರಾದ ಚಾರ್ಲಸ ಬ್ರಾಡಲಾಯರವರು
ಬರತಕ್ಕವರಿದ್ದರು. ಅವರ ಕಿವಿಯ ಮೇಲೆ ಈ ಪ್ರಕರ್ಣವನ್ನು ಹಾಕಿದರೆ,
ಅವರು ಸಹಾಯ ಮಾಡಬಹುದೆಂಬ ಅಶೆಯು ಟಳಕರಿಗೆ ಇದ್ದಿತು. ಅದರಂತೆ

ಅವರಿಗೆ ಅನೇಕಸಲ ಭೆಟ್ಟಿಯಾಗಿ ಎಲ್ಲ ಸಂಗತಿಗಳನ್ನು ತಿಳಿಸಿದರು.
ಮಿ. ಡಿಗ್ಬಿ ಸಾಹೇಬರ ಮುಖಾಂತರ ಎಲ್ಲ ಪ್ರಯತ್ನ ಮಾಡಿದರು. ಪಾರ್ಲಿ
ಮೆಂಟನ ಮುಂದೆ ಬ್ರಾಡಲಾಯರವರು ಗೊತ್ತುವಳಿ ಮಂಡಿಸುವ ನಿಶ್ಚಯವೂ
ಆಯಿತು. ಆದರೆ ಈಶ್ವರೇಚ್ಛೆ ಯಿರಲಿಲ್ಲ. ಸಮಯವಿಲ್ಲೆಂಬ ನೆವದಿಂದ ಈ
ಪ್ರಶ್ನೆ ಹಿಂದೆ ಬಿದ್ದಿತು.
೦

ಏನೇ ಇರಲಿ. ಈ ಪ್ರಕರ್ಣದಲ್ಲಿ ಓಳಕರು ತೋರಿಸಿದ ಸಾಹಸ,
ಥೈರ್ಯ, ದೀರ್ಫ ಪ್ರಯತ್ನ ಕರ್ಕ್ಪ್ವೃತ್ವಶಕ್ತಿಗಳು ಮುಖಂಡರ ಹಾಗೂ
ಜನತೆಯ ಅಂತಃಕರಣವನ್ನು ಸೆಳೆದವು. ಓಳಕರು ಅಸಾಮಾನ್ಯ ವ್ಯಕ್ತಿ
ಗಳೆಂದು ಜನತೆಯು ಗೌರವದಿಂದ ನೋಡಹತ್ತಿತು. ಬ್ರಿಟಿಶರ ನ್ಯಾಯ
ಪ್ರಿಯತೆ ಹಾಗೂ ಚಾರಿತ್ರ್ಯಗಳು ಬಯಲಿಗೆಳೆಯಲ್ಪಟ್ಟಿವು- ಬ್ರಿಟಶ ನ್ಯಾಯ
ದೇವತೆಯ ಮೇಲಿನ ಹಿಂದೀಯರ ನಿಶ್ಚಾಸವು ಹಾರಿಹೋಯಿತು. ಓಳಕರ

ರಾಜಕೀಯ ಉದ್ದೇಶವು ಸಾಧಿಸಿತು.

ಕಾಸಸಿಬಎಕೌ್ಯ್ಯಾದೌಿ.ಎಂಯುಹಂಯಚಿಸು.

ಅನ್ನ ಬ್ರಹ್ಮನ ದೇಗುಲದಲ್ಲಿ

ಮಾನವನು ಮನೋರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ನಲಿದಾಡುವಾಗ ಹಸಿವೆ ನೀರಡಿಕೆ
ಗಳ ಪರಿವೆಯಿರುವದಿಲ್ಲ. ಮಧ್ಯಾನ್ಮದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅನ್ನ ಬ್ರಹ್ಮನ
ಉಪಾಸನೆಯನ್ನು ಸ್ರಾಣಿಮಾತ್ರರೆಲ್ಲ ಮಾಡಬೇಕಾಗುತ್ತದಷ್ಟೆ! ಓಳಕರು
ಆಗರ್ಭ ಶ್ರೀಮಂತರಲ್ಲ. ಹೆಣಗಳಿಸುವ ಉದ್ಯೋಗಸ್ಥರಲ್ಲ. ಉಪಜೀವ
ನಕ್ಕೆ ಅನಶ್ಯವಿದ್ದಷ್ಟೇ ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಕಾರ್ಯಮಾಡುವ ದೇಶಸೇವಾ ವೃತ
ಬದ್ಧರು, ಸಂಸಾರಿಗಳು. ಅಂದಮೇಲೆ ಶಿಕ್ಷಣ ಸಂಸ್ಥೆ ಯನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಿದ
ಕೂಡಲೇ ಅವರು ಜೀವನದ ಪ್ರಶ್ನೆಯನ್ನು ಎದುರಿಸಬೇಕಾಯಿತು. ಸಾರ್ವ
ಜನಿಕ ಕಾರ್ಯಕರ್ತರು ಕಾರ್ಯಾನಂದದಲ್ಲಿ ತಲ್ಲೀನರಾಗುತ್ತಿದ್ದರೂ ಬಹು
ಜನರು ಮಧ್ಯಾನ್ಹವನ್ನೆ ದುರಿಸುವ ಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ ಹೋರಾಡುತ್ತಿರುವದು
ಇಂದಿನ ಅನುಭವ.

ಧೀರರಾದ ಓಳಕರು ಈ ಪ್ರಶ್ನೆ ಯನ್ನು ಬಿಡಿಸಲು ಎರಡು ಯೋಜನೆ
ಗಳನ್ನು ಸಿದ್ಧಪಡಿಸಿದರು. ಮೊದಲನೆಯ ಯೋಜನೆಯಂದರೆ, ಹತ್ತಿಯ
ಗಿರಣಿಯನ್ನು ತೆಗೆಯುವದು. ಎರಡನೆಯ ಸಾಧನವೆಂದರೆ, ಲಾ ಕ್ಲಾಸು.
ಗಿರಣಿಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸುವದೇನು ಸುಲಭವಿರಲಿಲ್ಲ. ಅದಕ್ಕೆ ಬೇಕಾಗುವ
ಹಣವೂ ಕೈಯಲ್ಲಿರಲಲ್ಲ. ೧೦-೧೫ ಸಾವಿರ ರೂಪಾಯಿಗಳ ಸಾಲವನ್ನು
ತೆಗೆದು. ಹೈದ್ರಾ ಬಾದ ಸಂಸ್ಥಾನದ ಲಾತೂರಿನಲ್ಲಿ ಗಿರಣಿಯನ್ನು ತೆರೆಯುವ
ನಿಶ್ಚಯವನ್ನು ಮಾಡಿದರು. ಆಬಾ ಸಾಹೇಬ ಪರಾಂಜಪೆ ಮತ್ತು ಗಣಪತ
ರಾವ ಸಹಸ್ರಬುದ್ದೆ ಎಂಬಿಬ್ಬರು ಪಾಲುಗಾರರನ್ನು ಕೂಡಿಸಿಕೊಂಡ
ಮೂವರ ಪಾಲುಗಾರಿಕೆಯಿಂದ ಕಾರಖಾನೆಯು ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು.
ಪರಾಂಜಪೆಯವರು ಸುಖವಸ್ತುಗಳು. ಸಹಸ್ರಬುದ್ಧೆಯವರು ಬುದಿ
ವಂತರು. ಅನರು ಸ್ವತಃಹೋಗಿ ಕಾರ್ಯವನ್ನೆಲ್ಲ ಪರೀಶೀಲಿಸುತ್ತಿದ್ದರು.
ಬಳಕರು ತಮ್ಮ ಅಳಿಯನಾದ ಧೊಂಡೋಪಂತ ವಿದ್ವಾಂಸರನ್ನು ವ್ಯವಸ್ಥಾ

ಕ
ನಕರೆಂದು ನೇನಿಸಿದರು. ಕಾರ್ಯದ ಭಾರನೆಲ್ಲವೂ ಥೋಂಡೊಪಂತರ

೨)

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಬಳಕರ ಚಂತ್ರೆ ೧೨೧

ಮೇಲೆಯೇ ಬಿದ್ದಿತು. ಓಳಕರು ಸುಗ್ಗಿಯಕಾಲದಲ್ಲಿ ಆಗಾಗ ಹೋಗಿ
ಬರುತ್ತಿದ್ದರು. ಗಿರಣಿಯು ಮೊದಮೊದಲು ಬಹಳ ಚನ್ನಾಗಿ ಸಾಗಿತು.
ಕಲವು ವರ್ಷ ಲಾಭವಾಗದಿದ್ದರೂ ಹಾನಿಯಾಗಲಿಲ್ಲ. ಕೆಲವು ವರ್ಷ
ಹಾನಿಯಾಗಹೆತ್ತಿ ತ್ತು. ಒಬ್ಬ ನಲ್ಲಿ ಅದರಿಂದ ಟಿಳಕರ ಉಪಜೀವನಕ್ಕೆ
ಸಹಾಯವಾಗಲಿಲ್ಲ. ಅದರ ಸಾಲದ ಒಡ್ಡಿಯನ್ನು ಪೂರೈ ಸಬೇ ಕಾದರೇನೆ
ಸಾಕುಬೇಕಾಯಿಂತುು

ಶಿಕ್ಷಣ ಸಂಸ್ಥೆಯನ್ನು ಬಿಟ್ಟಿ ನಂತರ ೧೮೯೭ ರ ವರೆಗೆ ಓಳಕರ ಉಪ
ಜೀವನದ ಮುಖ್ಯ ಸಾಧನವೆಂದರೆ ಲಾ ಕ್ಲಾಸೇ ಎಂದು ಹೇಳಬಹುದು.
ಕ್ರಾಫರ್ಡ ಪ್ರಕರಣವನ್ನು ಮುಗಿಸಿ ಟಳಕರು ತೆರವಾದನಂತರ, ಅವರು
ಕೇಸರಿಯಲ್ಲಿ ಲಾ ಕ್ಲಾಸು ಹೊರಡುವದೆಂದು ಜಾಹೀರಾತು ಕೊಟ್ಟಿ ರಂ.
ಆಗ ವಿಂಚೂರಕರ ವಾಡೆಯಲ್ಲಿ ಟಳಕರು ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ನಂನೆಯಲ್ಲಿಯೇ
ವರ್ಗಗಳನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ಕರ್ನಾಟಿಕ ಹಾಗೂ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರಗಳಿಂದ
ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಬರಹತ್ತಿದರು. ವರ್ಗಗಳನ್ನು ನಡೆಯಿಸಲು ಜನರನ್ನು ತೆಗೆದು
ಕೊಳ್ಳ ಬೇಕಾಯಿತು. ವಿಷ್ಣುಪಂತ ಗೋಖಲೆ ವಿಷ್ಣು ಸಂತ ಪಟಿವರ್ಧನ,
ನಸ ಸ್ಯ ನರಸಿಂಹ ಚಿಂತಾಮಣಿ ಕೇಳಕರ, ಮೊದಲಾದವರು ಕಾಲ
ಕಾಲಕೆ ಸಹಾಯಕ ಶಿಕ್ಷಕರಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು. ಹಿಂದೂ ಕಾಯದೆ,
ಎನ್ಲಿಡನ್ಸ್ನ ಆಕ್ಟ, ಶಾಂಬ್ರಾಕ್ಟ್ರ ಲ್ಯಕ್ಟ, ಇಕ್ವಿಟಿ ಮೊದಲಾದ ಕಾಯಬೆ
ಗಳಲ್ಲಿಯ ಕಠಿಣ ಭಾಗಗಳನ್ನು ಬಳಕರು ಸ್ವತಃ ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದರು. ಹಿಂದೂ
ಧರ್ಮಶಾಸ್ತ್ರವೆಂಬ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಟಳಕರ ಕೃಹಿಡಿಯುವವರು ಯಾರೂ
ಇರಲಿಲ್ಲ. ಆ ವಿಷಯದ ಮೇಲಿನ ಅವರ ಉಪನ್ಯಾಸಗಳು ವಿದ್ವತ್‌ ಪೂರ್ಣ
ವಿರುತ್ತಿದ್ದ ಮೂಲಕ, ಊರಲ್ಲಿಯ ತರುಣ ವಕೀಲರು ಕೂಡ, ಇವುಗಳನ್ನು
ಕೇಳಲು ಬರುತ್ತಿದ್ದರು. ಹಿಂದೂ ಕಾಯದೆ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಇವರ ಜ್ಞಾನವು
ಅಗಾಧವಾಗಿದ್ದಿ ತು. ಪರಿಪೂರ್ಣವಾಗಿದ್ದಿ ತು- ಹಿಂದೂ ಕಾಯದೆಯ ಕೈಪಿಡಿ
ಯೊಂದನ್ನು 'ಬರೆಯುವ ಇಚ್ಛೆ ಅವರಿಗಿದ್ದಿತು ಸಮಯವೇ ಸಿಕ್ಕಲಿಲ್ಲ.
ಇಷ್ಟೆಲ್ಲ ಸರಿಶ್ರಮಬಟ್ಟರೂ ಓಳಕರಿಗೆ ಸಿಗುತ್ತಿದ್ದುದು, ತಿಂಗಳಿಗೆ ಒಂದನೂರಾ
ಐವತ್ತು ರೂಪಾಯಿಗಳು ಮಾತ್ರ. ಅಷ್ಟರಲ್ಲಿಯೇ ತಮ್ಮ ಸಂಸಾರ ಯಾತ್ರ
ಯನ್ನು ಸಾಗಿಸುತ್ತಿದ್ದರು.

16

೧೨೨ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಡೆ. ಎ. ಸೊಸಾಯಿಟಿಯನ್ನು ಬಿಟ್ಟನಂತರ ಹೊಟ್ಟಿ ಗಾಗಿ ಈ ಎರಡೂ
ಉದ್ಯೋಗಗಳನ್ನು ಕೈಕೊಂಡಿದ್ದರೂ ಕೇಸರಿಯ ಸಂಪಾದಕತ್ವವೇ ಇವರ
ಮುಖ್ಯ ಕೆಲಸವಾಗಿದ್ದಿ ತು. ಅಗರಕರರು ಬಿಟ್ಟಿ ನಂತರ ೧೮೮೭ ರಿಂದ ಆರ್ಯ
ಭೂಷಣ ಮುದ್ರಣಾಲಯ ಮತ್ತು ಕೇಸರಿ ಹಾಗೂ ಮರಾಠಾ ವೃತ್ತನತ್ರ

ಗಳು ವಾಸುದೇವರಾವ ಕೇಳಕರ, ಹರಿನಾರಾಯಣ ಗೋಖಲೆ, ಸ್ವತಃ
ಬಳಕ ಈ ಮೂವರ ಪಾಲುಗಾರಿಕೆಯ ಸಂಸ್ಥೆಯಾಗಿ ಎರ್ಪಟ್ಟುದನ್ನು ಹಿಂದೆ
ವಿವರಿಸಿದ್ದೇವೆ. ಕೇಸರಿಯಿಂದ ಲಾಭವಿದ್ದರೂ ಅದನ್ನೆಲ್ಲ ಮರಾಠಾ ಪತ್ರವು
ಕರಗಿಸುತ್ತಿದ್ದಿತು. ಇದಲ್ಲದೆ ವೃತ್ತಪತ್ರಗಳಿಗೆ ಬೇಕಾಗುವ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು
ಮೇಲಿಂದ ಮೇಲೆ ತರುವ ಪ್ರಸಂಗ ಬರುತ್ತಿದ್ದಿತು. ಆದುದರಿಂದ ಸ್ವತಃ
ಕೇಸರಿಯ ಸ್ವತಂತ್ರವಾದ ಮೊಳೆಗಳನ್ನು ಸಿದ್ಧಪಡಿಸುವ ಪಡಿಯಚ್ಚು
(ಟಾಯಿಪ ಫೌಂಡ್ರಿ) ಹಾಗೂ ಯಂತ್ರಗಳು ಇರಬೇಕೆಂದು ಅನಿಸಹತ್ತಿತು.
ಆದರೆ ಅವೆಲ್ಲ ವೆಚ್ಚದ ಮಾತಾಗಿದ್ದಿತು. ವಾಸುದೇವರಾವ ಕೇಳಕರ,
ಹಾಗೂ ಓಳಕ ಇವರಲ್ಲಿ ೧೮೯೧ ರ ವರೆಗೆ ಮತಭೇದದ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳಿರಲಿಲ್ಲ.
ಆದರೆ "ಸೇವಾಸದೆನ'ದ ಪ್ರಶ್ನೆ ಉದ್ಭವಿಸಿದಾಗ ಮತಭೇದಕ್ಕೆ ಪ್ರಾರಂಭ
ವಾಯಿತು. ಕೇಸರಿಯಲ್ಲಿ ಟಳಕರೂ ಮರಾಶಾದಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಕೇಳಕರರೂ
ಬರೆಯುತ್ತಿದ್ದರು. ಎರಡೂ ವೃತ್ತಪತ್ರಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದೇ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಭಿನ್ನ
ಭಿನ್ನವಾದ ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳು ಪ್ರಕಟವಾಗಕತ್ತಿದವು. ಎರಡೂ ಪತ್ರಗಳು
ಒಬ್ಬರ ಸ್ವತ್ತಾಗಿ ಇರುವದೇ ಒಳ್ಳೇಯದೆಂದು ಅನಿಸಹತ್ತಿತು. ಎರಡೂ
ವೃತ್ತಪತ್ರಗಳನ್ನು ಯಾರಾದರೊಬ್ಬರು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳ ಬೇಕು. ಇಬ್ಬರು ಕೂಡಿ
ಮುದ್ರಣಾಲಯವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳ ಬೇಕೆಂದು ನಿರ್ಣಯವಾಯಿತು.
ಮುದ್ರಣಾಲಯ ಒಂದುಕಡೆಗೆ, ಎರಡೂ ವೃತ್ತಸತ್ರ ಮತ್ತು ಮೂರರಲ್ಲಿ
ಒಂದು ಪಾಲು ಸಾಲ (೭೦೦೦ ರೂ) ಒಂದು ಕಡೆಗೆ. ಹೀಗೆ ಪಾಲು
ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟತು. ಸ್ವಮತ ಪ್ರಚಾರ, ರಾಜಕೀಯ ಶಿಕ್ಷಣಗಳ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ
ಟಳಕರು ವೃತ್ತಪತ್ರವನ್ನು ಆರಿಸುವದು ಸ್ವಾಭಾವಿಕವಿದ್ದಿ ತು. ಅದಕ್ಕೆ
ಅವರು ಅಧಿಕಾರಿಗಳೂ ಇದ್ದರು. ೧೮೯೧ ರಲ್ಲಿ ಕೇಸರಿ, ಮರಾಠಾ ಪತ್ರಗಳು
ಮತ್ತು ೭೦೦೦ ರೂ. ಸಾಲ, ಇದು ಓಳಕರ ಸ್ವಂತ ಆಸ್ತಿಯಾಯಿತು.

ಕೇಳಕರ, ಗೋಖಲೆಯವರು ಆರ್ಯಭೂಷಣ ಮುದ್ರಣಾಲಯದ ಒಡೆಯ
ರಾದರು,

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಟಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೧೨

ಕೇಸರಿ ಹಾಗೂ ಮರಾಠಾ ವೃತ್ತಪತ್ರಗಳು ಒಡೆತನದ್ದಾದರೂ ಅವು
ಗಳನ್ನು ನಡೆಯಿಸಿಕೊಂಡು ಹೋಗುವ ಬಗೆ ಹೇಗೆ? ಮೇಲೆ ಸಾಲದ ಭಾರ.
ಬಳಕರು ಎದೆಸುಂದದೆ ಧೈರ್ಯದಿಂದ ಮುಂದೆಡಿಯಿಟ್ಟಿರು. ಹೊಸ ಸಾಲದ
ಹೊರೆಯಿಂದ ಮುಕ್ತವಾಗುವ, ಮತ್ತು ವೃತ್ತಪತ್ರಿಕೆಗಳನ್ನು ನ್ಯವಸ್ಥಿ ತವಾಗಿ
ಮುಂಡೆ ಸಾಗಿಸುವ ಈ ಎರಡು ಪೃಶ್ರೈೆ ಗಳು ಜಿವರ ಕಣ್ಣೆ ದುರಿಗಿದ್ದವು.
ಅಲ್ಲದೆ ಉಪಜೀವನದ ಮಾರ್ಗವನ ಲ್ಸಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಶ್ನೆಯೂ
ಇದ್ದಿತು. ವೃತ್ತಪತ್ರಗಳೆರಡನ್ನೂ ಮುದ್ರಿಸುವ ವೆಚ್ಚ, ಮರಾಠಾ
ಸಂಪಾದಕರ ಸಂಬಳ, ಮತ್ತು ವೃತ್ತಪತ್ರಗಳನ್ನು ಹಂಚುವಿಕೆ, ಈ ಎಲ್ಲವು
ಗಳ ಖರ್ಚನ್ನು ಕೇಸರಿಯ ಲಾಭದಿಂದ ಕಳೆದು, ಉಳಿದ ಲಾಭಾಂಶವನ್ನು
ಸಾಲಕ್ಕೆ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಎಂದು ಕರಾರು ಮಾಡಿ, ಈ ಎಲ್ಲ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ
ಭಾರವನ್ನು ಇಲ್ಲಿಯ ವರೆಗೆ ಸಹಕಾರಿಗಳಾಗಿದ್ದ ಮಿತ್ರದ್ವಯರಿಗೆ ಒಪ್ಪಿಸಿ
ದರು. ಈ ಯೋಜನೆಯಿಂದ ಓಳಕರು ಉಸಂಂಡಿಸಲು ಮಾರ್ಗ ಮಾಡಿ
ಕೊಂಡರು. ಕಾರ್ಯದ ಹೊರೆಯನ್ನು ಹಗರು ಮಾಡಿಕೊಂಡರು. ವೃತ್ತ
ಪತ್ರಗಳು ಸರಾಗವಾಗಿ ಸಾಗುವಂತೆ ಮಾರ್ಗಮಾಡಿಕೊಂಡರು. ಹಿಂದಿನ
ಖ.ಣನಿಂದ ಮುಕ್ತರಾಗಲು ಅವರಿಗೆ ೬-೭ ವರ್ಷಗಳು ಹಿಡಿದವು.

ಹೀಗೆ ಸ್ರಾನಲಂಬನದಿಂದ ಉದರ ಪೋಷಣೆಯನ್ನು ಮಾಡುತ್ತ
ಎಂತಹ ವಿಪತ್ತುಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಎದೆಗುಂದದೆ, ಪುಟಚಂಡಿನಂತೆ ಹೆಚ್ಚು ಹೆಚ್ಚು
ಉತ್ಸಾಹದಿಂದ ದೇಶಸೇವೆಯಲ್ಲಿ ಮಗ್ನ ರಾಗುತ್ತ ನಡೆದ ಓಳಕರು ಕರ್ಮ
ಯೋಗಿಗಳಲ್ಲದೆ ಮತ್ತೇನು?

ನಾಲ್ಕನೆಯ ಘಟ್ಟಿ
ರಾಜಕೀಯ ರಂಗದ ಪೂರ್ವ ಸಿದ್ದತೆ
ಸಮ್ಮತಿ ವಯಸ್ಸಿನ ಕಾಯದೆ

ಬಳಕರ ಜೀವನದಲ್ಲೆಲ್ಲ, ಹೋರಾಟವೇ ಕಂಡುಬರುವದು. ವೀರ
ಯೋಧನಂತೆ ಟಳಕರು ವರ್ತಿಸಿದರು. ರಾಷ್ಟ್ರದ ಪುನರುಜ್ಜೀವನದ ಕಾಲವದು.
ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿಯೂ ಹೊಸಕಾಲದ ಸಂದೇಶವನ್ನು ಬೀರುವ
ದಿದ್ದಿತು, ಅದಕ್ಕಾಗಿ ಬಳಕರು ಹೋರಾಡಬೇಕಾಯಿತು. ಯಾವುದೇ ವಾದ
ಉಂಟಾಗಲಿ, ಓಳಕರು ಅದರಲ್ಲಿ ಧುವಂಕಿ ತಮ್ಮ ಭೋರಣೆಯಂತೆ ಸಮಾ
ಜಕ್ಕೆ ರೂಸಕೊಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಇದೇ ಓಳಕರ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯ. ಶತ್ಯುವು ಎಷ್ಟೆಷ್ಟು
ಏರಿಬರುವನೋ ಅಷ್ಟಷ್ಟು ಅವರ ತೇಜವು ಹೊರಹೊಮ್ಮುತ್ತಿತ್ತು. ಉತ್ಸಾ
ಹವು ಉಕ್ಕೇರುತ್ತಿತ್ತು.

೧೮೮೭ ರಲ್ಲಿ ಮಲಬಾರಿ ಶೇಟರು ಸಮಾಜದ ಸುಧಾರಣೆಯ ವಾದ
ವನ್ನೆ ಬ್ಬಿಸಿ, ಅಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿದ್ದ ರಷ್ಟ |! ಅದು ಅವರ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಕುದಿಯು
ತ್ತಿತ್ತು. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಆಟವೇನೂ ಸಾಗುವದಿಲ್ಲವೆಂದು ಬಗೆದು,

ಇಂಗ್ಲಂಡಿನಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಗುಪ್ತ ಚಳವಳಿ ಹೂಡಿದರು. ಬ್ರಿಭಶ ಪದ್ಧತಿಯ
ಸಾಮಾಜಿಕ ಸುಧಾರಣೆಯನ್ನು ಕಾಯದೆಯ ರೂಪದಿಂದ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಬಂಧಿ
ಸಲು ಯತ್ನಿ ಸಿದರು. ಇಂಗ್ಲಂಡದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧಿಸಿದ ಅವರ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದಲ್ಲಿ
ಕೆಳಗಿನ ಮಾತುಗಳಿದ್ದವು.

೧ ಲಗ್ನವಾದ ೧೨ ವರ್ಷದ ಬಾಲಿಕೆಯ ಸಂಭೋಗ ಮಾಡುವ
ಗಂಡನಿಗೂ ಕೂಡ ಕಾಯದೆಯಿಂದ ಶಿಕ್ಷೆಯಾಗಬೇಕು. ೨) ಹೆಂಡತಿಯನ್ನು
ವಶಕ್ಕೆ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವ ಇಲ್ಲವೆ, ಗಂಡನ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಇರಲಿಲ್ಲವೆಂಬ ಬಗ್ಗೆ
ವಾದ ಹೂಡುವ ಅಧಿಕಾರವಿರಕೂಡದು. ೩) ಚಿಕ್ಕತನದಲ್ಲಿ ಲಗ್ನವಾಗಿದ್ದರೆ
ಅವರು ಪ್ರೌಢರಾದ ಮೇಲೆ ಗಂಡಹೆಂಡರಿಗೆ ಈ ಲಗ್ನವು ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಬರ

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಬಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೧೨೫

ದಿದ್ದರೆ ಸೋಡಿಚೀಟ ಕೊಡಬಹುದು. ೪) ತಮ್ಮ ಮಕ್ಕಳ ಮದುವೆಯನ್ನು
ತಮ್ಮ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಬಂದಾಗ ಮಾಡಬಹುದು. ಸ್ವಕೀಯರಾಗಲೀ ಸರಕೀಯ
ರಾಗಲೀ ಇದರ ಬಗೆಗೆ ಮಾತೆತ್ತಿದರೆ, ಅವರಿಗೆ ಶಿಕ್ಷೆಯಾಗಬೇಕು. ೫)
ವಿಧವೆಯು ಪುನಃ ಮದುವೆಯಾದರೆ, ಅವಳಿಗೆ ಮೊದಲಿನ ಗಂಡನ ಆಸ್ಮಿ
ದೊರೆಯಬೇಕು. ೬) ಪುನರ್ನಿವಾಹದ ವಿಧಿಯನ್ನು ಸುಲಭಗೊಳಿಸಿ,
ಮ್ಯಾಜಿಸ್ಟ್ರೇಟರ ಮುಂದೆ ಪ್ರತಿಜ್ಞೆ ಮಾಡಿದರೆ ಸಾಕು ೭) ಸುಧಾರಣೆಗಾಗಿ
ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಏರ್ಪಟ್ಟರೆ, ಅದರ ನಿಯಮಗಳಿಗೆ ಕಾಯದೆಯ ರಕ್ಷಣೆ ದೊರೆಯ
ಬೇಕು. ೮) ಹುಡಿಗೆಯರಿಗೆ ಹಾಗೂ ವಿಧವೆಯರಿಗೆ ಶಿಕ್ಷಣದ ಅನುಕೂಲತೆ
ಒದಗಿಸಬೇಕು. ಮತ್ತು ಅವರಿಗೆ ನವಕರಿಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಯಾಗಬೇಕು,

ಈ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಬಿರುಗಾಳಿಯನ್ನೇ ಎಬ್ಬಿಸಿತು.
ಮೊದಲನೆಯ ಕಲಮಿನ ಬಗ್ಗೆ ವಾದ ವಿವಾದವು ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ಇದೇ
"ಸಮ್ಮತಿ ವಯಸ್ಸಿನ ಕಾಯದೆಯ ಚಳುವಳಿ' ಈ ಚಳುವಳಿಯಲ್ಲಯೇ
ಟಳಕರು "ಮತ್ತಗಜ ಅಥವಾ ಪ್ರವೀಣ ಬಂಡುಗಾಲಿರೆಂದು ಹೆಸರಾದರು.
ಡೆ. ಎ. ಸೊಸಾಯಿಟಿಯ ಜಗಳವು ಅಂತರ್ಗತವಾಗಿದ್ದಿತು ಪುಣೆಯ ಹೊರಗೆ
ಹೋಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಸಮ್ಮತಿ ವಯದ ಬಿಲ್ಲಿನ ವಾದದಲ್ಲಿ ಡಾ. ಭಂಡಾರಕರರಂಥ
ಹಿರಿ ಹುದ್ದರಿಗಳೂಡನೆ ಹೋರಾಡುವ ಪ್ರಸಂಗ ಬಂದುದರಿಂದ ಮುಂಬಲಯಂ
ಪ್ರಾಂತದಲ್ಲಯೇ ಎಕೆ, ಅನೇಕ ಪ್ರಾಂತಗಳಲ್ಲಿ ಟಳಕರು ಪ್ರಸಿದ್ಧರಾದರು,

ಮಲಬಾರಿ ಸೇಟರ ಈ ಗುಸ್ತಕಾರಸ್ಥಾ ನವನ್ನು ಕುರಿತು ೧೮೯೦ ರ
೩೦ ನೇ ಸಪ್ಪಂಬರದ ಕೇಸರಿಯಲ್ಲಿ "ಕಾಯದೆ ಬೇಕೆನ್ನುವ ಅರ್ಜಿ? ಎಂಬ
ಅಗ್ರ ಲೇಖವನ್ನು ಬರೆದು, ಕಾಯದೆ ಆಗಬೇಕೆಂಬ ಅರ್ಜಿಯ ಮೇಲೆ ಸಹಿ
ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲು, ಧೂರ್ತ ಜನರು ಮನೆ ಮನೆಗೆ ಬರುವರು. ಎಚ್ಚರಿಕೆ,
ಎಂದು ಜನರನ್ನು ಎಚ್ಚರಿಸಿದರು. ಈ ಅರ್ಜಿಗಳನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ಪಿ. ಕೊ
೩೭೫ ನೇ ಕಲಮನ್ನು ತಿದ್ದುವ ಹೊಂಚನ್ನು ಹಾಕಿ, ವಿಲಾಯತಿಯ ಸರ
ಕಾರವು ಛಾರತ ಸರಕಾರಕ್ಕೆ ಆಜ್ಞಾ ಪಿಸಿದ್ದಿ ತು.

ಈ ವಿಷಯದೆಲ್ಲಿ ಪ್ರರಾಣಮತವಾದಿಗಳೇ ಮುಂದಾದರು. ೨೬ ನೇ
ಅಕ್ಟೋಬರಕ್ಕೆ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸಭೆ ಕರೆದರು. ಚರ್ಚೆಗೆ ಮುಖ ಒದೆಯಿತು.
ನೂಲಕರ ಮೊದಲಾದ ೧೮ ಜನ ಸುಧಾರಕರು "ಸಾಮಾಜಕ ಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ

೧೨೬ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಸರಕಾರವು ಕೈಹಾಕ ಬಾರದೆಂಬ ತತ್ವ ನಮಗೂ ಒಪ್ಸಿಗೆಯಿದೆ. ಆದರೆ ಕಾಲ
ಮಾನಕ್ಕನುಸರಿಸಿ, ಕನ್ಯಾನಿಕ್ರಯ, ಬಾಲವೃದ್ಧ ವಿವಾಹ, ಮೊದಲಾದ
ವಿಷಯಗಳಲ್ಲಿ ಸುಧಾರಣೆಯನ್ನು ೬ ತಿಂಗಳಲ್ಲ ಮಾಡುವೆವೆಂದು ಹಿಂದೀ
ಯರು ಒಪ್ಪಿ ಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೆ ಕಾಯಿದೆ ಬೇಡವೆನ್ನುವದರಲ್ಲಿ
ಅರ್ಥವಿಲ್ಲ. ಎಂಬ ಉಪಸೂಚನೆಯನ್ನು ತರುನೆವು” ಎಂದು ಪ್ರಕಟನೆ
ಹೊರಡಿಸಿದರು, ಈ ಸುದ್ದಿಯನ್ನು ಕೇಳಿ ಓಳಕ, ನಾಮುಜೋಶಿ ಮೊದಲಾದ
ಪ್ರಭೃತಿಗಳು ಕಾಯದೆ ಆಗಬಾರದೆನ್ನು ವವರ ಅರ್ಜಿಯನ್ನಂತೂ ಸರ
ಕಾರಕ್ಕೆ ಕಳಿಸಬೇಕು. ಅಲ್ಲದೆ, ಯಾರಿಗಾದರೂ ಯಾವದೊಂದು ಸುಧಾರಣೆ
ಮಾಡುವ ನಿಶ್ಚಯನಿದ್ದು, ಅದರಂತೆ ಆಚರಿಸುವ ಕೆಲವರು ಅವರಿಗೆ ಸಿಕ್ಸರೆ,
ಅವರಲ್ಲಿ ಯಾರು ವಚನಕೊಟ್ಟಂತೆ ನಡೆಯುವದಿಲ್ಲವೋ ಅವರಿಗೆ, ಸರಕಾರವು
ಕಠಿಣ ಶಿಕ್ಷೆ ವಿಧಿಸಬೇಕೆಂದು ನಮ್ಮ ಪ್ರತಿ ಉಪಸೂಚನೆಯಿದೆ. ಅಲ್ಲದೆ,
೧) ೧೬ ವರ್ಷದ ಒಳಗಿನ ಹುಡಿಗೆಯರ ಲಗ್ನ ಮಾಡಬಾರದು. ೨) ೨೦
ವರ್ಷದ ಮೇಲೆ ಹುಡುಗರ ಮದುವೆ ಮಾಡಬೇಕು. ೩) ೪೦ ವರ್ಷ ಮಿಕ್ಕಿದ
ಪುರುಷರ ಲಗ ಮಾಡಕೂಡದು, ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವದೇ ಆದರೆ ವಿಧವೆಯ
ರನ್ನು ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ೪) ಶೆರೆ ಕುಡಿಯುವದನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸಬೇಕು. ೫)
ವರದಕ್ಷಿಣೆ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳ ಬಾರದು. ೬) ಉತ್ಪನ್ನದ ೧೦ ನೇ ಅಂಶವನ್ನು
ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಕಾರ್ಯಕ್ಕೆ ಕೊಡಬೇಕು. ೭) ವಿಧವೆಯ ಒಸನವನ್ನು
ಮಾಡಕೂಡದು ಈ ಸುಧಾರಣೆಗಳು ಈಗ ಅನಶ್ಯನಿದ್ದು, ಇವುಗಳಿಗೆ
ಒಪ್ಪಿಗೆಯಿದ್ದವರ ಅಂಕಿತಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳ ಬೇಕು. ಇಂತಹ ಜನರ
ಅರ್ಜಿಗಳನ್ನು ಸರಕಾರದ ಕಡೆಗೆ ಕಳಿಸಬೇಕೆಂದು ನಮ್ಮ ಅಭಿಪ್ರಾಯವಿದೆ.”
ಎಂದು ಸಭೆಗೆ ತಿಳಿಸಿದರು.

ಓಳಕರು ಇಷ್ಟಕ್ಕೆ ನಿಲ್ಲಲಿಲ್ಲ ಉಪಸೂಚನೆ ಮಾಡಿದವರಿಗೆ “ಕಾಯದೆಯ
ಬಲದಿಂದ ಸುಧಾರಣೆಗಳನ್ನು ಜನತೆಯ ಮೇಲೆ ಹೇರಿದರೆ, ಅದರ ಪರಿಣಾ
ಮವು ಒಳ್ಳೆ ಯದಾಗದೆ ಕೆಡಕಾಗುವದು. ಸುಧಾರಣೆಯ ನಿಜವಾದ ಕಳ
ಕಳಿಯು ಯಾರಿಗಿದೆಯೋ ಅವರು ಸುಧಾರಣೆಗಳನ್ನು ಜೀವನದಲ್ಲಿ ತರಲು,
ಸ್ವತಃ ನಿಯಮಬದ್ಧರಾಗಬೇಕು. ತಾವು ಹಾಕಿಕೊಂಡ ನಿಯಮದಂತೆ ನಡೆ
ಯಲು ತಮಗೆ ಆಗದಿದ್ದರೆ, ಅದು ಅಪರಾಧವೆಂದು ಬಗೆದು ಸರಕಾರಕ್ಕೆ

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಬಳೆಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೧೨೭೩೭

ಶಿಕ್ಷೆಯನ್ಸೀಯಲು ಬಿನ್ನ ನಿಸಬೇಕು. ಯಾರು ಈ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಹಿಡಿಯು
ವರೋ ಅವರಿಗಷ್ಟೆ ಶಿಕ್ಷೆಯಾಗುವದು. ಇದಕ್ಕೆ ಒನ್ಸಿಗೆ ಇರುವವರೆಲ್ಲ ಸಭೆ
ಯಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಹೆಸರುಗಳನ್ನು ಕೊಡಬೇಕು. ಇಂದು ಆಗಬೇಕಾದ ಸುಧಾರಣೆ
ಗಳನ್ನು ನಾನು ಸೂಚಿಸಿದ್ದೇನೆ. ಇವುಗಳಿಂದ ಜಾತಿ ಬಾಹಿರರಾಗುವ
ಭೀತಿಯೂ ಇಲ್ಲ. ಇಂತಹ ೨೦೦ ಜನರ ಅಂಕಿತ ದೊರೆತರೆ, ಅವರಿಗೆ
ಮಾತ್ರ ಕಾಯದೆ ಮಾಡಬೇಕೆಂದು ಕೇಳಬಹುದು. ಕುಟುಂಬ ವತ್ಸಲರಾದ
ಬ್ರಾಹ್ಮಣರ ಅಂಕಿತ ಮಾತ್ರವಾಗಬೇಕು. ಕಾಯದೆಯಾಗಬೇಕೆಂದು ವಾದಿ
ಸುವವರಲ್ಲಿ ಸ್ವತಃ ಎಷ್ಟು ಜನರು ಇದಕ್ಕೆ ಸಿದ್ಧರಿರುವರು? ಎಂಬುದನ್ನು
ಕಂಡು ಹಿಡಿಯಲು ಇದು ಉತ್ತಮ ಮಾರ್ಗವಾಗಿದೆ” ಎಂದು ವೈಯಕ್ತಿಕ
ವಾಗಿ ಪತ್ರ ಬರೆದರು.

ಸಭೆಯ ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ ಓಳಕರು ಕೇಸರಿಯಲ್ಲಿ “ಕಾಯದೆ ಆಗಬಾರ
ದೆನ್ನುವ ಅನೇಕ ಜನರು, ಕೆಲವು ಸುಧಾರಣೆಗಳಾಗಬೇಕೆಂದು ನನ್ನೊಡನೆ
ಚರ್ಚಿಸಹ ತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ನನ್ನ ಅಭಿಪ್ರಾಯವಿಷ್ಟೆ ! ನಾನೂ ಸುಧಾರಣೆಗಳಾಗ
ಬೇಕೆನ್ನು ನವನೆ; ಆದರೆ, ಯಾರ ವಿಚಾರಗಳು ಸುಧಾರಿಸಿಲ್ಲವೋ ಅವರ
ಕೊರಳಿಗೆ ಸುಧಾರಣೆಗಳನ್ನು ಕಾಯದೆಯಿಂಂದ ಕಟ್ಟುವದು ಅನ್ಯಾಯವೂ
ಅಪರಾಧವೂ ಆಗುವದೆಂದು ನನಗೆ ಅನಿಸುತ್ತದೆ. ಆದುದರಿಂದ ಅರ್ಜಿಯಲ್ಲಿ
ಕಾಯದೆಯು ಬೇಡವೆಂದಷ್ಟೇ ಹೇಳಿ, ನಾನು ನನ್ನ ಭಾಷಣದಲ್ಲಿ ಬಾಲ
ವೃದ್ಧವಿವಾಹ, ಮೊದಲಾದ ಸುಧಾರಣೆಗಳನ್ನು ಕೈಕೊಂಡವರ ಛಲ,
ಸಮಾಜದಿಂದಾಗಬಾರದೆಂದು ಮಾತನಾಡಲು ಸಿದ್ಧನಿರುವೆ? ಎಂದು ಬರೆ
ದರು, ಆದರೆ ಈ ಮಾತುಗಳು ಪ್ರತಿಸಕ್ಸಿಗಳಿಗೆ ರುಚಿಸಲಿಲ್ಲ.

ಸೂಚನೆಗಳೆಲ್ಲ ವ್ಯವಸ್ಥಾಪಕರ ಕಡೆಗೆ ಬಂದವು. ಇಂತಹ ಪ್ರಚಂಡ
ಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಈ ಎಲ್ಲ ನಿಚಾರಗಳು ಆಗುವದು ಅಶಕ್ಯವೆಂದು ನಿರ್ಣಯಿಸಿ,
ಉಪಸೂಚನೆ ಪ್ರತಿ ಉಪಸೂಚನೆ ಮಾಡಿದವರಿಗೆಲ್ಲ ಕೂಡ «ಜನತೆಯ
ಒಪ್ಪಿಗೆಯಿಲ್ಲದೆ, ಅವರ ಮೇಲೆ ಕಾಯದೆಯನ್ನು ಹೇರಬಾರದು? ಎಂಬ
ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಮತ್ತೈಕ್ಯವಿರುವ ಮೂಲಕ ಅದರ ಬಗೆಗೆ ವಿಚಾರ ಮಾಡುವ
ಕಾರಣವಿಲ್ಲ. ಮಲಬಾರಿಯವರ ಸೂಚನೆಗಳನ್ನು ಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಓದಿ ಹೇಳಿದ
ನಂತರ ನಾವು ಕಳಿಸುವ ಅರ್ಜಿಯನ್ನು ತಿಳಿಸಿ ಹೇಳಿದರೆ, ನಮ್ಮ

೧೨೮ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಕಾರ್ಯವು ಮುಗಿಯಿತು, ಎಂದು ಗೊತ್ತುಪಡಿಸಿದರು. ಸಂಕಲ್ಪದಂತೆ ಸಜೆ
ಜರುಗಿತು. ಟಳಕರು, ಮಲಬಾರಿ ಸೇಟರ ಸೂಚನೆಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸಿ,
ಅದರಿಂದಾಗುವ ಅನರ್ಥಗಳನ್ನೆ ಲ್ಲ ವರ್ಣಿಸಿ, ಜನಮತದ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ
ಸರಕಾರವು ಕಾಯದೆಯನ್ನು ಹೇರಬಾರದೆಂದೂ ಇದಕ್ಕೆ ಒಪ್ಪಿಗೆ ಇದ್ದವರು
ಅಂಕಿತಕೊಡಬೇಕೆಂದೂ ಹೇಳಿದರು. ಜೋಗಳೇಕರರು ಅರ್ಜಿಯನ್ನು
ಓದಿ, ಸಭೆ ಮುಗಿಯಿತು ಎಂದು ಸಾರಿದರು. ಸುಧಾರಕರು ನಿರುಪಾಯರಾಗಿ
ಹಂದಿರುಗಬೇಕಾ ಯಿತು.

ಈ ವಾದವು ಇಷ್ಟಕ್ಕೆ ಮಂಗಿಯಲಿಲ್ಲ. ೧ ನೇ ನಪ್ಪಂಬರ ದಿನ ಜೋತಿ
ಮಂದಿರದಲ್ಲಿ ಟಳಕರ ಉಪಸೂಚನೆಯ ವಿಷಯವಾಗಿ ಚರ್ಚಿಸಲು ಸಭೆ
ಕರೆಯಲಾಯಿತು. ಇಬ್ಬರೂ ಬಿಚ್ಚು ಮನಸ್ಸಿನಿಂದ ಚರ್ಚಿಸುವದೇ ಇದರ
ಉದ್ದೇಶವಿದ್ದಿ ತು. ಓಳಕರು ಮಾತನಾಡುತ್ತ “ಸುಧಾರಣೆಯ ಬಗೆಗೆ ನಮ್ಮ
ಮಾತುಗಳು ಬಹೆಳವಾಗಿವೆ. ಯಾನ ಸುಧಾರಣೆ ಮಾಡಬೇಕೆಂಬ ಬಗ್ಗೆ
ವಿಚಾರ ಮಾಡುವಾಗ ಜನತೆಯೇ ಅದಕ್ಕೆ ಮೂಲಾಥಾರವೆಂಬುದನ್ನು
ಮರೆಯಕೂಡದು. ಜನತೆಯನ್ನು ಬಟ್ಟು, ಏನೂ ಮಾಡಲು ಬರುವದಿಲ್ಲ.
ಪುನರ್ನಿವಾಹ ಮಾಡಬೇಕೆಂದು ಸುಧಾರಕರು ಎಷ್ಟೇ ಬಯಸಿದರೂ ಅವರ
ಮನೆತನಗಳೇ ಅದಕ್ಕೆ ಒಪ್ಪುವದಿಲ್ಲ. ಆದುದರಿಂದ ಧೃಡನಿಶ್ವಾಸವಿದ್ದ ವರು
ತಾವು ಆಚರಿಸಿ, ಜನರಿಗೆ ಮಾದರಿಯಾಗಬೇಕು. ಧರ್ಮಶಾಸ್ತ್ರದ ದೃಷ್ಟಿ
ಯಿಂದ ಕಾರ್ಯಾಕಾರ್ಯದ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಮೂರುನಿಧ. ವಿಧಿ, ವಿಕಲ್ಪ,
ನಿಷೇಧನೆಂದು. ನಿಷಿದ್ಧವಿರುವವುಗಳನ್ನು ಮಾಡಲೇ ಕೂಡದು, ಇನ್ನು ವಿಕಲ್ಸ
ವಿದ್ದ ಹಾಗೂ ಪ್ರಾಯತ್ಚಿತ್ತವಿದ್ದವುಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದರೆ, ಜಾತಿ ಭ್ರಷ್ಟತೆಯ
ಪ್ರಶ್ನೆಯೇ ಇಲ್ಲ. ಧರ್ಮಶಾಸ್ತ್ರದ ಉಲ್ಲಂಘನೆಯೂ ಅಲ್ಲ. ಧರ್ಮಶಾಸ್ತ್ರದ
ಉಲ್ಲಂಘನೆಯಾಗದಂತಹ. ನಾವು ಸಾಧಿಸಲು ಶಕ್ಯವಿದ್ದಂತಹ ಸುಧಾರಣೆ
ಗಳನ್ನ ಕೈಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಅವುಗಳ ಬಗೆಗೆ ನಾವೇ ಬಂಧನ ಹಾಕಿಕೊಳ್ಳ
ಬೇಕು. ಉದಾಹರಣೆಗಾಗಿ ಕನ್ನೆಯ ವಿವಾಹವನ್ನು ೧೬ ವರ್ಷದ ಒಳಗೆ
ಮಾಡಕೂಡದೆಂಬ ನಿಯಮವನ್ನು ಒಪ್ಪಿದರೆ, ಇಂದಿನ ಕಾಯದೆಯ ಅವಶ್ಯ
ಕತೆಯೇ ಇಲ್ಲ. ಖುತುಮತಿಯಾದ ಬಗ್ಗೆ ಲಗ್ನದಲ್ಲಿ ಶಾಂತಿಯನ್ನು ಮಾಡಿ

ದರೆ ಶಾಸ್ತ್ರವೂ ಅಡ್ಡ ಬರುವದಿಲ್ಲ; ಎಂದು ತಮ್ಮ ವಿಚಾರಗಳನ್ನು ಮಂಡಿಸಿ

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಬಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೧೨೯

ದರು. ಆಗ ರಾನಡೆಯವರು ಸಂತುಷ್ಟರಾಗಿ ನಮ್ಮ ನಿಮ್ಮ ವಿಚಾರಗಳಲ್ಲಿ
ಅಂತರವೇ ಇಲ್ಲವಲ್ಲವೆಂದು ಉದ್ಗಾರ ತೆಗೆದರು.

ಕೊನೆಗೆ ಸರಕಾರವು ೧೮೯೧ ರ ಜನೆವರಿಯ ೯ ನೇ ದಿನಸ ಕ್‌ೌನ್ಸಿಲ್ಲಿ
ನಲ್ಲಿ ಸಮ್ಮತಿ ವಯಸ್ಸಿನ ಕಾಯದೆ ಮಂಡಿಸಿತು. ಪಿ. ಕೋ. ೩೭೫ನೇ
ಕಲಮಿನಲ್ಲಿ ಬಲಜಬರಿ ಸಂಭೋಗದ ವಯೋ ಮರ್ಯಾದೆ ೧೦ ಇದ್ದುದನ್ನು
೧೨ ಮೂಡಿದೆ. ಇದು ಸ್ತ್ರೀಯರ ರಕ್ಷಣೆಯ ಸಲುವಾಗಿದೆಯೆಂದು ಸಾರಿತು.
೧೨ ವರ್ಷದ ಲಗ್ಗ ವಾದ ಇಲ್ಲವೆ ಆಗದ ಸ್ರೀ ಸಂಬಂಧೆವು ಅಸರಾಧವೆಂದಂತಾ
ಯಿತು. ರಮೇಶಚಂದ್ರ ಮಿತ್ರರು ಎಷ್ಟು ನಿರೋಧಿಸಿದರೂ ಕೇಳಲಿಲ್ಲ.

೨೦ನೇ ಜನೆವರಿಯ ಕೇಸರಿಯಲ್ಲಿ “೧೨ ವರ್ಷದ ವರೆಗೆ ಸಂಭೋಗ
ಪ್ರತಿಬಂಧ ಮಾಡಿದರೆ, ಅದರ ಒಳಗಾಗಿ ಮೈ ನೆರೆದ ಸ್ತ್ರೀಯಳ ಶೋಭನ
ಮಾಡುವದು ಕಾಯದೆಯ ವಿರುದ್ಧವಾಗುವದು. ವೃ ನೆರೆದ ಇಷ್ಟು
ದಿವಸಗಳೊಳಗೆ ಶೋಭನ ಮಾಡಬೇಕೆಂಬ ಧರ್ಮಾಚಾರಕ್ಕೆ, ಈ
ಕಾಯದೆಯಿಂದ ವಿರೋಧವಾಗುವದೆಂಬುದು ಮೇಲೆಯೇ ಕಾಣುತ್ತದೆ.?
ಎಂದು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ನಿಷೇಧಿಸಿದರು. ಡಾ. ಭಂಡಾರಕರರಂಥ ನಿದ್ವಾಂಸರು
ಇದು ಶಾಸ್ತ್ರಸಮ್ಮತವೆಂದರು. ಆದರೆ ಭಂಡಾರಕರರಂಥವರಿಗೆ ಸಪ್ರಮಾಣ
ವಾಗಿ. ಸಶಾಸ್ತ್ರವಾಗಿ ಉತ್ತರ ಕೊಡುವದು ಸುಲಭವಿರಲಿಲ್ಲ. ಈ ಕಾರ್ಯ
ದೆಶ್ಲಿಯೇ ಓಳಕರ ಸೂಕ್ಷ್ಮ್ಮಬುದ್ಧಿ, ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ವಾದನಿವಾದದ ಕೌಶಲ್ಯ
ಗಳು ಹೊರಬಿದ್ದವು.

ಭಂಡಾರಕರರು ಹಿರಿಯರು. ತಂದೆಯ ಗೆಳೆಯರು. ಧರ್ಮಬುದ್ಧಿ
ಯುಳ್ಳವರು. ಓಳಕರ ಪ್ರೀತ್ಯಾದರಗಳಿಗೆ ಪಾತ್ರರಾದವರು, ಇದ್ದುದರಿಂದ
ಅವರ ಮೇಲೆ ಕೈಯೆತ್ತಲು ಮನಸ್ಸು ಹಿಂಜರಿಯುತ್ತಿತ್ತು. ಆದರೆ ಆತ
ತಾಯಿಗಳನ್ನು ಹೊಡೆಯಲೇಬೇಕೆಂಬ ಮನುವಾಜ್ಞೆ ಯು ಕರ್ತವ್ಯವನ್ನು
ಸೂಚಿಸುತ್ತಿದ್ದಿ ತು. ಆದುದರಿಂದ ಭಂಢಾರಕರರನ್ನು ಈ ವಾದದಲ್ಲಿ ಕೆಡವು
ವುದು ಧರ್ಮವೆಂದು ಬಗೆದರು.

ಭಂಡಾರಕರರ ಮೊದಲನೆಯ ಮಾತು ವಿವಾಹದ ಕಾಲದ ಬಗೆಗಿ
ದ್ದಿತು. “ಸೂತ್ರಕಾಲದ ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ ಪ್ರೌಢನಿವಾಹವಿದ್ದರೂ, ಸೂತ್ರಕಾಲ
ದಿಂದ ವಯೋ ಮರ್ಯಾಡೆಯು ಸಂಕುಚಿತವಾಗುತ್ತ ಬಂದಿತು. ಮ್ಛೈ ನೆರೆದ

17

೧೩೦ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಮೂರು ವರ್ಷಗಳವರೆಗೆ ತಂದೆಯು ಲಗ್ನ ಮಾಡಿಕೊಡದಿದ್ದರೆ. ಕನ್ಯೈಯು,
ತಾನೇ ಪತಿಯನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು ಎಂಬುದರ ಅರ್ಥ, ಮೈ ನೆರೆ
ಯುವ ಮೊದಲು ಲಗ್ಗವಾಗುತ್ತಿದ್ದಿ ಲ್ಲ, ಇಲ್ಲವೆ ಮಾಡಬಾರದು ಎಂದು
ಆಗುವದಿಲ್ಲ. ೧೨ ಇಲ್ಲವೆ ೮ ವರ್ಷಕ್ಕೆ ಮದುವೆಯಾಗುವ ಕನ್ಯೆಗೆ ಎಷ್ಟು
ವರ್ಷದ ವರನಿರಬೇಕೆಂದು ಹೇಳುವ ಮನುವಚನದಿಂದ, ಆ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ
ಮದುವೆಯಾಗುತ್ತಿತ್ತೆಂಬುದು ಸಿದ್ಧವಾಗುತ್ತದೆ. ಯೋಗ್ಯ ವರನು ದೊರೆಯ
ದಿದ್ದರೆ ಕನ್ಯೆಯು ಅನಿವಾಹಿತಳಾಗಿ ಉಳಿಯಬಹುದು, ಎಂದು ಶಾಸ್ತ್ರವು
ಹೇಳಿದಾಕ್ಷಣಕ್ಕೆ ಯೋಗ್ಯ ವರ ದೊರೆತರೆ ೮ ವರ್ಷಕ್ಕೆ ಲಗ್ನ ವಾಗಬಾರ
ದೆಂದು ಶಾಸ್ತ್ರವು ಪ್ರತಿಬಂಧಿಸಿದಂತಾಗಲಿಲ್ಲ” ಎಂದು ಯುಕ್ತಿವಾದವನ್ನು
ಳಕರು ಹೂಡಿದರು.

ಎರಡನೆಯ ವಿಷಯವೆಂದರೆ, ಗರ್ಭಾದಾನದ ಕಾಲ. ಈ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ
ಬಳಕರು ಭಂಡಾರಕರರಿಗಿಂತಲೂ ವಿಜ್ಞಾ ನೇಶ್ವರಾದಿ ನಿಬಂಧಕಾರರಿಗೆ ಹೆಚ್ಚನ
ಪ್ರಾಮಾಣ್ಯ ಕೊಡಬೇಕಾಗುವದೆಂದರು. ಭಂಡಾರಕರರು ಗ್ರಹ್ಯಸೂತ್ರದ
ಮೇಲೆ ಕೈಯೂರಿದ್ದರು. ಆದರೆ ಪರಿಶಿಷ್ಠ ವಾಕ್ಯದ ಅರ್ಥ ಮಾಡುವದರ
ಲ್ಲಿಯೇ ಅವರ ಕಾಲು ಜಾರಿದ್ದಿತು. ಏಕೆಂದರೆ ಸಂಸ್ಥಾರ ಹಾಗೂ ಅದರ
ಸಂಬಂಧದ ಹೋಮ ಎರಡೂ ಏಕ ಕಾಲಕ್ಕೆ ನಡೆಯಬೇಕು. ಆದರೆ ಭಂಡಾರ
ಕರರು ಪ್ರಜಾಪತ್ಯ ಹೋಮ, ಹಾಗೂ ಗರ್ಭಾದಾನವು ಇವೆರಡೂ ಬೇರೆ
ಯೆಂದು ತಿಳಿಯುಲು ಬರುವದು ಎನ್ನುತ್ತಿದ್ದರು. ಗರ್ಭಾದಾನವು ಪ್ರಥಮ
ಯತುಕಾಲದಲ್ಲಿಯೇ ಆಗಬೇಕು. ಯತು ೧೨ ವರ್ಷದ ಮೊದಲೇ ಆಗುವ
ಸಂಭವವು ಇದೆ ಎಂದು ಬಿಲ್ಲು ತರುವವರೇ ಒಪ್ಪಿ ಕೊಂಡ ಮೂಲಕ, ೧೨ವರ್ಷದ
ಮೊದಲೇ ಗರ್ಭಾದಾನ ಸಂಸ್ಕಾರ ಮಾಡಬೇಕಾಗುವದು. ಅದು ಹೊಸ
ಕಾಯದೆಯಂತೆ ಅಸರಾಧವಾಗುವದು. ಆದದರಿಂದ ನಿಶಿಷ್ಠ ಧರ್ಮವಿಧಿಯು
ಅಪರಾಧವೆಂದಾದರೆ, ಕಾಯದೆಯು ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ಕೈ ಹಾಕಿದಂತಾಗುತ್ತದೆ
ಎಂದು ಓಳಕರ ಉತ್ತರವಿದ್ದಿತು. "೧೨ ವರ್ಷದೊಳಗೆ ಮ್ಳ ನೆರೆಯುವದು
ವಿರಳವಿದ್ದರೂ ಆ ಕಾಲಕ್ಕೆ ಗರ್ಭಾದಾನ ಮಾಡುವ ಶಾಸ್ತ್ರಾಜ್ಞೆ ಯಿದ್ದ
ಮೂಲಕ, ಶಾಸ್ತ್ರವಾದರೂ ಅಪರಾಧಿಯಾಗಬೇಕು, ಇಲ್ಲವೆ ಕಾಯದೆ
ಯಾದರೂ ಆಗಬೇಕು. ಅರ್ಥಾತ್‌ ಶಾಸ್ತ್ರಕೈ ಮರ್ಯಾವೆಯನ್ನು

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಟಿಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೧೩೧

ಕೊಡಲೇಬೇಕು. ಆಗ ಕಾಯದೆಯು ಅನ್ಯಾಯಜ್ದೆಂದು ನಿರ್ಣಯವಾಗು
ವದು' ಎಂದು ಉತ್ತರಿಸಿದರು.

ಟಿಳಕರು ಬಹಿರಂಗವಾಗಿಯೇ ಬಿಲ್ಲಿನ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ, ತನ್ಮು ಮತ
ವನ್ನು ಪ್ರಸಿದ್ಧಿಸಿದ ಕೂಡಲೇ ಎಲ್ಲ ಕಡೆಗೂ ಆಂದೋಲನವೇ ಪ್ರಾರಂಭ
ವಾಯಿತು. ಮುಂಬಯಿ, ನಾಗಪೂರ, ಬಂಗಾಲ, ಪಂಜಾಬಗಳಲ್ಲಿಯೂ
ಕೂಡ ನಿಷೇಧಪರ ಸಭೆಗಳಾದವು. ಓಳಕರು ತಮ್ಮ ಕೈವಾರಿಗಳೆಂದು
ಎಲ್ಲೆ ಲ್ಲಿಯೂ ದೇಶದಾದ್ಯಂತ ಸನಾತನಿಗಳ ಸಭೆಗಳಾದವು.

ಈ ವಿರೋಧದ ವಾತಾವರಣವನ್ನು ಕಂಡು, ಸುಧಾರಕರು ಸಭೆ
ಗೂಡಿಸಲು ಯತ್ನಿಸಿದರು. ಪುಣೆಯ ಕ್ರೀಡಾಭವನದಲ್ಲಿ ಸಭೆಗರೆದರು. ಸಭೆಗೆ
೧೦೦ ಜನರು ಕೂಡ ಬರಲಿಲ್ಲ. ಹೊರಗಡೆ ಜನಜಂಗುಳಿಯು ನೆರೆದು, ಒಳಗೆ
ಬಿಡಲು ಕೇಳಹತ್ತಿದರು. ಬಿಡಲಿಲ್ಲವಾದ್ದರಿಂದ ಕೊನೆಗೆ ಅದು ದಂಗೆಯಲ್ಲಿ
ಪರಿಣಮಿಸಿ, ಸಭೆ ಮುಗಿಯಿತು. ಶೀಗೆ ಮುಂಬಯಿಯಲ್ಲಿಯೂ ಅವರ
ಪ್ರಯತ್ನಗಳು ವಿಫಲವಾದವು.

ಮುಂಬಯಿಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಪ್ರಚಂಡವಾದ ಸಭೆ ಜರುಗಿತು. ಹಿಂದೂ
ಮುಸಲ್ಮಾನರ ಈ ಸಭೆಯು ಅಪೂರ್ವವಾಗಿದ್ದಿತು. ಸರಕಾರವನ್ನು ನಿಷೇಧಿ
ಸಿತು. ಈ ಬಗೆಯಾಗಿ ಜನರ ಅಸಂತೋಷನ್ರು ಹೊರಬಿದ್ದರೂ ಸರಕಾರವು
ಅದನ್ನು ಗಮನಿಸದೆ, ೧೯ ನೇ ಮಾರ್ಚಕ್ಕ ಅದನ್ನು ಪಾಸುಮಾಡಿತು.

ಮೇ ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ ನೆರೆದ ಪ್ರಾಂತಿಕ ಪರಿಷತ್ತಿನಲ್ಲಿ "ಸಮ್ಮತಿ ವಯಸ್ಸಿನ
ಬಿಲ್ಲಿನ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾದ ಜನಾಭಿಪ್ರಾಯವು ಸರಕಾರಕ್ಕೆ ರುಚಿಸ
ದಿರುವದು ವಿಷಾದದ ಸಂಗತಿಯಾಗಿದೆ? ಎಂಬ ಗೊತ್ತುವಳಿಯನ್ನು ಮಂಡಿಸಿ
ದರು. ರಾಜಕೀಯ ಪ್ರಗತಿಯ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಈ ಸಂಗತಿಯು ಒಳಿತಾಗಲಿಲ್ಲ
ವೆಂಬ ಉದ್ಗಾರಗಳನ್ನು ತೆಗೆದರು.

ಈ ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ ಓಳಕರು ಸನಾತನಿಗಳ ಬೆಂಬಲವನ್ನು ಸಂಪಾದಿಸಿ
ದರು. ಅವರ ಬುದ್ಧಿ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವು ಪ್ರಕಟವಾಯಿತು. ಅವರು ಇದರಿಂದ
ಅಂತರ ಪ್ರಾಂತೀಯ ಮುಖಂಡರಾದರು,

ಸಕ್ಸೌರ ಪ್ರಾಯಶ್ಚಿತ್ತ

ಕಾಲಮಾನಕ್ಕೆ ಅನುಸರಿಸಿ ಧರ್ಮಾವಿರೋಧಿ ಸುಧಾರಣೆಗಳನ್ನು
ಕೈಕೊಳ್ಳುವ, ಧರ್ಮವಿರೋಧಿ ರೂಢಿಗಳನ್ನು ಬದಲಿಸುವ, ಜ್ಞಾನ ಪ್ರಸಾರ
ದಿಂದಲೇ ಸುಧಾರಣೆಗಳನ್ನು ಸಾಧಿಸಬೇಕೆನ್ನುವ ಟಳಕರ ಈ ಧೋರಣೆಯು
ಎಲ್ಲ ಅತಿವಾದಿಗಳನ್ನು ಸಿಟ್ಟಿಗೆಬ್ಬಿ ಸಿತು. ಸುಧಾರಕರೆನ್ನ ಬೇಕೆ ' ಸುಧಾರಕರ
ಸ್ವೇಚ್ಛಾಚಾರಗಳನ್ನು ಖಂಡಿಸಿ,ಧರ್ಮಾಭಿಮಾನದಿಂದ ಪ್ರೇರಿತರಾಗಿ ಸುಧಾರ
ಣೆಯ ಕಾಯಿದೆಗಳ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ ಬಂಡುಹೂಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಸನಾತನಿಗಳನ್ನ
ಬೇಕೆ? ಧರ್ಮಶಾಸ್ತ್ರದ ವಿರುದ್ಧವಿರುವ ರೂಢಿಗಳೊಡನೆ ಹೋರಾಡುತ್ತಿ
ದ್ರರು. ಹೀಗಾಗಿ ಸುಧಾರಕ ಸನಾತನಿಗಳಿಬ್ಬರಿಗೂ ವಾಳಿಯಾಗಿದ್ದ ರು.
ಇಬ್ಬರೂ ಇವರನ್ನು ವಕ್ರದೃಷ್ಟಿ ಯಿಂಂದ ನೋಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಈ ಬರಡೂ
ಸಕ್ಷಗಳಿಂದ ರಕ್ಷಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಬಳಕರು ಎರಡೂ ಕಡೆಗೆ ಮೊನೆಖಯೀರುವ
ಕತ್ತಿಯಿಂದ ಸದಾ ಸಿದ್ಧರಾಗಿರುತ್ತಿದ್ದರು. ಅವರ ಈ ಬುದ್ಧಿಯ ನಿಲಾಸ
ವನ್ನು ಹೊರಗೆಡುವುವ ಒಂದು ಪ್ರಸಂಗ ಒದಗಿತು. ಅದೇ ಗ್ರಾಮಣ್ಯ
ಪ್ರಕರಣವು.

ಗೋಪಾಳರಾವ ಜೋಶಿ ಎಂಬೊಬ್ಬ ಉಲುಕೋಚಿ ಗೃಹಸ್ಥ ನಿದ್ದನಂ.
ಅವನ ಶಿಕ್ಷಣವು ಅಷ್ಟಕೃಷ್ಟೇ! ಅವನು ಪತ್ನಿ ಪ್ರಖ್ಯಾತ. ತನ್ನ ಹೆಂಡತಿ

ಯನ್ನು ಅಮೇರಿಕೆಗೆ ಶಿಕ್ಷಣಕ್ಕೆ ಕಳಿಸಿ ದೊಡ್ಡ ಸುಧಾರಕನೆಂದು ಹೆಸರಾ
ದವ. ಇದೇ ಅವನ ಬಂಡವಲು, ಧರ್ಮವೆಂದರೆ, ಅದೊಂದು ಚೇಷ್ಟೆಯ
ವಿಷಯವೆಂದು ಅವನ ಭಾವನೆ. ಇದನ್ನು ಸಿದ್ಧಡಿಸುವದಕ್ಕಾಗಿ ಈ
ವಿಚಿತ್ರಮೂರ್ತಿಯು, ನಾಲ್ಕು ಜನರ ಸಮಕ್ಸಮ ಕ್ರೈಸ್ತ ಧರ್ಮವನ್ನು
ಸ್ವೀಕರಿಸಿದನು. ಅದರಲ್ಲಿ ಏನೂ ಹುರುಳಿಲ್ಲವೆಂದು ತೋರಿಸುವದಕ್ಕಾಗಿ
ಮರುದಿನವೇ ಗಂಧಾಕ್ಸತೆಗಳನ್ನು ಹಚ್ಚಿ ಕೊಂಡು ತಿರುಗಾಡಹತ್ತಿದನು.
ಇಂತಹ ವಿಲಕ್ಷಣ ಪುರುಷನ ತಲೆಯಲ್ಲಿ ಸುಧಾರಕರನ್ನು ಫಜೀತಿ
ಮಾಡುನ ಒಂದು ವಿಚಿತ್ರ ಕಲ್ಪನೆಯು ಹೊಳೆಯಿತು ಅದರಲ್ಲಿ ಅವನು

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಬಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೧೩೩

ಯಶಸ್ವಿಯೂ ಆದ. ಆದರೆ ಅದರ ಪರಿಣಾಮಗಳು ಮಾತ್ರ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ
ಹಾಹಾಕಾರವನ್ನುಂಟುಮಾಡಿದವು. ಅವನು ಮಿಶನರಿಗಳಲ್ಲಿ ಹೋಗಿ
ಬರುವದು ಬಹಳ. ಮಿಶನ್‌ ಹಾಯೆಸ್ಕೂಲಿನ ಮುಖ್ಯ ಶಿಕ್ಷಕರಾದ
ರೆವ್ಡೈರೆಂಡ ರೆನ್ಡಿಂಗಟಿನ್‌ ಮತ್ತು ಒಬ್ಬ ಧರ್ಮೊಃಪದೇಶಕಳನ್ನು ಹಿಡಿದು,
ಅವರಿಂದ ಊರಲ್ಲಿಯ ಪ್ರಮುಖರಿಗೆಲ್ಲ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನ ಕ್ಸ ಆಮಂತ್ರಣ ಕೊಡಿ
ಸಿದ. ಸುಧಾರಣೆಗಳ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಮುಖಂಡರಾಗಿ ಹೋರಾಡುತ್ತಿದ್ದ,
ರಾ. ರಾ. ರಾನಡೆ ಧರ್ಮಾಭಿಮಾನಿ ಓಳಕರು ಆಮಂತ್ರಿತರಾಗಿದ್ದರು.
ಮಿಶನ್‌ಕಂಪೌಂಡಿನಲ್ಲಿ ಹೋಗುವದು ಪಾಪವೆಂದು ತಿಳಿಯದಂತಹವರಿ
ಗೆಲ್ಲ ಆಮೇತ್ರಣನಿದ್ದಿತು ಗೋಪಾಳರಾಯನ ಈ ಕನಟಿ ನಾಟಕದ
ಸುಳಿವು ಯಾರಿಗೂ ಹತ್ತಿ ರಲಿಲ್ಲ.

ವ್ಯಾಖ್ಯಾನದ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವು ಯಥಾ ತಥಾ ನಡೆಯಿತು. ಗೋಪಾಳ
ರಾಯನ ಯೋಜನೆಯಲ್ಲಿ ವಾಖ್ಯಾನಕ್ಕೆ ಮಹತ್ವವಿಂದೆ, ಸುಧಾರಕರನ್ನು
ಪೇಚಿನಲ್ಲಿ ತರುವುದೇ ಮುಖ್ಯ ಉದ್ದೇಶವಿದ್ದಿತು. ವ್ಯಾಖ್ಯಾನ ಮುಗಿಯು
ವಷ್ಟರಲ್ಲಿಯೇ ಎಲ್ಲರ ಮುಂದೆ ಚಹ್ಮಾ ಬಿಸ್ಕಿಟುಗಳು ಬಂದವು. ಇದರ
ಕಲ್ಪನೆಯು ಯಾರಿಗೂ ಇರಲಿಲ್ಲ. ಚಹ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವ ಇಚ್ಛೆಯು
ಯಾರಿಗೂ ಇರದಿದ್ದರೂ ಬೇಡವೆಂದು ಹೇಳುವ ಧೈರ್ಯವು ಮಾತ್ರ
ಯಾರಿಗೂ ಆಗಲಿಲ್ಲ. ಕ್ರಿಸ್ತೀ ಜನರ ಕೈಯಿಂದ ಚಹ ತೆಗೆದುಕೊಂಡರೆ,
ಜಾತಿ ಕೆಟ್ಟಿತೆಂದು ಸನಾತನಿಗಳು ತಿಳಿಯುತ್ತಿದ್ದಂತೆ, ಎದುರಿಗಿಟ್ಟ ಪದಾರ್ಥ
ಗಳನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸದಿರುವದು, ಶಿಷ್ಟ ಸಂಪ್ರಾದಯದ ವಿರುದ್ಧವೆಂದು ಕ್ರಿಸ್ತೀ
ಯರು ತಿಳಿಯುತ್ತಿದ್ದರು. ಈ ಉಭಯ ಸಂಕಟದಲ್ಲಿ ಜನ ಬಿದ್ದಿತು, ಕಲವರು
ಕ್ಸ ನಖಟ್ಟಿ ದರು. ಕೆಲವರು ಕುಡಿದರು. ಕೆಲವರು ನಸುನಗುತ್ತ ಮುಂದೆ
ಸರಿಸಿದರು. ಕಳ್ಳನಾದ ಗೋಪಾಳರಾಯನು ಇದನ್ನೆಲ್ಲ ನೋಡುತ್ತ
ಏನೂ ಅರಿಯದವನಂತೆ ಶಾಂತವಾಗಿ ನಿಂತಿದ್ದನು. ಇದರಲ್ಲಿ ಗೋಪಾಳ
ರಾಯನ ಅಂಗವಿದೆಯೆಂದು ಮೊದಲಿಗೆ ಗೊತ್ತಾಗಿದ್ದರೆ, ಬಳಕರು ಇದರ
ಸವೊಸಕ್ಕೂ ಹಾಯುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ ಮತ್ತು ಯಾರನ್ನೂ ಹಾಯಗೊಡುತ್ತಿದ್ದಿಲ್ಲ.

ಗೋಪಾಳರಾಯನ ಬಲೆಯಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲರೂ ಬಿದ್ದರು. ಅವನಿಗೆ ಪರ
ಮಾನಂದವಾಯಿತು. ಅವನು ಕೂಡಲೇ ಸನಾತನಿಗಳ ಕಡೆಗೆ ಓಡಿದ.

೧೩೪ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಸನಾತನಿಗಳ ಮುಖ ಪತ್ರವಾದ «ಪುಣೆಯ ವೈಭವವು ಹೆದೆಯನ್ನು ಏರಿಸಿ
ಸಿದ ವಾಗಿಯೇ ಇದ್ದಿತು ಗೋಪಾಳರಾಯನಿಗೆ ಉಪನ್ಯಾಸಗಳ ಸುದ್ದಿ ಯನ್ನು
ಕೊಡುವದಕ್ಸಿಂತ್ತ ಮಿಶನರಿ ಜನರಕ್ಕೆ ಯಿಂದ ಇಂತಿಂಥನರು ಚಹೆನನ್ನು
ಕುಡಿದರು ಎಂಬುದನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿ, ಕೊಳ್ಳಿ ಕೊಟ್ಟು ಮೋಜು ನೋಡುವದಿ
ದ್ದಿತು.ಸಭೆಗೆ ಬಂದವರೊಡನೆ ಬಾರದಿದ್ದವರ ಹೆಸರನ್ನೂ ಕೊಟ್ಟನು. ಅವನ
ಕೆಲಸ ಮುಗಿಯಿತು. ಬೆಂಕಿಹತ್ತಿತು. ಕೋಲಾಹಲವೆನ್ಹಿ ತು. ಟಳಕರು
ತಮ್ಮ ಕೈಗೆ ಸಿಕ್ಕರೆಂದು ಕಟ್ಟಾ ಸನಾತನಿಗಳು ಶಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಹಿರಿದರು.
ಎದುರಾಳಿಗಳಾಗಿ ಹೋರಾಡುತ್ತಿದ್ದ ರಾನಡೆ, ಟಳಿಕಂಬ್ಬರೂ ಪ್ರಕಿವಾದಿ

ಗಳಾಗಿ ಒಂದೇ ಮಾಲೆಯಲ್ಲಿಯ ಮಣಿಗಳಾದರು.

ಮಿಶನರಿಗಳಿಂದ ಚಹಾ ಕುಡಿದವರ ಹೆಸರುಗಳನ್ನು «ಪುಣೆಯ
ವೈಭವ'ವು ಪ್ರಕಟಸ್ಕಿ, “ಸನಾತನಿಗಳಲ್ಲಿ ಏನಾದರೂ ನೀರು ಇದ್ದರೆ, ಈಗ
ತೋರಿಸಿರಿ ಎಂದು ಆವ್ಹಾನಿಸಿತು. ಇದರಿಂದ ಈ ಪ್ರಶ್ನೆಯನ್ನು ದುರ್ಲ
ಕ್ಲಿಸಲು ಕಠಿಣವಾಯಿತು. ಸನಾತನಿಗಳು ಈ ಪ್ರಶ್ನೆಯನ್ನು ಧರ್ಮಗುರು
ಗಳಾದ ಶಂಕರಾಚಾರ್ಯರ ಕಡೆಗೆ ಒಯ್ಯುವ ನಿಶ್ಚಯಮಾಡಿದರು. ಇಷ್ಟರಲ್ಲಿ
"ಪುಣೆಯ ವೈಭವ 'ವು ಕೆಲವು ಸುಳ್ಳು ಹೆಸ ಸರುಗಳನ್ನು ಪ್ರಸಿದ್ದಿಸಿದೆ ಎಂದು
ಕೆಲನರು ಮುಗಿ ಮಾನ ಹ ಬಟ್ಟೆಯನ್ನು ಹಾಕಿದರು. ಅದರಲ್ಲಿ
೨೦೦ ರೂಪಾಯಿಗಳ ದಂಡವೂ ಅದಕ್ಕೆ ಆಯಿತು. ಆದರೆ ಹೋಗಿ ಚಹಾ
ಕುಡಿದವರ ಬಗ್ಗೆ ಶಂಕರಾಚಾರ್ಯರ ಹೊರತು ನಿರ್ಣಯ ಕೊಡುವವರಾರು?
ಶ್ರೀ ಶಂಕರಾಚಾರ್ಯರು ನ್ಯಾಯನಿರ್ಣಯಕ್ಕಾಗಿ ವೆಂಕಟಿಶಾಶ್ರಿ ನಿಪ್ಪಾಣಿ
ಕರ, ನ್ಯಾಯಗುರು ಬಿಂದುಮಾಧವಶಾಸ್ತ್ರಿ ಎಂಬ ಧರ್ಮ ಸರ್ವಾಧಿಕಾರಿ
ಗಳನ್ನು ಕಳಿಸಿಕೊಟ್ಟರು. ಇದನ್ನು ಕಂಡು ಸನಾತನಿಗಳಿಗೆ ಆನಂದ
ವಾಯಿತು. ಆರೋಪಿಗಳು ಕೂಡ ಈ ವಿಚಾರಣೆಗೆ ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡರು.

ನಿಜವಾಗಿ ನಿಚಾರಮಾಡಿದರೆ, ಜನತೆಯು ಧರ್ಮಕ್ಕೆ ಮನ್ನಣೆ
ಕೊಟ್ಟದ್ದನ್ನು ನೋಡಿ, ಸಂತೋಷಬಟ್ಟು ಸಾಮಾನ್ಯ ಪ್ರಾಯಶ್ಚಿತ್ತದಿಂದ
ಈ ಪ್ರಕರಣವನ್ನು ಮುಗಿಸಬಹುದಿತ್ತು. ಆದರೆ ಸನಾತನಿಗಳ ಮುಂದಾಳು
ಗಳಾದ ಬಾಳಾಸಾಹೇಬ ನಾತು ಎಂಬುವವರು ಶಾಸ್ತ್ರಾರ್ಥದ ವಿಚಾರ
ವಾಗಲೇಬೇಕೆಂದು ಹಟಹಿಡಿದರು. ಪ್ರತಿವಾದಿಗಳು ಬುದ್ಧಿ ಪೂರ್ವಕವಾಗಿ

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಟಿಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೧೩೫

ಜಾತಿಗಳನ್ನು ಮುರಿಯಬೇಕೆಂದು ಚಹೆಕುಡಿದ ಮೂಲಕ, ಅದಕ್ಕೆ ಪ್ರಾಯ
ಶ್ಚಿತ್ತ ಅರ್ಥಾತ್‌ ಆಜನ್ಮ ಅವರು ಬಹಿಷ್ಭುತರಾಗಿ ಉಳಿಯಬೇಕೆಂಬ
ಪೈ ಶಾಚಿಕ ಮಹತ್ವಾಕಾಂಕ್ಷೆಯುವಳ್ಳರಾಗಿದ್ದರು. ಆದರೆ ಪ್ರತಿವಾದಿಗಳಲ್ಲಿ
ಬಳಕ, ರಾನಡೆಯವರಂತಹ ಮೇದಧಾವಿಗಳಿರುವರೆಂಬುದನ್ನು ಅವರು

ಮರೆತಿದ್ದರು.

ವಿಚಾರಣೆಗೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ಜಾತಿಯನ್ನು ಮುರಿಯುವದರ
ಸಲುವಾಗಿಯೇ ೪೨ ಜನರು ಚಹ ಕುಡಿಯಲು ಹೋಗಿದ್ದರು ಎಂದು ಸಿದ್ಧ
ಪಡಿಸಲು ವಾದಿಗಳ ಹತ್ತರ ಪುರಾವೆಗಳೇ ಇರಲಿಲ್ಲ. ವೃತ್ತಪತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಅಲ್ಲಲ್ಲ
ಬಂದ ಸುದ್ದಿಗಳು ಹೇಗೆ ಗ್ರಾಹ್ಯವಾಗಬೇಕು? ರೇನ್ಹಿಂಗಟನ್‌ ಸಾಹೇಬನು
ಸಾಕ್ಷಿಗೆ ಬರಲು ನಿರಾಕರಿಸಿದನು. ಗೋಪಾಳರಾಯರನ್ನು ಸಾಕ್ಷಿಗೆ ಕರೆಯಲು
ಅವರಿಗೇ ಧೈೈರ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ. ತಮಗೆ ಏನು ಬೇಕೋ ಅದೆಲ್ಲ, ಅರ್ಜಿ
ಯಲ್ಲಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಿ ವಾದಿಗಳು ಬಾಲಂ ಮುಚ್ಚಬೇಕಾಯಿತು. ಎರಡನೆ
ಮಾತೆಂದರೆ, ಇದಕ್ಕೆ ಪ್ರಾಯಶ್ಚಿತ್ತವೇ ಇಲ್ಲವೆಂಬುದಕ್ಕೈ ಆಧಾರಗಳನ್ನು
ತೋರಿಸಿರಿ ಎಂದೊಡನೆ, ಮೇಲಿನಂತೆಯೇ ಉತ್ತರ ಕೊಟ್ಟರು. ಮೊದ
ಮೊದಲು ಶಾಸ್ತ್ರದ ಜಂಬ ಕೊಚ್ಚುವ ಭಟ್ಟಿ ರುಓಳಕರು ಧರ್ಮಗ್ರಂಥಗಳ ರಾಶಿ
ಯನ್ನೊಟ್ಟ, ಶಡ್ಡು ಹೊಡೆದು ವಾದಕ್ಕೆ ನಿಲ್ಲಲು, ಅವರು ಶಾಸ್ತ್ರಾಧಾರ ಕಾಣದೆ
ನಿರುತ್ತರರಾದರು. ಪಂಚರು ಬೇಕಾದ ನಿರ್ಣಯ ಕೊಡಲಿ, ಕೊನೆಗೆ ಊರಲ್ಲಿ
ಹರಿಯುವ ಗಂಗೆಯು ಯಾರನ್ನು ಪುನೀತ ಮಾಡುವಳೋ ಅವರಸ್ಟೇ
ಪುನೀತರು ಎಂದು ಸನಾತನಿಗಳು ಹುಯಿಲು ಎಬ್ಬಿಸಿದರು. ನಮ್ಮಂತೆಯೇ
ನಿರ್ಣಯಕೊಡಬೇಕೆಂದು ಶ್ರೀಗಳವರ ಕಡೆಗೆ ಶಿಷ್ಟ ಮಂಡಲ ಒಯ್ಯ
ಬೇಕೆಂದು ನಿರ್ಣಯಿಸಿದರು. ನಮ್ಮ ಪೂರ್ವಜರು ಪರಕೀಯರ ಕೈಯಿಂದ
ಚಹಾವನ್ನೇೇ ಕುಡಿಯುತ್ತಿದ್ದಿ ಲ್ಲವೆಂದ ಮೇಲೆ, ಧರ್ಮಗ್ರಂಥಗಳಲ್ಲಿ ಇಂತಹ
ಅಪರಾಧಕ್ಕೆ ಪ್ರಾಯಶ್ಚಿತ್ತ ಹೇಗೆ ದೊರೆಯಬೇಕು? ಎಂದು ವಾದಿಗಳು
ಹೇಳಿದರೆ, ಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ಯಾವುದಕ್ಕೆ ಪ್ರಾಯಶ್ಚಿತ್ತವಿಲ್ಲವೋ ಅದು ಅಸ
ರಾಧವೇ ಅಲ್ಲವೆಂದು ಓಳಕರು ಉತ್ತರಿಸಿದರು.

ಇದೇ ಕಾಲಕ್ಕೆ ಶ್ರೀ ಭೀಮಾಚಾರ್ಯ ರುಳಕೀಕರ ಶಾಸ್ತ್ರಿಗಳು
ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇತರರ ಕೈಯಿಂದ ಅನ್ನಗ್ರಹೆಣದ ಪ್ರಸಂಗ ಫಟಓಸಿದರೆ, ಅದಕ್ಕೆ

೧೩೬ ವಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಪ್ರಾಯಶ್ಚಿತ್ತವಿರುವ ವಚನಗಳನ್ನು ಪ್ರಸಿದ್ಧಿಸಿದರು. ಒಂದು ವಚನದಲ್ಲಿ
ಯಂತೂ ನೀರು, ಹಾಲು, ಮೊಸರು, ಚುರುಮುರಿ, ಹುರಿದ ಕಡಲೆ ಮೊದ
ಲಾದವುಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಬಹುದೆಂದು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿದ್ದಿ ತು. ಆದರೆ ಇದು
ನಾತು ಪ್ರಭೃರ್ತಿಗಳಿಗೆ ಮಾನ್ಯವಾಗುವ ಬಗೆ ಹೇಗೆ? ಓಳಕ ಮೊದಲಾದ
ಮುಖಂಡರ ಸಕ್ಸ್‌ರ ಪ್ರಾಯಶ್ಚಿತ್ತ ಮಾಡಿಸದಿದ್ದರೆ ತಾವು ಸನಾತನಿಗಳೇ
ಅಲ್ಲವೆಂದು ಪ್ರತಿಜ್ಞೆ ಗೈದ ಜನಕ್ಕೆ ಈ ವಚನಗಳಿಂದ ಹೇಗೆ ಸಮಾಧಾನ
ವಾಗಬೇಕು? ಬಳಕರ ಮೀಸೆಯ ಮೇಲೆ ಅವರ ಕಣ್ಣಿದ್ದಿತು.

ಟಳಕರು ಈ ರೀತಿಯಾಗಿ, ವಾದಿಗಳನ್ನು ನಿರುತ್ತರರನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿ,
ಈ ಪ್ರಾಯಶ್ಚಿತ್ತದ ಬಗೆಗೆ ಜನರಿಗೆ ಯೋಗ್ಯ ತಿಳುವಳಿಕೆ ಮಾಡಿಕೊಡುವ
ದಕ್ಟೋಸ್ಕರ ಕೇಸರಿಯ ಎರಡು ಮೂರು ಸಂಚಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಸರ್ವಶಾಸ್ತ್ರಾಧಾರ
ಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸಿದರು. ಓಳಕರ ಧರ್ಮಶಾಸ್ತ್ರದ ಅಗಾಧ ಪಾಂಡಿತ್ಯವು ಪ್ರಕಟ
ವಾಯಿತು.

ಇತ್ತ ಪಂಚರು ೧) ಜಾತಿಗಳನ್ನು ಮುರಿಯುವದರ ಸಲುವಾಗಿಯೇ
ಮಿಶನ್‌ ಮಂದಿರಕ್ಕೆ ಹೋಗಿದ್ದರೆಂಬುದಕ್ಕೆ ಆಧಾರಗಳೇ ಇಲ್ಲ. ಸಾಕ್ಷಿಗಳಲ್ಲ,
೨) ಇಂಥವರು ಇಂತಹ ಪದಾರ್ಥಗಳನ್ನು ಸೇವಿಸಿದರೆಂದು ವಾದಿಗಳಿಗೆ ಸಿದ್ಧ
ಪಡಿಸಲಾಗಲಿಲ್ಲ. ೩) ಸೇವಿಸಿದ ಪದಾರ್ಥಗಳು ಧರ್ಮಶಾಸ್ತ್ರದಿಂದ ನಿಷಿದ
ವಾದವುಗಳೆಂದು ಸಿದ್ಧಪಡಿಸಲು ವಾದಿಗಳಿಗೆ ಆಗಲಿಲ್ಲ. ಎಂದು ಹೇಳಿ ಬೇರೆ

ಬೇರೆ ಜನರಿಗೆ ಸಂಕರ್ಪದೋಷ ಮೊದಲಾದವುಗಳಿಗಾಗಿ ಬೇರೆ ಬೇರೆ
ಪ್ರಾಯಶ್ಚಿತ್ತವನ್ನು ಹೇಳಿದರು. ಟಳಕರು ಮಿಶನರಿಗಳ ಮಂದಿರದಲ್ಲಿ ಚಹಾ
ಕುಡಿದನಂತರ ಶ್ರೀ ಕ್ಷೇತ್ರ ಕಾಶಿಗೆ ಹೋಗಿ ಸರ್ವ ಪ್ರಾಯತ್ಚಿತ್ತ ತೆಗೆದು
ಕೊಂಡ ಬಗ್ಗೆ ವಿಶ್ವಸನೀಯವಾದ ಪುರಾವೆಗಳನ್ನು ಕೊಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ. ಮತ್ತು
ಪುಣೆಯಲ್ಲಿಯೇ ಎರಡು ಸಲ ಕೃತ್ಸ್ನ ಪ್ರಾಯಶ್ಚಿತ್ತ ತೆಗೆದುಕೊಂಡ ಮೂಲಕ
ಇನ್ನು ಮತ್ತೆ ಪ್ರಾಯಶ್ಚಿತ್ತ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವ ಕಾರಣವಿಲ್ಲ. ರಾನಡೆ
ಮೊದಲಾದ ಜನರು ಜ್ಞಾತಾಜ್ಞಾತ ದೋಷ ನಿವಾರಣೆಗಾಗಿ ಪ್ರಾಯಶ್ಚಿತ

ಇದಿ
ವಾಗಬೇಕೆಂದು ಅರ್ಜಿಮಾಡಿರುವ ಮೂಲಕ ಅವರು ಸರ್ವ ಪ್ರಾಯಶ್ಚಿತ್ತವನ್ನು

ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಬೇಕು” ಎಂದು ನಿರ್ಣಯಕೊಟ್ಟಿ ರು.
ಯಾರು ಈ ಸನಾತನಿಗಳಿಗೆ ಶರಣು ಹೊಡೆಯದೆ, ತಮ್ಮಸ್ಟಕ್ಸೆ ತಾವೇ
ಪ್ರಾಯಶ್ಚಿತ್ತವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡರೋ, ಓಳಕರಂತಹರು ಪರಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಟಿಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೧೩೭

ಪ್ರಾಯಶ್ಚಿತ್ತ ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಬಾಳಾಸಾಹೇಬರಂತಕರಿಗೆ ಮೂಶೆಯನ್ನು
ತೆಗೆಯಿಸಿದ ನೇ ತ್ರಾನಂದವನ್ನುಂಟುಮಾಡಲಿಲ್ಲವೋ ಅಂಥವರ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ
ಅತಿನಾದಿಗಳು ಪಂಚರ ನಿರ್ಣಯವನ್ನು ಧಿಕ್ಕರಿಸಿ, ಬಹಿಷ್ಕಾರ ಹಾಕಿದರು.
ಅವರ ಮನೆಗಳಿಗೆ ಯಾರೂ ಊಟಕ್ಕೆ ಹೋಗದಂತೆ ಮಾಡಿದರು. ಊರ
ಲಿಯ ವಾದವು ಮುಗಿಯದೆ ವಿಕೋಪಕ್ಕೆ ಹೋಯಿಂತು.

ಬಳಕರು ಇದಕ್ಕೆ ಬೆದೆರಲಿಲ್ಲ «ಪ್ರಾ ಯಶ್ಚಿತ್ತ ವೆಂದರೆ ನ ಪಶ್ಚಾತ್ತಾಸವಲ್ಲ,
ಕೇವಲ ಪಾಸನಾಶಕ 1 ಆದರೆ ಟಾ ತ್ರಾಪದಿಂದ ಇ ಬ ಕಃ
ವದಿಲ್ಲವೆಂದು ಮಾತ್ರ ತಿಳಿಯಕೂಡದು. ಯಾವುನೊಂದಕ್ಕೆ ಪ್ರಾ ಯತ್ಚ್ರಿತ್ರ
ವಿದೆಯಂದಾಕ್ಷಣ pe ಮಹಾಸರಾಧವೆಂದು ಜಟ ಕಾರಣವಿ್‌
ಯಾವುದೊಂದು ಸಾಂಪ್ರದಾಯ ಮುರಿದರೆ, ಅದಕ್ಕೆ ಪ್ರಾಯಶ್ಚಿತ್ತ ಬೇಕೇ
ಬೇಕು. ದೇಶ, ಕಾಲಮಾನೆಕ್ಟನುಸರಿಸಿ ಕೆಲವು PU ಬಿಡಬೇಕಾಗು
ವದು. ಕುಮಾರಿಲ ಭಟ್ಟರು ಅಥವಾ ಶಂಕರಾಚಾರ್ಯರು ಹಳೆಯ (ಲ್ಲ
ಶ್ರೌತಾಚಾರಗಳ ಆಗ್ರಹ ಹಿಡಿಯಲಿಲ್ಲ. ಆದ್ದರಿಂದಲೇ ವೈದಿಕ ಧರ್ಮವು
ಉಳಿಯಿತು. ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೆ ನಾವೆಲ್ಲರೂ ಬೌದ್ಧರಾಗುತ್ತಿದ್ದೆ ವು. ತಿಳಿದೂ ತಿಳಿದೂ
ಅಗ್ನಿಹೋತ್ರದ ಸಾಂಪ್ರದಾಯವನ್ನು ಬದಿಗಿರಿಸಿ, ಶ್ರಾವಣಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಯ
ಶ್ಚಿತ್ತದಿಂದ ಕೆಲಸ ಸಾಗಿಸುತ್ತಿರುವಾಗ ಸ್ಪರ್ಶಾನ್ಸ ps ದೋಷಕ್ಕಾಗಿ ಸ ಪ್ರತ
ಮ್ಹಾಯದ್ವಾರ ಪ್ರಾ ಯಶ್ಚಿ ತ್ತ ಮಾಡುತ್ತ ಹೋದರೆ, ಈ ಕಾಲದ ಎಲ್ಲಿ
ಪ್ರಶ್ನೆಗಳೂ ಬಿಟ್ಟು. ಜು ಜಟಕ ಪ್ರಗತಿಯೂ ಆಗುವದು. ಯೋಗ್ಯ ಧರ್ಮಾಭಿ
ಮಾನವೂ ಉಳಿಯಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುವದು' ಎಂದು 1128.
ಮಾಡಿದರು,
ಧರ್ಮವನ್ನರಿಯದ ಶಾಸ್ತ್ರದ ಒಂದು ವಚನವೂ ಕೂಡ ತಿಳಿಯದ,
ಬುದ್ಧಿ ವಂತರು ಹೇಳಿದ್ದ ನ್ನು ಈಡ ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳು ವಷ್ಟು ಬುದ್ಧಿ ಯಿರದ ಜನ್ಮ
ಮುಂದಾಳುಗಳಾಗುತ್ತಿ "ರುವದು ದೇಶದ ದುದ್ದೆ ವವು. ತ್ರಿಯಂಬಕ ಶಾಸ್ತಿ

ಗಳಂತಹ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಮೂರ್ಬರಾಗಿ ಭಿ ಮಾರುವ ಜಾ ನಲಸ
ದುರ್ವಿದಗೃರು ಮುಂದಾಳುಗಳಾಗಬೇಕಾದರೆ, ಎಂತಹ ವಿಸರೀತ* ಕಾಲ,

ಶಂಕರಾಚಾರ್ಯರು ಕೊಟ್ಟ ನಿರ್ಣಯವು ಬಹುಜನರಿಗೆ ಮಾನ್ಯ. ಪರ ಊರವ
'ರಿಗೆಲ್ಲ ಮಾನ್ಯ. ಆದರೆ ಪುಣೆಯಲ್ಲಿಯ ಈ ವಾಡಿಗಳಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಅಮಾನ್ಯ.

18

೧೩೮ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ರಾನಡೆಯವರಂಥ ಸುಧಾರಕರು ಶಂಕರಾಚಾರ್ಯರ ಆಜ್ಞೆಯನ್ನು ಮನ್ನಿಸಿ,
ನಾತುರಂಥ ಧರ್ಮಮಾರ್ತಾಂಡರು ಶಂಕರಾಚಾರ್ಯರನ್ನೇ ಬಹಿಸ್ಟರಿಸುವ
ಎಂತಹ ವಿಚಿತ್ರ ಸನ್ನಿವೇಶವಿದು' ಎಂದು ಸನಾಶನಿಗಳಿಗೆ ಏಟು ಕೊಡ
ಹತ್ತಿದರು.

ಕೊನೆಗೆ ಶ್ರೀಗಳು ಈ ಪ್ರಕರಣಕ್ಕೆ ಬೇಸತ್ತು ವಾದಿಗಳನ್ನೆಲ್ಲ ಕರೆ
ಯಿಸಿಕೊಂಡರು. ಓಳಕರಿಗೂ ಬರಲು ತಿಳಿಸಿದರು. ಓಳಕರು ಪಂಚರ ನಿರ್ಣ
ಯವು ನಮಗೆ ಮಾನ್ಯವಿದೆಯೆಂಬ ೫೦-೬೦ ಜನರ ಗುಂಪಿನೊಡನೆ
ಹೋದರು. ೧೮೯೨ ರ ಡಿಸೆಂಬರ ೧೮ನೇ ತಾರೀಖಿಗೆ ವಿಚಾರಣೆಯ
ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ಶ್ರೀಗಳು ಕುರಂದವಾಡದ ಅಧಿಪತಿಗಳಾದ ಬಾಪೂ
ನಾಥೇಟ ಹಾಗೂ ಬಾಳಾಸಾಹೇಬರಿಗೆ ಇದನ್ನು ಒಪ್ಪಿಸಿ , ತಮ್ಮ ಅಭಿಪ್ರಾಯ
ದೆೈಡನೆ ಎಲ್ಲ ಪ್ರಕರಣವನ್ನು ಕಳಿಸಬೇಕೆಂದು Rs ವಿಚಾರಣೆಗೆ
ಆರಂಭವಾಯಿತು.

ಬಳಕರು ಬೇಕಾದರೆ ಇನ್ನೂ ಒಮ್ಮೆ ವಿದ್ವಾಂಸರಾದ ಪಂಚರನ್ನು
ನಿಯಮಿಸಿ, ನಿರ್ಣಯ ಕೈಕೊಳ್ಳ ಬಹುದೆಂದು ಹೇಳಿದರು. ಮತ್ತು ಕೇವಲ
ಕಾಗದ ಪತ್ರದ ಮೇಲೆಯೇ ನಿರ್ಣಯ ಕೊಡದೆ, ಸಾಕ್ಷಿಗಳನ್ನೂ ತೆಗೆದು
ಕೊಳ್ಳಬಹುದೆಂದರು. ಜಾತಿಗಳನ್ನು ಮುರಿಯಬೇಕೆಂದೇ ಚಹಾ ತೆಗೆದು
ಕೊಂಡರೆಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆಯಲ್ಲದೆ ಮೊದಲಿನ ಪಂಚರು ಪಕ್ಷಪಾತದಿಂದ ನಿರ್ಣಯ
ಕೂಟ್ಟರೆಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆಯೂ ಇದ್ದಿತು. ಬೀಸ್ಭ್ರೀಟುಗಳನ್ನು ಯಾರು ತಿಂದರೆಂಬ
ಬಗ್ಗೆ ಪುರಾವೆಗಳಿರದಿದ್ದರೂ ಟೇಬಲ್ಲಿನ ಮೇಲೆ ಅವು ಇದ್ದವು. ಇಷ್ಟರಿಂದಲೇ
ಅವರು ತಿಂದಿರುವರೆಂಬ ಅನುಮಾನ ತೆಗೆಯಬೇಕೆಂದು ನಾತುರವರು
ಹೊಸ ಪ್ರಶ್ನೆಯನ್ನು ಎಬ್ಬಿಸಿದರು. ಅದಕ್ಕೆ ಟಳಕರು «ಶ್ರೀ ನಾತುರವರು
ಗಣೇಶ ಖಿಂಡಿಯಲ್ಲಿಯ ಎಷ್ಟೋ ಚಹಾದ ಸಮಾರಂಭಕ್ಕೆ ಹೋಗುತ್ತಾರೆ.
ಆಗ ಎದುರಿಗೆ ಶೆರೆಯು ಇಡಲ್ಪಟ್ಟಿರುತ್ತದೆ. ಇದರಿಂದ ನಾತುರವರು ಶೆರೆ
ಕುಡಿಯುವರೆಂದು ಹೇಳಬೇಕಾದೀತು ಎಂದು ಉತ್ತರಿಸಿದರು. ಕೊನೆಗೆ
ಇಬ್ಬರೂ ಅಧಿಪತಿಗಳಿಗೆ ವಾದೀ ಪಕ್ಷದ ದುರಾಗ್ರಾಹವಿಜಿ ಎಂದು ಮನವರಿಕೆ
ಯಾಯಿತು. ಮೊದಲಿನ ನಿರ್ಣಯವು ಯೋಗ್ಯವಿದೆ ಎಂದೆನಿಸಿತು. ಅವರು
ಆದದ್ದು ಆಗಿಹೋಯಿತು. ಇಬ್ಬರೂ ಇದನ್ನು ಮರೆಯಬೇಕು. ಇಬ್ಬರೂ

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಓಳೆಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೧೩೯

ನಮ್ಮ ಪಂಕ್ತಿಗೆ ಕುಳಿತು ಊಟಿಮಾಡಬೇಕೆಂದು ಕೇಳಿಕೊಂಡರು. ಸನಾತನಿ
ಗಳಿಗೆ ಇದು ಮಾನ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ.

ಮುಂದೆ ಶ್ರೀ ಶಂಕರಾಚಾರ್ಯರ ಕಡೆಗೆ ಅಭಿಪ್ರಾಯ ಕಳಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ತು.
ವಾದಿಗಳು ವಾದಿಸುತ್ತಲೇ ಇದ್ದರು. ಕೊನೆಗೆ "ಹಗ್ಗ ಹರಿಯಲಿಲ್ಲ, ಕೋಲು
ಮುರಿಯಲಿಲ್ಲ' ಎಂಬ ಗಾದೆಯಂತೆ ಜನರು ಬರಬರುತ್ತ ಆ ಪ್ರಕರಣವನ್ನು
ಮರೆತು ಬಿಟ್ಟಿ ರು.

ಟಿಳಕರು ಮಾತ್ರ ಅವರ ಬಹಿಷ್ಕಾರಕ್ಕೆ ಬಗ್ಗದೆ, ಶಾಸ್ತ್ರಕ್ಕೆ ಮನ್ನಣೆ
ಯಿತ್ತು ಪ್ರಾಯಶ್ಚಿತ್ತ ತೆಗೆದುಕೊಂಡು, ಜನತೆಗೆ ಶಿಕ್ಷಣ ಕೊಡುತ್ತ, ನೂಶೆ
ಗಳನ್ನು ಮೇಲೆ ಮಾಡಿಕೊಂಡೇ ಮುನ್ನಡೆದರು.

ಟಿಳಕ ಹಾಗೂ ಶಾರದಾ ಸದನ

ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ ಟಳಕರ ಅಗಾಧ ಪಾಂಡಿತ್ಯವು ಪ್ರಕಟ
ವಾದಂತೆ, ಶಾರದಾ ಸದನದ ಚಳವಳಿಯಲ್ಲಿ ಓಳಕರ ಮುಂಥಧೋರಣವು
ಪ್ರಕಟವಾಯಿತು. ಶಾರದಾ ಸದನದ ಸಂಸ್ಥಾಸಕರಾದ ಪಂಡಿತ

ರಮಾಬಾಗುಯವರು ಲೋಕೋತ್ತರ ಸ್ತ್ರೀಯರೆಂದು ಹೇಳಬಹುದು.
ಪಂಡಿತ ರಮಾಬಾಯಿಯವರು ಮಂಗಳೂರ ಜಿಲೆ ರ ಯವನರು. ಅವರ

ತಂದೆ ರಾಜಮನ್ನಣೆಯನ್ನು ಪಡೆದ ಸಂಸ್ಕೃತ ನಂತರು ತಾಯಿಯೂ
ಶಾಸ್ತ್ರಾಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿಸುವಷ್ಟು ಪಾಂಡಿತ್ಯವನ್ನು ಪಡೆದವಳು. ಇಂತಹರ
ಹೊಟ್ಟೆ ಯಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿದ ರಮಾಬಾಯಂಗೆ ಸಂಸ್ಕೃತದಲ್ಲಿ ಪಾಂಡಿತ್ಯವನ್ನು
ಪಡೆಯಲು ಎಲ್ಲ ಅನುಕೂಲತೆಗಳು ದೊರೆಯುನದು ಸ್ವಾಭಾವಿಕ. ದುರ್ದೈವ
ದಿಂದ ಚಿಕ್ಕ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿಯೇ ತಂದೆ ತಾಯಿಗಳಿಬ್ಬರು ತೀರಿಕೊಂಡರು.
ರಮಾಬಾಯಿ ಹಾಗೂ ಅವರ ತನ್ಮು ಶ್ರೀನಿವಾಸರಿಬ್ಬರು ಹೊಟ್ಟಿಗಾಗಿ
ಅಲೆಯುತ್ತ ಕಲಕತ್ತೆಗೆ ಬಂದರು. ಅವರ ಎಳೆಯ ವಯಸ್ಸು, ಪಾಂಡಿತ್ಯ
ಸಂಸ್ಕೃತದ ಮೇಲಿನ ಅವರ ಪ್ರಭುತ್ವಗಳು, ಕಲಕತ್ತೆಯ ವಿದ್ವಾಂಸರನ್ನು
ಬಗ್ಗ ಗೊಳಿಸಿದವು. ರಮಾಬಾಯಿಯು ಶೀಘ್ರ ಕವಯಿತ್ರಿಯೂ ಇದ್ದಳು.
ಪ್ರೊ. ಬಾನೆ, ಸಂಡತ ಮಹೇಶಚಂದ್ರ ನ್ಯಾಯರತ್ನ ಮೊದಲಾದವರು ಈ
೫% ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸನ್ಮಾನವನ್ನು ಮಾಡಿದರು. ರಾಜಾ ಜ್ಯೋತಿಂದ್ರ

ಮೋಹನ ಟಾಗೋರರೂ, ಆನಂದ ಮೋಹನ ಬೋಸರೂ ಈ ಕವಯಿತ್ರಿ ಗ
ಮಾನಪತ್ರವನ್ನರ್ಪಿಸಿದರು. ಈ ಎಲ್ಲ ನ್ಯ ತ್ತಾಂತವು ವೃ ತ್ತಪತ್ರ ಗಳ

ಮುಖಾಂತರ ನಾಡಿನಲ್ಲಿ ಲ ಹಬ್ಬಿ ತು. ದ ಬಗೆಗೆ ಪೆ ಮಾದರ
ಗಳುತ್ಸನ್ನವಾದವು. ತಮ್ಮನಾದ ಶ್ರಿ (ನಿವಾಸನು ೧೮೮೦ರಲ್ಲಿ 201
ಜಿ ಜಾಜಿ ಏಕಾಕಿನಿಯಾದಳು. ಮುಂಬಯಿಗೆ ಬರಬೇಕೆಂಬ ವಿಚಾ
ರವು ಆಕೆಯ ತಲೆಯಲ್ಲಿ ಬಂದಿತ್ತು. ಮುಂಬಯಿಯಿಂದ ಕರೆಯೂ ಬಂದಿತ್ತು:
ಮುಂಬಯಿಗೆ ಬಂದರೆ ಸ್ತ್ರಿ ಶಿಕ್ಷಣದ ಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ ಒಳ್ಳೇ ನೆರವಾಗುವದೆಂದು
ಸುಧಾರಕರು ಎಣಿಕೆ ಹಾಕಿದ್ದರು. ಆದರೆ ರಮಾಬಾಯಿಯು ಆಸಾಮಕ್ಕೆ

ಈ

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಬಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೧೪೧

ಹೋದಳು. ಶಿಲ್ಲೆ ಟಿದಲ್ಲಿಯ ಬಿಪಿನ ಬಿಹಾರಿದಾಸ ಮೇಧಾವಿ ಎಂಬ ವಕೀಲ
ರನ್ನು ಮದುವೆಯಾದಳು. ಆದರೆ ದುರ್ದೈವವು ಆಕೆಯ ಬೆನ್ನು ಹತ್ತಿತ್ತು.
ಲಗ್ನವಾದ ಒಂದು ಒಂದೂವರೆ ವರ್ಷದಲ್ಲಿಯೇ ಗಂಡನು ಸತ್ತನು. ಆಗ
ಆಕೆಯು ಗರ್ಭಿಣಿ ಇದ್ದಳು. ಮುಂದೆ ಮುಂಬಯಿಗೆ ಬಂದಳು. ಆದರೆ
ಮುಂಬಯಿಯಲ್ಲಿಯೂ ನಿಲ್ಲದೆ ೧೮೮೨ ರಲ್ಲಿ ಪುಣೆಗೆ ಬಂದಳು.

ಪುಣೆಯ ಜನರಿಗೆ ಈ ವರ್ತಮಾನ ಕೇಳಿ ಆಶ್ಚರ್ನವಾಯಿತತು. ರಾನಡೆ

ಟ್ರಿ
ಮೊದಲಾದ ಪ್ರಭೃತಿಗಳಿಗೆ ಸ್ತ್ರೀ ಶಿಕ್ಷಣದ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಒಂದು ನಿಧಿಯೇ

ಸಿಕ್ಸಿತೆಂದನಿಸಿತು. ಆದರೆ ಹಳೆಯ ಜನರ ಮಾತ್ರ ಸಮಾಜದ ಮೇಲೆ
ಒಂದು ಬಗೆಯ ಅಪತ್ತಿಯೇ ಒದಗಿತು ಎಂದೆನಿಸಹತ್ತಿತು. ಪಂಡಿತ ರಮಾ
ಬಾಯಿಯ ಉಪನ್ಯಾಸಗಳು ಪ್ರಾರಂಭವಾದವು. ಎರಡೂ ದೃಷ್ಟಿಯ ಜನಥು
ಕೇಳಲಿಕ್ಕೆ ಬರಹತ್ತಿದರು.

೧೮೮೨ ರಲ್ಲಿ ಪ್ರೀಯರ ಸರ್ವಾಂಗೀಣ ಉನ್ನತಿಯ ಗುರಿಯನ್ನು
ಇಟ್ಟುಕೊಂಡು ಆರ್ಯ ಮಹಿಳಾ ಸಮಾಜ? ಎಂಬ ಸಂಸ್ಥೆಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿ
ದರು. ಇದರದೇ ಒಂದು ಶಾಲೆಯು ಮರುವರ್ಷ ಮುಂಬಯಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಿ
ಸಲ್ಪಟ್ಟತು. ಪುಣೆಯ ಸುಧಾರಕರೆಲ್ಲರೂ ಸಹಾಯ ನೀಡಿದರೆಂಬುದನ್ನು
ಹೇಳುವದೇ ಬೇಡ,

ಪಂಡಿತ ರಮಾಬಾಯಿಯು ಮಹಿಲಾ ಸಮಾಜವನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತಿರು
ವಾಗ ತನಗೆ ಸಿಗಬೇಕಾದಷ್ಟು ಸಹಾಯ ದೊರೆಯಲಿಲ್ಲವೆಂದೂ ತನ್ನ
ಯೋಗ್ಯತೆಯನ್ನು ಜನ ಗಣಿಸಲಿಲ್ಲವೆಂದೂ ನೊಂದುಕೊಂಡಳು. ಇಂಗ್ಲಿಷ
ಕಲಿಯಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದಳು. ಇಂಗ್ಲಂಡಕ್ಕೆ ಹೋಗುವ ಹೊಂಚು ಹಾಕಿದಳು,
ಮಿಸ್‌ ಹಾರಫರ್ಡ, ರೇ ನಿಮಾಯಾಗೊರೆ, ಎಂಬ ಮಿಶನರಿಗಳ ಸ್ನೇಹ
ಬೆಳಿಸಿ, ಅನರ ನೆರವಿನಿಂದ ಇಂಗ್ಲಂಡಕ್ಕೆ ಹೋದಳು. ಹೋದ ಸ್ವಲ್ಪು ದಿನಗಳ
ಲ್ಲಿಯೇ ತಾಯಿ ಮಕ್ಕಳಿಬ್ಬರೂ ಕ್ರಿಸ್ತಿಧರ್ಮವನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದರು. ವಿಲಾ
ಯತಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರೀ ಶಿಕ್ಷಣ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಸುಧಾರಣೆಗಳನ್ನೆ ಲ್ಲ ನಿರೀಕ್ಷಿಸಿದಳು,
"ಚೌಪ್ಟನ್‌ ಹ್ಯಾಮ' ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕೃತ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕಳಾದಳು. ಅನ
ರಿಕೆಗೆ ಹೋದಳು. ತನ್ನ ಪಾಂಡಿತ್ಯದಿಂದ ಅಮೇರಿಕನ್‌ ಜನರನ್ನು ಮರಳು
ಗೊಳಿಸಿದಳು.

೧೪೨ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ರಮಾಬಾಯಿಯು ಕ್ರಿಶ್ಚನ್‌ಳಾದ ಮೂಲಕ, ಅಮೇರಿಕೆಯ ಮಿಶನರಿ
ಗಳ ಸಹಾಯ ಆಕೆಗೆ ಚನ್ನಾಗಿ ದೊರೆಯಿತು. "ರಮಾಬಾಯಿಯು ಸ್ತ್ರೀಯರಿಗೆ
ಸಾಮಾನ್ಯ ಶಿಕ್ಷಣ ಕೊಡಬೇಕು. ಧಾರ್ಮಿಕಶಿಕ್ಷಣ ಕೊಡಬಾರದು. ಕೊಟ್ಟರೆ,
ಕ್ರಿಸ್ತೀಧರ್ಮದ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನೇ ಕೊಡಬೇಕು. ಯಾವುದೇ ಹೆಸರಿನಿಂದ ಸಂಸ್ಥೆ
ಯನ್ನು ನಡೆಯಿಸಬಹುಜಿಂದು ಹೇಳಿ” ಭಾರತದಲ್ಲಿಯ ಅವಳ ಕಾರ್ಯದ
೧೦ ವರ್ಷದ ಎಲ್ಲ ಭಾರವನ್ನು ಹೊರಲು ಅಮೇರಿಕನ್‌ ಮಿಶನರಿಗಳು ಸಿದ್ಧ
ರಾದರು- ಆಕೆಯು ಮರಳಿ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಬಂದಳು. ೧೮೮೯ ರಲ್ಲಿ ಮುಂಬಯಿ
ಯ *ಶಾರದಾಸದನ'ವೆಂಬ ಸಂಸ್ಥೆ ಯನ್ನು ಸ್ಥಾವಿಸಿದಳು. ಉಚ್ಚ ವರ್ಗದ
ನಿರಾಶ್ರಿತ ವಿಧವೆಯರನ್ನೂ ಉಳಿದ ನಿರಾಶ್ರಿತ ಉಚ್ಚ ವರ್ಣದವರನ್ನೂ
ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳ ಲಾಗುವಡೆಂದೂ ಅವರಿಗೆ ಸಾಮಾನ್ಯ ಶಿಕ್ಷಣವಲ್ಲದೆ, ಕೈಗಾರಿ
ರಜೆಯ ಶಿಕ್ಷಣನನ್ನೊ ಕೊಡಲಾಗುವದೆಂದೂ ಉದ್ದೇಶ ಪತ್ರಿಕೆಯನ್ನು
ಹೊರಡಿಸಿದಳು. ಅರ್ಥಾತ್‌ ರಾನಡೆ, ಭಂಡಾರಕರ ಮೊದಲಾದ ಪ್ರಭೃತಿ
ಗಳು ಸಲಹೆಗಾರರ ಮಂಡದಲ್ಲಿದ್ದರು.

ಶಾರದಾ ಸದನವು ಹೇಗೆ ನಡೆಯುವಡೆ೨ಬುದರ ಕಡೆಗೆ ಜನರ ದೃಷ್ಟಿ
ಯಿರುವದು ಸ್ವಾಭಾವಿಕ. ರಮಾಬಾಯಿಯು ಕ್ರಸ್ತೀಧೆರ್ಮುವನ್ನು ಸ್ತೀಕರಿ
ಸಿದ್ದ ಮೂಲಕ, ಸಾಶಂಕರಾಗಿ ನೋಡುವದರಲ್ಲೇನೂ ದೋಷನವಿರಲಿಲ್ಲ.
ಆದರೆ ದುರ್ದೈವದಿಂದ ಜನರ ಸಂಶಯವೇ ನಿಜವಾಗುವ ಲಕ್ಷಣಗಳು ಕಾಣಿಸ
ಹತ್ತಿದವು. ಸಾಶಂಕರಲ್ಲಿ ಓಳಕರೂ ಒಬ್ಬರಾಗಿದ್ದರು. ೧೮ರ್ಲರ ೨೧ನೇ
ಡಿಶೆಂಬರದ ಕ್ರಿಶ್ಚನ್‌ ನೀಕಲಿ' ಎಂಬ ನ್ಯೂಯಾರ್ಕಿನ ಪತ್ರಿಕೆಯಲ್ಲಿ
«ಶಾರದಾ ಸದನದಲ್ಲಿ ಸದ್ಯಕ್ಕೆ ೭ ಬಾಲ ವಿಧವೆಯರಿದ್ದು, ಅವರಲ್ಲಿ ಇಬ್ಬರು
ಕ್ರಿಸೀಧರ್ಮದಲ್ಲಿಯ ತಮ್ಮ ಪ್ರೇಮವನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಮಾಡಿದ್ದಾರೆ, ಮತ್ತು
ತಪ್ಪದೇ ರಮಾಬಾಯಿಯವರೊಡನೆ ಪ್ರಾರ್ಥನೆಗೆ ಹೋಗುತ್ತಾರೆ. ಇನ್ನೊಬ್ಬ
ಹುಡಿಗೆಯೂ ಸ್ವಯಂಪ್ರೇರಣೆಯಿಂದ ಒಬ್ಬ ಮಿಶನರಿಯ ಬಳಿಯಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷಣ
ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದಾಳೆ. ಆ ಸಂಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿಯ ಮತಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವು ಅಪಾಯ
ಕಾರಕವಿಲ್ಲೆಂಬುದು ಇದರಿಂದ ವ್ಯಕ್ತವಾಗುವದು” ಎಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿ
ದ್ದಿತು. ಕೇಸರಿಯು ಇದನ್ನು ೨೮ ನೇ ಜನವರಿ (೧೮೯೦) ಯ ಸಂಚಿಕೆಯಲ್ಲಿ
“ನಾವು ಮೋಸ ಹೋದೆವು. ಮೊದಲೇ ನೀವೇಕೆ ನಮ್ಮನ್ನು ಎಚ್ಚರಿಸಲಿಲ್ಲ

ಲೋಕಮಾನ್ಮ ಟಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೧೪೩

ವೆಂದು ನಮ್ಮನ್ನು ಜನ ಕೇಳಬಾರದೆಂದು ಇದನ್ನು ಪ್ರಸಿದ್ಧಿ ಸಿದ್ದೇವೆ. ಮತ್ತು
ತಮ್ಮ ಹೆಣ್ಣುಮಕ್ಕಳು ಕ್ರಿಸ್ತಿಗಳಾಗಬಾರದೆಂದು ಬಯಸುವವರು ಇದರ
ವಿಚಾರವನ್ನು ಮಾಡಬೇಕು” ಎನದು ಮುದ್ರಿಸಿ ಎಚ್ಚರಿಕೆ ಕೊಟ್ಟಿತು.

ಜನತೆಯಲ್ಲಿ ಗಡಿಬಿಡಿಯುಂಟಾಯಿಂತು. ಸಂಸ್ಥೆಯ ಸಂಜಾಲಕಳಾದ
ಮಿನ್‌ ಹ್ಯಾಮಿಲಿನ್ನಳು ಸಲಹೆಗಾರ ಮಂಡಳದ ಅಂಕೆತದಿಂದ "ಯಾವ
ಜಾತಿ, ಮತ್ಯ ಪಂಥ, ರೂಢಿಗಳಿಗೆ “ನಿರೋಧವಿಲ್ಲದಂತೆ ಶಿಕ್ಷಣಕೊಡಲಾಗು
ವದು? ಎಂಬ ಪ್ರಕಟನೆಯನ್ನು ಕೇಸರಿಗೆ ಕಳಿಸಿದಳು. ಕೇಸರಿಕಾರರು
"ಉದ್ದೇಶ ಪತ್ರಿಕ ಸತ್ಯವಿದ್ದರೆ, ಕುಡುಗೆಯರ ಮನಸ್ಸು ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್‌
ಧರ್ಮದ ಕಡೆಗೇಕೆ ಹರಿಯುವದು? ಎಂದು ಮರು ಸವಾಲುಮಾಡಿದರು.
ಇದೆಲ್ಲವನ್ನು ನೋಡಿ ರಮಾಬಾಯಿಯು «ಹಾಗೇನೂ ಇಲ್ಲ. ಹುಡುಗೆಯರು
ತುಲಸೀ ಪೂಜೆಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ದೇವರಗುಡಿಗೆ ಹೋಗುತ್ತಾರೆ. ಒಬ್ಬ ಹುಡು
ಗೆಯು ಕೈಸ್ತಳಾಗಬೇಕೆಂದು ಬಯಸಿದರೂ ಅಜ್ಞಾನಿ ಬಾಲಿಕೆಯೆಂದು
ನಾನು ದೀಕ್ಷೆ ಕೊಟ್ಟಿಲ್ಲ. ತಾವು ಈ ಬಗ್ಗೆ ಸೂಚಿಸಿದ್ದನ್ನು ಮಾಡ
ಬಹುದು)ಎಂದು ಬರೆದರು.

“ಶಾರದಾ ಸದನವು ಕ್ರಿಸ್ತಿಗಳ ಸಂಸ್ಥೆಯು? ಎಂಬ ಭಬೀಕೆಯು ರಮಾ
ಬಾಯಿಗೆ ವೃಥೆಯನ್ನು ಟುಮಾಡಿತು. ಆಗ «ನಮ್ಮ ದೇಶ ಬಾಂಧವರು
ನಮಗೆ ಯೋಗ್ಯ ಆಶ್ರಯವನ್ನೂ ಉತ್ತೇಜನವನ್ನೂ ಕೊಟ್ಟಿದ್ದರೆ, ಶಾರದಾ
ಸದನವು ಕ್ರಿಸ್ತಿ ಸಂಸ್ಕೃಯಾಗುತ್ತಿ ರಲಿಲ್ಲ. ಎಷ್ಟು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದರೂ ಹಿಂದೀ
ಯರಿಂದ ಸಹಾಯದೊರೆಯದಿದ್ದ ಮೂಲಕವೇ ಕ್ರೆಸ್ತಿಗಳ ಹತ್ತರ ಭಿಕ್ಷೆ
ಬೇಡಬೇಕಾಯಿತು. ಇಂದು ಅವರುತೆಗೆದುಕೊಂಡು ನಡೆಯಿಂಸಲು ಸಿದ್ದ ರಿದ್ದರೆ
ಯಾವ ಕ್ರೇಸ್ತೀಯರೂ ಅಡ್ಡಬರಲಾರರು. ಇಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ. ಅವರು ಎಲ್ಲ
ರೀತಿಯಿಂದಲೂ ಸಹಾಯಮಾಡಲು ಸಿದ್ಧರಿರುವರು, ದೋಷಗಳನ್ನು
ಎತ್ತಿತೋರಿಸುವದು ಬಹು ಸುಲಭವೆಂಬುದು ಎಲ್ಲರೂ ತಿಳಿದ ವಿಷಯ”
ಬಂದು ಉತ್ತರಿಸಿದಳು.

ಟೀಕಾಕಾರರಿಗೂ ಸುಧಾರಕರಿಗೂ ಒಂದು ಬಗೆಯ ಆವ್ಚಾನವೇ
ಆಗಿದ್ದಿತು... «ಹಿಂದೂ ಜನರಮೇಲೆ ಆಕ್ಷೇಪಗಳನ್ನು ಹೊರಿಸುವ
ರಮಾಬಾಯಿಯು ಸಹಾಯವೇಕೆ ದೊರೆಯಲೊಲ್ಲದೆಂಬುದನ್ನು ವಿಚಾರ

೧೪೪ ವಿುಂ ಚಿನಬಳ್ಳಿ

ತಾಡಬೇಕು. ತರುಣ ವಿಧವಾಸ್ತ್ರೀಯರನ್ನು ಶಾರದಾ ಸದನದಂತಹ
ಂಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿಡಬಹುದೇ ? ಎಂಬ ಪ್ರಬಲವಾದ ಶಂಕೆಯೇ ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣ
ವೆಂಬುದನ್ನು ರಮಾಬಾಯಿಯಂಥ ಪಂಡಿತರಿಗೆ ಹೇಳಬೇಕೆ? ಎಂದು
ಕೇಸರಿಯು ಉತ್ತರಕೊಟ್ಟತು. ಸಹಾಯಕ ಮಂಡಳದ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿ
ಗಳಾದ ಸದಾಶಿವ ಪಾಂಡುರಂಗ ಕೇಳಕರರೆಂಬ ಸುಧಾರಕರು “ಸಹಾಯಕ
ಮಂಡಳದ ಮತ್ತು ರಮಾಬಾಯಿಯ ವಿಚಾರಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ಯೈಕೃವಿಲ್ಲವೆಂದು'
ಕೇಸರಿಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಪತ್ರವನ್ನು ಪ್ರಸಿದ್ಧಿಸಿದರು.

ಹೀಗೆ ಎಲ್ಲ ಕಡೆಯಿಂದೆಲೂ ಟೀಕೆಗಳು ಬರಹತ್ತಿದ್ದನ್ನು ನೋಡಿ,
ಮಿಸ್‌ ಹ್ಯಾಮಿಲಿನಿಯು ಪುಣೆಗೆ ಬಂದು ಧಾರ್ಮಿಕ ಶಿಕ್ಷಣ ಕೊಡಲಾಗುವ
ದಿಲ್ಲೆಂದು ವಚನ ಕೊಟ್ಟಳು. ರಾನಡೆ ಮೊದಲಾದ ಜನರು ಮತ್ತೆ
ಸಹಾಯಮಾಡುವ ವಚನವಿತ್ತರು. ಆದರೆ ಹ್ಯಾಮಿಲಿನಿಯು ಮುಂಬಯಿಗೆ
ಮರಳಿದೊಡನೆ, ನಾಯಿಯ ಬಾಲದಂತೆ ಸಿತಿಯಾಯಿತು. ಶಾರದಾ
ಸದನದ ಉದ್ದೇಶವು ಸ್ತ್ರೀ ಶಿಕ್ಷಣವಿರದೆ ಶುಭವರ್ತಮಾನ ಪ್ರಸಾರವೇ ಇರು
ವದೆಂದು ಜನರಿಗೆ ಕಂಡು ಬಂದಿತು. ಸಹಾಯಕ ಮಂಡಳದ ಸದಸ್ಯರಾದ
ರಾನಡೆಯಂಥವರು 46ರಮಾಬಾಯಿಯು ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ನ ಳಾದಾಕ್ಷಣಕ್ಕೆ ಆಕೆಯು
ಕಲಿಸಬಾರದೇಕೆ? ಯೋಗ್ಯವಿರುವದನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು
ಬಿಟ್ಟರಾಯಿತು, ಎಂಬ ಅಭಿಪ್ರಾಯವನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಹತ್ತಿದರು.
ಬಳಕರು ««ಈ ಬಗೆಯಾಗಿ ಸಲಹೆ ನೀಡುವ ಜನರಮೇಲೆ ಜನರನ್ನು
ಮೋಸಗೊಳಿಸಿದ ಆರೋಪವು ಬಂದೀತು? ಪ್ರೀ ಶಿಕ್ಷಣದ ಸೋಗಿನಿಂದ
ನಮ್ಮಲ್ಲಿ ಪ್ರವೇಶಿಸುವ ಕ್ರಿಸ್ತಿ ಹೆಂಗಸು ಹಾಗೂ ಅವಳ ಸಹಾಯಕರು,
ಎಸ್ಟ ವಿದ್ವಾಂಸರಿರಲಿ, ರೂಜಮಾನ್ಯರಿರಲಿ, ಅವರು ನಮ್ಮ ಸಮಾಜದ,
ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದ, ಅಷ್ಟೇ ಎಕೆ, ಪ್ರೀ ಶಿಕ್ಷಣದ ಶತ್ಕುಗಳಂದು ನಾವು
ತಿಳಿಯುತ್ತೇವೆ” ಎಂದು ಶಸ್ತ್ರವನ್ನೇ ಹಿರಿದರು.

ರಾನಡೆಯವರು ಈ ವಾದವನ್ನು ಸಾಂತ್ವನ ಗೊಳಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿ
ಸಿದರು. ಕೇಸರಿಯು "ಶಾರದಾ ಸದನ ಮತ್ತು ರಾನಡೆಯವರ ಮಧ್ಯ ಸ್ತಿ'
ಎಂಬ ಬರಹವನ್ನು ಬರೆಯುತ್ತ "ಜನೋ ವಿದ್ವಾನ್‌ ಏಕಃ ಸಕಲಮಹಿ
ಸಂಘಾಯ ಕಪಟ್ಟಿ ಃ' ಎಂಬ ಅವತರಣಕೆಕೊಟ್ಟು, ಸದನದ ದೋಷಗಳನ್ನೆಲ್ಲ

ಜ. 2

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಬಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೧೪೫

ನಿರ್ದೇಶಿಸಿ ಇವುಗಳಿಗೆ ಉತ್ತರವಿಲ್ಲವೆಂದು ಸಾರಿ, ರಾನಡೆ ಮೊದಲಾದ
ವರಿಗೆ ಆಡಳಿತದಲ್ಲಿ ಕೈಹಾಕುವ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಅಮೇರಿಕೆಯ ಮಿಶನರಿಯು
ಕಸಿದುಕೊಂಡಿದೆ. ಅದನ್ನು ಇವರು ಮುಚ್ಚುತ್ತಿ ರುವದೇಕೆ? ಪಂಡಿತ
ರಮಾಬಾಯಿಯಂತಹ ಉತ್ಸೆ )ಂಕಲ ಆಧುನಿಕ ಕಾಮಂದಕೀಯ ಸ್ವೈರವೃತ್ತಿ
ಯನ್ನು ತಡೆಹಿಡಿಯಲೆತ್ತಿ ಸುವದು ಗಾಳಿಯನ್ನು ಕಟ್ಟಹೋದಂತೆಯೇ ಸರಿ,
ರಾನಡೆಯವರಿಗೆ ಇಂಥದನ್ನು ಮಾಡಬೇಡಿರಿ ಎಂದು ಹೇಳಲು ಯಾವ
ಅಧಿಕಾರವೂ ಇಲ್ಲ. ಹೀಗಿದ್ದು ರಾನಡೆಯವರು ಸ್ವತಃ ಮೋಸಹೋಗುತ್ತಿ
ರುವರಲ್ಲದೆ. ಜನರನ್ನು ಮೋಸಗೊಳಿಸಲು ಕಾರಣರಾಗುತ್ತಿದ್ದಾರೆ'ಎಂದು
ಕಟುನುಡಿಗಳನ್ನು ಬರೆದರು.

ಬಳಕರು ಶಾರದಾ ಸದನದಲ್ಲಿ ಏನೇನು ನಡೆದಿದೆ ಎಂಬುದನ್ನು
ಹೊರಗೆಡುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಅಲ್ಲಿಂದ ಹೊರಬಿದ್ದ ಒಬ್ಬ ಹೆಣ್ಣುಮಗಳ ಒಂದು
ಪತ್ರವನ್ನು ಪ್ರಸಿದ್ಧಿಸಿದರು. "ತಂದೆ ತಾಯಿಗಳು ಹೇಳಿದರೂ ಕೂಡ ದೇವಾ
ಲಯಗಳಿಗೆ ಹೋಗಗೊಡುವದಿಲ್ಲ. ತುಳಸೀ ಪೂಜೆ ಮಾಡಗೊಡುವದಿಲ್ಲ.
ಸಮಯವಿಲ್ಲ. ಈಗ ಬೇಡ ಮುಂತಾದ ಕಾರಣಗಳು ಹೇಳಲ್ಲಡುತ್ತವೆ?
ಎಂದು ಪತ್ರದಲ್ಲಿದ್ದಿ ತು

ಪಂಡಿತ ರಮಾಬಾಯಿಯ ಹೈದ್ಗತವನ್ನೆಲ್ಲ ಪೂರ್ಣ ಬಯಲಿಗೆಳೆ
ಯುವ ಸಂಕಲ್ಪವನ್ನು ಓಳಕರು ಮಾಡಿ, ಆಕೆಯ ಚರಿತ್ರವನ್ನೆಲ್ಲ ಅಭ್ಯಸಿಸಿ
ದರು. ಆಕೆಯು ೧೮೮೫ರಲ್ಲಿ ರಾಸೆಲ್‌ ಎಂಬಲ್ಲಿ ಉಪನ್ಯಾಸನೀಯುವಾಗ
“ಹಿಂದೂ ವಿಧವೆಯರಿಗೆ ಶಿಕ್ಷಣಕೊಟ್ಟು, ನಾನು ಕ್ರಿಸ್ತೀ ಧರ್ಮದಿಂದ
ಯಾವ ಸುಖವನ್ನು ಅನುಭೋಗಿಸುತ್ತಿರುವೆನೋ ಆ ಧರ್ಮದ ಉಪದೇಶ
ವನ್ನು ಮಾಡುವದಕ್ಕಾಗಿ ಹಿಂದೂ ವಿಧವೆಯರನ್ನು ಸಿದ್ಧಪಡಿಸಿ ಕಳಿಸುವದೇ
ನನ್ನ ಮಹತ್ವಾಕಾಂಕ್ಷೆ'' ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದಳು. ಇದೂ ಅಲ್ಲದೆ, ಅಮೇ
ರಿಕೆಯ ಮಿಶನರಿಗಳಿಗೆ ಧನಯಾಚನೆಮಾಡುವಾಗ «ಶುಭ ವರ್ತಮಾನದ
ಪ್ರಸಾರದ ಮಾರ್ಗವು ನಿಷ್ಕಂಟಕನಾಗುವದಕ್ಕಾಗಿ, ಹಿಂದೀಜನರ ಮಹಿಳಾ
ಮಂದಿರಗಳ ಬಾಗಿಲದ ಕೀಲಿಯನ್ನು ಮುರಿಯುವದೇ ಎಲ್ಲಕ್ಕೂ ಮಹತ್ವದ
ಕಾರ್ಯವೆಂದು ಧೈರ್ಯದಿಂದ ನಾನು ಈ ಧನ ಸಹಾಯವನ್ನು ಅಫೇಕ್ಷಿಸು
ತ್ರೇನೆ'' ಎಂದು ಬರೆದಿದ್ದಳು. ಆಕೆಯು ಬರೆದ ಪುಸ್ತಕದಲ್ಲಿಯ ವಾಕ್ಯ

19

೧೪೬ ವಿ:ಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ವಿವು ಇಂತಹ ಅನೇಕ ಉದಾಹರಣೆಗಳನ್ನು ಬಯಲಿಗೆಳೆದರು. ಇದ
ರಿಂದ ರಮಾಬಾಯಿಯ ಸ್ವರೂಪವು ಹೊರಬಿದ್ದಿ ಅ.

“ಪಾಪ, ಮ ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮಕ್ಕೆ ಬೆಂಕಿ ಹೆಚ್ಚುವದೇನು
ಇಲ್ಲ. ಆದರೆ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಚಿಕ್ಕ ಮಕ್ಕಳು, ತ ಇರುವ ಸಂಧಿಯನ್ನು
ಸಾಧಿಸಿ, ಮನೆಗೆ ಕೊಳ್ಳಿ ಕೊಟ್ಟು, ದೇವಾ, ಮಾನವನಿಂದ ಆಗಬಹುದಾದ
ಅಲ್ಪ ಸೇವೆಯನ್ನು ಸಲ್ಲಿಸಿದ್ದೇನೆ. ನಖಬಂದಿನ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ತೋರಿಸಲು
ನೀನು ಸಮರ್ಥನಿರುವೆ ಎಂದು ಅವರು ಪ್ರಾರ್ಥಿಸುತ್ತಿರುವಾಗ, ರಾ. ಬ.
ರಾನಡೆಯಂಥವರು, ಶಂಖವನ್ನೂ ದಲು ಸಿದ್ದರೇ ಇರುವರು. ಬೆಂಕೆಯ ಹತ್ತರ
ತುಪ್ಪ ನನ್ನಿಟ್ಟು, ತುಪ್ಪವು ಕರಗಿದ್ದಕ್ಕೆ ನಾನು ಹೊಣೆಗಾರಳಲ್ಲವೆಂದು ಹೇಳುವ
ಜಯ ಬೆನ್ನು ಹತ್ತುವ ರಾನಡೆಯವರು, ಹುಡಿಗೆಯರನ್ನು ಕುಲ

ಡಿಸಿದ ದೋಷಕ್ಕೆ ಪಾತ್ರ ರಾಗಬೇಕಾದೀತೆಂದು ಸ ಸ್ಪಷ್ಟವನ ವಾಗಿಯೇ ಎಚ್ಚರಿಸಿ
ಸಿದರು. ೫ 1 ವಿಧವಾಮಿಶನ್‌ಗ್ರ ಹವು. ಸರಕಾರಿ ಇಲ್ಲವೆ
ಮಿಶನರಿ ಶಾಲೆಗಿಂತಲೂ ಅಪಾಯಕರವಾಗಿದೆ. ಸರಕಾರವು ಧರ್ಮ ಶಿಕ್ಷಣದ
ನಿಷಯದಲ್ಲಿ ತಟಸ್ಥ ನಿದೆ. ಮಿಶನರಿಗಳು ಹೇಳಿಕೇಳಿ ಕುಲಗೆಡಿಸುವವರು.

ಆದಕಿ ಕತಯ ಮಾತ್ರ ಶಿಕ್ಷಣದ ಸೋಗು, ಉದ್ದೇಶ ಮಾತ್ರ ಕುಲಗೆಡಿ
ಸುನದು” ಎಂದು ಟಿಳಕರು ಮರ್ನುಕ್ಕೇ ಪೆಟ್ಟು ಕೊಟ್ಟ ರು.

ಕೊನೆಗೆ ರಾನಡೆ, ಭಂಡಾರಕರ, ಭಟ್ಟ re 34ಕ ಪ್ರಭೃರ್ತಿಗಳು

ಇದಕ್ಕೆ ನಿರುತ್ತರರಾಗಿ, ಅಮೇರಿಕನ್‌ ಪರಿ ಪತ್ರಬರೆದು, ತಮಗೂ
ಸಂಸ್ಥೆಗೂ ಇದ್ದ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಕಡಿದುಕೊಂಡರು

ಈ ಗೊಂದಲದಲ್ಲಿ ಜನರು ತಮ್ಮ ಮಕ್ಕ ಳನ್ನು ಶಾಲೆಯಿಂದ ತಿರುಗಿ
ತಕ್ಕೊಂಡರು. ಇದೇ ಪೊ ಜ್‌ ತಪಶ್ಚ ರ್ಯಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಯಿತಂ.

೧೮೯೫ ರಲ್ಲಿ ಜು ಗರಿ ಚ. ಜನ ಯರನ್ನು ಕುಲ
ಗೆಡಿಸಿದಳು ಎಂಬ ಸುದ್ದಿ ಯು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ವಾಯಿತು. ರಮಾಬಾಯಿಯು

ಪುಣೆಯನ್ನು ಬಿಟ್ಟು , ಖೇಡಗಾವಕ್ಕೆ ಹೋದಳು. ಶಾರದಾ ಸದನವು, ಮುಕ್ತಿ
ಸದನನೆಂಬ ಅಭಿದೌನವನ್ನು ಹೊಂದಿತಂ.

ಬಳಕರು ಸ್ರೀ ಶಿಕ್ಷಣಕ್ಕೆ ವಿರುದ್ಧ ರಿರದೆ, ಇಂತಹ ಕುಲಗೇಡಿಗಳ
ಧರ್ಮದ್ರೋಹಿಗಳ, ವಿರುದ್ಧರಿದ್ದ ಕಿಂಬುದು ವ್ಯಕ್ತವಾಯಿತು. ಅವರ
ಮುಂಥೋರಣವನ್ನು ಕಂಡು ಜನತೆ ಬೊಟ್ಟು ಕಚ್ಚಿತು.

ವಾನ ಘಾಸವವಾಸರ ಸಾವನ್ನು ಪ್ರಾ.

ಹಿಂದೂ ಮುಸ್ಲೀಮರ ದಂಗೆಗಳು

ಸುವರ್ಣಕ್ಕೆ ಪುಟ ಕೊಟ್ಟ ಕೊಟ್ಟಂತೆ, ಅದರ ಕಾಂತಿಯು ಹೇಗೆ
ಹೇಗೆ ಹೆಚ್ಚುತ್ತ ಹೋಗುವದೋ ಹಾಗೆ ಭಳಕರು ಸಂಕಟಿಗಳನ್ನೆ ದುರಿಸಹತ್ತಿ
ದಂತೆ ತೇಜಸ್ವಿಗಳಾಗಿ ಹೊರಬೀಳಹೆತ್ತಿ ದರು. ರಾಷ್ಟ್ರಕ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನ
ಮಾಡುತ್ತ ನಡೆದರು. ಹಿಂದೂ ಮುಸ್ಲೀಮರ ದಂಗೆಗಳಲ್ಲಿ ಇದೇ ಮಾತು
ಒಡೆದು ಕಾಣುವದು. ಧರ್ಮಾಂಧತೆಯು ಸಮಾಜವನ್ನೂ ಜನಾಂಗವನ್ನೂ
ಹೇಗೆ ಸಂಕಟಕ್ಕೆ ಗುರಿಮಾಡುವದೆಂಬುದನ್ನು ಈ ದಂಗೆಗಳು ಚನ್ನಾಗಿ ಮನ
ಗಾಣಿಸಿ ಕೊಡುತ್ತವೆ,

೧೮೯೩-೯೪ ನೇ ಇಸ್ವಿಗಳಲ್ಲಿ ಹಿಂದೂ ಮುಸ್ಲೀಮರ ದಂಗೆಗಳಿಗೆ ಮಹಾ
ಪೂರ ಬಂದಿತು. ೧೮೫೦; ೧೮೭೫ ರ ದಂಗೆಗಳು ಪಾರ್ಸಿ ಮಂಸ್ಲೀಮರಲ್ಲಿ
ಮಾತ್ರ ನಡೆದಿದ್ದವು. ೧೮೯೩ ರ ಮುಂಬಯಿ ದಂಗೆಯು ವಿರಾಟ ರೂಪವನ್ನು
ತಾಳಿ, ಹಿಂದೂ ಮುಸ್ಲೀಮ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಹೊಂದಿತು. ಪ್ರಭಾಸ ಪಟ್ಟಣ
ದಿಂದ ಈ ಕಿಡಿಯು ಹಾರಿ ಬಂದಿದ್ದಿ ತು, ಡೋಲಿಯ ಸಲುವಾಗಿ ವ್ಯಕ್ತಿ ವ್ಯಕ್ತಿ
ಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾದ ಈ ಜಗಳವು, ಜಾತಿ ಜಾತಿಗಳಲ್ಲಿ ಹಬ್ಬಿ ಅನೇಕ
ದೇವಾಲಯಗಳು ನಾಶ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟವು. ಮೂರ್ತಿಗಳು ಒಡೆಯಲ್ಪಟ್ಟವು,
ಸಾಧು ಸಂತರ ಮೇಲೆ ಚಿಮಣೀ ಎಣ್ಣೆ ಯನ್ನು ಉಗ್ಗಿ ಬೆಂಕಿಯನ್ನು ಹಚ್ಚಿ
ದರು. ಖಟ್ಲಿಗೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ಹಿಂದೂ ಮುಸ್ಲೀಮರಿಬ್ಬರೂ ರಕ್ಷಣೆ
ಗಾಗಿ ಯತ್ನಿ ಸಹತ್ತಿದರು. ಮುಂಬಯಿಯಲ್ಲಿಯ ಅವರವರ ಜನರು ಸಹಾ
ಯಕ್ಕೆ ಮುಂದೆ ಬಂದರು. ಇದೇ ಮುಂಬಯಿ ದಂಗೆಗೆ ಬೀಜವಾಯಿತು,
ಯಾರ ಕನಸು ಮನಸಿನಲ್ಲಿಯೂ ಇಲ್ಲದೆ, ೧೧ನೇ ಅಗಷ್ಟದ ದಿವಸ
ಮುಂಬೈಯಲ್ಲಿ ಜಂಮ್ಮಾ ಮಸೀದೆಯಿಂದ ದೀನ ದೀನವೆಂದು ಮುಸ್ಲೀಮರು
ಹೊರಬಿದ್ದರು. ಪೋಲೀಸರು ಅವರನ್ನು ತಡೆಯುವಷ್ಟರಲ್ಲಿ ಯೇ ಊರಲ್ಲೆಲ್ಲ
ದಂಗೆಯು ಹಬ್ಬಿ ಬಿಟ್ಟಿತು... ಹನುಮಾನ ಲೇನದಲ್ಲರುವ ಮಹಾದೇವ
ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ “ದಿವಸರ” ಎಂಬ ಗುಜರಾತಿಗಳ ಹಬ್ಬದ ನಿಮಿತ್ತ ವಾದ
ಬಾರಿಸಿದ್ದೇ ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣನೆಂದು ಹಿಂದುಗಡೆ ಹೇಳಲ್ಪಟ್ಟ ತು. ವಾದ್ರ

೧೪೮ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಬಾರಿಸುವ ಮೊದಲೇ ಮಸೀದಿಯಲ್ಲಿ ಕಲ್ಲು ಹಾಗೂ ಬಡಿಗೆಗಳು ಸಂಗ್ರಹಿಸ
ಲ್ಪಟ್ಟಿ ದ್ದವೆಂದು ಪೋಲೀಸರಿಂದ ಪ್ರಕಾಶಕ್ಕೆ ಬಂದಿತು. ಮರುದಿನ ಹಿಂದುಗಳು
ಆತ್ಮ ರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ ಕೈಯಲ್ಲಿ ಡೊಣ್ಣೆಗಳನ್ನೆತ್ತಿದರು. ಬಿರುಗಾಳಿಯಂತೆ
ದಂಗೆಯು ವಿರಾಟಿ ರೂಪ ತಾಳಿತು. ದಂಗೆಯನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಲು
೩೦೦೦ ಸೈನಿಕರನ್ನು ಹೊರಗಿನಿಂದ ತರಬೇಕಾಯಿತು. ೧೫೦೦ ಜನರು
ಬಂಧಿಸಲ್ಪಟ್ಟರು.

ದಂಗೆಯು ಶಾಂತವಾದ ನಂತರ ಬುದ್ದಿವಾದ ಮಾಡಲು ಶಾಂತಿ
ದೂತರು ಮುಂದೆ ಬಂದರು. ತರ್ಕವಿತರ್ಕಗಳಿಗೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು.
ಯಾರು ತೀರ ಕ್ಷುಲ್ಲಕ ಕಾರಣಗಳಿಂದ ದಂಗೆಗೆ ಪ್ರವೃತ್ತರಾಗುವರೋ
ಅವರನ್ನು ಸೆದೆಬಡಿಯಬೇಕೆಂಬ ಮಾತನ್ನು ಹೇಳಲು ಎಲ್ಲರೂ ಹಿಂಜರಿ
ಯುತ್ತಿದ್ದರು, ಈ ಅಪ್ರಿಯವಾದ, ಜನಹಿತವಾದ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ಕೈಕೊಳ್ಳುವ
ಕೆಲಸವು ಟಿಳಕರ ಪಾಲಿಗೆ ಬಂದಿತು. “ಮುಸಲ್ಮಾನರು ಉನ್ಮ ತ್ತರಾಗಿದ್ದಾರೆ.
ಈ ಉನ್ಮ ತ್ತತೆಗೆ ಸರಕಾರವು ತೋರಿಸುವ ಉತ್ತೇಜಕ ಧೋರಣವೇ ಮುಖ್ಯ
ಕಾರಣವು” ಎಂದು ಓಳಕರು ಸಾರಿದರು. “ನಾವು ಇಲ್ಲಿ ಇರುವದರಿಂದಲೇ
ಮುಸಲ್ಮಾನರ ರಕ್ಷಣೆಯಾಗಿದೆ. ಎಂದು ಬ್ರಿಟಿಶರು ಆಡಿ ತೋರಿಸಹತ್ತಿದ್ದಾರೆ.
ಇದು ಮುಸ್ಲೀಮರನ್ನು ಉತ್ತೇಜನಗೊಳಿಸುವದಲ್ಲದೆ ಮತ್ತೇನು? ” ಎಂದ್ಳು
ಕೇಸರಿಯಲ್ಲಿ ಆವ್ವಾನಿಸಿದರು. ಅಶಿಕ್ಷಿತ ಜನರನ್ನು ಹಿಡಿತದಲ್ಲಿಟ್ಟು ಕೊಳ
ಬೇಕೆಂದಿದ್ದರೆ, ಸರಕಾರವು ಒಬ್ಬರನ್ನು ಮುಂದೆಕರೆಯುವ, ಇನ್ನೊಬ್ಬ
ರನ್ನು ದೂರ ಮಾಡುವ ಸಕ್ಷಪಾತದೆ ಥೋರಣವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು, ಎಲ್ಲರಿಗೂ
ಒಂದೇ ಬಗೆಯ ಶಿಕ್ಷೆಯನ್ನು ವಿಧಿಸಬೇಕು. ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೆ ಮುಂಬಯಿಯಲ್ಲಿ
ಎರಡನೆಯ ದಿನ ಆತ್ಮ ರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ ದಂಡಧರಿಸಿದಂತೆ, ಹಿಂದುಗಳಿಗೆ ತಮ್ಮನ್ನು
ತಾವೇ ರಕ್ಷಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಪ್ರಸಂಗ ಬಂದೀತು” ಎಂದು ಸರಕಾರಕ್ಕೆ
ಎಚ್ಚರಿಕೆ ಕೊಟ್ಟರು. ಸರ್ವರನ್ನು ಸನಿಮಾತುಗಳಿಂದ ಸಮಾಧಾನ
ಗೊಳಿಸುವ ಈ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಓಳಕರು ಇಂತಹ ಮಾತುಗಳನ್ನಾ ಡಬಾರದಿತ್ತೆಂದು
ಕೆಲವರಿಗೆ ಅನಿಸಿತ್ತು, ಸರಕಾರವು ತೋರಿಸುತ್ತಿರುವ ಪಕ್ಷಪಾತತನದ
ಮೂಲಕವೇ ಸ್ಪಷ್ಟೋಕ್ತೆಗಳನ್ನಾಡುವ ಪ್ರಸಂಗ ಬಂದಿತೆಂದು ಓಳಕರು
ಉತ್ತರಿಸಿದರು.

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಬಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೧೪೯

ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಹಿಂದೀಯರು ಮುಸಲ್ಮಾನರ ಬಗ್ಗೆ ತೋರಿಸಬೇಕಾ
ದಷ್ಟು ಸಹಾನುಭೂತಿಯನ್ನು ತೋರಿಸುವದಿಲ್ಲವೆಂಬ ಹೂಲಿಯನ್ನ್ನೆ ಬ್ಬಿಸಿ,
| ಮನಸ್ಸನ್ನು ಕಲುಷಿತ ಮಾಡುವ ಪ್ರಯತ್ನವು ನಡೆದಿದ್ದಿ ತಂ. ಹಿಂದೂ
ಮುಸಿ ಶ್ರ ಮರಿಬ್ಬರೂ ಸೇರಿ NT 80 ದಂಗೆಗಳಾಗದಂತೆ
ನೋಡಿಕೊಳ್ಳುವ ಹೊಣೆಯನ್ನು ಹೊರಬೇಕೆಂದು ಸರಕಾರವು ಬಯಸು
ತ್ತಿತ್ತು. 7 ಯಶ ಈ ಸನಿಮಾತುಗಳಿಗೆ ಮರುಳಾಗಿ ಕೆಲವು ಹೌದಸ್ಸಗಳು
ಮುಂದೆ ಬರುವ ಲಕ್ಷಣ ಕಂಡಿತು. ಆಗ ಟಳಕರು “ಇಲ್ಲಿ ನೀವು ತಪ್ಪುತ್ತಿರು
ವಿರಿ ಎಂತಹ, ಸುಶಿಕ್ಷಿತ ಮುಂದಾಳುವೂ ಈ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಲು
ಸಮರ್ಥನಾಗಲಾರನು. ದಂಗೆಗಳ ನಿಜವಾದ ಕಾರಣ ಅಶಿಕ್ಷಿತರಿದು, ಯಾರ
ಬುದ್ಧಿ ವಾದವೂ ಅವರ ತಲೆಗೆ ಹತ್ತುವದಿಲ್ಲ. ಸರಕಾರವು ನಿಷ್ಟ ಕ್ಷಪಾತವಿದ್ದು,
ಯಾರ ಭಿಡೆ, ಮುರವತ್ತಿಗೊಳಗಾಗದೆ ಕೇವಲ ನ್ಯಾಯದಿಂದ ಕಾಯದೆ
ಗಳನ್ನು ನಿಷ್ಠುರವಾಗಿ ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಅನ್ವಯಿಸುವದೆಂದು ಅವರಿಗೆ ಮನವರಿಕೆ
ಯಾದರೆ ಮಾತ್ರ, ಅವರಿಗೆ ತಿಳಿವಳಿಕೆ ಬರಬಹುದು. ಈ ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ
ಹಿಂದೂ ಮುಸಲ್ಮಾನ ಎರಡೇ ಪಕ್ಷಗಳಿರದೆ ಸರಕಾರವೂ ಒಂದು ಪಕ್ಷ
ವಾಗಿದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಯಾರೂ ಅಲಕ್ಷಿಸಕೂಡದು.” ಎಂದು ಜನರಿಗೆ ಎಚ್ಚ
ರಿಕ ಕೊಟ್ಟರು. ಇದಲ್ಲದೆ ಲಾರ್ಡ ಹ್ಯಾರಿಸರು ಹಿಂದೂ ಮುಸಲ್ಮಾನರಿಗಷ್ಟೇ
ಉಪದೇಶಿಸದೆ, ತನ್ನ ಕೈೈಕೆಳಗಿರುವ ಆಧಿಕಾರಿ ವರ್ಗಕ್ಕೂ ನಿಷ್ಟ ಕ್ಷಪಾತದಿಂದಿ
ರಲು ಹೇಳಬೇಕೆಂದು ಸೂಚಿಸಿದೆರು.

ಮುಸಲ್ಮಾನರ ದಂಗೆಗಳಾಗಲು ಸರಕಾರಿ ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಪಕ್ಷಪಾತವೇ
ಕಾರಣವೆಂದು ಸುಧಾರಕರೂ ಕೇಸರಿಯಂತೆ ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಡುತ್ತಿದ್ದ ರು.
ಆದರೆ ಸಭೆ ಕರೆದು ಸರ್ಕಾರದ ಮಂದೆ ಮಂಡಿಸಲು, ಹಿಂದೆ ಪುಂದೆ ನೋಡು
ತ್ತಿದ್ದರು. ಯಾರ ವಿರೋಧವನ್ನು ಲೆಕ್ಕಿ ಸದೆ, ಸರಕಾರವು ಮುಸಲ್ಮಾನರಿಗೆ
ಪಕ್ಷಪಾತ ತೋರಿಸುತ್ತಿರುವದೇ ದಂಗೆಗೆ ಕಾರಣವೆಂದು, ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸಭೆ
ಗರೆದು ಓಳಕರು ಗೊತ್ತುವಳಿಯನ್ನು ಮಾಡಿಸಿದರು.

ಎದುರಾಳಿಗಳ ದೋಷಗಳನ್ನು ಬಯಲಿಗೆಳೆಯುತ್ತಿದ್ದಂತೆ ಹಿಂದುಗಳ
ಸಂಘಟನೆಗೂ ಬಳಕರು ಕ್ಸ ಹಾಕಿದರು ಇದೇ ಗಣೇಶೋತ್ಸವದ ಪ್ರಾರಂಭ,
"(ಈ ಸಲದ ಗಣಪತಿಯ ಉತ್ಸವವು ವಿಶಿಷ್ಟ ರೀತಿಯಿಂದ ನಡೆದು, ಅದಕ್ಕೆ

೧೫೦ ವಿಂಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸ್ವರೂಪ ಬಂದಿದೆ. ಗಣಪತಿ ಯನ್ನು ಪೂಜಿಸದ ಹಿಂದುವಿಲ್ಲ.
ಆದ್ದರಿಂದ ಗಣಪತಿ ಕಳಿಸುವ ಸಮಾರಂಭವು ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾಗಿ ಜರುಗಿ
ದರೆ, ಒಂದೆಡೆ ಕೂಡಿ ಕಾರ್ಕ ಮಾಡುವ ಅವಕಾಶ ಜನತೆಗೆ ದೊರೆತು,
ಐಕ್ಯಕ್ಕೆ ಸಾಧನವಾಗುವದು? (ಕೇಸರಿ ೨೭-೯-೧೮೯೩) ಎಂದು ಹಿಂದೀಯ
ರನ್ನು ಸಂಘಟನೆಗೆ ಪ್ರಚೋದಿಸಿದರು.

ಓಳಕರು ಕಂಡು ಹಿಡಿದ ನಿದಾನವು ನಿಜವೆಂದು ಒಪ್ಪುವ ಪ್ರಸಂಗೆ
ಒದಗಿತು. ಏವಲೆಯೆಂಬ ಊರಲ್ಲಿ ಬಾಲಾಜಿಯ ಸಲ್ಲಕ್ಕೈಯು ಪ್ರತಿವರ್ಷ
ವಾದ್ಯ ವೈಭವದಿಂದ ಹೊರಡುತ್ತಿದ್ದಿತು. ಪಾಟೀಲ ಮಸೀದಿಯ ಮುಂದೆ
ವಾದ್ಯ 'ಾರಿಸಬೇಕೋ ಬಾರದೋ ಎಂಬ ಬಗ್ಗೆ ಜಗಳವಿದ್ದಿ ತು. ಕಲೆಕ್ಟರನು
ಅಂದಿನ ದಿವಸ ಮಸೀದಿಯಲ್ಲಿ ಮುಸಲ್ಮಾನರು ನೇರಬಾರದೆಂದೂ ಹಿಂದುಗಳು
ಮಸೀದಿಯ ಹಿಂದು ಮುಂದೆ ೧೫ ಅಡಿಗಳ ವರೆಗೆ ಬಾರಿಸಬಾರದೆಂದೂ
ಆಜ್ಞೆ ಹೊರಡಿಸಿದನು. ಮುಸಲ್ಮಾನರಿಗೆ ಇದು ಮಾನ್ಯವಾಗದೆ ಹೈಕೋರ್ಟಗೆ
ಹೋದರು. ಹೈಕೋರ್ಟು ಕಲೆಕ್ಟರರ ಆಜ್ಞೆಯನ್ನು ಎತ್ತಿ ಹಿಡಿಯಂತು.
ಹಿಂದುಗಳು ಕಲೆಕ್ಟರರ ಆಜ್ಞೆಯಂತೆ ನಡೆದರೂ ಮಸೀದಿಯಿಂದ ಕಲ್ಲುಗಳು
ಬಿದ್ದು ದಂಗೆಯು ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ಆಗ ಟಳಕರು "ಸರಕಾರವು ಈ
ದಂಗೆಗಳು ನಿಲ್ಲುವಂತೆ ಸ್ಥಿರವಾದ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಯನ್ನೇ ಮಾಡಬೇಕೆಂದು ಬಯಸು
ತ್ತಿದ್ದರೆ, ಪೂರ್ವದ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಗಳನ್ನು ವಿಚಾರ ಮಾಡಿ, ಯಾವುದು
ಸರಿಯಿರುವುದೋ ಅದರಂತೆ ಆಜ್ಞೆ ಹೊರಡಿಸುವ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ನ್ಯಾಯಾ
ಧೀಶರಿಗೆ ಕೊಡಬೇಕು. ಆಜ್ಞೆಯನ್ನು ಮುರಿಯುವ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ಯಾರಾ
ದರೂ ಆಕ್ಷೇಪವನ್ನೆತ್ತಿದರೆ, ಅವರನ್ನು ಸರಕಾರವು ನಿರ್ಭಿಡೆಯಿಂದ ದೆಂಡಿಸ
ಬೇಕ” ಎಂದು ಸರಕಾರಕ್ಕೆ ಸೂಚಿಸಿದರು. ಸರಕಾರವು ಏನನ್ನೂ ಮಾಡ
ಲಿಲ್ಲ. ಜನತೆ ಸ್ವಾ ನಲಂಬನದ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಹಿಡಿದು, ಮುಸಲ್ಮಾನರೊಡ
ನಿದ್ದ ತಮ್ಮ ವ್ಯವಹಾರವನ್ನೈಲ್ಲ ನಿಲ್ಲಿಸಿಬಿಟ್ಟರು. ಮತ್ತು ಸರಕಾರದ ಹಾಗೂ
ಮುಸ್ಲಿಮರ ಕೃತಿಗಳ ನಿಷೇಧವೆಂದು ಪಲ್ಲಕ್ಕಿ ಹೊರಡಿಸುವದನ್ನೇ ತಡೆ ಹಿಡಿ
ದರು, ರಾವೇರಿ, ಬೆಳಗಾವ, ಸೋಲಾಪೂರ, ಸಾತಾರಾ, ವಾಯಿ, ರತ್ನಾಗಿರಿ,
ಪೇಣ ಮೊದಲಾದ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಕೂಡ, ಸರಕಾರದ ಈ ದುರ್ಬಲ
ಧೋರಣದಿಂದಲೇ ದಂಗೆಗಳಾಗುತ್ತವೆಂಬುದು ಹೊರಬಿದ್ದಿತು. ಮುಂಬ

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಬಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೧೫೧

ಯಿಂಯ ದಂಗೆಯ ನಿಚಾರಣೆಯಲ್ಲಿ ಈ ಮಾತು ಸತ್ಯವೆಂದು ಮರು ಸವಾಲಿ
ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾಯಿತು. ಏವಲೆಯಲ್ಲಿ ಪಕ್ಷಪಾತವು ಶಿಖರಕ್ಕೆ ಮುಟ್ಟಿತು.
ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಕನೂಶನ್ಸರಾದ ಮಿಸ್ಟರ ಫ್ಲೀಟರು ಏವಲೆಗೆ ಬಂದಾಗ
ಮುಸಲ್ಮಾನರ ಉನ್ಮತ್ತ ತನವನ್ನೂ ಹಂಂಬತನವನ್ನೂ ಕಣ್ಣಾರೆ ಕಂಡರು
ಮುಸಲ್ಮಾನರು ರೇಗಿಗೇಳುವ ಹಾಗೂ ಹೊಡೆದಾಡುವ ಸ್ವಭಾನದವರಿದ್ದ
ಮೂಲಕ, ಹಿಂದುಗಳು ತಮ್ಮ ಹಕ್ಕುಗಳು ಪೂರ್ವಪ ರಂಷರೆಗನುಸರಿಸಿದ್ದ ರೂ
ಅವುಗಳನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಬಿಡಬೇಕೆಂಬುದೇ ಸರಕಾರಿ ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಮನೋಭಿ
ಪ್ರಾಯನಿದ್ದಿತು. ಲಾರ್ಡ ಹ್ಯಾರಿಸರ ಉಪದೇಶದ ಅರ್ಥವೂ ಇದೇ ಇದ್ದುದ
ರಿಂದ ಟಳಕರು ಹ್ಯಾರಿಸರ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ ಶಸ್ತ್ರವನ್ನು ಹಿರಿದಿದ್ದರು.

ಸರಕಾರವು ಮುಸಲ್ಮಾನರ ಮನಮುರಿಯುವ ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ಕೃ ಹಾಕುವ
ದಿಲ್ಲೆಂದು ಏನಲೆಯ ಜನ ರೊಚ್ಚಿಗೆದ್ದರು. ಮುಸಲ್ಮಾನರು ಮಾರುತಿ
ದೇವಾಲಯದ ಎದುರಿಗೆ ಕಟ್ಟಿದ ತೋರಣವನ್ನು ಸುಟ್ಟರು. ದಂಗೆಗೆ
ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ಮಸೀದಿಗಳು ದೇವಾಲಯಗಳು ಉದ್ದಸ್ತ ವಾದವು.
ಕೊಲೆ ಸುಲಿಗೆಗೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ಸರಕಾರಕ್ಕೆ ಸೈನ್ಯವನ್ನು ತರಿಸಬೇಕಾ
ಯಿತು. ಆಶ್ಚರ್ಯದ ಸಂಗತಿಯೆಂದರೆ ಕೇನಲ ಹಿಂದುಗಳೇ ಬಂಧಿಸಲ್ಪಟ್ಟರು.
ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಪಕ್ಷಪಾತವು ಅಗಸಿಗೆ ಕಟ್ಟಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಈ ನಡ

೨೨.
ತೆಯು ಅನ್ಯಾಯದ್ದೆ ೦ದು ಸರಕಾರಕ್ಕೆ ತಟ! ಮುಸಲ್ಮಾನ ಇನ್‌ಸ್ಸೆಕ್ಟ
ರರನ್ನೂ ಅ.ಕಲೆಕ್ಟರರನ್ನೂ ವರ್ಗಮಾಡಬೇಕಾಯಿತು. ಆದರೂ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯು
ಹಿಡಿತದಲ್ಲಿ ಬರಲಿಲ್ಲ. ಸರಕಾರವು ಬಹಿಷ್ಕಾರವನ್ನು ನಿನಿಸಿರಿಯೆಂದು ಹಿಂದೂ
ಗಳಿಗೆ ಹೇಳಹತ್ತಿತು. ನಮ್ಮ ಹಳೆಯ ಸಾಂಪ್ರದಾಯ ಹಾಗೂ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು
ಮುಸಲ್ಮಾನರಿಂದ ರಕ್ಷಿಸುವೆವೆಂದು ವಚನಕೊಡುತ್ತೀರಾ? ಎಂದು ಜನ ಕೇಳ
ಹತ್ತಿತು. ಇಷ್ಟೆಲ್ಲ ಅನರ್ಥ ಅನ್ಯಾಯಗಳು ನಡೆದಿದ್ದರೂ ತಿಳಿದೂ ತಿಳಿದೂ
ಸರಕಾರವು ಅಧಿಕಾರಿಗಳನ್ನು ಎತ್ತಿ ಹಿಡಿಯುವ, ಮತ್ತು ಮುಸ್ಲೀಮರ
ಡುಬ್ಬ ಚಪ್ಪರಿಸುವ ಗೊತ್ತುವಳಿಯೊಂದನ್ನು ನಿರ್ಲಜ್ಜತನದಿಂದ ಸ್ವೀಕರಿ
ಸಿತು. ಅದು ಪ್ರಕಟವಾಗುವ ಮೊದಲೇ ಅದನ್ನು ಕೇಸರಿಯಲ್ಲಿ ಓಳಕರು
ಪ್ರಸಿದ್ಧಿಸಿದರು ಓಳಕರು ಏವಲೆಗೆ ಧಾವಿಸಿದರು. ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ನಿರೀಕ್ಷಿಸಿ
ದರು, ಜನತೆಗೆ ಬೆಂಬಲವಾಗಿ ನಿಂತರು. ದಬ್ಬಾಳಿಕೆಯನ್ನೂ ಮುಸ್ಲೀಮರ

೧೫೨ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಉತ ಸ )ಂಖಲಕ್ಕ ತಿಗಳನ್ಫೂ ಉಗ್ರವಾಗಿ ಖಂಡಿಸಿದರು. ಸರಕಾರದ ಅನ್ಯಾ ಯ
ಗಳನ್ನು ee (46 ಹ್ಯಾ ರಸನನ್ನ ನಮೇಲಂತೂ ಟೀಕೆಗಳ ಮಳೆಯನ್ನೆ (
ಕರೆದರು. ಬಳಕರ ಈ ರೌದ್ರ ರೂಪವನ್ನು ನೋಡಿ, ಎಲ್ಲಿ ಖಟ್ಲಿಯಾಗುವದೋ
ಎಂದು ಜನ PN ಅದಕೆ ಆಗಲಿಲ್ಲ.

ಈ ಟೀಕೆಯ ಪರಿಣಾಮವಾಗದೆ ಹೋಗಲಿಲ್ಲ. ಖಟ್ಟಿಗಳನ್ನು ಹಾಕಿ
ಸೆಶನ್‌ ಕಮಿಟಿ ಆಗಿದ್ದರೂ ಕೂಡ, ಊರ ಪ್ರಮುಖರನ್ನೆಲ್ಲ ಬಿಡುಗಡೆ
ಮಾಡಬೇಕಾಯಿತು. "ಸರಕಾರವು ಪೂರೈಸಿದ ಪುರಾವೆಗಳಿಂದ ಬೀದಿಯಲ್ಲಿ
ತಿರುಗುವ ನಾಯಿಗೂ ಕೂಡ ಫಾಸೀ ಕೊಡಲು ಬರುವದಿಲ್ಲ? ಎಂದು
ಡಿಸ್ಪಿಕ್ಸ ಜಜ್ಜ ರಾದ ಮಿಸ್ಟರ ಅನ್ಲೀನರು ಉದ್ಗಾರ ತೆಗೆಯಬೇಕಾಯಿತು.
ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಸೋಟೆ 1 ಹತ್ತುವ ಪ್ರಸಂಗ ಬಂದಿತು. ಕಷ್ಟ ಬಟ್ಟರೂ
ಜನತೆ ಜಯಶೀಲವಾಯಿತು. ಟಳಕರು Ro SSMS ಯೋದನಂತಿ ಈ
ಪ್ರಕರಣದಿಂದ ಹೊರಬಿದ್ದರು.

ಈ ಗಾಳಿಯು ಪುಣೆಗೂ ಬೀಸಿತು ೧೮೯೪ ರಲ್ಲಿ ಹನುಮಜಯಂತಿಯ
ದಿನ ದಂಗೆ ಏಳುವ ಸಂಭವನನಿದ್ದಿ ತು. ಸರಕಾರವು ಮಸೀದಿಗಳ ಮುಂಡೆ
ವಾದ್ಯ ಬಾರಿಸಬಾರದೆಂಬ ಅನ್ಯಾಯದ ಆಜ್ಞೆಯನ್ನು ಹೊರಡಿಸಿತು ಅದರ
ನಿಷೇದಾರ್ಥವಾಗಿ ಓಳಕರು ಉತ್ಸವವನ್ನೇ ನಿಲ್ಲಿಸಲು ಸಲಹೆಕೊಟ್ಟರು.
ಅಧಿಕಾರಿಗಳಿಗೆ ಇದು ಅವಮಾನವೆನಿಸಿತು. ಪೋಲೀಸರು ತಾವೇ ಮೆರವಣಿಗೆ
ಯನ್ನು ಹೊರಡಿಸಬೇಕಾಯಿತು. ಆಳಂದಿಯ ಪಾಲಿಕಿಯು ಹೊರಟಿತು.
ಕಬರಸ್ಥಾನದ ಎದುರಿಗೆ ನಗಾರಿಯನ್ನು ಬಾರಿಸಕೂಡದೆಂದು ಮುಸ್ಲಿಮರು
ತಡೆದರು. ದರ್ಗಾದಿಂದ ಕಲ್ಲುಗಳು ಬರಹತ್ತಿದವು. ಹಿಂದುಗಳೂ ಅದೇ ಪಾಠ
ವನ್ನು ತೀಡಿದರು. ಇಷ್ಟರಲ್ಲಿ ಪಾಲಿಕೆಯು ಮುಂದೆ ಹೋಯಿತು. ಹಿಂದು
ಳಿದ ಒಬ್ಬ ಬ್ರಾಹ್ಮಣನನ್ನು ಹಿಡಿದು ಚನ್ನಾಗಿ ಥಳಿಸಿದರು. ಸರಕಾರವು ಅದರ
ವಿಚಾರನನ್ನೇ ಮಾಡಲಿಲ್ಲ. ಆಗ ಮುಖಂಡರೆಲ್ಲರು ವಿಚಾರ ಮಾಡಿ, ಇನ್ನು
ಮುಂದೆ ಮುಸ್ಲೀಮರ ಉತ್ಸವದಲ್ಲಿ ಯಾವ ಹಿಂದುಗಳು ಸೇರಕೂಡದೆಂದು
ನಿರ್ಣಯಿಸಿದರು. "ದೇವರ ಪಲ್ಲಕ್ಕೆಯು ದರ್ಗಾದ ಎದುರಿಗೆ ಬರುವದು
ಮುಸಲ್ಮಾನರಿಗೆ ಸಹನವಾಗದಿದ್ದಾಗ, ಡೋಲಿಗಳ ಮುಂದೆ ಸೋಗು ಹಾಕಿ
ಕೊಂಡು ನಾನೇಕೆ ಕುಣಿಯಬೇಕು? ಪುಣೆಯಲ್ಲಿ ಹೊರಡುವ ನೂರಕ್ಕೆ ೯೦

ಲೋಕಮಾನ, ಓಳಕರ ಚರಿತೆ ೧೫೩

ರಷ್ಟು ಡೋಲಿಗಳು ಹಿಂದೂ ಜನರಿಂದ ಹೊರಡಿಸಲ್ಪಡುತ್ತವೆ. ನಮಗೇಕೆ ಈ
ಉದ್ಯೋಗ? ಪೀರರು ವರವನ್ನು ಕೊಡುವಂತೆ ಹಿಂದೂ ದೇವತೆಗಳೂ
ಫಲ ಕೊಡಲು ಸಮರ್ಥರಿದ್ದಾರೆ. ಉತ್ಸನದ ಪ್ರೀತಿಯೇ ನಿಮಗೆ ಇದ್ದರೆ
ಡೋಲಿಗಳನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಿ, ಗಣಪತಿಯ ಉತ್ಸವವನ್ನು ಮಾಡಿರಿ, ಇದೇ ನಿಜ
ವಾದ ಪ್ರತಿಕಾರದ ಉಪಾಯ” fg ಎಷ್ಟೆಷ್ಟು 'ಸೌಮ್ಯ ತನವನ್ನು ತೋರಿ
ಜು ಅಸ್ಪಷ್ಟು ಸರಕಾರವೂ ವ ಸರೂ ನನ್ನು ಮೇಲೆ ಏರಿ
ಬರುವರೆಂಬುದನ್ನು ಅಟ pe ಯಥಾ ಮಾಂ ಪ್ರಪದ್ಯಂತೆ
ತಾಂಸ್ತೃಥ್ಸೈವ ಭಜಾಮ್ಯಹಂ' ಎಂದು ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣನು ನಮಗೆ ಉಪದೇಶಿಸಿ
ದ್ದಾನೆ? ಎಂಬ ಮಂತ್ರೋಪದೇಶವನ್ನು ಮಾಡಿದರು. ಇದರ ಪರಿಣಾಮವು
ಬಹಳ ತೀವ್ರವಾಗಿ ಆಯಿತು. ಆ ಸಲದ ಮೋಹರಂ ಒಣ ಒಣ ನಾರ
ಹತ್ತಿತು. ಹುಲಿಗಳಿಲ್ಲ, ಡೋಲಿಗಳಿಲ್ಲ, ಸೋಗುಗಳೂ ಇಲ್ಲ. ಈ ಪರಿ
ಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಕಂಡು, ಸರಕಾರವೂ ಮುಸಲ್ಮಾನರೂ ಸುಧಾರಕರೂ ಅಚ್ಚರಿ
ಗೊಂಡರು.

ಹಿಂದೂ ಮುಸಲ್ಮಾ] ನರಲ್ಲಿ ಸೆ ಹವು ಅವಶ್ಯವೆಂದು, ನಾವು ಅದಕ್ಕಾಗಿ
ಸ್ವಾಭಿಮಾನ ಶೂನ್ಯ ರಾ lid ಸಿದ್ಧ ರಿಲ್ಲ. ಎಂಬುದನ್ನು ಸರಕಾರಕ್ಕೂ ಮುಸ
ಲ್ಮಾನರಿಗೂ 8 ಬೇಕೆಂಬುದೇ ಬಳಕರ ಮೂಲ ಉದ್ದೆ (ಶವಿದ್ದಿ ತು.
ಟು ಹೆವಾಗಲೀ ಒಪ್ಪಂದವಾಗಲೀ ಸಮಾನಶೀಲರಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಬಾಳಬಲ್ಲದು.
ಎಂಬುದನ್ನು > ಜು 0 ಮರೆಯಬಾರದು. ಹಿಂದೂ ಮುಸ್ಲಿ (ಮರಲ್ಲಿ ಸ ಸ್ತ ಹ
ಹಾಗೂ ಐಕ್ಯವು ನೆಲೆಗೊಳ್ಳ ಬೇಕಾದರೆ, ಇಬ್ಬ ರಲ್ಲಿಯೂ ಪ ಸ್ರ ತಿಕಾರ ಜಿ (ಡಿ
ಶಕ್ತಿಯು ಇದೆ ಎಂಬ ಮಾತು ಹೊಳೆದಾಗಲೇ ಸಾಧ್ಯವಾಗುವದು'' ಎಂದು
ಬಳಕರು ಉಪದೇಶಿಸಿದರು.

ಈ ಗೊಂದಲದಲ್ಲಿ ಸರಕಾರವೂ ತಲೆ ಕೆಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಸಿಕ್ಸ ಸಿಕ್ಕಂತೆ
ಆಜ್ಞೆಗಳನ್ನು ಹೊರಡಿಸಹತ್ತಿತು. ಸುಧಾರಕರು ಗಣಪತಿಯ ಉತ್ಸವದಿಂದ
ದ್ವೇಷ ಬೆಳೆಯುವದೆಂದು ಆಕ್ಷೇಪನೆತ್ತಹತ್ತಿದರು, ಆದರೆ ಮುಸಲ್ಮಾನರ
ದುಷ್ಕೃತ್ಯಗಳನ್ನು ಖಂಡಿಸುವ ಧೈರ್ಯವು ಮಾತ್ರ ಅವರಿಗೆ ಆಗಲಿಲ್ಲ.
ಸುಧಾರಕರು ಸೇರಲಿ ಸೇರದೆ ಇರಲಿ ಉತ್ತ ವವು ಮಾತ್ರ ಹಬ್ಬು ತ್ರ
ನಡೆದಿತ್ತು. ಮುಸ್ಲೀಮರನ್ನೂ ಕೊಚ್ಚಿ ಗೆಬಿ ಿಸುವದಕ್ಕಾಗಿ ಈ ಉತ್ಸ ನವನ್ನು

20

೧೫೪ ಪಿಂ ಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿರದಿದ್ದರೂ, ಹಿಂದೂ ಸಮಾಜವು ಸಂಘಟತವಾಗಬೇಕೆಂದೂ
ಮುಸಲ್ಮಾನರಿಗೆ ಬೆದರದೆ, ತಮ್ಮ ಹಕ್ಕು: ಬಾಧ್ಯತೆಗಳಿಗಾಗಿ ಹೋರಾಡ
ಬೇಕೆಂದೂ ಆದರ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಕೊಡುವದೇ ಈ ಉತ್ಸವದ ಉದ್ದೇಶ
ವಿತ್ತೆಂಬುದರಲ್ಲಿ ಸಂದೇಹವಿರುವದಿಲ್ಲ. “ಅನೇಕ ವರ್ಷಗಳಿಂದ ಅಲ್ಬಿದಾ
ದಿಂದ ಭ್ರ ಸ್ಟ್ಪವಾದ ನಮ್ಮ ನಾಲಿಗೆಯು ಇಂದು ಮಂಗಲಮೂರ್ತಿಯ
ನಾಮೋಚ್ಚಾ ರವಿಂದ ಪುನಃ ಸನಿತ್ರವಾಗುತ್ತ ನಡೆದಿದೆ. ಮತ್ತು "ಸ್ವಧರ್ಮೆ

1 ಶ್ರೀಯಃ ಸರಧರ್ಮೋ ps ವಹೆಳ? ಎಂಬ ಗೀತಾ ಲ
ಇಂದು ಜನರ ಮನಸಿ ನ ಮೇಲೆ ಚನ್ನಾಗಿ ಬಿಂಬಿಸಿದೆ” ಎಂದು ಮುಕ್ತಕಂಠ
ದಿಂದ ಉ ತೃವವನ್ನು Ue ಕರು ಹೊಗಳಿದರು

ತ್ರಯೋದಸಿ ದಿನ, ಸರದಾರ ನಾತುರವರ ಮೇಳವು ಸರಕಾರದ
ಆಜ್ಞೆಯಂತೆ ಕೇವಲ ಪೇಟಯನ್ನು ಬಾರಿಸುತ್ತ ನಡೆದಿದ್ದರೂ ಮಸೀದಿ
ಯಿಂಂದ ಜನ ಹೊರಬಿದ್ದು ಪೇಟಿಯನ್ನು ಮುರಿದು ಮೇಳಗಳನ್ನು ಚದುರಿಸಿ
ನಾತುರವರನ್ನು ಥಳಿಸಿ, ಹೊತ್ತುಕೊಂಡು ಹೋಗುವದನ್ನು ಕೇಳಿ ಹಿಂದು
ಗಳು ಮಸೀದಿಯನ್ನು ಹೊಕ್ಕು, ಅಲ್ಲಿದ್ದ ವಸ್ತುಗಳನ್ನೆಲ್ಲ ನಾಶಮಾಡಿ ಮಾಯ
ವಾದರು. ಪೋಲಿಸರು ಅಪ್ಲಿ ನೋಡುತ್ತನಿಂತ ೧೦-೧೫ ಜನರನ್ನು ಬಂಧಿಸಿ
ಖಟ್ಲೆ ಹಾಕಿದರು.

ಸುಪ್ರಸಿದ್ದ ನ್ಯಾಯಾಧೀಶನಾದ ಜೇಕಬ ಸಾಹೇಬನ ಮುಂದೆ ವಿಚಾರ
ಣೆಗೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರು ಸರ್ವ ಆರೋಪಿಗಳು ನಿರಪೆ
ಇಧಿಗಳೆಂದು ಸಾರಿದರು. ನಾತುರನರು ಬಿಡಲ್ಪಟ್ಟಿರು. ಮರುಸವಾಲು
ಮಾಡುವಾಗ ಪೋಲೀಸರ ಕಪಟ ನಾಟಕವೆಲ್ಲ ಹೊರಬಿದ್ದು, ಸರಕಾರದೆ
ನೈತಿಕ ಅಧ: ಪತನವಾಯಿತು. ಇದನ್ನೇ ಅನುಲಕ್ಷಿಸಿ “ಇಲ್ಲಿಯ ವರೆಗೆ
ಸುಮ್ಮ ಸುಮ್ಮನೆ ಪ್ರಣೆಯ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರ ಮೇಲೆ ವಿಷಕಾರಿದ ಗವ್ಹರ್ನರರು
ಕ್ಷಮೆಯನ್ನು ಕೇಳಬೇಕು” ಎಂದು ಓಟಳಕರು ಆವ್ಹಾನಿಸಿದರು. ಆದರೆ
ಅವರಿಗೆ ಆ ನೈತಿಕ ಧೈರ್ಯವೆಲ್ಲಿಂದ ಬರಬೇಕು? ಈ ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ ಓಳಕರ
ಧರ್ಮಾಭಿಮಾನವನ್ನು ಕಂಡು, ಸನಾತನಿಗಳು ಹಾಗೂ ಅವರ ಮುಖಂಡ
ರಾದ ನಾತುರವರು, ತಮ್ಮ ಹಿಂದಿನ ಗ್ರಾಮಣ್ಯ ಪ್ರಕರ್ಣದಲ್ಲಿಯ ದ್ವೇಷ
ವನ್ನೆಲ್ಲ ಮರೆತು, ಟಳಕರ ಬೆಂಬಲಿಗರಾಗಿ ನಿಂತರು.

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಓಬಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೧೫೫

ಮುಸಲ್ಮಾನರ ದುರಾಗ್ರಹೆವೇ ಈ ದಂಗೆಗಳಿಗೆ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಕಾರಣ
ವೆಂಬ ಮಾತು, ಜಿಲ್ಲಾಧಿಕಾರಿಗೆ ಮನವರಿಕೆಯಾಗುವ ಪ್ರಸಂಗ ಒದಗಿತು.
ಧುಳೆಯಲ್ಲಿ ಗಣಪತಿಯ ಮೆರವಣಿಗೆ ಹೊರಟತು. ಹಿಂದುಗಳು ಅದಕೆ
ಮೊದಲೇ ಆಸ್ಪಣೆಯನ್ನು ಪಡೆದಿದ್ದರು, ಊರಲ್ಲಿ ದಂಗೆಯಾಗುವದೆಂಬ
ಸುದ್ದಿಯು ಹಬ್ಬತ್ತು. ಕಲೆಕ್ಟರನು ಪೋಲೀಸ ಪಡೆಯೊಂದಿಗೆ ಮಸೀದಿಯ
ಎದುರಿಗೆ ತಳವೂರಿದನು. ಮಸೀದಿಯಲ್ಲಿ ನಾಲ್ಕುನೂರುಜನ ಮುಸಲ್ಮಾನರು
ಮೊದಲೇ ಸೇರಿದ್ದರು. ಮೆರವಣಿಗೆಯು ಬಂದಿತು. ದೀನ ದೀನವೆನ್ನುತ್ತ
ಜನ ಹೊರಬಿದ್ದಿತು ಕಲೆಕ್ಟರರು ಎಷ್ಟು ತಿಳಿಹೇಳಿದರೂ ವ್ಯರ್ಥವಾಯಿತು.
ಕಲೆಕ್ಟರರಿಗೇ ಕಲ್ಲೆಸೆದರು. ಆನರನ್ನು ದರದರ ಎಳೆದು ಮಸೂತಿಯ ಒಳಗೆ
ಒಯ್ದರು. ಲಾಠಿಯನ್ನೆತ್ತಿದರು. ಅದನ್ನು ಕಂಡ ಪೋಲೀಸ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು
ಕೂಡಲೇ ಗುಂಡು ಹಾರಿಸಿದರು. ನಾಲ್ಕು ಜನ ಮುಸ್ಲೀಮರು ತತ್‌ಕೂಣ
ಸತ್ತರು, ೨೮ ಜನರಿಗೆ ಗಾಯವಾಯಿತು. ಈ ದಂಗೆಯಲ್ಲಿ ಹಿಂದುಗಳ
ಸಂಬಂಧವು ಏನೂ ಇರಲಿಲ್ಲ. ದಂಗೆ ಪೂರ್ವಯೋಜಿತವಿತ್ತೆಂದು ಮಸೀದಿ
ಯಲ್ಲಿಯ ಕಲ್ಲುಗಳ ರಾಶಿ, ಹಾಗೂ ಲಾಠಿ ಸಂಗ್ರಹವು ಸಾಕ್ಷಿ ನುಡಿಯು
ತ್ತಿದ್ದವು. "ಮುಸಲ್ಮಾನರಿಗೆ ಸರಕಾರವು ತೋರಿಸುತ್ತಿರುವ ಪಕ್ಷಪಾತೀ ಧೋರ
ಣವೇ ಒಂದು ದಿನ ಅವರನ್ನೇ ತಿನ್ನುವದು? ಎಂದು ಈ ಎರಡು ವರ್ಷ ಪ್ರತಿ
ಪಾದಿಸುತ್ತ ಬಂದ ಟಳಕರ ಮಾತು ಸತ್ಯವಾಗಿ ಪರಿಣಮಿಸಿತು.

ಈ ಪ್ರಸಂಗದಲ್ಲಿ ಟಳಕರು ನಾವು ಭಾರತೀಯರು. ಎಲ್ಲರೂ ಭ್ರಾತ
ಗಳು ಎಂಬುದನ್ನು ಲಕ್ಷದಲ್ಲಿಟ್ಟು ದಂಗೆಗಳ ಮೂಲ ಕಾರಣಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿ
ಪಾದಿಸಿ, ವಿಧಾಯಕ ಸೂಚನೆಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದರು. “ಮುಸಲ್ಮಾನರು ತಳೆದ
ಧೋರಣವು ಸರಿಯಾದುದಲ್ಲ. ಎಲ್ಲ ಮಸೀದಿಗಳ ಮುಂದೆ ಎಲ್ಲ ವಾದ್ಯ
ಗಳನ್ನು ಎಲ್ಲ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ನಿಲ್ಲಿಸಬೇಕೆಂಬ ಮಾತು ತೀರ ತಪ್ಪಾಗಿದೆ. ವಿಚಾರ
ಶೀಲರಾರೂ ಇದಕ್ಕೆ ಸಮ್ಮತಿಸಲಾರರು. ಎಲ್ಲಿ ವಾದ್ಯ ನಿಲ್ಲಿಸಬೇಕು. ಎಲ್ಲಿ
ನಿಲ್ಲಿಸಬಾರದೆಂಬ ಬಗ್ಗೆ ನಡೆದು ಬಂದ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಗಳು ಸ್ಪಷ್ಟ ಪಡಿಸು
ತ್ತವೆ. ಆಯಾ ಸ್ಥಳಗಳನ್ನಿಯ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಗಳು ಆಯಾ ಸ್ಥಳೀಯರಿಗೆ
ಗೊತ್ತೇ ಇರುತ್ತವೆ. ಅದುದರಿಂದ ನಮ್ಮ ಮುಸ್ಲೀಮ ಬಾಂಧವರು ಮೃದಂಗ
ತಾಳ ಮೊದಲಾದ ಸೌಮ್ಯ ವಾದ್ಯಗಳನ್ನು ಕೂಡ ಮಸೀದಿಯ ಮುಂದೆ

೧೫೬ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಯಾವದೇ ವೇಳೆಯಲ್ಲಿ ಬಾರಿಸಕೂಡದೆಂಬ ಆಗ್ರ ಹವನ್ನು ಬಿಟ್ಟುಬಿಡಬೇಕು.
ಉಗಿಬಂಡಿಯಲ್ಲಿ, ಬೀದಿಯಲ್ಲಿ, ಅಂಗಡಿಯಲ್ಲಿ, ಎಲ್ಲಿಯೇ ಇರಲಿ, ಪ್ರಾರ್ಥ
ನೆಯ ವೇಳೆಯಾದೊಡನೆ ಅಲ್ಲಿಯೇ ಪ್ರಾರ್ಥಿಸಬೇಕೆಂದು ಕುರಾನದ ಆಜ್ಞೆ
ಯಿದೆ. ಅಲ್ಲಿ ಗದ್ದ ಲವಿರುವದಿಲ್ಲವೆ? ಅಂದ ಮೇಲೆ ವಾದ್ಯಗಳಿಂದ ನಮಾಜಿಗೆ

ಭಂಗ ಬರುವದು. ಮಸೀದಿಯ ಮುಂದೆ ವಾದ್ಯ ಬಾರಿಸುವದು ಅಧರ್ಮ
ಎಂಬ ಆಕ್ಷೇಸಗಳಿಗೆ ಆಧಾರವಿಲ್ಲ. ಯಾರೋ ಹೆಂಚಿಕೆಗಾರರು ಇದನ್ನು

ಮುಸಲ್ಮಾನರ ತಲೆಯಲ್ಲಿ ತುಂಬಿರಬೇಕು. ಎಂಬುದನ್ನು ಅವರು ಮರೆಯ
ಬಾರದು. ಅಂದರೆ ವಾದ್ಯದ ಪ್ರಶ್ನೆಯನ್ನು ಬಿಡಿಸಲು ಹಗುರಾಗುವದು. ಸರ
ಕಾರವು ತಮ್ಮ ಪಕ್ಷವನ್ನು ವಹಿಸುವದು ಎಂದು ಉಬ್ಬುವದರಲ್ಲಿ ಅರ್ಥ ನಿಲ್ಲ,
ಪ್ರಸಂಗ ಬಂದರೆ ಹಿಂದೂ ಮುಸಲೀಮರಿಬ್ಬರೂ ಅವರಿಗೆ ಅಷ್ಟೆ!” ಓಳಕರ
ಈ ಉಪದೇಶವು ವಿಚಾರಿಗಳಾದ ಎಲ್ಲರನ್ನೂ ತಲೆದೂಗಿಸಿತು,

ಅಂತೂ ಈ ಎರಡು ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಪ್ರಕರಣದ ಸಲುವಾಗಿ ಸುಧಾ
ರಕರಿಂದ ಜಾತಿದ್ವೆ (ಷವನ್ನು ಬೆಳೆಸುವವನೆಂಬ ಆರೋಪವನ್ನು ಹೊರಬೇಕಾ
ಯಿತು. ಮುಸಲ್ಮಾನರಿಂದ ಇವನೊಬ್ಬ ನಮ್ಮ ವೈರಿ ಎಂದು ಅನಿಸಿಕೊಳ್ಳ
ಬೇಕಾಯಿತು. ಜಾತಿ ಜಾತಿಗಳಲ್ಲಿ ಜಗಳಗಳನ್ನು ಹಚ್ಚುವ ಕಲಿಯುಗದ
ನಾರದರು ಎಂದು ಚಿರೋಲರಿಂದ ಬಿರುದನ್ನು ಪಡೆಂಉಬೇಕಾಯಿತು. ಸರ
ಕಾರದ ರೋಷವನ್ನು ಕಟ್ಟಿ ಕೊಳ್ಳ ಬೇಕಾಯಿತು. ಇವೆಲ್ಲವುಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸಿ,
ದಂಗೆಗಳ ಮೂಲ ಕಾರಣಗಳನ್ನು ಧೈರ್ಯದಿಂದ ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುತ್ತ, ಹಿಂದು
ಗಳನ್ನು ಸಂಘಟಿಸುತ್ತ, ಮುಸಲ್ಮಾನರ ದೋಷಗಳನ್ನು ಅವರಿಗೆ ತೋರಿಸುತ್ತ,
ಸರಕಾರದ ಅನ್ಯಾಯದ ನೀತಿಯನ್ನು ಖಂಡಿಸುತ್ತ. ತಮ್ಮ ಸಿದ್ದಾಂತಗಳನ್ನು
ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಮನಗಾಣಿಸಿಕೊಟ್ಟಿ ರು. ಕೂಲಿಕಾರರ, ಗುಜರಾಧಿಗಳ ಸನಾತನಿ
ಗಳ, ಜನಸಾಮಾನ್ಯರ ಬೆಂಬಲವನ್ನು ಪಡೆದರು. ಮುಸಲ್ಮಾನರಿಗೂ ಬಳಕರ
ಧೋರಣನೇ ಸರಿಯೆಂದು ಮುಂದೆ ಹೊಳೆಯಿತು. ಆದ್ದರಿಂದಳೇ ಅಲ್ಲೀ
ಬಂಧುಗಳಂಥ ಮುಖಂಡರು, ಓಳಕರೇ ತಮ್ಮ ರಾಜಕೀಯ ಗುರುಗಳೆಂದು
ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾಗಿ ಸಾರಿದರು. ಆದರೆ ಸರಕಾರವು ಮಾತ್ರ ತಮ್ಮ ಮಾರ್ಗ

ದಲ್ಲಿಯ ಪ್ರಬಲವಾದ ಕಂಟಯೆಂಬ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಟಿಳಕರ ಕಡೆಗೆ ನೋಡ
ಹತ್ತಿ ತು.

ಟಳೆಕರ ಕಾರ್ಯ ವೈವಿಧ್ಯ

ಮಿತ್ರಪ್ರೇಮ

ಓಳಕರ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಅವರ ಗುಣಗಳ ವಿಕಾಸದ ಕಾಲವಿದು.
ಜೀವನವನ್ನು ರೂಪಿಸುವ ಕಾಲನಿದೆಂದು ಹೇಳಬಹುದು. ಶಿಕ್ಷಣ ಸಂಸ್ಥೆ
ಯನ್ನು ಬಿಟ್ಟನಂತರ ಅನರಿಗೆ ಅರ್ಥಗಳಿಗೆಕೂಡ ವಿಶ್ರಾಂತಿಯಿರಲಿಲ್ಲ,
ಹಿಂದೂ ಮುಸಲ್ಮಾನರ ಪ್ರಕರಣ ಮುಗಿಯುತ್ತಿರುವಾಗಲೇ ಓಳಕರ
ಮಿತ್ರಫ್ರೇಮನನ್ನು ಪ್ರಕಾಶಗೊಳಿಸುವ ಕಾರ್ಯವು ಕಾದುಕೋಡು
ಕುಳಿತಿದ್ದಿತು. ಅದೇ ಬಾಸಟ ಕನೊೂಶನವು.

ಬಳಕರ ಬಾಲ್ಯ ಮಿತ್ರರಾದ ವಾಸುದೇವ ಸದಾಶಿವ ಬಾಪಟರು
ಬಡೋದೆಯಲ್ಲಿ ಫಘನತೆಗೇರಿದ್ದರು. ಅನರು ಹುಟ್ಟು ಬಡವರಾದರೂ
ತಮ್ಮ ಕತೃತ್ವ ಶಕ್ತಿಯಿಂದ ಮೇಲೇರಿದವರು. ಗಾಯಕವಾಡ ಮಹಾ
ರಾಜರ ಪ್ರೀತಿ ಪಾತ್ರರು. ಇವರು ಕೆನ್ಹಿನ್ಯೂ ಸರ್ವೆ ಸೆಟಲ್‌ಮೆಂಓಿ
ಖಾತೆಯ ಅ. ಕನೊಶನರಾಗಿದ್ದರು. ಇಲಿಯಟ್‌ರೆಂಬುವವರು ಕಮೂಶನ್‌
ರಿದ್ದರು. ಅವರು ಬಾಸಟರನ್ನು ಪುತ್ರ ವಾತ್ಸಲ್ಯದಿಂದ ನೋಡುತ್ತಿದ್ದ ರು.
ಅವರ ಮೇಲೆ ಇಲಿಯಟ್‌ರವರಿಗೆ ಪೂರ್ಣ ನಿಶ್ವಾಸ. ಹೀಗಾಗಿ ಬಡೋದೆ
ಯಲ್ಲಿ ಇವಂ ಮಾತು ವೂರುವವರು ಯಾರೂ ಇರಲಿಲ್ಲ.

ಕಾಲವು ತಿರುಗಿತು. ಸರಕಾರಿ ಅಧಿಕಾರಿಗಳಿಗೂ ದಿನಾಣರಿಗೂ
ರೆಸಿಡೆಂಟಿನಿಗೂ ಬಾಸಟರ ಏಳಿಗೆಯು ಸಹನವಾಗಲಿಲ್ಲ. ಮತ್ಸರ ಉಂಟಾ
ಯಿತು. ಅವರನ್ನು ಪೇಚಿನಲ್ಲಿ ತರುವ ಹೊಂಚು ಹಾಕಿದರು. ರೆಸಿ
ಡೆಂಟನು ಈ ಖಾತೆಯ ವಿರುದ್ಧ ವಾಗಿ ಜನರಿಗೆ ಅರ್ಜಿಕೊಡಲು ಪ್ರೇರೇಸಿಸ
ಹತ್ತಿದನು. ಇಲಿಯಟ್‌, ಮಹಾರಾಜರು ಮತ್ತು ಬಾಪಟರ ಮೇಲಿನ
ಸಿಟ್ಟಿನಿಂದ ಸೆಟಿಲ್‌ಮೆಂಟಿ ಅಫೀಸಿನ ವಿಚಾರಣೆಗಾಗಿ ಕನೊಶನ್‌ ನೇಮಿ
ಸುವ ಪ್ರಸಂಗವನ್ನು ತಂದರು. ಮಹಾರಾಜರು ಅರ್ಥಾತ್‌ ಪಾರಾದರು,
ಲಿಯಟ್‌ ಬ್ರಿಟಿಶ ಪ್ರಜೆ. ಅವನ ಮೇಲೆ ಕೈಯೆತ್ತುನವರಾರು? ಇನ್ನು

೧೫೮ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಉಳಿದವರೆಂದರೆ ಬಾಸಟ. "ಅಜಾ ಪುತ್ರಂ ಬಲಿಂ ದದ್ಯಾತ್‌” ಎಂಬ
ನ್ಯಾಯದಿಂದ ಬಾಪಟರನ್ನು ಯಜ್ಞ ಪಶುಗಳನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿದರು. ೧೮೯೩
ರಲ್ಲಿ ಮಹಾರಾಜರು ವಿಲಾಯತಿಗೆ ಹೋದ ಸಮಯವನ್ನು ಸಾಧಿಸಿ,
"ಬಾಸಟಿ ಮೊದಲಾದನರು, ಸ್ವತಂತ್ರ ಹಾಗು ಉನ್ಮತ್ತರೀತಿಯಿಂದ
ನಡೆಯುವರು.' ಎಂದು ಆಕ್ಷೇಪವೆತ್ತಿದೆರು. ಆದರೆ ಇಲಿಯಟ್‌ರು ಅದನ್ನು
ಸಿದ್ಧ ಪಡಿಸಲು ಆವ್ಲಾನಿಸಿದಾಗ ಅದು ಕುಸಿದುಬಿದ್ದಿತು. ಇಲಿಯಟ್‌ರು
ರಜೆಯ ಮೇಲೆ ಹೋದರು. ಮಹಾರಾಜರೂ ನಿಲಾಯತಿಯಲ್ಲಿದ್ದರು. ಈ
ಸಂಧಿಯನ್ನು ಸಾಧಿಸಿ, ರೆಸಿಡೆಂಟ, ದಿವಾಣ, ಮತ್ತು ಇಲಿಯಟ್‌ರ ಸ್ಥಳಕ್ಕೆ
ಬಂದ ಮೆಕ್ಯಾನಿಕೆ, ಈ ತ್ರಿಕೂಟವು ಸೇರಿ, ಲಂಚತಿಂದ ಆರೋಪವನ್ನು
ಬಾಸಪಟರಮೇಲೆ ಹಾಕಿದರು. ಇವರ ಸಂಚು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ "ಬಾಪಟ
ಕನೊಶನ್‌ ನೇಮಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ತಂ.

ಎಲ್ಲ ಕಷೆಯಿಂದ ಸಂಕಟಿಗಳು ಬರಲು, ಮಿತ್ರರಾದ ಟಿಳಕರ ಸಹಾಯ
ವನ್ನು ಬಾಸಟಿರು ಅಪೇಕ್ಷಿಸುನದು ಸ್ವಾಭಾನಿಕನಿನ್ಹಿತು ಆಪದ್ಭಂಧು
ಗಳಾದ ಟಳಕರು ಕೂಡಲೆ ಬಡೋದೆಗೆ ಧಾವಿಸಿದರು. ಎಲ್ಲವನ್ನು ನೋಡಿ
ಕೊಂಡರು. ಸ್ವತಂತ್ರ ವೃತ್ತಿಯ ಗಾಯಕವಾಡರ ಆಳಿಕೆಗೆ ಮಸಿಹಚ್ಚುವ
ಕುಟಲ ನೀತಿಯು ಇದರ ಹಿಂದೆ ಇರುವದನ್ನು ಮನಗಂಡು, ಇದರಲ್ಲಿ ಕೈ
ಹಾಕಿದರು. ದಿವಾಣ ಹಾಗೂ ರೆಸಿಡೆಂಟರೇ ವಾದಿಗಳು. ಫಧಿರೋಜಶಹಾ
ಮೆಥಾರಂಥವರು ಬ್ಯಾರಿಸ್ಟರರು. ಮೇಲಾಗಿ ಅಪಾರ ಸಂಪತ್ತು. ಸರ
ಕಾರದ ವಿರುದ್ದ ಬಾಪಟಿರ ವಕೀಲಿಯನ್ನು ಹಿಡಿಯಲು ಕೂಡ ಜನ ಅಂಜು
ಕ್ರಿದ್ದರು. ರಾಮಭಾವು ಗೋಖಲೆ ಎಂಬುವವರು ವಕೀಲಿ ಹಿಡಿಯಲು
ಮುಂಡೆಬಂದರು. ಆದರೆ ನಿಜವಾದ ವಕೇಲರು ಓಳಕರೇ ಆಗಿದ್ದರು.
ಟಳಕರು ಈ ಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ ತೋರಿಸಿದ ಬುದ್ಧಿ, ಅವರು ಪಟ್ಟಶ್ರಮ
ಹೊಗಳುವಂಥವು. ಕಮೂಶನ್ನದ ಎದುರಿಗೆ ಬಂದ ಪುರಾನೆಗಳಲ್ಲಿ, ಸಾಕ್ಷಿ
ದಾರರೇ ಹೆಚ್ಚಾಗಿದ್ದರು. ಅವರ ಲೆಖ್ಬಪತ್ರಗಳ ಸಂಬಂಧವು ಬರುತ್ತಿದ್ದಿ ತು.
ಗುಜರಾತಿಯ ಲೆಖ್ಬ ಪತ್ರಗಳನ್ನೆಲ್ಲ ಅಭ್ಯಸಿಸಿ, ಮರುಸವಾಲಿನಲ್ಲಿ ಅವೆಲ್ಲ
ಖೊಟ್ಟ ಇರುವವೆಂದು ಸಿದ್ಧ ಪಡಿಸಿ, ಅವುಗಳನ್ನು ಹಾರಿಸಿಬಿಟ್ಟ ರು. ಮುಖ್ಯ
ಸಾಕ್ಷಿದಾರನಾದ ಗಿರಿಧರಲಾಲನನ್ನಂತೂ ಹರಿದು ಚಿಂದೀ ಮಾಡಿದರು.

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಟಿಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೧೫೯

ಲೆಖ್ಬವನ್ನು ಸುಳ್ಳು ಬರೆದಿರುವನೆಂದೂ ಅಲ್ಲಲ್ಲಿ ತಿದ್ದಿ ರುವನೆಂದೂ ಮರು
ಆರೋಪಗಳನ್ನು ಅನನ ಕೊರಳಿಗೆ ಕಟ್ಟಿದರು. ಇದನ್ನೆಲ್ಲ ನೋಡಿ
ಫಿಕೋಜಶಹಾ ಮೆಥಾರವರು ಇದೆಲ್ಲವು ಸುಳ್ಳು ಇದೆಯೆಂದು ನಡುವೇ
ಖಟ್ಲಿ ಬಿಟ್ಟುಹೋದರು. ಓಳಕರು ಹಗಲಿನಲ್ಲೆಲ್ಲ ಖಟ್ಲೆ ನಡೆಯಿಸಲು
ಸಹಾಯಮಾಡಿ, ರಾತ್ರಿಯಲ್ಲಿ ಡಿಫೆನ್ಸ ಬರೆಯುತ್ತಿದ್ದರು. ಈ ಡಿಫನ್ನು
ಘುಲ್‌ಸ್ಕೇನ ಮುದ್ರಣದ ೨೫೦ ಪುಟಿಗಳಸ್ಟಿದ್ದಿತು. ಕಮೂಶನ್ಲಿಗೆ ಶಿಕ್ಷೆ
ವಿಧಿಸುವ ಅಧಿಕಾರನಿರಲಿಲ್ಲ. ಆದರೂ ಅದು ಆ ರೀತಿಯಾಗಿ ನಟಸಿತು.
ಬಾಪಟಿರ ಮೇಲಿದ್ದ ೩೬ ಆರೋಪಗಳಲ್ಲಿ ೧೨ ಮಾತ್ರ ಉಳಿದವು. ಅವು
ಗಳಲ್ಲಿ ೧೧ರ ಬಗ್ಗೆ ಬಾಷಟರು ದೋಷಿಯೆಂದು ನಿರ್ಣಯಿಸಿ, ೬ ತಿಂಗಳ
ಸಾದಾ ಕೈದು ಹಾಗೂ ೧೦ ಸಾವಿರ ರೂಪಾಯಿ ದಂಡ ವಿಧಿಸಬೇಕೆಂದು
ಸಿಫಾರಸು ಮಾಡಿತು. ಈ ಸಂಗತಿಯು ಅವರ ಅಧಿಕಾರದ ಹೊರಗಿನದಿತ್ತ
ಲ್ಲದೆ, ಕಮೂೊಶನ್ತಿನ ಕಾಯಿದೆಯ ಅಜ್ಞಾನವೂ ಹೊರಬಿದ್ದಿತು.

ಆದರೆ ಕೊನೆಯ ನಿರ್ಣಯಕೊಡುವ ಅಧಿಕಾರವು ಮಹಾರಾಜರಿಗೆ
ಇದ್ದಿತು. ೧೮೯೫ರಲ್ಲಿ ಮಹಾರಾಜರೂ ವಿಲಾಯತಕಿಯಿಂದ ಬಂದರು.
ಕೂಡಲೆ ಅವರು ಬಾಪಟ ಪ್ರಕರಣವನ್ನು ಕೈಯಲ್ಲಿ ತೆಗೆದುಕೊಂಡರು.
ಖಟ್ಲೆ ಯಲ್ಲಿ ಎದುರಿಗೆಬಂದ ಕಾಗದಸತ್ರ ಹಾಗೂ ಬಾಪಟರು ಅಪೇಕ್ಷಿಸಿದ
ದಿವಾಣರಿಂದ ಗುಪ್ತವೆಂದು ಹಿಂದೆ ಇಡಲ್ಪಟ್ಟ ಎಲ್ಲ ಕಾಗದಗಳ ಸಹಿತ

ಮಹಾರಾಜರು, ರಾ. ಬ. ಪಂಡಿತ ಹಾಗೂ ದಲಾಲರೆಂಬ ಕಾಯದೇ
ಪಂಡಿತರ ಕಡೆಗೆ ಸಲಹೆಗಾಗಿ ಕಳಿಸಿಕೊಟ್ಟರು. ಅವರು ಕಾಗದಗಳಲ್ಲಿ ತೀರ
ಅಲ್ಪುಸ್ವಲ್ಪು ದೋಷ ಕಾಣುತ್ತಿದ್ದು, ಎಲ್ಲ ಖಟ್ಲಿಗಳಲ್ಲಿ ಬಾಸಟರು.
ನಿರ್ದೋಷಿಗಳಿರುವರೆಂಬ ಅಭಿಪ್ರಾಯಕೊಟ್ಟರು. ಸ್ವಲ್ಪು ಶಂಕೆಗಾದರೂ
ಏಕೆ ಅನಕಾಶವೀಯಬೇಕೆಂದು ಮಹಾರಾಜರು ಹಾಯಕೋರ್ಟ ಜಜ್ಜರ
ಮತ್ತು ದಿವಾಣರ ಅಭಿಪ್ರಾಯ ತೆಗೆದುಕೊಂಡು, ಬಾಪಟರವರು ನಿರ್ದೋಷಿ
ಗಳೆಂದು ಮಹಾರಾಜರು ನಿರ್ಣಯಕೊಟ್ಟರು. ಬ್ರಿಟಶ ಸರಕಾರದ
ಕ್ರೋಧಾಗ್ನಿಯನ್ನು ಬಾಸಟಿರ ನವಕರಿಯ ಬಲಿಕೊಟ್ಟು ಶಮನಮಾಡ
ಬೇಕಾಯಿತು. ಆದರೆ ಬಾಪಟರ ಮೇಲಿನ ಮಹಾರಾಜರ ಪ್ರೇಮವು

ಮಾತ್ರ ಕಡಿಮೆಯಾಗಲಿಲ್ಲ. ಅವರಿಗೆ ೧೨೫ರೂ ಪೆನ್‌ಶನ್‌ ದೊರೆಯುವಂತೆ
ಮಾಡಿದರು.

೧೬೦ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಟಳಕರು ಬಾಪಟಿರನ್ನು ಉಳಿಸಿದರು. ರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ಬರುವ ಕಲಂಕ
ವನ್ನು ತಪ್ಪಿಸಿದರು, ಮಹಾರಾಜರ ಪ್ರೇಮವನ್ನು ಸಂಪಾದಿಸಿದರು.
ಕ ಮೈತ್ರಿಯು ವಮಂಂದಿನ ಜೀವನದ ಸಹಾಯಕ ನಿಧಿಯಾಯಿತು.
ಗಾಯಕವಾಡ ವಾಡೆಯು ಓಳಕರಿಗೆ ಶ್ರಮವಿಲ್ಲದೆ ೧೫ ಸಾವಿರ ರೂಪಾಯಿ
ಗಳಿಗೆ ದೊರೆಯಲು ಈ ಮೈತ್ರಿಯೇ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಟಳಕರು ಈ
ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ ತೋರಿಸಿದ ಮಿತ್ರ ಪ್ರೇಮವು ಜಗತ್ತಿಗೇ ಆದರ್ಶವಾಗಿದೆ.

ಪ್ರಾಂತಿಕೆ ಪರಿಷತ್ತಿನ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿಗಳು

ಡೆ. ಎ: ಸೊಸಾಯಿಟಿಯನ್ನು ಬಿಟ್ಟಿ ನಂತರ ಓಳಕರು ತಮ್ಮ ಶಕ್ತಿ
ಯನ್ನು ರಾಜಕೀಯ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಹೆಚ್ಚು ಉಪಯೋಗಿಸಹತ್ತಿದ್ದ
ರೆಂಬುದನ್ನು ಹೇಳಲಿಕ್ಕೆ ಬೇಡ. ೧೮೮೯ರಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಹಾಸಭೆಯು
ಪುಣೆಯಲ್ಲಿ ಜರುಗಬೇಕೆಂಬ ಪ್ರಯತ್ನ ಮಾಡಿದರೆಂಬ ಸಂಗತಿಯನ್ನು
ಹಿಂದೆಯೇ ಹೇಳಿದ್ದೇವೆ. ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸು ಪುಣೆಯಲ್ಲಿ ಸೇರಿದ್ದರೂ ಕಾಂಗೆಸ್ಸಿ
ಗಾಗಿ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದಲ್ಲಿ ೧೦ ಸಾವಿರ ರೂಪಾಯಿಗಳನ್ನು ಕೂಡಿಸಿಕೊಟ್ಟರು.
ಪ್ರಾಂತಿಕ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ ಕಮಿಟಿಯ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿಯ ಕಾರ್ಯವನ್ನು
ಸತತವಾಗಿ ೫-೬ ವರ್ಷ ವಹಿಸಿ, ಅದರಲ್ಲಿ ಚೈತನ್ಯವನ್ನು ತುಂಬಿದರು.
ತಾವು ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿಯಾದ ವರ್ಷವೇ ಪುಣೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಂತಿಕ ಪರಿಷತ್ತನ್ನು
ಸೇರಿಸಿದರು. ಮತಭೇದದ ಪ್ರಶ್ನೆ ಯಾಗಿದ್ದ (ಕ್ರಾಫರ್ಡ ಪ್ರಕರ್ಣದ
ಗೊತ್ತುವಳಿಯನ್ನು ಪರಿಷತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಕುಶಲತೆಯಿಂದ ಪಾಸುಮಾಡಿಕೊಂಡರು.
ಮೂರನೇ ಪರಿಷತ್ತು ೧೮೯೦ರಲ್ಲಿ ಪುಣೆಯಲ್ಲಿಯೇ ಸೇರಿತು. ಈ ಸಲ
ಟಳಕರು ಅಬಕಾರಿ ಖಾತೆಯ ಸರಕಾರದ ಥೋರಣವನ್ನು ಕಟುವಾಗಿ
ಟೀಕಿಸಿದರು. ಓಳಕರ ವರ್ಚಸ್ಸು ರಾಜಕೀಯ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಯಹತ್ತಿತು
ತಾವು ಮಾಡಿದ ಸೇವೆಗೆಲ್ಲ ಗೊತ್ತುವಳಿಯ ರೂಪಕೊಟ್ಟು ಪ್ರಾಂತಿಕ ಪರಿ
ಷತ್ತಿನ ಮುದ್ರೆಯನ್ನೊತ್ತಿ ಜನರ ಬೆಂಬಲವನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತಿದ್ದ ರು. ಐದ
ನೆಯ ಪರಿಷತ್ತು ಪುಣೆಯಲ್ಲಿಯೇ ಕೂಡಿತು. ಓಳಕರ ಮೂರು ನಾಲ್ಕು
ವರ್ಷದ ರಾಜಕೀಯ ಜೀವನ, ಅವರ ಸಂಘಟಿನೆ ರಾಜಕೀಯ ಮಹತಾ
ಕಾಂಕ್ಲೆಗಳನ್ನು ಕಂಡ ಫಿರೋಜಶಹಾ ಮೆಥಾರಂಥ ರಾಜ ಠೀವಿಯ
ಮುಖಂಡರಿಗೂ ಓಳಕರ ಆಮಂತ್ರಣವನ್ನು ನಿರಾಕರಿಸುವ ಭೈ ದ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ.

ಲೋಕಮಾನ್ಯಟಳ ಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೧೬೧

ಪರಿಷತ್ತು ಅತ್ಯಂತ ಯಶಸ್ವಿಯಾಯಿತು. ಅದೇ ಪಾರ್ಲಿಮೆಂಟಿನಲ್ಲಿ
ಕಾಯದೆ, ಕೌನ್ಸಿಲ್‌ಗಳ ಸುಧಾರಣೆಯ ಬಿಲ್ಲು ಪಾಸಾಗಿದ್ದಿತು. ಅದನ್ನು
ಕಾರ್ಯಕಾರೀಮಾಡುವ ಮೊದಲನೇ ಗೊತ್ತುವಳಿಯನ್ನು ಓಳಕರೇ
ಮಂಡಿಸಿದರು. ಮುನಸಿಪಾಲಿಟಿಗಳಂಥ ಸಂಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ಮತದಾರ ಸಂಘ
ಗಳನ್ನು ಮಾಡಬೇಕೆಂಬುದೇ ಓಳಕರ ಆಶಯವಿದ್ದಿ ತು. ಮುಂದಿನ
ಪರಿಷತ್ತನ್ನು ಗುಜರಾಥದಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸುವ ನಿಶ್ಚಯವಾಯಿತು. ರಹಿಮತುಲ್ಲಾ
ಮಹಮ್ಮದ ಸಯಾನಿಯವರ ಅಧ್ಯಕ್ಷತೆಯಲ್ಲಿ ಅಹಮ್ಮದಾಬಾದಿನಲ್ಲಿ ಸರಿ
ಷತ್ತು ನಡೆಯಿತು. ಟಳಕರು ಫೇಣ-ದೇವಗಡ ತಾಲೂಕಿನಲ್ಲಿ ನಡೆದ ರಿದ್ವಿ
ಜನ್‌ ಸೆಟಿಲ್‌ಮೆಂಟನ ಆಕ್ಷೇಪಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಗೊತ್ತುವಳಿಯನ್ನು ಮಂಡಿಸಿದರು.
೧೮೯೪ ರಲ್ಲಿ ಸೇರಿದ ಸಭೆಗೆ ಟಳಕರಿಗೆ ಹೋಗುವದಾಗಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಕಾರ್ಯ
ದರ್ಶಿತ್ಸ ಮಾತ್ರ ಇವರನ್ನು ಬಿಡಲಿಲ್ಲ. ಮುಂದೆ ಟಳಕರು ಯುನಿನ್ವರ್ಸಿಟ,
ಕಾಯದೆ ಕೌನ್ಸಿಲ್ಲುಗಳ ಸಭಾಸದರಾದ ಮೂಲಕ, ಮೇಲ್ಮಟ್ಟದ ಕಾರ್ಯ
ಗಳು ಪ್ರಾರಂಭವಾದವು.

೧೮೯೪ರಲ್ಲಿ ಪಾರ್ಲಿಮೆಂಟಿಗೆ ಸಿವ್ಹಿಲ್‌ಸರ್ನ್ವೀಸ ಪರೀಕ್ಷೆಯನ್ನುಒಂದೇ
ಕಾಲಕ್ಕೆ ಇಂಗ್ಲಂಡ ಹಾಗೂ ಭಾರತಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆಯಿಸಬೇಕೆಂಬ ಅರ್ಜಿಯನ್ನು
ಮಾಡಿದರು. ತಮ್ಮ ಬ್ರಿಟಿಶ ಮಿತ್ರರ ಮುಖಾಂತರ ಅದು ಪಾರ್ಲಿಮೆಂಟಿನಲ್ಲಿ
ಬರುವಂತೆ ಮಾಡಿದರು. ಹರ್ಬರ್ಟಪಾಲರು ಅದನ್ನು ಪಾಸು ಮಾಡಿ
ಕೊಂಡರು. "ದೇವರು ವರವನ್ನು ಕೊಟ್ಟರೆ, ಪೂಜಾರಿಗಳು ಏನನ್ನೂ ಕೊಡ
ಲಿಲ್ಲ? ಎಂಬಂತೆ ಭಾರತ ಸರಕಾರವು ಅದನ್ನು ಕಾರ್ಯಕಾರೀ ಮಾಡಲಿಲ್ಲ.
ನಗರ ಪಿತುಮಹರು

೧೮೯೫ ರಿಂದ ೨-೩ ವರ್ಷಗಳು ಓಳಕರ ಆಯಬಣಸ್ಯದೆಲ್ಲಿ ಮಹೆತ್ವದೆ
ದಿನಗಳು. ಸಾಮಾಜಿಕ ಜೀವನದ ಎರಡನೇ ಮೆಟ್ಟಲನ್ನು ಏರಿದ ದಿನಗಳು.
ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಕಾಲಿಡುವಾಗಲೇ ಸ್ಥಾನಿಕ ಸ್ವರಾಜ್ಯ ಹಾಗೂ
ಔಸ್ಯೋಗಿಕ ಚಳವಳಿಯನ್ನು ನಾಮಜೋಶಿಯವರೂ ರಾಜಕೀಯ ಸಾಮಾ
ಜಿಕ ಹಾಗೂ ಧಾರ್ಮಿಕ ಚಳುವಳಿಗಳನ್ನು ಓಳಕರೂ ಮಾಡಬೇಕೆಂದು
ನಿಶ್ಚಯಿಸಿದ್ದರು. ಟಳಕರು ಯಾವಾಗಲೂ ನಾಮಜೋಶಿಯವರ ಕಾರ್ಯ
ದಲ್ಲಿ ನೆರವಾಗುತ್ತಿದ್ದರು. ಹೀಗೆಯೇ ನಡೆದಿರಲು ೧೮೯೫ ರಲ್ಲಿ ಟಳಕರೂ

2]

೧೬೨ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಮಖನಸಿಪಾಲಿಬಯ ಚುನಾವಣಿಯ ರಂಗಕ್ಕೆ ಇಳಿಯಬೇಕೆಂದು ಗೊತ್ತು
ಮಾಡಿ ಚುನಾವಣೆಗೆ ನಿಂತರು. ಆರಿಸಿಯೂ ಬಂದರು. ತಾವಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೆ,
ದಾದಾಸಾಹೇಬ ಫಾಟಕರನ್ನೂ ಆರಿಸಿ ತಂದರು, ಕಾರ್ಯಕಾರೀ ಮಂಡಲ
ದಲ್ಲಿಯೂ ಆರಿಸಿಬಂದರು. ಅವರೇ ಚೆೇರಮನ್‌ರೂ ಆಗಬಹುದಿತ್ತು. ಆದರೆ
ವಯಸ್ಸಿನಿಂದ, ಹಿರಿಯರಾದ ಫಾಟಕರಿಗೆ ಈ ಮಾನವನ್ನು ಕೊಟ್ಟು,
ಎಲ್ಲರೂ ಕೂಡಿ ಐಕ್ಯತೆಯಿಂದ ಕಾರ್ಯಮಾಡಿದರು. ಓಳಕ ಹಾಗೂ ಫಾಟಕರ
ಈ ಸ್ನೇಹವು ಆಮರಣ ಉಳಿಯಿತು. ಓಳಕರ ಮುನಸಿಪಾಲಿಓಯ ಜೀವನವು
೧೮೯೭ ರಲ್ಲಿಯೇ ಅವರ ರಾಜಕೀಯ ಖಟ್ಲೆಯ ಕಾರಣಕ್ಕಾಗಿ ಮುಕ್ತಾಯ
ವಾಯಿತು. ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವೃತ್ತಿಯ ಜನರ ಕೈಯಲ್ಲಿಯೇ ಇಂತಹ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು
ಇರಬೇಕೆಂಬುದೇ ಓಳಕರ ಧೋರಣವು. ಇದೇ ಧೋರಣದಿಂದಲೇ ಅವರು
ಈ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಕಡೆಗೆ ನೋಡುತ್ತಿದ್ದರು.

ನಾನುದಾರ ಬಳಕ

೧೮೯೨ ರಲ್ಲಿ ಪಾರ್ಲಿಮೆಂಟು "ಕೌನ್ಸಿಲ್‌ ಅ್ಯಕ್ಟ'ನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿ,
ಪ್ರಜಾಸ್ರತಿನಿಧಿಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವ ತತ್ವವನ್ನು ಮಾನ್ಯೈಮಾಡತು.
ಕೌನ್ಸಿಲ್‌ ವಿಸ್ತರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ವರಿಷ್ಠ ಕೌನ್ಸಿಲ್ಲಿಗೆ ೧೬, ಪ್ರಾಂತಿಕ ಕೌನ್ಸಿಲ್ಲಿಗೆ
೨೦ ಸ್ಥಳಗಳೆಂದು ಸರಕಾರವು ನಿಶ್ಚಯಿಸಿತು. ಮುಂಬಯಿ ಸರಕಾರವು ೮
ಸ್ಥಳಗಳನ್ನು ಚುನಾವಣಿಗಾಗಿ ತೆರೆದಿಟ್ಟ ತು. ಜನತೆಯ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಈ
ಸ್ಥಳಗಳು ತೀರ ಕಡಿಮೆಯಾಗಿದ್ದವು. ಅದರಲ್ಲಿಯೂ ಪುಣೆ ಹಾಗೂ
ಮಧ್ಯಭಾಗದ ಆರು ಜಿಲ್ಲೆಗಳಿಗೆ ಪ್ರತಿನಿಧಿತ್ವವೇ ಇರಲಿಲ್ಲ. ಇದರ ನಿಷೇಧಾ
ರ್ಥವಾಗಿ ಪ್ರಚಂಡ ಚಳವಳಿಯಾಯಿತು. ಲಾರ್ಡ ಹ್ಯಾರಿಸರ ಕಡೆಗೆ ಅರ್ಜಿ
ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ಸರಕಾರವು ಕಿವಿಯ ಮೇಲೆ ಹಾಕಿಕೊಳ್ಳಲಿಲ್ಲ. ಸ್ಥಳಗಳನ್ನು
ಕೊಟ್ಟರೆ, ಚಳವಳಿಗಾರ ರಾಜದ್ರೋಹಿ ಬ್ರಾ ಹ್ಮಣನೊಬ್ಬನು ಬಂದು
ಸೇರುವನೆಂದು ಮುಂಬಯಿ ಸರಕಾರಕ್ಕೆ ಭೀತಿ.

ಈ ಚಳವಳಿಯ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಮಧ್ಯಭಾಗಕ್ಕೆ ಲೋಕಲ್‌ ಬೋರ್ಡ
ಗಳ ವತಿಯಿಂದ ಒಬ್ಬ ಪ್ರತಿನಿಧಿಯು ಆರಿಸಿಬರಬೇಕೆಂದು ಚುನಾವಣಿಯ
ನಿಯಮಗಳಲ್ಲಿ ತಿದ್ದುಪಡೆಯಾಯಿತು. ಹೊಸ ಚುನಾವಣಿಗಳು ಬಂದವು.
ಪ ಸ್ಥಳಕ್ಕೆ ಹುರಿಯಾಳು ಯಾರು? ಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆಯು ಏಳುವದು

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಟಿಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೧೬೩

ಸ್ವಾಭಾನಿಕನಿದ್ದಿತು ಈ ಸ್ಥಳಕ್ಕೆ ಶ್ರೀರಾಮ ಭಿಕಾಜಿ, ಜಠಾರರನ್ನು
ನ್ಯಾ. ರಾನಡೆ ಪಕ್ಷದನರು ನಿಲ್ಲಿಸಿದರು. ಖಾನದೇಶದ ಮುಖಂಡರೆಂದು
ಧೊಂಡೋ ಶಾಮರಾವ ಗರುಡರವರು ನಿಂತರು. ಜನರ ಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳೆಂದು
ಟಳಕರು ಮುಂದೆ ಬಂದರು. ಈ ಮೂವರಲ್ಲಿ ಹೋರಾಟ ನಡೆಯಿತು.
ಚುನಾವಣಿಯ ಕಾವು ಏರಹತ್ತಿತು. ಒಬ್ಬರ ಮೇಲೊಬ್ಬರು ವಾಗ್ಬಾಣ
ಗಳನ್ನು ಬಿಡಹತ್ತಿದರು. ಚುನಾವಣಿಯ ಪ್ರಕಾರಗಳೆಲ್ಲವೂ ನಡೆದವು.
ಅದರಲ್ಲಿಯೂ ಸುಧಾರಕರಿಗೂ ಸರಕಾರಕ್ಕೂ ಓಳಕರು ಬೇಡಾದವರು. ಎಲ್ಲ
ಶಕ್ತಿಗಳು ಓಳಕರನ್ನು ವಿರೋಧಿಸಲು ಒಂದುಗೂಡಿದ್ದವು. ಸರಕಾರದ
ಗ್ಯಾರುಟಿಂತೂತಲೆಯನ್ನೇ ಕೆಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು. On Election should be
presented to the Government for nomination ಎಂಬ ವಾಕ್ಯದ
ಲಾಭ ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಕೇಳು ತರಗತಿಯ ಉಲ್ಲೂ ಪತ್ರದ ಸಂಪಾದಕರಾದ
ಟಳಕರನ್ನು ಒಂದು ವೇಳೆ ಜನರು ಆರಿಸಿದ್ದಾದರೆ, ಗವ್ವರ್ನರರು ತಮ್ಮ ಅಧಿ
ಕಾರದಲ್ಲಿ ಅದನ್ನು ಕಿತ್ತೊಗೆಯಬೇಕೆಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧಿಸಿತು. ಇದು ಓಳಕರಿಗೆ
ಅನುಕೂಲವಾಗಿಯೇ ಪರಿಣಮಿಸಿತು. ಜನರು ಸಿಟ್ಟಿಗೆದ್ದು, ಟಳಕರನ್ನೇ
ಆರಿಸಬೇಕೆಂದು ನಿಶ್ಚಯಮಾಡಿದರು.

೧೮ ನೇ ಮೇ ದಿವಸ ಚುನಾವಣಿಯ ಪರಿಣಾಮವು ಹೊರಬಿದ್ದಿ ತು.
೩೫ ಮತಗಳು ಓಳಕರಿಗೆ, ೨೬ ಮತಗಳು ಗರುಡರಿಗೆ, ಕೇವಲ ೨ ಮತಗಳು
ಜಠಾರರಿಗೆ ಬಿದ್ದು, ಓಳಕರು ಆರಿಸಿಬಂದರು. ೧೨ ನೇ ಜೂನ ದಿವಸ
ಕೌನ್ಸಿಲ್‌ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿಯಿಂದ ನಿಮ್ಮ ಚುನಾವಣಿಯು ಮಾನ್ಯ ಮಾಡಲ್ಪ
ಬ್ಬಿದೆ. ಎಂಬ ಪತ್ರವೂ ಟಳಕರಿಗೆ ಬಂದಿತು. ಟಳಕರು ನಾಮದಾರ ಬಳಕ
ರಾದರು.

ಅಗಷ್ಟ ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ ಕೌಸ್ಟಿಲ್ಲಿನ ಮೊದಲನೆಯ ಸಭೆಯು ಪುಣೆಯಲ್ಲಿ
ನಡೆಯಿತು. ಅದರಲ್ಲಿ ಮುಂಬಯಿ ಪ್ರಾಂತದ ಅಂದಾಜ ಪತ್ರಿಕೆಯ
ವಿಚಾರವಾಗುವದಿದ್ದಿತು. ಈ ಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಚರ್ಚಿಸಲ್ಪಡತಕ್ಕ ೩೯ ಪ್ರಶ್ನೆ
ಗಳಲ್ಲಿ ೬ ಟಳಕರವೇ ಇದ್ದವು ಅಂದಾಜ ಪತ್ರಿಕೆಗೆ ಕೌನ್ಸಿಲ್ಲಿನ ಒಪ್ಪಿಗೆಯ
ಮುದ್ರೆ ಬೇಕಾಗದಿದ್ದರೂ ಕೆಲವು ತಾತ್ವಿಕ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳನ್ನು ಉಪಸ್ಥಿತ ಮಾಡ
ಬಹುದೆಂದು ಓಳಕರಿಗೆ ಅನಿಸುತ್ತಿದ್ದಿತು. ಭಾರತ ಸರಕಾರ ಹಾಗೂ

೧೬೪ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಪ್ರಾಂತಿಕ ಸರಕಾರಗಳ ಅರ್ಥಿಕ ಸಂಬಂಧಗಳು ಹೇಗೆ ಇರಬೇಕೆಂಬ ಬಗೆ
ಐದ್ಭದು ವರ್ಷಗಳ ಕರಾರುಗಳು ಆಗುತ್ತಿದ್ದವು. ವೆಚ್ಚದ ಭಾರವನ್ನೆಲ್ಲ
ಪ್ರಾಂತಿಕ ಸರಕಾರಗಳ ಮೇಲೆ ಹೊರಿಸುವ ಯುಕ್ತಿಯನ್ನು ಭಾರತ ಸರ
ಕಾರವು ಮಾಡುತ್ತಿತ್ತು. ಇದನ್ನು ತಪ್ಪಿಸಲು ಹೊಸ ಕರಾರುಗಳ ಅವಶ್ಯ
ಕತೆಯಿದ್ದಿ ತು. ಮತ್ತು ಅವುಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸುವ ವಚನವೂ ಬೇಕಿದ್ದಿ ತು.
ಎಲ್ಲ ಸಭಾಸದರೂ ಇದನ್ನು ಅಪೇಕ್ಷಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಓಳಕರು ಈ ಪ್ರಶ್ನೆ
ಯನ್ನೇ ಎತ್ತಿದರು. ೧೮೭೦ ರಿಂದ ೯೫ರ ವರೆಗೆ ಸರಕಾರದ ಉತ್ಪನ್ನವು
ಹೇಗೆ ಬೆಳೆದಿದೆ? ನಿರುಪಯುಕ್ತ ಕಾರ್ಯಗಳಿಗೆ ಹೇಗೆ ನೆಚ್ಚವಾಗತೊಡ
ಗಿದೆ? ಜನರ ಸಂಕಟಿಗಳು ಹೇಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನೆ? ಎಂಬುದನ್ನು ಅಂಕೆ ಸಂಖ್ಯೆ
ಗಳಿಂದ ಸಿದ್ಧಮಾಡಿ ತೋರಿಸಿದರು. ಇದನ್ನೇ ಅವರು ಪಂಚವಾರ್ಷಿಕ
ಕರಾರು ಎಂಬ ಪ್ರಬಂಧವನ್ನು ಬರೆದರು. ಅದು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸಭೆಯ
ಪತ್ರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರ ಕಟಿವಾಯಿತು.

ಕೌನ್ಸಿಲ್ಲಿನಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯವಾಗುವ ಆಶೆಯಿಲ್ಲೆಂದು ಅವರಿಗೆ ಅನಿಸಹ
ತ್ರಿತು. ಅಲ್ಲಿಯ ಕಾರ್ಯಗಳೆಲ್ಲ ತೋರಿಕೆಯನೆಂದು ಮೇಲಿಂದಮೇಲೆ
ಉದ್ದಾರ ತೆಗೆದದ್ದುಂಟು. ಕೇಸರಿಯಲ್ಲಿ “ಕಾಯದೆ ಕೌನ್ಸಿಲ್ಲಿನ ಸಭೆಯು
ಒಂದು ಬಗೆಯ ನಾಟಕವೇ ಇದೆ. ಹೋದ ಕೌನ್ಸಿಲ್ಲಿನ ಸಭೆಯು ೪೫ ನಿಮಿಷ
ನಡೆದು, ಅದರಲ್ಲಿ ೨೦ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳಿಗೆ ಉತ್ತರ, ಕೆಲವು ಕಾಗದ ಪತ್ರಗಳ
ವಾಚನ, ಅಲ್ಲದೆ ಒಂದು ಕಾಯದೆಗೆ ಮನ್ನಣೆ ಪಡೆಯುವ ಕಾರ್ಯವೆಲ್ಲ
ಮುಗಿಯಿತು. ಇದು ಚೀಷ್ಟೆಯಲ್ಲದೆ ಮತ್ತೇನು?” ಎಂದು ಬರೆದದ್ದು
ಕಂಡು ಬರುತ್ತದೆ. ಹೀಗಿದ್ದರೂ ಅವುಗಳ ಉಪಯೋಗವನ್ನು ಲೋಕ
ಹಿತದ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಮಾಡಿ ಕೊಳ್ಳ ಬೇಕೆಂದು ಅನರ ಮತ, ನಾಮದಾರ
ರಾದರೆ ಜನಹಿತ ಕಾರ್ಯಕ್ಕೆ ನಿರುಷಯೋಗಿಗಳಾಗುವರೆಂಬ ಮಾತನ್ನು
ಸುಳ್ಳು ಮಾಡಿ ತೋರಿಸಿ, ಕೌನ್ಸಿಲ್ಲಿನ ಸಭಾಸದರಿರುಪದರಿಂದ ಸಾರ್ವಜನಿಕ
ಕಾರ್ಯಗಳಿಗೆ ಹೇಗೆ ಕಳೆಕಟ್ಟುವದೆಂಬುದನ್ನು ಬರಗಾಲದಲ್ಲಿ ತೋರಿಸಿ
ಕೊಟ್ಟರು.

೧೮೯೭ರಲ್ಲಿ ಮತ್ತೆ ಚುನಾವಣಿಗೆ ಅಜೀ ಮತದಾರ ಸಂಘೆನಿಂದೆ
ನಿಂತು, ಆರಿಸಿಬಂದರು. ಆದರೆ ಅವರ ಮೇಲೆ ರಾಜದ್ರೋಹದ ಖಟ್ಗೆ

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಬಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೧೬೫

ಯಾದ ಮೂಲಕ ಅವರೇ ಸ್ವಲ್ಪುದಿನಗಳಲ್ಲಿ ರಾಜೀನಾಮೆಯನ್ನು
ಕಳಿಸಿದರು.

ಶೆರೆಮನೆಯಿಂದ ಮರಳಿದ ನಂತರ, ೧೮೯೯ರಲ್ಲಿ ಮತ್ತೆ ಚುನಾವಣೆಗೆ
ನಿಲ್ಲಬೇಕೆಂದು ಮಿತ್ರರು ಆಗ್ರಹ ಪಡಿಸಹತ್ತಿದರು. ಆದರೆ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯು
ಪಲ್ಲಟವಾಗಿತ್ತು. ಗೋಖಲೆಯವರು ಚುನಾವಣಿಯ ರಂಗಕ್ಕೆ ಇಳಿದಿದ್ದರು.
ಚಾಣಾಕ್ಷರಾದ ಓಳಕರು ಇದೆಲ್ಲವನ್ನು ಕಂಡು, ತಾವು ಚುನಾವಣಿಗೆ
ನಿಲ್ಲುವದಿಲ್ಲೆಂದು ಮಿತ್ರರಿಗೆ ತಿಳಿಸಿದರು.

ಕೌನ್ಸಿಲ್ಲಿನಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕ ಅಲ್ಪಾವಕಾಶದೆಲ್ಲಿಯೇ ಅಂದಾಜ ಪತ್ರಿಕೆಗಳ
ಸಮಾಚಾರವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡು, ಅರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿಯೂ ಅಂಕಿಸಂಖ್ಯೆ
ಗಳಲ್ಲಿಯೂ ತಮ್ಮ ಬುದ್ಧಿಯು ಓಡುವದೆಂಬುದನ್ನು ತೋರಿಸಿದರು. ಸರ
ಕಾರದ ಈ ಕೋಟೆಗಳಲ್ಲಿ ಆದಷ್ಟುಹೊಕ್ಕು, ಅವುಗಳನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳ
ಬೇಕೆಂಬುದೇ ಅವರ ಧೋರಣವಾಗಿದ್ದಿ ತು.
ಸೋಲಿನಲ್ಲಿ ಗೆಲವು

೧೮೯೪ರಲ್ಲಿ ಮದ್ರಾಸಿನಲ್ಲಿ ಸೇರಿದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಭೆಯಲ್ಲಿ, ೧೦ ನೇ
ಅಧಿವೇಶನವನ್ನು ಪುಣೆಯಲ್ಲಿ ಜರುಗಿಸಬೇಕೆಂದು ಆಮಂತ್ರಣಕೊಡಲ್ಪಟ್ಟ ತು.
ಪುಣೆಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವೃತ್ತಿಯ ತರುಣರೆಲ್ಲರೂ ಅದನ್ನು ಯಶಸ್ವಿಗೊಳಿಸಲು
ಬದ್ಧ ಕಂಕಣರಾದರು. ಎಪ್ರಿಲ್‌ ತಿಂಗಳಲ್ಲ ಕಾರ್ಯಕಾರಿ ಮಂಡಳವೂ
ನಿರ್ಮಾಣವಾಯಿತು. ಪುಣೆ ಪಟ್ಟಣ ಒಂದರಲ್ಲಿಯೇ ೧೫ ಸಾವಿರ
ರೂಪಾಯಿಗಳನ್ನು ಕೂಡಿಸುವ ಹುಮ್ಮಸದಿಂದ ಕಾರ್ಯಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು.
ಟಳಕರು ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿಗಳಲ್ಲೊಬ್ಬರಿದ್ದರು.

ಬಳಕ ಹಾಗೂ ಅವರ ಅನುಯಾಯಿಗಳು ಮುನಸಿಸಾಲ್ಟಿ, ವಿಶ್ವ
ವಿದ್ಯಾಲಯ, ಕಾಯದೆ ಕೌನ್ಸಿಲ್‌ಗಳಲ್ಲಿ, ವಿಜಯಿಗಳಾದ್ದರಿಂದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ
ಸಭೆಯಲ್ಲಿಯೂ ಅವರದೇ ಮೇಲುಗೈ ಯಾಗುವದೆಂದು, ಮತ್ಸರವು ಮೂಡಿ,
ಪಕ್ಷಗಳ ವಾದವು ತಲೆಯೆತ್ತಿ ತು.

ರಾ. ಸಭೆಯ ಮಂಡಪವನ್ನು ಸಾಮಾಜಿಕ ಪರಿಷತ್ತಿಗೆ ಕೊಡಕೂಡ
ದೆಂದು ನಾತು ಪಕ್ಷದವರು ಹೂಲಿಯನ್ನೆ ಬ್ಬಿಸಿದರು. ಇವರೆಲ್ಲರೂ ಓಳಕರ
ಪರಮ ಸ್ನೇಹಿತರು. ಈ ವಾದವು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸಿನ ಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ ಅಡ್ಡಬರಬಾರ

೧೩೬ ವಿಂಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ದೆಂದು ಓಳಕರು ಮನಃಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದರು.ಆದರೆ ರಾನಡೆಯವರ
ಅನುಯಾಯಿಗಳು ಹಣಕೂಡಿಸಲು ಹೋದಾಗ ಮೇಲಿನ ಪ್ರಶ್ನೆಯೇ ಚರ್ಚಿ

ಸಲ್ಪಡಹೆತ್ತಿತು. ಮಂಟಪದಲ್ಲಿ ಸಾಮಾಜಿಕ ಪರಿಷತ್ತು ನೆಗೆದರೇ ಸಹಾಯ
ಮಾಡುವೆವು, ನೆರೆಯದಿದ್ದರೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡುವೆವು ಎಂಬ ಎರಡು ಪಕ್ಷ
ಗಳಾದವು. ಇಬ್ಬರನ್ನೂ ಟಳಕರು ನಿಷೇಧಿಸಹತ್ತಿದರು. ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ ಯಶಸಿ
ಯಾಗುವಂತೆ ಸಹಾಯ ನೀಡಬೇಕೆಂದು ಪ್ರಚಾರ ನಡೆಯಿಸಿದರು. ರಾ.
ಸಭೆ ಮುಗಿದನಂತರ ಸಭೆ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲಿ, ಎಂದು ಮಿತ್ರರ ಮನವಲಿಸಲು

ಪ್ರಯತ್ನ ಮಾಡಿದರು. ಒಂದು ವೇಳೆ ಈ ವಾದದಿಂದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಭೆಯು
ಸೇರದೆ ಹೋದರೆ, ಅದರ ದೋಸನೆಲ್ಲವೂ ತಮ್ಮ ತಲೆಯ ಮೇಲೆ ಬರುವದು
ಎಂಬುದನ್ನು ಓಳಕರು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಅರಿತಿದ್ದರು. «ಸಾಮಾಜಿಕ ಸಂಷತ್ತಿನ
ನಿರ್ಣಯನಾಗದೆ ಹೆಣಕೊಡಬೇಡಿರಿ, ಎನ್ನು ವವರು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಭೆಯ
ವೈರಿಗಳು ಎಂದು ಕೇಸರಿಯಲ್ಲಿ ಬರೆದರು. ಓಳಕರು "ಮೊದಲು ಎಲ್ಲರೂ
ಸ್ವಾಗತ ಸಮಿತಿಯ ಸದಸ್ಯರಾಗಿರಿ. ಸ್ವಾಗತ ಸಮಿತಿಯು ಈ ಪ್ರ ಪ್ರಶ್ನೆಯನ್ನು

ಬಿಡಿಸಲಿ ಎಂದು ಉಪದೇಶಿಸಿದರು. ಬೀಕೆ, ವ್ರತಿಟೀಕೆಗಳು ನಡೆದವು.
ಸುಧಾರಕರು ಓಳಕರು ಏನೂ ಕಾರ್ಯವಾಡುವದಿಲ್ಲಿ ಂದು ಸುದ್ದಿ ಹಬ್ಬ ಕ್ಸಿ

ದರು. ಪುಣೆಯಲ್ಲಿ ರಾ. ಸಭೆ ಸೇರಿಸುವದು ಶಕ ಗ ನಿಲ್ಲೆಂದು ಕಾಂಗ್ರಸ್‌
ಸಂಚಾಲಕರಿಗೆ ಅನಿಸಿ, ಅವರು ಸಭೆಯ ಸ್ಪಳಾಂತರ ಮಾಡಬೇಕೆಂಬುದೇ
ಅವರ ಉದ್ದೇ ಶವಿದ್ದಿತು. ಸಾತಾರೆಯಿಂದ «ಪುಣೆಯಲ್ಲಿ ಪಕ್ಷ ಭೇದದ
ಮೂಲಕ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಭೆ ಕೂಡುವದು ಶಕ್ಯಕಾಣುವದಿಲ್ಲ. ನಾವು ಅದನ್ನು
ಸೇರಿಸುವೆವು, ಎಂಬ ತಂತಿಯು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ ವರಿಷ್ಠ ರ ಕಡೆಗೆ ಹೋಯಿತು.
ಟಳಕರನ್ನು ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿಯ ಸ ಸ್ಥಳದಿಂದೆ ತಳ್ಳಿ, ತಮ ಬ ಕೈಯಲ್ಲಿಯೇ ಎಲ್ಲ
ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳ ಬೇಕೆಂದು ಸ್‌ ಕಾರಸ್ಥಾನ ನಡೆಸಿ
ದ್ದರು,

ಇದನ್ನು ತಿಳಿದು ಓಳಕ ಪಕ್ಷೀಯರು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸಭೆ ಸೇರಿಸಿದರು.
ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಭೆಯು ಎಲ್ಲ ಪಕ್ಷಗಳದು, ಜಾತಿಗಳದು ಇರುವ ಮೂಲಕ
ಅಧಿವೇಶನದ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಬಹು ಜನರ ಇಚ್ಛೆಯಂತೆ ನಡೆಯಬೇ ಕಂ.

ಹೊಸ ವರ್ಕೆಂಗ ಕಮೊಟಯನ್ನು ಆರಿಸಬೇಕು. ಎಂದು ಅದರಲ್ಲಿ ಗೊಕ್ತು
ವಳಿಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದರು.

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಓಬಳೆಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೧೬೭

ವಿರುದ್ದ ಪಕ್ಷದವರು ಇದನ್ನೇ ಮುಂಜಿ ಮಾಡಿ ಓಳಕರು ವರ್ಕಿಂಗ
ಕನೊಟಿಯಲ್ಲಿದ್ದು, ಅದರ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ ಪ್ರಯತ್ನ ನಡೆಯಿಸಿರುವರೆಂಬ
ಆರೋಪಸಹೊರಿಸಿ, ಅವರನ್ನು ವರ್ಕಿಂಗ ಕವೊಟಔಯಿಂದ ಹೊರಗೆ ಹಾಕಿದರು.
ಇದೆಲ್ಲವನ್ನು ಕಂಡು ಫಥಿರೋಜಶಹಾ ಮೆಥಾರವರು ಎರಡೂ ಪಕ್ಷದ ಸಭೆ
ಕರೆದು, ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಪಕ್ಷದ ಇಬ್ಬಿಬ್ಬರು ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿಗಳು ಮತ್ತು
ವಾಚ್ಛಾ. ಸೆಟಿಲವಾಡ, ಖರೆ ಈ ಮೂವರು. ಹೀಗೆ ೬ ಜನ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿ
ಗಳುಸಭೆಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಬೇಕೆಂದರು. ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಲಿ ಎಂಬ
ಬುದ್ಧಿ ಯಿಂದ ಜನರ ಬೆಂಬಲ ತಮಗೆ ಪೂರ್ಣವಾಗಿದ್ದರೂ ಅದಕ್ಕೆ ಒಪ್ಪಿ ಗೆ
ಕೊಟ್ಟು ಓಳಕರು ರಾಜೀನಾಮೆಯನ್ನು ಕಳಿಸಿದರು. ನಾನು ಕಾರ್ಯ
ದರ್ಶಿಯಲ್ಲದಿದ್ದ ರೂ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಭೆಗೆ ಎಲ್ಲರೂ ಸಹಾಯ ಮಾಡಬೇ
ಕೆಂದು ಬಿನ್ನ ನಿಸಿದರು. ಗ ನಿಜಯಿಗಳಾದರು.

ಆದರೆ ಈ ವಾದ ನಿಲ್ಲಲಿಲ್ಲ. ವಿಕೋಪಕ್ಕೆ ಹೋಯಿತು. ಶ್ರೀಧರ
ವಿಠ್ಠಲ ದಾತೆ ಅಂಥವರು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಭೆಯ ಮಂಟಪದಲ್ಲಿ ಸಾಮಾಜಿಕ
ಪರಿಷತ್ತು ಕೂಡಿದರೆ ಪರಿಣಾಮ ನೆಟ್ಟಗಾಗಲಿಕ್ಕಿಲ್ಲ. ಉಲುಕೋಟಿಗಳು
ಬೆಂಕಿಹಚ್ಚಿದರೆ ಅದರ ಹೊಣೆ ಯಾರ ಮೇಲೆ ಎಂದು ಎಚ್ಚರಿಕೆ ಕೊಟ್ಟರು.
ಈ ಎಲ್ಲ ಪರಿಸ್ಥಿ ತಿಯನ್ನು ನೋಡಿ, ಆಂಗ್ಲೋ ಇಂಡಿಯನ್‌, ಹಿಂದೂ
ಮೊದಲಾದ ಪತ್ರಿ “ಗಳೂ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ ಅಧ್ಯಕ್ಷರೂ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಭೆಗೆ ಧಕ್ಕೆ
ತಗಲುತ್ತಿದ್ದರೆ, ps ನರಿಷತ್ತನ್ನು ಅಲ್ಲಿಯೇ “1 ಮಿಸುವ ಆಗ್ರಹ
ವನ್ನು ಬಿಡಬೇಕೆಂದು ಸಲಹೆ ಕೊಟ್ಟರು, ರಾನಡೆಯನರು ಸಾಮಾಜಿಕ
ಪರಿಷತ್ತನ್ನು ಕೂಡಿಸಲು ಈ ಸಲ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಭೆಯ ಮಂಡಪವನ್ನು
ಬೇಡುವದಿಲ್ಲವೆಂದು ತಂತಿಯನ್ನು ವೃತ್ತಸತ್ರಗಳಿಗೆ ಕಳಿಸಿದರು. ಲೋಕ
ಮತಕ್ಕೆ ಮನ್ನಣೆ ದೊರೆಯಿತು. ಓಳಕರ ಸೋಲಿನಲ್ಲಿಯೇ ಅವರ ಗೆಲವಿದ್ದಿ
ತೆಂದು ಜನತೆಯು ಅವರನ್ನು ಕೊಂಡಾಡಿತು. ಓಳಕರು ತಾವು ಹೊರಗಿ
ದ್ದರೂ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸಿಗೆ ೨೫೦೦ ರೂಪಾಯಿಗಳನ್ನು ಕೂಡಿಸಿಕೊಟ್ಟಿರು. ಇದೇ
ಅಲ್ಲನೇ ಮಾನವನ ದೊಡ್ಡಿಸ್ತಿಕೆ.

ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ ಸಮೂಪಿಸಿತು. ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾದ ಸುರೇಂದ್ರನಾಥರು ಪುಣೆಗೆ
ಹೊರಟರು. ಟಳಕರು ಧೋಂಡ ಸ್ಟೇಶನಕ್ಕೆ ವಿದ್ವಾಂಸರನ್ನು ಕಳಿಸಿ, ತಮ್ಮ

೧೬೮ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಪಕ್ಷದ ಸ್ವಾಗತದ ಆಮಂತ್ರ ಣಕೊಟ್ಟಿ ರು. ಕಾಂಗೈಸ್ಸಿ ಸ್ಸಿನ ವತಿಯಿಂದ ಗೋಖಲೆ
ಯವರು ಹೋಗಿದ್ದರು. ಫಷ ಸ್ಟೇಶಸ್ನ್ನ ನ ಮೇಲೆ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸಿನ
ವತಿಯಿಂದ ಸ್ವಾಗತವಾಗುನದಿದ್ದಿ ತು, ಆದರೆ ಹಡಪಸರ ಸೆ ಸ್ಪೇಶನ್ನಿನಲ್ಲಿಯೇ
ಟಳಕರು ಅಪೂರ್ವವಾದ ಸ್ವಾಗತವನ್ನಿತ್ತು ತಮ್ಮ ರಾಷ್ಟ್ರಿಯ ಸಭೆಯ

ಪ್ರೇಮನನ್ನು ವ್ಯಕ್ತ ಮಾಡಿದರು. ಕಾಂಗ್ರೆ ಸ್ಸಿನ 281 ಮ ಶ್ರೀ ಶಿವಾಜಿ

ಸ್ಮಾರಕಸಂಸ್ಥೆಯ ವತಿಯಿಂದ ಪ್ರಚಂಡ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸಭೆಯನ್ನು
ಜರುಗಿಸಿ, ಸುರೇಂದ್ರನಾಥ ಬ್ಯಾನರ್ಜಿ, ಪಂಡಿತ ಮದನ ಮೋಹನ
ಮಾಲವೀಯ ಮೊದಲಾದನರ ಭಾಷಣಗಳನ್ನು ಮಾಡಿಸಿದರು. ಸುರೇಂದ್ರ
ನಾಥ ಬ್ಯಾನರ್ಜಿಹಾಗೂ ಟಿಳಕರ ಸ್ನೇಹವು ಜನರ ಕಣ್ಣನ್ನು ಕುಕ್ಸೈಸಿತು.
ಅಂದೇ ಕ್ರಾಂಗ್ರೆಸ್ಸಿನ ಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳಿಗೆಲ್ಲ ಬಾಬಾ ಮಹಾರಾಜರು ಸಂತೋಷ
ಕೂಟಿನನ ನ್ನು ಐರ್ಪಡಿಸಿದ್ದ ರು, ಅಲ್ಲಿಯೂ ಓಳಕರ ನಾಯಕತ್ವ ವೇ! ಇದನ್ನು
ಕಂಡು ಪರಪ್ರಾ ಂತೀಯರೆಲ್ಲರೂ ಬಳಕರೇ ಪುಣೆಯ Sn
ತಿಳಿದುಕೊಂಡದ್ದ ರಲ್ಲಿ ಆಶ್ಚರ್ಯವಿಲ್ಲ.

ಬಳಕರು ವರ್ಕಿಂಗ ಕವೂಟಯಲ್ಲಿ ಸೋಲಿಸಲ್ಪಟ್ಟರೂ ಬಳಕರಿಂದ
ಪ್ರತಿಪಾದಿತ ತತ್ವಗಳು ಮನ್ನಣೆ ಪಡೆದವು. ಓಳಕರು ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿಗಳಿರ
ದಿದ್ದರೂ ಸಾಮಾಜಿಕ ಪರಿಷತ್ತ ನ್ನು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ ಮಂಡಪದಿಂದ ಹೊರಗೆಳೆ
ದರು, ಸುರೇಂದ್ರ ನಾಥ ಬ್ಯಾ ನರ್ಜಿ ಮೊದಲಾದವರಿಗೆ ತಮ್ಮ ಪಕ್ಷದ ಶಕ್ತಿ
ಸಾಮರ್ಥ್ಯಗಳನ್ನು ಮನಗಾಣಿಸಿಕೊಟ್ಟರು ಬಳಕರು ವಿಜಯಿಗಳಾದರು
ಸೋಲಿನಲ್ಲಿಯೂ ಗೆಲವನ್ನು ಪಡೆದರೆಂದು ಜನ ಕೌತುಕಸಟ್ಟಿತು.

ಕೋಬೆಯು ಕೈವಶವಾಯಿತು

ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸಭೆಯು ಫುಣೆಯ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಜೀವನದ ಕೇಂದ್ರ
ವಾಗಿದ್ದಿತು. ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸಭೆಯು ಮಾತನಾಡಿದರೆ, ಸರಕಾರವೂ ಜನ
ತೆಯೂ ವಿಚಾರ ಮಾಡಬೇಕಾಗುತ್ತಿದ್ದಿತು. ಪುಣೆಯಲ್ಲಿ ಸಕ್ಷೋನ ಪಕ್ಷಗಳು
ಬಲಗೊಂಡು ಪಕ್ಷಗಳ ರಾಜಕಾರಣಕ್ಕೆ ಉಕ್ಕು ಬಂದಿದ್ದಿ ತು. ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರೂ
ಸಂಸ್ಥೆ ಯ ಉದ್ದೆ (ಶಗಳನ್ನು ನೆರವೇರಿಸುವದಕ್ಕಿಂತ ತಮ್ಮ ಸೂತ್ರದಂತೆ ಅದು
ನಡೆಯಬೇಕೆಂದು ಅಪೇಕ್ಷಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ೧೮೯೫ ರಲ್ಲಿ ಚುನಾನಣಿಗಳಂ

ಲೋಕಮಾನ್ಮ ಬಳಕರ ಚಂತ್ರೆ ೧೬೯

ಬಂದವು. ಮಂದ, ಉಗ್ರ ಪಕ್ಷಗಳೆರಡೂ ಸಭಾಸದರನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿ ಸುವ ಪ್ರಯತ್ನ
ಮಾಡಿದವು. ವರದಿವಾಚನ, ಅಂದಾಜಪತ್ರಿಕೆಗಳನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸುವ ಕಾರ್ಯವು
ಸುಸೂತ್ರವಾಗಿ ನಡೆಯಿತು. ಕಾರ್ಯಕಾರೀ ಮಂಡಳದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ
ಬಹು: BS ಯೋಚಿಸಿ, ಅಧ್ಯಕ್ಷರನ್ನೂ ಕೋಶಾಧ್ಯ ಕ್ಷರನ್ನೂ
ಬದಲು ಮಾಡಿದರು. ಗೋಖನೆಯವರೇ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿಗಳಾಗಿ ಜಂಟ
ವಂತೆ ಮಾಡಿದರು.

ರಾನಡೆಯವರ ಪಕ್ಷದವರು ಇದರ ಬಗ್ಗೆ ಹೊಲಿಯನ್ನು ಎಬ್ಬಿಸಿದರು.
ಟಳಕರು ೧೦ ವರ್ಷ ಅಲ್ಪ ಸಂಖ್ಯಾಕರಿದ್ದರೂ ಯಾವ ತಕರಾರುಗಳನೂ
ಮಾಡಿರಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ, ಇಂದು ಅಧ್ಯಕ್ಷರು ಓಳಕ ಪಕ್ಷದವರು, ಬಹುಮತ
ಅವರದು, ಎಂಬುದೇ ಈ ಕಳವಳಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗಿದ್ದಿತು. ವಾದ ನಿನಾದ
ನಡೆಯಿತು. ಗೋಖಲೆಯವರು ಕೊನೆಗೆ ರಾಜೀನಾಮೆಯನ್ನು ಕೊಟ್ಟರು.
ಸಂಸ್ಥೆಯು ಸುಧಾರಕರ ಕೈತಪ್ಪಿ ಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಟಳಕರ ಕೈವಶವಾಯಿತು.

ಸುಧಾರಕರು ಬೇರೆ ಸಂಸ್ಥೆಯನ್ನು ತೆರೆಯುವ ವಿಚಾರವನ್ನು ಮಾಡಿ
ದರು. ಬಳಕರು ಇಷ್ಟು ದಿನಗಳವರೆಗೆ ಕೂಡಿಕೊಂಡು ಹೋಗುವ ಧೋರಣ
ವನ್ನು ವಹಿಸಿದಂತೆ, ಡಿ ಪಕ್ಸದವರೂ ವಹಿಸಿ, ದೊಡ್ಡಿಸ ಸ್ತನದಿಂದ
ನಡೆಯಬೇಕಿದ್ದಿತು. ಓಳಕರ ಶಕ್ತಿ ಸಾಮರ್ಥ್ಯಗಳು ತಮ ಲಿಲ್ಲವೆಂದು
ಗೋಖಲೆಯವರು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡರು. ಮತ್ತು ಇಬ್ಬರಲ್ಲಿಯೂ ರಾಜಕೀಯ
ಮತಭೇದಗಳಿರುವ ಮೂಲಕ, ತಮ್ಮ ಮಂದಪಕ್ಸಕ್ಕೆ ಒಂದು ಸಂಸ್ಥೆಯು
ಅವಶ್ಯವೆಂದು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿ, ಡೆಕ್ಕನ್‌ ಸಭೆ ಯೆಂಬ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಸಂಸ್ಥೆಯನ್ನು
ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. ಅಂದಿನಿಂದ ಗೋಖಲೆ ಪಕ್ಸಕ್ಕೆ ಮಂದಪಕ್ಸವೆಂದು ಹೆಸರು
ಬಿದ್ದಿ ತು.

ಟಳಕರು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರವೇಶಮಾಡಿ ಅದನ ನ್ನುಕ್ಳೈ ಹೆ ವಶ
ಪಡಿಸಿಕೊಂಡು, ತಮ್ಮ ಪ ಪಕ ಕದ ಕಾರ್ಯರಂಗವನ್ನಾಗಿ 2 1

22

ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉತ್ಸವಗಳ ಜನಕರು

ನಮ್ಮ ಧಾರ್ಮಿಕ ಭಾವನೆಯು ಜಾಗೃತವಾಗಿರಬೇಕು. ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಹಾಗೂ

ನೈತಿಕ ಶಕ್ತಿಗಳು ವೃದ್ಧಿಂಗತವಾಗಬೇಕ:. ನಮ್ಮ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತ್ವದ ಜ್ಯೋತಿಯು

ಯಾವಾಗಲೂ ಜಾಜ್ವಲ್ಯವಾಗಿ ಬೆಳಗಬೇಕೆಂಬ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದಲೇ ನವ್ಮೂ ಹಿರಿಯರು

ಇಂತಹ ಉತ್ಸವಗಳ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ, (ಕೇಸರಿ ೧-೯-೯೬)

ಹಿಂದೀಯರ ರಕ್ತದ ಕಣಕಣಗಳಲ್ಲಿ ತುಂಬಿದ ಧಾರ್ಮಿಕ ಶ್ರದ್ಧೆಯ
ತಳಹದಿಯ ಮೇಲೆಯೇ ನವಭಾರತದ ನಿರ್ಮಾಣವನ್ನೂ ರಾಜಕೀಯ
ಜಾಗೃತಿಯನ್ನೂ ಮಾಡಿದರೆ, ಅದು ನಾಲ್ಕು ದಿನ ಬಾಳಬಲ್ಲದೆಂದು ಬಗೆದು
ಬಳಕರು ಶ್ರೀ ಗಣಪತಿ ಉತ್ಸವವನ್ನೂ ಶಿವಾಜಿಯ ಉತ್ಸವವನ್ನೂ ಪ್ರಾರಂ
ಭಿಸಿದರು. ಈ ಉತ್ಸವಗಳು ಜನ ಸಾಮಾನ್ಯರ ಅಂತಃಕರಣವನ್ನು ಸೆಳೆದು
ಕೊಂಡು ಜನಪ್ರಿಯವಾದವು. ರಾಷ್ಟ್ರದಲ್ಲಿ ನವ ಶಕ್ತಿಯ ಸಂಚಾರವಾಯಿತು.
ಗಣಪತಿ ಉತ್ಸವದಿಂದ ಹಿಂದುಗಳ ಸಂಘಟನೆಯಾಗಿ ಏಕ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತ್ವದ
ಕಲ್ಪನೆಯು ಉದಯವಾದರೆ, ಶ್ರೀ ಶಿವಾಜಿ ಉತ್ಸವದಿಂದ ರಾಷ್ಟ್ರದಲ್ಲಿ
ಶ್ಸಾತ್ರವೃತ್ತಿಯು ಹೊರಹೊಮ್ಮಿ, ಸ್ವದೇಶಾಭಿಮಾನ, ಸ್ವಾಭಿಮಾನಗಳು
ಜಾಗೃತವಾದವು. ಇವೇ ನವಯುಗದ ನಾಂದಿಯಾದವು. ಭಾರತದ
ದ್ವೇಷಿಗಳಾದ ಸರ್‌ ವ್ಹಾಲಂಟಾಯಿನ್‌ ಚಿರೋಲರು ಭಾರತೀಯ
ಅಶಾಂತಿ” ಎಂಬ ತಮ್ಮ ಪುಸ್ತಕದಲ್ಲಿ ""ಹಿಂದೂ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಕಟ್ಟಡದ
ಮುಖಂಡರೂ ಗಣೇಶೋತ್ಸವದ ಪ್ರಧಾನ ಪುರೋಹಿತರೂ ನವರಾಷ್ಟ್ರ
ಧರ್ಮ ಪ್ರವರ್ತಕರೂ' ಎಂದು ರೋಕಮಾನ್ಯರನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸಿದ್ದಾರೆ.
ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಗಣಪತಿ ಉತ್ಸವದ ಹೊಸ ಸಂಪ್ರದಾಯವನ್ನು ಹೂಡಿ,
ತರುಣರ, ಗರಡೀಸಾಧಕರ, ಮೇಳಗಳನ್ನು ಸಂಘಟಸಿ, ಸಾಮಾನ್ಯ
ಜನರ ಮೇಲೆ ತಮ್ಮ ವಿಲಕ್ಷಣ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಬೀರಿದ ಬಳಕರ ಬುದ್ಧಿಯು
ಅದ್ವೀತಿಯವಾದುದು. ಗಣಪತಿಯ ಉತ್ಸವದಿಂದ ಅವರ ಚಳವಳಿಯ
ಕಾರ್ಯಕ್ಷೇತ್ರವು ಬಹಳ ವಿಸ್ತಾರವಾಯಿತು. ಹಿಂದೂ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವನ್ನು
ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಶ್ರೀ ಶಿವಾಜಿ ಮಹಾರಾಜನ ಉತ್ಸವವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿ

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಬಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೧೭೧

ಅವರ ಪರಾಕ್ರಮದ ಲಾವಣಿಗಳನ್ನು ಹಾಡಿಸಿ, ರಾಷ್ಟ್ರದಲ್ಲಿ ಕ್ಸಾತ್ರವೃತ್ತಿ
ಯನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದರು. ಓಳಕರು ಶಿವಾಜಿಯನ್ನು ಮುಂದೆಮಾಡಿ ದೊಡ್ಡ
"ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ' ಆಂದೋಲನವನ್ನು ಹೂಡಿದರು. ಅದು ಭಾರತ ವ್ಯಾಪಿ
ಯಾಯಿತು.,, ಚೆರೋಲ ಸಾಹೇಬನು ಯಾವ ಬುದ್ಧಿ ಯಿಂದಲೇ ಬರೆ
ಯಲಿ ಈ ಉತ್ಸವಗಳ ಯತಾರ್ಥ ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ತೆಗೆದು, ಲೋಕಮಾನ್ಯರ
ನಜ ವರ್ಣನೆಯನ ಮಾಡಿದ್ದಾನೆ.
ಶೀಗಣೇಶೋತ್ಸವ

ಶ್ರೀಗಣೇಶೋತ್ಸವವು ಹಿಂದೂ ಮುಸಲ್ಮಾರ ದಂಗೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ಫುರಣ
ವಾದರೂ ಅದರಲ್ಲಿ ಮುಸ್ಲೀಮರ ದ್ರೇಷನಿರದೆ, ಹಿಂದುಗಳ ಸಂಘಟನೆಯೇ
ಇದರ ಮುಖ್ಯ ಉದ್ದೇಶವಿದ್ದಿತೆಂಬುದನ್ನು ಹಂದೆ ಹೇಳಿದ್ದೇವೆ. ಗಣಪತಿಯ
ಉಪಾಸನೆಯೇನೂ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಹೊಸದಾದುದಲ್ಲ. ವೇದಕಾಲದಿಂದಲೂ
ನಡೆದು ಬಂದುದು ಉತ್ಸವವೂ ನಡೆದು ಬಂದಿದ್ದಿ ತು. ಬಳಕರು ಅದಕ್ಕೆ
ಸಾಮಾಜಕ ಸ್ವರೂಸವನ್ನು ಮಾತ್ರ ಕೊಟ್ಟರು. ಸಮಾಜವನ್ನು ಸಂಘಟ
ಸಿದರು. ಸಕಲಜಾತಿಯ ಜನರು ಒಂದೆಡೆ ಸೇರಿ, ಒಂದೇ ದೇವತೆಯ
ಆರಾಧನೆಯಲ್ಲಿ ಭಕ್ತಿಭಾವದಿಂದ ಒಂದುಗೂಡಿ, ಏಕಜೀವರಾಗುವಂತೆ
ಮಾಡಿದರು. ಇದೇ ಇವರ ಕುಶಲಕೆಯು. ಇದರಿಂದ ಉತ್ಸವಕ್ಕೆ
ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸ್ವರೂಪ ಪ್ರಾಪ್ತವಾಯಿತು

ಜನತೆ ಉತ್ಸಾಹದಿಂದ ಈ ಉತ್ಸವವನ್ನು ಎತ್ತಿಹಿಡಿಯಿತು. ವಸಂತ
ಮಾಸ ಬರುತ್ತಲೆ ಕೋಗಿಲೆಯು ಉಲಿಯುವಂತೆ, ರಾಷ್ಟ್ರದ ಚೈತನ್ಯವು
ಚಿಗುರಿತು. ಕವಿಗಳ ಕಾವ್ಯಕ್ಕೆ ಸ್ಫೂರ್ತಿಬಂದಿತು. ಮೇಳಗಳ ಸಂಘಟನೆಗಳಾಗ
ಹೆತ್ತಿದವು. ಉಪನ್ಯಾಸಕರ ನಾಲಿಗೆಯಲ್ಲಿ ನಿಂತು, ಗಣೇಶನು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ
ಸಂದೇಶವನ್ನು ಬೀರಹತ್ತಿದನು. ಬರೆಹಗಾರರ ಲೆಕ್ಕಣಿಕೆಗಳು ಕುಣಿಯ
ತೊಡಗಿದವು. ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನರು ಭಕ್ತಿಭಾವದಿಂದ ಮತ್ತರಾಗಿ ಕುಣಿಯ
ಹತ್ತಿದರು. ಉತ್ಸವ ಪ್ರಿಯರ ಉತ್ಸಾಹಕ್ಕಂತೂ ಮಿತಿಯೇ ಉಳಿಯಲಿಲ್ಲ.

ಈ ದೃಶ್ಯವನ್ನು ಕಂಡು, ಓಳಕರು "ಈ ವರ್ಷದ ಉತ್ಸವವು
ಸುವರ್ಣಾಕ್ಷರಗಳಿಂದ ಬರೆದಿಡುವ ರೀತಿಯಲಿ ಜರುಗಿತು ಎಂದು ಉದ್ಗಾರ
ತೆಗೆದಿದ್ದಾರೆ. ಯಾರು ಏನೇ ಅನ್ನಲಿ, ಯಾರು ಎಷ್ಟೇ ನಿರೋಧಿಸಲಿ,

ಬ

೧೭೨ ನಿಂಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಉತ್ಸವವು ಮಾತ್ರ ಭರದಿಂದ ಹಬ್ಬಿತು. ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ, ಕರ್ನಾಟಕ,
ಬಂಗಾಲ, ದಿಲ್ಲಿ, ಪಂಜಾಬ ಪ್ರಾಂತಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಕೂಡ ವ್ಯಾಪಿಸಿತು, ತಿಳು
ವಳಿಕೆ ಹೆಚ್ಚಾದಂತೆ, ಜಾತಿಯ ಬಣ್ಣವೂ ಬದಲಾಯಿತು. ಮುಂದೆ ಮುಂದೆ
ಮುಸಲ್ಮಾನರೂ ಉತ್ಸವದಲ್ಲಿ ಬೆರೆಯಹತ್ತಿದರು.

ಶ್ರೀ ಶಿನಾಜಿ ಉತ್ಸವ

ಶ್ರೀ ಗಣೇಶೋತ್ಸವದಂತೆ ಶ್ರೀ ಶಿವಾಜಿಯ ಉತ್ಸವವು ಕೂಡ ವಿಶಿಷ್ಟ
ಪ್ರಸಂಗದಲ್ಲಿ ಸ್ಫುರಣವಾಗಿದೆ. ಸಮಯ ಸಾಧಿಸಿ, ಅದಕ್ಕೆ ಸಾರ್ವಜನಿಕ
ರೂಪಕೊಡುವ ಹತೋ ಟಿಯು ಬಳಕರಿಗೆ ಚನ್ನಾಗಿ ಸಾಧಿಸಿತ್ತೆನ್ನ ಬಹುದು.
ಕಾಲರೂಪಿ ಪರಮಾತ್ಮನ ಗರ್ಭದಲ್ಲಿರುವ ಯಾವ ಸಂಗತಿಗಳು
ಯಾವಾಗ ಬೆಳಕಿಗೆ ಬರುವವೆಂಬುದನ್ನು ಯಾರು ಬಲ್ಲರು? ೧೮೮೫ ರಲ್ಲಿ
ಸಿಂಕ್ಲೇ ಸಾಹೇಬರು ರಾಯಗಡವನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿ ವೃತ್ತಸತ್ರಗಳಲ್ಲಿ
ಲೇಖನವನ್ನು ಬರೆದರು. ಡಗ್ಗಸ್‌ ಸಾಹೇಬನು ರಾಯಗಡದ ದುಸ್ಥಿತಿ
ಯನ್ನು ಮನೋವೇಥಕವಾಗಿ ಚಿತ್ರಿಸಿದನು. “ಸ್ವರಾಜ್ಯ ಸಂಸ್ಥಾಪಕ
ನಾದ ಶ್ರೀ ಶಿವ ಛತ್ರಪತಿಯ ಸಮಾಧಿಯು ಗಿಡಗಂಟಗಳಲ್ಲಿ ಮುಚ್ಚಿ ಹೋಗಿದೆ.
ಧರ್ಮಶಾಲೆಯಲ್ಲಿಯ ಫರ್ಸಿಗಳಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ದೊಡ್ಡ ಮರಗಳು ಬೆಳೆಯ
ಹತ್ತಿವೆ. ದೇವಾಲಯಗಳು ದುರ್ಗಂಧವನ್ನು ಬೀರುತ್ತಿವೆ. ದೇವಾಲಯಗಳ

ಲ್ಲಿಯ ಮೂರ್ತಿಗಳು ನೆಲದ ಮೇಲೆ ಉರುಳಾಡುತ್ತಿನೆ............ ತನ್ನ ರಕ್ತ
ವನ್ನು ಸುರಿಸಿ, ಜೀವನವನ್ನೇ ಧಾರೆ ಎರೆದು, ಸ್ವರಾಜ್ಯವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿ,

ಬೆಳೆಸಿದ ಆ ಶಿವ ಛತ್ರಪತಿಯ ಗದ್ದುಗೆಯನ್ನೇರಿದ ಕೊಲ್ಲಾಪೂರದ ಮಹಾ
ರಾಜರೇ ಅಗಲಿ, ಸಾತಾರೆಯ ಭೋಸಲೆಯವರೇ ಆಗಲಿ, ಪುಣೆಯ ಪೇಶ್ವೆ
ಯರೇ ಅಗಲಿ, ಆ ಪ್ರಭುವಿನ ಸಮಾಧಿಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಒಂದು
ಪೈಯನ್ನು ಕೂಡ ಖರ್ಚು ಮಾಡದಿರುವದು ಆಶ್ಚರ್ಯವು ಎಂದು ಬರೆದೆ
ಲೇಖನವು ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯರ ಅಂತ:ಕರಣಕ್ಕೆ ಬರೆಕೊಟ್ಟಿ ಂ ತಾಯಿತು.
ಇದೇ ಶಿವಾಜಿಯ ಉತ್ಸವಕ್ಕೆ ಬೀಜವಾಯಿತು. ಮುಂಬಯಿ ಗವ್ಹರ್ನರ
ರಾದ ರಿಚರ್ಡ ಟೆಂಸಲರವರೂ ಇದೇಸುಮಾರಕ್ಕೆ ರಾಯಗಡದ ದರ್ಶನ
ತೆಗೆದುಕೊಂಡು, ಅದನ್ನು ಒಳ್ಳೆಯ ಸ್ಥಿತಿಯೊಳಗಿಡಲು ಕಲೆಕ್ಟರರಿಗೆ
ಬರೆದಿದ್ದರು. ಗೋ. ವಾ. ಜೋಶಿ ಎಂಬುವವರು ಈ ಬಗ್ಗೆ ಒಂದು

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಟಿಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೧೭ತ್ಲಿ

ಕವಿತೆಯನ್ನು ಬರೆದು ಪ್ರಸಿದ್ಧಿಸಿದರು. ಹೀಗಾಗಿ ಜನರ ಲಕ್ಷವು ಈ
ಕಡೆಗೆ ಸೆಳೆಯಲ್ಪಟ್ಟತು.

ನ್ಯಾ. ರಾನಡೆ ಹಾಗು ಸರದಾರ ಪುರಂದರೆ ಮೊದಲಾದವರು
ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸಭೆ ಕರೆದರು. ಸಮಾಧಿಯ ಸುವ್ಯವಸ್ಥೆ ಗಾಗಿ ನಿಧಿ
ಕೂಡಿಸಬೇಕೆಂದೂ ಈ ಬಗ್ಗೆ ಸರಕಾರಕ್ಕೆ ಅರ್ಜಿ ಮಾಡಬೇಕೆಂದೂ
ನಿರ್ಣಯಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದರು. ಇದೇ ಸುಮಾರಿಗೆ ಸಿಂಕ್ಲೇಯವರ ಸಿಫಾರಿ
ಸಿನ ಮೇರೆಗೆ ಆ ಕಾಲದ ಗವ್ದರ್ನರರಾದ ಲಾರ್ಡ ರೇಯವರು ಸಮಾಧಿಯ
ಜೀರ್ಣೋದ್ಧಾರ ಮಾಡುವ ಅಪ್ಪಣೆಯನ್ನು ಕೊಟ್ಟರು. ಚಿಕ್ಕಪುಟ್ಟ
ರಿಪೇರಿಗಾಗಿ ಪ್ರತಿವರ್ಷ ೫ ರೂಪಾಯಿಗಳನ್ನು ಮಂಜೂರಮಾಡಿದರು.
ಮುಂದೆ ಹತ್ತು ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ ಬಳಕರು ಕ್ಸ ಕಾಕುವ ವರೆಗೆ ಈ ಚಳು
ವಳಿಯು ಮಲಗಿದ್ದಿ ತು,

೧೮೯೫ ನೇ ಇಸ್ವಿಯು ಓಳಕರ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಕ ವರ್ಷ
ಇಗಿದೆ. ಅವರ ಎಲ್ಲ ಉಚ್ಚಗ್ರಹಗಳು ಒಂದೆಡೆ ಕೂಡಿದಂತೆ ಕಾಣುತ್ತದೆ,
ಹಿಡಿದುದೆಲ್ಲ ಹೊನ್ನಾ ಗುವ ಕಾಲವದು, ಬಳಕರು ಕೈ ಹಚ್ಚುವದೇ ತಡ,
ಉತ್ಸವಕ್ಕೆ ಜೀವಕಳೆ ಬಂದಿತು. ಕೇಸರಿಯಲ್ಲಿ ಎಪ್ರಿಲ ೨೩ ನೇ ತಾರೀಖಿ
ನಿಂದ ಈ ವಿಷಯದ ಮೇಲೆ ಲೇಖಗಳು ಪ್ರಾರಂಭವಾದವು. ಟಿಳಕರು,
"ಶ್ರೀ ಶಿವ ಛತ್ರಸತಿಯ ಜಯಜ ಯಕಾರ ಮಾಡಿರಿ, ಎಂಬ ಪದ್ಯವನ್ನೇನೋ
ಓದಿ ಬಹಳ ದಿನಗಳಾದವು. ಆದರೆ ಅದರ ಮರ್ಮದ ಅರ್ಥ ಮಾತ್ರ
ನಮಗಾಗಲಿಲ್ಲ” ಎಂದು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿ, “ಮರಾಠರ ಹಿತಶತ್ಕುವಾದ ಲಾರ್ಡ
ಹ್ಯಾರೀಸರಂಥವರು ಕೂಡ ಶ್ರೀ ಶಿವಾಜಿಯ ಗುಣವರ್ಣನ ಮಾಡುತ್ತಿರು
ವಾಗ ಅವರ ವಂಶಜರೂ ಸರದಾರರೂ ಇದರ ಸ್ಮಾರಕದ ವಿಷಯವಾಗಿ
ಏನೂ ವಿಚಾರ ಮಾಡದಿರುವದನ್ನು ನೋಡಿದರೆ ಅವರ ಜೀವನವು
ವ್ಯರ್ಥವೆನಿಸುತ್ತದೆ?? ನಿಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದೆರು. "ಎಲ್ಲ ಸಂಸ್ಥಾನಿಕರೂ
ಸರದಾರರೂ ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನರೂ ಎಚ್ಚರಾಗಿ ಉದಾಸೀನತೆಯನ್ನು
ತೊರೆದು, ಅಲ್ಲಲ್ಲಿ ಸಭೆಗಳನ್ನು ಕೂಡಿಸಿ, ನಿಧಿ ಸಂಗ್ರಹ ಕಾರ್ಯವನ್ನು

ಕೈಕೊಂಡು, ತಮ್ಮ ಕೃತಜ್ಞತೆಯನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಬೇಕೆಂದು'' ಸಾರಿದರು.

೧೩೪ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಕೇಸರಿಯ ಈ ಬರಹವು ಜನರನ್ನು ಬಡಿದೆಬ್ಬಿ ಸಿತು. ಅನೇಕರು ಸ್ಫೂರ್ತಿ
ಗೊಂಡು ಹಣಕೂಡಿಸುವ ಅನೇಕ ಸೂಚನೆಗಳನ್ನು ಮಾಡಹತ್ತಿದರು,
ಮಹಾಡದವರು ರಾಯಗಡ ಕೋಟಿಯಲ್ಲಿ ಉತ್ಸವ ಜರುಗಿಸಲು ಮುಂದೆ
ಬಂದರು. ಸಂಸ್ಥಾನಿಕರು ಸಹಾಯ ಮಾಡುವ ಮನೋವೃತ್ತಿಯನ್ನು
ವ್ಯಕ್ತ ಪಡಿಸಹತ್ತಿದರು. ಇದನ್ನು ಕಂಡು ಬ್ರಿಟಿಶರ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಕಳವಳ
ವ್ರಂಟಾಯಿತು. ಮುಂಬಯಿಯ ಟಾಯಿಮ್ಸ ಪತ್ರಿಕೆಯು “ಸಮಾಧಿಯ
ಬಗೆಗೆ ಸರಕಾರವು ಈ ಮೊದಲೇ ಮಾಡುವದನ್ನೆ ಲ್ಲ ಮಾಡಿದೆ. ಅದರಿಂದ
ರಾನಡೆಯಂಥವರು ತೃಪ್ತರೂ ಆಗಿದ್ದಾರೆ. ಸರಕಾರವೇ ಕಾರ್ಯ ಕೈಕೊಂಡಿ
ರುವಾಗ ಈ ಹೊಸ ಚಳವಳಿಯ ಅವಶ್ಯಕತೆ ಏನಿದೆ? ೫ ಎಂದು ಬೀಕಿಸಿತು.
ಬಳಕರು ಇಷ್ಟಕ್ಕೆ ಬಿಡಲಿಲ್ಲ. ೩೦ ನೇ ಮೇ ದಿವಸ ಒಂದು ಪ್ರಚಾರ
ಸಭೆಯನ್ನು ಜರುಗಿಸಿ ಸರದಾರರೂ ಜಹೆಗೀರದಾರರೂ ಮೊದಲಾದ
ವರನ್ನೆಲ್ಲ ಆಮಂತ್ರಿಸಿದರು. ಶ್ರೀಮಂತ ಸಂತ ಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳೇ ಅಧ್ಯಕ್ಷಸ್ಥಾನ
ವನ್ನಲಂಕರಿಸಿದರು, ನ್ಯಾ. ರಾನಡೆಯನರು ಸ್ಥಿರನಿಧಿಯ ಸೂಚನೆಯನ್ನು
ಮಾಡಿದರು. ಓಳಕರು ಭಾಷಣ ಮಾಡುತ್ತ, "ಸಮಾಧಿಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು
ಕೊಲ್ಹಾಪುರದ ಮಹಾರಾಜರಂಥವರು ಮನಸ್ಸು ಮಾಡಿದರೆ ಒಬ್ಬರೇ
ಮಾಡಬಹುದು. ಅದರೆ ನಮಗೆ ಅದು ಬೇಕಿಲ್ಲ. ಸರ್ವಜಾತಿಯವ
ರಿಂದ, ಸರ್ವ ವರ್ಗಗಳಿಂದ ಸೈಪೈಗಳಂತೆ ಹಣ ಸಂಗ್ರಹವಾಗಿ ಕಾರ್ಯ
ವಾಗಬೇಕೆಂಬುದೇ ನಮ್ಮೆಲ್ಲರ ಅಪೇಕ್ಸೆಯಿದೆ.?' ಎಂದು ಹೇಳಿದರು.
ಅಬ್ದುಲ್ಲಾ ರರುಸಾಕ ಎಂಬುವವನು ಗೊತ್ತುವಳಿಗೆ ಅನುಮೋದನಕೊಟ್ಟನು.
ಜನರ ಒಂದು ಕನೊಟಿಯು ಸ್ಥಾಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟು. ಬಳಕರು ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿ
ಗಳಾಗಿ ಆರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿರು.

ಜನರ ಉತ್ಸಾಹವು ಉಕ್ಕೇರಿತು. ಪ್ರವಾಸಿಕರ ಕೈಪಿಡಿಗಳು ಪ್ರಕಟ
ವಾಗಹತ್ತಿದವು. ಎಲ್ಲ ಕಡೆಗೂ ಸಭೆಗಳಾಗಹತ್ತಿದವು. ನಿಧಿ ಸಂಗ್ರಹವು ನಡೆ
ಯಿತು. ಪಾಜೋರೆ ಎಂಬ ಊರಿನಿಂದ ಮುಸಲ್ಮಾನರು ನಿಧಿಸಂಗ್ರಹಿಸಿ ಕಳಿ
ಸಿದರು ಮುಂಬೈ, ಬಡೋದೆ, ಪುಣೆ, ಸೊಲ್ಲಾ ಪೂರ, ಬೆಳಗಾಂವಗಳಲ್ಲಿ ನಿಧಿ
ಸಂಗ್ರಹ ಕಮೂಟಬಗಳು ಸ್ಥಾಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟವು. ಅಗಷ್ಟ ೬ ನೇ ತಾರೀಖಿನ ವರೆಗೆ
೫೬೦೦ ರೂಪಾಯಿಗಳು ಕೂಡಿದವು. ಶ್ರೀ ಶಂಕರಾಚಾರ್ಯರು ಆಶೀರ್ವಾದ

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಟಿಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೧೭೫

ರೂಪವಾಗಿ ಹಣ ಕಳಿಸಿದರು. ಒಂದು ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ ಈ ನಿಧಿಯು ೧೧ ಸಾವಿರಕ್ಕೆ
ಏರಿತು. ಕೊಲ್ಹಾ ಪುರಮಹಾರಾಜರು ಶಿಷ್ಟಮಂಡಳವನ್ನು ಸ್ವಾಗತಿಸಿ.
"ನಮ್ಮ ಪೂರ್ವಜರ ಸಮಾಧಿಗಳಂತೆಯೇ ರಾಯಗಡ ಸಮಾಧಿಯ ಮೋಲೆ
ಛತ್ತನ್ನು ಕಟ್ಟಿಸುವೆವು. ಲೆಕ್ಕಾಚಾರ ಮಾಡಿ ನಮ್ಮ ದೇಣಿಗೆಯನ್ನು ಸಾರು
ವೆವು' ಎಂದು ಹೇಳಿದರು. ಗಾಯಕವಾಡ ಮಹಾರಾಜರು ೧೦೦೦ ರೂಪಾಯಿ
ಗಳನ್ನು ಕಳಿಸಿದರು. ನಾಟಕ ಕಂಪನಿ, ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಖಾನಾವಳಿಗಳು,
ಹಣಕೂಡಿಸಲು ಮುಂದಾದವು. ಈ ದಾನಿಗಳ ಹೆಸರುಗಳಿಂದ ಕೇಸರಿಯು
ತುಂಬಹತ್ತಿತು. ಇಂತಹ ಸಸ್ನಿವೇಶದಲ್ಲಿಯೇ ಪುಣೆಯಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ
ಮಹಾಸಭೆಯು ಸೇರಿತು. ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಟಳಕರು ಪ್ರಚಂಡ ಸಭೆ ಸೇರಿಸಿ
ಸುರೇಂದ್ರ ನಾಥ ಬ್ಯಾನರ್ಜಿ, ಹಾಗೂ ಮಾಲನೀಯರ ಭಾಷಣಗಳನ್ನು
ಮಾಡಿಸಿ, ಈ ಪ್ರಶ್ನೆಗೆ ಅಖಿಲ ಭಾರತದ ಸ್ವರೂಪ ಕೊಟ್ಟುದನ್ನು ಹಂದಿ
ಹೇಳಿದ್ದೇವೆ.

ಉತ್ಸನವನ್ನು ಹೇಗೆ? ಎಂದು? ಜರುಗಿಸಬೇಕೆಂಬ ಬಗೆಗೆ ಸೂಚನೆ
ಗಳ ಸುರಿಮಳೆಯಾಯಿತು. ೧೮೯೬ರ ಅಕ್ಷತೃತಿಯೆ ಸವಿೂಪಿಸಿದಂತೆ
ಜನತೆಯು ಕುಣಿಯಹತ್ತಿತು. ಮಹಾಡದ ಪಟವರ್ಥನರು ವೈಶಾಖಶುದ್ಧ
ದ್ವಿತಿಯ ದಿವಸ ನಾವು ರಾಯಗಡದಲ್ಲಿ ಉತ್ಸವವನ್ನು ಮಾಡುವೆನೆಂದು
ಸಾರಿದರು. ಉತ್ಸವದ ನಿಯಮಗಳು ಪ್ರಸಿದ್ಧಿಸಲ್ಪ ಟ್ರ ವು. ಟಳಕರು ಸ್ಮಾರಕ
ನಿಧಿಯು ೧೬೦೦೦ ರೂಪಾಯಿಗಳು ಕೂಡಿವೆಯೆಂದೂ ಅದು ಕನಿಷ್ಠ ೫೦
ಸಾವಿರಕ್ಕೆ ಮುಟ್ಟಿ ಬೇಕೆಂದೂ ಸಾರಿ ಈ ಉತ್ಸವಕ್ಕಾಗಿ ಸ್ಮಾರಕನಿಧಿ
ಯನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸುವದಿಲ್ಲೆಂದೂ ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು. ಉತ್ಸವದ ಸಿದ್ಧತೆ
ಗಳೆಲ್ಲ ಭರದಿಂದ ಜರುಗಹತ್ತಿದವು. ಕಲೆಕ್ಟರರು ಜನಸಂದಣಿಯು
ಹೆಚ್ಚಾಗುವದು. ಅವಧಿಯ ಒಳಗಾಗಿ ಅರ್ಜಿ ಬಂದಿಲ್ಲವೆಂದು ಹೇಳಿ,
ಉತ್ಸವವನ್ನು ತಡೆಹಿಡಿದರು. ಟಿಳಕರು ಗವ್ವರ್ನರರ ಕಡೆಗೆ ಹೋಗಿ,
ಅಪ್ಪಣೆಯನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಬಂದರು.

ರಾಯಗಡ ಕೋಟೆಯು ಜನರಿಂದ ಕಿಕ್ಕಿರಿದು ತುಂಬಿತು. ಉತ್ಸವವು
ಮಂಗಲ ಪ್ರಭಾತದಲ್ಲಿ ಚೌಘಡ- ನಗಾರೆ-ನವಬತ್ತುಗಳಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭ
ವಾಯಿಂತು. ಕೇರ್ತನೆಯಾಯಿತು. ಮೇಳಗಳ ಕುಣಿತಗಳಾದವು. ಮಾವಳೇ

೧೭೬ ಯುಂ ಚಿನಬಳ್ಳೆ

ಜನರ ಜಯಘೋಷ ನಡೆಯಿತು. ಲಾವಣಿಗಳು ಹಾಡಲ್ಪಟ್ಟಿವು. ದಾಂಡ
ಸಟ್ಟಾ ಮೊದಲಾದ ಕಸರತ್ತುಗಳು ತೋರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿವು. ನೀರ ಮರಾಠರಾದ
ಮಾವಳೇ ಜನರ ಸನ್ಮಾನವು ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟಿತು ಅನೇಕರ ಸ್ಫೂರ್ತಿದಾಯಕ
ಭಾಷಣಗಳಾದವು. ಲೋಕಮಾನ್ಯರು "ನಮ್ಮ ಮಹಾಪುರುಷರ ಸ್ಮರಣೆ,
ಅವರ ಕೃತಿಗಳ ನೆನಪು ಜಾಗ್ರತವಿರುವದು ಆ ರಾಷ್ಟ್ರದ ಜೀವಂತತನದ
ಲಕ್ಷಣವು. ಸರ್ವ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಪಾರತಂತ್ರ್ಯದಲ್ಲಿ ತೊಳಲಾಡುತ್ತಿರುವ
ಭಾರತದಂಥ ರಾಷ್ಟ್ರಕ್ಕೆ ತ್ರೀ ಶಿವಾಜಿಯಂಥ ವಿಭೂತಿಯ ಸ್ಮರಣೆಯು
ಅತ್ಯಂತ ಅವಶ್ಯಕವು. ಇಂಗ್ಲಿಷರು ಆಲಿವ್ಹರ ಕ್ರಾಮವೆಲ್‌ನ ಸ್ಮಾರಕ ಮಾಡಿ
ದಂತೆ, ಫ್ರೆಂಚರು ನೇಪೋಲಿಯನ್ನನ ಸ್ಮಾರಕವನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸಿದಂತೆ, ನಾವೂ
ಸ್ವರಾಜ್ಯ ಸಂಸ್ಥಾಸಕನಾದ ಶ್ರೀಶಿವ ಛತ್ರಸತಿಯ ಸ್ಮಾರಕವನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಿ
ದ್ದೇವೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ಅರಾಜಕತೆಯ ಗಂಧವೂ ಕೂಡ ಇರುವದಿಲ್ಲ” ಎಂದು
ಸ್ಫೂರ್ತಿದಾಯಕ ಭಾಷಣವನ್ನು ಮಾಡಿದರು. ಜನಮುದ್ಧವಾಗಿ
ಕುಳಿತಿದ್ದಿತು. ಶಿವ ಛತ್ರಪತಿಯ ರಾಜದರ್ಬಾರದಲ್ಲಿಯೇ ತಾನಿರುವೆನೆಂಬ
ಆನಂದವನ್ನು ಕೆಲಕಾಲ ಅನುಭವಿಸಿತು. ಈ ಅಭೂತಪೂರ್ವವಾದ ಉತ್ಸ
ವವು ರಾಷ್ಟ್ರದಲ್ಲಿ ನವಶಕ್ತಿ ಯನ್ನುಂಟು ಮಾಡಿತು. ಶತ್ಛುಗಳ-ಹಿತಶತೃುಗಳ
ಕೃದಯವನ್ನು ನಡುಗಿಸಿತು. ಸ್ಪಕೀಯರಲ್ಲಿ ಮತ್ಸರವನ್ನೂ ಪರಕೀಯರಲ್ಲಿ
ಭೀತಿಯನ್ನೂ ಹೆಬ್ಬಸಿತು. ಇಬ್ಬರಿಂದಲೂ ನಿರೋಧವು ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತಂ.
ಆದರೆ ಜನತೆ ಯಾವುದನ್ನು ಲೆಕ್ಕಿಸದೆ, ಉತ್ಸಾಹದಿಂದ ಮುನ್ನಡೆಯಿತು.
ವಾದ ವಿವಾದ, ಚರ್ಚೆಗಳು ಉತ್ಸಾಹವನ್ನು ಮತ್ತಿಷ್ಟು ಕುದರಿಸಿದವು.

ಈ ಉತ್ಸವವು ರಾಷ್ಟ್ರದಲ್ಲ ನವಮನ್ವಂತರವನ್ನೇ ಉಂಟುಮಾಡಿತು,
ತರುಣರು ಸ್ಫೂರ್ತಿಗೊಂಡು ಕ್ಸಾತ್ರವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದರು. ಅಲ್ಲಲ್ಲಿ
ಗರಡೀ ಮನೆಗಳೂ ವ್ಯಾಯಾಮ ಶಾಲೆಗಳೂ ತಲೆಯೆತ್ತಿದವು. ಸ್ವದೇಶಾಭಿ
ಮಾನದ ಗಾಳಿಯೇ ಬೀಸಿತು. ವ್ಯಾಖ್ಯಾತರು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ, ಸ್ವದೇಶಾಭಿ
ಮಾನ, ಸ್ವಾಭಿಮಾನಗಳನ್ನು ಪ್ರಚೋದಿಸಹತ್ತಿದರು. ಅನೇಕ ಲೇಖಕರು
ಸ್ವಾಭಿಮಾನವನ್ನು ಕುದರಿಸಹತ್ತಿದರು. ರಾಷ್ಟ್ರದಲ್ಲಿ ಸ್ವಾಭಿಮಾನದ ಹೊಳೆಯೇ
ಹರಿಯಿತೆಂದು ಹೇಳಬಹುದು. ಓಳಕರು ನವರಾಷ್ಟ್ರ ನಿರ್ಮಾಪಕರೆಂದೂ
ವೀರಕ್ಷತ್ರಿಯರೆಂದೂ ಭಾರತವೇ ಇವರ ಕಡೆಗೆ ನೋಡಹತ್ತಿತು. ಭಾರತದ
ಮುಖಂಡತ್ವವು ಓಳಕರನ್ನು ಸ್ವಾಗತಿಸಲು ಎದುರು ನೋಡಹತ್ತಿ ತು.

ಲೋಕಮಾನ್ಮಟಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೧೭೩೭

ಅರವಿಂದ ಘೋಷರು ಓಳಕರ ಈ ಕಾಲದ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ಕೆಳಗಿನಂತೆ
ವರ್ಣಿಸಿದ್ದಾರೆ.

ಭೂತಕಾಲದ ವೈಭವದ ತಳಹದಿಯ ಮೇಲೆ, ಭವಿಷ್ಯತ್ತಿನ ಕಟ್ಟಡ
ವನ್ನು ಕಟ್ಟ, ಭಾರತೀಯರನ್ನು ಸಂಘೆಟಸಿ, ಭಾರತದ ರಾಜಕಾರಣವು
ಧರ್ಮದ ಸ್ಫೂರ್ತಿಯಿಂದಲೂ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ತೇಜದಿಂದಲೂ ತುಂಬಿ ತುಳುಕು
ವಂತೆ ಮಾಡಿ, ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತ್ವವನ್ನು ಹುರಿಗೊಳಿಸಬೇಕೆಂದು, ಎಷ್ಟೋ
ಲೇಖಕರಿಗೂ ಧರ್ಮಗುರುಗಳಿಗೂ ಹೊಳೆದಿದ್ದರೂ ಅದನ್ನು ಆಚರಣೆಯಲ್ಲಿ
ತಂದನರೆಂದರೆ ಲೋಕಮನಾನ್ಯರೇ.

“He (Mr. Tilak} was the Triamphant Champion of
Hindu orthodoxy; the high-priest of Ganesh, the inspired
prophet of a new nationalism, which in the name of
Shivaji would cast out the mlenchas and restore the glories
of the maharatta history”

Indian Unrest Page 47
ಬಳಕರ ಈ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉತ್ಪಾನವು, ಭಾರತಕ್ಕೆ ಅರ್ಸಿಸಿದ ಅವರ
ಅಪೂರ್ವ ಕಾಣಿಕೆಯು.

೩3

ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಆಪತ್ತುಗಳು

ಜನಜಾಗೃತಿಯ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ಕೈಕೊಂಡು ಓಳಕರು ಸರಕಾರದ
ರೋಷಕ್ಕೆ ಪಾತ್ರರಾಗುತ್ತ ನಡೆದಿದ್ದರು. ೧೮೯೬-೯೭ ರಲ್ಲಿ ಪ್ರತೃಕವಾಗಿ
ಸರಕಾರದೊಡನೆ ಕುಸ್ತಿ ಹಿಡಿಯುವ ಪ್ರಸಂಗ ಬಂದಿತು. ಹಿಂದೀ ರಾಷ್ಟ್ರವು
ಭೀಕರವಾದ ಬರಗಾಲಕ್ಕೂ ಭಯಂಕರವಾದ ಫ್ಲೇಗಿನ ಹಾವಳಿಗೂ ತುತ್ತಾ
ಯಿತು. ಇಂತಹ ಆಪತ್ತುಗಳಿಗೆ ರಾಷ್ಟ್ರವು ಎಂದೂ ಸಿಕ್ಕಿರಲಿಕ್ಕಿಲ್ಲ. ಈ ಪ್ರಸಂಗ
ದಲ್ಲಿ ಓಳಕರು ತೋರಿಸಿದ ಅಪ್ರತಿಮವಾದಧೈರ್ಯ, ಸಾಹಸ, ಸಂಘಟನಾ
ಶಕ್ತಿಗಳು ಅವರ್ಣನೀಯವಾಗಿವೆ.

ಭೀಕರ ಬರೆಗಾಲ

೧೮೯೬ ರಲ್ಲಿ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಭೀಕರವಾದ ಬರಗಾಲವು ತಲೆಯೆತ್ತಿತು.
ಭಾರತಕ್ಕೆ ಬರಗಾಲವೇನು ಹೊಸದಿರಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ೧೮೭೬ ರಿಂದ ೧೯೦೦ ರ
ವರೆಗಿನ ಕಾಲುಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಅರ್ಥಕೋಟಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ಜನರ
ಮೃತ್ಯುದೇವತೆಗೆ ತುತ್ತಾಗಿದ್ದ ರು. ಡೌಗಿ ಬರದ ಕತೆಗಳನ್ನು ಮುದುಕರು
ಇನ್ನೂ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಬ್ರಿಟಶರಲ್ಲಿ ಕೆಲವರು ಭಾರತದ ಈ ಸ್ಥಿತಿಯ ಬಗ್ಗೆ
ಸಹಾನುಭೂತಿಯನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದರು. ಇಂಗ್ಲಂಡದವರೆಗೂ ಸುದ್ದಿ ಯನ್ನು
ಮುಟ್ಟಿ ಸಿದರು. ಆದರೆ ಈ ಶಾಬ್ದಿಕ ಸಸಾನುಭೂತಿಯಿಂದ ಹಸಿದ ಹೊಟ್ಟಿ
ಗಳು ತುಂಬುವ ಬಗೆ ಹೇಗೆ?

ಓಳಕರ ದಯಾರ್ದ್ರ ಹೃದಯವು ಅವರನ್ನು ಕರ್ತವ್ಯಕ್ಕೆ ಹಚ್ಚಿತು.
ಜನರ ಪ್ರಾಣಗಳನ್ನು ಉಳಿಸಲು ಶಕ್ಯವಿದ್ದಷ್ಟು ಪ್ರಯತ್ನ ಮಾಡುವ ಸುಕಲ್ಪ
ವನ್ನು ಮಾಡಿದರು. ೨೯ ನೇ ಸಪ್ವಂಬರದ ಕೇಸರಿಯಲ್ಲಿ “ಹೆಸ್ತಾಮಳೆಯಂ
ಕಳೆಯಿತು. ಇನ್ನೂ ಮಳೆಯಿಲ್ಲ. ವಾಯವ್ಯ ಪ್ರಾಂತದಲ್ಲಿ ಬರಗಾಲವು ಇಣಿಕಿ
ನೋಡುತ್ತಲಿದೆ. ಬರಗಾಲದ ಕಾರ್ಯಗಳು ಪ್ರಾರಂಭವಾಗಿವೆ. ನಮ್ಮ ಲ್ಲಿಯೂ
ಅದೇ ಲಕ್ಷಣಗಳು ಕಾಣಹತ್ತಿವೆ. ಎಂದು ಬರೆಯಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು,

ದುರ್ದೈವದಿಂದ ಆ ಭೀತಿಯು ನಿಜವಾಯಿತು, ಆದರೂ ಸರಕಾರದ ವರದಿ

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಟಿಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೧೭೯

ಯಲ್ಲಿ ಆದರ ಸುದ್ದಿಯೇಯಿಲ್ಲ. ಕ್ರಿಸ್ತಿ ಪಾದ್ರಿಗಳು ಹಸಿದ ಹಿಂದು ಮಕ್ಕ
ಳನ್ನು ಕರೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗಿ, ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್‌ ರನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಹತ್ತಿದರು.

ಈ ಬರಗಾಲವನ್ನು ಎದುರಿಸುವ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷ ಕೃತಿಯ ಅವಶ್ಯಕತೆಯಿ
ದ್ದಿತು. ದೈವವನ್ನು ಬಯ್ಯುತ್ತ, ಜನರ ಜೀನವನ್ನು ಉಳಿಸಿರಿ ಎಂದು ಸರ
ಕಾರವನ್ನು ಪ್ರಾರ್ಥಿಸುತ್ತ, ಕೈಕಟ್ಟಿಕೊಂಡು ಕುಳಿತುಕೊಳ್ಳುವ ಕಾಲನಿದಲ್ಲ
ವೆಂದು ತಿಳಿದು ಓಳಕರು ಕಾರ್ಯ ರಂಗಕ್ಕಿಳಿದರು. "ಬರಗಾಲದಲ್ಲಿ ಸರ್ವರ
ಜೀವಗಳು ಬದುಕಲೇಬೇಕಲ್ಲದೆ, ಬರಗಾಲದಿಂದ ಜನರು ಮ ತ್ಯುಮುಖದಲ್ಲಿ
ಬೀಳದಂತೆ ನೋಡಿಕೊಳ್ಳ ಬೇಕೆ:ದು ಸ ತಃ ಮಹಾರಾಣಿಯವರ ಆಜ್ಞೆ ಯಾ
ಗಿದೆ? ಎಂದು ಫೇಸ ಸರಕಾರಕ್ಕೆ ಸೂಚನೆಯನ್ನು ಕೊಟ್ಟಿ ರು. 0
ರವು ಬರಗಾಲದ ನಿವಾರಣೆಗಾಗಿ ಯಾವ ಉಪಾಯಗಳನ್ನೂ. ಕೈಕೊಳ್ಳದೆ
ಇದ ರೆ, ರೈತರು ಬಂಡನ್ನೈಬ್ಬ ಸಬಹುದು ಎಂದು ಎಚ್ಚ ರಿಸಿದರು "ಬರಗಾಲವು
ಬಿದ್ದಿ ಜಿ ಎಂಬುದನ್ನು ಹೇಳಲಿಕ್ಕೇ ಬೇಡ. ಎತ್ತು ೫೫0 ಹುಲ್ಲಿನ ಬೆಲೆಗೆ
ಮಾರಾಟವಾಗತೊಡಗಿನೆ. ಚ ಲಿನ ಬೆಲೆಯು ಬಂಗಾರವನ್ನು ವೂರಿಸುತ್ತಿ ದೆ?
ಎಂದು ಭೀತಿಯನ್ನು ವ್ಯಕ್ತನ ಪಡಿಸಿದರು.

ಸರಕಾರವನ್ನು ಎಚ್ಚರಿಸಿದೆಂತೆ ಜನತೆಯನ್ನು ಜಾಗೃತಗೊಳಿಸಲು
ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. “ಫ್ಯಾಮಿನ್‌ ಇನ್‌ಶೂರಿನ್ಸ ಫಡ, ಫ್ಯಾನಿಂನ್‌ ರಿಲಿಫೇ
ಕೋಡುಗಳಿರುವವೆಂದು ಸುಮ್ಮನೆ ಕುಳಿತರೆ ಯಾರೂ ಕೇಳುವದಿಲ್ಲ. ಸರ
ಕಾರವು ಕೊಡಲೊಫಿ ದ ಸಹಾಯವನ್ನೆಲ್ಲ ಜನತೆಯು ಸರಕಾರದಿಂದ
ನಡೆಯಬೇಕು. ಸರಕಾರಿ ಆಧಿಕಾರಿಗಳು ಹಾರಿಸಿಕೊಳ್ಳಹತ್ತಿದರೆ, ಅವರು
ಕೊಟ್ಟೇತೀರುವಂಥ ಪ್ರಸಂಗ ತರಬೇಕೆಂದು? ಜನತೆಗೆ ನಿರ್ಭಯದಿಂದ
ಉಪದೇಶಿಸಹತ್ತಿ ದರು.

ಬಳಕರು ಇಸ್ಟಕ್ಳೇ ಬಿಡಲಿಲ್ಲ. ಕೇಸರಿಯ ಮುಖಾಂತರ ಜನತೆಗೆ
ಶಿಕ್ಷಣಕೊಡಹತ್ತಿ ದರು. ತಮ್ಮ ಹಕ್ಕುಗಳೇನಿವೆ ಎಂಬುದನ್ನು ತಿಳಿಸಹತ್ತಿದರು,
ಕೃ ಷ್ಣ ಕಾರಸ್ಥಾ ನಗಳನೆ ಲ್ಲ ಬಯಲಿಗೆ ಎಳೆಯಹಶ್ತಿದರು. ಬರ

ಲದ ಕಾಯಡೆಗಳನ್ನು” ಅಭ್ಯಸಿಸಿ ಜನರಿಗೆ ತಿಳಿಸಿಕೊಡಬೇಕೆಂದು
figs ಸೂಚಿಸಿದರು. ಹೆಪ್ಲೆಯ ನ್ನು ಇಂಥ ಸಮಯದಲ್ಲಿ
ಸೂಟಬಿಡಬೇಕೆಂಬ ಬಗ್ಗೆ ಬರಗಾಲದ ಕಾಯದೆಯಲ್ಲಿ ಹೇಳಿದೆಯೋ ಅಂತಹ

೧೮೦ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಿದ್ದರೆ, ಈ ವರ್ಷ ಹಪ್ತೆಕೊಡುವ ಅವಶ್ಯಕತೆಯಿಲ್ಲ “ಇಂತಹ
ಪ್ರಸಂಗದಲ್ಲಿ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಗೊಂದಲಹಾಕುವರೆಂಬುದನ್ನು ನಾವು ಬಲ್ಲೆವು.
ಈ ಗೊಂದಲವನ್ನು ನಾವು ಸಹಿಸುತ್ತಿರುವದರಿಂದಲೇ ಅವರು ಹಾಕುತ್ತಿರುವ
ರೆಂಬುದನ್ನೂ ನಾವು ಲಕ್ಷ್ಯದಲ್ಲಿಡಬೇಕು. ಒಕ್ಕಲಿಗರ ಒಕ್ಕಲತನದ
ಸಾಮಾನುಗಳನ್ನೂ ದನಕರುಗಳನ್ನೂ ಭೂಮಿಯನ್ನೂ ಮಾರಿ, ಹಪ್ತೆನಸೂಲ
ಮಾಡಬಾರದೆಂದು ಕಾಯದೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ಪಷ್ಟವಿದೆ. ಆದರೆ ಇದು ಯಾರಿಗೂ
ಗೊತ್ತಿರದ ಮೂಲಕ, ಗೌಡ, ಕುಲಕರ್ಣಿಯವರು ಜುಲುಮೆ ಮಾಡುತ್ತಿ
ರುವರೆಂದು ಜನ ಭೀತರಾಗುವರು. ತಿಳಿದ ಜನರು ಅಲ್ಲಲ್ಲಿ ಈ ತಿಳುವಳಿಕೆ
ಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುವ ಕಾರ್ಯಕ್ಕೆ ಹತ್ತಬೇಕು. ಯಾರಿಗೆ ತಮ್ಮ ಹಾಗು
ತಮ್ಮ ದನಕರುಗಳ ಪ್ರಾಣ ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳ ಬೇಕಾಗಿದೆಯೋ ಅವರು ಸರ
ಇರದ. ಕಡೆಗೆ ಹೋಗಬೇಕು. ಸರಕಾರವು ನಮ್ಮದೇ ಇದ್ದು, ಕೆಲಸ
ಕೊಡಲು ಸಮರ್ಥವಿದೆ* ಎಂದು ಉಪದೇಶಿಸಿದರು.
ಇದೇ ಸಮಯಕ್ಕೆ ಸ್ಟೇಟ ಸೆಕ್ರೆಟರಿಗಳು ಬೊಕ್ಕಸದಲ್ಲಿಯ ಹಣವು
ಒಂದು ವೇಳೆ ಸಾಲದೆ ಹೋದರೆ, ಸಾಲವನ್ನು ಮಾಡಿಯಾದರೂ ಜನರ
ಜೀವವನ್ನು ಉಳಿಸೋಣವೆಂದು ಪಾರ್ಲಿಮೆಂಬನಲ್ಲಿ ಮಾತನಾಡಿದರು,
ಇದನ್ನೇ ಎತ್ತಿಕೊಂಡು ಓಳಕರು "ಸರಕಾರವು ಹೀಗೆ ಸಿದ್ಧವಿರುವಾಗ ಜನರು
ಉಪವಾಸ ಸಾಯುವದೇಕೆ? ಕೊಡುಗೈ ಯು ಮುಂದೆ ಚಾಚಿರಲು, ಕೊಳ್ಳುವ
ಕ್ಸ ಇಲ್ಲೆಂಬ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯು ಉಂಟಾಗಬಾರದು. ದಾನಿಯಂ ನಿಜವಾಗಿದ್ದರೇ
ಬಾಳುವನು. ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೆ ಅವನ ಬಣ್ಣವು ಹೊರಬೀಳುವದು, ಆದುದರಿಂದ
ಬದುಕುವ ಇಚ್ಛೆ ಯಿದ್ದವರೆಲ್ಲರೂ ಕಲೆಕ್ಟ್ರರರ ಕಡೆಗೆ ಅರ್ಜಿಯನ್ನು ಮಾಡಿರಿ”
ಎಂದು ಓಳಕರು ಉಪದೇಶಿಸಿದರು ಮುಖಂಡರಿಗೆ ಸುಮ್ಮನೆ ಕೂಡುವ
ಸಮಯವಿದಲ್ಲ. ಜನ ಮೃತ್ಯುಮುಖದಲ್ಲಿ ಬೀಳುತ್ತಿದೆ. ಪಾನ ಬಡರೈ ತರಿಗೆ
ಏನು ಮಾಡಬೇಕೆಂಬುದೇ ಹೊಳೆಯುವದಿಲ್ಲ. “ಸರಕಾರದ ಕಡೆಗೆ ಹೋಗಿರಿ,
ಎಂದು ಉಸನೇಶಿಸುವಸೇ ಮಹತ್ವದ ಕಾರ್ಯವಾಗಿದೆ. ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯು
ವಿಕೋಪಕ್ಕೆ ಮುಟ್ಟದ ಸ್ಥಳಗಳಿಂದ ೧) ನಮ್ಮ ಹಪ್ತೆಯನ್ನು ಈ ವರ್ಷ
ಬಿಟ್ಟುಬಿಡಿರಿ. ೨) ನಮ್ಮ ಊರ ಸುತ್ತುಮುತ್ತು ಕೆಲಸಗಳನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿ
ಹೊಟ್ಟಿಗೆ ಕೊಡಿರಿ. ೩) ಒಕ್ಕಲಶನಕ್ಕಾಗಿ ತಗಾಯಿ ಸಾಲಕೊಡಿರಿ. ೪)

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಬಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೧೮೧

ಮುದಕರ, ಅನಯವ ಹೀನರ ಸಲುವಾಗಿ ಡೋಲು ಕೊಡಿರಿ. ಎಂಬರ್ಥದ
ಅರ್ಜಿಗಳನ್ನು ಮಾಡಿಸಿರಿ'' ಎಂದು ಸಂದೇಶವನ್ನಿತ್ತರು.

ಈ ಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ ಶಕ್ಯವಿದ್ದ ಎಲ್ಲ ಸಾಧನಗಳ ಉಪಯೋಗವನ್ನು ಓಳ
ಕರು ಮಾಡಿಕೊಂಡರು. ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸಭೆಯ ಮುಖಾಂತರ ಅರ್ಜಿಗಳನ್ನು
ಕಳಿಸಿ, ಜನತೆಯ ಕರುಣಕಥೆಯನ್ನು ಸರಕಾರದ ಮುಂದೆ ಇಟ್ಟರು. ನೇಕಾರರ
ಬಗೆಗೆ ಒಂದು ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಸಿದ್ದ ಪಡಿಸಿ ಸರಕಾರದ ಕಡೆಗೆ ಕಳಿಸಿ ಕೇವಲ
೩ ಲಕ್ಷರೂ ಗಳ ಸಹಾಯ ಮಾಡಲು ಹೇಳಿದರು. ಅದು ಮನ್ಸಿಸಲ್ಪಡಲಿಲ್ಲ.
ಆ ಯೋಜನೆಯಿಂದಳ೪-೫ ಸಾವಿರ ನೇಕಾರರಿಗೆ ಉದ್ಯೋಗ ದೊರೆಯುತ್ತಿತ್ತು.

ಓಬಳಕರು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸಭೆಯಿಂದ ಇನ್ನೊಂದು ಮಹತ್ವದ ಕಾರ್ಯ
ವನ್ನು ಸಾಧಿಸಿದರು. ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳ, ಸಾವುಕಾರರ ಮನವಲಿಸಿ, ಅನರ
ಧಾರ್ಮಿಕ ಬದ್ಧಿಯನ್ನು ಜಾಗೃತಗೊಳಿಸಿ, ಅವರಿಂದ ಅಗ್ಗದರದ ಅಂಗಡಿ
ಗಳನ್ನು ತೆರೆಯಿಸಿದರು. ಬಡಬಗ್ಗರಿಗೆ ಅನ್ನವಸ್ರ್ರಗಳನ್ನು ನೀಡಲು, ಅನೇಕ
ಶ್ರೀಮಂತರು ಮುಂದೆ ಬಂದರು. ಅನ್ನಛತ್ರಗಳು ಹೊರಟವು. ಓಳಕರು
ಮಾನವೀ ಧರ್ಮದ ಹೊಸ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಜನತೆಗೆ ಉಪದೇಶಿಸಿದರು.
ಬಳಕರ ಈ ಕರೆಗೆ ಅಸಂಖ್ಯ ಜನರು ಓಗೊಟ್ಟು ಸಹಾಯ ಮಾಡಲು ಮುಂದೆ
ಬಂದು, ಧನದ ಮಳೆಯನ್ನೇ ಸುರಿಸಿದರು.

ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸಭೆಯಿಂದ ಓಳಕರು ಕೈಕೊಂಡ ಇನ್ನೊಂದು ಕಾರ್ಯ
ವೆಂದರೆ ಫ್ಯಾಮಿನ್‌ ರಿಲೀಫ ಕೋಡಿನ ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತ ವರ್ಣನೆಯ ಒಂದು ಚಿಕ್ಕ
ಹೊತ್ತಿಗೆಯನ್ನು ಮರಾಠಿಯಲ್ಲಿ ಮುದ್ರಿಸಿ, ಅದರ ಸಾವಿರಾರು ಪ್ರತಿಗಳನ್ನು
ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದಲ್ಲೆ ಲ್ಲ ಹಂಚಿಸಿದರು. ಸರಕಾರಿ ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಕಡೆಗೂ ಪ್ರತಿಗಳು
ಕಳಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ನವು. ಉನ್ಮತ್ತರಾದ ಎಷ್ಟೋ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಅವುಗಳನ್ನು ಮರಳಿ
ಕಳಿಸಿಕೊಟ್ಟರು, "ನಾವು ಏನು ಮಾಡಬೇಕೆಂಬುದನ್ನು ಕಲಿಸಲು ಇವರು
ಯಾರು?” ಎಂಬುದೇ ಅನರ ವಾದ.

ಈ ಸಭೆಯ ಮುಖಾಂತರ ಕೈಕೊಂಡ ಸಂಘಟಿನೆಯ ಕಾರ್ಯವೇ
ಎಲ್ಲಕ್ಕೂ ಮಹತ್ವವಾದುದು ನ. ಚಿ. ಕೇಳಕರ, ಖಾಪರ್ಡೆರಂಥ ಪ್ರಚಾರಕ
ರನ್ನು ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದಲ್ಲೆಲ್ಲ ಕಳಿಸಿದರು. ಫ್ಯಾಮಿನ್‌ ರಿಲೀಫ್‌ ಕೋಡಿನಲ್ಲಿ
ಕೊಟ್ಟಿ ವಚನ ಪಾಲಿಸಬೇಕೆಂಬುದೇ ಇವರ ಪ್ರಚಾರದ ಮುಖ್ಯ ಸಂದೇಶ

೧೮೨ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ವಾಗಿದ್ದಿತು. ಸರಕಾರದ ಅಧಿಕಾರಿಗಳಿಗೆ ಜನತೆಯ ಬೇಡಿಕೆಗಳನ್ನೆ ಲ್ಲ ತಿಳಿಸುತ್ತಿ
ದ್ದರು, ಎಷ್ಟೋ ಜನ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಉನ್ಮತ್ತತೆಯಿಂಂದ ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದರು.
ಅಂಥವರನ್ನು ಉದ್ದೇಶಿಸಿ ಓಳಕರು «ಕಾಯದೇ ಬದ್ದವಾಗಿ ಸರಕಾರ
ದೊಡನೆ ಹೇಗೆ ಹೋರಾಡಬೇಕೆಂಬುದನ್ನು ರೈತರಿಗೆ ಕಲಿಸುವ ವಿದ್ಯೆಯನ್ನು
ನಮ್ಮ ಮುಂದಾಳುಗಳಿಗೆ ಕಲಿಸಬೇಕಾಗಿದೆ. ಅದನ್ನು ಅವರು ಯಾವಾಗ
ಕಲಿಯುವರೋ ಆಗ ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಉನ್ಮತ್ಮತನವು ಕಡಿಮೆಯಾಗಿ ರೈತರಿಗೆ
ಛಾಭವಾಗುವದು' ಎಂದು ಸ್ಪಷ್ಟೋಕ್ಕಿಗಳನ್ನು ಬರೆದರು. ಸಾರ್ವಜನಿಕ
ಸಭೆಯ ಪ್ರಚಾರಕರಾದ ಪ್ರೊ. ಅಚ್ಛತರಾವ ಸಾಠೆ ಎಂಬುವವರು, ಠಾಣೆ
ಜಿಲ್ಲೆಯ ಖತ್ತ ಲವಾಡ ಎಂಬ ಹಳ್ಳಿ ಯಲ್ಲಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸಭೆಯನ್ನು ಕೂಡಿ
ಸಿದ್ದರು. ಪದ್ಧತಿಯಂತೆ ಬರಗಾಲದ ಕಾಯಿದೆಯ ಹಸ್ತ ಪತ್ರಿಕೆಗಳನ್ನು ಹಂಚಿ
ದ್ವರು, ಸಭೆಗೆ ಕೋಳೀ, ವಾಗಲಿ, ಮೊದಲಾದ ಕೆಳತರಗತಿಯ ೨-೩ ಸಾವಿರ
ಜನರು ನೆರೆದಿದ್ದರು. ಸಭೆಗೆ ಅ. ಕಲೆಕ್ಟರರಾದ ಡಬೋಲೆಯವರು ಪೋಲೀಸ
ನಡೆಯನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡೇ ಬಂದಿದ್ದರು. ದಂಗೆಯಾದರೆ ಗುಂಡು ಹಾರಿ
ಸುವ ಅಫ್ಪಣೆ ಮೊದಲೇ ಕೊಡಲಾಗಿತ್ತು. ಬೆದರಿಕೆಗೆ ಸಭೆ ತಾನಾಗಿ ಮುರಿ
ದರೆ ಮಏರಿಯಲಿ ಎಂಬುದೇ ಸರಕಾರದ ಬಯಕೆ. ಸಭೆ ಮುಗಿಯುವವರೆಗೆ,
ಯಾರೂ ಸ್ಥಳಬಿಟ್ಟು ಕದಲಲಿಲ್ಲ. ಸಾಠೆಯವರು “ನಿಮ್ಮ ಬೆಳೆಯು ಬಂದಿರ
ದ್ದರೆ, ಸರಕಾರದ ಹಪ್ತೆಯನ್ನು ತುಂಬದಿರುವದು ಕಾಯದೆಬದ್ಧವಾಗಿದೆ?'
ಎಂದು ನಿರ್ಭೀತಿಯಿಂದ ಮೂರು ಸಲ ಜನರಿಗೆ ತಿಳಿಸಿ ಹೇಳಿದರು ......
“ಸರಕಾರಿ ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಸಮಕ್ಷಮ ನಾವು ಮಾತನಾಡುತ್ತಿದ್ದೇವೆ ಪೋಲೀ
ಸರ ಬಂದೂಕಕ್ಕೆ ಬೆದರಕೂಡದು. ನೀವು ಅಂಜಿದರೆ, ಮೋಸಹೋಗುವಿರಿ.
ಗಾಬರಿಯಾಗದೆ, ಕಾಯದೆಬದ್ದ ವಾಗಿ ಕಾರ್ಯ ನಡೆಯಿಸಿರಿ. ಅಂದರೆ ಹಸಿದ
ಕೋಳೀ,ವಾಗಲಿಿ, ಜನರ ಹೊಟ್ಟಿಗೆ ಬಂದೂಕದ ಏಟು ಬೀಳದೆ, ಭಕ್ಕರಿಯ
ಚೂರುಗಳು ಸಿಕ್ಕುವವು”? ಎಂದು ಉಪದೇಶಿಸಿದರು.

ಮುಂದಿನ ಸಂಚಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಓಳಕರು «ತುಂಬಿದ ಬಂದೊಕುಗಳುಳ್ಳ
ಪೋಲೀಸರ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಸೇರಿದ ರೈ ತರ ಪ್ರಚಾರ ಸಭೆ ಎಂಬ ಅಗ್ರಲೇಖ
ವನ್ನು ಬರೆದರು. "ದಬ್ಬಾಳಿಕೆಗೆ ಬೆದರಕೂಡದು. ಈ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ದಾಂಡಿಗ
ತನವು ನಡೆಯದು. ಕಾಯದೆಯ ದಿನಗಳಿವು ಎಂಬುದನ್ನು ಸರಕಾರಿ ಅಧಿಕಾರಿ

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಬಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೧೮೩

ಗಳೂ ರೈತರೂ ಮರೆಯಕೂಡದು. ಇಂತಹಪ್ರಸಂಗದಲ್ಲಿ ಮರಣಕ್ಕೂ ಅಂಜ
ಕೂಡದಂ. ಕಾಯಿದೆಯಿಂದ ನಮಗೆ ಸಿಗತಕ್ಕದ್ದನ್ನು ತಕ್ಕೊಂಡೇ ತೀರ
ಬೇಕು. ಈ ಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ ರೈತರಿಗೆ ಮುಂದಾಳುಗಳು ಬೆಂಬಲವಾಗಿ ನಿಲ್ಲ
ಬೇಕು.” ಎಲ್ಲಕ್ಕೂ ಸಿದ್ಧರಾಗಿರಿ! ಎಂಬುದೆ? ಉಪದೇಶದ ಸಾರವಾಗಿದ್ದಿ ತು:

ಅದರಂತೆಯೇ ಹಿಂದೀ ಅಧಿಕಾರಿಗಳನ್ನೂ ಎಚ್ಚರಿಸಿದರು. ನಾವು
ವೊದಲು ಹಿಂದೀಯರು. ನಂತರ ಸರಕಾರಿ ನನಕರರು, ಎಂಬುದನ್ನು
ಮರೆಯಬಾರದು, ಮೇಲಧಿಕಾರಿಗಳನ್ನು ಸಂ ತುಸ್ಟಗೊಳಿಸುವದಕ್ಕಾಗಿ ಸುಳು
ವರದಿಗಳನ್ನು ಮಾಡಬೇಡಿರಿ. ಎಂದು ಕೆವಿಮಾತು ಹೇಳಿದರು. "ಜೀವನ
ಮರಣದ ಸಮಯವಿದು. ಇಂತಹ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ನೀವು ನಿಮ್ಮ ಹಕ್ಕುಗಳ
ಗಾಗಿ ಹೋರಾಡದಿದ್ದರೆ ನೀವು ಜೀವಂತವಿದ್ದರೂ ಸತ್ತಂತೆಯೇ ಸರಿ?
ಎಂದು ಜನರನ್ನು ಬಡಿದೆಬ್ಬಿಸಿದರು

ಟಳಕರ ಈ ವೀರವಾಣಿಯು ಜನತೆಯಲ್ಲಿ ನವಚೈತನ್ಯವನ್ನುಂಟು
ಮಾಡಿತು ಜನರಲ್ಲಿ ಧೈರ್ಯ ಬಂದಿತು. ತಮ್ಮ ಸಲುವಾಗಿ ಹೋರಾಡುವ
ಮಹಾಪುರುಷನೊಬ್ಬನು ಇರುವನೆಂದು ಜನತೆ ಓಳಕರ ಕಡೆಗೆ ಭಕ್ತಿಭಾವ
ದಿಂದ ನೋಡತೊಡಗಿತು. ಲಕ್ಷ ಗಟ್ಟಲೆ ಅರ್ಜಿಗಳು ಬರಹತ್ತಿದವು. ಬಓಳಕರ
ಉದ್ದೇಶವು ಸಾಧಿಸಿತು. ಬಡ ರೈತರ, ಹಸಿವೆಯಿಂದಕಂಗಾಲಾಡವರ ಹೈದಯ
ಗಳು ಮಾತನಾಡಹತ್ತಿದವು. ಅನರ ಆರ್ತಧ್ವನಿಯು ಗಗನಭೇದಿಸಿ, ಅಧಿ
ಕಾರಿಗಳ ಹೃದಯಕ್ಕೆ ಬಂದು ಬಡಿಯಹತ್ತಿ ತು.

ಸರಕಾರಕ್ಕೆ ಇದು ಸಹನವಾಗುವದು ಶಕ್ಯವಿಲ್ಲೆಂಬುದು ಎಲ್ಲರಿಗೂ
ಗೊತ್ತು ಇದ್ದಿತು. ಈ ಜಾಗೃತಿ ನಿರ್ಮಾಣಕರನ್ನು ಹತ್ತಿಕ್ಕುವ ಹೊಂಚು
ಹಾಕಹತ್ತಿತು. ಡಿಸೆಂಬರ ತಿಂಗಳ ಪ್ರಾರಂಭಕ್ಕೆ ಮೂವರು ಕಾರ್ಯಕರ್ತರ
ಮೇಲೆ ಖಟ್ಲೆ ಯನ್ನು ಹಾಕಿತು. ಆದರಲ್ಲಿ ಪ್ರೊ. ಸಾಠೆಯವರು ಒಬ್ಬರು,
ಈ ಖಟ್ಲೆಗೆ ಒಳ್ಳೇ ಕಳೆಯೇರಿತು. ಏಕೆಂದರೆ ಒಂದು ಬಗೆಯಿಂದ
ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸಭೆಯ ಮೇಲೆಯೇ ಖಟ್ಲೆ ಕೂಕಿಬಂತಾಗಿದ್ದಿತು. ಆ ಸಮಯ
ದಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸಿಗಾಗಿ ಟಳಕರು ಕಲಕತ್ತೆಗೆ ಹೋಗಿದ್ದರು. ಈ ಸುದ್ದಿ
ತಿಳಿದೊಡನೆಯೇ ಪುಣೆಗೆ ಧಾವಿಸಿದರು. ಸಾಶೆಯನರನ್ನು ಸಂರಕ್ಷಿಸುವ
ಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ ನಿರತರಾದರು.

೧೮೪ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಸಾರೆಯವರ ಖಟ್ಲಿಗೆ ಒಳ್ಳೇ ಮಹತ್ವ ಬಂದಿತು ಕೋರ್ಟನಲ್ಲಿ
ಜನ ಕಿಕ್ಕಿರಿದು ತುಂಬಿದ್ದಿತು. ಈ ಖಟ್ಲಿಯು ಸೇಣದಲ್ಲಿ ನಡೆದಿತ್ತು.
ಬಳಕರು ಸ್ವತಃ ಅಲ್ಲಿಗೆ ಹೋದರು. ಮೊದಲನೆಯ ದಿವಸ ಸಾರ್ವಜನಿಕ
ಸಭೆಯಲ್ಲಿ "ಸದ್ಯ ದ ರಾಜ್ಯವು ಕಾಯದೆಯ ರಾಜ್ಯವು. ಸರಕಾರದ ಕಾಯದೆ
ಯನ್ನು ಫೆ ನ ಯಲ್ಲ ಹಿಡಿದು, ಅದು ಜನರಿಗೆ ಚಾ ಗಿ ತಿಳಿಯುವಂತೆ ಹೇಳಿ
ದ್ವಕ್ಛಾಗಿ ಇ. ಸಾರೆಯವರ ಮೇಲೆ ಖಟ್ಲಿ ನಡೆಯುವದಾದರೆ, ಅನೇಕ
ಜನರಿಗೆದಿನಾಲು ಕಾಯದೆಯನ್ನು ಕಲಿಸುವ ನನ್ನ ಮೇಲೆ ಎಷ್ಟು ಖಟ್ಲೆ ಗಳಾಗ
ಬೇಕು? ?' ಎಂದು ಪ್ರಶ್ನಿಸಿದರು. ಇದರ ಪರಿಣಾಮವು ಜನರ ಮೇಲೆ ಬಹಳ
ವಾಯಿತು. ಸಾಕೆಯವರ ಬಟ್ಟೆಯಿಂದ ಅಂಜಿದ್ದ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಕಾರ್ಯ
ಕರ್ತರೆಲ್ಲರೂ ನಿರ್ಭಿೀೀತರಾದೆರು.

ಖಟ್ಲೆಯು ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ೩-೪ ಸಾಕ್ಷಿಗಳನ್ನು ವಿಚಾರಿಸಿ,
ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರು ಸಾಶೆಯವರು ನಿರ್ದೋಸಿಗಳೆಂದು ನಿರ್ಣಯಕೊಟ್ಟರು.
ಆಫ್ಟ್ರೆಯನರು ಮಾತ್ರ ಜೋಷಿಗಳೆಂದು ನಿರ್ಣಯವಾಗಿ, ೨೨೦ ರೂಪಾಯಿಗಳ
ದಂಡ್ರಒಂದು ವರ್ಷದ ಸಾದಾ ಶಿಕ್ಷೆ ವಿಧಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ೧೯ ನೇ ಜನವರಿ
೧೮೯೭ ರ ಕೇಸರಿಯಲ್ಲಿ ««ಫ್ಯಾಮಿನ್‌ ರಿಲೀಫ್‌ ಕೋಡನ್ನು ತಿಳಿಸಿ ಹೇಳುವ
ಪ್ರಯತ್ನವು ಅಪರಾಧವಲ್ಲ. ಇಂತಹ ಪ್ರಯತ್ನಗಳಿಗೆ ಅಪರಾಧದ ರೂಪ
ಕೊಡುವ ಸರಕಾರಿ ಆಧಿಕಾರಿಗಳು ಮಾತ್ರ ಹಾಸ ಸಕ್ಕ ಈಡಾಗುವರು. ಹಾಗು
ತಮ್ಮ ಮೂರ್ಬತನವನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸುವರು... 1818 ಸಿಟ್ಟಿಗೆ ಜನರು
ಆ. ಮೇಲಿಂದ ಮೇಲೆ ಜಕ್ಕ ತಮ್ಮ ಕಾರ್ಯ ಸಾಧಿಸಿಕೊಳ್ಳ
ಬೇಕು. ಬಾಗಿಲನ್ನು ಬಡೆಯದೆ, ಬಾಗಿಲ ತೆರೆಯುವದಿಲ್ಲ. ಎಂದು ಇಂಗ್ಲೀಷಿ
ನಲ್ಲಿ ಗಾದೆಯಿದೆ. ಮತ್ತೆ ಮತ್ತೆ ಪ ಶ್ರಯತ್ನಿಸಿರಿ'' ಎಂದು ಟಳಕರು ಜನತೆ
ಯನ್ನು ಹುರಿದುಂಬಿಸಿದರು.

ಈ ಚಳವಳಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷನಾಗಿ ಸರಕಾರದೊಡನೆ ಹೋರಾಡುವ
ಪ್ರಸಂಗವು ಓಳಕರಿಗೆ ಬಂದಿತು. ಟಳಕರ ಶಕ್ತಿ ಸಾಮರ್ಥ್ಯಗಳು ಪ್ರಕಟ
ವಾದವು. ಓಳಕರಿಗೆ ತಮ್ಮ ತಸಶ್ಚರ್ಯದ ಫಲ ನೋಡಲು ದೊರೆಯಿತು
ಟಳಕರು ಹೋದ ಹೋದಲ್ಲಿ ನವಜಾಗೃತಿಯನ್ನು ಕಂಡರು. ತಮ್ಮ ಹಕ್ಕು
ಗಳಿಗಾಗಿ ಹೋರಾಡಬೇಕೆನ್ನುವ ಹೊಸ ಹುರುಪು, ಹೊರಹೊಮ್ಮುತ್ತಿರುವ

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಓಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೧೮೫

ದನ್ನು ಕಂಡು ಹಿಗ್ಗಿದರು. ರಾಷ್ಟ್ರದ ದಾರಿದ್ರ್ಯ, ಅಜ್ಞಾನ, ದೈನ್ಯಗಳ ದರ್ಶನ
ದಿಂದ ಅವರ ಅಂತಃಕರಣವು ಕಳವಳಗೊಂಡಿತು. ದೀನ ಜನರನ್ನು ಸಂಘಟ
ಸಿದರೆ, ಅವರಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಕಾರ ಮಾಡುವ ಅದ್ಭುತ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವಿರುವದೆಂಬಂ
ದನ್ನು ಅವರು ಕಂಡುಕೊಂಡರು.

ಒಮ್ಮೆ ಪೇಣದಲ್ಲಿ ಜಿಲ್ಪಾಧಿಕಾರಿಯಾದ ಬ್ರೂಕ್‌ ಸಾಹೇಬನ
ಮುಂದೆ, ಇಬ್ಬರು ಸ್ವಯಂಸೇವಕರ ಬಟ್ಟಿ ನಡೆದಿದ್ದಿತು. ಓಳಕರು ಅಲ್ಲಿಗೆ
ಬಂದರು. ಅವರ ದರ್ಶಾನಾರ್ಥವಾಗಿ ಸಾವಿರಾರು ಜನರು ನೆರೆದಿದ್ದ ರು.
ಅವರನ್ನು ಕಂಡಕೂಡಲೇ «ಓಟಳಕ ಮಹಾರಾಜಕೀ ಜೈ!” ಎಂಬ ಜಯ
ಘೋಷ ಮಾಡಿದರು. ಜಯ ಫೋಷದಿಂದ ಆಕಾಶವೆಲ್ಲ ತುಂಬಿ
ಹೋಯಿತು. ಬೇರೆ ಶಬ್ದವೇ ಕೇಳದಂತಾಯಿತು. ಪೋಲೀಸರು ಎಷ್ಟು
ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದರೂ ನಿಲ್ಲಲಿಲ್ಲ. ಬ್ರೂಕ್‌ ಸಾಹೇಬರು ಓಳಕರ ಕಡೆಗೆ ನೋಡಿ,
ದರು. ಶಾಂತಪಡಿಸಲು ಬಿನ್ನ ನಿಸಿದರು. ಓಳಕರು ಹೊರಗೆಬಂದು ಎಲ್ಲ
ರಿಗೂ ದರ್ಶನಕೊಟ್ಟರು. ಜನತೆ ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಜಯಜಯಕಾರ ಮಾಡಿ
ನಂತರ ಶಾಂತವಾಯಿತು. ಬಭಳಕರು ರೈತರ ನಿಜವಾದ ಮುಂದಾಳು
ಗಳೆಂದು ಬ್ರೂಕ್‌ ಸಾಹೇಬರು ಮನ್ಸಿಸಿದರು,

ಪ್ಲೇಗದ ಹಾವಳಿ

ರಾಷ್ಟ್ರವು ಬರಗಾಲದ ಸಂಕಟದಿಂದ ಚೇತರಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಷ್ಟರಲ್ಲಿಯೇ
ಇನ್ನೊಂದು ಭಯಂಕರವಾದ ಆಪತ್ತನ್ನು ಎದುರಿಸಬೇಕಾಯಿತು.
೧೮೯೬ ನೇ ಅಕ್ಟೋಬರದಲ್ಲಿ ಮುಂಬಯಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ಲೇಗಿನ ಹಾವಳಿಯಂ
ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ಒಂದು ತಿಂಗಳಲ್ಲಿಯೇ ೪೦೦ ಜನರು ಈ ರೋಗಕ್ಕೆ
ಬಲಿಯಾದರು. ಭಾರತಕ್ಕೆ ಈ ರೋಗವು ಹೊಸದು. ಬೇನೆ ಯಾವುದೆಂಬುದೇ
ಡಾಕ್ಟರ, ವೈದ್ಯರಿಬ್ಬರಿಗೂ ತಿಳಿಯಲಿಲ್ಲ. ಬೇನೆ ಬಂದಿತೆಂಬ ಸುದ್ದಿ ಯೊಡ
ನೆಯೇ ಸತ್ತನೆಂಬ ಸುದ್ದಿಯೂ ಬರುತ್ತಿದ್ದಿತು. ಜನ ಗಾಬರಿಗೊಂಡು
ಊರು ಬಿಟ್ಟು ಹೊರಡಹತ್ತಿದರು. ಬೇನೆಯು ಎಲ್ಲ ಕಡೆಗೂ ಹಬ್ಬಿತು.
೧೮೯೭ರ ಪ್ರಾರಂಭಕ್ಕೆ ಪುಣೆಗೂ ಬಂದಿತು

ಈ ಸುದ್ದಿ ತಿಳಿದೊಡನೆಯೇ ಬ್ರಿಟಿಶರು ಈ ಪಿಡುಗು ಇಂಗ್ಲಂಡಿಗೆ ಎಲ್ಲಿ
ಮರಳುವದೋ ಎಂಬ ಭೀತಿಯಿಂದ "ಈ ರೋಗವನ್ನು ತಡೆಯುವ ಎಲ್ಲ

24

೧೮೬ ಪಿಎಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಉಪಾಯಗಳನ್ನು ಕೂಡಲೇ ಕೈಕೊಳ್ಳಿರಿ' ಎಂದು ಕಟ್ಟಪ್ಪಣೆ ಇತ್ತರು.
ಟಳಕರು ಸರಕಾರವು ಯೋಗ್ಯ ವೇಳೆಯಲ್ಲಿ ಉಪಾಯಗಳನ್ನು
ಕೈಕೊಂಡಿದ್ದರೆ ಬೇನೆಯು ಎಲ್ಲ ಕಡೆಗೂ ಹಬ್ಬುತ್ತಿದ್ದಿಲ್ಲವೆಂದು ಟೀಕಿಸ
ಹತ್ತಿದ್ದರಿಂದ ಇಷ್ಟು ದಿನ ಮಲಗಿದ್ದ ಭಾರತ ಸರಕಾರವು ಅರನಿದ್ದಿ ಯಲ್ಲಿ
ಎಚ್ಚತ್ತವರಂತೆ ಗಾಬರಿಯಾಗಿ ಹುಚ್ಚರಂತೆ ವರ್ತಿಸಹತ್ತಿತು. ಉಗ್ರೋಪಾ
ಯಗಳನ್ನು ಕೈಕೊಂಡಿತು. ಇದನ್ನು ಕಂಡು ಟಳಕರು ಕೇವಲ
ಸರಕಾರೀ ಅಧಿಕಾರಿಗಳಿಂದಲೇ ಈ ಕಾರ್ಯಸಾಧಿಸದು. ಜನರ
ವಿಶ್ವಾಸವುಳ್ಳ ಮುಖಂಡರ ಸಹಾಯ ಹಡೆದು, ವಿನಯಶೀಲ ಅಧಿಕಾರಿ
ಗಳಿಂದ ಈ ಕಾರ್ಯನನ್ನು ಸಾಧಿಸಬೇಕೆಂದು? ಸರಕಾರಕ್ಕೆ ಕಿವಿಮಾತು
ಹೇಳಿದರು.

ಆದರೆ ಭಾರತ ಸರಕಾರವು ಸೈನಿಕ ಮಾದರಿಯ ಸರ್ವವ್ಯಾಪಕ
ಕಾಯದೆಯನ್ನು ಮಾಡಿ ತನ್ನ ನೌಕರರಿಗೆ ಅಧಿಕಾರಕೊಟ್ಟಿ ತು. ಇದನ್ನು
ಮನ್ನಿಸದಿದ್ದವರಿಗೆ ಶಿಕ್ಷೆಯನ್ನು ವಿಧಿಸಿತು. ಕೇಳುವದೇನು ಅಧಿಕಾರಿ ವರ್ಗವು
ಶಸ್ತ್ರಾಸ್ತ್ರಗಳಿಂದ ಸಜ್ಜಾ ಯಿತು. ಅವರು ನುಡಿದದ್ದೇ ಪೂರ್ವ ದಿಕ್ಕು, ಮಾಡಿದ್ದೇ
ಮಹಾಕಾರ(. ಇದರಿಂದ ಜನರಿಗೆ ಹೀಗೇಕೆ ಎಂದು ಕೇಳುವ ಅಧಿಕಾರ

ರ
ಕೂಡ ಉಳಿಯಲಿಲ್ಲ. ಜನರನ್ನು ದಿಗ್ಬಂಧಿಸುವ, ಬೇನೆಯ ಸಂಶಯದಿಂದ

ನಸ್ತುಗಳನ್ನೂ ಮನೆಗಳನ್ನೂ ಜತ ಯಾವುದೇ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲದ್ದ ಮನುಷ್ಯ
ನನ್ನು ಎಲ್ಲಿ ಬೇಕಾದಲ್ಲಿ ಸಾಗಿಸುವ ಸರ್ವಾಧಿಕಾರವು ಜಿಲ್ಲಾಧಿಕಾರಿಗಳಿಗೆ
ದೊರೆತಿತ್ತು. ಅವಶ್ಯವಿದ್ದರೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಅಧಿಕಾರಿಗಳನ್ನು ನಿಯಮಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು
ಅಧಿಕಾರವಿತ್ತು.

ಸರಕಾರದ ಉಗ್ರೋಪಾಯಗಳು ಪ್ರಾರಂಭವಾದವು. ಪ್ಲೇಗಾಧಿಕಾರಿ
ಗಳು ನೇಮಿಸಲ್ಪಟ್ಟರು. ರ್ಯಾಂಡ ಸಾಹೇಬನು ಪುಣೆಯ ಅಧಿಕಾರಿಯಾಗಿ
ಬಂದನು. ಸಾತಾರೆಯಲ್ಲಿಯ ಇವನ ಕ್ರೂರ ಆಳಿಕೆಯು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಪರಿಚಿತ
ವಿದ್ದಿತು. ಅವನು ಕರ್ತೃತ್ವಶಾಲಿಯಿದ್ದರೂ ಕ್ರೂರನಾಗಿದ್ದನು. ವಿನಯವು
ಅನನಿಂದ ೧೦೦ ಮೈಲು ದೂರವಿದ್ದಿತು. ಅಲ್ಲದೆ ಅವನಿಗೆ ಸಹಾಯಕರೆಂದು
ಇಬ್ಬರು ಸೈನಿಕರನ್ನು ಕೊಡಲಾಗಿದ್ದಿ ತು. ಮೊದಲೇ ಉಲ್ಲಾಸ ಅದರಲ್ಲಿಯೂ
ಫಾಲ್ಗುಣಮಾಸ್ಕ ಕೇಳುವದೇನು? ರೋಗಿಗಳನ್ನು ಹುಡುಕುವದಕ್ಕಾಗಿ ಸೈನಿ

ಲೋಕಮಾನ್ಕ ಬಳಕರ ಚಂತ್ರೆ ೧೮೭

ಕರು ಸಿಕ್ಕ ಸಿಕ್ಕ ಮನೆಗಳಿಗೆ ಹೋಗಹತ್ತಿದರು. ಮನೆಯಲ್ಲಿಯ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು
ನಾಶಮಾಡಹತ್ತಿದರು. ಕೇವಲ ಸಂಶಯದಿಂದ ಹೆಣ್ಣುವಂಕೃಳನ್ನೂ ಹುಡುಗ
ರನ್ನೂ ಕ್ವಾರಂಟಓನಲ್ಲಿ ಇಡಹತ್ತಿದರು. ರೋಗಿಗಳನ್ನು ದವಾಖಾನೆಗೆ ಸಾಗಿಸ
ಹತ್ತಿದರು. ಮನೆಗಳನ್ನು ತೊಳೆಯಹತ್ತಿದರು ಅಡಿಗೆಯಮನೆ-ದೇವರಮನೆ
ಗಳನ್ನು ಹೊಕ್ಕು ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ಭ್ರಷ್ಟಗೊಳಿಸಿದರು. ಕೈಗೆ ಸಿಕ್ಕದ್ದನ್ನು ಕಿಸೆಗೆ
ಹಾಕಹತ್ತಿದರು ಸ್ತ್ರೀಯರ ಬೆಲೆಯುಳ್ಳ ಆಭರಣಗಳನ್ನು ಎತ್ತಿ ಹಾಕಹತ್ತಿ
ದರು. ಹೆಚ್ಚೇನು ನಮ್ಮ ಒಬ್ಬಿಬ್ಬ ಸ್ತ್ರೀಯರನ್ನೂ ಕೆಡಿಸಿದರು. ಪ್ಲೇಗಕ್ಕೆಂತಲೂ
ರ್ಯಾಂಡ ಸಾಹೇಬನ ಯಮದೂತರಿಗೇ ಜನ ಬೆದರಿದರು. ಬಳಕರು "ಫ್ಲೇಗ
ದಿಂದೆ ಹೋಳಿಹುಣ್ಣಿವೆಯು ಈ ಸಲಲ ದಿನ ಮೊದಲೇ ಬಂದಿದೆ? ಎಂದು
ಸರಿಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸಿದರು.

ಇಂತೆಹ ವಿಪರೀತ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯ ಮೂಲಕ ಜನರು ಧೈೈರ್ಯಗೆಟ್ಟಿ ದ್ಹರು.
ತೇಜೋಹೀನರಾಗಿದ್ದೆರು. ಅವರಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಕಾರದ ಶಕ್ತಿಯೇ ಉಳಿದಿರಲಿಲ್ಲ.
ಈ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಬಳಕರು ಮಾಡಿದ ಸೇವೆಯು ಅವರ್ಣನೀಯವಾದುದು,
ಅನರು ಕೈಕಾಲು ಬಿಡಲಿಲ್ಲ. ದ್ವಿಗುಣಿತ ಉತ್ಸಾಹದಿಂದ ಕಾರ್ಯರಂಗಕ್ಕಿಳಿ
ದರು, ಜನತೆಯ ಸಂಘಟನೆಗೆ ಕ್ಸ ಹಾಕಿದರು. ಜನರ ಒಂದು ಸೇವಾ ಸಮಿತಿ
ಯನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದರು. ದವಾಖಾನೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ಸ್ವಯಂ
ಸೇವಕರ ಸೇವಾ ಪಥಕವನ್ನು ರಚಿಸಿದರು. ಕೇಸರಿಯ ಮುಖಾಂತರ
ನಿಧಾಯಕ ಸೂಚನೆಗಳನ್ನು ಸ್ಲೇಗ ಕನೂಟಗೆ ಸೂಚಿಸಹತ್ತಿದರು. ಪ್ಲೇಗ
ಕನೂಟಯು ಕೈಕೊಂಡ ಕಾರ್ಯಗಳು ಆರೋಗ್ಯದ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ
ಚೆನ್ನಾಗಿದ್ದು, ಎಲ್ಲರೂ ಸಹಕರಿಸಬೇಕೆಂದು ಜನತೆಗೆ ಉಪದೇಶಿಸಿದರು.
ಸರಕಾರಿ ಅಧಿಕಾರಿಗಳೊಡನೆ ತಾವೂ ಪ್ರಚಾರಕ್ಕೆ ಹೋಗಹತ್ತಿದರು.

ಇತ್ತ ರ್ಯಾಂಡ ಸಾಹೇಬರ ಆಳಿಕೆ ಹಾಗೂ ಅವನ ಸೈನಿಕರ ಅತ್ಯಾಚಾರ
ಗಳನ್ನು ತೀವ್ರವಾಗಿ ಖಂಡಿಸಹತ್ತಿದರು ಸ್ರ್ರೀಪುರುಷರನ್ನು ಒತ್ತಟ್ಟಿಗೆ ಇಡುವ
ದನ್ನು ನಿಷೇಧಿಸಿದರು ಬಾಣಂತಿಯರನ್ನೂ ಮುದುಕರನ್ನೂ ಒಂದೆಡೆ ಇಡ
ಕೂಡದೆಂದು ತಿಳಿಸಿದರು. ರ್ಯಾಂಡ ಸಾಹೇಬನ ಕಡೆಗೆ ಶಿಷ್ಕ ಮಂಡಲವನ್ನು
ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗಿ, ಸೈನಿಕರು ನಡೆಯಿಸಿದ ಅತ್ಯಾಚಾರಗಳ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ
ಏನಾಗಿದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ತಿಳಿಸಿದರು. ಆದರೆ ಅದೆಲ್ಲನೂ ಭೋರ್ಕಲ್ಲ ಮೇಲೆ

೧೮೮ ಪಿಂಂ ಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಮಳೆಗರೆದಂತಾಯಿಂತು. "ಸದ್ಯಕ್ಕೆ ನಡೆದ ರ್ಯಾಂಡ ಸಾಹೇಬರ ದಬ್ಬಾಳಿ
ಕೆಯು ಅಥವಾ ಮೊಗಲಾಯಿಯು ಯಾವಾಗಲೂ ಹೀಗೆಯೇ ನಡೆಯು
ವದು ಶಕ್ಯವಿಲ್ಲ. ಜನರು, ಎಷ್ಟೇ ಸಂಪನ್ನರಿದ್ದರೂ ಈ ತೊಂದರೆಗಳನ್ನು
ಒಂದೇ ಸವನೆ ಸಹಿಸುವರೆಂದು ನಮಗೆ ಅನಿಸುವದಿಲ್ಲ. ನಾವು ಪ್ಲೇಗದಿಂದ
ಸತ್ತರೂ ಚಿಂತೆಯಿಲ್ಲ. ಈ ತೊಂದರೆಯಿಂದ, ಮುಕ್ತರಾಗುವಾ, ಎಂದು
ಜನರಿಗೆ ಅನಿಸುವಷ್ಟು ಅವರ ಸಂಯಮವನ್ನು ಪರಿಕ್ಷಿಸಬಾರದೆಂದು ನಾವು
ಲಾರ್ಡ ಸ್ಯಾಂಡಸ್ಪರಿಗೆ ಬಿನ್ನನಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತೇವೆ.'' ಎಂದು ಕೇಸರಿಯಲ್ಲಿ
ಬರೆದರು.

ಈ ಭಯಂಕರವಾದ ಬೇನೆಯ ಪ್ರತಿಬಂಧಕ್ಕಾಗಿ ಉಗ್ರ ಉಪಾಯ
ಗಳನ್ನು ಕೈಕೊಳ್ಳುವದು ಗವ್ಹರ್ನರರ ಇಚ್ಛೆಯಂತೆ ಅವಶ್ಯವಿದ್ದರೂ ಜನರ
ರೀತಿ, ನೀತಿಗಳಿಗೆ ಧಕ್ಕೆ ತಗಲದಂತೆ ಜಾಗೃತೆ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವದು
ಅವಶ್ಯವಿದೆ. ಅದರಂತೆಯೇ ಬಾಣಂತಿಯರನ್ನೂ ಗರ್ಭಿಣಿಯರನ್ನೂ
ಮುದುಕ ತದುಕರನ್ನೂ ಕೈದಿಗಳಂತೆ ಹಿಡಿದು ಕ್ಯಾಂಪಿಗೆ ಕಳಿಸುವ
ಕಾರಣವಿಲ್ಲ. ಅಂತಹರನ್ನು ಅವರನರ ಮನೆಯಲ್ಲಿಯೇ ಇಟ್ಟು, ಉಪ
ಚರಿಸಿದರೆ ಹಾನಿ ಏನೂ ಇಲ್ಲವೆಂದ. ನಮಗನಿಸುತ್ತದೆ. ಮತ್ತು ಸೈನಿಕರ
ಸ್ಟೈರಾಚಾರವು ಸಿಲ್ಲರೇಬೇಕೆಂದು?' ಓಳಕರು ಕೇಸರಿಯಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ
ಅಭಿಪ್ರಾಯ ವ್ಯಕ್ತಮಾಡಿದರು. ಮತ್ತು ಸರಕಾರಿ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಕೈಕೊಂಡ
ಉಪಾಯಗಳೆಲ್ಲವೂ ನಿರುಪಯೋಗಿಯಾಗಿವೆ ಎಂದು ಸರಕಾರದ ನಿದರ್ಶ
ನಕ್ಕೆ ತಂದುಕೊಟ್ಟರು. ಅನೇಕ ಜನ ಡಾಕ್ಟರರು ಟಳಕರ ಅಭಿಪ್ರಾಯ
ವನ್ನು ಎತ್ತಿಹಿಡಿದರು. ಮುಂದೆ ೧೯೦೦ ನೇ ಇಸ್ವಿಯಲ್ಲಿ ಭಾರತ ಸರ
ಕಾರವು "ಪ್ಲೇಗ ಪ್ರತಿಬಂಧಕ ಉಪಾಯಗಳ ಪರೀ ಕ್ಷಣಮಾಡುವದಕ್ಕಾಗಿ
ಒಂದು ಮಂಡಳವನ್ನು ನಿಯಮಿಸಿತು. ಆ ಮಂಡಳವು ಕೂಡ ಸರ
ಕಾರವು ಪ್ಲೇಗ ಪ್ರತಿಬಂಧಕ್ಕಾಗಿ ಕೈಕೊಂಡ ಉಪಾಯಗಳು ತೀರ ನಿರುಪ
ಯೋಗಿ ಇದ್ದವು' ಎಂಬ ಅಭಿಪ್ರಾಯವನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿತು.

ಆ ವರದಿಯಲ್ಲಿ ಸ್ಟೀಡರೆಂಬುವವರು ಕೆಳಗಿನಂತೆ ಟೀಕಿಸಿದ್ದಾರೆ,
“ನಾಲ್ಕು ವರುಷಗಳವರೆಗೆ ಪ್ಲೇಗಿನ ಹಾವಳಿಯಿಂದ ಅಧಿಕಾರಿ ವರ್ಗವು ಬೆದರಿ
ಹೋಗಿತ್ತು. ಅದರೊಡನೆ ಹೋರಾಡಲು ತಮ್ಮ ನಿರಂಕುಶ, ನಿಷ್ಟುರವಾದ
ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ನಡೆಯಿಸಿತು. ಆದರೆ ಅದಾವದೂ ಉಸಯೋಗ ಬೀಳ

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಟಳೆಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೧೪೯

ಲಿಲ್ಲ. ಭಾರತೀಯರ ಆಚಾರ ವಿಚಾರಗಳಿಗೆ ತಾವು ನಿಯೋಜಿಸುವ
ಉಪಾಯಗಳು ಸರಿಹೋಗುವದಿಲ್ಲವೆಂಬ ಮಾತು ತಿಳಿಯಲು ಸರಕಾರಕ್ಕೆ
೪ ವರ್ಷಗಳು ಹಿಡಿದವು. ಈ ನಾಲ್ಕು ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಸ್ವೇಚ್ಛಾ
ಚಾರಗಳನ್ನೂ, ಅತ್ಯಾಚಾರಗಳನ್ನೂ ಜನತೆಯು ತೀವ್ರವಾಗಿ ಖಂಡಿಸಿದೆ.
ತಾವು ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಕೈಯಲ್ಲಿ ಸಿಗುವದಕ್ಕಿಂತ ಫ್ಲೇಗದಿಂದ ಸಾಯುವದೇ
ಒಳ್ಳೇ ಯದು ಎಂದು ಜನ ಭಾವಿಸಿದ್ದ ರು. ಸರಕಾರವು ಕೈಕೊಂಡ
ಉಪಾಯಗಳು ಯೋಗ್ಯವೋ ಅಯೋಗ್ಯವೋ ಎಂಬುದು ಸಂಶಯಾಸ್ಪದ
ವಾದ ವಿಷಯ. ಈ ಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ ತಮಗೆ ಸೋಲು ಉಂಟಾಗಿದೆ ಎಂದು
ಸರಕಾರವೇ ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದು, ಪ ಶಿಬಂಧಕೋಪಾಯಗಳನ್ನು ಒತ್ತಾಯ
ದಿಂದ ಹೇರುವದನ್ನು ಸರಕಾರವು ಇನ್ನು ಮುಂದೆ ನಿಲ್ಲಿಸಿಬಿಟ್ಟದೆ.?'

ಕೊನೆಗೆ ಮೇ ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ಲೇಗದ ಹಾವಳಿಯು ಕಡಿಮೆಯಾದ
ಲಕ್ಷಣಗಳು ಕಾಣಹತ್ತಿದವು. ೧೬ ನೇ ಮೇ ದಿನ ಸ್ಲೇಗದ ಸಂಶೋಧನೆ
ಯನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸಲಾಗಿದೆಯೆಂದು ರ್ಯಾಂಡ ಸಾಹೇಬನು ಪ್ರಕಹಸಿದನು.
ಜನತೆಗೆ ಭಾರವಿಳಿದಂತಾಯಿತು. ಊರುಬಿಟ್ಟು ಹೋದ ಜನ ಮರಳಿ
ಬರಹತ್ತಿತು. ವ್ಯಾಪಾರವು ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ಊರ ಮೋರೆಯ
ಮೇಲೆ ಜೀವಕಳೆ ಬರಹೆತ್ತಿತು. ಮೊದಲಿನಂತೆ ಎಲ್ಲವೂ ಸುಸೂತ್ರವಾಗಿ
ಜೀವನ ಸಾಗಹತ್ತಿತು.

ಈ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಓಳಕರು ತೋರಿಸಿದ ಧೈರ್ಯ, ಸೇವಾಬುದ್ಧಿಗಳು ಎಲ್ಲರ
ಕಣ್ಣು ಕುಕ್ಕೆಸಿದವು. ಎಲ್ಲರಂತೆ ಓಳಕರಿಗೂ ಊರು ಬಿಟ್ಟು ಹೋಗಲು
ಬರುತ್ತಿದ್ದಿತು. ಆದೆರೆ ಆರ್ತರಾದ, ದೀನರಾದ, ಬೇನೆಯಿಂದ ಕಂಗಾಲ
ರಾದ ದೇಶಬಾಂಧವರನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಹೋಗುವದು, ಅವರಸೇವೆಯನ್ನು ಕ್ಸ
ಕೊಳ್ಳದಿರುವದು ಅವರಿಗೆ ಮಹ ತ್ಪಾ ಪವೆಸಿಸಿತು. ಪ್ಲೇಗದ ಮಥ್ಯೆದಲ್ಲಿಯೇ
ನಿಂತು ಜನರನ್ನು ಸಂತ್ಸೆಸುತ್ತ, ಥೈರ್ಯಕೊಡುತ್ತ, ಸಹಾಯವನ್ನು ಒದಗಿ
ಸುತ್ತ, ಸರಕಾರದೊಡನೆ ಸಹಕರಿಸುತ್ತ, ಅನ್ಯಾಯದೊಡನೆ ಹೋರಾಡುತ್ತ
ನಿಂತ ಓಳಕರನ್ನು ಆಪದ್ಬಂಧುಗಳೆಂದು ತಿಳಿದು, ಜನತೆಯು ಹರಿಸಿದ್ದರೆ
ಆಶ್ಚರ್ಯವೇನು ?

ರಾಜದ್ರೋಹಿ ಓಳಕರು
ಅರ್ಥಾತ್‌
ರಾಜದ್ರೋಹದ ಮೊದಲನೆಯ ಖಟ್ಲೆ

ರ್ಯಾಂಡಸಾಹೇಬರ ಕೊಲೆ

ಮರವು ಮಾನನನಿಗೆ ದೇವರು ಕೊಟ್ಟಿ ವರವು, ಪ್ಲೇಗಿನ ಹಾವಳಿ
ಯಲ್ಲಿ ನೊಂದು ಬೆಂದ ಜನರು ರ್ಯಾಂಡ ಸಾಹೇಬನ ಅತ್ಯಾಚಾರದ ದಿನ
ಗಳನ್ನು ಮೆಲ್ಲನೆ ಮರೆತು ಸುಖದಿಂದ ಜೀವನ ಸಾಗಿಸಹತ್ತಿದರು. ಟಳಕರು
ಪುನಃ ತಮ್ಮ ವಕೀಲ ವರ್ಗವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸುವ ಜಾಹಿರಾತು ಕೊಟ್ಟರು
ಅಷ್ಟರಲ್ಲಿ ೨೨ ಜೂನಕ್ಕೆ ಮಹಾರಾಣಿಯ ವಜ್ರಮಂಹೋತ್ಸವವೆಂದು ಸಾರ
ಲ್ಪಟ್ಟತು

ಬಳಕರು ೮, ೧೫, ೨೨ ನೇ ತಾರೀಖಿನ ಜೂನ ತಿಂಗಳ ಕೇಸರಿಯ
ಸಂಚಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಮಹಾರಾಣಿಯವರ ಶೀಲ್ಕ ಗುಣ, ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ವಿಸ್ತಾರ
ಈ ಎಲ್ಲವುಗಳನ್ನು ಗುಣಗ್ರಾ ಹಕ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ವರ್ಣಿಸಿ, ಈ ಆನಂದದಲ್ಲಿ
ಪ್ರಜೆಗಳು ಭಾಗಿಯಾಗಬೇಕೆಂದು ಹೇಳಿ, ಭಾರತದೆ ದಾರಿದ್ರ್ಯವನ್ನು ವರ್ಣಿಸಿ,
ಬ್ರಿಟಿಶರ ಆಳಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಭಾರತವು ಉತ್ಕರ್ಷ ಹೊಂದಿದಂತೆ ಕಂಡರೂ "ಬಾವು
ಬೇರೆ ಧೃಡ ಕಾಯ ಬೇರೆ? ಎಂಬ ವಿವೇಕವನ್ನು ನಾವು ತಿಳಿಯಬೇಕು
ಎಂದು ಸೂಚಿಸಿದರು.

ಶಿವ ಜನ್ಮೋತ್ಸವವು ಬಂದಿತು. ಈ ಉತ್ಸವದಲ್ಲಿ ತರುಣರಾದ ಪದವೀ
ಧರರು ಮುಂದೆ ಬಂದುದನ್ನು ಕಂಡು ಟಳಕರಿಗೆ ಆನಂದವಾಯಿತು. ೧೮೯೭ರ
೧ನೇ ಜೂನ ಕೇಸರಿಯಲ್ಲಿ "ವಿಭೂತಿ ಪೂಜೆಯೆಂಬ ವಿಷಯದ ಮೇಲೆ
ಒಂದು ಸುಂದರವಾದ ಅಗ್ರಲೇಖನನ್ನು ಬರೆದರು”. ೧೨ ನೇ ಜೂನದೆ ದಿವಸ
ಪುಣೆಯಲ್ಲಿ ಶಿವಜನ್ಮೋತ್ಸವವು ಜರುಗಿತು. ಶ್ರೀ ಶಿವರಾಮಸಂತ ಪರಾಂಜಪೆ
ಯವರು ರಾಜಸೂಯಯಜ್ಞ, ಹಾಗೂ ಶಕುನಿ ಧೃತರಾಷ್ಟ್ರ ಸಂವಾದ ಎಂಬ

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಓಟಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೧೯೧

ವಿಷಯವನ್ನು ಕುರಿತು, ಪುರಾಣವನ್ನು ಹೇಳಿದರು. ಅಸಂತೋಷಃ ಶ್ರಿಯೋ
ಮೂಲಂ'' ಮತ್ತು "ಸಂತೋಷಸ್ತು ಶ್ರಿಯೋಹೆಂತಿ ಇವೇ ಅವರಿಗೆ
ಆಧಾರವಾಗಿದ್ದವು. ಪ್ರೊ. ಜಿನಸೀವಾಲಾರವರು ಸ್ವದೇಶ, ಹಾಗೂ ಸ್ವಧರ್ಮ
ಗಳ ದುರ್ದಶೆಯ ಪ್ರಭಾವವೇ ಶಿವಾಜಿಯ ಪರಾಕ್ರಮವನ್ನು ಹೊರೆಗೆಡನಿ
ತಲ್ಲದೆ, ವ್ಯಕ್ತಿ ಮಹತ್ವಾಕಾಂಕ್ಷೆಯಲ್ಲ'' ಎಂದು ಹೇಳಿದರು. ಅಂದೇ ರಾತ್ರಿ
ಟಳಕರ ಅಧ್ಯಕ್ಷತೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರೊ. ಭಾನು ಅನರು /ಅಫಜೂಲ್‌ ಖಾನನ ವಢೆ'
ಎಂಬ ವಿಷಯವಾಗಿ ಮಾತನಾಡುತ್ತ, ಕೊಲೆಯ ಆರೋಪದಿಂದ ಶಿನಾ
ಜಿಯು ಮುಕ್ತನೆಂದು ಸಿದ್ಧಮಾಡಿದರು. ನೇಪೋಲಿಯನ್‌, ಸೀರುುರ್‌,
ಮೊದಲಾದವರಿಂದ ಆದ ಮಾನವ ವಧೆಯ ಉದಾಹರಣೆಯನ್ನು ಕೊಟ್ಟು
ಇತಿಹಾಸಕಾರರು ಅವರನ್ನು ಯಾವ ಕಾರಣಗಳಿಂದ ನಿರ್ದೋಸಿಗಳೆಂದು
ಹೇಳಿದರೋ ಅದೇ ನ್ಯಾಯದಿಂದ ಶಿವಾಜಿಯು ನಿರ್ದೇೋಷಿಯೆಂದರು:
ಟಳಕರು ತಮ್ಮ ಸಮಾರೋಪ ಭಾಷಣದಲ್ಲಿ «ದೊಡ್ಡ ವಿಭೂತಿಗಳು
ಸಾಮಾನ್ಯ ಶಾಸ್ತ್ರದ ತತ್ವಗಳಿಗಿಂತಲೂ ಮೇಲ್ಮಟ್ಟ ದಲ್ಲಿರುತ್ತಾರೆ. ಶಾಸ್ತ್ರದ
ಸಾಮಾನ್ಯ ತತ್ವ ಅವರಿಗೆ ಅನ್ವಯಿಸುವದಿಲ್ಲ ಅಫಜೂಲ್‌ಖಾನನ್ನು ಕೊಂದು
ಶಿವಾಜಿಯು ಪಾಪವನ್ನು ಮಾಡಿದನೋ ಇಲ್ಲವೋ ಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆಯ ಉತ್ತ
ರವು ಮಹಾಭಾರತದಲ್ಲಿದೆ. ಫಲಾಪೇಕ್ಷೆಯಿಲ್ಲದೆ ಕರ್ತವ್ಯವನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಿರು
ವಾಗ ತನ್ನ ಗುರು ಅಥವಾ ತಂದೆಯನ್ನೂ ಕೊಂದರೂ ಪಾಸನಿಲ್ಲೆಂದು
ಶ್ರೀ ಕೃಷ್ಣನೇ ಹೇಳಿದ್ದಾನೆ ಶ್ರೀ ಶಿವಾಜಿ ಮಹಾರಾಜನು ತನ್ನ ಗೇಣು
ಹೊಟ್ಟಿ ಗಾಗಿ ಇದನ್ನು ಮಾಡಿಲ್ಲ. ಸಾತ್ವಿಕ ಬುದ್ಧಿಯಿಂದ ಪರೋಪಕಾರ
ಕ್ಕಾಗಿ ಅಫಜೂಲ್‌ ಖಾನನ ವಭೆ ಮಾಡಿದ್ದಾನೆ. ತಮ್ಮ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಒಂದು
ವೇಳೆ ಕಳ್ಳನು ಹೊಕ್ಕರೆ ಅವನನ್ನು ಹೊರಗೆ ಹಾಕುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವು ತನಗೆ
ಇರದಿದ್ದರೆ, ಅವನನ್ನು ಮನೆಯಲ್ಲಿಯೇ ಹಾಕೆ, ಆ ಮನೆಗೆ ಬೆಂಕಿ ಹಚ್ಚ
ಬಹುದು, ಮ್ಲೇಂಚ್ಛರಿಗೆ ಭಾರತದ ತಾಮ್ರ ಸಟವನ್ನೇನೂ ದೇವರು ಹಾಕಿ
ಕೊಟ್ಟಿಲ್ಲ. ನಮ್ಮ ಮಾತೃಭೂಮಿಯಿಂದ ಅವರನ್ನು ಹೊರಗೆ ಹಾಕಲು
ಮಹಾರಾಜನು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದನು. ಅದರಲ್ಲಿ ಸ್ವಾರ್ಥದ ಪಾಪವಿಲ್ಲ'' ಎಂದು
ಹೇಳಿದರು, ೧೫ ನೇ ಜೂನದ ಕೇಸರಿಯಲ್ಲಿ, ಶ್ರೀ ಶಿವಾಜಿಯ ಉದ್ಗಾರ
ಗಳು? ಎಂಬ ಕವಿತೆಯು ನಿಶಾನಿ ಭವಾನಿ ತಲವಾರ' ಎಂಬ ಸಹಿಯಿಂದ

೧೯೨ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಯಿತು. ಈ ಕವಿತೆಯಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಪ್ರಜೆಗಳ ಅವನತಿಯ ವಿಷಯ
ಇಗಿ ಶಿವಾಜಿಯು ದಿನಾಲು ಖೇದ ಪಡುತ್ತಿದ್ದುದರಿಂದ ಪ್ರಜೆಗಳು ಅವನ
ಆಳಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಸುಖಿಗಳಾದರು. ಮತ್ತು ಬ್ರಿಟಿಶರ ನ್ಯಾಯದಾನದ ಖಟ್ಲೆಯೂ
ಬ್ರಿಟಶ ಸೈನಿಕರು ಹಿಂದೀ ಸ್ತ್ರೀಯರ ಮೇಲೆ ಮಾಡಿದ ಅನ್ಯಾಯಗಳೆ
ಬಗ್ಗೆಯೂ ಭಾರತದ ದಾರಿದ್ರ್ಯದ ವಿಷಯವಾಗಿಯೂ ಅದರಲ್ಲಿ ವರ್ಣನೆ
ಯಿದ್ದಿ ತು. ಇದಲ್ಲದೆ, «ನೀವು ನಿಮ್ಮ ಹಳೇ ರೀತಿಗಳನ್ನು ಮರೆತಿರಾ!
ಎಂದು ಶಿವಾಜಿಯು ಪ್ರಶ್ನಿಸಿದಂತೆಯೂ, ಭಾರತೀಯರ ದೊಡ್ಡ ನುನಸ್ಸೇ
ಬ್ರಿಟಶರನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಿದೆ ಎಂತಲೂ ವರ್ಣಿಸಿದ್ದಿತು.
ಕೂಡಲೆ ಓಳಕರ ದ್ರೇಷಿಯೊಬ್ಬನು ಈ ಬರಹದಲ್ಲಿ ಉತ್ಸವದ
ಇಷಣದಲ್ಲಿ ರಾಜದ್ರೋಹವು ತುಂಬಿ ತುಳುಕುತ್ತದೆ, ಎಂಬ ಪತ್ರ ಒಂದನ್ನು
ಮುಂಬ್ಸೈೆ ಟಾಯಿಮ್‌ಸಿಗೆ ಬರೆದರು. ಈ ಪತ್ರ ಪ್ರಸಿದ್ಧೆವಾಗುವದೆಕ್ಟೂ
ರ್ಯಾಂಡ ಸಾಹೇಬನ ಕೊಲರೆಯಾಗುವದಕ್ಕೂ ಕಾಕತಲೀ ನ್ಯಾಯದಿಂದ
ಗಂಟು ಬಿದ್ದಿತು. ಇವೆಲ್ಲವುಗಳಿಗೆ ರಾಜದ್ರೋಹದ ಸ್ವರೂಪ ಬಂದಿತು.

೨೨ ನೇ ಜೂನ ಮಹಾರಾಣಿಯ ವಜ್ರ ಮಹೋತ್ಸವವು ಗಪ್ಪರ್ನರರ
ಮನೆಯಲ್ಲಿ ನಡೆಯಿತು. ಪ್ರಮುಖರೆಲ್ಲರೂ ಆಮಂತ್ರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದರು. ರಾಜ್ಯ
ಕರ್ತರಿಗೆಲ್ಲ ಆನಂದದ ದಿನವದು. ರಾತ್ರಿಯಲ್ಲಿ ಭೋಜನ ಸಮಾರಂಭವೂ
ಇದ್ದಿ ತು. ಜನ ನಕ್ಕು ನಲಿದಾಡಿತು. ಈ ಆನಂದವು ಕ್ಷಣಿಕವೆಂಬುದನ್ನು
ಆಗ ಯಾರಾದೆರೂ ನಂಬಬಹುದಿತ್ತೇ? ಸಮಾರಂಭವು ಕೊನೆಗೊಂಡಿತು.
೧೨ ಗಂಟೆಯ ರಾತ್ರಿಯಲ್ಲಿ ರ್ಯಾಂಡಸಾಹೇಬನು ಮನೆಗೆ ಹೊರಟಿನು. ಅವನ
ಹಿಂದೆ ಅಯರ್ಸ್ಟ್ವನ ಗಾಡಿಯು ಹೊರಟತು. ಗಣೇಶ ಖಿಂಡಿಯಿಂದ
ಗಾಡಿಯು ಸ್ವಲ್ಪು ದೂರ ಹೋಗುವಷ್ಟರಲ್ಲಿಯೇ ಯಾರೋ ಒಬ್ಬರುರ್ಯಾಂಡ
ಸಾಹೇಬನ ಗಾಡಿಯನ್ನು ಹಿಂದಿನಿಂದ ಹತ್ತಿ ಗುಂಡು ಹಾರಿಸಿದರು. ಎಡ
ಪಕ್ಕಡಿಯಲ್ಲಿ ಗುಂಡು ಹೊಕ್ಕು ಅವನು ಮೂರ್ಛೆಹೋದನು. ಅಷ್ಟರಲ್ಲಿಯೇ
ಎರಡನೇ ಗುಂಡುಹಾರಿತು. ಅಯರ್ಸ್ಟ್ವನು ಅಲ್ಲಿಯೇ ಮರಣ ಹೊಂದಿದನು,
ರ್ಯಾಂಡ ಸಾಹೇಬನು ೧೧ ದಿನಗಳ ನಂತರ ದವಾಖಾನೆಯಲ್ಲಿ ಮರಣ
ಹೊಂದಿದನು. ಈ ಸುದ್ದಿ ಬೆಳಗಾಗುವಷ್ಟರಲ್ಲಿ ಪುಣೆಯ ತುಂಬ 'ಹಬ್ಬಿತು.
ಬೆಳಗಾಗುವದರಲ್ಲಿ ಊರಲ್ಲೆಲ್ಲ ಗುಪ್ತಚಾರರು ವ್ಯಾಪಿಸಿದ್ದರು. ಒಬ್ಬನು

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಬಳಕರ ಚಂತ್ರೆ ೧೯೩

ಟಳಕರ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳಲು ಬಂದು ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ಹೇಳಿ
ದನು. ಆದರೆ ಟಳಕರಿಗೆ ಇದಾವುದೂ ಗೊತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ.

ಗಣೇಶ ಖಿಂಡಿಯ ಜೀದಿಯು ದಿ ್ಫಂಧಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿ ತು. ಶೋಧಿಸಲಾಗಿ
ಒಂದು ಗಟಾರದಲ್ಲಿ ಎರಡು ಕತ್ತಿಗಳು ಸಿಕ್ಕವು. ನಿಷ್ಣಾತರಾದ ಪೋಲೀಸ
ರನ್ನು ಕರೆಯಿಸಿ, ಶೋಧಕ್ಕೆ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ಕೊಲೆಗಡಕನನ್ನು ಹಿಡಿದು
ಕೊಟ್ಟವರಿಗೆ ೨೦ ಸಾವಿರ ರೂಪಾಯಿಗಳ ಮೆಚ್ಚು ಎಂದು ಸಾರಿದರು-
ಬ್ರು ಯಿನಸಾಹೇಬನು ಈ ಪಡೆಯ ಮುಖ್ಯಸ್ಥ ನಿದ್ದ ನು. ಇದೆಲ್ಲಕ್ಕೂ ಪುಣೆಯ
ನಾಗರಿಕರೇ ಕಾರಣರೆಂದು ವಿಶೇಷ ಪೋಲೀಸರನ್ನು ನೇನಿಂಸಿದರು.
ಪುಣೆಯ ನಾಗರಿಕರು ತಾವೇ ನಿಷೇಧದ ಸಭೆ ಜರುಗಿಸಬಹುದೆಂದು ಭಾವಿ
ಸಿದ್ದ ಕಲೆಕ್ಟರನು ೪-೫ ದಿನ ಹಾದೀ ನೋಡಿ ತಾನೇ ಸಭೆ ಕರೆದನು.

ಈ ಕೊಲೆಯು ರಾಜಕೀಯ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಕರಿಂದ ಆಗಿರಬೇಕೆಂದು
ಸರಕಾರದ ಗ್ರಹಿಕೆಯಾಗಿದ್ದಿ ತು. ಲ್ಯಾಬ್‌ ಸಾಹೇಬನು ಹೊಟ್ಟಿ ಯೊಳಗಿನ
ವಿಷವನ್ನೆ ಲ್ಲ ಕಾರಿ "ನಿಮ್ಮಲ್ಲಿಯ ಕೆಲವರು ಅರಾಜಕತೆಯ ಬೀಜಗಳನ್ನು
ಎಲ್ಲ ಕಡೆಗೆ ಬಿತ್ತುವದರಸ್ಲಿಯೇ ತಮ್ಮ ಆಯುಷ್ಯವನ್ನು ಕಳೆಯುತ್ತಿರುವರು,
ಯಾರ ಲೇಖನದಲ್ಲಿ ರಾಜದ್ರೋಹವು ತುಂಬಿ ತುಳುಕುತ್ತಿರುವದೋ ಯಾರ
ಮಾತಿನಲ್ಲಿ ಕೊಲೆಯ ಹೊರ್ತು ಬೇರೆ ಮಾತುಗಳಿಲ್ಲವೋ ಅಂಥಹರು
ಹೊತ್ತಿಸಿದ ರಾಜಕೀಯ ಪ್ರಖರವಾದ ಜ್ವಾಲೆಯನ್ನು, ರಾಜನಿಷ್ಕೆಯ ನೀರಿ
ನಿಂದ ಅದನ್ನು ಆರಿಸುವ ಶಕ್ತಿಯು ನಿಮ್ಮಂತಹರಲ್ಲಿದೆ?? ಎಂದು ಹೇಳಿದನು.

ಲ್ಯಾಬ್‌ರ ವಾಗ್ಬಾಣವು ಟಳಕರ ಮೇಲೆಯೇ ಎಂಬದು ಮೇಲೆಯೆ?
ಕಾಣುತ್ತಿದ್ದಿತು. ಕರ್ಫ್ಯು ಆಜ್ಞೆಯು ಹೊರಟಿತು. ವಿಶೇಷ ಪೋಲೀಸರ
ಖರ್ಚು ಕೂಡ ಪುಣೆಯ ಮೇಲೆಯೇ ಹೇರಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ಪುಣೆಯ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರ
ಮೇಲೆ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಓಳಕರ ಮೇಲೆ ಪೋಲೀಸರ ಕಣ್ಣು ಕೂತಿತು. ತಮ್ಮ
ಮೇಲೆ ಯಾವದೋ ಆಸತ್ತು ಬರುತ್ತಿದೆ ಎಂಬ ಸ್ವಪ್ನವನ್ನು ಓಳಕರು
ಕಂಡರು. ಆದರೆ ಅದಕ್ಕವರು ಜುಮ್ಮೆನ್ನಲಿಲ್ಲ.

ಸರಕಾರದ ತಲೆಯು ತಾಳಿಯ ಮೇಲಿರುನದೀ ?” ಎಂಬ ಅಗ್ರಲೇಖ
ವನ್ನು ಬರೆದು, ಪ್ರಣೆಯ ಮೇಲೆ ಹೇರಿದ ವಿಶೇಷ ಪೋಲೀಸರ ಖರ್ಚನ್ನು
ಕಟುನಾಗಿ ಖಂಡಿಸಿದರು, «ಮದವೇರಿದ ಮದ್ದಾನೆಯು ಗೊಂದಲಹಾಕುತ್ತ,

25

೧೯೪ ನಿ:ಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಕಂಡದ್ದನ್ನು ಹಾಳುಮಾಡುವಂತೆ ಸರಕಾರದ ಸ್ಥಿತಿಯಾಗಿದೆ. ಕೊಲೆಗಡಕ
ನಿಗೆ ಕೊಲೆಯಿಂದೆ ರಾವು ಹೊಡೆದಂತೆ, ಸರಕಾರಕ್ಕೂ ತಲೆಗೇರಿ, ಅದರ
ತಲೆಯೂ ತಿರುಗಿ ಹೋಗಿದೆ. ಎಂದು ಟೀಕಿಸಿದರು. ಕೊಲೆಗಡಕನನ್ನು
ಅವಶ್ಯವಾಗಿ ಗಲ್ಲಿಗೇರಿಸಿರಿ ರಾಜದ್ರೋಹಿಗಳಿಗೆ ಕಾಯ್ದೆಯಂತೆ ಶಿಕ್ಷೆ
ವಿಧಿಸಿರಿ ಆದರೆ ನಿರಪರಾಧಿಗಳನ್ನು ಬೆದರಿಸಿ ಅಂಜಿದವರ ಮೇಲೆ
ಕಪ್ಪೆ ಯನ್ನೊಗೆಯುವದು ಮುತ್ಸದ್ಧಿ ತನವೂ ಅಲ್ಲ, ಬುದ್ದಿವಂತಿಕೆಯ ಲಕ್ಷ
ಣವೂ ಅಲ್ಲ. ಎಂದು ಟೀಕಿಸಿದರು (ಕೇಸರಿ ೬-೭-೧೮೯೭)
ಮುಂದಿನ ಸಂಚಿಕೆಯಲ್ಲಿ «"ರಾಜ್ಯವಾಳುವದೆಂದರೆ ಸೇಡುತೀರಿಸಿ
ಕೊಳ್ಳುವದಲ್ಲ'' ಎಂದು ಬರೆದು ಸರಕಾರವನ್ನು ಎಚ್ಚರಿಸಿದರು. «ರಾಜ್ಯ
ವಾಳುವದೆಂದರೆ ತಮ್ಮ ಶಕ್ತಿ ಸಾಮರ್ಥ್ಯಗಳಿಂದ ಜನರನ್ನು ಬೆದರಿಸುವದಲ್ಲ.
ಮ್ಮ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ದುಷ್ಟರ ನಿಗ್ರಹಕ್ಕಾಗಿ ಶಿಷ್ಟರ ರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ, ಮಾಡಬೇಕು.
ಕೊಲೆ ಕಳವುಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯ ಜೀವನದಲ್ಲಿಯೂ ನಡೆಯುತ್ತವೆ. ಅವುಗಳನ್ನು
ನಿಗ್ರಹಿಸಬೇಕು. ನಿಗ್ರಹಿಸುವ ಶಕ್ತಿಯಿಲ್ಲದವನು ರಾಜ್ಯವಾಳಲು ಅಯೋ
ಗ್ಯನು. ಕೊಲೆಯಾದೊಡನೆ ಸೈನಿಕರನ್ನು ಕರೆಯಿಸುವದು ನ್ಯಾಯವಲ್ಲ. ರಾಜ
ನೀತಿಯಲ್ಲ.” ಎಂದು ಉಗ್ರವಾಗಿ ಓೀಕಿಸಿದರು. ಪಾರ್ಲಿಮೆಂಟನನ್ಲಿ ಒಬ್ಬ
ಸದಸ್ಯನು (ಬಳಕರ ಭಾಷಣಗಳಲ್ಲಿ ರಾಜದ್ರೋಹನಿರುವದೆಲ, ಎಂದು
ಸ್ಪೇಟ ಸೆಕ್ರೆಟರಿಗೆ ಕೇಳಿದನು. ಇದು ಕಾಯದೆಯ ಪ್ರಶ್ನೆಯಿದ್ದು ಮುಂಬಯಿ
ಸರಕಾರವು ಇನ್ನೂ ನಿರ್ಣಯಿಸಿಲ್ಲವೆಂದು ಉತ್ತರ ಕೊಟ್ಟನು. ಇದರಿಂದ
ಬಳಕರ ಮೇಲೆ ಖಬ್ಬೆ ಯಾಗುವದೆಂದು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಯಿತು. |

ಬೆಳೆಯುತ್ತಿರುವ ಓಳಕರು

ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಕಾಲಿಟ್ಟಿ ಬಳಕರಿಗೂ ಈಗಿರುವ
ಓಳಕರಿಗೂ ಅಜಗಜಾಂತರ ವಿದ್ದಿತು,. ಮೊದಲು ಸುಧಾರಕರ ಪ್ರತಿಸ್ಪರ್ಧಿ
ಗಳೂ ಪ್ರಾಚೀನ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಪುರಸ್ಕರ್ತರೂ ಬಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧರಾದರು.
೧೮೯೩ ರ ನಂತರ ಹಿಂದೂ ಮುಸ್ಲೀಮರ ದಂಗೆ, ಬರಗಾಲ, ಪ್ಲೇಗಿನ
ಹಾವಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಅವರು ಮಾಡಿದ ಉಗ್ರ ಹಓೀಕೆಗಳಿಂದ ಸರಕಾರವನ್ನು
ನಿರ್ಭಿಡೆಯಿಂದ ಟೀಕಿಸುವ ಓೀಕಾಕಾರರು, ಜನಬಲವನ್ನು ಬೆಳೆಯಿಸುವ
ಕುಶಲ ಧನ್ವಂತ್ರಿಗಳು ಎಂದು ಹೆಸರು ಪಡೆದರು. ಸರಕಾರವು ಪ್ರಬಲ

ಲೋಕಮಾನ್ಮ ಬಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೧೯೫

ಶತ್ರು ಒಬ್ಬನು ನಿರ್ಮಾಣವಾಗುತ್ತಿದ್ದಾನೆಂದೂ ತಮ್ಮ ಮರ್ಮಕ್ಕೆ
ಬಲವಾದ ಪೆಟ್ಟು ಹಾಕುವ ಶಕ್ತಿಯುಳ್ಳ ವನೆಂದೂ ಮನಗಂಡರು. ತಮ್ಮ
ಚಿತ್ರಗುಪ್ತರ ಯಾದಿಯಲ್ಲಿ ಟಳಕರಿಗೆ ಸ್ಥಾನಕೊಟ್ಟರು. ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ,
ಕಾಯದೆ ಕೌನ್ಸಿಲ್‌ಗಳಲ್ಲ ಬಹುಮತದಿಂದ ಆರಿಸಿ ಬಂದುದರಿಂದ ಅವರ
ಲೋಕಸಪ್ರಿಯತೆಯು ಸರಕಾರದ ಕಣ್ಣಲ್ಲಿ ಉಕ್ಕಿತು. ಇವರನ್ನು ಹೀಗಿಯೇ
ಬೆಳೆಯಗೊಟ್ಟಿರೆ ತಮಗೇ ಭಾರವಾಗುವರೆಂದು ೧೮೯೫ ರಲ್ಲಿಯೇ ಸರಕಾರಕ್ಕೆ
ಕಂಡು ಬಂದಿತ್ತು. ಬರಗಾಲ ಹಾಗೂ ಪ್ಲೇಗಗಳಲ್ಲಿ ಅವರು ಮಾಡಿದ
ಅಪೂರ್ವ ಸೇವೆಯಿಂದ ಅವರ ಮುಂದಾಳುತನವು ರಾಷ್ಟ್ರದ ಅಂತಃಕರಣ
ದಲ್ಲಿ ದೃಡವಾಗಿ ಬೇರೂರಿತು. ರಾಜಕೀಯ ಕ್ರಿತಿಜದ ಮೇಲೆ ಉದಯೋ
ನ್ಮುಖ ತಾರೆಯಂತೆ ಓಳಕರು ಪ್ರಕಾಶಿಸಹತ್ತಿದರು.

ಬಳಕರು ಅಸಂತುಷ್ಟ ಜನರ ಮುಂದಾಳುಗಳಾಗಿದ್ದರೂ ಅಸಂತೋ
ಷಕ್ಳೆ ಅವರು ಕಾರಣರಿರಲಿಲ್ಲ, ಅದಕ್ಕೆ ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಅನ್ಯಾಯದ ಆಳಿ
ಕೆಯೇ ಕಾರಣವಾಗಿದ್ದಿತು ರ್ಯಾಂಡ ಸಾಹೇಬರ ಕೊಲೆಗೂ ಇದೇ
ಕಾರಣವು. ಎಂಬ ಮಾತು ಯಾರಿಗೂ ಹೊಳೆಯುವಂತಹದು. ಆಂಗ್ಲೋ
ಇಂಡಿಯನ್‌ ವೃತ್ತಸತ್ರಗಳು ಸುಮ್ಮ ಸುಮ್ಮನೆ ಓಳಕರ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ
ಕಲ್ಲೊ ಡೆಯುತ್ತಿ ದ್ದವು. ಈ ಕೊಲೆಯ ಹಿಂದೆ ಪುಣೆಯ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರ ಗುಪ್ತ
ಕಾರಸ್ಥಾನವಿದೆ. ಟಳಕರು ಅದರ ಮುಂದಾಳುಗಳು ಎಂದು ತಲೆಯಲ್ಲಿ ತುಂಬಿ
ಕೊಂಡು ಅದನ್ನೇ ಬಿಂಬಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತಿದ್ದವು. ಮುಂಬಯಿ ಟಾಯಿವ್ಸು
ಪತ್ರಿಕೆಯು ಇದರಲ್ಲಿ ಮುಂದಾಳಾಗಿದ್ದಿತು. ಇದರಿಂದ ಯುರೋಪಿಯನ್ನರ
ಮನಸ್ಸು ಹಿಂದುಗಳೊಡನೆ ಮಾತನಾಡದಷ್ಟು ಕಲುಹಿತನಾಯಿತು.
ರ್ಯಾಂಡ ಸಾಹೇಬನ ಸ್ಮಶಾನ ಯಾತ್ರೆಗೆ ಹೋದ ಭಂಡಾರಕರರಂಥವರಿಗೂ
ಕೂಡ ಅಸಮಾನಮಾಡಲ್ಪ ಟ್ಟಿ ತು.

ವೃತ್ತಪತ್ರಗಳ ಕೂಗಾಟವನ್ನು ಲಕ್ಷಿಸ್ಕಿ ಓಳಕರು ಗಂಭೀರವಾದ
ಎಚ್ಚರಿಕೆಯನ್ನು ಕೊಟ್ಟರು «ವೃತ್ತಪತ್ರಗಳ ಸಂಪಾದಕರು ಸಿಟ್ಟಿನ ಭರದಲ್ಲಿ
ಬಡಬಡಿಸಹತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಪ್ಲೇಗ ನಿವಾರಕ ಕಮೂಟಗೆ ಸ್ವಕೀಯರ ವಿರೋಧ
ವನ್ನು ಲೆಕ್ಕಿಸದೆ, ಸಹಾಯವನ್ನು ಮಾಡಿದವರು ಪುಣೆಯ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ
ವಖುಖಂಡರು, ಇದರ ಯೋಗ್ಯ ವಿಚಾರ ಮಾಡುವಷ್ಟು ತಾಳ್ಮೆಯೇ ಅವರಲ್ಲಿ

೧೯೬ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಉಳಿದಿಲ್ಲ. ಸಂಕಟಿ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಪುಣೆಯ ನಾಗರಿಕರು ತೋರಿಸಿದ
ಸಂಯಮದ ನೆನಪನ್ನು ಒಬ್ಬ ತಲೆತಿರುಕನ ಕೃತ್ಯದಿಂದ ಸರಕಾರವು ಮರೆ
ತುದು ಕರುಣಾಸ್ಪ ದವಾಗಿದೆ. ಯಾರನ್ನಾದರೂ ದೋಷಿಗಳನ್ನು ಮಾಡುವ
ದಾದರೆ, ಪ್ರಜರ ದುಃಖಗಳನ್ನು ದುರ್ಲಕ್ಷಿಸಿದ ಸರಕಾರದ ಅಧಿಕಾರಿ
ಗಳನ್ನೇ ಬಾಡಬೇಕಾಗುವದು. ಎಲ್ಲ ವೃತ್ತಪತ್ರಗಳು ರಾಜದ್ರೋಹಿ
ಯೆಂದು ಮುದ್ರೆ ಒತ್ತುವದೆಂದರೆ ತಮ್ಮು ಹೊಣೆ ಹಾರಿಸಿಕೊಂಡು
ಎರಡನೆಯವರ ಮೇಲೆ ದೋಷಹೊರಿಸಿದಂತೆಯೇ ಸರಿ. ಇದು ತೀರ
ಅನ್ಯಾಯವು” ಎಂದು ಬರೆದರು.

ಸರಕಾರವು ದೇಶಭಕ್ತ ಸಂಪಾದಕರ ಮೇಲೆ ಕೊಲೆಯ ಹೊಣೆಯನ್ನು
ಹೊರಿಸುತ್ತಿದ್ದರೆ, ಟಳಕರು, ಸರಕಾರವೇ ಇದಕ್ಕೆ ಹೊಣೆಗಾರವಾಗುವದೆಂದು
ನಿರ್ಭಯವಾಗಿ ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. “ದೇಶಭಕ್ತರಾದ ಸಂಪಾ
ದಕರು ಸರಕಾರದ ದಬ್ಬಾಳಿಕೆಯನ್ನು ಬಯಲಿಗೆಳೆಯುವದಲ್ಲದೆ ಅದನ್ನು
ಎದುರಿಸುವ ಕಾಯಸೇಬದ್ಧವಾದ ಮಾರ್ಗ ಹಾಗೂ ಸಾಧನಗಳನ್ನು
ಸೂಚಿಸುವದೂ ಅವರ ಕರ್ತವ್ಯವಾಗಿದೆ. ಪರಕೀಯ ಸತ್ಯೆಯನ್ನು ವಿರೋಧಿ
ಸುವದು ಮತ್ತು ವಿರೋಧಿಸಲು ಜನರನ್ನು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸುವದು ರಾಜ
ದ್ರೋಹವಲ್ಲ. ತಮ್ಮ ತೊಂದರೆಗಳನ್ನು ನಿವಾರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಇಲ್ಲವೆ
ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವನ್ನು ಸಂಪಾದಿಸಲು ಸಶಕ್ತ ಬಂಡನ್ನು ಎಬ್ಬಿ ಸುವದು ಮಾತ್ರ
ರಾಜದ್ರೋಹ. ಯಾರಾದರು ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷವಾಗಿ ಹಿಂಸಾತ್ಮಕ ಕೃತಿಗೆ ಪ್ರಚೋ
ದಿಸುತ್ತಿದ್ದರೆ ಅದು ರಾಜದ್ರೋಹ. ಅಂತಹರನ್ನು ಶಿಕ್ಷಿಸುವದು ಸರಕಾರದ
ಕರ್ತವ್ಯವು; ಸರಕಾರವು ಕಾಯಿದೆಯಂತೆ ನಡೆಯುತ್ತ ಶಾಂತವಾಗಿದ್ದರೆ
ಜನರೂ ಶಾಂತರಾಗಿರುವರು. ಸಶಸ್ತ್ರ ರಾಜ್ಯಕ್ರಾಂತಿಯನ್ನು ತಪ್ಪಿಸುವ
ಹೊಣೆಯು ಮುಖಂಡರ ಮೇಲೆ ಇರುವಂತೆ ಸರಕಾರಿ ನವಕರರ ಮೇಲೆಯೂ
ಇದೆ. ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಕರ್ತವ್ಯಚ್ಛುತರಾಗಿ ಅದರ ಪರಿಣಾಮದಿಂದ ಹಿಂಸಾ
ತ್ಮಕ ಕೃತಿಗಳು ನಡೆದರೆ ಅದರ ದೋಷವು ಮುಖಂಡರ ಮೇಲೆ ಬರುವದಿಲ್ಲ.
ದೇಶಭಕ್ತಿ, ಧರ್ಮಶ್ರದ್ಧೆ ಅನ್ಯಾಯಗಳ ಪ್ರತಿಕಾರ ಮಾಡುವ ಉಪದೇಶ
ವನ್ನು ಮುಖಂಡರು ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಹಿಂಸಾತ್ಮಕ ಕೃತಿಗಳ
ಹೊಣೆ ಅವರ ಮೇಲೆ ಹೊರಿಸುವದು ಅನ್ಯಾಯ. ಯಾನ ಲೇಖವು ರಾಜ್ಯ

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಟಿಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೧೯೭

ಕ್ರಾಂತಿಗೆ ಕಾರಣವಾಗುವದೋ ಅದು ರಾಜ್ಯದ್ರೋಹ ಮತ್ತು 'ರಾಜ್ಯಕಾರ
ಭಾರದಲ್ಲಿಯ ತಪ್ಪುಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಅನ್ಯಾಯಗಳನ್ನು ಎತ್ತಿತೋರಿಸುವದು
ರಾಜ್ಯದ್ರೋ ಹವಲ್ಲವೆಂದು ಕಾಯದೆಯಲ್ಲಿದೆ. ಆದುದರಿಂದ ಸರಕಾರಿ
ಅನ್ಯಾಯದ ಕೃತ್ಯಗಳನ್ನು ಉಗ್ರವಾಗಿ ಟೀಕಿಸುವದನ್ನು ನಾನೇಕೆ ಬಿಡ
ಬೇಕೆಂಬುದೇ ಅರ್ಥವಾಗುವದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಪ್ರಶ್ನಿಸಿದರು.

ಇದರಿಂದೆ ಆಂಗ್ಲೋ ಇಂಡಿಯನ್‌ ಪತ್ರಿಕೆಗಳ ತಾಳವೇ ಉಳಿಯ
ಲಿಲ್ಲ. ಓಳಕರ ಮೇಲೆ ರಾಜದ್ರೋಹದ ಖಟ್ಲಿಯನ್ನು ಹಾಕಿರಿ. ಅವರ
ಬರೆಹಗಳೇ ರ್ಯಾಂಡರ ಕೊಲೆಗೆ ಕಾರಣ ಎಂದು ರಂಭಾಟವನ್ನೆ ಬ್ಬಿಸಿದವು.
ನೀವು ಖಟ್ಟಿಯನ್ನು ಹಾಕದಿದ್ದರೆ ನಿಮಗೂ ಲಾರ್ಡ ಡಪರಿನ್‌ರಂತೆ ಬಹಿ
ಷ್ವಾರ ಬರುವದು, ಎಂದು ಯಂರೋಪಿಯನ್ನ ರಿಂದಲೂ ಆಂಗ್ಲೋ ಇಂಡಿ
ಯನ್ನರಿಂದಲೂ ಗವ್ಹರ್ನರರಿಗೆ ಬೆದರಿಕೆ ಹಾಕಲ್ಪಟ್ಟತು.

ತೆರೆಯ ಮರೆಯಲ್ಲಿ

ಸರಕಾರವು ಈ ವಿಷಯವಾಗಿ ತೆರೆಯಮರೆಯಲ್ಲಿ ನಡೆಸಿದ ವರದಿಯು
ಮನೋರಂಜಕವಾಗಿದೆ. ಪೋಲೀಸ ಸುಪರಿಂಟಿಂಡರು, ಸಿಟ ಮ್ಯಾಜಿಸ್ಟ್ರೇಟರು
ಸರಕಾರದ ನಿರೋಧವಾಗಿರುವ ೧೭ ಜನರ ಯಾದಿಯನ್ನು ಸಿದ್ಧ ಪಡಿಸಿದರು.
ಅವರಲ್ಲಿ ಓಳಕರು ನಾತು ಬಂಧುಗಳೂ ಇದ್ದರು. ಸರಕಾರದ ಗ್ರಹಶಾಖೆಯ
ಸಚಿನರು ಈ ವಿಷಯವಾಗಿ ವಿಶೇಷ ಪರಿಶೀಲನೆಯನ್ನು ನಡೆಸಲು ಸೆಂಟ್ರಲ್‌
ಡಿನಿಜನ್ನಿನ ಕನೂಶನ್‌ರನ್ನು ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿ ನೇವಿಂಸಿದೆರು. ಈ ಕಮೂ
ಶನ್‌ರು ದೇಶೀ ವೃತ್ತಪತ್ರಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಈ ರೀತಿಯಾಗಿ ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ.

“ದೇಶಿ ವೃತ್ತ ಪತ್ರಗಳು ಅನೇಕ ದಿನಗಳಿಂದ ಸರಕಾರದ
ಹಾಗೂ ಅದರ ಕೃತಿಗಳ ಬಗ್ಗೆ ವಿರೋಧ ಮಾಡುತ್ತಲಿವೆ. ಮತ್ತು ಬಲ
ಪ್ರಯೋಗದಿಂದ ಇವುಗಳನ್ನೆ ದುರಿಸಲು ಬಹಿರಂಗವಾಗಿ ಪ್ರಜೋದಿ
ಸುತ್ತಲಿವೆ.”

ಆಕಾಲದ ಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಕೆಳಗಿನಂತೆ ವರ್ಣಿಸಿದ್ದಾರೆ. «ಪುಣೆಯಲ್ಲಿ
ಸರಕಾರಕ್ಕೆ ವಿರೋಧಿಯಾದ ಪಂಗಡ ಒಂದು ಇದ್ದು, ಅದರಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ
ಬ್ರಾಹ್ಮಣರೇ ಇರುತ್ತಾರೆ. ಇವರ ಕೈಯಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ನೃತ್ತಪತ್ರಗಳಿನೆ.
ಪ್ರಮುಖ ಸದಸ್ಯರೆಲ್ಲ ಹೆಸರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಇವರು ಸರಕಾರವನ್ನು ತೊಡಕಿ

೧೯೮ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ನಲ್ಲಿ ಸಿಗಿಸಲು ಕೈಕೊಂಡ ಮೊದಲನೆಯ ಕಾರ್ಯನೆಂದರೆ ಗೋಹತ್ಯೆಯ
ನಿರುದ್ಧ ಚಳವಳಿ. ಇದರಿಂದ ಹಿಂದೂ ಮುಸಲ್ಮಾನರ ದಂಗೆಗಳು ಪ್ರಾರಂಭ
ವಾದವು. ಈ ಚಳವಳಿಯು. ಯಶಸ್ವಿಯಾಗದ್ದನ್ನು ಕಂಡು, ಗಜಾನನ
ಉತ್ಸವವನ್ನು ಹೊಸ ಪದ್ಧತಿಯಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ಮಸೀದಿಗಳ
ಮುಂದೆ ವಾದ್ಯ ಸಹಿತ ಮೆರವಣಿಗೆ ತೆಗೆಯುವದು ಅವುಗಳಲ್ಲೊಂದು
ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವಾಗಿದ್ದಿತು. ಇದರಿಂದೆ ಪುನಃ ಹಿಂದೂ ಮುಸ್ಲಿಂ ದಂಗೆ
ಗಳು ತಲೆಯೆತ್ತಿದವು. ವಾದ್ಯಗಳ ವಿಷಯದಲ್ಲಿಯೂ ನಿರ್ಬಂಧ ಹಾಕ
ಲಾಯಿಶು. ಈ ನಿರ್ಬಂಧಗಳವಿರುದ್ಧ ಪ್ರ ನ್ರ ಜೋದಿಸುವ ದು ಸಾಧ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ.
ಆದರೆ ಅಷ್ಟರಲ್ಲಿ ಬರಗಾಲ ಬಿದ್ದಿತು. ಚಳವಳಿಗಾರರೂ ಫ್ಯಾಮಿನ್‌
ಕೋಡಿನ ಬಗ್ಗೆ ತಪ್ಪು ತಿಳುವಳಿಕೆಯನ್ನು ಮಾಡಿ ಬರಗಾಲದ ಕೆಲಸ
ಗಾರರನ್ನು ನೇಮಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಬಗ್ಗೆಯೂ ಮತ್ತು ಭೂ ಕಂದಾಯದ
ಬಗ್ಗೆಯೂ ಜನರನ್ನು ಪ್ರಚೋದಿಸಹತ್ತಿದರು. ಇದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ
ಶಿವಾಜಿಯ ಉತ್ಸವವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿ, ಪ್ರಚೋದನೆಯ ಕಾರ್ಯವನ್ನು
ಮುಂದರಿಸಿದರು. ಅಫಜೂಲ್‌ ಖಾನನ ಕೊಲೆಯನ್ನು ಹೊಗಳಿ ಜನರನ್ನು
ಹಿಂಸಾಚಾರಕ್ಕೆ ಪ್ರಚೋದಿಸಿದರು. ಅಷ್ಟರಲ್ಲಿ ಪ್ಲೇಗವು ಬಂದಿತು. ಸರ
ಕಾರವು ಕೈಕೊಂಡ ನಿವಾರಣೋಪಾಯಗಳನ್ನು ತೀವ್ರವಾಗಿ ಖಂಡಿಸಿ
ಸರಕಾರವನ್ನು ಕೇಳುಗಳೆಯಲು ಅವರಿಗೆ ಮತ್ತೊಂದು ಅವಕಾಶ ದೊರೆ
ಯಿತು. ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ವೃತ್ತಪತ್ರಿಕೆಗಳು ಹಿಂದೆ ಎಂದೂ ಮಾಡದಷ್ಟು
ಸರಕಾರವನ್ನು ಕಟುವಾಗಿ ಟೀಕಿಸಿದವು. ಫ್ಲೇಗ ಕಡಿಮೆಯಾದ ನಂತರ
ಕೆಲವು ದಿನಗಳ ವರೆಗೆ ಟೀಕೆಯಂ ಕಡಿಮೆಯಾಯಿತು ಆದರೆ ಪ್ಲೇಗ
ನಿವಾರಣೆಯನ್ನು ಕೈಕೊಂಡ ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಅಮಾನುಷಕೊಲೆ ಮಾಡುವ
ರಾಕ್ಷಸೀ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಕಾರ್ಯಗತ ಮಾಡಲು ಮಹಾರಾಣಿಯವರ
ವಜ್ರ ಮಹೋತ್ಸವದ ದಿನವನ್ನು ನಿಶ್ಚಯಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಅಂದಿನಿಂದಲೂ
ನಾತು ಬಂಧುಗಳೇ ಕೊಲೆಮಾಡಿರಬೇಕೆಂದು ದಟ್ಟ ವಾರ್ತೆಯಿದೆ. ನಾತು
ಕುಟುಂಬದ ಇಬ್ಬರು ಸರಕಾರೀ ವಿರೋಧಿ ಪಂಗಡದಲ್ಲಿರುವರೆಂದು
ಹೇಳಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಇವರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರಿಗೆ ಪ್ಲೇಗ ನಿವಾರಕ ಕ್ರಮಗಳ ಬಗ್ಗೆ
ದ್ರೇಷನಿದ್ದುದು ಪ್ರಸಿದ್ಧನಿದೆ. ಮತ್ತು ಅವರು ಆಡಳಿತೆಗಾರರ ಮೇಲೆ

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಟಿಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೧೯೯

ಸೇಡು ತೀರಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಮಾತನ್ನು ಆಡುತ್ತಿದ್ದರೆಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತಿದೆ.
ಇವರನ್ನು ಜೂನ ೧೮ಕ್ಕೆ ಕ್ರಾರಂಭಾಯಿನ್‌ದಿಂದ ಬಿಡಲಾಗಿದ್ದು ೨೨ ಕ್ರೈ
ರ್ಯಾಂಡರವರ ಕೊಲೆಯಾಗಿದೆ. ರಾಜದ್ರೋಹಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರ ಸಂಗಡನು ಪ್ರ
ಕೊಲೆಯಲ್ಲಿ ಸೇರಿದೆಯಂಬುದಕ್ಕೆ ಇದೇ ಸಾಕ್ಷಿ''.

ಪೋಲೀಸ ಪಡೆಯ ಅಧಿಕಾರಿಗಳಾದ ಬ್ರುಯಿನ್‌ರನರು ಈ ವಿಚಾರ
ಸರಣಿಯನ್ನು ಮುಂದರಿಸಿ ಬಳಕ ಮತ್ತು ನಾತು ಬಂಧುಗಳನ್ನು ಸೆರೆಹಿಡಿ
ದತ್ತಿ ಕೊಲೆಯ ಬಗ್ಗೆ ವಿಶೇಷ ಸಂಗತಿಗಳು ಮತ್ತು ಸಾಕ್ಷಿಗಳು ದೊರೆಯುವ
ವೆಂದು ಅಭಿಪ್ರಾಯ ಪಟ್ಟರು. ಡಿ. ಎಸ್‌, ಪಿ. ಯವರೂ ಯಾದಿಯಲ್ಲಿ
ಸೂಚಿಸಿದ ೧೨ ಜನರನ್ನು ಬಂಧಿಸಿದರೆ ಊರು ಕೆಲವು ವರ್ಷಗಳವರೆ
ಗಾದರೂ ಶಾಂತವಾಗುವದೆಂದು ಅಭಿಸ್ರಾಯ ವ್ಯಕ್ತಮಾಡಿದ್ದರು. ಪೋಲೀಸ

ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಓಳಕರ ವಿರೋಧಿ ಗುಂಪಿನೊಂದಿಗೆ ನಡೆಯಿಸಿದ ಮಾತು
ಕತೆಗೆಳ ವರದಿ ಮತ್ತು ಕಮೀಶನರರ ವರದಿಗಳು ಸರಕಾರದ ಗ್ರಹಶಾಖೆಯ

ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿಗಳಿಗೆ ಕಳಿಸಲ ಲ್ಪಟ್ಟ ವು. (ಪೋಲೀಸರ ಈ ಸಂಭಾಷಣೆಯಲ್ಲಿ

ಟಳಕ ಮತ್ತು ಅವರ ಪಂಗಡದ ಸಂಬಂಧವು ಈ ಜಾ ಯಾವು
ದಾದರೂ ರೀತಿಯಲ್ಲಿರಬೇಕೆಂಬ ಅಭಿಪ್ರಾಯವು ವ್ಯಕ್ತ ಸಡಿಸಲ್ಪಟ್ವತ್ತು.)
ಗ್ರಹಕಾಖೆಯ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿಗಳು ಈ ಎಲ್ಲ ವಿಷಯಗಳನ್ನು ಹ
ಇದಕ್ಕೆ ರಾಜಕೀಯ ಕಾರಣವಿದೆ ಎಂದು ಟು ಈ ಕೆಳಗಿನ. ಅಭಿಪ್ರಾಯ
ವನ್ನು ವ್ಯಕ್ತ ಪಡಿಸಿದರು,

(«ಕೊಲೆಗಳು ನಡೆದ ರೀತಿಯನ್ನು ನೋಡಿದರೆ, ಇದೆನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು
ಒಳ್ಳೇ ದಕ್ಷತೆಯ ಪೂರ್ವಯೋಜನೆ ಮಾಡಿದ್ದರೆಂದು ಕಂಡುಬರುವದು.
ಮತ್ತು ಇದರ ಹಿಂದೆ ಗುಪ್ತ ಕಾರಸ್ಥಾನವೂ ಕಾಣುತ್ತದೆ. ಪುಣೆಯಲ್ಲಿ
ಇಂತಹ ದುರ್ಬುದ್ಧಿಯ ಜನರ ಗುಂಪು ಇರುತ್ತಿದ್ದು, ನಾತು ಹಾಗು ಓಳಕರ
ಗುಂಪೇ ಮೂಲ ಪ್ರವರ್ತಕರೆಂದು ದಟ್ಟವಾದ ಸುದ್ದಿ ಯಿದೆ. ಈ ಕಾಲದ
ವೃತ್ತ ಪತ್ರಗಳ ಲೇಖನಗಳನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸಿದರೆ ಅವುಗಳಿಂದ ಓಳಕರ
ಮತ್ತು ಉಳಿದ ಕೆಲವರ ಮೇಲೆ, ೧೨೪ನೇ ಅ. ಕಲಮಿನ ಪ್ರಕಾರ
ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ಖಟ್ಲೆ ಹಾಕಲು ಬರುವದೆಂದು ಕಾಣುತ್ತದೆ. ಉಳಿದ

ವ
ಪ್ರೊಫೆಸ ಸರ ಮತ್ತು ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಶಿಕ್ಷಣ ಖಾತೆಯು ನಿಚಾರ

ನ ಡೆಯಿಸಿದೆ.

೨೦೦ ಹಾಂ ಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಟಿಳಕರ ಬಗ್ಗೆ ಅವರು ಹೀಗೆ ಬರೆದಿರುತ್ತಾರೆ,

«ನಾನು ಕಳೆದ ವರ್ಷವೇ ಮೊದಲು ಬಾರೆ ಲೇಜಿ ಸ್‌ಲೇಟವ್ಹ
ಕೌನ್ಸಿಲದ ಸ ಸದಸ್ಯ ರೆಂದು ಅವರ ಬಗ್ಗೆ ಕೇಳಿದೆ. ಅವರು ಒಳ್ಳೆ e ಯೋಗ್ಯ 3
ಉಳ್ಳ ವರೆಂದೂ ದುಷ್ಪಸ್ಥ ಕ ಭಾವದವರೆಂದೂ ಮತ್ತು ಶಿನಾಜಿ ha ವದ ಪ ವ
ಟೂ ತಿಳಿದಿದ್ದ. ಇತ್ತೀಚಿಗೆ ಅವರು ಅತೃಪ್ತ ಮತ್ತು ೬೩. .:
ಗಳನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸುವ ಕಿಡಿಗೇಡಿವ ತ್ತ ಪತ್ರದ ಸಂಕರ ತಿಳಿದು
ಸಿ ಆದರೆ ಓಳಕರ ಪ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಶಿಸ್ಯನಾದ ನಾತುನ ಹೆಸರನ್ನು ಮಾತ್ರ
ನಾನು ಎಂದೂ ಕೇಳಿರಲಿಲ್ಲ. ೨)

ಅವರು ಕಾಗದ ಪತ್ರಗಳನ್ನು ನೋಡಿ ತಮ್ಮ ಅಭಿಪ್ರಾಯವನ್ನು
ಹೀಗೆ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ.

«೨೨ನೇ ಜೂನಕ್ಕೆ ನಡೆದ ಕೊಲೆಯ ಪೂರ್ವದ ಮತ್ತು ನಂತರದ
ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯನ್ನನುಲಕ್ಷಿಸಿ ಇಂಥ ದುರ್ಫಟನೆಗಳನ್ನು ಹತ್ತಿಕ್ಕಲು ಸರಕಾರವು
ನಿರ್ಧರಿಸಿದೆ, ಮತ್ತು ಇಂತಹ ಘಟನೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಸಹಾನುಭೂತಿಯನ್ನು
ತೋರುವ ಇಲ್ಲವೆ ಸಹಾನುಭೂತಿಯನ್ನು ತಳೆಯುವ ಸಮಾಜ ಅಥವಾ
ಗುಂಪು ಅದರ ಫಲಭೋಗ ಉಣ್ಣ ಬೇಕಾಗುವದೆಂಬುದನ್ನು ಜನತೆಗೆ ತೋರಿಸಿ
ಕೊಡುವ ನಿಶ್ಚಯವನ್ನೂ ಮಾ ಡಿದೆ?

ಕೆಲವೊಂದು ಜನರನ್ನು ಬಂಧಿಸುವದರಿಂದ ಪುಣೆ ನಗರ ಅಥವಾ
ಮುಂಬಯಿ ಪ್ರಾಂತದಲ್ಲಿ ಶಾಂತತೆ ಉಂಟಾಗುವದೆಂದೆನಿಸಿದರೆ, ಅಂಥ
ಕೆಲಸವನ್ನು ಮಾಡಬಹುದೆಂದು ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಟ್ಟರು.

“ಶಾಂತತಾ ಭಂಗವನ್ನುಂಟು ಮಾಡುವ ಚಳವಳಿಯಲ್ಲಿ ಮಿ. ಬಳಕ
ಮತ್ತು ನಾತು ಬಂಧುಗಳು ಪ್ರಮಮಿಖರಿರುವರೆಂಬ ಈಗಿನ ಅಭಿಪ್ರಾಯಕ್ಕೆ
ಈ ಹಿಂದೆ ಬಂದ ವರದಿಗಳು ಪುಷ್ಟಿ ಕೊಡುತ್ತವೆ” ಎಂದು ಬರೆದು, ಕೊನೆಯ
ದಾಗಿ ಅವರು ಹೀಗೆ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ.

“ಪಗಿನ ಮಟ್ಟಿಗೆ ರಾಜದ್ರೋಹದ ಬಗ್ಗೆ ಟಳಕರ ಮೇಲೆ ಕ್ರಮ
ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳ ಬಹುದು. ಮತ್ತು ನಾತು ಬಂಧುಗಳನ್ನು ಬಂಧಿಸಿಡಬಹುದು.
ಉಳಿದವರ ಬಗ್ಗೆ ಹೆಚ್ಚೆಚ್ಚು ಸಂಗತಿಗಳು ತಿಳಿದಾಗ ಅವರ ಮೇಲೆ ಕ್ರಮ
ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಬಹುದು.”

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಟಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೨೦೧

ಇವರ ಇನ್ನೊಬ್ಬ ಸಹೋದ್ಯೋಗಿ ಜ್ರ ನ್ಯೂಜೆ ಜೆಂಟರವರು ಮಾತ್ರ
"ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲು ಈಗಲೇ ತಡವಾಗಿದೆಯೆಂದು' ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಟ್ಟಿರು. ಇದರ
ಬಗ್ಗೆ ಅವರು ಹೇಳಿರುವದೇನಂದರೆ

"ಅನೇಕ ದಿನಗಳಿಂದ ರಾಜದ್ರೋಹ, ಸರಕಾರದ ವಿರೋಧ,
ಹಿಂಸಾತ್ಮಕ ಕೃತಿ ಮತ್ತು ಬಂಡು ಹೂಡುವದು ಇವುಗಳನ್ನು ಪ್ರಚೋದಿಸುವ
ರಾಜದ್ರೋಹಿಯಾದ ಮತ್ತು ಯಾವುದಕ್ಕೂ ಹೇಸದ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರ ಸಂಗಡ
ವೊಂದಿದೆ ಎಂಬುದು ಜೂನ ೨೨ ರ ಮೊದಲೇ PE ತಿಳಿದು
ಬಂದಿತ್ತು. ಈ ಜನರು ನಿ. ರ್ಯಾಂಡರನ್ನು ಕಟುವಾಗಿ ಟೀಕಿಸುತ್ತಿದ್ದರೆನ್ನು
ವದೂ ತಿಳಿದಿತ್ತು. ಆದ್ದರಿಂದೆ ಈ ಅತ್ಯಾಚಾರದ ಬಗ್ಗೆ ಸಂಶೆಯ ಬಂದವರ
ನ್ರೆಲ್ಲ ಕೂಡಲೇ ಬಂದಿಸಬಹುದು. ಕೊಲೆಯ ನಂತರವೇ ಹೀಗೆ ಮಾಡಬಹು
ದಾಗಿತ್ತು ಆದರೆ ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗೂ ಯಾರನ್ನೂ ಬಂಧಿಸಲಾಗಿಲ್ಲ” ಕೊಲೆ
ಗಡಕರನ್ನು ಶೋಧಿಸುವ ಕುರಿತು ಅವರು ಹೀಗೆ ಬರೆದಿರುತ್ತಾರೆ.

"ನೀವು ಸಾವಧಾನದಿಂದ ಸಾಕ್ಷಿ ಪುರಾವೆಗಳು ಸಿಗುವ ದಾರಿ
ಕಾಯುತ್ತ ಕುಳಿತರೆ, ಗಂಗಾಪ್ರವಾಹದಲ್ಲಿ ತೇಲಿಬಂದ ವಸ್ತುಗಳು ತೀವ್ರ
ವಾಗಿ ಸಮುದ್ರವನ್ನು ಕಾಣುವಂತೆ ಕಾಲಪ್ರವಾಹವು ಸತ್ಯ ಸಂಗತಿಗಳನ್ನು
ಆ ಅವಧಿ ಯಲ್ಲಿ ಮರೆಮಾಚಿಸಬಹುದು. ಒಳಸಂಚಿನ ಮುಂದಾಳುಗಳಾದ
ಬಳಕ ಮತ್ತು ನಾತು ಬಂಧುಗಳನ್ನು ಬಂಧಿಸುವ ವರೆಗೆ ಯಾವ ಸಂಗತಿಗಳೂ
ದೊರೆಯದಿರುವಾಗ ಅವರನ್ನು ಕೂಡಲೇ ಬಂಧಿಸಿ, ಅನಿರೀಕ್ರತ ಹಾಗೂ
ಧೈರ್ಯದ ಹೆಜ್ಜೆಯನ್ನು ಹಾಕೆ, ಜನತೆಯಲ್ಲಿ ಭೀತಿಯನ್ನುಂಟಂ ಮಾಡಬೇಕು.
ಏಶಿಯನ್ನರೊಡನೆ ವ್ಯವಹರಿಸುವಾಗ ಅದು ಯುದ್ಧವೇ ಇರಲಿ, ಇಲ್ಲವೆ
ಸಂಕಟ ಸಮಯವೇ ಇರಲಿ, ನಾವೇ ಮೊದಲು ಅನರ ಮೇಲೆ ಏರಿ ಹೋಗ
ಬೇಕು. ಸಂಚಿನ ಜನರಲ್ಲಿ ಭಯ ಹುಚ್ಚಿ ಸಬೇಕು. ಅಂದರೆ ಅವರಲ್ಲಿ ಒಡಕು
ಹುಟ್ಟ, ಸಾಕ್ರೆದಾರರು ಮುಂದೆ ಬರುವರು?

ಟಿಳಕರ ಬಗ್ಗೆ ಅವರ ಹೇಳಿಕೆ

"ಕಳೆದ ಕೆಲವು ತಿಂಗಳಿಂದ ಟಳಕರು ಸರಕಾರ ಮತ್ತು ಆಡಳಿತೆ
ಹಾಗು ವ್ಹಾಯಿಸ್ರಾಯರನ್ನು ಹಿಡಿದು ಎಲ್ಲ ಅಧಿಕಾರಿಗಳನ್ನು ಟೀಕಿಸುತ್ತ

ಲಿದ್ದಾರೆ. ಇವರ ಟಕ ಅಳತೆಗೆಟ್ಟರೆ. ದುಸ್ಟ ಪ್ರವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಉತ್ತ್ರೇಜಿಸು
26

೨೦೨ ವಿಎಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ತ್ತದೆ. ಈ ಪರಮ ನೀಚನ (500೧6601) ಹಾಗೂ ಅವನ ಸಂಗಡದ
ಜನರ ಬರೆಹಗಳಲ್ಲಿ ಆಕ್ಷೇಸಾರ್ಹವಾದವುಗಳನ್ನು ಹುಡುಕಲು ಮೂರು
ದಿನಗಳೇಕೆ ಬೇಕೋ ನನಗೆ ತಿಳಿಯದು, ಕೂಡಲೆ ದೃಢ ನಿರ್ಧಾರದಿಂದ
ಕ್ರಮ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವದಾಗಿ ನಂಬಿದ್ದೇನೆ.”

ಗವ್ವರ್ನರರು ಗೃಹಶಾಖೆಯ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿಗಳ ಅಭಿಪ್ರಾಯಕ್ಕೆ ತಮ್ಮ
ಸಮ್ಮತಿಯನ್ನು ಕೊಟ್ಟು, ಕ್ರಮ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲು ತಡವಾಗಿಜೆಯೆಂಬುದನ್ನು
ಒಪ್ಪಲಿಲ್ಲ. "ಆಕ್ಷೇಪಗಳು ವ್ಯಸ್ಥಿ ವಾಗುವತನಕ ನಾನು ಬಂಧನಗಳಿಗೆ
ಸಮ್ಮತಿ ಸಲಾರೆ?' ಎಂದು ಗವ್ಫರ್ನರರು ಬರೆದರು.

ಕೊನೆಗೆ ೧೮೧೮ನೇ ಕಾಯದೆಯ ೩ನೇ ಕಲಮಿನ ಪ್ರಕಾರ ನಾತು
ಬಂಧುಗಳನ್ನು ದೇಶದಿಂದ ಹೊರಗೆ ಹಾಕಬೇಕೆಂದೂ ಓಳಕರ ಮೇಲೆ

ಖಟ್ಲಿ ಹಾಕಬೇಕೆಂದೂ ನಿರ್ಧರಿಸಲಾಯಿತು.*

ಖಟ್ಟಿಯ ವಿಚಾರಣೆ

ಕೊಲೆಯಾಗಿ ಸುಮಾರು ತಿಂಗಳಾಗುತ್ತ ಬಂದಿದ್ದಿತು. ಓಳಕರ ಮೇಲೆ
ಖಟ್ಲೆ ಹಾಕುವರೆಂಬ ದಟ್ಟಿ ವಾರ್ತೆ ಹಬ್ಬಿತು. ಅದರಲ್ಲಿ ತಥ್ಯಾಂಶವೆಸ್ಟಿದೆ?
ಎಂಬುದನ್ನು ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳಲು ಜುಲೈ ೨೭ಕ್ಕೆ ಮುಂಬಯಿಗೆ ಟಳಕರು
ಬಂದರು, ಗೆಳೆಯರಾದ ಖರೆಯವರ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಉಳಿದುಕೊಂಡಿದ್ದರು.
ಅಂದೇ ಸರಕಾರದ ಕಾಯದೆ ಸಲಹೆಗಾರರಾದ ನಿಕಲಸನರು, ಭಾಷಾಂತರ
ಕಾರರಾದ ಮಿರರ್ಫಾ ಆಬಾಸ ಅಲ್ಲಿಬೇಗರಿಂದ ೧೨೪ನೇ ಅ ಕಲಮಿನಂತೆ
ಭರ್ಯಾದಿಯನ್ನು ಮುಂಬಯಿಯ ಚೀಫ ಮ್ಯಾಜಿಸ್ಟ್ರೇಟಿರಾದ ಮಿ. ಸ್ಲೇಟರ
ಕಡೆಗೆ ಕೊಟ್ಟಿದ್ದರು. ಮತ್ತು ಬಂಧಿಸುವ, ರುಡತಿ ಮಾಡುವ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು
ಪಡೆದಿದ್ದರು. ಓಳಕ ಹಾಗೂ ಆರ್ಯಭೂಷಣ ಮುದ್ರಾಲಯದ ವ್ಯವಸ್ಥಾ
ಪಕರಾದ ಬಾಳ ಮತ್ತು ಒಡೆಯರಾದ ಹರಿ ನಾರಾಯಣ ಗೋಖಲೆ
ಇವರನ್ನು ಬಂಧಿಸಲು ಅಪ್ಪಣೆಯಿದ್ದಿತು ಎಲ್ಲವೂ ಗುಪ್ತವಾಗಿದ್ದಿ ತು,
ಸ ಇರಮುಂಳಂರು ಬರಿದ ಬಾಲಗಂಗಾಧರ ಬಂಕ ಎಂಬ ಗ್ರಂಘ
ಆಧಾರದಿಂದ, ಅವರು ಸರಕಾರಿ ಕಾಗದ ಪತ್ರಗಳ ಆಧಾರದಿಂದ ಇದನ್ನು
ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ,

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಬಳಕರ ಚಂತ್ರೆ ೨೦೩

ಬಳಕರು ತಾನಾಗಿಯೇ ಮುಂಬಯಿಗೆ ಬಂದಿದ್ದರು. ಎಂತಹ ಯೋಗಾ
ಯೋಗವಿದು] ಓಳಕರು ರಾತ್ರಿ ಊಟಮಾಡಿ ಮಿತ್ರರೊಡನೆ ಹರಟಿಹೊಡೆ
ಯುತ್ತಿದ್ದರು. ಆಗ ಯುರೋಪಿಯನ್‌ ಪೋಲೀಸ ಅಧಿಕಾರಿಯು ಬಂದು
ಟಳಕರಿಗೆ ವಾರಂಟಿನ್ನು ತೋರಿಸಿದನು. ಕ್ಷಣಾರ್ಧದಲ್ಲಿ ಬಳಕರಿಗೆ ಅರ್ಥ
ವಾಯಿತು. ಕೂಡಲೇ ಓಟಳಕರು ಆಳಿಗೆ ಹಾಸಿಗೆ ಕಟ್ಟಲು ತಿಳಿಸಿದರು.
ಖರೆಯವರನ್ನು ಕರೆದು ಜಾನೊನಿನ ಮೇಲೆ ಬಿಡುವರೇನೋ ನೋಡಿರಿ
ಎಂದು ಹೇಳಿ ಗಾಡಿಯಲ್ಲಿ ಕುಳಿತರು. ಕಮೂಶನರ ಆಫೀಸಿನ ಒಂದು
ಕೋಣೆಯು ಟಳಕರ ವಾಸಸ್ಥಳವಾಯಿತು. ಖರೆಯವರು ಸ್ಲೇಟ ಸಾಹೇಬರ
ಕಡೆಗೆ ಹೋಗಿ ವಿಚಾರಿಸಿದರು. ಜಾನೊನಿನ ಮೇಲೆ ಬಿಡಲು ಸಾಧ್ಯ
ವಿಲ್ಲೆಂದನು. ರಾತ್ರಿ ೧೧॥ ಗಂಟಿಗೆ ಓಳಕರಿದ್ದಲ್ಲಿಗೆ ಬಂದು ನೋಡುತ್ತಾರೆ,
ಸ್ವಾರಿಯು ನಿದ್ದೆ ಹೊಡೆಯುತ್ತಿತ್ತು. ಎಬ್ಬಿಸಿ ಎಲ್ಲ ಸಂಗತಿಯನ್ನು ಹೇಳಿ
ದರು, ನಿಮಗೆ ಯೋಗ್ಯವೆನಿಸಿದ್ದನ್ನು ಮಾಡಿರಿ ಎಂದು ಹೇಳಿ ಖರೆಯವರನ್ನು
ಬೀಳ್ಕೊಟ್ಟರು.

ಅತ್ತ ಪುಣೆಯಲ್ಲಿ ಮ್ಯಾನೇಜರರಾದ ಬಾಳರನ್ನು ಬಂಧಿಸಿ, ಆರ್ಯ
ಭೂಷಣ ಮುದ್ರಣಾಲಯವನ್ನು ಶೋಧಿಸಿ, ಕೆಲವು ಕಾಗದ ಪತ್ರಗಳನ್ನು
ಜಪ್ತ ಮಾಡಿದರು. ಗೋಖಲೆಯವರು ಊರಲ್ಲಿಯೇ ಇರಲಿಲ್ಲ. ಬಾಳರು
ಮುಂಬೈಗೆ ತರಲ್ಪಟ್ಟರು. ೨೮ ಹಾಗೂ ೩೦ನೇ ತಾರೀಖುಗಳಲ್ಲಿ ನ್ಯಾ.
ಸ್ಲೇಟರ ಎದುರಿನಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ವಿಚಾರಣೆಯಾಗಿ ೨ನೇ ತಾರೀಖಿನ ದಿವಸ
ಸೆಶನ್‌ ಕಮೂಟ್‌ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟ ತು. ೪ನೇ ತಾರೀಖಿನ ದಿವಸ ಓಳಕರ
ಬ್ಯಾನಿಸ್ಟರರಾದ ಡಾವರವರು ಹಾಯಕೋರ್ಟ ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರಾದ
ತಯ್ಯಬಜಿಯವರಿಗೆ ಟಳಕರನ್ನು ಜಾಮೊನಿನ ಮೇಲೆ ಬಿಡಬೇಕೆಂದೂ
ಟಳಕರಿಗೆ ತಮ್ಮ ಡಿಫೆನ್ಸ ಸಿದ್ಧಪಡಿಸಲು ಅನುಕೂಲವಾಗುವದೆಂಬೂ ಅರ್ಜಿ
ಕೊಟ್ಟರು. ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರು ಜಾಮೂನು ಎಷ್ಟು ಕೊಡುವಿರಿ? ಎಂದು
ಕೇಳಿದರು. ಕೂಡಲೇ ಡಾವರವರು ತಾವು ಕೇಳಿದಷ್ಟು ಎಂದು ಉತ್ತರಿಸಿ
ದರು.. ೨೫೦೦೦ ರೂಪಾಯಿಗಳ ಎರಡು ಜಾಮೀನು ಮತ್ತು ೫೦ ಸಾವಿರ
ರೂಪಾಯಿಯ ಸ್ವಂತ ಮುಚ್ಚಳಿಕೆ ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಬಳಕರನ್ನು ಬಿಡ
ಬೇಕೆಂದು ಕೋರ್ಟು ನಿರ್ಣಯ ಕೊಟ್ಟಿತಾ. ಅದನ್ನು ಜನತೆಯು ಸ್ವಾಗತಿ

೨೦೪ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಸಿತು. ಕೋರ್ಟಿನ ಪ್ರಾಕಾರದೆಲ್ಲಿ ನಿಂತ ೫ ಸಾವಿರ ಜನ ಪ್ರಚಂಡ ಜಯ
ಘೋಷ ಮಾಡಿತು, ಓಳಕರು ಜಾನೊನಿನ ಮೇಲೆ ಮುಕ್ತರಾದರು

ಬಳಕರು ಹೊರಗೆ ಬರುವಷ್ಟರಲ್ಲಿ ಅವರು ಮತ್ತೊಂದು ವಿಪತ್ತನ್ನು
ಎದುರಿಸಬೇಕಾಯಿತು ಅನರ ಪರಮ ಮಿತ್ರರಾದ ಬಾಬಾ ಮಹಾರಾಜರಿಗೆ
ಕಾಲರಾ ಬಂದಿತು. ಅವರ ಶುಶ್ರೂಷೆಗಾಗಿ ಧಾವಿಸಿದರು. ಅವರ ಆಸ್ತಿಯು
ದೊಡ್ಡದು, ಮೇಲಾಗಿ ಹೆಂಡತಿ ಚಿಕ್ಕವಳು. ಅಲ್ಲದೆ ಗರ್ಭಿಣಿಯಿದ್ದರು. ಈ
ಎಲ್ಲ ಸಂಗತಿಗಳನ್ನು ವಿಚಾರಮಾಡಿ ಟಳಕರು ಮೊದಲಿನಿಂದಲೇ ಎಚ್ಚರ
ತೆಗೆದುಕೊಂಡರು. ೪ ಜನ ಡಾಕ್ಟರರಿಂದ ಔಷಧೋಪಚಾರ ನಡೆಸಿದ್ದರು.
ಅದರಲ್ಲಿ ಡಾ. ಮ್ಯಕ್ಕಾನಿಕೆಯವರು ಸಿನ್ಹಿಲ್‌ ಸರ್ಜನ್‌ರಿದ್ದೆರು ಒಂದು
ಮೃತ್ಯುಪತ್ರವನ್ನು ಬರೆಯಿಸಿದರು. ಅದರ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಾಗಿ ತನುಗೆ ಯೋಗ್ಯ
ವೆನಿಸಿದೆ ನಾಲ್ಕು ಜನರನ್ನು ವಿಶ್ಚಸ್ಥರೆಂದು ಸೇರಿಸಿದ್ದರು. ಆದರೆ ಬಾಬಾ
ಮಹಾರಾಜರು ಟಳಕರಣ ಇರಬೇಕೆಂದು ಹೆಟಿಹಿಡಿದ ಮೂಲಕ ಅರಿ
ವಾರ್ಯವಾಗಿ ಅವರು ಒಪ್ಪಿ ಕೊಳ್ಳ ಬೇಕಾಯಿತು. ಬಾಬಾ ಮಹಾರಾಜರು
ಮೃತರಾದರು. ಟಳಕರು ಜೇಲಿನಿಂದ ಬರುವದು ಎರಡು ದಿನ ತಡ
ವಾಗಿದ್ದರೆ, ಭೆಟ್ಟಿ ಯೇ ಆಗುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ.

ಮಿತ್ರರ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ಮುಗಿಸಿ, ಟಳಕರು ಖಟ್ಲೆ ಯ ಕೆಲಸಕೆ
ತೊಡಗಿದರು. ಅರ್ಥಾತ್‌ ಅವರ ಕಣ್ಣೆದುರಿಗೆ ಕೋರ್ಟಿ ಖರ್ಚಿನ ದೊಡ್ಡ
ಪ್ರಶ್ನೆಯಿದ್ದಿತು. ಕೇಸರಿಯು ಅದನ್ನು ಪೂರೈಸುವದು ಶಕ್ಯವಿರಲಿಲ್ಲ. ಉಳಿದ
ಸಾಧನಗಳಂತೂ ಇರಲೇ ಇಲ್ಲ. ಸರ್ವರ ಸಂರಕ್ಷಕನಾದ ಪರಮಾತ್ಮನು
ಅವರ ಕ್ಸ ಹಿಡಿದನು

ಈ ಖಟ್ಟಿಯು ಬ್ರಿಟಶ ಸರಕಾರ ಹಾಗೂ ಜನತೆಯ ನಡುವಿನ ಯುದ್ಧ
ವೆಂಬ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ತಾಳಿತು. ಇದೇ ಕಲ್ಪನೆಯಿಂದಲೇ ಬಳಕರ
ಮಿತ್ರರು ಅವರು ಜೇಲಿನಿಂದ ಹೊರಬರುವ ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿಯೇ "ಸಂರಕ್ಷಕ
ನಿಧಿಗಾಗಿ? ಸಾರ್ವಜನಿಕರನ್ನು ಬಿನ್ನವಿಸಿದ್ದರು. -ಈ ಕರೆಗೆ ಜನತೆ ಮನ್ನಣೆ
ಕೊಟ್ಟಿ ತು. ಈ ಪ್ರಶ್ನೆಯು ಭಾರತೀಯವಾಯಿತು. ಇಡೀ ದೇಶದಿಂದ
ಸಹಾಯ ದೊರೆಯಿತು. ಬಂಗಾಲ, ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಸಂಬಂಧವೇನಿದೆಯೋ
ದೇವರೇ ಬಲ್ಲ. ಎಲ್ಲಕ್ಟೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಹಾಯವು ಬಂಗಾಲದಿಂದ ಬಂದಿತು.

ಲೋಕ ನಾನ್ಯ ಬಿಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೨೦೫

ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸಿನ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾದ ಸುರೇಂದ್ರ ನಾಥ ಬ್ಯಾನರ್ಜಿಯನರೂ ಅಮೃತ
ಬರೂರ ಪತ್ರಿಕೆಯ ಸಂಪಾದಕರಾದ ಮೋತಿಲಾಲ ಘೋಷರೂ ರವೀಂದ್ರ
ನಾಥ ಠಾಕೂರರೂ ಮುಂದಾಗಿ ಬಂದು, ನಿಧಿ ಸಮಿತಿಯನ್ನಾ ನಿರ್ಮಿಸಿ
ದರು. ೧೬೭೬೮ ರೂ ೮೮ಣೆಗಳನ್ನು ಕೂಡಿಸಿ ಕಳಿಸಿದರು. ಇದಲ್ಲದೆ ಪ್ರಖ್ಯಾತ
ರಾದ ಪ್ಯು ಮತ್ತು ಗಾರ್ಥರೆಂಬ ಬ್ಯಾರಿಸ್ಟರರನ್ನು ಟಿಳಕರ ರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ ಕಳಿಸಿ
ಕೊಟ್ಟರು, ಈ ಅಮೌಲ್ಯನಾದೆ ಬಂಗಾಲದ ಸಹಾಯವು ಚಿರಸ್ಮರಣೀಯ
ವಾಗಿದೆ. ಓಳಕರ ಸಂರಕ್ಷಕ ನಿಧಿಯು ೪೦ ಸಾನಿರ ರೂಪಾಯಿಗಳಷ್ಟಿರಬಹು
ದೆಂದು ಗುಪ್ತಚಾರರ ವರದಿಯಾಗಿದೆ. ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಓಟಳಕರ ಮೇಲಿರುವ
ಅಪಾರ ಪ್ರೇಮವು ವ್ಯಕ್ತವಾಯಿತು. ದೇಶದಲ್ಲಿಯ ನಾನಾ ಭಾಗಗಳಿಂದ ಈ
ಖಟ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಹೇಗೆ ಸಂರಕ್ಷಿಸಕೊಳ್ಳಬೇಕೆಂಬ ಬಗ್ಗೆ ಸೂಚನೆಗಳು ಬಂದವು.
ಅನೇಕ ಪಂಡಿತರೂ ಬ್ಯಾರಿಸ್ಟರರೂ ತಮ್ಮ ಸಹಾಯದ ಹಸ್ತವನ್ನು ಮುಂದೆ
ಚಾಚಿದರು. ಮುಂಬಯಿಯ ಭಾಯಿ ಶಂಕರ ಮೊದಲಾದವರು ತವ್ಮ
ಕಜೇರಿಯನ್ನೇ ಟಳಕರ ಸಹಾಯಕ್ಕೆ ನೀಡಿದಕು. ಹೀಗೆ ಅಕಸ್ಮಿಕವಾಗಿ
ಬಂದ ನೆರವನ್ನು ಕಂಡು ಅದರ ಉಪಯೋಗವನ್ನು ಯೋಗ್ಯ ರೀತಿಯಿಂದ
ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳ ಲಾಗುವದೆಂದೂ ಇದಕ್ಕಾಗಿ ತಾವು ಜನತೆಗೆ ಖುಣಿಯಾಗಿರುವೆ
ವೆಂದೂ ಬಳಕರು ಕೇಸರಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧಿ ಸಿದರು.

ಸಪ್ಟಂಬರ ಮೊದಲನೇ ವಾರದಲ್ಲಿ ಖಟ್ಲೆಯಂು ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುವ
ದೆಂದು ದಟ್ಟ ವಾರ್ತೆಯು ಹೆಬ್ಬಿತು. ಈ ವಿಚಾರಣೆಯು ಇನ್ನೂ ಮುಂದಕ್ಕೆ
ಹೋಗಬೇಕೆಂದು ಕೆಲವರು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಹತ್ತಿದರು. ಜೋತಿಷಿಗಳಾದ
ಪ್ರೊ. ಜಿನಸಿವಾಲಾರನರು ಔಟಳಕರ ಕಟ್ಟಗ್ರ ಹಗಳು ಸ್ವಲ್ಪು ದಿನಗಳಲ್ಲಿ
ಬದಲಾಗುತ್ತಿದ್ದ ಮೂಲಕ ವಿಚಾರಣೆಯು ೧೫ ದಿನ ಮುಂದೆ ಬಿದ್ದರೆ,
ಒಳ್ಳೇಯದೆಂದು ಓಳಕರ ಮನ ಒಲಿಸಹತ್ತಿದರು. ಗುಪ್ತ ಪೋಲೀಸ
ಸಡೆಯ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರಾದ ಬ್ರುಯಿನ್ನರೂ ವಿಚಾರಣೆಯು ಮುಂದೆ ಬೀಳಲು
ಪ್ರಯತ್ನಿಸಹತ್ತಿದರು. ಓಳಕ ಹಾಗೂ ನಾತುರವರ ಸಂಬಂಧವು ಈ
ಕೊಲೆಯಲ್ಲಿ ಇಲ್ಲವೆಂದು ಅವರಿಗೆ ಮನವರಿಕೆಯಾಗಿ ಕೊಲೆಯ ಶೋಧದಲ್ಲಿ
ಬಳಕರ ಸಹಾಯ ದೊರೆಯುಬಹುದೆಂಬ ಆಶೆಯೂ ಅವರಿಗಿದ್ದಿ ತು. ಆದ್ದ
ರಿಂದ ಅವರು ಓಳಕರ ಮನೆಗೆ ಎರಡು ಮೂರು ದಿನಗಳಿಗೊಮ್ಮೆ ಹೋಗಿ

೨೦೬ ು್ರ೦ ಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಮನಸೋಕ್ತ ಹರಟಿ. ಹೊಡೆಯುವ ಪರಿಪಾಠವನ್ನು ಇಟ್ಟರು. ಮನೆಗೆ
ಬಂದ ಗ್ರಹಸ್ಥರಿಗೆ ಬರಬೇಡಿರೆಂದು ಹೇಗೆ ಹೇಳಬೇಕು? ಇಬ್ಬರೂ
ಧೂರ್ತರು, ಬುದ್ದಿಶಾಲಿಗಳು, ಇಬ್ಬರೂ ಪರಸ್ಪರರಿಂದ ಲಾಭಪಡೆಯ
ಬೇಕೆಂದು ಅನೇಕ್ಷಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಕೊಲೆಯ ಸುಳುವು ಏನಾದರೂ ಹತ್ತು
ವದೋ ಎಂದು ಬ್ರುಯಿನ್ನರು ನೋಡುತ್ತಿದ್ದರೆ ಸರಕಾರವು ಇನ್ನೂ
ಏನೇನು ಮಾಡಬೇಕೆಂದು ಅಪೇಕ್ಷಿಸುತ್ತದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳಲು
ಟಳಕರು ಹವಣಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಕೊನೆಗೆ ಬ್ರುಯಿನ್ನರು ನಿರಾಶರಾಗಿ,
"ಟ್ರಳಕರೇ ನೀವು ಮನಸ್ಸು ಮಾಡಿದರೆ, ಈ ಕೊಲೆಯ ಶೋಧದಲಿ ನಮಗೆ
ಬಹಳ ಸಹಾಯವಾಗುವದು, ಎಂದು ಸರಳವಾಗಿ ಕೇಳಿಬಿಟ್ಟಿ ರು. ಕೂಡಲೆ
ಟಳಕರು ನನಗೆ ಯಾವ ಸಂಗತಿಗಳೂ ಗೊತ್ತಿರದ ಮೂಲಕ ನಾನೇನು
ಸಹಾಯಮಾಡಲಿ. ಒಂದು ವೇಳೆ ಯಾರಿಂದಲಾದರೂ ವಏಿನಾದರೂ
ಕಿವಿಗೆ ಬಿದ್ದರೆ, ಅದನ್ನು ನಾನು ನಿಮಗೆ ಹೇಳುವದು ಶಕ್ಯ್ಕವಿಲ್ಲೆಂಬುದನ್ನು
ನೀವು ಲಕ್ಷ್ಯದಲ್ಲಿಡಬೇಕು. ಏಕೆಂದರೆ, ಅಪರಾಧಿಗೆ ಶಿಕ್ಷೆಯಾಗಲೇ
ಬೇಕೆಂಬುದು ನ್ಯಾಯವೆಂದು ನನಗೆ ಅನಿಸುತ್ತಿದ್ದರೂ ನಾನು ಯಾರ ಗುಪ್ತ
ಚಾರನ ಕೆಲಸವನ್ನು ಮಾಡುವದಿಲ್ಲ. ಇಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ಯಾರ ವಿಶ್ವಾಸ
ಘಾತವೂ ನನ್ನಿಂದ ಆಗಲಾರದು. ನಿಮ್ಮ ಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ ನಾನೇನೂ ಅಡ್ಡ
ಬರುವದಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಈ ಕೊಲೆಯಿಂದೆ ಪುಣೆಯ ಮೋರೆಗೆ ಮಸಿಹತ್ತಿತು.
ಎಂಬ ಲ್ಯಾಬರ ಮಾತನ್ನು ಮಾತ್ರ ನಾನು ಒಪ್ಪಲಾರೆ ಎಂದರು. ಈ
ಉತ್ತರದಿಂದ ಬ್ರುಯಿನ್ನ ಸಾಹೇಬರು ನಿರಾಶೆಯಾಗುನದು ಸ್ವಾಭಾವಿಕ
ವಿದ್ದಿತು. ಓಳಕರ ಚಾರಿತ್ರ್ಯದ ಪ್ರಭಾವವು ಬ್ರುಯಿನ್ನರ ಮೇಲೆ ಬಿದ್ದಿತು.
ಸರಕಾರವು ರಾಜಕೀಯ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಕೊಲೆಗೂ ಟಳಕರಿಗೂ ಸಂಬಂಧ
ವನ್ನು ಜೋಡಿಸಲು ಎಷ್ಟೇ ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದರೂ ನ್ಯಾಯತಃ ಯಾವ
ಹೊಣೆಯೂ ಓಳಕರ ಕಡೆಗೆ ಬರುವದಿಲ್ಲ. ಓಳಕರಿಗೆ ಯಾವ ಸಂಬಂಧವೂ
ಹತ್ತುವದಿಲ್ಲವೆಂದು ಅವರಿಗೆ ಮನವರಿಕೆಯಾಗಿತ್ತು. ಕೊಲೆಯ ವಿಚಾ
ರಣೆಯು ನಡೆದು ಓಳಕರ ಮೇಲಿನ ಸಂಶಯವು ದೂರವಾಗಿ ಟಳಕರನ್ನು
ಬಿಟ್ಟು ಬಿಡಲಿ, ಇಲ್ಲವೆ ಶಿಕ್ಷೆಯು ಸೌಮ್ಯವಾಗಲಿ ಎಂಬುದೇ ಬ್ರುಯಿನ್‌
ಸಾಹೇಬನ ಸದಿಜ್ಛೆ.

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಬಳಕರ ಚಂತ್ರೆ ೨೦೭

ಟಳಕರು ಮಾಫಿ ಬೇಡಿದರೆ, ಅವರ ಮೇಲಿನ ಖಟ್ಲಿ ಒಂದು ವೇಳೆ
ತಿರುಗಿ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳ ಬಹುದು. ಎಂಬ ಪ್ರಯತ್ನವೂ ಅವರ ಸ್ನೇಹಿತರ
ಮಧ್ಯಸ್ಥಿ ಯಿಂದ ನಡೆದಿದ್ದಿ ತು. ಅಮೃತ ಬರುಖಾರ ಪತ್ರಿಕೆಯ ಸಂಪಾದಕ
ರಾದ ಮೋತೀಲಾಲ ಘೋಷರಿಂದ ಈ ಸೂಚನೆಯು ಬಂದಿದ್ದಿತು. ಆದರೆ
ಬಳಕರು ಕ್ಷಮಾಯಾಚನೆಯನ್ನು ಧಿಕ್ಕರಿಸಿ "ನಮ್ಮ ಚಾರಿತ್ರ್ಯವೇ ನಮ್ಮ
ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಜೀವನದ ಬಂಡಲವಾಗಿದೆ. ಕಮೆ ಕೇಳಿ ನಾನು ಪುಣೆಯಲ್ಲಿ
ದ್ಹರೂ ಅಂದಮಾನದಲ್ಲಿದ್ದಂತೆಯೇ, ! ಎಂದು ಉತ್ತರ ಕೊಟ್ಟರು. ಅದ
ರಲ್ಲಿಯ ಇನ್ನೊಂದು ಮಹತ್ವದ ವಾಕ್ಯನೆಂದರೆ, “ಪ್ರೊ. ಗೋಖಲೆ ಅಥವಾ
ಜ್ಞಾನ ಪ್ರಕಾಶದ ಸಂಪಾದಕರಂತೆ ನನ್ನ ಲೆಕ್ಟಣಿಕೆಯೇನು ಹೇಡಿಯಲ್ಲ?
ಎಂಬ ವಾಕ್ಯನಿದ್ದಿತು. ಈ ಸಂಗತಿಯು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ನಾದೊಡನೆ, ಬಳಕರ
ಧೈರ್ಯವನ್ನು ಜನ ಕೊಂಡಾಡಿ, ಅವರ ಬಗ್ಗೆ ಅತ್ಯಂತ ಆದರ ಭಾವವನ್ನು
ತಾಳಿತು,

ಹಾಯಕೋರ್ಟಿನಲಫ್ಲಿ ಈ ಸುಪ್ರಸಿದ್ಧವಾದ ಖಟ್ಲಿಯು ಸಪ್ಟಂಬರ
೮ನೇ (೧೮೯೭) ತಾರೀಖಿಗೆ ನ್ಯಾ, ಸ್ವ್ರಚಿಯವರ ಎದುರಿನಲ್ಲಿ ನಡೆಯಿತು.
ಇವರು ತರುಣರಿದ್ದು ನಿತೃ ಪ್ರಖ್ಯಾತರಿದ್ದರು. ಈ ಖಟ್ಲಿಯಲ್ಲಿ ೬ ಜನ
ಯುರೋಪಿಯನ್ನರು, ೩ ಜನ ಹಿಂದಿಯರು. ಹೀಗೆ ೯ ಜನ ಜ್ಯೂರಿಗಳಿ
ದ್ವರು. ಖಟ್ಲೆಯು ಒಂದೇಸಮನೆ ೬ ದಿನಗಳವರೆಗೆ ನಡೆಯಿತು.

ಬಳಕ ಹಾಗೂ ಬಾಳರ ಮೇಲಿನ ಅರೋಪಗಳು ಓದಲ್ಪಟ್ಟವು
ಜ್ಯೂರಿಗಳು ನೇಮಿಸಲ್ಪ ಟ್ಟ ರು. ಆರೋಪಿಗಳು ಕಪಿ ನ ತಸ್ಥರಲ್ಲವೆಂದು ಹೇಳಿ
ದರು. ಫಿರ್ಯಾದಿಗಳ ಯೂ ಅಡೊ ಕಟ ಜನರಲ್ಲರಾದ ಮಿ.
ಲ್ಯಾಗರು ಕೇಸರಿಯಲ್ಲಿಯ ಅನೇಕ ರೇಖಗಳನ್ನು ಓದಿ ತೋರಿಸಿದರು,
ಹಾಗೂ ಅವುಗಳನ್ನು ಟೀಕಿಸಿದರು. ಬ್ಯಾ. ಪ್ಯೂರವರು ಅವುಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಅನೇಕ
ಆಕ್ಷೇಪಗಳನ್ನೆ ತ್ತಿದರು. ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿಗಳು ಅವುಗಳನ್ನು ಮನ್ನಿ ಸಲಿಲ್ಲ.
ಅಬಾಸ ಅಲ್ಲಿ ಬೇಗರ ಹೇಳಿಕೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ಪ್ಯೂರವರು ಮರು
ನಿಚಾರಣೆಯಲ್ಲಿ ಶಬ್ದ ಚ್ಛಲ, ತಪ್ಪು ರ ಶಬ್ದದ ಅರ್ಥ, ವ್ಯಾಕರಣ,
ವ್ಯಂಗ್ಯಾರ್ಥ, ಮೊದಲಾದ ಅನೇಕ ವಿಚಾರಗಳ ನ ಗೂ ಜಃ ಚರ್ಚೆ
ನಡೆಯಿಸಿದರು. ಫಿರ್ಯಾದಿಗಳ ಸಾಕ್ಷಿದಾರರಿಂದಲೇ ಓಳಕರ ಮೇಲಿನ ಆರೋ

೨೦೮ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಪಗಳಿಗೆಲ್ಲ ಎಷ್ಟು ಜೊಳ್ಳು ಇವೆ ಎಂಬ ಉತ್ತರವನ್ನು ಹೊರಡಿಸಿದರು. ಓಳ
ಕರು ಬೇರೆ ಪುರಾವೆ ಕೊಡಲಿಲ್ಲ. ಇದರಿಂದ ಅಡ್ವೋಕೇಟ ಜನರಲ್ಲರೇ
ಮೊದಲು ಮಾತನಾಡಬೇಕಾಯಿತು. ಅವರ ಆಕ್ಷೇಪಗಳಿಗೂ ಉತ್ತರ
ಕೊಡುವ ಸಂಧಿಯು ಬ್ಯಾ. ಪ್ಯೂ ಸಾಹೇಬರಿಗೆ ದೊರೆಯಿತು.

ಅಡ್ಟೋಕೇಟಿ ಜನರಲ್ಲರು ಸರಕಾರವನ್ನು ಸಮರ್ಥಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು
ಎದ್ದರು. ಅವರು ಶಾಂತ ಚಿತ್ತರೆಂದು ಹೆಸರಾಗಿದ್ದರೂ ಈ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಅವಶ
ಪ್ರವೃತ್ತಿಯು ಶಾಂತವಾಗಿ, ಉಳಿದಂತೆ ಕಾಣಲಿಲ್ಲ. ಅವರ ಸಮರ್ಥನದ
ಸಾರಾ೨ಶವಿಂತಿದೆ. «ಕೇಸರಿಯ ಬರೆಹಗಳಿಂದ ಇಂಥ ವ್ಯಕ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರೀತಿ
ಉತ್ಸನ್ನವಾಯಿತೆಂದು ಹೇಳುವ ಕಾರಣವಿಲ್ಲ. ಅದು ಉತ್ಪನ್ನವಾಗುವ
ಸಂಭವವಿದ್ದರೂ ಸಾಕು. ಸರಕಾರವನ್ನು ಬುಡಮೇಲು ಇಲ್ಲವೆ ಅದರ
ಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ ಅಡ್ಡಗಾಲು ಹೊಡೆಯುವ ಸಂಧಿಯ ದಾರೀಕಾಯಬೇಕೆಂಬ
ಬುದ್ಧಿಯು ವಾಚಕರ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಬಂದರೆ, ಆ ಲೇಖವು ರಾಜದ್ರೋಹ
ವಾಗಬಲ್ಲದು ಓಳಕರು ಪದವೀಧರರೂ ನಾಮದಾರರೂ ಇದ್ದು" ಕೇಸರಿಯ
೭ ಸಾವಿರ ಪ್ರತಿಗಳನ್ನು ಹೊರಡಿಸುತ್ತಾರೆ. ಇದರಿಂದ ಈ ಪತ್ರದ ಪ್ರಭಾವವು
ವ್ಯಕ್ತವಾಗುತ್ತದೆ. ಅದರ ಪರಿಣಾಮವು ವಾಚಕರ ಮೇಲೆ ಆಗಲೇಬೇಕು.
ಕೇಸರಿಯು ಈ ಸರಕಾರಕ್ಕೆ ಪರಕೀಯನೆನ್ನುತ್ತಿದ್ದರೆ ಇದರ ಬಂಧುನಾದ
ಮರಾಠಾ ಪತ್ರಿಕೆಯು ಯಾವಾಗಾದರೊಮ್ಮೆ ಶಸ್ತ್ರ ಧರಿಸಬೇಕಾಗುವದೆನ್ನು
ವದು. ಜನರು ದಬ್ಬಾಳಿಕೆಯಿಂದ ಜರ್ಜರಿತರಾಗಿರುವರೋ, ಇಲ್ಲವೋ ಕೇಸರಿ
ಯಂತೂಹಾಗೆ ಅನ್ನುತ್ತದೆ. ಶಿವಾಜಿಯ ಉತ್ಸವದಲ್ಲಿ ತಪ್ಪಿ ರದಿದ್ದರೂ ಅದಕ್ಕೆ
ರಾಜಕೀಯ ಸ್ವರೂಪ ಕೊಡಲಾಗಿದೆ. ಉತ್ಸವದ ಲಾಭ ಪಡೆದು ಸರಕಾರದ
ಬಗ್ಗೆ ಅಪ್ರೀತಿಯನ್ನುಂಟು ಮಾಡಿದೆ. ಅಹರಂತೆ ವಿಭೂತಿ ಪೂಜೆ, ರಾಮಕೃಷ್ಣ
ಜಯಂತಿ ಮೊದಲಾದವುಗಳು. ಶಬ್ದದ ಪ್ರಶ್ನೆಯಿಲ್ಲ. ಎಲ್ಲ ಲೇಖಗಳ ಧ್ವನಿ
ಏನೆಂಬುದನ್ನು ನೋಡಬೇಕು. ದಾರಿದ್ರ್ಯದೊಂದಿಗೆ ಧರ್ಮ ಛಲದ ತಕರಾ
ರನ್ನು ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಈ ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಸ್ತ್ರೀಯರ ಅವಮರ್ಯಾದೆಯಾಗುವ
ದೆಂದು ಹೇಳಲಾಗಿದೆ. ಅಫಜೂಲಖಾನನ ವಧೆಯು ಐತಿಹಾಸಿಕವಾಗಲು
ಶಕ್ಯನಿದ್ದರೂ ಸರಕಾರದ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಜೋಡಿಸಿದ್ದರಿಂದ ರಾಜಕೀಯ

ಶಿ

ಸ್ವರೂಪ ಪ್ರಾಪ್ತವಾಗುತ್ತದೆ. "ರಾಷ್ಟ್ರವನ್ನು ಹತ್ತಿ ಕುವನರನ್ನು ಕತ್ತರಿಸಿ

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಟಿಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೨೦೯

ಒಗೆಯಿರಿ? ಎಂಬಲ್ಲಿ ಕತ್ತರಿಸಿ ಒಗೆಯಿರಿ ಎಂಬುದಕ್ಕೆ ಸೌಮ್ಯ ಅರ್ಥವಿದ್ದರೆ,
ಪ್ರೊ. ಭಾನುರವರೇ ಬಂದು ಹೇಳಲಿ, ಮನೆ ಹೊಕ್ಕ ಕಳ್ಳನನ್ನು ಒಳಗೇ
ಹಾಕಿ ಮನೆಗೆ ಬೆಂಕಿ ಹಚ್ಚಿರಿ ಇದರ ಅರ್ಥವೇನು? ಮ್ಲೇಂಛರಿಗೆ ತಾಮ್ರಪಟ
ಕೊಟ್ಟಿಲ್ಲ. ಇದರ ಅರ್ಥವು ಮೇಲೆಯೇ ಇದೆ. ಸಾರಾಂಶ ಅನೇಕ ಶಬ್ದಗಳು
ಐತಿಹಾಸಿಕವಿಲ್ಲ. ಅನೇಕ ಶಬ್ದಗಳು ಕೇವಲ ಅಸಮ್ಮತಿಯನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸದೆ
ಅದಕ್ಕಿಂತಲೂ ವಂಂದೆ ಹೋಗಿವೆ. ಆದುದರಿಂದ ೧೨೪ ನೇ ಆ. ಕಲನಿಂ
ನಲ್ಲಿಯ ವಿವರಣೆಯ ಲಾಭವು ಕೂಡ ಆರೋಪಿಗೆ ದೊರೆಯಲಾರದು”

ಟಳಕರನ್ನು ಸಂರಕ್ಷಿಸುವ ಬ್ಯಾ. ಪ್ಯೂ ಸಾಹೇಬರ ಭಾಷಣವು ಕೆಳಗಿ
ನಂತೆ ಇದೆ.

«ಅಫಜೂಲ್‌ಖಾನನ ವಧೆಯ ವಿಷಯವು ಕೇವಲ ನೈತಿಕ ದೃಷ್ಟಿ
ಯಿಂದ ಚರ್ಚಿಸಲ್ಪ ಬ್ಪದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯ ನಿಯಮಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನರಿಗಾಗಿ
ಇದ್ದು, ಉಚ್ಛ್ಚಮಟ್ಟಿ ದಲ್ಲಿರುವ ಶಿವಾಜಿ, ಕ್ರಾಮವೆಲ್ಲರಂಥವರಿಗೆ ಅವು ಅನ್ವ
ಯಿಸುವದಿಲ್ಲೆಂದು ಓಳಕರ ಅಭಿಪ್ರಾಯನಿದ್ದಿತು. ವಿಭೂತಿ ಪೂಜೆಯ ಬರೆ
ಹವು ಕಾರ್ಲಾಇಲ್ಲರ ಒಂದು ನಿಬಂಧದ ಆಧಾರದಿಂದ ಬರೆಯಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ.
ಅಫಜೂಲ್‌ ಖಾನನ ವಧೆಯ ಸಮರ್ಥನೆ ಮಾಡಿದಾಕ್ಷಣ ರ್ಯಾಂಡ ಸಾಹೇ
ಬನ ಕೊಲೆಗೆ ಉತ್ತೇಜನ ಕೊಟ್ಟರೆಂದು ಹೇಳಲು ಬರುವದಿಲ್ಲ. ಈ ಚರ್ಚೆ
ಯನ್ನು ಹಿಂದೆ ಅನೇಕರು ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಪ್ಲೇಗ ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿಯೂ ಈ
ಚರ್ಚೆ ನಡೆದಿದ್ದಿತು. ಕೆಲವು ಆರೋಪಗಳು ಕವಿತೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಇದ್ದು, ಕವಿತೆ
ಯಲ್ಲಿ ಅಲಂಕಾರ ಮೊದಲಾದೆವುಗಳೆ ಉಪಯೋಗವಾಗುವದು ಸ್ವಾಭಾವಿಕ,
ಅಲಂಕಾರದ ಭಾಷೆಗೆ ಶಬ್ದಗಳ ಅರ್ಥವನ್ನು ಮಾಡಿದರೆ ಹೇಗೆ ನಡೆಯಬೇಕು?
ರಾಜದ್ರೋಹದ ಅರ್ಥವನ್ನು ಇಂಗ್ಲಂಡದಲ್ಲಿ ಹೇಗೆ ಮಾಡಲ್ಪಡುತ್ತಿದೆಯೋ
ಹಾಗೆಯೇ ಇಲ್ಲಿಯೂ ಮಾಡಬೇಕು. ಪ್ರಜರ ದುಃಖಗಳನ್ನು ಉಪ್ಪು ಖಾರ
ಹಚ್ಚಿ ವರ್ಣಿಸಿ, ಅಸಂತೋಷ ಉತ್ಸನ್ನ ಮಾಡಿದರೆ ಅದು ರಾಜದ್ರೋಹ
ವಲ್ಲ. ಒಂದು ಕೊಲೆಯಾದರೆ ಅದರಿಂದ ಬ್ರಿಟಿಶರ ರಾಜ್ಯವೇ ಮುಳುಗುನದಿಲ್ಲ.
ಕೊಲೆಯ ಕಾರಸ್ಥ ನವೇ ಸಿಗದಿರುವಾಗ್ಯ ರಾಜ್ಯವನೈ € ಒಂಡುಮೇಲು
ಮಾಡುವ ಕಾರಸ್ಥಾನವೆಲ್ಲಿ ಸಿಗಬೇಕು? ವಜ್ರಮಹೋತ್ಸವ ಕಾಲದ ಕೇಸ
ರಿಯ ಬರೆಹಗಳನ್ನು ನೋಡಿದರೆ, ಅವರ ರಾಜನಿಷ್ಕೆಯನ್ನು ಸಿದ್ಧ ಮಾಡಲು

27

೨೧ರ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಬರುವದು. ರಾಜ್ಯರಕ್ರಾಂತಿಯನ್ನೆೇ ಮಾಡುವದಿದ್ದರೆ ಪ್ಲೇಗಿನಕಾಲವು ಉತ್ಕೃಷ್ಟ
ಸಮಯವಿದ್ದಿತು. ಆದರೆ ಅವರು ಬಂಡನ್ನು ಹೂಡದೆ ಪ್ಲೇಗ ನಿವಾರಕ
ದವಾಖಾನೆಯನ್ನು ತೆಗೆದರು. ಹೀಗೆ ಎಲ್ಲ ಆಕ್ಷೇಪಷಗಳಿಗೆ ಪ್ಯೂರವರು
ಉತ್ತರಕೊಟ್ಟು ಕೊನೆಗೆ ೧೨೪ ನೇ ಅ. ಕಣಮಿನ ಅರ್ಥ, ಇತಿಹಾಸವನ್ನು
ವಿವರಿಸಿ, ಓಳಕರ ನಿರ್ದೋಷತ್ವವನ್ನು ಸಮರ್ಥನ ಮಾಡಿದರು.

ನ್ಯಾ. ಸ್ಟೃಚಿಯವರ ಸಮಾರೋಪವು ವಿಚಿತ್ರ ವಾಗಿದ್ದಿ ತು. ಜ್ಯೂರಿಗಳ
ನ್ನುದ್ದೇಶಿಸಿ ಭಾಷಣ ಮಾಡುವಾಗ ಬಳಕರ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಶಬ್ದವನ್ನು ಹಿಂಡಿ
ಹಿಂಡಿ ಅರ್ಥವನ್ನು ತೆಗೆದರು. ಮನೆ ಹೊಕ್ಕ ಕಳ್ಳನ ಉದಾಹರಣೆ ಎತ್ತಿ
ಕೊಂಡರು. "ಕಳ್ಳರನ್ನು ಹೊರಗೆ ಹಾಕುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವಿಲ್ಲದಿದ್ದರೆ ಅವನನ್ನು
ಒಳಗೆ ಹಾಕಿ ಮನೆ ಸುಟ್ಟು ಬಿಡಿರಿ' ಅದರಂತೆ "ನಮ್ಮ ಬೇಶವನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿ
ಕೊಂಡ ಸರಕೀಯರನ್ನು ತೆಗೆದೊಗೆಯಿರಿ' ಈ ವಾಕ್ಯಗಳು ವರ್ತಮಾನಕಾಲದ
ವಿದ್ದು, ಮೇಲಿನ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ವಿಶಿಷ್ಟ ಪ್ರಕಾರದ ಮಾರ್ಗಗಳು ನ್ಯಾಯ
ವೆಂದು ಸಮರ್ಥಿಸಿವೆ. ಎಂದು ಜ್ಯೂರಿಗಳಿಗೆ ಬಿಂಬಿಸುವಂತೆ ಹೇಳಿದರು.
ಇದು ಒಂದು ಬಗೆಯ ಆಜ್ಞೆಯಂತೆಯೇ ಇದ್ದಿತು. ರ್ಯಾಂಡಸಾಹೇಬನ
ಕೊಲೆಗೂ ಟಳಕರ ಲೇಖಗಳಿಗೂ ಕಾರ್ಯ ಕಾರಣ ಸಂಬಂಧವಿದೆಯೆಂದು
ನನಗೆ ಅನಿಸುವದಿಲ್ಲ. ಅಡ್ವೋಕೇಟ ಜನರಲ್ಲರಿಗೂ ಇದನ್ನು ಸಿದ್ಧಮಾಡಲು
ಆಗಲಿಲ್ಲ” ಎಂದು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡರು. “ಭಿನ್ನ ಭಿನ್ನಬರಹಗಳನ್ನು ಬರೆಯುವದ
ರಲ್ಲಿ ಕಾಯದೆಯಿಂದ ಪ್ರಸ್ಥಾಪಿಕವಾದ ಸರಕಾರದ ಬಗ್ಗೆ ದ್ವೇಷ ಮತ್ತು
ವೈರವನ್ನು ಹುಟ್ಟಸಿ ಜನರನ್ನು ಎಬ್ಬಿಸುವದೇ ಟಿಳಕರ ಉದ್ದೆ ಶವಿದ್ದಿ ತು.”
ಎಂದು ಒತ್ತಿ ಹೇಳಿದರು; ಇಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ೧೨೪ ನೇ ಕಲಮಿನ ಅರ್ಥವನ್ನೇ
ಅನರ್ಥಮಾಡಿದರು. ಕಲಮಿನಲ್ಲಿಯ (ds affection) ಶಬ್ದಕ್ಕೆ ಸರಕಾರದ
ಬಗೆಗೆ ಪ್ರೇಮಭಾವವಏರದಿರುವದೇ ದ್ವೇಷಭಾವ ಎಂದು ಅರ್ಥ
ಮಾಡಿದರು ಈ ಶಬ್ದದ ಅರ್ಥ, ಸ wll (ದ್ವೇಷ) slike (ಸೇರದ)
ಮತ್ತು (Enimiry) (ಶತೃತ್ವ) ಎಂದು ಇದೆ ಎಂದು ಏಕ ಪಕ್ಷೀಯ
ವಿವರಣೆ ಕೊಟ್ಟರು. ಇದನ್ನು ಕೇಳಿ ಜ್ಯೂರಿಗಳಲ್ಲಿಯ ೬ ಜನ ಯುರೋಪಿ
ಯನ್ನರು ಬಳಕರು ದೋಸಿಗಳೆಂದು ನಿರ್ಣಯಕೊಟ್ಟರು. ೫. ಜನ ಹಿಂದೀ
ಯರು ಓಳಕರು ನಿರ್ದೋಷಿಗಳೆಂದು ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಟ್ಟರು. ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರು

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಬಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೨೧೧

ಬಹುಮತದ ನಿರ್ಣಯ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದರು. ಕೂಡಲೇ ಕ್ಲಾರ್ಕ ಆಫ್‌ ದಿ
ಕ್ರೌನರು ನಿಮ್ಮ ಮೇಲಿನ ಆರೋಪವು ಸಿದ್ಧವಾಗಿದೆ. ನಿಮಗೆ ಶಿಕ್ಷೆಯಾಗ
ಬಾರದೆಂದು ಏನಾದರೂ ಹೇಳುವದಿದೆಯೇ? ಎಂದು ವಿಚಾರಿಸಿದರು.
ಬಳಕರು “ಜ್ಯೂರಿಗಳಿಗೆ ನಾನು ಅಪರಾಧಿ ಎನಿಸಿರಬಹುದು. ಆದರೆ ನಾನು

ನಿರಪರಾಧಿ ಇರುವೆನು, ರಾಜದ್ರೋಹದ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ಈ ಬರಹವು
ಬರೆಯಲ್ಪಟ್ಟಲ್ಲ. ಮತ್ತು ಅದರ ಪರಿಣಾಮವೂ ರಾಜದ್ರೋಹವನ್ನುಂಟು
ಮಾಡುವದೆಂದು ನನಗನಿಸುವದಿಲ್ಲ'' ಎಂದು ಹೇಳಿದರು. ಅರ್ಥಾತ್‌ ಓಳಕರ
ಈ ಮಾತುಗಳು ನ್ಯಾ ಯಮ ಖಾರ್ತಿಗಳಿಗೆ ಒಪಿ ಿಗೆಯಾಗುವದು ಶಕ್ಯವಿರಲಿಲ್ಲ,
ಅನರು ಓಳಕರಿಗೆ ೧೮ ತಿಂಗಳ ಕಠಿಣ ಶಿಕ್ಷೆಯನ್ನು ವಿಧಿಸಿದರು. ಬಾಳರನ್ನು
ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು. ಪೋಲೀಸರು ಕೂಡಲೇ ಟಳಕರನ್ನು ಜೇಲಿಗೆ ಕಳಿಸಿ
ದರು.

ಈ ಸುದ್ದಿಯು ಹಾಹಾ ಅನ್ನು ವಷ್ಟ ರಲ್ಲಿಯೇ ರಾಷ್ಟ್ರದ ತುಂಬ
ಹಬ್ಬಿತು. ನಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಶಾಲೆಕಾಲೇಜುಗಿಳಿಗೆ ಹೋಗಲಿಲ್ಲ. ಅನೇಕ
ವ ಕರೆ ಬಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ತಲೆಗೆ ಸುತ್ತಿಕೊಂಡು ಬೀದಿಯಲ್ಲಿ ತಿರುಗಾಡಿ
ದರು. ಎಲ್ಲ ದೇಶೀ ವೃತ್ತಪತ್ರಗಳು ಬಳಕರ ಶಿಕ್ಷೆಯನ್ನು ನಿಷೇಓಸಿದವು.
ಅಮೃತ ಬರಖಾರ, ಹಿಂದೂ ಮೊದಲಾದ ಪ್ರಮುಖ ಪತ್ರಿ ಕೆಗಳು ಕಪ್ಪಾದ
ದಪ್ಪಗೆರೆಗಳನ್ನು ಹಾಕಿ ಮುದ್ರಣ ಸ್ಥಾ ತಂತ್ರ್ಯವು ನಷ್ಟ ೫2
ಬರೆದವು. ಕೂಲಿಕಾರರೆಲ್ಲರೂ ಡೆ ಬ ಕೈವಾರಿಯು ಸಂಕಟಕ್ಕೊಳಗಾದ
ನೆಂದು ಉಪವಾಸ ಸಗೈದರು. ಇಂಗ್ಲೀಸರೆಲ್ಲರೂ ಯೋಗ್ಯ ಶಿಕ್ಷೆಯಾಯಿ
ತೆಂದು ಮೃಷ್ಟಾನ್ನ ನನ್ನುಂಡರು. ಆಂಗ್ಲೋ ಇಂಡಿಯನ್‌ ಪತ್ರಿಕೆಗಳಿಗೆ
(ಕ್ರೈ ಸ್‌ಮಸ ಸ ಕೆ ಬಂದಿತು.

ಈ ಶಿಕ್ಷೆಯಿಂದ ಬ್ರಿಟಶ ನ್ಯಾಯದೇವತೆಯು ಬತ್ತಲೆಯಾದಳು.
ಬ್ರಿಟಿಶರ ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ನ್ಯಾಯವಿಲ್ಲ, ರಾವಣನ ದರ್ಬಾರು ನಡೆದಿದೆ, ಬ್ರಿಟಶ
ರಾಜ್ಯವನ್ನು, ಅವರ ನ್ಯಾಯದೇವತೆಯನ್ನು ಉಧೋ ಉಧೋ ಎಂದು
ಹೊಗಳುವ ಜನರು ಢೋಂಗಿಗಳು ಎಂಬುದನ್ನೇ ಬರಹಗಳ ಮೂಲಕ ಬಳಕ
ರಿಗೆ ಸಿದ್ಧಮಾಡುವದಿದ್ದಿ ತು. ಅವರಿಗೆ ಆದ ಶಿಕ್ಷೆಯಿಂದ ಆ ಕಾರ್ಯವು
ತನ್ನಷ್ಟಕ್ಕೆ ತಾನೇ ಸಾಧಿಸಿತು.

೨೧೨ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಬಳಕರ ಶಿಕ್ಷೆಯ ಪರಿಣಾಮಗಳು ಜನತೆಯ ಮೇಲೆ ಏನಾಗುನದೆಂಬು
ದನ್ನು ನೋಡಲು, ಕೆಲವು ಜನರನ್ನು ಬುದ್ಧಿ ಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ಸರಕಾರದವರು
ನಿಯಮಿಸಿದ್ದರು. ಅವರು ಕೆಳಗಿನಂತೆ ವರದಿಯನ್ನು ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ.

.ಬಳಕರನ್ನು ಹಿಡಿದ ಕೂಡಲೇ ದೇಶದಲ್ಲೆಲ್ಲ ಹಾಹಾಕಾರವೆದ್ದಿತು.
ಪ್ರ ಖಟ್ಲೆ ಯಷ್ಟು ಬೇರೆ ಯಾವ ಖಟ್ಲೆ ಯೂ ಪ್ರ ಮುನ್ನ ಜನರ ಮನ
ಸ್ಸನ್ನು ಸೆಳೆದಿದ್ದಿಲ್ಲ. ಟಳಕರ ಬಗ್ಗೆ ಸಹಾನುಭೂತಿಯನ್ನು ವ್ಯಕ್ತ ಪಡಿಸುವ
ದಕ್ಕಾಗಿ ಜನರು ೪೨ ಸಾವಿರ ರೂಪಾಯಿಗಳನ್ನು ಅವರ ಸಂರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ
ಕೂಡಿಸಿಕೊಟ್ಟಿ ರು. ದೇಶದ ಎಲ್ಲ ಭಾಗಗಳಿಂದಲೂ ಈ ಹಣ ಬಂದಿದ್ದಿತು”
ಎಂದು ಉಳ್ಗೇಖಿಸಿ, ಖಟ್ಟಿ ಯಿಂದ ಜನರಲ್ಲಿ ಏನು ಪ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯಾಗಿದೆ
ಎಂಬುದನ್ನು ವರ್ಣಿಸಿದ್ದಾರೆ. 6 ಟ್ರಿಳಕರಿಗೆ ಕಾಯದೆಯಂತೆ ಶಿಕ್ಷೆಯಾಗಿದ್ದ ರೂ

ನೈತಿಕ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಅವರು ನಿರ್ದೋಹಷಿಗಳಿರುವರು. ಕೋರ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಕ
ತೀ ೦೩ ಧೈರ್ಯದಿಂದ ಜನರಲ್ಲಿ ಅವರ ಬೆಲೆಯು ಹತ್ತು ಸಟ್ಟು "ಬೆಳೆದಿದೆ.

ಬ್ರಿಟಿಶ್‌ ಜ್ಯೂರಿಗಳು ಅವರನ್ನು ಅಪರಾಧಿಗಳೆಂದು 1 ಜೌ ತಾನು
ನಿರಪರಾಧಿಗಳೆಂದು ಕೋರ್ಟಿ ಮೇಲಿಂದ ಮೇಲೆ ಎಚ್ಚರಿಕೆ ಕೊಡುತ್ತಿ
ದ್ದರು. ಎಂತಹ ಭವ್ಯವಾದ ದೃಶ್ಯವಿದು! ಶುದ್ಧ ಅಂತಃಕರಣ, ಹಾಗು
ದೃಢಶ್ರದ್ಧೆಯ ಮೂಲಕ, ಆ ವೇಳೆಯಲ್ಲಿ ಅವರಲ್ಲಿ ದಿವ್ಯ ಸ್ಫೂರ್ತಿಯು
ಸಂಚಾರವಾಗಿತ್ತು. ಮತ್ತು ರಾಸ್ಟ್ರದ ಉದ್ದಾರಾರ್ಥವಾಗಿ ಹೋರಾಡುವ
ಲೋಕ ಧುರೀಣರೆಂದು ಜನತೆ ಮನಗಂಡಿತ್ತು.'
ಬ್ರಿಟಿಶ ಸಾಮಾ ್ರಿಜ್ಯದೊಡನೆ ಶಡ್ತು ಹೊಡೆದು ನಿಂತ್ತ ಓಳಕರ

ಮೇಲಿನ ಮೊದಲನೆಯ ರಾಜದ್ರೋಹಿ ಬಟ್ಟೆ ಯಿದು. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಮೊದಲ
ನೆಯ ವೀರರೂ ಇವರೇ!

ಟಳಕರ ಮಿತ್ರರಿಗೆ ಪ್ರಿನ್ಲಿಕೌನ್ಸಿಕಿನಲ್ಲಿಯಾದರೂ ನ್ಯಾಯಸಿಗುವ
ದೆಂಬ ಆಶೆಯು a ಇದ್ದಿ ತು, ಪ್ರಿನ್ಹಿಕೌಪ್ಸಿಲ್ಲಿಗೆ ಹೋಗಲು ಹೈಕೊರ್ಟನ

'ದಿೌು ಕ
ಅಪ್ಪಣೆ, ಇಲ್ಲವೆ ನಿರಾಕರಣೆಯು ಅವಶ್ಯವಿದ್ದಿ ತು. ಅರ್ಜಿ ಕೊಡಲಾಯಿತು.
ಅದು ನಿರಾಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ಪ್ರಿನ್ಹಿಕಗೌನ್ಸಿಲ್ಲಿಗೆ ಒಯ್ದರು. ಬ್ಯಾ. ಆಸ್ಟ್ರಿಧರು
ಒಳ್ಳೇ ಬುದ್ದಿವಂತಿಕೆಯಿಂದ ತಮ್ಮ ಪಕ್ಷವನ್ನು ಮಂಡಿಸಿದರು. ಆದರೆ ಎಲ್ಲವೂ

ವ್ಯರ್ಥವಾಯಿತು. ಖಟ್ಟಿಯಂ ಕಿತ್ತಿ ಹಾಕಲ್ಪಟ್ಟ ತು.

ಲಾ”

ಶೆರೆಮನೆವಾಸ

೧೮೯೬೭ ನೇ ಇಸ್ವಿಯ ಶೆರೆಮನೆಯ ಕಲ್ಪನೆಯು ಸ್ವತಂತ್ರ ಭಾರತೀಯ
ರಿಗೆ ಹೇಗೆ ಬರಬಲ್ಲದು? ೧೯೨೦ ರಲ್ಲಿ ಕೆರೆಮನೆ ಕಂಡವರಿಗೆ ಅದರ ಕಲ್ಪನೆ
ಅಲ್ಪಸ್ವಲ್ಪ ಅಗಬಹುದು. ಶೆರೆಮನೆಯ ಅನುಭವವು ಈಗ ಲಕ್ಸಾಂತರ
ಜನರಿಗೆ ಬಂದಿರುವದರಿಂದ ಅದರ ಮಹತ್ವ ಈಗ ಉಳಿದಿಲ್ಲ. ಇರಲಿ, ಓಳಕರು
ಮಧ್ಯಮ ವರ್ಗದವರು. ಆ ಕಾಲದ ಶೆರೆಮನೆಯ ಅನ್ನ ಅವರಿಗೆ ಹೇಗೆ ಸೇರ
ಬೇಕು? ಅಂಗೈದಪ್ಸ ಭಕ್ಕರಿ, ಉರುಳೇಗಡ್ಡಿ, ಬೆಳ್ಳುಳ್ಳಿ ಬೆರೆಸಿದ ಹೊಟ್ಟಿ
ಯಲ್ಲಿ ಬೆಂಕೆಬೀಳುವ ಚಟ್ನಿ. ಆದರೆ ಬೆಳ್ಳುಳ್ಳಿ ಉರುಳೇಗಡ್ಡಿಗಳೆಂದರೆ
ಬಳಕರಿಗೆ ಆಗುತ್ತಿದ್ದಿಲ್ಲ ಅಂದ ಮೇಲೆ ಪಾಪ ಅವರು ಏನು ತಿನ್ನ ಬೇಕು
ಒಣಭಕ್ಕರಿಯನ್ನೆ ೇ ನೀರಲ್ಲಿ ಕಲೆಸಿ ನಾಲ್ಕಾರು ತುತ್ತು ಉಣ್ಣ ಬೇಕು. ಇದೇ
ರೀತಿಯಾಗಿ ಎರಡು ತಿಂಗಳು ಕಳೆದರು. ಅವರ ತೂಕವು ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ
೧೩೫ ರಿಂದ ೧೧೦ ಕೈ ಇಳಿಯಿತು. ಅವರ ಭೆಟ್ಟಿಗೆ ಹೋಗುತ್ತಿದ್ದ ನಿದ್ವಾಂಸ
ರಿಗೆ ಓಳಕರು ದಿನ ದಿನಕ್ಕೆ ಒಣಗುತ್ತ ನಡೆದಿರುವದು ಕಂಡು ಬಂದಿತು.
ಆನರ ಮಿತ್ರರಿಗೆಲ್ಲ ಟಳಕರು ಶೆರೆಮನೆಯಿಂದ ಜೀವಂತರಾಗಿ ಮರಳುವರೆ?
ಎಂಬ ಭೀತಿಯುಂಟಾ ಯಿತು.

ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ರಾಜಕೀಯ ಕೈದಿ ಎಂಬ ಭೇದವಿರಲಿಲ್ಲ, ವರ್ಗಗಳಿರ
ಲಿಲ್ಲ. ಇನ್ನೇನು ಜೇಲಿನ ಡಾಕ್ಟರರೇ ಸಹಾಯ ನೀಡಲು ಶಕ್ಯವಿದ್ದಿ ತು.
ಆದರೆ ಸರಕಾರದ ರೋಷದ ಮುಂದೆ ಅವರಾದರೂ ಏನು ಮಾಡಬಲ್ಲರು?
ರಾಜದ್ರೋಹದ ಅಸರಾಧಕ್ಕೇ ನೈತಿಕ ಅಧಃಪತನದ ಸ್ವರೂಸಕೊಡಲು
ಸರಕಾರ ಯತ್ನಿಸುತ್ತಿದ್ದಿತು. ಕ್ಷಣ ಕ್ಷಣಕ್ಕೆ ಅವರ ಮಾನಭಂಗ ಮಾಡುವ
ಸೇಡಿನ ಬುದ್ಧಿಯುಳ್ಳದ್ದಾಗಿತ್ತು. ಓಳಕರ ಫೆರೋಶಿಪ್ಪನ್ನು ಸರಕಾರವು
ರದ್ದುಮಾಡಿತು. ಇಂತಹ ಸರಕಾರ ಅವರ ಯೋಗಕ್ಷೇಮ ನೋಡುವದೆ!
ಆದರೆ ಕೆಳತರಗತಿಯ ದೇಶಿಯ ಅಧಿಕಾರಿಗಳಿಗೂ ವಾರ್ಡರ, ವಾಚ

ಮನ್ನರಿಗೂ ಸಹಾನುಭೂತಿಯಿರುವದು, ಸ್ಟಾಭಾವಿಕವಿದ್ದಿತು. ಪ್ರಸಂಗದಲ್ಲಿ

೨೧೪ ಮಿಂ ಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಅವರೇ ನೆರವಾಗುತ್ತಿದ್ದರು. ಓಳಕರನ್ನು ಡೊಂಗರಿ ಜೇಲಿನಲ್ಲಿ ಮೊದಲು
ಇಡಲಾಗಿತ್ತು. ಸ್ವಲ್ಪು ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಅವರನ್ನು ಬಾಯಖಳಾಕೈೆ ಕಳಿಸಲಾ
ಯಿತು. ಓಳಕರ ತೂಕವು ಕಡಿಮೆಯಾಗಹತ್ತಿತು. ತುಟಿಗಳು ಕಪ್ಪಾ ದವು.
ಮೋರೆ ಕಳೆಗುಂದಿತು. ಮಾತನಾಡಲು ಕೂಡ ಸಾಮಥ್ಯ ಭವನದ
ಶೆರೆಮುನೆಯ ಅಧಿಕಾರಿಗಳೇ ಬೀತಿಗೊಂಡು ಅವರನ್ನು ಯರವಡಾಕ್ಕೆ
ಕಳಿಸುವ ಭಾಗಬಿದ್ದಿ ತು.

ಇತ್ತ ಎಲ್ಲ ವೃತ್ತ ಪತ್ರಗಳೂ ಬಳಕರ ಬಗ್ಗೆ ಕೂಗನ್ನೆ ಬ್ಬಸಿದವು.
ಅನರ ಪ್ರಕೃರ್ತಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಚಿಂತೆಯನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಮಾಡಿದವು. ಇ ಸಮ
ಯಕ್ಕೆ ಉಮರಾವತಿಯಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರೆ ಸ್‌ ನೆರದಿದ್ದ ತು. ಅಲ್ಲಿಗೆ ಈ ವರ್ತಮಾನ
ಬಂದು ಎಲ್ಲರೂ Wiest ಕಾಂಗ್ರೆ? ಸ್ಸಿನ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾದ ಶಂಕರ
ನಾಯರರು ತಮ್ಮ ಭಾಷಣದಲ್ಲಿ ಓಳಕರಿಗೆ Ak ಜ್ಯೂರಿಗಳು ದೊರೆಯ
ಲಿಲ್ಲವೆಂಬುದನ್ನು ಟ್‌ ಟಳಕರನ್ನು ರಾಜಕೀಯ ಕೈದಿಗಳಂತೆಯೇ
ಇಂಗ್ಲಂಡದಲ್ಲಿ ನಡೆಯಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದ ದಕೆಂದುಹ 5 ತಿಪಾದಿಸಿದರು. ಸುರೇಂದ್ರ
ನಾಥ ಬ್ಯಾನರ್ಜಿಯವರು ಮಾತನಾಡುತ್ತ “ಬಳಕರು ನಿಜವಾಗಿಯೂ
ನಿರಸರಾಧಿಗಳಿದ್ದಾಕೆ. ಸಶರೀರವಾಗಿ ನನಗೆ ಓಳಕರ ಕತ್ತಲೆ ಕೋಣೆಯಲ್ಲಿ
ಹೋಗಿ ಬರಲು ಬರದಿದ್ದರೂ ನನ್ನ ಆತ್ಮವು ಮಾತ್ರ ಅವರೊಡನೆಯೇ
ಇರುವದೆಂಬುದನ್ನು ಮರೆಯಬೇಡಿರಿ. ಅವರಿಗೆ ನಿಜವಾದ ನ್ಯಾಯವು ಸಿಕ್ಕ
ಲಿಲ್ಲ. ಈಗ ಕೊಟ್ಟ ತೀರ್ಪಿನಲ್ಲಿಯೂ ಹೆಸರಿಡುವಂಥ ಅನೇಕ
ಮಾತುಗಳಿವೆ?” ಎಂದು ಹೇಳಿದರು. ಉಮೇಶಚಂದ್ರ ಬ್ಯಾ ನರ್ಜಿಯವರು
ಬಳಕರ ಹೆಸರನ್ನೆ ತ್ರಿ "ಸಚಿ ಸಾಹೇಬರ ಅರ್ಥವು ದೇಶದಲ್ಲಿಯ ಯಾವ
ವ್ಯಕ್ತಿಗೂ ಮಾನ್ಯವಾಗಿಲ್ಲ. ಮತ್ತು ಕಾಯದೆಯನ್ನೇ ಹಾಳುಮಾಡಿ
ದೊಡ್ಡ ಅನರ್ಥವನ್ನೇ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆಂದು” ಉದ್ಗಾರ ತೆಗೆದರು.
ಸುರೇಂದ್ರನಾಥರು ಮಾತನಾಡುವ ಮುಂದೆ ಓಳಕರ ಹೆಸರನ್ನು ಉಚ್ಚರಿಸಿದ
ಕೂಡಲೆ ಇಡೀ ಸಭೆಯೇ ಎದ್ದು ನಿಂತಿತು. ಎಷ್ಟೋ ಸಮಯದವರೆಗೆ
ಟಿಳಕರ ಜಯ ಜಯಕಾರ ಮಾಡಿತು. ಚಪ್ಪಾಳೆಯ ಸಪ್ಪಳದಲ್ಲಿ ಸುರೇಂದ್ರ
ನಾಥರ ಧ್ವನಿಯು ಅಡಗಿಹೋಯಿತು. ಸರಕಾರವು ಓಳಕರನ್ನು ಯಾವುದೇ
ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ನೋಡಲಿ, ರಾಷ್ಟ್ರವಂತೂ ಮನ್ನ ಣೆಯನ್ನಿ ತ್ರಿ ಜು ಬಳಕರು

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಬಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೨೧೫

ಜನರ ಅಂತ8ಕರಣದ ಗದ್ದುಗೆಯನ್ಸೇರಿದ್ದರು. ಬಳಕರ ಬಗ್ಗೆ ಸ್ವಲ್ಪು
ಸಹಾನುಭೂತಿಯನ್ನು ತೋರಿಸಿದರೆ ತೀರಿತು, ಮೇಲಧಿಕಾರಿಗಳು ನಿಮಗೆ
ಬಳಕ ರಾಜನು ಬೇಕೋ? ನ್ಹಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ರಾಣಿ ಬೇಕೊ? ಎಂದು ಗದ್ದ
ರಿಸಿ ನವಕರಿಯಿಂದ ಮನೆಗೆ ಕಳಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಇದರಿಂದ ಅವರ ರಾಜ
ಪದವನ್ನು ಒಂದು ರೀತಿಯಿಂದ ಸರಕಾರವೂ ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿತು, ಎಂದು
ಹೇಳಲಡ್ಡಿ ಯಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಈ ರಾಜ್ಯಸದದಿ೨ದ ಓಳಕರ ಉಳ್ಳೇಗಡ್ಡಿ ಭಕ್ಕರಿ
ಗಳು ಮಾತ್ರ ತಪ್ಪಲಿಲ್ಲ. ಮಲಗಲು ಕಂಬಳಿ ಬಿಡಲಿಲ್ಲ.

ಓಳಕರ ಮಿತ್ರರಾದ ಸೆಬ್ಲೂರವರು ಜೇಲಿನಲ್ಲಿಯ ಟಳಕರ ಪ್ರಕೃತಿಯ
ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯನ್ನೆ ಲ್ಲ ವಿವರಿಸಿ, ಲಂಡನ್ಸ್ಟಿ ನಲ್ಲಿಯ ಹಾವರ್ಡ ಲೀಗಿಗೆ ಪತ್ರ
ಬರೆದರು. ಲೀಗಿನ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿಗಳಾದ ವುಯಿಲ್ಲಂ ತಲ್ಲಕರವರು ತಾವೂ
ಒಂದು ಪತ್ರ ಬರೆದು, ಭಾರತದ ಮಂತ್ರಿಗಳಾದ ಲಾರ್ಡ ಜಾರ್ಜ ಹ್ಯಾಮಿಲ್ಸ್‌
ರನ್ನರ ಕಡೆಗೆ ಕಳಿಸಿದರು. «ಸೆಟ್ಲೂರವರ ಅನೇಕ ವಿಧಾನಗಳು ತಪ್ಪು ಯಿದ್ದು
ನಿರಾಧಾರವಿವೆ. ಓಳಕರನ್ನು ಜೇಲಿನ ನಿಯಮದಂತೆಯೇ ನಡೆಸಿಕೊಳ್ಳಲಾ
ಗುತ್ತದೆ. ಬೇಕಾದರೆ ಸೆಟ್ಲೂರವರು ಸರಕಾರದ ಕಡೆಗೆ ಅರ್ಜಿ ಮಾಡಬಹು
ಬೆಂದು” ಲಾರ್ಡ ಜಾರ್ಜ ಹ್ಯಾಮಿಲ್ಬನ್ನರು ಉತ್ತರ ಕೊಟ್ಟರು.

ಈ ಉತ್ತರದಿಂದ ಹಾವರ್ಡಲೀಗಿಗೆ ಸಮಾಧಾನವಾಗದೆ ಮಿ. ತಲ್ಲಕರ
ರವರು ಮತ್ತೊಂದು ಪತ್ರ ಬರೆದು «ಒಂದು ವೇಳೆ ಜೇಲಿನಲ್ಲಿಯೇ ಓಳಕರು
ಮರಣ ಹೊಂದಿದರೆ ಭಾರತದ ಜೇಲಿನ ಆಡಳಿತದ ಬಗ್ಗೆ ಎಲ್ಲ ಕಡೆಗೂ
ಟೀಕೆಯ ಮಳೆಗರೆದೀತು? ಸರಕಾರದ ದೃಷ್ಟಿ ಯಿಂದ ಇದು ಒಳ್ಳೆ ಯದಲ್ಲ'
ಎಂದು ಎಚ್ಚರಿಸಿದರು. ಮೇಲೆ ಮೇಲೆ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿಗಳು ದರ್ಪ ತೋರಿಸಿ
ದರೂ ಒಳಗೊಳಗೆ ಮುಂಬಯಿ ಸರಕಾರಕ್ಕೆ ಓಳಕರ ಬಗ್ಗೆ ಸೂಚನೆಗಳನ್ನು
ಕೊಟ್ಟಿರಬೇಕು ಎಂದು ತೋರುವದು.

ಟಳಕರ ಈ ಸುದ್ದಿಯ ಮೂಲಕ ಭಾರತದ ಜೇಲಿನಲ್ಲಿ ಕೈದಿಗಳನ್ನು
ನಿರ್ವಯತನದಿಂದ ನಡೆಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿ ರುವರೆಂಬ ಸಂಗತಿಯು ಲೀಗಿಗೆ ಗೊತ್ತಾ
ಯಿತು. ಲೀಗು ಈ ಕುರಿತು ಕೆಳಗಿನ ಗೊತ್ತುವಳಿಗಳನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿತು.

«ಭಾರತದಲ್ಲಿಯ ವೃತ್ತಪತ್ರಗಳು ಕಾಯದೇ ಭಂಗ ಮಾಡಿದ್ದಕ್ಕಾಗಿ
ಇಲ್ಲವೆ ಭಂಗ ಮಾಡಿರುವವೆಂಬ ಆರೋಪಕ್ಕಾಗಿ, ಸದ್ಯಕ್ಕೆ ಯಾವ ಶಿಕ್ಷೆ

೨೧೬ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಭೋಗಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆಯೋ ಅಥವಾ ಮುಂದೆ ಭೋಗಿಸಬೇಕಾಗುವದೋ
ಆ ಬಗ್ಗೆ ನಮ್ಮ ಲೀಗಿಗೆ ಅನೇಕ ಅರ್ಜಿಗಳು ಬಂದಿದ್ದು, ಇಂತಹ ಅಸರಾಧ
ಗಳು ರಾಜಕೀಯವೆಂದು ತಿಳಿದು, ಇತರ ಅಪರಾಧಗಳಿಂದ ಇವುಗಳನ್ನು
ಬೇರ್ಪಡಿಸಬೇಕೆಂದು ಈ ಸಭೆಯ ಅಭಿಪ್ರಾಯವಿದೆ. ಮತ್ತು ಶಿಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿಯೂ
ಬದಲಾವಣೆಯಾಗಬೇಕೆಂದು ಅಪೇಕ್ಷಿಸುತ್ತದೆ” ಈ ಸೂಚನೆಯು ಭಾರತ
ಸರಕಾರದಲ್ಲ ಮಾನ್ಯವಾಗಲು ೨೦ ವರ್ಷಗಳು ಹಿಡಿದವು.

ಒಬ್ಬಿ ನಲ್ಲಿ ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗದೇ ಹೋಗಲಿಲ್ಲ. ಮುಂಬಯಿ
ಯಲ್ಲಿ ಫ್ಲೇಗವೂ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ಅದೇ ನೆವವನ್ನು ಮುಂದೆ ಮಾಡಿ,
ಯರನಡಾ ಜೇಲಿಗೆ ಟಳಕರನ್ನು ತಂದೆರು. ದಿನಾಲು ಅವರಿಗೆ ಹಾಲು ತುಪ್ಪ
ಗಳು ದೊರೆಯಹತ್ತಿದವು. ಅದರಿಂದ ಅವರ ಪ್ರಕೃತಿಯು ಮೆಲ್ಲ ಮೆಲ್ಲನೆ
ಸುಧಾರಿಸಹೆತ್ತಿತು. ಬಣ್ಣವೆದ್ದುವ ಕೆಲಸವನ್ನು ಅವರಿಗೆ ಕೊಟ್ಟಿದ್ದರು.
ಕೌನ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಸಭಾಸದರಾದ ನ್ಯೂಜೆಂಟರು ಜೇಲಿಗೆ ಭೆಟ್ಟಿ ಕೊಟ್ಟಾಗ ಓಳಕರು
ಬಣ್ಣ ಎದ್ದುತ್ತಿದ್ದರು. ನ್ಯೂಜಂಟರು ಅದನ್ನು ಕಂಡು "ಏನು ನಿಮಗೆ ಈ
ಕೆಲಸ ರುಚಿಸುವದೋ?' ಎಂದು ಪ್ರಶ್ನಿಸಲು, ಓಟಳಕರು "ಇದ್ದ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ
ಈ ಕೆಲಸವು ಜೆನ್ನಾಗಿಯೇ ಇದೆ' ಎಂದು ಉತ್ತರಿಸಿದರು.

ತಾತ್ಯಾಸಾಹೇಬ ನಾತುರವರೂ ಅದೇ ಜೇಲಿನಲ್ಲಿ ಇದ್ದರು. ಅವರಿಗೆ
ಮನೆಯಿಂದ ಊಟ ಬರುತ್ತಿದ್ದಿ ತ. ಅದರ ಸ್ವಲ್ಪು ಭಾಗವು ಟಳಕರ ಕೈಗೆ
ಕೈದಿಗಳ ಮುಖಾಂತರ ಆಗೀಗ ದೊರೆಯುತ್ತಿದ್ದಿತು. ಇದರಿಂದ ನಾತುರವರ
ಹಸಿವೆಯೂ ಹೆಚ್ಚಾಯಿತು.

ಒಂದು ವಿಚಿತ್ರ ಸಂಗತಿಯು ಘಟಿಸಿತು. ಅದೇ ಜೇಲಿನಲ್ಲಿದ್ದ ದಾಮೋ
ದರ ಚಾಫೇಕರರಿಗೆ ಓಳಕರು ಯರವಡಾಕ್ಕೆ ಬಂದ ಸುದ್ದಿ ಹತ್ತಿತು. ಆಗ
ಅವರು "ಓಳಕರಿಂದ ಅರ್ಜಿ ಬರೆಯಿಸಿಕೊಳ್ಳುವೆ, ಅವರ ಭಟ್ಟ ಮಾಡಿಸಿರಿ'
ಎಂದು ಜೇಲಿನ ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಕಡೆಗೆ ಅರ್ಜಿಯನ್ನು ಮಾಡಿದರು. ಬಳಕರಿಗೂ
ರ್ಯಾಂಡಸಾಹೇಬನ ಕೊಲೆಗೂ ಯಾವ ಸಂಬಂಧವೂ ಇಲ್ಲೆಂಬುದು ತಿಳಿದು
ಬಂದಿದ್ದರೂ ಸಂಶಯ ಗ್ರಸ್ತವಾದ ಸರಕಾರವು ಈ ಭೆಟ್ಟಿ ಯಲ್ಲಿ ಆ ಸಂಬಂಧದ
ಮಾತುಗಳೇನಾದರೂ ಹೊರಬೀಳುವವೇನೋ? ನೋಡಬೇಕೆಂಬ ಬುದ್ಧಿ
ಯಿಂದ ಅರ್ಜಿಗೆ ಮನ್ನಣೆ ಕೊಟ್ಟಿತು. ಓಳಕರೂ ಅರ್ಜಿ ಬರೆದುಕೊಟ್ಟರು.

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಬಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೨೧೭

ಟಿಳಕರ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಗಬೇಕೆಂದು ಹಿಂದೀ ಬ್ರಿ ಟಶ ಮಿತ್ರರು
ಯತ್ನಿಸುತ್ತಲೇ ಇದ್ದರು. ವುಯಿಲ್ಯಂ ಹೆಂಟರರಂತೂ ಪಾರ್ಶಿಮೆಂಬಓನಲ್ಲಿ
ಶ್ನೆಗಳ ಮೇಲೆ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳನ್ನು ಕೇಳುತ್ತಿದ್ದರು. ಉತ್ತರ ಕೊಡಲು ಸರಕಾ
ರಕ್ಕೆ ಸಾಕುಬೇಕಾಯಿತು. ಓಳಕರು ಜೇಲಿನಲ್ಲಿ ಕೊಳೆಯುತ್ತಿರುವ ಸುದ್ದಿಯು
ಯುರೋಪಿಯನ" ವಿದ್ವಾಂಸರಲ್ಲಿ ಕಳವಳವನ್ನು ಂಟು ಮಾಡಿತು. ಪ್ರಸಿದ್ಧ
ವಿದ್ವಾಂಸರಾದ ಮ್ಯಾಕ್ಸಮುಲ್ಲರರು ಈ ಬಗ್ಗೆ ತಮ್ಮ ಅಸಮಾಧಾನವನ್ನು
ವ್ಯಕ್ತ ಸಡಿಸಿದರು. ಓರಾಯಿನ್‌ ಗ್ರಂಥದ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಇಬ್ಬರಲ್ಲಿಯೂ ಪತ್ರ
ವ್ಯವಹಾರ ನಡೆದು ಟಿಳಕರ ಯೋಗ್ಯತೆಯನ್ನು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಅರಿತಿದ್ದರು.
ವುಯಿಲ್ಯಂ ಹಂಟಿರ ಕೇನ ಮೊದಲಾದವರ ಸಹಾಯದಿಂದ ಒಂದು ಅರ್ಜಿ
ಯನ್ನು ಸಿದ್ಧಪಡಿಸಿ, ಸದ್ಗೈಹಸ್ಥರ ಅಂಕಿತ ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಮ್ಯಾಕ್ಸಮುಲ್ಲ
ರರು "ಓರಾಯಿನ್‌ ಗ್ರಂಥಕರ್ತರಾದ ಓಳಕರನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆಮಾಡಬೇಕು”
ಎಂದು ರಾಣೀ ಸರಕಾರಕ್ಕೆ ಅರ್ಜಿ ಕಳಿಸಿಕೊಟ್ಟಿರು. ಮತ್ತು ಖುಗ್ರೇದದ
ಪ್ರತಿಗಳನ್ನು ಬಳಕರಿಗೆ ಮುಟ್ಟುವಂತೆ ಮಾಡಿದರು.
ಟಳಕರು “ತಾವು ಪ್ರೇಮಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ಕಳುಹಿದ ಖುಗ್ರೇದ
ಸಂಹಿತೆಗಳು ಜೇಲಿನ ಅಧಿಕಾರಿಗಳಿಂದ ಮುಟ್ಟಿ ದವು. ನನ್ನ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಗ
ಬೇಕೆಂಬ ಅರ್ಜಿಗೆ ತಾವು ಅಂಕಿತ ಹಾಕಿರುವಿರಿ ಎಂಬ ಸಂಗತಿಯು ತಿಳಿಯಿತ.

ಅರ್ಜಿಯ ವಿಚಾರವಾಗಲಿ ಬಿಡಲಿ, ತಾವು ಮಾತ್ರ ಎಂದೂ ವರೆಯದ
ಉಪಕಾರ ಮಾಡಿರುವಿರಿ ಕಮ್ಮ ಈ ಉಪಕಾರವನ್ನು ಯಾವ ಶಬ್ದಗಳಿಂದ
ಮನ್ನಿ ಸಬೇಕೋ ತಿಳಿಯದಾಗಿದೆ” ಎಂದು ಉತ್ತರ ಕಳಿಸಿದರು. ಆ ಕಾಲದ
ಜೇಲಿನ ಮುಖ್ಯಾಧಿಕಾರಿಯಾದ ಸಾಲೋಮನ್ನರ ಮೇಲೆ ಇದರ ಪ್ರಭಾ
ವವು ಬಹಳವಾಯಿತು. ಓಳಕರಂಥ ವಿದ್ವಾಂಸರು ತನ್ನ ಜೇಲಿನಲ್ಲಿ ಇರುವ
ರೆಂದು ಧನ್ಯತೆ ಎನಿಸಿತು. ಓಳಕರಿಗೆ ಓದಲು ಬರೆಯಲು ಅನುಕೂಲತೆಗಳನ್ನು
ಅಂದಿನಿಂದ ಒದಗಿಸಿಕೊಟ್ಟರು. ಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನು ತರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಅನುಮತಿ
ಯಿತ್ತರು. ದನಾಖಾನೆಯಲ್ಲಿಯೇ ಊಟದ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಿದರು. ಟಳಕರು
"ದಿ ಅರ್ಕಟಿಕ್‌ ಹೋಮ ಇನ್‌ ದಿ ವೇದಾಜ' ಎಂಬ ಪ್ರಖ್ಯಾತವಾದ
ಪ್ರಬಂಧವನ್ನು ಅಲ್ಲಿಯೇ ಬರೆದರು.

ಟಳಕರ ಬಿಡುಗಡೆಯ ಪ್ರಯತ್ನಗಳೂ ಪಾರ್ಲಿಮೆಂಟನಲ್ಲಿಯ ಪ್ರಶ್ನೆ

೩
ಗಳೂ ಸರಕಾರಕ್ಕೆ ತಲೆಶೂಲೆ ಎಬ್ಬಿಸಿದವು. ಆದುದರಿಂದ ತಾವಾಗಿಯೇ

28

5
3)
ಇ
ಸ

೨೧೪ ನಿತ೦ಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಬಿಟ್ಟರೆ ಸರಕಾರದ ಮರ್ಯಾದಿ ಹೋಗುವದು, ಟಳಕರಿಂದ ಅರ್ಜಿ ಬಂದರೆ
ಒಳ್ಳೇಯದು. ಎಂಬ ಅಭಿಪ್ರಾಯ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿತು ಓಳಕರು «ನನಗೆ
ಶಿಕ್ಷೆಯಾದ ನಂತರ ಅನೇಕ ಸಂಗತಿಗಳು ಬಯಲಿಗೆ ಬಂದಿದ್ದು, ಕೊಲೆಗೂ
ನನ್ನ ಲೇಖನಗಳಿಗೂ ಏನೂ ಸಂಬಂಧವಿಲ್ಲವೆಂಬುದು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿದೆ,
ಆದ್ದರಿಂದ ನನ್ನ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಗಬೇಕೆಂದು ಅರ್ಜಿ ಕಳಿಸಿದರು. ಸಾಧಿಸಿದರೆ
ಇನ್ನು ಮುಂದೆ ಎಂದೂ ರಾಜಕಾರಣದಲ್ಲಿ ಬೀಳುವದಿಲ್ಲೆಂದು ಬರೆಯಿಸಿ
ಕೊಳ್ಳಬೇಕೆಂದು ಹವಣಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಸರಕಾರವನ್ನು ತಮ್ಮ ಈ ಅರ್ಜಿಯಿಂದ
ಸೇಚಿನಲ್ಲಿಯೇ ಕೆಡವಿದರು. ಅದಕ್ಕೆ ಏನು. ಮಾಡಬೇಕೆಂಬುದು
ಹೊಳೆಯದಾಯಿತು. ಬ್ರುಯಿನ್ನರು ಈ ಪ್ರಯತ್ನಕ್ಕೆ ಕೈಹಾಕಿದರು. ಖರೆಯವ
ರನ್ನು ಸರಕಾರವು ಕರೆಯಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಎಲ್ಲರೂ ಕೈಊರಿದರು. ಕೊನೆಗೆ
ಬಳಕ ಹಾಗೂ ಖರೆಯನರು ವಿಚಾರ ಮಾಡಿ *ಪುನಃ ಬಳಕರ ಮೇಲೆ
ರಾಜದ್ರೋಹದ ಖಟ್ಲೆಯಾಗಿ ಅದು ಸಿದ್ದವಾದರೆ, ಈಗ ಉಳಿದ ೬ ತಿಂಗಳ
ಶಿಕ್ಸೆಯನ್ನು ಟಳಕರು ಆಗ ಅನುಭವಿಸಬೇಕು? ಎಂದು ತಾವೇ ಸೂಚಿಸಿ
ದರು. ಈ ಸೂಚನೆಯು ಬ್ರುಯಿನ್ನರಿಗೆ ಯೋಗ್ಯವೆನಿಸಿತು. ಇದನ್ನು
ಅವರು ಸರಕಾರದ ಮುಂದೆ ಇಟ್ಟರು. ಕೊನೆಗೆ ಸರಕಾರವು ""(೧) ಅವರನ್ನು
ಮುಕ್ತಮಾಡಿದ್ದಕ್ಕಾಗಿ ಇಲ್ಲವೆ ಶಿಕ್ಷೆಯಾದುದಕ್ಕಾಗಿ ಜನರು ನಡೆಸುವ
ಸಮಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಓಳಕರು ಭಾಗವಹಿಸಬಾರದು. (೨) ಮುಂದೆ ರಾಜದ್ರೋ
ಹದ ಖಬ್ಲೆಯಾಗಿ ಅದು ಸಿದ್ಧವಾಗಿ ಶಿನ್ಸೈ ನಿಧಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿರೆ, ಈ ಆರು
ತಿಂಗಳವನ್ನು ಆಗ ಅನುಭವಿಸಬೇಕು?” ಎಂಬ ಕರಾರುಗಳನ್ನು ಹಾಕಿ ೭ನೇ
ಸಪ್ಟಂಬರ ೧೮೯೮ ರ ರಾತ್ರಿ ಟಳಕರನ್ನು ಸರಕಾರವು ಜೇಲಿನಿಂದ
ಮುಕ್ತಮಾಡಿತು.

ಟಳಕರಂತೂ ಮಾನಕ್ಕಾಗಿ ಹೆಪಾಪಿಸಿರಲಿಲ್ಲ. ಓಳಕರು ಉಪಸ್ಥಿತರಿರ
ದಿದ್ದರೂ ಸಮಾರಂಭಗಳು ಸಾಂಗವಾದವು. ಎರಡನೆಯ ನಿಯಮವನ್ನ್ನಂತೂ
ತಾವೇ ಸೂಚಿಸಿದ್ದರು. ಹಾ ಹಾ ಅನ್ನುವಷ್ಟರಲ್ಲಿ ಓಳಕರ ಬಿಡುಗಡೆಯ
ಸುದ್ದಿಯು ದೇಶದಲ್ಲೆಲ್ಲ ಹಬ್ಬಿ ತು. ದೇಶ ಪರದೇಶಗಳಿಂದ ಅಭಿನಂದನಪರ
ತಂತಿಗಳ, ಪತ್ರಗಳ ಸುರಿಮಳೆಯಾಯಿತು. ಮರುದಿನ ಸಾಯಂಕಾಲದೊಳ
ಗಾಗಿ ೧೦ ಸಾವಿರಕ್ಕೆ ಮೇಲ್ಪಟ್ಟು ಜನರು ಬಂದು ಭಳಕರ ಭೆಟ್ಟಿಯನ್ನು

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಟಿಳಕರ ಚಂತ್ರೆ ೨೧೯

ತೆಗೆದುಕೊಂಡರು. ಓಳಕರು ವೃತ್ತಪತ್ರದ ಮುಖಾಂತರ ಸರ್ವರ ಆಭಾರ
ವನ್ನು ಮನ್ನಿಸಿದರು.

ರಮೇಶಚ:ದ್ರ ದತ್ತರು ಲಂಡನ್ನಿನಿಂದ ಬರೆದ ಪತ್ರದಲ್ಲಿ (೧೩-೧೦-
೧೮೯೮) «« ತಾವು ತೋರಿಸಿದ ಧೈರ್ಯ, ಕಷ್ಟ ಸಹಿಷ್ಣುತೆಗಳು ಅವರ್ಣನೀಯ
ವಿವೆ, ಇಂತಹ ಗುಣಗಳಿದ್ದು, ಯಾವ ರಾಷ್ಟ್ರದ ಜನರು ದುಃಖಗಳನ್ನು
ಸಹನ ಮಾಡುವರೋ ಆ ರಾಷ್ಟ್ರವೇ ಉದಯೋನ್ಮುಖವಾಗುವದು. ನಿಮ್ಮ
ಉದಾಹರಣೆಯ ಸಂಪರಿಣಾಮವು ನಮ್ಮ ರಾಷ್ಟ್ರದ ಮೇಲೆ ಖಂಡಿತವಾಗಿ
ಆಗುವದು. ನಿಮ್ಮ ಶ್ರಮವು ಎಂದೂ ವ್ಯರ್ಥ ಹೋಗುವದಿಲ್ಲ. ಅದು ಒಳ್ಳೇ
ಫಲನೀಯುವದು. ನಿಮ್ಮ ಬಗ್ಗೆ ರಾಸ್ಟ್ರದಲ್ಲಿ ಉಂಟಾದ ಸಹಾನುಭೂತಿ,
ಆದರಬುದ್ಧಿ ಹಾಗೊ ಮಾನ್ಯತೆಗಳನ್ನು ಕಂಡು ನಿಮ್ಮಂತೆ ನನಗೂ ಧನ್ಯತೆ
ಎನಿಸುತ್ತದೆ. ನಿಮ್ಮ ಕಷ್ಟ ಸಹಿಷ್ಣುತೆಯಿಂದ ರಾಷ್ಟ್ರಕ್ಕೆ ಯಶ ದೊರೆಯುತ್ತಿ
ರುವುದನ್ನು ನೋಡಿ ಮನಸ್ಸು ಆನಂದ ಸಾಗರದಲ್ಲಿ ಮುಳುಗುತ್ತದಿ?'

ವಿಲಿಯಂ ಕೇನರು "ನಿಮ್ಮ ಮನಸ್ಸಿನ ಧಾರ್ಮಿಕ ಪ್ರವೃತ್ತಿಯನ್ನು
ಅರಿತ ನಾನ್ಕುದುಃಖ ಹಾಗೂ ಕಷ್ಟಗಳು ಮಾನವನನ್ನು ಪೂರ್ಣತೆಗೊಯ್ಯುವ
ಸಾಧನಗಳೆಂದು ಹೇಳಿದರೆ, ತಾನು ನನ್ನ ಮಾತನ್ನು ಅಲ್ಲಗಳೆಯಲಿಕೈಲ್ಲ. ಅಗ್ನಿ
ದಿವ್ಯದಿಂದ ಪರಿಶುದ್ಧರಾಗಿ, ಉದಾತ್ರರಾಗಿ, ತಾವು ಹೊರಬೀಳುತ್ತಿರುನಿರಿ.
ಭಾರತದ ಇಂದಿನ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ನೋಡಿದರೆ, ಇಂತಹ ಸಂಕಟ ಸಮಯ
ದಲ್ಲಿ ಯಾರಾದರೊಬ್ಬ ದೊಡ್ಡ ಮನುಷ್ಯರು ಸರಕಾರದ ರೋಷಕ್ಕೆ ಬಲಿ
ಯಾಗುವದು ಅಪರಿಹಾರ್ಯವಿದ್ದಿತು. ಆ ಮಾನವು ತಮಗೆ ದೊರೆತದ್ದು ಭೂಷ
ಣವೇ. ಭಾರತದ ಈ ಕಾಲದ ಇತಿಹಾಸ ಬರೆಯುವವರು ನಿನ್ಮು ಯೋಗ್ಯತೆ
ಯನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸಲೇಬೇಕು, ಮತ್ತು ರಾಜಕೇಯ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ಜಾನು
ಸಹಿಸಿದ ಕಷ್ಟಕ್ಕಾಗಿ ನಿಮ್ಮ ಮುಂದಿನ ಪೀಳಿಗೆಯು ನಿಮ್ಮ ಬಗ್ಗೆ ಅಭಿಮಾನ
ತಾಳುವದರಲ್ಲಿ ಸಂಶಯವಿಲ್ಲ; ಮತ್ತು ಅದು ಯೋಗ್ಯವೇ ಇದೆ” ಎಂದು ಬರೆ
ದಿದ್ದ ರು (೩-೧೧-೧೮೯೮)

ವಿಶ್ರಾಂತಿ

ಒಂದು ವರ್ಷದ ಶೆರೆಮನೆಯ ವಾಸದಿಂದೆ ಬಳಕರ ಪ್ರಕೃರ್ತಿಯು ತೀರ
ಕೆಟ್ಟಿತು. ಮೊದಲನ ಸಶಕ್ತ ಶರೀರ, ಸಿಂಹದಂತಹೆ ಮುಖ ಮಾಯವಾಗಿ
ದ್ದವು. ಕಣ್ಣುಗಳು ಒಳನಟ್ಟಿ ದ್ದವು ತುಟಿಗಳು ಕಪ್ಸಿಟ್ಟಿ ದ್ದವು. ಮಾಂಸವೆಲ್ಲ
ಮಾಯವಾಗಿ ಕೇವಲ ಎಲುವಿನ ಹಂದರ ಮಾತ್ರ ಕಾಣಿಸುತ್ತಿದ್ದಿ ತು. ಸ್ವಲ್ಪೇ
ನಡೆದರೂ ಆಯಾಸವಾಗುತ್ತಿದ್ದಿ ತು. ಮೇಲೆ ದರ್ಶನಾಕಾಂಕ್ರಿಗಳ ಆತುರತೆ.
ಈಗ ಅವರ ಪ್ರಕೃರ್ತಿಯ ಸುಧಾರಣೆಯೇ ಮುಖ್ಯವಾದ ಮೊದಲನೇ ಕೆಲಸ
ವಾಗಿದ್ದಿತು. ಅವರ ಮಿತ್ರರೆಲ್ಲರೂ ಸಿಂ ಹಗಡದಲ್ಲಿ ಒಂದು ತಿಂಗಳು ವಿಶ್ರಾಂತಿ
ಪಡೆಯಲು ಸಲಹೆಯನ್ನಿತ್ತರು,

ವಿಶ್ರಾಂತಿಗಾಗಿ ಓಳಕರು ಕುಟುಂಬ ಸಮೇತರಾಗಿ ಸಿಂಹಗಡಕ್ಕೆ
ಹೋದರು. ಅಲ್ಲಿಯ ಶಾಂತ ನಿರಾಮಯ ವಾತಾವರಣವು ಅವರಿಗೆ
ಚೆನ್ನಾಗಿ ಮಾನಿಸಿತು. ಯಾವ ತೊಂದರೆಗಳೂ ಇರಲಿಲ್ಲ ಕಾರ್ಯದ ಕಟಿ
ಕಟಿಯೂಇರಲಿಲ್ಲ. ನಯನ ಮನೋಹರವಾದ ಸೃಷ್ಟಿಸೌಂದರ್ಯ, ಸೂರ್ಯೋ
ದಯ, ಸೂರ್ಯಾಸ್ತಗಳ ರವ್ಯುನೋಟ, ಮಕ್ಕಳೂಡನೆ ಆಟಪಾಟ, ಗೆಳೆಯ
ರೊಡನೆ ಹರಟಿ, ಇಚ್ಛಿತ ವಿಷಯಗಳ ವಾಚನ, ಹೊತ್ತಿಗೆ ಊಟ, ಶುದ್ಧ
ಹಾಗೂ ಪಾಚಕವಾದ ನೀರು ಒಳ್ಳೇ ಹನೆ ಇವುಗಳಿಂದ ಅವರ ಪ್ರಕೃ
ರ್ತಿಯು ತೀವ್ರಗತಿಯಿಂದ ಸುಧಾರಿಸಹತ್ತಿತು. ಗೆಳೆಯರು ತಾವಾಗಿಯೇ
ಬಂದ್ಳು ಒಂದೆರಡು ದಿನಗಳಿದ್ದು ಹೋಗುತ್ತಿದ್ದರು. ತಮಗೆ ಬೇಕಾದವ
ರನ್ನು ಕರೆಯಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದರು. ತಿಂಗಳೊಪ್ಪ ತ್ತಿನಲ್ಲಿಯೇ ಕಿಲ್ಲೆಯ
ಅರ್ಧ ಪಾವುಟಗೆಗಳನ್ನು ಏರಿಳಿಯುವ ಶಕ್ತಿ ಬಂದಿತು. ಮುಂದೆ ಒಂದಂ
ತಿಂಗಳೆನ್ನುವದರ ಒಳಗಾಗಿ ಪ್ರಕೃರ್ತಿಯು ಪೂರ್ಣ ಸುಧಾರಿಸಿತು.

ಮೆಲ್ಲಮೆಲ್ಲನೆ ಅವರ ಮನಸ್ಸು ಕಾರ್ಯಗಳ ಕಡೆಗೆ ಹೊರಳಿತು. ಡಿಸೆಂಬ
ರದಲ್ಲಿ ಮದ್ರಾಸಿನಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸಿನ ಅಧಿವೇಶನವು ನಡೆಯಲಿನ್ದಿ ತು. ಅದಕೆ
ಟಳಕರಿಗೆ ಆಮಂತ್ರಣವೂ ಬಂದಿತು. ಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳಾಗಿ ಹೋದರು. ವಿಷಯ

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಓಬಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೨೨೧

ನಿಯಾಮಕ ಕಮೂಟಗೂ ಆರಿಸಲ್ಪಟ್ಟರು. ಎಂದಿನಂತೆ ಅವರು ಸಭೆಯಲ್ಲಿ '
ಭಾಷಣ ಮಾಡಲಿಲ್ಲ. ಅವರ ಪ್ರತಿಸ್ಪರ್ಧಿಗಳು ಅದಕ್ಕೆ ವಿಪರೀತ ಅರ್ಥ
ಹಚ್ಚಿದರು. ಸರಕಾರದ ದಬ್ಬಾಳಿಕಗೆ ಓಳಕರು ಬೆದರರಬೇಕು. ಇಲ್ಲವೆ,
ಸರಕಾರಕ್ಕೆ ಹಾಗೆ ಬರೆದು ಕೊಟ್ಟ ರಬೇಕು. ಎಂದು ತಮ್ಮ ತಮ್ಮಲ್ಲಿ
ಗುಣಗುಟ್ಟ ಸ ಹತ್ತಿದರು. ಆದರೆ ಇದೆಲ್ಲವೂ ಶುಷ್ಕತರ್ಕವಿದ್ದಿ ತು. ಅವರವರ
ಯೇ pS ದೊರೆಯುತ್ತಿದ್ದವು. ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ ಮುಗಿದೊಡನೆ
ಟಳಕರು ರಾಮೇಶ್ವರ ಯಾತ್ರೆಗೆ ಹೊರಟರು. ಇದಾವುದೂ ಅವರ ಕಿವಿಯ
ಮೇಲೆ ಬಿದ್ದಿರಲಿಲ್ಲ. ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಸೌಥ ಇಂಡಿಯನ್‌ ಪೋಷ್ಟದ ಸುದ್ದಿಗಾ
ರನು ಓಳಕರಿಗೆ ಭೆಟ್ಟಿಯಾಗಿ, ಈ ಸಂಗತಿಗಳನ್ನೆಲ್ಲ ತಿಳಿಸಿ ನಿಜವಾದ
ಸಂಗತಿ ಏನೆಂದು ಕೇಳಿದನು. ಇದು ಒಳ್ಳೆಯ ಸಂಧಿ ಎಂದು ಬಗೆದು ಭಳ
ಕರು "ನನಗೆ ಮಾತನಾಡಲು ಯಾರೂ ಪ್ರತಿಬಂಧಿಸಿಲ್ಲ ಮಾತನಾಡಲು
ಆಗ್ರಹವೂ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಅದರೆ ಒಮ್ಮೆ ನಾನು ಮಾತನಾಡಿದರೆ ವ್ಯಾಖ್ಮಾ
ನಕ್ಕೆ ಆಮಂತ್ರಣಗಳ ಸುರಿಮಳೆಯಾಗುವದು. ನನ್ನ ಪ್ರಕೃರ್ತಿಯು ಸೂಕ್ಷ
ವಾಗಿದ್ದು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಕೊಟ್ಟು ತಾಳಿಕೊಳ್ಳುವಷ್ಟು ಸಾಮರ್ಥ್ಯವಿಲ್ಲ. ಸಭೆ
ಗಳಲ್ಲಿ ಮಾತನಾಡುವದಿಲ್ಲೆಂದು ನಾನೇನು ವಚನಬದ್ಧನಾಗಿಲ್ಲ' ಎಂದು
ಸ್ಪಷ್ಟೀ ಕರಿಸಿದರು. ಕೊನೆಗೆ «ತಾವು ಮುಂದೆ ಏನು ಮಾಡುವಿರಿ? ಎಂದು
ಶ್ಲಿಸಲು ಟಳಕರು "ನಾನು ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ಏನು ಮಾಡುತ್ತ ಬಂದಿರುವೆನೋ
ಅದನ್ನೇ ಮುಂದೂ ಮಾಡುವೆನು? ಎಂದು ಸ್ವಲ್ಪದರಲ್ಲಿಯೇ ಸಮರ್ಪಕ
ಉತ್ತರಕೊಟ್ಟಿರು.

2

೫

ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸಿಗಾಗಿ, ಓಳಕರು ಮದ್ರಾಸಿಗೆ ಬರುನರೆಂಬ ಸುದ್ದಿಯನ್ನು
ಕೇಳಿ, ಹಿಂದೂ ಮತ್ತು ಮದ್ರಾಸ ಸ್ಟಾಂಡರ್ಡ ಪತ್ರಿ ಕೆಗಳು ಆನಂದವನ್ನು
ವ್ಯಕ್ತ ಮಾಡಿದವು. ಅವರಿಗೆ ಇಳಿಯಲು ಕರ್ನಲ ಕ? ಎಂಬ ಬಂಗ್ಲೆಯಲ್ಲಿ
ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಲಾಗಿದ್ದಿ ತು. ಸುಪ್ರಸಿದ್ಧ ಸಾಲಿಸಿಟಿರರಾದ ಬಿಲಗಿರಿ ಚಯಂಗಾ
ರರ ಅತಿಥಿಗಳಾಗಿದ್ದರು, ಮದ್ರಾಸಿನ ಅನೇಕ ಪ್ರಮುಖರು ಬಳಕರಿಗಾಗಿ
ಸತ್ಕಾರ ಸಮಾರಂಭಗಳನ್ನು ಏರ್ಪಡಿಸಿದರು. ರಾಜಾ ಸರ್‌, ಓ. ಮಾಧವ
ರಾಯರ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಹಳೆಯ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯರೆಲ್ಲರೂ ಬಳಕರಿಗೆ ಸನಾ ಕ್ಮ
ವಾಡದರು, ಮಾಧವರಾಯರ ಮಗನು ಬಂಗಾರದ ಸರಫಳಿಯೊಂದನ್ನು

೨೨೨ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಬಿಳಕರಿಗೆ
ಅನೇಕ ವ

ಮರ್ಸಿಸಿದನು. ಓಳಕರು ಮದ್ರಾಸನ್ನು ಬಿಡುವ ಮೊದಲು
ಸೈ ಕಾರರಿಗೆ, ಪ್ರಮುಖ ವಕೇಲರಿಗೆ, ಪ್ರೊ. ರಂಗಾಚಾರ್ಯ
ರಂಥ ವಿದ ಗೆ, ಕರ್ನಲ ಕಸಲಿನಲ್ಲಿ ಭೋಜನ ಸಮಾರಂಭವನ್ನು
ಏರ್ಪಡಿಸಿದರು. ಸಮಾರಂಭದ ನಂತರ ರಾಮೇಶ್ವರ ಯಾತ್ರೆಗೆ ಟಳಕರು
ಹೊರಟರು.

ಮದ್ರಾಸದಿಂದ ಮಧುರೆಗೆ ಬಂದರು. ಮಧುರೆಯಿಂದ ಎತ್ತಿನ ಬಂಡೆ
ಯಲ್ಲಿ ರಾಮೇಶ್ವರಕ್ಕೆ ಹೋದರು. ಅಲ್ಲಿಯ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ಮುಗಿಸಿಕೊಂಡ
ನಂತರ, ಸಿಂಹಳಕ್ಕೆ ಹೋಗುವ ನಿಶ್ಚಯ ಮಾಡಿದರು. ಸಿಂಹಳದ ಪ್ರಾಚೀನ
ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಬಗೆಗೆ ಅವರಿಗೆ ಆತ್ಮೀಯತೆ ಎನಿಸುತ್ತಿದ್ದಿತು. ಅಲ್ಲಿಯ ಬುದ್ಧ
ದೇವಾಲಯ ಹಾಗು ಸ್ಮಾರಕ ಸ್ಥಾನಗಳನ್ನು ಸಂದರ್ಶಿಸಿದರು... ಹಸ್ತಲಿಖಿತ
ಪ್ರಾಚೇನ ಗ್ರಂಥಗಳನ್ನು ಅವಲೋಕಿಸಿದರು. ಅಲ್ಲಿಯ ಸಾಮಾಜಕ, ಧಾರ್ಮಿಕ,
ಸಾಂಸ್ಕ್ರತಿಕ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ನಿರೀಕ್ಷಿಸಿದರು. ಅದರಲ್ಲಿ ರಮಮಾಣರಾದರು.
ಮುಂದೆ ೧೮೯೯ ರಲ್ಲಿ ಲಖನೌ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸಿನ ನಂತರವೂ ಎರಡನೇ ಸಾರೆ
ಪ್ರವಾಸವನ್ನು ಕೈಕೊಂಡು, ಬ್ರಹ್ಮದೇಶವನ್ನು ಸಂದರ್ಶಿಸಿದರು, ಬುದ್ಧನ
ಭವ್ಯವಾದ ಸುವರ್ಣಮಂದಿರವನ್ನು ಕಂಡು ಹರ್ಷಬಟ್ಟ ರು. ರಂಗೂನ
ಮಂಡಾಲೆಗಳಿಗೆ ಭೆಟ್ಟಿಯಿತ್ತರು. «ಅಲ್ಲಿಯ ಜನಾಂಗ, ನಡೆ, ನುಡಿ,
ಸಂಸ್ಕೃತಿಗಳನ್ನು ಅಭ್ಯಸಿಸಿದರು ಮುಂದೆ ೬ ವರ್ಷ ಇದೇ ಸಟ್ಟಣದ ಜೇಲಿ
ನಲ್ಲಿ ಕಾಲಕಳೆಯುವ ಪ್ರಸಂಗವಿದೆ ಎಂಬುದು ಆಗ ಅವರಿಗೇನು ಗೊತ್ತು?
ಬಳಕರು ಹೌಸಿನಿಂದ ಪ್ರವಾಸ ಮಾಡಿದ್ದು, ಇದೇ ಎರಡು ಸಲ. ಭಾರತ
ದಲ್ಲೆಲ್ಲ ಸಂಚರಿಸಿದ್ದರೂ ಕಾರ್ಯನಿಮಿತ್ತವಾಗಿ ಮಾತ್ರ. ಓಳಕರು ತಮ್ಮ
ಇವೇ ಎರಡು ಪ್ರವಾಸಗಳನ್ನು ಕುರಿತು, ಪ್ರವಾಸವೃತ್ತವನ್ನು ಬರೆದಿರುನರು-
ಇರಲಿ. ಈ ಸುಖ ಪ್ರವಾಸವನ್ನು ಮುಗಿಸಿಕೊಂಡು, ಆರೋಗ್ಯವಂತರಾಗಿ
೧೮೯೯ ನೇ ಫೆಬ್ರುವರಿಯಲ್ಲಿ ಮರಳಿ ಪುಣೆಗೆ ಬಂದರು.

[4 2

ತಾ
ಪತ್ರ
ಸರಿ

ಶಿಖೆ

ಐದನೆಯ ಘಟ್ಟಿ

ಲೋಕಮಾನ್ಯರು
೧ಿಲ೯೯೧೯೦೫
ಪುನಶ್ಚ ಹೆರಿ: ಓಂ!

ಟಳಕರ ರಾಜದ್ರೋಹದ ಪ್ರಕರ್ಣವು ಅವರ ಕೀರ್ತಿಯನ್ನು ಭಾರತ
ದಲ್ಲೆಲ್ಲ ಬೀರಿತು. ಅವರಿಗೆ ಲೋಕಮಾನ್ಯರೆಂಬ ಬಿರುದನ್ನು ತಂದು
ಕೊಟ್ಟಿತು. ಇದು ಬ್ರಿಟಿಶರ ಕುತೂಹಲವನ್ನು ಕೆರಳಿಸಿತು. ಅವರ
ಕಾರ್ಯಕ್ಷೇಶ್ರವೂ ವಿಸ್ತಾರಗೊಂಡಿತು. ಇಂದು ಅವರು ಪುಣೆಯ-ಮಹಾ
ರಾಷ್ಟ್ರದ ಮುಖಂಡರಲ್ಲ, ಭಾರತೀಯ ಮುಖಂಡರೆಂದು ಜನತೆಯೂ ಸರ
ಕಾರವೂ ಭಾವಿಸಹತ್ತಿತು. ಟಿಳಕರ ಮುಂದಿನ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು ಭಾರತ
ವ್ಯಾನಿಯಾದವುಗಳೆಂದು ಕಂಡು ಬರುವದು. ಮತ್ತು ಮುಂದೆ ಅವರು
ಸ್ಥಳೀಯ ಹಾಗೂ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಪಕ್ನೆಗಳಿಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಅಖಿಲ
ಭಾರತೀಯ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳನ್ನು ಬಿಡಿಸುವದರಲ್ಲಿಯೇ ಮಗ್ನರಾದುದು ಗೋಚರ
ವಾಗುವದು.

ಸಿಂಹಳದಿಂದ ೧೮೯೯ರ ಫೆಬ್ರುವರಿಯಲ್ಲಿ ಪುಣೆಗೆ ಓಳಕರು ಮರಳು
ವದಕ್ಕೂ ದ್ರವಿಡ ಬಂಧುಗಳ ಕೊಲೆಯಾಗುವದಕ್ಟೂ ಗಂಟುಬಿದ್ದಿತು.
ಆಂಗ್ಲೋ ಇಂಡಿಯನ್ನ ಪತ್ರಗಳು ಆಕ್ರೋಶಮಾಡಿದವು. ಅದಕ್ಕಾಗಿ
ಬಳಕರು ಉಸುರೊಡೆಯಲಿಲ್ಲ, ಅಷ್ಟರಲ್ಲಿ ಕೊಲೆ ಮಾಡಿದ ವಾಸುದೇವ
ಹಾಗೂ ರಾನಡೆ ಎಂಬುವವರು ಸಿಕ್ಕಿದ್ದರಿಂದ ಟಳಕರಿಗೂ ಈ ಕೊಲೆಗೂ
ಏನೂ ಸಂಬಂಧವಿಲ್ಲೆಂದು ಜನರಿಗೆ ಗೊತ್ತಾಯಿತು. ಅವರ ವಿಚಾರಣೆ
ಯಾಗಿ ಫಾಶಿ ಶಿಕ್ಷೆ ವಿಧಿಸಿದೊಡನೆ ವಾಸುದೇವ ಹಾಗೂ ರಾನಡೆಯವರು
ಅದನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದರಲ್ಲದೆ «ಬೇಕಾದರೆ ಮುಂದಿನ ಜನ್ಮದ ಶಿಕ್ಷೆಯನ್ನು
ಈಗಲೇ ಕೊಡಿರಿ ಎಂದು ಉತ್ತರಕೊಟ್ಟರು. ಮರಾಠಾ ವೃತ್ತಪತ್ರವು

೨೨೪ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಇವರಿಗೆ ಧೈರ್ಯ ಶಾಲಿಗಳು ದೊಡ್ಡ ಮನಸ್ಸಿನನರೂ ಎಂದು ವಿಶೇಷಣ
ಕೊಟ್ಟಿತ್ತು. ಇದನ್ನೇ ಮುಂದುಮಾಡಿ ಓಳಕರು ಬಹಿರಂಗವಾಗಿ ಕೊಲೆ
ಗಡಕರ ನಿಷೇಧ ಮಾಡಬೇಕೆಂದು ಮುಂಬೈ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ ಪತ್ರಿಕೆಯು
ಗುಲ್ಲೆ ಬ್ಬಿಸಿತು. ಆದರೆ ಯಾರೂ ಅದಕ್ಕೆ ಲಕ್ಷಗೊಡಲಿಲ್ಲ.

ಟಳಕರು ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ನಿರೀಕ್ಷಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಮೆಲ್ಲನೆ ಕೇಸರಿಯ
ಸಂಪಾದಕತ್ವವನ್ನು ವಹಿಸುವ ಸಿದ್ದತೆ ನಡೆಯಿಸಿದೆರು.ು ೧೮೯೯ನೇ ಜುಲೈ
ಛ ಕ್ರೈ "ಪುನಶ್ಚ ಹೆರಿ; ಓಂ' ಎಂಬ ಅಗ್ರಲೇಖನನ್ನು ಬರೆದು ರಾಜಕೀಯ
ರಂಗದೆಲ್ಲಿ ಕಾಲಿಟ್ಟರು. "ಪುನಶ ಹರಿ: ಓಂ? ಎಂಬ ತಲೆಬರಹವನ್ನು
ನೋಡಿದೊಡನೆಯೇ ಓಳಕರು ಕೇಸರಿಯನ್ನು ಕೈಯಲ್ಲಿ ತೆಗೆದುಕೊಂಡ
ರೆಂದು ಜನರು ಆನಂದದಿಂದ ಕುಣಿದಾಡಿದರು.

ಟಳಕರು ಈ ಲೇಖದಲ್ಲಿ ಪುನಃ ಈ ಸುದಿನವನ್ನು ಒದಗಿಸಿಕೊಟ್ಟಿದ್ದ
ಕ್ಕಾಗಿ ದೇವರನ್ನು ಎಲ್ಲಕ್ಕೂ ಮೊದಲು ಪ್ರಾರ್ಥಿಸಿದ್ದಾರೆ. ತಮ್ಮು ಸಂಕಟ
ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲ ಬಗೆಯಿಂದ ಸಹಾಯ ನೀಡಿದ ಜನರ ಉಪಕಾರವು
ತಾವು ಆಮರಣ ಪರ್ಯಂತವಾಗಿ ಸೇವೆಗೈದರೂ ತೀರದೆಂದೆನಿಸಿ ತಮ್ಮನ್ನು
ಬಿಡಿಸಿದೆ ಜಾನೂೊನಾದ, ವೃತ್ತಪತ್ರಗಳನ್ನು ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ನಡೆಯಿಸಿ
ಕೊಂಡು ಬಂದ್ಕ ಸಹಾಯವನ್ನು ಸಲ್ಲಿಸಿದ, ಎಲ್ಲರನ್ನೂ ಅಂತಃಕರಣ
ಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ಅಭಿನಂದಿಸಿ, «ನಾನು ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ಯಾವ ಆಯುಷ್ಯ
ಕ್ರಮವನ್ನು ಅಂಗೀಕರಿಸಿದ್ದೆನೋ ಅದರಲ್ಲಿಯೇ ನಾನು ಬದ್ಧಕಂಕಣ
ನಾಗಿರುವಂತೆ ಮಾಡಿದ ಶ್ರೆಯಸ್ಸೆಲ್ಲವೂ ಜನತೆಗೇ ಇಪಿ' ಎಂದು ಜನತೆಯ
ಆಭಾರ ಮನ್ನಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಕೇಸರಿಯ ಮೇಲೆ ಖಟ್ಲಿ ಮಾಡಿದ ಮೂಲಕ,
ಜನ ಜಾಗ್ರತಿಯಾಗಿ, ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತ್ವವು ಬೆಳೆದುದರ ಶ್ರೇಯನೆಲ್ಲ ಸರಕಾರ
ಕೈಂದು ಸರಕಾರದ ಆಭಾರವನ್ನು ಮನ್ನಿಸಿದ್ದಾರೆ.

ತಾವು ಜೋಲಿಗೆ ಹೋದಾಗಿನಿಂದ ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗಿನ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯ
ಅನಲೋಕನಮಾಡಿ “ಒಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ೧೮೯೭ನೇ ವರ್ಷಕ್ಕಂತಲೂ ಈಗ ಪರಿ
ಸ್ಥಿತಿಯು ಸುಧಾರಿಸಿದೆ ಎನ್ನಬಹುದು ಇಂತಹ ಬಿರುಗಾಳಿಯಿಂದ ನಾವು
ವಾರಾದುದು ಪರಮೇಶ್ವರನ ಕೃನೆಯೇ ಸರಿ, ನಿಪುಣ ನಾವಿಕನು ತನ್ನ
ನಾವೆಯಲ್ಲಿಯ, ಗಾಳಿಪಟ, ಜೋಲಿಹಿಡಿಯುವ ಕಂಬ, ನಾವು, ಮೊದ

ಲೋಕೆಮಾನ್ಯ ಬಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೨೨೫

ಲಾದವುಗಳು ಸರಿಯಾಗಿರುವವೋ ಇಲ್ಲವೋ ಎಂಬುದನ್ನು ನೋಡಿಕೊಂಡು
ಮುಂದೆಸಾಗುನನು ನಾನು ಈ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ವಿಚಾರಮಾಡಿದರೆ,
ಮುದ್ರಣ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಕ್ಕೆ ಈ ಎರಡು ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಬಹಳ ಹಾನಿ ತಟ್ಟದೆ,
ಖಾಸಗಿ ಶಾಲೆಯ ಶಿಕ್ಷಕರು ಕೂಡ ರಾಜಕಾರಣದಲ್ಲಿ ಸೇರಬಾರದೆಂದು
ಪ್ರತಿಬಂಧಿಸಲ್ಪಸ್ಟಿದೆ. ರಾಜದ್ರೋಹದ ಕಲಮಿನ ಕ್ಷೇತ್ರವು ವಿಸ್ತಾರವಾಗಿದೆ
ಎಂದು ಕಂಡುಬರುವದು,

ಸರಕಾವು ರಾಜದ್ರೋಹದ ವಾಖ್ಯೆಯನ್ನು ಮೇಲಿಂದಮೇಲೆ ಹೇಗೆ
ಬದಲಿಸುತ್ತ ಬಂದಿದೆ ಎಂಬ ವಿನೇಚನೆಯನ್ನು ಮಾಡಿ “ರಾಷ್ಟ್ರದ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ
ನಮಗೆ ಅನೇಕ ಕರ್ತವ್ಯಗಳಿನೆ. ಅವುಗಳೇನೂ ರಾಜದ್ರೋಹವಲ್ಲ. ಆದರೆ,
ಅವುಗಳನ್ನು ಯಾವ ಶಬ್ದಗಳಿಂದ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಬೇಕೆಂಬುವದರಲ್ಲಿಯೇ
ಸೌರ ಸರಕಾರವು ಮಾತ್ರ ತನ್ನ ವ್ಥಾಪ್ತಿ ಎಷ್ಟೆಂಬುದನ್ನು ನಿಶ್ಚಿತ
ಮಾಡಬೇಕು. ಅದರಲ್ಲಿ ಬದಲಾವಣೆಗಳನ್ನು ಮಾಡುವದಿದ್ದರೆ, ಕಾಯದೆ
ಯಿಂದ ಮಾಡಬೇಕು. ಬಲಿ ತೆಗೆದುಕೊಂಡ ನಂತರವೇ, ಮಾಡಬೇಡಿರೆಂದು
ಸರಕಾರಕ್ಕೆ ನಮ್ಮ ಬಿನ್ನ ಹವಿದೆ.??

ತಾವು ತಮ್ಮ ಧ್ಯೇಯ ಸಾಧನೆಗಾಗಿ. ತಮ್ಮ ಕಾರ್ಯವನ್ನು
ಮುಂದುವರಿಸುವ ಧೃಡನಿಶ್ವಯಂನನ್ನು ಸಾರಿ, ಈ ಲೇಖದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ
ನಮ್ಮ ಅಂತಃಕರಣವು ಎಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ಶುದ್ದ ವಿರುವದೋ ಅಲ್ಲಿಯ
ವರೆಗೂ ಯಾವ ಭಯವೂ “ನಮಗಿಲ್ಲ. ಯಾವಾಗಾದರೊಮ್ಮೆ ಹೆಗ್ಗಣದ
ಉಪದ್ರವಾಗುವದೆಂದು ಮನೆ ಕಟ್ಟುವದನ್ನೇ ಬಿಡಬೇಕೇ? ಎಂದು ಹೇಳುವ
ಶಾಲಾ ಶಿಕ್ಷಕರ ಕಥೆಯು ಪೂರ್ಣಸತ್ಯವಾಗಿದೆ?' ಎಂದು ಮುಗಿಸಿದರು.

ಟಳಕರು ಉತ್ಸಾಹದಿಂದ ಕಾರ್ಯರಂಗಕ್ಕೆ ಇಳಿದೊಡನೆಯೇ ಸಾರ್ವ
ಜನಿಕ ಜೀವನಕ್ಕೆ ಕಳೆಯೇರಿತು, ಶಿವಾಜಿ, ಗಣಪತಿ ಉತ್ಸವಗಳಿಗೆ ಉಕ್ಕು
ಬಂದಿತು. ಈ ಉತ್ಸವಗಳ ಮುಖಾಂತರ ದೇಶದಲ್ಲೆಲ್ಲ ಮತ್ತೆ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ
ಜಾಗೃತಿಯ ಕಾರ್ಯವು ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು.

ಆಂಗ್ಲೋ ಇಂಡಿಯನ್‌ ವೃತ್ತಸತ್ರಗಳಿಗೆ ಇದು ಸಹನವಾಗುವ ಬಗೆ
ಹೇಗೆ? ಹೊತ್ತು ಸಾಧಿಸಿ, ಅವು ನಿಷಕಾರುತ್ತಿದ್ದವು. ೧೮೯೯ ರ ಕೊನೆಯ

29

೨೨೬ ನಿ:ಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಭಾಗಕ್ಕೆ ಮುಂಬಯಿಗೆ ಲಾರ್ಡ ನಾರ್ಥ ಬ್ರೂಕರು ಹೊಸ ಗವ್ಪರ್ನರರಾಗಿ
ಬರುವವರಿದ್ದರು. ಈ ಸಂಧಿಯನ್ನು ಸಾಧಿಸಿ, ಗ್ಲೋಬ ಪತ್ರಿಕೆಯು ೨೮ ನೇ
ಅಕ್ಟೋಬರ ೧೮೯೯ ಪತ್ರಿಕೆಯಲ್ಲಿ "ಮುಂಬಯಿಯಲ್ಲಿ ರಾಜದ್ರೋಹಿ ಜನರ
ಗುಂಪು ಎಲ್ಲ ಕಡೆಗೂ ಹಬ್ಬಿದೆ. ಅದರ ಮುಂದಾಳುಗಳಾದ ಓಳಕರಿಗೆ
ಶಿಕ್ಷೆಯಾದಂದಿನಿಂದ ಅದು ಕಡಿಮೆಯಾಗಿದ್ದರೂ ಅದು ಹತ್ತಿಕ್ಕಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ.
ಒಂದು ವೇಳೆ ಟಳಕರೇ ಅದನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಮಾಡಿರದಿದ್ದರೂ ಅವರ ತಂತ್ರ
ದಿಂದ ನಡೆದ ಕೊಲೆಯ ಚಳವಳಿಯು ಈಗ ನಿದರ್ಶನಕ್ಕೆ ಬಂದುದರಿಂದ
ಸವಿ ಮಾತನಾಡುವ ಮರಾಠಾ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಪುನಃ ಸ್ಥಾನಿಸುವ ಕನಸು
ಕಾಣುವ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣರನ್ನು ಹೊಸ ಗವ್ಪರ್ನರರು ನಂಬಕೂಡದು. ಮತ್ತು
ಅವರ ಮೇಲೆ ಯಾವಾಗಲೂ ಕಣ್ಣಿ ರಲಿ?) ಎಂದು ಉಪದೇಶಿಸಿತ್ತು
ಇಂಗ್ಲಂಡದಲ್ಲಿಯ ಜನಾಭಿಪ್ರಾಯವೆಂದು ಮುಂಬಯಿಯ ಟಾಯಿವ್ಸು
ಪತ್ರಿಕೆಯು ಅದನ್ನೇ ಎತ್ತಿ, ಪತ್ರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಕೊಟ್ಟಿತು. ಇದರಿಂದ ಜನರಲ್ಲಿ
ಗಡಿಬಿಡಿಯುಂಟಾಯಿಂತು. ಓಟಳಕರು ಬಾಯಿವುು ಪತ್ರಿಕೆಯ ಮೇಲೆ
ಮಾನಹಾನಿಯ ಖಟ್ಲಿ ಮಾಡಿದರು. ಈಸುದ್ದಿ ಹೆತ್ತಿದೊಡನೆಯೇ
"ಸಂಪಾದಕರ ಕಣ್ಣು ತಪ್ಪಿ, ಈ ಸುದ್ದಿಯು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಇಗಿದೆ, ಗ್ಲೋಬದ
ಅಭಿಪ್ರಾಯವು ನಮಗೆ ಮಾನ್ಯವಿಲ್ಲ, ಈ ಸಂಗತಿಯು ನಿರಾಧಾರವಾದದ್ದೂ
ಅನ್ಯಾಯವಾದದ್ದೂ ಇದ್ದು, ಇದು ಮುದ್ರಿ ಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದಕ್ಕಾಗಿ ನಮಗೆ ಬಹಳ
ವಿಷಾದವಾಗಿಬೆ' ಎಂದು ಸಂಪಾದಕರು ಕ್ಷಮಾಯಾಚನೆಯನ್ನು ಮಾಡಿದರು,
ಬಳಕರು ಫಿರ್ಯಾದಿಯನ್ನು ಹಿಂತೆಗೆದುಕೊಂಡರು. ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರು ಇಬ್ಬರ
ಆಭಾರವನ್ನು ವ:ನ್ಹಿಸಿದರು.

ಗ್ಲೋಬ ಪತ್ರದ ಸಮಾಚಾರವನ್ನು ಹೇಗೆ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳ ಬೇಕೆಂಬ
ಪ್ರಶ್ನೆ ಎದ್ದಿತು. ಅದು ಇಂಗ್ಲಂಡಿನಲ್ಲಿ. ಅದರೊಡನೆ ಹೋರಾಡಬೇಕೆಂದರೆ
ಖರ್ಚಿನ ಪ್ರಶ್ನೆ. ಓಳಕರು ವಿಚಾರದಲ್ಲಿ ಬಿದ್ದರಂ. ಅವರ ಮಿತ್ರರು
ಹಿಂದಿನ ಫಂಡಿನ ಹಣವನ್ನು ವಿನಿಯೋಗಿಸಬೇಕೆಂದು ಸೂಚಿಸಿದರು,
ಕನೊಟಿಯು ಒಪ್ಪಿಗೆ ಇತ್ತಿತು. ಮೊದಲು ನೋಟೀಸು ಕೊಟ್ಟರು.
ಅದಕ್ಕೆ ಅದು ಕಣ್ಣುತೆಗೆಯಲಿಲ್ಲ. ಕ್ಷಮೆ ಕೇಳಲು ನಿರಾಕರಿಸಿತು. ೨೮ನೇ
ಜೂನ ೧೯೦೦ ಕೈ ಲಂಡನ ಹೈಕೋರ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಮಾನಹಾನಿಯ ದಾನೆ

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಬಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೨೨೭

ಮಾಡಿ ೭೫೨೦೦ ರೂಪಾಯಿಗಳನ್ನು ತುಂಬಿಕೊಡಬೇಕೆಂದರು. ಗ್ಲೋಬ ಸತ್ರಿ
ಕೆಯು ೧೦೦ ಪೌಂಡುಗಳ ಜಾನೊನನ್ನು ಖರ್ಚಿಗಾಗಿ ಟಳಕರಿಂದ ತೆಗೆದೆ
ಕೊಳ್ಳಬೇಕೆಂದು ಕೇಳಿತು. ಮತ್ತು ಪುರಾವೆಗಳನ್ನು ಕೂಡಿಸಲು ನವ್ಹಂಬರದ
ವರೆಗೆ ಅವಧಿಯನ್ನು ಕೇಳಿತು ಪುರಾವೆಗಳು ಎಲ್ಲಿಂದ ದೊರೆಯಬೇಕು.
ಕೊನೆಗೆ ನಿರಾಶೆಯಾಗಿ ಖರ್ಚನ್ನು ಕೊಡುವೆ, ಖಟ್ಲಿ ತಿರುಗಿ ತೆಗೆದು
ಕೊಳ್ಳಿರಿ” ಎಂದಿತು. ನಂತರ «ಖರ್ಚುಕೊಡುವದಲ್ಲದೆ ೫೦ ಪೌಂಡು ದಂಡ
ವನ್ನೂ ಕೊಡುವೆ, ತಿರುಗಿ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಿರಿ ಎಂದು ಕೇಳಿತು. ಕೊನೆಗೆ,
ಪೂರ್ಣ ನಮ್ರವಾಗಿ "ಖರ್ಚನ್ನೂ ಕೊಡುವೆ, ದಂಡವನ್ನೂ ಶೆತ್ತುವೈ, ಕ್ಷಮೆ
ಯನ್ನೂ ಬೇಡುವೆ' ಎಂದು ಬೇಡಿಕೊಂಡಿತು. ಅಂತಃಕರಣಿಗಳಾದ
ಟಳಕರು "ಇನ್ನೊಮ್ಮೆ ಭಾರತದ ಬಗ್ಗೆ ಬರೆಯಬೇಕಾದರೆ, ನಿಜವಾದ
ಸಂಗತಿಗಳನ್ನು ತಿಳಿದುಕೊಂಡು ಎಚ್ಚರಿಕೆಯಿಂದ ಬರೆಯಬೇಕೆಂದು'
ಸೂಚಿಸಿದರು. ಗ್ಲೋಬ ಪತ್ರಿಕೆಯ ಕ್ಷಮಾಪತ್ರವನ್ನು ಬಳಕರು ೨೪ನೇ
ನನ್ಹಂಬರ (೧೯೦೦) ಸಂಚಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು ಈ ಪ್ರಕರಣದಿಂದ
ಆಂಗ್ಲೋ ಇಂಡಿಯನ್ನ ವೃತ್ತ ಪತ್ರಗಳಿಗೆ ಬುದ್ಧಿ ಭೆಟ್ಟಯಾಯಿತು.

ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿ ರಾನಡೆಯವರು ತಮ್ಮ ಸಂಗಡಿಗರೊಂದಿಗೆ ಮಾತ
ಸಾಡುತ್ತ ಕುಳಿತಾಗ ಗ್ಲೋಬ ಪತ್ರಿಕೆಯ ಕ್ಲಮಾಯಾಚನೆಯ ಸುದ್ದಿಯು
ಬಂದಿತು, ಆಗ ರಾನಡೆಯವರು ಸಂಗಡಿಗರನ್ನುದ್ದೇಶಿಸಿ, "ಟಿಳಕರ
ಉದಾರತೆಯನ್ನು ನೋಡಿರಿ, ಅವರ ಸ್ವಭಾವವು ಏನೇ ಇರಲಿ, ಅವರು ಒಂದು
ಕಾರ್ಯಕ್ಕೆ ಕೈ ಹಾಕಿದರೆ ತೀರಿತು. ಅದನ್ನು ಕೊನೆಗಾಣಿಸಿಯೇ ತೀರು
ವರು, ಈ ಗುಣವು ನಮ್ಮ ಪಕ್ಸದವರಲ್ಲಿಲ್ಲ?' ಎಂದು ಉದ್ದಾರ
ತೆಗೆದರು.

ಬಳಕರಿಗೆ ವಿಶ್ರಾಂತಿಯ ದಿನಗಳೆಂದರೆ ಇದೇ ಒಂದು ವರ್ಷ ಮಾತ್ರ.
೧೯೦೧ ರಿಂದ ಅವರು ತಾಯೀ ಮಹಾರಾಜರ ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ ಬೀಳಬೇ
ಕಾಯಿತು ಆಯುಷ್ಯದ ಕೊನೆಯವರೆಗೂ ಅದರೊಡನೆ ಅವರು ಹೋರಾಡ
ಬೇಕಾಯಿತು.

೧೮೯೯ರಿಂದ ಟಳಕರ ಜೀವನವು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸ್ವರೂಪ ತಾಳಿತು.
ಭಾರತವೇ ಕಾರ್ಯಕ್ಷೇತ್ರವಾಯಿತು. ಸಾಮ್ರಾ ಜೃವಾದಿಯಾದ ಕರ್ಕ್ಟುನನು

೨೨೮ ಏಂ ಚಿನಬಳ್ಳಿ

ವ್ಹಾಯಿಸರಾಯನಾಗಿ ಬಂದನು. ಬಟಿಳಕರು ಅನರನ್ನು ಸ್ವಾಗತಿಸಿದರು.
ಗುಣಗಾನಮಾಡಿದರು. ಆದರೆ ಅದು ಬಹುಕಾಲ ಬಾಳಲಿಲ್ಲ. ಈ ಇಬ್ಬರ
ಕುಸ್ತಿಯು ಭಾರತದ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿಯೇ ಅದ್ವೀತಿಯವಾಗಿದೆ.

ಸರಕಾರದ ಕೃಷ್ಣ ಕಾರಸ್ಥಾನ
ಅರ್ಥಾತ್‌
ತಾಯೀ ಮಹಾರಾಜರ ಪ್ರಕರಣ

೧೮೯೮ರಲ್ಲಿ ಟಳಕರು ಜೇಲಿನಿಂದ ಹೊರಬಿದ್ದೊಡನೆಯೇ ತಮ್ಮ
ಕೃರ್ತಿಯನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಿಕೊಳ್ಳುವದೆಲ್ಲದೆ, ಬಾಬಾ ಮಹಾರಾಜರ ಆಸ್ತಿಯ
ಣೆಯ ಬಗ್ಗೆಯೂ ಲಕ್ಷ್ಮ ಪೂರೈ ಸಬೇಕಾಯಿತು. ಮಿತ್ರರಿಗೆ ಮರಣ
ಯದಲ್ಲಿ ಕೊಟ್ಟ ವಚನ ಪೂರ್ಣ ಮಾಡುವದರಲ್ಲಿ. ತಾವು ಅತ್ಯಂತ
ಜು ಇ ಕಳವ ಕಲ್ಪನೆಯು, ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಓಳಕರಿಗೆ ಹೇಗೆ
ಬರಬೇಕು? ಭವಿಷ್ಯ ದ ಗರ್ಭವನ್ನು ಆರು ಬಲ್ಲರು ? ಓಳಕರ ರಾಜಕೀಯ
ಜೀವನದ ಷಾ ಜ್‌ ಶ್ರಕರ್ಣವು ಗಂಟು ಬಿದ್ದಿತು. ಅಸರ ಮರಣದ
ವರೆಗೂ ಅವರನ್ನು ಬೆನ್ನು ಹತ್ತಿತು. ಓಳಕರ i ವನ್ನೇ ಕಡಿಮೆ
ಮಾಡಿದ, ಅವರ ಚಾರಿತ ಶಕ್ಯ ಮಶಿ ಬಳಿಯಲು ಜೂ 1. ಆರ್ಥಿಕ
ವಿಪತ್ತಿಗೆ ಗುರಿಮಾಡಿದ ಈ ಪ್ರಕರ್ಣವು ೧೮೯೭ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗಿ ೧೯೨೦
ರಲ್ಲಿ ದೇವರ ಸಯಲದ ಆನಂದ ಪರ್ಯವಸಾಯಿಯಾಗಿ ಕೊನೆ
ಗೊಂಡಿತು. ಮೇಲೆ ಮೇಲೆ ನೋಡಲು ಈ ಪ್ರಕರ್ಣವು ಓಳಕ ವಿಶ್ವಸ್ಥ
ಮಂಡಳ ಹಾಗೂ ತಾಯೀ ಮಹಾರಾಜರ ನಡುವಿನಜೆಂದು ಜು
ಸರಕಾರವು ತೆರೆಯ ಮರೆಯಲ್ಲಿ ರಾಜಕೀಯ ಕ್ಬೇ ತ್ರದಲ್ಲಿ ತೇಜಸ್ವಿ ಗಳಾಗಿ
ಮೆರೆಯುತ್ತಿರುವ ಓಳಕರ ಚಾರಿತ್ರ ಕೈ ಮತಿ ಹಚ್ಚುವ ಕ ಕೃಷ್ಣ ಕಾರಸಾ ನಕ್ಕೆ
ಕೈಹಾಕಿ, ತಾಯೀ Se ಬೆನ್ನು ಕಟ್ಟಿ ಚತ “ನಿಜವಾಗಿಯೂ
ಬಕ ಹಾಗು ಸರಕಾರದ ಹೋರಾಟನೇ ಇದು.
ಟಳಕರ ಮಿತ್ರರಲ್ಲೊಬ್ಬ ರಾದ ಬಾಬಾ ಮಹಾರಾಜರು ೧೮೯೭ನೇ
ಇಸ್ವಿ ಅಗಷ್ಟ ೫೫ 1 ನೇ ಆಶ ಮೃತಪಟ್ಟರು. ಅವರು ಮರಣ
ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಮೃತ್ಯುಪತ್ರ ಬರೆದಿಟ್ಟು: ಅದರಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಆಸ್ತಿಯ

2 (2

2
2

೨೩೦ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಮೇಲ್ಲಿಚಾರಣೆಗಾಗಿ ೫ ಜನರ ವಿಶ್ವಸ್ಥಮಂಡಲವನ್ನು ನೇಮಿಸಿದ್ದರು.
ಈ ವಿಶ್ಲಸ ಮಂಡಲದವರು ಅವಶ್ಕಬಿದ ರೈ. ಬಾಬಾ ಮಹಾರಾಜರ ಪತಿ

ವ” ಶ್‌”) ದ್ಮ
ಯನರಾದ ತಾಯೀ ಮುಹಾರಾಜರಿಗೆ ದತ್ತಕಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಅನುಕೂಲ
ಮಾಡಿಕೊಡಬೇಕೆಂದೂ ಮ ತ್ಯುಪತ್ರದಲ್ಲಿ ಬರೆಯಲಾಗಿತ್ತು. ಈ ನಿಶ್ವಸ್ಥ
ಮಂಡಲಿಯಲ್ಲಿ ಶ್ರೀ ಓಳಕ್ಕ ಖಾಪರ್ಡೆ, ಸೇರ್ತಿಕರ, ಕುಂಭೋಜಕರ,

ನಾಗಪುರಕರರು ಇದ್ದರು.

ಬಾಬಾ ಮಹಾರಾಜರ ಮರಣಕಾಲದಲ್ಲಿ ತಾಯೀ ಮಹಾರಾಜರು
ಗರ್ಭಿಣಿಯಿದ್ದರು. ಮುಂದೆ ಸ್ವಲ್ಪು ದಿನಗಳೊಳಗಾಗಿ ಅವರಿಗೆ ಒಂದು
ಮಗು ಹುಟ್ಟಿ ತು. ಆದರೆ ಅದು ಎರಡೇ ತಿಂಗಳಿಗೆ ಮೃತಸಟ್ಟಿತು. ತಾಯಿ
ಮಹಾರಾಜರ ಪ್ರಕೃರ್ತಿಯಂ ಕೆಡುತ್ತ ನಡೆಯಿತು. ಇದೆಲ್ಲವನ್ನು ನಿಜಾ
ಮಾಡಿ, ವಿಶ್ವ ಸ್ಥ ಮಂಡಲಿಯವರು ತಾಯೀ ಮಹಾರಾಜರಿಗೆ ದತ್ತಕ ತೆಗೆದು
ಕೊಳ್ಳ ಲು ಓಕ ಇತ್ತರು. ಆದರೆ ಯಾರನ್ನು ದತ್ತಕ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳ ಬೇಕೆಂಬ

ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ನಿಶ್ವಸ್ಥೆ ವ ಮಂಡಲಿಯಲ್ಲಿ ಭಿನ್ನಾಭಪ್ರಾಯವನುಂ 1೫
ಕೊಲ್ಲಾಪುರದ್ಲಿಯ ಹುಡುಗನೋರ್ವನನ್ನು ದತ್ತಕ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳ)

ಬೇಕೆಂದು ನಾಗಪುರಕರರ ಅಭಿಪ್ರಾ ಯವಿದ್ದಿತು. ಆದರೆ ಫಿಜಾನು ರಾಜ್ಯ
ದಲ್ಲಯ ಬಾಬಾ ಮಹಾರಾಜರ ಸಂಬಂಧಿಕರ ಕುಟುಂಬದಲ್ಲಿಯ ಚಿಕ್ಕ
ಹುಡುಗನೋರ್ವನನ್ನು ದತ್ತಕ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳ ಬೇಕೆಂದು ಟಿಳಕರ ಅಭಿಪ್ರಾಯ
ವಿದ್ಧಿ ತು. ಕೊನೆಗೆ ತಾಯೀ ಮಹಾರಾಜರು ಟಳಕರ ಸೂಚನೆಗೆ ಒಪ್ಪಿ
ಆ ಮತ್ತು ೧೯೦೧ರ ಜೂನ ೧೮ನೇ ತಾರೀಖಿಗೆ ವಿಶ್ವಸ್ಥ ಸ್ಮ ಮಂಡಲದ
ಸಭೆ ಕೂಡಿ, ಶ್ರೀ ಬಳಕ, ಖಾನರ್ಡೆ ಮತ್ತು ತಾಯೀ ಚಾಚ
ಔರಂಗಾಬಾದಕ್ಕೆ ಹೋಗಿ, ದತ್ತಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಬೇಕೆಂದು ನಿರ್ಣಯಿಸ
ಲಾಯಿತು. ಈ ನಿರ್ಣಯದ ಪ್ರಕಾರ ಜಗನಾಥ ಎಂಬ ಹುಡುಗನನ್ನು
೧೯೦೧ರ ಜೂನ ೨೭ ಮತ್ತು ೨೮ಕ್ಕೆ ದತ್ತಕ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು.
ಬಿನಚಾರಿಕ ದತ್ತಕ ಸತ್ರವನ್ನು ಮಾಡಲಾಯಿತು. ದತ್ತಕ ಸಮಾರಂಭವನ್ನು
ಕೆಲವು ದಿನಗಳನಂತರ ನಡೆಸಬಹುದೆಂದು ನಿರ್ಣಯವಾಯಿತು. ಇಲ್ಲಿಯ
ವರೆಗೆ ಎಲ್ಲವೂ ಸರಿಹೋಯಿತು. ತಾಯೀ ಮಹಾರಾಜರು ಪುಣೆಗೆ
ಬಂದೊಡನೆಯೇ ಜನ ಆಕೆಯ ಕೆನಿಯೂದಿದರು. ಆಕೆಗೆ ಮನಸ್ಸಿಗೆ

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಬಳಕರ ಚಂತ್ರೆ ೨೩೧

ಸಮಾಧಾನವಿಲ್ಲದಾಯಿತು. ಚಾಡಿಗಾರರ ತಂತ್ರದಿಂದ ತಾಯೀ ಮಹಾರಾ
ಜರು ಸರದಾರರ ಏಜೆಂಟರೂ ಜಿಲ್ಲಾ ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರೂ ಆದ ಆಸ್ಪನ್ನರ
ಮೊರೆಹೊಕ್ಕರು. ದತ್ತಕ ಪ್ರಕರಣದ ಎಲ್ಲ ರಗಳೆಯನ್ನು ತೋಡಿಕೊಂಡರು,
ಆಸ್ಪನ್ಮ್ನನು ಟಳಕರ ಪರಮ ದ್ವೇಷಿಯು. ಅವನಿಗೆ ಪರಮಾನಂದವಾಯಿತು.
ಬೇಟೆಯು ತಾನಾಗಿಯೇ ಬ೧ದು ಬಲೆಯಲ್ಲಿ ಬಿದ್ದಂತಾಯಿತು. ಟಳಕರನ್ನು
ಪಾತಾಳಕ್ಕೆ ಮೆಟ್ಟಿ, ಸರಕಾರದ ಕೃಪೆಗೆ ಪಾತ್ರನಾಗಲು ಇದು ಸುವರ್ಣ
ಸಂಧಿ ಎಂದು ಯೋಚಿಸಿದನು. ತಾಯೀ ಮಹಾರಾಜರೊಡನೆ ಸಂಚು
ನಡೆಯಿಸಿ, ಏನೇನು ಮಾಡಬೇಕೆಂಬ ಬಗ್ಗೆ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಸಿದ್ದಪಡಿಸಿ
ದರು... ನಾಗಪುರಕರರು ದತ್ತಕದ ಬಗ್ಗೆ ತಮ್ಮ ಅಸಮ್ಮತಿಯನ್ನು
ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದರು. ಮತ್ತು ಕೊಲ್ಲಾಪುರದ ಬಾಲ ಮಹಾರಾಜನನ್ನು ತಾಯೀ
ಮಹಾರಾಜರಿಗೆ ದತ್ತಕ ಮಾಡಬೇಕೆಂದೂ ಮತ್ತು ಅದಕ್ಕೆ ಬದಲಾಗಿ
ಬಾಬಾ ಮಹಾರಾಜರ ಆಸ್ತಿಯೆಲ್ಲವೂ ತಾಯೀ ಮಹಾರಾಜರ ಮರಣ
ಪರಿಯಂತ ಅವರ ವಶದಲ್ಲಿಯೇ ಉಳಿಯಬೇಕೆಂದೂ ಬಾಲ ಮಹಾರಾ
ಜರ ತಂದೆಯವರೊಡನೆ ಕರಾರು ಮಾಡಿಕೊಂಡರು. ಬಾಲ ಮಹಾರಾ
ಜರಿಗೆ ಆಸ್ತಿ ವಶಕ್ಕೆ ಬರುವವರೆಗೆ ತಿಂಗಳಿಗೆ ೨೦೦ ರೂಪಾಯಿಗಳನ್ನು
ಕೊಡಬೇಕೆಂದೂ ಕರಾರಿನಲ್ಲಿ ಹೇಳಲಾಗಿತ್ತು. ನಾಗಪುರಕರರ ಈ
ಉಪದೇಶಕ್ಕೆ ಕಿವಿಗೊಟ್ಟು, ತಾಯೀ ಮಹಾರಾಜರು ೧೯೦೧ರ ಜುಲೈ
೬ನೇ ತಾರೀಖಿಗೆ ವಿಶ್ವಸ್ಥ ಮಂಡಲಿಗೆ ಒಂದು ನೋಟೀ ಸನ್ನು ಕೊಟ್ಟರು.

“ಬಾಬಾ ಮಹಾರಾಜರು ತೀರಿಕೊಂಡನಂತರ ಅವರಿಗೆ ಒಬ್ಬ ಮಗನು
ಜನಿಸಿದ್ದರಿಂದ ಅವರ ಆಸ್ತಿಗೆ ಆ ಮಗನು ಬಾಧ್ಯಸ್ಥನಾದನು. ಆ ಮಗನ
ಮರಣದ ನಂತರ ನ್ಯಾಯವಾಗಿ ಆಸ್ತಿಗೆ ನಾನೇ ಬಾಧ್ಯಸ್ಥಳಾಗಿದ್ದೇನೆ.
ಆದ್ದರಿಂದ ಬಾಬಾ ಮಹಾರಾಜರು ಮಾಡಿಟ್ಟಿದ್ದ ಮೃತ್ಯುಪತ್ರ ಮತ್ತು
ವಿಶ್ವಸ್ಥ ಮಂಡಲಿಯು ತಾನಾಗಿಯೇ ರದ್ದಾಗಿರುವವು'' ಎಂದು ನೋಹೀಸಿ
ನಲ್ಲ ತಿಳಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಕೊಲ್ಲಾಪುರ ದರ್ಬಾರದವರು ಜುಲೈ ೧೦ ನೇ
ತಾರೀಖಿಗೆ ಹೊಸ ದತ್ತಕ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಒಪ್ಪಿಗೆ ಕೊಟ್ಟರು. ಮತ್ತು
ಜುಲೈ ೧೩ ಕೈ ದತ್ತಕ ನಡೆಯಬೇಕೆಂದು ನಿಶ್ಚಯಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಸುದ್ದಿ
ತಿಳಿದ ಕೂಡಲೆ ಓಳಕರು ಈ ಎರಡನೆಯ ದತ್ತಕ ನಡೆಯಬಾರದುಂದ

೨೩೨ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ವಿರೋಧಿಸಿ, ಕೊಲ್ಲಾಪುರಕ್ಕೆ ತಂತಿ ಕಳಿಸಿದರು. ಇಷ್ಟರಲ್ಲಿ ಬಾಲವಃಹಾ
ರಾಜರ ಅಣ್ಣನಾದ ಪಂಡಿತ ಮಹಾರಾಜರು ದತ್ತಕ ಕಾರ್ಯದ
ಬಗ್ಗೆ ಪುಣೆಗೆ ಬಂದು, ಬಾಬಾ ಮಹಾರಾಜರ ಮನೆಯಲ್ಲಿಯೇ ಇಳಿದು
ಕೊಂಡರು. ಓಳಕ ಮತ್ತು ಖಾರ್ಪಡೆಯವರು ಈ ಎರಡನೇ ದತ್ತಕದ
ವಿರುದ ತಾಯೀ ಮಹಾರಾಜರ ಮನವೊಲಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನ ಮಾಡಿದರು.
ಆದರೆ ಅವರಿಗೆ ಅದರಲ್ಲಿ ಯಶ ದೊರೆಯಲಿಲ್ಲ. ಆಗ ಅವರು ಪಂಡಿತ ಮಹಾ
ರಾಜರನ್ನು ಆ ಮನೆಯಿಂದ ಹೊರಗೆ ಹಾಕಿದರು. ಮತ್ತು ತಾಯೀ ಮಹಾ
ರಾಜರ ಮನೆಯ ಮೇಲೆ ಬಲವಾದ ಕಾನಲಿಟ್ಟಿ ರು. ತಾಯೀ ಮಹಾರಾಜರಿಗೆ
ಮಾತ್ರ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಬಂದಲ್ಲಿ ಹೋಗಿ ಬರುವ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ್ಯವಿದ್ದಿ ತು. ಇಷ್ಟರಲ್ಲಿ
ತಾಯೀ ಮಹಾರಾಜರನ್ನು ನಿರ್ಬಂಧದಲ್ಲಿಡಲಾಗಿದೆಯೆಂದು ಪಂಡಿತ ಮಹಾ
ರಾಜರು ಪೋಲೀಸರಿಗೆ ವರದಿ ಮಾಡಿದರು. ಪೋಲೀಸರು ಇದರ ಬಗ್ಗೆ
ನಿಚಾರಣೆ ನಡೆಸಿ, ಇದರಲ್ಲಿ ಯಾವ ತಥ್ಯವೂ ಇಲ್ಲವೆಂದು ಸುಮ್ಮನಾದರು,
ಮುಂಡೆ ಜುಲೈ ೨೯ನೇ ತಾರೀಖಿಗೆ ಬಾಬಾ ಮಹಾರಾಜರ ಮೃತ್ಯುಪತ್ರ
ವನ್ನು ರದ್ದು ಪಡಿಸಬೇಕೆಂದು ಜಿಲ್ಲಾ ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರಿಗೆ ತಾಯೀ ಮಹಾ
ರಾಜರು ಅರ್ಜಿಮಾಡಿಕೊಂಡರು. ಮತ್ತು ಸ್ವಲ್ಪು ದಿನಗಳಲ್ಲಿಯೇ ಪಂಡಿತ
ಮಹಾರಾಜರೊಡನೆ ಕೊಲ್ಲಾಪುರಕ್ಕೆ ಹೋಗಿ, ೧೯೦೧ ರ ಅಗಷ್ಟ ೧೯ ನೇ
ತಾರೀಖಿನ ದಿನ ಬಾಲ ಮಹಾರಾಜರನ್ನು ದತ್ತಕ ತೆಗೆದುಕೊಂಡರು, ಈ
ದತ್ತಕ ಸಮಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಕೊಲ್ಲಾಪುರ ಮಹಾರಾಜರು ಉಪಸ್ಥಿತರಿದ್ದರು.
ಈ ಸುದ್ದಿ ತಿಳಿದ ಕೂಡಲೇ ಓಳಕರು ಈ ಎರಡನೇ ದತ್ತಕವನ್ನು ರದ್ದು
ಪಡಿಸಬೇಕೆಂದೂ ಮೊದಲನೆಯ ದತ್ತಕವನ್ನು ಸ್ಥಿರಪಡಿಸಬೇಕೆಂದೂ
ಕೋರ್ಟನಲ್ಲಿ ಅರ್ಜಿಮಾಡಿದರು.
ಮೃತ್ಯು ಪತ್ರವನ್ನು ರದ್ದು ಪಡಿಸಬೇಕೆಂದು ತಾಯೀ ಮಹಾರಾಜರು
ಮಾಡಿದ ಅರ್ಜಿಯ ವಿಚಾರಣೆಯು ಜಿಲ್ಲಾ ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರಾದ ಮಿ.
ಆಸ್ಪಿನ್‌ರ ಮುಂದೆ ನಡೆಯಿತು.
ತಾಯೀ ಮಹಾರಾಜರಿಗೆ ಆದ ಪುತ್ರ ಜನನದ ಕಾರಣದಿಂದ ಮೃತ್ಯು
ಪತ್ರವು ರದ್ದಾಗುವದು ಎಂಬುದೇ ಆಸ್ಟಿನ್ನರ ನಿಜಾರಣೆಯ ಮುಖ್ಯ ವಿಷಯ
ಇಗಿತ್ತು. ಔರಂಗಾಬಾದದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ದತ್ತಕದ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರಶ್ನೆ ಕೇಳುವದು

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಬಳೆಕರ ಚಂತ್ರೆ ಪಿಪ್ಲಿಷ್ಲಿ

ಸದ್ಯದ ವಿಚಾರಣೆಯಲ್ಲಿ ವಿಷಯಬಾಹಿರವಾಗುವದೆಂದು ಓಳಕರು ವಾದಿಸಿ
ದರು. ಅವರ ವಾದವನ್ನು ತಳ್ಳಿ ಹಾಕಿ ಆಸ್ಪಿನ್ನರು ಸ್ವತಃ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳನ್ನು
ಹಾಕಿ, ಔರಂಗಾಬಾಡದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ದತ್ತಕದ ಬಗ್ಗೆ ಇವರಿಂದ ಉತ್ತರ ಪಡೆದು
ಕೊಂಡರು.

ಬಳಕರ ಪರವಾಗಿ ಔರಂಗಾಬಾದದ ಸದ್ಗೃಹಸ್ಥರು ಸಾಕ್ಷಿ ಹೇಳಿ
ದರು. ಅಲ್ಲಿ ನಡೆದ ದತ್ತಕ ಕಾರ್ಯದ ಸತ್ಯತೆಯನ್ನು ಅವರು ಸಮರ್ಥಿಸಿ
ದರು. ಇದೆಲ್ಲ ವಿಚಾರಣೆ ಮುಗಿದ ಮೇಲೆ ಕೊನೆಗೆ ನಿರ್ಣಯಕೊಡುವಾಗ
ವಿ. ಅಸ್ಪಿನ್ಸರು ಮೃತ್ಯುಸತ್ರವನ್ನು ರದ್ದು ಪಡಿಸಿದ್ದ ಲದೆ, ಟಿಳಕರ ಮೇಲೆ
ಖೊಟ್ಟಿ ಕಾಗದ ಪತ್ರಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದರೆಂದೂ ಸುಳ್ಳು ಸಾಕ್ಷಿ ಹೇಳಿದ
ರೆಂದೂ, ಸುಳ್ಳು ಖಟ್ಲೆ ಹಾಕಿದರೆಂದೂ ಅಪವಾದ ಹೊರಿಸಿ, ಈ ಅಪವಾದದ
ವಿಚಾರಣೆಗಾಗಿ ಎಪ್ರಿಲ್‌ ೫ ಕ್ಸ ಮೊದಲನೆಯ ವರ್ಗದ ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರ
ಎದುರು ಉಪಸ್ಥಿ 1೫0೫ ಬಳಕರಿಗೆ ಆಜ್ಞೆ ವಿಧಿಸಿದರು. ಮತು
೧೦೦೦೦ ರೂಪಾಯಿಗಳ ಒಂದು ವೈಯಕ್ತಿ ಕ ಜಾಮಿನನ್ನು ಮತ್ತು ೫೦೦೦
ರೂಪಾಯಿಗಳ ಎರಡು ಬೇರೆ ಜಾವಿೂನುಗಳನ್ನು ಬತ ಆಜ್ಞೆ
ಗೈದರು.

ಜಿಲ್ಲಾ ನ್ಯಾಯಾಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಸುಳ್ಳು ಸಾಕ್ಷಿ ಹೇಳಿದರೆಂಬ ಆಖಾದನೆ
ಯಲ್ಲಿ ಕೆಳಗಿನ ಎರಡು ಆಪಾದನೆಗಳು ಇದ್ದವು. (೧) ಜಗನ್ನಾಥನ ತಂದೆಯು
ಆ ಹುಡುಗನನ್ನು ತಾಯೀ ಮಹಾರಾಜರ ತೊಡೆಯ ಮೇಲೆ ಕೂಡಿಸಿದನು.
ನಂತರ ತಾಯೀ ಮಹಾರಾಜರು ಆ ಹುಡುಗನಿಗೆ ಸಿಹಿಯನ್ನು ತಿನ್ನಿಸಿದರು.
ಮುಂದೆ ಆ ಹುಡುಗನ ತಂದೆಯು ತಾಯೀ ಮಹಾರಾಜರನ್ನು ಉದ್ದೇಶಿಸಿ
“ಇಂದಿನಿಂದೆ ನೀವು ಈ ಹುಡುಗನನ್ನು ರಶ್ತಿಸಬೇಕಂ. ಇವನು ಜಾಣನೇ
ಇರಲಿ, ಅಥವಾ ಮೂರನೇ ಇರಲಿ, ಇವನು ನಿಮ್ಮ ಪುತ್ರನಾಗಿದ್ದಾನೆ”
ಎಂದು ಹೇಳಿದನು. (೨) ನಾವು ತಾಯೀ ಮಹಾರಾಜರನ್ನು ಎಂದೂ
ನಿರ್ಬಂಧದಲ್ಲಿ ಇಡಲಿಲ್ಲ ಮತ್ತು ನಿರ್ಬಂಧಿಸುವ ಉದ್ದೇಶವೂ ನಮಗಿರಲಿಲ್ಲ.

ಈ ಆಪಾದನೆಗಳ ವಿಚಾರಣೆ ನಡೆಸುವ ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರು
ಇದರ ಹೆಚ್ಚಿನ ವಿಚಾರಣೆಗಾಗಿ ಪೋಲೀಸರಿಗೆ ಒಪ್ಪಿಸಿದರು. ಸಾಮಾನ್ಯ
ವಾಗಿ ಜಿಲ್ಲಾ ಪೋಲೀಸ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಈ ವಿಚಾರಣೆಯನ್ನು ನಡೆಸಬೇಕಾ

30

೨೩೪ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಗಿತ್ತು. ಆದರೆ ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಮುಂಬೈ ಸರಕಾರದವರು ಇದೆರಲ್ಲಿ ಕ್ಸ ಹಾಕಿ
ಗುಪ್ತಪೋಲೀಸದಳದ ಅಸಿಸ್ಟ ೦ಟಿ ಇನ್‌ಸ್ಲೆಕ್ಟರ ಜನರಲ್‌ರಾದ ಮಿ.
ಬ್ರು ಯಿನ್‌ರನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿನ ನ ವಿಚಾರಣೆ ೬ ಮಿ. ಬ್ರುಯಿ
ನ್ತರು ಒಪ್ಪಿಸಿದ ತನ್ನು ವ ದಿಯು, ಟಳಕರು ಸುಳ ಳ್ಳುಕಾಗದ ಪತ ಶ್ರಗಳನ್ನು
ಆಪಾದನೆಯ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಕೆಳಗಿನಂತೆ ಹೇಳಿರುತ್ತಾ ಕ

ಲ್ಲ

ಸ್‌“

ಈ ಆಪಾದನೆಯು ಸಿದ್ಧ ವಾಗುವದಿಲ್ಲೆ ೦ದು ನನಗೆ ಅನಿಸುತ್ತದೆ.
ಯಾಕಂದರೆ ತಾನು ನಿರಪ ರರಾಧಿ ಯಿದ್ದ ಬಗ್ಗೆ ಔರಂಗಾಬಾದದ ಆನೇಕ
ಸನ್ಮಾನ್ಯ ನಾಗರಿಕರಿಂದ ಟಳಕರು ಸಾಕ್ಷೈವನ್ನು ಕೊಡಿಸಬಲ್ಲರು. ಇದಲ್ಲದೆ
ಈ ಕಾಗದ ಪತ್ರಗಳು ಬಾಲಬೋಧ ಲಿಪಿಯಲ್ಲಿ ಬರೆದೆವುಗಳಿದ್ದು, ತಾಯೀ
ಮಹಾರಾಜರು ಅವನ್ನು ಸುಲಭವಾಗಿ ಓದಬಲ್ಲರು. ಸಹಿ ಹಾಕುವ ಪೂರ್ವ
ದಲ್ಲಿ ತಾವು ಅವನ್ನು ಓದಲಿಲ್ಲವೆಂದು ತಾಯೀ ಮಹಾರಾಜರು ಹೇಳುತ್ತಿರು
ವುದು ನಂಬಲರ್ಹವಾದ ಹೇಳಿಕೆಯಾಗಲಾರದು. ಆದ್ದರಿಂದ ಖೊಟ್ಟಿ
ಕಾಗದ ನಿರ್ಮಿಸಿದರೆಂಬ ಆಪಾದನೆಯು ಸಿದ್ಧವಾಗುವುದಿಲ್ಲ ಮುಂದೆ
ಅವರು ತಾಯೀ ಮಹಾರಾಜರ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಈ ರೀತಿ ವರದಿ ಮಾಡಿರು
ತ್ತಾರೆ.

“ಕೊಲ್ಹಾಪುರದ ಬಾಲಮಹಾರಾಜರನ್ನು ದತ್ತಕ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳು
ವಾಗ, ತಾಯೀ ಮಹಾರಾಜರ ಮರಣ ಪರಿಯಂತ ಆಸ್ತಿಯ ಒಡೆತನವೆಲ್ಲ
ತಾಯೀ ಮಹಾರಾಜರಿಗೇ ಇರತಕ್ಕದ್ದೆಂತಲೂ ಬಾಲ ಮಹಾರಾಜರಿಗೆ
ತಿಂಗಳಿಗೆ ಕೇವಲ ೨೦೦ ರೂಪಾಯಿ ಮಾತ್ರ ಸಲ್ಲತಕ್ಕದ್ದೆಂತಲೂ ಕರಾರು
ಮಾಡಿಕೊಂಡಿರುತ್ತಾರೆ. ಇದರಿಂದ ತಾಯೀ ಮಹಾರಾಜರಿಗೆ ಆಸ್ತಿಯ
ಒಡೆತನ ಪಡೆಯಬೇಕೆಂಬ ಸ್ವಾರ್ಥವಿತ್ತೆಂಬುದು ಕಂಡು ಬರುತ್ತದೆ?

ಮಿ. ಬ್ರಾಯಿನ್ನರು ಹೀಗೆ ವರದಿ ಮಾಡಿ, ಉಳಿದ ಕೆಲವು ಸಣ್ಣ
ಆಪಾದನೆಗಳ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ, ಅವು ವೈಯ್ಯಕ್ತಿಕ ನಿಷಯಗಳಿರುವದರಿಂದ
ಸರಕಾರವು ತಟಸ್ಥ ನೀತಿಯನ್ನು ಅನುಸರಿಸಬೇಕೆಂದು ತಿಳಿಸಿದರು.
ಸರಕಾರದ ಕಾಯದೆ ಸಲಹೆಗಾರರು ಮುಖ್ಯ ಆಪಾದನೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ, ಖಟ್ಲಿ
ಹಾಕುವದರಿಂದ ಯಾವ ಲಾಭವೂ ಇಲ್ಲವೆಂದೂ ಸಣ್ಣ ಆಪಾದನೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ

ಲೋಕಷರಾನ್ಯ ಟಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೨೩೫%

ಖಟ್ಲಿ ಹಾಕುವದಾದೆರೂ ಉಪಯುಕ್ತ ವಾಗುವದೋ ಹೇಗೆಂಬುದನ್ನೂ
ಗಂಭೀರವಾಗಿ ವಿಚಾರಿಸಬೇಕೆಂದೂ ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಟ್ಟಿರು. ಮತ್ತು,

ಈ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ನಾನು ಸಲಹೆ ಕೊಡುವದಾದರೆ, ಜಿಲ್ಲಾ
ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರ ಆಜ್ಞೆಯ ಮೇರೆಗೆ ನಡೆದ ವಿಚಾರಣೆಯು ಹಾಗೆಯೇ
ಮುಂದುವರಿಯಬೇಕು. ಸರಕಾರದವರಾಗಲೀ ಪೋಲೀಸರಾಗಲೀ ಅದರಲ್ಲಿ
ಕೈ ಹಾಕಕೂಡದು. ಜಿಲ್ಲಾ ಪೋಲೀಸ ಸ್ರೊಸಿಕ್ಕೂಟರ ಅವರು ಖಟ್ಲೆ
ನಡೆಸಬೇಕು. ಆಸ್ಪನ್ನರು ಕೊಟ್ಟ ನಿರ್ಣಯ ಮತ್ತು ಆಣ್ಚೆಗೆ ಕಾರಣ
ವಾದ ಎಲ್ಲ ಕಾಗದ ಪತ್ರಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಸಾಕ್ಷಿಗಳನ್ನು ಸುವ್ಯವಸ್ಥಿತವಾಗಿ
ಕೋರ್ಟನ ಮುಂದಿಡುನದಕ್ಕೆ ಮಾತ್ರ ಪೋಲೀಸ ಪ್ರೊಸಿಕ್ಯೂಟರರನ್ನು
ನೇಮಿಸಬೇಕೇ ಹೊರತು, ಕೋರ್ಟನ ನಿರ್ಣಯವನ್ನು ಯಾವುದೊಂದು
ಪಕ್ಷಕ್ಕೆ ಅನುಕೂಲವಾಗುವಂತೆ ಮಾಡುವದಕ್ಕಲ್ಲ. ನಿ. ಬ್ರುಯಿನ್ನರು ವ್ಯಕ್ತ

ಪಡಿಸಿದ ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳ ಮೇಲಿದ ಅವರನ್ನು ಈ ಕೆಲಸಕ್ಕ ಹಚ್ಚುವದು

ಯೋಗ್ಯವಾಗಲಾರದೆಂದು ನನಗೆ ಅನಿಸುತ್ತದೆ.”

ಕೊನೆಗೆ ಮುಂಬಯಿ ಸರಕಾರದವರು ಈ ವಿಷಯದ ಎಲ್ಲ ಕಾಗದ
ಪತ್ರಗಳನ್ನು ವ್ಯವಸ್ಥಿ ತವಾಗಿ ಕೋರ್ಟನ ಮುಂದೆ ಇಡಲು, ಪಬ್ಲಿಕ್‌
ಪ್ರೊಸಿಕ್ಯೂಟರವರಿಗೆ ತಿಳಿಸಿ ಸಣ್ಣ ಆಪಾದನೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಪೋಲೀಸರು
ಕಾಯದೇ ಪ್ರಕಾರ ಕ್ರಮತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳ ಬೇಕೆಂದ. ತಿಳಿಸಿದರು.

ಈ ವಿಚಾರಣೆಯ ಕೆಲಸವನ್ನು ಕೂಡ ಸರಕಾರದವರು ಮಾಡುವ
ಅವಶ್ಯವಿಲ್ಲದಿದ್ದರೂ ಸ್ಪೇಶಲ್‌ ಮ್ಯಾಜಿಸ್ಟ್ರೇಟರನ್ನು ನೇಮಿಸಿ ಅವರ ಕಡೆಗೆ
ವಿಚಾರಣೆಗೆ ಕಳಿಸಿದರು. ಆಸ್ಪ್ರನ್ನರು ಬಳಕರ ಮೇಲೆ ಹೊರಿಸಿದ ಆಪಾದನೆ
ಗಳು ಈ ರೀತಿ ಇದ್ದವು. (೧) ನಾಗಪುರಕರರ ವಶಕ್ಕೆ ಕೊಟ್ಟ ಆಭರಣ
ಗಳ ಬಗ್ಗೆ, ಅವರು ವಚನ ಭ್ರಷ್ಟರಂತೆ ನಡೆದುಕೊಂಡರೆಂದು ನಾಗಪುರಕರರ
ಮೇಲೆ, ಓಳಕರು ಸುಳ್ಳು ಆಪಾದನೆ ಮಾಡಿದರು. (೨) ಔರಂಗಾಬಾದ
ಪ್ರಯಾಣದ ಖರ್ಚಿನ ವಿಷಯದಲ್ಲಿದ್ದ ಲೆಕ್ಕ ಪತ್ರಗಳನ್ನು ಓಳಕರು ತಿದ್ದಿ
ಸುಳ್ಳು ಸಾಕ್ಷಿ ನಿರ್ಮಿಸಿದರು. (೩) ತಾಯೀ ಮಹಾರಾಜರು ಜಗನ್ನಾಥ
ನನ್ನು ದತ್ತಕ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲು ಒಪ್ಪಿದ್ದಾರೆನ್ನು ವದನ್ನು ಸಿದ್ಧ ಮಾಡಲ್ಕು
ಬಳಕರು ತಾಯೀ ಮಹಾರಾಜರು ಸಹಿ ಮಾಡಿದರೆಂದು ಹೇಳುವ ಖೊಟ್ಟ

೨೩೬ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಕಾಗದವನ್ನು ತೋರಿಸಿ, ಸುಳ್ಳು ಸಾಕ್ಷಿ ನಿರ್ಮಿಸಿದರು. (೪) ೧೯೦೧ ರ
೧೧೨ನೇ ಅರ್ಜಿಯಲ್ಲಿಯ ಸಂಗತಿಗಳು ಸುಳ್ಳು ಇರುತ್ತವೆ,

ಇದರ ವಿಚಾರಣೆಯು ನಡೆದು, ಸ್ಪೇಶಲ್‌ ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರಾದ
ಮಿ. ಕ್ಲೆಮೆಂಟ್ಟರವರು ಬಕರಿಗೆ ಸುಳ್ಳು ಸಾಕ್ಷಿ ಹೇಳಿದರೆಂಬ ಆರೋಪ
ವನ್ನು ಹೊರಿಸಿ, ೧೮ ತಿಂಗಳ ಸಶ್ರಮ ಶಿಕ್ಷೆಹಾಗೂ ೧೦೦೦ ದಂಡ,
ತಪ್ಪಿದರೆ ಮತ್ತೆ ಎರಡು ತಿಂಗಳ ಸಶ್ರಮ ಶಿಕ್ಷೆ ಬಂದು ತೀರ್ಮಾನವಿತ್ತರು.

ಈ ನಿರ್ಣಯದ ದಿವಸ ಕೋರ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಕುದುರೆ ಸ್ವಾರರ, ಬಿಚ್ಚು
ಗತ್ತಿಯ ಪೋಲೀಸರ, ಬಲವಾದ ಕಾವಲಿದ್ದಿತು. ಮಹಾಯುದ್ಧವು
ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುವದೆಂದು ಸರಕಾರವು ತಿಳಿದಿತ್ತೋ ಏನೋ? ತೀರ್ಪನ್ನು
ಹೇಳಿದೊಡನೆ ಟಓಳಕರನ್ನು ಯರವಡಾಕ್ಕೆ ಕಳಿಸಿದರು. ಇಜೇಲಿಗೆ ಕಳಿಸು
ನಾಗ ಕಳ್ಳ-ಕಾಕರಂತೆ ಟಿಳಕರ ಕೈಯಲ್ಲಿ ಬೇಡಿಗಳನ್ನು ಹಾಕಿದರು. ಇದ
ರಿಂದ ಜನರ ಅಂತಃಕರಣಕ್ಕೆ ಬರೆ ಕೊಟ್ಟಂತಾಯಿತು. ಎಲ್ಲ ವೃತ್ತಪತ್ರಗಳೂ
ಈ ಕೃತಿಯನ್ನು ನಿಷೇಧಿಸಿದವು. ಟ್ರ್ಯೂಬ್ಯೂನ ಪತ್ರವಂತೂ ಓಳಕರ
ಯೋಗ್ಯತೆಯ ಜನತೆಗೆ ಗೊತ್ತಿದೆ. ಅದು ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿಗಳ ತೀರ್ಪನ್ನು
ಅವಲಂಬಿಸಿಲ್ಲವೆಂದು ಗರ್ಜಿಸಿತು. ಕೋರ್ಟಿನ ನಿರ್ಣಯವೇನಾಗುವ
ದೆಂಬುದು ಓಳಕರಿಗೆ ಮೊದಲೇ ಗೊತ್ತಿದ್ದುದರಿಂದ ಸೆಕೆನ್ನ ಕೋರ್ಟಗೆ
ಅನೀಲ ಮಾಡಲು, ಅವರು ಎಲ್ಲ ಸಿದ್ಧತೆ ಮಾಡಿದ್ದರು. ಮತ್ತು ಅಂದಿನ
ದಿನವೇ ಜಾಮೊನಿನ ಮೇಲೆ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದರು. ಅಪೀಲಿನ ವಿಚಾರಣೆಯು
ಸೆಶೆನ್‌ ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರಾದ ಮಿ. ಲ್ಯುಕ್ಸರರ ಮುಂದೆ ನಡೆದು, ೧೮ ತಿಂಗಳ
ಸಶ್ರಮ ಶಿಕ್ಷೆಯನ್ನು ೬ ತಿಂಗಳಿಗೆ ಇಳಿಸಿದರು.

ಈ ನಿರ್ಣಯದ ವಿರುದ್ಧ ಬಳಕರು ಹಾಯಕೋರ್ಭಿಗೆ ಅಪೀಲು
ಮಾಡಿದರು. ಮುಖ್ಯ ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರಾದ ಸರ್‌ ಲಾರೆನ್ಸ ಜೆಂಕಿನ್ಸ ಮತ್ತು
ಜಸ್ಟಿಸ್‌ ಬ್ಯಾಟಿ ಅವರು ಈ ಅಫೀಲಿನ ವಿಚಾರಣೆ ನಡೆಸಿ ಟಳಕರು
ಸಂಪೂರ್ಣ ನಿರ್ದೋಷಿಗಳೆಂದು ನಿರ್ಣಯ ಇತ್ತರು. ಅವರು ತಮ್ಮ
ನಿರ್ಣಯದಲ್ಲಿ ಜಿಲ್ಲಾ ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರ ಮತ್ತು ಸ್ಪೆಶಲ್‌ ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರ
ನಿರ್ಣಯದಲ್ಲಿಯ ತಪ್ಪುಗಳನ್ನು ಎತ್ತಿ ತೋರಿಸಿದರು. ಆಪಾದಿತನ ಕಡೆಯ
ಸಾಕ್ಷಿಗಳನ್ನು ಕೇಳಿಕೊಳ್ಳದೆ ಇದ್ದುದಕ್ಕಾಗಿ ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರನ್ನು ಕಟುವಾಗಿ

ಲೋಕಮಾನ್ಮ ಟಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೨೩೭

ಟೀಕಿಸಿದರು. ಈ ಖಟ್ಲಿಯಲ್ಲಿ ಹೊರಬಿದ್ದಿರುವ ಸಂಗತಿಗಳು ಓಳಕರಿಗೇ
ಹೆಚ್ಚು ಅನುಕೂಲವಾಗಿವೆ. ಎಂದು ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಟ್ಟಿರು. ಈ ರೀತಿ
೧೯೦೨ ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾದ ಖಟ್ಲೆಯು ೨ ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ ೧೯೦೪ ರ
ಮಾರ್ಚ ೪ ನೇ ತಾರೀಖಿಗೆ, ಓಳಕರು ನಿರ್ದೊೋಹಿಗಳೆಂದು ಸಾರಲ್ಪಟ್ಟು
ಕೊನೆಗೊಂಡಿತು. ಬಳಕರ ಚಾರಿತ್ರ್ಯಕ್ಗೆ ಮತಿ ಬಳೆಯಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದ
ಸರಕಾರದ ಮೋರೆಗೇ ಇದರಿಂದ ಮಶಿ ಹತ್ತಿ ತಂ.

ಟಳಕರು ನಿರ್ದೋಷಿಗಳೆಂದು ಸಾರಲ್ಪಟ್ಟ ಮೇಲೆ, ಓಳಕರು ಈ ಎಲ್ಲ
ಖಟ್ಲೆಯ ಬಗ್ಗೆ ತಮಗೆ ೩೦೦೦೦ ರೂಪಾಯಿಗಳು ಖರ್ಚಾಗಿವೆಯೆಂದೂ
ಅವುಗಳನ್ನು ಭಾರತ ಸರಕಾರವು ತಮಗೆ ಕೊಡಬೇಕೆಂದಣ ಕೇಳಿದರು.
ಆದರೆ ಈ ಬೇಡಿಕೆಗೆ ಮನ್ನ ಣೆ ದೊರೆಯಲಿಲ್ಲ. ಮುಂದೆ ಅವರು ೧೯೦೪ ರ
ಜುಲೈ ೩೦ನೇ ಇ ಸ್ಪೇಟ ಸೆಕ್ರೆ ಟರಿಯ ಕಡೆಗೆ ಅಪೀಲು ಮಾಡಿ
ಕೊಂಡರು. ಅವರು ಈ ಅಪೀಲಿಕಲ್ಲಿ ಈ ರೀತಿ ಹೇಳಿದ್ದ |

“ಮುಂಬಯಿ ಸರಕಾರವು ಈ ಖಟ್ಲಿಯಲ್ಲಿ ಕೈಹಾಕಿ, ಈ ಖಟ್ಲೆ
ತಮ್ಮದೊಂದೇ ಭಾವಿಸಿ, ನನ್ನ ವಿರುದ್ಧ ೬೦-೭೦ ಸಾವಿರ ರೂಪಾಯ
ಗಳನ್ನು ಖರ್ಚು ಮಾಡಿತು. ಇದರಿಂದ ನನ್ನ್ನ ವಿರೋಧೀ ಪಕ್ಷವು ಅಸಮಾನ
ಬಲಶಾಲಿಯಾಗಿ ನನಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ತೊಂದರೆಯಾಯಿತು ಇದಲ್ಲದೆ ಈ
ಖಟ್ಲೆಯು ಹೆಚ್ಚಿ ನ ಮಾನಸಿಕ ಚಿಂತೆಯನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡಿತು............
ಕಾಯದೇಶೀರ ನಡೆದ ಈ ವ್ಯವಹಾರದಲ್ಲಿ ಸರಿಕಾರದವರು ಕೈಹಾಕಿರ
ದಿದ್ದರೆ, ಆ ಮಾತೇ ಬೇರೆಯಾಗುತ್ತಿದ್ದಿ ತು. ಸರಕಾರವು ಹೀಗೆ ಕೈಹಾಕಿ
ದ್ದುದು ಕಾಯದೇದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಅಥವಾ ನ್ಯಾಯದೃಷ್ಟಿ ಯಿಂದ ಅಸಮರ್ಥ
ನೀಯವಿದೆ. ಹೀಗೆ ವಿಶೇಷ ಆಸ್ಥೆ ವಹಿಸಿ ಬಟ್ಲಿಗೆ ಕೈ ಹಾಕಿದ್ದರೂ ೨ ವರ್ಷ
ಗಳ ವರೆಗೆ ನಡೆದ ಈ ಖಟ್ಲೆ ಯಲ್ಲ ಆಪಾದಿತನಿಗೆ ತಗಲಿದ ಹಾನಿಯೆಲ್ಲಕೂ
ವಿ. ಆಸ್ಪನ್ನರು ಕಾರಣರೇ ಹೊರತು, ಸರಕಾರವು ಹೊಣೆಯಿಲ್ಲನೆಂದು
ಹೇಳಲು, ಸರಕಾರಕ್ಕೆ ಹೇಗೆ ಬಾಯಿ ಬರುವಜೋ ತಿಳಿಯದು. ಆದರೆ
ಸ್ವರ್ಗಸ್ಥನಾದ ನನ್ನ ಮಿತ್ರನ ಬಗ್ಗೆ ಮಾಡಬೇಕಾದ ಕರ್ತವ್ಯ ನಿರ್ವಹಣೆಯಲ್ಲಿ
ನಿಸ್ವಾರ್ಥಬುದ್ಧಿ ಯಿಂದ ನಡೆದುಕೊಂಡಡ್ದಕ್ಕಾಗಿ ಸರಕಾರವು ಇಷ್ಟು ತೊಂದರೆ
ಕೊಟ್ಟಿ ತು. ಸ್ಥಾನಿಕ ಸರಕಾರವು ತನ್ನ ಎಲ್ಲ ಶಕ್ತಿಗಳನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸಿ

೨೩೮ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ನನ್ನ ವಿರೋಧಿಯನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸಿತು. ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ನಾನು
೩೦೦೦೦ ಸಾವಿರ ರೂಪಾಯಿಗಳನ್ನು ಖರ್ಚುಮಾಡಬೇಕಾಯಿತು. ದೀರ್ಪ
ಸಮಯದ ವರೆಗೆ ನಡೆದ ಈ ಖಟ್ಲಿಯಲ್ಲಿ ಉಂಟಾದ ಅಪರಿಮಿತ ಮಾನಸಿಕ
ತೊಂದರೆಯಲ್ಲದೆ, ಇಷ್ಟು ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದ ಆರ್ಥಿಕ ವೆಚ್ಚವು ನನ್ನ
ಸ್ಥಾನಮಾನದಲ್ಲಿದ್ದ ವ್ಯಕ್ತಿಗೆ ಬಹಳ ದೊಡ್ಡ ಭಾರವೆನ್ನುವದು ಸ್ಪಷ್ಟವಿದೆ?
ಮೇಲೆ ವಿವರಿಸಿದಂತೆ ಕಾಯದೇ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ತಮ್ಮ ನ್ಯಾಯವಾದ
ಬೇಡಿಕೆಯನ್ನು ಸಮರ್ಥಿಸಿದ್ದಲ್ಲದೆ, ಓಳಕರು ಈ ಪ್ರಶ್ನೆಯನ್ನು ವಿಶಾಲ

ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಪರಿಶೀಲಿಸಬೇಕೆಂದು ತಿಳಿಸುತ್ತಾ, ಈ ರೀತಿಯಾಗಿ ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ.

“ಮಿತ್ರನ ಬಗ್ಗೆ ಮಾಡಬೇಕಾದ ಕರ್ತವ್ಯವನ್ನು ಪ್ರಾಮಾಣಿಕವಾಗಿ
ನಿರ್ವಹಿಸಿದ್ದ ತಪ್ಪಿಗಾಗಿ, ಬ್ರಿಟಿಶ್‌ ಸರಕಾರದ ಪ್ರಜೆಯೋರ್ವನಿಗೆ ಅತ್ಯಂತ
ಅನ್ಯಾಯನ್ನೆ ಸಗಲಾಗಿದೆ. ಸರಕಾರದ ನೌಕರನು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಖಜಾನೆ
ಖಂದ ೬೨ ಸಾವಿರ ರೂಪಾಯಿಗಳನ್ನು ಖರ್ಚುಮಾಡಿ, ಸುದೀರ್ಥ ಅವ
ಧಿಯವರೆಗೆ ಈ ಪ್ರಜೆಯ ಮೇಲೆ ಕೋರ್ಟನಲ್ಲಿ ಖಟ್ಲೆ ಮಾಡಿದ್ದಾನೆ.
ಈ ಖಟ್ಲೆ ಅನ್ಯಾಯದ್ದೆ ೦ದು ಹಾಯಕೋರ್ಟಿ ನಿರ್ಣಯ ಕೊಟ್ಟಿರುತ್ತದೆ.
ಸ್ವಾರ್ಥೀ ಜನರು ಸರಕಾರಕ್ಕೆ ತಪ್ಪು ಮಾಹಿತಿ ಕೊಟ್ಟು ಅಡ್ಡದಾರಿ ಹಿಡಿಸಿರ
ಬಹುದು. ಅದರೆ ಇಷ್ಟರವರೆಗೆ ನಡೆದದ್ದೆಲ್ಲ ಮಹಾಪರಾಧನವೆಂದು ಕಂಡು
ಬಂದಿದ್ದರೆ, ಇದಕ್ಕೆ ಒಲಿಯಾಗಿ ತೊಂದರೆಗೆ ಒಳಪಟ್ಟಿದ್ದ ವ್ಯಕ್ತಿಗೆ, ಆದ
ಹಾನಿಯನ್ನು ತುಂಬಿಕೊಡಲು ಸರಕಾರವು ನಿರಾಕರಿಸಿದುದಾದರೆ, ಅದು
ನಿರ್ದಯ ಮತ್ತು ಅನ್ಯಾಯದ ಕೃತಿಯಾಗುವದೆನ್ನುವದು ತಮಗೆಲ್ಲ ಸ್ಪಷ್ಟ
ವಿದ. ಈ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಸರಕಾರದ ಪ್ರತಿಷ್ಠೆಗೆ ಧಕ್ಕೆ ಬರದಂತೆ ನೋಡಿ
ಕೊಳ್ಳ ಬೇಕಾದಲ್ಲಿ ಉದಾರ ಬುದ್ಧಿಯಿಂದ ಈ ವಿಷಯವನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸು
ವದು ಅಎಶ್ಯವಿದೆ. ತಮ್ಮ ಸರಕಾರವು ಈ ರೀತಿಯ ಉದಾರತೆಯನ್ನು
ಅನೇಕಸಾರೆ ತೋರಿಸಿರುತ್ತದೆ.''

ಈ ರೀತಿ ಓಳಕರು ತಮಗಾದ ಹಾನಿಯನ್ನು ತುಂಬಿಕೊಡಲು
ಎಷ್ಟು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದರೂ ಅವರ ಬೇಡಿಕೆಯನ್ನು ಸರಕಾರವು ಮನ್ನ್ನಿಸಿರಲಿಲ್ಲ.
ಆದರೆ ಈ ಖಟ್ಲಿಯಲ್ಲಿ ಜಯಪಡೆದ ಈ ವೀರನಿಗೆ ಜನತೆ ಮಾತ್ರ ಹೆಚು
ಹೆಚ್ಚು ಬೆಂಬಲ ನೀಡಹತ್ತಿತು.

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಬಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೨೩೯

ಟಿಳಕರು ಈ ಪ್ರಕರಣದಿಂದ ಇನ್ನೂ ಮುಕ್ತರಾಗ್ದಿದಿಲ್ಲ. ದಿವಾಣಿ
ಪ್ರಕರಣವು ಹಾಗೆಯೇ ಉಳಿದಿದ್ದಿತು. ೧೯೦೪ರ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ವಿಚಾರಣೆಗೆ
ಬಂದು ೧೯೦೬ ಜುಲೈ ಯಲ್ಲಿ ಬಳಕರಂತೆಯೇ ನಿರ್ಣಯವಾಯಿತು. ಆದರೆ
ಪ್ರಶಿಪಕ್ಷಿಗಳು, ಹೈಕೋರ್ಟಿಗೆ ಅಫೀಲ ಮಾಡಿದರು. ನ್ಯಾ ಚಂದಾವರಕರ
ನ್ಯಾ. ಹೀಟನ ಇವರ ಮುಂದೆ ವಿಚಾರಣೆ ನಡೆದು, ಟಿಳಕರ ವಿರುದ್ಧ ತೀರ್ಸ್ರ
ಕೊಟ್ಟರು ಆಗ ಓಳಕರು ಮಂಡಾಲೆ ಜೇಲಿನಲ್ಲಿದ್ದರು. ಅವರ ವತಿ
ಯಿಂದ ಪ್ರಿನ್ಸಿಕೌನ್ಸಿ್ಲಿಗೆ ಅಪೀಲು ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ಪ್ರಿನ್ಹಿಕೌನ್ಸಿಲ್ಲಂ
ಬಳಕರಂತೆ ನಿರ್ಣಯ ಕೊಟ್ಟು ಈ ಪ್ರಕರ್ಣವನ್ನು ಒಮ್ಮೆ ಮುಗಿಸಿತು.

ಈ ಎಲ್ಲ ಪ್ರಕರ್ಣಗಳು ಕೊನೆಗೊಂಡನಂತರ ಕೊನೆಗೆ ಸತ್ಯವೇ
ಗೆದ್ದಿತ್ತು ಎಂದು ಓಳಕರು ಉದ್ಗಾರತೆಗೆದರು. «ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಕಾರ್ಯ
ಗಳಲ್ಲ ಮಂಂದಾಳುಗಳಾಗುವ ಜನರ ನೀತಿಯು ಜಿನ್ನಾ ಗಿರುವದಿಲ್ಲೆ ಬು
ದನ್ನು ಸಿದ್ಧನ ಪಡಿಸಬೇಕೆಂದಿದ್ದ ಸರಕಾರದ ಮನೋರಥವು ಭಗ್ನ ವಾಯಿತು:
ತದ್ವಿರುದ್ಧ ನ ವಾಗಿ, ಸರ ಒಮ್ಮೊ: ಸ್ರ ಲಫಂಗ ಜನರನ್ನು ಕಟ್ಟಿಕೊಂಡು
ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಯಾರನ್ನ ನಿನಾಕಾರಣವಾಗಿ ಅನ್ಯಾಯವಾಗಿ
ನೀಡಿಸುತ್ತಾರೆಂದು ೫ ಪ್ರಕರಣದಿಂದ ಸಿದ್ದವಾಗಿದೆ. ಒಂದು ಬಗೆಯಿಂದ
ಸಾರ್ವಜನಿಕರಿಗೆ ಲಾಭವೇ ಆಯಿತು'' ಎಂದು ಇದರ ನೊಮಾಂಸೆಯನ್ನು
ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ.

ಈ ಪ್ರಕರ್ಣವು ಓಳಕರನ್ನು ಹೆಣ್ಣುಮಾಡಿತು. ಅವರ ಆಯುಷ್ಯ
ದಲ್ಲಿ ೫ ವರ್ಷಗಳಾದರೂ ಕಡಿಮೆಯಾದವು. ಬ್ರಿಟಿಶರ ಕುಟಲ Kia
ಅನ್ಯಾಯವೂ ಬಯಲಿಗೆ ಬಂದಿತು. ದೊಡ್ಡವರಿದ್ದ ಓಳಕರು ಮಂ್ತಿಷ್ಟು
ನೊಡ ನರಾಡರು. ಟಿಳಕರ ಚಾರಿತ್ರ್ಯಕ್ಕೆ ಕಲಂಕ ಹಚ್ಚಬೇಕೆಂಬ ಕುಟಿಲ
ನೀತಿಯು ಫಲಿಸದೆ, ಬ್ರಿಟಿಶರ ಆಳಿಕೆಗೂ ಬ್ರಿ. ಜನಾಂಗಕ್ಕೂ ಮಾತ್ರ ಮತಿ
ಹತ್ತಿತು. ಗ್ರಹಣದಿಂದ ಮುಕ್ತ ನಾದ ಸೂರ್ಯನಂತೆ ರಾಜಕೀಯ ರಂಗದಲ್ಲಿ
ಬಳಕರು ಹೆಚ್ಚು ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಕಾಶಿಸಹತ್ತಿದರು.

ಟಿಳಕರ ಅದ್ಭುತ ಚೈತನ್ಯಶಕ್ತಿ

ಟಳಕರು ಪುನಶ್ಚ ಹರಿಃ ಓಂ, ಎಂದು ಕಾರ್ಯರಂಗಕ್ಕೆ ಇಳಿದರಷ್ಟೆ!
ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಜೀವನವು ಅವರ ಸ್ಫೂರ್ತಿಯಿಂದ ಚೈ ತನ್ಯಮಯವಾಗ
ಹತ್ತಿತು, ೧೯೦೦ ರಲ್ಲಿ ನಾನಾಫಡನೀಸರ ಶತಸಾಂವತ್ಸರಿಕ ಉತ್ಸವವು
ಬಂದಿತು. ಕೇಸರಿಯು ಈ ಉತ್ಸನವು ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದಿಂದ ನಡೆಯ
ಬೇಕೆಂದು ಸೂಚಿಸಿತು ಓಳಕರು ನಾನಾಫಡನೀಸರನ್ನು ಕುರಿತು
ಒಂದು ವಿಸ್ತ್ರತ ಪ್ರಬಂಧವನ್ನು ಬರೆಯಿಸಿ ಕೇಸರಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧಿಸಿದರು.

ಲಾರ್ಡ ಸ್ಟ್ಯಾಂಡರ್ಸ್ಟ್ರನ ಅಳಿಕೆಯು ಜನರಿಗೆ ಅತ್ಯಂತ ಅಪ್ರೀೀಯವಾಗಿ
ದ್ವಿತು, ಮುಂಬಯಿಯಲ್ಲಿಯ ಕೆಲವು ಸ್ಪಾರ್ಥ ಸಾಧಕರು ಅವರ ಸ್ಮಾರಕೆದಹೂಲಿ
ಎಬ್ಬಿಸಿದರು. ಗವ್ಹರ್ನರರ ಸ್ಮಾರಕಕ್ಕೆ ಬೇಡೆನ್ನುವ ಧೈರ್ಯವು ಸಾಮಾನ್ಯ
ಜನರಿಗೆ ಹೇಗಾಗಬೇಕು? ಜನ ಒಳಗೊಳಗೆ ಕುದಿಯಹತ್ತಿದರು. ಓಳಕರು
ಕತ್ತಿಯನ್ನು ಹಿರಿದರು. ಕೇಸರಿಯಲ್ಲಿ ಲೇಖ ಮಾಲೆಯನ್ನೇ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿ
ದರು. ಈ ಗನ್ತರ್ನರರ ಆಳಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಜನತೆಯು ಅತ್ಯಂತ ಕಷ್ಟ ಅನುಭೋಗಿಸ
ಬೇಕಾಯಿತೆಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದರು, ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸಿನ ಮಂಡನದಲ್ಲಿ ಲಾರ್ಡ
ಸ್ಟ್ಯಾಂಡರ್ಸ್ರರ ದುಷ್ಕ್ರುತ್ಯಗಳನ್ನು ನಿಂದಿಸಿ ಅವರ ಸ್ಮಾರಕಕ್ಕೆ ಸಹಾನು
ಭೂತಿಯನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸುವಡೆಂದರೆ, ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸಿನ ಬಗ್ಗೆ ಅನಿಶ್ಚಾಸವನ್ನುಂಟು
ಮಾಡಿದಂತೆಯೇ ಸರಿ, ಎಂದು ಮುಖಂಡರನ್ನು ಎಚ್ಚರಿಸಿದರು. ಸಾತಾರೆ
ಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಂತಿಕ ಸರಿಸತ್ತುಕೂಡುನದಿದ್ದಿ ತು. "ಮುನಸೀಪಾಲ್ಟಿಯ ಕಾಯದೆ,
ಜಮೀನದಾರರ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು ಕಡಿಮೆಮಾಡುವದು, ಖಾಸಗಿ ಶಿಕ್ಷಣ
ಸಂ ಸ್ಥೆಯ ಚಾಲಕರ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹರಣ, ವೃತ್ತ ಪತ್ರಗಳ ಮೇಲಾದ ನಿರ್ಬಂಧ
ಈ ಎಲ್ಲ ಅನಿಷ್ಟ ಪ್ರಕಾರಗಳು ಈ ಮಹನೀಯರ ಕಾಲದಲ್ಲಿಯೇ ಸಂಭವಿ
ಸಿವೆ. ಈ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳ ವಿಚಾರವಾಗದಿದ್ದರೆ ಪ್ರಾಂತಿಕ ಪರಿಷತ್ತು ಕರ್ತವ್ಯ
ವನ್ನು ಮಾಡಿದಂತಾಗುವದಿಲ್ಲ. ಆಧಿಕಾರಿಗಳು ಕ್ಸುದ್ರರಾಗುವರು ಎಂದು
ಬೆದರಿ, ನಮಗೆ ಯೋಗ್ಯ ಆಯೋಗ್ಯವೆನಿಸುವ ಸಂಗತಿಗಳ ಉಚ್ಚಾರ ಮಾಡುವ

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಬಳಕರ ಚಂತ್ರೆ ೨೪೧

ಹಕ್ಕನ್ನು ಕೂಡ ತಾವು ಕಾಯ್ದುಕೊಳ್ಳದಿದ್ದರೆ, ನಮ್ಮ ರಾಜಕೀಯ
ಉನ್ನತಿಯ ಆಸೆಯನ್ನೇ ಬಿಟ್ಟು ಬಿಡಬೇಕು, ಎಂದು ಜನರನ್ನು ಎಚ್ಚರಿಸಿ
ದರು. ಈ ಪ್ರಶ್ನೆಯು ಪರಿಷತ್ತಿನಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ಗೊಂದಲವನ್ನೇ ಎಬ್ಬಿಸಿತು.
ಓಳಕಪಕ್ಷ ಮತ್ತು ಮೇಥಾಪಕ್ಷಗಳ ನಡುವೆ ದ್ವಂದ್ರವೇ ನಡೆಯಿತು.
ಅಧ್ಯಕ್ಷರ ಬಿನ್ನಹದ ಮೇರೆಗೆ ಟಳಕರೇ ಪ್ರಶ್ನೆಯನ್ನು ಬಗೆಹರಿಸಿ, ವಿಜಯಿ
ಗಳಾದರು.

ಪಂಚಾಂಗ ಸಂಶೋಧನೆ, ಜ್ಞಾನೇಶ್ವರರು ಒಬ್ಬರೋ ಇಬ್ಬರೋ?
ಶಿವಾಜಿ ಜನ್ಮಕಿಥಿಯ ನಿರ್ಣಯ ಈ ಎಲ್ಲ ವಿಷಯಗಳೇ ಮೆಲೆ ತಮ್ಮ
ಅಭಿಪ್ರಾ ಯವನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿ, ವಿಚಾರಕ್ರಾಂತಿಯನ್ನುಂಟು ಮಾಡಿದರು.
ರಾಯಗಡದಲ್ಲಿ ಶಿವಾಜಿ ಸ್ಮಾರಕೋತ್ಸವವನ್ನೂ ಪುನಃ ಜರುಗಿಸಿ ಮತ್ತೆ
ಆ ಉತ್ಸವಕ್ಕೆ ಚಾಲನೆಯನ್ನು ಕೊಟ್ಟರು. ೧೯೦೦ ನವೆಂಬರದಲ್ಲಿ
ಮ್ಯಾಕ್ಸಮುಲ್ಲರು ಮರಣಹೊಂದಲ್ಲು ಅವರ ಬಗ್ಗೆ ಅತ್ಯಂತ ಉದಾತ್ತ
ಕಲ್ಪನೆಗಳನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದರು. "ಪ್ರಾಚ್ಯಭಾಷೆಯ ಅಥವಾ ಧರ್ಮಗ್ರಂಥ
ಗಳ ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಅಭ್ಯಾಸವನ್ನು ಯಾರಿಗಾದರೂ ಮಾಡಬೇಕಿದ್ದರೆ, ಈ
ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ವಿದ್ವಾಂಸರ ಗ್ರಂಥವನ್ನೋದದೆ ಪರಿಪೂರ್ತಿಯಾಗುವದಿಲ್ಲ'
ಎಂದು ಧನ್ಯೋದ್ಗಾರಗಳನ್ನು ತೆಗೆದು, ನಮ್ಮು ವಿದ್ವಾಂಸರೂ ಅವರ
ಅನುಕರಣ ಮಾಡಬೇಕೆಂದು ಸೂಚಿಸಿದರು.

ಲಾಹೋರ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಭೆಯು ಬಂದಿತು. (೧೯೦೦) ದಾದಾಭಾಯಿ
ನವರೋಜಿ, ಹ್ಯೊಮ, ವೆಡರಬರ್ನ್‌ ಈ ಮೂವರ ಸಹಿಯಂಂದ ಇಂಡಿಯಾ,
ಪತ್ರದಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಭೆಯ ರಥವನ್ನು ಇಲ್ಲಿಯವರಿಗೆ ಎಳೆದಿದ್ದೇವೆ,
ತರುಣರು ಮುಂದೆ ಬಂದು, ಅದರ ಹೊಣೆಯನ್ನು ಹೊರಬೇಕೆಂದು,
ಕಳಕಳಿಯಿಂದ ಉಪದೇಶಿಸಿದ ಒಂದು ಪತ್ರವು ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಯಿತು, ಬಳಕರು
ಕೂಡಲೇ ಅದನ್ನು ಸ್ವಾಗತಿಸಿದರು. «ಮುಧಿತ್ರಯರ ಮನವಿ? ಎಂದು
ಮನ್ನಿಸಿದರು. ಅವರಿಗೆ ಧನ್ಯವಾದಗಳನ್ನು ಅರ್ಪಿಸಿದರು. ನಮ್ಮ ಜನರು
ಅವರಿಗೆ ಕೊಡಬೇಕಾದ ಬೆಂಬಲವನ್ನು ಕೊಟ್ಟಿಲ್ಲವೆಂದು ಖೇದವನ್ನು
ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿ, ತರುಣರು ಹೊಣೆಹೊರಲು ಮುಂದೆ ಬರಬೇಕೆಂಬ ಪಲ್ಲವಿ
5.೬ ಹಾಡಿದರು. ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಓಳಕರು ಸಭಾಪೀಠದ

೨೪೨ ಮಿಂಚಿ ನಬಳ್ಳಿ

ಮೇಲೆ ಬಂದೆ ಕೂಡಲೇ ಸರ್ವ ಜನರೂ ಅವರನ್ನು ಅತ್ಯಂತ ಸಂಭ್ರಮ
ದಿಂದ ಸ್ವಾಗತಿಸಿದರು. ತಮ್ಮು ಭಕ್ತಿ, ವಿಶ್ವಾಸಗಳನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದರು.
ಅವರು ಜಯಜಯಕಾರವನ್ನು ಮಾಡಿದರು. ಅವರ ಶೀಲವನ್ನು ಕೊಂಡಾಡಿ
ದರು. ಜನತೆಯ ಪ್ರೀತಿವಾತ್ರರೆಂದು ರಾಷ್ಟ್ರವು ತೋರಿಸಿತು.

೧೯೦೧ ನೇ ಜನವರಿಯಲ್ಲಿ ನ್ಯಾ. ರಾನಡೆ, ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ಮಹಾ
ರಾಣಿಯವರು ತೀರಿಕೊಂಡರು. ಸುಧಾರಕರ ಬಗ್ಗೆ ಓಳಕರಿಗೆ ಆದರಬುದ್ಧಿ
ಯಿರದಿದ್ದರೂ ರಾನಡೆಯವರ ಬಗ್ಗೆ ಅತ್ಯಂತ ಪೂಜ್ಯ ಭಾವವಿದ್ದಿ ತು. ಅವರಿಗೆ
ದುಃಖವಾಯಿತು. ಅದು ಅವರ ಮೃತ್ಯುಲೇಖದಲ್ಲಿ ಕಂಡು ಬರುವದು. "ರಾನಡೆ
ಯವರ ಬುದ್ಧಿ, ಕರ್ತೃತ್ವ ಶಕ್ತಿ, ವಿದ್ವೆತ್ತೈ, ರಾಷ್ಟ್ರದ ಮುಂದಾಳುತ್ವ, ಈ ಸಂಗ
ತಿಗಳು ನೆನಪಾದೊಡನೆ, ಅವರ ಮೃತ್ಯುವಿನಿಂದ ಕ್ಷಣಹೊತ್ತು ಜಗತ್ತು
ಶೂನ್ಯದಂತೆ ಭಾಸವಾಗುತ್ತದೆ. ಅನರ ಅಲೌಕಿಕ ಬುದ್ದಿ, ದೀರ್ಫಸತತ
ವ್ಯಾಸಂಗ, ದೇಶಹಿತದ ನಿಜವಾದ ಕಳಕಳಿ, ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸದ ವ್ಯಸನ
ಗುರಿತಪ್ಪದ ಕಲ್ಪಕತೆ, ಇವು ರಾನಡೆಯವರ ಮುಖ್ಯ ಗುಣಗಳು. ಮಹಾ
ರಾಷ್ಟ್ರೀಯರಿಗೆ ದೀಕ್ಸೆಯನ್ನು ಕೊಟ್ಟವರಲ್ಲಿ ಮೊದಲಿಗರು. ರಾನಡೆ
ಯವರಂಥ ಪುರುಷರು ಬ್ರಿಟಿಶ್‌ ರಾಜ್ಯ ಪ್ರಾರಂಭವಾದಂದಿನಿಂದ ಯಾರೂ
ಆಗಿಲ್ಲ. ಅವರ ಸ್ಥಳವನ್ನು ತುಂಬುವವರೂ ಇಲ್ಲ. ಯತತಾಮವಿ ಸಿದ್ದಾನಾಂ
ಕಶ್ಚಿನ್‌ಮಾಂ ವೇತ್ತಿ ತತ್ವತಃ ಎಂಬ ವಚನವು ರಾನಡೆಯವರಿಗೆ ಅನ್ವಯಿ
ಸುತ್ತದೆ. ಎಂದು ವರ್ಣಿಸಿದರು.

ಬ್ರಿಬಿಶ ರಾಜ್ಯದೊಡನೆ ಹೋರಾಡುತ್ತಿದ್ದರೂ ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ
ಅದನ್ನು ನುಂಗಿಕೊಂಡರು. "ಮಹಾರಾಣಿಯವರು ಮನಸ್ಸಿನಿಂದ ಕೋಮ
ಲರೂ ಸದಾಚಾರಿಗಳೂ ಪ್ರಜೆಗಳ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಪ್ರೇಮಾದರ ಉಳ್ಳವರೂ
ಲೋಕ ಪ್ರಿಯರೂ ಆಗಿದ್ದರೆಂದು ವರ್ಣಿಸಿ, ಅವರ ಜಾಹೀರನಾಮೆಯು
ಭಾರತಕ್ಕೆ ಅವರು ಹಾಕಿಕೊಟ್ಟಿ ತಾಮ್ರ ಪಟವಾಗಿದೆ'ಎಂದು ಬರೆದರು,

೧೮೯೬ ರಿಂದ ೧೯೦೦ ರ ವರೆಗೆ ಬಿದ್ದ ಬರಗಾಲಗಳಿಂದ ರೈತರ ಶಕ್ತಿ
ಯೆಲ್ಲವೂ ಆರ್ಥಿಕ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಕುಗ್ಗಿ ಹೋಯಿತು. ಅವರ ಭೂಮಿ ಕಾಣಿಕೆ
ಗಳೆಲ್ಲ ಸಾವುಕಾರರ ವಶವಾಗಹತ್ತಿದವು. ಇಲ್ಲವೆ ತಗಾಯಿ ವಸೂಲಿಗೆಂದು
ಸರಕಾರಕ್ಕೆ ಜಮಾ ಆಗಹತ್ತಿ ದವು. ರೈತರಿದ್ದರೆ ರಾಜ್ಯ ಎಂದು ವಿಚಾರಮಾಡಿ

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಟಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೨೪ ್ಠಿ

ಕೈತರಿಂದ ಭೂಮಿಗಳು ಕೈಬಿಡದಂತೆ ಮಾಡಬೇಕಾದರೆ, ರೈತರ ಹೊಲ
ಮಾರುವ ಹಕ್ಕನ್ನು ನಷ್ಟಪಡಿಸಬೇಕು ಎಂಬ ವಿಚಾರದಿಂದ ಹೊಸ ಕಾಯ
ದೆಗೆ ಸರಕಾರವು ಕೈ ಹಾಕಿತು. ಈ ಉಪಾಯವು ಭಯಂಕರವಾಗಿದ್ದಿ ತಂ.
ಬಖಟಳಕರು ಇದರ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ ರೈತರನ್ನು ಎತ್ತಿ ಹಿಡಿದರು. "ಭೂಮಿಯ
ಒಡೆತನ ಮುಣುಗಿತು. ಸಾವುಕಾರನೂ ಸತ್ತ್ಯರ್ಸೆ ತನೊಸತ್ತ, ಈ ಬಿಲ್ಲನ ತತ್ವವು
ನಮಗೆ ಮಾನ್ಯವಿಲ್ಲ? ಎಂದು ಅಗ್ರಲೇಖ ಬರೆದು, ದೇಶದಲ್ಲಿ ಬಿರುಗಾಳಿಯ
ನೈ ಬ್ಬಿಸಿದರು.

೧೯೦೧ರ ಸಪ್ಟೆಂಬರ ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ ಮುಂಬಯಿ ಪ್ರಾಂತಿಕ ಪರಿಷತ್ತು
ಮುಂಬಯಿಯಲ್ಲಿ ಜರುಗಿತು. ಲ್ಯಾಂಡ ರನ್ಹಿನ್ಯೂ ಬಿಲ್ಲಿನ ಚರ್ಚೆಯಾಯಿತು.
ಬರಗಾಲದ ಸಂಬಂಧದೆ ಗೊತ್ತುವಳಿಯನ್ನು ಗೋಕುಲದಾಸ ಪರೇಖರು
ಮಂಡಿಸಿದರು. ಟಳಕರು ಅನುಮೋದನವಿತ್ತರು. ೧೯೦೧ರ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸು ಕಲ
ಕತ್ತೆ ಯಲ್ಲಿ ಜರುಗಿತು. ದೀನಶಹಾ ವಾಚ್ಛಾರವರು ಅಧ್ಯ ಕ್ಷತೆ ವಹಿಸಿದ್ದರು.
ಪಂ. ಮದನ ಮೋಹನ ಮಾಲವೀಯವರು, ಶಿಕ್ಷಣ ಕಮಿೂಶಸ್ತಿನ ವಿಷಯ
ವಾಗಿ ಗೊತ್ತುವಳಿಯನ್ನು ಮಂಡಿಸಿದರು. ಅದಕ್ಕೆ ಟಳಕರು ಅನುಮೋದನ
ಕೊಡುತ್ತ, ಭಾರತ ಹಾಗು ಜಪಾನದೇಶಗಳ ಶಿಕ್ಷಣ ಪದ್ಧತಿಯ ತುಲನೆ
ಯನ್ನು ಮಾಡಿತೋರಿಸಿದರು. ಕಲಕತ್ತಿಯಿಂದ ಮರಳುವಾಗ ನಾಗಪೂರ
ದಲ್ಲಿ ಇಳಿದರು. ಮ್ಯಾರೀಸ ಕಾಲೇಜ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಟಳಕರಿಗೆ ಮಾನಪತ್ರ
ವನ್ನು ಸಮರ್ಪಿಸಿದರು. "ಆಧುನಿಕ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಗೀತೆಯನ್ನು ಅಭ್ಯಾಸ
ಮಾಡಿದರೆ, ಧರ್ಮಬುದ್ಧಿ ಯನ್ನು ಜಾಗೃತವಾಗಿಟ್ಟುಕೊಂಡು, ಮನುಷ್ಯನಿಗೆ
ಕರ್ತವ್ಯದ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ತೋರಿಸುವ ಗ್ರಂಥವಿದೆಂದು ಅನಿಸುತ್ತದೆ' ಎಂಬ
ತನ್ಮು ಕರ್ಮ ಯೋಗ ಗ್ರಂಥದ ಬೀಜವನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು

೧೯೦೩ ರಲ್ಲಿ ಮಾರ್ಚ ೨೬ಕ್ಕೆ ಧಾರವಾಡದಲ್ಲಿ ಮುಂಬಯಿ ಪ್ರಾಂತಿಕ
ಪರಿಷತ್ತು ಸೇರಿತು. ಪಾಂಡುರಂಗರಾನ ಅಠವಲೆಯವರು ಸ್ವಾಗತಾಧ್ಯಕ್ಷ
ರಿದ್ದರು, ದಾಜೀಸಾಹೇಬ ಖರೆಯವರು ಅಧ್ಯಕ್ಷಸ್ಥಾನ ವಹಿಸಿದ್ದರು. ಈ
ಪರಿಷತ್ತಿನಲ್ಲಿ, ಭೂಕಂದಾಯದ ಪ್ರಶ್ನೆಯ ಚರ್ಚೆಯಾಗುವದಿತ್ತೆಂದು
ಟಳಕರೂ ಬಂದಿದ್ದರು. ಓಳಕ ಹಾಗು ಖರೆಯವರು ಕೂಡಿಕೊಂಡೇ ಅಧ್ಯ
ಕ್ಷರ ಭಾಷಣವನ್ನು ಬರೆದಿದ್ದರು. ಭೂಕಂದಾಯವು ಪ್ರಾರಂಭವಾದಾಗ

೨೪೪ ಸಂ ಚಿನಬಳ್ಳಿ

೧ ಕೋಟ ೪೨ ಲಕ್ಷರೂ. ಇದ್ದಿತು. ಅದು ಎರುತ್ತೆ, ಎರುತ್ತ ೧೯೦೨ ನೇ
ಇಸ್ತಿಗೆ೩ ಕೋಟ ಗ೧ಂ ಲಕ್ಸಕ್ಸೆ ಹೇಗೆಮುಟ್ಟದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಸಪ್ರಮಾಣ
ವಾಗಿ ಸಿದ್ದಮಾಡಿ ತೆಸೀರಿಸಿದ್ದರು. ಪ್ರಾಂತಿಕ ಪರಿಸತ್ತಿ ನೊಡಕೆ,
ಸಾಮಾಜಿಕ ಪರಿಷತ್ತೂ ಕೂಡಿತ್ತು.

೧೯೦೩ರ ೧ನೇ ಜನವರಿ ದಿವಸ ದಿಲ್ಲೀದರ್ಬಾರ ನಡೆಯಿತು. ಇಂತಹ
ವೈಭವಪೂರ್ಣ ದರ್ಬಾರವು ಈ ಮೊದಲು ಜರುಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಮೆರವಣಿಗೆ
ಜಾಹೀರನಾಮೆ, ಸುಗ್ರಾಸಭೋಜನ, ಯತೇಷ್ಮ ಮದ್ಯಪಾನ, ಪರೇಡ
ಪ್ರಾರ್ಥನಾ ಮೊದಲಾದವುಗಳು ನಡೆದ ರೀತಿಯನ್ನು ನೋಡಿದರೆ, ಭಾರತದೆ
ಸಂಪತ್ತು, ಶೋಭೆ, ಐಶ್ವರ್ಯಗಳು ಒಂದೆಡೆ ಸವಿ್ಮಿಳಿತವಾದಂತೆ ಕಾಣುತ್ತಿ
ದ್ದಿತು. ಬಾದಶಹನ ಪ್ರತಿನಿಧಿ ಎಂದು ಕರೆಯಿಸಿದ ರಾಜಪುತ್ರನಿಗಿಂತಲೂ
ಲಾರ್ಡ ಕರ್ಶುನನ ಸನ್ಮಾನವೇ ಹೆಚ್ಚಿನದೆಂದು ಅಸ ಕಾಣುತ್ತಿದ್ದಿತು. ಈ
ಸಮಾರಂಭಕ್ಕೆ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರೆಂದು ಎಲ್ಲ ರಾಜ ಮಹಾರಾಜರನ್ನು ಕರಿಸಿದ್ದರು.
ಬ್ರಿಟಿಶ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಮುದ್ರೆಯನ್ನು ಭಾರತೀಯರ ಮೇಲೆ ಒತ್ತುವುದೇ
ಕರರ್ಬು ನನ ಉದ್ದೆ ಶವಿದ್ದಿತು. ತಾವು ಹೆಚ್ಚಿನವರು,ಸುಸಂಸ್ಕ್ರೃತರು,ಬಲಾಢ್ಯರು
ಎಂಬುದನ್ನು ಬಿಂಬಿಸುವದೇ ಈ ದರ್ಬಾರಿನ ಮೂಲ ಉದ್ದೆ ಶ. ಸ್ವಾಭಿಮಾನಿ
ಗಳಾದ ಉದೇಪುರದ ಮಹಾರಾಣಾರಂಥನರು ನೆವ ತೋರಿಸಿ, ತಪ್ಪಿಸಿ
ದರು. ಮೇಲ್ರೋರಿಕೆಗೆ ಬಾದಶಹರ ಭಾಷಣವು ಹೇಗೆ, ತಾಯಿಯ
ಅನುಕರಣ ಮಾಡುವೆನೆಂದಿದ್ದಿತೋ ಹಾಗೆಯೇ ಓಳಕರೂ ದರಬಾರದ ಅಭಿ
ನಂದನೆ ಮಾಡಿದರು. ದರ್ಬಾರಕ್ಕೆ, ಕೋಟ್ಯಾವಧಿ ರೂಪಾಯಿಗಳು ಹಾರಿ
ಹೋದವು. ಆದರೆ ಪ್ರಜೆಗಳಿಗೆ ಎಳ್ಳಷ್ಟೂ ಲಾಭವಾಗಲಿಲ್ಲ. ದಿಲ್ಲಿ,
ದರ್ಬಾರವೆಂದರೆ ಲಾರ್ಡ ಕರ್ಗ್ದುನನ ಅಹಂಕಾರದ ಪುಂಡುಗಾರಿಕೆಯ
ಆಟವಾಗಿದೆ, ಎಂಬ ಮಾತನ್ನು ವಾಚಕರಿಗೆ ಮನಗಾಣಿಸಿಕೊಟ್ಟ ರು.
ಪಕ್ವಾನ್ನಗಳನ್ನು ಹೊಡೆದ, ಬೆಲೆಬಾಳುವ ಮದಿರೆಯನ್ನು ಸೇವಿಸಿದ, ರಾಜ
ಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳು ಕುತುಬಮೀನಾರವನ್ನು ಹತ್ತಿ ಸುತ್ತುಕಡೆಗೆ ದೃಷ್ಟಿಯನ್ನು
ಹೊರಳಿಸಬೇಕು. ಅಂದರೆ ದಿಲ್ಲಿಯಲ್ಲಿಯ ಹಳೆಯ ಏಳು ರಾಜಧಾನಿಗಳ ಗತಿ
ಏನಾಗಿದೆ ಎಂಬುದು ತಿಳಿಯುವದು. ಎಂದು ಅಧಿಕಾರಿಗಳನ್ನು ಎಚ್ಚರಿಸಿ

ದರು. ಸ್ವರಾಜ್ಯದ ಅನುಭವವನ್ನು ಪಡೆದ ಪ್ರಜೆಗಳ ಪ್ರೇಮವು ಇಂಥ

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಬಳಕರ ಚಂತ್ರೆ ೨೪೫

ಮೋಹಕ ದರ್ಬಾರಗಳಿಂದ ಹೊರಳುವದು ಎಂದು ತಿಳಿಯುವದು ವ್ಯರ್ಥ
ವೆಂದು ಹೇಳಿದರು. ಸಂಸ್ಥಾನಿಕರು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಕೈಗೊಂಬೆಗಳೆಂದು ಪ್ರ
ದರ್ಬಾರವು ತೋರಿಸಿತೆಂದು ಸಂಸ್ಥಾಫಿಕರಿಗೆ ಏಟುಕೊಟ್ಟಿ ರು.

೧೯೦೩ ರಲ್ಲಿ ಮದ್ರಾಸದಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಭೆ ಜರುಗಿತು. ಅಧ್ಯೆ ಕ್ಷರಾದ
ಲಾಲ ಮೋಹೆನಘೋಷರು ದಿನ್ಲಿ ದರ್ಬಾರದ ದುಂದುಗಾರಿಕೆಯನ್ನು ಕಟು
ವಾಗಿ ಖಂಡಿಸಿದರು. ಈ ಸಭೆಗೆ ಹ್ಯೂಮ ಸಾಹೇಬರು ನಿಮ್ಮ ಚಳವಳಿಯು
ಯೋಗ್ಯದಿಶೆಯಿಂದ, ಕಳಕಳಿಯಿಂದ ಸಾಗಿದೆ ಎಂದು ನನಗೆ ಮನವರಿಕೆ
ಯಾದರೆ ನಾನು ಆನಂದದಿಂದ ಪ್ರಾಣಬಿಡುವೆನು, ಎಂದು ಪತ್ರಬರೆದಿದ್ದರು.
ಇದನ್ನು ದ್ದೇಶಿಸಿ ಭಳಕರು "ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಭೆಯು ೧೮ ವರ್ಷ ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿ
ಎಲ್ಲ ನ್ಯಾಯನಾದ ಬೇಡಿಕೆಗಳನ್ನು ಸರಕಾರದ ಮುಂದೆ ಇಟ್ಟಿತು. ಮೊದ
ಮೊದಲು ಸರಕಾರಕ್ಕೆ ಸ್ವಲ್ಪು ಅಂಜಿಕೆಯಾದರೂಇದ್ದಿತು. ಆದರೆ ಈಗ
ಆ ಭೀತಿಯೂ ಹಾರಿಹೋಗಿದೆ. ಇದನ್ನು ವಿಚಾರಮಾಡಿದರೆ ನಾವೆಲ್ಲಿಯೋ
ತಪ್ಪುತ್ತೇವೆ ಎಂಬುದು ಸಹಜವಾಗಿ ಹೊಳೆಯುವದು. ಕಾಯದೆ ಬದ್ಧ
ವಾದ ಮಾರ್ಗವೇ ರಾಷ್ಟ್ರೋನ್ನತಿಯ ಮಾರ್ಗವಾಗಿದ್ದಲ್ಲಿ ಅದು ನಮಗೇಕೆ
ಫಲಕಾರಿಯಾಗಿಲ್ಲ? ಈ ಮಾರ್ಗವು ನಿಜವಾಗಿರದಿದ್ದರೆ ಇದಕ್ಕಿಂತಲೂ
ಶ್ರೇಯಸ್ಕರವಾದ ಬೇರೆ ಮಾರ್ಗವನ್ನ್ವೇಕೆ ಹಿಡಿಯಬಾರದು? ಎಂದು ಪ್ರಶ್ನಿ
ಸಿದರು.

೧೯೦೪ ರಲ್ಲಿ ಮುಂಬಯಿಯಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಭೆಯು ಜರುಗುವದಿ
ದ್ದಿತು, ವುಯಿಲ್ಯಂ ಡಿಗ್ಬಿಯವರು ವರ್ಷವೆಲ್ಲ ಕಾರ್ಯಸಾಗುವಂತೆ ಒಂದು
ಯೋಜನೆಯನ್ನೂ ಸಿದ್ಧಪಡಿಸಿದ್ದ ರು. ಭಾರತೀಯರು ಸತತ ಪ್ರಯತ್ನಿ
ಸಿದರೆ, ಫಿಲಫಾಯನದಂತೆ, ಸ್ವರಾಜ್ಯವನ್ನು ಸಡೆಯಬಹುದೆಂದು ಸೂಚಿಸಿ
ದ್ದರು. ಕಾರ್ಯಮಾಡಲು ಯಾರೂ ಸಿದ್ಧರಿರಲಿಲ್ಲ. ತದ್ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ
ಚಂದಾವರಕರ, ತಯ್ಯಬಜಿ, ಸುಬ್ರಮ್ಹಣ್ಯಯ್ಯರ ಮೊದಲಾದವರು
ಸರಕಾರಿ ನೌಕರಿಯನ್ನು ಹಿಡಿದರು. ಹಳೆಯ ಮುಖಂಡರಿಗೆ ಅಂದರೆ
ಮೆಥಾ ಮೊದಲಾದವರಿಗೆ ಹ್ಯೂಮ್‌ ಮೊದಲಾದವರು ಹೆಸರಿಡಹೆತ್ತಿದ್ದರು.
ಇದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ದಾದಾಭಾಯಿಯವರು, ಅಮಸ್ಪರ್ಡಾಮದಲ್ಲಿ (೧೯೦೪
ಸಪ್ಟಂಬರ) ಸೇರಿದೆ ಸೋಶಿಯಾಲಿಸ್ಟರ ಸಭೆಗೆ ಹೋದರು. ಭಾರತದ

೨೪೬ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಭವಣೆಯಸನ್ನೆಲ್ಲ ವರ್ಣಿಸಿ, ಅದರೆ ನಿವಾರಣೋಪಾಯವನ್ನು ಸೂಚಿಸಿದರು.
ಅವರ ಭಾಷಣವು ಅತ್ಯಂತ ತೀಕ್ಷ್ಣ ವಾಯಿತು. ಸರ್ವ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ
ಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳು ಅವರ ಜಯಘೋಷ ಮಾಡಿದರು. ಇದು ಕೆಲವರ ಮನಸ್ಸಿಗೆ
ಬರಲಿಲ್ಲ. ಹ್ಯೂಮ, ವೆಡರಬರ್ನರ ಮಾತುಗಳು ಮೆಥಾದಿಗಳಿಗೆ ರುಚಿಸ
ದಿರುವಂತೆ ನನರೋಜಿಯವರ ಈ ಉಗ್ರತೆಯು ಕೆಲವರಿಗೆ ಸೇರಲಿಲ್ಲ.

ವೆಡರಬರ್ನರು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಭೆಯನ್ನು ಉದ್ದೇಶಿಸಿ ಒಂದು ಪತ್ರ
ವನ್ನು ಬರೆದರು. "ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಭೆಯು ತನ್ನ ಕಾರ್ಯದ ಬಗೆಗೆ ಹೊಸ
ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಹುಡುಕದೆ ಗತ್ಯಂತರವಿಲ್ಲ, ಎಂಬುದೇ ಆ ಪತ್ರ. ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ
ಸಭೆಯ ಗೊತ್ತುವಳಿಗಳೆಂದರೆ ರೋಗದ ನಿದಾನದಂತೆ, ಆದರೆ ಔಷಧವು
ಬೇರೆಯಿರುತ್ತದೆ. ವಿಲಾಯತಿಯಲ್ಲಿಯ ಜನರ ಮನಸ್ಸಿನ ಮೇಲೆ ಹೆಚ್ಚು
ಪರಿಣಾಮವಾಗಿರದಿದ್ದರೆ ಎಲ್ಲವೂ ವ್ಯರ್ಥ, ಎಂದು ಓಳಕರು ಭಾಷಣ
ಮಾಡಿದರು. ಮತ್ತು "ಸತತ ಪ್ರಯತ್ನ ಹಾಗು ಸ್ವಾವಲಂಬನಗಳನ್ನು
ಉಪಯೋಗಿಸಲು ಯಾವಾಗ ಮನುಷ್ಯನು ಪ್ರವೃತ್ತನಾಗುವನೋ ಆಗಲೇ
ಸಿದ್ಧಿ ಯಾಗುವದು ಎಂದು, ಮಾರ್ಗದರ್ಶನ ಮಾಡಿದರು.

(ಇದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಸ್ಫೂರ್ತಿದಾಯಕ ಅಗ್ರಲೇಖ ಬರೆದು, "ನೀವು
ಮಾಡುವದನ್ನು ಮನಃ ಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ಸತತ ಹುರುಹಿನಿಂದ ಮಾಡಿರಿ' ಎಂದು
ಉಪದೇಶಮಾಡಿದರು. ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸಿನ ಕಾರ್ಯಕರ್ತರು ಅಧಿಕಾರದ ಸ್ಮಾನ
ಗಳನ್ನು ಹಿಡಿದು ಕುಳಿತು ಕಾರ್ಯಮಾಡುವದಿಲ್ಲೆಂಬುದೇ ಅವರ ಆರೋಪ.
ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಭೆಯು ಸರ ಹೇನ್ರಿಕಾಟಿನ್ನರ ಅಧ್ಯಕ್ಷತೆಯಲ್ಲಿ ಜರುಗಿತು.
ಬಳಕರು ಹೇನ್ರಿ ಕಾಟನ್‌, ವೆಡರಬರ್ನ ಇಬ್ಬರೊಡನೆಯೂ ಇಂಗ್ಲಂಡ
ದಲ್ಲಿಯೂ ಭಾರತದಲ್ಲಿಯೂ ಚಳವಳಿಯನ್ನು ಹೇಗೆ ನಡೆಯಿಸಬೇಕೆಂಬ
ಬಗ್ಗೆ ವಿಚಾರ ವಿನಿಮಯಮಾಡಿದರು. ಬಹಿರಂಗವಾಗಿ ಯಾವ ಮತ
ಭೇದವೂ ಹೊರಬರಲಿಲ್ಲ. ಟಳಕರು ಸ್ವಾಗತಮಂಟಪದಲ್ಲಿ ಬಂದೊಡನೆಯೇ
ಅವರ ಸ್ವಾಗತವನ್ನು ಒಳ್ಳೇ ಸಂಭ್ರಮದಿಂದ ಜನ ಮಾಡಿತು. ಅಲ್ಲಿ
ಮಹಮ್ಮದ ಭಿಮಜಿ ಎಂಬ ಮುಸಲ್ಮಾನ ಕಾಂಗ್ರೆಸ ಭಕ್ತರು, ಓಳಕರ ಜಯ
ಜಯಕಾರ ಮಾಡುವದರಲ್ಲಿ ಅಗ್ರಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದ್ದರು.

ಆರನೆಯ ಘಟ್ಟ
ಟಿಳಕರ ಜೀವನದಲ್ಲಿಯ ಸುವರ್ಣಯುಗ
೧೯೦೫-೧೯೦೮

ವಂಗ ಭಂಗ

೧೯೦೫ ರಿಂದ ೧೯೦೮ರ ವರೆಗಿನ ಕಾಲವು ಭಾರತದ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ
ಅಪೂರ್ವವಾದ ಕಾಲವೆಂದು ಹೇಳಬಹುದು. ' ಭಾರತದ ಪುನರುತ್ಥಾನ
ವಾದುದು ಈ ಕಾಲದಲ್ಲಿಯೇ! ಈ ಕಾಲದ ಲೋಕಮಾನ್ಯರ ಜೀವನನು
ಅದ್ಭು ತರಮ್ಯವಾದ ರೋಮಾಂಚಕಾರಿ ಘಟನೆಗಳಿಂದ ತುಂಬಿಹೋಗಿದೆ.
ವಿಲಕ್ಷಣವಾದ ಚೈತನ್ಯದಿಂದ ತುಂಬಿ ತುಳುಕುತ್ತಿದೆ. ಅವರು ರಾಷ್ಟ್ರದಲ್ಲಿ
ನವ ಉತ್ಸಾಹವನ್ನುಂಟುಮಾಡಿದರು. ತರುಣರನ್ನು ಬಡಿದೆಬ್ಬಿಸಿದರು.
ಹೋರಾಟಕ್ಕಾಗಿ ಹುರಿದುಂಬಿಸಿದರು. ಕುಶಲ ಸೇನಾಪತಿಯಂತೆ ರಾಷ್ಟ್ರ
ವನ್ನು ಮುನ್ನಡೆಸಿದರು. ರಾಷ್ಟ್ರವನ್ನು ಕುಣಿಸಿದರು. ತಾವೂ ಕುಣಿದರು,
ಭಾರತದ ರಾಜಕಾರಣದ ದಿಶೆಯನ್ನೆೇ ಬದೆಲಿಸಿಬಿಟ್ಟಿ ರು.

ಲಾರ್ಡ ಕರ್ಗ್ಯುನರ ದುರ್ದಮನೀಯವಾದ ಆಳಿಕೆಯು ಜನರನ್ನು
ಕೆರಳಿಸುತ್ತ ನಡೆದಿದ್ದಿ ತು. ಟಳಕರು ಮೊದಲಿಗೇ "ಭಾರತೀಯರ ಧನ
ಹಾಗು ರಕ್ತವನ್ನು ಶೋಷಿಸಿ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಬಲಪಡಿಸಲು ಕರರ್ಟುನರು
ಬಂದಿರುವರೆಂದು' ಭವಿಷ್ಯ ನುಡಿದಿದ್ದರು. ಅನನ ಅಸರಾಧಗಳೂ ಮಿತಿ
ಮೀರಿದ್ದವು. ವಂಗಭಂಗದಿಂಡೆ ಅವನ ಉನ್ಮ ತ್ತತೆಯು ಶಿಖರಕ್ಕೆ
ಮುಟ್ಟಿ ತು. ಬಂಗಾಲವನ್ನು ಇಬ್ಬಾಗಿಸಿ, ಬಂಗಾಲಿಯರ ಮರ್ಮಕ್ಕೆ
ನೆಟ್ಟು ಕೊಟ್ಟನು.

ಆಡಳತೆಯ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಬಂಗಾಲ ಪ್ರಾಂತವು ಬಹಳೇ ದೊಡ್ಡ
ದೆಂದು ೧೮೭೪ರಲ್ಲಿ ಸಿಲ್ಲೆಟ್ಟಿ ಕಚಾರಾ, ಮತ್ತು ಗೋಪಾಲಪೂರ ಈ

೨೪೮ ವಿನಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಮೂರು ಬಂಗಾಲಿ ಜಿಲ್ಲೆಗಳನ್ನೊಳಗೊಂಡ ಆಸಾಮಪ್ರಾಂತವನ್ನು
ನಿರ್ಮಿಸಿದರು. ಆದರೆ ಆ ಕಾಲಕ್ಕೆ ಜನರು ಜಾಗೃತನಿರದ ಮೂಲಕ
ಚಳವಳಿಯಾಗಲಿಲ್ಲ. ಆಸಾಮಪ್ರಾಂತವು ಆಯ್‌. ಸಿ. ಎಸ್‌. ನವಕರರ
ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಪರಿಪೂರ್ಣವಾಗಬೇಕಾಗಿದ್ದರೆ ಇನ್ನೂ ದೊಡ್ಡದಾಗ
ಬೇಕೆಂದು ಅನಿಸುತ್ತಿತ್ತು. ಆದುದರಿಂದ ಬಂಗಾಲದಲ್ಲಿಯ ಚಿತಗಾಂಗ್ಯ
ನವಾಖಾಲಿ, ಓಪಾರಾ ಜಿಲ್ಲೆಗಳನ್ನು ಆಸಾಮಕ್ಕೆ ಜೋಡಿಸಬೇಕೆಂಬ
ಸೂಚನೆಯು ಮುಂದೆ ಬಂದಿತು ಕೌಸ್ಸಿಲ್ಲಿನಲ್ಲಿಯೂ ಹೊರಗೂ ಜನರು
ಅದನ್ನು ವಿರೋಧಿಸಿದರು. ಆ ಪ್ರಶ್ನೆಯು ಅಷ್ಟಕ್ಕೆ ನಿಂತಿತು. ಲಾರ್ಡ
ಕರರ್ಬ್ಟುನರು ವ್ಹಾಯಿಸರಾಯರಾಗಿ ಬಂದ ಮೇಲೆ ಈ ಪ್ರಶ್ನೆಗೆ ಮತ್ತೆ
ಜೀವಬಂದಿತು. ಕರ್ದುನರ ರೀತಿಯೇ ಬೇರೆ. ಮನಸಿಗೆ ಬಂದರೆ
ಮಾಡೇಬಿಡುವವರು. ಯಾರನ್ನೂ ಕೇಳುವನರಲ್ಲ. ಮುಂದಾಳುಗಳೊಡನೆ
ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಈ ಬಗ್ಗೆ ಮಾತುಕತೆ ನಡೆಸಿದರು. ಬಂಗಾಲದೊಳಗಿನ ಯಾವ
ಜಿಲ್ಲೆಯನ್ನೂ ಒಡೆಯಲು ಜನ ಸಮ್ಮತಿಸಲಿಲ್ಲ. ಲಾರ್ಡ ಕರ್ಕುನರು
ಸ್ವತಃ ಪೂರ್ವ ಬಂಗಾಲಕ್ಕೆ ಬಂದು ಜನರ ಮನವಲಿಸಲು ಯತ್ನಿಸಿದರೂ
ಪ್ರಯೋಜನವಾಗಲಿಲ್ಲ. ಇಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ಇವರನ್ನು ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಇಳಿಸಿ
ಕೊಂಡು ಆತಿಥ್ಯ ಮಾಡಿದ ಮೈಮನಸಿಂಗದ ಮಹಾರಾಜರಾದ
ಸೂರ್ಯಕಾಂತ ಆಚಾರ್ಯರೂ ಕೂಡ ಈ ಸೂಚನೆಯನ್ನು ವಿರೋಧಿಸಿದರು.
ಈ ವಿರೋಧವನ್ನು ಲೆಕ್ಕಿಸದೆ, ಕರ್ಕುನರು ಒಳಗೊಳಗೆ ಕಾರಸ್ಥಾನವನ್ನು
ನಡೆಯಿಸಿ, ಬಂಗಾಲದ ಇಡೀ ಉತ್ತರ ಭಾಗವನ್ನೂ ಫರೀದಪೂರ ಮತ್ತು
ಬಾರೀಸಾಲ ಜಿಲ್ಲೆಗಳನ್ನು ಆಸಾಮಪ್ರಾಂತಕ್ಕೆ ಜೋಡಿಸಿಬೇಕೆಂಬ
ಅಪ್ಪಣೆಯನ್ನು ೨೦ನೇ ಜಲ ೧೪೯ ೦೫ನೇ ದಿವಸ ಹೊರಗೆಡವಿದರು. ಈ
ನಿರ್ಣಯದಿಂದ ಬಂಗಾಲ ಪ್ರಾಂತಕ್ಕೆ ಸಿಡಿಲು ಬಡಿದಂತಾಯಿತು. ಛಿನ್ನ
ಭಿನ್ನವಾದ ಬಂಗಾಲವನ್ನು ಕಂಡು ಅವರು ಕಕ್ಕಾನಿಕ್ಟಿಯಾದರು. ಆ
ಕಾಲದ ವರ್ಣನೆಯನ್ನು ಸುರೇಂದ್ರನಾಥ ಬ್ಯಾನರ್ಜಿಯವರು ಒಳ್ಳೇ
ಮಾರ್ಮಿಕವಾಗಿ ವ್ಯಕ್ತ ಪಡಿಸಿದ್ದಾರೆ.

«ನಮ್ಮ ಅಸಮಾನವಾಯಿತು. ನಮ್ಮ ಮಾನ ಖಂಡನವಾಯಿತು.
ನಮ್ಮನ್ನು ಸರಕಾರದವರು ಪೂರ್ಣಮೋಸಗೊಳಿಸಿದರೆಂದು ನಮ್ಮ ಭಾವನೆ

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಬಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೨೪೯

ಯಾಯಿತು. ನಮ್ಮ ಪ್ರಾಂತದ ಭಾವೀ ಸುಖಕ್ಕೆ ಸಂಕಟ ಉಂಟಾಯಿ
ತೆಂದು ಭಾಸವಾಯಿತು. ಬಂಗಾಲಿ ಮಾತನಾಡುವ ಜನರಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿ
ರುವ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತೆಯನಣ್ಟ್ಣ ಒಕ್ಳಟ್ಟಿ ನ್ನೂ ಅಳಿಸಿಬಿಡಬೇಕೆಂಬ ಬುದ್ಧಿ
ಯಿಂದಲೇ ಈ ಹೊಸಯೋಜನೆಯು A 0 ನಮಂಗನಿಸಿತು. ಕೇವಲ

ಆಡಳಿತೆಯ ಅನುಕೂಲತೆಗಾಗಿಯೇ ಈ ಸೂಚನೆಯು ಬಂದಿರಬಹುದು.
ಆದರೆ ಈಗ ಅದಕ್ಕೆ ರಾಜಕೀಯ ಬಣ್ಣವು ಬಳಿಯಲ್ಪಟ್ಟಿ ತು. ಈ ಯೋಜನೆ

ಯನ್ನು ವಿರೋಧಿಸದಬಿಟ್ಟರೆ, ಅದರಿಂದ ನನ್ಮು ರಾಜಕೀಯ ಉನ್ನತಿಗೂ
ಹಿಂದೊ ವಬಸ್ಥೀಮರ ಒಕ್ಕಟ್ಟಿಗೂ ಧಕ್ಕೆ ಬರುವದೆಂದು ನಮಗೆ ಮನವರಿಕೆ
ಯಾಯಿಂತು. ಇದೂ ಅಲ್ಲದೆ ಆಸಾಮ ಪ್ರಾಂತವು ಮುಸಲ್ಮಾನೀ ಪ್ರಾಂತ

ವಾಗುವದೆಂದೂ ಹೊಸ ಪ್ರಾಂತದಲ್ಲಿ ಮುಸಲ್ಮಾನರಿಗೆ ಹೆಚು ಕಲಕ
ಗಳು ಕೊಡಲ್ಸ ಡುವವೆಂದೂ ಸರಕಾರವು ಪ್ರ ಸಿದ್ಧಿ ಸಿತು.”

ವಂಗ ೫೫ ಭಾರತದ ತು ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಒಂದು
ಹೊಸ ಪ್ರಕರ್ಣವೇ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ಸರಕಾರವು ಜನರನ್ನು ಲಕ್ಷಿಸದೆ
ಅವರ ಭಾವನೆಗಳೆಲ್ಲ ಹಾಳಾಗುವಂತೆ ಬಂಗಾಲಪ್ರಾಂತವನ್ನು ಒಡೆದದ್ದರ
ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ ಚಳವಳಿಯನ್ನು ಹೂಡಲು ಇಡೀ ಬಂಗಾಲವೇ ಎದ್ದಿ ತು.
ಮಹಾರಾಜಾ ಜೋತೀಂದ್ರ ಮೋಹನ ಟಾಗೋರರ ಮನೆಯಲ್ಲಿ
ಖಾಸಗೀ ಚರ್ಚೆಯಾಯಿತು. ಹೆನ್ರಿ ಕಾಟನ್ನರೂ ಸಭೆಗೆ ಬಂದಿದ್ದರು.
ಆಂಗ್ಲೋ ಇಂಡಿಯನ್‌ ವೃತ್ತಪತ್ರಗಳೂ ಬಂಗಾಲಿಗಳಿಗೆ ಸಹಾನುಭೂತಿ
ಯನ್ನು ತೋರಿಸಿದವು ಜೋತೀಂದ್ರರು ಪ್ರಾಂತವನ್ನು ಒಡೆಯುವದೇ

ಆದರೆ, ಬಂಗಾಲಿ ಭಾಷೆಮಾತಾಡುವನರಕ್ನೆ ಲ್ಲ ಒಂದಿಣೆ ಇರುವಂತೆ ಮಾಡ
ಬೇಕೆಂದು ತಂತಿ ಕೊಟ್ಟ ರು. ಅಸಂಖ್ಯ “ಸೇಧಪರ ಸಭೆಗಳಾದವು. ೭ನೇ

ಅಗಷ್ಟಕ್ಕೆ ದೊಡ್ಡ ನಿಷೇಧದ ಸಭೆ ಸೇರಿಸಬೇಕೆಂದು ಗೊತ್ತಾಯಿತು.
ಕೇವಲ ಸಭೆಯಿಂದ ಬನು ಪ್ರಯೋಜನ? ಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆಯು ಉದ್ಭವಿಸಿ,
ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷ ಕೃತಿಯ ಸೂಚನೆಗಳು ಬಂದವು. ಆನರರಿ ಮ್ಯಾಜಿಸ್ಟ್ರೇಟರು

ಇ ಜು ಕೊಡಬೇಕೆಂಬ ಸೂಚನೆಯೂ ಬಂದಿತು. ಕೊನೆಗೆ ಸರಕಾ
ರದ ನಿರ್ಣಯದ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ, ವಂಗ ಭಂಗವು ಅಮಲಿನಲ್ಲಿ ಇರುವವರೆಗೆ

ಬ್ರಿಟಶ ಮಾಲಿಗೆ ಬಹಿಷ್ಕಾರ ಹಾಕಬೇಕೆಂದು ನಿರ್ಣಯವಾಯಿತು. ಇದಕ್ಕೆ
ಇಂಗ್ಲಿಷ ಮಿತ್ರರೂ ಸಮ್ಮತಿಕೊಟ್ಟರು.

32

೨೫೦ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

೭ನೇ ಅಗಷ್ಟ ದಿನವು ಅಪೂರ್ವವಾಗಿ ಆಚರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ಸಿಭಾ
ಸ್ಥಾನವು ಸಾಲದೆ, ೪ ಕಡೆಗೆ ಸಭೆಗಳನ್ನು ಏರ್ಪಡಿಸಬೇಕಾಯಿತು. ಕೂಲಿ
ಕಾರರಿಂದ ಮೊದಲುಮಾಡಿ ರಾಜ ಮಹಾರಾಜರವರೆಗೆ ಎಲ್ಲ ವರ್ಗಗಳ
ಜನರು ಭಾಗವಹಿಸಿದ್ದರು. ಈ ಪ್ರಚಂಡ ಸಭೆಗಳು ವಂಗ ಭಂಗವಮ್ನು
ನಿಷೇಧಿಸಿದ್ದ ಲ್ಲದೆ, ಕೆಳಗಿನ ಬಹಿಷ್ಕಾರದ ಗೊತ್ತುವಳಿಯನ್ನು ಒಮ್ಮುಹಿದಿಂದ
ಘೋಷಿಸಿದವು.

"ಬ್ರಿ ಓಶ ಜನತೆಯು ಭಾರತದೆ ಬಗ್ಗೆ ತೋರುತ್ತಿರುವ ಅನಾಸ್ಕೆಯನ್ನೂ
ಈ ಅನಾಸ್ಕಯ ಮೂಲಕ ಭಾರತ ಸರಕಾರವು ಭಾರತದ ಸಾರ್ವಜನಿಕ
ಮತವನ್ನು ಧಿಕೃರಿಸುತ್ತಿರುವದನ್ನು ನಿಷೇಧಿಸಬೇಕೆಂದೂ ವಂಗ ಭಂಗವು
ರದ್ದಾಗುವವರೆಗೆ ಬ್ರಿಟಶ ಮಾಲನ್ನು ಬಹಿಷ್ಕರಿಸಬೇಕೆಂದೂ ಈ ಮೊದಲೇ
ಅನೇಕ ಸಭೆಗಳಲ್ಲಿ ನಿರ್ಣಯವಾಗಿದೆ. ಅದಕ್ಕೆ ಈ ಸಭೆಯು ತನ್ನ
ಸಂಪೂರ್ಣ ಬೆಂಬಲವನ್ನು ಕೊಡುತ್ತದೆ.»

ನ. ಚೆ. ಕೇಳಕರರು ಈ ಚಳವಳಿಯನ್ನು ಒಳ್ಳೇ ಮನೋವೇಧಕ
ವಾಗಿ ವರ್ಣಿಸಿದ್ದಾರೆ. "ಈ ಚಳವಳಿಯಲ್ಲಿ ಮುಂದೆ ಬಂದಷ್ಟು ಮುಖಂಡರೂ
ಕಾರ್ಯಕರ್ತರೂ ಈ ಮೊದಲು ಎಂದೂ ಬಂದಿರಲಿಲ್ಲ. ಎತ್ತರವಾದ
ಗುಡ್ಡದ ಮೇಲೆ ದೊಡ್ಡ ಮಳೆಯಾದರೆ, ಎಲ್ಲ ನೀರು ಹರಿದುಹೋಗುವದಿಲ್ಲ.
ಆ ನೀರು ಕೊಳ್ಳಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಗುಡ್ಡದ ಕೆಲವು ಮೂಲೆಗಳಲ್ಲಿಯೂ ನಿಂತು
ಮುಂದೆ ಶೆಲೆಯೊಡೆಯುತ್ತವೆ. ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಭಾವನೆಯ ಮಾತೂ ಹೀಗೆಯೆ.
ಚಳವಳಿಯು ವಂಗ ಭಂಗದ ವಿರುದ್ಧ ಪ್ರಾರಂಭವಾದರೂ ಅದರಿಂದುಂಟಾದ
ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಭಾವನೆಯ ಶೆಲೆಗಳು ತಮ್ಮ ತಮ್ಮ ರೀತಿಯಿಂದ ಬೇರೆ ಬೇಕೆ
ದಿಕ್ಫುಗಳಲ್ಲಿ ಹರಿಯಹತ್ತಿದವು. ವೃತ್ತಪತ್ರಕಾರರು ಸಾಹಸದ ಬರೆಹ
ಗಳನ್ನು ಬರೆಯಹತ್ತಿದರು. ಮೂಕರಂತಿದ್ದವರು ತೇಜಸ್ವಿಯಾದ ಭಾಷಣ
ಗಳನ್ನು ಮಾಡಹತ್ತಿದರು. ಬುದ್ಧಿ ಇದ್ದರೂ ಸೋಮಾರಿಗಳಾಗಿದ್ದವರಿಗೆ
ಸರಸ್ವತಿಯು ತನ್ನ ನವಿಲು ಗರಿಗಳಿಂದ ಮೆಲ್ಲನೆ ಎಬ್ಬಿಸಿ, ಲೇಖನ ಕಲೆಯ
ಅಭ್ಯಾಸವನ್ನು ಮಾಡಿಸಿದಳು, ಕವಿಗಳಿಗೆ ದಿವ್ಯವಾದ ಪ್ರತಿಭೆಯು ಬರಹತ್ತಿತು.
ಬರಹದಲ್ಲಿಯೂ ಮಾತಿನಲ್ಲಿಯೂ ವಕ್ರೋಕ್ತಿ, ವ್ಯಾಜೋಕ್ತಿಗಳು ಸುಳಿದಾಡ
ಹತ್ತಿದವು. ಲೆಕ್ಕಣಿಕೆಯಂತೆ ಕಲಾವಂತರ ಕುಂಚುಗಳಿಗೆ ಹೊಸ ಕಳೆ

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಬಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೨೫೧

ವಿರಿದಂತಾಯಿತು. ಸಂಘ ಶಕ್ತಿಯು ಬೆಳೆಯಹತ್ತಿತು. ಚೈನಿ ಜನರು
ತಮ್ಮ ವಿಲಾಸಗಳಿಗೆ ತಾನೇ ನಾಚಿದರು. ಧನಿಕರ ಧನವು
ಸರೋಸಕಾರದ ದಾರಿಯನ್ನು ಹಿಡಿಯಿತು. ಪ್ರಕ್ಕರು ವೀರರಾದರು.
ಮೂಕಿ ಒಡೆಯದ ಎಳೆಯರು ಹಿರಿಯರಿಗಿಂತ ಕರ್ತೃತ್ವಶಾಲಿಗಳಾದರು.
ಸರಕಾರದ ಪ್ರತಿಕಾರವನ್ನು ಮಾಡಲು ಭುಜಗಳು ಸ್ಫುರಣಗೊಳ್ಳ ಹತ್ತಿದೆವು.
ಕಾಯದೆ ಬದ್ಧ, ಶಾಸನಾನುಗುಣವಾಗಿ? ಎಂಬ ಶಬ್ದಗಳು ಮಾಯವಾಗಿ
ಪರಾಕ್ರಮದ ಧ್ವನಿಯು ಕೇಳಬರಹತ್ತಿತು. ತ್ಯಾಗ ಮಾಡಲು, ಕಷ್ಟ
ಸಹಿಸಲು ತರುಣರು ಮುಂದೆ ಬಂದರು. ವಂಗ ಭಂಗ ಚಳವಳಿಯಲ್ಲಿ
ಬಂಗಾಲಿಗಳು ತೋರಿಸಿದ ದೇಶಭಕ್ತಿಯೂ ಸಂಘಶಕ್ತಿಯೂ ಅಭೂತ
ಪೂರ್ವವಾದದ್ದೆಂದು ಹೇಳಿದರೆ ಅತಿಶಯೋಕ್ತಿಯಾಗಲಾರದು. ?

ವಂಗಭಂಗದಿಂದ ಬಂಗಾಲದಲ್ಲಿ ನವರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಭಾವನೆಯು
ಪ್ರಜ್ವಲಿಸುತ್ತಿರುವದನ್ನು ಕಂಡು ಓಳಕರಿಗೆ ಅತ್ಯಂತ ಆನಂದವಾಯಿತು.
ದೇವರು ಭಾರತೀಯರ ಉದ್ದಾರಕ್ಕಾಗಿಯೇ ವಂಗ ಭಂಗವನ್ನು ಮಾಡಿಸಿದ
ನೆಂದು ಅವರಿಗೆ ಅನಿಸಹತ್ತಿತು ಈ ಸಂಧಿಯ ಸದುಸಯೋಗ ಮಾಡಿ
ಕೊಳ್ಳುವ ನಿಶ್ಚಯ ಮಾಡಿದರು. ರಾಷ್ಟ್ರವು ಹಳೆಯ ಹಾದಿಯನ್ನು
ಬಿಟ್ಟು, ಹೊಸ ಹಾದಿಯನ್ನು ಹಿಡಿಯಬೇಕೆಂದು ಮೂರು ವರ್ಷಗಳಿಂದ
ಬಳಕರು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುತ್ತಿದ್ದರು, ಇಂಗ್ಲಂಡದಲ್ಲಿ ಚಳವಳಿ ಹೂಡುವ ಮಾರ್ಗ
ವನ್ನು ಈ ಮೊದಲೇ ಹಿಡಿದಿದ್ದರು. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಏನು ಮಾಡಬೇಕೆಂಬುದನ್ನು
ಯೋಚಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಬಂಗಾಲವು ಬಹಿಷ್ಕಾರಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಶೋಧಿಸಿತು.
೧೫ನೇ ಅಗಷ್ಟದಿಂದ ವಂಗಭಂಗದ ವಿರುದ್ಧ ಟಳಕರು ಶಸ್ತ್ರವನ್ನು ಎತ್ತಿ
ದರು, ಈ ಲೆಕ್ಕಣಿಕೆಯು ಮಂಡಾಲೆಯನ್ನು ಕಾಣುವವರೆಗೆ ಅವ್ಯಾಹತ
ವಾಗಿ ನಡೆಯಿತು.

"ಇದು ಜೀವನ ಮರಣದ ಸಮಯವು, ಎಂಬ ಆಗ್ರಲೇಖವನ್ನು
ಬರೆದು, ಇಂತಹ ರಾಷ್ಟ್ರದೆ ಜೀವನ ಮರಣದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ದೇಶದ
ಜನರೆಲ್ಲರೂ ಬಂಗಾಲಿ ಬಂಧುಗಳ ದುಃಖದಲ್ಲಿ ಸಹಭಾಗಿಗಳಾಗಿ, ಅವರ
ಲಿಯ ಒಕ್ಸಟ್ಟ ನ್ನೂ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತ್ವವನ್ನೂ ರಕ್ಷಿಸುವದು ಕರ್ತವ್ಯನಾಗಿದೆ?
ಎಂದು ರಾಷ್ಟ್ರಕ್ಕೆ ಸಂದೇಶವಿತ್ತು, ಬಂಗಾಲದ ಪ್ರಶ್ನೆಯನ್ನು ಭಾರತೀಯ

೨೫೨ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಪ್ರಶ್ನೆಯನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿದರು. «ಸರಕಾರದ ದಬ್ಬಾಳಿಕೆಗೆ ಸೊಪ್ಪು ಹಾಕದೆ
ಮುಂಡೆ ಸಾಗಿರಿ' ಎಂದು ಜನರನ್ನು ಎಬ್ಬಿಸಿದರು. «ಓಂದೆ ನೋಡದೆ
ಮುಂದೆ ನಡೆಯಿರಿ' ಈ ಲೇಖದಲ್ಲಿ ಜನತೆಗೆ ಕರೆಕೊಟ್ಟಿರು. ಯಾವ ಉನ್ಮ ತ್ತ
ಕರ್ಫುನನು ವಂಗಭಂಗವನ್ನು ಮಾಡಿ, ಬಂಗಾಲಿಗಳ ಅಪಮಾನವನ್ನು
ಮಾಡಿರುವನೋ ಆ ಬಂಗಾಲೀ ಬಂಧುಗಳ ಹೆಗಲಿಗೆ ಹೆಗಲು ಹಚ್ಚಿ
ಹೋರಾಡಿರಿ ಎಂದು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ ಮುಂದಾಳುಗಳಿಗೆ ಈ ಲೇಖದಲ್ಲಿ ಆಹ್ವಾನ
ವಿದ್ದಿತು, ಮುಂದಿನ ಸಂಚಿಕೆಯಲ್ಲಿಯೇ "ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಬಹಿಷ್ಟಾರ' ಎಂಬ
ಅಗ್ರಲೇಖವನ್ನು ಬರೆದು, ಬಹಿಷ್ಟಾರದ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ವಿವರಿಸಿದರು. ಈ
ಲೇಖಗಳು ರಾಷ್ಟ್ರ ವನ್ನ ಬಡಿದೆಬ್ಬಿಸಿದವು. ಈ ಲೇಖಗಳು ಮಹಾಮಂತ್ರ
ಗಳಾಗಿ ಪರಿಣಮಿಸಿದವು. ಕಲಕತ್ತಾ, ಪಾಟಿಣಾ, ಅಲಹಾಬಾದ, ಮದ್ರಾಸ
ಮೊದಲಾದ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಲೇಖಗಳು ಭಾಷಾ:ತರಿಸಬ್ಬಟ್ಟು ಎಲ್ಲ ವೃತ್ತಪತ್ರ
ಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧಿ ಸಲ್ಪಟ್ಟವು.

ವಂಗಭಂಗದ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ ಎಲ್ಲಕಡೆಗೂ ಕೂಗೆದ್ದಿತು. ಓಳಕರು
ಇಡೀ ರಾಷ್ಟ್ರದಲ್ಲಿಯೇ ಸ್ಪದೇಶಿ ಹಾಗೂ ಬಹಿಷ್ಕ್ಯಾರಗಳ ಬಿರುಗಾಳಿಯನ್ನೆ
ಎಬ್ಬಿಸಿದರು, ಈ ಮಂತ್ರಗಳ ಉಚ್ಚಾರವು ಸರ್ವತ್ರ ಕೇಳಬರಹತ್ತಿತು.
ವಂಗಭಂಗವನ್ನು ನಾವೆಂದೂ ಮಾನ್ಯ ಮಾಡುವದಿಲ್ಲೆಂಬ ಘೋಷಣೆಯು
ನಾಡಿನಲ್ಲೆಲ್ಲ ದುಮದುಮಿಸಿತು. ಈ ಎಲ್ಲ ಚಳನಳಿಯ ಸೂತ್ರಗಳು
ಟಳಕರ ಕೈಯಲ್ಲಿದ್ದವು. ಈ ಸಂಧಿಯನ್ನು ಸಾಧಿಸಿ, ಓಳಕರು ಹೊಸ
ಮುಂದಾಳುಗಳನ್ನು ಮುಂದೆ ತಂದರು. ರಾಷ್ಟ್ರವನ್ನು ಸಂಘಟಸಿದರು.
"ಸರಕಾರಕ್ಕೆ ಬಗ್ಗಿ ಶರಣು ಹೊಡೆಯವ ಹಾದಿಯನ್ನು ಬಿಟ್ಟುಬಿಡಿರಿ,
ಭಿಕ್ಲಾಂದೇಹಿ ವೃತ್ತಿಯನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಿರಿ ಚಿಕ್ಕಪುಟ್ಟ ಸುಧಾರಣೆಗಳನ್ನು
ಕೇಳುವದಕ್ಕಿಂತ ಸ್ವರಾಜ್ಯವನ್ನು ಕೇಳುವೆ ಕಾಲವು ಒದಗಿದೆ, ಸದ್ಯದ
ರಾಜ್ಯ ಕಾರಭಾರವು ದೇಶಕ್ಕೆ ಅತ್ಯಂತ ವಿಘಾತಕನಿದೆ, ಅದು ಸುಧಾರಣೆ
ಯನ್ನಾ ದರೂ ಹೊಂದಬೇಕು, ಇಲ್ಲವೆ ನಷ್ಟವಾದರೂ ಆಗಬೇಕು” ಎಂದು
ಉಪದೇಶಿಸಹತ್ತಿದರು.

ಬಳಕರ ಕರೆಗೆ ಅನೇಕರು ಮುಂದೆ ಬಂದರು. ಅವರು ಸಂದೇಶ
ವನ್ನು ಬೀರಲು ಅಣಿಯಾದಗು, ನ. ಚಿ. ಕೇಳಕರ, ಖಾಡಿಲಕರ, ಗಂಗಾ

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಓಳಕರ ಚರಿಕ್ರೆ ೨೫೩

ಧೆರರಾನ ದೇಶಪಾಂಡೆ, ಕೌಜಲಗಿ ಶ್ರೀನಿವಾಸರಾವ, ದಾಜಿಭಾಯಿ
ಖಾಸರ್ಡೆ, ಡಾ. ಮುಂಜೆ, ಬಾಪೂಜಿ ಆಣೆ ಮೊದಲಾದ ಓಳಕರ ಎಕ
ನಿಷ್ಕ ಭಕ್ತರು, ಅವರ ಸ್ವದೇಶಿ ಹಾಗೂ ಬಹಿಷ್ಕಾರದ ಸಂದೇಶವನ್ನು ಮೂಲೆ
ಮೂಲೆಗೆ ಮುಟ್ಟಿಸಿದರು. ರಾಷ್ಟ್ರದಲ್ಲಿ ಅದ್ಭುತವಾದ ಚೈ ತನ್ಯವುಂಟಾ
ಯಿತು. ಟಳಕರ ಈ ಸಂಘಟನೆಯು ಬಂಗಾಲಿಗಳಿಗೆ ದೊಡ್ಡ ಆಧಾರ

ವಾಯಿತು, ಸುರೇಂದ್ರನಾಥ ಬ್ಯಾನರ್ಜಿಯವರು ಅವರಿಗೆ "You are
our Saviour, ನೀವೇ ನಮ್ಮ ತಾರಕರು, ಎಂದು ತಂತಿ ಕಳಿಸಿದರು.

ಲಾಲಾಲಜಪತರಾಯ, ಬಿನಿನಚಂದ್ರಪಾಲ, ಬಾಬೂ ಅರವಿಂದ
ಘೋಷ: ಓಳಕರ ತತ್ವಗಳನ್ನೂ ಚಳವಳಿಯನ್ನೂ ಮನ್ನಿಸಿ ಅವರಿಗೆ ಬಂದು
ಕೂಡಿಕೊಂಡರು.

ಪರದೇಶಿ ಬಹಿಷ್ಕಾರ ಚಳವಳಿಗಳು ಲೋಕಪ್ರಿಯವಾದವು. ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ
ಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡು ಬಂದ ಜಾಗೃತಿಯು ಅಪೂರ್ವವಾಗಿತ್ತು. ಸುರೇಂದ್ರ
ನಾಥರು ಅದನ್ನು ಹೀಗೆ ವರ್ಟಿಸಿದ್ದಾರೆ. ""ರಿಪನ್‌ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬ
ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ಪರದೇಶಿ ವಸ್ತ್ರವನ್ನುಟ್ಟು ಬಂದಿದ್ದನು, ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ
ಅನು ತಿಳಿದ ಕೂಡಲೇ ಅವನನ್ನು ಮುತ್ತಿದರು. ಅವನ ಮೈಮೇಲಿನ ಬಟ್ಟೆ
ಗಳನ್ನು ಹರಿದು ಚೂರು ಚೂರು ಮಾಡಿದರು. ಅವನು ಜೀವಂತ
ಪಾರಾದುದೇ ಸುದ್ಬೆವ. ಪರೀಕ್ಷೆಯ ಕಾಲಕ್ಕೆ ಪರದೇಶಿ ಕಾಗದಗಳನ್ನು
ಕೊಟ್ಟಿರೆ, ಎಲ್ಲ ನಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಗುಂಪು ಕೂಡಿಕೊಂಡು ಆ ಕಾಗದಗಳನ್ನು
ಮುಟ್ಟುವದಿಲ್ಲೆಂದು ನಿಷ್ಠುರವಾಗಿ ಹೇಳಿಬಿಟ್ಟರು. ಕಾಲೇಜಿನ ಅಧಿಕಾರಿ
ಗಳು ದೇಶಿ ಕಾಗದಗಳನ್ನು ತಂದು ಕೊಡಬೇಕಾಯಿತು. ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳ

ಈ ಉತ್ಸಾಹದ ಸೊಂಕು ಬಂಗಾಲದ ಇಡೀ ಸಮಾಜಕ್ಕೇ ಅಂಟಓಕೊಂಡಿತ್ತು.
ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಹೆಂಗಸರು ಗಂಡಸರಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಉಶ್ಸಾಹಪೂರ್ಣರಾಗಿದ್ದರು.
ಮದುವೆಯ ಕಾಲಕ್ಕೆ ಮದುಮಗನು ಪರದೇಶಿ ವಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ನಿರಾಕರಿಸುತ್ತಿ
ದ್ದನು. ಬ್ಯಾನರ್ಜಿಯವರ ೫ ವರ್ಷದ ಮೊಮ್ಮಗಳು ಆಪ್ತನು ಕಳಿಸಿಕೊಟ್ಟ
ಸ್ಲೀಸರುಗಳನ್ನು ಪರದೇಶಿ ಎಂದು ತಿರುಗಿ ಕಳುಹಿಸಿದಳು. ಆರು ವರ್ಷದ
ಇನ್ನೊಬ್ಬ ಬಾಲಿಕೆಯು ಜಡ್ಡಿನಿಂದ ಸಾವಿನ ಬಾಯಿಗೆ ತುತ್ತಾಗಿರು
ವಾಗ ನಾನು ಪರದೇಶಿ ಔಷಧಗಳನ್ನು ತಕ್ಕೊಳ್ಳುವದಿಲ್ಲೆಂದು ಬಡಬಡಿಸ
ಹತ್ತಿದಳಂತೆ,??

೨೫೪ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಬಹಿಷ್ಟಾರದ ಚಳವಳಿಯ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ, ೧೯೦೫ರಲ್ಲಿ ಕಲಕತ್ತೆ
ಯಿಂದ ಮ್ಯಾಂಚೆಸ್ಟರ ಅರಿವೆಗಾಗಿ ಬೇಡಿಕೆಯೇ ಹೋಗಲಿಲ್ಲ ಇಂಗ್ಲಿಷ
ಮನ್‌ ಪತ್ರಿಕೆಯು ಈ ಮಾತನ್ನು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿತು. "ಕಲಕಕ್ತೆ ಯಲ್ಲಿ
ಸರದೇಶಿ ಅರಿವೆಯು ಮಾರಾಟವಾಗದೆ ಹಾಗೇ ಬಿದ್ದಿದೆ. ಅನೇಕ ಮಾರ
ವಾಡಿಗಳು ಪೂರ್ಣ ದಿವಾಳಿತೆಗೆದರು. ಬ್ರಿಟಿಶ್‌ ಕಂಪನಿಗಳು ವ್ಯಾಪಾರ
ವನ್ನೇ ನಿಲ್ಲಿಸಿವೆ. ಬ್ರಿಟಿಶ್‌ ಮಾಲಿಗೆ ಬೇಡಿಕೆಯಿಲ್ಲ. ಆದುದರಿಂದ ಮಾಲು
ಕಳಿಸಬೇಡಿರೆಂದು ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳು ಹೇಳಹತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಬಹಿಷ್ಟಾರದಿಂದ
ಇಂಗ್ಲೆಂಡಿಗೆ ಅಪಾರ ಹಾನಿಯಾಗಿದೆ. ಇದನ್ನು ಮುಚ್ಚಿಟ್ಟು ಪ್ರಯೋಜನ
ನಿಲ್ಲ) ಎಂದು ಬರೆಯಿತು.

ಸರಕಾರವು ದಬ್ಬಾಳಿಕೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು
ಸಭೆ, ಮೆರವಣಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಬಾರದೆಂದು ಅಸ್ಪಣೆಕೊಟ್ಟಿ ತು, ಆದರೆ
ಅಪ್ಪಣೆಯು ಕಸದ ಬಟ್ಟಿಗೆ ಎಸೆಯಲ್ಪಟ್ಟ ತು. ಅದರಂತೆಯೇ «ವಂದೇ
ಮಾತರಂ, ಗೀತೆಯನ್ನು ಅನ್ನುವದು ಅಪರಾಧವೆಂದು ಸಾರಿದರು. ಅದನ್ನು
ಮುರಿದೇ ತೀರಬೇಕೆಂದು ಜನ ಹಟತೊಟ್ಟತು. ಆ ಹಾಡಿಗೆ ರಾಷ್ಟ್ರಗೀತದ
ಸ್ವರೂಪ ಬಂದಿತು. ಅದು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ವಿಜಯೀ ಮಂತ್ರವಾಯಿತಂ.
ಭಾರತದೇಶವೆಲ್ಲ ವಂದೇ ಮಾತರಂ ಎಂದು ಗರ್ಜಿಸಹತ್ತಿತು. ಎಲ್ಲಿ ನೋಡಿ
ದಲ್ಲಿ ಪರದೇಶಿ ಅಂಗಡಿಗಳ ಮುಂದೆ ಪಿಕೇಟಂಗ, ಪರದೇಶಿ ವಸ್ತ್ರಗಳ
ಹೋಳಿಗಳು ಪ್ರಾರಂಭವಾದವು.

ವಂಗ ಭಂಗವು ೧೯೦೫ನೇ ಅಕ್ಟೋಬರ ೧೬ ಕೈ ಅಮಲಿನಲ್ಲಿ ಬರುವ
ದಿತ್ತು. ಅಂದಿನ ದಿನವನ್ನು ಸೂತಕದೆ ದಿನವೆಂದು ಪಾಲಿಸಬೇಕೆಂದು
ಗೊತ್ತಾಗಿತ್ತು. ರಕ್ಷಾಬಂಧನ, ನದಿಯ ಸ್ನಾನ, ಉಪವಾಸಗಳು ಅಂದಿನ
ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಾಗಿದ್ದವು. ದಂಗೆಯಾಗಕೂಡದೆಂದು ಸರಕಾರವು ಅಲ್ಲಲ್ಲಿ
ಪೋಲೀಸರನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸಿತ್ತು. ಸುರೆಂದ್ರನಾಥರು ಈ ದಿನವನ್ನು ಬಹು ಸುಂದರ
ವಾಗಿ ವರ್ಣಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಬೆಳಗಿನ ಜಾವದಿಂದ ಕಲಕತ್ತೆಯ ಬೀದಿಗಳು,
ವಂದೇ ಮಾತರಂ ಜಯ ಫೋಷದಿಂದೆ ದುಮಿದುಮಿಸಿದವು. ಮುದುಕರು,
ಮಕ್ಕಳು ಸಹ ವಂದೇ ಮಾತರಂ ಗೀತವನ್ನು ಹಾಡುತ್ತ ನದಿಗೆ
ನಡೆದಿದ್ದ ರು. ನದಿಯ ದಂಡೆಯು ಜನರಿಂದ ಕಿಕ್ಕಿರಿದು. ತುಂಬಿ

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಬಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೨೫೫

ಹೋಯಿತು.......ಅಸಂಖ್ಯ ಯುವಕರು ನನ್ನ ಪಾದದಮೇಲೆ ಬಿದ್ದು,
ನನ್ನನ್ನು ಅಪ್ಪಿಕೊಂಡರು. ನನ್ನ ತೋಳುಗಳೆಲ್ಲ ರಾಖಿಗಳಿಂದೆ ಕೆಂಪು
ಕೆಂಪಾಗಿಕಾಣುತ್ತಿ ದ್ದವು. ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಒಮ್ಮೆಯೇ ಬರಬಹುದಾದ ದಿನವು
ಅದು. ಆ ಒಂದೇ ದಿನದಿಂದ ಜೀವನ ಸಾಫಲ್ಯವಾಗುವಂತಿತ್ತು.?

ಬಾರಿಸಾಲಿನಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಪರಿಷತ್ತಿನ ಕಾಲಕ್ಕೆ ದಬ್ಬಾಳಿಕೆಯು ಶಿಖರಕ್ಕೆ
ಮುಟ್ಟಿ ತು, ಬೀದಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದೇ ಮಾತರಂ ಅನ್ನ ಕೂಡದೆಂದು ಸರಕಾರವು
ಮೊದಲೇ ಅಪ್ಪಣೆ ವಿಧಿಸಿತ್ತು. ಪರಿಷತ್ತು ನಡೆಯಬೇಕೆಂಬ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ
ಬೀದಿಯಲ್ಲಿ ನಾವು ಒಂದೇಮಾತರಂ ಪದವನ್ನು ಅನ್ನುವದಿಲ್ಲೆಂದು ಅಧಿ
ಕಾರಿಗಳೊಡನೆ ಮುಖಂಡರು ಕರಾರು ಮಾಡಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಸ್ವಾಗತದ
ಕಾಲಕ್ಕೆ ಬೇಕಾದರೆ ನೀವು ಅನ್ನ ಬೇಡಿರಿ. ನಾವು ರಸ್ತೆಯಲ್ಲಿ ಹೋಗುವಾಗ
ಅನ್ನು ವವರೇ, ಅದರ ಪರಿಣಾಮನ್ನು ನಾವು ಸಹಿಸುವೆವು. ಎಂದು ಪ್ರತಿ
ನಿಧಿಗಳು ಹಟಹಿಡಿದರು. ಆದರೆ ದಂಗೆಯನ್ನು ಮಾತ್ರ ಮಾಡಕೂಡದೆಂದು
ಗೊತ್ತುಮಾಡಿದ್ದರು. ಮೆರವಣಿಗೆಯು ಹೊರಟತು. ಅದರಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲ
ಮುಖಂಡರು ಇದ್ದರು. ಪೋಲೀಸರಿಗೆ ಭೂತ ಸಂಚಾರವಾಯಿತು.
ಲಾಠಿಯಪೆಟ್ಟುಹಾಕಿದರು. ವಂದೇ ಮಾತರಂ ಬ್ಯಾಚುಗಳನ್ನು ಕೆತ್ತು
ಕೊಂಡರು. ಒಬ್ಬ ನನ್ನು ಕೆರೆಯಲ್ಲಿ ಬೀಸಾಡಿದರು. ತಲೆಗಳು ಒಡೆದವು.
ವಂದೇಮಾತರಂ ಜಯಘೋಸಷಮಾತ್ರ ನಿಲ್ಲಲಿಲ್ಲ. ಅದು ವಾತಾವರಣ
ವನ್ನೆಲ್ಲ ವ್ಯಾಪಿಸಿ ಇಡೀ ದಿನವೆಲ್ಲ ನಡೆಯಿತು. ಸುರೇಂದ್ರನಾಥರು ಬಂಧಿ
ಸಲ್ಪಟ್ಟರು. ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರು ಅವರಿಗೆ ೨೦೦ ರೂಪಾಯಿಗಳ ದಂಡ
ವಿಧಿಸಿದರು. ದೆಂಡ ತೆತ್ತು,ಹಾಗೇ ಪರಿಷತ್ತಿಗೆ ಬಂದರು. ಪರಿಷತ್ತೆಲ್ಲವೂ
ಗಾಯಾಳುಗಳಿಂದ ತುಂಬಿ ಹೋಗಿತ್ತು. ಮರುದಿನ ಸಭಾಬಂದಿಯ
ಆಜ್ಞೆಯನ್ನು ವಿಧಿಸಿ ಪರಿಷತ್ತನ್ನು ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಮುರಿದರು ಹೀಗೆ
ಚಳವಳಿಯು ಗಗನಕ್ಕೆ ಮುಚ್ಚಿ ತು.

"ರಾಜ್ಯಕ್ರಾಂತಿಯನ್ನು ನಾನು ನೋಡಿಲ್ಲ, ಅದರ ಕಲ್ಪನೆಯನ್ನೂ
ನಾನು ಮಾಡಲಾರೆ. ಆದರೆ ರಾಜ್ಯಕ್ರಾಂತಿಯು ಮುಂಡೆ ಆಗಬೇಕಿದ್ದರೆ,
ಅದರ ಮೊದಲು ಉಂಟಾಗುವ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಕ್ಷೋಭೆಯ ಕಲ್ಪನೆಯು
ಮಾತ್ರ ನನಗ ಸ್ವದೇಶಿ ಆಂದೋಲನದ ಕಾಲಕ್ಕೆ ಬಂದಿತು, ಅಭೂತ

೧೫೬ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಪೂರ್ವವಾದ ಒಂದು ವಿಲಕ್ಷಣವಾದ ವಾತಾವರಣವು ಉಂಟಾಗುತ್ತದೆ.
ಕಲಿತವರು ಕಲಿಯದಿದ್ದನರು. ಎಲ್ಲರಲ್ಲಿಯೂ ಒಂದೇ ಭಾವನೆಯು

ಮೂಡುತ್ತದೆ. ಯಾವುದೋ ಶಕ್ತಿಯು ಎಲ್ಲರನ್ನೂ ಕುಣಿಸುತ್ತದೆ.
ಬುದ್ಧಿಯ ತರ್ಕವಿತರ್ಕಗಳು ಮಾಯವಾಗುತ್ತವೆ. ಒಂದೇ ಒಂದು ಭಾನ
ನೆಯು ಎಲ್ಲರನ್ನೂ ತನ್ನಶೆಳೆತದಲ್ಲಿ ಎಳೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗುತ್ತದೆ.”
ಬಳಕರು ಈ ದಬ್ಬಾಳಿಕೆಯನ್ನು ಲಷೇದಿಸಿ ಜನರಿಗೆ ಮುನ್ನ ಜೆಯಲು
ಹು)ದುಂಬಿಸಿದರು. ಜನರು ಧೈರ್ಯದಿಂದ ಪ್ರತಿಕಾರ ಮಾಡುತ್ತಿರುವದನ್ನು

ಕಂಡು ಅವರಿಗೆ ಆನಂದವಾಯಿತು. ಅವರು ಬಂಗಾಲಿಗಳ ಡುಬ್ಬ ಛಪ್ರರಿ
ಸಿದರು.

ಇತ್ತ ಇಂಗ್ಲಂಡದಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಶಿಷ್ಟ ಮಂಡಳಕ್ಕೆ ಬಂಗಾಲದ
ದಬ್ಬಾಳಿಕೆಯ ಸುದ್ದಿ ಹತ್ತಿದ್ದಿತು ಗೋಖುಲೆಯನರು ಯಾವ ಮುಚ್ಚು
ಮರೆಯಿಲ್ಲದೆ ಕರ್ಕುನ್ನನ ದಬ್ಬಾಳಿಕೆಯನ್ನು ಕಟುವಾಗಿ ಖಂಡಿಸಿದರು.
ಬಂಗಾಲಿಗಳ ಬಹಿಷ್ಕಾರವನ್ನು ಸಮರ್ಥಿಸಿದರು. ನಿಮಗೆ ಇದರಿಂದ
ಸಿಟ್ಟುಬರಬಹುದು ಅದು ನಿಮಗೆ ಬರಬೇಕೆಂದೇ ನನ್ನ ಇಚ್ಛೆ ಯಿದೆ ಸವಿ
ಹಿಂದೀ ಜನರು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಭಾವನೆಯಿಂದ ಒಂದಾಗುವವರಿದ್ದಾರೆ. ಸರ
ಕಾರದೆ ಸಮಾಚಾರ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲು ಸಿದ್ಧತೆ ನಡೆಸಿರುವರು. ನ್ಯಾಯ
ದಿಂದ ಸ್ವರಾಜ್ಯ ಕೊಡದಿದ್ದರೆ, ಹಿಂದೂ ಜನರು ದಬ್ಬಾಳಿಕೆಗೆ ರೊಚ್ಚಿ
ಗೆದ್ದು ಬಲದಿಂದ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲು ಪ್ರಯತ್ನಿ ಸಬಹುದು. ಅದರ ಪ್ರತಿ
ಕಾರಕ್ಕೆಂದು ಇಲ್ಲಿಂದ ಸೈನ್ಯ ಮಾತ್ರ ಕಳಿಸದಿರುವ ಎಚ್ಚರಿಕೆ ತೆಗೆದುಕೊಂಡರೆ
ಸಾಕೆಂದರು. ಗೋಖಲೆಯವರ ಈ ಉದ್ಗಾರಗಳಿಂದ ಬಳಕರು ಆನಂದ
ದಿಂದ ಕುಣಿದಾಡಿದರು. ಅವರು ಮರಳಿ ಬಂದೊಡನೆಯೇ ಬಳಕರು :
ಅವರನ್ನು ಅಪ್ಪಿಕೊಂಡು ಅಭಿನಂದಿಸಿದರು.

ಕಾಶಿಯಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸು ಸೇರುವದಿತ್ತು. ಗೋಖಲೆಯವರೇ ಅಧ್ಯಕ್ಷ
ರಾಗಿ ಆರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದರು. ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸಿನ ಹಳೆಯ ಧೋರಣೆಗೆ ಬೇಸತ್ತ
ಟಳಕರು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸಿನ ಧೋರಣವನ್ನು ಬದಲಿಸಬೇಕೆಂಬ ದೃಷ್ಟಿ ಯಿಂದಲೂ
ಬಹಿಷ್ಕಾರಕ್ಕೆ ರಾಷ್ಟ್ರದ ಸಮ್ಮತಿ ಪಡೆಯಬೇಕೆಂಬ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದಲೂ ತಮ್ಮ
ಪಕ್ಷದೊಂದಿಗೆ ಕಾಶಿಯಲ್ಲಿ ಹೋಗಿ ತಳವೂರಿದರು

——್ಲ—್ಲ— ಲಾ ಲಾ ಪಾವಾ

ಗಾ
ತ;
6 ಲ
ಕೂ
(೫) ೧
ಇ
ಚ
8
33

ತ
ರ

ಕೈಫ್‌

ಸಾನ

ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪಕ್ಷದ ಉದಯ

ಲೋಕಮಾನ್ಯೃರು ತನ್ಮು ಅನುಯಾಯಿಗಳೊಡನೆ ಬನಾರಸಕ್ಕೆ
ಹೊರಟರಷ್ಟೇ ! ಸ್ಪೇಶನ್ನಿನಲ್ಲಿ ಅವರ ಸ್ವಾಗತಕ್ಕಾಗಿ ೧೦ ಸಾನಿರ ಜನರು
ಕಾನಿದ್ದರು. ಬಳಕರು ಗಾಡಿಯಿಂದ ಇಳಿದೊಡನೆ ಅವರ ಹೆಸರಿನಿಂದ
ಪ್ರಚಂಡ ಜಯಫೋಷವಾಯಿತು. ಅನರೊಡನೆ ಗೋಪಾಲಕೃಷ್ಣ
ಗೋಖಲೆಯವರೂ ಇದ್ದರು. ಜನ ಹೂಮಳೆಗರೆದರು. ಹೂಮಾಲೆಗಳಲ್ಲಿ
ಟಳಕರು ಮುಚ್ಚಿಹೋದರು. ಓಳಕರು ಕ್ಷಣಹೊತ್ತು ವಿಸ್ಮಿತರಾದರು,
‘Militancy Not Mendicancy’ ಎಂಬ ಜಯಘೋಷ ಮಾಡಲು
ಹೇಳಿದರು. ಭಿಕ್ಸಾಂವೇಹಿ ವೃತ್ತಿ ಬೇಡವಾಗಿದ್ದಿತು. ಸ್ವದೇಶಿ ಹಾಗು
ಬಹಿಷ್ಕ್ಯಾರಗಳೆಂಬ ಎರಡಸ್ರಗಳು ಅವರಿಗೆ ಬೇಕಾಗಿದ್ದವು. ಜನತೆಯು ಈ
ಫಘೋಷಮಾಡುತ್ತ ಬೀದಿಬೀದಿಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಚರಿಸಿತು.

ವಂಗಭಂಗದಿಂದ ರಾಷ್ಟ್ರ )ಕ್ಸೆ ಅಪಮಾನವಾಗಿದ್ದಿತು. ಈ ವಿಷಯ
ದಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸಿನ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನವನ್ನು ಜನ ನಿರೀಕ್ಷಿಸುತ್ತಿದ್ದಿತು.
ಲಾಲ-ಬಾಲ-ಪಾಲರನ್ನು ನೋಡಬೇಕೆಂಬ ಕುತೂಹಲದಿಂದ ಸಭಾ
ಮಂಟಸವು ಕಿಕ್ಕಿರಿದು ಶುಂಬಿದ್ದಿ ತು. ಲೋಕಮಾನ್ಯರು ತಮ್ಮ
ಅನುಯಾಯಿಗಳೊಡನೆ ಸಭಾಮಂಟಪವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಿದ ಕೂಡಲೆ,
ಪ್ರಚಂಡವಾದ.. ಜಯಘೋಷವಾಯಿತು. ಲಾಲಾಲಜಸತರಾಯರ
ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ಪಂಜಾಬಿಗಳ ತಂಡ ಬಂದು ತಳ ಊರಿತ್ತು. ಬಿಪಿನಚಂದ್ರ
ಪಾಲರೂ ಬಂಗಾಲಿಗಳಿಂದೊಡಗೂಡಿ ಕುಳಿತಿದ್ದರು, ಈ ಎರಡೂ ಗುಂಪು
ಗಳು ಓಳಕರೆ ಧೈೇಯ-ಥೋರಣೆಗಳಿಗೆ ತಮ್ಮ ಪೂರ್ಣ ಬೆಂಬಲವಿರುವ

ದೆಂದು ಸಾರಿದವು.

ಗೋಪಾಲ ಕೃಷ್ಣ ಗೋಖಲೆಯವರು ತಮ್ಮ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಭಾಷಣದಲ್ಲಿ
ರಾಷ್ಟ್ರದಲ್ಲಿ ಪಸರಿಸಿದ ಅಸಂತೋಷನನ್ನು ಚೆನ್ನಾಗಿಯೇ ಚಿತ್ರಿಸಿದ್ದರು,
«ಲಾರ್ಡ ಕರ್ಕುನನ ಆಳಿಕೆಯನ್ನು ಹೋಲಿಸಬೇಕಾದರೆೆ ಔರಂಗಜೇಬನ
"33

೨೫೮ ಮಿ ಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಕಾಲದ ಇತಿಹಾಸವನ್ನೇ ನಾನು ಓದಬೇಕು. ಹಿಂದುಸ್ತಾನವೆಂದರೆ
ಇಂಗ್ಲಿನರಿಗಾಗಿ ಕಾದಿಟ್ಟ ಭೂಮಿ. ಪರರಿಂದ ಆಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುವದೇ ಭಾರತೀ
ಯರ ಕೆಲಸವೆಂದು ಅವರ ಭಾವನೆಯಿದ್ದಿತು. ಒಂದೇ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಕೃ ಯಲ್ಲಿ
ಎಲ್ಲ ಅಧಿಕಾರವನ್ಸ್ಟಿಟ್ಟು ಕೊಳ್ಳುವ ಜನರಲ್ಲಿ, ಅವಿಶ್ವಾಸವನ್ನು ಮಾಡಿ
ಅವರನ್ನು ಹತ್ತಿಕ್ಕುವ ಸತತ ಪ್ರಯತ್ನಗಳು ಈ ಎರಡೂ ಆಳಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ
ಒಂದೇ ಬಗೆಯಾಗಿ ದೃಷ್ಟಿಗೆ ಬೀಳುನವು? ಎಂದರು. ವಂಗಭಂಗ ಚಳವಳಿ
ಯನ್ನು ಸಮರ್ಥಿಸಿದರು. «ಈ ಚಳವಳಿಯು ರಾಷ್ಟ್ರ )ದ ಇತಿಹಾಸವನ್ನೇ
ಬದಲು ಮಾಡಿದೆ. ಈ ಚಳವಳಿಯಿಂದ ರಾಷ್ಟ್ರದಲ್ಲಿ ಎಂದೂ ಇಲ್ಲದ
ಐಕ್ಕವು ಉಂಟಾಗಿದೆ. ಇಂತಹ ಪ್ರಚಂಡ ಪ್ರವಾಹದಲ್ಲಿ ಅಲ್ಪಸ್ವಲ್ಪ
ಮರ್ಯಾದೆಯ ಉಲ್ಲಂಘನವಾಗತಕ್ಕದ್ದೆ. ಬಂಗಾಲಿಗಳಿಗೆ ಆದ ಅಸಮಾನ
ನಮ್ಮ ಅಸಮಾನವೆಂಬ ಭಾವನೆಯಿಂದ ನಾವು ಸಹಾಯ ಮಾಡೋಣ.
ಬ್ರಿ ಟಶರ ಲಕ್ಷ್ಯವನ್ನು ಸೆಳೆಯುವ ವಿನಿಕ್ಸ್ಷಿತ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ಉಪಯೋಗಿ
ಸಲ್ಪಟ್ಟ ಬಹಿಷ್ಕಾರ ಅಸ್ತ್ರವು ಯೋಗ್ಯವಿದ್ದು, ಅದರ ಪರಿಣಾಮವು
ಇಂಗ್ಲಂಡದ ಮೇಲೆ ಚೆನ್ನಾಗಿ ಆಗಿದೆ. ಸ್ವದೇಶಕ್ಕಾಗಿ ಒಂದ ಕಷ್ಟಗಳನ್ನು
ಅನುಭೋಗಿಸಲು ನಾವು ಸಿದ್ಧರಿರಬೇಕು. ಭಾರತಕ್ಕೆ ವಸಾಹತು ಸ್ವರಾಜ್ಯವು
ಸಿಗಲೇಬೇಕು? ಎಂಬ ಮಾತುಗಳು ಅವರ ಭಾಷಣದಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯವಾಗಿದ್ದ ವು.
ಗೋಖಲೆಯವರ ಭಾಷಣ ಅತ್ಯಂತ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಯಿತು. ಓಳಕರು
ಹಿರಿ ಹಿರಿ ಹಿಗ್ಗಿದರು. ಗೋಖಲೆಯವರು ಮಂದ ಥೋರಣವನ್ನು
ತ್ಯಜಿಸಿದ್ದಕ್ಕಾಗಿ ಬಾಯಿಮ್ಸ ಪತ್ರಿಕೆಯು ವಿಷಾದವನ್ನು ವ್ಯಕ್ತ ಪಡಿಸಿತು.

ಲೋಕಮಾನ್ಯರು ಸ್ವದೇಶಿ ಪುರಸ್ಕಾರ ಹಾಗೂ ಪರದೇಶಿ ಬಹಿಷ್ಕಾರ
ತತ್ವಗಳಿಗೆ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸು ತನ್ನ ಸಮ್ಮತಿಯ ಮುದ್ರೆಯನ್ನೊತ್ತಬೇಕೆಂದೂ,
ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸು ಈ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಮುಂದಾಳುತನ ವಹಿಸಬೇಕೆಂದೂ,
ಅಪೇ ಕ್ಷಿಸುತ್ತಿದ್ದ ರು. ಆದರೆ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷ ಗೊತ್ತುವಳಿಗಳನ್ನು ಮಾಡುವ
ಪ್ರಸಂಗ ಬಂದೊಡನೆ ಗೋಖಲೆ ಪಕ್ಷವು ಹಿಂಜರಿಯಿತು.

ಯುವರಾಜರು ಭಾರತಕ್ಕೆ ಬಂದಿದ್ದರು. ವಿಷಯ ನಿಯಾಮಕ ಕನೂಟ
ಯಲ್ಲಿ ಅವರಿಗೆ ಸ್ವಾಗತವನ್ಸೀಯುವ ಗೊತ್ತುವಳಿಯು ಬಂದಿತು. ಓಳಕ
ಹಾಗು ಲಜಪತರಾಯರು ಅದನ್ನು ವಿರೋಧಿಸಿದರು. ಯುವರಾಜರು

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಟಿಳೆಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೨೫೯

ಭಾರತಕ್ಕೆ ಬಂದು ಬಿಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ. ಮುಂಬಯಿ ಮುನಸಿಪಾಲ್ಟಿಯು ಸ್ವಾಗತ
ಗೈದಿದೆ, ಇನ್ನು ಅದರ ಅವಶ್ಯಕತೆಯಿಲ್ಲವೆಂದೆರು. ಬಂಗಾಲಿಗಳಿಗೆ
ಇದು ಸರಿಯೆನಿಸಿತು. ಆದರೆ ಮುದಸಕ್ಷೀಯರು ಆಗ್ರಹ ತೊಟ್ಟಿ ರು.
ಗೊತ್ತುವಳಿಯು ಪಾಸಾಗುವ ಲಕ್ಷಣಗಳು ತೋರಹತ್ತಿದವು. ಆಗ ಸಂದೇಶ
ವನ್ನು ಕಳಿಸುವದೇ ಆದರೆ, ಅದರಲ್ಲಿ "ಭಾರತದ ರಾಜ್ಯಭಾರವು ರಾಣೀ
ಜಾಹೀರನಾಮೆಯಂತೆ ನಡೆಯುನದಿಲ್ಲವೆಂಬ ಸುದ್ದಿಯನ್ನು ತಮ್ಮ ತಂದೆಯ
ವರಿಗೆ ತಿಳಿಸಬೇಕು? ಎಂಬ ಮಾತನ್ನು ಸೇರಿಸಬೇಕೆಂದು ಟಿಳಕರು
ಸೂಚಿಸಿದರು, ಅದು ಪಾಸೂ ಆಯಿತು. ಬಂಗಾಲಿಗಳು ಸ್ವಾಗತಕ್ಕೆ
ವಿರುದ್ಧರಿದ್ದರು. ಈ ಗೊತ್ತುವಳಿಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ನೀವು ಉಪಸ್ಥಿತರಿರ
ಬೇಡಿರೆಂದು ಬಳಕರು ಸಲಹೆ ಕೊಟ್ಟು ಅವರನ್ನು ಸಮಾಧಾನಪಡಿಸಿದರು.

ಬಹಿಷ್ಕಾರ, ಸ್ವದೇಶಿ ಹಾಗು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಶಿಕ್ಷಣದ ಗೊತ್ತುವಳಿಗಳು
ನಿಷಯ ನಿಯಾಮಕ ಕನಮಿಟಯಲ್ಲಿ ಬಂದೊಡನೆಯೇ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಹಾಗೂ
ಬಂಗಾಲಿ ತರುಣರ ನಡಂವೆ ಯುದ್ಧವೇ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ಅದು
ನಿಕರಕ್ಕೆ ಬಂದಿತು. ಬಳಕರು ನಡುವೆಬಿದ್ದು ಸರಿಪಡಿಸಿದರು.

ಕಾಂಗ್ರೆಸ ಮಂಡಸದಲ್ಲಿಯ ಈ ಪರಿಸ್ಲಿತಿಯನ್ನು ನೋಡಿದರೆ,
ಮಂದಸಕ್ಷದ ಮುಂದಾಳುಗಳಿಗೂ ನವತರುಣರಿಗೂ ಬಗೆಹರಿಯುವ
ದಿಲ್ಲೆಂಬುದು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಕಂಡು ಬಂದಿತು. ವಂಗಭಂಗದಿಂದ ರಾಷ್ಟ್ರದಲ್ಲಿ
ಉಂಟಾದ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಗೋಖಲೆ, ಮೇಥಾ
ಮುಂತಾದ ಮುಂದಾಳುಗಳು ಸಮರ್ಥರಾಗಲಿಲ್ಲ. ಬಿನ್ನಹ ಬೇಡಿಕೆಗಳಿಗೆ
ಬೇಸತ್ತ, ದಬ್ಬಾಳಿಕೆಯಿಂದ ವ್ಯಾಕುಲವಾದ ಕೆಲವು ತರುಣ ಹೃದಯಗಳು
ಕ್ರಾಂತಿಯನ್ನು ಸ್ಟ್ವಾಗತಿಸಿದವು. ಇವರ ಭಾವಾವೇಶವೂ ಉಜ್ವಲವಾದ
ದೇಶಭಕ್ತಿಯೂ ಆತ್ಮಬಲಿದಾನಗಳೂ ಹೊಗಳತಕ್ಕಂಥನು ನಿಜ. ಉಗ್ರವಾದ
ಕಾರ್ಯಕ್ರ ಮುಗಳುಂಳ್ಳ ಈ ಜನರ ಬೆನ್ನು ಹೆತ್ತುವರಾರು? ಈ ಎರಡೂ
ಪಕ್ಷಗಳ ಗುಣಗಳ ಮಿಶ್ರಣವುಳ್ಳ ರಾಸ್ಟ್ರದ ಇಕಾಂಕ್ಲೆಗಳನ್ನರಿತುಕೊಂಡು
ರಾಷ್ಟ್ರದ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಉಪಯೋಗಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ, ಸಮರ್ಥ
ರೀತಿಯಿಂದ ರಾಷ್ಟ್ರವನ್ನು ಮುನ್ನಡೆಸುವ, ಒಂದು ಪಕ್ಷದ ಅವಶ್ಯಕತೆಯ
ರಾಷ್ಟ್ರಕ ಇದ್ದಿ ತು,

೨೬೦ ವಿಂಂ ಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಇಂತಹ ಪ್ರಯತ್ನ ವೊಂದು ಈ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸಿನ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ನಡೆಯಿತು.
ಬಿನ್ನಹ ಬೇಡಿಕೆಗಳಿಗೆ ಬೇಸತ್ತು, ಹೊಸಮಾರ್ಗವನ್ನು ನಿರೀಕ್ರಿಸುತ್ತಿರುವ
ಜನರೆಲ್ಲರೂ ಒಂದು ಸಭೆಯನ್ನು ಏರ್ಸಡಿಸುವ ಪ್ರಯತ್ನಮಾಡಿದರು.
ಅದಕೆ ಲಜಪತರಾಯರೇ ಮುಂದಾಳುಗಳಾಗಿ ನಿಂತರು. ತರುಣರೆಲ್ಲರೂ
ಈ ಸಭೆಗೆ ಲೋ. ಏಳಕರೇ ಅಧ್ಯ ಕ್ಷರಾಗಬೇಕೆಂದು ಬಿನ್ನ ನಿಸಿಕೊಂಡರು. ಈ
ಶ್ರಸಂಗವನ್ನು ಕುರಿತು ಲಜಪತರಾಯರು «ಯಂಗ ಇಂಡಿಯಾ? ಎಂಬ
ಗ್ರಂಥದಲ್ಲಿ ಕೆಳಗಿನಂತೆ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ್ದಾರೆ.

“ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಬಳಕರು ಶಾಂತತಾಮಯ ಪ್ರತಿಕಾರದ ಕಲ್ಪನೆ
ಯನ್ನು ಮೊದಲು ರಾಷ್ಟ್ರದ ಮುಂದಿಟ್ಟರು. ಈ ಕಲ್ಪ ನೆಯು ನ್ಯಾಯ
ಪೂರ್ಣವಿದ್ದಿತು. ಅಲ್ಲದೆ ಧ್ರ ರ್ಯದ ಹಾಗು ಸ್ಫೂರ್ತಿಯ ಹಚ್ಚೆ ಯಾಗಿದ್ದಿ ತು.

ಈ ಶಾಂಕತಾಮಯ ಪತಿಂ ಚಳವಳಿಯು ಮುಪ್ಪು ರಿಯಾಗಿದಿ ತು.
(೧) ಬ್ರಿಟಿಶರ ಶಕ್ತಿ ಸಾಮರ್ಥ್ಯಗಳ ಮುಂದೆ ನಮ ದೇನೂ ನಡೆಯುವದಿ

ಲ್ಲೆಂಬ ಹಾಗು ಅವರೇ ತಮ್ಮ ತಾರಕರೆಂಬ ಕಲ್ಪ ತೆಯನ್ನು ಕಿತ್ತೊಗೆದು
ಭಾರತೀಯರಲ್ಲಿ ಆತ್ಮ ನ್‌ ಸವನ್ನುಂಟುಮಾಡುವದು. (೨) ಜನರಲ್ಲಿ
ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಪ್ರೀತಿಯನ್ನು ಹುಟ್ಟಿಸಿ ನಿ, ದೇಶದ ಸಾ ್ರಿತಂತ್ರ್ಯಕ್ಸಾಗಿ ಬೇಕಾದ
ತ್ಯಾಗವನ್ನು ಮಾಡಲು REN, (೩) ರಾಷ್ಟ್ರವನ್ನು
ಸ್ವತಂತ್ರಗೊಳಿಸುವದು. ಇದೇ ಶಾಂತತಾಮಯ ಪ್ರತಿಕಾರದ ಚಳವಳಿಯ
ರಹಸ್ಯವಾಗಿದ್ದಿ ತು. ಬಳಕರು ತಮ್ಮ ಭಾಷಣದಿಂದ ತರುಣರ ಅಂತಃಕರ
ಣವನ್ನು ಸೂರೆಗೊಂಡರು. ರಾಷ್ಟ್ರದ ಅಂತಃಕರಣವನ್ನು ಅರಿತು ತರುಣರ
ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಕುಶಲರಾದ ವೀರರು ರಾಷ್ಟ್ರದಲ್ಲಿ
ಒಬ್ಬರೇ ಇದ್ದರು. ಅವರೇ ಲೋ. ಓಳಕರು.?

ಲಾಲಾಲಜಪತರಾಯರ ವರ್ಣನೆಯು ಯತಾರ್ಥವಾಗಿದ್ದಿತು. ಲೋಕ
ಮಾನ್ಯರ ನಾಯಕತ್ವದಲ್ಲಿ ನವರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪಕ್ಸವು ಉದಯವಾಯಿತು.

ಲಾಲ- ಬಾಲ-ಪಾಲರು, ಅರನಿಂದಘೋಷರು, ಶಶಿರಕುಮಾರ ಘೋಷರು
ಈ ಪಕ್ಸದ ಮುಂದಾಳುಗಳಾದರು.

ಲೋಕಮಾನ್ಯರು ತಮ್ಮ ಭಾಷಣದಲ್ಲಿ “ನಮ್ಮ ಕೈಯಲ್ಲಿ ಶಸ್ತ್ರಗಳಿಲ್ಲ,
ಆದರೆ ನಮಗೆ ಶಸ್ತ್ರಗಳ ಅವಶ್ಯಕತೆಯೂ ಇಲ್ಲ. ಅದಕ್ಕಿಂತಲೂ ಬಲಿಷ್ಕ
ವಾದ ರಾಜಕೀಯ ಅಸ್ರ್ರವೊಂದಿಜೆ. ಅದೇ ಬಹಿಷ್ಕಾರ ! ಬೆರಳಿನಮೇಲೆ

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಟಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೨೬೧

ಎಣಿಸುನಷ್ಟು ಬ್ರಿಟಿಶರು ನಮ್ಮ ಸಹಾಯದಿಂದಲೇ ನಮ್ಮನ್ನಾಳತ್ತಾರೆಂಬು
ಸಂಗತಿಯನ್ನು ಎಲ್ಲರೂ ಲಕ್ಸ್‌ದಲ್ಲಿಡಬೇಕು. ದೊಡ್ಡ ಹುಜ್ದಿಗಳೆಲ್ಲ ಅವರಿಗೆ,
ಕಸಗೂಡಿಸುವ ಕೆಲಸ ಮಾತ್ರ ನಮಗೆ. ನಮ್ಮ ಸಹಾಯದ ಬಲದಿಂದಲೇ
ರಾಜ್ಯವಾಳುತ್ತಿದ್ದರೂ ನಮ್ಮ ನಮ್ಮಲ್ಲಿ ಸಹಕಾರದಿಂದ, ಒಕ್ಳಟ್ಟಿನಿಂದ
ಉಂಟಾಗುವ ಬಲದ ಅರಿವು ನಮಗಾಗದಂತೆ ನೋಡಿಕೊಳ್ಳು ತ್ತಿ ರುವರು,
ನಮ್ಮ ಲ್ಲಿ ಅರಿವು ಉಂಟಾದರೆ ನಮ್ಮ ರಾಜ್ಯ, ನಾವೇ ನಡೆಯಿಂಸಬಹುದಂ.
ನಮ್ಮ ರಾಜ್ಯದ ಕಾರಭಾರವನ್ನು ನಮ್ಮ ಕೈಯಲ್ಲಿ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವದೇ
ಮಹತ್ವದ ಪ್ರಶ್ನೆಯಾಗಿದೆ. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಜನ ತೀರ ಸ್ವಲ್ಪವೆಂಬ
ಕಲ್ಪನೆ ಬ್ರಿಟಿಶರಿಗೆ ಚೆನ್ನಾಗಿ ಇದೆ. ಆದುದರಿಂದಲೇ ನೀವು ದುರ್ಬಲರು,
ನಾವು ಪ್ರಬಲರು, ಎಂಬ ಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ನಮ್ಮ ತಲೆಯಲ್ಲಿ ತುಂಬುತ್ತಾರೆ.
ಇದೇ ರಾಜಕಾರಣವು. ಇಲ್ಲಿಯ ವರೆಗೆ ಈ ರಾಜಕಾರಣಕ್ಕೆ ನಾವು
ಮೋಸಹೋಗಿದ್ದೇವೆ. ನಿಮ್ಮ ಭವಿಷ್ಯವು ನಿಮ್ಮ ಕೈಯಲ್ಲಿದೆ. ಎಂಬುದನ್ನು
ತಿಳಿಸಿಕೊಡುವದೇ ಈ ಹೊಸ ಪಕ್ಷದ ಧ್ಯೇಯವು. ನೀವು ಸ್ವತಂತ್ರರಾಗಲು
ಅಫೇಕ್ಷಿಸುತ್ತಿದ್ದರೆ, ಸ್ವತಂತ್ರರಾಗಲು ಶಕ್ಯನಿಜೆ. ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೆ ಕೊನೆಯ
ವರೆಗೂ ಹೀಗೆ ಕೊಳೆಯುನಿರಿ. ಪ್ರತಿಕಾರ ಮಾಡುವ ಶಕ್ತಿಯು ನಿಮ್ಮಲ್ಲಿಲ್ಲ
ದಿದ್ದರೆ, ರಾಜ್ಯ ಕಾರಭಾರದಲ್ಲಿ ಸಹಾಯಮಾಡದೆ ಸುಮ್ಮನಿರಲೂ ನಿಮ್ಮ
ಕೈಯಲ್ಲಿಲ್ಲವೇ? ಇದಕ್ಕೇ ನಾನು ಬಹಿಷ್ಕಾರವೆನ್ನುತ್ತೇನೆ. ಬಹಿಷ್ಕಾರವು
ಒಂದು ರಾಜಕೀಯ ಅಸ್ತ್ರವು ಎಂಬುದರ ಅರ್ಥವೂ ಇದೇ ಆಗಿದೆ. ಧನ
ಧಾನ್ಯ ಸಂಗ್ರಹ ಮಾಡಲು ನಾವು ಸಹಕರಿಸುವದಿಲ್ಲ. ಶಾಂತತೆಯನ್ನು
ಕಾಪಾಡಲು ನಾವು ಸಹಾಯಮಾಡುವದಿಲ್ಲ. ಹೊರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆಯುವ
ಯಾವುದೇ ಯುದ್ಧಕ್ಕೆ ನಾವು ನೆರವಾಗುವದಿಲ್ಲ. ಪ್ರಸಂಗಬಂದರೆ ಯಾವ
ಕರನನ್ನೂ ನಾವು ಕೊಡುವದಿಲ್ಲವೆಂಬಮಾತನ್ನು ನೀವು ಸಾಂಥಿಕ ಶಕ್ತಿ
ಯಿಂದ ಸಾಧಿಸಲು ಶಕ್ಯವಿಲ್ಲವೇ? ಈ ಸಂಗತಿಗೆಳನ್ನು ನೀವು ಆಚರಣೆಯಲ್ಲಿ
ತಂದರೆ ಖಂಡಿತವಾಗಿಯೂ ಸ್ವತಂತ್ರರಾಗುವಿರಿ. ಈ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ
ನೀವು ನಿಚಾರಮಾಡಿರಿ. ಭಾವನಾ ಪರವಶನಾಗಿ ಈ ಮಾತುಗಳನ್ನು ನಾನು
ಹೇಳುತ್ತಿರುವದಿಲ್ಲ. ಅನೇಕ ದಿನಗಳ ವಿಚಾರಗಳ ಫಲವಿದು. ಇದನ್ನು
ಚನ್ನಾಗಿ ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳಿರಿ, ತರ್ಕಶುದ್ಧ ಬುದ್ಧಿಯಿಂದ ಈ ವಿಚಾರವನ್ನು

೨೬೨ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಬೆಂಬಲಿಸಿರಿ. ವಂಗಭಂಗದಿಂದ ನಾವು ಈ ಹೊಸಪಾಠವನ್ನು ಕಲಿಯ
ಬೇಕಾಗಿದೆ.”
ಬಳಕರು ತನ್ಮು ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಈ ರೀತಿಯಾಗಿ ಸ್ಪಷ್ಟೀಕರಿಸಿ
ರಾಷ್ಟ್ರದ ಮುಂದೆ ಇಟ್ಟೊಡನೆಯೆ ರಾಷ್ಟ್ರದ ಅಂತಃಕರಣವೇ ಆಕರ್ಷಿತ
ವಾಯಿತು. ಜನರು ಬಳಕರನ್ನು ದೇವರಂತೆ ಭಾವಿಸಹತ್ತಿದರು. ಅವರ
ಈ ಲೋಕಪ್ರಿಯತೆಯು ಅವರ ಮರಣದವರೆಗೆ ಬೆಳೆಯುತ್ತಲೇ ನಡೆಯಿತು.
ಈ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಟಳಕರು ಸ್ಪದೇಶಿ, ಬಹಿಷ್ಕಾರ, ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಶಿಕ್ಷಣ
ಗಳಿಗೆ ರಾಷ್ಟ್ರದ ಸಮ್ಮತಿಯನ್ನು ಹಡೆದು, ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸಿನ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಹೊಸ
ಅಧ್ಯಾಯವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ರಾಷ್ಟ್ರ )ವು ಸರೆಯನ್ನು ತೊರೆದ
ಹಾನಿನಂತೆ ಹೊಸ ಹುರುಪಿನಿಂದ, ತೀವ್ರಗತಿಯಿಂದ ಮುಂದುವರಿಯಿತು.
ಕಾಶಿಯಲ್ಲಿಯೇ ಕಾರ್ಯಕ್ಕೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ಪಂ. ಮದನ
ವೋಹನ ಮಾಲನೀಯರು ಸಾರ್ವಜನಿಕಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಹಿಂದೂ ವಿದ್ಯಾಪೀಠದ
ಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಜನರೆದುರಿಗೆ ಇಟ್ಟರು. ಸುರೇಂದ್ರನಾಥ ಬ್ಯಾನರ್ಜಿಯವರು
ಬೆಂಬಲಕೊಟ್ಟರು ಬಳಕಯ «ಕಾರ್ಯಮಾಡಲು ಜನರು ಮುಂದೆ
ಬಂದರೆ, ಹಣಬೇಕಾದಷು, ದೊರೆಯುವದು. ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಪ್ರಾಂತದವರು
ಜನರನ್ನು ಕಳಿಸುವ ಹೊಣೆ ಹೊರಲು ಸಿದ್ದೆರಿದ್ದರೆ, ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದಿಂದ
ಒಬ್ಬರನ್ನು ಕಳಿಸುವ ಹೊಣೆಯನ್ನು ನಾನು ಹೊರುಕ್ತೇನೆ?' ಎಂದು ವಚನ
ಕೊಟ್ಟರು. ಪ್ರೊ. ನಿಜಾಪೂರಕರ ಮತ್ತು ಪ್ರೊ. ಭಾನುರವರು ತಾವು
ಸ್ವತಃ ವಿಶ್ವ ವಿದ್ಯಾಲಯದ ಕಾರ್ಯ ಕೈಕೊಳ್ಳಲು ಸಿದ್ಧರಿರುವೆವೆಂದು
ಸಾರಿದರು. ಹೀಗೆ ರಾಷ್ಟ್ರಿಯ ಶಿಕ್ಷಣದ ಕಾರ್ಯಕ್ಕೆ ಅಂಕುರ ಒಡೆಯಿತು.
ಲೋಕಮಾನ್ಯರು ಹೀಗೆ ನಿಜಯಿಗಳಾಗಿ ಪುಣೆಗೆ ಬಂದರು. ಬಹಿಷ್ಕಾರ
ಸ್ವದೇಶಿ, ಹಾಗೂ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಶಿಕ್ಷಣಗಳ ಪ್ರಚಾರಕ್ಕೆ ಪ್ರಾರಂಭ ಮಾಡಿ
ದರು. ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರಕ್ಕೆ ಸ್ವದೇಶಿ ಚಳವಳಿಯೇನು ಹೊಸದಿರಲಿಲ್ಲ. ಸಾರ್ವ
ಜನಿಕ ಸಭೆಯ ಮುಖಾಂತರವಾಗಿ ಸ್ವದೇಶಿ ಚಳವಳಿಯನ್ನು ನ. ವಾ.

ಜೋಶಿ (ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಕಾಕಾ) ಯವರು ೧೮೭೫ ರಿಂದಲೇ ಮಾಡುತ್ತ
ಬಂದಿದ್ದರು. ಲೋಕಮಾನ್ಯರು ಈ ಚಳವಳಿಯನ್ನು ಎತ್ತಿ ಹಿಡಿದರು.

ಸ್ವಜೇಶಿ ಪುರಸ್ಕಾರ, ಪರದೇಶಿ ಬಹಿಷ್ಟಾರಗಳ ಬಿರುಗಾಳಿಯನ್ನೆಬ್ಬಿಸಿದರು.
ಎಲ್ಲ ವರ್ಗಗಳ ಜನರನ್ನು ಓಳಕರು ಉಪಯೋಗಿಸಿದರು. ಉಪನ್ಯಾಸಕರನ್ನು

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಬಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೨೬೬೩

ವ್ಯಾಖ್ಯಾ ನಕ್ಸೆಂದು ಹಳ್ಳಿ ಹಳ್ಳಿ ಗೆ ಕಳಿಸಿದರು. ಕೀರ್ತನಕಾರರನ್ನೂ
ಪುರಾಣಿಕರನ್ನೂ ಪ್ರ ಕ್ಷೇತ್ರ ತೆ ಎಳೆದರು. ವ್ಯಾಪಾರಸ್ಥರನ್ನು ಪ ಹುರಿದುಂಬಿಸಿ,
ಸ್ವದೇಶಿ ವಸ್ತು ಭಾಂಡಾರಗಳನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭ ಸಿದ ನೇಕಾರರಿಗೆ
ಸ್ವದೇಶಿ ಮಹತ್ವವನ್ನು ತಿಳಿಸಿ ಉತೆ ತ್ರೇಜನನಿತ್ತರು. ಸ್ವದೇಶಿ ಪ್ರತಿಜ್ಞೆ
ಯನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲು ರಾಷ್ಟ್ರಕ್ಕೆ ಕರೆಯಿತ್ತರು. “ಮಹಾರಾನ್ಟ್ರ
ಕರ್ನಾಟಕ, ಮಧ್ಯ ಪ್ರಾಂತಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಚಳವಳಿಯು ರಭಸದಿಂದ ನಡೆಯಿತು.
ಹಳ್ಳಿ ಹಳ್ಳಿಗೂ ಸ್ವ ಸ್ನದೇಶಿ ಸಂದೇಶವು ಮ ಟ್ಟಿ. ಸ್ವದೇಶಿ ಅಂಗಡಿಗಳು ಹೊರ
ಟಿವು. ೧೯೦೬ py ಸಂಢರಪುರದಲ್ಲಿ ಸ ದೊಡ್ಡ ಸ್ವದೇಶಿ ಪ್ರದರ್ಶನ
ಏರ್ಪಡಿಸಿದರು. ಧಾರ್ಮಿಕ ಪ್ರ ವೃತ್ತಿಯ ಜನರಲ್ಲಿ “ಸೇಠ ಪ್ರೇಮವನ್ನು
ಉಂಟುಮಾಡುವದೇ ಅವರ ಸುಖ್ಯೋದ್ದೇತವಾಗಿದ್ದಿ ತು. ಮುಂಬಯಿ
ಯಲ್ಲಿ ಸ್ವದೇಶಿ ಕೋ, ಆಸರೇಟವ್ಪ ಸ್ಟೊ €ರೃನ್ನು ಪ್ರಾರಂ ಭಮಾಡಿಸಿದರು.
ತಃ ಓಳಕರು ಆ ಸಂಸ್ಥೆ ಯ ಸಂಚಾಲ'ಕರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬ ೫1 ೧೯೦೬ ರಲ್ಲಿ
ತಗ ಸಭೆಯ ಮುಖಾಂತರ ನಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳ ಪ್ರಚಂಡ ಸಜೆ ಜರು
ಗಿತು. ಟಳಕರೇ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದರು. ಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ವದೇಶಿ ವಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಧರಿ
ಸುವ ಪ್ರತಿಜ್ಞೆಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟಿ ತು. ಬಂಗಾಲದಂತೆ ಪರದೇಶಿ ವಸ್ತ್ರಗಳ
ಹೋಳಿಯೂ ನಡೆಯಿತು. ಈ ಚಳವಳಿಯಲ್ಲಿಯೇ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಾಗಿದ್ದ
ಬ್ಯಾ. ಸಾವರಕರರು ಜನರ ಮುಂದೆ ಬಂದರು,
ಬಹಿಷ್ವಾರವು ಕೇವಲ ಬಟ್ಟೆಗೇ ಉಳಿಯಲಿಲ್ಲ. ಅದಕ್ಕೆ ಬಹಿಷ್ಕಾರ
ಯೋಗ ವೆಂಬ ಹೆಸರಿಟ್ಟು ಪ ವ್ಯಾಪ್ತಿ ಫ್ರಿಯು ಪರದೇಶಿ ವಸ್ತು ಗಳನ್ನೂ
ಪರದೇಶಿ ರೀತಿ ನೀತಿಗಳನ್ನೂ, ಪರದೇಶಿ ಸರಕಾರವನ್ನೂ ಕೂಡ ವ್ಯಾನಿಸು
ವಂತೆ ಹಿಗ್ಗಿ ಸಿದರು. ಪರದೇಶಿ ಸಕ್ಕರೆಯನ್ನು ಬಹಿಷ್ಕರಿಸಬೇಕೆಂಬ ಆಂಬೋ
ಲನವನ್ನು ಹೂಡಿದರು “ಬೆಲ್ಲವೋ ಸಕ್ಸರಿಯೋ? ಎಂಬ ಅಗ್ರಲೇಖದಲ್ಲಿ
ಬಳಕರು ಸರದೇಶಿ ಸಕ್ಕರೆಯನ್ನು ಮಾಡುವಾಗ ಎಲುನಿನ ಇದ್ದಲಿ ಮತ್ತು
ಎತ್ತಿನ ರಕ್ತವು ಉಪಯೋಗಿಸಲ್ಫ ಡುತ್ತದೆ. ಧಾರ್ಮಿಕರಾದ ನಾವು ಅದನ್ನು
ಆನಂದದಿಂದ ತಿನ್ನು ತ್ತೇವೆ. ಎಂತಹಸಿ ಸ್ಥಿತಿ ಇದು! ಎಂದು ಬರೆದರು. ಟಔಳಕರ
ಈ ಮಾರ್ಮಿಕ ಭೇಕೆಯು ಗುರಿಯನ್ನು ಸಾಧಿಸಿತು. ರಾಷ್ಟ್ರದಲ್ಲೆಲ್ಲ ಇದೇ
ಪ್ರಶ್ನೆಯ ಚರ್ಚೆನಡೆದು, ಬಹಿಷ್ಕಾರಕ್ಕೆ ಮತ್ತಿಷ್ಟು ಕಳೆಯೇರಿತು,

೨೬೪ ಮಿಂಚಿನೆಬಳ್ಳಿ

ಮಂದಗಾಮಿಗಳಿಗೆ ಸ್ವದೇಶಿಯು ಮಾನ್ಯನಿದ್ದ ರೂ ಬಹಿಷ್ಕಾರದಲ್ಲಿ ರಾಜ
ದ್ರೋಹದ ಹೊಗೆಯಿದೆ ಯೆಂದು ಅನಿಸಹತ್ತಿತು. ಇದನ್ನು ಕಂಡು ಬಳಕರಿಗೆ
ವ್ಯಸನವಾಯಿತು. ಓಳಕರು ಶಬ್ದ ಹಾಗೂ ಅದರ ಅರ್ಥವನ್ನು ಹೇಗೆ
ಬೇರ್ಸಡಿಸಲು ಬರುವದಿಲ್ಲವೋ ಹಾಗೆಯೇ ಸ್ವದೇಶಿ ಹಾಗು ಬಹಿಷ್ಕಾರ
ಗಳನ್ನು ವಿಂಗಡಿಸಲು ಬರುನದಿಲ್ಲೆಂದು ಉತ್ತರಿಸಿದರು.

«ಬಹಿಷ್ಕಾರಕ್ಕೆ ಒಮ್ಮೆ ವ್ಯವಹಾರಿಕ ಶಿಕ್ಷೆಯ ಸ್ವರೂಪ ಬಂದರೆ, ಅದರ
ಉಪಯೋಗವನ್ನು ನಮಗೆ ಹಾನಿಯನ್ನುಂಟುಮಾಡುವ ಕಾರ್ಯಗಳಲ್ಲಿ
ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲಿಕ್ಕೆ ಬರುವದು. ಅಮೇರಿಕನ್ನರು ಚೀನಿಯರನ್ನು ಕೆಟ್ಟರೀತಿ
ಯಿಂದ ನಡೆಯಿಸಿಕೊಂಡಾಗ, ಚೀನಿಯರು ಅಮೇರಿಕೆಯ ವಸ್ತು
ಗಳಿಗೆ ಬಹಿಷ್ಕಾರವನ್ನು ಹಾಕಿದರು. ಅಮೇರಿಕೆಯೂ ಇಂಗ್ಲಿಷರ ವಸ್ತು
ಗಳಿಗೆ ಬಹಿಷ್ಠಾರ ಹಾಕಿತ್ತು. ಇದೇ ಬಹಿಷ್ಕಾರವನ್ನು ಬ್ರಿಟಿಶರ
ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ ಭಾರತೀಯರು ಏಕೆ ಉಪಯೋಗಿಸಬಾರದು? ಎಂದು
ಆಹ್ವಾನಿಸಿದರು. "ಮೊದಲು ದೇಶಿವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಸಿದ್ಧ ಪಡಿಸಿರಿ. ಆ ನಂತರ
ಉಸಯೋಗಿಸುವ ವೃತ ಸ್ವೀಕರಿಸಿರಿ: ಎಂದು ಮಂದಗಾಮಿಗಳ ವಾದ.
ಪ್ರತಿಜ್ಞೆಮಾಡಿ ಬಟ್ಟಿ ಯಿಲ್ಲದೆ ಬತ್ತಲೆ ತಿರುಗಬೇಕೆ? ಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆ ಯಿರದೆ,
ಬೇಡಿಕೆಯಿಲ್ಲದೆ ಬಟ್ಟಿ ಹುಟ್ಟುದಿಲ್ಲೆಂಬುದನ್ನು ಮರೆಯ ಬಾರದೆಂದು ಅದಕ್ಕೆ
ಬಳಕರ ಉತ್ತರ. ನಮಗೆ ಬೇಕಾದಷ್ಟು ದೇಶಿನಸ್ತುಗಳು ಸಿಗದಿದ್ದರೆ, ಆಗ
ಇಂಗ್ಲಂಡದ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳದೆ ಬೇರೆ ದೇಶಗಳ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು
ತೆಗೆದುಕೊಂಡು, ನಮ್ಮನ್ನು ದುರ್ಲಕ್ಷಿಸುತ್ತಿರುವ ಜನಾಂಗಕ್ಕೆ ನಮ್ಮ
ಭಾವನೆಯ ತೀವ್ರತೆಯನ್ನು ಏಕೆ ತೋರಿಸಬಾರದು? ರಾಜ್ಯ ಕರ್ತರ
ನಿರುದ್ಧ ಬಂಡು ಹೂಡುವದು ಕಾಯದೆಭಂಗವಾಗಬಹುದು. ಇಲ್ಲವೆ
ಅಸರಾಧವಾಗಬಹುದು. ಆದರೆ ಬಹಿಷ್ಕಾರವು ಹಾಗಲ್ಲ. ಬಿನ್ನಹ ಬೇಡಿಕೆಗ
ಳಿಂದ ಕಾರ್ಯವಾಗದಿದ್ದಾಗ ಆ ಬೇಡಿಕೆಗೆ ಬಹಿಷ್ಕಾರದ ಬಲವನ್ನು
ಜೋಡಿಸಿ, ಸ್ವದೇಶಿ ಹಾಗೂ ಬಹಿಷ್ಕ್ಯಾರವೆಂಬ ದ್ವಿಮುಖ ತೋಫನ್ನು
ಉಪಯೋಗಿಸಿ, ನಮ್ಮ ಉದ್ದೇಶವನ್ನು ಸಾಧಿಸುವಲ್ಲಿ ಯಾವ ಅಪರಾಧ
ವೆಂದೇ ಟಳಕರಸ್ರಶ್ಲೆ. ಬಹಿಷ್ವಾರವನ್ನು ಭಾರತೀಯರೆಲ್ಲರು ಪುರಸ್ಕರಿಸಿದರೆ
ಸಶಸ್ತ್ರ ಕ್ರಾಂತಿಯಿಂದ ಬ್ರಿಟಿಶರಿಗೆ ಆಗುವ ಹಾನಿಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚಾದ

ಲೋಕಮಾನ್ಮ ಬಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೨೬೫

ಹಾನಿಯು ಸಂಭವಿಸಿ, ಬ್ರಿಟಿಶರು ಭಾರತದ ಬೇಡಿಕೆಗಳನ್ನು ವಿಚಾರಮಾಡ
ಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ? ಎಂದು ಉತ್ತರಿಸಿ, ಎಲ್ಲರ ಬಾಯಿಗಳಿಗೂ ಬೀಗ ಹಾಕಿದರು.

ಬಳಕರ ಈ ಸಮರ್ಥನೆಯ ಅನುಭವವು ರಾಷ್ಟ್ರಕ ಕೂಡಲೇ ಬಂದಿತು.
ಆಂಗ್ಲೋ ಇಂಡಿಯನ್‌ ಪಕ್ಷಪಾತಿಯಾದ 'ಇಂಗ್ಲೀಷಮನ್‌' ಪತ್ರಿಕೆಯು
ಈ ಬಹಿಷ್ಟಾರದಿಂದ ಮ್ಯಾಂಜೆಸ್ಟರದ ವ್ಯಾಪಾರವೆಲ್ಲ ಹಾಳಾಗಿ ಹೋಗಿದೆ.
ಎಂದು ಬರೆದದ್ದನ್ನು ಹಿಂದೆ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ್ದೇವೆ. ಅದು ಹಾಗೆಯೇ ಬರೆಯುತ್ತ
«ಸರಕಾರದ ಶತ್ಛುಗಳು ಬಹಿಷ್ಕಾರದ ಬ್ರಹ್ಮಾ ಸ್ರವನ್ನು ಹೊರತೆಗೆದು
ಬ್ರಿಟಿಶರಿಗೆ ಆಗುವ ಲಾಭ ನ್ನು ಪೂರ್ಣ ತಡೆದಿದ್ದಾರೆ. ಎಂಬ ಮಾತು ಬ್ರಿ ಟಶ
ಜನಾಂಗಕ್ಕೂ ಭಾರತ ಸರಕಾರಕ್ಕೂ ತಿಳಿಯುವ ಸಮಯವು ಬಂದೊದಗಿದೆ.
ಸರಕಾರವು ಬಹಿಷ್ಕಾರದ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಏನು ಮಾಡುವದು? ಎಂಬುದೇ
ನಮ್ಮ ಎದುರಿಗಿರುವ ಪ್ರಶ್ನೆ. ಬಹಿಷ್ಕಾರವನ್ನು ಹೀಗೆಯೇ ನಡೆಯಗೊಡ
ವದು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಸಶಸ್ತ್ರ ಬಂಡಾಯಕ್ಕಿಂತಲೂ ಈ ಬಹಿಷ್ಕಾರದ ಶಸ್ತ್ರ
ದಿಂದಲೇ ಭಾರತದೊಡನೆ ಇರುವ ಬ್ರಿಟಿಶರ ಸಂಬಂಧವು ಕಡಿದು ಹೋಗು
ವದು.?' ಎಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧಿಸಿತು.

ಅತ್ತ ಬಂಗಾಲದಲ್ಲಿ ಅರವಿಂದ ಘೋಷರೂ ಬಿಪಿನಚಂದ್ರಪಾಲರೂ
ಮೋತಿಲಾಲ ಘೋಷ ಮೊದಲಾದವರು ಹೋರಾಟ ಹೂಡಿದರು. ರಾಮಸೆ
ಮೆಕ್ಕೋನಾಲ್ಡರು "ನಿಮ್ಮ ಗುರಿಯೇನು? ಎಂದು ಅರವಿಂದರನ್ನು
ಕೇಳಿದೊಡನೆಯೇ ಅವರು "ಸಂಪೂರ್ಣ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವೇ ನಮ್ಮ ಗುರಿ?
ಬಂದು ತಟ್ಟನೆ ಹೇಳಿಬಿಟ್ಟರು,

ಸ್ವದೇಶಿ ಹಾಗೂ ಬಹಿಷ್ಕಾರದ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಬಂಗಾಲದಲ್ಲಿ
ಅನೇಕ ಬಗೆಯ ವಿಧಾಯಕ ಕಾರ್ಯಗಳು ನಡೆದೆವು. ಸಾಬಾಣದ
ಕಾರ್ಯಾನೆಗಳೂ ಕಡ್ಡಿಯ ಪೆಟ್ಟಿಗೆಯ ಕಾರಖಾನೆಗಳೂ ಪ್ರಾರಂಭವಾದವು.
ನೇಕಾರರು ಸ್ವದೇಶಿ ಚಳವಳಿಯಿಂದ ತಮಗೆ ಬಹಳ ಲಾಭವಾಗಿದೆ ಎಂದು
ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾಗಿ ಸಾರಿದರು. ಬಂಗಾಲದ ಮುಖಂಡರೆಲ್ಲರೂ ಪ್ರಯ
ತ್ನಿಸಿ ೧೮ ಲಕ್ಷ್ಮ ರೂಪಾಯಿಗಳನ್ನು ಕೂಡಿಸಿ, ವಂಗಲಕ್ಷ್ಮೀ ಮಿಲ್ಲನ್ನು
ಸ್ಥಾನಿಸಿದರು. ಬಂಗಾಲ ನ್ಯಾಶನಲ್‌ ಬ್ಯಾಂಕ, ನ್ಯಾಶನಲ್‌ ಇನ್ಸೂರನ್ಸ
ಕಂಪನಿ, ಹಿಂದುಸ್ಥಾನ ಕೋ. ಅಪರೇಟನ್ಹ ಇನ್ಸೂರನ್ಸ ಕಂಪನಿಗಳು ಇದೇ

34

೨೬೮ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ದಿನಕ್ಕೆ ಬ್ರಿಟಿಶರ ಆಳಿಕೆಯು ಅನುದಾರ ಹಾಗೂ ಜುಲುಮೆಯದಾಗುತ್ತ
ನಡೆದಿದೆ. ನಾವು ಅನರ ಮೋಹದ ಮಾತುಗಳಿಗೆ ವ:ರುಳಾಗದೆ ನಮ್ಮಲ್ಲಿ
ರುನ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ನಾವು ಪ್ರಕಟನ ಡಬೇಕು. ಔರಂಗಜೇಬನ ಜುಲು
ಮೆಯು ಹೆಚ್ಚಾಗಲು ರಜಪೂತರು ವಿರೋಧಿಸಿದ್ದನ್ನು ಜನತೆಯು ಮರೆಯ
ಕೂಡದು.' ಎಂದು ಹೇಳಿದರು. ಅದರಂತೆಯೇ ಮರುದಿನ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ
ಗಳನ್ನು ಕುರಿತು ಮಾತನಾಡುವಾಗ, «ಸರಕಾರವು. ವಂಗಭಂಗವನ್ನು
ಮಾಡಿದ್ದರೂ ಬಂಗಾಲಿಗಳು ಮನಸ್ಸುಮಾಡಿದರೆ ಅದು ಕಸಾ
ಉಳಿಯುವುದು”? ಎಂದು ಉಪದೇಶಿಸಿದರು. ಕೊನೆಯ ದಿನ ಗಂಗ ಸ್ನಾನದ
ನಂತರ ಸಮಾರಂಭವು ಕೊನೆಗೊಂಡಿತು.

ಇತ್ತ ಚಳವಳಿಯು ರಭಸದಿ:ದ ನಡೆದಿರಲು ಅತ್ತ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸಿನ
ಸಿದ್ಧತೆ ನಡೆದಿದ್ದಿ ತು. ಎಲ್ಲರಲ್ಲಿಯೂ ಮತ್ಸರವನ್ನು ೦ಟುಮಾಡುವಷ್ಟು
ಲೋಕಸ್ರಿಯತೆಯು ಓಳಕರಿಗೆ ಲಭಿಸಿದ್ದಿತು. ತರುಣರಿಗೆ ನಿಶೇಷತಃ
ಬಂಗಾಲಿಗಳಿಗೆ ಟಳಕರು ಕಲಕತ್ತೆಯ ಅಧಿವೇಶನಕ್ಕೆ ಅಧ್ಯ ಕ್ಷರಾಗಬೇಕೆಂದು
ಅನಿಸುತ್ತಿದ್ದಿತು ಬಂಗಾಲದ ಮುಂದಾಳುಗಳಾದ ಅರವಿಂದರು ಟಿಳಕರ
ಹೆಸರನ್ನು ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಸೂಚಿಸಿದರು. ಪಂಜಾಬ, ಮಧ್ಯಪ್ರಾಂತಗಳ
ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ ಕಮಿಟಗಳೂ ಗೊತ್ತುವಳಿಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದವು. ಇದೆಲ್ಲವನ್ನು
ಕಂಡು ಮಂದಗಾಮಿಗಳು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸು ಎಲ್ಲಿ ತಮ ಕೃಬಿಡುವದೋ ನ
ಗಾಬರಿಯಾದರು ಟಳಕರ ಶ್ಲಿಕ್ಯ,ಸಾಹಸವೃತ್ತಿ, ಕರ್ತ್ಮೃತ್ವಶಕ್ತಿಗಳು ರಾಷ್ಟ್ರದ
ಮನನನ್ನೆೇ ಸೆಳೆದಿರುವದನ್ನು ಅರಿತಿದ್ದ ರು, ಆದ್ದ ಕಾಂಗ್ರೆ ಸ್ಸ ಒಮ್ಮೆ
ಅವರ ಕೈ ಸೇರಿದರೆ ತೀರಿತು, ತಿರುಗಿ “ತಮಗೆ “ದರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾನವಿಲ್ಲ ರ
ನಪ ಅದನ್ನು ತಪ್ಪಿಸಲು ವೃದ್ಧರಾದ ದಾದಾಭಾಯಿ ನವರೋಜಿ
ಯವರನ್ನು ಮೊರೆಹೊಕ್ಕರು. ಅವರು ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಸದವನ್ನು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡರು.
ಅವರ ಹೆಸರು ಸೂಚಿಸಿದರೆ ಯಾರೂ ವಿರೋಧಿಸುವದಿಲ್ಲೆಂದು ಅವರು
ತಿಳಿದಿದ್ದರು. ಅದು ನಿಜವೂ ಇದ್ದಿತು. ಎಲ್ಲರೂ ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡರು.

ಸ್ವರಾಜ್ಯದ ಘೋಷಣೆ

ಅಧ್ಯ ಕ್ಷ ಸದದ ಕುಸ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಯುಕ್ತಿಯಿಂದ ಗೆದ್ದೆವೆಂದು ಮೇಥಾ,
ಗೋ ಖಿ ಸಕ್ಷದನರು ಒಳಗೊಳಗೆ ಹಿಗ್ಗಿದರು. "ನಮ್ಮನ್ನು ಒಳ್ಳೇ
ಸಂಕಟದಿಂದ ರಕ್ಷಿಸಿದಿರಿ ಎಂದು ನನರೋಜಿಯವರಿಗೆ ತಂತಿಕೊಟ್ಟು
ಸುರೇಂದ್ರರು ಅದನ್ನು ವ್ಯಕ್ತ ಸಡಿಸಿದರು. ನನಕೋಜಿಯವರು ಬಳಕ
ಪಕ್ಷದ ಉಗ್ರ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದ ಮೇಲೆ ತಣ್ಣೀರೆರಚುವರೆಂದು ಮಂದಗಾಮಿ
ಗಳು ಭಾವಿಸಿದ್ದರು, ಆದರೆ ಟಳಕರು ಮಾತ್ರ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸಿಗಿಂತ ೧೦ ದಿನ
ಮೊದಲೇ "ಭಾರತೀಯರು ಹೂಡಿದ ಚಳವಳಿಯ ಮೇಲೆ ಕೇವಲ ಮಂದ
ಪಕ್ಷೀಯರನ್ನು ಸಂತುಷ್ಟ ಗೊಳಿಸುವದಕ್ಕಾಗಿ ದಾದಾಭಾಯಿಯವರು ಎಂದೂ

ನೀರು ಸುರುವಲಾರರು, ಮತ್ತು ಅವರು ಉಗ್ರವಾದಿಗಳಿಗಿಂತ ಉಗ್ರವಾದಿ
ಗಳಾಗಿದ್ದಾರೆ” ಎಂದು ಭವಿಷ್ಯ ನುಡಿದಿದ್ದರು.

ಕಾಂಗ್ರೆ ೫ ಅಧಿವೇಶನಕ್ಕೆ ಬಂದೂ ಬಾರದಷ್ಟು ಮಹತ್ವ ಬಂದಿದ್ದಿತು.
ಬಹಿಷ್ಕಾರ ಹಾಗು ಸ್ವದೇಶಿಗಳನ್ನು ರಾಜಕೀಯ ಪ್ರತಿಕಾರದ ಅಸ್ತ್ರಗಳೆಂದು
ರಾಜಕಾರಣದಲ್ಲಿ ಉಪಯೋಗಿಸಲು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಭೆಯು ಒಪ್ಪಬೇಕೋ
ಬೇಡವೋ ಎಂಬುದೇ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸಿನ ಮುಂದಿರುವ ಮಹೆತ್ವದ ಪ್ರಶ್ನೆ ಯಾಗಿ
ದ್ದಿತು,, ಆದುದರಿಂದ ಸರ್ವಪ್ರಾಂತದ ಮುಖಂಡರು ಆಲಸ್ಯತೊರೆದು
ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸಿಗೆ ಬಂದಿದ್ದರು. ೧೮೦೦ ಜನ ಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳು ೨೦೦೦೦ ಪ್ರೇಕ್ಷ
ಕರೂ ರಾಷ್ಟ್ರ )ದ ಭವಿತವ್ಯವನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸಲು ಆತುರರಾಗಿದ್ದ ರು. ಉಗ್ರ

ಸ ತ ತ್ರ ಇ್‌ ೦S
ಕ್ಷಗಳ ಮುಖಂಡರೆಲ್ಲರೂ ತಮ್ಮ ತಮ್ಮ ಶಸ್ತ್ರಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಜ್ಜಾ

ವೃದ್ಧ ನಿತಾಮುಹರಾದ ದಾದಾಭಾಯಿಯವರ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಭಾಷಣವು
ಅತ್ಯಂತ ಸ್ಫೂರ್ತಿದಾಯಕವೂ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಕವೂ ಆಯಿತು. ಭಾರತದ
ಸರ್ವದುಃಖಗಳ ನಿವಾರಣೆಗೆ ಸ್ವರಾಜ್ಯವೊಂದೇ ಉಪಾಯವೆಂದು ಸಾರಿ
ದರು, ಇಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ಸ್ವದೇಶಿ, ಬಹಿಷ್ಕಾರ, ರಾಷ್ಟ್ರ) ಶಿಕ್ಷಣ ಇವೇ

ಬ
ಮೊದಲಾದ ಸ್ವಾವಲಂಬನದ ಮಾರ್ಗವನ್ನೇ ರಾಷ್ಟ್ರವು ಅಂಗೀಕರಿಸ

೨೭೦ ವಿಎಂಂಚಿನಬಳಿ

ಬೇಕೆಂದು ಘೋಷಿಸಿದರು. ««ನಾವು ಭಿಕ್ಷೆಬೇಡುವದಿಲ್ಲ. ನಮಗೆ ನ್ಯಾಯ
ಬೇಕಾಗಿದೆ, ನಾವು ಬ್ರಿಟಿಶರ ನಾಗರಿಕರು ಎಂಬ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಬ್ರಿಟಿಶ
ನಾಗರಿಕರ ಎಲ್ಲ ಹಕ್ಕಗಳು ನಮಗೆ ಸಲ್ಲಲೇಬೇಕು. ಆ ಹಕ್ಕುಗಳೇನೆಂಬು
ದನ್ನು ಒಂದೇ ಶಬ್ದ ದಲ್ಲಿ ಹೇಳಬೇಕಾದರೆ ಸ್ವರಾಜ್ಯ. ಸ್ವಸತ್ತೆ. ಬ್ರಿಟಿಶ
ವಸಾಹತುಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆಯುತ್ತಿ ರುವ ರಾಜ್ಯಪ ಪದ್ಧತಿಯೇ ಭಾರತಕ್ಕೂ ಅನ್ವ

ಯಿಂಸಬೇಕು' ಎಂದು ಸ ರಾಜ್ಯದ ವಿಕ ನ್ನು ಕೊಟ್ಟ ಥು;

ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸಿನ ವ್ಯಾಸನೀಠದಿಂದ ಸ್ವರಾಜ್ಯದ ಉಚ್ಚಾರವಾದೊಡೆ
ಜನತೆಯಲ್ಲಿ ಲ್ಲ 805 ಸಂಚಾರವಾದಂತಾಯಿತು. ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸು ಈ
ಹಾದಿಯನ್ನು ಹಿಡಿಯುವದೆಂದು ಮಂದಪಕ್ಷಿಗಳ ಕನಸು ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಕೂಡ
ಇರಲಿಲ್ಲ. ಅಕ್ಕಸಾಲಿಗನೇ ಕಿವಿಚುಚ್ಛಿ ದಂತಾಯಿತು. ರಾಷಿ ಪ್ರಯ
ಸಭೆಗೆ ೨೧ ವರ್ಷಗಳು ಮುಗಿದಿದ್ದವು. ಅದು ವಯಸ್ಸಿಗೆ ಬಂದಿದಿತು.
ಅದು ವಯಸ್ಸಿಗೆ ತಕ್ಕಂತೆ ಹೊಸಹಾದಿಯನ್ನು ಹಿಡಿಯುವದು ಸ್ವಾಭಾನಿಕ
ವಿದ್ದಿತು. ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಭೆಗೆ ಸ್ವರಾಜ್ಯದ ವಿವಾಹ ಸಂಬಂಧವನ್ನು
ಮಾಡಿ ಅಧ್ಯಕ್ಷರು ಆಶೀರ್ವದಿಸಿದರು. ಈ ರಾಷ್ಟ್ರಿಯ ಸಭೆಯ ಮುಖ್ಯ
ಗುರಿಯು ಸ್ವರಾಜ್ಯ ಸಂಪಾದನೆಯೇ ಎಂದು ಮತ್ತೆ ಮತ್ತೆ ಹೇಳಿದರು.
ಕೊನೆಯ ಭಾಷಣದಲ್ಲಿ ತರುಣರನ್ನುದ್ದೇಶಿಸಿ, «ಈ ಉದ್ದೇಶವನ್ನು ಕಣ್ಣೆ
ದುರಿಗೆ ಇಟ್ಟುಕೊಂಡು ತರುಣರು ಕಾರ್ಯ ಪ್ರವೃತ್ತರಾದಕೆ ಹಳೆಯ
ಜನರು ಈ ಇಪ್ಪತ್ತು ವರ್ಷ ಪಟ್ಟ ಪರಿಶ್ರಮವು ಸಾರ್ಥಕವಾಯಿತೆಂದೂ
ಅದರ ಫಲವು ನಮಗೆ ದೊರಕಿತೆಂದೂ ನಾನು ತಿಳಿಯುವೆ' ಎಂದು
ಹೇಳಿದರು.

ದಾದಾಭಾಯಿಯವರ ಸ್ವರಾಜ್ಯ ಘೋಷಣೆಯಿಂದ ಆಂಗ್ಲೋ ಇಂಡಿ
ಯನ್ನರ ಹೊಟ್ಟೆ ಯಲ್ಲಿ ಬೆಂಕಿ ಬಿದ್ದಂತಾಯಿತು. ದಾದಾಭಾಯಿಯವರ
ಉಗ್ರವಾದಿಗಳಿಗೆ ಶರಣಾಗತರಾದರೆಂದು ಎಷ್ಟೋ ಪತ್ರಿಕೆಗಳು ಟೀಕೆಸ
ಹೆತ್ತಿದವು. ಟಾಯಿಮೃಪತ್ರಿಕೆಯಂತೂ ವಿಷವನ್ನೇ ಕಾರಿತು.
««ಇಂಗ್ಲಂಡದೆ ನಾಗರಿಕರಂತೆ ಭಾರತೀಯರಿಗೆ ರಾಜಕೀಯ ಹಕ್ಕುಗಳು
ಅನುಕೂಲತೆಗಳು, ಮತದಾನದ ಅಧಿಕಾರಗಳು ದೊರೆಯಬೇಕೆಂದು ಯಾವ
ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿಯೂ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿಲ್ಲ. ಮತ್ತು ಈ ಬೇಡಿಕೆಯು ಕಾಯದೆ

ಲೋಕಮಾನ್ಮ ಓಳೆಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೨೭೧

ಬದ್ದ ವಾಗಿಯೂ ಇಲ್ಲ. ಭಾರತವನ್ನು ಕತ್ತಿಯಿಂದ ಗೆದ್ದಿದ್ದೇವೆ. ಅದೇ
ಬಲದಿಂದ ಆಳುತ್ತಿದ್ದೇವೆ. ಆದುದರಿಂದ ಸ್ವರಾಜ್ಯವನ್ನು ಬೇಡುವ ದಾದಾ
ಭಾಯಿಯಂಥವರು ಈ ಮಾತನ್ನು ಮರೆಯಬಾರದು. ಬ್ರಿಟಿಶರ ಹಾಗೂ
ಅವರನ್ನು ವಿರೋಧಿಸುವವರ ನಡುವೆ ಈ ಬಿಚ್ಚುಗತ್ತಿಯು ಇರುವದೆಂಬು
ದನ್ನು ಲಕ್ಷ್ಮ್ಯದಲ್ಲಿಡಬೇಕು?' ಎಂದು ಬರೆಯಿಂತಂ.

ಮಂದಪಕ್ಷಿಯರು ಸ್ವರಾಜ್ಯದ ಹಾಗೂ ಬಹಿಷ್ಕಾರದ ಗೊತ್ತುವಳಿಗೆ
ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸಿನ ಮುದ್ರೆ ಬಿದ್ದರೆ ಕೂಡಲೆ ಅದು ಕಾರ್ಯಕಾರಿಯಾಗುವದರಿಂದ
ಇವುಗಳನ್ನು ವಿರೋಧಿಸಿಯೇ ತೀರಬೇಕೆಂದು ಟೊಂಕಕಟ್ಟದರು. ವಿಷಯ
ನಿಯಾಮಕ ಕಮೂೊಟಯಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಶಿಕ್ಷಣ ಗೊತ್ತುವಳಿಯು ಏನೂ
ಅಡೆತಡೆ ಇಲ್ಲದೆ ಪಾಸಾಯಿತು. ಸ್ವದೇಶೀ ಗೊತ್ತುವಳಿಯು ಸ್ವಲ್ಪು
ತಿಕ್ಕಾಟದಿಂದ ಪಾಸಾಯಿತು. «ವಂಗಭಂಗದ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ ಬಂಗಾಲ
ದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾದ ಬಹಿಷ್ಕಾರದ ಚಳವಳಿಯು ಕಾಯದೆಗನುಸರಿಸಿ
ಇದ್ದಿತು. ಮತ್ತು ಇದೆ'' ಎಂದು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸಿನ ಅಭಿಪ್ರಾಯವಿದೆ, ಎಂಬ
ಗೊತ್ತುವಳಿಯ ಮೇಲೆ ತಿಕ್ಕಾಟಕ್ಕೆ ಆರಂಭವಾಯಿತು. ಉಗ್ರವಾದಿಗಳು
ಈ ಗೊತ್ತುವಳಿಯು ಇಡೀ ದೇಶಕ್ಕೆ ಅನ್ವಯಿಸುವಡೆಂದೂ ಮಂದಪಕ್ಷಿಗಳು
ಅದು ಬಂಗಾಲದ ಮಟ್ಟಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಮರ್ಯಾದಿತವೆಂದೂ ಪ್ರತಿಪಾದಿಸ
ಹತ್ತಿದರು. ಈ ವಾದ ವಿವಾದವು ವಿಕೋಪಕ್ಕೆ ಹೋಯಿತು. ಬಂಗಾಲದ

ಮುಂದಾಳುಗಳಾದ ಬಿಪಿನಚಂದ್ರ ಪಾಲ್ಕ ಅರವಿಂದ ಘೋಷ ಮೊದಲಾದ
ವರು ಸಭೆ ಬಿಟ್ಟು ಎದ್ದು ಹೋದರು, ಖಾಸರ್ಡೆಯವರು ಕೂಡ ಹೊರ

ಬಿದ್ದರು. ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸು ಎಲ್ಲಿ ಮುರಿದು ಹೋಗುವದೋ ಎಂಬ ಭೀತಿ
ಯುಂಟಾಯಿತು. ಬಳಕರು ನಡುವೆ ಬಿದ್ದು ಎಲ್ಲವನ್ನು ಸರಿಪಡಿಸಿದರು.
ಸಃ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಉಪಸ್ಥಿತರಿದ್ದ ಶ್ರೀ ದುರಾಣಿಯನವರು ಕೆಳಗಿನಂತೆ ಈ
ಪ್ರಸಂಗವನ್ನು ವರ್ಣಿಸಿದ್ದಾರೆ.

“ತಮ್ಮ ಅನುಯಾಯಿಗಳೆಲ್ಲರೂ ಹೊರಬಿದ್ದು ಹೋದರೂ ಓಳಕರು
ಮಾತ್ರ ಕೊನೆಯವರಿಗೂ ಗಟ್ಟಿಯಾಗಿ ಕುಳಿತಿದ್ದರು. ಬೆಳಗಿನವರೆಗೆ ಚರ್ಚೆ
ನಡೆದರೂ ಏನೂ ನಿರ್ಣಯವಾಗಲಿಲ್ಲ. ಆಗ ಓಳಕರು ತಮ್ಮ ನಿವಾಸ
ಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಬಂದು ಮುಂದಿನ ದಾರಿಯನ್ನು ಹುಡುಕಹತ್ತಿದರು. ಅವರು
ವಿಚಾರಮಾಡಿ ಬಹಿಷ್ಕಾರ ಯೋಗದ ಮೇಲೆ ನಾಲ್ಕು ಉಪಸೂಚನೆ

೨೬೨ ವಿಂಂ ಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಗಳನ್ನು ಸಿದ್ಧಪಡಿಸಿದರು. ತಮ್ಮ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಒಂದು, ಖಾಸರ್ಡೆಯವರ
ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಇನ್ನೊಂದು. ಎರಡನ್ನೂ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿಗಳಾಗಿದ್ದ ಸುರೇಂದ್ರೆ
ನಾಥ ಬ್ಯಾನರ್ಜಿಯವರಕಡೆಗೆ ಕಳಿಸಿಕೊಟ್ಟಿರು. ಉಳಿದವೆರಡರಲ್ಲಿ ಬಿಪಿನ
ಚಂದ್ರಪಾಲರ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಒಂದು, ಮತ್ತೊಂದು ಅರವಿಂದ ಘೋಷರ
ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿದ್ದವು. ಅವುಗಳನ್ನು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸಿನ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿಗಳಿಗೆ ಕಳಿಸಲು
ಅವರಿಗೆ ತಿಳಿಸಿದ್ದರು, ಓಳಕರು ಏನು ನಡೆಸಿರುವರೆಂಬುದೇ ಯಾರಿಗೂ
ತಿಳಿಯಲಿಲ್ಲ. ಓಳಕರು ಖಾಪರ್ಡೆಯವರಿಗೆ "ನನ್ನ ಹಾಗೂ ಪಾಲರ ಉಪ
ಸೂಚನೆಗಳನ್ನು ಬ್ಯಾನರ್ಜಿಯನರು ಸ್ವೀಕರಿಸುವದಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ನಿಮ್ಮ
ಹಾಗೂ ಘೋಷರ ಸೂಚನೆಗಳು ಖಂಡಿತವಾಗಿ ಮನ್ನಿ ಸಲ್ಸಡುವವು? ಎಂದು
ಹೇಳಿದರು. ಅಷ್ಟರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬ ಸ್ವಯಂಸೇನಕನು ಒಂದು ಪತ್ರನನ್ನು ತಂದು
ಟಿಳಕರ ಕಡೆಗೆ ಕೊಟ್ಟನು. ಅದರಲ್ಲಿ ಸುರೇಂದ್ರರು «ಖಾನರ್ಡೆ ಹಾಗು
ಘೋಷರ ಉಪಸೂಚನೆಗಳು ನಮಗೆ ಮಾನ್ಯವಿವೆ. ನೀವು ನಿನ್ಮು ಉಸ
ಸೂಚನೆಯನ್ನು ದಯವಿಟ್ಟು ತಿರುಗಿ ತಕ್ಕೊಳ್ಳಿರಿ. ಅದರಂತೆ ಪಾಲ ಬಾಬರಿ
ಗಳಿಗೂ ತಮ್ಮ ಸೂಚನೆಯನ್ನು ಮರಳಿ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲು ನೀವು ಅವರ
ಮನ ಒಲಿಸುವಿರಾ!' ಎಂದು ಬರೆದಿದ್ದರು. ಓಳಕರ ಭವಿಷ್ಯವು ನಿಜ
ವಾಯಿತು. ಟಳಕರು ಬುದ್ಧಿ ಪುರಸ್ಸರವಾಗಿ ಈ ಸೂಚನೆಗಳನ್ನು ಸಿದ್ಧಪಡಿಸಿ
ದ್ಹರು, ತಮ್ಮ ಹಾಗೂ ಪಾಲರ ಸೂಚನೆಗಳು ಸರಳವಿದ್ದು ಭಾಷೆಯು
ಮಾತ್ರ ಉಗ್ರವಾಗಿ ಇದ್ದಿತು. ಖಾಪರ್ಡ್ಜೆಯವರ ಸೂಚನೆಯು ಸುಂದರ
ಶಬ್ದಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದ್ದರೂ ಅರ್ಥವು ಮಾತ್ರ ಉಗ್ರವಾಗಿದ್ದಿತು. ಟಳಕರರ
ಪ್ರಕಾರವಾಗಿ ಯುಕ್ತಿಯಿಂದ ತಮ್ಮ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ಸಾಧಿಸಿಕೊಂಡರು-
ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸು ಯಾದವೀ ಕಲಹದಿಂಡ ಮುರಿದು ಹೋಗುವದೆಂದು
ಹಿಗ್ಗಿದ್ದ ಆಂಗ್ಲೋ ಇಂಡಿಯನ್ನರು ಮರುದಿವಸ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸ ಅಧಿವೇಶನವು
ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ಕೊನೆಗೊಂಡುದನ್ನು ಕಂಡು ನಿರಾಶರಾದರು. ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸು
ಸ್ವರಾಜ್ಯ, ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಶಿಕ್ಷಣ, ಸ್ವದೇಶಿ, ಹಾಗೂ ಬಹಿಷ್ಕಾರದ ಗೊತು
ವಳಿಗಳನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿತು.
ಬಿರುಗಾಳಿಗೆ ಸಿಕ್ಕ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸನ್ನು ಉಳಿಸಿದ ಶ್ರೇಯಸ್ಸೆಲ್ಲವೂ ಓಳಕ
ರಿಗೆ ಎಂದು ದುರಾಣಿಯನರು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಬ್ರಿಟಶ ರಾಜ್ಯಾಧಿಕಾರ

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಟಿಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೨೭೩

ಗಳೊಡನೆ ಹೋರಾಡುವಾಗ ರಾಷ್ಟ್ರದಲ್ಲಿ ಐಕ್ಯವು ಅವಶ್ಯವೆಂಬುದನ್ನೂ
ಸಂಯುಕ್ತರಾಗಿಯೇ ಹೋರಾಡಬೇಕೆಂಬುದನ್ನೂ ಅರಿತ ಮುತ್ಸದ್ದಿಗಳಾದ
ಟಳಕರು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಒಡಕು ಹುಟ್ಟಿ ನಂತೆ ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದರು. ಸ್ವದೇಶಿ
ಗೊತ್ತುವಳಿಯನ್ನು ಮಂಡಿಸುವಾಗ, ಟಳಕರು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸು ಸಮಾಧಾನಕರ
ವಾದ ನಿರ್ಣಯ ಕೈಕೊಂಡದ್ದಕ್ಕಾಗಿ ಆನಂದವನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದರು,
ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸು ಅಕಾಲ ಮೃತ್ಯುವಿಗೆ ತುತ್ತಾಗುವದೆಂದು ಭವಿಷ್ಯವನ್ನು ನುಡಿದ
ಆಂಗ್ಲೋ ಇಂಡಿಯನ್ನರ ಮಾತನ್ನು ಚಾಣಾಕ್ಷರೂ ಅನುಭವಿಕರೂ ಆದ
ಅಧ್ಯಕ್ಷರು ಸುಳ್ಳು ಮಾಡಿದರೆಂದು ಹೇಳಿ ನಮ್ಮ ನಮ್ಮ ಲ್ಲಿಯ ಜಗಳಗಳು
ಮುಗಿದು ಉಭಯ ಪಕ್ಸಗಳಲ್ಲಿ ಒಪ್ಪಂದವಾಗಿದೆ, ಎಂದು ಓಳಕರು ಸಾರಿದರು.

ಕಲಕತ್ತಾ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪಕ್ಷವು ನಿಜಯಿಯಾಯಿತು.
ಮಂದಪಕ್ಷೀಯರಿಗೆ ಅಸಮಾಧಾನವಾಗಿದ್ದಿತು. ಮುಂದಿನ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸಿನ
ಒಳಗಾಗಿಯೇ ಈ ಉಗ್ರಪಕ್ಷದ ಬಂಡನ್ನು ಮುರಿಯುವ ಎಣಿಕೆಯನ್ನು
ಮಂದಪಕ್ಷೀಯರು ಹಾಕಹತ್ತಿದರು. ಭರೋಜಶಹಾ ಮೆಥಾರವರು ಊರಿಗೆ
ಹೊರಟಾಗ ಟಳಕ ಹಾಗಣ ಗೋಖಲೆಯವರು ಭೆಟ್ಟಿಗೆ ಹೋಗಿದ್ದರು. ಆಗ
ಮೆಥಾರವರು ತಮ್ಮ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿದ್ದ ಸಿಟ್ಟನ್ನು ಹೊರಗೆಡವಿದರು. ಬಳಕರಿಗೆ
ಮೆಥಾರವರು “ಬಹಿಷ್ಕಾರ ಯೋಗದ ಗೊತ್ತುವಳಿಯನ್ನು ನೀವು ಇಲ್ಲಿ
ಪಾಸು ಮಾಡಿಕೊಂಡಿರಿ. ಆದರೆ ಮುಂಬಯಿಯಲ್ಲಿ ಪಾಸು ಮಾಡಿಕೂಳ್ಳಲು
ಅಶಕ್ಯವಿದ್ದಿ ತು” ಎಂದರು. ಕೂಡಲೇ ಓಳಕರು "ಮುಂಬಯಿಯ ಜಂಭ
ವನ್ನು ತಾವು ಏನು ಕೊಚ್ಚುತ್ತೀರಿ? ಮುಂಬಯಿಯ ಸಿಂಹದ ಆಯಾಲ
ವನ್ನು ಹಿಡಿದೆಳೆದು ಅದನ್ನು ಗುಹೆಗೆ ಹೊಗಿಸುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವು ನನ್ನಲ್ಲಿದೆ
ಎಂದು ನಾನು ಧೈರ್ಯದಿಂದ ಹೇಳಬಲ್ಲೆ'' ಎಂದು ಉತ್ತರಿಸಿದರು. ಇದು
ಎಲ್ಲವೂ ಚೇಷ್ಟೆ ಯಲ್ಲಿ ನಡೆದಿದ್ದರೂ ಮುಂದಿನ ಜಗಳದ ಬೀಜಗಳು
ಇದರಲ್ಲಿದ್ದ ವು.

35

ಹೋರಾಟದ ತ್ರಿವಿಧ ರೂಪ

ಸ್ವರಾಜ್ಯದ ಘೋಷಣೆಯಿಂದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪಕ್ಷವು ಉತ್ತೇಜಿತ
ವಾಯಿತು. ಘೋಷಣೆ ಮಾಡುವುದು ಸುಲಭ, ಆದರೆ ಅದರ ಗುರುತರವಾದ
ಹೊಣೆ ಹೊರುವದು ಬಹುಕಷ್ಟವೆಂಬುದನ್ನು ಲೋಕಮಾನ್ಯರು ಮಾತ್ರ
ಚನ್ನಾಗಿ ಅರಿತಿದ್ದರು. ಮಂದಕ್ಷೀಯರು ಸ್ವರಾಜ್ಯ ಹಾಗೂ ಬಹಿಷ್ಕಾರದ
ಗೊತ್ತುವಳಿಗಳಿಗೆ ಹೃತ್ಪೂರ್ವಕ ಬೆಂಬಲವಿತ್ತಿಲ್ಲಿವೆಂಬುದನ್ನೂ ಅವರು ಊಹಿ
ಸಿದ್ದರು. ಬಳಕರು ಬಹಿಷ್ಕಾರ ಹಾಗೂ ಸ್ವದೇಶಿ ಚಳವಳಿಗಳಿಂದ ಜನರಲ್ಲಿ
ಜಾಗ್ರತೆಯನ್ನುಂಟು ಮಾಡಿ, ರಾಷ್ಟ್ರವನ್ನು ಸ್ವರಾಜ್ಯದತ್ತ ಮುನ್ನಡೆಸುವ
ಹುಮ್ಮಸದಿಂದ ಕಾರ್ಯರಂಗಕ್ಕೆ ಇಳಿದರು.

ಕಲಕತ್ತೆಯಲ್ಲಿಯೇ ಓಳಕರು ಕಾರ್ಯ ಪ್ರಾರಂಭ ಮಾಡಿದರು.
ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ಸಿನ ನಂತರ ಪಾಲರ ಅಧ್ಯಕ್ಷತೆಯಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸಭೆ
ಯಲ್ಲಿ "ಹೊಸ ಪಕ್ಷವೂ ಅದರ ಮಾರ್ಗವೂ' ಎಂಬ ವಿಷಯದ ಮೇಲೆ
ಮಾತನಾಡುತ್ತ "ಉಗ್ರ ಮಂದಸಕ್ಷಗಳೆಂಬ ಭೇದವು ಸಾಸೇಕ್ಸವಿದೆ.
ಪ್ರಗತಿಪಥದಲ್ಲಿ ಇಂದಿನ ಉಗ್ರವಾದಿಗಳು ನಾಳೆ ಮಂದಗಾವಿಂಗಳಾಗು
ತ್ತಾರೆ, ಹಳಬರ ಅನುಭವ ಪಡೆದು ಅದರ ಬಲದಿಂದ ಹೊಸಬರು ಮುಂದು
ವರಿಯಬೇಕು. ಬಿನ್ನಹ ಬೇಡಿಕೆಗಳ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ರಾಷ್ಟ್ರವು ತ್ಯಜಿಸಿದ,
ಭಾರತದ ಭವಣೆಯ ನಿವಾರಣೆಗೆ ಸ್ವರಾಜ್ಯವೊಂದೇ ದಾರಿ. ಅದನ್ನು ದೊರಕಿ
ಸಲು ಬಹಿಷ್ಕಾರವೇ ನಮ್ಮ ಶಸ್ತ್ರ? ಎಂದು ಸಾರಿದರು.

ನಿಚಾರ ಮಾಡಿದಂತೆ ತಾವು ಗಂಭೀರವಾದ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಎದು
ರಿಸಬೇಕಾಗುವದೆಂದು ಓಳಕರಿಗೆ ಅನಿಸಹತ್ತಿತು. ಸುಶಿಕ್ಷಿತರಲ್ಲಿ ಜಾಗ್ರತಿಯು
ಕಂಡು ಬಂದರೂ ಬಹುಜನ ಸಮಾಜವು ಉದಾಸಿೀನನಿದ್ದಿ ತು. ಅದನ್ನು
ಹೊಡೆದಿಬ್ಬಿಸಿ, ಸ್ವರಾಜ್ಯದ ಹೋರಾಟಕ್ಕೆ ಅಣಿಗೊಳಿಸನೇಕಾಗಿದ್ದಿ ತು.
ಸರಕಾರವಂತೂ ದಿನದಿನಕ್ಕೆ ಕಠೋರವಾಗತೊಡಗಿತ್ತು. ಅಧನ್ನು ಎದುರಿಸಿ
ರಾಷ್ಟ್ರದಬೇಡಿಕೆಗಳಿಗೆ ಸರಕಾರದ ಮನ್ನಣೆ ಪಡೆಯಬೇಕಾಗಿದ್ದಿ ತು. ಮಂದ
ಪಕ್ಚೀಯರಂತೂ ಬಹಿಷ್ಕಾರ ಹಾಗೂ ಸ್ವರಾಜ್ಯದ ಆಂದೋಲನೆಗಳನ್ನು

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಬಳೆಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೨೭೫

ಮಂದಗೊಳಿಸಲು ಮುಂದಾಗಿದ್ದರು. ಈ ಮೂವರೊಡನೆ ಓಳಕರಿಗೆ
ಹೋರಾಡಬೇಕಾಯಿತು. ಓಳಕರು ಯಾವುದಕ್ಕೂ ಎದೆಗುಂದದೆ
ಸವ್ಯಸಾಚಿಯಂತೆ ಮೂರೂ ಕ್ಸೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಹೋರಾಟವನ್ನು ಹೂಡಿದರು.

ಬಳಕ ಹಾಗೂ ಗೋಖಲೆ ಗುಂಪುಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ವಭಾವತಃ ಭೇದವಿದ್ದಿತು.
ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಶರ ಆಳಿಕೆಯು ಪ್ರಾರಂಭವಾದುದು ಈಶ್ವರಿ£ವರವೆಂದು
ಗೋಖಲೆ ಗುಂಪಿನವರು ತಿಳಿಯುತ್ತಿದ್ದರೆ, ಅದೊಂದು ದೇವರ ಶಾಪವೆಂದು
ಟಳಕರ ಗುಂಪಿನವರು ಭಾವಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಮೆಥಾ ಮೊದಲಾದವರು ಬ್ರಿಟಿಶರ
ಆಳಿಕೆಯನ್ನು ಆನಂದದಿಂದ ಸ್ವಾಗತಿಸಿ ಚಿರಕಾಲ ಬಾಳಲೆಂದು ಭಾವಿಸು
ತ್ರಿದ್ದರೆ, ಓಳಕರು ಆ ಆಳಿಕೆಯು ಆದಷ್ಟು ಬೇಗನೆ ಕೊನೆಗೊಳ್ಳಬೇಕೆಂದು
ಇಚ್ಛಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಾಂತರ್ಗತ ಸ್ವರಾಜ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ಮಿತಿಯಿಲ್ಲದ
ಕಾಲದವರೆಗೆ ಸಾವಧಾನದಿಂದ ನಿನಮ್ರರಾಗಿ ಸಾಗಲು ಮಂದಗಾಮಿಗಳು
ಸಿದ್ಧ ರಿದ್ದರೈ, ರಾಷ್ಟ್ರ ಯರು ಸ ಸ್ವರಾಜ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ಸ್ವಾನಲಂಬನದಿಂದ ಬಹಿಷ್ಕಾರ
ನಂತಹ ಶಸ್ತ್ರ ಜ್‌ ಹೋರಾಡುತ್ತ ಆದಷ್ಟು ತೀವ್ರ ವಾಗಿ ಅದನ್ನು ಸಂಪಾ
ದಿಸಜೇಕೆಂದು ಅನ್ನುತ್ತಿದ್ದರು. ಹೀಗೆ ಮೂಲದಲ್ಲಿಯೇ ಎರಡೂ ಪಕ್ಷಗಳಲ್ಲಿ
ಭೇದವಿದ್ದು ದರಿಂದ ಬಳಕರಿಗೆ ಸ್ವಕೀಯರೊಡನೆಯೂ ಹೋರಾಟವು ಅನಿ
ವಾರ್ಯ ವಾಯಿತು.

ಲೋಕಮಾನ್ಯರು ಕಲಕತ್ತೆ ಯಿಂದ ಮರುಳಿದ ಕೂಡಲೆ ಕಾರ್ಯಕ್ಕೆ
ಹತ್ತಿದರು. ೧೯೦೭ರ ೪ನೇ ಜನವರಿಯ ಸಂಚಿಕೆಯಲ್ಲಿ “ಕಳೆದ.
ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಭೆಯಲ್ಲಿ ನಿಶೇಷವೇನಾಯಿತು?” ಎಂಬ ಸ್ಫೂರ್ತಿದಾಯಕ
ಅಗ ಗಲೇಖವನ್ನು ಬರೆದರು. ದಾದಾಭಾಯಿಯವರು ಭಿಕ್ಸಾಂದೇಹಿ ಮಾರ್ಗ
ದಿಂದ ರಾಷ್ಟ ನ್ರವನ್ನು ಮುಕ್ತಗೊಳಿಸಿ ಅದರ ಭ್ಯೈೇಯವು ಸ್ವರಾಜ್ಯವೆಂದು
ಸಾರಿದ ಕಾಗಿ ಅವರನ್ನು ಹ್ಗ ನ ತ್ರೂರ್ವಕ ಅಭಿನಂದಿಸಿದರು. "ಮ ಹರ್ಷಿಗಳಾದ
Sep ಹಾಕಿದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಭೆ ಹಾಗೂ ಸ ಸ್ವರಾಜ್ಯ
ಗಳ ಪ ತ್ರ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಇನ್ನು ಯಾರಿಂದಲೂ ಮುರಿಯಲು ಶಕ್ಯವಿಲ್ಲ.
ಪ bp ಸನ ವಿಶೇಷವೇ ಇದು. ಸಭೆಯ ಪಿತೃ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿರುವ ಕೆಲವರಿಗೆ
ಈ ಸ ಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಮಾನ್ಯವಿರದಿದ್ದರೂ ಅದನ್ನು ಮುರಿಯುವದು
ಇಲ್ಲವೆ ಅದರಲ್ಲಿ ಬದಲು ಮಾಡುನದು ಇನ್ನು ಅಶಕೃವಿದೆ. "ಸ್ವರಾಜ್ಯವು

೨೭೬ ನಿಂ ಚಿನಬಳ್ಳಿ

ನಮ್ಮ ಸಾಧ್ಯವಿದ್ದು, ಸ್ವದೇಶಿ, ಬಹಿಷ್ಕಾರ ಮತ್ತು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಶಿಕ್ಷಣಗಳು
ಅದನ್ನು ದೊರಕಿಸುವ ಮಹಾ ಸಾಧನಗಳಾಗಿವೆ ಎಂದು ೨೨ ನೇ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ
ಸಭೆಯು ಸಿದ್ಧಾಂತ ಮಾಡಿದೆ. ನವಯುವಕರು ಈ ಸಾಧನಗಳ ಯೋಗ್ಯ
ಉಪಯೋಗ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಕಾರ್ಯಸಿದ್ಧಿಯನ್ನು ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು”
ಎಂದು ತರುಣರಿಗೆ ಕರೆಯಿತ್ತರು,

ಟಳಕರು ಹೋರಾಟದ ಸಿದ್ಧತೆಯನ್ನು ನಡೆಸಿದರು. ತಮ್ಮ ವಿಶ್ವಾಸಿಕ
ಅನುಯಾಯಿಗಳಾದ, ನ, ಚಿ. ಕೇಳಕರ, ಖಾಡೀಲಕರ, ಖಾಪರ್ಡೆ, ಖರೆ,
ಆಣೆ, ಗಂಗಾಧರರಾನ ದೇಶಪಾಂಡೆ, ಪರಾಂಜಪೆ, ಕೌಜಲಗಿ ಶ್ರೀನಿವಾಸ
ರಾವ ಮೊದೆಲಾದವರಿಗೆ ಆಂದೋಲನವನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸಲು ಆದೇಶ
ವಿತ್ತರು. ಅಲ್ಲದೆ ತಾವು ಸ್ವತಃ ಮಿಂಚಿನವೇಗದಿಂದ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ), ಕರ್ನಾ
ಟಕ, ಸಂಯುಕ್ತಪ್ರಾಂತ, ವರ್ದಾಡ, ಬಂಗಾಲ ಮತ್ತು ಆಂಧ್ರ ಪ್ರಾಂತಗಳಲ್ಲಿ
ಸಂಚರಿಸಿದರು. ಬಹಿಷರ ಹಾಗೂ ಸ್ವಿದೇಶಿಗಳ ಪ್ರಚಾರಕ್ಕೆ ಪ್ರಾರಂಭ
ವಾಯಿತು. ಪುಣೆಯು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಹೋರಾಟಿದ ಕೇಂದ್ರವಾಯಿತು. ರಾಷ್ಟ್ರದ
ಹೋರಾಟದ ಸೂತ್ರಗಳೆಲ್ಲವೂ ಓಳಕರ ಕೈಯಲ್ಲಿ. ರಾಷ್ಟ್ರವು ಬಳಕರ
ಆದೇಶಕ್ಕಾಗಿ ಕಾಯಹತ್ತಿತು. ಬಳಕರ ಮನೆಯೆಂದರೆ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ
ಹೋರಾಟದ ಮುಖ್ಯ ಶಿಬಿರವಾಗಿ ಪರಿಣಮಿಸಿತು.

ಮಂದ ಹಾಗು ಉಗ್ರಪಕ್ಷಗಳೆ ಹೋರಾಟ

ಬಳಕರು ಹೋರಾಟದ ಸಿದ್ಧತೆ ನಡೆಸಿದಂತೆ, ಗೋಖಲೆ ಪಕ್ಷದವರೂ
ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪಕ್ಸವನ್ನು ಎದುರಿಸಲು ಮುಂದಾದರು. ಸ್ವದೇಶಿ ಹಾಗೂ
ಬಹಿಷ್ಕಾರ ಚಳವಳಿಯ ಮೂಲಕ ರಾಷ್ಟ್ರದ ವಿಚಾರ ಸರಣಿಯಲ್ಲಿ ಬದಲಾಗು
ತ್ತಿ ರುವದನ್ನು ಉದ್ದೇಶಿಸಿ ಗೋಖಲೆಯವರು ಅಲಹಾಬಾದಿನಲ್ಲಿ (೧೯೦೭
ನೆಯ ೪ನೇ ಫೆಬ್ರುವರಿ) ಉಪನ್ಯಾಸವಿತ್ತರು. ದಿನಾಂಕ ೧೨ ನೆಯ ಫೆಬ್ರುವ
ರಿಯ ಕೇಸರಿಯಲ್ಲಿ ಗೋಖಲೆಯವರ ಸಮಾಚಾರವನ್ನು ಓಳಕರು ಚನ್ನಾ
ಗಿಯೇ ತೆಗೆದುಕೊಂಡರು. "ಹೊಸ ರಾಜಕೀಯ ವಿಚಾರಗಳ ಗಾಳಿಯು
ಎಲ್ಲ ಕಡೆಗೆ ಬೀಸುತ್ತಿರುವದನ್ನು ಕಂಡು, ನಾ. ಗೋಖಲೆಯವರಿಗೆ ಆನಂದ
ವಾಗಿದೆ. ಆದರೆ ರಾಜಕೀಯ ಚಳವಳಿಯನ್ನು ನಡೆಯಿಸುವ ಮೊದಲಿನ ಸನದ

ಲೋಕಮಾನ್ಯ ಟಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೨೭೭

ಸೀರ ಚಳವಳಿಯ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಉಪಯೋಗವಿಲ್ಲವೆಂದು ಗೋಖಲೆ
ಯವರ ಅಭಿಪ್ರಾಯವಿದೆ. ಆದರೆ "ಸನದಿಗನುಸರಿಸಿ? ಎಂಬ ಶಬ್ದದಿಂದ ಜನ
ರನ್ನು ಎಕೆ ಭ್ರಮೆಗೊಳಿಸುವಿರಿ? ಚಳವಳಿಯು ಕಾಯದೆಗನುಸರಿಸಿದ್ದು
ನಿನಲ್‌ಕೋಡಿನ ಭಂಗವಾಗದಿದ್ದರೆ ತೀರಿತು. «ಸನದಿಗನುಸರಿಸಿ' ಎಂಬ
ಭ್ರಾಮಕ ಹೆಸರಿಗೆ ಮೋಸಹೋಗಿ ರಾಷ್ಟ್ರದ ೨೧ ವರ್ಷಗಳು ಹಾಳಾಗಿವೆ.
ಜನಮತವನ್ನು ಜಾಗೃತಗೊಳಿಸಿ, ಮತಾಧಿಕರನ್ನು ತಮ್ಮ ಕಡೆಗೆ ಒಲಿಸಿ
ಕೊಳ್ಳುವದಕ್ಕೆ ಇಂಗ್ಲಂಡದಲ್ಲಿ ಕಾನ್ಪ್ಸ್ಪಿ ಟ್ಯುಶನಲ್‌ ಚಳವಳಿ ಎನ್ನು ತ್ತಾರೆ.
ಇಂಗ್ಲ.ಡೆದಲ್ಲಿ ರಾಜ ಪ್ರಜರ ನಡುನೆ ಕರಾರು ಪತ್ರವಾಗಿದೆ. ಭಾರತದಲ್ಲಿ
ಅಂತಹ ಸನದೇನೂ ಇಲ್ಲ. ಆದರೆ ನಿರರ್ಥಕವಾದ ಚಳವಳಿ ಮಾತ್ರ ಇರುತ್ತದೆ.
ಮಂದಪಕ್ಷೀಯರು ತಮ್ಮ ಚಳವಳಿಯು ಸನದಿಗೆ ವಿರೋಧವಾಗಿಯೂ ಇಲ್ಲ.
ಅಥವಾ ಅದನ್ನು ತಲೆಕೆಳಗೆ ಮಾಡುವಂಥಹದೂ ಇಲ್ಲವೆಂದು ಜಂಭ ಕೊಚ್ಚು
ತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಭಾರತದ ರಾಜಕಾರಣದ ಬಗೆಗೆ ಯಾವುದಾದರೂ ಸನದು
ಇದ್ದರೆ ತೋರಿಸುತ್ತೀರಾ! ಎಂಬುದೇ ಈ ಭ್ರಮಿಷ್ಕರಿಗೆ ನಮ್ಮ ಪ್ರಶ್ನೆ? ಹಿಂದು
ಸ್ತಾನದ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಎಷ್ಟು ಸಲ ತಿರುವಿ ಹಾಕಿದರೂ ಬ್ರಿಟನ್ನೆದಂತಹ
ಸನದು ಎಲ್ಲಿಯೂ ಕಂಡು ಬರುವದಿಲ್ಲ. ಪಿನಲ್‌ ಕೋಡಿಗೆ ನಾ. ಗೋಖಲೆ
ಯವರು ಸನದು ಎನ್ನು ವರೋ? ಕಾಯದೆಯ ಉಲ್ಲಂಘನೆ ಮಾಡಬೇಡಿರಿ
ಎಂದು ಹೇಳುವದಕ್ಕೆ ಈ ಶಬ್ದವನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸುತ್ತಿದ್ದರೆ ಅದಕೆ
ಹೊಸ ಪಕ್ಷದವರ ಆಕ್ಸೇಪವಿದೆ ಎಂದು ನಮಗೇನು ಅನಿಸುವದಿಲ್ಲ. ಸನದು
ಇರದೆ ಸನದಿಗನುಸರಿಸಿ ಚಳವಳಿ ಮಾಡಿರಿ ಎಂದು ಹೇಳುವದು ಮೂರ್ಬ
ತನವಾಗುವದು. «ಭಿಕ್ಸೈೆ ಬೇಡಿರಿ, ಎಂದು ಹೇಳಿದಂತಾಗುವದು. ಗೋಖಲೆ
ಯವರಿಗೆ ಇದನ್ನೇ ಹೇಳುವದಿದ್ದರೆ ಅವರ ಭಿಕ್ಸಾಂದೇಹಿ ರಾಜಕಾರಣಕ್ಕೆ
ಶರಣೆನ್ನ ಬೇಕು, ಅದು ಮೃಗಜಲದಂತೆ ಭ್ರಾಮಕವೂ ತ್ಯಾಜವೂ ಆಗಿದೆ.
ಆದುದರಿಂದ ಇಂತಹ ರಾಜಕಾರಣದ ಪ್ರಭಾವವು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಭೆಯ
ಮೇಲೆ ಪುನಃ ಬೀಳದಂತೆ ಎಚ್ಚರ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವದು ಅವಶ್ಯವಿದೆ''
ಟಳಕರು ಮುಂದೆ ವಿವರಿಸುತ್ತ “ನಾ. ಗೋಖಲೆಯನರು ಹೊಸ
ಪಕ್ಷದ ಪ್ರಧಾನ ತತ್ವಗಳನ್ನು ಒಪ್ಪು ತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಹಳೆಯದನ್ನು ಬಿಡಲು
ಅವರಿಗೆ ಧೈರ್ಯವಿಲ್ಲ. ಹೊಸದನ್ನು ಖಂಡಿಸಲೂ ಆಗ.ವದಿಲ್ಲ ಹೀಗಾಗಿ ಅವರ

೨೭೮ ಮಿಂಚಿನಬಳ್ಳಿ

ಇಜಕಾರಣವು ಅಸ್ಸ ಕ ಹಾಗೂ ಗೊಂದಲನುಯದ್ದಾ ಗಿದೆ. ಔದ್ಯೋಗಿಕ
ಬಹಿಷ್ಯಾರನು ks, ಸಮ್ಮತವಿಡೆ. ಆದರೆ ಬಹಿಷ್ಕಾರ ಶಬ್ದವು ಮಾತ್ರ
ಅವರಿಗೆ ಮಾನ್ಯವಿಲ್ಲ. ಬಹಿಷ್ಟಾರ ಶಬ್ದವು ದ್ವೇಷ ಮೂಲಕ ಇಲ್ಲವೆ ದ್ದೇನ
ಸೂಚಕವಿದೆ ಎಂಬ ಜ್‌ ನಜಾತು ತಪ್ಪಿದೆ. “ನಿ ಯಥಾಮಾಂ
ಪ್ರಸದ್ಯಂತೆ ತಾಂಸ ಸ್ವಥೈ ವ ಭಜಾಮ್ಯುಹಂ'' ಎಂಬ ಬಿಗವಂತನ ಉಕ್ತ ಯಲ್ಲಿ
ದ್ವೇಷವಿರಡೆ, ಯೋಗ್ಗ ಪ್ರ ಪ್ರತಿಕಾರದ ಅರ್ಥವಿದೆ. ಸವಿಮಾತುಗಳಲ್ಲಿ ಗೋಖಲೆ
ಯವರಿಗೆ ವಿಶ್ವಾಸವಿದೆ. “ಸ ಪಕ್ಷದವರಿಗೆ ಇಲ್ಲ. ಇದೇ ಈ ಎರಡೂ ಪಕ್ಷ
ಗಳಲ್ಲಿಯ ಭೇದವು. ಗೋಖಲೆಯನರು ಬಾಯಿ ಬಿಚ್ಚಿ ದರೆಂದು ನಮಗೆ

ನಮ, ವಿಚಾರಗಳನ್ನು ಹೇಳಲು ಅನುಕೂಲವಾಯಿತು. ಜಸತ ಎದುರಿಗೆ
ಈ ಭೇದವು ಒಮ್ಮೆ ಬರುವದು ಅವಶ್ಯವಿದ್ದಿ ತು.”

ಎಲ್ಲರೂ ನನಕರಿಯನ್ನು ಬಿಡುವದು ಶಕ್ಯವಿಲ್ಲೆ ಬುದು ಗೋಖಲೆಯವ
ರಂತೆ ನಮಗೂ ಮಾನ್ಯವಿದೆ. ಆದರೆ ತಾತ್ವಿಕ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಅದನ್ನು ಪ್ರತಿ
ಪಾದಿಸಲು ತೊಂದರೆ ಏನಿದೆ? ಸಾರ್ವಜನಿಕರೆಲ್ಲರೂ ಸಂಸಾರ ಬಿಡುವ
ದಿಲ್ಲವೆಂದು ಗೊತ್ತಿದ್ದರೂ ಸಂಸಾರದ ಅಸಾರತೆಯನ್ನು ವರ್ಣಿಸುವದನ್ನು
ವೇದಾಂತವು ಎಂದಾದರೂ ಬಿಟ್ಟಿದೆಯೆ? ಒಳ್ಳೇ ಬುದ್ಧಿವಂತರು ಸರಕಾರಿ
ನವಕರಿಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗದೆ ಭಾರತ ಸೇವಕ ಸಮಾಜದಂತಹ ಸಂಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ
ಸೇರಬೇಕೆಂದು ಗೋಖಲೆಯವರೇ ಸಂಸ್ಥೆಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿಲ್ಲವೆ? ಅದೇ
ಬುದ್ಧಿಯಿಂದ ಹೊಸ ಪಕ್ಷವು ಉಪದೇಶಿಸಿದರೆ ದೋಷವೇನು?

ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಶಿಕ್ಷಣದ ವಿಷಯವೂ ಹೀಗಿಯೇ ಇದೆ. ಸರಕಾರಿ ಶಿಕ್ಷಣ
ಪದ್ಧತಿಯಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ದೋಷಗಳಿದ್ದು ಅವೆಲ್ಲವೂ ದೂರಾಗಬೇಕೆಂದು
ನಮ್ಮಂತೆ ಗೋಖಲೆಯವನರಿಗೂ ಆನಿಸುತ್ತದೆ. ಅದರಂತೆಯೇ ಸದ್ಯಕ್ಕೆ ಎಷ್ಟು
ಸರಕಾರಿ ಶಾಲೆಗಳಿರುವವೋ ಅಷ್ಟು ಖಾಸಗೀ ಶಾಲೆಗಳನ್ನು ಪ್ರಾ ರಂಭಿಸಲು
ಶಕ ವಿಲ್ಲೆಂಬುದು ನಮಗೂ ಮಾನ್ಯವಿದೆ. ಆದರೆ ಎಲ್ಲ ಶಾಲೆಗಳನ್ನು
ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲು ಬರುವದಿಲ್ಲೆಂದು ಒಂದಾದರೂ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಶಾಲೆಯನ್ನು
ತಕಿಯಕಣಡರದು ಹೇಳುವದು ಅನಿಚಾರತನವಲ್ಲವೆ?” ಎಂದು ತಮ್ಮ
ಪಕ್ಸವನ್ನು ಸಮರ್ಥಿಸಿದ್ದಾರೆ.

೫ ಇ ಮಾರ್ಚ ೧೯೦೭ರ ಕೇಸರಿಯಲ್ಲಿ "ಸನದಶೀರ ಹಾಗೂ
ಕಾಯದೇಶೀರ, ಈ ಎರಡು ಶಬ್ದಗಳ ವಿಸ್ತ ತೆ ವಿವೇಚನೆಯನ್ನು ಮಾಡಿ

ಲೋಕ ನನಾನ್ಯ ಓಬಳಕರ ಚರಿತ್ರೆ ೨೭೯

ಕೊನೆಗೆ ಟಳಕರು "ಇಂತಹ ಪರಿಸ್ಥಿ ತಿಯಲ್ಲಿ ಕಾಯದೆಬದ್ಧ ಇಲ್ಲವೆ ಕಾಯದೆ
ಭಂಗ ಈ ಶಬ್ದಗಳು ನಮ್ಮ ಚಳವಳಿಗೆ ಅನ್ವಯಿಸುತ್ತಿನೆಯೋ ಇಲ್ಲವೊ ಎಂದು
ಚಿಂತಿಸುತ್ತ ಕೂಡುವದರಫ್ಯಿ ಏನೂ ಅರ್ಥವಿಲ್ಲ. ನ್ಯಾಯ, ನೀತಿ, ಐತಿಹಾಸಿಕ
ಪರಂಪರೆಗನುಸರಿಸಿ ಇವೆಯೋ ಇಲ್ಲವೋ ಎಂಬುದನ್ನ ಸ್ಟೇ ನಮಗೆ ನೋಡು
ವದಿದೆ. ಅವುಗಳ ಬೆಂಬಲ ನನುಗೆ ಇದ್ದರೆ, ನಾವು ಯಾವುದನ್ನೂ ವಿಚಾರ
ಮಾಡುವ ಕಾರಣವಿಲ್ಲ. ಏಕೆಂದರೆ ಕಾಯದೆಗಳು ಪರಕೀಯರ ಅಂಕಿತ
ದಲ್ಲಿವೆ. ಇಷ್ಟು ಮಾತ್ರ ನಿಜ ಕಾಯದೆ ಭಂಗಿಸಲ್ಪಟ್ಟರೆ, ಶಿಕ್ಷೆಯಾಗುವದು.
ಆದರೆ ಜಂಲುಮೆಯ ಕಾಯದೆ ಇದ್ದರೆ, ಶಿಕ್ಷೆಯನ್ನು ಅನುಚೋಗಿಸಿಯೇ
ಅದರ ಪ ್ರೈತಿಕಾರವನ್ನು ಮಾಡಬೇಕು. “ಜೀಕಿ se ಇಲ್ಲ. ನೀತಿ ಹಾಗೂ
MC ಪರಸ್ಪರ ವಿರುದ್ಧ ವಾದಾಗ ಇಂತಹ ಪ್ರಸಂಗಬರುವದು''

ಟಳಕರು ಈ ಲೇಖನದಿಂದ ಮಂದಪಕ್ಷದ ಕೋಟಿಗಳನ್ನೆ ಲ್ಲ ಉರ
ಳಿಸಿ ಅನೇಕ ಮಾತುಗಳನ್ನು ಸಾಧಿಸಿದರು. ಯಾವುದೊಂದು ಕೃತಿಯ
ನ್ಯಾಯಾನ್ಯಾಯಗಳನ್ನು ನೋಡುವ ದೃಷ್ಟಿಯನ್ನು ಮುಂದಿಟ್ಟ ಕ
ಜನತೆಯಲ್ಲಿ ವಿಚಾರ ದಿಶೆಯೇ ಬಡಿತ ಈ ತಿಕ. ದೃಷ್ಟಿಯು
ರಾಜಕೀಯ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಮಹತ್ವವಾದ ಬದಲಾವಣೆಗಳನ್ನು ಮಾಡಿತು.

ಟಿಳಕರು ಈ ಬಗೆಯಾಗಿ ಮಂದಪಕ್ರೀಯರ ಮೇಲೆ ಏರಿಹೋಗುತ್ತಿ
ದ್ಹಾಗ ಅವರು ಸುಮ ಒನೆ ಕೂಡುವ ಬಗೆಹೇಗೆ? ೧೯೦೭ ರ ಮಾರ್ಚ ರ್ಲಕ
ಸುರತದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಂತಿಕ ಪರಿಷತ್ತು ಮೆಥಾರವರ ನೆಚ್ಚಿನ ಅನುಯಾಯಿಗಳಾದ
ಸರ ಭಾಲಚ:ದ್ರ ಭಾಟವಡೇಕರರ ಅಧ್ಯ ಕ್ಪತೆಯಲ್ಲಿ ನೆರವೇರಿತು. ಅವರ
ಭಾಷಣವು ಮಂದಪಕ್ಷೀಯರ ಧೋರಣದೆ ಪ್ರತೀಕವಾಗಿದ್ದಿ ತು. ಅಧ್ಯ
ಕರು ತಮ್ಮ ಭಾಷಣದಲ್ಲಿ "ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸತಾರ ಪ್ರಾ ಮಾ
೬೫೫ ೬ ಸತ್ಯವೇ ಕಾರ್ಯದ ಒರೆಗಲ್ಲಾಗಬೇಕು. ಸರಕಾರಕ್ಕೆ
ಅರ್ಜಿ ಮಾಡುವದಾದರೆ, ನಮ್ರರೀತಿಯಿಂದ ಬೇಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಸರ
ಕಾ